text_structure.xml 767 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu wicemarszałkowie Zenon Kliszko i Jan Karol Wende)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#ZenonKliszko">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#ZenonKliszko">Powołuję na sekretarzy posłów Ryszarda Bieńczaka i Marię Mielczarek.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#ZenonKliszko">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Ryszard Bieńczak.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#ZenonKliszko">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#ZenonKliszko">Protokół dziesiątego posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż 'nie wniesiono przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#ZenonKliszko">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#ZenonKliszko">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#ZenonKliszko">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#ZenonKliszko">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#ZenonKliszko">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#ZenonKliszko">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów:</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#ZenonKliszko">a) o projekcie uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1967 rok i podstawowych założeniach na 1968 rok (druki nr 60 i 63) b) o projekcie ustawy budżetowej na rok 1967 (druki nr 61 i 64).</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#ZenonKliszko">Głos ma sprawozdawca generalny poseł Stanisław Cieślak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#StanisławCieślak">Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów mam zaszczyt przedstawić Wysokiemu Sejmowi do rozpatrzenia projekt uchwały Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1967 i podstawowych założeniach planu na rok 1968 oraz projekt ustawy budżetowej na rok przyszły.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#StanisławCieślak">Rok 1967 będzie już drugim z kolei rokiem realizacji nowego planu 5-letniego, który był niedawno przedmiotem analizy Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#StanisławCieślak">Komisje sejmowe, których stanowisko mam zaszczyt zreferować, analizowały projekt planu na rok 1967 i 1968 jako etap realizacji planu wieloletniego, zwracając jednak także uwagę na odrębną specyfikę tych lat. Chodzi o to, że w toku realizacji planu wieloletniego występują niemal zawsze trudne do przewidzenia z góry zagrożenia i napięcia. Trzeba je w planach rocznych operatywnie usuwać, oczywiście, kosztem pewnych przesunięć i zmian w stosunku do wymogów planu 5-letniego, Potwierdza to doświadczenie roku bieżącego, pierwszego roku realizacji planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#StanisławCieślak">Jak wynika ze wstępnych szacunków, przebieg realizacji zadań Narodowego Planu Gospodarczego roku 1966 można uznać w zasadzie za zadowalający, chociaż w kilku dziedzinach wystąpiły pewne napięcia i zagrożenia, które gdyby w porę nie były usunięte, mogłyby wpłynąć na realizację ogólnych wytycznych całego planu wieloletniego.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#StanisławCieślak">Dochód narodowy do podziału wzrośnie według wstępnych przewidywań o około 5%, czyli o 26,5 mld zł, a więc blisko o 4,5 mld zł ponad zadania nakreślone w planie.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#StanisławCieślak">W podstawowych gałęziach gospodarki narodowej osiągnięto następujące wyniki. Przemysł wykona pian z nadwyżką wartości około 5 mld zł, z czego 2 mld zł — to wartość ponadplanowej produkcji środków produkcji, a 3 mld zł — to wartość ponadplanowej produkcji przedmiotów spożycia. Rolnictwo osiągnie produkcję globalną o 8 mld zł wyższą od planowanej. Przewozy i usługi transportu wykonane zostaną z nadwyżką wartości około 2 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#StanisławCieślak">Nakłady inwestycyjne w gospodarce uspołecznionej — choć wyższe od wykonania 1965 r. — nie osiągną jednak w pełni założeń planu.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#StanisławCieślak">Inwestycje realizowane w czynach społecznych ludności oraz inwestycje szybko rentujące się i drobne inwestycje przedsiębiorstw będą wykonane na poziomie wyższym o 3,3 mld zł od założeń planu. Inwestycje w indywidualnej gospodarce mają przebieg zadowalający i zgodny z planem. Natomiast podstawowe nakłady inwestycyjne gospodarki uspołecznionej nie zostały w pełni wykonane, niedobór w stosunku do planu wynosi około 2,4 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#StanisławCieślak">Również nie będzie w całej pełni wykonany plan produkcji budowlano-montażowej przedsiębiorstw uspołecznionych i niedobór stanowi pozycję około 1.800 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#StanisławCieślak">Szczególnie odczuwalne dla planowanego wzrostu produkcji w latach następnych może być opóźnienie inwestycji w przemyśle chemicznym, zwłaszcza w Zakładach Azotowych w Tarnowie i Mazowieckich Zakładach Petrochemicznych w Płocku. Opóźniona jest również budowa niektórych obiektów w przemyśle hutniczym, zwłaszcza w Hucie Cynku w Miasteczku Śląskim. W 1966 r. nie zostanie oddanych w terminie 16 poważnych inwestycji priorytetowych, których uruchomienie przesunie się na rok 1967. Zagrożone jest również wykonanie w niektórych województwach planu miejskiego budownictwa mieszkaniowego i niedostatecznie zaawansowane są w tych województwach stany surowe pod plan roku 1967. Wynikło to głównie z trudności i nierytmiczności w zaopatrzeniu budownictwa w niektóre materiały instalacyjne, stal zbrojeniową i rury oraz z trudności w naborze kwalifikowanej siły roboczej, jak również z braków w organizacji pracy na poszczególnych placach budowy i w poszczególnych zagłębiach budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#StanisławCieślak">Handel zagraniczny nie wykona w całej pełni nakreślonego w planie eksportu, przekroczy jednak nieco plan importu. Pewien wzrost deficytu obrotów towarowych za granicą pokryty będzie nadwyżkami w dziedzinie usług.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#StanisławCieślak">Dziedziny, w których wystąpiły omówione zagrożenia i napięcia, a więc inwestycje z budownictwem i handel zagraniczny, były przedmiotem szczególnie wnikliwej i gruntownej analizy komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#StanisławCieślak">Plan zatrudnienia w całej gospodarce narodowej w 1966 r. zostanie przekroczony według wstępnych przewidywań o około 40 tys. osób. Ten ponadplanowy wzrost zatrudnienia jest tylko w pewnej części uzasadniony ekonomicznie.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#StanisławCieślak">Mniej korzystne niż planowano będą uzyskane w roku 1966 proporcje pomiędzy wzrostem produkcji a wzrostem zatrudnienia i funduszu płac w przemyśle. Wydajność pracy wzrosła o około 3,5%, a więc nieco mniej niż w latach poprzednich i tylko bardzo nieznacznie przekroczy zadania planu. To zawęziło możliwości wzrostu realnych płac, jednak ogólne dochody ludności wzrosły o około 4% ponad plan.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#StanisławCieślak">Ponadplanowy wzrost produkcji przemysłowej był w 1966 r. bardziej ukierunkowany niż w latach ubiegłych, w mniejszym stopniu odłożył się w zapasach i mógł być wykorzystany dla zwiększenia w bieżącym roku sprzedaży detalicznej dla ludności o około 4,1 mld zł ponad założenia planu. Stworzyło to także możliwości poważnego wzrostu eksportu w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#StanisławCieślak">Wysoki Sejmie! Przechodzę do omówienia zadań na rok 1967 i wytycznych na rok 1968. Zakłada się, że dochód narodowy wytworzony wzrośnie w roku 1967 o 3,4%, a w roku 1968 o 7%.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#StanisławCieślak">Ze względu na potrzebę zwiększenia eksportu w 1967 r. oraz na konieczność podjęcia spłaty długów zagranicznych, zaciągniętych w latach ubiegłych, dochód narodowy do podziału wzrośnie w 1967 r. nieco wolniej, bo o 2,5%.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#StanisławCieślak">To tempo wzrostu dochodu narodowego, nieco niższe od tempa osiąganego w ciągu ostatnich kilku lat, wynika z celów, jakie pragniemy osiągnąć z określonej metodologii planowania. Umiarkowane zadania w zakresie wzrostu produkcji przemysłowej podyktowane są przede wszystkim troską o stworzenie dobrych warunków dla podniesienia jakości produkcji, lepszego dostosowania asortymentu produkcji do potrzeb rynku wewnętrznego i eksportu. Nie tylko ilość, ale i jakość produkcji — oto czego domagamy się, od przemysłu, zgodnie z wytycznymi planu wieloletniego. A ponieważ przemysł uczestniczy już w około 50% w tworzeniu dochodu narodowego tak nakreślone tempo produkcji wpływa w dużym stopniu na tempo wzrostu dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#StanisławCieślak">Jeśli zaś chodzi o rolnictwo, które uczestniczy obecnie w około 20% w tworzeniu dochodu narodowego — to szacunki poziomu produkcji rolnej w poszczególnych latach opieramy na średnich, faktycznie osiągniętych plonach podstawowych roślin uprawnych w 4-letnim okresie poprzedzającym okres planowania. Stosując tę zasadę, nie zakładamy w planie wzrostu produkcji rolnej, bo nie możemy przewidzieć warunków klimatycznych, w których się ona będzie realizowała.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#StanisławCieślak">W wypadku niepomyślnych warunków klimatycznych może być ona nawet niższa o około 2,3% od poziomu osiągniętego w dobrym dla rolnictwa roku bieżącym. Osiągnięcie zaś w 1967 r. podobnego jak w 1966 r. poziomu produkcji rolnej, co przy sprzyjających warunkach klimatycznych jest całkowicie realne, może dać gospodarce narodowej ponadplanowy przyrost produkcji rolnej wartości od 6 do 8 mld zł. Oto, jak wielka jest skala rezerw zawartych w planie rozwoju rolnictwa na rok 1967.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#StanisławCieślak">Dlatego też wskaźnik dochodu narodowego trzeba oceniać jako zadanie minimalne, możliwe do osiągnięcia i nawet do przekroczenia zarówno w przemyśle, jak i w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#StanisławCieślak">W planie na rok 1967 zakłada się, że wartość produkcji globalnej przemysłu wzrośnie o 6,2% do poziomu 836 mld zł, w tym produkcja środków wytwarzania wzrośnie o około 7%, a produkcja przedmiotów spożycia o około 4,8%. Produkcja czysta wzrośnie szybciej — o 7,3%, co świadczy o obniżce kosztów materiałowych i o korzystnych zmianach w strukturze produkcji przemysłowej. W 1968 r. nastąpi nieco szybszy wzrost produkcji przemysłowej w wysokości około 7,8%.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#StanisławCieślak">Szybsze tempo od przeciętnego powinien osiągnąć przemysł chemiczny, maszynowy, hutnictwo metali nieżelaznych, energetyka, przemysł odzieżowy, szklarski, porcelanowo-fajansowy, gumowy i poligraficzny, Wolniejszym tempem wzrostu produkcji charakteryzuje się przemysł skórzano-obuwniczy, włókienniczy, drzewny, paliw i papierniczy.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#StanisławCieślak">Z zadowoleniem należy stwierdzić, że w planie na rok 1967 i wytycznych na rok 1968 uwzględnione zostały sugestie i wnioski komisji sejmowych z debaty nad planem 5-letnim, dotyczące doinwestowania i przyśpieszenia tempa rozwoju przemysłu hutniczego, przemysłu materiałów budowlanych, przemysłu spożywczego oraz leśnictwa.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#StanisławCieślak">Przy omawianiu planu rozwoju przemysłu Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa, Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, Komisja Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy, Komisja Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego zwróciły uwagę na potrzebę szerszego stosowania postępu technicznego, szybszego wprowadzenia nowych, bardziej nowoczesnych technologii i bardziej wszechstronnego wykorzystania osiągnięć nauki i techniki dla podniesienia na wyższy poziom produkcji przemysłowej. Zwrócono uwagę, że Komitet Nauki i Techniki powinien bardziej skutecznie i na bieżąco czuwać nad realizacją planu badań prowadzonych przez wszystkie placówki zaplecza naukowo-technicznego, nad szybkością wprowadzenia nowych uruchomień i ich praktyczną przydatnością oraz zgodnością z założonymi efektami. Pogłębić należy również działalność kontrolną i koordynacyjną w dziedzinie rozdziału zadań między placówkami zaplecza naukowo-technicznego, aby prawidłowo wykorzystywać siły i środki zgromadzone w tym zapleczu.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#StanisławCieślak">Plan ważniejszych prac naukowo-badawczych w dziedzinie przygotowania nowej techniki koncentruje się na 390 najważniejszych problemach zgrupowanych w takich kierunkach, jak na przykład automatyzacja procesu wytwarzania, mechanizacja prac ciężkich, szersze zastosowanie polimerów, intensyfikacja produkcji rolnej, szersze pokojowe wykorzystanie energii jądrowej, rozwój elektroniki i techniki półprzewodnikowej itp. Przewidywane koszty realizacji tych prac i zadań wyniosą w 1967 r. 1.610 mln zł, a w 1968 r. — 1.567 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#StanisławCieślak">Wpłaty przedsiębiorstw na fundusz postępu techniczno-ekonomicznego wyniosą w 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#StanisławCieślak">3.145 mln zł, a w 1968 r. 3.610 mln zł, a fundusz nowych uruchomień kształtować się będzie w tych latach na poziomie 1.500 mln zł i 1.690 mln zł w 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#StanisławCieślak">Tak poważne nakłady i zabiegi organizacyjne pozwalają żywić nadzieję, że w latach 1967 i 1968 nastąpi nie tylko poważny wzrost produkcji przemysłowej, ale również nastąpi jej dalsze unowocześnienie.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#StanisławCieślak">Czołowym zadaniem w rolnictwie jest podniesienie produkcji i skupu zbóż. Kontraktacja zbóż zostanie rozszerzona i obejmie 1.135 tys. ha.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#StanisławCieślak">Korzystna sytuacja paszowa pozwala założyć dalszy wzrost pogłowia bydła o 3,1% przy utrzymaniu na poziomie tegorocznym pogłowia trzody chlewnej, sięgającego już prawie poziomu postulowanego na rok 1970.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#StanisławCieślak">Plan zakłada znaczną poprawę zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji, przewiduje poważny wzrost nakładów inwestycyjnych, dalszy rozwój oświaty rolniczej i upowszechnienie nowoczesnych metod produkcji.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#StanisławCieślak">Zaopatrzenie w kwalifikowany materiał siewny łącznie z wymianą sąsiedzką wyniesie około 545 tys. ton, co pozwoli na obsianie kwalifikowanymi nasionami około 35% ogólnej powierzchni upraw zbożowych.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#StanisławCieślak">Dostawy nawozów wyniosą 1.451 tys. ton w czystym składniku, to znaczy, że będą większe o 12% w porównaniu do roku bieżącego. Dostawy środków ochrony roślin zabezpieczą w razie potrzeby objęcie zabiegami ochronnymi ponad 80% gruntów uprawnych.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#StanisławCieślak">Poważnie wzrosną dostawy maszyn i narzędzi rolniczych, których wartość 7,9 mld zł będzie o 15% wyższa od wartości dostaw w 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#StanisławCieślak">Inwestycje w rolnictwie, zgodnie z założeniami planu, wyniosą 32,2 mld zł i będą wyższe o ponad 2 mld zł od nakładów poniesionych w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#StanisławCieślak">Realizacja założeń inwestycyjnych ma zapewnić między innymi:</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#StanisławCieślak">— nowe melioracje na 106 tys. ha gruntów ornych i 66 tys. ha łąk i pastwisk;</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#StanisławCieślak">— rozbudowę i renowację urządzeń melioracyjnych na 68 tys. ha gruntów ornych i 46 tys. ha łąk i pastwisk;</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#StanisławCieślak">— regulację stosunków wodnych na 112 tys. ha łąk i pastwisk;</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#StanisławCieślak">— zagospodarowanie 127 tys. ha użytków zielonych;</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#StanisławCieślak">— budowę 160 filii POM;</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#StanisławCieślak">— modernizację 180 POM;</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#StanisławCieślak">— rozbudowę i poprawę wyposażenia PGR, ze szczególnym uwzględnieniem specjalistycznych działów, a więc produkcji materiału siewnego i hodowlanego — ogólnym nakładem około 6,7 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#StanisławCieślak">Podczas obrad III Krajowego Zjazdu Kółek Rolniczych I Sekretarz KC PZPR — tow. Władysław Gomułka podał do publicznej wiadomości nowe postanowienia kierownictwa partyjnego i rządowego w sprawie rozszerzenia kontraktacji zbóż, zakupu pasz, bonifikaty cen nawozów sztucznych, rozszerzenia suszarnictwa ziemniaków, właściwego wykorzystania wszystkich użytków rolnych, możliwości scalenia gruntów wszędzie tam, gdzie szachownica gruntów jest szczególnie uciążliwa i hamuje dalszy wzrost produkcji rolnej oraz zwrócił uwagę na pilną potrzebę podnoszenia roli i znaczenia szkół rolniczych oraz rangi zawodu rolnika.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#StanisławCieślak">Te decyzje i sugestie stwarzają nowe dodatkowe bodźce do wzrostu produkcji rolnej i każą z tym większym optymizmem spoglądać na możliwości przekroczenia ostrożnego i rozważnego szacunku wzrostu -produkcji rolnej w 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#StanisławCieślak">Duży wzrost aktywności społeczno-gospodarczej wsi, którego tak dobitnym Wyrazem był III Krajowy Zjazd Kółek Rolniczych, rosnąca pomoc państwa w celu unowocześnienia i intensyfikacji rolnictwa, trafnie ustawione bodźce ekonomiczne, a wreszcie rosnąca organizatorska i ideowo-wychowawcza rola wiejskich ogniw PZPR i ZSL, działalność organizatorska gromadzkich i powiatowych rad narodowych, kółek rolniczych, spółdzielczości, organizacji kobiecych i młodzieżowych działających na wsi — to 4 elementy, którymi dysponujemy w rolnictwie. Ich właściwe zgranie i zespolenie zadecyduje o realizacji planowych zadań w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#StanisławCieślak">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, rozpatrując plan na rok 1967, dużo uwagi poświęciła sprawie mechanizacji rolnictwa, wniosła wiele cennych propozycji do programu melioracyjnego, wysunęła wiele dezyderatów dotyczących gospodarki nasiennej. Jeden na przykład z postulatów tej Komisji, który został poparty przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, zwraca uwagę rządu na poważny brak usług w zakresie konserwacji i remontów wewnętrznych urządzeń instalacyjnych w gospodarstwach rolnych oraz napraw silników i sieci elektrycznej. W warunkach powszechnej już niemal elektryfikacji wsi odbija się to ujemnie na możliwościach szerszego zastosowania i wykorzystania energii elektrycznej w gospodarstwach rolnych. Wiele uwagi poświęcono również potrzebom transportowym rolnictwa. Zgłoszony został między innymi dezyderat w sprawie przyśpieszenia budowy fabryki przyczep rolniczych w Zasławiu.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#StanisławCieślak">Dużo miejsca poświęcono w pracach komisji konkretnym wnioskom, zmierzającym do rozszerzenia zdolności produkcyjnej przemysłu rolno-spożywczego, w celu dostosowania jej do szybko rosnącej podaży płodów rolnych. Komisja z uznaniem ustosunkowała się do wielkiego programu rozbudowy sieci magazynów zbożowych, nawozowych, paszowych, chłodni składowych, który będzie realizowany w pionach państwowym i spółdzielczym w latach 1967 i 1968.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#StanisławCieślak">Wysoki Sejmie! Zadania handlu zagranicznego na lata 1967 i 1968 zakładają osiągnięcie, szybszego tempa wzrostu obrotów z zagranicą w stosunku do średniego tempa wzrostu tych obrotów przewidywanego w planie 5-letnim. W myśl projektu planu na rok 1967 obroty te mają wzrosnąć w porównaniu do przewidywanego wykonania w 1966 r. o 8,3%, a w 1968 r. o dalsze 9,3%.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#StanisławCieślak">Ustalenie takich zadań wynika z bardziej Optymistycznej oceny możliwości eksportowych naszej gospodarki, w związku z przekroczeniem planu produkcji przemysłowej i rolnej w 1966 r. oraz wynika z potrzeby zrównoważenia bilansu płatniczego kraju bez uszczuplenia jego rezerwy dewizowej.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#StanisławCieślak">Nowe możliwości wzrostu obrotów z zagranicą wiążą się także z wynikami rozmów polskiej delegacji partyjno-rządowej w Związku Radzieckim, o których szeroko informował niedawno Wysoki Sejm — wicemarszałek Sejmu, Zenon Kliszko.</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#StanisławCieślak">Wartość eksportu w 1967 r. ma wzrosnąć o 12,4%, a w 1968 r. o 8,2%. Projekt planu, obok wysokiego tempa wzrostu eksportu, zakłada również zmianę jego struktury towarowej. Udział maszyn i urządzeń w eksporcie ma wynieść w 1967 r. 39,5%, a w 1968 r. już 42,7%.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#StanisławCieślak">Drugą obok maszyn i urządzeń szybko rozwijającą się dziedziną eksportu są towary konsumpcyjne pochodzenia przemysłowego, których udział w ogólnym wywozie osiągnąć ma w roku 1967 ponad 14%, w roku 1968 dojdzie do 15%. Udział surowców i materiałów do produkcji w polskim eksporcie ma tendencję malejącą. W 1967 r., w związku z pomyślnymi wynikami rolnictwa, zwiększy się nieco eksport artykułów rolno-spożywczych, natomiast w 1968 r. eksport ten zostanie ograniczony do poziomu osiągniętego w bieżącym roku. Wzrost eksportu rolnego nastąpi tylko w tych dziedzinach, w których zaopatrzenie rynku wewnętrznego nie nastręcza trudności.</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#StanisławCieślak">Po stronie importu projekt zakłada jego wzrost o 4,3% w 1967 r. i o dalsze 10,4% w 1968 r. Wzrost ten dotyczy głównie przywozu surowców i materiałów oraz maszyn i urządzeń. Na import towarów konsumpcyjnych pochodzenia zagranicznego przeznacza się w obu latach poważną sumę około 1.200 min złotych dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-3.55" who="#StanisławCieślak">W projekcie planu w stosunku do założeń planu 5-letniego zmniejszono znacznie rozmiary przywozu zbóż. Jest to rezultatem korzystnego ukształtowania się zbiorów krajowych. Dodatkowe dostawy zbóż ze Związku Radzieckiego w ilości około 600 tys. ton, jak również lepsze zbiory krajowe pozwalają zmniejszyć import zbóż z krajów kapitalistycznych o 1.100 tys. ton. Rezygnacja z części importu zbóż ze strefy dolarowej, jak również przekazanie do dyspozycji handlu zagranicznego dodatkowych towarów na eksport z ponadplanowej produkcji w bieżącym roku, stworzą dobre warunki do zwiększenia importu szeregu ważnych dla gospodarki narodowej surowców i towarów.</u>
          <u xml:id="u-3.56" who="#StanisławCieślak">Jednym z istotnych problemów, stojących do rozwiązania przed handlem zagranicznym i przed przemysłem — na co zwróciły w toku debaty nad planem uwagę zarówno Komisja Handlu Zagranicznego, jak i Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — jest konieczność bliższej współpracy przemysłu i handlu zagranicznego przy zwiększaniu efektywności ekonomicznej naszego eksportu.</u>
          <u xml:id="u-3.57" who="#StanisławCieślak">Duży wpływ na poprawę sytuacji w tej dziedzinie — zdaniem obu Komisji — może mieć obniżenie kosztów produkcji przemysłowej przeznaczonej na eksport oraz jej unowocześnienie, podniesienie jakości i estetyki wyrobów i opakowań, jak również lepsze przystosowanie towarów do wymagań i gustu odbiorców zagranicznych. Komisja Handlu Zagranicznego wysunęła konkretne postulaty w sprawie podniesienia na wyższy poziom metod sprzedaży towarów, rozeznania rynków zagranicznych i organizacji serwisu technicznego.</u>
          <u xml:id="u-3.58" who="#StanisławCieślak">Za czynnik szczególnie ważny uznano zabezpieczenie dopływu kwalifikowanych kadr do central handlu zagranicznego, systematyczne ich doszkalanie oraz angażowanie do pracy w handlu zagranicznym fachowców z poważną praktyką przemysłową. Należy — zdaniem posłów — kontynuować także akcję deglomeracyjną placówek i agend Ministerstwa Handlu Zagranicznego z Warszawy, co pozwoli na zasilenie aparatu handlu zagranicznego pracownikami ściślej powiązanymi z przemysłem. Podnoszenie kwalifikacji pracowników handlu zagranicznego łączy się ściśle z wprowadzaniem do przedsiębiorstw handlu zagranicznego nowoczesnej organizacji pracy, jak również postępu technicznego.</u>
          <u xml:id="u-3.59" who="#StanisławCieślak">Wysoki Sejmie! Po wielu latach, w których potrzeby transportu i łączności musiały z konieczności ustępować miejsca pilniejszym potrzebom innych dziedzin gospodarki i załatwiane były jak gdyby w dalszej kolejności, nadchodzi okres nieco większego doinwestowania tej ważnej gałęzi gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-3.60" who="#StanisławCieślak">Transport kolejowy ma w 1967 r. przewieźć o 11 mln ton towarów i o 50 mln osób więcej niż w roku obecnym. Przewozy ładunków w transporcie samochodowym PKS wzrosną o około 10,4 mln ton, a pasażerów o 84 mln osób. Transport wodny śródlądowy powinien przewieźć 6,6 mln ton, a transport lotniczy o około 119 tys. osób więcej niż w roku bieżącym. Liczby te są ilustracją długofalowych założeń, mających na celu szybsze tempo rozwoju transportu samochodowego niż kolejowego. Niemniej jednak kolej nadal pozostanie podstawowym środkiem transportu i w przyszłym roku wykonywać będzie jeszcze ponad 58% ogólnych przewozów.</u>
          <u xml:id="u-3.61" who="#StanisławCieślak">Komisja Komunikacji i Łączności uznała za słuszną przyjętą w planie resortu dyrektywę, aby nakłady inwestycyjne koncentrować przede wszystkim na modernizacji taboru kolejowego i samochodowego, na unowocześnianiu sieci PKP i głównych magistrali kołowych, na lepszym dostosowaniu zaplecza technicznego kolejnictwa i transportu samochodowego do ich bieżących zadań oraz na mechanizacji prac za- i wyładunkowych.</u>
          <u xml:id="u-3.62" who="#StanisławCieślak">Dostawy taboru osobowego i towarowego stanowić będą — zdaniem Komisji — jeden z najpoważniejszych problemów PKP. Wprawdzie w roku przyszłym kolej otrzymać ma 5,5 tys. wagonów towarowych, z czego 4,3 tys. stanowić będą wagony 4-osiowe o dużej ładowności, co znacznie ułatwi kolei wykonanie bieżących zadań, nie pozwoli to jednak jeszcze na całkowite zlikwidowanie trudności, zwłaszcza w okresie szczytu.</u>
          <u xml:id="u-3.63" who="#StanisławCieślak">Zdaniem Komisji należy wykorzystać wszystkie możliwości, jakie się wyłonią w toku realizacji planu, aby nieco szybciej, niż wynoszą założenia planu, wycofywać z ruchu kursujące jeszcze w ilości około 4 tys. wagony osobowe o drewnianej konstrukcji.</u>
          <u xml:id="u-3.64" who="#StanisławCieślak">Transport samochodowy PKS ma w przyszłym roku wzbogacić się o około 3,5 tys. samochodów ciężarowych oraz o ponad 2.200 autobusów. Zakłada się wykonanie kapitalnych remontów na drogach długości prawie 5,5 tys. km. Ponadto przewiduje się budowę i przebudowę około 120 km dróg państwowych.</u>
          <u xml:id="u-3.65" who="#StanisławCieślak">Zdaniem Komisji, należałoby jeszcze większą opieką otoczyć wszelkie inicjatywy społeczne, zmierzające do naprawy i ulepszania dróg i mostów i w miarę potrzeby zwiększać dotacje na ten cel w budżetach terenowych.</u>
          <u xml:id="u-3.66" who="#StanisławCieślak">Polska flota morska zwiększy się w 1967 r. o około 100 tys. DWT i około 70 tys. DWT na koniec 1968 roku, a przewozy jej osiągną w roku przyszłym 13,8 mln ton, a w 1968 r. co najmniej 14,9 mln ton. W portach morskich przeładunki wzrosną do 27,5 mln ton.</u>
          <u xml:id="u-3.67" who="#StanisławCieślak">Wartość usług w dziale łączności wzrośnie w 1967 r. około 7,4%; przybędzie więc między innymi 65 tys. nowych numerów telefonicznych, uruchomione będą 3 nowe nadajniki telewizyjne oraz 7 nadajników radiofonicznych. Dzięki temu programem nadawanym na falach ultrakrótkich, a więc programem odznaczającym się bardzo dobrą jakością odbioru, objętych zostanie około 68% obszaru kraju i 70% ludności, a programy telewizyjne będzie mogło oglądać znacznie więcej niż obecnie, bo 86% ludności kraju na 72% jego obszaru.</u>
          <u xml:id="u-3.68" who="#StanisławCieślak">Wysoki Sejmie! Budownictwo wchodzi w rok 1967 z pewnymi zaległościami przy budowie wielkich obiektów przemysłowych, z opóźnieniami w zakresie realizacji budownictwa mieszkaniowego w niektórych województwach.</u>
          <u xml:id="u-3.69" who="#StanisławCieślak">Czy budownictwo opóźnienia te przezwycięży, a zaległości odrobi?</u>
          <u xml:id="u-3.70" who="#StanisławCieślak">Plan inwestycyjny na rok 1967 przewiduje wzrost nakładów inwestycyjnych w podstawowej grupie „A” do wysokości 135,8 mld zł. W grupie „B” w roku 1967 ma nastąpić stabilizacja na poziomie 6,5 mld zł. W gospodarce nieuspołecznionej zadania inwestycyjne wzrosną w 1967 r. o 560 mln zł do wysokości 15,6 mld zł. Z ogólnej puli nakładów inwestycyjnych w wysokości blisko 158 mld zł zakres prac budowlano-montażowych do wykonania dla przedsiębiorstw budowlano-montażowych Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz innych resortów stanowi pozycję 87,1 mld zł. Jest to o 7,2 mld zł więcej niż w 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-3.71" who="#StanisławCieślak">Jak widać z przytoczonych liczb, niezależnie od powstałych pewnych opóźnień i zaległości, wzrastają w 1967 r. zarówno zadania inwestycyjne, jak i wynikające z nich zadania budowlano-montażowe. W tej zwłaszcza części planu wystąpią w najbliższych latach największe napięcia i trudności w dużej stosunkowo skali. Na ich przezwyciężeniu skupić się powinna uwaga rządu. Podjęto już zresztą cały szereg decyzji zmierzających do usunięcia tych zagrożeń.</u>
          <u xml:id="u-3.72" who="#StanisławCieślak">W latach 1967 i 1968 powołane zostaną 34 nowe przedsiębiorstwa budowlano-montażowe, w tym kilkanaście przedsiębiorstw specjalistycznych o zasięgu ogólnokrajowym.</u>
          <u xml:id="u-3.73" who="#StanisławCieślak">Koordynacja branżowa w budownictwie obejmie wszystkich wykonawców robót budowlano-montażowych i będzie zespolona — co jest bardzo ważne — z branżową koordynacją terenowego przemysłu ceramicznego, betonowego, kruszyw i stolarki budowlanej.</u>
          <u xml:id="u-3.74" who="#StanisławCieślak">Zdaniem Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej istotne znaczenie dla realizacji zadań w latach 1967 i 1968 będą miały te decyzje rządu, które zostały już podjęte w celu usunięcia dotychczasowych niedomagań o charakterze międzyresortowym w zaopatrzeniu budownictwa w wyroby hutnicze, kruszywa naturalne, materiały ścienne, farby olejne, materiały podłogowe i to zarówno jeżeli chodzi o terminowość dostaw, jak i o dotrzymanie wymagań asortymentowych. Ponieważ 50% materiałów budowlanych zużywanych w budownictwie pochodzi już dziś spoza działu przemysłu materiałów budowlanych, a nawet niektóre z nich pochodzą z importu — zdaniem Komisji — resorty chemii, przemysłu ciężkiego, przemysłu drzewnego, Komitet Drobnej Wytwórczości, jak również resort handlu zagranicznego w szerszym stopniu powinny uwzględniać potrzeby budownictwa w swych operatywnych planach produkcyjnych na lata 1967–1968. W tej sprawie zgłoszono kilka konkretnych dezyderatów.</u>
          <u xml:id="u-3.75" who="#StanisławCieślak">Komisje sejmowe z uznaniem stwierdziły, że zgodnie z ich postulatami przyśpieszona została dynamika rozwoju przemysłu materiałów budowlanych pozostającego pod nadzorem Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych. Produkcja tego przemysłu osiągnie poziom w 1967 r. o pół miliarda zł, a w 1968 r. także o pół miliarda zł wyższy od pierwotnych wytycznych planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-3.76" who="#StanisławCieślak">Komisje Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego w toku dyskusji nad projektem planu i budżetu stwierdziły także duży postęp w dziedzinie budownictwa wiejskiego zarówno jeśli chodzi o zaopatrzenie, jak i w dziedzinie polityki kredytowej, coraz szerszego stosowania ulg inwestycyjnych. Rozwojowe potrzeby budownictwa wiejskiego zamierzają obie Komisje omówić na wspólnym posiedzeniu z udziałem zainteresowanych resortów, ze względu na jego wielką wagę i dla wzrostu produkcji rolnej, i dla poprawy poziomu warunków życia ludności wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-3.77" who="#StanisławCieślak">Wykonanie planu budownictwa w 1967 r. będzie wymagało dużego wysiłku resortu i wszystkich podległych mu przedsiębiorstw, będzie wymagało także dużej uwagi całego rządu. Środki finansowe przyznane resortowi na 1967 r. zabezpieczają wykonanie planu rzeczowego. Należy jednak dążyć do wyeliminowania z planu inwestycji nie przygotowanych do realizacji; podjęcia działania na rzecz szybkiej poprawy wyposażenia przedsiębiorstw budowlano-montażowych w niezbędny sprzęt mechaniczny i transportowy; utworzenia rezerw materiałowych, w celu zabezpieczenia rytmicznych i pełnoasortymentowych dostaw.</u>
          <u xml:id="u-3.78" who="#StanisławCieślak">Należy dołożyć także starań, aby wykorzystać wszystkie możliwości — a są one naprawdę niemałe — dla zwiększenia lokalnej produkcji materiałów budowlanych na potrzeby miejscowe. W związku z tym Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zwróciła się z propozycją do klubów poselskich, aby zainicjowały w najbliższym czasie specjalne posiedzenia wojewódzkich zespołów poselskich, na których zanalizowano by sytuację terenową w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-3.79" who="#StanisławCieślak">Wzrost zatrudnienia w budownictwie wyniesie w 1967 r. 31 tys. osób; ogólny poziom zatrudnienia osiągnie 919 tys. osób. Dokonana podwyżka płac w budownictwie, podniesienie rangi i roli szkół budowlanych oraz zapewnienie dostatecznego naboru młodzieży do tych szkół z pewnością przyczynią się także w nieco dalszej przyszłości do poprawy sytuacji kadrowej w budownictwie.</u>
          <u xml:id="u-3.80" who="#StanisławCieślak">Wydaje się więc, biorąc to wszystko pod uwagę, że w tej sytuacji plan budownictwa, mimo swego napięcia, jest realny do wykonania.</u>
          <u xml:id="u-3.81" who="#StanisławCieślak">W toku realizacji zadań 1966 r. nie zostanie jednak wykonany w niektórych województwach, wskutek niedostatecznego zaawansowania stanów surowych w 1965 r., plan budownictwa mieszkaniowego. Zabraknie kilka tysięcy izb. W projekcie planu na 1967 r. w wysokości 417 tys. izb i wytycznych na rok 1968 w wysokości 435.700 izb — dynamika wzrostu budownictwa mieszkaniowego odbiega nieco od wytycznych planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-3.82" who="#StanisławCieślak">W toku debaty nad planem 5-letnim Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, biorąc pod uwagę wielkość potrzeb społeczeństwa w tej dziedzinie, zgłosiła postulat zwiększenia rozmiarów budownictwa mieszkaniowego w planie 5-letnim o 100 tys. izb powyżej ustaleń zawartych w projekcie rządowym. Postulat ten został przez rząd uznany za słuszny. Poczynione będą starania o zwiększenie rozmiarów budownictwa mieszkaniowego w końcowych latach planu 5-letniego. W związku z tym Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zgłasza do projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym poprawkę treści następującej:</u>
          <u xml:id="u-3.83" who="#StanisławCieślak">„W celu zapewnienia przekroczenia zadań planu pięcioletniego w zakresie budownictwa mieszkaniowego należy zaawansować odpowiednio stany surowe w budownictwie mieszkaniowym w 1988 r.”. Zdajemy sobie sprawę z trudności wykonania tego zadania, ale wydaj e się ono w świetle potrzeb ludności po prostu nieodzowne i najpilniejsze z pilnych. A że jest ono możliwe przy lepszej organizacji zaopatrzenia, dobrym przygotowaniu zaplecza i właściwej organizacji pracy na budowach o tym świadczy fakt, że załogi przedsiębiorstw budowlano-montażowych, podległe Łódzkiemu Zjednoczeniu Budownictwa, wykonały już w pierwszej dekadzie grudnia bieżącego roku — jako pierwsze w kraju — tegoroczny plan budownictwa mieszkaniowego w wysokości 19.900 izb, a do końca roku przekażą dodatkowo ludności Łodzi ponad 300 izb.</u>
          <u xml:id="u-3.84" who="#StanisławCieślak">Wysoki Sejmie! Plan na rok 1967 zakłada wzrost zatrudnienia w skali 303 tys. osób, z tego 75% w sferze produkcji materialnej, a 25% — w sferze usług. Chodzi jednak o to, aby ten wzrost był w pełni uzasadniony ekonomicznie, aby dał w efekcie planowany przyrost produkcji, nie osłabił planowanego wzrostu wydajności pracy w przemyśle, który założono na poziomie 3,6% w 1967 r. i 4,9% w 1968 r. i odpowiednio w budownictwie na poziomie 6,1% w 1967 r. i 4,6% w 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-3.85" who="#StanisławCieślak">Przyjęty w planie poziom zatrudnienia należy traktować jako maksymalny, zarówno z punktu widzenia potrzeb produkcji jak i faktycznej podaży siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-3.86" who="#StanisławCieślak">Biorąc pod uwagę ubytek naturalny wśród pracujących w wysokości około 124 tys. osób i planowany przyrost zatrudnienia — szacuje się, że do pracy będzie mogło przystąpić w 1967 r. około 328 tys. absolwentów zasadniczych i średnich szkół zawodowych, liceów ogólnokształcących oraz szkół wyższych. Podniesie to niewątpliwie średni poziom wykształcenia i przygotowania zawodowego ogółu zatrudnionych.</u>
          <u xml:id="u-3.87" who="#StanisławCieślak">Warto tu przypomnieć, że w okresie obecnej pięciolatki liczba młodzieży w wieku 15–17 lat wzrośnie o ponad 200 tys. osób, a młodych ludzi w wieku 18–24 lat o blisko 1.400 tys. osób. Włączenie tych wielomilionowych rzesz młodzieży w życie narodu, świadomie kształtującego swą teraźniejszość i swoją przyszłość — to nie tylko sprawa budowy nowych szkół, zabezpieczenia nowych miejsc pracy i większej ilości mieszkań. Pilną potrzebą jest także rozwinięcie i nasilenie w skali masowej procesów wychowawczych, mających na celu umocnienie patriotyzmu, ofiarności, hartu, społecznej dyscypliny i kultury pracy tej młodzieży. Wielkie w tej dziedzinie stoją zadania przed literaturą, filmem, teatrem, prasą, radiem i telewizją.</u>
          <u xml:id="u-3.88" who="#StanisławCieślak">Po omówieniu zadań produkcyjnych, od którego sprawozdawca planu i budżetu uchylić się nie może i nie powinien, przejdę obecnie do omówienia uwarunkowanych tymi zadaniami produkcyjnymi elementów wzrostu poziomu życiowego ludności, zawartych w projekcie planu.</u>
          <u xml:id="u-3.89" who="#StanisławCieślak">Rozwój gospodarczy kraju, rozwój jego sił wytwórczych, tak mocno akcentowany w projekcie planu, nie jest celem samym dla siebie. Nasze plany gospodarcze mają zawsze na celu zapewnienie wszechstronnego i trwałego wzrostu poziomu życia całego społeczeństwa, zgodnie z humanistycznymi ideami socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-3.90" who="#StanisławCieślak">Oczywiście, pojęcia stopy życiowej nie można zawężać tylko do wskaźnika realnych płac, mimo jego niewątpliwej wagi i znaczenia, bo ten wyizolowany wskaźnik nie da je pełnego obrazu poziomu życia społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-3.91" who="#StanisławCieślak">Pełny i prawdziwy obraz otrzymamy tylko wówczas, gdy obok wskaźnika realnych płac uwzględnimy także zasady polityki zatrudnienia i ich wpływ na poziom realnych dochodów ludności oraz rozwój i dostępność różnych form spożycia zbiorowego.</u>
          <u xml:id="u-3.92" who="#StanisławCieślak">W latach 1967 i 1968 będzie kontynuowana polityka pełnego zatrudnienia, to znaczy, że przyrost nowych miejsc pracy równoważy w skali kraju przyrost siły roboczej. Przyniesie to w efekcie wzrost funduszu płac w 1967 r. o 18,8 mld zł i o dalsze 14,9 mld zł w 1968 r., a przeciętna płaca wzrośnie w 1967 r. o 3,4%, a w 1968 r. — o dalsze blisko 2%.</u>
          <u xml:id="u-3.93" who="#StanisławCieślak">Społeczna aktywność, jaka się rozwinęła w zakładach pracy w związku z realizacją uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, ta aktywność, mająca na celu podniesienie na wyższy poziom organizację pracy i produkcję w zakładach przemysłowych — a kryją się w tej dziedzinie ogromne rezerwy — pozwala żywić nadzieję, że te wyjściowe wskaźniki wzrostu wydajności pracy, a w ślad za tym wskaźniki wzrostu realnych płac w toku dobrej realizacji plami, będą mogły być podwyższone.</u>
          <u xml:id="u-3.94" who="#StanisławCieślak">Przewidywanemu wzrostowi realnych dochodów zatrudnionych poza rolnictwem, jak również ludności rolniczej, towarzyszy wzrost masy towarowej przeznaczonej na sprzedaż detaliczną dla ludności w wysokości do około 323 mld zł w 1967 r., a więc o 22 mld zł więcej niż w roku bieżącym, jak również w 1968 r. w wysokości do 343 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.95" who="#StanisławCieślak">Dostawy na rynek wyrobów przemysłu włókienniczego wzrosną o 5,2%, gotowej odzieży o 13,3%, obuwia skórzanego o 5,5%, mięsa o blisko 4%, tłuszczów jadalnych o przeszło 5%, nabiału o około 6%, cukru o około 4%, artykułów mydlarskich o około 10%, o 11% wzrosną dostawy telewizorów, o 10% lodówek i o 5% samochodów przy założeniu większego importu samochodów z zagranicy.</u>
          <u xml:id="u-3.96" who="#StanisławCieślak">O skali rozwoju oświaty i kultury — bez wyliczania powszechnie znanych liczb — świadczy wysokość bieżących wydatków budżetu państwa w 1967 r. na szkolnictwo ogólnokształcące w wysokości 14,2 mld zł, na szkolnictwo zawodowe 6,1 mld zł, na szkolnictwo wyższe blisko 4 mld zł, na kulturę — 3,2 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.97" who="#StanisławCieślak">Wydatki inwestycyjne w dziedzinie oświaty i kultury — bez nakładów na naukę i szkolnictwo wyższe — wyniosą w 1967 r. około 3 mld zł. Wzrost zatrudnienia w tej dziedzinie wyniesie 25,6 tys. osób.</u>
          <u xml:id="u-3.98" who="#StanisławCieślak">Wydatki bieżące budżetu na ochronę zdrowia i świadczenia społeczne wzrastają do sumy 26,5 mld zł, a wydatki na kulturę fizyczną i turystykę utrzymane będą na poziomie wykonania roku bieżącego. Nakłady inwestycyjne w tych dziedzinach wyniosą 1.211 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-3.99" who="#StanisławCieślak">Poziom wydatków w dziale ochrony zdrowia i pomocy społecznej Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów na wniosek Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych proponuje wydatnie zwiększyć, co uwidoczniono w druku sejmowym, zawierającym poprawki Komisji do projektu planu. Chodzi tu o polepszenie warunków pracy szpitali klinicznych, domów rencistów itp., oraz o wzrost wydatków na pomoc społeczną i świadczenia na rzecz niewidomych.</u>
          <u xml:id="u-3.100" who="#StanisławCieślak">W gospodarce komunalnej nastąpi poważny, w granicach 5,3%, wzrost nakładów inwestycyjnych — do sumy 3,4 mld zł, z czego większość przeznaczona jest na poprawę komunikacji miejskiej oraz na budowę i przebudowę urządzeń wodociągowo-kanalizacyjnych. Miasta otrzymają w 1967 r. — 1.138 tramwajów, autobusów i trolejbusów. Na remonty urządzeń komunalnych przeznacza się w 1967 r. 2.600 mln zł, nakłady zaś na remonty kapitalne i bieżące budynków mieszkalnych wyniosą w latach 1967–1968 ogromną sumę — 10.800 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-3.101" who="#StanisławCieślak">Przechodzę obecnie do omówienia problematyki budżetu. Projekt budżetu zamyka się po stronie dochodów sumą 321.200 mln zł, po stronie wydatków — sumą 316.100 mln zł, łączna nadwyżka wynosi więc 5.100 mln zł. Budżet państwa obejmuje budżet centralny, który zamyka się po stronie dochodów sumą 284,1 mld zł, po stronie wydatków sumą 279 mld zł i reprezentuje nadwyżkę budżetową w wysokości 5,1 mld zł oraz obejmuje zbiorczy budżet terenowy, którego dochody i wydatki równoważą się na poziomie 80.960 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-3.102" who="#StanisławCieślak">W dochodach budżetu państwa główną pozycję stanowią dochody z gospodarki uspołecznionej, na drugim miejscu wpłaty na fundusz ubezpieczeń społecznych, a na trzecim miejscu figurują dopiero podatki bezpośrednie i opłaty od ludności. Dalej dochody z instytucji finansowych, dochody z pożyczek i lokat.</u>
          <u xml:id="u-3.103" who="#StanisławCieślak">W wydatkach budżetu państwa główną pozycję stanowią wydatki na finansowanie rozwoju gospodarki uspołecznionej: przemysłu, państwowych gospodarstw rolnych, transportu i łączności, obrotu towarowego itp.</u>
          <u xml:id="u-3.104" who="#StanisławCieślak">Na drugie miejsce wysuwają się wydatki, na naukę, oświatę i kulturę, sztukę, ochronę zdrowia, opiekę społeczną i kulturę fizyczną oraz na świadczenia społeczne w łącznej wysokości 95.300 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-3.105" who="#StanisławCieślak">Następne z kolei pozycje stanowią wydatki na obronę kraju — 26,5 mld zł, na administrację — 7,8 mld zł, na instytucje wymiaru sprawiedliwości — 2,3 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.106" who="#StanisławCieślak">Charakterystyczną cechą projektu budżetu jest znacznie szybszy, w porównaniu z rokiem ubiegłym, wzrost dochodów z gospodarki uspołecznionej i znacznie powolniejszy wzrost wpływów z podatków i opłat od ludności.</u>
          <u xml:id="u-3.107" who="#StanisławCieślak">Z zadowoleniem należy stwierdzić coraz lepszy poziom gospodarki w radach narodowych. Przez budżety terenowe przechodzi większość wydatków naszego państwa na szkolnictwo, ochronę zdrowia, na przemysł, rolnictwo, handel i usługi. Także poważna część decyzji inwestycyjnych leży już dzisiaj w kompetencji rad narodowych. Rady narodowe mają w obecnym okresie duże osiągnięcia w zakresie koordynacji całości gospodarki, zarządzanej terenowo i centralnie na swoim obszarze działania.</u>
          <u xml:id="u-3.108" who="#StanisławCieślak">Nie analizując szczegółowo poszczególnych pozycji dochodowych i wydatkowych budżetów terenowych, których prawidłowość nie budzi wątpliwości — pragnę podkreślić duże możliwości, jakie stwarzają ramy projektu budżetu i planu dla dalszego, stopniowego wyrównywania dysproporcji w rozwoju gospodarczym zarówno między województwami, jak i wewnątrz województw, pomiędzy powiatami. Poświęcony jest tym sprawom specjalny rozdział planu. Dojrzewa także sprawa szerszej aktywizacji małych miast.</u>
          <u xml:id="u-3.109" who="#StanisławCieślak">W małych miastach, nie będących siedzibą powiatu, mieszka, żyje i pracuje 5,6 mln osób, a więc poważna część ludności naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-3.110" who="#StanisławCieślak">Możliwości zdobycia wykształcenia zawodowego, uzyskania pracy, zwłaszcza dla kobiet, są tam mniejsze niż w wielkich miastach, a warunki mieszkaniowe, poziom życia kulturalnego, stan urządzeń komunalnych i sieć punktów handlowych, i usługowych itp. — przedstawia wiele jeszcze do życzenia.</u>
          <u xml:id="u-3.111" who="#StanisławCieślak">Choć nieco więcej niż połowa nakładów inwestycyjnych w nowym planie 5-letnim lokalizowana będzie w mniejszych miastach, nie wszystkie z nich staną się wielkomiejskimi ośrodkami. Aktywizacja tych małych miast musi się w większym stopniu opierać na wykorzystaniu lokalnych możliwości, na inicjatywie samych mieszkańców. Wielkim oparciem dla tych inicjatyw jest fundusz aktywizacji małych miast w wysokości około 1,5 mld zł. Z funduszu tego można uzyskać kredyty na budowę i rozbudowę małych zakładów, podnoszących poziom zatrudnienia w małych miastach. W końcowej fazie opracowania jest tak zwany fundusz miejski w wysokości około 250 mln zł w postaci środków budżetowych, oddanych do dyspozycji miejskich rad narodowych małych miast. Z zadowoleniem należy powitać stworzenie tego funduszu. Odegra on z pewnością podobną rolę w aktywizacji małych miast co fundusz gromadzki na wsi.</u>
          <u xml:id="u-3.112" who="#StanisławCieślak">Chciałbym również nieco uwagi poświęcić coraz silniejszej więzi ekonomicznej gospodarki nieuspołecznionej, a zwłaszcza gospodarki chłopskiej i indywidualnego rzemiosła z gospodarką planową, z gospodarką państwową, co znajduje swój wyraz zwłaszcza w planie kredytowym państwa. Wyraża się to z jednej strony w bardzo pozytywnym zjawisku stałego wzrostu oszczędności ludności w PKO i w SOP, z drugiej strony — w stałym wzroście kredytów obrotowych i inwestycyjnych dla indywidualnego rolnictwa i rzemiosła, jak również w coraz szerszym kredytowaniu budownictwa spółdzielczego, budownictwa indywidualnego i sprzedaży ratalnej. Między innymi kredyty obrotowe i inwestycyjne dla gospodarki chłopskiej wzrastają w 1967 r. do sumy 17.700 mln zł, kredyty dla rzemiosła i gospodarki indywidualnej — poza rolnictwem — do sumy blisko 700 mln zł, a kredyty dla indywidualnego budownictwa mieszkaniowego wzrastają do sumy ponad 900 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-3.113" who="#StanisławCieślak">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pozytywnie ocenia zasady polityki finansowej wobec rolnictwa i rzemiosła, która stwarza właściwy klimat i bodźce dla wzrostu produkcji i usług, jak również zachęca do inwestycji. Komisja zwraca jednak uwagę, że niektóre władze terenowe nie przestrzegają w pełni zasad tej polityki i nadzór Ministerstwa Finansów w tej dziedzinie musi być wzmocniony.</u>
          <u xml:id="u-3.114" who="#StanisławCieślak">Dużej zmianie ulega w 1967 r. powiązanie budżetu państwa z wynikami działalności przedsiębiorstw uspołecznionych. Jeszcze kilka lat temu sytuacja była taka, że w rozwoju przedsiębiorstw uspołecznionych rola własnych, wypracowanych przez przedsiębiorstwo, środków finansowych nie odgrywała istotnej roli.</u>
          <u xml:id="u-3.115" who="#StanisławCieślak">Wydatki przedsiębiorstw na przyrost zapasów i na inwestycje były normowane i limitowane i nie pozostawały w ścisłym związku z ich dochodami. Budżet przejmował około 90% akumulacji finansowej przedsiębiorstw, a z drugiej strony i większość wydatków inwestycyjnych była finansowana z dotacji budżetowej. Budżet uzupełniał również, gdy zaszła tego potrzeba, i środki obrotowe przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-3.116" who="#StanisławCieślak">Od 1 stycznia 1967 r. zacznie działać w całej pełni wprowadzony w zeszłym roku nowy system finansowy przedsiębiorstw. Polega on na tym, że przedsiębiorstwo w oparciu o pozostawioną mu część amortyzacji i zysku będzie finansowało z własnych środków (uzupełnionych w razie potrzeby kredytem bankowym) zarówno swe potrzeby bieżące z zakresu środków obrotowych, jak również swe potrzeby rozwojowe w dziedzinie inwestycji i zapasów.</u>
          <u xml:id="u-3.117" who="#StanisławCieślak">Pogłębiająca się w miarę ogólnego rozwoju przemysłu kooperacja, specjalizacja i koncentracja produkcji wymaga sprawniejszej koordynacji branżowej i gałęziowej. Tę funkcję spełniać będzie zjednoczenie, wyposażone zarówno w środki administracyjne, jak i w instrumenty ekonomicznego oddziaływania na podległe mu przedsiębiorstwa i bezpośrednio zainteresowane w ich wynikach ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-3.118" who="#StanisławCieślak">Z dniem 1 stycznia 1967 r. wchodzą w życie nowe ceny fabryczne, stosowane w obrotach między przedsiębiorstwami. Oparte są one na bardziej precyzyjnym rachunku kosztów i określają rozmiary zysku w wysokości od 5 do 15% w stosunku do poziomu średnio branżowych kosztów produkcji.</u>
          <u xml:id="u-3.119" who="#StanisławCieślak">Stawki zysku, na przykład na wyroby oznaczone znakami „Q” i „1” będą podwyższone o 50% w stosunku do stawki przeciętnej. Wyższą stawkę zysku mają również maszyny i urządzenia zaliczone do tak zwanej grupy „A” o najwyższym standardzie światowym, natomiast maszyny i urządzenia przestarzałe, zaliczane do tzw. grupy „C” mają odpowiednio w cenach fabrycznych zabezpieczone niższe stawki zysku. Wyższe stawki zysku będą miały również wyroby atrakcyjne, nowości i inne wyroby poszukiwane na rynku i cieszące się dużym popytem. Tak więc przedsiębiorstwa inicjujące lub rozszerzające produkcję tych wyrobów będą powiększać swoje zyski, a tym samym będą powiększać wypłaty z funduszu zakładowego oraz będą tworzyć większe, własne fundusze rozwoju i fundusze inwestycyjne. I odwrotnie — spadek jakości wyrobów oraz produkcja mniej atrakcyjnych wyrobów z punktu widzenia rynku, będzie pomniejszać fundusze własne przedsiębiorstw, tworzone z zysku.</u>
          <u xml:id="u-3.120" who="#StanisławCieślak">Od 1 stycznia 1967 r. jedynie inwestycje priorytetowe i kontynuowane finansowane będą po staremu, ze środków budżetowych. Inne inwestycje — finansowane będą według nowych zasad.</u>
          <u xml:id="u-3.121" who="#StanisławCieślak">Nowe inwestycje centralne finansowane będą z kredytu bankowego.</u>
          <u xml:id="u-3.122" who="#StanisławCieślak">Inwestycje zjednoczeń i inwestycje przedsiębiorstw finansowane będą ze środków własnych przedsiębiorstw i zjednoczeń, a więc z amortyzacji i zysku uzupełnianych kredytem bankowym. Udział budżetu w finansowaniu nakładów inwestycyjnych, który jeszcze w 1965 r. wynosił ponad 60%, w projekcie budżetu państwa na 1967 r. spada już tylko do 42,5% i w latach następnych będzie miał z pewnością tendencję malejącą. Budżet wycofał się także z bezpośredniego uzupełniania środków obrotowych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-3.123" who="#StanisławCieślak">W 1967 r. cały przyrost środków obrotowych przedsiębiorstw w wysokości ponad 29 mld zł ma być w połowie sfinansowany ze środków własnych przedsiębiorstw i zjednoczeń, a w połowie z kredytów obrotowych. Rośnie również rola kredytu w finansowaniu przedsiębiorstw handlowych i budowlanych, choć system finansowy jest tam nieco inny niż w przemyśle.</u>
          <u xml:id="u-3.124" who="#StanisławCieślak">Przedsiębiorstwa i zjednoczenia posiadają więc obecnie dużo większe możliwości samodzielnego działania, oczywiście, w ramach ogólnych wytycznych NPG. Wzrasta w tych warunkach — co trzeba z całym naciskiem z tej wysokiej trybuny stwierdzić — odpowiedzialność kierownictwa zakładów i ich załóg za prawidłowość gospodarki, za rytmiczność produkcji, wyniki kooperacji, wybór asortymentu, poziom dyscypliny zatrudnienia i płac i tym podobne elementy dobrej organizacji pracy i prawidłowej ekonomiki przedsiębiorstwa. Wzrasta w tych warunkach rola samorządu robotniczego, rozszerza się pole dla zbiorowych i indywidualnych inicjatyw załogi.</u>
          <u xml:id="u-3.125" who="#StanisławCieślak">Nowy system finansowy i cały plan kredytowy państwa oparty jest na realnych dochodach, wypracowanych przez gospodarkę uspołecznioną.</u>
          <u xml:id="u-3.126" who="#StanisławCieślak">Również nasz bilans płatniczy z zagranicą, którego poszczególne pozycje i saldo figurują w budżecie państwa, choć jest w obecnej chwili napięty — oparty jest na zrównoważonych wpływach i wydatkach, dzięki czemu zdobyliśmy sobie w świecie pozycję solidnego i wypłacalnego partnera.</u>
          <u xml:id="u-3.127" who="#StanisławCieślak">Obywatele Posłowie! Projekt planu i budżetu był przedmiotem gruntownej analizy wszystkich komisji sejmowych. Odbyły one w tym celu 38 posiedzeń plenarnych, pracowało również kilkadziesiąt zespołów problemowych i podkomisji. Zgłoszono wiele postulatów i Wniosków, z których część tylko uwzględnić można było w sprawozdaniu.</u>
          <u xml:id="u-3.128" who="#StanisławCieślak">Komisje uznały projekt planu i budżetu za słuszny, za prawidłowo opracowany na miarę naszych potrzeb i możliwości i zgłosiły wnioski o jego przyjęcie.</u>
          <u xml:id="u-3.129" who="#StanisławCieślak">Wysoki Sejmie! Należy z całym naciskiem stwierdzić, że najlepszy nawet system planowania i zarządzania, wysokie bodźce ekonomiczne, najtrafniej ustalone proporcje i wskaźniki planu i budżetu — nie stworzą nam takiego systemu, który automatycznie gwarantuje dobrą realizację wszystkich ważnych i pilnych zadań, które przed nami stoją.</u>
          <u xml:id="u-3.130" who="#StanisławCieślak">O tym zadecyduje przede wszystkim aktywność, postawa ideowa i poczucie odpowiedzialności wielomilionowej rzeszy współtwórców i wykonawców tego planu. To jest największa rezerwa planu, i najpewniejsza gwarancja jego realizacji.</u>
          <u xml:id="u-3.131" who="#StanisławCieślak">W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wnoszę o przyjęcie przez Wysoki Sejm projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1967 rok i podstawowych założeniach na 1968 rok oraz projektu ustawy budżetowej na rok 1967 wraz z załącznikami, zgodnie z poprawkami Komisji, zawartymi w drukach sejmowych, które zostały Obywatelom Posłom doręczone.</u>
          <u xml:id="u-3.132" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#ZenonKliszko">Konwent Seniorów proponuje, żeby dyskusję nad sprawozdaniem o planie i budżecie na rok 1967 przeprowadzić łącznie z dyskusją nad drugim punktem porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#ZenonKliszko">Czy są w tej sprawie jakieś uwagi?</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#ZenonKliszko">Nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#ZenonKliszko">Wobec tego przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o sprawozdaniach rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1965 r. (druki nr 54, 59, 62 i 65).</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#ZenonKliszko">Głos zabierze wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli obywatel Bolesław Gałęza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#BolesławGałęza">Wysoki Sejmie! Wyniki gospodarcze 1965 roku odgrywają szczególną rolę w naszej gospodarce narodowej. Był to bowiem ostatni rok planu 5-letniego. Wykonanie zadań gospodarczych roku 1965 stworzyło jednocześnie korzystną bazę wyjściową do nowego planu 5-letniego na lata 1966–1970. Z tym większą uwagą należy odnieść się zarówno do uzyskanych osiągnięć, jak również do niedociągnięć.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#BolesławGałęza">Był to rok dla naszej gospodarki pomyślny.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#BolesławGałęza">Rok 1965 charakteryzował się utrzymaniem wysokiego tempa wzrostu całej produkcji przemysłowej, przy czym uzyskano zmniejszenie dysproporcji pomiędzy rozwojem produkcji wyrobów grupy „A” i „B”, jaka zarysowała się w latach 1961–1963.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#BolesławGałęza">W dziedzinie paliw i energii zaspokojono w pełni zapotrzebowanie gospodarki narodowej. Złożyły się na to zarówno wzrost produkcji paliw i energii elektrycznej, jak i niższe od planowanego zużycie węgla, a także zmniejszenie strat energii elektrycznej w sieci oraz poprawa gospodarowania nią w przemyśle. Korzystna sytuacja paliwowa umożliwiła górnictwu wykonanie zadań bez zastosowania pracy w niedzielę oraz stworzyła warunki do zwrócenia większej uwagi na poprawę jakości węgla, asortymentowej struktury jego wydobycia, jak również na bardziej ekonomiczne kierunki eksploatacji kopalń. Między innymi pozwoliło to na pełniejsze pokrycie zapotrzebowania wsi na węgiel.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#BolesławGałęza">W energetyce zawodowej zostało w pełni pokryte zapotrzebowanie odbiorców na energię elektryczną i cieplną. Pozwoliło to uniknąć w okresach szczytowych obciążeń, przerw w dostawach energii elektrycznej oraz związanych z nimi niedogodności i strat gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#BolesławGałęza">Największy wzrost produkcji osiągnął przemysł chemiczny; nowo uruchomione obiekty w tym przemyśle dały produkcję o wartości prawie 5 mld zł, a ponadto uzyskano przyrost produkcji wartości 2 mld zł w wyniku intensyfikacji produkcji w zakładach istniejących.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#BolesławGałęza">Przy ogólnie wysokim wzroście produkcji przemysłu chemicznego, w niektórych asortymentach występowały jednak niedobory, zwłaszcza nowoczesnych artykułów zaopatrzeniowych i rynkowych, między innymi takich, jak farby i lakiery, tworzywa i włókna sztuczne oraz niektóre artykuły techniczne.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#BolesławGałęza">Hutnictwo żelaza i stali wykonało z nadwyżką zadania planowe w zakresie podstawowych asortymentów produkcji. Znaczny przyrost produkcji osiągnięto w dziedzinie wyrobów walcowanych ze stali o podwyższonej wytrzymałości oraz ze stali jakościowej. Tempo wzrostu produkcji hutniczej nie nadążało jednak za o wiele bardziej dynamicznym rozwojem przemysłu maszynowego. Ponadto w układzie asortymentowym występowały jednak braki niektórych wyrobów walcowanych, rur i odlewów. Sytuacja ta wywołała trudności w pracy przemysłu maszynowego i budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#BolesławGałęza">Wysoka dynamika rozwoju przemysłu maszynowego pozwoliła na znaczny wzrost produkcji na potrzeby eksportu oraz artykułów konsumpcyjnych trwałego użytku na zaopatrzenie rynku krajowego. Szczególnie szybki był rozwój produkcji maszyn i urządzeń dla przemysłu chemicznego, silników okrętowych i urządzeń automatyki. W produkcji maszyn rolniczych zmniejszono niedobory asortymentowe, osiągając w niektórych grupach wyrobów znaczny przyrost produkcji. Nie osiągnięto jednak jeszcze właściwych proporcji między ilością traktorów i maszyn towarzyszących.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#BolesławGałęza">Przemysł lekki rozwinął produkcję we wszystkich podstawowych branżach. Jako zjawisko pozytywne należy ocenić dalszy wzrost udziału wyrobów skonfekcjonowanych w ogólnej produkcji przemysłu lekkiego. Poprawie uległo wzornictwo i jakość wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#BolesławGałęza">Na tle ogólnego postępu w dostosowaniu produkcji przemysłu lekkiego do potrzeb odbiorców pod względem ilości i asortymentu występowały jednak braki w zaopatrzeniu rynku, zarówno w niektóre wyroby tradycyjne jak i poszukiwane artykuły nowoczesne. Mimo wzrostu produkcji w przemyśle skórzanym, wystąpiły niedobory niektórych asortymentów obuwia oraz zakłócenia w terminowym i sezonowym zaopatrywaniu rynku. Istotną przyczyną tych zjawisk — obok trudności wynikających z niedostatecznego potencjału produkcyjnego i niepełnego zaopatrzenia surowcowego — było niedostateczne rozeznanie przez handel popytu na niektóre asortymenty obuwia, jak również wady w planowaniu i organizacji produkcji. W sumie powodowało to, że umowy zawarte pomiędzy przemysłem i handlem nie były dostatecznie powiązane z planami produkcyjnymi, a równocześnie nie odpowiadały w pełni potrzebom rynku.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#BolesławGałęza">Przemysł materiałów budowlanych zrealizował z nadwyżką zadania planu, osiągając wzrost produkcji w porównaniu z 1964 r. około 9%.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#BolesławGałęza">W układzie asortymentowym produkcji realizowane były zmiany, zmierzające do pełniejszego dostosowania wyrobów tego przemysłu do potrzeb. Nadal jednak rozwój niektórych gałęzi przemysłu materiałów budowlanych nie nadążał za rozwojem budownictwa, co powodowało trudności w pokryciu potrzeb na niektóre materiały, przede wszystkim na ścienne materiały budowlane.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#BolesławGałęza">W przemyśle spożywczym korzystny przebieg skupu produktów rolnych oraz zrealizowany import surowców pozwolił na przekroczenie planu produkcji towarowej. Z nadwyżką w stosunku do planu wykonano produkcję wszystkich artykułów spożywczych z wyjątkiem cukru, a to z powodu niekorzystnych warunków przebiegu kampanii cukrowniczej w 1965 r. oraz produktów przemysłu olejarskiego — na skutek zmniejszenia zapotrzebowania rynku.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#BolesławGałęza">Przemysł spożywczy napotkał jednak w 1965 r. istotne trudności w skupie i magazynowaniu zwiększającej się masy surowca oraz w jego przerobie w związku z występującymi w niektórych branżach niedoborami mocy produkcyjnej oraz powierzchni składowej.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#BolesławGałęza">Istotny postęp w skali całego przemysłu osiągnięto w 1965 r. w dziedzinie unowocześniania metod produkcji przez rozwój mechanizacji i automatyzacji procesów wytwórczych. Wprowadzono do produkcji nowe wyroby o wysokich parametrach technicznych, wycofując szereg przestarzałych.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#BolesławGałęza">Rozwinięto zaplecze naukowo-techniczne przemysłu, dostosowując je ściślej do rosnących zadań produkcyjnych, jakkolwiek niedostateczna była jeszcze poprawa w koordynacji prac pomiędzy placówkami naukowo-badawczymi a przemysłem.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#BolesławGałęza">Mimo szeregu osiągnięć w dziedzinie rozwoju techniki, nie wykorzystano w pełni tej podstawowej dźwigni ilościowego i jakościowego wzrostu produkcji i podniesienia wydajności pracy. W roku 1965 nie wykonano w pełni planowanych zadań w tej dziedzinie, nie wykorzystując postawionych do dyspozycji środków w ramach funduszu postępu technicznego. Występowało nie zawsze należyte powiązanie planów rozwoju techniki z planami techniczno-ekonomicznymi poszczególnych przedsiębiorstw i zjednoczeń. Nadal był nadmiernie wydłużany cykl Wdrożeniowy nowych opracowań do produkcji przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#BolesławGałęza">Ogólną, choć nieznaczną jeszcze poprawę jakości wyrobów osiągnięto w wyniku podjętych prac organizacyjnych o charakterze długofalowym; w Wielu branżach przemysłu opracowano wieloletnie programy podwyższania jakości wyrobów; rozpoczęto wprowadzanie świadectw dopuszczania wyrobów do produkcji; zaostrzano kryteria jakościowego odbioru produkcji. Równocześnie jednak wiele jeszcze zakładów produkowało wyroby o niedostatecznej jakości, co powodowało wysokie straty z powodu braków oraz wzrost napraw przedsprzedażnych, reklamacji i napraw gwarancyjnych.</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#BolesławGałęza">Poważne rezerwy przemysłu kryją się w dziedzinie wydajności pracy. Wzrost produkcji przemysłowej w roku 1965 opierał się bowiem w zbyt dużej mierze na wzroście zatrudnienia, natomiast w nie wystarczającym stopniu na wzroście wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#BolesławGałęza">Tempo wzrostu zatrudnienia w przemyśle było w 1965 roku najwyższe w całym pięcioleciu i tylko w części usprawiedliwione było takimi zjawiskami, jak wzrost pracochłonności wyrobów przeznaczonych na eksport czy polepszeniem jakości produktów. Planowany wzrost wydajności pracy w przemyśle ograniczały przede wszystkim niedociągnięcia w dziedzinie wdrażania postępu technicznego w przedsiębiorstwach, niedomagania w organizacji i planowaniu wewnątrzzakładowym oraz niewłaściwa dyscyplina dostaw kooperacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-5.21" who="#BolesławGałęza">Jednym z istotnych czynników hamujących wykonanie zadań planowanych w zakresie wzrostu wydajności pracy była pogłębiająca się nierytmiczność produkcji w przemyśle przetwórczym, szczególnie w takich gałęziach, jak przemysł maszynowy i obróbki metali oraz elektrotechniczny. Brak rytmiczności produkcji powodował równocześnie poważne obniżenie jakości produkowanych wyrobów i zaostrzał trudności w zaopatrzeniu wewnątrzprzemysłowym. Waga zagadnienia rytmiczności produkcji przemysłowej uwydatnia się szczególnie w związku z planowanym wzrostem udziału w całości produkcji przemysłowej takich gałęzi, jak przemysł maszynowy i obróbki metali, elektrotechniczny i inne, które cechuje wysoki Stępień wzajemnych powiązań kooperacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-5.22" who="#BolesławGałęza">Wyniki produkcyjne rolnictwa w roku 1965 znacznie przekroczyły podstawowe założenia planu. Na podkreślenie zasługują wysokie plony zbóż oraz roślin pastewnych i siana. Stworzyło to korzystne warunki do rozwoju produkcji zwierzęcej i dalszego wzrostu hodowli. Osiągnięcie w rolnictwie tak pozytywnych rezultatów jest wynikiem kontynuowanej przez rząd i organy administracji gospodarczej długofalowej polityki zwiększenia zainteresowania gospodarstw chłopskich wzrostem produkcji rolnej oraz rozwojem nowoczesnej bazy produkcyjnej w rolnictwie. Znalazło to wyraz w korzystnej dla rolników polityce w dziedzinie kontraktacji skupu i cen produktów rolnych oraz we wzroście nakładów inwestycyjnych na budownictwo gospodarcze, meliorację, mechanizację oraz elektryfikację, w rosnącym zaopatrzeniu rolnictwa w nawozy mineralne i środki ochrony roślin, pasze treściwe oraz w dostawach kwalifikowanego materiału siewnego. Możliwości te zostały w 1965 r. na ogół dobrze wykorzystane nie tylko w związku ze sprzyjającymi warunkami atmosferycznymi, ale również dzięki dalszemu polepszeniu działalności służby rolnej.</u>
          <u xml:id="u-5.23" who="#BolesławGałęza">Zjawiskiem sprzyjającym rozwojowi produkcji rolniczej w 1965 r. była stabilizacja korzystnej na ogół sytuacji ekonomicznej gospodarstw chłopskich, znajdująca wyraz we wzroście inwestycji produkcyjnych i wyraźnej tendencji do rozwoju hodowli i intensyfikacji produkcji roślinnej. Dużą rolę w urzeczywistnieniu tych tendencji Odegrał kredyt państwowy.</u>
          <u xml:id="u-5.24" who="#BolesławGałęza">Pomyślne rezultaty osiągnęły państwowe gospodarstwa rolne, które z nadwyżką wykonały podstawowe zadania produkcyjne. Zjawiskiem pozytywnym był wyższy od przeciętnego wzrost produkcji roślinnej i zwierzęcej w PGR na terenie województw północnych i zachodnich. PGR na terenie tych województw przejęły — i dobrze na ogół zagospodarowały — znaczny areał gruntów Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
          <u xml:id="u-5.25" who="#BolesławGałęza">W kółkach rolniczych, których sieć organizacyjna wzrosła w 1965 r. do ponad 32.600 kółek, a liczba członków przekroczyła milion osób, nastąpiła poprawa w wykorzystaniu ciągników i maszyn rolniczych. Usługi połowę kółek dla gospodarstw chłopskich rozwijały się jednak jeszcze zbyt wolno, często z powodu niedostatecznego wyposażenia kółek w sprzęt towarzyszący dla ciągników. Stosunkowo wolny był również rozwój działalności pozamechanizacyjnej kółek rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-5.26" who="#BolesławGałęza">W rolnictwie w 1965 roku występowały rezerwy przede wszystkim w dziedzinie pełnego wykorzystania ziemi jako podstawowego środka produkcji w rolnictwie oraz lepszego wykorzystania dostarczanych rolnictwu w rosnącej masie narzędzi i środków pracy.</u>
          <u xml:id="u-5.27" who="#BolesławGałęza">W roku 1965 efektywność wykorzystania ziemi była ograniczona głównie przez niepełne zagospodarowanie areału gruntów uprawnych, pozostających w dyspozycji Państwowego Funduszu Ziemi oraz niepełne — mimo postępu — wykorzystanie areału gruntów w podupadłych gospodarstwach chłopskich. Czynnikiem utrudniającym rozwój produkcji rolnej w roku 1965 były występujące dysproporcje w układzie asortymentowym zaopatrzenia w maszyny i części zamienne. Wystąpił również, mimo intensywnie prowadzonego szkolenia, deficyt traktorzystów.</u>
          <u xml:id="u-5.28" who="#BolesławGałęza">Istotną rezerwą dalszego rozwoju produkcji rolnej jest również rozszerzenie zakresu wykorzystania energii elektrycznej na cele gospodarcze oraz zwiększenie wyposażenia w maszyny i urządzenia elektryczne, służące produkcji gospodarstw rolnych. Proces ten był hamowany niepełnym dostosowaniem sieci elektrycznej do potrzeb produkcyjnych rolnictwa, niedostateczną podażą tych maszyn i urządzeń elektrycznych oraz zbyt wolnym rozwojem u sług elektotechnicznych.</u>
          <u xml:id="u-5.29" who="#BolesławGałęza">W 1965 r. w gospodarce narodowej nastąpiło znaczne przyśpieszenie tempa wzrostu nakładów inwestycyjnych, które skierowane zostały w głównej mierze na zaawansowanie inwestycji kontynuowanych, znajdujących się w końcowych stadiach budowy. Zaawansowanie to miało decydujący wpływ na osiągnięty w 1966 r. przyrost zdolności produkcyjnych w przemyśle, zwłaszcza chemicznym i maszynowym.</u>
          <u xml:id="u-5.30" who="#BolesławGałęza">Nastąpiły również korzystne zmiany w strukturze nakładów inwestycyjnych. Zmalał bowiem udział robót budowlano-montażowych przy odpowiednim Wzroście udziału nakładów na maszyny i urządzenia. Jednocześnie zmalała wartość nie zagospodarowanych maszyn i urządzeń. W zakresie budownictwa w 1965 r. nastąpiło dalsze zwiększenie zakresu robót budowlano-montażowych, realizowanych metodami uprzemysłowionymi, zwłaszcza wielkoblokową i wielkopłytową, rozszerzono zakres stosowania nowoczesnych materiałów, poprawiono sezonowość produkcji oraz stan zaawansowania robót przechodzących do realizacji w 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-5.31" who="#BolesławGałęza">W sferze działalności inwestycyjnej tkwią szczególnie istotne rezerwy rozwoju naszej gospodarki narodowej. Pomimo pewnych oznak poprawy, występowała nadal w 1965 r. przewlekłość realizacji inwestycji, brak stabilizacji kosztów inwestycji oraz poważnie opóźnione osiąganie planowanych zdolności produkcyjnych. Należy podkreślić, że już na etapie opracowywania planów inwestycyjnych przyjmowane okresy realizacji wykraczały poza ustalone normatywne cykle budowy. Ponadto dyscyplina terminów realizacji osłabiona była poważną ilością 'zmian zakresu rzeczowego inwestycji w następstwie niewłaściwego ich przygotowania na etapie opracowywania założeń i projektów wstępnych. Nadal występował wzrost wartości kosztorysowej inwestycji w toku opracowywania kolejnych stadiów dokumentacji i planów, a następnie w trakcie budowy obiektów. Główną przyczyną wzrostu kosztów było nienależyte przygotowanie inwestycji przód wprowadzeniem ich do planu oraz tendencja do rozszerzania frontu inwestycyjnego. Należy zaznaczyć, że zjawiska te występowały również w odniesieniu do inwestycji priorytetowych.</u>
          <u xml:id="u-5.32" who="#BolesławGałęza">Efektywność inwestycji obniżana była nieosiąganiem — w przewidzianym terminie — zaplanowanych zdolności produkcyjnych, po przekazaniu inwestycji do eksploatacji. Niejednokrotnie, dopiero po paru latach po oddaniu obiektów do użytku, osiągały one projektowane zdolności produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-5.33" who="#BolesławGałęza">Przeciwdziałając przewlekłości realizacji inwestycji oraz występującemu od szeregu lat zjawisku wzrostu wartości kosztorysowej inwestycji w miarę ich realizacji, podjęto szereg długofalowych środków, zmierzających do usprawnienia działalności inwestycyjnej.</u>
          <u xml:id="u-5.34" who="#BolesławGałęza">Rok 1965 charakteryzował się dalszym utrwaleniem globalnej równowagi rynkowej w warunkach ponadplanowego wzrostu siły nabywczej ludności. Dzięki polepszeniu sytuacji w zakresie dostaw na rynek większości podstawowych artykułów spożywczych i przemysłowych oraz dalszemu usprawnieniu organizacji zaopatrzenia sieci handlowej, plan sprzedaży detalicznej został zrealizowany. W stosunku do 1964 r. obroty detaliczne wzrosły w cenach porównywalnych o ponad 8%. Nastąpił dalszy rozwój bazy technicznej handlu.</u>
          <u xml:id="u-5.35" who="#BolesławGałęza">Przy globalnie wystarczającej podaży masy towarowej występowały jednak braki asortymentowe niektórych artykułów spożywczych i przemysłowych, co utrudniało pełne zaspokojenie potrzeb ludności. Mimo poprawy w porównaniu do lat ubiegłych, część towarów dostarczanych do sieci handlowej nadal cechowała nieodpowiednia jakość. Wzrosły zapasy wielu artykułów, na które brak było dostatecznego popytu, przy równoczesnym niedoborze niektórych asortymentów poszukiwanych na rynku.</u>
          <u xml:id="u-5.36" who="#BolesławGałęza">W zakresie realizacji budżetu państwa zaznaczyła się w 1965 r. dalsza poprawa w dysponowaniu środkami budżetowymi pod względem celowości i gospodarności.</u>
          <u xml:id="u-5.37" who="#BolesławGałęza">Budżet państwa został po stronie dochodów wykonany z nadwyżką, głównie na skutek wyższych od założonych w planie dochodów z tytułu ponadplanowej akumulacji przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-5.38" who="#BolesławGałęza">Wydatki z budżetu państwa zostały zrealizowane po uwzględnieniu zmian, wprowadzonych na podstawie ustawowych upoważnień, w około 98%.</u>
          <u xml:id="u-5.39" who="#BolesławGałęza">W dziedzinie systemu finansowego dokonano dalszych istotnych zmian w zakresie zwiększenia roli rachunku ekonomicznego w zarządzaniu gospodarką uspołecznioną. Wyraziło się to szczególnie w wysunięciu wskaźnika rentowności jako głównego, syntetycznego wskaźnika dyrektywnego przy równoczesnym ograniczeniu ilości szczegółowych norm finansowych oraz ich stabilizacji na dłuższe okresy, w rozszerzeniu i pogłębieniu systemu rezerw finansowych oraz w poszerzeniu zakresu i roli kredytu bankowego.</u>
          <u xml:id="u-5.40" who="#BolesławGałęza">Wysoki Sejmie! Reasumując, należy stwierdzić, że podstawowe zadania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa zostały zrealizowane pomyślnie. Dochód narodowy wytworzony w roku 1965 w porównaniu z rokiem 1964 wzrósł z cenach stałych o 7% wobec 5,2% założonych w planie; dochód narodowy do podziału w tychże cenach wzrósł o 8,3% przy planowanym wzroście 5,5%.</u>
          <u xml:id="u-5.41" who="#BolesławGałęza">Na wzrost dochodu narodowego złożyły się przede wszystkim wzrost produkcji przemysłowej oraz wzrost produkcji rolnej. Plan produkcji globalnej w przemyśle został wykonany z nadwyżką, a wartość produkcji globalnej w rolnictwie przekroczyła znacznie poziom założony w NPG.</u>
          <u xml:id="u-5.42" who="#BolesławGałęza">Zostały wykonane pomyślnie zadania planu w dziedzinie handlu zagranicznego. Osiągnięty w 1964 r. korzystny układ bilansu płatniczego pozwolił zwiększyć w 1965 r. import niezbędnych dla produkcji przemysłowej urządzeń i materiałów, a także artykułów konsumpcyjnych, co wpłynęło na poprawę zaopatrzenia rynku. Mimo przewagi importu nad eksportem w 1965 r. utrzymano równowagę bilansu płatniczego, w związku z dodatnim saldem obrotów usługowych.</u>
          <u xml:id="u-5.43" who="#BolesławGałęza">Dzięki ponadplanowemu wzrostowi dochodów z tytułu pracy w gospodarce uspołecznionej, świadczeń społecznych oraz dochodów ludności rolniczej wzrósł ponad plan fundusz spożycia indywidualnego. Również ponad plan zwiększył się fundusz spożycia zbiorowego. Wzrost tego funduszu wystąpił głównie w dziale nauki i szkolnictwa wyższego, kultury i sztuki, zdrowia i kultury fizycznej oraz oświaty i wychowania. W szczególności wymaga podkreślenia pomyślny przebieg przygotowań do realizacji reformy szkolnej.</u>
          <u xml:id="u-5.44" who="#BolesławGałęza">Podjęte w 1965 r. w toku realizacji Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa decyzje i środki usprawniające, oparte o wysiłek całego społeczeństwa, utrwaliły w 1965 r. wysokie tempo rozwoju wszystkich podstawowych dziedzin gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-5.45" who="#BolesławGałęza">Na podstawie dokonanej oceny Najwyższa Izba Kontroli stwierdza, że działalność rządu była zgodna z uchwałą Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym i ustawą budżetową na rok 1965.</u>
          <u xml:id="u-5.46" who="#BolesławGałęza">Na tej podstawie, zgodnie z art. 28d Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz ustawą o Najwyższej Izbie Kontroli wnoszę — w imieniu kolegium Najwyższej Izby Kontroli — o udzielenie rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1965 r.</u>
          <u xml:id="u-5.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma sprawozdawca punktu 2 porządku dziennego — poseł Tadeusz Janczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#TadeuszJanczyk">Wysoki Sejmie! Przedstawione przez rząd sprawozdania z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa za rok 1965 oraz uwagi NIK do nich, były przedmiotem wnikliwych badań i dyskusji zarówno na posiedzeniach sejmowych komisji, zajmujących się poszczególnymi działami gospodarki oraz administracji państwowej, jak i na posiedzeniach Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Stanowi to ważny element kontroli Sejmu nad działalnością organów wykonawczych. Doskonaląc ten instrument kontroli zastosowano w bieżącym roku metodę omawiania tej działalności na komisjach sejmowych jakby w trzech cyklach: na wiosnę, na tle przewidywanych wyników działalności; w połowie roku w związku z przedstawionymi przez resorty już ścisłymi sprawozdaniami z wykonanych zadań w poprzednim roku, jak i wreszcie w okresie poprzedzającym obecne posiedzenie Wysokiego Sejmu, w celu ostatecznego ustalenia opinii i wniosków.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#TadeuszJanczyk">Muszę tu wskazać na dobrą praktykę ocen pracy resortów w połowie roku. Daje to bowiem możność uchwycenia jakby na gorąco szeregu zagadnień, na przykład wtedy, kiedy w tej lub innej dziedzinie działalności państwowej zostaną stwierdzone pewne niedomagania, aby móc na bieżąco wpływać na ich likwidowanie oraz formułować konkretne dezyderaty pod kątem prawidłowego uformowania określonych zadań planu narodowego na rok następny. Krótko mówiąc, metoda ta, będąc wyrazem ciągłego poszukiwania nowych metod pracy poselskiej, daje możność organom Sejmu sprawnego reagowania na niepożądane zjawiska w gospodarce narodowej oraz oddziaływania w kierunku poprawy.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#TadeuszJanczyk">Należy podkreślić, że komisje sejmowe korzystały w swej pracy z cennej pomocy Najwyższej Izby Kontroli, która składając zarówno ogólne oceny działalności poszczególnych ogniw administracyjnych i gospodarczych, jak i szczegółowe uwagi do sprawozdań rządu oraz przedstawiając swoje badania wielu problemowo ujętych działo w tej całości, umożliwia dobrą orientację członkom komisji i przyczyniła się do znacznego pogłębienia oceny wielu skomplikowanych zagadnień.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#TadeuszJanczyk">Ocena działalności rządu w 1965 r. ma dla nas o tyle specjalne znaczenie, że rok ten był ostatnim rokiem okresu planu 5-letniego 1961–1965 i że bezpośrednio rzutował na start do nowej pięciolatki.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#TadeuszJanczyk">Na podstawie analizy i oceny wszystkich komisji sejmowych można stwierdzić, że podstawowe zadania określone Narodowym Planem Gospodarczym i budżetem państwa na rok 1965 wykonane zostały pomyślnie, nastąpiło znaczne usprawnienie działania, wzrosła efektywność i operatywność resortów. Naturalnie, przy tej pozytywnej ocenie, posłowie nie szczędzili i krytycznych uwag, gdy sprawy — ich zdaniem — tego wymagały. Wyrazem tego 'były liczne merytoryczne postulaty, dezyderaty i wnioski wszystkich komisji sejmowych, kierowane do właściwych resortów i rządu. Do spraw tych powrócę w dalszej części referatu.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#TadeuszJanczyk">Dochód narodowy wytworzony w 1965 r. wzrósł w cenach stałych o 7% w porównaniu z dochodem wytworzonym w 1964 r., a w stosunku do planu o blisko 2%. Umożliwiło to wzrost spożycia indywidualnego, liczonego w cenach stałych — o 5,8% w porównaniu z rokiem 1964. Ten wzrost spożycia Wiązał się ze zwiększoną ilością dostaw na rynek.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#TadeuszJanczyk">Dochód ludności z pracy w gospodarce uspołecznionej wzrósł nominalnie o 7,2%, realnie o 4,5%. Należy wskazać na poważny wzrost w 1965 r. dochodów ludności rolniczej. Przychody tej ludności z tytułu wypłat za skupione produkty rolne były wyższe o 11,2% niż w 1964 r.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#TadeuszJanczyk">Z kolei rzeczy wzrost realnych dochodów ludności chłopskiej z produkcji rolnej Umożliwił przeznaczenie większych sum na inwestycje produkcyjne w rolnictwie przez chłopów o 13,8%, podczas gdy na konsumpcję, według szacunków, chłopi wydatkowali o 5,4% więcej niż w 1964 r. Wzrost dochodów ludności i wynikająca z niego poprawa siły nabywczej spowodowały przekroczenie planu sprzedaży detalicznej w handlu uspołecznionym o 8,3 mld zł, przy wskaźniku wzrostu, jednym z najwyższych w ostatnich latach, bo wynoszącym 9,2% w stosunku do 1964 r. Nastąpił również poważny wzrost inwestycji netto. Wskaźnik wzrostu w porównaniu do 1964 r. wynosi 12% i jest wskaźnikiem najwyższym dla poprzednich trzech lat. Na wysokie tempo wzrostu nakładów inwestycyjnych wpłynął przede wszystkim znaczny wzrost zakupu maszyn i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#TadeuszJanczyk">W 1965 r. nastąpiło wysokie tempo rozwoju produkcji przemysłowej — wskaźnik wzrostu w porównaniu do 1964 r. wyniósł 9% i był wyższy niż wskaźnik średnioroczny dla okresu 1961–1964. Nie wszędzie jednak wzrost ten był osiągany na drodze prawidłowego kształtowania warunków produkcji.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#TadeuszJanczyk">Istotne znaczenie dla całokształtu życia gospodarczego, a w szczególności dla poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego, miał stosunkowo wysoki, bo 17,7% wzrost produkcji przemysłowej w grupie „B”. Jako rzecz charakterystyczną należy podkreślić, że wzrost ten był najwyższy dla całego okresu 1961–1965 stanowił bowiem w latach poprzednich średnio rocznie 6,2%. Wpłynęło to na wyraźną poprawę poziomu zaspokojenia popytu ludności na wiele rodzajów towarów.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#TadeuszJanczyk">Przy ogólnym wysokim wskaźniku wzrostu produkcji przemysłowej, najwyższe wskaźniki wzrostu wykazały przemysły: chemiczny — 14,1%, maszynowy (wraz z metalowym) — 13,3%, energetyczny — 10,8%, a więc przemysły, których rozwój jest szczególnie ważny dla rozwoju i modernizacji pozostałych gałęzi produkcji.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#TadeuszJanczyk">W przemyśle maszynowym nastąpił znaczny wzrost produkcji w pozycjach takich, jak: maszyny dla przemysłu chemicznego, silniki okrętowe, agregaty, elementy automatyki, przyrządy pomiarowe oraz łożyska toczne, wreszcie wielkie turbiny dla przemysłu energetycznego, w tym wykonano trzy o potężnej mocy — 125 megawatów każda.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#TadeuszJanczyk">Przemysł maszynowy poważnie przekroczył zadania planowe w zakresie dostaw na rynek, dostarczając ogółem 93 nowe typy wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#TadeuszJanczyk">W przemyśle chemicznym dokonano znacznego postępu w kopalnictwie surowców chemicznych — wydobycie siarki wzrosło o przeszło 31% — przekroczono o 9,5 tys. ton plan produkcji nawozów azotowych i o 12,8 tys. ton nawozów fosforowych; produkcja włókien sztucznych wzrosła o 61%.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#TadeuszJanczyk">W przemyśle materiałów budowlanych nastąpił szybki wzrost produkcji materiałów na pokrycie dachów; produkcja płyt azbestowo-cementowych wzrosła o 31,5%; zwiększono produkcję wielowymiarowych elementów ściennych z betonu, uruchomiono produkcję strunobetonowych płyt dachowych.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#TadeuszJanczyk">W przemyśle włókienniczym, odzieżowym i skórzano-obuwniczym wykonano z nadwyżką plan produkcji większości podstawowych wyrobów. Rozwinięto produkcję koszul stylonowych. W 1964 r. rozpoczęto produkcję 3 tys. tych koszul, a w 1965 r. osiągnięto produkcję 623 tys. koszul stylonowych.</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#TadeuszJanczyk">Przemysł spożywczy zwiększył produkcję w zakładach: mięsnych o 13,5%, mleczarskich — o przeszło 15%, jajczarsko-drobiarskich — o przeszło 24%.</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#TadeuszJanczyk">Nastąpił znaczny wzrost produkcji w wielu branżach przemysłu terenowego. W ramach tego przemysłu rozwinął się znacznie przemysł spółdzielczy, którego udział w przemyśle terenowym z 62% w 1964 r. wzrósł do 64% w 1965 r.</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#TadeuszJanczyk">Wartość usług świadczonych ludności, a objętych planem terenowym, wzrosła o 18%. Mówiąc o tym, należy podkreślić, że stworzone przez państwo sprzyjające warunki spowodowały rozwój rzemiosła indywidualnego, liczba zakładów tego rzemiosła wzrosła i wynosiła w końcu 1965 r. 139 tys., liczba zaś zatrudnionych rzemieślników wzrosła do 256 tys. osób.</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#TadeuszJanczyk">Niemożliwe jest w ramach krótkiego sprawozdania objąć wszystkich rodzajów przemysłu. Podane przeze mnie dane pozwalają jednak stwierdzić, że rok 1965 był okresem, w którym twórczy wysiłek załóg robotniczych, organizacji samorządu robotniczego i kadry inżynieryjno-technicznej — przy wydatnej pomocy zakładów naukowych i placówek doświadczalnych — pozwoliły na dokonanie wydatnego postępu rozwoju produkcji w wielu dziedzinach przemysłu. Równocześnie jednak w tym roku ujawniła się właśnie na tle wysokiej dynamiki silna tendencja do uzyskiwania rezultatów ilościowych bez dostatecznego liczenia się z wymogami kosztów produkcji, wydajności pracy i zabezpieczenia rytmicznego przebiegu procesu wytwórczego.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#TadeuszJanczyk">Rolnictwo w 1965 r. uzyskało dobre wyniki produkcyjne. Wartość produkcji globalnej wzrosła o blisko 8%.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#TadeuszJanczyk">Na tak pomyślną realizację zadań w rolnictwie, wyrażającą się między innymi wysokimi plonami zbóż, roślin oleistych i pastewnych, wzrostem pogłowia zwierząt gospodarskich i dużym przyrostem produkcji mleka, wpłynęły głównie:</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#TadeuszJanczyk">— lepsze zaopatrzenie rolnictwa w środki produkcji pochodzenia przemysłowego;</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#TadeuszJanczyk">— wydatne zwiększenie nakładów inwestycyjnych na rozwój bazy produkcyjnej rolnictwa;</u>
          <u xml:id="u-7.24" who="#TadeuszJanczyk">— niewątpliwe osiągnięcia oświaty rolniczej i upowszechniania nowoczesnych metod produkcji;</u>
          <u xml:id="u-7.25" who="#TadeuszJanczyk">— realizacja programu nasiennego, postęp w mechanizacji prac w rolnictwie i stopniowy rozwój usług rolniczych;</u>
          <u xml:id="u-7.26" who="#TadeuszJanczyk">— rozszerzenie systemu kontraktacyjnego i korzystnej dla producentów rolnych polityki cen.</u>
          <u xml:id="u-7.27" who="#TadeuszJanczyk">Ważnym elementem realizacji wspomnianych prac jest działalność kółek rolniczych, które w liczbie 32.600, przy łącznej liczbie blisko 1.700 tys. członków w 1965 r., w coraz szerszym stopniu spełniały swe funkcje organizatorskie na wsi oraz rozwijały bezpośrednią działalność usługową, głównie w zakresie mechanizacji prac w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-7.28" who="#TadeuszJanczyk">Dobre wyniki globalnej produkcji rolnictwa wpłynęły na ogólny wzrost produkcji towarowej rolnictwa. Ze zbiorów w 1965 r. skupiono o 1 milion ton zbóż więcej niż w poprzednim roku. Skup roślin oleistych osiągnął poziom ponad dwukrotnie większy niż w 1964 r., skup żywca wzrósł o 8,5%, skup mleka — o 14%.</u>
          <u xml:id="u-7.29" who="#TadeuszJanczyk">Wzrost zadań w kontraktacji i w skupie postawił poważne zadania przed całą spółdzielczością wiejską — mimo wielu trudności, można powiedzieć, że zostały one rozwiązane w zasadzie pomyślnie.</u>
          <u xml:id="u-7.30" who="#TadeuszJanczyk">Należy podkreślić znaczny wzrost produkcji w państwowych gospodarstwach rolnych, której wartość wzrosła o blisko 15%. Przyczyniło się to do wzrostu dostaw towarowych z państwowych gospodarstw rolnych. Należy również zanotować poważnie poprawione wyniki finansowe PGR.</u>
          <u xml:id="u-7.31" who="#TadeuszJanczyk">Pomyślnie zamknięto rok 1965 w spółdzielniach produkcyjnych, które uzyskały średnie plony 4 zbóż z ha w ilości 22 q, a pogłowie bydła wzrosło w spółdzielniach produkcyjnych o 11,5%.</u>
          <u xml:id="u-7.32" who="#TadeuszJanczyk">Wyniki rolnictwa świadczą o dużym wysiłku Ministerstwa Rolnictwa oraz Ministerstwa Przemysłu Rolnego i Skupu, rad narodowych i całej służby rolnej.</u>
          <u xml:id="u-7.33" who="#TadeuszJanczyk">Trzeba z uznaniem podkreślić owocną pracę rolników coraz powszechniej stosujących nowoczesne metody produkcji dzięki pomocy państwa przy organizacyjnym współdziałaniu producentów rolnych w ramach kółek rolniczych i spółdzielni wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-7.34" who="#TadeuszJanczyk">Rok 1965 charakteryzował się pomyślnym wykonaniem planu obrotów handlu zagranicznego, przy czyni należy podkreślić, że w strukturze eksportu wzrósł poważnie udział maszyn i urządzeń. Wprawdzie tempo wzrostu importu wyprzedzało jeszcze tempo wzrostu eksportu, mimo to jednak, równowaga w 'bilansie płatniczym została zachowana.</u>
          <u xml:id="u-7.35" who="#TadeuszJanczyk">Rozszerzony został zakres wymiany międzynarodowej z krajami socjalistycznymi; obroty z nimi wzrosły o 11,3%, podczas gdy z krajami kapitalistycznymi — wzrosły o 6,6%.</u>
          <u xml:id="u-7.36" who="#TadeuszJanczyk">Na podkreślenie zasługuje fakt osiągnięcia w obrotach towarowych z krajami kapitalistycznymi nadwyżki eksportu nad importem.</u>
          <u xml:id="u-7.37" who="#TadeuszJanczyk">W roku 1965 nastąpił dalszy szeroki rozwój oświaty i wiążący się z tym rozwój sieci urządzeń kulturalnych i socjalnych. Rozwinęło się w szybkim tempie szkolnictwo zawodowe, średnie i wyższe. Wzrosła liczba bibliotek i punktów bibliotecznych.</u>
          <u xml:id="u-7.38" who="#TadeuszJanczyk">Poprawie uległ stan zdrowia ludności. Wskaźnik śmiertelności niemowląt obniżył się z 47,3% na 1.000 urodzeń żywych w roku 1964 do 41,5% w roku 1965. Obniżyła się liczba zachorowań na choroby zakaźne dzięki rozpowszechnieniu szczepień ochronnych. Nadal jednak stan na wsi pod tym względem należy uznać za niezadowalający.</u>
          <u xml:id="u-7.39" who="#TadeuszJanczyk">Pomyślnej realizacji zadań gospodarczych w 1965 r. towarzyszyły na niektórych odcinkach zjawiska ujemne, świadczące o niedostatecznej jeszcze sprawności zarządzania i niskiej efektywności działalności. Na posiedzeniach wszystkich komisji sejmowych poddawano ostrej ocenie przede wszystkim niecałkowite zbilansowanie planów w skali krajowej i terenowej, gospodarowanie często bez rezerw, co przy wysokim napięciu zadań groziło w razie niewykonania planu, choćby przez jedno ogniwo gospodarcze, załamaniem realizacji planów w innych ogniwach związanych z nim kooperacją.</u>
          <u xml:id="u-7.40" who="#TadeuszJanczyk">W niektórych wypadkach zaplanowane rezerwy znikły, bo zostały zużyte w procesie gospodarczym nie zawsze zgodnie ze swym pierwotnym przeznaczeniem.</u>
          <u xml:id="u-7.41" who="#TadeuszJanczyk">Krytycznie na komisjach sejmowych oceniano tempo wzrostu zatrudnienia w 1965 r., które wynosiło 4,9% i było najwyższe w całym pięcioleciu 1961–1965. W konsekwencji udział wydajności pracy w przyroście produkcji wynosił 46% wobec założonego w planie 65,4%. Tak więc proporcje pomiędzy wzrostem produkcji, zatrudnienia i wydajności pracy uległy pogorszeniu.</u>
          <u xml:id="u-7.42" who="#TadeuszJanczyk">Najostrzej braki nieodpowiedniego bilansowania potrzeb z możliwościami występowały w działalności inwestycyjnej. Nie został w pełni zrealizowany w terminie program rzeczowy inwestycji, nierzadkie były wypadki opóźniania oddawania obiektów do eksploatacji, przedłużania cyklu realizacji, a tym samym między innymi wzrostu kosztów danej inwestycji przy zjawisku tak zwanego poślizgu inwestycyjnego. Fakty te stwarzały dodatkowe napięcia w ogólnym bilansie mocy przerobowych przedsiębiorstw budowlanych i montażowych. Rzutowało to na realizację inwestycji przemysłu kluczowego, nawet inwestycji tak zwanych priorytetowych, a także na realizację, niestety, planu inwestycyjnego w dziedzinie oświaty lub służby zdrowia. Jest konieczność dalszego doskonalenia systemu planowania w dziedzinie inwestycji i zmiany wielu przestarzałych przepisów.</u>
          <u xml:id="u-7.43" who="#TadeuszJanczyk">Bardzo poważną bolączką w dziedzinie inwestycji była nierytmiczność dostaw materiałów potrzebnych w procesie inwestycji. Braki dotyczyły między innymi materiałów ściennych, wyrobów hutniczych, artykułów chemicznych. Jeżeli do tego dodamy niezbilansowaną moc przerobową przedsiębiorstw budowlanych, to w rezultacie powstały poważne zagrożenia budowy obiektów przemysłowych i rolniczych. Sytuacja ta z 1965 r. rzutowała ujemnie na przebieg realizacji zadań planu w 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-7.44" who="#TadeuszJanczyk">Niewątpliwie, odpowiednie ministerstwa czynią wiele wysiłków w kierunku osiągnięcia rytmiczności w dziedzinie inwestycji. Wymagać to będzie jednak dalszych i systematycznych wysiłków w zapoczątkowanej już w 1966 r. pracy i konsekwentnej jej kontynuacji w 1967 r. i w latach następnych. Terminowe bowiem wykonanie zadań inwestycyjnych będzie miało w dużej mierze decydujący wpływ na wykonanie zadań bieżącej pięciolatki.</u>
          <u xml:id="u-7.45" who="#TadeuszJanczyk">W trakcie dyskusji na posiedzeniach komisji sejmowych wskazywano między innymi na niedostateczne bilansowanie w produkcji przemysłowej. Zmiany asortymentowe w dostawach surowców, zwłaszcza importowanych dla przemysłu lekkiego i spółdzielczości pracy, musiały wywołać wiele trudności technologicznych i wynikających stąd perturbacji w rytmiczności produkcji.</u>
          <u xml:id="u-7.46" who="#TadeuszJanczyk">Komisje sejmowe krytycznie oceniały niedostateczną koordynację między resortami, a nawet wewnątrz resortów. Dotyczyło to między innymi takich zagadnień, jak niedostatecznej współpracy przemysłu z handlem — zarówno wewnętrznym, jak i zagranicznym, badań naukowych nie zawsze skoordynowanych z aktualnymi potrzebami gospodarczymi, elektryfikacji wsi, którą zajmują się dwa resorty i które dotychczas w sposób niezadowalający rozwiązały przystosowanie sieci do przekazywania mocy.</u>
          <u xml:id="u-7.47" who="#TadeuszJanczyk">Wiele uwag krytycznych wypowiedziano pod adresem jakości szeregu wyrobów przemysłowych. Plany postępu technicznego w wielu zjednoczeniach i przedsiębiorstwach zostały zrealizowane w niskim procencie. Fundusze przeznaczone na postęp techniczny nie zostały w pełni wykorzystane, przy jednoczesnych brakach, jeżeli chodzi o urządzenia naukowo-badawcze instytutów i wyższych uczelni.</u>
          <u xml:id="u-7.48" who="#TadeuszJanczyk">Ujemnym zjawiskiem był przyrost zapasów W wielu działach gospodarki narodowej, przekraczający założenia planu i wyższy od przyrostu z roku 1964; między innymi nastąpił wzrost zapasów w centralach zaopatrzenia niektórych przemysłów, w centralach handlowych, w szczególności w centralach handlu artykułami trwałego użytku, takich jak ZURiT, „Motoybyt”, „Eldom”.</u>
          <u xml:id="u-7.49" who="#TadeuszJanczyk">Przy znacznym wzroście produkcji przemysłowej dostosowanie produkcji artykułów do potrzeb rynku było w wielu grupach towarowych niedostateczne, a w konsekwencji przy zapewnieniu ogólnej równowagi na rynku wewnętrznym i przy znacznym wzroście podaży i zapasów — występowały liczne braki asortymentowe w sieci hurtowej i detalicznej takich artykułów, jak farby i lakiery, ogumienie, artykuły włókiennicze, odzieżowe, dziewiarskie, obuwnicze, artykuły gospodarstwa domowego, meble itd.</u>
          <u xml:id="u-7.50" who="#TadeuszJanczyk">Rynek wiejski specjalnie odczuwał braki materiałów ściennych, niektórych asortymentów narzędzi ciągnikowych, narzędzi do trakcji konnej, eternitu, narzędzi rzemieślniczych itp.</u>
          <u xml:id="u-7.51" who="#TadeuszJanczyk">W wielu wypadkach niedostateczna praca hurtu i detalu powodowała, że wiele artykułów znajdujących się w hurtowniach, nie trafiało na półki sklepowe, a więc w rezultacie były niedostępne dla konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-7.52" who="#TadeuszJanczyk">Trzeba również wskazać, że dążenie do wykonania planów za wszelką cenę, bez oglądania się na koszty, a między innymi, przekraczanie planu zatrudnienia, cechowało nie tylko wiele zakładów, lecz często i zjednoczenia, a nawet niektóre resorty.</u>
          <u xml:id="u-7.53" who="#TadeuszJanczyk">Przedstawione zagadnienia były przedmiotem generalnej oceny dokonywanej nie tylko w Sejmie. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza podjęła wielką pracę. Mianowicie IV Plenum KC PZPR ustaliło raimy działalności w zakresie kierunków zmian w systemie planowania i zarządzania, VI Plenum KC PZPR w zakresie działalności inwestycyjnej i ostatnio VII Plenum KC PZPR w zakresie usprawniania organizacji pracy i zarządzania w przedsiębiorstwach. Podjęte przez rząd decyzje, dotyczące podniesienia efektywności gospodarowania, wytyczyły kierunki usprawnień i metody zarządzania, zapewniające konsekwentną likwidację niedociągnięć na tle oceny roku 1965.</u>
          <u xml:id="u-7.54" who="#TadeuszJanczyk">Wiąże się to również z wielokierunkowymi pracami podejmowanymi przez rząd w celu realizacji uchwał KC, a szczególnie uchwały VII Plenum, co niewątpliwie przyczyni się do stopniowej poprawy działalności wszystkich ogniw gospodarki narodowej i rytmiczniejszego wykonania stojących przed nimi zadań. Zostanie to osiągnięte przez lepszą organizację zakładów, poprawę rytmiczności produkcji i usprawnienie kooperacji, podniesienie poziomu zarządzania i osiągnięcie wzrostu wydajności pracy, decydującego o tempie rozwoju naszej gospodarki narodowej i wzroście stopy życiowej społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-7.55" who="#TadeuszJanczyk">Komisje sejmowe oceniły dotychczasowy przebieg procesu doskonalenia gospodarczego i stwierdziły, że musi on być nadal kontynuowany, wzmocniony i silnie sterowany przez rząd.</u>
          <u xml:id="u-7.56" who="#TadeuszJanczyk">Wysoki Sejmie! Przedstawione przeze mnie w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów sprawozdanie Komisji z prac nad sprawozdaniami rządu z wykonania planu narodowego i budżetu w roku 1965 wskazuje na poważne osiągnięcia naszej gospodarki ogólnonarodowe j, będące wyrazem postępu społecznego, kulturalnego i gospodarczego całego naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-7.57" who="#TadeuszJanczyk">W działalności swojej wszystkie działy gospodarki narodowej mają wielkie osiągnięcia, choć nie uniknęły wielu błędów, o których szczerze mówimy i o usunięcie których stanowczo walczymy.</u>
          <u xml:id="u-7.58" who="#TadeuszJanczyk">Bilansując osiągnięcia i niedomagania — stwierdzić należy niewątpliwie dalszy dynamiczny nasz rozwój. Daje nam to możność śmiałego patrzenia naprzód, daje nam to możność, przy stałym wysiłku, doskonalenia metod planowania i zarządzania gospodarką, sięgania do coraz większych zadań, przynoszących wzrost siły naszego państwa ludowego oraz wzrost kultury i dobrobytu jego obywateli.</u>
          <u xml:id="u-7.59" who="#TadeuszJanczyk">Dodatnie w sumie wyniki roku 1965 upoważniają Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów do następujących wniosków:</u>
          <u xml:id="u-7.60" who="#TadeuszJanczyk">Wysoki Sejm raczy uchwalić:</u>
          <u xml:id="u-7.61" who="#TadeuszJanczyk">Po pierwsze — Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie rządu Z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego za rok 1965.</u>
          <u xml:id="u-7.62" who="#TadeuszJanczyk">Po drugie — Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie rządu z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1965 r.</u>
          <u xml:id="u-7.63" who="#TadeuszJanczyk">Po trzecie — Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli, udziela rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1965 r.</u>
          <u xml:id="u-7.64" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#ZenonKliszko">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 05 do godz. 12 min. 35)</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#ZenonKliszko">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#ZenonKliszko">Otwieram łączną dyskusję nad 1 i 2 punktem porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#ZenonKliszko">Udzielam głosu posłance Michalinie Tatarkównie-Majkowskiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego PZPR chciałabym ustosunkować się do przedstawionego Wysokiemu Sejmowi przez posła sprawozdawcę projektu planu gospodarczego i budżetu na rok 1967 i podstawowych założeń planu na rok 1968.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Ożywiona i wnikliwa w komisjach sejmowych dyskusja nad projektami rocznego planu i budżetu przebiegała na podstawie założeń uchwalonego przed kilku tygodniami przez Sejm PRL 5-letniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966–1970. Charakteryzowała tę dyskusję poselską atmosfera odpowiedzialności i gospodarskiego stosunku do tego, co dziać się będzie w najbliższych latach w naszym kraju w dziedzinie jego rozbudowy, dalszego postępu gospodarczego i społeczno-politycznego.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Z tego też punktu widzenia chciałabym poruszyć niektóre węzłowe zadania 1967 r. na tle generalnych wytycznych planu 5-letniego oraz przebiegu wykonania zadań planowych roku bieżącego.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Ocenia się, że rok bieżący, otwierający pięciolecie 1966–1970 jest dobry. Zgodnie z przewidywaniem, przekroczone zostaną w roku bieżącym zadania planu zarówno w globalnej produkcji przemysłu, jak i w rolnictwie. Warto podkreślić, że jest to trzeci kolejny rok przekroczenia równocześnie planu produkcji przemysłowej i rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">W roku bieżącym nastąpił dalszy poważny wzrost działalności inwestycyjnej oraz rozszerzenie obrotów handlu zagranicznego. Globalne dochody ludności wykazały również wzrost, na który złożyły się: ponadplanowy skup produktów rolnych oraz przyrost płac z tytułu zwiększenia zatrudnienia i regulacji płac, szacowanej w skali rocznej na około 5 mld zł. Wynikiem tego były zwiększone zakupy ze strony ludności, jak również wzrost oszczędności, wynoszący w obecnym miesiącu już około 64 mld zł. Jednocześnie nastąpiła poprawa zaopatrzenia rynku w żywność, a dostawy mięsa i przetworów przekroczą założenia planu i wzrosną w roku bieżącym w stosunku do roku ubiegłego o około 11%.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Poprawiło się zaopatrzenie w mleko i przetwory mleczne. Widoczna była poprawa zaopatrzenia rynku w tkaniny bawełniane i wyroby dziewiarskie; uporządkowano sprawę sprzedaży lodówek i telewizorów. Ale właśnie na tle pozytywnej oceny rozwoju gospodarki narodowej w bieżącym roku ostro i niepokojąco zarysowało się zjawisko niewykonania planowych zadań wzrostu wydajności pracy przy równoczesnym przekraczaniu planu zatrudnienia. W konsekwencji rok bieżący raz jeszcze dobitnie potwierdził fakt, szeroko omawiany na VII Plenum Komitetu Centralnego PZPR, a mianowicie niski wzrost wydajności pracy przy wysokim wzroście zatrudnienia stanowi główną przeszkodę szybszego wzrostu realnych płac.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Na tle wyników realizacji planu i budżetu roku bieżącego, wyraźnie uwypukla się charakter planu gospodarczego na 1967 rok i podstawowych założeń planu na 1968 rok, które mają za zadanie utrwalić i umocnić osiągnięcia gospodarcze roku bieżącego, usunąć dysproporcje, nadrobić zaistniałe opóźnienia. Tym samym wpłynąć na dalszy rozwój gospodarki narodowej przez lepsze przygotowanie wykonawstwa inwestycyjnego, a głównie inwestycji sprzyjających wzrostowi produkcji rynkowej i przetwórstwa artykułów rolnych oraz produkcji eksportowej. Konieczne przy tym jest położenie nacisku na rytmiczność pracy i produkcji przez systematyczną realizację uchwał VII Plenum KC PZPR.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Plan gospodarczy na 1967 r. i podstawowe założenia planu na 1968 r. mają ponadto za zadanie: zapewnić wykonanie tych elementów planu, które warunkują wzrost stopy życiowej ludności. Oznacza to potrzebę dalszego wzrostu produkcji przedmiotów codziennego użytku, lepsze zaopatrzenie rynku wewnętrznego oraz dalszy — w granicach realnych możliwości — rozwój urządzeń socjalno-kulturalnych.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Pragnę z uznaniem podkreślić fakt, że w wielu wypadkach projekt planu gospodarczego na 1967 rok przewiduje — tam gdzie to jest możliwe — lepsze wskaźniki, aniżeli przewidziano to w planie 5-letnim dla danego okresu.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Zamierza się w latach 1967–1968 — w wyniku założonych zadań produkcyjnych oraz nowych dla wzrostu produkcji rolniczej środków podjętych ostatnio przez KC PZPR i NK ZSL — uzyskać nieco większy przyrost funduszu spożycia w dochodzie narodowym, niż zakładano to w planie 5-letnim. W szczególności, przewiduje się dodatkowy, o około 1%, przyrost funduszu spożycia, przy założeniu pełnego rozdysponowania przewidywanej obecnie nadwyżki w bilansie pieniężnych dochodów i wydatków ludności.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">W stosunku do przewidywanego tempa w planie 5-letnim wzrasta szybciej w latach 1967–1968 produkcja mięsa z uboju, masła śmietankowego, mleka spożywczego, serów dojrzałych oraz zwiększają się połowy ryb morskich. Zmniejsza się natomiast w 1968 r. — bez naruszenia poziomu rynku wewnętrznego — produkcja cukru oraz olejów i tłuszczów jadalnych. Należy podkreślić fakt pełniejszego, niż przewidywał plan 5-letni, uwzględniania potrzeb w zakresie hutnictwa, którego wyroby stanowiły w 1966 r. — i stanowić będą przez pewien jeszcze czas — wąskie gardło naszej gospodarki. Produkcja surówki w 1967 r. oraz stali surowej i wyrobów walcowanych w latach 1967 i 1968 przekroczy przewidywany poziom ustalony w planie 5-letnim: produkcja wyrobów walcowanych w 1967 r. o 10 tys. ton, a w 1968 r. — o 50 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Wysoki Sejmie! Przejdę obecnie do niektórych węzłowych spraw projektu planu gospodarczego na rok 1967. Jak wiadomo jednym z istotnych czynników wzrostu gospodarczego są inwestycje. Plan inwestycyjny na lata 1967–1968 kładzie duży nacisk na dalszy rozwój rolnictwa, co ma istotny wpływ na stopniowe ograniczenie importu zbóż, a tym samym na dalszy rozwój przemysłu związanego z potrzebami rolnictwa. Chodzi w szczególności o nawozy azotowe.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Przewiduje się także przyśpieszenie tempa rozbudowy krajowej bazy surowcowej, jak na przykład zwiększenie wydobycia rud siarki i miedzi, zapewnienie rozwoju przemysłu lekkiego i spożywczego, gdzie występowało niedoinwestowanie w ubiegłym pięcioleciu. Z tych też względów przewiduje się, że udział inwestycji produkcyjnych w całości nakładów wzrośnie do 74,8% w 1966 r., do 75,3% w 1967 r. i do 76,4% w 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Chciałabym tu podkreślić następujący fakt. Rok bieżący uwidocznił problem niedostatecznego przygotowania rolnictwa i usług do odbioru zwiększających się dostaw nawozów, które, aby spełnić swą rolę, muszą dotrzeć na wieś. Tymczasem występuje tu na nowo sprawa opakowań, magazynów, transportu. Ta sprawa niejednokrotnie była poruszana na posiedzeniach sejmowych Komisji Rolnictwa, Budownictwa, Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Sygnalizuję ją z tej trybuny ze względu na jej charakter międzyresortowy.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">W stosunku do założeń planu 5-letniego, projekt planu na 1967 r., co warto podkreślić, przyjmuje obniżenie udziału nakładów na roboty budowlano-montażowe w gospodarce uspołecznionej. Konieczność ograniczenia tych nakładów wynika głównie z możliwości wystąpienia trudności w realizacji robót budowlano-montażowych systemem zleceniowym na terenie niektórych województw.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Jest również godne podkreślenia, że plan na 1967 rok charakteryzuje się pogłębieniem planowania rzeczowego. W latach 1967–1968 miernikami planu staną się obok nakładów inwestycyjnych również zadania rzeczowe, jak na przykład: plan oddawania do użytku inwestycji, plan przyrostu zdolności produkcyjnych lub usługowych.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Centralnym jednak problemem, warunkującym rozwój naszej gospodarki, staje się w coraz większym stopniu budownictwo. Zadania budownictwa na lata 1967–1968 charakteryzują się wyższym wzrostem, wynoszącym około 9% w stosunku do 1966 r. W niektórych rejonach budowlanych oraz rodzajach robót program inwestycyjny wzrasta o kilkanaście procent. Dlatego zadania wielu przedsiębiorstw budowlanych zostały ustalone na poziomie wyższym od przyjętego dla całego budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Na skutek występującej w niektórych województwach trudnej sytuacji w dziedzinie zapewnienia pełnego pokrycia wykonawstwem budowlanym potrzeb, wynikających z planu inwestycyjnego, wszystkie organizacje zajmujące się budownictwem i przedsiębiorstwa budowlane, powinny skoncentrować swoje wysiłki w kierunku intensywnego rozwoju zdolności produkcyjnych, aby w maksymalnym stopniu zapewnić wykonawstwo inwestycji objętych planem na lata 1967 i 1968 oraz planami lat następnych.</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Należy podkreślić z uznaniem, że napiętym zadaniom budownictwa towarzyszy poważna poprawa w wyposażeniu przedsiębiorstw budowlano-montażowych w środki produkcji, a mianowicie: w materiały budowlane, w sprzęt i fundusz płac. W dziedzinie zaopatrzenia materiałowego dokonano głębszej analizy potrzeb, niż w latach ubiegłych, obejmując nią szerszy asortyment materiałów. Rozmiary dostaw materiałów budowlanych na potrzeby budownictwa wskazują na poprawę sytuacji w tym zakresie w stosunku do lat ubiegłych. Okresowe trudności mogą wystąpić jeszcze w zaopatrzeniu w materiały ścienne oraz materiały podłogowe. Ze względu na wagę tych problemów wskazane jest przyśpieszenie opracowania zarówno doraźnego, jak też długofalowego programu, mającego na celu zwiększenie produkcji wspomnianych materiałów ściennych.</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Ważną sprawą dla wszystkich organizacji budowlanych jest zwrócenie szczególnej uwagi przy realizacji zadań na oszczędną gospodarkę materiałami, a zwłaszcza wyrobami walcowanymi, tarcicą budowlaną i materiałami ściennymi.</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Plan na lata 1967–1968 zakłada znaczne zwiększenie przydziału podstawowych i ciężkich maszyn budowlanych. Ilość koparek jednonaczyniowych, które otrzymają przedsiębiorstwa budowlano-montażowe, zwiększy się o 53%, żurawi samochodowych o 38%. Resorty nadzorujące przedsiębiorstwa budowlano-montażowe powinny szczególną uwagę zwrócić na lepsze niż dotychczas wykorzystanie maszyn i środków transportowych drogą wprowadzenia dwuzmianowej pracy oraz usprawnienia gospodarki remontowej, co w konsekwencji mogłoby pozwolić na uzyskanie jeszcze wyższych wskaźników mechanizacji robót budowlano-montażowych.</u>
          <u xml:id="u-9.21" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Biorąc pod uwagę rozbudowę potencjału produkcyjnego w dziedzinie prefabrykatów, plan przewiduje dalszy wzrost stosowania metod uprzemysłowionych w budownictwie mieszkaniowym w roku 1968 do 57%.</u>
          <u xml:id="u-9.22" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Mówiąc o budownictwie, nie sposób pominąć jednego z istotnych elementów poziomu życia ludności — sprawy budownictwa mieszkaniowego, ponieważ w tej dziedzinie zarysowało się pewne zagrożenie wykonania zadań ustalonych w planie 5-letnim. W związku z tym, w celu zabezpieczenia ustalonego w planie na lata 1967–1968 programu rzeczowego budownictwa mieszkaniowego, przeznaczono dodatkowo z przewidywanych w planie 5-letnim rezerw nakładów na budownictwo mieszkaniowe łącznie około 350 mld zł, z czego na rok 1967 — około 77 mld zł, a na rok 1968 — ponad 270 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-9.23" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Jak wielką wagę partia i rząd przywiązują do sprawy budownictwa mieszkaniowego, świadczy fakt, że niezależnie od wspomnianych posunięć, ustalono zasadę zrekompensowania ewentualnego niedoboru z pierwszych lat pięciolatki w końcowych jej latach oraz dokonania niezbędnych posunięć dla przekroczenia zadań pięciolatki. Cały wysiłek resortu budownictwa zdąża w kierunku rozszerzenia bazy budownictwa mieszkaniowego. Zgodnie z oświadczeniem Ministra Budownictwa na Komisji sejmowej — są szanse nie tylko na pełne wykonanie zadań mieszkaniowych planu 5-letniego, ale ewentualnie — w myśl postulatu Sejmu — zwiększenie planowanych wielkości — Sytuacja mieszkaniowa w miastach i osiedlach, według przewidywań na koniec pierwszego roku planu 5-letniego, ulegnie poprawie przez obniżenie wskaźnika zagęszczenia. Wzrastająca corocznie ilość izb oddawanych do użytku, która w roku 1968 powinna wynieść w miastach i osiedlach około 400 tys., zapewni postępującą poprawę warunków mieszkaniowych ludności w dalszych latach planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-9.24" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Niezależnie od poprawy stanu ilościowego, następuje jednocześnie podniesienie poziomu jakości substancji mieszkaniowych przez zwiększenie ilości mieszkań wyposażonych w elektryczność, wodociągi, gaz, łazienki. Udział mieszkań I kategorii wyposażonych w łazienki, wynoszący w 1960 r — 24% ogólnej liczby zasobów czynszowych, wzrasta w 1967 r. do 31%, a w 1968 r. do 38%.</u>
          <u xml:id="u-9.25" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Wysoki Sejmie! Z zadowoleniem należy podkreślić przewidywany w planie na rok 1967 dalszy wzrost spożycia, jeśli chodzi o dobra konsumpcyjne. W latach 1966–1968 plan przewiduje dalszą poprawę w dziedzinie spożycia artykułów żywnościowych. Wyrazi się to między innymi we wzroście spożycia — w przeliczeniu na 1 mieszkańca — mięsa i jego przetworów z 51,2 kg w 1966 r. do 52,4 kg w 1968 r.; ryb i przetworów rybnych z 8,49 kg do 9,73 kg; tłuszczów jadalnych z 17 kg do około 18 kg; cukru z 35,3 do 37,4 kg.</u>
          <u xml:id="u-9.26" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">W zakresie wyrobów przemysłu lekkiego powinna nastąpić poprawa zaopatrzenia rynku w wyroby włókiennicze, których wartość zwiększy się o 5%. W zakresie towarów przemysłowych trwałego użytku zwiększa się dostawy telewizorów o 11,1%, lodówek o 10,3% mebli o 8,9% i samochodów osobowych — o 5%.</u>
          <u xml:id="u-9.27" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">W 1967 roku, co należy jednak zaznaczyć, nie będą jeszcze w pełni zaspokojone potrzeby rynku wewnętrznego. Przyczyną tego są między innymi bądź braki surowcowe, bądź też ograniczone moce produkcyjne. Takie zjawiska mogą wystąpić między innymi w takich asortymentach, jak obuwie gumowe — ponieważ nowo wybudowana fabryka w Łodzi rozpocznie produkcję dopiero w 1969 r. — papier, materiały ścienne, i wyroby hutnicze. W tej dziedzinie przemysł, budownictwo i handel powinny zwrócić uwagę na prawidłowy układ asortymentowy dostaw.</u>
          <u xml:id="u-9.28" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Plan na rok 1967 nakłada poważne obowiązki na organizacje handlowe wszystkich szczebli. Do głównych więc zadań handlu wewnętrznego 'w ogóle, a w dziedzinie jego współpracy z przemysłem w 1967 roku w szczególności, należał oby zaliczyć: możliwie maksymalne ograniczenie liczby asortymentów towarów o niedostatecznej podaży na rynku oraz realizację zasady, że handel detaliczny oferuje nabywcom pełny asortyment towarów znajdujących się aktualnie w hurcie, jak również dołożenie starań, aby towary sezonowe były dostarczone do aparatu handlu z odpowiednim wyprzedzeniem sezonu. Jest to szczególnie ważne odnośnie do dostaw materiałów budowlanych i artykułów przemysłu lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-9.29" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Wysoki Sejmie! Plan na 1967 rok, zgodnie z generalnymi kierunkami planu 5-letniego, zwraca dużą uwagę na potrzebę dalszego rozwoju nauki i techniki, a zwłaszcza takich prac naukowo-badawczych, które mają na celu unowocześnienie produkcji i metod wytwarzania w gospodarce narodowej. O wielkich, miliardowych nakładach w tej dziedzinie wspomniał sprawozdawca generalny.</u>
          <u xml:id="u-9.30" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">W pracach naukowo-badawczych szczególny nacisk został położony na intensyfikację i rozszerzenie prac naukowych głównie w zakresie automatyzacji procesów wytwórczych, elektroniki, elektronicznej techniki obliczeniowej, zastosowania techniki jądrowej, unowocześnienia konstrukcji i technologii w budowie maszyn, mechanizacji prac ciężkich i pracochłonnych, unowocześnienia technologii procesów wytwórczych w chemii, hutnictwie, górnictwie i rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-9.31" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Niezależnie od prac naukowo-badawczych w dziedzinie przygotowania nowej techniki, w planie postępu techniki na 1967 r. przewidziano szereg prac związanych z wprowadzeniem do produkcji nowych wyrobów, opartych na nowoczesnej technologii wytwarzania.</u>
          <u xml:id="u-9.32" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">I tak w przemyśle elektromaszynowym zamierza się w zakresie wyrobów na światowym poziomie nowoczesności (grupa „A”) podnieść procentowy udział w wartości produkcji ogółem z 33–36% w 1966 r. do 45–50% w 1968 r. Analogicznie zmniejszyć ilość wyrobów na poziomie średnim (grupa „B”) z 54–56% do 50%, a ilość wyrobów przestarzałych (grupa „C”) obniżyć z 10–11% w 1966 r. do 5% w 1968 r. Będzie to oczywiście wymagać uruchomienia produkcji nowych lub modernizacji ważniejszych wyrobów oraz przeprowadzenia prób ważniejszych prototypów, opracowania nowych ważniejszych konstrukcji tych maszyn i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-9.33" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Programy unowocześnienia produkcji muszą znaleźć się w centrum zainteresowania resortów i zjednoczeń, zakładów i ich załóg, ale powinny stać się zarazem przedmiotem systematycznej kontroli ze strony Komitetu Nauki i Techniki. Równocześnie, nawiązując do postulatów wielu komisji sejmowych, należy zwrócić uwagę na konieczność zwiększenia pomocy w zakresie przyśpieszania rozwiązywania odczuwalnych na co dzień problemów małego postępu technicznego. Dotyczy to szczególnie zakładów przemysłu lekkiego, a zwłaszcza włókienniczego.</u>
          <u xml:id="u-9.34" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Należy również zatroszczyć się o sprawę postępu technicznego w drobnej wytwórczości i w dziedzinie usług, gdzie rozproszone środki przynoszą dotąd jeszcze małe efekty.</u>
          <u xml:id="u-9.35" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Wysoki Sejmie! Plan gospodarczy na rok 1967 oraz podstawowe założenia na 1968 r. stanowią kolejny etap realizacji zasady stopniowego zmniejszania dysproporcji w rozwoju poszczególnych województw. Znajduje to wyraz w strukturze przestrzennej planowanych nakładów i w szybszej dynamice wzrostu zadań i środków, szczególnie w województwach opóźnionych w rozwoju gospodarczym. Na przykład nakłady inwestycyjne w 1967 r., liczone w stosunku do 1966 r., są wyższe w województwach: białostockim o 13,6%, koszalińskim o 16,3%, lubelskim o 11,6%, zielonogórskim o 36,7% przy średniej krajowej 9,1%.</u>
          <u xml:id="u-9.36" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Podobnie jest w założeniach na 1968 r. Wzrost produkcji globalnej przemysłu wyprzedza w województwach słabiej rozwiniętych średni wzrost w kraju. Większą również dynamikę wzrostu — od odpowiedniej krajowej — wskazuje tu przemysł terenowy.</u>
          <u xml:id="u-9.37" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Wzrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej, szybszy od średniej krajowej, wynoszącej 2,8%, planuje się w granicach od 2,9 do 3,6% w województwach: białostockim, kieleckim, koszalińskim, lubelskim, olsztyńskim, rzeszowskim i warszawskim.</u>
          <u xml:id="u-9.38" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Należy uznać za słuszne i celowe, że w planie na 1967 rok oraz w założeniach do planu na 1968 rok przewiduje się dalszą realizację zasady ograniczenia nadmiernego wzrostu zatrudnienia w m. st. Warszawie oraz w miastach Łodzi, Poznaniu, Krakowie i Trójmieście, a także w głównych ośrodkach przemysłowych woj. katowickiego.</u>
          <u xml:id="u-9.39" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Z uznaniem należy podkreślić, iż w planie na 1967–1968 r. przewiduje się możliwość uzyskania koniecznego przyrostu produkcji w niektórych deficytowych gałęziach przemysłu lekkiego i chemicznego, zwłaszcza w mieście Łodzi, przez likwidację przestarzałych technicznie zakładów i budowę obiektów odtworzeniowych w celu racjonalnego wykorzystania wyszkolonej i doświadczonej kadry tych gałęzi produkcji. I tak na przykład, na terenie m. Łodzi realizowane będzie budownictwo zastępcze dla Łódzkich Zakładów Obuwia i Wyrobów Gumowych, Fabryki Igieł Dziewiarskich „FID”, Fabryki Firanek i Koronek im. Hanki Sawickiej, Fabryki Części Zamiennych do maszyn dziewiarskich „Famed” oraz Łódzkich Zakładów Przemysłu Pasmanteryjnego.</u>
          <u xml:id="u-9.40" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Podobnie plan przewiduje również na terenach ziem zachodnich i północnych realizowanie zasady rozbudowy i modernizacji wielu istniejących zakładów przemysłowych oraz budowę niektórych szczególnie ważnych dla gospodarki obiektów przemysłowych. Poza tym będzie kontynuowana realizacja inwestycji w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedzianym, a także rozbudowa portów w Szczecinie i w Świnoujściu oraz związanego z nimi przemysłu stoczniowego.</u>
          <u xml:id="u-9.41" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Wysoki Sejmie! Ważnym czynnikiem sprawnej realizacji zadań roku przyszłego i dalszych lat obecnej pięciolatki jest konsekwentne wprowadzanie w życie tych wszystkich reform, które zostały podjęte w celu ulepszenia systemu zarządzania i planowania. Szerzej o tym mówiono w czasie niedawnej debaty sejmowej nad planem 5-letnim. Nie jest to akcja jednorazowa, ale proces ciągły, proces na lata. Jednakże rezultaty tego procesu powinny być coraz bardziej widoczne już w toku realizacji planu na 1967 rok.</u>
          <u xml:id="u-9.42" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Szczególnie duże znaczenie dla realizacji węzłowych zadań gospodarki narodowej ma usprawnienie działalności przedsiębiorstw, co znalazło swój wyraz w uchwałach VII Plenum KC PZPR. Tylko od zdecydowanego wdrażania racjonalnych metod organizacji pracy i produkcji w przedsiębiorstwach zależy wykorzystanie w coraz szerszym zakresie możliwości wzrostu wydajności pracy, a w konsekwencji, przełamanie ekstensywnej tendencji do nadmiernego zatrudnienia i nierytmiczności produkcji, które przynoszą zarówno zakładom pracy i ich załogom, jak i całej gospodarce narodowej, poważne straty.</u>
          <u xml:id="u-9.43" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Planowane przedsięwzięcia w zakresie intensyfikacji postępu technicznego, unowocześnienia produkcji stwarzają dodatkowe realne przesłanki do wykonywania zakładanego wzrostu wydajności pracy, który ma decydujące znaczenie dla całkowicie racjonalnego rozwoju produkcji i podnoszenia realnych zarobków.</u>
          <u xml:id="u-9.44" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">W celu zabezpieczenia szybszego wzrostu wydajności pracy niezbędne jest doskonalenie organizacji produkcji, zwiększenie roli mistrza, krzewienie świadomej dyscypliny i poczucia odpowiedzialności za swoje stanowisko pracy, usprawnienie planowania wewnątrzzakładowego itp.</u>
          <u xml:id="u-9.45" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Tylko tą drogą, przy równoczesnej aktywności załóg, organów samorządu robotniczego możemy zapewnić dalszy szybki rozwój naszej gospodarki i wzrost dochodu narodowego, warunkujący stopniowe podnoszenie stopy życiowej całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-9.46" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Kończąc, chciałabym raz jeszcze podkreślić, że zarówno projekt planu na 1967 rok wraz z podstawowymi założeniami na 1968 rok, jak i projekt budżetu na rok 1967, odpowiadają żywotnym potrzebom rozwoju naszej gospodarki, zawierają niezbędne rezerwy dla prawidłowego przebiegu realizacji zadań. Bowiem zadania planowe w zakresie produkcji przemysłowej, a zwłaszcza produkcji rolnej, są ustalone ostrożnie, co sprzyja szerokiej, twórczej inicjatywie ze strony załóg i samorządu robotniczego, administracji zakładów, zjednoczeń i resortów w kierunku pełnego wykonywania założonych wskaźników ilościowych i jakościowych, a także ich poważnego przekraczania.</u>
          <u xml:id="u-9.47" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Dlatego Klub Poselski PZPR — w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać — głosować będzie za projektem uchwały Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym na 1967 rok i podstawowych założeniach na 1968 rok oraz za projektem ustawy budżetowej na rok 1967 wraz z poprawkami zgłoszonymi przez sejmową Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-9.48" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Zdzisław Tomal.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#ZdzisławTomal">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Pierwszy rok planu 5-letniego kończymy pomyślnymi wynikami. Podstawowe założenia planu gospodarczego i budżetu zostały w zasadzie osiągnięte. Globalna produkcja przemysłu wzrośnie w stosunku do 1965 r. o 7,3%, co oznacza przekroczenie planu o 0,7%. Rolnictwo zwiększyło swą produkcję globalną o 4,5% w porównaniu z dobrym rokiem, jakim był rok 1965. Pomyślne rezultaty uzyskane w produkcji przemysłowej i rolniczej pozwoliły na dalszą poprawę zaopatrzenia rynku. Mimo wielu trudności, zahamowań i opóźnień występujących w działalności inwestycyjnej oddano do użytku wiele nowych obiektów przemysłowych, mających istotne znaczenie dla dalszego rozwoju naszej gospodarki, obiektów rolniczych, izb mieszkalnych i szkolnych, urządzeń kulturalnych i obiektów służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#ZdzisławTomal">Analizie przebiegu realizacji planu i budżetu bieżącego roku wiele czasu i uwagi poświęciły komisje sejmowe w trakcie swych prac, a wnioski wynikające z tej analizy były szczególnie cennym materiałem przy rozpatrywaniu zamierzeń na rok przyszły.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#ZdzisławTomal">Projekt planu i budżetu szeroko omówił poseł sprawozdawca, dlatego w swym wystąpieniu zatrzymam się na niektórych wybranych zagadnieniach.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#ZdzisławTomal">Przedstawiony pod obrady Wysokiej Izby projekt Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1967 oraz podstawowych założeń na 1968 rok charakteryzuje się umiarkowanym tempem wzrostu podstawowych działów gospodarki narodowej. Główne akcenty zostały położone na podnoszenie efektywności ekonomicznej, sprawności organizacyjnej, unowocześnienie procesów i ulepszenie jakości produkcji tak w przemyśle, jak i w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#ZdzisławTomal">Projekt planu zakłada wzrost globalnej produkcji przemysłu o 6,2% w 1967 r. i o 7,8% w 1968 r., utrzymując wyższe od przeciętnego tempo wzrostu produkcji w przemyśle chemicznym i maszynowym. Szybkie tempo rozwojowe tych dwóch podstawowych gałęzi przemysłu ma podstawowe znaczenie i decydujący wpływ na modernizację wszystkich gałęzi przemysłu, rolnictwa i pozostałych działów naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#ZdzisławTomal">Przemysł chemiczny — mimo opóźnień w realizacji inwestycji przemysłu nawozowego — zwiększy produkcję nawozów azotowych w 1967 r. o 23,8%, a w 1968 r. o dalsze 28%, produkcja nawozów fosforowych wzrośnie w latach 1967–1968 w granicach 30%. Jeśli uwzględnimy również nawozy potasowe, to rolnictwo w 1968 r. otrzyma o 25,3 kg nawozów mineralnych więcej (licząc w czystym składniku na hektar użytków rolnych) niż w 1966 r., to znaczy, że w tych dwóch latach wzrost (zaopatrzenia rolnictwa w nawozy mineralne wyniesie prawie tyle, ile stosowaliśmy w naszym rolnictwie w roku gospodarczym 1954/1955, kiedy to przypadało 26,6 kg na 1 ha. Z zadowoleniem chciałbym podkreślić fakt rozpoczęcia w 1967 r. produkcji worków polietylenowych do pakowania nawozów, co w miarę wzrostu produkcji pozwoli na wydatne zwiększenie przedsezonowej sprzedaży nawozów mineralnych, na składowanie ich w gospodarstwach rolnych i złagodzi trudności magazynowe, występujące w sieci gminnych spółdzielni.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#ZdzisławTomal">Przemysł maszynowy wyprodukuje w 1967 r. 34 tys. ciągników, a w 1968 r. 40 tys. Poważnie wzrośnie produkcja maszyn i narzędzi rolniczych, w tym również tak potrzebnych, jak rozrzutniki wapna, silosokombajny, kombajny zbożowe i kopaczki. Należy liczyć się z Odczuwalną poprawą w zaopatrzeniu rolnictwa w części zamienne. Produkcja części zamiennych do ciągników wzrośnie w 1967 r. o 30%. Poważnego usprawnienia wymaga system analizy zapotrzebowania rynku i system rozprowadzania części zamiennych, bowiem dotychczas wiele trudności wynika z niewłaściwej struktury asortymentowej i błędów dystrybucji. Prace podjęte przez Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego, zmierzające do uporządkowania produkcji i gospodarki częściami zamiennymi, przyniosą niewątpliwie oczekiwane pomyślne rozwiązanie tego niełatwego, a ważnego dla rolnictwa problemu.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#ZdzisławTomal">Odrębnym zagadnieniem jest talk zwana mała mechanizacja. O ile w mechanizacji prac potowych w ostatnich latach nastąpił poważny postęp, a w latach 1967–1968 uczynimy dalszy wyraźny krok do przodu, o tyle w mechanizacji prac związanych z produkcją zwierzęcą oraz w mechanizacji prac podwórzowych — postęp dotychczas jest stosunkowo niewielki. Trzeba więc przyśpieszyć prace nad opracowaniem programu tego zakresu mechanizacji, określić potrzeby, podjąć bądź rozszerzyć produkcję poszczególnych asortymentów, przy czyim poważny zakres zamówień może być ulokowany również w przemyśle terenowym.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#ZdzisławTomal">Istotne znaczenie mają kroki podjęte przez rząd dla zwiększenia produkcji materiałów budowlanych, których niedobór rzutuje na trudności występujące w realizacji całego programu inwestycyjnego. Poważny niedobór materiałów budowlanych występuje od szeregu lat również w budownictwie wiejskim. Zwiększenie produkcji materiałów ściennych, w stosunku do założeń planu 5-letniego — o około 200 mln jednostek ceramicznych w 1967 r. i 360 mln jednostek ceramicznych w 1968 r. pozwoli na złagodzenie występujących trudności. Z uwagi na znacznie wyższe od możliwości pokrycia zapotrzebowanie wsi, niezbędne jest jednak dalsze rozwijanie produkcji przez samą wieś, przez zespoły produkcji materiałów budowlanych z surowców miejscowego pochodzenia, a szczególnie przez zespoły wypału cegły oraz przez spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu i kółka rolnicze. W prowadzeniu tego zakresu działalności trzeba będzie zainteresowanym udzielać nadal jak najszerszej pomocy.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#ZdzisławTomal">Dalszego uproszczenia wymaga procedura wydawania zezwoleń na budowę, a także niezbędna jest systematyczność w zaopatrywaniu terenu w pełny wybór dokumentacji typowej. Szereg województw, między innymi bydgoskie kieleckie i rzeszowskie, podjęło inicjatywę uporządkowania budownictwa wiejskiego, wprowadzając tak zwany system budownictwa planowego, polegający na tym, że w skali poszczególnych gromad i powiatów zebrano wszystkie zgłoszenia na budowę, określono zapasy materiałów budowlanych, które już posiadaj ą zainteresowani, zbilansowano ogólne zapotrzebowanie i zsynchronizowano z możliwościami pokrycia materiałowego uwzględniając plan zaopatrzenia, produkcję lokalną i zapasy posiadane przez poszczególne gospodarstwa. Kolejność wprowadzania zgłoszeń do planu ustalono w ten sposób, że w pierwszej kolejności do planu włącza się te gospodarstwa, które zgromadziły już część materiałów, a następnie o kolejności decyduje stopień pilności budowy z punktu widzenia dalszego rozwoju produkcji. Każdego z zainteresowanych poinformowano, w którym roku zostanie budowa wprowadzona do planu budownictwa i w tym roku zabezpiecza się pełne pokrycie zapotrzebowania na materiały budowlane.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#ZdzisławTomal">Warto, by Ministerstwo Budownictwa, i Przemysłu Materiałów Budowlanych przyśpieszyło dokonanie oceny doświadczeń tych województw i powiatów, uogólniło najlepsze rozwiązania i wprowadziło planowy system budownictwa na terenie całego kraju. Wprawdzie nie rozwiązuje ten planowy system sprawy deficytu materiałów budowlanych, ale ma wiele cennych zalet: pozwala na uniknięcie zamrażania dużych ilości materiałów budowlanych, co występuje dotychczas, gdyż rolnicy muszą gromadzić materiały budowlane przez wiele lat, a tym samym pozwala on na uzyskanie wyższych efektów rzeczowych, umożliwia skoordynowanie z planem budownictwa polityki kredytowej, stwarza podstawę do odpowiedniego rozwinięcia szkolenia rzemieślników budowlanych oraz, jak to zrobiono w woj. kieleckim, ułatwia załatwianie spraw związanych z dokumentacją i zezwoleniem na budowę przez załatwianie ich na miejscu w GRN, przy udziale właściwych organów PRN.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#ZdzisławTomal">Poruszam tę sprawę również dlatego, że założyliśmy na lata 1966–1970 wysokie wskaźniki wzrostu pogłowia bydła. Osiągnięcie planowanego poziomu pogłowia jest realne, ale w wielu rejonach, z uwagi na brak pomieszczeń, uwarunkowane jest wybudowaniem tysięcy nowych obór; ze szczególną ostrością dotyczy to rejonów objętych szerszym zakresem melioracji użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#ZdzisławTomal">W produkcji rolniczej na czoło wysuwamy dalszy wzrost plonów i zbiorów zbóż. W ostatnich dwóch latach uzyskaliśmy plony w granicach 19 q z ha. Oprócz korzystnych warunków klimatycznych, istotny wpływ na ukształtowanie się wysokich plonów zbóż miała poprawa agrotechniki, wydatne podniesienie jakości materiału nasiennego, produkowanego przede wszystkim przez PGR, rozszerzenie chemicznej walki z chwastami, chorobami i szkodnikami roślin. Obecnie istnieją warunki, aby pod zboża stosować coraz większe ilości nawozów mineralnych i tą drogą osiągnąć dalszy wzrost plonów.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#ZdzisławTomal">Uwzględniając konieczność stałego zwiększania przez gospodarstwa chłopskie nakładów na produkcję, kierownictwo Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego podjęło decyzję podniesienia opłacalności kontraktacji zbóż. Nowe decyzje szeroko omówił na III Zjeździe Kółek Rolniczych I sekretarz KC PZPR tow. Władysław Gomułka, nakreślając równocześnie zadania związane z intensyfikacją produkcji zbóż w najbliższych latach. Obecnie trwają prace zmierzające do spopularyzowania podjętych decyzji i wynikających z nich zadań, dopracowania planów rozszerzenia kontraktacji, dalszego podnoszenia agrotechniki i nawożenia zbóż. Należy oczekiwać, że w skali każdej gromady i wsi zostaną określone i sprecyzowane programy zwiększenia produkcji zbożowej, wykorzystania istniejących rezerw, tkwiących w poszczególnych gospodarstwach i na gruntach Państwowego Funduszu Ziemi. Pierwsze rezultaty powinien przynieść rok 1967.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#ZdzisławTomal">Drugim ważnym problemem w produkcji rolniczej jest podnoszenie stopnia racjonalnego gospodarowania na użytkach zielonych. Ich systematyczna pielęgnacja i nawożenie, przy należytej konserwacji i eksploatacji urządzeń melioracyjnych — których zasięg wzrasta z roku na rok — powinny przynieść dalsze, szybkie zwiększenie plonów i zasobów paszowych, cennych i tanich, stanowiąc podstawę do pełnej realizacji planu 5-letniego w zakresie wzrostu pogłowia bydła, podniesienia jego jakości i efektywności. Zadania założone na rok 1967 mają charakter ostrożny i istnieją obiektywne warunki, alby przy należytym i dobrze zorganizowanym wysiłku zostały przekroczone.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#ZdzisławTomal">Zadania zwiększenia produkcji rolniczej realizowane są przy systematycznym zwiększeniu dopływu do rolnictwa środków produkcji oraz materiałów inwestycyjnych. W zrastają przede wszystkim dostawy nawozów sztucznych i wapna nawozowego, pasz treściwych, środków ochrony roślin, maszyn i narzędzi rolniczych. Równocześnie podnosi się systematycznie produkcja globalna i towarowa naszego rolnictwa, a w związku z tym wzrasta stopniowo skup produktów i surowców rolniczych. Przed aparatem obrotu i służbami zbytu stoją więc do wykonania znacznie większe i bardziej odpowiedzialne niż dotychczas zadania zarówno w dziedzinie zaopatrywania producentów rolnych w środki produkcji, jak też w skupie artykułów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#ZdzisławTomal">Orientacyjne badania wykazują, że rolnicy przeznaczają około 50–55 dni w roku na sprzedaż i odstawę produktów rolnych, na zaopatrzenie w środki produkcji i na inne czynności związane z zakupem i sprzedażą. Najwięcej tego czasu, około 60%, przeznaczone jest na odstawy i sprzedaż artykułów rolnych. W wyjazdach po zakupy notuje się wiele tak zwanych wyjazdów zmarnowanych.</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#ZdzisławTomal">Perspektywa stałego w najbliższych latach wzrostu zadań w skupie i zaopatrzeniu rolnictwa wysuwa konieczność podjęcia szybkich działań zmierzających do zasadniczego usprawnienia obrotu rolnego zarówno na odcinku skupu, jak też i zaopatrzenia w środki produkcji. Aby usprawnienia obrotu rolnego dały pożądane i odczuwalne dla rolników i całej gospodarki narodowej efekty, muszą być rozwiązywane kompleksowo i ma wielu płaszczyznach. Jednym z podstawowych kierunków działalności w tym zakresie jest realizacja programu inwestycyjnego w obrocie rolnym i przemyśle rolno-spożywczym. Środki na rozbudowę zdolności przetwórczych przemysłu rolno-spożywczego, magazynowanie towarów, surowców i wyrobów gotowych, wyposażenie techniczne skupu i magazynów zostały w planie spółdzielczości wiejskiej i przemysłu rolno-spożywczego na lata 1967–1968 poważnie zwiększone. Przebieg realizacji inwestycji w tym dziale gospodarki narodowej w okresie 1966 roku wykazuje poważne opóźnienie i zagrożenie wykorzystania zakreślonych planami limitów inwestycyjnych. Występują opóźnienia w budowie elewatorów i magazynów zbożowych, inwestycji w spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, mleczarstwie i spółdzielczości ogrodniczej. Dlatego też spółdzielczość wiejska i przemysł rolno-spożywczy powinny, obok realizacji swoich zadań w zakresie skupu, zaopatrzenia i przetwórstwa, zwiększać wysiłki dla zabezpieczenia pełnego wykonania swoich planów inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#ZdzisławTomal">Nie wszystkie jednak trudności i problemy usprawnienia obrotu rolnego mogą być rozwiązane w drodze inwestycji, które są przecież kosztowne i mogą być realizowalne tylko w określonych rozmiarach. Odpowiednie wyposażenie obrotu rolnego i przetwórstwa w inwestycje i urządzenia jest niezbędne, ale nie przesądza w gruncie rzeczy sprawności funkcjonowania handlowej obsługi producentów rolnych i zaopatrywania konsumentów. Drugim istotnym elementem sprawnego funkcjonowania handlowej obsługi producentów rolnych jest organizacja procesów obrotu towarowego oraz organizacja i formy pracy wszystkich ogniw skupu i zaopatrywania rolników. W usprawnieniu procesów obrotu i podnoszenia poziomu pracy aparatu handlu tkwi duże źródło oszczędności kosztów i czasu, zmniejszenie strat i ubytków towarowych.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#ZdzisławTomal">Bywało już talk, że po latach pomyślnych łatwo zapominaliśmy o latach trudnych. Mamy za sobą dwa kolejne pomyślne lata, ale to wcale nie oznacza, że wyniki trzeciego roku przyjdą same. Okres jesienno-zimowy — to naturalny okres do przygotowania organizacji pracy i procesów produkcji na okres wiosny, lata i jesieni 1967 r. Dlatego też powinniśmy jak najlepiej wykorzystać takie instrumenty działania, jak prowadzone obecnie masowe szkolenie rolnicze, dopracować programy wprowadzenia w życie planu gromadzkiego i programów działania kółek rolniczych, które — jak to wykazał III Zjazd Kółek Rolniczych — są w stanie spełniać funkcje organizatora produkcji w skali ogólnowiejskiej. Upowszechnienie dorobku, form i metod działania przodujących kółek rolniczych powinno stać się cenną pomocą dla kółek słabiej jeszcze pracujących. Znacznie wyższe w roku przyszłym zaopatrzenie kółek w traktory, maszyny i narzędzia rolnicze, zwiększone możliwości wykorzystania Funduszu Rozwoju Rolnictwa — stwarzają warunki do dalszego rozszerzenia frontu działalności produkcyjnej całej organizacji kółek rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-11.20" who="#ZdzisławTomal">Jednym z najtrudniejszych zadań planu na rok 1967 jest zabezpieczenie pełnego wykonania zadań inwestycyjnych, które wzrastają w porównaniu z przewidywanym wykonaniem zadań w 1967 r. o 8,1% i wyniosą w całej gospodarce narodowej ponad 157 mld zł. Szybciej od przeciętnego tempa wzrostu — wzrastają inwestycje w przemyśle, w rolnictwie oraz w dziale oświaty, nauki i kultury. Uwzględniając doświadczenia roku bieżącego należy podkreślić, że całkowite wykonanie zadań inwestycyjnych w roku przyszłym wymagać będzie pełnej mobilizacji przedsiębiorstw budowlanych od pierwszych tygodni roku, wyraźnej poprawy rytmiki zaopatrzenia w materiały budowlane, wzmocnienia organizacji i dyscypliny pracy.</u>
          <u xml:id="u-11.21" who="#ZdzisławTomal">Szereg przedsiębiorstw budowlanych (również i melioracyjnych) w wielu rejonach kraju napotyka poważne trudności w uzyskaniu planowanego i niezbędnego do wykonania zadań zatrudnienia. W tych warunkach niezbędne jest wprowadzenie w tych rejonach bardziej skutecznej polityki zatrudnienia i gospodarki zasobami siły roboczej i zaspokojenia w pierwszej kolejności potrzeb przedsiębiorstw budowlanych i melioracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-11.22" who="#ZdzisławTomal">Wysoka Izbo! W systematycznie doskonalonym systemie zarządzania naszą gospodarką doniosłą rolę odgrywa zespół bodźców ekonomicznych stosowanych coraz szerzej. Doskonalimy formy i metody ich działania, dostosowujemy je do charakteru poszczególnych gałęzi przemysłu, rolnictwa, budownictwa, transportu i obrotu towarowego. Jest to bez wątpienia ważki instrument w kierowaniu rozwojem naszej socjalistycznej gospodarki, wymaga dalszych wnikliwych badań i szukania najbardziej skutecznych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-11.23" who="#ZdzisławTomal">Podkreślając rolę i znaczenie bodźców ekonomicznych w naszym życiu gospodarczym, ich wpływ na realizację planu, byłoby jednak dużym uproszczeniem ograniczanie do tego zakresu sfery oddziaływania na przyśpieszenie wzrostu naszej ogólnonarodowej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-11.24" who="#ZdzisławTomal">Istnieje druga strona działania i oddziaływania, wyzwalająca czynniki subiektywne tkwiące w człowieku, w jego osobistym zaangażowaniu, jego świadomości, zrozumieniu oraz znajomości celów i zadań, jego ambicji i poczuciu odpowiedzialności. Ta sfera oddziaływania wyzwala potężny potencjał, wielkie rezerwy tkwiące w człowieku, milionach robotników, chłopów i inteligencji, działaczy politycznych i społecznych. Wykorzystanie tego cennego kapitału wiedzy, pracowitości i zaangażowania jest nieodzownym warunkiem wykonania zadań, które nakreślone zostały w planie i budżecie na rok 1967.</u>
          <u xml:id="u-11.25" who="#ZdzisławTomal">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będzie głosował za przyjęciem projektu ustawy budżetowej i projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1967 i założeniach na 1968 rok w brzmieniu proponowanym przez posła sprawozdawcę Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-11.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Zdzisław Siedlewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#ZdzisławSiedlewski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Uchwalony przed miesiącem przez Sejm plan rozwoju gospodarki na okres do 1970 r. określa jako główne kierunki: dalszy rozwój gospodarki Polski poprzez unowocześnienie jej struktury ekonomicznej, rozwój oświaty i kultury oraz dalszą poprawę stopy życiowej ludności.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#ZdzisławSiedlewski">Szczególny akcent położony został na jakość i nowoczesność produkcji, na konieczność intensywniejszego wykorzystania posiadanych środków, zagospodarowania posiadanych mocy wytwórczych i wzrostu wydajności pracy jako tych elementów składowych planu, które w ubiegłych latach nie były W pełni wykorzystywane na tle wielkości zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#ZdzisławSiedlewski">Przedstawione w projekcie planu na 1967 r. i wytycznych na 1968 r. oraz w projekcie budżetu przyszłego roku proporcje i wielkości Odpowiadają głównym kierunkom ujętym w pięciolatce i stanowią skonkretyzowanie zadań na 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#ZdzisławSiedlewski">Jeżeli w budżecie widzimy finansowe odbicie zmian zachodzących w całokształcie ekonomiki, a w planie instrument świadomego kształtowania tempa, kierunków rozwoju i proporcji gospodarczych oraz harmonijnego sterowania gospodarką narodową — to plan i budżet na 1967 rok spełniają te role. Wskaźniki i liczby opierają się na realnych założeniach i realnych możliwościach, wynikających z osiągniętego poziomu sił wytwórczych i stosunków społecznych w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#ZdzisławSiedlewski">Należy uznać za prawidłowe założenie tempa wzrostu produkcji przemysłowej, wyrażające się w 6,2% przyrostu produkcji globalnej przemysłu uspołecznionego, oraz przyjęte proporcje wzrostu środków wytwarzania i produkcji środków spożycia.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#ZdzisławSiedlewski">Przyjęty wzrost produkcji globalnej w rolnictwie o 4,2% — wyliczony na podstawie średniej z lat 1963–1966 — w swej realizacji ułatwiony będzie znacznym wzrostem środków materialnych i niematerialnych, jakie zostaną postawione do dyspozycji wsi oraz elastycznym stosowaniem bodźców ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#ZdzisławSiedlewski">Ujęty w planie wzrost wytworzonego dochodu narodowego o około 3,4% charakteryzuje się dużą ostrożnością zarówno w stosunku do osiągnięć ubiegłej pięciolatki, jak i do założeń bieżącej pięciolatki.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#ZdzisławSiedlewski">Nakłady inwestycyjne w wysokości 158 mld zł zapewniają dalszy harmonijny i zgodny z przyjętymi kierunkami rozwój gospodarki narodowej, dalsze techniczne uzbrojenie aparatu wytwórczego i jego unowocześnienie oraz nowe stanowiska pracy dla młodzieży wkraczającej w wiek produkcyjny.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#ZdzisławSiedlewski">W 1967 r., w wyniku konsekwentnego stosowania programu rozmieszczenia sił wytwórczych w kraju, powinien być osiągnięty dalszy postęp w łagodzeniu dysproporcji i tempa rozwoju gospodarczego poszczególnych województw i aktywizacji gospodarczej wielu małych miast.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#ZdzisławSiedlewski">Na tle pozytywnej oceny całokształtu projektu planu i budżetu, z szerokiej gamy problemów przyszłego roku, pragnę zwrócić uwagę na kilka zagadnień.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#ZdzisławSiedlewski">Harmonijny rozwój gospodarki narodowej wymaga ściślejszego powiązania międzygałęziowego i międzyresortowego, a intensywność gospodarowania posiadanymi środkami wskazuje na konieczność przestrzegania ustalonych terminów realizacji inwestycji, przy pełnym zachowaniu ustalonych mierników efektywności nakładów.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#ZdzisławSiedlewski">Dla zmniejszenia ujemnych skutków napięć w realizacji planu inwestycyjnego, obserwowanych w łatach ubiegłych, niezbędne jest nasilenie prac zmierzających do pełnego zbilansowania planu inwestycyjnego z potencjałem przerobowym przedsiębiorstw budowlano-montażowych oraz z możliwościami materiałowymi.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#ZdzisławSiedlewski">Z tym problemem jest ściśle związane zagadnienie zaspokajania potrzeb mieszkaniowych ludności, stanowiące ważny element rozwoju gospodarczego oraz wzrostu poziomu życia ludności.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#ZdzisławSiedlewski">Projekt planu zakłada wprawdzie wzrost o 8% powierzchni użytkowej mieszkań z nowego budownictwa, jednak nie wpłynie to zasadniczo na zmniejszenie trudności mieszkaniowych, szczególnie w świetle wykazanego przez posła sprawozdawcę niedoboru około 12 tys. izb w latach 1965–1968 w stosunku do odcinkowych zadań pięciolatki.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#ZdzisławSiedlewski">Liczba ta, w porównaniu z całością planu budownictwa mieszkaniowego, nie jest wprawdzie bardzo niepokojąca, jednak w świetle ogromnych potrzeb, jak i dodatkowych postulatów zgłoszonych w trakcie debaty sejmowej nad pięciolatką — dla spiesznego odrobienia opóźnień niezbędne jest wszakże podjęcie bardziej energicznych kroków.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#ZdzisławSiedlewski">Wprawdzie rząd przewiduje dalsze uzupełnienie sieci przedsiębiorstw budowlanych, zwiększenie mocy przerobowych przedsiębiorstw w drodze szybszego zastępowania pracy żywej pracą usprzętowioną, oraz znaczny wzrost dodatkowych nakładów na produkcję materiałów budowlanych — to jednak dalszym źródłem szybszej poprawy działalności budowlanej mogą być usprawnienia organizacyjne: w działalności służby architektoniczno-budowlanej, biur projektów, nadzoru technicznego, usprawnień w procesie wykonawstwa przedsiębiorstw budowlanych oraz rytmiczność i jakość dostaw materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#ZdzisławSiedlewski">Nawiązując do problemu niedostatecznych mocy przerobowych przedsiębiorstw budowlanych, które warunkują proces inwestycyjny, wydaje się, że w wielu wypadkach, a w szczególności w odniesieniu do niewielkich obiektów, za słowami „niedostatecznych mocy przerobowych” kryje się duża doza niezaradności, niedomagań organizacyjnych, niepełne wykorzystanie urządzeń, niedostateczna wydajność pracy oraz samouspokojenie i samousprawiedliwienie. Doświadczenia wielu rad narodowych i przedsiębiorstw, które osiągnęły pozytywne rezultaty w procesie budownictwa, potwierdzają chyba w znacznym stopniu słuszność tej tezy.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#ZdzisławSiedlewski">W dziedzinie polityki zatrudnienia, przy zapewnieniu pracy dla całego przyrostu siły roboczej, plan przeciwstawia się słusznie nadmiernemu, nieracjonalnemu wzrostowi zatrudnienia, a przewiduje uzyskanie znaczniejszego przyrostu produkcji i usług w drodze wzrostu wydajności pracy osiągniętej przez szybszy postęp techniczny, przez usprawnienia organizacyjno-ekonomiczne, doskonalenie bodźców materialnych oraz poprawę dyscypliny pracy. Od tego, w jakim stopniu utrzyma się dyscyplinę zatrudnienia, zależy w poważnej mierze poprawa stopy życiowej ludności. Ponadplanowy bowiem wzrost zatrudnienia zwiększa płynność kadr, ogranicza możliwości podniesienia płac pozostałym pracownikom.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#ZdzisławSiedlewski">Podstawą szybkiego postępu technicznego jest szybki rozwój zaplecza naukowo-technicznego, a problem jakości i nowoczesności produkcji uzależniony jest od poziomu kwalifikacji kadry.</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#ZdzisławSiedlewski">Wzrost poziomu fachowego kadry pracowniczej stanowi poważne źródło rezerw wzrostu wydajności pracy, a społeczno-moralna postawa tej kadry warunkuje poczucie odpowiedzialności za jakość i efektywność wykonywanej pracy.</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#ZdzisławSiedlewski">Z tych przeto względów, na realizację planu rozwoju badań naukowych i techniki, finansowanych z budżetu, przeznacza się 3,9 mld zł i ponad 5 mld zł z funduszu postępu techniczno-ekonomicznego.</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#ZdzisławSiedlewski">Założony w planie proces przechodzenia z ekstensywnych form rozwoju gospodarczego na intensywne, uzależniony będzie, obok postępu technicznego, w znacznej mierze od postępu ekonomicznego i organizacyjnego. Sam postęp techniczny nie jest wystarczającym czynnikiem do realizacji trudnych zadań planowych, lecz musi on być stosowany z równoczesnym uwzględnieniem jak najlepszych rozwiązań ekonomicznych i organizacyjnych i tylko wtedy osiągniemy potanienie i wzrost jakości tej produkcji, stosowanie jak najlepszych rozwiązań nowych inwestycji oraz lepsze zaspokojenie potrzeb społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-13.22" who="#ZdzisławSiedlewski">Wysoki Sejmie! Wychodząc z tych zasadniczych uwag, pragnę również zasygnalizować te problemy nowego planu i budżetu, na których Stronnictwo Demokratyczne pragnie skupić szczególną uwagę, zgodnie z programowymi założeniami swej działalności.</u>
          <u xml:id="u-13.23" who="#ZdzisławSiedlewski">Stronnictwo nasze zwraca szczególną uwagę na społeczne i ekonomiczne znaczenie szeroko pojmowanych usług niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki narodowej, obejmujących liczne dziedziny działalności pozaprodukcyjnej, głównie zawodów inteligenckich, jak i usług rynkowych, wykonywanych przez drobną wytwórczość.</u>
          <u xml:id="u-13.24" who="#ZdzisławSiedlewski">Zacznijmy od rozwoju usług rynkowo-materialnych.</u>
          <u xml:id="u-13.25" who="#ZdzisławSiedlewski">Obiektywne prawa rozwoju gospodarczego wskazują na coraz większą współzależność produkcji i usług w miarę postępującego uprzemysłowienia kraju. Potwierdzają to zachodzące zmiany w modelu spożycia ludności, która coraz większą część posiadanych środków przeznacza na zakup artykułów przemysłowych i usług.</u>
          <u xml:id="u-13.26" who="#ZdzisławSiedlewski">Pragnę podkreślić również znaczenie usług, jako instrumentu lepszego wykorzystania wyników produkcji i osiągnięć całej naszej gospodarki. Usługi materialne stanowią ogniwo, łączące produkcję z indywidualną konsumpcją, gdyż między nakładami, na usługi a produkcją istnieje ścisły wzajemny związek. I tak na przykład — remonty bieżące i kapitalne przedłużają okres eksploatacji substancji mieszkaniowej, a remonty maszyn i urządzeń technicznych usprawniają pracę wytwórczą.</u>
          <u xml:id="u-13.27" who="#ZdzisławSiedlewski">Projekt planu wychodzi naprzeciw tym tendencjom, zakładając dalszy wzrost usług materialnych i rynkowych. Jednak dla zabezpieczenia harmonijnego, zgodnego z interesem i zapotrzebowaniem społeczeństwa rozwoju sieci punktów usługowych, niezbędna jest bardziej wnikliwa i precyzyjna koordynacja terenowa, zapewniająca najbardziej ekonomiczne wykorzystanie przeznaczonych na ten cel środków.</u>
          <u xml:id="u-13.28" who="#ZdzisławSiedlewski">Poświęcając kilka uwag obsłudze społeczeństwa przez aparat handlu wewnętrznego, pragnę podkreślić fakt, że w miarę rozwoju gospodarczego kraju, w miarę sukcesów produkcyjnych, ciężar trudności w sprawnym zaopatrzeniu rynku przesuwa się coraz bardziej ze sfery produkcji materialnej do sfery obsługi towarów.</u>
          <u xml:id="u-13.29" who="#ZdzisławSiedlewski">Badania popytu rynku, analiza i ewidencja ruchu towarów, asortymentowe dostawy towarów zgodnie z zapotrzebowaniem, właściwe powiązanie produkcji, hurtu i detalu, pełne wykorzystanie sieci i powierzchni sklepów — decydują o sprawnej obsłudze konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-13.30" who="#ZdzisławSiedlewski">Stworzenie odczuwalnych dla społeczeństwa warunków wzrostu spożycia nie oznacza jedynie spływu na rynek określonej masy towarów, a niemniej jednak ważne jest i to, aby asortyment towarów był zgodny z potrzebami konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-13.31" who="#ZdzisławSiedlewski">Plan 1967 roku w zakresie sprzedaży detalicznej zakłada znaczny wzrost dostaw towarowych, jak i produkcji, oraz usług zakładów zbiorowego żywienia w odpowiedniej proporcji do planowanego wzrostu siły nabywczej ludności. W stosunku do tych zadań zakładany jest wzrost sieci i zatrudnienia w handlu detalicznym i w gastronomii.</u>
          <u xml:id="u-13.32" who="#ZdzisławSiedlewski">Z uznaniem należy przyjąć podjęte decyzje, sprzyjające rozwojowi i usprawnieniu handlu drobnodetalicznego i gastronomii poprzez ajencyjny system skupu i sprzedaży.</u>
          <u xml:id="u-13.33" who="#ZdzisławSiedlewski">Podjęte jednak przez rząd decyzje organizacyjne, wzrost sieci i zatrudnienia, nie spowodują wyraźnie odczuwalnej przez społeczeństwo poprawy bez równoczesnego wzrostu kultury obsługi klientów przez pracowników handlu.</u>
          <u xml:id="u-13.34" who="#ZdzisławSiedlewski">Wysoki Sejmie! Stronnictwo Demokratyczne jest szczególnie zainteresowane warunkami działalności i rozwoju drobnej wytwórczości. Problemowi temu poświęcane zostało V Plenum CK SD obradujące w październiku bieżącego roku przed debatą sejmową nad 5-letnim Planem Rozwoju Gospodarki Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-13.35" who="#ZdzisławSiedlewski">Drobna wytwórczość, która reprezentuje prawie 12% wartości produkcji przemysłowej kraju, a łącznie z rzemiosłem uczestniczy w 25% w zaopatrzeniu rynku krajowego, stanowi ważkie ogniwo w organizmie gospodarczym kraju. Pracuje w niej 720 tys. osób w działalności wytwórczej i usługowej, a 110 tys. osób w pracy nakładczej oraz 281 tys. osób w indywidualnym rzemiośle.</u>
          <u xml:id="u-13.36" who="#ZdzisławSiedlewski">Tempo rozwoju produkcji uspołecznianej drobnej wytwórczości w roku przyszłym będzie nieco szybsze od tempa wzrostu przemysłu ogółem, a dynamika wzrostu wartości usług dla ludności wyrazi się wskaźnikiem 12,4%. Zadania te są wyższe Od wycinków planu 5-letniego. Terenowy układ rozwoju drobnej wytwórczości stanowi wyraz jej aktywizacyjnej roli i oddziaływania na wykorzystywanie terenowych zasobów surowcowych i ludzkich.</u>
          <u xml:id="u-13.37" who="#ZdzisławSiedlewski">Pomimo znacznej poprawy na przestrzeni ostatnich lat w warunkach działalności uspołecznionej i indywidualnej drobnej wytwórczości, zadania roku przyszłego należy określić jako trudne i napięte. Powszechny i słuszny postulat pod adresem drobnej wytwórczości o przyśpieszenie trendu wzrostu produkcji rynkowej oraz dalszą poprawę form i jakości usług, determinowany jest jednak takimi czynnikami, jak: niepełne zaopatrzenie, ograniczone możliwości inwestycyjne i modernizacyjne, braki w pełnym zabezpieczeniu wykonawstwa inwestycyjnego, mało elastyczny system planowania w działalności wytwórczej.</u>
          <u xml:id="u-13.38" who="#ZdzisławSiedlewski">W nawiązaniu do tego ostatniego problemu istnieje pilna potrzeba podsumowania wyników prowadzonych w drobnej wytwórczości eksperymentów i szerszego wprowadzenia wypróbowanych i słusznych rozwiązań planistycznych, przystosowanych do specyficznych potrzeb przedsiębiorstw i spółdzielni.</u>
          <u xml:id="u-13.39" who="#ZdzisławSiedlewski">Spółdzielczość pracy jako największy gestor produkcji terenowej, rynkowej i usług w drobnej wytwórczości, ma przed sobą w przyszłym roku bardzo poważne zadania, szczególnie w zakresie szybkiego rozwoju usług dla ludności, lepszego zaopatrzenia rynku w artykuły konsumpcyjne o wyższym standardzie wykończenia, rozwoju produkcji eksportowej, produkcji nakładczej, jak też aktywizacji małych miast i miasteczek, mających nadwyżki siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-13.40" who="#ZdzisławSiedlewski">Zadania swoje spółdzielczość pracy wykonuje w dużym stopniu w oparciu o surowce lokalne, odpadowe i wtórne. Należy stwierdzić, że plan na 1967 r. nakłada trudniejsze zadania dla spółdzielczości pracy w stosunku do lat ubiegłych, głównie na podstawie większej intensyfikacji gospodarowania. Nakłada to na spółdzielczość pracy specjalne zadania w zakresie usprawnień organizacyjnych oraz wdrażania postępu technicznego.</u>
          <u xml:id="u-13.41" who="#ZdzisławSiedlewski">Na tle ogólnego, ostrego niedoboru usług materialnych bardzo wyraźnie zarysowuje się pozycja rzemiosła indywidualnego, które aktualnie jest gestorem 50% świadczonych usług tego typu. Postulat pełnego wykorzystania potencjału gospodarczego rzemiosła w interesie coraz lepszego zaspokajania potrzeb ludności, znalazł w ostatnich latach pełne zrozumienie. Stworzone zostały trwałe podstawy do uznania rzemiosła za dziedzinę gospodarki, mającą do spełnienia poważne i określone funkcje społeczno-gospodarcze. Wydane zostały w ostatnich latach nowe, liczne akty prawne, zmierzające do ułatwienia działalności gospodarczej rzemiosła, ustabilizowania warunków jego pracy, do ograniczenia reglamentacji administracyjnej, a zwiększenia uprawnień organizacji samorządu, zmierzające do podniesienia społecznej rangi rzemieślnika.</u>
          <u xml:id="u-13.42" who="#ZdzisławSiedlewski">W projekcie planu i budżetu na 1967 r. tendencje te znalazły odpowiedni wyraz poprzez założenie 4% wzrostu warsztatów i zatrudnienia. Aby stworzyć warunki stosowania przez terenowy aparat administracyjny i gospodarczy ustawowych ulg i bodźców, projekt budżetu zakłada zmniejszenie wpływów do budżetu z opłat rzemiosła o około 220 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-13.43" who="#ZdzisławSiedlewski">Ujęte w planie kierunki i wielkości rozwoju rzemiosła w dziedzinach najbardziej społecznie koniecznych wymagają jednak przemyślanej i planowej inspiracji kierownictwa samorządu rzemiosła i rzemieślniczej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu w realizacji zadań rzemiosła. Ograniczenie ingerencji administracyjnej musi być w pełni zrównoważone wzrostem operatywnej działalności i odpowiedzialności samorządu, świadomości i dyscypliny społecznej rzemieślników oraz pogłębieniem etyki zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-13.44" who="#ZdzisławSiedlewski">W szerokiej gamie istotnych problemów rzemiosła pragnę podkreślić kilka.</u>
          <u xml:id="u-13.45" who="#ZdzisławSiedlewski">Po pierwsze — potrzebę znaczniejszego wzrostu szkolenia uczniów dla zwiększenia kadry usługowców. Zarówno samorząd rzemiosła, jak i zakłady doskonalenia zawodowego, powinny szczególnie nasilić działalność szkoleniową w ośrodkach pozbawionych szkół zawodowych, objąć w szerszym stopniu nauką zawodu młodzież Wiejską i małomiasteczkową dla zabezpieczenia warunków rozwoju usług dla wsi.</u>
          <u xml:id="u-13.46" who="#ZdzisławSiedlewski">Po drugie — szerszą popularyzację nowoczesnych, bardziej zmechanizowanych form świadczenia usług, modernizacji i postępu technicznego w zakładach rzemieślniczych, a środki pieniężne uzyskane drogą ustawowych ulg podatkowych powinny być skierowane w pierwszej kolejności na inwestycje lokalowe i maszynowe.</u>
          <u xml:id="u-13.47" who="#ZdzisławSiedlewski">Po trzecie — przy rozluźnieniu reglamentacji administracyjnej w zakresie ustalania wysokości cen niektórych usług, ceny te powinny być wynikiem rzetelnej kalkulacji, a postęp organizacyjny i techniczny — elementem poprawy jakości, terminowości i obniżki cen usług. Zmiany w systemie ustalenia cen na usługi powinny znaleźć się w centrum uwagi organizacji rzemieślniczych.</u>
          <u xml:id="u-13.48" who="#ZdzisławSiedlewski">Po czwarte — wzrost ilości czynnych warsztatów, jak też Wzrost zadań gospodarczych rzemiosła, powinien łączyć się ze zwiększonym zaopatrzeniem materiałowo-technicznym. Rzemieślnicza spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu powinna podjąć energiczne kroki w kierunku wyposażenia rzemiosła w maszyny i urządzenia odpowiadające strukturze usługowo-produkcyjnej działalności gospodarczej rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-13.49" who="#ZdzisławSiedlewski">Na tle całokształtu problematyki drobnej wytwórczości pragnę również zwrócić uwagę na działalność drobnych, indywidualnych wytwórców przemysłu domowego oraz innych grup usługowców, które stanowić mogą dalsze źródło zatrudnienia kobiet oraz znacznego wzbogacenia usług i drobnej rynkowej produkcji. Drobni wytwórcy materiałów budowlanych stanowić mogą lokalne źródła dodatkowego zaopatrzenia w elementy prefabrykowane dla indywidualnego budownictwa na wsi, jak i domków jednorodzinnych w małych miastach.</u>
          <u xml:id="u-13.50" who="#ZdzisławSiedlewski">Wysoki Sejmie! Z kolei chcę poświęcić kilka uwag usługom typu niematerialnego. W naszych warunkach sfera ta awansuje do rangi bardzo istotnego czynnika w prawidłowym rozwoju budownictwa socjalistycznego. Wpływa ona z jednej strony na kształtowanie się warunków bytowych ludności, z drugiej zaś kształtuje świadomość i postawę społeczną obywateli. Problemy te zostały szeroko przedstawione przez przedstawicieli naszego Klubu w debacie sejmowej nad planem 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-13.51" who="#ZdzisławSiedlewski">Uogólniając dziś te zagadnienia, pragnę podkreślić, że środki, które przeznacza państwo na rozwój oświaty, owocują najcenniejszym i najtrwalszym kapitałem, pomnażając ogólne zasoby wiedzy i umiejętności zawodowe ludności, wzbogacają wartości intelektualne naszej młodzieży, stanowią główną dźwignię wzrostu socjalistycznej kultury naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-13.52" who="#ZdzisławSiedlewski">W przyszłym roku opuszczą szkołę podstawową pierwsi absolwenci klas VIII, którzy podejmą dalszą naukę w zreformowanych liceach ogólnokształcących i szkołach zawodowych. Jednak znaczny jeszcze procent młodzieży, z uwagi na określone możliwości szkół zawodowych i średnich, nie zostanie objęty dalszą nauką. Musimy podjąć więc odpowiednie kroki nad opracowaniem form przystosowania tej młodzieży do podjęcia w przyszłości pracy zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-13.53" who="#ZdzisławSiedlewski">Permanentnie nie zaspokajane zapotrzebowanie gospodarki narodowej na kadrę z wyższym wykształceniem, obliguje nas do ustalenia właściwego tempa rozwoju studiów w kierunkach szczególnie deficytowych oraz poszerzenia studiów zaocznych Wydatki na rozwój kultury w sposób celowy preferują dziedziny najbardziej nowoczesnych i powszechnych form przekazu dóbr kulturowych, to jest telewizji, radia, literatury i prasy, przyczyniających się Skutecznie do wyrównywania dysproporcji w dynamizmie Rozwojowym kultury w poszczególnych grupach społecznych i regionach. Wkraczamy w okres radiowego i telewizyjnego szczytu w naszym kraju, stąd walory techniczne i programowe radia i telewizji wymagają poważnej poprawy, aby sprostać zainteresowaniom coraz bardziej wyrobionego słuchacza i widza.</u>
          <u xml:id="u-13.54" who="#ZdzisławSiedlewski">Stale nie zaspokojony w pełni, ogromnie chłonny rynek na dobrą i pożyteczną książkę wymaga przyśpieszenia podjętych prac nad rozbudową bazy poligraficznej, wzbogacenia księgozbiorów czytelni i bibliotek, stałego zaopatrywania ich w nowości i poszukiwane tytuły.</u>
          <u xml:id="u-13.55" who="#ZdzisławSiedlewski">W dziedzinie teatru, estrady i muzyki konieczne jest dalsze rozwijanie wszelkich form zbliżenia ich do widza.</u>
          <u xml:id="u-13.56" who="#ZdzisławSiedlewski">Modernizacja i wzrost liczby domów i ośrodków kultury, jak i rosnący oraz rozwijający się społeczny ruch kulturalny w postaci regionalnych towarzystw kultury — ruch reprezentujący wielki kapitał energii i pomysłowości — stanowić powinny dalsze czynniki rozwoju życia kulturalnego w małych ośrodkach miejskich i wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-13.57" who="#ZdzisławSiedlewski">W dziedzinie ochrony zdrowia pragnę podkreślić potrzebę bardziej ekonomicznego wykorzystania pomieszczeń szpitalnych i innych placówek służby zdrowia, lepsze wykorzystanie czasu pracy lekarza, jak i konieczność wyrównywania dysproporcji w terytorialnym rozmieszczeniu lekarzy.</u>
          <u xml:id="u-13.58" who="#ZdzisławSiedlewski">W planie i budżecie znajduje odzwierciedlenie troska państwa o spożycie dóbr konsumpcyjnych w formie usług niematerialnych, świadczonych ludności ze środków budżetu i uspołecznionych jednostek gospodarczych, wyrażająca się 7,6% wzrostem tych wydatków.</u>
          <u xml:id="u-13.59" who="#ZdzisławSiedlewski">Środki przeznaczone na oświatę, kulturę, ochronę zdrowia i urządzenia socjalne, nie zaspokajające może wszystkich dalszych potrzeb, wymagają jednak jak najbardziej racjonalnego nimi dysponowania, wymagają przeobrażenia ich w najtrafniejszy kształt, przynoszący maksymalne efekty społeczne.</u>
          <u xml:id="u-13.60" who="#ZdzisławSiedlewski">Zadania przyszłego roku, obok środków materialnych, wymagać będą pełnego i emocjonalnego zaangażowania się w ich realizację całego społeczeństwa. Pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że wysiłku tego nie poskąpią kręgi społeczne, reprezentowane przez Stronnictwo Demokratyczne.</u>
          <u xml:id="u-13.61" who="#ZdzisławSiedlewski">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosował za przyjęciem planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1967 w brzmieniu przedstawionym Izbie przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Równocześnie Klub nasz wypowiada się za przyjęciem do zatwierdzającej wiadomości sprawozdania z wykonania budżetu za rok 1965.</u>
          <u xml:id="u-13.62" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#ZenonKliszko">Proszę Obywatelkę Sekretarza Krystynę Mielczarek o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#MariaMielczarek">Posiedzenie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości odbędzie się w dniu dzisiejszym w sali nr 102 bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#ZenonKliszko">Zarządzam przerwę obiadową do godz. 16.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 55 do godz. 16 min. 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#JanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Na porządku mamy dalszy ciąg debaty nad planem i budżetem na rok 1967.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#JanKarolWende">Jako pierwszy po przerwie głos zabierze poseł Stanisław Opałko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#StanisławOpałko">Wysoki Sejmie! Wzrost wartości produkcji przemysłu chemicznego w 1967 r., liczony w wartości produkcji globalnej, o 11,4%, a w 1968 r. o 16%, w porównaniu do 1967 r. osiągnięty będzie w przeważającej części w wyniku założonych nowych inwestycji, chociaż intensyfikacja czynnych mocy produkcyjnych ma też niemały wpływ na zwiększoną produkcję.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#StanisławOpałko">Nakłady inwestycyjne w 1967 r. wyrażają się kwotą 14.506 min zł, a w 1968 r. — 15.341,8 mln zł, co stanowi wzrost dla omawianych lat o 23,1% i 37,5% W porównaniu z rokiem 1966. Przyniesie to w efekcie w latach 1967–1968 wzrost produkcji nawozów azotowych o 25,3% i 28%, nawozów fosforowych o 2,2% i 27%, a środków ochrony roślin o 10,5% i 7,3%.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#StanisławOpałko">Przerób ropy naftowej wzrośnie o 1,9% i 56,1%, a produkcja włókien chemicznych o 6,7%, przy czym udział włókien syntetycznych wynosi w 1967 r. 28,8%.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#StanisławOpałko">Produkcja tworzyw sztucznych wzrośnie o 30% i o 27,9%. Przemysł chemiczny zabezpiecza więc dostatecznie rozwój nawozów sztucznych, tworzyw sztucznych i włókien sztucznych, a więc podstawowych asortymentów preferowanych w planach tego resortu nie tylko w roku 1967, ale i w całej pięciolatce.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#StanisławOpałko">W mniejszej wprawdzie proporcji wzrasta produkcja barwników, farb, lakierów, wyrobów gumowych, farmaceutyków, środków piorących, ale założone ilości zabezpieczają prawie w pełni potrzeby rynku.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#StanisławOpałko">Istotnym problemem jest, aby resort, organizacje polityczne i budowlane, dołożyły maksymalnego wysiłku, by proces inwestycji przebiegał sprawniej niż dotychczas.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#StanisławOpałko">Przemysł chemiczny z planowanej produkcji wartości 79.280 mln zł przeznacza 45,5% na zaopatrzenie przedsiębiorstw produkcyjnych i budowlanych, 10,4% na eksport, 15,8% dla organizacji handlowych szczebla hurtu, 25,7% bezpośrednio dla konsumenta indywidualnego oraz pozostałe 2,6% na różne inne cele. Podział ten wskazuje na Wielkie znaczenie w zaopatrzeniu rynku i przemysłu produkcji przemysłu chemicznego. W eksporcie na uwagę zasługuje wzrost udziału wyrobów finalnych, duża ich efektywność oraz coraz szerszy z roku na rok asortyment produkcji.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#StanisławOpałko">Wysoki przyrost produkcji planuje się przy wzroście wskaźników zatrudnienia o 3,7%, funduszu płac o 5,6%, Wydajność pracy o 7,5%, a więc utrzymujących się w proporcji prawidłowej i korzystnej. Do tego trzeba dodać, że w przemyśle chemicznym w 1967 roku będą zastosowane bardzo skomplikowane technologie, które przy pełnej obsadzie personalnej nie dadzą jeszcze pełnej produkcji. Gdyby wprowadzone nowe technologie rozliczać przykładowo po roku ich uruchomienia, a więc mniej więcej w czasie osiągnięcia pełnej ich zdolności, to wskaźnik wydajności pracy byłby bardziej korzystny, a co najważniejsze pokazałby właściwy obraz kształtowania się wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#StanisławOpałko">W zatrudnieniu i płacach resort chemii cechuje duża dyscyplina, a przykładami tego są poszczególne lata okresu minionego, w których nie notuje się odchyleń ód przyjętych planów. Rygorystyczne wymagania stawiane zjednoczeniom i zakładom przemysłowym są w pełni przestrzegane.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#StanisławOpałko">Bezpieczeństwo i higiena pracy sprawiały i będą nadal sprawiać niemało kłopotów.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#StanisławOpałko">Postęp techniczny nakazuje stosowanie najnowszych technologicznych rozwiązań. Te z kolei często komplikują warunki pracy. Nie szczędzi się środków finansowych na rozwiązywanie trudnych problemów, ale niektóre z nich są technicznie bardzo skomplikowane i dlatego jest pilna potrzeba jeszcze energiczniejszego zajęcia się przez resort takimi sprawami, jak:</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#StanisławOpałko">— likwidacja hałasu w halach produkcyjnych,</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#StanisławOpałko">— absorpcja wylotów tlenków azotu,</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#StanisławOpałko">— pełne rozwiązanie szkodliwego działania niektórych substancji w ściekach.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#StanisławOpałko">Postęp techniczny ima w przemyśle szczególne znaczenie, a chemia jest tą gałęzią przemysłu, w której postęp techniczny dynamicznie rośnie, co wymaga dużej sprawności w jego realizacji, by osiągnąć zamierzone efekty. W tym przemyśle dzieją się przysłowiowe cuda, toteż prace badawcze odgrywają ogromną rolę. Na 953 tematy badawcze, ujęte w narodowym planie gospodarczym, przemysł chemiczny prezentuje 236. Plan wprowadzenia nowej techniki obejmuje uruchomienie 113 nowych wyrobów, 82 nowe asortymenty, 43 zmodernizowane i zintensyfikowane technologie oraz 39 rozpracowań związanych z jakością produkcji podstawowych asortymentów.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#StanisławOpałko">Czy instytuty i jednostki badawcze w przemyśle nadążą za tym ogromnym planem? Powinny. Zadania jednak nie są łatwe, a do jakości prac instytutów, jak i jednostek badawczych, można czasami mieć pretensje, tak samo jak i do przemysłu, gdy chodzi o wdrażanie nowych rozwiązań. By jednak wprowadzanie rozpracowań było pełne, musi być spełniony podstawowy warunek: stawiany temat musi się w pełni nadawać do opracowania roboczej dokumentacji technicznej, a niestety, nie zawsze talk jest. Czeka więc resort ogromna praca nad uregulowaniem szeregu zagadnień związanych z nową techniką, z postępem technicznym, z wdrażaniem własnej myśli technicznej.</u>
          <u xml:id="u-18.16" who="#StanisławOpałko">Przedstawione tylko niektóre zagadnienia z bardzo ogólnymi uwagami pozwalają stwierdzić, że resort przemysłu chemicznego w swej dynamice rozwojowej, zgodnie z narodowym planem gospodarczym, ma najszybszy przyrost produkcji przy jednoczesnej koncentracji ogromnych inwestycji. Na jego produkcję czekają inne przemysły, rolnik, gospodyni domowa, każdy mieszkaniec miasta i wsi, a to zobowiązuje do pełnej realizacji zadań nakreślonych dla chemii na 1967 rok.</u>
          <u xml:id="u-18.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Jan Kołder.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#JanKołder">Wysoki Sejmie! W moim wystąpieniu pragnę poruszyć niektóre problemy związane z inwestycjami mieszkaniowymi.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#JanKołder">Jak wspomniał generalny sprawozdawca, wykonanie założonych w planie 5-letnim zadań tak co do ilości izb jak i powierzchni mieszkaniowej może być zagrożone. Tymczasem w zrozumieniu doniosłego znaczenia budownictwa mieszkaniowego, warunkującego poprawę warunków mieszkaniowych ludności, na komisjach sejmowych w czasie debaty nad pięciolatką wskazywano na konieczność pełnej i rytmicznej realizacji zadań budownictwa mieszkaniowego, zarówno planów rocznych jak i planu 5-letniego. Rozważając zaś możliwość nawet przekroczenia założonych w plamie 5-letnim rozmiarów tego budownictwa, zrodziła się poprawka do projektu planu 5-letniego, ażeby w końcowych latach tego planu uzyskać wzrost ilości mieszkań o co najmniej 100 tys. izb w stosunku do ilości założonych w planie.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#JanKołder">W świetle tych zadań, szczególne obowiązki spadają na wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego, a zwłaszcza procesu budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#JanKołder">Realizacja budownictwa nie zawsze przebiega prawidłowo. Coroczne kłopoty z wykonawstwem planowych zadań, coraz większe potrzeby w zakresie mocy przerobowej wszystkich przedsiębiorstw skłaniają mnie do zatrzymania się nad kilkoma najważniejszymi mankamentami, występującymi dość powszechnie — moim zdaniem — w budownictwie mieszkaniowym.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#JanKołder">Tak jak wszędzie, gdzie występują niedomagania, i w tym przedmiocie przyczyny są subiektywne i obiektywne. Jeszcze ciągle rzuca się w oczy na budowach znaczne marnotrawstwo materiałów, jeszcze ciągle jakość robót budzi wiele zastrzeżeń. Niedostatecznie wykorzystuje się w przedsiębiorstwach drugą zmianę, a dyscyplina pracy załóg jest zbyt słaba. Jeszcze stosunkowo niskie są kwalifikacje tak zwanego średniego dozoru w zestawieniu z rosnącymi wymogami, jakie stawiać należy przed tym dozorem, aczkolwiek trudno dokładnie rozgraniczyć, kto ponosi winę za ten stan rzeczy z uwagi na wielką współzależność tych zjawisk; wydaje się jednak, że usunięcie, a co najmniej znaczne ograniczenie ich działania, leży w sferze możliwości każdego przedsiębiorstwa budowlanego.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#JanKołder">Jest jednak druga grupa niedomagań, których możliwość usunięcia leży poza przedsiębiorstwem, a możliwość wyeliminowania ich „na dale” jest bardzo minimalna. Najgorzej przedstawiają się sprawy związane z zaopatrzeniem materiałowym. Stale brak jest stali zbrojeniowej, a jeżeli stal jest do otrzymania, to nie zawsze w takich asortymentach, jakie zapotrzebowano. Powoduje to częste przeliczenia, przezbrajania, co prowadzi do wydłużania cyklu inwestycyjnego, a nierzadko do marnotrawstwa. Przestoje na niektórych budowach trwają z tej przyczyny nieraz do 20 dni. Brak stali kształtowej, materiałów instalacyjnych, materiałów posadzkowych i wielu innych. Dla przykładu warto podkreślić, że otrzymanie obecnie płytek POW jest wręcz niemożliwe, nawet przy zastosowaniu znanych zabiegów praktykowanych przez wielu zaopatrzeniowców. Stosowanie materiałów zastępczych często zawodzi, gdyż materiały te są droższe przy gorszej jakości.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#JanKołder">Niedobrze przedstawia się sprawa transportu w budownictwie. Tabor samochodowy jest w dużej mierze zużyty i niewystarczający, co również powoduje przestoje i straty z tego tytułu, sięgające setek tysięcy złotych w skali tylko jednego przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#JanKołder">Budowlani skarżą się ponadto na współpracę z PKP. Skoro sprawa płacenia kar za przetrzymywanie wagonów jest bezdyskusyjna, to chcieliby oni, by kolejnictwu nie uchodziło bezkarnie nieterminowe podstawianie wagonów dla przewozu na przykład elementów wielkopłytowych czy innych.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#JanKołder">Budownictwo jest według mnie zbyt słabo wyposażone w dobry sprzęt mechaniczny służący do robót wykończeniowych. Brak małych pił elektrycznych, wiertarek, a produkowane zacieraczki do tynków są zbyt ciężkie, na skutek czego nie są prawie wcale używane przez robotników.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#JanKołder">Bardzo wiele uwag zgłaszają sami robotnicy pod adresem producentów takich narzędzi, jak łopaty, kilofy, pędzle, poziomnice i inne. Jakość ich jest zastraszająco niska, czego miernikiem niech będzie fakt, że kierownik budowy, zatrudniającej 50 ludzi, zamawia co miesiąc 200 łopat. Skutek tego jest taki, że robotnik traci czas na ciągłe chodzenie do magazynu po potrzebne narzędzia i sprzęt, nie mówiąc już o kolosalnych stratach, które w ten Sposób powstają na wszystkich prawie budowach.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#JanKołder">Dalszym poważnym mankamentem jest to, że prawie do końca roku poprzedzającego realizację następnego planu, przedsiębiorstwa w bardzo małym stopniu są zorientowane w rzeczowym zakresie robót. Już ten fakt przesądza, że w początkach roku zaopatrzenie materiałowe będzie musiało szwankować, gdyż wiadomo, że przy składaniu zamówień obowiązuje dość znaczne wyprzedzenie.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#JanKołder">Wydaje mi się również, że ustawienie bodźców materialnego zainteresowania załóg jest także niewłaściwe. Na przykład premie za rok ubiegły są często wypłacane dopiero w czerwcu i bezpośrednie działanie tego bodźca jest znacznie osłabione. Ponadto niektóre stawki akordowe są tak niskie, że robotnicy nieraz zatajają fakt posiadania pewnych określonych umiejętności, czego przykładem jest, że obecnie prawie całkowicie nie występuje zawód płytkarza, którego wynagrodzenie za ułożenie 1 m2 płytek wynosi zaledwie 18 zł.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#JanKołder">Nieprawidłowości, o których mówiłem, rodzą dotkliwe skutki. Stąd trudności z realizacją zadań planowych, lecz gdyby nieprawidłowości te zostały usunięte, efekty tkwiące w rezerwach byłyby dość pokaźne. Braki materiałowe i nieterminowa ich dostawa powodują nierytmiczność, szturmowszczyznę, a to prowadzi do znacznego obniżenia jakości. Brak niektórych materiałów, na przykład desek, prowadzi często do nieprzestrzegania przez wielu kierowników robót przepisów bhp, ryzykując zdrowie, a nawet życie robotników. Mówiąc o brakach, myślę o rezerwach, myślę o poważnych już osiągnięciach naszego budownictwa i jego możliwościach uporządkowania tych spraw, uruchomienia tych rezerw.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#JanKołder">Co do samych załóg budowlanych, samego robotnika budowlanego, trzeba stwierdzić, że obecne zebrania, narady i dyskusje na temat realizacji uchwał VII Plenum KC naszej partii świadczą wyraźnie o tym, że sens tej uchwały bardzo przekonywająco trafiło do ich świadomości. Znamienna jest w tej kwestii wypowiedź jednego z robotników, który twierdził, że gdyby organizacja pracy była racjonalna i gdyby mógł również otrzymać wszystkie materiały i sprzęt we właściwym czasie na stanowisko robocze, wówczas bez zwiększenia wysiłku jego wydajność pracy mogłaby wzrosnąć o około 30%.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#JanKołder">Panujący obecnie dobry klimat wśród załóg, zapał i troska ludzi bezpośrednio z produkcją związanych, dbających o dobro przedsiębiorstwa, są bodaj najlepszą rękojmią do wykonania stale rosnących zadań. Wydaje mi się, że taka postawa większości pracowników budowlanych zobowiązuje do rychłego, skutecznego uporządkowania spraw, które w skrócie pozwoliłem sobie Wysokiej Izbie przedstawić.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#JanKołder">Kończąc, zwracam się z gorącym apelem do obywatela Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych o spowodowanie wnikliwego rozpatrzenia podniesionych spraw i tym samym stworzenia korzystniejszych warunków dla pełnej realizacji zadań w budownictwie mieszkaniowym.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Kozioł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#StanisławKozioł">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad sprawozdaniem rządu o wykonaniu narodowego planu za rok 1965 pragnę podkreślić wielką troskę rządu o zapewnienie pełnej realizacji tego planu. Przejawiało się to w podejmowaniu niezbędnych środków dla usuwania występujących trudności i niedomagań. Rząd podejmował działanie w celu usprawnienia organizacji w przemyśle i zwiększenia efektywności ekonomicznej produkcji przemysłowej, dla wzmożenia zainteresowania załóg przez zwiększenie roli i zakresu bodźców ekonomicznych. Przejawiano troskę o podniesienie poziomu technicznego produkcji przemysłowej, o jej unowocześnienie. Rząd kontynuował słuszną dotychczasową linię naszej polityki rolnej, wzbogacał ją nowymi decyzjami, które zwiększały zainteresowanie rolników i potęgowały ich aktywność produkcyjną. Uczyniony został dalszy krok w rozwoju bazy produkcyjnej rolnictwa, pomyślnie przebiegał proces podnoszenia oświaty rolniczej i dopływu do rolnictwa kadry kwalifikowanej. Rząd przejawiał także należną dbałość o rozwój urządzeń socjalnych służących społeczeństwu, o podnoszenie poziomu świadczonych usług oraz o poprawę zaopatrzenia ludności w towary i o poprawę jakości produkowanych wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#StanisławKozioł">Słuszne decyzje rządu, wynikające z troski o rozwój naszej gospodarki, spotykały się z pełną aprobatą społeczeństwa, budziły w społeczeństwie zaufanie i wzmagały jego aktywność.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#StanisławKozioł">W wyniku przedsięwziętych przez rząd środków i pracy społeczeństwa osiągnięto w 1965 r. pomyślne wyniki.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#StanisławKozioł">W porównaniu do 1964 r. produkcja przemysłowa wzrosła o 9%, globalna produkcja rolnictwa o 7,7%, nakłady inwestycyjne o 9,9%, dochód narodowy wytworzony o 7%, a dochód do podziału o 8,3%. Wyniki te mogłyby być jeszcze pomyślniejsze, gdyby została utrzymana przez cały rok rytmiczność wzrostu produkcji przemysłowej, gdyby wzrost zatrudnienia nie był nadmierny w stosunku do wzrostu produkcji, gdyby nie zaistniały i inne ujemne zjawiska.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#StanisławKozioł">Wysoki Sejmie! W moim wystąpieniu chcę poruszyć niektóre problemy szczególnie interesujące mieszkańców wsi. Rok 1965 przyniósł dalszy rozwój naszej gospodarki rolnej. Wzrosły plony zbóż i zebrano ich o 2 mln ton więcej niż w 1964 r. Ze zbiorów 1965 r. skupiono blisko 3,5 mln ton zbóż, czyli o ponad 1 mln ton więcej niż w poprzednim roku. Skup żywca wzrósł o ponad 8%, mleka o 14%.</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#StanisławKozioł">Na uwagę zasługuje wzrost dostaw kontraktowanych i wolnorynkowych oraz zmniejszenie udziału obowiązkowych dostaw w ogólnym skupie. Udział dostaw kontraktowanych w ogólnej wartości dostaw ponadobowiązkowych wzrósł z 59% w 1963 r. do 66% w 1965 r. Ten rozwój dostaw z kontraktacji świadczy o pogłębiającym się procesie wiązania gospodarki indywidualnej z gospodarką uspołecznioną. Uczyniono w 1965 r. krok naprzód w rozwiązywaniu problemu zbożowego. Podjęte wówczas decyzje o rozszerzeniu zakresu kontraktacji zbóż i o podwyżce cen na nie, okazały się skutecznym instrumentem w działaniu na rzecz samowystarczalności naszego kraju w produkcji zbóż. Ostatnie decyzje kierownictwa partii, podjęte wspólnie z kierownictwem ZSL o obniżce cen nawozów i o ulgach podatkowych dla rolników kontraktujących zboża, stwarzają jeszcze korzystniejsze warunki do pomyślnego rozwiązania tego problemu. Świadczą one o wielkiej trosce państwa o rozwój produkcji rolnej, o zapewnienie opłacalności tej produkcji, są wyrazem konsekwentnego działania na rzecz realizacji obecnej polityki rolnej zapoczątkowanej wspólnymi wytycznymi partii i ZSL w 1957 r., wzbogacanej później coraz nowymi decyzjami.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#StanisławKozioł">W 1965 r. postawiono do dyspozycji rolnictwa większe środki produkcji. Zużycie nawozów wzrosło o 6 kg w czystym składniku na 1 ha. Dostarczono większe ilości niż w 1964 r. nasion, sadzeniaków, środków chemicznych. Rolnictwo -otrzymało ponad 23 tys. traktorów, w wyniku czego park traktorowy w naszym rolnictwie liczy 124 tys. sztuk.</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#StanisławKozioł">Znaczny postęp nastąpił w elektryfikacji wsi i melioracji gruntów. Wzrosły kredyty inwestycyjne dla gospodarki chłopskiej o około 20%, a obrotowe o około 10%. Nastąpił też rozwój techniki w naszym rolnictwie, wyrażający się we wzroście stopnia mechanizacji podstawowych procesów produkcyjnych, jak sprzętu zbóż kombajnami i snopowiązałkami, buraków cukrowych — kombajnami, sprzętu siana i zielonek. Rozszerzono mechanizację prac w hodowli przez dostarczenie dojarek, kolumn parnikowych, parników elektrycznych i węglowych. Ten proces dopływu środków produkcji do rolnictwa przebiegał pomyślnie i przynosił efekty, ponieważ towarzyszyła mu wielka aktywność produkcyjna chłopów. Tę aktywność wzmagało działanie kółek rolniczych, obejmujących swoim działaniem obok mechanizacji inne odcinki pracy, stających się w coraz większym stopniu czynnikiem kierującym organizacją produkcji rolnej w gospodarce indywidualnej. III Zjazd Kółek Rolniczych, odbyty w pierwszych dniach grudnia, był przeglądom tego wielkiego dorobku kółek rolniczych, realnej siły, zdolnej do kierowania wysiłkami produkcyjnymi wsi.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#StanisławKozioł">W 1965 r. nastąpił dalszy rozwój państwowych gospodarstw rolnych. Osiągnęły one dobre wyniki produkcyjne, poprawiły wskaźniki ekonomiczne, zwiększyły dostawy kwalifikowanych zbóż i sadzeniaków dla potrzeb rolnictwa — Analizując rozwój naszego rolnictwa, przebytą drogę i wytyczone kierunki rozwoju, możemy z ufnością patrzeć w przyszłość. Ale temu optymizmowi powinna towarzyszyć zawsze troska o ujawnienie tego, co ten rozwój hamuje, działanie dla poprawy tego, co tej poprawy wymaga.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#StanisławKozioł">Wysoki Sejmie! Pragnę zwrócić uwagę na kilka spraw wymagających szczególnej uwagi i szczególnego działania. W ciągu ostatnich 15 lat, mimo zwiększenia powierzchni zasiewów o 340 tys. ha, powierzchnia pod zbożami zmalała o blisko 1 mln ha. W 1965 r. była ona niższa o 125 tys. ha niż w 1964 r. Na pewno wiele zmian w strukturze zasiewów było pożytecznych, szczególnie w zakresie zwiększenia powierzchni upraw roślin przemysłowych, jak buraków cukrowych, roślin oleistych, ale były też zmiany mniej korzystne, zmiany, przyczyniające się do utrzymywania deficytu zbożowego. Szczególnie wiele gruntów przeznaczono pod uprawy roślin pastewnych, których powierzchnia w ciągu 15 lat wzrosła o ponad 740 tys. ha, a w 1965 r. o 127 tys. ha. Gdyby szybciej podnosiły się plony roślin pastewnych, nie zachodziłaby potrzeba przeznaczania pod te uprawy tak znacznych powierzchni. Uwagi wymaga gospodarka gruntami Państwowego Funduszu Ziemi, którego powierzchnia pod koniec 1965 r. obejmowała 1.053 tys. ha. Ponad 100 tys. ha tych gruntów w 1965 r. leżało odłogiem, a z ponad 300 tys. ha, wskutek niedostatecznego zagospodarowania, osiągnięto plony o połowę niższe od przeciętnych. W latach ubiegłych czyniono wysiłki w celu zagospodarowania tych gruntów. W ciągu ubiegłej pięciolatki przekazano PGR ponad 320 tys. ha, a chłopom sprzedano około 230 tys. ha, ale problem ten jest jednak nadal aktualny i wymaga rozwiązania z uwagi na znaczne rezerwy, jakie się tu kryją.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#StanisławKozioł">Następnym problemem, na który pragnę zwrócić uwagę, jest skup i zagospodarowanie płodów rolnych; głównym ich odbiorcą jest przemysł rolno-spożywczy. Przemysł ten w 1965 r. osiągnął ponadplanową wartość produkcji globalnej w wysokości ponad 4 mld zł i w podstawowych asortymentach wysoko przekroczył plany produkcyjne. Ale jego moc produkcyjna jest już dziś niewystarczająca w stosunku do poziomu produkcji rolnej. NIK w swoich uwagach do sprawozdania Rady Ministrów z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa za rok 1965 stwierdza, że „przedsiębiorstwa skupu i przemysłu rolno-spożywczego nie były w 1965 r. odpowiednio przygotowane do właściwego odbioru i należytego zagospodarowania wysokiego przyrostu podaży niektórych produktów rolnych. Nieprzygotowanie na czas cukrowni do kampanii powodowało opóźniony odbiór buraków od rolników, przerwy w odbiorze, spiętrzenie dostaw i przerzuty surowca do innych województw. Nienadążanie za wzrostem produkcji rolnej i wysokością dostaw występowało też w gospodarce zbożowej i w przemyśle mleczarskim”.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#StanisławKozioł">Te same uwagi dotyczyły też skupu owoców i warzyw, mimo że 1965 rok był rokiem mniejszego urodzaju produktów ogrodniczych. Czytamy w sprawozdaniu Najwyższej Izby Kontroli: „Działalność inwestycyjna niedostatecznie przeciwdziałała rosnącej dysproporcji między skupem płodów rolnych a powierzchnią magazynową. Ilustracją tej dysproporcji jest skup owoców i warzyw, który wzrósł w latach 1961–1964 o 70% netto, podczas gdy powierzchnia magazynowa — o 3,7%”.</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#StanisławKozioł">Wytwarza się często taka sytuacja, że w wyniku planowego oddziaływania państwa uzyskujemy nakładem niemałych środków i pracy rolników zwiększoną produkcję artykułów rolnych i mimo że istnieje na nie zapotrzebowanie na rynku miejskim, artykuły te, jak owoce, warzywa, a nawet mleko — często nie są odbierane od rolników. Naraża to rolników ima straty, wywołuje rozgoryczenie, ale jest też zjawiskiem ujemnym z punktu widzenia interesów konsumentów miejskich.</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#StanisławKozioł">W uwagach NIK do sprawozdania Ministra czytamy, że „na 509 zbadanych punktów sprzedaży artykułów mlecznych, rozlokowanych w 6 województwach, w 46% punktów nie wprowadzono do obrotu napojów mlecznych w ogóle, a w ponad 50% badanych sklepów stwierdzono brak twarogów i w 23% serów twardych”. W świetle tego, rozbudowa i modernizacja przemysłu rolno-spożywczego staje się sprawą coraz pilniejszą. Zarówno z uwagi na interesy konsumentów, jak i producentów, które to interesy odpowiadają również interesom naszego państwa ludowego.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#StanisławKozioł">W 1965 r. nastąpił dalszy rozwój mechanizacji rolnictwa; osiągnięto w porównaniu do 1960 r. podwojenie stanu wyposażenia rolnictwa w mechaniczną siłę pociągową, poprawił się stan zaplecza technicznego i działalności remontowej, podniósł się poziom kwalifikacji kadry mechanizacyjnej, lepsze było wykorzystanie sprzętu traktorowego w pracach polowych. Rozwój ten był jednak hamowany i ograniczany przez ujemne zjawiska, na które pragnę zwrócić uwagę. Usługi kółek rolniczych w zakresie upraw międzyrzędowych, siewu zbóż i nawozów, koszenia traw i zbóż oraz kopania ziemniaków były nadal niskie. Jeden siewnik zbożowy w kółkach rolniczych przypadał na 10 traktorów, siewnik nawozowy na 11, a rozrzutnik do wapna przypadał na 52 traktory. Mimo poprawy w dostawach niektórych deficytowych maszyn w 1965 r., plany dostaw wielu maszyn zostały wykonane w niedostatecznym stopniu. Występuje nadal brak wielu części zamiennych przy znajdujących się w obrocie handlowym kilkuletnich zapasach innych części. Nie zdołano też rozwiązać problemu braku kadr traktorzystów. Do zaspokojenia minimalnych potrzeb brakowało 20 tys. traktorzystów, w 'tym w PGR — 11 tys. W tej sytuacji jest pilna potrzeba udoskonalenie systemu doboru i szkolenia kandydatów.</u>
          <u xml:id="u-22.15" who="#StanisławKozioł">W 1965 r. występowało nadal zjawisko niepełnego zbilansowania planu inwestycyjnego z planem budownictwa. Na początku roku zlecenia nie zakwalifikowane do realizacji w 1965 r. wynosiły blisko 700 mln zł i dopiero w marcu nastąpiło ostateczne zrównoważenie bilansu robót budowlano-montażowych, między innymi w drodze skreśleń z planu inwestycyjnego nakładów w wysokości blisko 250 mln zł. Wypływa stąd wniosek, by przy opracowaniu planów na lata następne punktem wyjścia przy ustalaniu zadań inwestycyjnych było zbilansowanie nakładów inwestycyjnych z mocą przerobową przedsiębiorstw wykonawczych. Ten brak mocy przerobowej przedsiębiorstw wykonawstwa inwestycji odbija się ujemnie głównie na realizacji mniejszych obiektów, szczególnie położonych na wsi.</u>
          <u xml:id="u-22.16" who="#StanisławKozioł">Ponieważ podobna sytuacja była w 1966 r. i zarysowuje się na rok 1967, celowe wydaje się znaczne rozszerzenie wykonawstwa drobnych inwestycji budowlanych systemem gospodarczym przez grupy budowlane, organizowane przez gromadzkie rady narodowe czy przez specjalne komitety. Chodzi tu głównie o takie inwestycje, jak agronomówki, domy dla nauczycieli, dobudowa izb szkolnych przy istniejących szkołach itp. Jest to zadanie nietrudne do wykonania, jeśli zostaną uproszczone przepisy, rozwiązane zaopatrzenie materiałowe, zapewniona pomoc w zakresie nadzoru budowlanego i kontroli finansowej.</u>
          <u xml:id="u-22.17" who="#StanisławKozioł">Pomyślniej niż w latach ubiegłych rozwijało się w 1965 r. budownictwo na wsi, dzięki zwiększonej ilości materiałów budowlanych i rozszerzonej pomocy finansowej państwa w postaci kredytów inwestycyjnych. Efekty mogłyby być większe, gdyby działalności tej nie ograniczała ilość materiałów budowlanych. Stąd w większym stopniu powinno się rozwijać produkcję materiałów budowlanych przez zespoły i osoby fizyczne przy wykorzystaniu miejscowych surowców. Ruch ten powinien uzyskać większe wsparcie ze strony rad narodowych i związku kółek rolniczych. Usprawnienia wymaga proces uzyskiwania zezwoleń na budowę. Wiąże się to ze zmianą przepisów wykonawczych do prawa budowlanego, ponieważ są one zbyt szczegółowe i stwarzają wiele trudności. Znacznej poprawy wymaga system opracowywania i zaopatrywania w typową dokumentację. Rolnicy, Chcący budować, napotykają na wiele trudności przy nabywaniu projektów, przy ich adaptacji i ponoszą często bardzo wysokie koszty.</u>
          <u xml:id="u-22.18" who="#StanisławKozioł">Wysoki Sejmie! Pragnę wyrazić uznanie dla Najwyższej Izby Kontroli za trudną, dociekliwą, odpowiedzialną i ogromnie pożyteczną dla społeczeństwa działalność. Wyniki tego działania przekazywane kierownictwu rządu, ministerstwom, zjednoczeniom i urzędom centralnym przyczyniają się do usprawniania kierowania gospodarką narodową. Jeśliby jeszcze pełniej respektowano zalecenia NIK, usuwano stwierdzone braki i niedomagania, wyciągano wnioski wobec winnych zaniedbań, to proces usprawnienia zarządzania naszą gospodarką przebiegałby sprawniej i dawałby lepsze rezultaty.</u>
          <u xml:id="u-22.19" who="#StanisławKozioł">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w którego imieniu przemawiam, głosować będzie za przyjęciem sprawozdań rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa za rok 1965.</u>
          <u xml:id="u-22.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Leon Brudziński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#LeonBrudziński">Wysoki Sejmie! Pragnę w swoim wystąpieniu ustosunkować się do niektórych tylko problemów planu w budownictwie na 1967 r. i założeń na 1968 rok, rozwiązanie których — moim zdaniem — powinno przyczynić się do pełniejszego zabezpieczenia realizacji zadań w budownictwie.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#LeonBrudziński">Pierwszy problem to sprawa typizacji w budownictwie, a przede wszystkim w budownictwie mieszkaniowym.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#LeonBrudziński">Jest prawdą oczywistą, że poprawa warunków mieszkaniowych zależy nie tylko od pełnej realizacji zadań ilościowych, lecz w znacznym również stopniu od poprawy szeroko pojętej jakości budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#LeonBrudziński">Sprawa ta nabiera szczególnego znaczenia, jeśli się zważy, że w bieżącej pięciolatce 85% masowego, wielorodzinnego budownictwa mieszkaniowego realizowane będzie w oparciu o wojewódzkie zestawy. Trwają prace nad doborem odpowiednich rozwiązań, udoskonala się te zestawy projektów, eliminując złe, nie zdające egzaminu — i dobrze, że tak się robi.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#LeonBrudziński">Jakie jednak uwagi nasuwają się przy bardziej szczegółowej analizie zestawów projektów typowych? Z ogólnej ilości ponad 22 tys. zaprojektowanych w zestawach mieszkań, występują głównie mieszkania M-2, co stanowi 15,8%, M-3–37,2% i M-4–35,7%.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#LeonBrudziński">Z liczb tych wynika, że nie widzi się potrzeby budowania mieszkań dla osób samotnych — M-1 i rodzin 5 czy 6-osobowych. A takie przecież są. Tego typu zjawisko spostrzegamy szczególnie w zestawach województw bydgoskiego, kieleckiego i w Łodzi. Stan ten na pewno koliduje z faktycznymi potrzebami mieszkańców poszczególnych województw czy miast.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#LeonBrudziński">Spośród 22 wojewódzkich zestawów projektów, tylko 5 zestawów, a mianowicie w województwach: katowickim, krakowskim, opolskim, poznańskim i rzeszowskim składa się z projektów, w których wszystkie mieszkania utrzymane zostały w granicach normatywu powierzchniowego. We wszystkich innych województwach są poważne odchylenia w dół od przeciętnego wskaźnika. Jeśli dodamy do tego zaniżenie wartości funkcjonalnych i użytkowych znacznej części mieszkań — nasuwa się pilna potrzeba postulowania pod adresem Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz pod adresem biur projektowych:</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#LeonBrudziński">— po pierwsze — wyeliminowania z zestawów wojewódzkich projektów, w których występują mieszkania o powierzchni użytkowej niższej niż przewidują odpowiednie normatywy;</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#LeonBrudziński">— po drugie — zwrócenia szczególnej uwagi na potrzebę projektowania mieszkań o prawidłowym układzie funkcjonalnym, umożliwiającym użytkownikom właściwe zagospodarowanie i wykorzystanie mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#LeonBrudziński">Innym, bardzo istotnym problemem w budownictwie mieszkaniowym, zresztą w ogóle w budownictwie, jest sprawa jakości i rytmiczności realizacji i oddawania budynków.</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#LeonBrudziński">Resort budownictwa wprowadza do budownictwa mieszkaniowego szereg nowych elementów, tworzyw i materiałów o wyższej jakości, eliminując jednocześnie rozwiązania, które nie zdały w praktyce egzaminu.</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#LeonBrudziński">Wprowadza się stopniowo bardziej trwałe elewacje; dla podniesienia jakości ścianek działowych wprowadza się elementy z gipsu; wprowadza się także — może jeszcze w niedostatecznym stopniu — różnego rodzaju masy szpachlowe; wycofano z budownictwa mieszkaniowego podłogi o niskiej jakości i walorach użytkowych; wprowadza się szereg nowych okuć budowlanych, na które dotychczas tak często narzekaliśmy; uruchomiono wreszcie produkcję stolarki budowlanej, konfekcjonowanej; przewiduje się wprowadzenie w życie znowelizowanych umów i rozliczeń za roboty budowlano-montażowe itp.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#LeonBrudziński">Są to na pewno pociągnięcia, które powinny w zasadniczy jakiś sposób wpłynąć na poprawę jakości i rytmiczności w budownictwie mieszkaniowym i w budownictwie w ogóle. Oby tak było, bo sporo jest jeszcze narzekań — i słusznych narzekań — na jakość oddawanych budynków.</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#LeonBrudziński">Kontrole przeprowadzone w terenie, a i nasze własne spostrzeżenia, wykazują, że wiele budynków jest odbieranych z różnymi brakami i usterkami. Do najczęściej spotykanych zaliczyć należy: niedokładność w robotach tynkarskich, niedopasowanie i zniekształcenie stolarki, braki w robotach blacharskich i malarskich.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#LeonBrudziński">Spotyka się również niewłaściwe wykonywanie niektórych urządzeń i robót specjalistycznych, jak: niepodłączanie budynków do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej czy gazowej, prowizoryczne podłączenie do sieci centralnego ogrzewania itp.</u>
          <u xml:id="u-24.15" who="#LeonBrudziński">Znane są przykłady, kiedy na spisanie tak zwanych usterek i niedoróbek potrzeba kilkudziesięciu stron papieru. Nie chodzi tu o cytowanie przykładów, bo można by podać ich dużo z każdego województwa czy miasta. Kogo za taki stan obciążać odpowiedzialnością? Wykonawców na pewno. Ale są przecież również instytucje nazywające się — inspektorami nadzoru. Są w nich ludzie o odpowiednim poziomie wiedzy fachowej, posiadający na pewno duże doświadczenia, a mimo to jednak są — nazwijmy to po imieniu — zaniedbania.</u>
          <u xml:id="u-24.16" who="#LeonBrudziński">Dyrekcje inwestycji miejskich i nadzorujące te jednostki rady narodowe, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej i Centralny Związek Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego powinny bezwzględnie doprowadzić do:</u>
          <u xml:id="u-24.17" who="#LeonBrudziński">— zwiększenia i usprawnienia nadzoru inwestorskiego nad realizacją żądań budownictwa w trakcie wykonywania robót na placach budowy;</u>
          <u xml:id="u-24.18" who="#LeonBrudziński">— wzmocnienia dyscypliny wykonywania przez inspektorów nadzoru obowiązku w zakresie oceny jakości robót i przygotowywania obiektów do odbioru.</u>
          <u xml:id="u-24.19" who="#LeonBrudziński">Sytuacja, o której mówię, znana jest poszczególnym resortom. Wnioski też; chodzi o to, aby te resorty odpowiednio się do tych wniosków ustosunkowały i aby wyciągnęły odpowiednie wnioski dla swej działalności.</u>
          <u xml:id="u-24.20" who="#LeonBrudziński">Wiele do życzenia pozostawia także sprawa terminowego oddawania Obiektów mieszkaniowych do użytku. Jest wiele przykładów nieprzestrzegania normatywnych cykli budowy. Niektóre budynki, na przykład w Rybniku, oddano z opóźnieniem 19 miesięcy. Dyrekcja rozbudowy miasta Warszawa-Południe na 66 budynków oddanych w 1965 r. przekroczyła w 55 przypadkach normatywne cykle od 1 do 27 miesięcy. Jest jeszcze wiele takich wypadków, że rzekomo oddane budynki w końcu roku — jeszcze w lutym czy marcu następnego roku nie mogły być oddane do użytku, bo prowadzono w nich roboty wykończeniowe. Po prostu niektórzy inwestorzy, przedsiębiorstwa wykonawcze i komisje odbioru ukrywają opóźniony termin oddawania do użytku obiektów mieszkalnych, wykazując fałszywie w sprawozdaniach z wykonania planu budownictwa jako efekty rzeczowe realizacji tych planów, obiekty, w których roboty są kontynuowane jeszcze w roku następnym.</u>
          <u xml:id="u-24.21" who="#LeonBrudziński">Czy można tego uniknąć? Na pewno można. Trzeba do minimum ograniczyć, jeśli nie można w ogóle tego uniknąć, oddawanie gotowych obiektów w ostatnich miesiącach roku, w listopadzie czy w grudniu. Pogoń za wykonaniem planu, nacisk ludzi czekających na mieszkania, pragnących urządzić się i zagospodarować jeszcze przed zimą, sprzyja odbieraniu budynków nie wykończonych, a potem „jakoś to będzie”. Trzeba też tak ustawiać plany w wykonawstwie, aby zabezpieczyć na zimę i wczesną wiosnę możliwie jak najwyższy wskaźnik zaawansowania stanów surowych, aby wiele prac wykończeniowych, instalacyjnych robić zimą, a budynki do odbioru przekazywać latem bądź najpóźniej wczesną jesienią.</u>
          <u xml:id="u-24.22" who="#LeonBrudziński">Osobiście mam pewne obawy, czy zaplanowane na koniec bieżącego roku zaawansowanie stanów surowych, od których w poważnej mierze zależy realizacja zadań w 1967 roku, będzie osiągnięte, tym bardziej, że według oceny Ministerstwa Gospodarki Komunalnej nie będzie w roku bieżącym wykonany plan stanów surowych. Na koniec października wskaźnik zaawansowania stanów surowych wynosił 19% na zaplanowane na koniec roku 34%. Na ten problem Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, Ministerstwo Gospodarki Komunalnej i przedsiębiorstwa im podległe muszą zwrócić szczególną uwagę, jeśli chcą — a wierzę w to — w pełni, bez większych zakłóceń, wykonać zadania w budownictwie w ogóle, a w szczególności w budownictwie mieszkam owym.</u>
          <u xml:id="u-24.23" who="#LeonBrudziński">Innym bardzo ważnym czynnikiem warunkującym pełną realizację zadań w budownictwie — jest sprawa materiałów budowlanych. Była już o tym mowa dzisiaj. Trzeba ten problem rozpatrywać z dwóch punktów widzenia:</u>
          <u xml:id="u-24.24" who="#LeonBrudziński">— materiałów budowlanych produkowanych przez resort budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych,</u>
          <u xml:id="u-24.25" who="#LeonBrudziński">— materiałów budowlanych produkowanych przez inne resorty, a szczególnie przez przemysł ciężki, chemiczny i drzewny.</u>
          <u xml:id="u-24.26" who="#LeonBrudziński">Z materiałów Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, dotyczących planu na rok 1967 i założeń na rok 1968 wynika, że jest pełne pokrycie zapotrzebowania na cement; że globalne zapotrzebowanie na materiały ścienne jest zabezpieczone, ale nie zabezpiecza się odtworzenia zapasów do wysokości normatywów, oraz że jakikolwiek w materiałach dekarskich bilans jest zrównoważony, to jednak mówi się jednocześnie o braku około 4 mln m2 dla planowanej wymiany pokryć słomianych.</u>
          <u xml:id="u-24.27" who="#LeonBrudziński">Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych zakłada wiele przedsięwzięć zmierzających do poprawy sytuacji w dziedzinie materiałów budowlanych, jak zwiększenie jeszcze produkcji cementu, maksymalną intensyfikację produkcji materiałów ściennych, przede wszystkim przez uruchomienie nowych mocy produkcyjnych, modernizację poszczególnych zakładów, usprawnienia organizacyjne itp.</u>
          <u xml:id="u-24.28" who="#LeonBrudziński">Pragnę jednak zwrócić uwagę na potrzebę sięgnięcia do istniejących wciąż jeszcze rezerw w zakładach produkujących materiały budowlane. Jedna z nich — to poprawa jakości produkowanych materiałów budowlanych. Mimo poprawy jakości wyrobów, na przykład ceramiki budowlanej w stosunku do lat ubiegłych — nadal jeszcze występują częste wypadki produkowania i co gorsze jeszcze — wprowadzania do obrotu wyrobów nieodpowiedniej jakości. Wyliczenia wskazują, że w latach 1962–1965 tylko z tytułu przekroczenia planowanego procentu złomu w suszarniach i piecach, straty w przeliczeniu na jednostki ceramiczne wyniosły blisko 54 mln jednostek ceramicznych. Wiele jest jeszcze faktów klasyfikowania cegły do wyższych klas i gatunków, co nie odpowiada stanowi faktycznemu. Długa byłaby lista zakładów stosujących taką praktykę.</u>
          <u xml:id="u-24.29" who="#LeonBrudziński">Cegielnia Staniewice dostarczyła Kieleckiemu Przedsiębiorstwu Budownictwa Wiejskiego cegłę, z której część uległa pod wpływem deszczów całkowitemu rozpadowi. Dobrze, że stało się to wtedy, kiedy jeszcze leżała ona na placu.</u>
          <u xml:id="u-24.30" who="#LeonBrudziński">90% badanej cegły dostarczonej Wrocławskiemu Przedsiębiorstwu Budowlanemu nie odpowiadało wymogom norm w zakresie deklarowanej jakości. Przyczyny takiego stanu leżą w braku należytego nadzoru ze strony służb techniczno-produkcyjnych, niewłaściwej w wielu wypadkach organizacji służb kontroli technicznej i laboratoriów przyzakładowych czy wreszcie w niskich kwalifikacjach części pracowników. Temu problemowi resort budownictwa powinien więcej niż dotychczas poświęcić uwagi i podjąć bardziej konkretne kroki zmierzające do poprawy sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-24.31" who="#LeonBrudziński">Oddzielnym rozdziałem są materiały budowlane produkowane przez inne resorty. Poważne braki ilościowe i asortymentowe stali kształtowanej, zbrojeniowej, kabli, różnych wyrobów hutniczych dostarczanych przez przemysł ciężki, zła jakość materiałów podłogowych dostarczanych przez przemysł drzewny i chemiczny, jak deski i klepki podłogowe, gumolit, płyty i rulony PCW itp. — w poważnym stopniu wpływają na wykonanie obiektów przemysłowych i socjalnych. Sprawy te, obok rozwiązań projektowych oraz jakości robót budowlano-montażowych, w decydujący sposób wpływają na jakość i terminowość w budownictwie.</u>
          <u xml:id="u-24.32" who="#LeonBrudziński">Jeśli mogę z tego miejsca postulować, to bardzo proszę Ministrów Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Drzewnego, by wzięli bardziej do serca potrzeby budownictwa, by możliwie maksymalnie zaspokoić te potrzeby zarówno pod względem ilościowym, asortymentowym, jakościowym, jak i rytmicznej dostawy. Wspólny wysiłek tych resortów w decydujący sposób wpłynąć może na pełną realizację zadań w budownictwie w ogóle.</u>
          <u xml:id="u-24.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Bronisław Basza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#BronisławBasza">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Pragnę poruszyć kilka wybranych spraw z zakresu gospodarki komunalnej i mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#BronisławBasza">Liczby planu budownictwa mieszkaniowego na rok 1967 są wyższe w efektach o 11 tys. mieszkań, co stanowi 7,9% wzrostu. Ilości te są jednak niższe, jak słyszeliśmy dzisiaj, od wytycznych planu 5-letniego. Wpłynęły na to i słabe wyniki realizacji roku 1965, i zagrożenie wykonawstwa w roku bieżącym, sięgające kwoty 800 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#BronisławBasza">Pragnę przypomnieć, że w ubiegłej pięciolatce ogólna suma nie przerobionych środków inwestycyjnych na mieszkania wyniosła 4.400 mln zł. W tym stanie rzeczy najistotniejsze staje się zabezpieczenie w możliwie najwyższym stopniu wykonania planowych zadań, mimo że te jeszcze nie czynią w pełni zadość społecznemu zapotrzebowaniu na mieszkania spółdzielcze czy z rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#BronisławBasza">Rezerwy w realizacji tych zadań istnieją w wielu elementach składowych cyklu budowlanego, jak i poza nim. Choćby dla przykładu sprawa trudności w budownictwie indywidualnym, które w planie roku 1967 stanowi przecież 22,5% ogólnej ilości izb, a może być wyższe.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#BronisławBasza">Planowanie przestrzenne małych miast i miasteczek było niejednokrotnie w zbyt małym stopniu oparte na rzeczywistych, uzasadnionych możliwościach rozwojowych, jako lokalnych ośrodków usług w skali mikroregionów. W konsekwencji, w mniejszych ośrodkach miejskich rezerwowano w tych planach tereny stanowiące różnej wielkości parcelki budowlane pod przyszłościowe wysokie budownictwo, odsuwając budownictwo jednorodzinne na tereny ani nie wywłaszczone, ani w żaden często sposób do budownictwa nie przygotowane, a stanowiące tereny użytkowane rolniczo bądź ogrodniczo i podlegające z tego właśnie Względu ochronie.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#BronisławBasza">Jest pewne, że tego wysokiego blokowego budownictwa w setkach tych małych miast nie będzie w ciągu najbliższych kilkunastu albo i więcej lat. Toteż wydaj e się konieczna szybka, trzeźwa weryfikacja obecnych planów przestrzennych, większa swoboda i szybkość decyzji w przeznaczaniu działek budowlanych lub terenów pod małe domy rodzinne. Kryteria oszczędności terenów w tych miastach w miarę wzrostu dochodu narodowego zmieniać się będą na korzyść właśnie takiego urozmaiconego budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#BronisławBasza">Innym z wielu rodzajów rezerw jest potencjał przerobowy rzemiosła budowlanego. Rzemiosło chce i potrafi pracować dobrze i szybko. Jeżeli w ślad za tyloma ulgami dla rzemiosła potrafimy jeszcze ustalić ceny robót i usług budowlanych, właściwe dla ich charakteru — tradycyjnie, 'bez maszyn, pracochłonnie wykonanych — przesłanki ekonomiczne tak powszechnie dziś uznane za kryteria prawidłowej działalności gospodarczej stworzą możliwości przerobienia przez rzemiosło około 2,5 mld zł rocznie z tendencją dalszego wzrostu.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#BronisławBasza">Nie wymieniam innych znanych rezerw wielokrotnie omawianych na posiedzeniach sejmowej Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, a tkwiących w postępie technicznym, właściwej organizacji pracy na budowach, łącznie z systematycznym i sprawnym spływem materiałów, który by z jednej strony sprzyjał oddaniu robót w terminie, a z drugiej strony pozwalał robotnikowi zarobić więcej dzięki większej wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#BronisławBasza">Istnieje również konieczność usprawnienia takiej formy spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego, jaką są zrzeszenia budowy domków jednorodzinnych. Założenia przewidywały ten rodzaj budownictwa głównie dla małych miast, gdzie nie ma terenów uzbrojonych, a budownictwo blokowe, spółdzielcze czy państwowe nie będzie prowadzone. Doświadczenia mówią co innego — budownictwo to spółdzielczość mieszkaniowa, idąc może po linii najmniejszych trudności, rozwija na razie w większych ośrodkach miejskich w oparciu o duże zakłady pracy, gdzie zorganizowana służba inwestycyjna i pomoc zakładu wyraźnie ułatwia budowę.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#BronisławBasza">Sprawy kapitalnych remontów. Wartość tych remontów budynków mieszkalnych, wynosząca średnio rocznie 3,5 mld zł wraz z kwotą 1.800 tys. zł przeznaczaną na remonty bieżące, stanowią łącznie ponad 1/3 środków wydatkowanych rocznie na mieszkania nowe. Zaczyna się w społeczeństwie kształtować przekonanie, że słuszna co do samej zasady, lecz w praktyce nieraz realizowana bez uwzględniania całokształtu istotnych okoliczności tendencja obniżki kosztu 1 m2 nowego budownictwa — powoduje nieproporcjonalny wzrost kosztów remontu i konserwacji. Wydaje się, że ta zależność powinna być doskonalej wyważona, a odpowiednie decyzje powinny ją zabezpieczyć tym bardziej, że łatwiej jest przecież dobrze zorganizować nowe budownictwo niż przeprowadzać pracochłonne, trudne do przewidzenia prace remontowe. Realizacja remontów kapitalnych nie przebiega wcale zbyt prawidłowo i właściwie.</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#BronisławBasza">Pragnę zwrócić uwagę na konieczność usprawnienia kapitalnych remontów budynków czynszowych, prywatnych. Budynki te stanowią obecnie około 25% substancji mieszkaniowej w ogóle, a w małych miastach ilość ich sięga 80 i 100% ogółu budynków, dając w sumie w kraju dach nad głową 900 tysiącom rodzin. Przepisy i organizacja tych remontów nie zapewniają sprawności ich przebiegu. Zbyt słabo również sprecyzowana jest forma administracji domami prywatnymi. W Obowiązujących przepisach jest dużo niejasności, utrudniających ekonomiczną ochronę substancji mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#BronisławBasza">Poważnym problemem dla małych miast — i pewno nie tylko dla małych — są usługi określane mianem komunalnych, jak w zakresie kanalizacji, gazownictwa, komunikacji, utrzymanie ulic, placów, zieleni, a także usługi pogrzebowe, sanitarne i inne. Prawie wszystkie one uwarunkowane są sprzętem i etatami, nie mówiąc o wysokim znaczeniu poczucia gospodarności ze strony rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#BronisławBasza">Plan 1967 r. przewiduje niższe od wskaźników roku 1966 przyrosty m3 wody, natomiast wyższe są wskaźniki dostawy gazu. Na podkreślenie zasługuje przewidywany rozwój gazownictwa bezprzewodowego, szczególnie ważnego dla województw północno-wschodnich i centralnych.</u>
          <u xml:id="u-26.13" who="#BronisławBasza">Zakłada się również wysoki wzrost dostaw taboru komunikacyjnego i dalszy sukcesywny wzrost taboru i sprzętu do oczyszczania miast.</u>
          <u xml:id="u-26.14" who="#BronisławBasza">Trochę słabszy w stosunku do potrzeb jest wzrost ilości miejsc w hotelach.</u>
          <u xml:id="u-26.15" who="#BronisławBasza">Zasady koncentracji inwestycji i szybki rozwój miast dużych nie pozwalają w nadchodzącym okresie na większe efekty w tym zakresie w miastach małych. Nawet te mniejsze ośrodki miejskie, które stanowią dla wielkich miast zaplecze mieszkalne, nie będą jeszcze mogły liczyć na możliwość pełnej realizacji swojej satelitarnej funkcji. Środki na inwestycje i urządzenia komunalne warunkuje zaopatrzenie w szereg deficytowych materiałów, a szczególnie w rury, których produkcja nie jest jeszcze tak zaprogramowana, by mogła zaspokoić potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-26.16" who="#BronisławBasza">Wzrost wydatków na utrzymanie, konserwację i remonty bieżące, ulic, placów, mostów, zieleni, oświetlenia jest wprawdzie wyraźny, ale szczególnie w małych miastach nie stwarza dużych nadziei na szybką poprawę obecnego stanu.</u>
          <u xml:id="u-26.17" who="#BronisławBasza">Stąd poważnego znaczenia nabiera kilka zasadniczych czynników, które mogą dać pomyślniejsze rezultaty, o ile zostaną w realizacji zadań właściwie ustawione i o ile nada się im i w resorcie planowania i w radach narodowych właściwą rangę.</u>
          <u xml:id="u-26.18" who="#BronisławBasza">Po pierwsze — to ustalenie wielu form partycypowania różnego rodzaju przedsiębiorstw w inwestycjach komunalnych.</u>
          <u xml:id="u-26.19" who="#BronisławBasza">Po drugie — szybkie wprowadzenie w życie i sprawna realizacja proponowanego przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów funduszu miejskiego.</u>
          <u xml:id="u-26.20" who="#BronisławBasza">Po trzecie — intensywniejszy rozwój czynów społecznych w małych miastach na podstawie funduszu miejskiego.</u>
          <u xml:id="u-26.21" who="#BronisławBasza">Po czwarte — bardzo racjonalne i oszczędne gospodarowanie posiadanymi do dyspozycji środkami.</u>
          <u xml:id="u-26.22" who="#BronisławBasza">Zdaniem Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego planowane w roku 1967 zadania i stawiane do dyspozycji środki, mimo że nie zaspokoją wszystkich potrzeb, stwarzają jednak możliwość poprawy stanu gospodarki mieszkaniowej i komunalnej. Nie wolno jednak dopuścić do ich marnotrawstwa i niewykorzystania.</u>
          <u xml:id="u-26.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Józef Frąszczak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#JózefFrąszczak">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu ograniczę się do istotnego problemu, mianowicie rezerw materiałów budowlanych. O wadze uruchomienia wszelkich w tej dziedzinie rezerw świadczy fakt, że przewijało się to zagadnienie w toku prac nad pięciolatką i ostatnio nad projektem planu na rok 1967 w większości komisji i że ze specjalnym w tej sprawie apelem do wojewódzkich zespołów poselskich zwróciły się, z upoważnienia kierownictwa, sekretariaty Klubów Poselskich Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#JózefFrąszczak">Złagodzenie w najbliższych latach istniejących braków, szczególnie w materiałach ściennych, ma zasadnicze znaczenie dla budownictwa mieszkaniowego, a szczególnie dla rosnących poważnie potrzeb budownictwa wiejskiego. Teren Lubelszczyzny, gdzie jestem posłem, posiada w skali krajowej bodajże największe zaległości za ostatnie lata w zakresie zaopatrzenia w materiały budowlane.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#JózefFrąszczak">Specyfiką tego terenu jest budownictwo tradycyjne z materiałów łatwopalnych i szybko niszczących się. Średnia ubytków budynków zarówno mieszkalnych, jak i gospodarczych sięga szacunkowo ponad 2% w stosunku rocznym. Odszkodowania za straty z tytułu pożarów wypłacone przez PZU sięgały w roku ubiegłym 46 mln zł. Nic więc dziwnego, że zdrowy i słuszny pęd do budownictwa jest duży, a barierą są tutaj przeważnie tylko materiały budowlane.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#JózefFrąszczak">W związku z deficytem niektórych materiałów budowlanych mamy zjawisko przywożenia przez rolników z dalekich terenów zachodnich i północnych naszego kraju materiałów budowlanych i odkrywczych. Apelując z tej trybuny o pełniejsze uwzględnienie potrzeb Lubelszczyzny w dziedzinie materiałów budowlanych, które są w dyspozycji centralnej, chcę równocześnie podkreślić, że władze wojewódzkie, jak i powiatowe, nie odnoszą się biernie do istniejących br alków materiałowych.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#JózefFrąszczak">Nakładem dużych sił i środków uzyskano poprawę w zakresie produkcji cementu, zbudowano kilka wytwórni betonów kamionkowych i cegły silikatowej, rozbudowano i powiększono potencjał produkcyjny istniejących zakładów produkcji materiałów ściennych.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#JózefFrąszczak">Coraz aktywniej i w coraz szerszym zakresie likwiduje się systematycznie skutki niewłaściwej w swoim czasie polityki fiskalnej, która przyśpieszyła samolikwidację zespołów wypału cegły. Osiąga się na tym odcinku w niektórych rejonach województwa pozytywne rezultaty. Podtrzymuje to ożywiony ruch budowlany, ale potrzeby nie maleją, lecz wzrastają.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#JózefFrąszczak">Dokonane rozeznanie bilansu wojewódzkiego złóż i zasobów mineralnych jako surowca wyjściowego wskazuje, że można by przy pełniejszym ich wykorzystaniu prawie podwoić dotychczasowe zaopatrzenie w materiały budowlane poza pokryciami dachowymi. Potrzebna jednak będzie — poza tym co czynami społecznymi i dzięki terenowej inicjatywie da się zrobić — właściwa pomoc Ministerstwa Budownictwa, a może nawet Komisji Planowania przy Radzie Ministrów dla branżowego pionu kluczowego, terenowego, spółdzielczego i sektora nieuspołecznionego na terenach rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#JózefFrąszczak">Przy sposobności, wydaj e się celowe zaapelowanie do Ministra Handlu Wewnętrznego, aby niekonsumpcyjne towary, szczególnie materiały budowlane, dostarczane były do aparatu handlu z odpowiednim wyprzedzeniem sezonu.</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Józef Kot.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#JózefKot">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Bieżąca pięciolatka, oprócz poważnego wzrostu produkcji roślinnej, zakłada powiększenie pogłowia zwierząt gospodarskich, a szczególnie bydła. Wskazuje to na potrzebę poświęcenia większej uwagi budownictwu inwentarskiemu.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#JózefKot">Nie mniejszej uwagi wymaga sprawa budownictwa mieszkaniowego na wsi, bowiem dane GUS wskazują na nadmierne zagęszczenie mieszkań wiejskich, które jest wyższe, aniżeli w mieście o około 20%.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#JózefKot">Budownictwo w kraju w ogóle boryka się z poważnymi trudnościami, a wiejskie budownictwo indywidualne, szczególnie ze względu na poważny brak materiałów budowlanych i wykonawców.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#JózefKot">Budownictwo i remonty budzą duże zainteresowanie i zrozumienie u ogółu rolników w kraju. Świadczą o tym wyniki uzyskiwane w latach minionej pięciolatki, zarówno w budownictwie nowym, jak i w remontach.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#JózefKot">W oddanych budynkach w 1965 r. — inwentarsko-gospodarcze stanowią 66%. Wskazuje to na dążenie do stworzenia warunków podniesienia produkcji rolnej. W moim jednak przekonaniu dla prawidłowego pokierowania sprawami budownictwa wiejskiego potrzebna jest znajomość specyfiki poszczególnych regionów kraju. Na przykład dla wsi województw centralnych nowe budownictwo jest problemem zasadniczym, natomiast dla ziem zachodnich i północnych sprawą najważniejszą są remonty.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#JózefKot">Budownictwo nowe w większym stopniu należy oprzeć na nowej technice i nowych materiałach budowlanych. Zbyt małe zastosowanie w budownictwie wiejskim mają elementy prefabrykowane i gotowe. Stworzy to warunki do większego przeznaczenia tradycyjnych materiałów do prac remontowych. Stąd muszą działać odpowiednie czynniki umożliwiające rozwój produkcji materiałów budowlanych na podstawie miejscowych surowców. Potrzebne jest również podjęcie decyzji stwarzających warunki do zwiększenia potencjału przerobowego rzemiosła budowlanego.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#JózefKot">Sytuację budownictwa wiejskiego pragnę zilustrować na przykładzie woj. wrocławskiego, z którego jestem posłem. Według aktualnych danych, w woj. wrocławskim jest 457 tys. budynków, w tym 181 tys. inwentarskich. Według posiadanego rozeznania ponad 90 tys. budynków wymaga przeprowadzenia remontów kapitalnych, a około 120 tys. — bieżących. Należałoby rocznie budować około 6,5 tys. nowych budynków — przeznaczając około 1.500 na budynki mieszkalne, a pozostałe — na inwentarsko-gospodarcze. Nakłady środków inwestycyjnych z gospodarki chłopskiej na budownictwo nowe powinny wynosić 545 mln zł rocznie.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#JózefKot">Przyjmując jednak, że rocznie średnio na wsi wrocławskiej remontować należy około 20 tys. budynków kosztem około 600 mln zł, wydatki wsi na cele budownictwa wynosić będą w granicach 1–2 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#JózefKot">W 1965 r. na wsi wrocławskiej odremontowano 16.373 budynki i wybudowano nowych 1.262. W roku bieżącym zostanie odremontowanych ponad 18 tys. budynków i zgodnie z wydanymi pozwoleniami rozpoczęto budowę ponad 2 tys. nowych budynków. Pomoc kredytowa państwa w 1965 r. w porównaniu do 1962 r. wzrosła 3-krotnie.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#JózefKot">Mimo postępu, budownictwo chłopskie natrafia jednak, w dalszym ciągu na duże trudności, których usunięcie stworzyłoby dogodniejsze warunki do podejmowania przez rolników decyzji o przystąpieniu do budowy.</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#JózefKot">Wiele krytycznych uwag można słyszeć od rolników pod adresem nadmiaru biurokracji w utworzonych przy wydziałach budownictwa, urbanistyki i architektury PPRN zespołów usług projektowych. Trzeba więc, żeby resort budownictwa rozpatrzył możliwości uproszczenia czynności przygotowawczych do rozpoczęcia budowy.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#JózefKot">Największą trudnością, przysparzającą rolnikom wiele kłopotów w prowadzeniu i kończeniu budowy, jest stały brak materiałów budowlanych i wykończeniowych. Województwo wrocławskie w ogóle cierpi na brak materiałów budowlanych, toteż w tej sytuacji trudności rolników w zaopatrzeniu się w potrzebne materiały są jeszcze większe, gdyż jednostki uspołecznione często zabiegają o wyrównanie swoich niedoborów materiałowych właśnie w -gminnych spółdzielniach. Przeprowadzona kontrola w GS Rębiszów w pow. Lwówek potwierdza taki stan rzeczy. 100% dostaw cegły i cementu w latach 1965 i 1966 sprzedano Odbiorcom pozarynkowym. Zaledwie 20% pozostałych asortymentów materiałów budowlanych w tej Gminnej Spółdzielni zakupili rolnicy. Cóż wobec tego zostaje dla rolników? Z czego mają oni wznosić domy mieszkalne i obory? Brak rytmiczności dostaw, rak rocznie powtarzający się brak materiałów budowlanych, takich jak cement, wapno hydratyzowane i brak stali budowlanej w sezonie budowlanym, poważnie utrudnia prowadzenie i zakończenie robót.</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#JózefKot">Potwierdzają to dane uzyskane w WZGS Wrocław, z których wynika, że zapotrzebowanie na materiały budowlane roku bieżącego za 8 miesięcy zostało pokryte w materiałach ściennych, dachówce i tarcicy iglastej zaledwie w 47%, w cemencie — 53%.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#JózefKot">Trudności materiałowe występują w całym kraju. Straty ponoszone z powodu przedłużania się czasu budowy dostatecznie uzasadniają potrzebę przeznaczenia dodatkowych środków na dofinansowanie przemysłu produkującego materiały budowlane.</u>
          <u xml:id="u-30.14" who="#JózefKot">W województwie wrocławskim niektóre powiaty, jak na przykład lwówecki, jest bogaty w surowce umożliwiające rozwój przemysłu materiałów budowlanych. Na przykład zakład w Proszówce w powiecie lwóweckim, produkujący prefabrykaty budowlane szczególnie poszukiwane przez rynek chłopski, ma pełne warunki podwojenia swojej produkcji. Niestety, CRS nie może się zdecydować na przeznaczenie dodatkowych środków na rozbudowę zakładu.</u>
          <u xml:id="u-30.15" who="#JózefKot">W wyniku braku materiałów budowlanych wiele planowanych zadań w rolnictwie nie zostało wykonalnych, jak na przykład: budowa obór, chlewni, silosów itp.</u>
          <u xml:id="u-30.16" who="#JózefKot">Na tempo budownictwa indywidualnego duży wpływ ma również wykonawstwo. Głównym wykonawcą budownictwa chłopskiego jest rzemiosło indywidualne. Zespoły budowlane organizowane przy GS, przeznaczone dla potrzeb budownictwa chłopskiego, jedynie powiększyły trudności, gdyż przejęły rzemieślników indywidualnych, działających dotychczas na rzecz rolników, a zespoły te chętniej budują dla jednostek Uspołecznionych i w miastach, unikając terenów wiejskich. Ten stan rzeczy wymaga podjęcia kroków zmierzających do zwiększenia potencjału przerobowego zakładów rzemieślniczych. Uzyskać to można przez rozwój wypożyczalni sprzętu budowlanego przez PZGS i GS oraz stworzenie bodźców materialnego zainteresowania odpowiednią polityką podatkową na korzyść rozwoju rzemiosła indywidualnego i organizowania zakładów o optymalnej wielkości z punktu widzenia organizacji robót i przyjmowania uczniów do szkolenia. Należy również przemyśleć możliwość szkolenia młodocianych w zawodach budowlanych na zasadach szkolenia przysposobienia rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-30.17" who="#JózefKot">Pragnę na zakończenie wysunąć kilka wniosków, które resort budownictwa powinien wziąć pod uwagę:</u>
          <u xml:id="u-30.18" who="#JózefKot">— perspektywiczne i roczne plany budownictwa indywidualnego na wsi powinny zawierać szacunki efektów rzeczowych, wynikające z kierunków i zadań rozwoju produkcji rolnej w poszczególnych rejonach kraju;</u>
          <u xml:id="u-30.19" who="#JózefKot">— rolnikom rozpoczynającym budowę należy zapewnić niezbędne środki i materiały do jak najszybszego zakończenia robót;</u>
          <u xml:id="u-30.20" who="#JózefKot">— w celu usprawnienia zaopatrzenia rynku wiejskiego w materiały budowlane należy Wprowadzić zasadę kompleksowego bilansowania wszystkich materiałów budowlanych, w tym również materiałów do robót wykończeniowych;</u>
          <u xml:id="u-30.21" who="#JózefKot">— wprowadzany do budownictwa wiejskiego postęp techniczny musi dawać w efekcie obniżenie kosztów i skracanie czasu budowy. W związku z tym uwaga resortu budownictwa i służby budowlanej rad narodowych powinna być zwrócona na dostarczanie na rynek odpowiednich materiałów, unifikację wymiaru tych materiałów i stosowanych prefabrykatów do wymogów projektów typowych oraz dostarczanie potrzebnego sprzętu, w szczególności małych żurawi i dźwigów;</u>
          <u xml:id="u-30.22" who="#JózefKot">— budownictwo indywidualne na wsi w dalszym ciągu realizować będzie rzemiosło. Wynika stąd potrzeba dalszego szkolenia rzemieślników i rozwój zakładów budowlanych; Ministerstwo Finansów powinno zapewnić rzemiosłu dogodne warunki rozwoju przez odpowiednie dostosowanie podatków i opłat, stwarzających możliwość organizacji zakładów o optymalnej wydajności;</u>
          <u xml:id="u-30.23" who="#JózefKot">— dofinansować zakłady produkujące materiały budowlane, a szczególnie w tych regionach kraju, gdzie jest ich brak, a istnieją naturalne surowcowe warunki.</u>
          <u xml:id="u-30.24" who="#JózefKot">Kończąc swoje wystąpienie, mam nadzieję, że dotychczasowy rozwój budownictwa chłopskiego i potrzeby wynikające z planów podniesienia produkcji rolnej spowodują zabezpieczenie środków dla wsi ze strony kompetentnych czynników i dlatego głosować będę za przyjęciem projektu planu i budżetu na 1967 rok.</u>
          <u xml:id="u-30.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Stanisław Stomma.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#StanisławStomma">Wysoki Sejmie! Muszę powiedzieć, że tym razem z pewnym wzruszeniem wchodzę na tę trybunę, bowiem dzisiejsze przemówienie wypada nam potraktować jako w pewnym stopniu jubileuszowe wystąpienie Koła Poselskiego „Znak”. Wyznacza bowiem ono 10-lecie naszego istnienia w parlamencie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Zachodzi jednak pewne kalendarzowe odchylenie. Data kalendarzowa nie jest dokładna. Pierwszą deklarację sejmową w imieniu Koła Poselskiego „Znak” wygłosiłem z tej trybuny w lutym 1957 r., ale działalność polityczną środowiska nasze rozpoczęły jesienią 1956 r., a więc właśnie 10 lat ternu. Jest wątpliwe, czy tak się złoży, że w dokładną rocznicę tej pierwszej deklaracji 'będzie się odbywało posiedzenie Sejmu. Dlatego obecną dyskusję generalną, budżetową, która dla je okazję do wszelkich politycznych Szerszych wystąpień, uznaliśmy za symboliczną datę wytyczającą rocznicę naszej działalności w Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#StanisławStomma">Skłania to do spojrzenia wstecz, do próby jakiegoś głębszego rozrachunku. Zdecydowaliśmy się włączyć w życie polityczne kraju i wziąć na siebie jakąś cząstkę odpowiedzialności politycznej, na skutek tych przemian, które nastąpiły w październiku 1956 r.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#StanisławStomma">Przedtem nie było dla nas miejsca w życiu politycznym, zresztą byliśmy zbyt głęboko w opozycji w stosunku do ówczesnych metod rządzenia. Po Październiku zaangażowaliśmy się politycznie w imię sprawy, której chcemy służyć i jako przedstawiciele określonych środowisk społecznych. Wiadomo, że weszliśmy w życie publiczne jako przedstawiciele środowisk bezpartyjnych i katolickich. Nie rościmy sobie bynajmniej monopolu na wyłączne reprezentowanie w tej Izbie społeczeństwa katolickiego, maimy jednak mocną świadomość, że reprezentujemy liczne środowiska, które myślą podobnie jak my. Mamy więc mocną świadomość reprezentowania tych środowisk podobnie do nas myślących. Ci ludzie dali nam w roku 1956 swój mandat na polityczne zaangażowanie się, albowiem Październik wzbudził w tych środowiskach żywe nadzieje. Ludzie ci pragnęli wówczas, ażebyśmy się stali w Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej rzecznikiem ich myśli, ich pragnień, ich dążeń. Stworzyło to dla nas od razu wyraźne zobowiązanie natury zarówno politycznej, jak i moralnej. Poczucie reprezentowania w Sejmie tych środowisk, siłą rzeczy stawiało zagadnienie, stawiało przed nami problem, który uważamy za bardzo istotny i który oczekuje swojego rozwiązania — po prostu problem szerokich środowisk ludzi bezpartyjnych, przyznających się do chrześcijaństwa i kościoła. Problem taki istnieje. Jest taka kwestia, i to nie małej wagi. Chodzi bowiem o sytuację w państwie tych szerokich kręgów obywateli bezpartyjnych, którzy czynnie wyrażają swoją postawę religijną, a więc siłą rzeczy deklarują inną postawę ideową niż reprezentuje obóz w Polsce rządzący. Sama ich obecność w Polsce już stwarza zagadnienie. Ono stanęło przed nami i w całej rozciągłości i ono ciągle przed nami stoi. Uważamy to w naszej działalności sejmowej za sprawę naczelną.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#StanisławStomma">W okresie minionym, który nazywany też bywa okresem kultu jednostki, sytuacja tych obywateli była zła, była krzywdząca i niedopuszczalna.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#StanisławStomma">Ludzie ci byli jak gdyby poza nawiasem państwa w roli przedmiotu rządzenia, de facto nie posiadali uprawnień pełnych politycznych i obywatelskich. Chodziło więc o stworzenie nowej sytuacji dla tych ludzi, a zarazem o nową ich konstruktywną rolę w państwie. Cechą tragiczną minionego okresu, który — jak zaznaczyłem — nazywany jest też okresem kultu jednostki, było rozbicie między rządzącymi i społeczeństwem. Między rządzącymi i społeczeństwem Istniała przepaść. Przy takim rozbiciu niemożliwy był normalny, pomyślny rozwój narodu. Rozgoryczenie opozycyjne zatruwało atmosferę życia. Nie można było myśleć o pełnej mobilizacji energii społecznej.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#StanisławStomma">Październik stał się wstrząsem i stal się przełomem. Podziwu godna jest rozumna odwaga, z jaką wtedy kierownictwo partii wyciągnęło konsekwencje z błędów Okresu poprzedniego. Rzadkie są w historii wypadki tak odważnej samokrytyki i również śmiałej decyzji przestawiania polityki na nowe tory. Kierownictwo partii rozumnie Wtedy oceniło sytuację i wyszło na spotkanie narastającym nurtom społecznym.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#StanisławStomma">Dlatego też dzieło Października było i pozostanie historyczną zasługą kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Dopiero Październik stworzył warunki dla prawdziwego przezwyciężenia rozłamu między rządzącymi i rządzonymi. W tym kierunku została Wtedy otwarta droga przemian. Drogę tę uznaliśmy wówczas za naszą sprawę i w imię jej tu jesteśmy. Od października 1956 r. wiele się zmieniło na lepsze. Nie możemy jednak stwierdzić, aby zagadnienia wtedy postawione były już wszystkie rozwiązane i były już wyczerpane. Nie trzeba wdawać się w obliczenia statystyczne. Wiadomo, jak dużą większość narodu stanowią obywatele bezpartyjni, to jest nie należący do żadnej z trzech rządzących partii i wiadomo, jak wiele ludzi przyznaje się do chrześcijaństwa i czynnie potwierdza swą przynależność do chrześcijaństwa. Obchodzi nas żywo sytuacja tych ludzi w ramach obecnego naszego państwa, w ramach jego ustroju. Jest to bowiem sprawa ich zaangażowania, ich aktywności i wkładu w dobro ogólne.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#StanisławStomma">Otóż tak pojęty problem tych szerokich rzesz zwykłych obywateli stawia od razu na porządku dziennym problem kluczowy rzeczywistości, to jest sprawę demokratyzacji. Pojęcie demokracji różnie bywa rozumiane. Ważne jest pewne uporządkowanie pojęć w tym względzie. Teoretycy prawa państwowego odróżniają słusznie dwa różne człony demokratycznych praw i instytucji. Pierwsze — prawa polityczne, czyli przepisy, dające obywatelowi możność oddziaływania na państwo, jak na przykład, prawo wyborcze czynne, bierne itd., a z drugiej strony prawa obywatelskie, czyli gwarancje dane obywatelowi przez państwo, a więc przepisy stwarzające pewną nietykalną sferę wolności osobistej. Rozróżnienie to wydaje się istotne. Mówiąc o rozwoju demokratyzacji w Polsce, mam na myśli oba wymienione wyżej rodzaje praw i instytucji. Oczekujemy rozwoju demokracji w obu kierunkach, chociaż inaczej widzimy sposoby, metody i możliwości realizacyjne. W zasadzie prawa polityczne są przez Konstytucję zagwarantowane. Konstytucja przewiduje demokratyczne instytucje. Mamy natomiast zarzut, że udział w nich faktyczny bezpartyjnych jest za mały. Oczekujemy Zwiększenia togo udziału. Stwierdzić natomiast należy, że jak najpilniejsze i najgorętsze postulaty ze strony społeczeństwa wysuwane — idą w kierunku rozbudowy i umacniania praw i gwarancji wolnościowych obywateli. W tej sprawie opinia publiczna jest szczególnie wyczulona. Rozbudzone zostały duże nadzieje na postęp demokratyzacji w tej właśnie sferze. Wymienię zagadnienia szczególnie istotne.</u>
          <u xml:id="u-32.8" who="#StanisławStomma">Powszechne jest żądanie legalności — legalności zupełnej, zwłaszcza w orzecznictwie sądowym, wyeliminowanie elementów oceny politycznej przy orzecznictwie z wprowadzeniem zasady legalności ścisłego stosowania praw. W związku z tym powracam do postulatu dawno przez nas wysuwanego — kontroli legalności aktów administracji, to jest kontroli nad decyzjami administracyjnymi przez jakiś obiektywny trybunał. Postulat trybunału administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-32.9" who="#StanisławStomma">Obecnie niebawem ma wpłynąć pod obrady Sejmu kodeks karny. Będzie to okazją do pewnej kodyfikacji prawa, usunięcia niektórych przepisów, które w opinii publicznej uchodzą za przepisy zarówno przestarzałe, jak i niewłaściwe, kolidujące z zasadami humanizmu, wreszcie będzie Okazją do ewentualnej likwidacji sądów doraźnych. Bardzo ważna jest sprawa poszerzania ram legalnej działalności organizacyjnej, szersze udzielanie zgody na legalizację stowarzyszeń o dobrych celach społecznych. Jest smutne, jeżeli utrudnia się działalność konstruktywną na skutek zbyt formalistycznego i nieufnego traktowania inicjatyw społecznych. Dla wielu ludzi o postawie społecznie ofiarnej największym przywilejem jest możność czynienia dobra innym. Nie ma zbyt wiele takich środowisk gotowych angażować się w służbę innych, ale tam gdzie one są, zasługują na zrozumienie i poparcie niezależnie od tego, z jakich motywów ideowych wynika ich postawa gotowości służenia społecznego. Przeszkody administracyjne prowadzą w takich wypadkach często do bolesnych i godnych ubolewania kolizji. Zdarza się bowiem, że ludzie nie mogąc doczekać się legalizacji, zaczynają później nieformalną działalność społeczną, bez ram formalnie zatwierdzonych, stając w ten sposób w kolizji z przepisami. Apelujemy do władz o rozpatrzenie tej sprawy i o szersze traktowanie inicjatyw organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-32.10" who="#StanisławStomma">Wymieniłem tu sprawy bardzo konkretne, bardzo proste, które w razie realizacji stanowiłyby cegiełki nowego gmachu demokracji. Chodzi oczywiście o demokrację nowego typu, o demokrację w ramach ustroju socjalistycznego, krótko mówiąc — o demokrację socjalistyczną. Chodzi o jej rzeczywistą realizację. Bo chyba można stwierdzić zupełnie bezspornie, że jako zasada — model demokracji socjalistycznej przyjęty u nas został jako założenie do realizacji.</u>
          <u xml:id="u-32.11" who="#StanisławStomma">Znamy przysłowie: „Nie od razu Kraków zbudowano”. Staramy się patrzeć dalekowzrocznie i mieć wiele cierpliwości — i można się na cierpliwość zdobyć — ale trzeba mieć pewność właściwego kierunku rozwojowego. Ludzie muszą mieć przekonanie, że model ten rzeczywiście stopniowo jest realizowany. Ludzie muszą to widzieć, mieć pewność — i to jest bardzo ważny warunek psychologicznego formowania dojrzałej, odpowiedzialnej postawy obywatelskiej. Źle jest natomiast, że obecnie w Polsce w wielu środowiskach ludzie dochodzą do wniosku, że proces demokratyzacji nie robi u nas dalej postępu. Utrwalanie się takiego przekonania rodzi objawy zniechęcenia, dając w efekcie spadek energii społecznej. Na tym tle występują zjawiska tak zwanej frustracji społecznej.</u>
          <u xml:id="u-32.12" who="#StanisławStomma">Podobnie jak w 1956 r., potrzebny jest pewien przełom psychologiczny. Obudzenie energii narodowej na dużą Skalę zależne jest od aktywizacji procesów demokratyzacji w Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-32.13" who="#StanisławStomma">Posłużę się następującym zwrotem alegorycznym. Opracujmy plan demokratyzacji państwa. Mamy 5-letni plan rozwoju gospodarczego — opracujmy jakiś analogiczny plan stopniowej demokratyzacji państwa. Oczywiście, wysuwam dezyderat ujęty w formę symboliczną. Chodzi o to, aby w tej lub innej formie wyraźnie rysował się trend rozwojowy, widoczny dla każdego obywatela, kształtujący nowy model demokracji socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-32.14" who="#StanisławStomma">Jest to podwójnie ważne. Po pierwsze ze względu na społeczeństwo. Mówiliśmy już o tym, podkreślając, jak wielkie znaczenie psychologiczne miałoby ukazanie obywatelom stopniowych etapów demokratyzacji.</u>
          <u xml:id="u-32.15" who="#StanisławStomma">Po wtóre — ważne ze względu na cały aparat rządzący.</u>
          <u xml:id="u-32.16" who="#StanisławStomma">Dawałoby to należytą orientację dla ludzi piastujących funkcje na różnych szczeblach władzy. Wiedzieliby oni, w jakim sensie ma się kształtować ich model rządzenia. Tworzyć by to musiało nurt pociągający także tych ludzi w aparacie władzy, którzy obecnie nie czują się zaangażowani w procesy demokratyzacyjne.</u>
          <u xml:id="u-32.17" who="#StanisławStomma">Przeciwnicy reform demokratycznych mają w arsenale swoim różne argumenty. Mówią, że rozwój tych procesów demokratyzacyjnych Osłabi władzę, a w dalszej konsekwencji może podważyć konstrukcję ustrojową. Przeciwni są nie tylko rozszerzeniu praw politycznych, to jest zwiększenia szerokich praw obywateli w zakresie kontroli państwa, ale nawet z nieufnością patrzą na rozwój praw wolnościowych, gwarantujących strefę nietykalną obywateli. Wysuwają przy tym argument stabilizacji sytuacji, stabilizacji władzy. Na rozumowanie to nigdy się zgodzić nie możemy i czujemy w tym przejaw defetyzmu. Przecież odwrotnie, chodzi o lepsze, pełniejsze włączenie w państwo wielu milionów obywateli, a przez to włączenie ich w lepsze ramy ustrojowe i powiązanie z ustrojem. Traktowanie tego procesu jako jakiegoś niebezpieczeństwa, zdradza przejaw defetyzmu. Wypływa on z pewnego konserwatywnego myślenia, z patrzenia na społeczeństwo tak, jak się je widziało w pierwszych łatach niepodległości. A przecież od tego czasu weszła cała nowa generacja w życie, przecież ludzie wrośli w ustrój. Zresztą w październiku 1956 r. szerokie koła obywateli wykazały swoją dojrzałość i odpowiedzialność polityczną.</u>
          <u xml:id="u-32.18" who="#StanisławStomma">Wysoka Izbo! Przechodzę do drugiego problemu, ściśle z pierwszym związanego — problemu jeszcze bardziej merytorycznego, który nas szczególnie obchodzi, który wynika z naszych zobowiązań wobec tych środowisk, które w tej Izbie reprezentujemy. Czujemy się katolikami. Jak powiedziałem, zapleczem naszym są świeckie środowiska inteligencji katolickiej. Dlatego jest zrozumiałe i naturalne, że leży nam na sercu sprawia sytuacji religii w państwie ludowym. W październiku 1956 r. byliśmy w tej sprawie optymistami, później doświadczenia lat następnych wykazywały, że optymizm ten był przesadny.</u>
          <u xml:id="u-32.19" who="#StanisławStomma">Stosunki między kościołem i państwem nie rozwijały się tak, jak byśmy sobie tego życzyli. O wiele mniej pomyślnie, niż można było się tego spodziewać w końcu października 1956 r. Trudności okazały się ogromne. Raz po raz dochodziło do ostrych konfliktów. W sumie, zestawiając ze sobą sytuację z jesieni 1956 r. i stan obecny, trudno nam by było niestety powiedzieć, że bilans wypada dodatnio. Z ubolewaniem wypowiadam taką sceptyczną tezę, ale zmuszają do niej fakty.</u>
          <u xml:id="u-32.20" who="#StanisławStomma">Kościół w latach 1956–1966 poniósł znaczne straty. Na przykład, uznanie własności kościelnej na Ziemiach Zachodnich za własność państwową, likwidacja wielu szkół zakonnych, likwidacja niektórych stowarzyszeń wśród i tak małej ich liczby ogólnej. Wiele istotnych kwestii, na styku kościół — państwo, pozostaje sprawami wciąż otwartymi. Wymienię sprawy podatkowe, budownictwo sakralne, sprawy dotyczące kontroli seminariów.</u>
          <u xml:id="u-32.21" who="#StanisławStomma">Ostatnio na tle kontroli seminariów doszło do ostrego konfliktu. Przybrał on formę tak jaskrawą, że władze zagroziły likwidacją 4 seminariów duchownych. Konflikt ten uważamy za niepotrzebny, za po prostu typowo niepotrzebny. Sądzimy, że da się go rozwiązać na drodze rozsądnego, polubownego załatwienia sprawy kontroli seminariów.</u>
          <u xml:id="u-32.22" who="#StanisławStomma">Oczywiście, kościół nie mógłby się zgodzić na zamknięcie seminariów i nie mogłoby tego zrozumieć społeczeństwo katolickie w swoim obywatelskim sumieniu, uważając to za wkroczenie w bardzo istotną strefę wewnętrznych stosunków kościoła, w jego dziedzinę najistotniejszą. Domagamy się rozsądnego, pozytywnego załatwienia tej sprawy, alby nie dopuścić do dramatycznych sytuacji, jątrzących zgodne współżycie wierzących i niewierzących w naszym państwie. Można chyba bez większego trudu znaleźć takie rozwiązanie, które by całkowicie zachowało prestiż państwa i gwarantowało pełną wolność kościoła. Sądzimy, iż przy dobrej woli obu stron może się znaleźć takie rozwiązanie.</u>
          <u xml:id="u-32.23" who="#StanisławStomma">Konflikt ten ukazuje, jak bardzo potrzebne byłyby stałe kontakty, stałe rozmowy przedstawicieli rządu i episkopatu. Wciąż się domagamy tych rozmów, domagamy się zwołania wspólnej komisji. Te nasze sugestie niewiele mają skutku. W naszej interpelacji do Premiera Rządu Rzeczypospolitej Polskiej proponowaliśmy wówczas inną koncepcję, a mianowicie zwołanie specjalnej komisji ad hoc, złożonej z przedstawicieli rządu i episkopatu. No, także i ta nasza sugestia pozostała bez efektu. Dotąd impas trwa.</u>
          <u xml:id="u-32.24" who="#StanisławStomma">Znacznie lepiej kształtuje się sytuacja na szerszej międzynarodowej płaszczyźnie, sytuacja w stosunkach między kościołem katolickim jako całością — a nawet szerzej — między całym obozem chrześcijańskim a obozem socjalizmu. Obserwując rozwój stosunków na tej szerokiej płaszczyźnie, można znaleźć przesłanki dla ostrożnego optymizmu.</u>
          <u xml:id="u-32.25" who="#StanisławStomma">Pozytywnym i ważnym faktem w tej dziedzinie jest zawarcie układu i nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Stolicą Apostolską a Republiką Ludową Jugosłowiańską. Obie strony oceniają dodatnio osiągnięte porozumienie i wyrażają zadowolenie z tego powodu.</u>
          <u xml:id="u-32.26" who="#StanisławStomma">Mając inne ważne fakty, świadczące o dokonywającej się stopniowo poprawie stosunków na tej szerokiej arenie, wymienię tylko najważniejsze. Na przykład wizyta Ministra Spraw Zagranicznych Związku Radzieckiego Gromyko w Watykanie, kontakty papieża z delegatami państw socjalistycznych w czasie sesji ONZ, w czasie sławnej wizyty Pawła VI w ONZ. Stwierdzić należy, że od czasu pontyfikatu Jana XXIII w stosunkach między obozem chrześcijańskim i pokojowym obozem socjalistycznym zarysowała się pewna zmiana ma lepsze. Stosunki te wciąż nie są ani unormowane, ani wyklarowane, pozostaje niezmiernie wiele bolesnych spraw do załatwienia. Niemniej jednak można stwierdzić pierwsze pozytywne przełomy, przełomy natury psychologicznej.</u>
          <u xml:id="u-32.27" who="#StanisławStomma">Od czasu Jana XXIII zaznaczać się zaczyna w obozie socjalistycznym nowe spojrzenie na kościół. Spojrzenie obiektywniejsze. Znikać zaczynają dawne ujęcia wulgaryzujące w traktowaniu kościoła i chrześcijaństwa. Dochodzić zaczyna do głosu ocena rzeczowa, poważna. Coraz więcej kościół traktowany jest z respektem. Dostrzegać się zaczyna w chrześcijaństwie i kościele prawdziwą, niezależną siłę moralną.</u>
          <u xml:id="u-32.28" who="#StanisławStomma">To jest — można powiedzieć — dopiero zmiana wstępna, ale o dużym znaczeniu. Zrobiony został jakiś pozytywny początek. Stwarza to przesłanki do ostrożnego optymizmu. Otwiera się możliwość dialogu. Widzimy w papieżu Pawle VI wytrwałego, przekonanego, kontynuatora idei Jana XXIII.</u>
          <u xml:id="u-32.29" who="#StanisławStomma">Z prawdziwym uznaniem obserwujemy politykę wschodnią Pawła VI. Widzimy, że prowadzona jest z przezornością, ale z pełnym zdecydowaniem. Zmierza ona konsekwentnie do poprawy stosunków między chrześcijaństwem a pokojowym obozem socjalistycznym oraz do poprawy sytuacji religii i kościoła w państwach tego obozu.</u>
          <u xml:id="u-32.30" who="#StanisławStomma">Z całego serca polityce tej życzymy sukcesów i gotowi bylibyśmy zrobić wszystko, co byłoby w naszej mocy, aby tej dobrej i wielkiej sprawie służyć. Ubolewamy, że papież Paweł VI nie mógł odwiedzić Polski. Rozumiemy, że sprawa nie była prosta. Wchodziłby w grę duży przełom w stosunkach między obozem socjalistycznym i kościołem. Poza tym sprawę utrudniała konfliktowa sytuacja w Polsce. Decyzja więc była trudna. Twierdzimy mimo to, że źle się stało. Udzielając zgody na przyjazd papieża, rząd Polski zaskarbiłby sobie wielką wdzięczność szerokich rzesz katolickich obywateli w Polsce. Decyzja zaś odmowna wywołała wiele rozgoryczenia. Pomimo odmowy, papież Paweł VI nie zmienił życzliwego stosunku do Polski i jej rządu.</u>
          <u xml:id="u-32.31" who="#StanisławStomma">Zarysowana tu ewolucja w stosunkach ogólnych nie wpłynęła, niestety, na poprawę sytuacji u nas. Impas u nas trwa. Stwierdzając to, mamy tylko jedno słowo: rozmowy bezpośrednie, rolkowania. Tylko kontakty bezpośrednie czynników miarodajnych mogą tu coś poprawić. Proponujemy takie spotkania i konfrontacje na dwóch płaszczyznach: rolkowania między rządem PRL i Stolicą Apostolską oraz wznowienie Wspólnych obrad przedstawicieli rządu i przedstawicieli episkopatu. Zresztą sądzimy, że jedne i drugie rokowania musiałyby być ze sobą sprzęgnięte i powiązane.</u>
          <u xml:id="u-32.32" who="#StanisławStomma">Postulując harmonijne ułożenie stosunków między państwem i kościołem, za każdym razem zaznaczamy, że jest to zagadnienie dwustronne, zależne od dobrej woli i mądrości po obu stronach. Obecnie jeszcze raz to podkreślam.</u>
          <u xml:id="u-32.33" who="#StanisławStomma">Wychodząc z założenia, że rozsądna koegzystencja kościoła z państwem w Polsce jest sprawą dwustronną, sugestie nasze kwestii tej dotyczące, kierujemy nie tylko pod adresem rządu i partii, ale także pod adresem władz kościoła. Mogę zapewnić, że w ustawicznym podnoszeniu tej sprawy jesteśmy wobec strony kościelnej równie natarczywi i uparci, jak jesteśmy wobec władz politycznych naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-32.34" who="#StanisławStomma">Dlaczego w sprawie tej jesteśmy tak bardzo uparci i natarczywi? Bo uważamy ją za zagadnienie ogromnej wagi. Uważamy, że konflikt jest niepotrzebny, szkodliwy dla obu stron, jałowy, a niezmiernie dotkliwie wyczerpujący społeczeństwo katolickie. Dla społeczeństwa katolickiego w Polsce jest to sprawa bardzo bolesna, bardzo je nękająca. Tu szukać należy powodów wielu rozgoryczeń i zniechęceń.</u>
          <u xml:id="u-32.35" who="#StanisławStomma">Wysoka Izbo! Mówiłem o kwestiach żywo nas obchodzących, o sprawach, które szczególnie nas obchodzą i bolą.</u>
          <u xml:id="u-32.36" who="#StanisławStomma">Ciągle o tym mówimy, przecież niemal w każdym przemówieniu do spraw tych wracamy. One są też powodem ciągłych naszych starań i trosk. Niestety, nie można stwierdzić, żeby te starania dawały dużo efektu. Musiałem dziś stwierdzić ze smutkiem, że bilans ostatnich 10 lat trudno by było nazwać dodatnim.</u>
          <u xml:id="u-32.37" who="#StanisławStomma">Dlaczego tak jest? Skąd te uparte trudności? Może dlatego, że sprawy poruszone sięgają korzeniami swymi niezmiernie głęboko, nie udają się rozwiązania doraźne, bo są nawierzchniową tylko próbą załatwienia sprawy. Twierdziliśmy dotąd zawsze, że słuszne jest dążenie do uregulowań doraźnych, konkretnych, rozwiązujących kwestie, które życie narzuca. Natomiast dość beznadziejne wydawało się nam sięganie — że się tak wyrażę — do sedna sprawy. Dlatego powtarzam: byliśmy zwolennikami rozwiązań raczej konkretnych, bez wchodzenia w gąszcz założonych problemów spornych.</u>
          <u xml:id="u-32.38" who="#StanisławStomma">Ale konkretne rozwiązania na powierzchni na ogół nigdy nie dają wyników trwałych. Konflikty podskórne działają silniej, doprowadzając wciąż do rozbicia osiąganych z trudem konkretnych rozwiązań. Tak, że te starania o konkretne rozwiązania zaczynają niekiedy przybierać charakter pracy Syzyfa.</u>
          <u xml:id="u-32.39" who="#StanisławStomma">Otóż te trudności każą spojrzeć w głąb problemu. Rodzi się myśl, że może całe to, tak bardzo trudne i złożone zagadnienie, powinno być wreszcie dogłębnie na nowo rozpatrzone.</u>
          <u xml:id="u-32.40" who="#StanisławStomma">Trudności wynikają wszak nie tylko z rzeczywiście zachodzących rozbieżności, lecz często przyczyną ich są nieporozumienia i spetryfikowane uprzedzenia. W grę wchodzą nieraz oceny oparte na przedawnionych przesłankach. Mimo to, na takich przedawnionych przesłankach opierają się nieraz uparte uprzedzenia i zarzuty. Przecież ciągle niepokoi nas to, że gdy chodzi o negatywny stosunek do religii, rysujący się w obozie socjalistycznym, to że przesłanki te wynikają z dzieł klasyków marksizmu, a z kolei te formuły mają oparcie w ocenie roli środowisk katolickich w połowie XIX wieku. Od tego czasu zmieniło się tak wiele — jak mądrze powiedział papież Jan XXIII: „niezmienne pozostają sformułowania doktrynalne, ale zmieniają się czasy i zmieniają się ludzie”.</u>
          <u xml:id="u-32.41" who="#StanisławStomma">Otóż rodzi się pytanie — czy wobec ciągle zmieniających się faktów, problem wzajemnych stosunków między pokojowym obozem socjalizmu i chrześcijaństwem nie powinien być na nowo przemyślany, poddany gruntownej rewizji?</u>
          <u xml:id="u-32.42" who="#StanisławStomma">Może dojrzał już czas dla takiej generalnej rewizji stosunków? A taka generalna rewizja na wielką skalę musiałaby się wiązać z szeroko pojętą, społeczną dyskusją na wielu odcinkach prowadzoną. Stawiamy to pytanie, uważając, że stało się ono już aktualne.</u>
          <u xml:id="u-32.43" who="#StanisławStomma">W naszym przekonaniu czas dojrzewa do rozpoczęcia szerokiej i głęboko sięgającej dyskusji. Po obu stronach przystąpić by do niej należało z gotowością zrewidowania dawniej ustalonych schematów.</u>
          <u xml:id="u-32.44" who="#StanisławStomma">Do wniosków takich dochodzimy obserwując życie, obserwując zarówno ową stopniową ewolucję stosunków na szerszej płaszczyźnie, o której tu mówiłem, a z drugiej strony, ciągłe niepowodzenia doraźnych, konkretnych rozwiązań, nie podbudowanych głębiej. Niepowodzenia te prowadzą do wniosku, że należy oczekiwać głębszej podbudowy wzajemnych stosunków; podbudową tą — rzecz oczywista — może być tylko dialog, dialog eliminujący stopniowo przestarzałe uprzedzenia i przesądy. Do takiego dochodzimy wniosku.</u>
          <u xml:id="u-32.45" who="#StanisławStomma">Dotychczasowe doświadczenia wykazują, że pewien postęp został osiągnięty; cieszymy się bardzo, że wielu obserwatorów ze strony obozu marksistowskiego dostrzegło dziś obiektywne tendencje postępowe w kościele i w łonie społeczeństwa katolickiego. Chcielibyśmy, aby szeroki dialog dał krok naprzód. Chodzi o rzecz podstawową, o zrozumienie, o uznanie konstruktywnej, twórczej roli religii w kulturze ludzkiej. To jest dla nas sprawa najistotniejsza. Takiego wyniku dialogu oczekujemy. Miałoby to sens przełomowy. Dopiero przekroczenie takiego progu pozwoli na daleko idące przemiany także i w praktyce. Wtedy nie będzie trudne znalezienie nowej konstruktywnej polityki państw socjalistycznych wobec religii, w sprawach praktycznych wobec kościoła.</u>
          <u xml:id="u-32.46" who="#StanisławStomma">Streszczając te uwagi dochodzimy do prostej konkluzji. W żaden sposób nie należy lekceważyć doraźnych rozwiązań praktycznych. One są niezmiernie ważne, niezmiernie potrzebne, są także konieczne.</u>
          <u xml:id="u-32.47" who="#StanisławStomma">Sądzimy jednak, że dojrzewa czas, aby to doraźne uregulowanie spraw zacząć podmurowywać szeroko podjętym dialogiem.</u>
          <u xml:id="u-32.48" who="#StanisławStomma">Wołamy więc o dialog.</u>
          <u xml:id="u-32.49" who="#StanisławStomma">I tymi słowami zakończyć chcę moje dzisiejsze przemówienie, które potraktowaliśmy jako jubileuszowe i które zawierało ważne dla nas wnioski z doświadczeń lat dziesięciu.</u>
          <u xml:id="u-32.50" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Stefan Czerniakiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#StefanCzerniakiewicz">Wysoki Sejmie! Projekt planu na lata 1967–1968 przewiduje na gospodarkę komunalną zwiększone nakłady inwestycyjne o ponad 4% i na remonty kapitalne — o 9,8%, co stwarza lepsze warunki poprawy gospodarki zasobami mieszkaniowymi i urządzeniami komunalnymi.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#StefanCzerniakiewicz">Dla osiągnięcia dalszej wydatnej poprawy w gospodarce komunalnej niezbędne będzie:</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#StefanCzerniakiewicz">— pełniejsze wykorzystywanie wszystkich dodatkowych możliwości zwiększenia środków inwestycyjnych, a zwłaszcza zwiększenie udziału jednostek gospodarczych w rozbudowie urządzeń komunalnych oraz aktywniejsze rozwijanie czynów społecznych;</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#StefanCzerniakiewicz">— zwrócenie szczególnej uwagi rad narodowych na jak najbardziej prawidłowe rozdzielanie i wykorzystywanie przyznanych im środków;</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#StefanCzerniakiewicz">— pełne wykorzystanie środków przeznaczonych na rozbudowę zaplecza techniczno-produkcyjnego przedsiębiorstw remontowo-budowlanych i zakładów remontowych zarządów budynków mieszkalnych oraz szersze uaktywnienie rzemiosła budowlanego lub innych form w tej dziedzinie w celu stworzenia należytego potencjału wykonawczego dla robót remontowych.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#StefanCzerniakiewicz">W tej ogólnej nadziei na poprawę gospodarki komunalnej powinny uczestniczyć również małe miasta i miasteczka, dokąd budowa obiektów przemysłowych jeszcze nie wkroczyła i tak szybko nie wkroczy. Ale i tam ogólny rozwój kraju aktywizuje ludność i pobudza coraz szersze potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#StefanCzerniakiewicz">Wśród tych ludzkich potrzeb stale rosnące jest zapotrzebowanie na mieszkania w małych miejscowościach. Należałoby więc i tam przystąpić w sposób przemyślany do organizowania spółdzielni mieszkaniowych lub innych form, przystosowanych do konkretnych warunków lokalnych. I dobrze jest, jeśli inicjatywa i aktywność wśród ludzi żywiołowo się budzi. Ale czasem należałoby tę inicjatywę rozbudzić, coś doradzić i podpowiedzieć. I o to apeluję do zainteresowanych resortów i do rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#StefanCzerniakiewicz">Ministerstwo Gospodarki Komunalnej dysponuje dziś wystarczającymi nakładami na kapitalne i bieżące remonty budynków mieszkalnych — nie dysponuje natomiast dostateczną ilością materiałów budowlanych, które można byłoby przeznaczyć na ten cel. W rezultacie materiały tańsze trzeba często zastępować materiałami drogimi, co w konsekwencji prowadzi do zmniejszenia efektów rzeczowych.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#StefanCzerniakiewicz">Równocześnie w związku z brakiem niektórych materiałów budowlanych nadal obserwuje się zjawisko wykupywania tych materiałów przez zaopatrzeniowców przedsiębiorstw remontowo-budowlanych z sieci handlowej i to materiałów, które są przeznaczone właśnie dla małych miejscowości. Wywołuje to z kolei pogłębienie trudności. Należałoby zjawisku temu przeciwdziałać.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#StefanCzerniakiewicz">W dyskusji nad planem 5-letnim stwierdziliśmy, że dziedziną, w której nastąpi istotny postęp w rozwoju usług komunalnych na terenie małych miast, będzie przede wszystkim gazyfikacja, zwłaszcza na bazie gazu płynnego. W pięcioleciu na gazyfikację bezprzewodową przewiduje się inwestycje rzędu 300 mln zł, a zużycie gazu powinno wzrosnąć 8-krotnie. Wśród korzystających, na czoło mają się wysunąć tereny centralne i wschodnie. Wkraczamy już w drugi rok pięciolatki, a bezprzewodowa gazyfikacja wisi i małych miast na tych terenach postępuje zbyt wolno. Dostarczanie gazu w butlach dla potrzeb domowych ma wciąż ślimacze tempo. Kiedy nastąpi poprawienie tej sytuacji?</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#StefanCzerniakiewicz">Za wąskie i za ubogie wciąż jeszcze są usługi komunalne w małych miasteczkach. Odczuwa się brak łaźni, pralni, farbiarni. Takie usługi rozwijają się już poważnie w miastach wojewódzkich, a w najlepszych wypadkach w' miastach powiatowych. W mniejszych miastach i miasteczkach — jeśli nawet są nieliczne filie, to na usługi trzeba czekać tygodniami lub nawet miesiącami. Może fundusz aktywizacji małych miast i miasteczek oraz tworzony na wzór gromadzkiego funduszu — fundusz miast — potrafi zaktywizować uśpioną pomysłowość w dziedzinie tak potrzebnych i wielorakich usług w małych miejscowościach.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#StefanCzerniakiewicz">I wreszcie sprawa, która spotkała się z ożywioną dyskusją na Komisji Budownictwa i wymaga wyjaśnienia. Zgodnie z naszym głębokim życzeniem — nieźle rozwija się spółdzielczość mieszkaniowa. Miała ona swoją organizację projektową „Inwestprojekt”. Zlecono tej organizacji z różnych stron kraju wiele projektów. Niedawno zlecenia te odesłano zleceniodawcom, tłumacząc, że „Inwestprojekt” ulega deglomeracji i nie może wykonać zleceń. Deglomerację popieramy — ale jeśli jest rozsądna i celowa. W konkretnym wypadku istnieje obawa, że projektanci „Inwestprojektu” pozostaną w miejscowości, z której odchodzi biuro projektów, a biuro projektów przejdzie do innej miejscowości, gdzie nie będzie projektantów. Czy dobrze to zrobiono? Czy zabezpieczono zakończenie zleconych projektów? Mam nadzieję, że otrzymam wyjaśnienie.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Bronisław Juźków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#BronisławJuźków">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Zabierając głos w debacie, pragnę ograniczyć się do niektórych problemów budownictwa mieszkaniowego, w którym, aczkolwiek powoli, widziany stałe polepszenie. W 1960 r. na jedną izbę średnio w miastach wypadało 1,53 osoby, w 1966 r. — 1,46. Przewiduje się, że w 1970 r. osiągniemy wskaźnik 1,35 osób. Niemniej jednak jesteśmy świadkami wielkiej urbanizacji naszego kraju, szybkiego rozwoju naszych miast oraz stałego podnoszenia się dobrobytu ludności. I dlatego problem mieszkaniowy znajduje się ciągle w centrum uwagi społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#BronisławJuźków">Rok bieżący jest pierwszym rokiem realizacji uchwały Rady Ministrów z dnia 22 maja 1965 r. o spółdzielczości mieszkaniowej, a zarazem realizacji zadań nowego planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#BronisławJuźków">Nie mamy wprawdzie jeszcze ostatecznych wyników realizacji budownictwa mieszkaniowego w 1966 r., niemniej jednak można dziś wysnuć podstawowe wnioski z dotychczasowego przebiegu realizacji planu, jak i społecznych skutków przeprowadzonych zmian w polityce mieszkaniowej państwa. W latach 1966–1970 mamy zbudować w miastach 727,8 tys. mieszkań, z czego w budownictwie spółdzielczym około 415 tys. mieszkań. Trzeba podkreślić, że zapotrzebowanie na mieszkania spółdzielcze — a te obecnie głównie się liczą biorąc w skali kraju — przewyższa zamierzenia inwestycyjne. W latach 1966–1970 spółdzielnie mają zbudować — jak wspomniałem — 415 tys. mieszkań. Aby zapewnić mieszkania do 1970 r. tym członkom spółdzielni, którzy zgromadzą wkłady mieszkaniowe do końca 1967 r. — zabrakłoby około 110 tys. izb. Stąd postulat komisji sejmowych o powiększenie w toku realizacji pięciolatki budownictwa mieszkaniowego o dalsze 100 tys. izb — ma szczególnie ważne znaczenie. W sytuacji, w której ilość budowanych mieszkań jest jeszcze niewystarczająca w porównaniu do pilnych, aktualnych potrzeb — sprawą niezmiernie ważną jest pełne i terminowe wykonanie planów inwestycyjnych, przewidzianych do realizacji w poszczególnych latach. Chodzi tu nie tylko o przekazywanie co roku do użytku mieszkań, lecz również o pełne wykorzystanie środków finansowych na kompleksową zabudowę.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#BronisławJuźków">Trzeba, aby wraz z nowymi mieszkaniami były przekazywane do użytku sklepy, lokale rzemieślnicze i usługowe oraz drogi dojazdowe i dojścia, zieleń i innego typu urządzenia. Chodzi również o to, aby przedsiębiorstwa budowlane zabezpieczały warunki do pełnej realizacji planu w roku następnym w postaci tak zwanych stanów surowych, których zaawansowanie powinno wynosić co najmniej 30% nakładów przewidzianych na ich pełną realizację.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#BronisławJuźków">Doświadczenia roku 1966, od którego wyników między innymi zależy powiększenie planu w ostatnich latach planu 5-letniego, niestety, nie są jeszcze optymistyczne. Minister Budownictwa oświadczył na Komisji, że przedsiębiorstwa jemu podległe, plan rzeczowy budownictwa mieszkaniowego, w przeliczeniu na ilość izb oddanych do użytku, będzie wykonany. Jednak w niektórych województwach, takich, jak na przykład Szczecin, nie zostanie plan wykonany, choć w innych województwach zostanie przekroczony. A przecież chodzi nam o wykonanie planu w przekroju wojewódzkim.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#BronisławJuźków">W roku bieżącym nie zostaną wykorzystane w pełni środki finansowe, co z kolei spowoduje niskie zaawansowanie tak zwanych stanów surowych oraz niewykonanie planu usług i urządzeń towarzyszących, a więc powtórzą się błędy z lat ubiegłych. Szczególnie groźny jest niski przerób na obiektach przewidzianych do wykończenia w I i II kwartale 1967 r., gdyż uniemożliwia on prawidłową pracę przedsiębiorstw w okresie zimowym. Jednocześnie obserwujemy nadal poważne spiętrzenie w przekazywaniu do użytku domów w IV kwartale bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#BronisławJuźków">Nie trzeba udowadniać, że to pogarsza jakość robót, a szczególnie robót wykończeniowych, tak zwanej galanterii budowlanej. Wspomniane niedomagania mogą i powinny być przezwyciężone. Leży to nie tylko w interesie finansowo zaangażowanych odbiorców mieszkań, lecz również całej gospodarki narodowej. Ponadto bez definitywnej poprawy sytuacji nie może być mowy o powiększeniu planu budownictwa mieszkaniowego w dalszych latach pięciolatki.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#BronisławJuźków">Wysoki Sejmie! Nie chciałbym być źle zrozumiany. Osiągnięcia pracowników budownictwa w naszym kraju są na każdym kroku widoczne i oczywiste. Tutaj mała prośba do prasy, ażeby w swoich artykułach popularyzowała zawód budowlanego pracownika, gdyż tego w prasie nie widzimy, natomiast widzimy wiele nieprzychylnych artykułów. W związku z tym chcę powiedzieć tylko tyle, że wiele jest takich budów, które przed czasem przekazano do użytku, a o tym się bardzo mało pisze. Wydaje się, że resort budownictwa i przedsiębiorstwa budowlane stać już obecnie na uczynienie nowego kroku naprzód i wyjście naprzeciw nowej sytuacji w budownictwie mieszkaniowym.</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#BronisławJuźków">Konieczny jest konkretny i realny program działania, którego realizacja zgodnie z uchwałami VII Plenum KC Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zabezpieczy pełne, kompleksowe i terminowe wykonanie planów bieżących oraz stworzy możliwości powiększenia zadań. Sądzę, że zarówno pracownikom budownictwa, jak i przedsiębiorstwom i zjednoczeniom, trzeba również przyjść z określoną pomocą.</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#BronisławJuźków">Podstawowym problemem w budownictwie jest bez wątpienia zaopatrzenie materiałowe. Należy przyjąć zasadę, że na budowie nie robotnik ma czekać na materiały budowlane, a odwrotnie — materiały powinny czekać na robotników. To podwyższy wydajność pracy i zmniejszy wąskie gardło mocy przerobowej.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#BronisławJuźków">W resorcie budownictwa należy zwrócić większą niż dotychczas uwagę na realizację inwestycji własnych, co zabezpieczy bazę techniczno-produkcyjną przedsiębiorstw budowlanych oraz na dalsze powiększenie własnej produkcji materiałów budowlanych. Również resorty kooperujące — te niedomagania, o których przed chwilą mówiłem, dotyczą ich również — to jest chemia, przemysł ciężki i drzewny powinny bezwzględnie przestrzegać pełnej i terminowej dostawy materiałów przez siebie produkowanych. Trzeba jednak na budowach wdrożyć żelazną zasadę maksymalnej oszczędności materiałowej, a szczególnie materiałów deficytowych.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#BronisławJuźków">Poczyniliśmy już poważne postępy w zakresie uprzemysłowienia i mechanizacji robót ciężkich. Natomiast istnieją nadal poważne braki w mechanizacji robót wykończeniowych, których mechanizacja może podnieść jakość robót i przyspieszyć ich wykonanie.</u>
          <u xml:id="u-36.12" who="#BronisławJuźków">Do spraw szczególnie ważnych należy polityka kadrowa. Fakt, że w niektórych przedsiębiorstwach pojawiają się nieomal cykliczne braki fachowców, na przykład tynkarzy, świadczy o tym, że nie rozwiązano szeregu zagadnień — z brakiem ludzi włącznie.</u>
          <u xml:id="u-36.13" who="#BronisławJuźków">Wysoki Sejmie! Zadania planu na rok przyszły są realne, są często nawet ostrożne. Trzeba uczynić wszystko, aby plan mógł być w pełni kompleksowo i terminowo wykonany, aby zostały stworzone rezerwy, umożliwiające realizację dodatkowych zadań. Oznacza to dodatkową ilość nowoczesnych mieszkań dla ludzi pracy, którzy na nie tak bardzo niecierpliwie czekają. Jestem przekonany, że plam ten przyniesie dalszą poprawę życiową ludzi pracy. Będę nie tylko głosował za uchwaleniem planu i budżetu, ale z całym sercem i pełnym oddaniem będę brał udział w jego realizacji na odcinku swej pracy zawodowej i społecznej.</u>
          <u xml:id="u-36.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Władysław Adamiec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#WładysławAdamiec">Wysoki Sejmie! Pragnąłbym w dzisiejszej debacie zatrzymać uwagę obywateli posłów na kilku głównych — jak sądzę — problemach z dziedziny gospodarki wodnej, znajdujących szczególne zainteresowanie opinii publicznej i wielostronnie analizowanych przez sejmową Komisję Gospodarki Morskiej i Żeglugi.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#WładysławAdamiec">Podstawowym zadaniem gospodarki wodnej, które realizuje powołany w tym celu Centralny Urząd Gospodarki Wodnej, jest zaspokajanie potrzeb gospodarki narodowej w zakresie zaopatrzenia w wodę, utrzymywanie i powiększanie dyspozycyjnych zasobów wodnych, ochrona wód przed zanieczyszczeniem i marnotrawstwem oraz ochrona przed powodzią ludności, majątku narodowego i społecznego. Intensywny rozwój przemysłu i postępująca szybko urbanizacja kraju oraz niski stan naturalnych zasobów wód powierzchniowych — przy nierównomiernym ich rozmieszczeniu w poszczególnych regionach kraju i porach roku — wyznaczają kierunki działania w zakresie gospodarki wodnej.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#WładysławAdamiec">Znaczna zaś kapitałochłonność inwestycji wodnych, ich specyfika i długi cykl realizacji, bo około 10 lat, powolna stosunkowo amortyzacja, a także nieuniknione wypadki kolizji interesów państwa, poszczególnych resortów, rad narodowych i niektórych grup społecznych wymagają kompleksowego i długofalowego przygotowania oraz szczególnej rozwagi i dokładności w działaniu. Dotyczy to zwłaszcza budownictwa wodnego podstawowego, a więc budowy zbiorników wodnych. Tam też najjaskrawiej występuje potrzeba należytej koordynacji wszelkich poczynań. Głównymi użytkownikami wody, znajdującej się w dyspozycji państwa, są: przemysł, gospodarka komunalna i rolnictwo. Pobór wody przez te działy gospodarki narodowej wykazuje szybkie tempo wzrostu i tak na przykład na 1967 r. zakłada się pobór wody w wysokości 9.876 mln m3, co stanowi wzrost o 72% w stosunku do 1960 r. Przewiduje się, że wskaźnik ten osiągnie w 1970 r. — 218%. Tak szybki wzrost poboru wody wymaga oprócz działalności, mającej na celu powiększenie zasobów wody, również rygorystycznego przestrzegania zasad gospodarowania wodą.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#WładysławAdamiec">Dla zaspokojenia potrzeb w zakresie ujęć wody w planach gospodarczych poszczególnych resortów przewiduje się odpowiednie nakłady finansowe.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#WładysławAdamiec">W projekcie planu na 1967 r. w ramach nakładów inwestycyjnych, realizowanych przez Centralny Urząd Gospodarki Wodnej, przeznacza się na inwestycje kontynuowane budownictwa wodnego podstawowego kwotę 707 mln zł, natomiast 70 mln zł, to jest tylko 9%, na inwestycje nowo rozpoczynane. Stanowi to wyraz słusznej zasady pełnej koncentracji nakładów na realizację inwestycji kontynuowanych dla zapewnienia terminowego ich zakończenia i oddania do użytku. Dzięki temu priorytetowa budowa stopnia wodnego we Włocławku zaawansowana będzie na koniec 1967 r. w 75%, budowa zbiornika wodnego na rzece Nysie Kłodzkiej w Głębinowie — w 32%, a budowa kędzierzyńskiego kanału żeglugowego — w 69%. Nastąpi również dalszy postęp w zabudowie potoków górskich. Ponadto uregulowany zostanie odcinek rzeki Warty w Poznaniu. W ramach kwoty 304 mln zł kontynuowana będzie przez Ministerstwo Górnictwa i Energetyki budowa zbiornika w Solinie na rzece Sanie, o pojemności użytecznej około 300 mln m3 z elektrownią wodną o mocy 120 MWH.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#WładysławAdamiec">Niepokój jednakże — zdaniem Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi — budzi fakt wyraźnego spadku nakładów na budownictwo wodne podstawowe w założeniach na 1968 r. Do problemu tego trzeba będzie jeszcze wrócić w toku realizacji planu w 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#WładysławAdamiec">Z ważniejszych nowo rozpoczynanych obiektów w roku 1967 wprowadzono do planu inwestycyjnego Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej jedynie budowę zbiornika wodnego w Wiśle-Czarnem i to wyłącznie w ramach udziału WRN w Katowicach.</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#WładysławAdamiec">Rozpoczęcie budowy dalszych obiektów objętych planem 5-letnim na lata 1966–1970, a mianowicie: zbiorników wodnych na rzece Dunajcu w Niedzicy, na rzece Pilicy w Sulejowie, na rzece Rabie w Stróży, na rzece Wisłoku w Besku oraz stopnia wodnego w Wyszogrodzie na rzece Wiśle — przewiduje się przeto na lata 1969–1970.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#WładysławAdamiec">Wspomniana sytuacja nie sprzyja prawidłowemu wykorzystywaniu potencjału produkcyjnego przedsiębiorstw specjalizujących się w budownictwie wodnym i wymaga moim zdaniem ponownego rozważenia. Na terenie Polski istnieje w chwili obecnej około 90 różnej wielkości zbiorników, o łącznej pojemności około 1.430 mln m3. Większość tych zbiorników ma jednak znaczenie lokalne dla potrzeb konkretnych zakładów przemysłowych i rolnictwa, a tylko kilka zbiorników oddziałuje na większe obszary gospodarcze. Znaczną część, bo 16 zbiorników o pojemności całkowitej 379 mln m3, czyli 26,5% ogólnego stanu posiadania zrealizowano w latach 1961–1965.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#WładysławAdamiec">Obserwacje, kontrole, postulaty władz terenowych i liczne skargi ludności pozwalają sądzić, że nie wszystkie te inwestycje zostały należycie przygotowane, a ich realizacja ulega dość częstym tak zwanym poślizgom przedłużającym cykle produkcyjne bądź to z braku środków, bądź limitów, bądź z braku potencjału przerobowego lub niedostatku materiałów, a czasem również z powodu niesprzyjających warunków atmosferycznych, które to w budownictwie wodnym mają istotne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#WładysławAdamiec">W perspektywicznym planie rozwoju gospodarki wodnej przewiduje się budowę kilkunastu podobnych zbiorników o nie sprecyzowanej dotychczas bliżej lokalizacji ani terminie rozpoczęcia budowy. Stan taki wywołuje określone trudności w prowadzeniu planowej gospodarki na tych terenach, hamuje inicjatywę społeczną, wprowadza niepokój o los wznoszonych w międzyczasie nowych obiektów prywatnych, państwowych bądź społecznych.</u>
          <u xml:id="u-38.11" who="#WładysławAdamiec">W świetle doświadczeń zdobytych w trakcie budowy zbiorników w Tresnej, Solinie, Włocławku i Głębinowie wydaj e się konieczne uściślenie programu budowy zbiorników wodnych w kraju na najbliższe co najmniej 20-lecie i określenie lokalizacji oraz przybliżonych terminów rozpoczęcia budowy. Pozwoli to na kompleksowe przygotowanie realizacji zarówno inwestycji głównych, jak i towarzyszących, oraz należyte zabezpieczenie praw obywateli, a także racjonalne zagospodarowanie majątku narodowego i społecznego, tudzież prawidłowe wykorzystanie specjalistycznego potencjału produkcyjnego.</u>
          <u xml:id="u-38.12" who="#WładysławAdamiec">Następny problem, stanowiący przedmiot powszechnej niemal krytyki — to problem ochrony wód przed zanieczyszczaniem. Państwo czyni wiele wysiłku, aby problem ten rozwiązać. Z roku na rok wzrastają nakłady na budowę oczyszczalni ścieków.</u>
          <u xml:id="u-38.13" who="#WładysławAdamiec">Wysoki Sejm uchwalił odpowiednią ustawę, wydane zostały niezbędne przepisy wykonawcze, zaostrzona została kontrola. Mimo to jednak stan czystości wód nie ulega wyraźnej poprawie.</u>
          <u xml:id="u-38.14" who="#WładysławAdamiec">W wyniku budowy nowych oczyszczalni ścieków w zakładach rozbudowanych i nowych oraz wykorzystania oczyszczalni już istniejących, w 1967 r. będzie oczyszczonych 1.928 mln m3 ścieków, co oznacza wzrost o 104 mln m3 w porównaniu z rokiem 1966.</u>
          <u xml:id="u-38.15" who="#WładysławAdamiec">W tym samym jednak czasie, to jest w 1967 r., przyrost ilości ścieków wymagających oczyszczenia wyniesie 143 mln m3. Tak więc w stosunku do 1966 r. nastąpi pogorszenie stanu zanieczyszczenia wód. W dalszym ciągu bowiem pozostaje bardzo duża ilość ścieków wymagających oczyszczania, a nie oczyszczonych, wynosząca około 2 mld m3 rocznie. Największe nakłady inwestycyjne na budowę oczyszczalni ścieków wystąpią w resortach przemysłu chemicznego i przemysłu ciężkiego oraz w resorcie górnictwa i energetyki.</u>
          <u xml:id="u-38.16" who="#WładysławAdamiec">Z sumy ogólnokrajowych nakładów na ten cel przebaczonych w wysokości 857 mln zł w 1967 r. i 958 mln zł w 1968 r. około 66% przypadnie na województwa: katowickie, rzeszowskie, wrocławskie, opolskie i krakowskie.</u>
          <u xml:id="u-38.17" who="#WładysławAdamiec">Oznacza to celową koncentrację nakładów na budowę oczyszczalni ścieków w województwach południowych w górnych obszarach zlewni Wisły i Odry, co w połączeniu z efektami uzyskiwanymi poprzez zwiększenie zdolności samooczyszczania się rzek, w wyniku wyrównywania przepływów wód dzięki pracy wielozadaniowych zbiorników lokalizowanych w tych właśnie rejonach kraju, może zapewnić stopniową poprawę stanu czystości wód na całej długości głównych naszych rzek.</u>
          <u xml:id="u-38.18" who="#WładysławAdamiec">Proces ten, jakkolwiek ze wszech miar słuszny i pożądany, ma jednak charakter długofalowy, a jego efekty przy aktualnych, choć niemałych nakładach, nie mogą być widoczne na przestrzeni najbliższych kilku lat.</u>
          <u xml:id="u-38.19" who="#WładysławAdamiec">Doraźną poprawę można by zdaniem Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi uzyskać przez lepszą eksploatację istniejących już oczyszczalni, skuteczniejszą pomoc fachową i kontrolę ze strony terenowych i resortowych organów gospodarki wodnej, które jednak wobec podporządkowania im także zagadnień ochrony powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniem wymagaj ą odpowiedniego wzmocnienia, zwłaszcza personelem inżynieryjno-technicznym wysoko kwalifikowanym.</u>
          <u xml:id="u-38.20" who="#WładysławAdamiec">Ostatni problem, który chciałbym poruszyć, to problem rzeki Wisły jako drogi wodnej.</u>
          <u xml:id="u-38.21" who="#WładysławAdamiec">W roku 1967 planowane są dalsze roboty regulacyjne na Wiśle środkowej. Przewiduje się, że na koniec przyszłego roku stan zaawansowania tego zadania, wynikającego z perspektywicznego planu rozwoju gospodarki wodnej, osiągnie około 26%.</u>
          <u xml:id="u-38.22" who="#WładysławAdamiec">Nie zakłada się natomiast realizacji żadnych poważniejszych przedsięwzięć na odcinku górnej Wisły. Wynika stąd, że przez długie jeszcze lata rzeka Wisła nie będzie mogła spełniać swej roli jako droga wodna. Tymczasem potrzeby transportowe stale wzrastają, między innymi również w związku z lokalizacją większych zakładów przemysłowych wzdłuż Wisły.</u>
          <u xml:id="u-38.23" who="#WładysławAdamiec">Ponieważ na ten temat — na temat celowości rozwoju żeglugi na Wiśle — poglądy i zdania fachowców, specjalistów są podzielone, a poniesione dotychczas nakłady na regulację zgoła fragmentaryczną nie mogą zapewnić pożądanych efektów, niezbędne wydaj e się przeprowadzenie odpowiednich badań i opracowanie konkretnego programu działania, zmierzającego do uporządkowania naszej największej rzeki, w ślad za realizacją założeń kompleksowej zabudowy dorzecza górnej Wisły i Odry.</u>
          <u xml:id="u-38.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#JanKarolWende">Zarządzam półgodzinną przerwę.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 25 do godz. 19 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#JanKarolWende">Wznawiam obrady. Głos ma posłanka Helena Stępień.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#HelenaStępień">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W miarę dynamicznego rozwoju gospodarki narodowej i wzrostu postępu technicznego występuje coraz to większe zapotrzebowanie na kadry kwalifikowane, przy czym potrzeby te są zmienne w czasie — nieraz w znacznym stopniu. W tych warunkach szczególnego znaczenia nabiera właściwe dostosowanie szkolnictwa zawodowego do potrzeb gospodarczych kraju. Wszelkie niedopasowania w tej dziedzinie mogą doprowadzić do strat gospodarczych i marnotrawstwa.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#HelenaStępień">Planowanie zapotrzebowania na kadry kwalifikowane i właściwe nimi gospodarowanie w warunkach wyżu demograficznego nie jest łatwe. Chodzi bowiem nie tylko o zwiększenie liczby miejsc w szkołach, ale i rozstrzygnięcie istotnych zagadnień związanych z czasem i kierunkami szkolenia, o prognozę na przyszłe lata kadr wykwalifikowanych w różnych dziedzinach i tym samym odpowiedniego przekształcania profilu już istniejących szkół, a także powstania nowych i niezbędnych dla gospodarki kierunków.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#HelenaStępień">Dotychczasowe ustalanie wielkości naborów do szkół zawodowych nie zawsze odbywało się w oparciu o określone potrzeby kadr, a często, jedynie o możliwości szkół, ogólną orientację co do możliwości zatrudniania absolwentów, a także w oparciu o aktualnie istniejące trudności lub łatwość zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#HelenaStępień">Można również stwierdzić, że dotychczasowe proporcje kształcenia nie w pełni zabezpieczały potrzeby gospodarki, a niektóre kierunki były zbyt późno profilowane. Stąd też, opracowany na podstawie normatywów krajowych i dostosowany do specyfiki regionów bilans zapotrzebowania na kadry kwalifikowane do 1970 r. wykazuje duże niedobory w niektórych grupach zawodów. Na podkreślenie zasługuje to, że w bilansie tym po raz pierwszy uwzględniono również potrzeby gospodarki chłopskiej i rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#HelenaStępień">Pragnę zatrzymać się na niektórych problemach szkolnictwa zawodowego, występujących w planie 1967 r. na tle bieżącej pięciolatki. W procesie udostępniania absolwentom szkół podstawowych dalszego kształcenia — rok 1967 jest nietypowy. Na skutek umożliwienia części uczniów klas VII w 1966 r. podjęcia nauki w szkołach zawodowych — liczba absolwentów szkół podstawowych w 1967 r., w porównaniu z liczbą absolwentów tych szkół z lat ubiegłych, będzie o ponad 40% niższa. Ta wyjątkowa sytuacja stwarza możliwości podjęcia dalszej nauki w liceach ogólnokształcących i szkołach zawodowych wszystkim absolwentom klas VIII w 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#HelenaStępień">Projekt planu na 1967 r. zakłada, że będzie 380.780 absolwentów klas VIII, zaś planowana liczba uczniów w klasach I liceów ogólnokształcących i zawodowych — zgodnie z potrzebami gospodarki narodowej — wyniesie 406 tys. uczniów. Oznacza to niedobór prawie 22 tys. absolwentów klas VIII. Niedobór ten wyrównać mają uczniowie drugoroczni w klasach I szkół zawodowych oraz absolwenci szkół podstawowych z lat ubiegłych.</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#HelenaStępień">W związku z tym, bardzo istotnym zagadnieniem powinno być konsekwentne przestrzeganie przyjmowania absolwentów klas VIII do poszczególnych typów szkół, zgodnie z ustaleniami planu według grup zawodów i kierunków szkolenia. Jest to również ważne i z tego względu, że wyjątkowo w 1967 r. może się wzmóc przepływ absolwentów między województwami w poszukiwaniu atrakcyjniejszych zawodów. Zjawisko takie miałoby niekorzystny wpływ na utrzymanie w poszczególnych województwach niezbędnych wskaźników przy naborze do szkół, z których absolwenci są szczególnie poszukiwani. Dotyczy to przede wszystkim szkół budowlanych, rolniczych, górniczych i hutniczych.</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#HelenaStępień">Z tych względów zachodzi konieczność pełnego zabezpieczenia wykonania planu naboru absolwentów do szkół zawodowych od strony strukturalnej. Wiąże się z tym również sprawa przyjęcia dziewcząt do szkół technicznych w większym niż dotychczas zakresie oraz stworzenia im odpowiednich warunków do podjęcia pracy w wyuczonym zawodzie.</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#HelenaStępień">Problem ten jest szczególnie ważny, jeśli się weźmie pod uwagę, że w klasach VIII obecnie mamy 59% dziewcząt i tylko 41% chłopców.</u>
          <u xml:id="u-40.9" who="#HelenaStępień">Na uwagę zasługuje fakt, że mimo zmniejszonego naboru do klas I szkół zawodowych ogółem liczba uczniów w szkołach zawodowych dla młodzieży nie pracującej i pracującej zwiększy się w porównaniu z szacunkowym wykonaniem 1966 r. o ponad 17%.</u>
          <u xml:id="u-40.10" who="#HelenaStępień">W 1967 r. planuje się, zgodnie ze wzrostem nakładów inwestycyjnych w bieżącej pięciolatce na szkolnictwo zawodowe, oddanie do użytku 44 obiektów o 896 pomieszczeniach do nauki oraz — 23 warsztatów z prawie 5 tys. stanowisk pracy. Nie zaspokoi to na pewno istniejących na tym odcinku wielkich potrzeb, ale wydatnie polepszy pracę wielu szkół.</u>
          <u xml:id="u-40.11" who="#HelenaStępień">Jest rzeczą zrozumiałą, że rozpatrując problemy szkolnictwa zawodowego należy ich pełne rozwiązanie widzieć w perspektywie planu długofalowego.</u>
          <u xml:id="u-40.12" who="#HelenaStępień">Wykonanie 5-letniego planu w zakresie zadań szkolnictwa zawodowego poważnie zmniejszy deficyt kadry kwalifikowanej, lecz nie wszędzie równomiernie.</u>
          <u xml:id="u-40.13" who="#HelenaStępień">Bardzo poważny deficyt robotników kwalifikowanych występować będzie i po 1970 r. w wojewódzkie koszalińskim, które reprezentuję, przy czym największy niedobór dotyczyć będzie przede wszystkim grupy zawodów technicznych, bo ponad 87% oraz grupy zawodów rolniczych ponad 72%.</u>
          <u xml:id="u-40.14" who="#HelenaStępień">Oznacza to, że niedobór w grupie zawodów technicznych w województwie koszalińskim jest dwukrotnie wyższy niż w województwie olsztyńskim i dwa i pół raza wyższy niż w województwie szczecińskim. Jest to niepokojące o tyle, gdyż nawet w zestawieniu z województwami o podobnej strukturze, jak olsztyńskie i szczecińskie, niedobór ten w naszym województwie jest najwyższy.</u>
          <u xml:id="u-40.15" who="#HelenaStępień">Jak wynika z zapotrzebowania, w wymienionych województwach konieczne jest zwiększenie udziału młodzieży w zasadniczych szkołach zawodowych o wyżej wspomnianych kierunkach. Na przykład w województwie koszalińskim zostało to uwzględnione już w planie na 1967 r. W grupie zawodów technicznych udział absolwentów zasadniczych szkół zawodowych wzrasta z 70% w 1965 r. do 80% w 1967 r. Zwiększony udział absolwentów zasadniczych szkół zawodowych występuje również w 1967 r. w grupie zawodów rolniczych. Analogiczna sytuacja jest również w województwie olsztyńskim i szczecińskim.</u>
          <u xml:id="u-40.16" who="#HelenaStępień">Ze względu na to, że w ubiegłej pięciolatce przybyło w województwie koszalińskim tylko 36 nowych izb i 8 izb z uzysku w szkolnictwie zawodowym, a istniejące szkoły są maksymalnie obciążone, należałoby przynajmniej dawać pierwszeństwo inwestycjom przeznaczonym dla tegoż szkolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-40.17" who="#HelenaStępień">Sytuacja na odcinku zaspokojenia potrzeb województwa koszalińskiego na pracowników ze średnim wykształceniem przedstawia się znacznie lepiej. Stopień zaspokojenia potrzeb wynosi 61,9%.</u>
          <u xml:id="u-40.18" who="#HelenaStępień">Stosunkowo trudna sytuacja wystąpi jeszcze w grupie zawodów służby zdrowia, w której niedobór wynosić będzie 1.830 absolwentów po 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-40.19" who="#HelenaStępień">Porównując stopień zaspokojenia zapotrzebowania na pracowników ze średnim wykształceniem zawodowym, należy stwierdzić, że w latach 1964–1970 największy niedobór w liczbach ogólnych występuje również w województwie koszalińskim w porównaniu z olsztyńskim i szczecińskim.</u>
          <u xml:id="u-40.20" who="#HelenaStępień">Stosunkowo małe pokrycie na kadry w grupie rolniczej ma także województwo olsztyńskie — 44,7% i szczecińskie ponad 46,8%.</u>
          <u xml:id="u-40.21" who="#HelenaStępień">Te stosunkowo duże trudności kadrowe województwa koszalińskiego, które przecież nie jest bogate w zakłady przemysłowe, a jest przede wszystkim województwem rolniczym, wynikają między innymi z tego, że obecnie posiadamy jeden z najniższych wskaźników zatrudnienia kadr wykwalifikowanych na 1000 zatrudnionych, a także z tego względu, że rozwijamy w województwie nowe gałęzie przemysłu, jak na przykład przemysł elektroniczny, skórzany, które wymagają przygotowania odpowiednich kadr.</u>
          <u xml:id="u-40.22" who="#HelenaStępień">Plan na 1967 rok, a także na całą pięciolatkę, stawia przed Szkolnictwem zawodowym poważne i odpowiedzialne zadania. Stąd też dalszemu ulepszaniu stanowisk, kierunków szkolenia oraz poziomu w szkolnictwie zawodowym powinien towarzyszyć wielostronny wysiłek zakładów pracy, by zapewnić dobre warunki i opiekę wkraczającej w wiek produkcyjny młodzieży, by z korzyścią dla nowej, kwalifikowanej kadry oraz zakładów pracy, a więc i dla całej gospodarki narodowej przebiegał proces szybkiego przystosowania się do nowego stanowiska pracy.</u>
          <u xml:id="u-40.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#JanKarolWende">Dla udzielenia wyjaśnień do uwag zgłoszonych przez Obywateli Posłów udzielam głosu Ministrowi Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych obywatelowi Marianowi Olewińskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#MarianOlewiński">Wysoka Izbo! W dyskusji, jaka miała miejsce w komisjach sejmowych, jak i na dzisiejszym plenarnym posiedzeniu, obywatelowie posłowie poruszyli szereg spraw związanych z realizacją inwestycji i zadaniami budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#MarianOlewiński">Jest to zrozumiałe, jeżeli zważyć, że wykonanie zadań budownictwa decyduje o prawidłowym tempie rozwoju całej gospodarki narodowej — Niedawno uchwalony 5-letni Plan Rozwoju Gospodarki Narodowej określa łączną wartość produkcji budowlanej przedsiębiorstw uspołecznionych na niemal 500 mld zł. Aby ją zrealizować, przedsiębiorstwa budownictwa uspołecznionego muszą zwiększyć swą produkcję w 1970 r. o ponad 50% w stosunku do 1965 r. Jest to więc wzrost szybszy od wzrostu produkcji przemysłowej, która w tym samym czasie wzrośnie o około 44%, co — naszym zdaniem — w rezultacie stwarza jedno z istotnych napięć planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#MarianOlewiński">Towarzysze posłowie, zabierający głos w dyskusji, poruszyli szereg szczegółowych zagadnień. Na szczegółowe zagadnienia, w oparciu o stenogram, spróbujemy odpowiedzieć bez pośrednio obywatelom posłom. Obecnie w swoim wystąpieniu poruszę niektóre tylko problemy, które ze względu na swoje znaczenie wymagają dodatkowego naświetlenia.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#MarianOlewiński">Jakie to są problemy?</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#MarianOlewiński">Jednym z zasadniczych problemów jest sprawa zbilansowania zapotrzebowania na roboty inwestycyjne z możliwościami wykonawstwa.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#MarianOlewiński">Drugim — to są niektóre problemy budownictwa mieszkaniowego i wiejskiego poruszane w dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#MarianOlewiński">Trzecim zagadnieniem, które chcę poruszyć, to są niektóre problemy budownictwa przemysłowego.</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#MarianOlewiński">Czwartym problemem, który omówię, to są sprawy zaopatrzenia rynku w materiały budowlane.</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#MarianOlewiński">Obywatele Posłowie! Zjawisko niepełnego zbilansowania potrzeb i mocy produkcyjnych w zakresie robót budowlanych posiada swoje przyczyny po obu stronach bilansu. Po stronie zapotrzebowania ważą na nim:</u>
          <u xml:id="u-42.9" who="#MarianOlewiński">— ogólny trend rozwoju inwestycji, który z reguły waha się od 7 do 8% rocznie;</u>
          <u xml:id="u-42.10" who="#MarianOlewiński">— zróżnicowane tempo rozwoju poszczególnych gałęzi przemysłu, przykładem czego może służyć w bieżącym pięcioleciu szybki rozwój chemii i przemysłu maszynowego;</u>
          <u xml:id="u-42.11" who="#MarianOlewiński">— zróżnicowane tempo inwestowania w poszczególnych regionach kraju.</u>
          <u xml:id="u-42.12" who="#MarianOlewiński">W tej sytuacji musi występować i występuje szereg dodatkowych napięć bądź to w układzie profilowym produkcji, bądź w układzie regionalnym, których usunięcie nie jest sprawą prostą i łatwą.</u>
          <u xml:id="u-42.13" who="#MarianOlewiński">Powstaje więc pytanie, co w ostatecznym rachunku jest w bilansie decydujące? Moim zdaniem, decydująca jest wyznaczona przez poziom gospodarki narodowej wielkość robót budowlano-montażowych, ta bowiem wielkość powinna być i na ogół jest oparta o bilanse materiałowe, bilanse dostaw sprzętu i maszyn budowlanych, bilanse transportu i wreszcie — bilanse siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-42.14" who="#MarianOlewiński">Można byłoby więc postawić słuszną tezę, że ten kto posiada środki inwestycyjne powinien mieć zapewnione wykonawstwo. Ale można i należy tę tezę uzupełnić, że nie mając możliwości wykonawczych, nie powinno się zbyt łatwo po stronie planu inwestycyjnego uruchamiać środków finansowych.</u>
          <u xml:id="u-42.15" who="#MarianOlewiński">Realizacja takiej polityki wymaga ścisłego współdziałania komisji rozdziału robót z terenowymi władzami.</u>
          <u xml:id="u-42.16" who="#MarianOlewiński">Dotychczasowe doświadczenia wskazują na dużą efektywność takiej współpracy, w związku z czym przygotowujemy dalsze wzmocnienie wzajemnego oddziaływania w formułowaniu programów budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-42.17" who="#MarianOlewiński">Drugim elementem, który ma wpływać na zagadnienie bilansowania i może doprowadzić do złagodzenia napięć w bilansach robót, jest planowanie w układzie 2-letnim jako element planowania ciągłego, jest bowiem ono nieodzownym warunkiem pełnego dostosowania mocy produkcyjnych wykonawstwa do struktury zapotrzebowania inwestycyjnego z konieczną perspektywą czasu. Z tych względów będziemy 2-letni system bilansowania i planowania dalej doskonalić. Tego celu nie uda się jednak osiągnąć bez poprawy planowania wieloletniego u inwestorów i względnej stabilizacji planu inwestycyjnego.</u>
          <u xml:id="u-42.18" who="#MarianOlewiński">Trzecim czynnikiem zwiększającym wydajność potencjału wykonawczego jest prawidłowy podział pracy między organizacje wykonawcze, umożliwiający koncentrację produkcji i jej specjalizację.</u>
          <u xml:id="u-42.19" who="#MarianOlewiński">W związku z tym pragnę przypomnieć, że resort budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych realizuje własnymi siłami połowę całej produkcji budowlano-montażowej. Wprawdzie w tej części znajduje się około 90% budownictwa mieszkaniowego typu miejskiego, niemal całość budownictwa szkolnego i przeważająca większość centralnych inwestycji przemysłowych. Nie zmienia to jednak faktu, że poza sferą bezpośredniego działania resortu znajduje się pozostałe 50% zadań budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-42.20" who="#MarianOlewiński">W tym układzie jest rzeczą zrozumiałą, że niedorozwój mocy jakiejkolwiek gałęzi produkcji budowlanej wykazuje tendencję obciążenia powstałym niedoborem przedsiębiorstw podporządkowanych resortowi.</u>
          <u xml:id="u-42.21" who="#MarianOlewiński">Tymczasem dla pełnego zabezpieczenia potrzeb konieczne jest rozwijanie się wszystkich pionów organizacji wykonawczych. Przedsiębiorstwa resortu budownictwa powinny swoją działalność przede wszystkim skupić na realizacji podstawowych zadań budownictwa inwestycyjnego. Powinny one wykonywać budownictwo przemysłowe, masowe budownictwo mieszkaniowe, szkolne, szpitalne oraz bardziej skomplikowane inne obiekty budownictwa miejskiego — nie powinny one jednak w zasadzie wykonywać robót remontowych.</u>
          <u xml:id="u-42.22" who="#MarianOlewiński">Inne resorty gospodarcze, obok wykonywania specjalistycznych robót, dla których mają wykształconą już sieć przedsiębiorstw, powinny rozwijać potencjał wykonawczy zarówno w formie systemu gospodarczego, jak i w formie przedsiębiorstw dla realizacji własnych remontów oraz nieskomplikowanych i niedużych zadań inwestycyjnych, w szczególności o charakterze modernizacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-42.23" who="#MarianOlewiński">Przedsiębiorstwa remontowo-budowlane planu terenowego powinny realizować roboty remontowe w obiektach miejskich oraz drobne i nieskomplikowane inwestycje planu terenowego.</u>
          <u xml:id="u-42.24" who="#MarianOlewiński">Przedsiębiorstwa realizujące budownictwo rolnicze powinny rozwijać swój potencjał w takim zakresie, żeby powoli zacząć wykonywać całość robót na terenach wiejskich, a wszystkie organizacje gospodarcze powinny wykonywać drobne roboty remontowe i inwestycyjne systemem gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-42.25" who="#MarianOlewiński">Rozwój wszystkich organizacji wykonawczych powinien następować na poszczególnych terenach w takim tempie, ażeby w pełni pokryć potrzeby inwestycyjne i remontowe, a tam gdzie to będzie możliwe, wytwarzać rezerwy mocy produkcyjnych przedsiębiorstw wykonawstwa inwestycyjnego dla postulowanego między innymi w dzisiejszej dyskusji stworzenia warunków Ido przekroczenia planu w budownictwie mieszkaniowym.</u>
          <u xml:id="u-42.26" who="#MarianOlewiński">Wysoka Izbo! W społeczeństwie i w komisjach sejmowych oraz na dzisiejszym plenum dużo uwagi poświęca się problemom budownictwa mieszkaniowego. Obejmują one szeroki wachlarz zagadnień, poczynając od ilości efektów rzeczowych, ich struktury, terminów realizacji — do jakości mieszkań, jakości rozumianej jak najbardziej szeroko, a więc wielkości powierzchni mieszkań, funkcjonalności rozwiązań, wyposażenia itp. Chciałbym tu przypomnieć, że niezależnie od tych czy innych spraw o znaczeniu lokalnym, ogólne zasady polityki w budownictwie mieszkaniowym na najbliższe lata zostały wyznaczone. Z pełną świadomością potrzeb i możliwości ich zaspokojenia Wysoki Sejm uchwalając plan 5-letni ustalił wielkość realizacji budownictwa mieszkaniowego do 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-42.27" who="#MarianOlewiński">Jednocześnie w ustawie była zawarta sugestia co do rozszerzenia programu rzeczowego w miarę ewentualnego powstania rezerw w pokryciu materiałowym i sile roboczej. I tein postulat realizujemy. Na realizację tych zadań rzeczowych określona została suma środków finansowych, wyznaczająca koszt jednostkowy mieszkań i standard ich wyposażenia.</u>
          <u xml:id="u-42.28" who="#MarianOlewiński">W dostosowaniu do tych zadań rzeczowych i finansowych zostały opracowane wojewódzkie zestawy projektów, w których ujęte są wybrane przez władze terenowe projekty, przeznaczone do wielokrotnego powtarzania.</u>
          <u xml:id="u-42.29" who="#MarianOlewiński">Tu i ówdzie słyszy się głosy krytyki pod adresem zestawów. Krytyka ta może być i na pewno jest słuszna do poszczególnych rozwiązań, nie należy jej jednak odnosić do całości.</u>
          <u xml:id="u-42.30" who="#MarianOlewiński">Obecnie pod względem wartości użytkowych mieszkań zestawy charakteryzują się rozwiązaniami poprawnymi — w granicach obowiązujących nas standardów i warunków ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-42.31" who="#MarianOlewiński">Wprowadzenie wojewódzkich zestawów pozwala nadto:</u>
          <u xml:id="u-42.32" who="#MarianOlewiński">— zwiększyć powtarzalność realizacji według tych samych rozwiązań projektowych, co ma istotny wpływ na zmniejszenie pracochłonności budownictwa w wyniku opanowania procesu technologicznego;</u>
          <u xml:id="u-42.33" who="#MarianOlewiński">— zmniejszyć ilość dokumentacji projektowej aktualnie do 215 projektów w skali kraju;</u>
          <u xml:id="u-42.34" who="#MarianOlewiński">— zwiększyć zastosowanie elementów typowych, stwarzając tym samym warunki dla ich wielkoseryjnej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-42.35" who="#MarianOlewiński">Doceniając słuszność i konieczność stałego doskonalenia projektów objętych zestawami, podjęliśmy ciągłą pracę nad ulepszeniem istniejących rozwiązań projektowych, zawartych w zestawach. Zestawy, naszym zdaniem, nie są wyrazem stagnacji technicznej, a są wyrazem ciągłego uzupełniania w oparciu o najlepsze rozwiązania i progresywną technikę. Prace te stanowią jeden z podstawowych punktów programowych działalności resortu budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-42.36" who="#MarianOlewiński">Resort wprowadza aktualnie do budownictwa mieszkaniowego szereg nowych elementów, tworzyw i materiałów o wyższej jakości, eliminując jednocześnie rozwiązania nie reprezentujące dostatecznych wartości użytkowych bądź technologicznych. Do znanych zresztą i poruszanych w dzisiejszej dyskusji posunięć w tej dziedzinie należy wprowadzenie stolarki konfekcjonowanej o trwałym wykończeniu, posiadającej niewątpliwie wyższe od dotychczasowych walory użytkowe.</u>
          <u xml:id="u-42.37" who="#MarianOlewiński">W zakresie elewacji prowadzona jest akcja stopniowego przechodzenia na trwałe, nie wymagające częstych remontów elewacje strukturalne.</u>
          <u xml:id="u-42.38" who="#MarianOlewiński">Dla podniesienia jakości ścianek działowych zakupiono z importu agregaty do produkcji elementów gipsowych, pozwalających osiągnąć gładkie powierzchnie pod malowanie lub tapetę, bez tynkowania. Ilość wykonanych z tych elementów ścianek w roku 1967 wyniesie już około 400 tys. m2.</u>
          <u xml:id="u-42.39" who="#MarianOlewiński">Do beztynkowego wykańczania powierzchni ścian pod malowanie uruchomiono w 1966 r. produkcję mas szpachlowych na bazie metylocelulozy.</u>
          <u xml:id="u-42.40" who="#MarianOlewiński">Obok tych rozwiązań zamierza się od przyszłego roku stopniowo wprowadzać tapety. Dla właściciela mieszkania oznacza to zróżnicowanie efektów kolorystycznych wnętrz mieszkalnych i podniesienie ogólnego poziomu estetycznego wykończenia; dla budownictwa — oznacza to dalsze eliminowanie tak zwanych na budowie procesów na mokro.</u>
          <u xml:id="u-42.41" who="#MarianOlewiński">W robotach posadzkowych ulega stopniowemu zwiększaniu udział dogodnych w użytkowaniu wykładzin z tworzyw sztucznych. W 1967 r. ilość posadzek tego typu wzrasta do 3.600 tys. m2 i mogłaby być jeszcze większa, gdyby dostawy były zwiększone i produkcja na to pozwalała.</u>
          <u xml:id="u-42.42" who="#MarianOlewiński">W przemyśle okuć budowlanych, których jakość była niedostateczna, wprowadza się do masowej produkcji szereg nowych wzorów trwalszych i bardziej estetycznych.</u>
          <u xml:id="u-42.43" who="#MarianOlewiński">Z poprawą jakości w budownictwie wiążą się w istotny sposób opracowane przez resort kompleksowe programy postępu technicznego, mechanizacji, rekonstrukcji branż i organizacji, usprawnienia procesu inwestycyjnego, szkolenia zawodowego, jak i szeroka działalność na odcinku normalizacji i typizacji.</u>
          <u xml:id="u-42.44" who="#MarianOlewiński">Można zatem stwierdzić, że obecne kierunki postępu technicznego w rozumieniu kompleksowym — od projektowania poprzez produkcję aż do realizacji — stwarzają warunki do optymalizacji kosztów przy równoczesnym podniesieniu jakości budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-42.45" who="#MarianOlewiński">Obywatele Posłowie! Sprawna realizacja zadań w zakresie budownictwa mieszkaniowego to nie tylko suma oddanych obiektów w ciągu roku, lecz również rytmiczne przekazywanie ich w poszczególnych miesiącach i kwartałach. Stąd resort kładzie duży nacisk na rytmikę oddawania efektów rzeczowych.</u>
          <u xml:id="u-42.46" who="#MarianOlewiński">Najlepiej charakteryzują to wyznaczone na rok 1967 dla przedsiębiorstw ogólnobudowlanych zadania oddania:</u>
          <u xml:id="u-42.47" who="#MarianOlewiński">— w I kwartale minimum 20% efektów rzeczowych,</u>
          <u xml:id="u-42.48" who="#MarianOlewiński">— za 3 kwartały minimum 75% efektów rzeczowych.</u>
          <u xml:id="u-42.49" who="#MarianOlewiński">Dążymy również, aby terminy oddania ostatnich planowych obiektów w danym roku wyznaczone zostały przed końcem roku, aby można było bardziej systematycznie przeprowadzić odbiory końcowe i zapewnić jakość wykonawstwa. Stwarza to również lepsze warunki dla zrealizowania efektów ponadplanowych. Nie znaczy to jednak, aby realizacja budownictwa mieszkaniowego przebiegała bez trudności — o tym mówiono w dyskusji na plenum Sejmu. Nie ma jednak naszym zdaniem podstaw do obaw o realizację całego planu budownictwa mieszkaniowego zawartego w planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-42.50" who="#MarianOlewiński">Jednym z problemów, które mają zasadnicze znaczenie dla prawidłowego przebiegu realizacji produkcji budowlanej i które wymagają dalszej pracy nad ich prawidłowym rozwiązaniem, jest dostosowanie rytmiczności dostaw materiałowych w asortymentach do rytmiki pracy budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-42.51" who="#MarianOlewiński">Sprawy te znalazły się na warsztacie VII plenum KC PZPR i obejmując całość gospodarki narodowej nie tylko wytyczają zadania dla budownictwa, ale mogą mu zapewnić lepsze warunki pracy.</u>
          <u xml:id="u-42.52" who="#MarianOlewiński">Wysoka Izbo! W roku 1967 oddamy do użytku pomad 230 nowych ważnych obiektów budownictwa przemysłowego, w tym na przykład:</u>
          <u xml:id="u-42.53" who="#MarianOlewiński">— 22 obiekty dla energetyki,</u>
          <u xml:id="u-42.54" who="#MarianOlewiński">— 63 obiekty dla przemysłu ciężkiego,</u>
          <u xml:id="u-42.55" who="#MarianOlewiński">— 18 obiektów dla przemysłu spożywczego i szereg innych.</u>
          <u xml:id="u-42.56" who="#MarianOlewiński">W tym miejscu nie chcę się jednak zatrzymywać na zadaniach ilościowych, które są dostatecznie znane, lecz chcę podkreślić coraz większą złożoność problemów, jakie budowa nowoczesnego przemysłu stawia przed budownictwem. Zwrócę tu uwagę na dwa momenty.</u>
          <u xml:id="u-42.57" who="#MarianOlewiński">Pierwszym jest to, że budowane obecnie obiekty przemysłowe wskutek swej nowoczesnej technologii są same w sobie coraz bardziej skomplikowane, często prototypowe, nie tylko w kraju, ale w Europie — a zatem, prościej mówiąc, trudniejsze do wykonania.</u>
          <u xml:id="u-42.58" who="#MarianOlewiński">Drugim problemem jest fakt, że w obecnym stadium postępu technicznego niezbędna stała się zmiana metod budowania.</u>
          <u xml:id="u-42.59" who="#MarianOlewiński">Na przykład w wielu nowo budowanych zakładach chemicznych wprowadzono nowe materiały dostosowane do zmienionych metod produkcji i zwiększonych ciśnień w ciągach technologicznych. Zmusiło to budowlanych do wprowadzenia nowych metod spawalniczych, nowego oprzyrządowania, budowania zbiorników z aluminium czy urządzeń z blachy platerowanej.</u>
          <u xml:id="u-42.60" who="#MarianOlewiński">Charakterystycznym przykładem jest również montaż wykonany w bieżącym roku cienkopowłokowych kolumn regeneratora w Zakładach Azotowych I w Puławach.</u>
          <u xml:id="u-42.61" who="#MarianOlewiński">Jakiż ogromny wysiłek konstruktorów i robotników był potrzebny, żeby zbudować na ziemi i później w całości ustawić blisko 50-metrową kolumnę o grubości ścianki 2 cm — a ważącej około 122 tony! Aby ocenić wielkość wykonanej pracy w tychże Puławskich Zakładach Azotowych, wystarczy dla przykładu powiedzieć, że dla 3 ciągów zmontowano przeszło 23 tys. ton urządzeń, konstrukcji i instalacji.</u>
          <u xml:id="u-42.62" who="#MarianOlewiński">Albo przykład z dziedziny hutnictwa.</u>
          <u xml:id="u-42.63" who="#MarianOlewiński">W hucie im. Lenina — wielki piec nr 1 o kubaturze około 1000 m3 zmontowaliśmy w okresie 27 miesięcy; oddawany obecnie w tym roku wielki piec nr 5 o kubaturze 2.000 m3 i wydajności dobowej około 2,7 tys. ton surówki — zmontowaliśmy w ciągu 18 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-42.64" who="#MarianOlewiński">Tych kilka podanych przykładów miało unaocznić, w jakiej skali zadania zostały przez budowlanych zrealizowane. Wykonanie tych zadań i tych następnych, coraz trudniejszych i bardziej złożonych, wymagało i będzie wymagać rozwiązania szeregu spraw a między innymi:</u>
          <u xml:id="u-42.65" who="#MarianOlewiński">— utworzenia nowych jednostek specjalistycznych,</u>
          <u xml:id="u-42.66" who="#MarianOlewiński">— prawidłowego doboru i stałego dokształcania kadry, która potrafiłaby sprostać nowym zadaniom,</u>
          <u xml:id="u-42.67" who="#MarianOlewiński">— dostosowania wyposażenia sprzętowego,</u>
          <u xml:id="u-42.68" who="#MarianOlewiński">— rozwiązania coraz bardziej złożonych problemów koordynacji.</u>
          <u xml:id="u-42.69" who="#MarianOlewiński">A przecież wszystkie te sprawy musimy rozwiązywać — jeżeli tak można powiedzieć — na ruchu, wykonując przy tym bieżąco nałożone zadania produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-42.70" who="#MarianOlewiński">Wysoka Izbo! Ważne dla gospodarki narodowej jest również indywidualne budownictwo na wsi. Wiele czasu obywatele posłowie poświęcili temu zagadnieniu w dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-42.71" who="#MarianOlewiński">Resort budownictwa rozwiązuje tu jednocześnie dwa zadania: rozwija ruch budowlany oraz reguluje jego rozwój w kierunku likwidowania błędów istniejącej zabudowy.</u>
          <u xml:id="u-42.72" who="#MarianOlewiński">Wywołuje to często sytuacje konfliktowe między obywatelem a urzędem. Ale 40 tys. wsi i przyczółków, w dużej części o zabudowie rozproszonej i łatwopalnej, wymaga uporządkowania, które trzeba rozpocząć i konsekwentnie realizować.</u>
          <u xml:id="u-42.73" who="#MarianOlewiński">Sporządzone obecnie plany wyznaczania terenów budowlanych na wsi spotykają się niekiedy ze słuszną krytyką. Dlatego gotowi jesteśmy powtórnie je zweryfikować przy udziale przedstawicieli mieszkańców wsi.</u>
          <u xml:id="u-42.74" who="#MarianOlewiński">Jednocześnie przygotowaliśmy projekt przepisów, które uproszczą tryb podziału terenów budowlanych i uzyskania działek.</u>
          <u xml:id="u-42.75" who="#MarianOlewiński">Wspólnie z radami narodowymi systematycznie ograniczamy zbędne formalności związane z wydawaniem pozwoleń na budowę.</u>
          <u xml:id="u-42.76" who="#MarianOlewiński">W 1967 r. chcemy doprowadzić do tego, aby przez rozszerzone formy budownictwa planowego na wsi rolnik mógł uzyskać kompletne usługi, niezbędne do przygotowania i rozpoczęcia budowy i poradę fachową w czasie trwania budowy.</u>
          <u xml:id="u-42.77" who="#MarianOlewiński">W ubiegłym roku zarysowały się trudności w pokryciu popytu na materiały ścienne. Podjęte decyzje rządu, dotyczące korzystnych warunków dla drobnej wytwórczości zespołowej i rzemieślniczej, dają już na tym odcinku rezultaty. Nie poprzestajemy na tym i przygotowaliśmy program ponadplanowego zwiększenia produkcji. W przyszłym, 1967 roku, będziemy mogli dać dodatkowo na rynek około 200 mln jednostek ceramicznych. Usuwamy zatem przeszkody i podejmujemy wszystkie możliwe przedsięwzięcia w celu utrzymania rosnącego zakresu budownictwa indywidualnego na wsi.</u>
          <u xml:id="u-42.78" who="#MarianOlewiński">Dalszy problem, nad którym chciałbym się zatrzymać — to zaopatrzenie rynku. Częściowo naświetliłem już tę sprawę przy omawianiu budownictwa wiejskiego.</u>
          <u xml:id="u-42.79" who="#MarianOlewiński">Rok bieżący przyniósł znaczną poprawę w dostawach rynkowych podstawowych materiałów dla budownictwa wiejskiego. Według oceny wartość tych dostaw w tym roku będzie o około 8% większa niż w roku 1965.</u>
          <u xml:id="u-42.80" who="#MarianOlewiński">Charakterystyczne dla sytuacji w zakresie niektórych materiałów, jak na przykład cementu oraz wapna — i co nie jest zgodne z wypowiedzią ob. posła, który przemawiał w tej sprawie na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu — jest właśnie nasycenie rynku tymi materiałami do tego stopnia, że dla uniknięcia przyszłych spiętrzeń w dostawach i odbiorach tych artykułów, wprowadzono sezonową obniżkę cen cementu sprzedawanego na potrzeby ludności oraz propaguje się akcję zwiększania zapasów i dołowania wapna.</u>
          <u xml:id="u-42.81" who="#MarianOlewiński">W 1967 r. wartość globalna dostaw rynkowych materiałów budowlanych i artykułów konsumpcyjnych wzrośnie w stosunku do roku bieżącego o około 10%, to jest o około 800 mln zł. Mówię — rzecz jasna — o dostawach realizowanych przez przedsiębiorstwa resortu budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-42.82" who="#MarianOlewiński">W poszczególnych asortymentach materiałów budowlanych dostawy dla rynku w 1967 r. wzrosną w porównaniu do roku ubiegłego następująco:</u>
          <u xml:id="u-42.83" who="#MarianOlewiński">— cementu o około 13%,</u>
          <u xml:id="u-42.84" who="#MarianOlewiński">— wapna budowlanego o około 14%,</u>
          <u xml:id="u-42.85" who="#MarianOlewiński">— materiałów ściennych o ponad 8%,</u>
          <u xml:id="u-42.86" who="#MarianOlewiński">— materiałów dekarskich o ponad 8%,</u>
          <u xml:id="u-42.87" who="#MarianOlewiński">— szkła ciągnionego o ponad 27%.</u>
          <u xml:id="u-42.88" who="#MarianOlewiński">Mimo wyraźnego wzrostu dostaw materiałów ściennych, chłonność rynku jest wyższa i dlatego należy konsekwentnie realizować doraźny program rozwoju produkcji materiałów ściennych na lata 1967–1969, który zakłada intensyfikację produkcji nie tylko w przemyśle kluczowym, ale i w przemyśle terenowym, w zapleczu budownictwa, w zakładach spółdzielczych CORS „Samopomoc Chłopska” i spółdzielczości pracy.</u>
          <u xml:id="u-42.89" who="#MarianOlewiński">Trzeba bowiem podkreślić, że w ogólnej produkcji materiałów ściennych, której wielkość w 1967 r. wyniesie 6,5 miliarda jednostek ceramicznych, resort budownictwa partycypuje w 52%, natomiast:</u>
          <u xml:id="u-42.90" who="#MarianOlewiński">— około 26% tej produkcji realizuje przemysł terenowy,</u>
          <u xml:id="u-42.91" who="#MarianOlewiński">— około 13% tej produkcji pozostali producenci uspołecznieni,</u>
          <u xml:id="u-42.92" who="#MarianOlewiński">— ponad 8% realizują zespoły chłopskie i producenci prywatni.</u>
          <u xml:id="u-42.93" who="#MarianOlewiński">Jeśli zważyć, że prawie połowa to jest 43% produkcji krajowej materiałów ściennych dostarczona jest na rynek, to widoczne staje się, jak ważne jest dla zaopatrzenia rynkowego wykonanie zadań produkcyjnych przez wszystkie organizacje trudniące się tą produkcją.</u>
          <u xml:id="u-42.94" who="#MarianOlewiński">Obywatele Posłowie! Realizacja nakreślonych zadań budownictwa i rozwiązanie stojących przed nim problemów zależeć będzie przede wszystkim od postawy i umiejętności załóg budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-42.95" who="#MarianOlewiński">Kadra budownictwa, wykuwając postęp techniczny i ekonomiczny, zmienia tym samym i swoje metody pracy. Dzisiaj praca na budowie wymaga znajomości skomplikowanych maszyn i urządzeń, zarówno służących produkcji budowlanej jak i stanowiących wyposażenie realizowanych inwestycji przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-42.96" who="#MarianOlewiński">W przedsiębiorstwie inżynier i ekonomista już coraz częściej sięgają do pomocy elektronicznych maszyn obliczeniowych.</u>
          <u xml:id="u-42.97" who="#MarianOlewiński">Ten nowy jakościowo proces organizacji pracy wymaga wysokiego poziomu kadry kierowniczej i wykonawczej oraz zdolności opanowywania nowych zagadnień.</u>
          <u xml:id="u-42.98" who="#MarianOlewiński">Mamy przekonanie, że rosnącym ilościowo i jakościowo zadaniom kadra ta potrafi sprostać i przynieść gospodarce narodowej te efekty, na które społeczeństwo oczekuje.</u>
          <u xml:id="u-42.99" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Edward Małolepszy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#EdwardMałolepszy">Wysoka Izbo! Podstawowym zadaniem planu handlu wewnętrznego na 1967 r. i założeń na 1968 r. jest uzyskanie dalszej poprawy obsługi nabywców oraz zwiększenie ilości i asortymentu towarów dostosowanych do aktualnych potrzeb ludności. Ta słuszna tendencja wysuwa się coraz bardziej jako sprawa zasadnicza.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#EdwardMałolepszy">W tej dziedzinie zarówno rząd, jak i resorty przemysłu i handlu oraz organizacje produkujące na potrzeby rynku, podjęły wiele przedsięwzięć zmierzających do osiągnięcia tych zadań. Pewna poprawa jest widoczna, niemniej jednak nadal istnieje potrzeba ścisłej współpracy handlu z przemysłem w zakresie terminowości dostaw, poprawy jakości przy równoczesnej zmianie w strukturze kierunków spożycia.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#EdwardMałolepszy">Wartość towarów przeznaczonych na zaopatrzenie obrotów detalicznych w 1967 r. będzie wyższa w porównaniu z przewidywanym wykonaniem planu 1966 r. o 7,2%, a w 1968 r. — o dalsze 6,4%. Przewiduje się odpowiednią rezerwę na przyrost zapasów towarowych w handlu, na fundusz przecen i na naturalne ubytki towarowe.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#EdwardMałolepszy">Wzrost obrotów detalicznych i ich struktura wiąże się z tempem dalszego wzrostu produkcji przemysłowej i produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#EdwardMałolepszy">W porównaniu z przewidywanym wykonaniem 1966 r. nastąpi dalszy wzrost dostaw artykułów żywnościowych o 6,1%, towarów nieżywnościowych konsumpcyjnych o 7,6%, towarów niekonsumpcyjnych, szczególnie dla wsi, o 9,7%.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#EdwardMałolepszy">Powyższe różnice dynamiki dostaw towarów odpowiadają kierunkom zmian struktury popytu konsumpcyjnego.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#EdwardMałolepszy">W planie zaopatrzenia w artykuły żywnościowe widoczne jest poważne zwiększenie zaopatrzenia ludności w białko zwierzęce. Na przykład zaopatrzenie w mięso i jego przetwory wzrośnie o 3,6%, dostawy ryb i przetworów rybnych wzrosną o 9,1%, mleka o 6,2%, masła o 4,2%, jaj o 7,8%.</u>
          <u xml:id="u-44.7" who="#EdwardMałolepszy">Mimo założonego dalszego wzrostu zaopatrzenia w mięso i jego przetwory, nie uzyskamy jeszcze pełnego pokrycia potrzeb ludności. Dlatego pilnym zadaniem resortu handlu wewnętrznego powinno być zwiększenie dostaw innych artykułów, takich jak: ryby i przetwory rybne, mleko i jego przetwory, jaja i inne.</u>
          <u xml:id="u-44.8" who="#EdwardMałolepszy">Warunkiem tego może być dalsze usprawnienie aparatu skupu i dostaw, nawiązanie kontaktów z konsumentem, a przede wszystkim unikanie posunięć tego typu, jak z dorszem.</u>
          <u xml:id="u-44.9" who="#EdwardMałolepszy">Poważnym uzupełnieniem artykułów spożywczych będą warzywa i owoce, których produkcja w naszym kraju coraz intensywniej się rozwija. Obrót tymi artykułami wymaga jednak znacznego usprawnienia. Mam na myśli sprawny i opłacalny skup od producenta oraz sprzedaż konsumentowi po niezbyt wygórowanych cenach. Z tym zagadnieniem wiąże się również lepsze zaopatrzenie konsumenta w słoje, weki, gumki i inne urządzenia potrzebne do przetwórstwa domowego. Zachodzi także potrzeba większego popularyzowania spożycia tych cennych dla ludzkiego organizmu artykułów. Uwzględnienie zachodzących w strukturze zmian asortymentowych towarów spożywczych pociąga za sobą konieczność jeszcze większego zaangażowania się handlu w oddziaływaniu na odpowiednie kierunki spożycia.</u>
          <u xml:id="u-44.10" who="#EdwardMałolepszy">W zakresie artykułów przemysłowych konsumpcyjnych przewiduje się likwidację bądź zmniejszenie najbardziej dotkliwych braków w poszczególnych asortymentach towarów.</u>
          <u xml:id="u-44.11" who="#EdwardMałolepszy">Wprawdzie wskaźniki wzrostu są dość znaczne, na przykład w wyrobach włókienniczych wzrost o 5,2%, w tkaninach i konfekcji o 6,6%, w wyrobach dziewiarskich o 3,3%, w wyrobach pończoszniczych o 8,6%, obuwia skórzanego o 5,5%, gumowego o 4,8%, to jednak z analizy dostaw wynika, że w niektórych artykułach następują wciąż jeszcze poważne braki w stosunku do potrzeb ludności — na przykład w pewnych asortymentach odzieży, zwłaszcza ciężkiej, w niektórych tkaninach wełnianych, bawełnianych, jedwabnych i lnianych, w dziewiarstwie i artykułach pończoszniczych. Szczególnej uwadze zalecamy sprawę dużych niedoborów i nieodpowiedniej jakości w obuwiu gumowym.</u>
          <u xml:id="u-44.12" who="#EdwardMałolepszy">Grupa artykułów przemysłowych konsumpcyjnych będzie zatem wymagała szczególnych uzgodnień asortymentu pomiędzy handlem a przemysłem, w oparciu o głębszą analizę rynku i możliwości przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-44.13" who="#EdwardMałolepszy">Czy zaplanowana na przykład przez resort handlu poprawa zaopatrzenia rynku poprzez aktywizację przemysłu terenowego w zakresie produkcji odzieży dostatecznie wpłynie na poprawę zaopatrzenia rynku w odzież?</u>
          <u xml:id="u-44.14" who="#EdwardMałolepszy">Ostatnio przedsięwzięte przez resort handlu wewnętrznego porozumienia z resortem przemysłu lekkiego w zakresie poprawy realizacji umów, terminowości i asortymentu dostaw oraz poprawy jakości towarów — są jak najbardziej słuszne i konieczne, lecz należy tu postawić pytanie: — jakie konkretne zmiany i w jakim stopniu wydane zarządzenia w wyniku tych porozumień wpłynęły lub wpłyną na poprawę zaopatrzenia, szczególnie w obuwie i w odzież.</u>
          <u xml:id="u-44.15" who="#EdwardMałolepszy">Wysoki Sejmie! Z zagadnieniem właściwego kształtowania się kierunków spożycia wiąże się sprawne zabezpieczenie dostaw masy towarowej z przemysłu na rynek wewnętrzny.</u>
          <u xml:id="u-44.16" who="#EdwardMałolepszy">Do najczęściej występujących niedociągnięć zaliczyć należy niewykonywanie planu dostaw pod względem asortymentowym, niedotrzymywanie terminów dostaw i nierytmiczność. Często następuje spiętrzenie dostaw w końcu miesiąca lub kwartału, z równoczesnym wprowadzeniem zmian asortymentu, modeli itp. Powoduje to przerwy w zaopatrzeniu ludności, zaś towary dostarczone do handlu po sezonie, tworzą nadmierne zapasy. Dotyczy to wszystkich gałęzi przemysłu pracującego dla potrzeb handlu wewnętrznego. Jest to tym bardziej dotkliwe, że dotyczy najczęściej towarów właśnie atrakcyjnych, towarów, w które rynek jest niedostatecznie zaopatrzony.</u>
          <u xml:id="u-44.17" who="#EdwardMałolepszy">Dlatego największa uwaga odbiorców i terenowych pracowników handlu jest skierowana na przemysł obuwniczy, który dotychczas nie zdobył sobie zaufania handlowców i konsumentów oraz na przemysł meblarski i inne.</u>
          <u xml:id="u-44.18" who="#EdwardMałolepszy">Dowodem rozmiarów niedociągnięć jest wysokość płaconych kar przez przemysł za nieterminowe dostawy masy towarowej. Na przykład Centrala Tekstylno-Odzieżowa wyegzekwowała od przemysłu kary umowne w wysokości 96,8 mln zł, to jest o 14% więcej, aniżeli w analogicznym okresie 1965 r. Centrala Handlowa „Arged” 10.100 tys. zł to jest o 38,6% więcej niż w ubiegłym okresie, ZURT — 7.300 tys. zł, to jest 111% wzrostu w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku.</u>
          <u xml:id="u-44.19" who="#EdwardMałolepszy">Podane niektóre tylko przykłady oczywiście nie wyczerpują listy przedsiębiorstw przemysłowych, płacących kary za niewywiązywanie się z umów handlowych. Handel w imieniu konsumentów powinien zajmować nadal coraz bardziej aktywną postawę wobec wszelkiego rodzaju niedociągnięć w dostawach masy towarowej z przemysłu. Ale równocześnie odpowiednie resorty nie mogą bezczynnie przypatrywać się tym zjawiskom, lecz powinny w sposób odpowiedzialny przeciwdziałać tego rodzaju praktykom podległych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-44.20" who="#EdwardMałolepszy">Nie można równocześnie nie zwrócić uwagi handlu na konieczność pełniejszego stosowania zasady, że handel detaliczny powinien oferować nabywcom pełny asortyment towarów znajdujących się aktualnie w hurcie, bądź dostępnych w obrotach bezpośrednich detalu z przemysłem. Niezbędne jest dalsze pogłębianie analizy zapasów w poszczególnych grupach towarowych oraz ich rozmieszczenia w poszczególnych regionach kraju.</u>
          <u xml:id="u-44.21" who="#EdwardMałolepszy">W ostatnim okresie obserwuje się stopniowe rozszerzenie dostaw bezpośrednio z przemysłu do detalu, co świadczy o postępie na odcinku przebiegu masy towarowej. Stosowanie bezpośrednich dostaw przynosi poważne korzyści; na przykład daje możliwość lepszego i skuteczniejszego oddziaływania na przemysł przez bezpośrednie ogniwo kontaktujące się z konsumentem, przyśpiesza i skraca przebieg towarów od producenta do konsumenta, powoduje mniejsze niszczenie towarów przy manipulacjach transportowych i magazynowych. Dostawy bezpośrednie mają również wpływ na obniżkę kosztów transportowych i magazynowych. Niezbędne są również zmiany w warunkach dostaw, a przede wszystkim stosowanie opakowań fabrycznych obejmujących określone zestawy numeracji, rozmiarów, kolorów itp. oraz wprowadzenie i rozszerzenie dostaw w przesyłkach drobnicowych w odpowiednio przystosowanych pojemnikach.</u>
          <u xml:id="u-44.22" who="#EdwardMałolepszy">Z kolei niektóre uwagi na temat jakości samych towarów.</u>
          <u xml:id="u-44.23" who="#EdwardMałolepszy">Zagadnienie jakości towarów znajduje się w sferze coraz większego zainteresowania zarówno ze strony przemysłu, jak i handlu oraz konsumenta. W tej sprawie zostało wydanych wiele aktów normatywnych, rozszerzono zainteresowanie jakością produkcji i równocześnie zaostrzono sankcje organizacyjne i materialne. Pomimo podjętych środków, na rynek wewnętrzny i do konsumenta dostają się jeszcze znaczne ilości towarów złej jakości, o obniżonej wartości użytkowej, niezgodnych z obowiązującymi warunkami technologicznymi.</u>
          <u xml:id="u-44.24" who="#EdwardMałolepszy">O rozmiarach tego problemu świadczą wyniki odbioru jakościowego towarów w pierwszym półroczu 1966 r. w porównaniu do analogicznego okresu 1965 r. Na szczeblu hurtu ilość reklamacji wzrosła o 11,4%, a wartość reklamacji — o 26,5%; nastąpił wzrost kwoty obniżki cen z przeklasyfikowania towarów — o 11,3%, wzrost towarów zdyskwalifikowanych, zwróconych dostawcom — o 23,6%; wzrost kar umownych nałożonych na dostawców za dostawy towarów z wadami — o 31%.</u>
          <u xml:id="u-44.25" who="#EdwardMałolepszy">Na szczeblu detalu nastąpił wzrost ilości reklamacji o 66,1%, wzrost wartości zgłoszonych reklamacji do dostawców — o 71,6%, wzrost kar nałożonych na dostawców — o 69,9%.</u>
          <u xml:id="u-44.26" who="#EdwardMałolepszy">Przedstawione dane świadczą o zaostrzeniu kontroli jakości przez jednostki handlu hurtowego i detalicznego. I to należy pochwalić. Świadczą również niestety o tym, że w zakładach produkcyjnych odpowiedzialność za jakość towarów nie zdobyła sobie jeszcze właściwej rangi. Należy przy tym podkreślić, że gospodarka narodowa ponosi z tego powodu poważne koszty i straty nie tylko materialne, ale i moralne, z uwagi na słuszną krytyczną opinię społeczną.</u>
          <u xml:id="u-44.27" who="#EdwardMałolepszy">Kontrola techniczna i kontrola jakości jest czynnością pozaprodukcyjną, stosunkowo dużo kosztuje, jednak w całości nie jest w stanie zapobiec produkcji złej jakości, jeżeli nie będziemy bardziej radykalnie usuwać przyczyn tego zjawiska, między innymi niezbędne jest: wdrażanie poczucia odpowiedzialności całej załogi za jakość produkcji, zwiększenie kwalifikacji zawodowych w przemyśle oraz poprawa jakości surowca.</u>
          <u xml:id="u-44.28" who="#EdwardMałolepszy">Wiążemy poważne nadzieje z tym, że systematyczna realizacja uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zarówno przez przemysł, jak i handel, w zakresie usprawnienia organizacji pracy i zarządzania w przedsiębiorstwach przyczyni się do dalszej poprawy jakości, asortymentu, i rytmiki dostarczanych artykułów na rynek wewnętrzny.</u>
          <u xml:id="u-44.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Antoni Lewko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#AntoniLewko">Wysoki Sejmie! Projekt planu na rok 1967 i podstawowych założeń na 1968 rok zakłada dalszy wzrost poprawy zaopatrzenia rynku w towary konsumpcyjne, jak i niekonsumpcyjne. Sprzedaż detaliczna dla ludności wzrośnie o 7,4%. Obroty detaliczne województwa białostockiego planowane na rok 1967 przekraczają sumę 10 mld zł i wzrosną w stosunku do roku poprzedniego o 8,2% przy średnim krajowym wzroście o 7,4%.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#AntoniLewko">Jedną z zasadniczych przyczyn dużej dynamiki obrotów jest stały wzrost dochodów mieszkańców w wyniku stopniowego uprzemysłowienia naszego województwa, a także podniesienia na wyższy poziom kultury rolnej. Dochody naszej wsi znacznie wzrosły z tytułu sprzedaży artykułów rolnych na przestrzeni ostatnich lat i górują nad pozostałymi pozycjami przychodów.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#AntoniLewko">Województwo białostockie zalicza się w kraju do typowo rolniczych. Ludność zamieszkała w strefie wiejskiej stanowi 68% ogólnego stanu w województwie. Przeważająca część tej ludności zajmuje się rolnictwem. Stąd niezmiernie ważny staje się problem należytego zaspokojenia potrzeb tak licznej części naszego społeczeństwa na wsi w towary handlowo-konsumpcyjne i artykuły do produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#AntoniLewko">Główną organizacją powołaną do spełnienia funkcji zaspokojenia tych potrzeb wsi jest WZGS „Samopomoc Chłopska”, który przez liczną sieć rozgałęzionych gminnych spółdzielni, powiatowych spółdzielni zaopatrzenia i zbytu od wielu lat realizuje zadania zaopatrzenia wsi. Stan sieci handlowej w pionie WZGS na dzień 30 czerwca 1966 r. wynosił 2.367 sklepów, co stanowi 61% ogólnej liczby sklepów detalicznych na terenie województwa.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#AntoniLewko">Z zagadnieniem dostatecznego zaopatrzenia wsi wiąże się ściśle problem lepszego zaopatrzenia pionu wiejskiego w poszukiwane przez rolników towary.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#AntoniLewko">Pomimo postępu w rozdziale masy towarowej pomiędzy miastem a wsią, co zaznaczyło się wyraźnie w latach 1964–1965, nie odbywa się jeszcze prawidłowy spływ tej masy do handlu wiejskiego i występujące braki jaskrawo uwidaczniają słabość zaopatrzenia handlu wiejskiego. Takie artykuły, jak materiały budowlane, wyroby hutnicze, chociaż w 90% przeznaczone są dla pionu wiejskiego, to jednak pokrywają ogólne zaopatrzenie tylko w 30%. Przykładem może być zapotrzebowanie na przydział następujących materiałów budowlanych: wapno hydratyzowane — 15 tys. ton, uzyskano tylko 3 tys. ton, papa smołowa — 8 tys. m2 uzyskano 4.800 m2, materiały ścienne — 150 tys. jednostek ceramicznych — uzyskano 92 tony jednostek ceramicznych.</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#AntoniLewko">Przydział dachówki na pierwszy kwartał 1967 r. wynosi 800 tys. sztuk, w tym karpiówki — 450 tys., która w ogóle nie znajduje nabywców na naszym terenie, ponieważ jest bardzo zła i bardzo droga: 1,20 zł za kiepską sztukę dachówki i 55 zł za 1 m2 dachu. Niezależnie od niskich przydziałów występują duże trudności w dostawach, co powoduje, że i talk małe przydziały nie mogą być w pełni wykorzystane. Jakość materiałów budowlanych, a zwłaszcza cegły, pozostawia również wiele do życzenia. Otrzymane dostawy w większości wypadków oddawane są do dyspozycji zakładów z uwagi na złą jakość i stłuczki, które sięgają nawet 50%.</u>
          <u xml:id="u-46.7" who="#AntoniLewko">Dostawcami szczególnie złej jakości cegły z terenu naszego województwa są cegielnie: Hornostaje i Księżyno, natomiast z innych województw — koszalińskie terenowe Zakłady Ceramiki Budowlanej Bytów i wrocławskie terenowe Zakłady Ceramiki Budowlanej Milicz.</u>
          <u xml:id="u-46.8" who="#AntoniLewko">Dalszy problem w dziedzinie handlu — to potrzeba uporządkowania sieci handlowej. Chodzi o to, że poważna ilość niektórych rodzajów sklepów mieści się na terenie miasta wojewódzkiego i miast powiatowych, a zbyt mało jest tych sklepów w małych miastach, osiedlach i we wsiach. Jest usprawiedliwione, aby wiele sklepów wiejskich istniało w mieście, na przykład w Odniesieniu do sklepów z artykułami do produkcji rolnej, a to z uwagi na to, że magazyny i składnice z tymi artykułami wymagają obszernych pomieszczeń, dogodnych bocznic itp. oraz że sklepy te najczęściej prowadzą sprzedaż sezonową. W interesie konsumentów wiejskich leżałoby jednak, aby więcej sklepów szczególnie w branżach: tekstylnej, konfekcyjnej, obuwniczej i spożywczej znalazło się na terenach wiejskich. Przesunięcie sprzedaży konfekcji, tkanin i obuwia do ośrodków wiejskich usprawniłoby znacznie zaopatrzenie wsi poprzez zbliżenie tej masy towarowej do konsumenta — rolnika.</u>
          <u xml:id="u-46.9" who="#AntoniLewko">Z usprawnieniem sprzedaży towarów wiąże się zagadnienie specjalizacji sklepów, przede wszystkim miejskich. Pragnę w związku z tym stwierdzić, że specjalizacja wielu sklepów, ograniczanie asortymentu towarów, zostały posunięte zbyt daleko. Spowodowało to w niektórych rejonach pogorszenie zaopatrzenia ludności w towary i obniżenie wykorzystania powierzchni sklepów, zmniejszenie obrotów i zarobków pracowników handlu wielu sklepów.</u>
          <u xml:id="u-46.10" who="#AntoniLewko">Niezbędne jest, moim zdaniem, naprawienie popełnionych tu błędów, ograniczenie nadmiernej specjalizacji głównie przez powiększenie asortymentu pokrewnych grup towarów w sklepach istniejących i wstrzymanie dalszej niesłusznej działalności w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-46.11" who="#AntoniLewko">Należy stwierdzić, że w ostatnich latach w pionie WZGS zostały otwarte wiejskie domy towarowe i sklepy w większych osadach i miasteczkach; potrzeby ludności jednak nie zostały zaspokój one i rolnicy muszą jechać w wielu przypadkach jeszcze do odległego niekiedy ośrodka powiatowego w celu zakupu towarów.</u>
          <u xml:id="u-46.12" who="#AntoniLewko">Stwierdza się często brak w sklepach artykułów, będących w hurcie, a powszechne przyczyny tego zjawiska to niezamawianie tych artykułów przez personel sklepów. Zasadniczym warunkiem poprawy zaopatrzenia handlu wiejskiego jest więc Wprowadzenie pełnej dyscypliny w aparacie handlowym i ten kierunek działalności powinny przyjąć organizacje handlowe na najbliższe lata. Potrzeby mieszkańców wisi jako producentów i konsumentów powinny być lepiej zaspokajane. Widać to na przykładzie maszyn rolniczych, których przydziały nie zawsze odpowiadają zapotrzebowaniu rolników.</u>
          <u xml:id="u-46.13" who="#AntoniLewko">Obok poprawy w zaopatrzeniu w maszyny rolnicze nadal występują pewne dysproporcje, które powodują, że przy braku niektórych maszyn występują nadmiary innych, które w wielu wypadkach są narzucane odgórnie.</u>
          <u xml:id="u-46.14" who="#AntoniLewko">Wiele dotychczas zrobiono w pionie wiejskim na odcinku modernizacji placówek handlowych, wymiany urządzeń, remontu lokali sklepowych, wyposażenia sklepów w sprzęt chłodniczy. Prace te jednak muszą być kontynuowane nadal z uwagi na znaczne w tym zakresie potrzeby, a także z uwagi na konieczność polepszania socjalnych warunków pracy.</u>
          <u xml:id="u-46.15" who="#AntoniLewko">Szczególnie ważne są inwestycje zwiększające stan i moc produkcyjną piekarń, ponieważ zaopatrzenie ludności wiejskiej w pieczywo, przede wszystkim w okresie przednówkowym oraz w sezonie turystyczno-wczasowym, sprawia wiele trudności. Ostatnio, z uwagi między innymi na podniesienie w 1965 r. cen płaconych rolnikom za zboże, obserwuje się zwiększany popyt wsi na pieczywo z produkcji uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-46.16" who="#AntoniLewko">W związku z powyższym założenia inwestycyjne WZGS przewidują na najbliższy okres budowę minimum 13 piekarń. Są jednak trudności w przerobie środków inwestycyjnych na co zwracano już uwagę podczas dyskusji o planie.</u>
          <u xml:id="u-46.17" who="#AntoniLewko">Jestem przekonany, że trudności te będą przezwyciężane i dlatego jako członek Klubu Poselskiego ZSL, będę głosował za przyjęciem budżetu i planu na rok 1967.</u>
          <u xml:id="u-46.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Henryk Rutkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#HenrykRutkowski">Wysoka Izbo! Czynnikiem, który w istotny sposób wpływa na organizację zaopatrzenia ludności oraz warunkuje wzrost poziomu kultury handlu jest rozwój bazy materialno-technicznej uspołecznionego handlu, a w pierwszej kolejności wielkości sieci detalicznej i jej lokalizacja. W tej dziedzinie w ubiegłym okresie mieliśmy widoczne i odczuwalne osiągnięcia.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#HenrykRutkowski">Wygląd naszych sklepów bardzo się zmienił na korzyść, wiele z nich zmodernizowano, wiele powstało nowych, nowoczesnych placówek sprzedaży detalicznej i gastronomicznej. Wszyscy to widzą, wszyscy to doceniają. Inaczej się dziś kupuje niż to było przed kilkoma laty. Modernizacja sieci ogromnie podniosła kulturę obsługi konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#HenrykRutkowski">Nie wszędzie i nie zawsze można jednak wyrazić to zadowolenie. Są jeszcze rejony kraju, dzielnice i przedmieścia, w których odczuwa się nadal dotkliwy brak punktów sprzedaży i zakładów gastronomicznych, nie mówiąc już o niewłaściwym rozmieszczeniu branżowym istniejącej sieci. Sprawa ta niejednokrotnie była poruszana na Komisji Handlu, a także ostatnio znalazła ona wyraz w dezyderatach, w których sejmowa Komisja Handlu postuluje:</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#HenrykRutkowski">— dokonanie analizy prawidłowości rozmieszczenia sieci detalicznej w przekroju regionalnym;</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#HenrykRutkowski">— zastosowanie bardziej elastycznych form handlu, to jest ruchomych i sezonowych punktów sprzedaży detalicznej.</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#HenrykRutkowski">Plan roku 1967 zakłada dalszy rozwój sieci detalicznej, której stan osiągnie łącznie 116.069 sklepów o powierzchni 7.435 tys. m2 oraz 53.463 jednostek drobno-detalicznych, a także 15.548 zakładów gastronomicznych o 952 tys. miejsc konsumpcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-48.6" who="#HenrykRutkowski">Jednakże analiza zadań planu wskazuje, że przy wzroście Obrotu towarowego i detalicznego w 1967 r., w porównaniu do 1966 r. o 6,3%, liczba sklepów wzrośnie tylko o 1,8%, zaś powierzchnia ich o 4,7%. Podobne proporcje zarysowują się w gastronomii.</u>
          <u xml:id="u-48.7" who="#HenrykRutkowski">Wynikają stąd Określone trudności i pilne zadania dla resortu handlu wewnętrznego i rad narodowych. Konieczne bowiem będzie podjęcie szeregu środków niezbędnych dla lepszego wykorzystania powierzchni sklepowej drogą dalszej modernizacji sklepów. Upowszechnienie organizacji i techniki sprzedaży detalicznej powinno przyczynić się do likwidacji „kolejek”, które dość często obserwujemy jeszcze w Sklepach samoobsługowych i preselekcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-48.8" who="#HenrykRutkowski">Zamierzenia resortu handlu wewnętrznego przewidują w ramach pianiu 5-letniego złagodzenie występujących dysproporcji w rozmieszczeniu sieci detalicznej i gastronomicznej między poszczególnymi Województwami i na terenie województw. Szczególnie ważnym zadaniem zarówno handlu, jak i budownictwa, jest niedopuszczenie w rocznych realizacjach do niedostatku sieci sklepów, zakładów gastronomicznych w nowo budowanych osiedlach mieszkalnych, na peryferiach miast i w miasteczkach. Terenowe organy władzy państwowej muszą zdecydowanie egzekwować realizację planowego przyrostu sieci sklepów, zakładów gastronomicznych z nowego budownictwa mieszkaniowego; to samo dotyczy sieci usługowej.</u>
          <u xml:id="u-48.9" who="#HenrykRutkowski">Chodzi o to, by uniknąć powtarzających się sytuacji, w których nowo wybudowane osiedla mieszkaniowe pozbawione są przez dłuższy Okres czasu podstawowej sieci handlowej, usługowej, a mieszkańcy tych osiedli — możliwości zaopatrzenia się w miejscu zamieszkania w podstawowe artykuły codziennej konsumpcji.</u>
          <u xml:id="u-48.10" who="#HenrykRutkowski">Działalność uspołecznionego przemysłu gastronomicznego w porównaniu z poprzednim okresem zakłada dalszy postęp we wzroście Obrotów, dalszą poprawę w dziedzinie wzrostu ilości i jakości produkcji własnej, przewiduje również wzrost kultury i rzetelności obsługi.</u>
          <u xml:id="u-48.11" who="#HenrykRutkowski">Według założeń planu na 1967 r. przy wzroście obrotów o 9,1% w porównaniu z rokiem 1966, liczba zakładów wzrośnie o 2,7%, a miejsc konsumpcyjnych o 3,9%.</u>
          <u xml:id="u-48.12" who="#HenrykRutkowski">Mechaniczne porównanie tych wskaźników nie sugeruje wyraźniejszej poprawy, pozornie pogłębia tłumaczenie, że hamulcem w podniesieniu sprawności działania oraz efektów ekonomicznych gastronomii jest niedostateczna liczba zakładów gastronomicznych i miejsc konsumpcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-48.13" who="#HenrykRutkowski">Faktycznie jednak przeznaczane środki stwarzają warunki do stopniowej, wyraźnej poprawy działalności, jeśli resort handlu, zarządy central spółdzielczych, a zwłaszcza prezydia rad narodowych podejmą zdecydowane kroki w kierunku wykorzystania wszystkich istniejących rezerw dla zwiększenia wydajności miejsc konsumpcyjnych drogą dalszej modernizacji zakładów gastronomicznych, rozszerzenia samoobsługi oraz zapewnienia niezbędnego wyposażenia zaplecza w odpowiedni sprzęt i narzędzia; jeśli spowodują właściwe wykorzystanie poważnej liczby maszyn i urządzeń gastronomicznych oraz zapewnią właściwą ich konserwację i remonty; jeśli wreszcie podejmą zdecydowaną walkę o lepszą organizację pracy i bardziej efektywny nadzór nad działalnością zakładów gastronomicznych, aby zlikwidować wciąż jeszcze niski poziom kultury obsługi konsumentów, złą jakość potraw i nierzadko występującą nierentowność.</u>
          <u xml:id="u-48.14" who="#HenrykRutkowski">Reasumując, osiągnięcia dotychczasowe handlu i niemałe pozytywne doświadczenie oraz właściwe wykorzystanie przewidzianych w planie na 1967 rok środków — powinny w efekcie przynieść odczuwalną przez społeczeństwo poprawę działalności uspołecznionego przemysłu gastronomicznego.</u>
          <u xml:id="u-48.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Wacław Kiełczewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#WacławKiełczewski">Wysoki Sejmie! Gdy rok temu zabierałem głos na temat rzemiosła, musiałem stawiać wnioski i postulaty pod adresem rządu. Obecnie, po wydaniu szeregu doniosłych, a dla rzemiosła korzystnych przepisów prawnych, mogę stwierdzić, że chociaż nie wszystkie te przepisy weszły już w życie — niektóre bardzo ważne przepisy podatkowe ze zrozumiałych względów obowiązywać będą dopiero od nowego roku — to przecież w końcu września bieżącego roku, w porównaniu z końcem września ubiegłego roku, liczba zakładów rzemieślniczych wzrosła o 4,1%, zaś liczba zatrudnionych w rzemiośle — o 7,1%. Wzrost liczby zakładów wystąpił we wszystkich grupach rzemiosł, z wyjątkiem rzemiosł odzieżowych, w których nadal występuje tendencja spadkowa, co jest zrozumiałe na tle ogólnych tendencji rozwojowych tych rzemiosł, występujących zresztą także i w innych krajach. Wzrost ten wystąpił w całym kraju, w miastach jak i na wsi. Wzrosła także działalność rzemieślniczych spółdzielni zaopatrzenia i zbytu zarówno w zakresie zaopatrywania materiałowego rzemiosła, jak i zbytu wyrobów i usług rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#WacławKiełczewski">Obecnie więc mamy 147.172 zakłady rzemieślnicze z liczbą 265.212 zatrudnionych. Rozwój tych zakładów przyczynia się do rozładowania wyżu demograficznego i umożliwia zatrudnienie młodzieży wchodzącej w wiek produkcyjny.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#WacławKiełczewski">Spodziewamy się przekroczenia wskaźników rozwoju rzemiosła przyjętych na rok bieżący zarówno w stosunku do liczby zakładów, jak i zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#WacławKiełczewski">Na tym tle na specjalne podkreślenie zasługuje, że rady narodowe oceniają możliwości rozwoju rzemiosła z reguły bardziej optymistycznie niż władze centralne. Fakt ten dowodzi, że rady narodowe oceniają wysoko zapotrzebowanie na pracę rzemiosła na swoim terenie, że doceniają potrzebę rozwoju rzemiosła i jego rolę w życiu gospodarczym, zwłaszcza mniejszych miejscowości. Współpraca samorządu rzemiosła z radami narodowymi układa się coraz pomyślniej. W roku bieżącym odnotowaliśmy znaczne usprawnienie tej współpracy na ważnym odcinku spraw podatkowych, które przestały spędzać sen z oczu rzemieślników. Także i w zakresie zagadnień administracji przemysłowej nastąpiła poprawa na lepsze, a wypadki odmowy wydawania uprawnień przemysłowych zdarzają się coraz rzadziej.</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#WacławKiełczewski">Nowe przepisy prawne zarówno w zakresie problematyki podatkowej i prawa rzemieślniczego, omawiającego przepisy regulujące działalność rzemiosła, jak i w zakresie problematyki cen i inwestycji, nie tylko wydatnie poprawiły pozycję prawną rzemiosła, lecz nałożyły na jego samorząd nowe, bardzo poważne obowiązki.</u>
          <u xml:id="u-50.5" who="#WacławKiełczewski">Samorząd dopomagał rzemiosłu od zarania swego istnienia, jednakże formy stosowane dotychczas, chociaż potrzebne i celowe w dalszym ciągu, przestały już wystarczać. Nie dość jest bowiem doszkalać dyspensowiczów i czeladników na stopień mistrza w zakresie umiejętności czysto rzemieślniczych, nie dość jest prowadzić różne kursy specjalistyczne dla mistrzów, zaznajamiające ich z nowymi tworzywami i nowymi technikami pracy. Prowadzenie akcji kulturalno-oświatowej także już nie wystarcza. Trzeba rozszerzyć zakres tych prac na problemy, które dopiero zaczynają się zarysowywać, a które będą nabierać coraz większego znaczenia w miarę tego, jak wzrastać będzie zarówno liczba zakładów rzemieślniczych, jak i ich przeciętna wielkość, co jest przecież założone w programach rozwoju rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-50.6" who="#WacławKiełczewski">Rzemieślników naszych musimy zacząć uczyć umiejętności prawidłowego organizowania pracy w swoich warsztatach, prawidłowego rozmieszczania maszyn i urządzeń, właściwego obchodzenia się z pracownikami, musimy także przyswajać im umiejętności handlowe, których brak powoduje nader często likwidowanie zakładów rzemieślniczych. Jest to stwierdzone w innych krajach, np. w Holandii, a zjawisko to występuje i u nas.</u>
          <u xml:id="u-50.7" who="#WacławKiełczewski">Musimy — i to jest naszym zadaniem, zadaniem samorządu rzemiosła — stworzyć nową gałąź nauki o przedsiębiorstwie rzemieślniczym. Mam nadzieję, że w pracy tej dopomoże nam mający powstać w przyszłym roku poznański oddział Instytutu Przemysłu Drobnego i Rzemiosła, który chcemy traktować jako zakład ekonomii przedsiębiorstw rzemieślniczych. Zdajemy sobie bowiem sprawę, że i w problematyce rzemiosła niezbędna jest ścisła współpraca praktyków z naukowcami.</u>
          <u xml:id="u-50.8" who="#WacławKiełczewski">Jeżeli wspominam o tym Wysokiemu Sejmowi, to dlatego, że chcę dać wyraz świadomości samorządu rzemiosła i jego działaczy, że dotychczasowe formy pracy rzemieślników są częstokroć przestarzałe i wymagają zmiany na lepsze, a to jest możliwe tylko przez intensywne szkolenie.</u>
          <u xml:id="u-50.9" who="#WacławKiełczewski">Wybitny ekonomista francuski Jean Fourastié powiada w swej wydanej ostatnio książce „40 tysięcy godzin”, że nowoczesna cywilizacja, nowoczesna technika umożliwi już naszym wnukom przepracowywanie średnio 40 tys. godzin w okresie aktywności zawodowej, to jest 40 tygodni rocznie przy 30-godzinnym tygodniu pracy. Warunkiem jest jednakże stałe doskonalenie zawodowe ludzi już wyszkolonych, bo postęp techniki praktycznie nie ma granic i ten, kto za nim nie nadąża, cofa się, a nie postępuje naprzód.</u>
          <u xml:id="u-50.10" who="#WacławKiełczewski">Rzemiosło pracuje w sferze postępu technicznego; należy do tych działów gospodarki, które zaliczane są do tercjarnej sfery gospodarki, sfery rozwijających się usług, wchłaniającej wciąż siły robocze, zwiększającej swój udział w ogólnym zatrudnieniu. Warunkiem jednak udziału w tym rozwoju jest nie tylko utrzymywanie, lecz stałe podnoszenie poziomu sprawności naszego rzemiosła — sprawności technicznej, organizacyjnej i handlowej.</u>
          <u xml:id="u-50.11" who="#WacławKiełczewski">Zadaniem samorządu rzemiosła jest więc czuwanie nad tym, by sprawność ta wzrastała; jest to również zadaniem spółdzielczości rzemieślniczej. Komitet Drobnej Wytwórczości zalecił nam wypełnianie tych zadań z naszej własnej inicjatywy, gdyż obserwując warunki rozwoju gospodarczego i rozwoju rzemiosła, zdajemy sobie sami sprawę z naglącej konieczności podjęcia tych prac.</u>
          <u xml:id="u-50.12" who="#WacławKiełczewski">Wysoki Sejmie! Tym razem nie proszę o dalsze ulgi czy przywileje. Nie stawiam postulatów. Mam nadzieję, że przedstawiony Wysokiemu Sejmowi w ramach planu gospodarczego program rozwoju rzemiosła na rok przyszły zostanie wykonany. Zapewniam, że organizacje rzemiosła dołożą wszelkich starań, by podnosić poziom pracy rzemiosła, by je unowocześniać i wzmacniać.</u>
          <u xml:id="u-50.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#ZygmuntFilipowicz">Panie Marszałku, Wysoka Izbo! Sesja budżetowa Sejmu jest tym forum, na którym rozważa się zarówno proporcje rozwoju gospodarczego i społecznego, jak też wiele innych zagadnień, które występują w toku prac posła w komisjach sejmowych, w czasie jego studiów własnych i na spotkaniach z wyborcami.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#ZygmuntFilipowicz">Jako pierwsze z zagadnień podnoszę wnioski z sesji historyków, która odbyła się w listopadzie roku bieżącego na Wawelu. Toczyła się tam wysoce owocna i potrzebna nam na dziś i jutro dyskusja na temat przyczyn upadku Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#ZygmuntFilipowicz">Przedmiotem rozważań i analizy były dwa krańcowe ujęcia ocen — „winy obcej” i „winy własnej”.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#ZygmuntFilipowicz">Szukano odpowiedzi na pytanie, gdzie należy szukać źródeł zła, które wymazało Polskę na 125 lat z mapy państw europejskich? Czy głównie w złej sytuacji politycznej i zachłanności oraz w złej woli sąsiadów-zaborców? Czy też powinniśmy mieć może pretensję głównie do siebie? Na tej wawelskiej sesji na temat konieczności szukania przyczyn upadku wypowiedział się Premier Józef Cyrankiewicz, stwierdzając między innymi: „Dotarcie do źródeł słabości i przyczyn klęsk było wszakże nie mniej istotne dla egzystencji narodowej niż krzepienie ducha narodowego. A w pewnym momencie stało się wręcz koniecznością”. Na tejże samej sesji wicemarszałek Kliszko zaapelował do historyków o większe uwzględnienie w ich pracach sprawy kształtowania się państwowości polskiej. Apel ten był rzeczywiście wysoce uzasadniony. Organizacja państwowa tworzy bowiem warunki do naturalnego rozwoju narodu i zaspokajania jego potrzeb i aspiracji.</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#ZygmuntFilipowicz">Obecnie jesteśmy w korzystnej sytuacji. Posiadamy własne państwo i uwzględniające rzeczywisty interes narodowy sojusze.</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#ZygmuntFilipowicz">Na właściwie pojętą koncepcję państwowości składają się — jak wiemy — doświadczenia przeszłości, umiejętność wyciągnięcia z nich prawidłowych wniosków, a ponadto — realne uwarunkowania polityczne.</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#ZygmuntFilipowicz">Z wnikliwego zgłębienia naszej narodowej przeszłości i ze zrozumienia wartości szeregu osiągnięć krystalizuje się nowoczesna polska myśl polityczna i koncepcja państwowości socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-52.7" who="#ZygmuntFilipowicz">Na sesji OK FJN w dniu 14 stycznia 1966 r. Władysław Gomułka stwierdził między innymi: „Naród polski, doświadczony swoją tysiącletnią historią, doświadczony zwłaszcza historią najnowszą, historią najazdu hitlerowskiego, kiedy stanęliśmy w obliczu kompletnej zagłady, ten naród się zmienił”.</u>
          <u xml:id="u-52.8" who="#ZygmuntFilipowicz">Naród nasz — takie jest moje głębokie przekonanie — w wyniku doświadczeń osiągnął wysoki stopień świadomości i dojrzałości politycznej, kieruje się nie tylko sercem, ale i rozumem. Dał i daje tego rozliczne dowody.</u>
          <u xml:id="u-52.9" who="#ZygmuntFilipowicz">Wielka jest w tym zasługa obozu polskiej lewicy i myśli marksistowskiej. Niemałe znaczenie ma również powstanie środowisk lewicy chrześcijańskiej. Nawiązuje ona do dobrych tradycji chrześcijańskiej myśli społecznej w. Polsce, ale ma również ambicje pełnego uczestnictwa w stworzeniu i umacnianiu podstaw dalszego rozwoju naszego państwa. My — ludzie obecnie reprezentujący określone środowiska ludzi wierzących — mocno akcentujemy swój światopogląd. Pragniemy nadal prowadzić działalność organizacyjną w poczuciu słuszności jej konstruktywnych wartości. Chcemy korzystać w pełni z przysługujących matm praw obywatelskich, poczuwając się do odpowiedzialności za współrealizację wielkiego zadania, jakim jest tworzenie państwa socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-52.10" who="#ZygmuntFilipowicz">Ludzie wierzący motywację swego działania czerpią ze wskazań światopoglądu chrześcijańskiego i inspiracji ideowej organizacji społeczno-politycznych wśród nich działających.</u>
          <u xml:id="u-52.11" who="#ZygmuntFilipowicz">Z tych racji prezentujemy postulat o rozszerzenie posiadanych przez nas środków przekazu, kształtujących świadomość polityczną społeczności wierzących na rzecz socjalistycznego zaangażowania.</u>
          <u xml:id="u-52.12" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoka Izbo! Posłowie Koła Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego pracują w sześciu komisjach sejmowych. Mieli więc tam możność zapoznania się z całokształtem planów i budżetów, jak też brali czynny udział w analizie szczegółowej działań gospodarczych i społecznych naszego państwa za rak 1965 i projektowanych na lata 1967 i 1968.</u>
          <u xml:id="u-52.13" who="#ZygmuntFilipowicz">Stąd mamy pełną świadomość słuszności zasadniczych wniosków Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zaprezentowanych nam we wszechstronnym referacie sprawozdawcy generalnego, pasła Stanisława Cieślaka, w przedmiocie uchwały o NPG na rok 1967 i o podstawowych założeniach roku 1968 oraz w przedmiocie ustawy budżetowej na rok 1967. Zgodni też jesteśmy z oceną sprawozdania rządu z wykonania NPG i budżetu państwa — przedstawioną przez posła Tadeusza Janczyka oraz z wnioskami Najwyższej Iżby Kontroli w przedmiocie udzielenia absolutorium dla rządu za rok 1965.</u>
          <u xml:id="u-52.14" who="#ZygmuntFilipowicz">Posłowie z Koła Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego głosować będą za przyjęciem wniosków.</u>
          <u xml:id="u-52.15" who="#ZygmuntFilipowicz">Jednakże, Koleżanki i Koledzy Posłowie, jako pracownik nauki chcę zwrócić Waszą uwagę i powierzyć specjalnej trosce rządu Sprawę zaiste trudną, której szersze uwzględnienie niż to przewiduje Narodowy Plan Gospodarczy i budżety na lata 1967 i 1968, może spowodować — tam gdzie to jest możliwe — zasadniczą zmianę w tempie rozwoju naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-52.16" who="#ZygmuntFilipowicz">Chodzi tu o realizację zadań, które wykonać może i powinna nauka polska. Jej rola w dużym stopniu polega na wprowadzeniu wyników badań w działalność gospodarczą, społeczną i techniczną.</u>
          <u xml:id="u-52.17" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoko oceniane są walory nauki w naszym państwie. Mimo jednak wielkich, jak na nasze możliwości stale zresztą rosnących nakładów na badania naukowe, nie jesteśmy, niestety, na czołowym miejscu w wielkiej rodzinie krajów socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-52.18" who="#ZygmuntFilipowicz">Istnieje niebezpieczeństwo, że rosnąć będzie rozpiętość zaistniałego opóźnienia, w wyniku tego, że odsetek dochodu narodowego przeznaczany przez nas na badania naukowe jest wciąż za niski.</u>
          <u xml:id="u-52.19" who="#ZygmuntFilipowicz">Efektywność nakładów na naukę nie wymaga wprawdzie żadnych specjalnych uzasadnień, tym niemniej jednak chcę przedstawić zebranym tu posłom inne spojrzenie na tę sprawę.</u>
          <u xml:id="u-52.20" who="#ZygmuntFilipowicz">Nasze państwo — słusznie zresztą — popiera bardzo intensywnie rozwój nauki w wielkiej dziedzinie badań technicznych. Musi jednak budzić zaniepokojenie niedostatek środków na badania w równie wielkiej rodzinie nauk ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-52.21" who="#ZygmuntFilipowicz">Ekonomia i technika — to dwie ręce dźwigające rozwój gospodarczy kraju. Gdy wzmocni się tylko jedną — efektywność społeczna badań będzie znacznie niższa. Koszty, jakie wynikną z opóźnienia w zakresie badań ekonomicznych, będą wielokrotnością niewydatkowanych na te badania sum.</u>
          <u xml:id="u-52.22" who="#ZygmuntFilipowicz">A oto niektóre zebrane przeze mnie pełniejsze argumenty.</u>
          <u xml:id="u-52.23" who="#ZygmuntFilipowicz">Współczesne życie nasuwa nam cały szereg potrzeb, które w zasadniczym stopniu są wynikiem postępu nauki i techniki. Nikt z nas nie wyobraża sobie dziś życia bez elektryczności, gazu, radia, telefonu, a nawet telewizora. A przecież stanowią one rezultat wdrażania do produkcji i konsumpcji wyników twórczej pracy naukowca, osiągniętych przed wielu laty czy przed laty kilku.</u>
          <u xml:id="u-52.24" who="#ZygmuntFilipowicz">Pozycja nauki i jej pracowników stale rośnie w świecie, chociażby głównie w wyniku osiągnięć w dziedzinie energii atomowej, akcji sputników na orbicie, odkryć archeologii i geologii, nowych leków i inne.</u>
          <u xml:id="u-52.25" who="#ZygmuntFilipowicz">W Polsce wyrazem tego jest nadanie wysokiej rangi nagrodom państwowym, przyznawanym naukowcom różnych specjalności.</u>
          <u xml:id="u-52.26" who="#ZygmuntFilipowicz">Coraz silniej występuje w społeczeństwie przeświadczenie, że bez zaangażowania się naukowców aż do bezpośredniego udziału w realizacji zadań praktycznych włącznie, bez wykorzystania ich możliwości — rozwój społeczny i gospodarczy kraju będzie znacznie wolniejszy. W tym przeświadczeniu ogólnym jest bardzo wiele prawdy, jak też wiele nadziei na szybkie praktyczne rezultaty badań, odkryć i wynalazków. Wielu rozumiejących problemy nauki, nie zdaje sobie jednak sprawy z wielkości koniecznych nakładów finansowych, wyprzedzających bieżące potrzeby. A więc uszczuplających obecne warunki życia obywatela na rzecz korzyści za lat kilka czy kilkanaście.</u>
          <u xml:id="u-52.27" who="#ZygmuntFilipowicz">Stoi przed nami wielkie i trudne zadanie znalezienia się w czołówce światowej. Mamy ku ternu warunki, gdyż osiągnięcia uzyskane w szeregu dziedzin naukowych, dają nam dobre punkty startu. Jesteśmy więc na dobrej drodze.</u>
          <u xml:id="u-52.28" who="#ZygmuntFilipowicz">Realizacja tego zadania przyniesie nam szybszy wzrost potencjału gospodarczego kraju, pozycję dobrego partnera na rynkach międzynarodowych i godne miejsce wśród narodów świata.</u>
          <u xml:id="u-52.29" who="#ZygmuntFilipowicz">Wykorzystanie badań wymaga jednak, by wynalazcy i twórcy udoskonaleń, by odkrywcy siarki, ropy czy miedzi, mogli bezpośrednio i zgodnie współpracować z ludźmi produkcji, eksploatacji, jak też z ekonomistami działającymi na rynku wewnętrznym i międzynarodowym. Bez tego współdziałania — wykorzystanie zdobyczy nauki będzie znacznie niższe niż wartość, jaką one prezentują.</u>
          <u xml:id="u-52.30" who="#ZygmuntFilipowicz">Lubimy czynić porównania z Francją. Oto one. W ostatnich 10 latach Francja rozbudowała swój potencjał naukowy, wydając w 1962 r. na te cele 5,7 mld franków, a obecnie — rocznie około 10 mld franków, co równa się około 2 mld dolarów. Zatrudnionych jest obecnie 36 tys. badaczy.</u>
          <u xml:id="u-52.31" who="#ZygmuntFilipowicz">Nauka stała się obecnie czynnikiem ważkim na rynkach międzynarodowych badań zarówno technicznych i ekonomicznych, jak i w wielu innych dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-52.32" who="#ZygmuntFilipowicz">Wskazania są przeto proste. Musimy działać całym frontem badań, a więc poprzez instytuty resortowe, placówki PAN i zakłady szkolnictwa wyższego, wykorzystując optymalne możliwości istniejących warsztatów naukowych.</u>
          <u xml:id="u-52.33" who="#ZygmuntFilipowicz">Sprawa jest godna podkreślenia jeszcze z tej racji, że tempo rozwoju krajów socjalistycznych — W tym i naszego — jest znacznie szybsze niż krajów kapitalistycznych, a to jest nasza wielka szansa.</u>
          <u xml:id="u-52.34" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoka Izbo! Poruszając te sprawy, jestem wyrazicielem poglądów nurtujących polskie środowiska naukowe:</u>
          <u xml:id="u-52.35" who="#ZygmuntFilipowicz">„Społeczeństwo i państwo mają prawo wymagać od nauki — stwierdził Prezes Polskiej Akademii Nauk prof. dr Janusz Groszkowski w artykule ogłoszonym 3 grudnia 1966 r. w „Życiu Warszawy” — aby stała się prawdziwą, bezpośrednią siłą produkcyjną, główną dźwignią rozwoju kraju, ale wymaga to powszechnego zrozumienia znaczenia nauki i zapewnienia jej warunków moralnych, materialnych i organizacyjnych”.</u>
          <u xml:id="u-52.36" who="#ZygmuntFilipowicz">W tymże „Życiu Warszawy” dnia 8 grudnia 1966 r. Minister dr Mieczysław Lesz pisał między innymi:</u>
          <u xml:id="u-52.37" who="#ZygmuntFilipowicz">„Różne były dawniej definicje kraju gospodarczo rozwiniętego. Dziś nikt nie wątpi, że kraj gospodarczo rozwinięty jest to kraj o wysokim rozwoju nauki, a w szczególności nauk matematyczno-fizycznych, technicznych i biologicznych”.</u>
          <u xml:id="u-52.38" who="#ZygmuntFilipowicz">Zgadzając się z wywodami Ministra, chciałbym w wymienionym przez niego zestawie umieścić również nauki ekonomiczne i humanistyczne. Tęgo rodzaju poglądy są liczne i raczej powszechne.</u>
          <u xml:id="u-52.39" who="#ZygmuntFilipowicz">Jako działacz Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego chciałbym na zakończenie tej części mego wywodu dać wyjątki z apelu papieża Pawła VI skierowanego w dniu 24 października 1966 r. do przedstawicieli Komitetu Doradczego Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Nauki i Techniki w sprawie walki z głodem w świecie.</u>
          <u xml:id="u-52.40" who="#ZygmuntFilipowicz">Mówiąc o nich, a więc o nauce i technice, papież wyraził gorące pragnienie: „Oby mogły one w waszych doświadczonych rękach służyć tylko dobru, postępowi i rozwojowi człowieka w najwłaściwszym rozumieniu, w aspekcie ekonomicznym, społecznym i moralnym”.</u>
          <u xml:id="u-52.41" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoki Sejmie! Kończący się rok 1966, rok obchodów 1000-lecia Państwa Polskiego i tysiąclecia chrztu — nie był rokiem łatwym dla nas — ludzi wierzących, tak żywotnie zainteresowanych harmonijnym rozwojem stosunków kościół — państwo. Nie układały się one tak, jak byśmy tego pragnęli. Miało to miejsce wbrew logice dokonujących się przeobrażeń. Przede wszystkim w postawie kościoła wobec świata, w szczególności w wyniku pontyfikatu Jana XXIII oraz ducha i uchwał. II Soboru Watykańskiego, a także — naszym zdaniem — w zmianie oceny przez marksistów trwałości, wartości i roli społecznej Wierzeń religijnych.</u>
          <u xml:id="u-52.42" who="#ZygmuntFilipowicz">Uważamy tu za konieczne przypomnienie porozumienia zawartego między rządem a episkopatem w 1950 r. Była tam postawiona jakże słuszna i jakże na długo przód Soborem zasada:</u>
          <u xml:id="u-52.43" who="#ZygmuntFilipowicz">— że misja kościoła może być realizowana w różnych ustrojach społecznych i gospodarczych ustanowionych przez władzę świecką;</u>
          <u xml:id="u-52.44" who="#ZygmuntFilipowicz">— że kościół będzie się przeciwstawiał nadużywaniu uczuć religijnych dla innych celów.</u>
          <u xml:id="u-52.45" who="#ZygmuntFilipowicz">Są to stwierdzenia, które powinny stanowić podstawę normalizacji stosunków kościół — państwo.</u>
          <u xml:id="u-52.46" who="#ZygmuntFilipowicz">Zgadzamy się także w pełni ze słowami listu pasterskiego ks. biskupa Michała Klepacza odczytanego 11 września roku bieżącego w kościołach łódzkich: „Mają swą wartość rozmowy między państwem a kościołem i są na czasie szacunek państwa dla kościoła i szacunek kościoła dla państwa, który wyraża się zewnętrznie w rozdziale kościoła od państwa, pod warunkiem, że państwo szanuje prawo kościoła, a kościół — prawa państwa. Nadrzędną zasadą dla obydwu instytucji jest sprawa, jak już podkreśliliśmy — moralna”.</u>
          <u xml:id="u-52.47" who="#ZygmuntFilipowicz">Wysoki Sejmie! — Pragniemy rozmów bezpośrednich i układów między Stolicą Apostolską a rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, przy równoczesnych rozmowach z hierarchią naszego kościoła. Uważamy, że towarzyszyć im powinno uświadomienie co do trwałości i treści wierzeń religijnych, a także trwałości i treści przemian socjalistycznych oraz uznanie przez episkopat zasad ustroju socjalistycznego i polityki zagranicznej naszego kraju. Powinno to stanowić podstawę do znalezienia przez kościół właściwej pozycji dla swobodnego pełnienia misji duszpasterskiej wśród ludzi wierzących, a także podstawę do rozwiązywania po linii życzeń ludzi wierzących wszystkich żywotnych spraw, które czekają na właściwe ukształtowanie w wyniku koniecznych negocjacji i uzgodnień.</u>
          <u xml:id="u-52.48" who="#ZygmuntFilipowicz">Pełna normalizacja stosunków kościół — państwo stanie się niewątpliwie czynnikiem sprzyjającym coraz aktywniejszemu zaangażowaniu się szerokich rzesz ludzi wierzących w budowę socjalistycznej Polski. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-52.49" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#JanKarolWende">Jako ostatni w debacie budżetowej w dniu dzisiejszym głos zabierze poseł Józef Dechnik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#JózefDechnik">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pragnę poruszyć sprawę aktywizacji i rozwoju małych miast i miasteczek w świetle projektu Narodowego Planu Gospodarczego na 1967 r. oraz założeń planu na 1968 r. Problem ten był wielokrotnie przedmiotem szczególnego zainteresowania centralnych władz partii i stronnictw politycznych oraz rządu, czego najlepszym wyrazem są podjęte uchwały zalecające uwzględnianie potrzeb ośrodków opóźnionych w rozwoju gospodarczym, wymagających aktywizacji w ramach planów wieloletnich.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#JózefDechnik">Jedną z dziedzin gospodarki narodowej, która ze względu na swoją specyfikę czy też charakter ma największą łatwość dotarcia do rejonów i ośrodków opóźnionych w rozwoju gospodarczym, do rozproszonych po całym kraju setek miast i miasteczek — jest drobna wytwórczość.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#JózefDechnik">Projekt planu drobnej wytwórczości na 1967 r. i założenia planu na 1968 r. uwzględniają w poważnym stopniu problem aktywizacji tych ośrodków.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#JózefDechnik">Założone tempo rozwoju produkcji przez piony drobnej wytwórczości w latach 1967–1968 jest największe na terenie województw słabo rozwiniętych, a ostatnio szybko odrabiających opóźnienia w rozwoju gospodarczym, szczególnie w rolnictwie, takich województw, jak: lubelskie, białostockie, zielonogórskie, koszalińskie i inne. Województwa te bowiem wykazują największe przyrosty zatrudnienia, jeżeli chodzi o drobną wytwórczość w 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#JózefDechnik">W latach poprzednich w polityce inwestycyjnej drobnej wytwórczości w państwowym przemyśle terenowym i spółdzielczości pracy, przeważał kierunek lokalizowania nowych inwestycji produkcyjnych w większych ośrodkach miejskich, liczących ponad 50 tys. mieszkańców. Obecnie, jak wynika z projektu planu na 1967 r. i założeń na 1968 r., przeważa kierunek na inwestowanie w małych miastach do 10–20 tys. mieszkańców. Na przykład w woj. białostockim na 5 tytułów inwestycyjnych, 4 zlokalizowano w miasteczkach do 5 i 10 tys. mieszkańców, w woj. krakowskim i gdańskim wszystkie inwestycje produkcyjne planowane przez drobną wytwórczość na 1967 r. są zlokalizowane w małych miasteczkach i osiedlach. Ten kierunek trzeba bardziej konsekwentnie przeprowadzać.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#JózefDechnik">Sprawa aktywizacji gospodarczej ośrodków opóźnionych w rozwoju jest problemem ważnym, a zarazem trudnym. Wiemy z praktyki, że w dotychczasowej dyskusji na te tematy skupiano główną uwagę na ekonomicznych stronach tego zagadnienia. Nie negując słuszności tego kryterium, należałoby z całą ostrością widzieć społeczno-polityczne aspekty tych spraw. Ludność bowiem miast i miasteczek położonych szczególnie w rejonach słabo rozwiniętych gospodarczo — tam gdzie nie ma przemysłu kluczowego — całe nadzieje na ożywienie gospodarcze i kulturalne, na rozwiązanie problemu zatrudnienia, nadwyżek siły roboczej wiąże z rozwojem drobnej wytwórczości, z rozwojem produkcji nakładczej i rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#JózefDechnik">Zagadnienie rozwoju małych miast jest niezwykle ważne ze względu na specjalnie trudną tam sprawę zatrudnienia kobiet.</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#JózefDechnik">Ludność małych miast oraz rejonów w pobliżu tych miast położonych nurtują obawy co do tempa wprowadzania do praktyki uchwał i postanowień, odnoszących się do aktywizacji tych rejonów. Słyszymy to na spotkaniach z wyborcami, na sesjach rad narodowych, na różnych naradach społeczno-gospodarczych, na których ludzie z różnych środowisk wykazują zniecierpliwienie w tych sprawach. Jednocześnie przy tym twierdzą, że wszystkie decyzje dotyczące tych spraw są jak najbardziej słuszne, wychodzące na spotkanie ich nadziejom, że wszystko to stanowi dla tych ośrodków szanse rozwojowe.</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#JózefDechnik">Duże zainteresowanie w małych miastach i miasteczkach wzbudziła uchwała nr 302 Rady Ministrów z dnia 6 września bieżącego roku, dotycząca utworzenia 1,5-miliardowego funduszu aktywizacji małych miast i miasteczek. Uchwała ta — jak wiadomo — preferuje inwestycje szybko rentujące się, oparte na możliwościach wykorzystania lokalnych rezerw produkcyjnych, nadwyżki siły roboczej, surowców miejscowych, odpadowych i wtórnych.</u>
          <u xml:id="u-54.9" who="#JózefDechnik">W wyniku tej uchwały w 16 województwach opracowano dotychczas programy aktywizacji niektórych małych miast i osiedli na lata 1966–1970. Programy te zatwierdzone zostały przez prezydia wojewódzkich rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-54.10" who="#JózefDechnik">Obecnie w Komisji Planowania przy Radzie Ministrów przeprowadza się analizę realności tych programów. Z niepełnej jeszcze ogólnej analizy wynika, że ilość miast i osiedli, przewidzianych do aktywizacji w ramach bieżącego planu 5-letniego, wynosi 438. Planowane nakłady inwestycyjne na rak 1967 i założenia na rok 1968 wynoszą analogicznie 263 i 270 mln zł. W wyniku realizacji inwestycji rozpoczynanych w 1967 r. szacuje się, że przyrost wartości produkcji wynieść ma 1.631 mln zł, a zatrudnią te zakłady 19.500 osób, w tym ponad 10 tys. kobiet, zaś średni koszt jednego miejsca pracy wyniesie niepełne 34 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-54.11" who="#JózefDechnik">Jednak biorąc pod uwagę opracowania poszczególnych programów wojewódzkich należy zaznaczyć, że niektóre z nich wymagają wielu jeszcze uzupełnień, na przykład: nie wykazuje się efektów przyrostu wartości produkcji w poszczególnych pozycjach planu. Koszty inwestycji ujęte są ogólnie na lata 1967–1968, bez rozbicia limitów na poszczególne lata; nasuwają się też wątpliwości co do projektowanych branż. Niektóre województwa nie w pełni przeanalizowały swoje potrzeby i możliwości. Wiele obaw budzi sprawa przygotowania dokumentacji projektowo-kosztorysowej. Na przykład dla inwestycji projektowanych do realizacji w 1967 r. zakłada się termin pełnego jej przygotowania do końca drugiego kwartału tegoż roku, a nawet i później.</u>
          <u xml:id="u-54.12" who="#JózefDechnik">Będzie w tej dziedzinie wiele trudności. Jedną z nich jest zagadnienie wykonania drobnych inwestycji i zaopatrzenia w materiały budowlane. To musi być stopniowo rozwiązywane przez samą drobną wytwórczość. Można 135 136 przecież organizować, w ramach kredytów na aktywizację, zakłady produkujące niektóre materiały budowlane, organizować wykonanie niektórych drobnych inwestycji systemem gospodarczym przez własne grupy remontowo-budowlane. Są już na tym odcinku pewne zamierzenia. Na przykład projektuje się powołanie w 1967 r., w ramach spółdzielczości pracy, 12 budowlanych spółdzielni, planuje się też zorganizować 3 samodzielne oddziały budownictwa w trzech województwach. Wszystkie te poczynania stwarzają realną perspektywę stopniowego rozwiązywania trudności w omawianym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-54.13" who="#JózefDechnik">Przy rozwiązywaniu problemu aktywizacji małych miast w latach 1967 i 1968, niezależnie od wykorzystania środków inwestycyjnych, należy pobudzać jednostki gospodarcze, działające na terenach opóźnionych w rozwoju gospodarczym do aktywizacji bezinwestycyjnej oraz do aktywizacji w oparciu o własne drobne inwestycje. W tej dziedzinie również istnieją różne możliwości. Chodzi tu o maksymalne wykorzystanie rezerw produkcyjnych w istniejących zakładach poprzez uruchomienie nie wykorzystanych mocy produkcyjnych, zwiększenie zmianowości, pełne wykorzystanie surowców miejscowych, odpadowych i wtórnych, wykorzystanie możliwości rozbudowy drobnych zakładów systemem gospodarczym, słowem — poprzez lepszą organizację zakładów i wykorzystanie inicjatywy załóg.</u>
          <u xml:id="u-54.14" who="#JózefDechnik">Aktywizacja małych miast, poza problemem zatrudnienia, ma niezwykłe znaczenie dla ogólnego rozwoju gospodarczego kraju, dla rozszerzenia produkcji na zaopatrzenie rynku, poprawy usług dla ludności zarówno w miastach, jak i na wsi, gdzie poza usługami konsumpcyjnymi — wielkie zapotrzebowanie jest na usługi produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-54.15" who="#JózefDechnik">Generalnie można stwierdzić, że w latach 1967–1968 i dalszych latach powstaną sprzyjające warunki do aktywizacji rejonów i ośrodków opóźnionych w rozwoju gospodarczym. Istnieje jednak potrzeba konsekwentnej koncentracji i skupienia nad tymi problemami większej uwagi ze strony wszystkich zainteresowanych ogniw aparatu państwowego. Przede wszystkim problemem małych miast powinny zajmować się systematycznie na co dzień terenowe rady narodowe i inne organizacje miejscowe.</u>
          <u xml:id="u-54.16" who="#JózefDechnik">Podobne zadania w sprawach wymagających szybkich decyzji centralnych stoją przed poszczególnymi pionami drobnej wytwórczości i Komisją Planowania przy Radzie Ministrów, bowiem władzom terenowym, które z natury rzeczy mają w tej dziedzinie największą rolę do spełnienia, należy skuteczniej niż dotąd pomagać.</u>
          <u xml:id="u-54.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#JanKarolWende">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#JanKarolWende">Wznowienie obrad nastąpi jutro o godz. 9 rano.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#JanKarolWende">Na porządku dziennym — dalszy ciąg debaty nad planem i budżetem na rok 1967.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#JanKarolWende">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Marię Mielczarek o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#MariaMielczarek">Posiedzenie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej odbędzie się jutro, to jest 20 grudnia br. w sali nr 67.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#MariaMielczarek">Posiedzenie rozpocznie się o godz. 8 rano.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#JanKarolWende">Zarządzam przerwę w posiedzeniu Sejmu do jutra, to jest do dnia 20 grudnia do godz. 9 rano.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 21)</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9)</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu wicemarszałkowie Zenon Kliszko i Jan Karol Wende)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#JanKarolWende">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#JanKarolWende">Powołuję na sekretarzy posłów Lucynę Adamowicz i Andrzeja Żabińskiego.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#JanKarolWende">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Lucyna Adamowicz.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#JanKarolWende">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#JanKarolWende">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność ma dzisiejszym posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w 'załączniku do protokołu posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#JanKarolWende">Przystępujemy do dalszego ciągu łącznej dyskusji nad projektem uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1967 r. i podstawowych założeniach na 1968 r., projektem ustawy budżetowej na rok 1967 oraz sprawozdaniami rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu za rok 1965.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#JanKarolWende">Jako pierwszy w dyskusji zabierze głos poseł Andrzej Benesz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#AndrzejBenesz">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! W naszym kraju pojęcie planu, jego konstruowanie, dyskusja przy jego zatwierdzaniu, to nie tylko określanie punktów docelowych, które chcemy osiągnąć i środków, które na to przeznaczamy, to także — a szczególnie w naszym parlamencie — dyskusja nad szeroko widzianym tłem określonych zamówień społecznych i wyrażonych w tej dyskusji trosk nie tylko o to, w jakim stopniu plan zostanie wykonany, ale i o to, jakie dodatkowe możliwości i walory społeczne plan sobą wyzwoli; w jakim stopniu i z jakim skutkiem akceptowany przez nas plan stanie się katalizatorem spraw sięgających znacznie dalej swym zakresem niż chronologiczne ramy uchwalonego planu i budżetu.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#AndrzejBenesz">W każdym kompleksowo budowanym planie zawarte są problemy w rozmaitym stopniu absorbujące uwagę społeczną.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#AndrzejBenesz">Są sprawy, które niezależnie od ich dużej obiektywnej wagi w mniejszym stopniu koncentrują uwagę i są sprawy może mniej kluczowo warunkujące ogólny rozwój, ale bezspornie budzące żywe zainteresowanie społeczne. Chyba typowym tego przykładem w naszym i nie tylko w naszym kraju są problemy turystyki, rekreacji, sfery związanych z tymi zagadnieniami usług.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#AndrzejBenesz">Przyczyny tego powszechnego zainteresowania problematyką turystyki i wypoczynku tkwią chyba bardzo głęboko we współczesnych społeczeństwach, oczywiście społeczeństwach naszego kręgu cywilizacyjnego. Faktem jest ogromna masowość tego zjawiska, waga jego aspektów kulturalnych i ekonomicznych; np. w ubiegłym roku według danych statystycznych zanotowano ponad 115 mln turystów międzynarodowych, oczywiście w ruchu światowym i co najmniej drugie tyle turystów wewnątrzkrajowych.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#AndrzejBenesz">W ślad za tym szerokim zainteresowaniem idą odpowiednio duże możliwości inicjatyw społecznych. I w tym stanie rzeczy słuszne wydaje się zajęcie w dyskusji sejmowej nie tylko docelowymi wielkościami zawartymi w planie i budżecie, ale i możliwościami ich poszerzania; i to nie tyle drogą nowych nakładów, ile wskazując na dodatkowe możliwości wypływające z wyjścia naprzeciw istniejącym inicjatywom społecznym.</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#AndrzejBenesz">Zakres i możliwości tych inicjatyw najbardziej czytelnie i bezspornie reprezentuje przede wszystkim rosnąca aktywność naszych rad narodowych coraz bardziej zainteresowanych tymi zagadnieniami oraz żywsza, szersza i coraz bardziej w społecznych formach działania osadzona aktywność organizacji społecznych, zajmujących się turystyką, jak na przykład Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego i innych licznych organizacji regionalnych, grupujących ludzi, ceniących i znających kulturowe i turystyczne walory swych ziem czy miast.</u>
          <u xml:id="u-59.6" who="#AndrzejBenesz">Szczególnie interesująco rysują się w tym zakresie możliwości własnych inicjatyw rad narodowych. Na pewno w ich realnych możliwościach leży organizowanie własnego wykonawstwa dla mniejszych inwestycji turystycznych, jak pola namiotowe, parkingi czy wypożyczalnie sprzętu.</u>
          <u xml:id="u-59.7" who="#AndrzejBenesz">Na pewno mogą one w większym niż dotychczas stopniu organizować informację turystyczną, usługi sanitarne czy pełniejsze turystyczne wykorzystanie obiektów zabytkowych. Coraz szersze — międzynarodowe — ukierunkowanie turystyki na problematykę typu kulturalnego stwarza tutaj niemałe możliwości. Przykładem chociażby ostatnie uzgodnienia pomiędzy Ministerstwem Kultury i Sztuki a Głównym Komitetem Kultury Fizycznej i Turystyki.</u>
          <u xml:id="u-59.8" who="#AndrzejBenesz">Rady narodowe mogą i chyba powinny swoją działalnością wyjść także naprzeciw potrzebie wyrównania dysproporcji w turystycznym wykorzystaniu również i centralnych obszarów naszego kraju, które w wielu wypadkach ciągle jeszcze pozostają w tyle.</u>
          <u xml:id="u-59.9" who="#AndrzejBenesz">Działalność i możliwości rad narodowych i organizacji społecznych, to niejako jedna strona problemu i zakresu społecznego zainteresowania turystyką. Jest jeszcze i drugi aspekt społecznych rezerw, wprawdzie już widzianych i generalnie aprobowanych, ale chyba na pewno jeszcze niewystarczająco angażowanych. Mam tutaj na myśli szeroką sferę usług turystyczno-wypoczynkowych niekoniecznie budowanych na bazie inwestycyjnych nakładów budżetu państwowego.</u>
          <u xml:id="u-59.10" who="#AndrzejBenesz">Stronnictwo Demokratyczne — w imieniu którego mam zaszczyt zabierać głos z tej trybuny — od kilku lat szczególnie intensywnie zajmuje się sprawami rozwoju usług, także i usług turystyczno-wypoczynkowych.</u>
          <u xml:id="u-59.11" who="#AndrzejBenesz">Skutecznym narzędziem mobilizowania istniejących na tym odcinku możliwości okazało się stawianie tych zagadnień na sesjach, prezydiach i komisjach rad narodowych, zwłaszcza w małych miastach i miasteczkach, gdzie zagadnienie szybkiego rozwoju usług turystyczno-wypoczynkowych ma często bardzo istotne, aktywizujące znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-59.12" who="#AndrzejBenesz">Dobre wyniki dało sięgnięcie do środków własnych ludności dla poszerzenia turystyczno-wypoczynkowej bazy noclegowej w oparciu o prywatne kwatery, zwłaszcza na szlakach i w małych miejscowościach turystycznie atrakcyjnych, ale jeszcze w wielu regionach niewystarczająco zagospodarowanych.</u>
          <u xml:id="u-59.13" who="#AndrzejBenesz">Kolejnym przykładem sięgnięcia do tego typu rezerw usługowych okazało się szersze wyjście naprzeciw inicjatywom osobistym ludności w postaci wydawania zezwoleń na tak zwane obiady domowe oraz znaczne już w tym roku zwiększenie ilości jadłodajni i kawiarni bądź to prywatnych, bądź to agencyjnych.</u>
          <u xml:id="u-59.14" who="#AndrzejBenesz">W szeregu wypadków przyniosło to szybkie ilościowo, a nierzadko i jakościowo, poszerzenie istniejącej bazy wyżywieniowej. Często — jak sądzę, wielu z nas miało okazję również o tym przekonać się — oznacza to także atrakcyjny dla turysty powrót do regionalnych nie recepturowych potraw naszej tradycyjnej polskiej kuchni; oznacza to również sięgnięcie przy tej okazji do własnych surowców, zgodnie ze słusznym postulatem uzupełnienia zaopatrzenia ustalanego rozdzielnikiem centralnym — lokalnymi źródłami zaopatrzenia, bazującymi na własnym sadownictwie, warzywnictwie czy hodowli. Doskonałym przykładem jest tu Ziemia Sądecka oraz szersze niż dawniej wykorzystanie lokalnych, przybrzeżnych połowów ryb morskich w województwach gdańskim czy koszalińskim.</u>
          <u xml:id="u-59.15" who="#AndrzejBenesz">Dalsze niemałe rezerwy tkwią w bardziej prawidłowym, lepiej ukierunkowanym i szerszym rozwoju usług rzemieślniczych w postaci stałych bądź to sezonowych punktów usługowych. Na pewno przed radami narodowymi, przed samorządem rzemiosła, spółdzielczością rzemieślniczą zaopatrzenia i zbytu, przed spółdzielczością pracy stoją realne możliwości szybszego rozwoju usług także i w oparciu o środki własne ludności. Dyskutowany obecnie przez nas plan i budżet w wielu wypadkach stwarzają punkty wyjścia i oparcia dla rozwoju tego typu inicjatyw.</u>
          <u xml:id="u-59.16" who="#AndrzejBenesz">Coraz liczniej odwiedzane nasze szlaki i miejscowości turystyczne czekają na usługi typu remontu sprzętu sportowego, na usługi motoryzacyjne, w wielu regionach naszego kraju na punkty naprawy sprzętu wodniarskiego; czekają na usługi szewskie, krawieckie, i fryzjerskie, czasem po prostu na funkcjonującą ciemnię fotograficzną, na możliwość wywołania filmu, na przemysł pamiątkarski, ale ten z prawdziwego zdarzenia, na wojewódzkie informatory usług. W zdecydowanej większości wypadków — Wysoka Izbo — dla załatwienia tych postulatów wcale nie potrzebne są wielkie nakłady z budżetu państwowego.</u>
          <u xml:id="u-59.17" who="#AndrzejBenesz">Kończąc tę serię propozycji i postulatów, pozwólcie Koleżanki i Koledzy Posłowie na jedno stwierdzenie i jeden dezyderat. Stwierdzenie, że plan i budżet ustawione są prawidłowo w realiach naszych możliwości i że nasz Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosować za ich przyjęciem.</u>
          <u xml:id="u-59.18" who="#AndrzejBenesz">Dezyderat: aby możliwości przez plan i budżet ten reprezentowane nie tylko zapewniły wykonanie założonych zadań, ale aby przyczyniły się także do pełniejszego wyzwolenia inicjatyw społecznych, do głębszego sięgnięcia tą drogą po realnie istniejące możliwości.</u>
          <u xml:id="u-59.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Władysław Szymczak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#WładysławSzymczak">Wysoki Sejmie! Solidaryzując się z wnioskiem sprawozdawcy Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o udzielenie absolutorium dla rządu za rok 1965, chciałbym omówić niektóre zagadnienia dotyczące pracy w tym okresie resortu przemysłu ciężkiego.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#WładysławSzymczak">Zadania Narodowego Planu Gospodarczego w zakresie produkcji globalnej resort ten wykonał z nadwyżką 1,5%, a produkcji towarowej — 1,3%. Przyrost produkcji w przemyśle maszynowym był wysoki, bo wynoszący 14% w stosunku do 1964 r., przy średnim przyroście w resorcie 10,7%. W hutnictwie żelaza i stali, które plan produkcji globalnej w 1965 r. wykonało z niewielkim niedoborem wynoszącym 0,2%, z nadwyżkami zrealizowano zadania w zakresie podstawowych asortymentów produkcji, wykonując ponadplanowo 60 tys. ton surówki, 82 tys. ton stali i 80 tys. ton wyrobów walcowanych. Osiągnięto również lepsze wskaźniki techniczno-ekonomiczne w wielkich piecach i stalowniach martenowskich. Gdyby nie to, że niektóre zadania asortymentowe, ujęte w Narodowym Planie Gospodarczym, nie w pełni zostały wykonane, jak na przykład kotły parowe wodnorurkowe, turbiny energetyczne, silniki okrętowe, obrabiarki skrawające i do plastycznej obróbki metali, maszyny i urządzenia do produkcji włókien sztucznych, a w hutnictwie rury, taśmy zimnowalcowane i blachy ocynkowane oraz gdyby nie to, że front pracy na I kwartał roku następnego nie został zabezpieczony, można by 1965 r. określić jako rok pomyślny dla przemysłu ciężkiego, gdyż w pozostałych dziedzinach tego resortu uzyskano dość dobre wyniki. Co więcej, resort zapoczątkował wytężoną pracę w kierunku dalszego podnoszenia poziomu technicznego produkowanych wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#WładysławSzymczak">W okresie całego 1965 r. prowadzono w resorcie ocenę poziomu technicznego wyrobów będących już w produkcji i do końca roku objęto nią 30 tys. wyrobów, których wartość stanowiła 75% wartości całej rocznej produkcji towarowej przemysłu maszynowego. W wyniku tych prac wprowadzono obowiązek wystawiania świadectw dopuszczenia poszczególnych wyrobów do produkcji. Do końca bieżącego roku wystawionych będzie około 9 tys. takich świadectw, obejmujących około 30 tys. różnych produkowanych wyrobów. W świadectwach tych ustalono konkretnie dla każdego wyrobu termin, w którym musi być on wycofany z produkcji.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#WładysławSzymczak">Dla lepszego zainteresowania załóg rozwojem techniki, opracowano, w oparciu o wyniki 1965 r., bodźce ekonomiczne, które pozwalają na zwiększenie funduszu zakładowego w zależności od procentowego udziału wyrobów grupy A w produkcji towarowej danego zakładu. Wprowadzono także zasadę zróżnicowanych cen fabrycznych w zależności od tego, do jakiej grupy: A, B, lub C zaliczono dany wyrób. W oparciu o ocenę poziomu technicznego wyrobów opracowano w III kwartale 1965 r. program unowocześniania produkcji w całym resorcie na okres bieżącej pięciolatki.</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#WładysławSzymczak">Zbiorczy plan resortu i zjednoczeń obejmuje ponad 1.300 ważniejszych, nowych i zmodernizowanych wyrobów grupy A, których produkcja będzie uruchomiona do 1970 r. Oprócz tego program ten obejmuje plan rozwoju zaplecza technicznego i nakłady inwestycyjne na potrzeby tego zaplecza oraz środki z funduszu rozwoju techniki. W 1965 r. w poważnym stopniu pogłębiono współpracę instytutów z przemysłem, podporządkowując większość instytutów bezpośrednio zjednoczeniom, przy wprowadzeniu zasady obowiązkowego zawierania umów z przemysłem na prowadzenie prac i odpowiedzialności zamawiającego za wdrożenie tych prac do przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#WładysławSzymczak">W 1965 r. zorganizowano w Katowicach przegląd nowoczesnych technologii do stosowania w przemyśle maszynowym połączony z ich oceną, szkoleniem oraz programem wdrażania do przemysłu. W wyniku przeprowadzonego w całym resorcie badania istniejącego stanu stosowanych technologii, opracowano szczegółowy program modernizacji procesów technologicznych, dołączając go do programu unowocześnienia produkcji na lata 1966–1970. Trzeba przyznać, że prace podjęte w 1965 r. i szeroko kontynuowane w bieżącym roku po raz pierwszy ujęły kompleksowo rozwój techniki w przemyśle maszynowym.</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#WładysławSzymczak">Następnym problemem, nad którym bardzo intensywnie pracowano w 1965 r., jest poprawa jakości produkcji. Oceniając wartość użytkową produkowanych wyrobów, zwrócono szczególną uwagę na ich trwałość i niezawodność. Uruchomiono poważną ilość stacji prób i badań dla zespołów poszczególnych maszyn i urządzeń, jak i wyrobów finalnych. Znacznie rozszerzono opiekę nad wyrobami u odbiorców dla stwierdzenia ich przydatności i występujących wad konstrukcyjnych i produkcyjnych. Bardzo poważnie, choć wciąż w odczuciu odbiorców niewystarczająco, zaostrzono w przedsiębiorstwach odbiór jakościowy wyrobów oraz wprowadzono szereg przedsięwzięć organizacyjnych, zmierzających do podniesienia roli i autorytetu kontroli technicznej i dozoru technicznego w produkcji.</u>
          <u xml:id="u-61.7" who="#WładysławSzymczak">Wszystkie podjęte w 1965 r. przedsięwzięcia dają już obecnie częściowe efekty i będą one miały niewątpliwie decydujący wpływ na dalszy rozwój wielu innych dziedzin gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-61.8" who="#WładysławSzymczak">Dobre wyniki osiągnięto także w 1965 r. w dziedzinie eksportu. Zadania Narodowego Planu Gospodarczego w zakresie eksportu, resort przemysłu ciężkiego wykonał w 101%, co stanowiło 8% przyrostu w stosunku do wykonania w 1964 r. Zaznaczyć trzeba, że zmiany strukturalne zachodzące w eksporcie wyrobów tęgo przemysłu, idące w kierunku zwiększania w nim wyrobów charakteryzujących się większą pracochłonnością, a więc uszlachetnieniem przerobu, spowodowały w ciągu ostatnich 5 lat prawie podwojenie eksportu maszynowego, przy zahamowaniu wzrostu mało opłacalnego eksportu hutniczego.</u>
          <u xml:id="u-61.9" who="#WładysławSzymczak">Rozszerzając systematycznie asortyment towarów, uzyskano w 1965 r. 30% wzrost eksportu maszyn i urządzeń na rynki krajów kapitalistycznych. Uległ dalszej poprawie wskaźnik udziału eksportu maszynowego w całym eksporcie krajowym i w następnych latach powinien on dalej wzrastać, gdyż istnieje duża możliwość znacznego zwiększenia dotychczas słabo rozwiniętego eksportu artykułów trwałego użytku. Jego udział w eksporcie w 1965 r. był nieznaczny, nie przekroczył bowiem 1% ogólnej ich produkcji.</u>
          <u xml:id="u-61.10" who="#WładysławSzymczak">W celu zaktywizowania tej dziedziny eksportu resort podjął w 1965 r. szereg prac, które w najbliższych latach powinny przynieść korzystne zmiany. Między innymi utworzono branżowy ośrodek koordynacji produkcji i techniki artykułów konsumpcyjnych. Uporządkowano sprawy koordynacji branżowej w zakresie sprzętu mechanicznego trwałego użytku, wyrobów metalowych gospodarstwa domowego i wyrobów elektrotechnicznych powszechnego użytku.</u>
          <u xml:id="u-61.11" who="#WładysławSzymczak">W zakresie inwestycji rok 1965 był pierwszym rokiem w minionym 5-leciu, w którym resort wykorzystał w pełni, a nawet z niewielką nadwyżką planowane nakłady inwestycyjne. Zaostrzono dyscyplinę inwestycyjną i częściej niż poprzednio stosowano sankcje w stosunku do pracowników odpowiedzialnych za zaniedbania w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-61.12" who="#WładysławSzymczak">Osiągnięto również korzystne rezultaty w zagospodarowaniu zapasów maszyn i urządzeń inwestycyjnych, zmniejszając w ciągu roku wartość tych zapasów o 50%.</u>
          <u xml:id="u-61.13" who="#WładysławSzymczak">Nie uniknięto jednak w tym resorcie także szeregu niekorzystnych zjawisk, o czym już na wstępie wspominałem, lecz zakres i skala ich oddziaływania na całokształt uzyskanych wyników były znacznie mniejsze niż w latach poprzednich.</u>
          <u xml:id="u-61.14" who="#WładysławSzymczak">Dlatego przy ocenie całorocznej działalności resortu we wszystkich dziedzinach można obiektywnie stwierdzić, że rok 1965 był w zasadzie dobrym rakiem w pracy Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego.</u>
          <u xml:id="u-61.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#JanKarolWende">Głos ma posłanka Anna Soroko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#AnnaSoroko">Wysoki Sejmie! Spożycie płodów ogrodniczych w naszym kraju jest ciągle jeszcze za małe, chociaż w ostatnich latach znacznie wzrosło. Według danych, w 1950 r. spożycie warzyw na jednego mieszkańca wynosiło 60 kg, zaś owoców tylko 8,3 kg. Natomiast w 1965 r. już 98 kg warzyw i 32 kg owoców łącznie z przetworami.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#AnnaSoroko">Ilość ta, zdaniem specjalistów od racjonalnego żywienia, jest jeszcze niedostateczna, gdyż podstawowa norma spożycia owoców wynosi 50 kg, a warzyw około 150 kg rocznie. Program rozwoju ogrodnictwa zakłada, że do tych wskaźników zbliżymy się w 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-63.2" who="#AnnaSoroko">Poważnym problemem jest zagadnienie sezonowości spożycia owoców i warzyw w stanie surowym, czego główną przyczyną jest brak odpowiednich przechowalni, a także zbyt mała produkcja szklarniowa. Poza tym produkcja i spożycie warzyw ograniczone są do kilku podstawowych gatunków, wśród których kapusta stanowi 48%, buraki — 11%, marchew około 10%, natomiast ogórki zaledwie 5%, pomidory 6%. Udział warzyw innych, tak zwanych smakowych, jest na razie minimalny.</u>
          <u xml:id="u-63.3" who="#AnnaSoroko">Również niekorzystną strukturą w stosunku do potrzeb charakteryzuje się nasze sadownictwo. Jabłka odmian letnich i wczesno-jesiennych stanowią 50%, a owoce jagodowe i jabłka odmian zimowych nie przekraczają 16% produkcji owoców.</u>
          <u xml:id="u-63.4" who="#AnnaSoroko">Jest jednak faktem niepodważalnym, że wielkość produkcji ogrodniczej od szeregu lat stale rośnie. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego i Ministerstwa Rolnictwa wartość skupu w cenach bieżących wynosi obecnie ponad 12 mld zł, co stanowi 10% wartości produkcji roślinnej. Sady i uprawy warzywne zajmują stosunkowo mały areał, bo zaledwie 2,2% ogólnego areału użytków rolnych. Zatem z przeliczenia wynika, że wartość produkcji ogrodniczej z jednego hektara jest 5-krotnie wyższa niż produkcji roślinnej polowej.</u>
          <u xml:id="u-63.5" who="#AnnaSoroko">Należy także dodać, że wartość eksportu ogrodniczego kształtuje się w granicach około 150 mln zł dewizowych rocznie, co stanowi około 13% wartości eksportu rolno-spożywczego. Głównymi odbiorcami naszych artykułów ogrodniczych są kraje socjalistyczne, jak Związek Radziecki, Niemiecka Republika Demokratyczna, Czechosłowacja, zaś z krajów kapitalistycznych Niemiecka Republika Federalna, Anglia, Holandia, Szwecja. Kontakty handlowe na mniejszą skalę utrzymujemy z 50-cioma krajami wszystkich kontynentów. Zarówno możliwości eksportowe, jak i potrzeby rynku wewnętrznego, są znacznie większe, jednak zaspokojenie ich jest ograniczone brakiem poszukiwanych gatunków, a także brakiem owoców wysokiej jakości.</u>
          <u xml:id="u-63.6" who="#AnnaSoroko">Główną przyczyną złej jakości owoców jest zbyt duże rozdrobnienie sadów. Obecnie 86% to sady nie przekraczające 0,5 ha. Sadów powyżej 1 ha mamy zaledwie 1%. Gospodarstwa o tak małym areale upraw ogrodniczych nie są w stanie stosować nowoczesnej agrotechniki, ochrony, a więc i specjalizacji. Nic też dziwnego, że dostarczają one owoców niskiej jakości, nie odpowiadających żadnym handlowym standardom.</u>
          <u xml:id="u-63.7" who="#AnnaSoroko">W ogóle jakość owoców, zwiększenie produkcji, a także wyeliminowanie przemienności urodzajów — to problemy złożone i ich rozwiązanie wymaga dłuższego czasu oraz skoordynowanego działania, a także bodźców materialnych i pomocy państwa.</u>
          <u xml:id="u-63.8" who="#AnnaSoroko">Przede wszystkim w planowanych nasadzeniach musi ulec zmianie struktura gatunkowa drzew owocowych, na korzyść jabłoni i wiśni przy ograniczeniu śliw i grusz; należy też dążyć do zwiększenia nasadzeń odmian jesienno-zimowych i zimowych jabłoni.</u>
          <u xml:id="u-63.9" who="#AnnaSoroko">Trzeba więcej wysiłku włożyć w przekonanie rolników do zakładania sadów towarowych, które stanowiłyby główną gałąź wyspecjalizowanego gospodarstwa rolnego.</u>
          <u xml:id="u-63.10" who="#AnnaSoroko">W sadach powinny znaleźć się gatunki i odmiany najlepsze i najbardziej poszukiwane. Również, jeśli chodzi o typ, muszą to być drzewa o skróconym pniu, które jak wykazała praktyka dają znacznie wyższą wydajność niż drzewa wysokopienne. W szybszym tempie należy odnawiać i przeszczepiać sady stare, nisko produkcyjne, gdyż realizacja tego programu postępuje zbyt wolno.</u>
          <u xml:id="u-63.11" who="#AnnaSoroko">Wymienione zadania spoczywają głównie na Centrali Spółdzielni Ogrodniczych, która jest wiodącym organizatorem produkcji i obrotu owocami i warzywami. Na terenie kraju działa 140 spółdzielni ogrodniczych zrzeszających 350 tys. gospodarstw. Obroty tych spółdzielni sięgają 12 mld zł rocznie. Główna działalność Centrali Spółdzielni Ogrodniczych w zakresie organizowania produkcji odbywa się w bazach produkcyjnych poprzez instruktorów ogrodnictwa. Ludzie ci, nie zawsze są dobrymi fachowcami i organizatorami, dlatego też ciągłe podnoszenie poziomu ich kwalifikacji zawodowych jest niezmiernie ważne.</u>
          <u xml:id="u-63.12" who="#AnnaSoroko">W celu szybkiego podniesienia produkcji oraz jakości owoców i warzyw, ważnym zadaniem Centrali Spółdzielni Ogrodniczych jest objęcie w najkrótszym czasie całej produkcji warzyw i większości owoców kontraktacją, która jest podstawowym warunkiem dostosowania produkcji do potrzeb gospodarczych. Plany kontraktacji powinny uwzględniać rozwój produkcji ogrodniczej w zapleczu dużych ośrodków konsumpcyjnych, zwłaszcza upraw pod szkłem i gatunków sezonowych, nietrwałych w przewozach i obrocie. Powinny także odpowiednio regulować rozmiary produkcji tych gatunków w bazach odległych od rynków zbytu, nie posiadających możliwości przerobu nadwyżek towarowych na miejscu.</u>
          <u xml:id="u-63.13" who="#AnnaSoroko">W dotychczasowych warunkach kontraktacji należy uwzględnić pewne zmiany w kierunku zwiększenia zainteresowania producentów ogrodnictwem.</u>
          <u xml:id="u-63.14" who="#AnnaSoroko">Musi ulec poprawie zaopatrzenie w materiał siewny, a szczególnie szkółkarski. Konieczna jest poprawa zaopatrzenia w środki produkcji. Byłoby pożądane rozważenie ewentualnych ulg w związku z kontraktacją jabłek zimowych oraz budową przechowalni. Należałoby także przeanalizować sprawę minimalnych cen owoców i warzyw. Z drugiej strony powinny wzrosnąć wymagania w stosunku do produkcji kontraktowanej, w zakresie: jakości, przygotowania towaru do obrotu, regulowania proporcji dostaw do punktów skupu.</u>
          <u xml:id="u-63.15" who="#AnnaSoroko">Ważnym zadaniem Centrali Spółdzielni Ogrodniczych powinna być aktywizacja produkcji ogrodniczej w województwach zachodnich i północnych, których właściwe zaopatrzenie, zwłaszcza w okresie wczasów i turystyki, wymaga dużego zaangażowania transportu.</u>
          <u xml:id="u-63.16" who="#AnnaSoroko">Obok produkcji towarowej, należałoby propagować zakładanie sadów na potrzeby własne, które w ogólnym bilansie spożycia płodów ogrodniczych mają bardzo duże znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-63.17" who="#AnnaSoroko">Obok systematycznego dążenia do wzrostu produkcji, głównym zadaniem Centrali Spółdzielni Ogrodniczych na rok przyszły i lata następne musi być usprawnienie organizacji skupu, zbytu i sprzedaży detalicznej w celu pełnego zagospodarowania podaży i właściwego zaopatrzenia rynku wewnętrznego oraz eksportu.</u>
          <u xml:id="u-63.18" who="#AnnaSoroko">Pragnę jeszcze podkreślić, że w celu właściwej realizacji zadań przez Centralę Spółdzielni Ogrodniczych i innych uczestników obrotu owocowo-warzywnego, konieczna jest pomoc zainteresowanych resortów. Przede wszystkim pomoc w pełnej i terminowej realizacji inwestycji, z czym każdego roku są ogromne trudności.</u>
          <u xml:id="u-63.19" who="#AnnaSoroko">Wysoki Sejmie! Założenia ma 1967 r., a także program opracowany ma bieżącą 5-latkę, są bardzo mobilizujące i napawają nadzieją, że przy właściwej realizacji, szybko nastąpi dalsza poprawa nie tylko w produkcji ogrodniczej, ale także w zaopatrzeniu ludności w tanie i dobre owoce i warzywa.</u>
          <u xml:id="u-63.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#JanKarolWende">Wysoka Izbo! W naszej wczorajszej debacie w części końcowej poruszono wiele problemów związanych z handlem. Jest zrozumiałe, że to interesuje posłów, wyborców i całe społeczeństwo. Dla udzielenia wyjaśnień, związanych z tymi problemami, udzielam głosu Ministrowi Handlu Wewnętrznego, obywatelowi Edwardowi Sznajdrowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#EdwardSznajder">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Rozwój naszej gospodarki, a zwłaszcza produkcji przemysłowej i rolnej, stwarza coraz lepsze podstawy do poprawy zaopatrzenia rynku. Znajduje to odbicie w realizacji planu handlu wewnętrznego w bieżącym roku, jak również w projekcie planu na rok 1967 i podstawowych założeniach planu na rok 1968.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#EdwardSznajder">Ogólna wartość zrealizowanej w bieżącym roku sprzedaży detalicznej wyniesie ponad 350 mld zł, co oznacza, że plan zostanie przekroczony o około półtora procent.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#EdwardSznajder">Wzrost sprzedaży detalicznej w bieżącym roku odpowiadał w zasadzie sile nabywczej ludności i stworzył podstawę do dalszego rozszerzenia równowagi rynkowej w poszczególnych grupach towarowych i artykułach.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#EdwardSznajder">Równocześnie ze wzrostem masy towarowej, w coraz większym stopniu dostosowywanej do potrzeb rynku, następuje dalsza, stopniowa poprawa działalności handlu i obsługi konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-65.4" who="#EdwardSznajder">Rozpatrywany przez Wysoki Sejm projekt planu przewiduje utrwalenie i pogłębienie korzystnych stron sytuacji rynkowej roku 1966, a jednocześnie przeciwdziała niekorzystnym przejawom, jakie występowały w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-65.5" who="#EdwardSznajder">Pozwolę sobie przedstawić podstawowe kierunki oraz niektóre problemy handlu wewnętrznego, które były podnoszone w czasie obecnej debaty przez niektórych obywateli posłów.</u>
          <u xml:id="u-65.6" who="#EdwardSznajder">Projekt planu przewiduje przyśpieszenie tempa wzrostu obrotów detalicznych w stosunku do 1966 r., przy czym szybszy wzrost obrotów nastąpi w zakładach gastronomicznych niż w sieci sklepowej.</u>
          <u xml:id="u-65.7" who="#EdwardSznajder">Szybsza będzie również dynamika wzrostu obrotu handlu wiejskiego w porównaniu z miejskim, co jest wyrazem systematycznej poprawy zaopatrzenia wsi w towary inwestycyjne i środki produkcji rolnej, jak i w towary konsumpcyjne.</u>
          <u xml:id="u-65.8" who="#EdwardSznajder">Jednym z założeń planu jest również dalsze zmniejszanie różnic wielkości obrotów detalicznych na 1 mieszkańca w poszczególnych województwach. Poprawa proporcji wiąże się ze wzrostem dochodów ludności w rejonach o niższym niż przeciętna krajowa poziomie rozwoju gospodarczego. W bilansie dostaw do sieci detalicznej uwzględnia się ponadto szybszy wzrost dostaw towarowych dla nowo powstających ośrodków przemysłowych, rozwijających się małych miast oraz dla rejonów wczasowo-turystycznych.</u>
          <u xml:id="u-65.9" who="#EdwardSznajder">Wartość towarów przeznaczonych na zaopatrzenie rynku zapewnia pokrycie planowanych obrotów oraz pozwala na przyrost niezbędnych zapasów towarowych w handlu.</u>
          <u xml:id="u-65.10" who="#EdwardSznajder">Zgodnie z założeniami planu 5-letniego wzrost towarów przemysłowych będzie w latach 1967–1968 szybszy niż wzrost towarów żywnościowych, a wśród towarów przemysłowych szybszy będzie wzrost artykułów przeznaczonych do produkcji rolnej, co odpowiada kształtującym się tendencjom rynkowym.</u>
          <u xml:id="u-65.11" who="#EdwardSznajder">W poszczególnych grupach towarowych i artykułach przewiduje się większy wzrost podaży tych artykułów, w które zaopatrzenie w 1966 r. było niewystarczające. Stwarza to podstawę do likwidowania względnie dalszego łagodzenia niedoborów.</u>
          <u xml:id="u-65.12" who="#EdwardSznajder">Mówiąc o likwidowaniu względnie łagodzeniu niedoborów, pragnę nawiązać do wczorajszej wypowiedzi obywatela posła Lewko o niedostatecznym zaopatrzeniu województwa białostockiego w materiały budowlane. Jak wiadomo, jeszcze nie we wszystkich materiałach budowlanych jest pełne pokrycie potrzeb. W miarę istniejących możliwości staramy się dostarczać materiały budowlane do poszczególnych rejonów kraju, w oparciu o istniejące potrzeby. I tak, w przypadku województwa białostockiego, którego udział w ogólnych obrotach kraju wynosi 2,6%, to jego udział w materiałach budowlanych, o których była mowa, wynosi w: materiałach ściennych — 5,2%, wapnie hydratyzowanym — 3,2%, wapnie palonym — 4,4%, papie smołowcowej — 3,8%, eternicie płaskim — 5,8%.</u>
          <u xml:id="u-65.13" who="#EdwardSznajder">W planach operatywnych w ciągu roku będziemy wspólnie z Centralą Rolniczą Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” badali kształtowanie się sprzedaży i zapasów w poszczególnych województwach i w wyniku tego mogą być dokonywane pewne zmiany w przydziałach przewidzianych w planie rocznym.</u>
          <u xml:id="u-65.14" who="#EdwardSznajder">Plan przewiduje również import szeregu artykułów konsumpcyjnych, a niezależnie od tego, wymianę towarów w ramach porozumień z organizacjami handlu innych państw socjalistycznych dla wzbogacenia i urozmaicenia asortymentów towarów rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-65.15" who="#EdwardSznajder">Wysoki Sejmie! Realizacja zadań w zakresie poprawy zaopatrzenia ludności będzie wymagała poważnych wysiłków ze strony pracowników handlu państwowego i spółdzielczego.</u>
          <u xml:id="u-65.16" who="#EdwardSznajder">Istotne, powiedziałbym nawet decydujące znaczenie, dla zaopatrzenia rynku posiada prawidłowa współpraca handlu z przemysłem, o czym mówił wczoraj w swym wystąpieniu obywatel poseł Małolepszy.</u>
          <u xml:id="u-65.17" who="#EdwardSznajder">W 1966 r. osiągnięto w tym zakresie dalszy postęp związany z wprowadzaniem nowych zasad planowania i zarządzania do naszej gospodarki. Wyraża się to między innymi zastosowaniem nowych mierników produkcji przemysłowej, zniesieniem dyrektywności wskaźnika akumulacji i zastąpieniem go wskaźnikiem rentowności netto w reformie cen fabrycznych.</u>
          <u xml:id="u-65.18" who="#EdwardSznajder">Przedsięwzięcia te wpływają na lepsze dostosowywanie asortymentu produkcji do potrzeb rynku i wytwarzają sprzyjający klimat dla bardziej konsekwentnego realizowania zasady, że produkcja tylko wówczas jest społecznie użyteczna, gdy jej wytwory dostosowane są do potrzeb odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-65.19" who="#EdwardSznajder">W kwartalnych planach operatywnych handel, współdziałając ściślej z przemysłem i opierając się na analizie aktualnej sytuacji rynkowej, będzie bardziej elastycznie oddziaływać na program ilościowy i asortymentowy produkcji przemysłowej, zgodnie z zamówieniami organizacji handlu hurtowego i detalicznego, co podniosła w swym wystąpieniu obywatelka posłanka Tatarkówna-Majkowska.</u>
          <u xml:id="u-65.20" who="#EdwardSznajder">Organizacje handlowe, a zwłaszcza ogniwa hurtu, które posiadają już utorowane metody współpracy z przemysłem w takich dziedzinach, jak odzież, obuwie, tkaniny, meble czy zmechanizowany sprzęt gospodarstwa domowego podejmą obecnie szczególne starania w celu osiągnięcia bardziej odczuwalnej niż w roku bieżącym poprawy zaopatrzenia rynku w różne ważne drobne artykuły codziennego użytku, jak pasmanteria, galanteria czy drobne wyroby metalowe i chemiczne. Popyt na te artykuły nie jest jeszcze zaspokojony, a ponadto w takich dziedzinach, jak wyroby z tworzyw sztucznych, jakość jest jeszcze nie zadowalająca.</u>
          <u xml:id="u-65.21" who="#EdwardSznajder">Duże są możliwości zwiększania produkcji i dostaw do handlu przez przemysł terenowy, spółdzielczość i rzemiosło, na co słusznie wskazywał obywatel poseł Siedlewski. Konsument poszukuje nowych towarów, domaga się poprawy estetyki wykonania, nowoczesnych opakowań, wysokiego poziomu rozwiązań funkcjonalnych. Handel, reprezentujący konsumentów, domaga się w ramach umów zawieranych z przemysłem przyspieszenia nowych uruchomień, gwarancji odpowiedniej jakości dostarczanych towarów, stosuje bardziej ostre wymagania przy odbiorze jakościowym i bardziej rygorystycznie kontroluje wykonanie umów.</u>
          <u xml:id="u-65.22" who="#EdwardSznajder">Podjęte również zostały środki w celu likwidacji występującej jeszcze anonimowości produkcji i zapewnienia trwałych oznaczeń towarów.</u>
          <u xml:id="u-65.23" who="#EdwardSznajder">Niezmiernie ważnym problemem dla rynku jest rytmiczność dostaw w poszczególnych miesiącach, tygodniach, a w odniesieniu do niektórych artykułów żywnościowych nawet w dniach i godzinach.</u>
          <u xml:id="u-65.24" who="#EdwardSznajder">Rytmikę dostaw staramy się zapewnić w zawieranych umowach z przemysłem. Umowy te określają dostawy w kwartałach z podziałem na dostawy ilościowe w poszczególnych miesiącach.</u>
          <u xml:id="u-65.25" who="#EdwardSznajder">Rytmika dostaw artykułów żywnościowych określana jest bardziej szczegółowo, ujmuje dostawy podzielone na tygodnie i dnie, z tym, że określa się również godziny dostaw w dniach. Odnosi się to szczególnie do pieczywa, mięsa, przetworów mięsnych, mleka i przetworów mlecznych.</u>
          <u xml:id="u-65.26" who="#EdwardSznajder">Jest również określony tryb dostaw interwencyjnych artykułów żywnościowych.</u>
          <u xml:id="u-65.27" who="#EdwardSznajder">Rytmiczność dopływu masy towarowej do sieci detalicznej, co często przewijało się w dyskusji na wczorajszej debacie, wiąże się również z odpowiednim wyprzedzeniem w czasie dostaw towarów o charakterze sezonowym.</u>
          <u xml:id="u-65.28" who="#EdwardSznajder">W sprawie wyprzedzenia dostaw towarów na sezon, to chciałbym podać dla przykładu jak regulujemy to zagadnienie wspólnie z przemysłem lekkim. Ustaliliśmy zasadę dostaw towarów na sezon wiosenno-letni w IV i I kwartale, a na sezon zimowy w II i III kwartale; niezależnie od tego w ramach umów określa się konkretną datę zakończenia dostaw. Prace w tym kierunku są zaawansowane, o czym świadczy stosunkowo lepsze przygotowanie handlu do bieżącego sezonu zimowego w zakresie odzieży, obuwia czy sprzętu turystycznego i sportowego.</u>
          <u xml:id="u-65.29" who="#EdwardSznajder">Uchwały VII Plenum KC PZPR i podejmowane w wyniku ich realizacji środki, zmierzające między innymi do zapewnienia rytmiczności produkcji, powinny stworzyć również bardziej korzystne warunki dla ciągłości zaopatrzenia rynku.</u>
          <u xml:id="u-65.30" who="#EdwardSznajder">W celu dostosowywania asortymentu produkcji do potrzeb rynku i zapewnienia terminowości dostaw, wykorzystywać będziemy w większym niż dotychczas stopniu bodźce ekonomiczne tkwiące w systemie premiowania zarówno w handlu, jak i w przemyśle. Dla praktycznego powiązania wypłaty premii z dostawami na rynek, chcemy wspólnie z resortami przemysłowymi, typować w poszczególnych kwartałach niektóre grupy towarowe, względnie artykuły szczególnie potrzebne dla rynku i od stopnia wykonania ustalonych ilości w umowach, uzależnić wypłatę części premii dla pracowników przemysłu i hurtu.</u>
          <u xml:id="u-65.31" who="#EdwardSznajder">Właściwa analiza rynku ze strony organizacji handlowych, stała poprawa rozeznania aktualnych potrzeb i trafne przewidywanie kształtowania się potrzeb w przeszłych okresach stanowią istotny warunek prawidłowej współpracy handlu i przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-65.32" who="#EdwardSznajder">W 1967 r. wprowadzimy istotne zmiany do obecnego systemu analizy rynku. Podstawowym kierunkiem wprowadzanych zmian jest zapewnienie kompleksowości badań, lepsze wykorzystanie danych statystycznych o ruchu towarów i w szczególności stanu zapasów towarowych. Rozszerzane będą reprezentacyjne badania sprzedaży i kształtowania się zapasów w wybranych sklepach, a także metody ankietowe. Większą rolę w systemie analizy rynku odegrać powinna usprawniona sygnalizacja zmian w popycie na towary żywnościowe i przemysłowe. W większym stopniu będą wykorzystywane opinie konsumentów o towarze i o pracy placówek handlowych uzyskiwane, między innymi, w formie zestawienia ankiet na kiermaszach lub w domach towarowych oraz wywiadów z konsumentami. Jako pilne zadanie będziemy realizować program wzmożenia szkolenia sprzedawców w zakresie towaroznawstwa tak, aby mogli oni lepiej niż dotąd informować konsumentów o właściwościach towarów, ich użyteczności czy zastosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-65.33" who="#EdwardSznajder">Kolejnym problemem, na którym handel zamierza skupić uwagę, jest poruszone w debacie zagadnienie usprawnienia współpracy między przedsiębiorstwami hurtowymi i detalicznymi. Chodzi przede wszystkim o to, aby zapewnić pełną realizację wprowadzanej już zasady, że przedsiębiorstwa detaliczne koncentrują się głównie na poprawie organizacji i techniki sprzedaży oraz obsługi konsumenta, a przedsiębiorstwa hurtowe są odpowiedzialne za zaopatrzenie sklepów.</u>
          <u xml:id="u-65.34" who="#EdwardSznajder">Rozwijamy również takie formy współpracy między tymi ogniwami handlu, jak lustracje zaopatrzenia sklepów detalicznych przeprowadzone wspólnie z Państwową Inspekcją Handlową przez pracowników hurtu i detalu, dostawy interwencyjne z hurtu poza ustalonym harmonogramem, sprzedaż akwizycyjną itp. W roku bieżącym przeprowadziliśmy szereg takich kontroli obejmujących kilkadziesiąt tysięcy sklepów, co pozwoliło ujawnić wiele niedociągnięć w zaopatrzeniu sklepów i spowodować niezwłoczne uzupełnienie zaopatrzenia sklepów w towary znajdujące się w hurcie. Podniesie to — naszym zdaniem — również dyscyplinę składania zamówień przez detal, co postulował obywatel poseł Lewko.</u>
          <u xml:id="u-65.35" who="#EdwardSznajder">Dużą rolę w zakresie zwiększenia odpowiedzialności przedsiębiorstw hurtowych za zaopatrzenie sklepów zaczynają spełniać wprowadzane zmiany form zamówień towaru przez detal w hurcie, rozszerzanie informacji przez hurt w postaci katalogów — ofert, biuletynów informacyjnych czy aktualizowanych wzorcowni. Będziemy również nadal kontynuować i rozwijać organizację dostaw bezpośrednich z zakładów przemysłowych do przedsiębiorstw detalicznych wszędzie tam, gdzie jest to ekonomicznie uzasadnione, zwłaszcza w zakresie artykułów wytwarzanych przez przemysł terenowy. Rozwój tego rodzaju dostaw wymaga dalszego zwiększania ilości zakładów odbioru jakości, działających przy zjednoczeniach przedsiębiorstw detalicznych, które skuteczniej niż szczupła kadra towaroznawców w samych przedsiębiorstwach detalicznych mogą podołać zadaniom niedopuszczania obrotu towarów złej jakości. Dotychczasowe wyniki pracy tych zakładów wskazują na skuteczność tej formy działalności.</u>
          <u xml:id="u-65.36" who="#EdwardSznajder">Stały i dynamiczny wzrost obrotów handlowych i stosunkowo szybkie zwiększanie się ilości nowych asortymentów wyrobów stawiają rosnące wymagania przed wciąż jeszcze niedostateczną siecią handlową. Dotkliwie też odczuwa się brak należytego wyposażenia technicznego oraz lulki w sieci wymagającej nowych inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-65.37" who="#EdwardSznajder">Stąd też szczególną troską otoczymy pełną realizację planu rozwoju sieci handlowej tak w dużych ośrodkach konsumpcyjnych, jak też w małych miastach i na wsi.</u>
          <u xml:id="u-65.38" who="#EdwardSznajder">Jest to także w dużym stopniu zależne od terenowych organizacji handlowych, które powinny domagać się terminowego oddawania do użytku odpowiedniej powierzchni lokali sklepowych i gastronomicznych łącznie z oddawanymi do eksploatacji budynkami mieszkalnymi w osiedlach mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-65.39" who="#EdwardSznajder">Nie powinny się również powtórzyć w 1967 r. przypadki przewlekłego i nie zawsze ekonomicznie uzasadnionego przeprowadzania remontów i przebranżawiania sklepów. To samo dotyczy zbyt opieszałego uruchamiania lokali przekazywanych z nowego budownictwa, co wywołuje słuszną krytykę.</u>
          <u xml:id="u-65.40" who="#EdwardSznajder">Ażeby temu zapobiec, resort wydał wytyczne zobowiązujące terenowe organizacje administracji handlu do wnikliwego analizowania planu przebranżawiania sklepów i remontów. Zostały także ustalone okresy przeprowadzania remontów.</u>
          <u xml:id="u-65.41" who="#EdwardSznajder">Wydziały handlu zostały również zobowiązane do koordynowania terminów remontów i przebranżawiania lokali handlowych. Chodzi mianowicie o to, aby nie zamykać równocześnie kilku sklepów tej samej branży. Te kierunki będziemy nadal realizować i wzmocnimy nadzór nad ich wykonawstwem. Przy ustalaniu lokalizacji sieci handlowej realizowana będzie nadal zasada zbliżania towarów do konsumentów i w pierwszym rzędzie uruchamianie placówek handlowych w nowo powstających osiedlach mieszkaniowych oraz na terenach w przeszłości zaniedbanych.</u>
          <u xml:id="u-65.42" who="#EdwardSznajder">Obywatel poseł Rutkowski wysunął postulat pod adresem resortu dokonania analizy rozmieszczania sieci detalicznej ze szczególnym uwzględnieniem sklepów branżowych. W związku z tym pragnę poinformować, że w latach 1965–1966 została przeprowadzona analiza rozmieszczenia sieci w poszczególnych województwach i w wyniku tego został opracowany program rozwoju sieci, który w poszczególnych latach bieżącego planu 5-letniego będzie realizowany.</u>
          <u xml:id="u-65.43" who="#EdwardSznajder">Począwszy od 1965 r. prowadzi się szkolenie pracowników wydziałów handlu powiatowych rad narodowych w zakresie programowania sieci. Będziemy nadal budować pawilony handlowe i gastronomiczne z kredytów bankowych, co stanowi poważne uzupełnienie sieci sklepów uruchamianych w ramach budownictwa mieszkaniowego. I tak, dla przykładu mogę podać, że w bieżącym roku organizacje handlowe wybudowały z tych środków kilkaset pawilonów handlowych i gastronomicznych. Dla złagodzenia trudności występujących w wykonawstwie inwestycji dla handlu, rozwijamy budownictwo oparte na projektach typowych i powtarzalnych z elementów prefabrykowanych, co przyspiesza cykl budowy oraz rozwijamy organizację własnych ekip i przedsiębiorstw remontowo-budowlanych, zgodnie z postulatami zgłoszonymi przez obywatela posła Rutkowskiego.</u>
          <u xml:id="u-65.44" who="#EdwardSznajder">Niezależnie od rozbudowy sieci handlowej, konieczne jest lepsze wykorzystanie powierzchni istniejących sklepów, dalsze rozwijanie form preselekcji i samoobsługi. Po raz pierwszy wprowadzona będzie samoobsługa do sklepów z artykułami gospodarstwa domowego, chemicznymi, sportowymi, zabawkami itp.</u>
          <u xml:id="u-65.45" who="#EdwardSznajder">Dużo uwagi poświęcamy dalszej modernizacji sklepów, łączeniu małych sklepów w 153 154 większe oraz uruchamianiu dużych sklepów sprzedających obok artykułów żywnościowych również codziennie nabywany asortyment artykułów przemysłowych, tzw. „sklepy pod jednym dachem”. W celu ułatwienia zakupów, godziny otwarcia sklepów będą lepiej niż dotychczas dostosowywane do występującego nasilenia obrotów, a ponadto w godzinach szczytowych zakupów zatrudniać się będzie pracowników zaangażowanych na pół etatu.</u>
          <u xml:id="u-65.46" who="#EdwardSznajder">Analizujemy stale możliwości usprawniania zaopatrzenia rynku w okresach szczytów sezonowych. Obok wypróbowanych już form organizacji kiermaszy i otwierania sezonowych kiosków oraz pawilonów, będą między innymi organizowane w sklepach stoiska z towarami sezonowymi, nawet kosztem ograniczenia pozostałych.</u>
          <u xml:id="u-65.47" who="#EdwardSznajder">Zwiększa się również starania o szybsze wprowadzenie postępu technicznego, a zwłaszcza o wyposażenie sieci handlowej w nowoczesne urządzenia sklepowe, bardziej efektywniejsze wykorzystanie posiadanego sprzętu, zapewnienie lepszej konserwacji i remontów oraz mechanizacji załadunku i rozładunku towarów przy dostawach do sklepów. W roku przyszłym przedsiębiorstwa handlowe i gastronomiczne otrzymają ponad 6 tys. nowych urządzeń chłodniczych, a w 1968 r. ponad 8 tys. Oprócz tego zostanie dostarczone w 1967 r. około 9 tys. maszyn i urządzeń gastronomicznych różnych typów, a w 1968 r. ponad 10 tys. Uzyskamy w ten sposób większą możliwość lepszego przechowywania artykułów spożywczych i większe zmechanizowanie prac gastronomii.</u>
          <u xml:id="u-65.48" who="#EdwardSznajder">Wysoki Sejmie! Jednym z nabrzmiałych problemów zaopatrzenia ludności, do którego przywiązujemy szczególną uwagę i który staramy się rozwiązywać, jest przemysł gastronomiczny, o czym mówiono również w czasie obecnej debaty.</u>
          <u xml:id="u-65.49" who="#EdwardSznajder">Kompleksowy program poprawy gastronomii, zatwierdzony przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów w listopadzie 1966 r. ustala między innymi następujące kierunki działania: dalszy rozwój sieci zakładów gastronomicznych, zwłaszcza sieci podstawowej, to znaczy obejmującej zakłady masowego żywienia, jak bary szybkiej obsługi, jadłodajnie, bary mleczne, zakłady dietetyczne, smażalnie ryb itp.</u>
          <u xml:id="u-65.50" who="#EdwardSznajder">Zakłada się także dalszy rozwój punktów tak zwanej małej gastronomii, jak bufety, kioski, barobusy. Formy te mają szczególne znaczenie w terenach wczasowo-turystycznych i jak wykazują doświadczenia zdają pomyślnie egzamin.</u>
          <u xml:id="u-65.51" who="#EdwardSznajder">Jako uzupełnienie uspołecznionej sieci gastronomicznej przewiduje się zwiększenie ilości zakładów ajencyjnych oraz zakładów prywatnych. Zakłada się, że do końca 1967 r. czynnych będzie około 2 tys. zakładów prowadzonych na podstawie umów ajencyjnych. Będziemy lepiej wykorzystywać istniejącą sieć gastronomiczną przez jej modernizację, poprawę wyposażenia i podniesienie stanu sanitarnego. Przekształcane będą nadal zakłady o tradycyjnej obsłudze na samoobsługowe oraz uruchamiane zakłady specjalistyczne, w tym także pijalnie piwa.</u>
          <u xml:id="u-65.52" who="#EdwardSznajder">Obywatel poseł Rutkowski słusznie podniósł zagadnienie lepszego wykorzystania maszyn i urządzeń gastronomicznych oraz sprawniejszego przeprowadzania konserwacji i remontów. Dla poprawy tej sytuacji handel państwowy, wspólnie ze spółdzielczym, będzie organizował bazy remontowe, co pozwoli na lepszą koncentrację fachowców i wykorzystanie środków, a w efekcie sprawniejsze przeprowadzanie remontów.</u>
          <u xml:id="u-65.53" who="#EdwardSznajder">Będziemy zwiększać dopływ młodych wykwalifikowanych kadr z zasadniczych i średnich szkół gastronomicznych, a młodzież tę otoczymy szczególną opieką. W celu usprawnienia kształcenia kadr dla gastronomii będzie zwiększona ilość klas dla kucharzy i kelnerów w zasadniczych szkołach zawodowych oraz ilość szkół dla pracujących. Będzie się również rozwijać kursy centralne i terenowe oraz szkolenie wewnątrzzakładowe. Dla zwiększenia ilości kadr z wyższym wykształceniem uruchomione zostały studia inżynierskie w zakresie żywienia w ubiegłym raku w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, a w roku bieżącym w Wyższej Szkole Rolniczej w Poznaniu. Rozwijane będą także roczne studia zagraniczne.</u>
          <u xml:id="u-65.54" who="#EdwardSznajder">Przy zjednoczeniach przedsiębiorstw gastronomicznych tworzy się zespoły instruktażu i inspekcji złożone z fachowców, których zadaniem jest podnoszenie poziomu kwalifikacji pracowników zakładu i udzielanie pomocy w egzekwowaniu prawidłowej organizacji produkcji.</u>
          <u xml:id="u-65.55" who="#EdwardSznajder">Program poprawy gastronomii jest o wiele szerszy. Podkreśliłem tylko niektóre kierunki działania, a konsekwentna realizacja całości zamierzeń, przy udziale szerokiego aktywu pracowników gastronomii, zapewni stopniową poprawę działalności i uzyskanie wyższej efektywności ekonomicznej tej tak ważnej dziedziny zaopatrzenia ludności.</u>
          <u xml:id="u-65.56" who="#EdwardSznajder">Czuję się w obowiązku poruszyć również niektóre problemy związane z zagospodarowaniem warzyw i owoców, omawiane przez obywatelkę posłankę Soroko i podnoszone przez innych obywateli posłów. W 1966 r. skupimy ponad 1.400 tys. ton warzyw i owoców, to jest o wiele więcej niż w 1965 r., a nawet niż w 1964 r., który był rokiem dużego urodzaju. Poważnie wzrosły również dostawy świeżych warzyw i owoców na rynek. W 1966 r. wyniosą one około 700 tys. ton, wobec 585 tys. ton w 1965 r. i 660 tys. ton w 1964 r. Ilości te świadczą również o poprawie pracy i wzmożonym wysiłku uczestników obrotu. Mimo to występowały jednak w poszczególnych rejonach kraju trudności w pełnym zagospodarowaniu niektórych owoców i warzyw w okresach szczytowej podaży.</u>
          <u xml:id="u-65.57" who="#EdwardSznajder">Złożyły się na to na pewno istniejące jeszcze niedociągnięcia w organizacji skupu i detalu, ale także, i to w istotnym stopniu, niedostateczna baza techniczna, na co podczas dzisiejszej debaty zwróciła uwagę obywatelka posłanka Soroko. Szczególne trudności występowały w zakresie transportu, przechowalni i opakowań. Nie można również pominąć niskiej jakości części warzyw i owoców, co stwarzało duże kłopoty w ulokowaniu tych produktów na rynku lub w przemyśle. Z kolei zaostrzenie kontroli jakości wywołało w odczuciu niektórych producentów niezadowolenie z działalności aparatu obrotu warzywami i owocami. Było również wiele niedociągnięć w organizacji skupu.</u>
          <u xml:id="u-65.58" who="#EdwardSznajder">Dla poprawy obrotu i zagospodarowania rynku warzywniczego i owocarskiego, wykorzystując krytyczne uwagi i doświadczenia oraz realizując postulaty sejmowej Komisji, Ministerstwo Handlu Wewnętrznego, w porozumieniu z zainteresowanymi organizacjami państwowymi i spółdzielczymi, opracowało program dalszego porządkowania rynku owocarsko-warzywnego. Program ten zmierza do usprawnienia organizacji skupu i zbytu, ściślejszego powiązania organizacji skupu z organizacjami detalicznymi i zakładami przemysłowymi. Jednocześnie zakłada się zaostrzanie kontroli jakości oraz powiązanie polityki cen z kontraktacją, jakością i wyborem owoców i warzyw.</u>
          <u xml:id="u-65.59" who="#EdwardSznajder">Zgodnie z założeniami, które przewidują znaczne zwiększenie spożycia warzyw i owoców, handel przygotowuje się do aktywizacji sprzedaży przez zwiększenie sieci, budowę nowych przechowalni, a także zwiększanie konsumpcji warzyw i owoców w zakładach gastronomicznych.</u>
          <u xml:id="u-65.60" who="#EdwardSznajder">Wysoki Sejmie! O pomyślnej realizacji kierunków planu oraz dalszej poprawie pracy w handlu decydują kadry oraz stopień osobistego zaangażowania się każdego pracownika na powierzonym mu odcinku pracy. Dlatego też szczególną uwagę zwracamy na właściwy dobór kadr, stałe podnoszenie ich kwalifikacji, wykorzystanie doświadczeń długoletnich pracowników oraz zapewnienie dopływu absolwentów szkół handlowych. W latach 1967–1968 handel zatrudni ponad 61 tys. absolwentów.</u>
          <u xml:id="u-65.61" who="#EdwardSznajder">Jednocześnie z pełną konsekwencją eliminować będziemy z handlu pracowników nieuczciwych, działających na szkodę konsumentów i mienia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-65.62" who="#EdwardSznajder">Przeprowadzona w bieżącym roku podwyżka płac w handlu, uwzględniająca również dodatki za wysługę lat pracowników sklepowych, powinna przyczynić się do większej stabilizacji kadr i ułatwić dopływ absolwentów szkół.</u>
          <u xml:id="u-65.63" who="#EdwardSznajder">Praca w handlu staje się coraz bardziej odpowiedzialnym zawodem. Stąd też niezbędne się staje — tak jak w każdym zawodzie — systematyczne podnoszenie poziomu wiedzy i kwalifikacji. Wiedza, podnoszenie kwalifikacji, usprawnianie pracy w handlu, a przede wszystkim postawa samych pracowników mają istotne znaczenie dla podniesienia autorytetu i rangi zawodu. Do podniesienia rangi zawodu handlowca przyczyni się również uchwała Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów przyznająca szczególnie wyróżniającym się pracownikom odznakę „Zasłużonego pracownika handlu”.</u>
          <u xml:id="u-65.64" who="#EdwardSznajder">Przedstawione Wysokiej Izbie główne kierunki działalności w handlu będą realizowane przez resort handlu wewnętrznego z pełnym poczuciem i zrozumieniem ogromnego znaczenia coraz bardziej sprawnej działalności organizacji handlowych dla poprawy poziomu materialnego życia ludności.</u>
          <u xml:id="u-65.65" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#JanKarolWende">Dziękuję Ministrowi za wyjaśnienia i informacje. Wracamy do debaty poselskiej. Głos ma poseł Jan Kasiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#JanKasiak">Wysoki Sejmie! Wyniki osiągnięte w rolnictwie w roku bieżącym oceniamy pozytywnie. W tych pozytywnych wynikach całego naszego rolnictwa należy widzieć duże osiągnięcia państwowych gospodarstw rolnych, których produkcja globalna wzrosła w porównaniu do 1964 r. z 19,1 mld zł do 21,9 mld zł w 1965 r. Rok gospodarczy 1965/1966 w państwowych gospodarstwach rolnych cechował dalszy wzrost produkcji oraz wyraźna poprawa wyników finansowych. Wprowadzone usprawnienia w systemie zarządzania oraz systematyczne wyposażenie gospodarstw w bardziej nowoczesne środki produkcji, dzięki znacznym nakładom inwestycyjnym, wynoszącym 5.050 mln zł stwarzają dalsze korzystne warunki rozwojowe wszystkim gospodarstwom państwowym. Wyniki te można było osiągnąć dzięki olbrzymiemu wkładowi pracy specjalistów oraz pokaźnej rzeszy robotników rolnych, których wydajność pracy, dzięki zmianom w systemie bodźców za pracę, w ostatnim okresie znacznie wzrosła. Rozszerzyła się też w poważnym stopniu działalność usługowa państwowych gospodarstw rolnych dla całego rolnictwa, między innymi w dostawach nasion siewnych i sadzeniaków jako najważniejszych obecnie środków oddziaływających na wzrost plonów w całym naszym rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#JanKasiak">Dobre efekty nasienne w państwowych gospodarstwach rolnych pozwoliły na pomyślną realizację w latach 1961–1965 państwowego programu nasiennego i hodowlanego, a coraz lepsza jakość materiału produkowanego w tych gospodarstwach podniosła ich autorytet w opinii całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#JanKasiak">Należy pozytywnie odnotować fakt dość szybkiego wzrostu plonów, a zwłaszcza zbóż na terenach ziem północnych, co pozwoliło na znaczne przekroczenie założeń planu 5-letniego produkcji towarowej w państwowych gospodarstwach rolnych. W tej dziedzinie ogromnego wysiłku dokonały gospodarstwa w województwach: szczecińskim, olsztyńskim, koszalińskim i gdańskim. Uzyskane wyniki dowodzą, że w ostatnich latach w sposób zasadniczy poprawiła się gospodarka państwowych gospodarstw rolnych, co rokuje duże możliwości dalszego zwiększania produkcji w latach przyszłych, przy wyposażeniu gospodarstw w szerszym zakresie w nowoczesne środki produkcji.</u>
          <u xml:id="u-67.3" who="#JanKasiak">Jednym z głównych zadań, jakie postawiono rolnictwu, jest maksymalne ograniczenie importu zbóż. Państwowe gospodarstwa rolne muszą właśnie w tym zadaniu brać poważny udział.</u>
          <u xml:id="u-67.4" who="#JanKasiak">Plany zbóż powinny wzrosnąć co najmniej do 22 q z ha, a towarowa produkcja musi powiększyć się półtorakrotnie i osiągnąć minimalny poziom 1,5 mln ton w 1970 r. Aby te zadania zostały wykonane, wymagane jest dalsze doskonalenie struktury zasiewów przez zwiększenie w niej udziału zbóż. Trzeba będzie śmielej i szerzej wprowadzać do uprawy odmiany zbóż wysokowydajnych, które przy pełnym nawożeniu dadzą maksymalne plony.</u>
          <u xml:id="u-67.5" who="#JanKasiak">Jedną z poważnych spraw, na którą należy zwrócić również uwagę, to bardzo szybkie i wydatne zwiększenie plonów z łąk i pastwisk, a także roślin pastewnych uprawianych na gruntach ornych. Chociaż w ostatnich latach nastąpił w tej gałęzi produkcji pewien postęp, to jednak trzeba stwierdzić, że wciąż jeszcze pasze w państwowych gospodarstwach rolnych produkuje się zbyt ekstensywnie, co podnosi koszt produkcji.</u>
          <u xml:id="u-67.6" who="#JanKasiak">Analizując strukturę zasiewów w państwowych gospodarstwach rolnych na rok 1967, wyraźnie widać, że 29% powierzchni zasiewów pod roślinami pastewnymi jest stanowczo za dużo. Z tego wynika, że przy tej obsadzie inwentarza na każdą sztukę żywieniową przypada około 1 ha powierzchni. Jest to powierzchnia bardzo duża. Gdyby produkcja pasz zarówno na użytkach trwałych, jak i na gruntach ornych, była w należytej proporcji do roślin towarowych, wówczas można by poważnie ograniczyć w gospodarstwach państwowych powierzchnię paszową, przeznaczając ją na produkcję zbóż, a w ten sposób można by w większym jeszcze stopniu przyczynić się do ograniczenia importu zbóż.</u>
          <u xml:id="u-67.7" who="#JanKasiak">Obecnie nakłady inwestycyjne na rok 1967, wynoszące około 5 mld zł, pozwalają na lepsze wyposażenie gospodarstw nasiennych i hodowlanych zwierząt zarodowych, spełniających istotną rolę usługową dla gospodarki chłopskiej. Pozwolą one również na dalsze zagospodarowanie gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, wpłyną na zwiększenie ilości bydła o ponad 21,4 tys. sztuk w stosunku do 1966 r.</u>
          <u xml:id="u-67.8" who="#JanKasiak">Wyraźnie zwiększona mechanizacja w państwowych gospodarstwach rolnych oraz przeznaczane na nią odpowiednie środki pozwolą uzyskać około 111 mln litrów mleka więcej, o 120 tys. ton żywca wołowego i wieprzowego oraz o około 100 tys. ton zboża. Tych napiętych zadań produkcyjnych w państwowych gospodarstwach rolnych nie będzie można realizować starymi metodami produkcji, musi ciągle następować usprawnianie gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-67.9" who="#JanKasiak">W obecnych warunkach państwowych gospodarstw rolnych rozsądne, przemyślane dalsze wprowadzanie specjalizacji wydaje się konieczne.</u>
          <u xml:id="u-67.10" who="#JanKasiak">Specjalizacja wprowadzona w szerszym zakresie, a zwłaszcza w produkcji zwierzęcej, w dużej mierze wpływałaby na możliwość większego zmechanizowania procesów produkcyjnych. Niewątpliwie od fachowości, sumienności i dokładności pracowników będzie w dużej mierze zależała opłacalność produkcji. Dalsza koncentracja nie powinna być celem dla siebie, ale istotnym elementem metod doskonalenia produkcji i ciągłego obniżania jej kosztów. Powinna następować ciągła techniczna modernizacja gospodarstw państwowych oraz decentralizacja zarządzania przedsiębiorstwami rolnymi i ich dalsze usamodzielnianie. Należy dążyć, aby całe kolektywy robotnicze czuły się bardziej odpowiedzialne za wykonanie podjętych planów, aby ujawnianie wszelkich niedomogów i ich przezwyciężenie było troską załogi gospodarstwa i każdego robotnika, samorządu robotniczego i rad robotniczych.</u>
          <u xml:id="u-67.11" who="#JanKasiak">Analiza dokonana przez sejmową Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego wykazała, że w państwowych gospodarstwach rolnych nastąpiła dalsza znaczna poprawa nie tylko wyników ekonomicznych, ale również warunków socjalno-bytowych załóg. Niemniej jednak mamy jeszcze bardzo dużo istotnych braków w pracy ii życiu załóg państwowych gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-67.12" who="#JanKasiak">Jednym z bardzo ważnych postulatów wysuwanych przez pracowników państwowych gospodarstw rolnych jest zabezpieczenie opieki lekarskiej nad pracownikami i członkami ich rodzin. Nie w pełni realizuje się też przewidziane układem zbiorowym badania lekarskie całych załóg, a zwłaszcza pracowników zatrudnionych na stanowiskach szczególnie szkodliwych dla zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-67.13" who="#JanKasiak">Nowy program socjalno-bytowy powinien dać większe efekty przede wszystkim w budownictwie mieszkaniowym, w dziedzinie remontów i urządzeń socjalnych, jak pralnie, żłobki, przedszkola i łaźnie.</u>
          <u xml:id="u-67.14" who="#JanKasiak">W trakcie realizacji planów produkcyjnych musi być w większym zakresie brana pod uwagę zarówno przez resort, jak i rady narodowe, nie tylko sama produkcja, ale też sprawa warunków mieszkaniowych załóg państwowych gospodarstw rolnych, sprawa zdrowia pracowników, ogólnie mówiąc — warunków bytowo-socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-67.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Władysław Piątkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#WładysławPiątkowski">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Woda w procesach biologicznych stanowi jeden z najważniejszych czynników. Produkcja rolna jest szczególnie zależna od ilości i jakości wody, a bardzo wrażliwa na jej braki. Zaopatrzenie w wodę staje się przedmiotem dużego zainteresowania rolników.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#WładysławPiątkowski">Uchwalone przez Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w maju 1961 roku prawo wodne oraz w grudniu 1965 roku ustawa o zaopatrzeniu rolnictwa i wsi w wodę, stworzyły podstawowe normy prawne dla prawidłowej działalności administracyjnej i inwestycyjnej w gospodarce wodnej.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#WładysławPiątkowski">Badania w zakresie zaopatrzenia wsi i rolnictwa w wodę, prowadzone na terenie całego kraju wykazały, że w 154 powiatach występuje rażący deficyt wody, a w 8 tysiącach wsi wodę dowozi się beczkowozami, po kilka lub kilkanaście kilometrów. Większość tych wsi znajduje się w takich województwach, jak krakowskie, lubelskie, rzeszowskie, białostockie, katowickie i w wielu innych.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#WładysławPiątkowski">Pomimo że zaopatrzenie rolnictwa w wodę polepsza się, to w obecnym planie 5-letnim mamy wybudować około 4 tys. urządzeń wodnych na wsi; w stosunku do potrzeb polepszenie to jest niezadowalające, a likwidacja deficytu wody będzie nadal procesem długotrwałym.</u>
          <u xml:id="u-69.4" who="#WładysławPiątkowski">Należy w tej sytuacji, oprócz środków własnych rolników i kredytów państwowych, angażować środki przedsiębiorstw terenowych i kluczowych. Woda dla wisi, to nie tylko wóda dla gospodarstw chłopskich, lecz i dla takich obiektów, jak: ośrodki zdrowia, agronomówki, szkoły, filie państwowych ośrodków maszynowych czy przedsiębiorstwa przemysłu przetwórczego, które są bardzo wodochłonne.</u>
          <u xml:id="u-69.5" who="#WładysławPiątkowski">Jednym z bardzo ważnych zagadnień związanych z zaopatrzeniem wsi i rolnictwa w wodę jest organizacja pracy przedsiębiorstw budowlanych, które nie zabezpieczają całkowicie sprawnego, terminowego wykonawstwa robót. Przedsiębiorstwa te mają zbyt małą ilość wykonawców budowlanych, na przykład elektryków. Podwykonawcy, angażowani z tej branży, traktują zlecone roboty jako nadwyżki portfelowe; stąd bywają przypadki, że okres budowania wodociągów wiejskich zamiast 20 miesięcy przedłuża się do trzech lat, co podwyższa koszty budowy, a w środowiskach wiejskich wytwarza niedobrą atmosferę, jak to ma miejsce np. w Bąkowej Górze, powiat Radomsko, województwo łódzkie.</u>
          <u xml:id="u-69.6" who="#WładysławPiątkowski">Wobec takiej sytuacji pilną potrzebą jest reorganizacja pracy przedsiębiorstw, uzupełnienie brakujących brygad, by całkowicie i terminowo zabezpieczały wykonawstwo powierzonych im zadań.</u>
          <u xml:id="u-69.7" who="#WładysławPiątkowski">Stopień zmechanizowania robót przy budowie wodociągów jeszcze jest bardzo niski. Wprawdzie przedsiębiorstwa posiadają pewną ilość sprzętu mechanicznego, lecz są to typy stare, mało wydajne, o dużej awaryjności.</u>
          <u xml:id="u-69.8" who="#WładysławPiątkowski">Niezbędne jest, aby przedsiębiorstwa budowy wodociągów wiejskich były traktowane, jeśli idzie o przydział sprzętu i urządzeń, na równi z innymi przedsiębiorstwami, a wówczas wydajność pracy wzrośnie i skróci się cykl budowy.</u>
          <u xml:id="u-69.9" who="#WładysławPiątkowski">Budowa wodociągów wiejskich jest zjawiskiem nowym, bardzo atrakcyjnym, lecz jeszcze mało powszechnym. Zbyt powolny postęp w stosunku do zapotrzebowania wsi na wodę, zmusza rolników do czerpania wody ze studni, ale i studni jest mało, a wykonawców do ich budowy także brakuje. Duże przedsiębiorstwa, posługujące się ciężkim sprzętem, nie przyjmują zamówień na budowę studni. Trzeba więc spowodować, aby spółdzielczość pracy czy spółdzielczość wiejska zorganizowały odpowiednie brygady do świadczenia tych usług odbiorcom społecznym i indywidualnym na wsi.</u>
          <u xml:id="u-69.10" who="#WładysławPiątkowski">Brakuje także odpowiednich urządzeń do wyposażenia studzien wiejskich, handel dysponuje zbyt małą ilością pomp ssąco-tłoczących, rur ocynkowanych, wanien, zbiorników na wodę. Wzywamy więc przemysł, by powiększył produkcję tych urządzeń, nieodzownych dla potrzeb rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-69.11" who="#WładysławPiątkowski">Brak rur i armatury wodociągowej dla połączeń domowych, poideł samoczynnych, złączy i wielu innych drobnych części niezbędnych przy budowie wodociągów powoduje nieraz długie miesiące zwłoki. Należałoby w planach produkcji przemysłu zabezpieczać pokrycie materiałowe zaplanowanych inwestycji, gdyż to umożliwiłoby przedsiębiorstwom wykonać nakreślone plany rytmicznie i terminowo.</u>
          <u xml:id="u-69.12" who="#WładysławPiątkowski">Bardzo kłopotliwą sprawą dla użytkowników tak wodociągów, jak i studni zmechanizowanych, jest usuwanie awarii. Często niejeden obiekt pozbawiony jest z tego powodu po kilka lub kilkanaście dni wody. Niewielka ilość wykwalifikowanych fachowców w tym zawodzie nie zabezpiecza szybkiego usuwania awarii, nie mówiąc już o systematycznej konserwacji.</u>
          <u xml:id="u-69.13" who="#WładysławPiątkowski">Postuluję, by odpowiedni mechanik z pogotowia wodnoawaryjnego w powiecie mógł przyjechać na wezwanie telefoniczne i usunąć awarię utrudniającą normalne życie użytkownika.</u>
          <u xml:id="u-69.14" who="#WładysławPiątkowski">W przedsiębiorstwach budowy wodociągów wiejskich brak jest również kadry technicznej, jak: inżynierów sanitarnych, geologów, techników czy majstrów i to wpływa ujemnie na organizację pracy i na tempo wykonywanych robót. Stąd wniosek: więcej troski o uzupełnienie brakujących specjalistów.</u>
          <u xml:id="u-69.15" who="#WładysławPiątkowski">W zasadzie zakres działania administracyjnego został uregulowany ustawą sejmową z dnia 10 grudnia 1965 roku, powołującą inspektorów wojewódzkich i powiatowych, lecz należy wydać akty prawne, które by regulowały cały system pracy i pozwalały w ramach potrzeb powołać inspektoraty jako komórki koordynacyjne pracy.</u>
          <u xml:id="u-69.16" who="#WładysławPiątkowski">Ze sprawą zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę wiąże się problem ochrony wód przed zanieczyszczeniem. Wprawdzie ten problem został we wczorajszej debacie poruszony przez posła Adamca, jednak pragnę go uzupełnić. Podjęto w tej sprawie wiele wysiłków, nadal jednak nie wszystkie są skuteczne. Przyczyny tego są różne. Jedną z nich jest to, że wiele przedsiębiorstw przemysłowych traktuje zadania związane z ochroną wód przed zanieczyszczeniem mało odpowiedzialnie. Świadczy o tym fakt, że jeśli nawet są zainstalowane urządzenia oczyszczające, to jednak zakłady mało dbają o to, aby urządzenia te normalnie funkcjonowały. W konsekwencji wiele tych urządzeń, jak wykazały badania, stoi nieczynnych, jakkolwiek są one wykazywane w statystykach, pewno po to, by wprowadzić w błąd opinię społeczną.</u>
          <u xml:id="u-69.17" who="#WładysławPiątkowski">Wysoki Sejmie! Jeżeli w budżecie państwa na rok 1967, na zaopatrzenie rolnictwa i wsi w dobrą wodę, przeznaczone są dość duże sumy, to pragnę wyrazić przekonanie, że przyniosą one szybkie efekty w postaci produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-69.18" who="#WładysławPiątkowski">Ze wzrostem kultury wsi wzrasta świadomość, a korzyści płynące z dóbr społecznych wpływają i oddziałują w społeczeństwie na coraz większe poszanowanie urządzeń społecznych. Atmosfera życia i pracy na wsi jest dobra i sprzyjać będzie dalszemu szybkiemu postępowi, a warunki pracy społeczeństwa wiejskiego decydować będą o wynikach.</u>
          <u xml:id="u-69.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#JanKarolWende">Głos zabierze poseł Stefan Godlewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#StefanGodlewski">Wysoki Sejmie! Bieżący plan 5-letni, którego część składową stanowi dyskutowany przez nas obecnie projekt Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1967, zakłada dalszy poważny wzrost produkcji rolnej. Realizację tego zadania mają umożliwić wybitnie zwiększone dostawy środków produkcji i nakłady inwestycyjne. Szczególnie wiele uwagi musimy przy tym poświęcić intensyfikacji produkcji dla rozwiązania problemu zbożowego.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#StefanGodlewski">Plan na rok 1967 będziemy realizować w nowych warunkach ekonomicznych, jakie stwarzają niedawno podjęte decyzje partii i rządu, podane przez towarzysza Gomułkę do wiadomości rolników na III Krajowym Zjeździe Delegatów Związku Kółek Rolniczych. Do podnoszenia planów zbóż — między innymi przez wzmożone nawożenie mineralne — zachęcać będzie rolników możliwość uzyskania za odstawę kontraktowanych zbóż bonifikaty cen nawozów sztucznych, ulg w podatku gruntowym i możliwości nabycia na dogodnych warunkach pasz przemysłowych. Popularyzowanie intensyfikacji produkcji zbóż w gospodarstwach chłopskich w oparciu o nowe, korzystne warunki, podejmą przede wszystkim kółka rolnicze.</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#StefanGodlewski">W rozwoju różnorodnych form samorządu chłopskiego kółka rolnicze są organizacją tkwiącą najgłębiej w środowisku wiejskim i znajdującą się najbliżej spraw produkcyjnych gospodarstw chłopskich. Szczególna ich rola polega przede wszystkim na tym, że zajmują się one organizacją produkcji w swoich wsiach, obejmując już obecnie swoją działalnością 86% wsi.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#StefanGodlewski">Uznanie dla dotychczasowych osiągnięć kółek rolniczych w organizacji produkcji znalazło wyraz w wyznaczeniu im wiodącej roli przy opracowywaniu od 1966 r. wiejskich programów rozwoju rolnictwa. W ten sposób kółka rolnicze stają się najniższą komórką w planowaniu i realizacji zadań narodowego planu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-71.4" who="#StefanGodlewski">Realizacja przedłożonego Wysokiemu Sejmowi projektu Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1967 w części dotyczącej produkcji rolnej będzie więc w pewnym stopniu zabezpieczona wiejskimi programami rozwoju rolnictwa opracowanymi w ponad 33 tysiącach wsi przez kółka rolnicze, a we wsiach, gdzie nie ma kółek, przez sołtysów i aktyw tych wsi.</u>
          <u xml:id="u-71.5" who="#StefanGodlewski">Wiejskie programy rozwoju rolnictwa opracowywane są na rok gospodarczy obowiązujący w rolnictwie, to znaczy na okres od 1 lipca do 30 czerwca roku następnego, a zatem dyskusja nad ich zatwierdzeniem ma się odbywać w pierwszej połowie roku kalendarzowego tak, aby rolnik mógł uwzględnić te zamierzenia w swoich osobistych planach gospodarczych już od żniw.</u>
          <u xml:id="u-71.6" who="#StefanGodlewski">Wysoki Sejmie! Do czynników wywierających poważny wpływ na wysokość plonów zbóż należy polityka nasienna, dlatego też konieczne jest doskonalenie obowiązującego w tym zakresie programu. Podkreślali to na swoim Zjeździe również delegaci Związku Kółek Rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-71.7" who="#StefanGodlewski">Zadanie kółek rolniczych w realizacji programu nasiennego polega w pierwszym rzędzie na udzielaniu pomocy chłopskim gospodarstwom reprodukcyjnym w terminowym prowadzeniu zabiegów agrotechnicznych, sprzęcie, omłotach i organizacji wymiany ziarna siewnego oraz sadzeniaków.</u>
          <u xml:id="u-71.8" who="#StefanGodlewski">W systemie zabezpieczania dostaw materiału siewnego na planowe odnawianie w gospodarstwach chłopskich, dostarczanego za pośrednictwem Centrali Nasiennej i gminnych spółdzielni, usprawnienia wymaga terminowość dostaw, zwłaszcza zbóż ozimych, gdyż nasiona te nie zawsze w porę docierają do rolników. Należy także przestrzegać ustalonych norm jakościowych materiału siewnego.</u>
          <u xml:id="u-71.9" who="#StefanGodlewski">W obowiązującym u nas i na ogół działającym sprawnie systemie odnawiania materiału siewnego nie rozwiązana jest jeszcze sprawa doczyszczania i zaprawiania ziarna. Poprawa w tym zakresie, zwłaszcza w odniesieniu do materiału siewnego, pochodzącego z reprodukcji w gospodarstwach chłopskich, uzależniona jest od zwiększenia dostaw maszyn czyszczących i aparatury do zaprawiania ziarna.</u>
          <u xml:id="u-71.10" who="#StefanGodlewski">Uważam też za sprawę bardzo pilną realizację dezyderatów pod adresem nauki o jak najszybsze wyprodukowanie odmian wysokopiennych, odpornych na wylęganie, dostosowanych do zwiększonego poziomu nawożenia i umożliwiających sprzęt mechaniczny.</u>
          <u xml:id="u-71.11" who="#StefanGodlewski">Decydującym w naszych warunkach środkiem w podnoszeniu produkcji rolniczej jest nawożenie zarówno nawozami mineralnymi, jak i naturalnymi. W odniesieniu do gospodarki obornikiem sprawa ma dwa aspekty: po pierwsze — ekonomiczny, gdyż jest to wartościowy środek produkcji, a po drugie — higieniczny, gdyż właściwe przechowywanie obornika umożliwia doprowadzenie do estetycznego wyglądu naszych wsi. Propagowanie przez instruktaż i szkolenie właściwego przechowywania obornika i budowy gnojowni oraz zbiorników na gnojówkę wymaga jeszcze większego zaangażowania się gromadzkich rad narodowych oraz współdziałania w tym zakresie służby zdrowia i sanitarno-epidemiologicznej, architektów powiatowych itp. Konieczne też będzie zaktywizowanie pionu zaopatrzenia gminnych spółdzielni dla umożliwienia gospodarstwom chłopskim budowy odpowiednich do tego celu urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-71.12" who="#StefanGodlewski">Duże ilości dostarczanych już obecnie nawozów mineralnych i przewidywany dalszy szybki ich wzrost wymagać będą dodatkowych zabiegów dla usprawnienia odbioru, zwiększenia powierzchni magazynowej na przechowywanie i dbałości o odpowiednie opakowanie, co ułatwi transport nawozów do rolników. Kółka rolnicze będą się musiały podjąć przy tym roli organizatora zaopatrzenia wsi w nawozy sztuczne z pozostawieniem rozwiązania spraw handlowych spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu.</u>
          <u xml:id="u-71.13" who="#StefanGodlewski">Zwiększone ilości nawozów mineralnych, wprowadzane nowe ich asortymenty oraz wysiew we właściwej proporcji azotu, potasu i fosforu wymagają szerszego instruktażu fachowego, pogłębienia szkolenia rolniczego i szerszego stosowania środków poglądowych.</u>
          <u xml:id="u-71.14" who="#StefanGodlewski">W celu popularyzacji wysokich dawek w nawożeniu zbóż, ziemniaków i użytków zielonych oraz stosowania nowych asortymentów nawozów mineralnych, a szczególnie mocznika, zorganizowanych zostanie w 1967 r. w gospodarstwach indywidualnych 10 tys. łanowych demonstracji nawozowych.</u>
          <u xml:id="u-71.15" who="#StefanGodlewski">Niemałe znaczenie dla osiągnięcia wzrostu plonów zbóż mają również zabiegi w zakresie ochrony roślin. Świadczenie rolnikom usług w walce z chwastami i szkodnikami, poza państwowymi ośrodkami maszynowymi i stacjami ochrony roślin, podjęły także kółka rolnicze. Mimo braku doświadczenia w tym zakresie, już w bieżącym roku wykonały one własną aparaturą większość koniecznych zabiegów w gospodarstwach chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-71.16" who="#StefanGodlewski">Ze względu na zdrowie wykonujących masowo te zabiegi, sprawą niezmiernie palącą jest rozwiązanie problemu bezpieczeństwa i higieny pracy. W dalszym ciągu występują poważne braki odpowiedniej odzieży ochronnej i masek przystosowanych do pracy przy ochronie roślin.</u>
          <u xml:id="u-71.17" who="#StefanGodlewski">Osiągnięcie zakładanych w planie wyników produkcyjnych rolnictwa zależne jest też od racjonalnego zagospodarowania wszystkich użytków rolnych. Plan i budżet państwowy przewidują bardzo poważny wzrost nakładów na melioracje. Do pełnej eksploatacji włączonych zostanie w nadchodzącym roku — ze skutkiem dla produkcji rolnej — 143,9 tys. ha nowo zdrenowanych gruntów ornych oraz 135,4 tys. ha zmeliorowanych i zagospodarowanych użytków zielonych. Prace nad doprowadzeniem tych terenów do kultury pochłonęły duże ilości środków finansowych i materiałowych oraz wiele nakładu pracy.</u>
          <u xml:id="u-71.18" who="#StefanGodlewski">Obowiązkiem obywatelskim i zawodowym wszystkich ich użytkowników będzie właściwe ich wykorzystanie. Przy eksploatacji zmeliorowanych użytków rolnych, a zwłaszcza konserwacji urządzeń wodno-melioracyjnych na użytkach zielonych, potrzebne jest ścisłe współdziałanie spółek wodnych z kółkami rolniczymi. Pozwoli to spółkom wodnym wykorzystać istniejącą na wsi i uzupełnioną potrzebnym sprzętem bazę maszynową dla optymalnego wykonywania wszystkich technicznych czynności związanych z zagospodarowaniem i pielęgnacją użytków oraz konserwacją urządzeń wodno-melioracyjnych. Kapitalne znaczenie dla poprawy eksploatacji zagospodarowywanych użytków zielonych może też mieć powoływanie przy kółkach rolniczych — na podstawie wspólnego porozumienia ze spółdzielczością mleczarską — wiejskich sekcji hodowców bydła.</u>
          <u xml:id="u-71.19" who="#StefanGodlewski">Dalsze nakłady inwestycyjne na meliorowanie użytków zielonych, jak i wszelkie poczynania organizacyjne, podnoszące agrotechnikę i usprawniające zbiór, spowodują dalszy wzrost produkcji pasz. Dlatego też — szczególnie na niektórych terenach — palącym problemem staje się wypracowanie koncepcji intensyfikacji produkcji zwierzęcej, a zwłaszcza bydła. Dotychczasowe doświadczenia w realizacji inwestycji budowlanych, zwłaszcza na terenach posiadających duże obszary użytków zielonych nowo zmeliorowanych, od których zależy dalszy wzrost chowu bydła, poza państwowymi gospodarstwami rolnymi, pozytywnego rozwiązania nie dostarczyły. Brak materiałów budowlanych, który wysuwa się na czoło, nie jest chyba jedyną przyczyną niedorozwoju budownictwa inwentarskiego, hamującego tempo rozwoju hodowli.</u>
          <u xml:id="u-71.20" who="#StefanGodlewski">Nadzieję na poprawę agrotechniki, przyspieszenie i polepszenie jakości zabiegów wiązać należy ze zwiększeniem ilości sprzętu maszynowego dostarczanego na wieś.</u>
          <u xml:id="u-71.21" who="#StefanGodlewski">Według założeń Narodowego Planu Gospodarczego kółka rolnicze otrzymają w 1967 r., nakładem 3,2 mld zł, 14,3 tys. sztuk ciągników i odpowiednią ilość towarzyszących im maszyn. Oznacza to, że żniwa i wykopki w gospodarstwach indywidualnych zabezpieczać będzie w następnym roku ponad 60 tys. ciągników.</u>
          <u xml:id="u-71.22" who="#StefanGodlewski">W wyniku realizacji polityki koncentracji sprzętu w roku przyszłym będziemy już mieli około 5 tys. kółek rolniczych lub międzykółkowych baz, w których ilość ciągników będzie wynosić ponad 5.</u>
          <u xml:id="u-71.23" who="#StefanGodlewski">Zwiększona ilość sprzętu w kółkach rolniczych pozwoli im rozwinąć na szerszą skalę wiązanie się z rolnikami różnymi coraz konkretniej precyzowanymi umowami, obejmującymi bądź pracę całoroczną, bądź kompleksową mechaniczną uprawę i sprzęt poszczególnych kultur rolnych. Inicjatywy kółek rolniczych w tym zakresie są bardzo interesujące.</u>
          <u xml:id="u-71.24" who="#StefanGodlewski">Postulowana w projekcie uchwały sejmowej poprawa wydajności eksploatowanych przez kółka rolnicze traktorów i maszyn będzie przez nie zrealizowana. Na możliwości w tym zakresie wskazuje osiągnięcie w bieżącym roku średniej ponad 1000 godzin na jeden traktor. Wartość usług świadczonych rolnikom w 1967 r. sprzętem kółek rolniczych szacowana jest na 4,2 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-71.25" who="#StefanGodlewski">Jest rzeczą zrozumiałą, że prawidłowe wykorzystanie środków produkcji zależy od kwalifikacji zawodowych i świadomości społecznej rolników.</u>
          <u xml:id="u-71.26" who="#StefanGodlewski">Jedną z form planowej działalności oświatowej wśród rolników jest powszechnie znane masowe szkolenie rolnicze. Problem upowszechniania wiedzy rolniczej nabrał takiego znaczenia, że stał się przedmiotem zainteresowania nie tylko Związku Kółek Rolniczych, ale również rad narodowych i komitetów do spraw rolnictwa jako koordynatorów szkolenia. Dzięki temu mogło ono mieć tak masowy charakter, że uczestniczyło w nim w 1966 r. blisko 1,5 mln rolników z około 32 tys. wsi.</u>
          <u xml:id="u-71.27" who="#StefanGodlewski">Prowadząc i rozwijając dotychczasowe formy szkolenia masowego, przechodzić będziemy do bardziej specjalistycznego szkolenia w grupach producentów, zwłaszcza w oparciu o sekcje specjalistyczne związków i zrzeszeń branżowych.</u>
          <u xml:id="u-71.28" who="#StefanGodlewski">Oprócz kursów ogólnorolniczych w 1967 r. zorganizowanych będzie przez związki i zrzeszenia branżowe około 50 tys. specjalistycznych kursów szkoleniowych oraz 22 tys. pokazów, konkursów i wycieczek dla około 1 mln producentów w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej. Na szkolenie to wydatkuje się około 25 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-71.29" who="#StefanGodlewski">Dysponujemy już we wszystkich powiatach aparaturą projekcyjną i etatami kinooperatorów. Obecnie należy wyposażyć wszystkie agronomówki w aparaty filmowe, co pozwoli na lepsze wykorzystanie filmów instruktażowych i powierzenie dotychczasowym kinooperatorom zadań organizatorów zabezpieczających upoglądowienie różnych form szkolenia rolniczego. Obecne formy masowego szkolenia, głównie koncentrujące się w okresie jesienno-zimowym, uzupełniamy przez organizowanie w okresie wiosenno-letnim praktycznych pokazów, lustracji polowych, odwiedzin sąsiedzkich, demonstracji łanowych itp. przy udziale fachowej kadry agronomicznej i zootechnicznej. W 1967 r. kółka rolnicze, prowadzące działalność gospodarczą, będą dysponowały utworzonym z wygospodarowanych nadwyżek funduszem postępu rolniczego w wysokości ponad 50 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-71.30" who="#StefanGodlewski">Odrębnym problemem, wymagającym dalszego rozwiązywania, jest sprawa przygotowania młodzieży do zawodu rolniczego. Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że szkoły są w stanie obecnie i w najbliższych latach przygotować tylko około 30% młodzieży podejmującej pracę w gospodarstwach rolnych. Dlatego też nałożono na kółka rolnicze obowiązek organizowania i rozwijania form pozaszkolnych w postaci zespołów przysposobienia rolniczego. Szkolenie to prowadzone jest przy ścisłej współpracy ze Związkiem Młodzieży Wiejskiej. W okresie lat 1957–1966 ukończyło przysposobienie rolnicze przeszło 180 tys. młodzieży. W ostatnim roku złożyło egzaminy państwowe 10.200 absolwentów. Wydatki budżetowe na prace szkoleniowe w zespołach przysposobienia rolniczego wyniosą w 1967 r. 55 mln zł. Widzimy potrzebę większego zainteresowania starszych rolników pracą zespołów przysposobienia rolniczego, a szczególnie udzielania im pomocy w nabywaniu książek fachowych, nasion i materiału hodowlanego oraz wyszukiwania opiekunów zespołów dla usprawnienia pracy samokształceniowej.</u>
          <u xml:id="u-71.31" who="#StefanGodlewski">Przyjęcie zasady opracowywania wiejskich programów rozwoju rolnictwa dla okresu zwanego rokiem gospodarczym oznacza, że już do końca kwietnia przyszłego roku zatwierdzone na obecnej sesji podstawowe założenia planu na 1968 r. muszą być do tego stopnia rozpracowane, aby je można było dostarczyć w formie wskaźników wszystkim gromadzkim radom narodowym, które z kolei — w początkach maja — zadania te rozłożą na poszczególne wsie, aby przekazać je kółkom rolniczym. Wskaźniki te stanowić będą istotny element do zaplanowania zadań produkcyjnych w rolnictwie na najbliższy rok gospodarczy dla całej gromady, jak i poszczególnych wsi. Przyspieszenie rozbicia zadań dla poszczególnych gromad dotyczy wszystkich elementów planu. Szczególnego znaczenia nabiera dostarczenie wskaźników dotyczących kontraktacji, stanowiących część składową wiejskiego programu rozwoju rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-71.32" who="#StefanGodlewski">Wydaje się, że celowe będzie uwzględnienie przy rozdziale zadań związanych z kontraktacją zbóż, kontraktacji innych kultur zapewniających rolnikowi, na przykład, zrównoważenie bilansu pasz w gospodarstwie, zabezpieczenie odpowiedniej dochodowości itp. W świetle właściwie pojętej roli kółek rolniczych w organizowaniu produkcji rolnej na wsi cały ciężar opracowania i zabezpieczania realizacji programów wiejskich nie może spoczywać wyłącznie na agronomie gromadzkim i zarządach kółek rolniczych. Bezpośrednio w gromadach pracuje ogółem 16 tys. fachowców rolnych, z tego 5.300 agronomów gromadzkich.</u>
          <u xml:id="u-71.33" who="#StefanGodlewski">Istnienie przy kółkach rolniczych sekcji branżowych, zorganizowanych kolektywów rolników specjalizujących się w uprawie poszczególnych roślin lub chowie określonych gatunków zwierząt umożliwia lepsze niż dotychczas konkretyzowanie zadań dla specjalistycznej służby rolnej. Udział tej służby w opracowywaniu wiejskich programów rozwoju rolnictwa, a szczególnie w zabezpieczaniu ich wykonania, powinien stać się jedną z ważniejszych form oddziaływania na postęp w produkcji rolnej. Przy takim zrozumieniu roli kółka rolniczego oraz wiejskiego programu rozwoju produkcji rolnej wszystkie instytucje obsługujące wieś w zakresie produkcji i usług powinny zobowiązać podległy im aparat do takiego organizowania pracy, aby zabezpieczała ona pełną realizację zadań produkcyjnych poszczególnych wsi. Próby koordynowania prac poszczególnych służb rolnych na terenie gromad podejmowane były na przestrzeni bieżącego roku w wielu województwach i powiatach przez instancje partyjne i rady narodowe, co świadczy o aktualności problemu.</u>
          <u xml:id="u-71.34" who="#StefanGodlewski">Dotychczasowe osiągnięcia naszego rolnictwa, wyrażające się w podniesieniu średniorocznego tempa przyrostu globalnej produkcji rolnej o 3,3%, zawdzięczamy słusznej polityce rolnej partii i rządu, stałemu zwiększaniu dostaw środków produkcji dla rolnictwa poprzez specjalistyczny przemysł oraz wysiłkom pracowników PGR i rolników indywidualnych podejmowanym z pełną akceptacją kierunków tej polityki. Dalszy przewidziany w planie wzrost nakładów państwowych na potrzeby rolnictwa oraz nowe decyzje zapewniające producentom rolnym poważne korzyści niewątpliwie jeszcze bardziej zmobilizują ich do podnoszenia plonu, podnoszenia towarowości produkcji zbóż i innych artykułów niezbędnych dla wyżywienia narodu.</u>
          <u xml:id="u-71.35" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Ryszard Reiff.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#RyszardReiff">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Rozpatrywany projekt planu stanowi próbę rachunku aktualnych, bieżących potrzeb i możliwości naszej gospodarki na najbliższe dwa lata w ramach ogólnie przyjętych ustaleń planu 5-letniego. W rachunku tym uwzględniono wszystkie nowe elementy, jakie niesie praktyka ostatniego roku. Toteż można zacząć od stwierdzenia, zgodnie z referatem sprawozdawcy generalnego posła Stanisława Cieślaka, że w 1966 r. nastąpiło dalsze wzmocnienie gospodarcze kraju w wyniku przekroczenia zadań planowych w zakresie produkcji przemysłowej i rolnej. Jednocześnie dokonał się dalszy poważny wzrost działalności inwestycyjnej, przy jednoczesnym zwiększeniu dochodów ludności, zwłaszcza ludności wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#RyszardReiff">Jednak obok tego można wskazać i na pewne mankamenty i zjawiska ujemne. Do nich trzeba zaliczyć szereg opóźnień w inwestycjach produkcyjnych, które odbiją się na tempie wzrostu produkcji w latach następnych. Nieoddanie do użytku 16 obiektów grupy inwestycji priorytetowych poważnie hamuje tempo inwestowania. W wyniku różnego typu trudności przesunięto termin rozpoczęcia niektórych nie przygotowanych dostatecznie obiektów z 1967 r., na lata następne.</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#RyszardReiff">W planie na 1967 r. przyjmuje się wielkość nakładów inwestycyjnych w całej gospodarce uspołecznionej w wysokości wyższej od przewidywanego wykonania planu w roku bieżącym. Zakłada się dalej wyższe tempo wzrostu nakładów na inwestycje produkcyjne aniżeli wynosi tempo wzrostu całości nakładów. Stwarza to niewątpliwie możliwość dalszego rozwoju bazy produkcyjnej. Najpoważniejsza część tych nakładów idzie na kontynuację już rozpoczętych wieloletnich inwestycji zwiększających bazę surowcową i energetyczną, jak też na rozwój przemysłu związanego z potrzebami rolnictwa. Ale obok tego przeznacza się również poważne nakłady na rozwój przemysłu przetwórczego.</u>
          <u xml:id="u-73.3" who="#RyszardReiff">Chciałbym tu zwrócić uwagę na pewien aspekt polityki inwestycyjnej, który ma szerszy niż jednoroczny horyzont czasu — ale przecież o inwestycjach nie można mówić w zasadzie inaczej, jak w większych przedziałach czasowych. Dotyczy to szczególnie badania efektywności nakładów, które zawsze odnosi się do okresów wieloletnich. Ale nie chodzi mi w tym momencie o efektywność ekonomiczną inwestycji, chciałbym mówić o problemie lokalizacji nowych inwestycji, o ich rozmieszczeniu w skali krajowej.</u>
          <u xml:id="u-73.4" who="#RyszardReiff">Już przy niedawnym omawianiu projektu planu 5-letniego zwracano uwagę na realizację w polityce inwestycyjnej słusznej dążności do zmniejszania dysproporcji w rozwoju i zagospodarowaniu poszczególnych części kraju.</u>
          <u xml:id="u-73.5" who="#RyszardReiff">Jest rzeczą obecnie bezsporną, że czynnikiem decydującym o awansie gospodarczym danego regionu jest przede wszystkim przemysł. Dlatego też inwestycje przemysłowe stanowią przedmiot zabiegów działaczy gospodarczych i organów administracji terenowej, bo w nich słusznie dopatrują się zasadniczego elementu aktywizacji gospodarczej swego terenu.</u>
          <u xml:id="u-73.6" who="#RyszardReiff">Wiemy, że stan wyjściowy w dziedzinie industrializacji kraju przedstawiał się — z punktu widzenia prawidłowego rozmieszczenia zakładów, ośrodków i okręgów przemysłowych — niekorzystnie. Złożyło się na to wiele przyczyn obiektywnych, wynikających w pierwszym rzędzie z rozmieszczenia zasobów surowcowych, ale też wiele przyczyn natury historycznej i politycznej. Przejawiły się tu przede wszystkim konsekwencje wieloletniego podziału kraju w okresie utraty niepodległości i zaborów. Dlatego ciągle należy pamiętać o tym, że w chwili obecnej nadal połowa potencjału całego przemysłu koncentruje się na terenie pięciu województw południowych, a dalsze 25% na terenie województw centralnych, w pasie ciągnącym się od Górnego Śląska po Zatokę Gdańską. Ciągle zbyt niski stopień uprzemysłowienia wykazują województwa wschodnie i północne. Jednakże i na obszarze województw centralnych występują zjawiska koncentracji przemysłu w wielkich miastach, przy wybitnie niekorzystnym stanie rozwoju całych obszarów tych województw.</u>
          <u xml:id="u-73.7" who="#RyszardReiff">To nierównomierne rozmieszczenie przemysłu w kraju wymaga długotrwałego wysiłku zmierzającego do złagodzenia jaskrawych dysproporcji w tej dziedzinie. W okresie powojennym uzyskano niewątpliwie szereg cennych wyników w dziedzinie wyrównywania poziomu uprzemysłowienia kraju. W szczególności realizowano konsekwentnie tezę o szybszym postępie rozbudowy przemysłu na terenach gospodarczo słabo rozwiniętych. Wzrost produkcji przemysłowej na tradycyjnych obszarach przemysłowych odbywał się więc relatywnie w wolniejszym tempie, niż na obszarze województw nieuprzemysłowionych. Mimo to jednak osiągnięty postęp jest niezadowalający i trudno jeszcze mówić o uzyskaniu wyraźniejszych przekształceń struktury przestrzennej przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-73.8" who="#RyszardReiff">Na tym tle znaczenia nabiera sprawa bardziej racjonalnego rozmieszczenia przemysłu w okresie najbliższym, jak i w skali planu perspektywicznego.</u>
          <u xml:id="u-73.9" who="#RyszardReiff">Obecnie można zauważyć dwie zasadnicze dążności występujące u nas w polityce lokalizacyjnej w stosunku do nowych obiektów przemysłowych. Z jednej strony większość zjednoczeń i kierownictw resortów stara się o zlokalizowanie nowych inwestycji w pobliżu już istniejących dużych aglomeracji miejskich, w ramach istniejących okręgów przemysłowych. Argumenty, jakie się wytacza przeciw wchodzeniu na tereny słabo zagospodarowane, są ważkie: poważnie zwiększony koszt inwestycji ze względu na konieczność wykonania pełnego, podstawowego uzbrojenia terenu; trudności z uzyskaniem kadry fachowej o czym decydują między innymi warunki mieszkaniowe; oddalenie od podstawowych placówek naukowych i od większych ośrodków życia kulturalnego; konieczność wykonania poważnych inwestycji towarzyszących w zakresie komunikacji, usług różnego typu itp. Z drugiej strony reprezentanci potrzeb terenu wysuwają najczęściej problem nadwyżki siły roboczej i sprawę rozwoju czy chociażby podtrzymania już istniejących małych miast i osiedli.</u>
          <u xml:id="u-73.10" who="#RyszardReiff">Tym tendencjom przeciwstawiane są wykonywane najczęściej przez pracownie wojewódzkie projekty czy szkice studialne w zakresie planów perspektywicznych przestrzennego zagospodarowania województwa. I tak np. w Pracowni Planu Regionalnego miasta stołecznego Warszawy i województwa warszawskiego powstała koncepcja rozwoju przemysłu w województwie warszawskim w kilku wytypowanych ośrodkach przemysłowych. Autorzy tego projektu wychodzą ze stwierdzenia, że miasta województwa warszawskiego są przeważnie nieuzbrojone w podstawowe urządzenia i w okresie perspektywicznym nie widać środków na ich uzbrojenie. Dlatego należy ustalić kilka miast, w których skoncentruje się środki na wyposażenie podstawowe i w tych miastach koncentrować przemysł. We wspomnianym dla przykładu projekcie na nowe ośrodki przemysłowe wytypowano następujące miasta: Płock, Ciechanów, Ostrołękę i Siedlce oraz dodatkowo — Wyszków, Wyszogród i Warkę. Miasteczka: Garwolin, Małkinię, Chorzele przewidziano jako ośrodki pomocnicze.</u>
          <u xml:id="u-73.11" who="#RyszardReiff">Koncentryczna lokalizacja zakładów przemysłowych w ustalonych ośrodkach przemysłowych umożliwi uzyskanie znacznych oszczędności w nakładach na uzbrojenie terenu. Truizmem jest powtarzanie, że przy rozpraszaniu zakładów przemysłowych każdy zakład musi ponosić duże koszty, związane z budową ujęć wody, kanalizacji, oczyszczalni ścieków, bocznic kolejowych, dróg, urządzeń zaopatrzenia w energię elektryczną, cieplną, w gaz. Natomiast, przy koncentracji kilku zakładów w danym mieście koszty kompleksowego uzbrojenia terenu rozkładają się na kilka zakładów i w ten sposób na każdy zakład przypada znacznie mniej nakładów niż przy rozproszeniu. Występują tu wyraźne korzyści tak zwanej wspólnej lokalizacji.</u>
          <u xml:id="u-73.12" who="#RyszardReiff">Wytypowane miasta muszą być jednak odpowiednio przygotowane do ich nowej roli. Należy w szczególności — obok uzbrojenia — rozwinąć w tych miastach szkolnictwo zawodowe, dostosowane do kierunków przemysłowej ich specjalizacji, rozwinąć produkcję rolną na ich zapleczu odpowiednio do potrzeb rozwijanego miasta, uprzemysłowić budownictwo mieszkaniowe w tych miastach, zorganizować w nich odpowiednie przedsiębiorstwa budowlane itp.</u>
          <u xml:id="u-73.13" who="#RyszardReiff">Na skutek szybkiego rozwoju, wytypowane miasta powinny się stać centrami więzi społeczno-gospodarczej dla swego zaplecza, a równocześnie stanowić rodzaj zapory przed nadmiernym naparem ludności do miast dużych, już w zasadzie z punktu widzenia wydolności urządzeń podstawowych — przeludnionych.</u>
          <u xml:id="u-73.14" who="#RyszardReiff">W miastach typowanych do rozwoju powinny być stopniowo lokalizowane takie obiekty, jak: teatry, młodzieżowe domy kultury, biblioteki specjalistyczne, szkoły średnie o różnych kierunkach nauczania, a nawet wyższe szkoły zawodowe, szpitale o różnych specjalnościach, sklepy branżowe, hotele, centra składów hurtowych, bazy produkcji elementów prefabrykowanych, bazy przedsiębiorstw budowlanych, biura projektowe budownictwa ogólnego itp.</u>
          <u xml:id="u-73.15" who="#RyszardReiff">Obecnie opracowano już szereg szkiców studialnych czy nawet projektów planu przestrzennego zagospodarowania, które precyzują jedynie „ofertę” terenu, przedstawiają propozycje, gdzie i jakie zakłady można lokalizować. Oferty te stanowią bazę, z którą wiąże się szereg nadziei nie zawsze realnych i możliwych do spełnienia.</u>
          <u xml:id="u-73.16" who="#RyszardReiff">Na tym tle z całą jaskrawością staje pilna potrzeba przyspieszenia prac studialnych i badawczych dla wytworzenia całościowej koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju.</u>
          <u xml:id="u-73.17" who="#RyszardReiff">Trzeba tu przyjąć zgodny pogląd wielu działaczy, publicystów i naukowców, że warunkiem właściwego programowania wzrostu gospodarki narodowej jest oparcie dalszego planowania w przekrojach terytorialnych na wstępnej — a więc na pewno niedoskonałej, ale już formalnie przyjętej za podstawę prac planistycznych — koncepcji regionalizacji ekonomicznej kraju.</u>
          <u xml:id="u-73.18" who="#RyszardReiff">Podstawowym celem regionalizacji ekonomicznej powinno być dążenie do osiągnięcia i zrównoważenia struktury przestrzennej gospodarki i optymalnego zmniejszenia dysproporcji w stopniu uprzemysłowienia kraju.</u>
          <u xml:id="u-73.19" who="#RyszardReiff">Dla każdego regionu musi być wytypowany ośrodek centralny, który powinien stanowić miejsce lokalizacji różnego typu inwestycji produkcyjnych i nieprodukcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-73.20" who="#RyszardReiff">W obecnym etapie uprzemysłowienia Polski, w którym pojawia się znaczna liczba zakładów o bardziej swobodnych warunkach lokalizacji, wybór wariantów lokalizacji tych zakładów powinien wynikać z ogólnie przyjętej i obowiązującej koncepcji regionalizacji ekonomicznej kraju.</u>
          <u xml:id="u-73.21" who="#RyszardReiff">Istnieją już obecnie poważne doświadczenia przy opracowywaniu planów kompleksowego zagospodarowania tych okręgów przemysłowych czy regionów ekonomicznych, jak górnośląski okręg przemysłowy czy też nowo tworzące się okręgi: tarnobrzeski, płocki, turoszowski czy puławski. Już chociażby na przykładzie tego ostatniego widać, jak wiele problemów stwarza nowo powstający duży zakład przemysłowy, który w tym wypadku wytworzył region ekonomiczny, obejmujący tereny należące do trzech sąsiednich województw.</u>
          <u xml:id="u-73.22" who="#RyszardReiff">Wiele dotychczasowych decyzji inwestycyjnych wytworzyło sytuację, w której niektóre miasta stały się już stolicami regionów ekonomicznych i uzyskały poważną funkcję społeczno-gospodarczą, wykraczającą poza dotychczasowy zakres uprawnień administracji powiatowej czy miejskiej, która tam urzęduje. Istnieje konkretna potrzeba dalszego kompleksowego planowania rozwoju tych regionów. Stąd też wytwarzają się sytuacje wymagające doraźnych interwencji centralnych.</u>
          <u xml:id="u-73.23" who="#RyszardReiff">Nie wchodząc w dalsze szczegóły i zdając sobie sprawę, że problem jest zbyt poważny i obszerny, aby go wyczerpać w krótkim wystąpieniu, chciałbym jedynie podkreślić, że już obecnie rysuje się wyraźna potrzeba włączenia regionu ekonomicznego do systemu planowania i zarządzania gospodarką narodową. Wymaga to prowadzenia badań statystycznych w układzie regionalnym, jak również wprowadzenia nowych, bardzo istotnych elementów analizy międzyregionalnej. Proces ten umożliwi bardziej dokładną analizę poziomu rozwoju gospodarczego regionów, jak również racjonalne programowanie wzrostu regionów, przy uwzględnieniu ich wszechstronnej, kompleksowej rozbudowy.</u>
          <u xml:id="u-73.24" who="#RyszardReiff">Stworzy to podstawę do bardziej przejrzystej i jednolitej polityki lokalizacyjnej w ogólnym planie inwestycyjnym, której rezultatem powinien być dalszy postęp w likwidacji dysproporcji w rozwoju gospodarczym poszczególnych części kraju.</u>
          <u xml:id="u-73.25" who="#RyszardReiff">Wysoki Sejmie! Przemawiając w czasie dzisiejszej debaty, pragnąłem zwrócić uwagę na doniosły, moim zdaniem, problem włączenia regionu ekonomicznego do systemu planowania i zarządzania gospodarką narodową i uzyskać przyspieszenie i konkretyzację badań w tej dziedzinie. Na marginesie tego tematu, który odnosi się przecież do dosyć odległej przyszłości, choć zasługuje na podjęcie prac już w 1967 r., nasuwa się pewna dygresja. Chodzi mianowicie o to, że zgłaszanie uwag, wniosków i koncepcji pod adresem następnej pięciolatki powinno stanowić o tyle naturalną praktykę naszego parlamentaryzmu, że — nie rezygnując z prawa i obowiązku do doskonalenia planu bieżącego w toku roboczej dyskusji — ten przyszły plan znajduje się wtedy jeszcze in statu nascendi, na warsztacie opracowujących go biur i wówczas wniesione treści i sugestie dają szansę lepszego ich zbadania i wprowadzenia do ostatecznej redakcji.</u>
          <u xml:id="u-73.26" who="#RyszardReiff">Pragnę z głębokim optymizmem stwierdzić, że ogół Polaków przygotowanych jest do twórczej realizacji dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Wynika to z faktu, że przeważająca większość narodu polskiego odczuwa przebytą drogę od zakończenia II wojny światowej jako pasmo dużego, ale wartościowego wysiłku, jako bilans sukcesu osiągniętego wielokrotnie wielkim i często nadmiernym kosztem, ale prowadzonego niezmordowanie w imię awansu gospodarczego i kulturalnego Polaków, w imię utrwalenia niepodległości i zabezpieczenia integralności terytorium jako ambitnie wykonywane zadanie naszego pokolenia. Dokonało się to między innymi dlatego, że postęp kształtował się w dwóch płaszczyznach: w płaszczyźnie gospodarczego rozwoju, o którym tu na tej sali tak obszernie rozprawiamy i w płaszczyźnie politycznej, a temu tematowi w tej Wysokiej Izbie zbyt mało uwagi poświęcamy, a której najcenniejszym owocem jest właśnie przebycie drogi od ostrych konfliktów rozdzielających początkowo społeczeństwo na temat miejsca Polski w świecie, do powszechnej aprobaty najgłówniejszych wytycznych polityki państwa w tej najbardziej zasadniczej dla narodu polskiego sprawie.</u>
          <u xml:id="u-73.27" who="#RyszardReiff">Postulat powszechnej świadomości celów polskiej polityki, nie jest postulatem rządzących pod adresem rządzonych. Gdyby tak było, o jedności nie można by mówić także jako o fakcie, a jedynie jako o zadaniu. Oczywiście, że jedność — to również zawsze zadanie i stanowi wyraz nadążania kultury politycznej pluralistycznego polskiego społeczeństwa, posiadającego również swoje postulaty światopoglądowe, za biegiem czasu, rozwojem stosunków międzynarodowych, przemianami życia wewnętrznego w kraju i za granicą. Ale daleko idącą nieścisłością byłoby nie widzieć, że w tej dziedzinie politycznej przebyliśmy drogę równie daleką, jak w dziedzinie rozwoju gospodarczego. Słupem milowym na tej drodze było VIII Plenum. Ono spowodowało ogromne poszerzenie bazy społecznej budowanego w Polsce socjalizmu przez wszystkie siły patriotyczne w narodzie, bez względu na podziały światopoglądowe. Dziś już socjalistyczna, patriotyczna platforma państwa ludowego jest sumą prawd powszechnie uznanych za własne i oczywiste; i właśnie dzięki temu to pokolenie może znaleźć język z pokoleniem przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-73.28" who="#RyszardReiff">Oczywiście, że tak jak rozwój gospodarczy kraju należy kontynuować, doskonaląc metody planowania i zarządzania, odrzucając już zużyte formy nie odpowiadające wymogom nowoczesności, tak w dziedzinie politycznej trzeba rozwijać instytucje życia publicznego, sięgać po coraz szersze związki demokratyczne, wyrąbywać i oczyszczać teren dla inicjatywy społecznej przedsiębiorczości, indywidualnej odpowiedzialności jednostkowej, samodzielności myśli i poczynań.</u>
          <u xml:id="u-73.29" who="#RyszardReiff">W coraz szerszym zakresie musi do naszego obyczaju wkroczyć zasada talk zwanego prawa do błędu, która z twórczej wielości prezentowanych opinii wydobywa prawdę i błędne stanowiska przesuwa na margines. Odpowiedzialność nie może oznaczać stanu, w którym wszyscy mówią to samo, a wszelka niekonformistyczna aktywność, w tym i dotycząca zagadnień ideowo-politycznych, musi być uznana za niepożądaną.</u>
          <u xml:id="u-73.30" who="#RyszardReiff">Obowiązuje ocena: czy godzi ona w dorobek Polski Ludowej, czy przeciwnie — przyczynia się do jej rozwoju i dodaje jej nowych treści.</u>
          <u xml:id="u-73.31" who="#RyszardReiff">I każda inicjatywa, jeśli nie chce być przejawem ahistorycznego frazesu, musi te nadrzędne racje polityki polskiej uwzględniać.</u>
          <u xml:id="u-73.32" who="#RyszardReiff">Wysoka Izbo! Posłowie Koła Poselskiego „Pax” będą głosować za uchwałą o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1967 i założeniami planu na rok 1968 oraz ustawą budżetową na rok 1967.</u>
          <u xml:id="u-73.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Jan Śliwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#JanŚliwa">Wysoki Sejmie! Projekt Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu na rok 1967 i podstawowych założeń planu na rok 1968 w zakresie przemysłu spożywczego i skupu został opracowany w powiązaniu z wielkościami podaży płodów rolnych, jakie założono w oparciu o aktualną ocenę rozwoju produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#JanŚliwa">Przyjęte założenia pozwalają na zwiększenie dostaw na zaopatrzenie rynku w 1967 r. w stosunku do roku ubiegłego o około 5%.</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#JanŚliwa">Zadania gospodarcze na 1967 r., to jest drugi rok nowego planu 54etniiego, przewidują produkcję wyższą od wycinka planu 5-letniego dla 1967 r., o około 1,4 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#JanŚliwa">Jest to rezultatem konkretyzacji zadań na 1967 r. w ramach nowego planu 5-letniego, nad którym niedawno Sejm obradował.</u>
          <u xml:id="u-75.4" who="#JanŚliwa">W 1967 r. produkcja wzrośnie w szczególności w przemyśle mięsnym, zbożowo-młynarskim, cukierniczym, koncentratów spożywczych, paszowym, chłodniczym i budowy maszyn.</u>
          <u xml:id="u-75.5" who="#JanŚliwa">W latach 1967–1968 specjalny nacisk położony zostanie na wzrost produkcji artykułów białkowych, jak na przykład: mleka, serów dojrzałych, twarogów spożywczych i mięsa wołowego, co pozwoli na lepsze zaopatrzenie rynku krajowego.</u>
          <u xml:id="u-75.6" who="#JanŚliwa">Na podstawie przewidywanych wyników w produkcji rolnej, w 1967 r. zwiększy się skup zbóż, żywca i mleka oraz innych płodów rolnych. Dlatego prace resortu w 1967 r. w zakresie skupu koncentrować się powinny na dalszym rozwijaniu i doskonaleniu kontraktacji; na usprawnieniu odbioru produktów rolnych, rozszerzeniu bazy magazynowej i suszarniczej, szczególnie w skupie zbóż i roślin oleistych.</u>
          <u xml:id="u-75.7" who="#JanŚliwa">Należyty rozwój przemysłu rolno-spożywczego wpływa na osiągnięcie wzrostu produkcji rolnej i jej właściwe zagospodarowanie. Dlatego wysokość nakładów inwestycyjnych, przewidzianych dla Ministerstwa Przemysłu Spożywczego i Skupu na rok 1967 wynosi 2.300 mln zł, bez inwestycji przedsiębiorstw. Oznacza to wzrost nakładów inwestycyjnych w stosunku do przewidywanego wykonania planu 1966 r. o 22%. Poważną pozycję zajmuje tu przemysł zbożowo-młynarski i budowa elewatorów zbożowych.</u>
          <u xml:id="u-75.8" who="#JanŚliwa">W planie na 1967 r. przewidziano do oddania do produkcji: 7 elewatorów zbożowych, 2 wytwórnie pasz, zakłady mięsne na Żeraniu i w Mławie, zakłady przetwórstwa owocowo-warzywnego, chłodnię składową w Szczecinie i inne obiekty oraz przewiduje się rozpoczęcie budowy dalszych 14 elewatorów zbożowych, budowę cukrowni w Wożuczynie, 2 wytwórni pasz oraz rozbudowę chłodni składowych na Żeraniu i w Łodzi. Inwestycje te dotyczą głównie budowy elewatorów zbożowych i nasion oleistych, a więc są to inwestycje jak najbardziej słuszne, ponieważ w miarę wzrostu używanych w rolnictwie kombajnów coraz ostrzej odczuwa się niedostatek suszarni roślin zbożowych i oleistych.</u>
          <u xml:id="u-75.9" who="#JanŚliwa">Brak odpowiednich magazynów i mało sprawna organizacja odbioru surowców rolnych na punktach skupu powodują bezpośrednią stratę sił i czasu rolnika, stratę tym dotkliwszą, że skup rzepaku, zbóż, buraków czy ziemniaków odbywa się w okresie dużego nasilenia prac w rolnictwie. Usprawnienie działalności punktów skupu to zarazem usprawnienie pracy w gospodarce chłopskiej.</u>
          <u xml:id="u-75.10" who="#JanŚliwa">Poważne trudności w realizacji planów inwestycyjnych występują w spółdzielczości ogrodniczej i mleczarskiej i w roku bieżącym przewiduje się wykonanie inwestycji tylko w 90%.</u>
          <u xml:id="u-75.11" who="#JanŚliwa">Powody przewidywanego niewykonania planu w 1966 roku są bardzo złożone.</u>
          <u xml:id="u-75.12" who="#JanŚliwa">Inwestycje mleczarskie, jako inwestycje spółdzielcze, wstawiane są z reguły przez zjednoczenia budownictwa przemysłowego lub rolniczego do tak zwanego portfelu „B”, z którego jako pierwsze zostają skreślone w przypadku trudności w zabezpieczeniu siły roboczej oraz materiałów.</u>
          <u xml:id="u-75.13" who="#JanŚliwa">Przykładowo: Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego przyjęło wykonanie budowy proszkowni mleka w Wąbrzeźnie i Żninie, jednocześnie w planach zadań obiekty te nie były liczone i nieuwzględnione przy premiowaniu przedsiębiorstw. W wyniku tego na budowach tych już kilkakrotnie przesuwano terminy oddania zakładów do eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-75.14" who="#JanŚliwa">Ogólnie można stwierdzić, że na budowach spółdzielczości mleczarskiej i ogrodniczej przedsiębiorstwa wykonawcze cierpią na brak ludzi, a zwłaszcza pracowników wykwalifikowanych. Na wielu budowach odczuwa się brak podstawowych materiałów budowlanych, a zwłaszcza stali i cegły. Jednocześnie w szeregu wypadków jakość tych materiałów jest niska. Na budowie proszkowni mleka w Korszach, już obecnie w czasie budowy zakładu odpadają płaty tynku wraz z cegłą.</u>
          <u xml:id="u-75.15" who="#JanŚliwa">Niewątpliwie znaczny wpływ na niewykonanie zadań ma brak kompletnej dokumentacji obiektów nowo rozpoczynanych, a zwłaszcza zakładów mleczarskich w Krakowie, Radzyniu, Radymnie i Baranowie oraz proszkowni mleka w Szczecinku, Sieradzu i Górze Śląskiej.</u>
          <u xml:id="u-75.16" who="#JanŚliwa">Sukcesywne dostarczanie dokumentacji jest powodem, że wykonawcy mający trudności w realizacji nałożonych zadań, ograniczają do minimum swoją działalność dla tych obiektów.</u>
          <u xml:id="u-75.17" who="#JanŚliwa">Na budowie zakładów mleczarskich w Krakowie inwestor dostarczył dokumentację na 6 mln zł na zakres robót w 1966 r., wykonawca przyjął do realizacji tylko 700 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-75.18" who="#JanŚliwa">Plan inwestycji limitowych spółdzielczości mleczarskiej na 1967 r. wynosi 708 mln zł, w tym w robotach budowlano-montażowych 379 mln zł. Po przeprowadzeniu szczegółowych uzgodnień ze Zjednoczeniem Budownictwa Przemysłowego i Rolniczego nie ma zapewnionego wykonawstwa robót wartości 84 mln zł, co stanowi 22% planowanych inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-75.19" who="#JanŚliwa">Dlatego i w 1967 r. mogą nadal występować częste wypadki nieprzyjmowania od rolników mleka, owoców i warzyw, co najbardziej zniechęca producentów do intensyfikacji produkcji.</u>
          <u xml:id="u-75.20" who="#JanŚliwa">Na podstawie tych kilku przykładów dotyczących przebiegu realizacji inwestycji w 1966 r. przewidywać należy trudności również i w latach następnych.</u>
          <u xml:id="u-75.21" who="#JanŚliwa">W niektórych rejonach kraju zakłady mleczarskie mają niedostateczną zdolność produkcyjną; tym większy niepokój budzi więc zagrożenie programu inwestycyjnego. Dotyczy to nie tylko budowy zakładów przetwórczych, lecz również zlewni mleka i dobrze wyposażonych punktów skupu.</u>
          <u xml:id="u-75.22" who="#JanŚliwa">W celu zmiany istniejącego stanu oraz w świetle uchwał o rozwoju rolnictwa i udzieleniu dodatkowych środków na inwestycje mleczarskie wnioskuję:</u>
          <u xml:id="u-75.23" who="#JanŚliwa">1) zobowiązać resort budownictwa do wprowadzenia inwestycji przemysłu mleczarskiego i ogrodniczego do portfelu „A” podległych zjednoczeń jako szczególnie ważnych dla gospodarki narodowej; chodzi o zaopatrzenie ośrodków miejskich i robotniczych w mleko i przetwory owocowo-warzywne;</u>
          <u xml:id="u-75.24" who="#JanŚliwa">2) uzyskać zwolnienie od obowiązku posiadania kompletnej dokumentacji projektowo-kosztorysowej w terminie wymaganym uchwałą nr 246/64 dla zakładów wprowadzonych do realizacji w trybie przyspieszonym; dotyczy to 11 zakładów mleczarskich;</u>
          <u xml:id="u-75.25" who="#JanŚliwa">3) wygospodarować odpowiednie kwoty w celu zabezpieczenia dostaw maszyn i urządzeń nie produkowanych w kraju, a niezbędnych do uruchomienia nowych zakładów oraz zwiększenia zdolności produkcyjnych zakładów modernizowanych;</u>
          <u xml:id="u-75.26" who="#JanŚliwa">4) zabezpieczyć pokrycie zapotrzebowania materiałowego szczególnie w asortymentach reglamentowanych w wyroby walcowane dla Zjednoczenia Zakładów Remontowo-Inwestycyjnych produkującego maszyny i urządzenia dla przemysłu rolno-spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-75.27" who="#JanŚliwa">Wysoki Sejmie! Ograniczone możliwości budowy nowych obiektów przemysłu mleczarskiego uniemożliwiają uzyskanie szybkiego wzrostu produkcji wielu cennych i poszukiwanych na rynku przetworów mlecznych. Inwestycje w mleczarstwie przyspieszają rozwój hodowli i dlatego należy podnieść ich rangę w ramach ogólnokrajowego planu inwestycyjnego.</u>
          <u xml:id="u-75.28" who="#JanŚliwa">Zwiększonym nakładom finansowym muszą towarzyszyć odpowiednie możliwości realizacji inwestycji. A spółdzielczość mleczarska powinna starać się o tworzenie własnych brygad do budowy punktów skupu.</u>
          <u xml:id="u-75.29" who="#JanŚliwa">Przemysł spożywczy wkracza w 1967 r. w drugi rok nowej 5-latki ze znacznym już dorobkiem technicznym i ekonomicznym, ale i z poważnymi zadaniami i problemami, które oczekują jeszcze na ich właściwe rozwiązanie. Troska o właściwy wzrost produkcji rolnej i jej należyte zagospodarowanie wymaga zdecydowanego usprawnienia działalności usługowej, której liczne niedomagania odbijają się ujemnie na realizacji zadań produkcyjnych w rolnictwie i pomniejszają korzyści, jakie można osiągnąć ze wzrastającej towarowości produkcji rolnej. Zadaniem pierwszym, jakie trzeba wykonać, jest zwiększenie stopnia koordynacji działalności usługowej, zwłaszcza między kółkami rolniczymi a poszczególnymi rodzajami spółdzielczości wiejskiej. Odpowiednie skoordynowanie tej działalności doprowadziłoby do lepszego wykorzystania środków transportu w kółkach rolniczych i usprawnienia obsługi rolnictwa w dziedzinie transportu.</u>
          <u xml:id="u-75.30" who="#JanŚliwa">Już w obecnych warunkach narasta problem usług transportowych dla wsi, a zwiększająca się towarowa produkcja rolna wymaga codziennego współdziałania kółek rolniczych i spółdzielczości wiejskiej. Na podkreślenie zasługuje spółdzielczość mleczarska, która angażuje kółka rolnicze do zwózki mleka, a w drodze powrotnej przywozi pasze treściwe dostarczane kredytowo dostawcom mleka. Z inicjatywą usług transportowych występują i gminne spółdzielnie zaopatrzenia i zbytu.</u>
          <u xml:id="u-75.31" who="#JanŚliwa">Jako rolnik stwierdzam, że za dużo dniówek roboczych tracą jeszcze rolnicy na wystawanie w kolejkach przy dostawie buraków cukrowych, ziemniaków, zbóż i żywca.</u>
          <u xml:id="u-75.32" who="#JanŚliwa">Oto niedawny przykład: w listopadzie na punkcie skupu żywca w gminnej spółdzielni w Tłuszczu było ponad 600 sztuk trzody i bydła, wobec czego skup trwał cały dzień i noc, a rolnicy wracali nad ranem z nie rozliczonymi kwitami.</u>
          <u xml:id="u-75.33" who="#JanŚliwa">Utrudniony odbiór płodów rolnych zniechęca rolników do intensyfikacji produkcji, a młodych rolników do przejmowania gospodarstw ojcowskich.</u>
          <u xml:id="u-75.34" who="#JanŚliwa">Spółdzielczość wiejska winna skupić uwagę na zapewnieniu rozwoju najbardziej deficytowych rodzajów usług, a szczególnie — remontowo-budowlanych, ślusarsko-kowalskich, wypożyczania sprzętu do wyrobu materiałów budowlanych oraz usług naprawy sprzętu elektrotechnicznego.</u>
          <u xml:id="u-75.35" who="#JanŚliwa">Usługi naprawcze i konserwacyjne wymagają stworzenia odpowiednich warunków do rozwoju rzemiosła, wyszukiwania i doszkalania ludzi zdolnych i energicznych, gotowych poświęcić się pracy rzemieślniczej. Wszystko to przemawia za celowością opracowania gromadzkich planów usług, które powinny stać się trwałą częścią składową planów gromadzkich.</u>
          <u xml:id="u-75.36" who="#JanŚliwa">Jako członek Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego głosować będę za uchwaleniem Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu na rok 1967.</u>
          <u xml:id="u-75.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Antoni Byczkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#AntoniByczkowski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Stała modernizacja, rozbudowa i rozwój przemysłu wpływają na unowocześnianie całej gospodarki, w tym i naszego rolnictwa. Polska Ludowa w okresie swego istnienia zdołała się posunąć naprzód o wiele dziesięcioleci w rozwoju gospodarczym i zająć poważne miejsce wśród krajów przemysłowo-rolniczych, ze stałą tendencją rozwoju. Dowodem tego jest rozwój naszego przemysłu ciężkiego.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#AntoniByczkowski">W swoim wystąpieniu pragnę poinformować Wysoki Sejm o niektórych tylko kierunkach rozwoju przemysłu oraz wskazać na pewne niedociągnięcia w tym dziale produkcji.</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#AntoniByczkowski">Szybko rozwijający się przemysł ciężki coraz bardziej służy potrzebom rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#AntoniByczkowski">W 1967 r. przewiduje się na przykład poważne zwiększenie produkcji ciągników ciężkich o mocy 40 KM. Ogółem wzrost ma nastąpić o 22% w porównaniu do przewidywanej produkcji ciągników w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-77.4" who="#AntoniByczkowski">Należałoby również zwrócić uwagę na produkcję odpowiedniego sprzętu towarzyszącego, a zwłaszcza tych maszyn i narzędzi, których odczuwamy dotkliwie brak, jak: przyczepy-wywrotki, przyczepy dłużycowe, rozrzutniki wapna, ładowacze obornika dla potrzeb gospodarstw chłopskich, opryskiwacze plecakowe, kombajny zbożowe i buraczane, betoniarki oraz odpowiednie kultywatory.</u>
          <u xml:id="u-77.5" who="#AntoniByczkowski">Słyszy się ze strony użytkowników szereg pretensji dotyczących jakości produkowanych maszyn i narzędzi rolniczych. Tak na przykład snopowiązałki WC-2 ulegają w poważnym procencie awariom, a zwłaszcza często psują się ich wałki kolankowe, młocarnie typu NSC-6 wykazują wadę jakościową wału bębna, tak pod względem konstrukcyjnym, jak i technologicznym, prasa do słomy PS-2 również nie spełnia w pełni swego zadania z uwagi na wadliwą konstrukcję aparatu wiążącego, w kultywatorach ciągnik Owych tak ramy, jak również ich osie, są zbyt słabe i w czasie eksploatacji często ulegają wygięciu. Należałoby również zwrócić uwagę na jakość produkcji lemieszy i odkładnic, które z powodu złej jakości surowca szybko się zużywają.</u>
          <u xml:id="u-77.6" who="#AntoniByczkowski">Jedną z przyczyn niedostatecznego wykorzystania maszyn i narzędzi rolniczych, a niekiedy dłuższych ich przestojów, jest występująca od wielu lat niewystarczająca ilość części zamiennych, a zwłaszcza tych, które najszybciej ulegają uszkodzeniu. Plan na rok 1967 przewiduje zwiększenie produkcji części zamiennych. Niemniej jednak należy zwrócić uwagę na produkcję tych części zamiennych, których deficyt w magazynach i składnicach jest szczególnie widoczny; należy dokonać odpowiedniego rozeznania stanu zapasów części zamiennych znajdujących się w magazynach w celu ograniczenia względnie chwilowego zaprzestania produkcji tych pozycji, w których nagromadziły się nadmierne, często wieloletnie zapasy.</u>
          <u xml:id="u-77.7" who="#AntoniByczkowski">Z najbardziej deficytowych części zamiennych należy wymienić panewki, korbowody, aparaty paliwowe, tłoki, łożyska do przednich kół ciągnika „Ursus” C-325 i 28. Ponadto występują pewne braki w materiałach budowlanych, jak eternitu, papy, żelaza zbrojeniowego.</u>
          <u xml:id="u-77.8" who="#AntoniByczkowski">Inną gałęzią przemysłu jest chemia. Przemysł chemiczny dostarcza naszemu rolnictwu coraz więcej nawozów sztucznych, środków ochrony roślin, antybiotyków, witamin dla celów paszowych oraz innych produktów. W roku 1967 zakłada się wysoki wzrost produkcji nawozów azotowych, których produkcja w czystym składniku wynosić będzie 582 tys. ton, co stanowi 24% wzrostu w porównaniu do przewidywanego wykonania w roku bieżącym. Produkcja ta zabezpieczy wysiew około 38 kg czystego składnika na 1 ha gruntów ornych. Szczególnie wysoki wzrost nastąpi w zakresie produkcji nawozów azotowych o wysokiej koncentracji, a mianowicie: mocznika nawozowego, saletry amonowej, oraz saletrzaku.</u>
          <u xml:id="u-77.9" who="#AntoniByczkowski">Plan produkcji nawozów fosforowych na rok 1967 zakłada wzrost o 2,2% w porównaniu do założeń 1966 r. i wynosić będzie 370 tys. ton czystego składnika. Ilość ta zabezpieczy wysiew 36,6 kg pięciotlenku fosforu na 1 ha gruntów ornych. W założeniach tych przewidywany jest wysoki wzrost produkcji superfosfatu, natomiast nie zakłada się zwiększenia produkcji supertomasyny, która na gleby kwaśne, jakie występują w województwie gdańskim i w innych rejonach jest bardzo dobra, dając wysokie wyniki produkcyjne. Stąd też chętnie stosowana jest przez rolników.</u>
          <u xml:id="u-77.10" who="#AntoniByczkowski">Rolnicy życzą sobie, aby produkowane nawozy tak azotowe, jak i fosforowe, były dostarczane w formie granulowanej, która lepiej wykorzystywana jest przez rośliny oraz łatwiejsza w wysiewie.</u>
          <u xml:id="u-77.11" who="#AntoniByczkowski">Dotychczas dostarczano poważne ilości nawozów, a zwłaszcza superfosfatu luzem, bez opakowań i to powodowało poważne trudności związane z ich magazynowaniem, jak i dostarczaniem bezpośrednio rolnikom. W tej sprawie wysuwane są również wnioski, alby w większej mierze niż dotychczas dostarczać nawozy w opakowaniu.</u>
          <u xml:id="u-77.12" who="#AntoniByczkowski">Na lata 1967 i dalsze przewiduje się również wysoki wzrost produkcji nawozów potasowych, które w znacznym stopniu zabezpieczą pokrycie potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-77.13" who="#AntoniByczkowski">Ministerstwo Przemysłu Chemicznego w swym planie dla rolnictwa zakłada także wzrost produkcji nawozów wapniowych. Produkcja ta w 1967 r. wynosić będzie 470 tys. ton tlenku wapnia. Stanowi to wzrost o 24,4% w porównaniu do przewidywanej produkcji w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-77.14" who="#AntoniByczkowski">Rolnictwo nasze dotychczas jeszcze odczuwa poważne braki wapna nawozowego, stąd też należy w jak najszybszym czasie nasilić produkcję tych środków, co w naszych warunkach nie jest zadaniem trudnym do osiągnięcia, gdyż posiadamy odpowiednie zasoby surowcowe.</u>
          <u xml:id="u-77.15" who="#AntoniByczkowski">Plan na 1967 r. zakłada również zwiększenie produkcji środków ochrony roślin. W asortymencie krajowych środków ochrony roślin, a zwłaszcza środków chwastobójczych, przewiduje się zwiększenie ich toksyczności.</u>
          <u xml:id="u-77.16" who="#AntoniByczkowski">Dotychczas w sprzedaży odczuwamy jeszcze niedostatek środków ochrony roślin do zwalczania chwastów w roślinach motylkowych i okopowych. Produkcja tych środków chemicznych powinna również ulec zwiększeniu. Tak samo i nieodpowiednie opakowanie środków chemicznych jest tematem wielu uwag ze strony użytkowników. Na opakowaniach powinno się zamieszczać sposób stosowania każdego ze środków oraz termin ich ważności.</u>
          <u xml:id="u-77.17" who="#AntoniByczkowski">Uważam, że przemysł chemiczny weźmie pod uwagę wszystkie niedociągnięcia występujące w produkcji środków ochrony roślin i dążyć będzie do ich usunięcia w latach następnych.</u>
          <u xml:id="u-77.18" who="#AntoniByczkowski">W związku ze znacznym rozwojem chemizacji rolnictwa odczuwamy dotychczas poważne braki odzieży ochronnej i masek ochronnych, a należy przypomnieć, że niedostateczne wyposażenie przodowników ochrony roślin w taką odzież było powodem zatruć, nawet śmiertelnych.</u>
          <u xml:id="u-77.19" who="#AntoniByczkowski">Czas już także, aby przemysł chemiczny zatroszczył się o produkowanie środków ochrony roślin o takich właściwościach, które nie działałyby trująco na organizmy pożyteczne, jak pszczoły, zwierzyna łowna i inne zwierzęta.</u>
          <u xml:id="u-77.20" who="#AntoniByczkowski">Stosowanie tych środków chemicznych, przy obecnych ich właściwościach trujących, jest powodem licznych szkód wyrządzonych pasiekom i zwierzętom, zwłaszcza na terenach województwa gdańskiego, gdzie mają one szerokie zastosowanie.</u>
          <u xml:id="u-77.21" who="#AntoniByczkowski">Wysoki Sejmie! Ogólne wyniki i osiągnięcia naszego przemysłu, jak wskazałem, są bardzo poważne. Z mej strony w trosce o poprawę niektórych odcinków naszego przemysłu wskazałem na pewne niedociągnięcia w tej dziedzinie produkcji i gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-77.22" who="#AntoniByczkowski">W imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego z pełnym przekonaniem popieram założenia Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-77.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Czesław Sadowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#CzesławSadowski">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dzisiejszej dyskusji budżetowej, pragnę skoncentrować się na kilku problemach gospodarki leśno-drzewnej w naszym kraju na tle założeń planu.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#CzesławSadowski">Leśnictwo należy niewątpliwie do specyficznego działu gospodarki narodowej. Zabezpieczenie potrzeb gospodarki narodowej w drewno należy do podstawowych funkcji gospodarczej lasów — i to jest na ogół sprawa znana. Ale współczesna nauka i praktyka wskazują coraz wyraźniej na pełną rolę lasów w kształtowaniu i stabilizacji gleb rolniczych, w regulowaniu spływu wód i bilansu wodnego oraz w ogólności — na wpływ lasu na otaczające środowisko, zwłaszcza na warunki i czynniki atmosferyczne, przeciwerozyjne, hydrologiczne i glebowe. Nie możemy — mówiąc o leśnictwie — zapominać o tych sprawach, tak istotnych również i w naszym kraju. Tym bardziej, że potrzeby gospodarki narodowej, wynikające z przedłożenia rządowego, jak też i analizy sejmowej Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego nie pozwalają na zmniejszenie wyrębu lasów, który — jak wiemy — przekracza obecnie możliwości lasów i tym samym uszczupla zapasy drzewne, szczególnie w drzewostanach grubych.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#CzesławSadowski">W tym stanie rzeczy, zachodzi pytanie, czy projekt planu stwarza realne warunki intensyfikacji gospodarki leśnej w naszym kraju? Czy prowadzi do szybszego i znacznego podnoszenia poziomu tej gospodarki przez kompleksowe wykorzystywanie zasobów surowca drzewnego wszelkiej jakości, przez oszczędną politykę zużycia i gospodarki drewnem, a z drugiej strony przez stosowanie nowoczesnych metod i zabiegów odnowieniowo-pielęgnacyjnych w lasach w kierunku wzrostu produkcyjności tych lasów. Chodzi bowiem o stwarzanie podstaw i kierunków prawidłowego łączenia hodowli lasów z użytkowaniem w jeden nowoczesny i wydajny proces produkcyjny, przy uwzględnieniu postępu technicznego i wszelkiej mechanizacji.</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#CzesławSadowski">Dotychczasowe osiągnięcia i wyniki w tym zakresie resortu leśnictwa i przemysłu drzewnego — wydaje mi się — są znaczne i ogólnie znane. Ale jest również faktem, że drewno, które miało wychodzić z użycia pod wpływem postępu technicznego i ekonomicznego, na które miało zmniejszać się zapotrzebowanie, znajduje coraz szersze zastosowanie i jest nie tylko u nas, ale też i w innych krajach europejskich w deficycie i to stale pogłębiającym się. Okazuje się więc, że rośnie zapotrzebowanie rozwijającego się przemysłu, wszystkich jego gałęzi — nie tylko meblarskiego czy celulozowo-papierniczego oraz budownictwa, górnictwa, kolejnictwa — na coraz większe ilości drewna.</u>
          <u xml:id="u-79.4" who="#CzesławSadowski">Stąd też wydaje się, że ze strony resortu leśnictwa i przemysłu drzewnego oraz rządu niezbędne są zdecydowanie znaczniejsze wysiłki w kierunku szukania nowych dróg i środków, aby z jednej strony odpowiednio do potrzeb i możliwości zabezpieczyć bieżące potrzeby gospodarki, a z drugiej strony zapewnić perspektywiczny wzrost ekonomicznej, ochronnej i kulturalnej roli lasów bez istotnego naruszania praw przyrody. Pomyślne rozwiązanie tego zagadnienia w dużym stopniu jest uzależnione od wielkości nakładów inwestycyjnych. Tymczasem środki inwestycyjne na budownictwo i melioracje leśne, nakłady na remonty oraz zakup maszyn i urządzeń — w stosunku do potrzeb są zbyt skromne. Mieć to będzie niewątpliwie wpływ na warunki pracy w leśnictwie i pogłębiające się trudności z zatrudnieniem, tym bardziej że — jak wiemy — płace w tym dziale gospodarki nie są atrakcyjne.</u>
          <u xml:id="u-79.5" who="#CzesławSadowski">W celu zilustrowania skali zagadnienia, pozwolę sobie przytoczyć sytuację na tym odcinku z terenu Warmii i Mazur. Analiza sytuacji leśnictwa województwa olsztyńskiego wskazuje na wyraźne jego niedoinwestowanie. Nadleśnictwa tego województwa obecnie wynajmują dla potrzeb administracji leśnej blisko 500 osad, kosztem 1,2 mln zł rocznie. Według opinii fachowców, na terenie naszego województwa należałoby w możliwie niedługim czasie wybudować 8 nadleśnictw, 85 leśniczówek, 104 podleśniczówki, 496 gajówek oraz ponad 1000 dwurodzinnych osad robotniczych i pracowniczych, nie licząc budynków gospodarczych i hoteli robotniczych przeznaczonych dla grup robotników interwencyjnych.</u>
          <u xml:id="u-79.6" who="#CzesławSadowski">Około 1000 istniejących osad leśnych wciąż oczekuje na zelektryfikowanie, a taka sama ilość obiektów wymaga zaopatrzenia w dobrą, zdrową wodę pitną.</u>
          <u xml:id="u-79.7" who="#CzesławSadowski">Niezmiernie też szeroki zakres potrzeb występuje w zakresie nakładów na regulowanie stosunków wodnych oraz budowę i remont dróg leśnych.</u>
          <u xml:id="u-79.8" who="#CzesławSadowski">Podobnie jak w inwestycjach, przedstawia się sytuacja w zakresie remontów kapitalnych. Ustawiczny brak środków oraz zbyt niskie limity przeznaczone na te cele powodują nadmierną dekapitalizację majątku trwałego, pogłębiając i tak już trudną sytuację w tym dziale gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-79.9" who="#CzesławSadowski">Wydaje się, że niewiele też mniejsze potrzeby występują i w pozostałych województwach naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-79.10" who="#CzesławSadowski">Wprawdzie przedłożony projekt planu gospodarczego na 1967 r., jak też i uchwalony przed miesiącem plan 5-letni na lata 1966–1970, uwzględniają na powyższe cele środki finansowe, niemniej jednak z uwagi na określone możliwości, jak też i hierarchię potrzeb, potrzeby gospodarki leśnej, w moim pojęciu nie są jeszcze w pełni respektowane.</u>
          <u xml:id="u-79.11" who="#CzesławSadowski">Stąd też tym większe i tym bardziej odpowiedzialne i trudne zadania stoją przed kierownictwem resortu oraz całej służby leśnej, aby w tych warunkach sprostać zadaniom nakreślonym w przedłożonym projekcie planu gospodarczego. Stąd dezyderat dotyczący potrzeby analizy sytuacji w kierunku poprawy istniejącego stanu i trwałego dążenia do maksymalizacji funkcji lasów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-79.12" who="#CzesławSadowski">Z tym większą więc przyjemnością jeszcze raz z tej wysokiej trybuny pragnę odnotować fakt, że przy uchwalaniu planu 5-letniego Sejm powiększył o 150 mln zł środki inwestycyjne na leśnictwo, dając tym wyraz zainteresowania i troski Wysokiej Izby sprawami leśnictwa. Istnieje jednak w moim przekonaniu nadal potrzeba, aby rząd w trakcie realizacji planu i budżetu oraz ujawniających się rezerw rozpatrywał na bieżąco możliwości dalszego zwiększania środków, przede wszystkim na budowę osad służbowych i na remonty, tym bardziej, że istniejące w przedsiębiorstwach lasów państwowych ośrodki remontowo-budowlane są względnie dobrze zorganizowane i ich możliwości przerobowe są większe niż przyznane środki.</u>
          <u xml:id="u-79.13" who="#CzesławSadowski">Kilka słów o lasach niepaństwowych, chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-79.14" who="#CzesławSadowski">Lasy niepaństwowe, zajmujące około 18% powierzchni leśnej w kraju, mają również niepoślednie znaczenie gospodarcze, jako składnik przyrodniczy oraz jako baza produkująca drewno. Przeciętny roczny wyrąb grubizny w tych lasach wynosi około 1 mln m3, a więc jest to pozycja dość poważna.</u>
          <u xml:id="u-79.15" who="#CzesławSadowski">W okresie powojennym, czyli w ciągu ostatnich 20 lat, obszar lasów niepaństwowych powiększył się o około 400 tys. ha, głównie dzięki zalesieniu nieużytków. Znaczy to, że ten obszar gruntów nie wykorzystywanych w przeszłości ani rolniczo, ani na inne cele, został włączony do produkcji leśnej. Jest to osiągnięcie bardzo poważne i należy się za to uznanie resortowi leśnictwa, pracownikom terenowej administracji leśnej, jak też i pracownikom rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-79.16" who="#CzesławSadowski">Powstaje jednak pytanie, czy na tym odcinku zrobiono już wszystko, a zwłaszcza w jakim stopniu jest realizowana ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. o zagospodarowaniu lasów i nieużytków nie stanowiących własności państwa, w kierunku intensyfikacji produkcyjności tych lasów? Na pytanie to, niestety, nie możemy dać w pełni pozytywnej odpowiedzi. Pozostaje jeszcze wiele ido zrobienia i w resorcie leśnictwa, i przemysłu drzewnego, jak też i w radach narodowych. Na przykład zbyt mała powierzchnia tych lasów posiada dokumentację inwentaryzacyjno-urządzeniową, w związku z tym gospodarka w tych lasach nie jest jeszcze prowadzona w sposób całkowicie zorganizowany i racjonalny. Ponieważ dokumentacja taka sporządzana jest w przeważającej części na koszt państwa, wydaje się konieczne podjęcie bardziej skutecznych decyzji zabezpieczających większe środki na te cele w budżetach terenowych rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-79.17" who="#CzesławSadowski">Wydaje się również, że wciąż jeszcze oczekują właściwego i kompetentnego przeanalizowania i decyzji sprawy związane z potrzebą usprawnienia działalności organów nadzoru nad lasami niepaństwowymi, w pionie przedsiębiorstw lasów państwowych na drodze ewentualnej rewizji obecnie obowiązującego podziału lasów na obwody i rozważenia możliwości zmiany wysokości opłaty leśnej w celu lepszego finansowania prac związanych z racjonalnym zagospodarowaniem tych lasów, jak też i nakładów na pielęgnację wraz z wydatkami na utrzymanie niezbędnej ilości leśniczych.</u>
          <u xml:id="u-79.18" who="#CzesławSadowski">Nie wolno bowiem spokojnie przechodzić do porządku dziennego nad dość tradycyjnym, a zbyt przestarzałym poglądem, zamykającym się w powiedzeniu, że las sam rośnie. Oczekiwać więc należałoby kompleksowych rozwiązań i inicjatyw ze strony resortu leśnictwa i przemysłu drzewnego.</u>
          <u xml:id="u-79.19" who="#CzesławSadowski">Kilka słów o gospodarce łowieckiej, która jako całość dotyczy obszarów leśnych, będących ostoją zwierzyny grubej, jak również i pól, gdzie przebywa większość zwierzyny drobnej.</u>
          <u xml:id="u-79.20" who="#CzesławSadowski">Dochody, jakie osiąga gospodarka narodowa z łowiectwa, są dość znaczne. Wartość produktu towarowego szacuje się na około 160–180 min zł rocznie, a poza tym skarb państwa osiąga dochody pośrednie z eksportu i z tak zwanych polowań dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-79.21" who="#CzesławSadowski">Istniejący w kraju zwierzostan wymaga jednak odpowiedniej opieki i zorganizowanego działania. Stan naszej zwierzyny leśnej nie wszędzie jest równomierny w stosunku do możliwości bazy paszowej. Niektóre lasy, na przykład w województwie olsztyńskim, już od szeregu lat mają nadmierny i stale powiększający się stan zwierzyny grubej, a z drugiej strony zbyt niski stan zwierzyny drobnej. Dotychczasowe wysiłki zmierzające do zredukowania togo stanu na drodze odstrzałów i odłowów w celu przesiedlenia okazują się wciąż niewystarczające. Nadmierna ilość zwierzyny w lasach jest powodem powstawania znacznych szkód w samych lasach, w uprawach leśnych i młodniakach. Podejmowane przez administrację leśną różne zabiegi ochronne też nie przyczyniły się, przynajmniej do tej pory, w jakiś wydatny sposób do poprawy na tym odcinku.</u>
          <u xml:id="u-79.22" who="#CzesławSadowski">Wiąże się z tym problem szkód powodowanych przez zwierzynę w uprawach rolnych.</u>
          <u xml:id="u-79.23" who="#CzesławSadowski">Sprawy te nadal stawiane są bardzo ostro na spotkaniach poselskich z ludnością wiejską. Mógłbym tu przytoczyć szereg konkretnych i bardzo drastycznych przykładów, jednak z powodu ograniczonego czasu pozostać muszę jedynie przy ogólnym stwierdzeniu. Szkody w uprawach rolnych, występujące zwłaszcza na drobnych poletkach, rozrzuconych w różnych miejscach, a stanowiących mienie jednego rolnika, nie są rekompensowane wypłacanymi odszkodowaniami łowieckimi, które, mimo corocznie malejącej globalnej wartości wypłacanych odszkodowań, nie są wcale dowodem malejących strat wyrządzanych przez zwierzynę w uprawach. Wiadomo bowiem, że zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 26 stycznia 1960 r., wydanym Ido ustawy sejmowej z czerwca 1959 r., szkody wyrządzane przez zwierzynę leśną, o ile nie przekraczają 10% utraty plonu, nie są obejmowane odszkodowaniami. W przypadku więc, gdy szkody takie występują na polach położonych w różnych miejscach są one dla rolnika bardzo dokuczliwe. Sprawy te były niejednokrotnie już omawiane na sejmowej Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. Niestety, okazuje się, że wciąż jeszcze nie nastąpiły zmiany na lepsze, a chłopi i załogi państwowych gospodarstw rolnych nadal narzekają i dziwią się, że przy ogólnych wysiłkach i mobilizacji państwa nad zwiększaniem produkcji rolnej bardzo często ich praca jest po prostu marnowana.</u>
          <u xml:id="u-79.24" who="#CzesławSadowski">Pilnując swoich pól nocą przed szkodami wyrządzanymi przez zwierzynę leśną, po ciężko przepracowanym dniu w swym gospodarstwie, zastanawiają się oni niejednokrotnie nad przebiegłością zwierzyny leśnej, która, jak wynika z praktyk resortu leśnictwa, wychodząc w pole z ogromną precyzją potrafi wymierzać obszar chłopskich upraw i przestrzegać zasady nieprzekraczania 10% szkód w uprawach; umożliwia to Ministrowi Gesingowi systematyczne oszczędzanie i tak chyba skromnej pozycji budżetowej przewidzianej na odszkodowania.</u>
          <u xml:id="u-79.25" who="#CzesławSadowski">Mimo wskazanych tu mankamentów wynikających z nadmiaru zwierzyny grubej oraz skarg z powodu wyrządzanych przez nią strat, jestem zdania, że wyniki, jakie zostały uzyskane w gospodarce łowieckiej, są niewspółmiernie niskie do możliwości produkcyjnej naszych łowisk. Świadczy o tym szczególnie wciąż niskie pogłowie zwierzyny drobnej oraz wciąż niewielkie ilości pozyskiwanej dziczyzny. Sytuacja ta jest wynikiem niedostatecznej ochrony łowisk i niewystarczających nakładów na gospodarkę łowiecką w Obwodach polnych.</u>
          <u xml:id="u-79.26" who="#CzesławSadowski">Możliwość stworzenia właściwych warunków dla rozwoju hodowli zwierzyny drobnej mają koła łowieckie, zrzeszające w swych szeregach myśliwych ze środowisk wiejskich. Natomiast koła łowieckie, które liczą niewielu członków terenowych oraz nie posiadają środków na utrzymanie płatnego strażnika łowieckiego, nie są w stanie zapewnić właściwej ochrony oraz pozytywnych wyników hodowlanych.</u>
          <u xml:id="u-79.27" who="#CzesławSadowski">Stan ilościowy członków Polskiego Związku Łowieckiego, jak też i skład socjalny członków są w moim przekonaniu daleko niezadowalające. Gdyby przyjąć za wiarygodne dane Polskiego Związku Łowieckiego, to wśród członków tej organizacji chłopi stanowią zaledwie 16%, a robotnicy — 18%. Świadczy to — moim zdaniem — dobitnie o niedostatecznym ich udziale, co jest rezultatem zbyt wysokich kosztów związanych z polowaniem, a z drugiej strony — niewystarczającej pracy propagandowej.</u>
          <u xml:id="u-79.28" who="#CzesławSadowski">Stąd też w trosce o skuteczniejsze zmniejszenie szkód wyrządzonych przez zwierzynę w gospodarce rolnej i leśnej oraz w trosce o większą efektywność gospodarki łowieckiej — postuluję pod adresem resortu leśnictwa o bardziej skuteczne zagospodarowanie środków przeznaczanych na gospodarkę łowiecką w lasach, tak aby przyczyniły się one w wyższym niż dotychczas stopniu do zmniejszania szkód, a z drugiej strony do zwiększenia efektów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-79.29" who="#CzesławSadowski">Zwracam się również w imieniu wyborców swojego okręgu wyborczego z prośbą pod adresem Prezesa Rady Ministrów o wnikliwe przeanalizowanie zasadności postanowienia paragrafu 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 stycznia 1960 r., o niewypłacaniu odszkodowania za szkody do 10% wartości uszkodzonej uprawy i ewentualne jego uchylenie, czego oczekują właściciele gospodarstw rolnych. Konieczne jest również bezwzględne zaostrzenie rygorów w tych przypadkach, w których plany odstrzału zwietrzymy nie są wykonywane przez koła łowieckie.</u>
          <u xml:id="u-79.30" who="#CzesławSadowski">Wysoka Izbo! Pragnę jeszcze krótko ustosunkować się do niektórych spraw dotyczących działalności przemysłowej resortu leśnictwa i przemysłu drzewnego. Trzeba stwierdzić, że tempo rozwoju szeregu przemysłów i dziedzin gospodarki narodowej, znacznie wyprzedza średni wzrost produkcji w przemyśle drzewnym i celulozowo-papierniczym, a potrzeby w zakresie papieru, tektury, opakowań, płyt pilśniowych i wiórowych są duże i stale wzrastają. Z pewnością rozwój tego przemysłu w znacznej mierze uzależniony jest od możliwości bazy surowcowej, ale właśnie ta baza, baza drewna cienkiego, odpowiedniego dla fizykochemicznego przerobu drewna, umożliwia dalszy rozwój tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-79.31" who="#CzesławSadowski">Chodzi tylko o to, aby przewidziane planem inwestycje w tym zakresie były rytmicznie i terminowo wykonywane.</u>
          <u xml:id="u-79.32" who="#CzesławSadowski">Odrębnym zagadnieniem przemysłu w tym resorcie, podobnie jak w całej gospodarce narodowej, jest uszlachetnianie produkcji, podnoszenie jakości i estetyki wyrobów gotowych; szczególnie mebli. Jest to niezbędne dla sprostania rosnącym wymaganiom rynku wewnętrznego i rozwijającego się eksportu.</u>
          <u xml:id="u-79.33" who="#CzesławSadowski">Dotychczasowe osiągnięcia i wysiłki resortu leśnictwa są poważne i zasługują na podkreślenie. Dalszy postęp, jak też i rytmiczność produkcji, są jednak uzależnione od właściwej kooperacji i dostaw materiałów z przemysłu chemicznego, lekkiego i metalowego. Sądzimy, że zrozumienie z tej strony jest pełne, a właściwa koordynacja umożliwi pełne wykonanie napiętych planów.</u>
          <u xml:id="u-79.34" who="#CzesławSadowski">Przedkładając Wysokiej Izbie powyższe uwagi na tle projektu planu i budżetu Ministerstwa Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, które są również w zasadzie uwagami członków Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, którego mam zaszczyt być członkiem, pragnę na zakończenie stwierdzić, że będę głosował za przyjęciem projektu planu i budżetu.</u>
          <u xml:id="u-79.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#JanKarolWende">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 45 do godz. 12 min. 10)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#ZenonKliszko">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Aleksander Rozmiarek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#AleksanderRozmiarek">Wysoki Sejmie! Omawiając działalność rządu za rok 1965 mamy na uwadze fakt, że działalność ta dotyczy roku zamykającego okres realizacji zadań minionego pięciolecia.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#AleksanderRozmiarek">Do zadań roku 1965 należało: umocnienie zdobyczy lat poprzednich i lepsze wykorzystanie możliwości umocnienia podstaw wytwórczych dla budowy planu na lata 1966–1970.</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#AleksanderRozmiarek">Możemy dziś generalnie stwierdzić, że podstawowe zadania Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1965 zostały wykonane. Weszliśmy dzięki temu w rok 1966, a wraz z tym i w nową pięciolatkę w warunkach poważnego wzmocnienia całokształtu gospodarki narodowej. Szczególnie dobre wyniki osiągnęliśmy w przemyśle i rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-82.3" who="#AleksanderRozmiarek">W przemyśle — rok 1965 był rokiem wysokiego tempa wzrostu produkcji przemysłowej, której wartość wzrosła o 9%, dając przekroczenie planu produkcji globalnej o 2,4%.</u>
          <u xml:id="u-82.4" who="#AleksanderRozmiarek">W rolnictwie uzyskaliśmy wykonanie planu produkcji globalnej w 106,3%, co stanowi wzrost o 7% w porównaniu z 1964 r. Jest to najwyższe od 1961 r. tempo wzrostu produkcji globalnej rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-82.5" who="#AleksanderRozmiarek">Osiągnięcia w produkcji przemysłowej i rolnej miały decydujący wpływ na uzyskanie dochodu narodowego wyższego o blisko 2% od założonego na rok 1965.</u>
          <u xml:id="u-82.6" who="#AleksanderRozmiarek">Dzięki temu wzrost dochodu narodowego wytworzonego wyniósł w stosunku do 1964 r. 7%, zaś dochód narodowy do podziału wzrósł o 8,3%.</u>
          <u xml:id="u-82.7" who="#AleksanderRozmiarek">Rok 1965 zamknął okres pięciolecia, który charakteryzuje nie tylko wzrost ilościowy w poszczególnych dziedzinach ekonomiki, ale także zmiany jakościowe, przekształcenia strukturalne, które określają coraz bardziej nowoczesne oblicze naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-82.8" who="#AleksanderRozmiarek">Wyznacznikiem stopnia nowoczesności całej gospodarki jest przemysł elektromaszynowy i chemiczny. Oba te przemysły zwiększyły swój udział w ogólnej produkcji przemysłowej z 27,4% w 1960 r. do ponad 35% w 1965 r.</u>
          <u xml:id="u-82.9" who="#AleksanderRozmiarek">Charakterystyczny dla 1965 r. był znacznie szybszy niż w latach 1963 i 1964 przyrost inwestycji netto. Szybszy przyrost nakładów inwestycyjnych w 1965 r. miał na celu jak najszybsze uruchomienie obiektów przemysłowych, znajdujących się w końcowym stadium budowy w celu stworzenia jak najdogodniejszej podstawy wyjściowej do nowego planu 5-letniego na lata 1966–1970.</u>
          <u xml:id="u-82.10" who="#AleksanderRozmiarek">W realizacji zadań inwestycyjnych nie uniknięto szeregu ujemnych zjawisk, na przykład poważnych opóźnień w przekazywaniu obiektów inwestycyjnych. Powtórzyły się fakty niedostatecznego przygotowania inwestycji do realizacji, brak pełnej dokumentacji względnie częste jej zmiany w toku budowy.</u>
          <u xml:id="u-82.11" who="#AleksanderRozmiarek">Nadto, mimo wyraźnie zwiększonej produkcji materiałów budowlanych, występowały nadal braki w zakresie asortymentowego zaopatrzenia, które powodowały także znaczne trudności.</u>
          <u xml:id="u-82.12" who="#AleksanderRozmiarek">Warto podkreślić, że wyjątkowo wczesne w roku bieżącym przystąpienie przez rząd do prac nad planem na rok 1967 pozwoliło wyciągnąć odpowiednie wnioski z doświadczeń 1965 r. w kierunku lepszego zbilansowania zadań inwestycyjnych z zabezpieczeniem zaopatrzenia materiałowego i możliwością wykonawczą.</u>
          <u xml:id="u-82.13" who="#AleksanderRozmiarek">Pozytywnym wynikiem działalności gospodarczej w 1965 r. jest uzyskanie przyspieszenia tempa produkcji środków konsumpcji w porównaniu z latami 1961–1964. Złagodziło to istniejącą w poprzednich latach dysproporcję między wzrostem produkcji środków wytwarzania a produkcją środków konsumpcji.</u>
          <u xml:id="u-82.14" who="#AleksanderRozmiarek">Można powiedzieć, że w 1965 r. kontynuowano z pewnym powodzeniem realizację uchwał rządu z 1964 r. w sprawie dodatkowej ponadplanowej produkcji towarów na potrzeby rynkowe.</u>
          <u xml:id="u-82.15" who="#AleksanderRozmiarek">Pomimo wzrostu masy towarowej na zaopatrzenie rynkowe, występowały jednak między innymi braki ilościowe i asortymentowe szeregu artykułów tekstylnych i odzieżowych oraz obuwia. Było to następstwem niedociągnięć w planowaniu i organizacji produkcji, jak również występującej także nieprawidłowej współpracy przedsiębiorstw przemysłowych i handlowych oraz hurtu i detalu.</u>
          <u xml:id="u-82.16" who="#AleksanderRozmiarek">W działalności gospodarczej w 1965 r., obok niewątpliwych osiągnięć, występowały zjawiska niekorzystne, które osłabiły możliwości uzyskania jeszcze większych efektów produkcyjnych i ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-82.17" who="#AleksanderRozmiarek">Należy do nich zaliczyć między innymi: pogorszenie proporcji między wzrostem produkcji, zatrudnieniem i wydajnością pracy; niewykorzystanie w planowanej wysokości funduszu postępu technicznego; niedociągnięcia w organizacji pracy oraz w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Trzeba stwierdzić, że jeszcze w ciągu roku rząd podjął szereg decyzji zmierzających do przeciwdziałania tym ujemnym zjawiskom i zastosował szereg środków w dziedzinie usprawnienia organizacji oraz podniesienia efektywności ekonomicznej i produkcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-82.18" who="#AleksanderRozmiarek">Wysoki Sejmie! Na tle analizy roku 1965 chciałbym jeszcze poświęcić nieco uwagi wykonaniu zadań przez drobną wytwórczość, to jest przez ten pion gospodarki narodowej, któremu Stronnictwo Demokratyczne poświęca wiele uwagi. Drobna wytwórczość we wszystkich uspołecznionych i nieuspołecznionych pionach gospodarczego działania jest powiązana głównie ze sferą spożycia. W tym miejscu warto przypomnieć, że uspołeczniona drobna wytwórczość dostarcza około 1/4 masy towarowej na zaopatrzenie rynku krajowego. W niektórych grupach towarowych drobna wytwórczość jest głównym lub jedynym producentem. Uspołeczniona drobna wytwórczość koordynowana przez Komitet Drobnej Wytwórczości wykonała zadania planu roku 1965 w produkcji globalnej w 103%, w produkcji towarowej w 104,9%, w usługach dla ludności w 104%. W stosunku do 1964 r. produkcja towarowa wzrosła w porównaniu z 1964 r. o 18%.</u>
          <u xml:id="u-82.19" who="#AleksanderRozmiarek">W układzie rodzajowym usług nieprzemysłowych najwyższą dynamikę wzrostu w 1965 r. wykazały usługi o charakterze budowlanym, których wartość wzrosła w stosunku do 1964 r. o 35,7%. Jest to zjawisko bardzo pozytywne. Wartość dostaw artykułów rynkowych uspołecznionej drobnej wytwórczości wzrosła w porównaniu z 1964 r. o 18%.</u>
          <u xml:id="u-82.20" who="#AleksanderRozmiarek">Pomimo uzyskania w 1965 r. znacznej poprawy, sprawa podnoszenia jakości produkowanej masy towarowej jest problemem nadal aktualnym nie tylko dla drobnej wytwórczości, ale i dla przemysłu kluczowego, zwłaszcza przemysłu lekkiego i chemii. W pionie drobnej wytwórczości to zagadnienie wiąże się ściśle ze stanem wyposażenia zakładów i dostawą odpowiednich surowców. Niebagatelną sprawą jest także zwiększenie dbałości o estetykę podawania towarów konsumentowi. Mam na myśli sprawę opakowań.</u>
          <u xml:id="u-82.21" who="#AleksanderRozmiarek">Wysiłki zmierzające do poprawy i uzupełnienia wyposażenia zakładów drobnej wytwórczości w odpowiedni sprzęt maszynowy powinny stworzyć między innymi warunki uzyskania dalszych efektów ilościowych i jakościowych w latach bieżącej pięciolatki. Trzeba obiektywnie stwierdzić, że w drobnej wytwórczości podejmowano kroki zmierzające do usprawnienia działalności jednostek gospodarczych tego pionu i podniesienia poziomu ich pracy. Prace w tym zakresie podejmuje zarówno Komitet Drobnej Wytwórczości łącznie z centralami spółdzielczymi, jak i poszczególne prezydia rad narodowych jako organy oddziaływające w sposób bardziej bezpośredni na pracę terenowych jednostek gospodarczych drobnej wytwórczości. Przedmiotem poważnej troski jest pełniejsze wykorzystanie zaplecza techniczno-naukowego we wszystkich pionach drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-82.22" who="#AleksanderRozmiarek">Podkreślić należy stale postępujący wzrost produkcji w systemie nakładczym oraz rozwój usług dla ludności świadczonych zarówno przez drobną wytwórczość, jak i rzemiosło indywidualne.</u>
          <u xml:id="u-82.23" who="#AleksanderRozmiarek">Sprzyjające warunki stworzone przez państwo umożliwiły w 1965 r. rozwój rzemiosła indywidualnego i jego działalności. W porównaniu z 1964 r. liczba zakładów rzemieślniczych wzrosła o 2,5%, liczba zatrudnionych — o 3,6%, liczba uczniów rzemieślniczych — o 7,6%.</u>
          <u xml:id="u-82.24" who="#AleksanderRozmiarek">W bieżące pięciolecie rzemiosło weszło ze wzmocnionym potencjałem produkcyjno-usługowym. Chodzi jednak o to, by w dalszym ciągu dążyć do usuwania istniejących jeszcze trudności, które hamują tempo rozwoju rzemiosła i jego działalności. Są to trudności zaopatrzeniowe, lokalowe i dotyczące modernizacji warsztatów. Usuwanie tych trudności będzie korzystne tak dla samego rzemiosła, jak i dla ludności z pracy rzemiosła korzystającej.</u>
          <u xml:id="u-82.25" who="#AleksanderRozmiarek">Mówiąc o usługach rzemieślniczo-gospodarczych, chciałbym stwierdzić, że Stronnictwo Demokratyczne przywiązuje również dużą wagę do rozwoju usług szeroko pojętych, świadczonych ludności przez różne działy naszej gospodarki narodowej. Dlatego z zadowoleniem podkreślamy fakt, że przewidziane w ustawie budżetowej wydatki bieżące na naukę oraz usługi socjalne i kulturalne zrealizowane zostały w 101,1%, w tym na oświatę i kulturę w 101,3%, a na ochronę zdrowia i opiekę społeczną oraz kulturę fizyczną w 101,9%.</u>
          <u xml:id="u-82.26" who="#AleksanderRozmiarek">Wysoki Sejmie! Analiza wykonania przez rząd Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa, osiągnięte wyniki, jak również uwagi Najwyższej Izby Kontroli upoważniają nas do stwierdzenia, że rząd, mimo trudności i wielu występujących nie sprzyjających warunków, zrealizował podstawowe zadania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na rok 1965. Pragnę oświadczyć, że Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosował za udzieleniem rządowi absolutorium — zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1965 r.</u>
          <u xml:id="u-82.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Janina Ramotowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#JaninaRamotowska">Wysoki Sejmie! W ciągu 5 lat od uchwalenia ustawy o rozwoju systemu nauczania i wychowania dokonano olbrzymiej pracy w zakresie przygotowania warunków do wprowadzenia 8-klasowej szkoły podstawowej, jako fundamentu całego systemu edukacji narodowej. Zreformowaną szkołę chcemy widzieć nowoczesną, ale nowoczesna szkoła, to nie tylko piękne rozwiązania urządzeń architektonicznych, nie tylko jej powszechność, jej doskonałe wyposażenie w pomoce naukowe, ale to szkoła reprezentująca wysoki poziom nauczania i wychowania, to szkoła oparta na pracy zespołu nauczycieli, którzy oprócz swej gruntownej wiedzy wkładają w tę pracę dużo serca, kochają młodzież i poświęcają jej dużo czasu.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#JaninaRamotowska">Taką nowoczesną szkołę możemy stworzyć dzięki wydatnej pomocy państwa oraz wytężonej pracy nauczycieli i całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#JaninaRamotowska">Dobrodziejstwo reformy szkolnej odczuwa przede wszystkim wieś, która w okresie międzywojennym była skazana w większości na jedno i dwuklasówki.</u>
          <u xml:id="u-84.3" who="#JaninaRamotowska">Województwo zielonogórskie, które reprezentuję, podjęło organizację szkolnictwa dopiero po drugiej wojnie światowej, gdy Ziemia Lubuska powróciła do macierzy. Na szczególne podkreślenie zasługuje społeczny wkład nauczycieli zarówno w organizowanie nowych szkół, jak również w repolonizację ludności rodzimej tych ziem. Dzięki ich inicjatywie szkoła była jedną z pierwszych instytucji powołanych na tych terenach do życia i pomagała w organizowaniu administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-84.4" who="#JaninaRamotowska">W pierwszych latach po wojnie ilość szkół wynosiła 387 — dziś mamy w naszym województwie 870, w których się uczy 174 tys. dzieci. Społeczeństwo Ziemi Lubuskiej, doceniając wagę reformy szkolnej, masowo podejmowało czyny społeczne na rzecz szkół, których wartość oblicza się na sumę około 100 min zł. W wyniku tego, w bieżącym planie 5-letnim zatwierdzono do budowy 74 obiekty szkolne, w tym budowę 34 nowych szkół oraz rozbudowę 40 istniejących obiektów szkolnych. Podjęte czyny w 90% dotyczą wsi.</u>
          <u xml:id="u-84.5" who="#JaninaRamotowska">Mimo znacznych osiągnięć budownictwa szkolnego, w dalszym ciągu mamy trudności w zakresie bazy lokalowej, ponieważ dziś, realizując nowy system nauczania, mamy 99 izb wynajętych i 274 izby zastępcze. Wiele kłopotów przysparzają przedsiębiorstwa budowlane i remontowe, które przeważnie nie dotrzymują terminów umowy i oddają obiekty szkolne z kilku lub kilkunastomiesięcznym opóźnieniem. Nieterminowość oddawania szkół zmusiła nas do rozpoczęcia nauki w trudnych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-84.6" who="#JaninaRamotowska">Poważna praca została wykonana na wsi i dlatego dziś mamy wiele szkół wiejskich 8-klasowych, dość dobrze wyposażonych w pomoce naukowe, z urządzonymi pracowniami. W większości jednak brak jest pracowni, zwłaszcza do fizyki, chemii i zajęć praktyczno-technicznych. Na 442 szkoły wiejskie 8-klaso-we w naszym województwie, 30 szkół w ogóle nie posiada pracowni, a wiele istniejących ma niedostateczne wyposażenie. Brak jest wielu pomocy naukowych; na przykład, w powiecie słubickim szkoły wiejskie zaopatrzone są w pomoce naukowe tylko w 30%. Pewien zasób pomocy naukowych mają już szkoły przysposobienia rolniczego, które zaczynają umacniać swoją pozycję, ale to wszystko za mało w stosunku do potrzeb. Ostatnio trudności lokalowe zmusiły nawet do zlikwidowania słabszych szkół przysposobienia rolniczego, na rzecz pomieszczeń dla klas ósmych. Brak pracowni i pomocy naukowych w wielu szkołach wiejskich, siłą faktu powoduje słabsze wyniki nauczania i z tego powodu młodzież tych szkół nie ma równego startu do szkół średnich. Są także braki sprzętu. W dużej ilości szkół wiejskich w dalszym ciągu spotyka się sprzęt nietypowy, stary, zniszczony, a nawet jego brak. Wiele urządzeń potrzebnych do wyposażenia szkół mogłyby wytwarzać drobne zakłady przemysłowe, w postaci produkcji ubocznej, co byłoby z pożytkiem i dla nich, i dla szkół. Rady narodowe powinny się tym głębiej zainteresować, tym bardziej że „Cezas” nie zawsze produkuje jakościowo dobry sprzęt. Dotychczasowy system finansowania szkół przez gromadzkie rady narodowe w większości nie zdaje egzaminu. Prezydia rad narodowych i inspektoraty oświaty powinny dopilnować, aby gromadzkie rady narodowe zabezpieczyły środki finansowe na terminową realizację budżetów szkolnych, a jeśli tą drogą nie osiągnie się rezultatu, to należałoby rozpatrzyć możliwość zmiany obecnego systemu finansowania szkolnictwa podstawowego.</u>
          <u xml:id="u-84.7" who="#JaninaRamotowska">Sieć organizacyjna 8-klasowych szkół naszego województwa zapewniła wszystkim dzieciom w wieku obowiązku szkolnego możność pobierania nauki w zakresie ośmiu klas. Na 442 szkoły 8-klasowe na wsi, mamy 192 szkoły zbiorcze. Jest pewna ilość uczniów, którzy mieszkają dalej od siedziby szkoły i dla tych przewidziane są stypendia w budżecie wydziałów oświaty na rowery, bilety miesięczne, obuwie i ubranie. Organizuje się też pomoc w uruchamianiu i wykorzystywaniu sieci komunikacyjnej PKS. Zaś tam, gdzie brak komunikacji, wieś w trosce o dzieci zorganizowała ich dowożenie; szczególnie państwowe gospodarstwa rolne wywiązują się systematycznie z obowiązku dowożenia dzieci do szkół.</u>
          <u xml:id="u-84.8" who="#JaninaRamotowska">Nauczycielstwo Ziemi Lubuskiej, doceniając wagę reformy szkolnej, podjęło pracę nad przygotowaniem się do przyszłych zadań. Masowo podejmowano studia zaoczne na poziomie SN określonych specjalności, nie zaniedbując obowiązków szkolnych. Dzięki temu, mamy dziś 52,9% nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami, a dokształca się obecnie 18,6%.</u>
          <u xml:id="u-84.9" who="#JaninaRamotowska">Ilościowo w naszym województwie nauczycieli nie brakuje, występują tylko braki specjalistów: polonistów, rusycystów, matematyków i nauczycieli do zajęć praktyczno-technicznych. Zadania stawiane nauczycielstwu do wykonania są realizowane, mimo trudnych warunków mieszkaniowych wielu nauczycieli. Na wsi nauczyciele mieszkają przeważnie u rolników, a zapas tych mieszkań się wyczerpuje. Szkoda, że wiele nowych szkół oddawanych jest do użytku bez mieszkań dla nauczycieli. W przyszłości należałoby projektować i budować szkoły z mieszkaniami dla nauczycieli, co przynajmniej częściowo rozwiązałoby krytyczną sytuację na tym odcinku. Widziałam ostatnio mieszkania nauczycielskie na poddaszach, zimne, zagrzybione, nie nadające się do użytku.</u>
          <u xml:id="u-84.10" who="#JaninaRamotowska">Pomimo niekorzystnych warunków, czasem kosztem wielu wyrzeczeń osobistych, nauczyciel idzie na wieś, chociaż nie ma takich dodatkowych bodźców materialnych, jakie mają inne grupy inteligencji wiejskiej. A szkoda — nauczyciel jako społecznik wiejski na pewno by to docenił.</u>
          <u xml:id="u-84.11" who="#JaninaRamotowska">Nowe programy chemii, biologii i fizyki wzbogacone zostały o współczesne elementy nauki, tak samo język polski i historia o tematykę współczesną. Wielkim usprawnieniem przy rozpoczęciu roku szkolnego w klasach ósmych były na czas przygotowane programy i książki, które czekały na uczniów i nauczycieli. Występują tylko braki podręczników do nauki wychowania obywatelskiego w klasie siódmej oraz lektury podstawowej i uzupełniającej dla klas siódmych i ósmych. Ostatnio również uczniowie bardzo poszukują atlasów.</u>
          <u xml:id="u-84.12" who="#JaninaRamotowska">Nowe programy wymagają dużo wysiłku nauczycieli, ponieważ w toku ich realizacji ujawniają one pewne niedociągnięcia i wymagają konfrontacji i usuwania tych niedociągnięć na bieżąco. Nauczycielstwo przyjęło z zadowoleniem nowy przedmiot „wychowanie obywatelskie”, ale prowadzenie zajęć z tego przedmiotu napotyka trudności, gdyż brak jest pomocy nauk owych i podręczników dla klas siódmych.</u>
          <u xml:id="u-84.13" who="#JaninaRamotowska">W pracy wychowawczej przychodzą szkołom z pomocą komitety rodzicielskie, które stopniowo przestawiają się z dotychczasowej działalności przeważnie gospodarczej, na wychowawczą.</u>
          <u xml:id="u-84.14" who="#JaninaRamotowska">Osobny problem stanowi opieka lekarska w szkołach. Opieka lekarska nad młodzieżą wiejską szkół podstawowych, szkół przysposobienia rolniczego jest problematyczna, ponieważ lekarze odwiedzają szkoły raz lub dwa razy do roku. A jeszcze gorzej przedstawia się opieka dentystyczna. W roku szkolnym 1965/1966 nie wszystkie szkoły były objęte opieką lekarską. Na przykład w powiecie gorzowskim całkowicie pozbawionych tej opieki było 7 szkół, w krośnieńskim 6. W bieżącym roku szkolnym sytuacja się znacznie pogorszyła, gdyż we wspomnianym powiecie krośnieńskim, pozbawionych tej opieki jest 16 szkół, a we wschowskim 18. Są szkoły na wsi, gdzie lekarz nie był 2–3 lata, a jak przyjedzie, to przeważnie tylko mierzy i waży dzieci.</u>
          <u xml:id="u-84.15" who="#JaninaRamotowska">Przyczyną tego stanu jest nieprzestrzeganie wydanych w tym zakresie przepisów, jak również fakt, że sprawy opieki lekarskiej w szkołach podlegają innemu resortowi.</u>
          <u xml:id="u-84.16" who="#JaninaRamotowska">Wiadomo, że od 1 września bieżącego roku obowiązek uczęszczania do szkoły jest do lat 17 włącznie. Zaś rozporządzenie Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 16 września 1966 r. (poz. 251 § 1), w sprawie zmiany warunków nabywania uprawnień do zasiłków rodzinnych na dzieci, nie przewiduje dodatku rodzinnego na dzieci, pozostające w szkole podstawowej, które przekroczyły 16 rok życia.</u>
          <u xml:id="u-84.17" who="#JaninaRamotowska">Rozporządzenie to powinno być jak najszybciej zmienione, ponieważ takich dzieci będzie przybywać coraz więcej i już są odwołania w tej sprawie, gdyż Zakład Ubezpieczeń Społecznych kwestionuje wypłacanie zasiłków rodzinnych.</u>
          <u xml:id="u-84.18" who="#JaninaRamotowska">W oparciu o materiały, fakty i liczby budzą się refleksje na temat ostatnich pracowitych lat nauczycielstwa. Obok wkładu, jaki dało państwo ludowe nad przygotowaniem szkolnictwa do nowej reformy szkolnej, stworzyliśmy nowoczesny system oświaty. Dzięki temu będziemy mogli wykonać zadania, jakie postawiły partie polityczne i rząd przed nauczycielstwem, to jest „wychowanie człowieka na miarę naszej epoki, człowieka, który będzie chciał i umiał twórczo współdziałać w tym największym przełomie wszystkich czasów, jakim jest socjalistyczne przeobrażenie społeczeństwa”.</u>
          <u xml:id="u-84.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#ZenonKliszko">Z kolei zabierze głos Minister Rolnictwa towarzysz Mieczysław Jagielski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#MieczysławJagielski">Wysoki Sejmie! W czasie generalnej debaty nad planem 5-letnim, jak również w czasie rozpatrywania planu roku 1967 sprawy rolnictwa stały się przedmiotem wnikliwego przeglądu zarówno na plenarnych posiedzeniach, jak też w wielu komisjach Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#MieczysławJagielski">Pierwszy rok obecnego planu 5-letniego zamykamy w rolnictwie pomyślnymi wynikami produkcyjnymi. Nastąpił dalszy wzrost produkcji globalnej rolnictwa o 4,5%, na co złożyły się:</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#MieczysławJagielski">— dość dobre plony zbóż wynoszące 19 q z ha,</u>
          <u xml:id="u-86.3" who="#MieczysławJagielski">— dobre plony okopowych i buraków cukrowych — 319 q z ha, — ziemniaków — 169 q z ha,</u>
          <u xml:id="u-86.4" who="#MieczysławJagielski">— dobre plony roślin pastewnych, w tym siana łąkowego w wysokości 46 q z ha,</u>
          <u xml:id="u-86.5" who="#MieczysławJagielski">— wysokie zbiory owoców i warzyw,</u>
          <u xml:id="u-86.6" who="#MieczysławJagielski">— wydatny wzrost pogłowia trzody chlewnej — o 3,4%, bydła — o 4,4%, owiec — o 3,4%,</u>
          <u xml:id="u-86.7" who="#MieczysławJagielski">— poważny wzrost produkcji mleka, mięsa wołowego i wieprzowego oraz drobiowego.</u>
          <u xml:id="u-86.8" who="#MieczysławJagielski">Obok warunków klimatycznych, na osiągnięte wyniki w decydującym stopniu wpłynęły: rosnące dostawy środków produkcji, zwiększający się zakres inwestycji, coraz lepsze techniczne wyposażenie rolnictwa oraz szeroka popularyzacja wiedzy i osiągnięć nauki rolniczej, coraz bardziej masowo wykorzystywanych w praktyce produkcyjnej. Bardzo istotne także znaczenie ma stała dbałość o należyty poziom rentowności gospodarstw, które zgodnie z założeniami naszego planu, podnoszą produkcję starając się o należyte wykorzystanie korzystnych dla rozwoju rolnictwa ekonomicznych warunków. Pomyślne wyniki produkcyjne umożliwiły powiększenie towarowej produkcji rolnictwa. Wyrazem tego są ponadplanowe dostawy szeregu produktów roślinnych i zwierzęcych. Dzięki nim możliwe było podjęcie decyzji o lepszym zaopatrzeniu rynku wewnętrznego i dokonanie szeregu korzystnych zmian w planie eksportu rolnego.</u>
          <u xml:id="u-86.9" who="#MieczysławJagielski">Omawiając projekt planu roku 1967 w części dotyczącej rolnictwa, pragnę wyrazić przekonanie, że stanowi on zbiór zadań trudniejszych niż dotychczasowe. Podporządkowany on jest podstawowym naszym zadaniom stałej intensyfikacji produkcji rolniczej, szybkiego rozwiązania problemu zbożowo-paszowego, ilościowego i jakościowego postępu w hodowli bydła oraz doskonalenia technicznej bazy rolnictwa i systemu usług, na którym w coraz większym stopniu musi się opierać nowoczesna gospodarka rolna.</u>
          <u xml:id="u-86.10" who="#MieczysławJagielski">Nie obciąłbym zajmować czasu wyliczaniem szczegółowych wskaźników, które charakteryzują przewidywany rozwój rolnictwa w 1967 r. Pragnę tylko zaznaczyć, że kontynuując praktykę ostatnich 3 lat — za podstawę produkcyjnych założeń planu przyjmujemy poziom plonów równy średniemu, który został osiągnięty w ciągu ubiegłego czterolecia. Na tej też podstawie opieramy przewidywania, co do przyrostu produkcji zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-86.11" who="#MieczysławJagielski">Niektórzy obywatele posłowie wyrażali wątpliwość, czy talk ustalone wskaźniki odpowiadają faktycznym możliwościom rolnictwa i czy określone w ten sposób nasze przewidywania nie są po prostu zaniżone. W szczególności niepokojono się tym, że wskaźnik wzrostu produkcji czystej przyjęto niższy od faktycznie osiągniętego w poprzednim roku. Praktyka ostatnich kilku lat, jak i szeregu poprzednich przemawia za takim właśnie realnym i ostrożnym planowaniem, które w pełni uwzględniając faktyczny potencjał naszego rolnictwa, zawiera równocześnie niezbędną poprawkę na wypadek działania obiektywnych czynników, a w pierwszym rzędzie uwzględnia niebezpieczeństwo mniej pomyślnych warunków klimatycznych. Zasada, którą omawiam, oznacza w istocie rzeczy trwałą tendencję do tworzenia rezerw w wypadku pomyślnego przebiegu warunków klimatycznych na okresy wymagające takich rezerw.</u>
          <u xml:id="u-86.12" who="#MieczysławJagielski">Chciałbym też podkreślić jeszcze jedną istotną zasadę naszego planowania. Jeśli podział dochodu narodowego preliminujemy w oparciu o te ostrożne założenia przyrostu produkcji rolniczej, to środki na rozwój rolnictwa zaplanowane są w rozmiarach odpowiadających założeniom planu 5-letniego, które przed miesiącem Wysoka Izba przyjęła. Zobowiązuje on nas do wydatnego powiększenia produkcji zbożowej, poprawy bilansu paszowego oraz do dalszego szybkiego powiększania produkcji zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-86.13" who="#MieczysławJagielski">Temu zasadniczemu zadaniu podporządkowana jest od szeregu lat nasza działalność nad modernizacją rolnictwa, co znajduje również swój wyraz w projekcie planu na rok 1967. Uwzględnia on dalszy przyrost dostaw kwalifikowanych nasion, środków ochrony roślin, a zwłaszcza nawozów mineralnych oraz przewiduje dalszy postęp w mechanizacji rolnictwa i w rozwoju jego remontowego zaplecza.</u>
          <u xml:id="u-86.14" who="#MieczysławJagielski">Zespół środków, przy pomocy których wpływamy na powiększenie produkcji zbożowej, został obecnie wzbogacony o nowe i bardzo istotne bodźce ekonomiczne, które przedstawił I Sekretarz Komitetu Centralnego naszej partii towarzysz Władysław Gomułka na ostatnim ogólnokrajowym Zjeździe Kółek Rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-86.15" who="#MieczysławJagielski">Umożliwiają nam one w sposób istotny obniżenie kosztów produkcji zbożowej i podniesienie opłacalności tej bardzo ważnej gałęzi naszego rolnictwa. Do zespołu tych środków należą stosowane już dawniej niskie ceny kwalifikowanych nasion, ulgowe warunki dla zabiegów ochrony roślin, priorytet dla tych kierunków mechanizacji, które zmniejszają pracochłonność produkcji zbóż i wpływają na zmniejszenie strat przy zbiorach. Obecnie, łącznie z nimi, na powiększenie opłacalności produkcji zbożowej wpływać będzie obniżka cen nawozów mineralnych, ulgi w podatku gruntowym, nieoprocentowany kredyt towarowy i bezpłatne usługi transportowe dla gospodarstw specjalizujących się w produkcji zbożowej. Im bardziej rolnik intensyfikować będzie swoje gospodarstwo — szczególnie podnosząc poziom nawożenia — w tym większym stopniu będzie mógł korzystać z nowego uprzywilejowania produkcji zbożowej.</u>
          <u xml:id="u-86.16" who="#MieczysławJagielski">Nowe warunki kontraktacji wpływać będą już na produkcję 1967 r. Pierwsze sygnały wskazują na jak najbardziej pozytywne przyjęcie ich przez rolników. Pełny efekt zmian ujawni się w dalszych latach, w postaci bardzo znacznego jak na nasze obecne warunki poziomu towarowej produkcji zbóż. W miejsce dotychczas skupowanych 2,5–3,5 mln ton, chcemy w 1970 r. osiągnąć towarową produkcję zbożową w wysokości 6,5 mln ton. Dlatego musimy zawczasu ugruntować nowy system kontraktacji i związane z nim zaopatrzenie rolnictwa: zwiększone dawki nawożenia pod uprawę zbóż, nowe wymagania w zakresie gospodarki nasiennej, a w szczególności dobór odmian Odpowiadający wyższemu poziomowi nawożenia. Sprawę tę poruszył dzisiaj obywatel poseł Godlewski.</u>
          <u xml:id="u-86.17" who="#MieczysławJagielski">Chcę poinformować obywateli posłów, że dysponujemy już obecnie bardzo cennymi odmianami zbóż, które, albo już zostały przebadane w stacjach oceny odmian, albo są badane przy zastosowaniu normalnych i podwyższonych dawek nawozów. To samo dotyczy odmian ziemniaków, które w naszym bilansie paszowym zajmują szczególnie ważną pozycję. Podjęcie na szeroką skalę nowej działalności produkcyjno-usługowej suszarnictwa ziemniaków pozwoli na poprawę bilansu pasz treściwych i na dalsze ograniczanie importu zbóż.</u>
          <u xml:id="u-86.18" who="#MieczysławJagielski">Działając z podobnym wyprzedzeniem rozwiązujemy drugi kluczowy problem planu rolniczego, jakim jest chów i hodowla bydła. Wykorzystując tegoroczną wysoce korzystną sytuację paszową będziemy dalej zwiększać pogłowie bydła.</u>
          <u xml:id="u-86.19" who="#MieczysławJagielski">Aby zapewnić planowany przyrost, rozwijamy kontraktację młodego bydła rzeźnego, której zapewniono wysoce korzystne warunki ekonomiczne. Obecny poziom kontraktów jest wyższy niż kiedykolwiek dotąd. Zasługuje na uwagę charakterystyczne zjawisko: przed rokiem byliśmy również po dobrych zbiorach pasz, a mimo to w okresie zimowym zanotowaliśmy sezonowy spadek kontraktów. Podobnie było w latach poprzednich; w bieżącym roku kontrakty mają tendencję zwyżkową. Drugim czynnikiem jest propagowanie odchowu cieląt do wyższych wag i przeznaczenie ich do dalszego odchowu. Trzecim, to podjęta w roku zeszłym i rozszerzana w roku bieżącym akcja dostarczania jałówek na tereny, gdzie chcemy szybciej uzyskać ilościową i jakościową poprawę pogłowia bydła. Kontynuować też będziemy praktykę popierania budowy silosów, przeznaczając na ten cel odpowiednie środki materialne i finansową pomoc państwa.</u>
          <u xml:id="u-86.20" who="#MieczysławJagielski">Plan 1967 r. określa także szereg przedsięwzięć o długofalowym znaczeniu. Wymienię w pierwszym rzędzie nakłady na melioracje rolne, które w 1967 r. wyniosą 3,9 mld zł i będą wyższe o prawie 10% w porównaniu z tymi, jakie były zrealizowane w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-86.21" who="#MieczysławJagielski">Na posiedzeniach Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego postulowano podjęcie przez nas środków zapewniających zwiększenie efektywności nakładów melioracyjnych. Chcę poinformować Obywateli Posłów, że przestrzegać będziemy zasady kompleksowego inwestowania przy meliorowaniu wielkich obszarów łąk i pastwisk. Obok robót związanych z regulacją stosunków wodnych, podejmować będziemy budowę dróg, zlewni mleka, przyśpieszać elektryfikację, powiększać dostawy materiałów budowlanych dla rolników i pomoc kredytową dla nich. Dla tych rejonów, gdzie dotychczas wymagania kompleksowości nie były spełniane, opracowuje się obecnie uzupełniające programy w celu zapewnienia właściwych proporcji poszczególnych kierunków inwestowania. Przykładowo można tutaj wymienić uchwałę podjętą przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów, dotyczącą rejonu kanału Wieprz-Krzna.</u>
          <u xml:id="u-86.22" who="#MieczysławJagielski">Zabiegając o wzrost pogłowia, nie zaniedbujemy prac zapewniających poprawę jego jakości. Rozwinęliśmy hodowlę zarodową i kontrolę wartości produkcyjnej krów. Mamy obecnie w gospodarstwach państwowych stada hodowlane bydła, których wartość użytkowa nie odbiega od osiągnięć krajów o największej tradycji hodowlanej. Prowadzimy również szeroko akcję inseminowania krów, obejmując nią już obecnie ponad 60% całego naszego pogłowia. W rezultacie tych właśnie akcji hodowlanych uzyskaliśmy dość wyraźną poprawę jakościową pogłowia bydła.</u>
          <u xml:id="u-86.23" who="#MieczysławJagielski">Nawiązując do wypowiedzi posła Kasiaka, jak również do szeregu wypowiedzi na temat państwowych gospodarstw rolnych, chciałbym poruszyć parę spraw związanych z tym sektorem naszego rolnictwa. Rozwija się on szczególnie szybko. Wartość towarowej produkcji państwowych gospodarstw rolnych, wynosząca Minister Jagielski przed 5 laty 10 mld zł, osiągnęła w ostatnim roku gospodarczym sumę 19 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-86.24" who="#MieczysławJagielski">Uwzględniając dotychczasowe efekty, co roku podwyższamy wymagania w stosunku do państwowych gospodarstw rolnych, żądając od nich stałego powiększania produkcji i dostaw, coraz większego wkładu na rzecz intensyfikacji całego rolnictwa, a przy tym coraz pełniejszego przestrzegania zasad rozrachunku gospodarczego. W pierwszym rzędzie żądamy od nich powiększania towarowej produkcji zbożowej, która ma w roku 1975 przekroczyć 1,5 mln ton.</u>
          <u xml:id="u-86.25" who="#MieczysławJagielski">Postawiono w dyskusji pytanie, czy państwowe gospodarstwa rolne w należytym stopniu wykorzystują swoje grunty dla produkcji zbożowej. Chociaż obszar uprawy zbóż zwiększa się w tych gospodarstwach szybciej niż powierzchnia ich gruntów ornych, uważamy również, że proces ten należy przyspieszyć. Przy ocenie struktury zasiewów w gospodarstwach państwowych należy jednak uwzględniać, że poważną część swych gruntów przeznaczają one na produkcję wysokobiałkowego suszu z lucerny i koniczyny dla przemysłu paszowego, co jest równoznaczne z powiększaniem towarowej produkcji zbożowej.</u>
          <u xml:id="u-86.26" who="#MieczysławJagielski">Stawiając przed państwowymi gospodarstwami rolnymi coraz wyższe zadania, musimy pamiętać o warunkach, które są niezbędne dla realizacji tych zadań. Z tym wiąże się dość szybki wzrost nakładów inwestycyjnych. Wydaje się niezbędne zwrócenie uwagi na wieloraki charakter tych inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-86.27" who="#MieczysławJagielski">Po pierwsze — państwowe gospodarstwa rolne mają bardzo przestarzałą bazę budynkową. W czasie niedawnych badań, które przeprowadzał Bank Rolny, kontrolując ich gospodarkę inwestycyjną, stwierdzono użytkowanie wielu budynków inwentarskich, zbudowanych jeszcze przed 100 laty. Odbudowa tego, w pełni już i nieraz wielokrotnie zamortyzowanego funduszu środków trwałych, staje się coraz pilniejszym zadaniem, tak ze względu na zużycie techniczne, jak i moralne.</u>
          <u xml:id="u-86.28" who="#MieczysławJagielski">Po drugie — wśród inwestycji państwowych gospodarstw rolnych prawie połowę stanowią nakłady podejmowane ze względu na potrzeby całego rolnictwa lub w związku z rozszerzaniem areału gospodarstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-86.29" who="#MieczysławJagielski">Po trzecie — w pozostałej części planu inwestycyjnego państwowych gospodarstw rolnych ujęte są nakłady nie tylko na produkcję rolną i przemysł rolny, ale także wydatki na leśnictwo i rybactwo, budowę dróg, gospodarkę mieszkaniową i komunalną, a nawet na ośrodki zdrowia, placówki opieki nad dzieckiem oraz urządzenia kulturalno-oświatowe, z których w coraz większym stopniu korzysta także ludność wiejska, nie zatrudniona w gospodarstwach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-86.30" who="#MieczysławJagielski">W ostatnich latach zastosowaliśmy politykę zwiększania nakładów na rozwój państwowych gospodarstw rolnych. Przyspieszono tempo inwestycji. W ciągu krótkiego czasu środki te przyniosły poważne efekty. W województwach północnych, gdzie koncentrowaliśmy przytoczone nakłady, gospodarstwa te osiągnęły szczególnie znaczny postęp produkcyjny i finansowy.</u>
          <u xml:id="u-86.31" who="#MieczysławJagielski">Doceniać przy tym powinniśmy nie tylko materialne efekty tych zmian. Powszechnie stwierdzamy umocnienie dyscypliny pracy, wzrost zainteresowania załóg sprawami rozwoju tych gospodarstw. Zmienia się też atmosfera wokół państwowych gospodarstw rolnych, które w oczach rolników zyskują sobie coraz bardziej przychylną opinię tak ze względu na ogólny postęp w produkcji i gospodarności, jak też i z uwagi na rosnący wkład załóg tych gospodarstw w doskonalenie warunków produkcyjnych dla całego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-86.32" who="#MieczysławJagielski">Odnotowując te konkretne wyrazy postępu, nie zapominamy jednak z drugiej strony o istotnych potrzebach tego sektora rolnictwa. Pamiętamy też o licznych jeszcze brakach sporej liczby gospodarstw państwowych. Od 2 lat koncentrujemy uwagę zjednoczeń państwowych gospodarstw rolnych na tej właśnie grupie przedsiębiorstw rolnych, uważając, że podniesienie ich chociażby do średniego dzisiaj poziomu, oznaczałoby duży postęp i wydatne zwiększenie udziału gospodarstw państwowych w produkcji całego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-86.33" who="#MieczysławJagielski">Nieco szerzej omówiłem tę część naszej działalności, która skierowana jest w pierwszym rzędzie na rozwiązanie problemu zbożowo-paszowego, a to się ściśle, bezpośrednio wiąże z jak najlepszym wykorzystaniem użytków rolnych. Zgodnie z zapowiedzią zawartą w referacie towarzysza Władysława Gomułki na Zjeździe Kółek Rolniczych, w ramach długofalowego programu zostaną podjęte odpowiednie środki, które powinny zapewnić intensywne zagospodarowanie tych wszystkich gruntów, które nie mają stałego gospodarza, jak również polepszyć warunki tym większym gospodarstwom rolnym, których użytki znajdują się w szczególnie uciążliwej szachownicy.</u>
          <u xml:id="u-86.34" who="#MieczysławJagielski">Parę słów na temat tej części planu rolniczego, który z roku na rok nabiera coraz większego znaczenia. Mam na myśli planowy rozwój usługowego zaplecza rolnictwa i rozbudowę coraz bardziej kompletnego systemu usług na rzecz gospodarki rolnej. W rozwijaniu usług produkcyjnych podstawową rolę spełniają traktorowe usługi kółek rolniczych i międzykółkowych baz maszynowych. Dalsze rozszerzanie doboru i rozmiaru tych usług umożliwione będzie dzięki temu, że kółka rolnicze otrzymają poważnie zwiększone dostawy traktorów, a przede wszystkim typów ciężkich.</u>
          <u xml:id="u-86.35" who="#MieczysławJagielski">Dlatego też wydaj e mi się za nieścisłe i niesłuszne używanie nieraz w dyskusji wyrażenia o — „traktoryzacji” kółek rolniczych. Po raz pierwszy pojawi się na polach chłopskich stosunkowo duża ilość kombajnów zbożowych, bo z dotychczasowych 180 wzrośnie do ponad 800 sztuk. O rozszerzeniu asortymentu pozostałych maszyn i narzędzi dla gospodarki chłopskiej szczegółowo informowaliśmy Komisję Rolnictwa. Tutaj chcę tylko zaznaczyć, że przewidujemy rozszerzenie chemizacyjnych usług kółek rolniczych, dostarczając im zarówno nowe rozsiewacze wapna i aparaturę ochrony roślin, jak również przekazując część sprzętu państwowych ośrodków maszynowych, które powinny koncentrować wysiłki na organizacji innych usług, których nie mogą spełniać właśnie kółka rolnicze czy inne organizacje.</u>
          <u xml:id="u-86.36" who="#MieczysławJagielski">Drugą, bardzo ważną grupę stanowią usługi remontowe na rzecz rolnictwa, a zwłaszcza remont traktorów i maszyn. Jesteśmy w trakcie gruntownej organizacyjno-technicznej modernizacji państwowych ośrodków maszynowych. Za 2 lata zakończymy ją całkowicie, ale już teraz osiągamy dość znaczne korzyści z koncentracji remontów w specjalizowanych zakładach. Wydatnie poprawiła się jakość remontów przy jednoczesnej obniżce ich kosztów. Dzięki temu wprowadzamy od 1 stycznia 1967 r. obniżkę opłat za kapitalne remonty ciągników gąsiennicowych oraz rozszerzamy z 6 do 12 miesięcy poremontowy okres gwarancyjny dla wszystkich krajowych traktorów.</u>
          <u xml:id="u-86.37" who="#MieczysławJagielski">W ostatnich latach coraz większego znaczenia nabrały inne usługi remontowe w rolnictwie, a szczególnie usługi świadczone przez przedsiębiorstwa elektryfikacji rolnictwa w dziedzinie konserwacji, remontu i modernizacji urządzeń elektro-energetycznych na wsi. Nie ograniczają się one przy tym do samych remontowych usług, ale działają na rzecz popularyzacji stosowania energii elektrycznej dla produkcyjnych i bytowych potrzeb rolników.</u>
          <u xml:id="u-86.38" who="#MieczysławJagielski">I tu również chcę powiedzieć, że stosownie do wielokrotnie wyrażanych postulatów, tę nową działalność przedsiębiorstw elektryfikacji rolnictwa, właśnie w zakresie konserwacji urządzeń elektro-energetycznych, będziemy bardzo szeroko rozwijać.</u>
          <u xml:id="u-86.39" who="#MieczysławJagielski">Trzecią z kolei grupę stanowią usługi inwestycyjne, a wśród nich najważniejsze miejsce zajmują zagadnienia budownictwa rolniczego i zaopatrzenia wsi w wodę. W budownictwie rolniczym czynimy w dalszym ciągu poważne wysiłki, ażeby znacznie powiększyć jego potencjał przerobowy wciąż jeszcze nie wystarczający w zestawieniu z zadaniami, które określa bieżący plan 5-letni. Dzisiaj dysponujemy już 159 przedsiębiorstwami skupionymi w 12 zjednoczeniach wojewódzkich. Łączna ich produkcja globalna ma wynieść w 1967 r. 8,5 mld zł, to jest o ponad 3 mld zł więcej w porównaniu z okresem, kiedy przystąpiliśmy do organizowania takich zjednoczeń.</u>
          <u xml:id="u-86.40" who="#MieczysławJagielski">Dorobkiem ostatnich trzech lat jest nie tylko powiększony potencjał przerobowy, ale szereg innych zasadniczych zmian w różnych sprawach budownictwa rolniczego. Przykładowo tylko wymienię kompleksową typizację budownictwa, obejmującą zarówno projekty budynków, jak również produkcję prefabrykowanych materiałów budowlanych, rozbudowę własnej bazy prefabrykacyjnej, postępy mechanizacji w budownictwie wiejskim, wprowadzenie zasady jednolitych cen za gotowe obiekty.</u>
          <u xml:id="u-86.41" who="#MieczysławJagielski">Rozbudowując przedsiębiorstwa budowlane nie zapominamy ani na chwilę, że jesteśmy na etapie tworzenia nowoczesnego zaplecza budowlanego. Dzisiaj zaplecze budowlane pracuje jeszcze nie dość sprawnie, zbyt drogo, a nieraz także oddając do eksploatacji obiekty wykonane niedbale. Usuwanie tych niedomagań stawiamy obecnie na pierwszym miejscu.</u>
          <u xml:id="u-86.42" who="#MieczysławJagielski">W związku z uwagami, które zgłosił dzisiaj obywatel poseł Śliwa, omawiając plan inwestycyjny organizacji spółdzielczych, a przede wszystkim spółdzielczości mleczarskiej, chcę powiedzieć, że dołożymy wszelkich starań, ażeby pomóc organizacjom spółdzielczym w wykonaniu ich planu inwestycyjnego, który zresztą traktujemy jako część składową ogólnego planu inwestycji rolnych.</u>
          <u xml:id="u-86.43" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-86.44" who="#MieczysławJagielski">Niedawno Wysoka Izba przyjęła ustawę o zaopatrzeniu wsi i rolnictwa w wodę. Sprawę tę z kolei dzisiaj poruszał obywatel poseł Piątkowski. Pragnę w związku z tym poinformować, że szybko rozbudowujemy hydrogeologiczne przedsiębiorstwa naszego resortu, przeznaczając na ten cel w 1967 r. 75 mln zł. Wartość robót prowadzonych przez te przedsiębiorstwa związane z zaopatrzeniem wsi w wodę wyniesie około 860 min zł i będzie o ponad 17% wyższa aniżeli w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-86.45" who="#MieczysławJagielski">Zdajemy sobie w pełni sprawę, że w rolnictwie tkwią poważne rezerwy wzrostu produkcji, których wykorzystanie jest uzależnione nie tylko od nakładów inwestycyjnych i dostaw środków produkcji, lecz także, a dzisiaj w szczególnie dużym stopniu, od poziomu wiedzy rolniczej i kultury gospodarowania. Dlatego też w planie 1967 roku przewidujemy znaczne rozszerzenie działalności w dziedzinie oświaty rolniczej i szkolnictwa. Na inwestycje w tym dziale przeznaczamy ponad 330 mln zł, co umożliwi przede wszystkim doinwestowanie i rozbudowę istniejących szkół, jak również pozwoli nam unowocześnić ich bazę techniczną, a w pewnym stopniu również pozwoli na budowę nowych placówek szkolnych.</u>
          <u xml:id="u-86.46" who="#MieczysławJagielski">Szybciej chcemy rozbudowywać 3-letnie technika rolnicze, które przyjmować będą absolwentów różnych szkół rolniczych, przyśpieszając o dwa lata dopływ techników rolnych do produkcji.</u>
          <u xml:id="u-86.47" who="#MieczysławJagielski">Będziemy dalej umacniać, doskonalić i rozszerzać szkoły przysposobienia rolniczego i zasadnicze szkoły rolnicze, przygotowujące młodzież wiejską do pracy we własnych gospodarstwach oraz kwalifikowanych robotników dla potrzeb państwowych gospodarstw rolnych, mechanizacji rolnictwa i całej szerokiej sfery usług. Wszystkie te formy szkolnej i pozaszkolnej oświaty rolniczej dla młodzieży obejmować będą w 1967 r. ponad 250 tys. młodzieży wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-86.48" who="#MieczysławJagielski">Poważny wysiłek kierujemy również na szkolenie i podnoszenie kwalifikacji dorosłych rolników indywidualnych oraz robotników gospodarstw państwowych i zaplecza technicznego rolnictwa. Zimowym szkoleniem masowym chcemy objąć, wspólnie z organizacjami działającymi na polu rolnictwa, a nade wszystko z kółkami rolniczymi, około 1,5 mln rolników. Poważna również będzie liczba przeszkolonych robotników państwowych gospodarstw rolnych i państwowych ośrodków maszynowych na specjalnych kursach, które powinny zapewnić im odpowiednie przysposobienie do bardziej wykwalifikowanych prac i z kolei zdobycie tytułów kwalifikowanych robotników i mistrzów.</u>
          <u xml:id="u-86.49" who="#MieczysławJagielski">Z uwagi na to, że coraz większy wpływ na wzrost produkcji rolniczej mają badania naukowe i sprawne ich wykorzystanie w szerokiej praktyce produkcyjnej, chcę również poinformować Obywateli Posłów, że będziemy przeznaczać poważne środki na rozbudowę placówek naukowych i doświadczalnych. W 1967 r. na ten cel przeznaczymy prawie 250 min zł, a z kolei wydatki budżetowe na działalność instytutów i stacji naukowo-badawczych osiągną kwotę 300 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-86.50" who="#MieczysławJagielski">Wysoka Izbo! Pozwoliłem sobie na stosunkowo obszerną informację o zadaniach naszego resortu w 1967 r. Wszystkie one podporządkowane są sprawie rozwiązania kluczowego zbożowo-paszowego problemu. Nie informowałem o tej części usług dla rolnictwa, która wiąże się z organizacją zaopatrzenia oraz ze zbytem i przetwórstwem artykułów rolnych. Większość zadań w tej dziedzinie rozwiązywać mają organizacje spółdzielcze i przedsiębiorstwa nierolniczych resortów. Powiększenie nakładów inwestycyjnych na usługową działalność tych organizacji i rosnąca ich sprawność organizacyjna stanowią — łącznie z bogatym zespołem środków i akcji, które pokrótce omówiłem poprzednio — kompleks warunków, w oparciu o które kształtować się będzie postęp rolnictwa w 1967 r. i pomyślna realizacja zadań stawianych mu przez przyszłoroczny narodowy plan gospodarczy.</u>
          <u xml:id="u-86.51" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Wiktor Zyzik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#WiktorZyzik">Wysoki Sejmie! Pragnę przez chwilę zająć uwagę obywateli posłów niektórymi zagadnieniami handlu zagranicznego. Około 20-procentowy udział eksportu w dochodzie narodowym świadczy dobitnie o jego randze i znaczeniu w całej naszej gospodarce narodowej. Ważący w tak dużym stopniu na tempie ekonomicznego rozwoju kraju handel zagraniczny od lat stoi w centrum uwagi naszego Sejmu. Komisja Handlu Zagranicznego w wyniku szczegółowych analiz i ocen uznała wskaźniki handlu zagranicznego w projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na lata 1967–1968 za w pełni realne do wykonania i ze wszech miar słuszne. Równocześnie Komisja wysunęła szereg wniosków, postulatów i dezyderatów mających na celu jak najlepszą praktyczną realizację zadań planu, a zwłaszcza dotyczących szybszego jeszcze niż dotychczas tempa wzrostu naszego eksportu, jego struktury, opłacalności i kierunków geograficznych jego dalszego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#WiktorZyzik">W ubiegłej pięciolatce (1961–1965) nastąpił poważny rozwój naszych stosunków handlowych z zagranicą. Obecna pięciolatka zapowiada dalsze (pogłębienie tego rozwoju, poważne zwiększenie obrotów, zwłaszcza z krajami socjalistycznymi. Zawarte dotąd przez nasz kraj umowy wieloletnie na lata 1966–1970 z krajami socjalistycznymi, zwłaszcza z członkami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, zakładają średnioroczne tempo wzrostu obrotów o 6,3%.</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#WiktorZyzik">Obroty z krajami kapitalistycznymi w latach 1966–1970 zwiększają się średnio rocznie o 3,9%. Głównym i najpoważniejszym naszym partnerem handlowym jest Związek Radziecki. O ile w imporcie, na przykład, rud żelaza w 1960 r. udział Związku Radzieckiego wynosił 75%, to w 1967 r. osiągnie on 85%. W dostawach wyrobów hutniczych z importu udział Związku Radzieckiego wzrasta z 10% w 1965 r. do 57% w 1967 r. Rozwój obrotów handlu zagranicznego pomiędzy Związkiem Radzieckim i naszym krajem, oparty na bogatych doświadczeniach dwudziestolecia, w którym to wzajemne obroty stanowiły w handlu zagranicznym element najbardziej stały, a równocześnie najbardziej decydujący dowodzi, że jest to kierunek właściwy, że nasza polityka na przyszłość powinna zakładać jego pogłębienie i poszerzenie, za czym przemawia nie tylko tradycja, ale obopólne duże korzyści gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-88.3" who="#WiktorZyzik">Wysoki Sejmie! Założony wzrost eksportu towarów grupy pierwszej — maszyn i urządzeń — a zwłaszcza postulowana poprawa efektów ekonomicznych, wymagają wprowadzenia w życie niezbędnych zmian, mających na celu zwiększenie operatywności naszego handlu zagranicznego oraz terminową i szybką realizację zamówień. Komisja Handlu Zagranicznego rozważała między innymi wniosek, aby poprzez właściwie zorganizowaną i rytmiczną pracę przemysł maszynowy zabezpieczył pewne niezbędne rezerwy w postaci zasadniczych elementów maszyn w stanie niewykończonym. Pozwoliłoby to natychmiast po uzyskaniu od klienta zagranicznego sprecyzowanego zamówienia montować maszyny oraz wyposażać je we właściwe silniki, przekładnie, oprzyrządowania itp. W ten sposób moglibyśmy znacznie skrócić cykl realizacji zamówień, uzyskiwać lepsze efekty ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-88.4" who="#WiktorZyzik">Poprawa struktury towarowej występuje nie tylko po stronie naszego eksportu, ale także w imporcie. Wzrasta przede wszystkim import towarów grupy drugiej, takich jak: paliwa, surowce i półfabrykaty oraz przemysłowych wyrobów gotowych, a także towarów grupy czwartej, a więc przemysłowych artykułów konsumpcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-88.5" who="#WiktorZyzik">Zbliżający się 1967 rok, drugi rok bieżącej pięciolatki, jak to wynika z analiz realizacji planu obrotów handlu zagranicznego za rok bieżący, nie będzie rokiem łatwym. Konieczne i niezbędne wydaj e się więc przedsięwzięcie wszelkich kroków, które zapewniłyby pełne wykonanie zadań eksportowych, jak również i zaplanowanego importu, i to w odpowiednich dla nas terminach.</u>
          <u xml:id="u-88.6" who="#WiktorZyzik">W eksporcie należy dążyć do jak najwcześniejszego obłożenia kontraktami pozycji planowych, przede wszystkim w eksporcie towarów grupy pierwszej. Należy też w miarę możliwości dążyć do maksymalnego wyprzedzania terminów realizacji dostaw eksportowych.</u>
          <u xml:id="u-88.7" who="#WiktorZyzik">Wiemy o tym, że eksport maszyn i urządzeń, zwłaszcza do krajów kapitalistycznych, w świetle rosnącej konkurencji oraz istniejącej przecież dysproporcji na wielu rynkach, jest eksportem trudnym. Dlatego też naczelnym zadaniem wszystkich naszych central importujących, zwłaszcza surowce i artykuły rolno-spożywcze, powinno być dalsze wszechstronne wiązanie importu z eksportem maszyn i urządzeń. Na przebieg wykonawstwa zadań 1967 r., podobnie jak i w latach ubiegłych, będzie miała duży wpływ realizacja zamówień i planów pierwszego kwartału. Z praktyki wiemy, jak bardzo na dotychczasowych naszych rezultatach ciążył brak rytmiczności.</u>
          <u xml:id="u-88.8" who="#WiktorZyzik">Dodatkowo jeszcze w naszych obrotach z zagranicą, zwłaszcza z krajami kapitalistycznymi, występowało inne, negatywne zjawisko. Nasz import wyprzedzał eksport, stwarzając niepożądane napięcie w bilansie płatniczym. Należy zatem wysunąć postulat, aby i na tym odcinku bardziej konsekwentnie niż dotychczas realizować zasadę korelowania importu z eksportem, względnie — co byłoby z gospodarczego punktu widzenia najbardziej prawidłowe — wyprzedzać w pewnej proporcji realizację importu wykonawstwem planów eksportu.</u>
          <u xml:id="u-88.9" who="#WiktorZyzik">Wysoki Sejmie! Struktura asortymentowa obrotów towarowych z zagranicą ma istotne znaczenie dla efektywności ekonomicznej i dewizowej naszego handlu zagranicznego. Generalnie można stwierdzić, iż efektywność eksportu jest tym większa, im wyższy jest stosunek uzyskiwanej ceny za towary eksportowane do kosztów ich produkcji. Z reguły najlepszą opłacalnością charakteryzują się towary o wysokim stopniu przetworzenia, to jest maszyny, urządzenia i wiele artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego.</u>
          <u xml:id="u-88.10" who="#WiktorZyzik">Poziom rozwoju gospodarczego naszego kraju nie pozwala jeszcze w wielu dziedzinach na osiągnięcie optymalnego układu strukturalnego w handlu zagranicznym. Dotyczy to zarówno naszego importu i eksportu maszyn, urządzeń oraz innych towarów, jak również obrotów wyrobami hutniczymi.</u>
          <u xml:id="u-88.11" who="#WiktorZyzik">Szybki rozwój gospodarki polskiej w dziedzinach produkcji przemysłowej o wysokim poziomie przetwórstwa — mam tu na myśli między innymi przemysł maszynowy i chemiczny — stawia przed naszym hutnictwem wzrastające wymagania ilościowe, przede wszystkim zaś asortymentowe i jakościowe. Hutnictwo nasze, obejmujące wprawdzie coraz to nowe i o wyższej jakości wyroby, nadal jeszcze nie jest w stanie w pełni zaspokoić tych wymagań.</u>
          <u xml:id="u-88.12" who="#WiktorZyzik">W tej sytuacji jest rzeczą normalną, że importujemy przede wszystkim wyroby hutnicze wysoko jakościowe, związane z najwyższą technologią i o najwyższym stopniu przetworzenia. Podaż ich na rynku światowym jest ograniczona i ceny kształtują się na wysokim poziomie, natomiast występuje stała zniżkowa tendencja cen wyrobów walcowanych zwykłej handlowej jakości.</u>
          <u xml:id="u-88.13" who="#WiktorZyzik">Taki układ stosunków rynkowych, a ponadto wzrastająca koncentracja importu wyrobów o najwyższej jakości, doprowadziły do zjawiska, że za jedną tonę wyrobów hutniczych o wysokich parametrach jakościowych, które zmuszeni jesteśmy importować, płacimy trzema tonami naszych wyrobów hutniczych. Powinniśmy więc przede wszystkim pod kątem rozwijania produkcji jakościowej precyzować programy modernizacji naszego hutnictwa. Możliwości i rezerwy po temu na pewno istnieją i na ich wykorzystanie nie powinniśmy szczędzić sił, a także środków.</u>
          <u xml:id="u-88.14" who="#WiktorZyzik">Duże znaczenie dla prawidłowego rozwoju produkcji eksportowej i korzystnego dla naszej gospodarki kształtowania struktury obrotów handlowych ma właściwe i głęboko przemyślane ustawienie bodźców materialnego zainteresowania załóg, kadry inżynieryjno-technicznej i kierownictwa poszczególnych przedsiębiorstw. W tej dziedzinie, zgodnie z wytycznymi i uchwałami Komitetu Centralnego naszej partii, zrobiliśmy krok naprzód. Dopracowano się już pewnych uchwał wykonawczych. Sedno sprawy tkwi obecnie w tym, aby te słuszne dla polepszenia i rozwijania naszego eksportu zasady stosować i przestrzegać w praktyce, aby sprzyjały one przyspieszeniu eliminacji z produkcji wyrobów przestarzałych i gwarantowały szeroki rozwój opłacalnego eksportu.</u>
          <u xml:id="u-88.15" who="#WiktorZyzik">Wysoki Sejmie! Wiemy z długoletniego doświadczenia, że w każdej dziedzinie życia gospodarczego, a więc i w handlu zagranicznym doniosła, jeśli nie dominująca rola przypada czynnikowi ludzkiemu: od kadry pracowników, od ich kwalifikacji i umiejętności zależy szczególnie dużo. Zagadnienie odpowiednio wyszkolonej kadry pracowników handlu zagranicznego nabiera tym większego znaczenia, jeśli zważymy, że nie chodzi dziś już tylko o pracowników aparatu handlu zagranicznego w ścisłym tego słowa znaczeniu, lecz o szerszy krąg ludzi zatrudnionych w różnych dziedzinach życia gospodarczego, a więc w przemyśle i rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-88.16" who="#WiktorZyzik">Problem kształcenia fachowców w zakresie handlu zagranicznego rozszerza się więc i zmusza do objęcia nim również kadry pracowników przemysłu, a w pewnym zakresie także i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-88.17" who="#WiktorZyzik">Równocześnie, właśnie na skutek zbliżenia problematyki handlu zagranicznego do producentów, szczególnej wagi nabiera zagadnienie odpowiedniego terytorialnego rozszerzenia zasięgu instytucji i szkół kształcących pracowników handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-88.18" who="#WiktorZyzik">Jako przykład niedomogów w tym względzie można wskazać fakt, że województwo katowickie, w którym powstaje poważny odsetek wyrobów eksportowanych, nie posiada żadnej uczelni wyższej, kształcącej fachowców w zakresie problematyki handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-88.19" who="#WiktorZyzik">Wydaje się celowe, a nawet niezbędne, jak najszybsze stworzenie w wyższych szkołach ekonomicznych, przy katedrach ekonomiki przemysłu, specjalizacji handlu zagranicznego, a także studiów podyplomowych w tej dziedzinie. Pozwoliłoby to pracownikom przemysłu i handlu zagranicznego na lepsze przygotowanie się do wykonywania odpowiedzialnych obowiązków, a tym samym wpłynęłoby dodatnio na usprawnienie pracy central handlowych i przedsiębiorstw produkujących na eksport. Warto również zastanowić się nad dokonaniem korekty obowiązujących programów nauczania w szkołach średnich, zwłaszcza ekonomicznych. Wymaga też przemyślenia wprowadzenie wybranych zagadnień handlu zagranicznego do programów nauczania w średnich szkołach technicznych. W województwie katowickim podjęto już pewne prace w tym kierunku. Wydaje się, że im energiczniej prace te rozwiniemy, tym szybciej będziemy mogli osiągać coraz lepsze efekty w rozwijaniu handlu zagranicznego, doskonaleniu jego struktury, uzyskiwaniu w tej gałęzi gospodarki coraz lepszych wyników ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-88.20" who="#WiktorZyzik">Myśląc o jutrze naszego handlu zagranicznego, nie możemy jednak ani na chwilę zapominać o systematycznym i terminowym wykonywaniu bieżących zadań, zwłaszcza w dziedzinie zwiększania eksportu. I tutaj również ogromne znaczenie posiada rozwijanie masowego szkolenia załóg w tym zakresie. Wydaje mi się, iż handel zagraniczny powinien stanowić jeden ze specjalistycznych kierunków szkolenia ekonomicznego, prowadzonego w zakładach pracy, szczególnie zaś w tych, które produkują na eksport. Należy również bardziej zainteresować tą problematyką kadrę inżynieryjno-techniczną, zwłaszcza w ośrodkach o dużej koncentracji przemysłu, a także doprowadzić do tego, aby zagadnienia handlu zagranicznego były stałym tematem cyklicznych wykładów prowadzonych przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, jak również przez branżowe stowarzyszenia inżynierów i techników.</u>
          <u xml:id="u-88.21" who="#WiktorZyzik">Wiedza i zaangażowanie załóg, kadry i całych kolektywów, ich znajomość problemów handlu zagranicznego, z pewnością pozwolą lepiej i efektywniej rozwiązywać te problemy w codziennej pracy.</u>
          <u xml:id="u-88.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Raźny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#JózefRaźny">Wysoka Izbo! Rozwój naszej wymiany handlowej z zagranicą w najbliższych dwóch latach powinien przebiegać zgodnie z przyjętymi już przez Sejm założeniami planu handlu zagranicznego na lata 1966–1970.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#JózefRaźny">Rozpatrywany obecnie projekt planu na rok 1967 i wytycznych na rok 1968 zakłada szybszy wzrost obrotów handlu zagranicznego od ustalonego w planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#JózefRaźny">Szczególnie wydatne przyspieszenie tempa wzrostu założono w dziedzinie eksportu. Wartość wywozu ma wzrosnąć w 1967 r. o 12,4%, a w 1968 r. o 8,2%, podczas gdy plan 5-letni ustalił wzrost wartości eksportu w 1967 r. na poziomie 10%, a w 1968 r. na poziomie 7,8%.</u>
          <u xml:id="u-90.3" who="#JózefRaźny">Chciałbym skoncentrować uwagę Wysokiej Izby na wybranych zagadnieniach, związanych z zadaniami eksportowymi przemysłu lekkiego i drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-90.4" who="#JózefRaźny">Przemysł lekki i drobna wytwórczość w zakresie struktury produkcji mają wiele cech wspólnych, charakteryzuje je zasadnicza przewaga wytwarzania artykułów konsumpcyjnych, natomiast różnią się one znacznie tak pod względem organizacji, jak też i techniki wytwarzania.</u>
          <u xml:id="u-90.5" who="#JózefRaźny">Ze względu na dodatkowe i poważne zadania, jakie zostały przyjęte w obecnej pięciolatce, a dotyczące artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego, wytwarzanych przede wszystkim przez przemysł lekki i drobną wytwórczość, chciałbym wskazać na niektóre zjawiska związane z realizacją planów gospodarczych w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-90.6" who="#JózefRaźny">W ostatnim okresie przemysł lekki i drobna wytwórczość mają do zanotowania szereg osiągnięć takich, jak: znaczny wzrost rozmiarów produkcji eksportowej oraz zaznaczająca się poprawa efektywności ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-90.7" who="#JózefRaźny">Podjęto również wysiłki nad poprawą jakości, między innymi poprzez doskonalenie procesów technologicznych.</u>
          <u xml:id="u-90.8" who="#JózefRaźny">Mówiąc o osiągnięciach tych przemysłów, trzeba stwierdzić, że przemysł lekki i drobna wytwórczość pracują nadal w warunkach trudnych, dotyczy to zwłaszcza stanu technicznego, zbyt wolno postępującej modernizacji i trudności zaopatrzeniowych w niektórych asortymentach surowcowych.</u>
          <u xml:id="u-90.9" who="#JózefRaźny">Przemysł lekki i drobna wytwórczość w stosunku do przemysłu ciężkiego posiadają mniej nowoczesny park maszynowy, co w sumie rzutuje ujemnie na wykonywanie zadań eksportowych.</u>
          <u xml:id="u-90.10" who="#JózefRaźny">Zwiększone zadania eksportowe tych przemysłów w najbliższych latach już teraz wymagają zwrócenia szczególnej uwagi na wykorzystanie wszystkich możliwości przyspieszenia modernizacji urządzeń i zapewnienia pełnej realizacji założeń inwestycyjnych. Odnosi się to przede wszystkim do przemysłu lekkiego, przed którym otwierają się bardzo poważne perspektywy na odcinku produkcji eksportowej, między innymi do krajów socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-90.11" who="#JózefRaźny">Rozwój produkcji eksportowej artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego przyczyni się ponadto do dalszej poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego tak co do jakości, jak i ilości masy towarowej; wymagać to będzie jednakże dalszego usprawnienia zaopatrzenia materiałowego.</u>
          <u xml:id="u-90.12" who="#JózefRaźny">Zwiększenie wielkości planu eksportu wymaga także mobilizacji wysiłków pracowników przemysłu i aparatu handlu zagranicznego; widzieć trzeba potrzebę rozbudowy zaplecza naukowo-badawczego, jak również zakupu wartościowych licencji zagranicznych. Trzeba też nadal doskonalić metody analizy rynków, badania koniunktur i cen, gdyż w ten sposób będziemy mogli lepiej dostosowywać się do wymagań zagranicznych odbiorców oraz osiągać za nasze wyroby coraz lepsze ceny.</u>
          <u xml:id="u-90.13" who="#JózefRaźny">Wskazane jest również, aby przemysł lekki przy produkcji eksportowej i na rynek wewnętrzny współpracował w szerszym zakresie z Instytutem Wzornictwa Przemysłowego.</u>
          <u xml:id="u-90.14" who="#JózefRaźny">Poprawa opłacalności dewizowej eksportu, to obecnie węzłowy problem naszego handlu zagranicznego. W bieżącym roku wprowadzono do praktycznej działalności handlu zagranicznego usprawnione metody planowania, a także nowy rachunek obliczania opłacalności dewizowej eksportu, związany z funduszem nagród za efektywny eksport.</u>
          <u xml:id="u-90.15" who="#JózefRaźny">Stworzono w ten sposób system bodźców pobudzających inicjatywę pracowników przemysłu i handlu zagranicznego w kierunku lepszego i tańszego zarazem produkowania oraz w kierunku szukania takich asortymentów towarów i takich rynków ich zbytu, ażeby eksport przyczyniał się w coraz większym stopniu do prawidłowych wyników naszego bilansu płatniczego.</u>
          <u xml:id="u-90.16" who="#JózefRaźny">Wysoka Izbo! Przechodzę do omówienia zadań drobnej wytwórczości, to jest tej gałęzi gospodarki narodowej, której Stronnictwo Demokratyczne poświęca wiele uwagi. Pragnę zaznaczyć, że charakteryzuje się ona specyfiką gospodarczą i społeczną.</u>
          <u xml:id="u-90.17" who="#JózefRaźny">Mimo że głównym jej zadaniem powinna być produkcja na zaopatrzenie rynku wewnętrznego i świadczenie usług, stałe doskonalenie produkcji na rynek wewnętrzny powinno zapewnić odpowiednią bazę dla rozwoju produkcji eksportowej.</u>
          <u xml:id="u-90.18" who="#JózefRaźny">Plan dostaw eksportowych drobnej wytwórczości na 1967 r., w porównaniu do 1966 r., wzrasta o 13,3%, zaś udział tego przemysłu w produkcji całego kraju wynosi około 5%. Produkcja eksportowa państwowego przemysłu terenowego i spółdzielczości pracy obejmuje szeroki asortyment i jest reprezentowana prawie we wszystkich gałęziach wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-90.19" who="#JózefRaźny">Z punktu widzenia interesów eksportu, organizację tej produkcji mają charakteryzować następujące cechy:</u>
          <u xml:id="u-90.20" who="#JózefRaźny">Po pierwsze — duża elastyczność i operatywność,</u>
          <u xml:id="u-90.21" who="#JózefRaźny">Po drugie — zdolność przestawiania asortymentowego produkcji oraz przechodzenie z produkcji krótkoseryjnej na długoseryjną i odwrotnie, Po trzecie — wykorzystanie miejscowej bazy surowcowej i lokalnych możliwości produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-90.22" who="#JózefRaźny">Warunkiem pełnego wykorzystania tych wszystkich możliwości jest także sprawa modernizacji parku maszynowego oraz organizacji zaopatrzenia materiałowego.</u>
          <u xml:id="u-90.23" who="#JózefRaźny">Trzeba też przyznać, że z powodu niskiego poziomu technicznego wyposażenia zakładów drobnej wytwórczości oraz dużego rozdrobnienia produkcji, jak też krótkoseryjnego jej charakteru, koszty wytwarzania są tu na ogół wyższe niż w przemyśle kluczowym, a co za tym idzie, opłacalność tej produkcji eksportowej jest niewysoka. Wydaje się jednak, że skoro produkcja ta utorowała sobie drogę do wielu odbiorców zagranicznych i przysparza naszej gospodarce pewną ilość dewiz, należy ją w dalszym ciągu rozwijać poprzez:</u>
          <u xml:id="u-90.24" who="#JózefRaźny">— specjalizację i koncentrację produkcji oraz komasowanie małych zakładów do wielkości optymalnej dla danej branży,</u>
          <u xml:id="u-90.25" who="#JózefRaźny">— poprawę wyposażenia technicznego zakładów eksportujących i zapewnienie wystarczającego zaopatrzenia materiałowego,</u>
          <u xml:id="u-90.26" who="#JózefRaźny">— stworzenie odpowiedniej powierzchni magazynowej i usprawnienie baz transportowych, co pozwoli obniżyć koszty sprzedaży.</u>
          <u xml:id="u-90.27" who="#JózefRaźny">Powyższe uwagi dotyczą w niektórych punktach i eksportu wyrobów rzemieślniczych, trzeba tu jednak od razu stwierdzić, że po okresie regresu w tej dziedzinie w latach 1963–1965 nastąpiły w ostatnim roku poważne zmiany na lepsze.</u>
          <u xml:id="u-90.28" who="#JózefRaźny">Wprowadzone przez rząd ulgi i bodźce dla działalności gospodarczej rzemiosła, w szczególności ulgi podatkowe i uproszczenia procedury zatwierdzania cen na wyroby eksportowe rzemiosła sprawiły, że na dobre rezultaty nie trzeba było długo czekać.</u>
          <u xml:id="u-90.29" who="#JózefRaźny">Liczba eksporterów-rzemieślników wzrosła z 300 do 1.400 i nadal ma tendencję rosnącą. Obroty w produkcji na eksport wzrosły ze 184 mln zł obiegowych w 1965 r., do około 400 mln zł obiegowych w 1966 r. Przewiduje się, że w 1967 r., wobec stworzonych obecnie sprzyjających warunków i bodźców, wartość dostaw eksportowych wyrobów rzemieślniczych może osiągnąć około 1 mld zł, to jest 10% wartości produkcji rzemiosła kierowanej obecnie na rynek.</u>
          <u xml:id="u-90.30" who="#JózefRaźny">Pragnę również zaznaczyć, że poważne wyniki w eksporcie uzyskał przemysł prywatny, który podwoił wykonanie tegorocznego planu eksportu.</u>
          <u xml:id="u-90.31" who="#JózefRaźny">Organizatorzy produkcji eksportowej rzemiosła dla osiągnięcia tych celów widzą potrzebę:</u>
          <u xml:id="u-90.32" who="#JózefRaźny">— zapewnienia zaopatrzenia surowcowego dla produkcji eksportowej rzemiosła poprzez wydzielenie jej odpowiedniej puli rezerwowej surowców i materiałów, co już nastąpiło na szczeblach centralnych i wojewódzkich,</u>
          <u xml:id="u-90.33" who="#JózefRaźny">— umożliwienia produkcji niektórych wyrobów eksportowych na skład, przy zagwarantowaniu warunków przyznanych produkcji eksportowej, wykonywanej na zamówienie central handlu zagranicznego,</u>
          <u xml:id="u-90.34" who="#JózefRaźny">— poprawy estetyki opakowań,</u>
          <u xml:id="u-90.35" who="#JózefRaźny">— w szerszym niż dotąd zakresie wykorzystania 10% funduszu dewizowego.</u>
          <u xml:id="u-90.36" who="#JózefRaźny">Spełnienie tych warunków pomoże wydatnie rozwojowi eksportu rzemieślniczego.</u>
          <u xml:id="u-90.37" who="#JózefRaźny">Wysoka Izbo! Mobilizujące zadania eksportowe założone w planie na rok 1967 i wytycznych do planu na rok 1968 dla przemysłu lekkiego i całej drobnej wytwórczości, będą wymagały pełnej i systematycznej aktywności tak pracowników handlu zagranicznego, jak i pracowników przemysłu lekkiego i drobnej wytwórczości dla zrealizowania tych zadań.</u>
          <u xml:id="u-90.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Trojok.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#JózefTrojok">Wysoki Sejmie! Sprawom zadań przemysłu hutniczego w latach 1967–1968 Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa w toku dyskusji nad Narodowym Planem Gospodarczym na te lata poświęciła wiele uwagi. Można stwierdzić, że zadania przemysłu hutniczego, stanowiącego bazę materialną dla innych gałęzi gospodarki narodowej, w zasadzie odpowiadają niedawno uchwalonemu planowi 5-letniemu. Przy ogólnym wzroście wartości produkcji globalnej o 4,4% w 1967 r. i 5,5% w 1968 r., produkcja surówki martenowskiej wzrasta w analogicznych okresach o 10,3% i 4,7%, stali surowej odpowiednio o 4% i 4,3%, przy czym warto wspomnieć, że w 1967 r. po raz pierwszy przekroczymy w produkcji stali 10.200 tys. ton. Produkcja wyrobów walcowanych wzrasta o 4,5% i 4,1%, w tym ze stali jakościowych odpowiednio wyżej o 8% i 5,8%, rur stalowych o 10,5% i 4,4%, przy czym główny przyrost tej produkcji nastąpił w rurach bez szwu, a udział rur ciągnionych w produkcji rur bez szwu mierzonych w tonach wzrasta z 13,3% w 1966 r. do 18,2% w 1967 r. i 19,9% w 1968 r. Rosną zadania przetwórstwa hutniczego w zakresie produkcji taśmy, prętów ciągnionych i łuszczonych itp. W zakresie hutnictwa metali nieżelaznych największy wzrost produkcji notujemy w produkcji aluminium, miedzi elektrolitycznej oraz ołowiu. Przyrosty produkcji w omawianych latach nastąpią głównie drogą intensyfikacji procesów produkcyjnych, w tym z oddanych w ubiegłych latach obiektów inwestycyjnych, lepszego wykorzystania czasu kalendarzowego i rozszerzenia ruchu 4-brygadowego oraz, na co zwróciło uwagę VII Plenum Komitetu Centralnego naszej partii, poprawy organizacji i rytmiczności produkcji.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#JózefTrojok">Cechą charakterystyczną rozwoju hutnictwa w tych latach jest skierowanie wysiłku na poprawę struktury asortymentowej stali, wyrobów walcowanych i przetwórstwa hutniczego oraz na podniesienie jakości produkowanych wyrobów, a także dalszą poprawę wskaźników techniczno-ekonomicznych hutnictwa. Sprzyja temu odpowiednie ustawienie zarówno planu inwestycyjnego, w ramach którego przewiduje się między innymi oddanie do eksploatacji walcowni średniodrobnej w Hucie Warszawa, nowej ciągami rur w Hucie „Jedność”, pierwszego etapu modernizacji walcowni dużej do produkcji szyn z przyrostem zdolności o 145 tys. ton w 1967 r. w Hucie „Kościuszko” oraz innych inwestycji, a także plan rozwoju nowej techniki.</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#JózefTrojok">Plan rozwoju nowej techniki w hutnictwie ukierunkowany zostaje na oszczędność surowców i paliw lub też zmianę stosowanych paliw, na opanowanie nowych technologii w zakresie prowadzenia procesów hutniczych, odlewanie, optymalizację wsadu i intensyfikację gniotów w walcowniach, na dalsze wprowadzanie aparatury kontrolno-pomiarowej w stalowniach i walcowniach; w zakresie przemysłu materiałów ogniotrwałych — na rozszerzenie asortymentów produkowanych wyrobów szamotowych i wysokoglinowych przy jednoczesnym zwiększeniu wytrzymałości innych parametrów produkowanych wyrobów ogniotrwałych. W zakresie hutnictwa metali nieżelaznych, plan rozwoju nowej techniki ma na celu opanowanie nowych technologii wytwarzania oraz poprawę istniejących wskaźników techniczno-ekonomicznych. W całym hutnictwie dążyć się będzie do rozszerzenia automatycznej regulacji podstawowych procesów technologicznych.</u>
          <u xml:id="u-92.3" who="#JózefTrojok">Istotnym zagadnieniem, mającym wpływ na poprawę zaopatrzenia odbiorców, jest jakość produkowanych wyrobów hutniczych, od niej bowiem zależy poziom techniczny rozwoju całej gospodarki narodowej, rekonstrukcja techniczna wielu branż przemysłowych oraz prawidłowy rozwój eksportu.</u>
          <u xml:id="u-92.4" who="#JózefTrojok">Rezerw poprawy jakości należy szukać zarówno na polu inwestycyjnym, jak i poprzez wprowadzanie postępu technicznego, technologicznego oraz postępu organizacyjnego. Jakość wyrobu finalnego hutnictwa zależy od wszystkich pracowników hutnictwa. Wprawdzie poziom wybraków w stalowniach, walcowniach i rurowniach, wykazuje w ostatnich latach tendencje spadkowe, tym niemniej nie układa się on równomiernie, co jest jakimś sygnałem we wszystkich hutach i wydziałach hutniczych. Często różnica ta jest znaczna, rzutując na wyniki techniczno-ekonomiczne zakładu.</u>
          <u xml:id="u-92.5" who="#JózefTrojok">Poważny problem stanowią wciąż reklamacje, dotyczące szczególnie poszukiwanych i pracochłonnych asortymentów hutniczych przeznaczonych do odpowiedzialnych urządzeń i instalacji, których awaryjność przynosi znaczne straty gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-92.6" who="#JózefTrojok">Najważniejszymi przyczynami tego stanu są, między innymi, ukryte wady hutnicze, możliwe do wykrycia dopiero u odbiorcy. Poprawa na tym odcinku powinna nastanie z chwilą rozszerzenia zastosowania mechanicznego czyszczenia wlewków oraz zainstalowania nowoczesnej aparatury kontrolno-pomiarowej, zezwalającej na wykrycie tego i innego rodzaju wad hutniczych. Trzeba bowiem stwierdzić, że dotychczasowe wyposażenie hutnictwa w pomocnicze urządzenia produkcyjne oraz aparaturę kontrolno-pomiarową nie zezwala w pełni na sprostanie i nadążanie za stale wzrastającymi i uzasadnionymi wymogami jakościowymi odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-92.7" who="#JózefTrojok">Oddzielnym zagadnieniem jest przestrzeganie dyscypliny technologicznej. Najlepiej nawet opracowana technologia, bez dotrzymania określonych przez nią parametrów produkcyjnych, nie da nam dobrego jakościowo wyrobu. Mimo poprawy na tym odcinku w ciągu ostatnich kilku lat i dziś spotykamy się z niedotrzymaniem własności mechanicznych i fizycznych, w dalszym ciągu obserwujemy różne wady materiałowe, na przykład rozwarstwienie blach głębokich i głęboko tłocznych. Tymi i innymi zagadnieniami przemysł hutniczy powinien się zająć, dążąc do ich dalszego ograniczenia.</u>
          <u xml:id="u-92.8" who="#JózefTrojok">Problemem od lat nierozwiązanym jest ilość nietrafionych wytopów stali, których wskaźnik zachowuje niezmienny poziom od 5,5 do 6%. Oczywiście produkcja ta nie stanowi wybraków, lecz sam fakt niemożności zastosowania tych wyrobów zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem jest powodem, dla którego hutnictwo polskie powinno zająć się rozwiązaniem tego problemu. Należy również dążyć do poprawy organizacji pracy i zaostrzenia dyscypliny wytwarzania, do dalszego unowocześnienia technologii, by środki, które państwo na tę dziedzinę gospodarki narodowej przeznacza, dawały swoje efekty zarówno w ilości, jak i jakości produkowanych wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-92.9" who="#JózefTrojok">Reasumując, uwaga resortu, zjednoczeń i zakładów koncentrować się powinna na dalszej intensyfikacji procesów, opanowaniu nowych technologii, na poprawie organizacji pracy i rytmiczności produkcji. W centrum uwagi stanąć musi poprawa struktury asortymentowej produkowanych wyrobów i ich jakość.</u>
          <u xml:id="u-92.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma posłanka Ewa Trojanowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#EwaTrojanowska">Wysoki Sejmie! Przyłączając się do wyrażonej przez posła referenta aprobaty w przedmiocie absolutorium dla rządu za działalność w 1965 r., chciałam zatrzymać się na niektórych aspektach problematyki zatrudnienia. Dodam, że sprawy zatrudnienia szeroko były omawiane w komisjach sejmowych, zwłaszcza w Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów tak w kontekście wyników 1965 r., jak również założeń planu na lata 1967–1968.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#EwaTrojanowska">Rok 1965, co wielokrotnie już w toku debaty podkreślano, charakteryzował się wysokim wzrostem produkcji przemysłowej, niemniej przekroczenie planu o 2,4% osiągnięto przy stosunkowo wysokim wzroście zatrudnienia i wolniejszym niż w latach poprzednich tempie wzrostu wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#EwaTrojanowska">Zatrudnienie w przemyśle było o 1,8% wyższe niż zakładano w planie, wzrost wydajności pracy w stosunku do 1964 r. wyniósł tylko 3,9%, podczas gdy w 1961 r. — 7,4%, w 1962 r. — 4,2%, a w 1964 r. — 7,1%. A więc w tej sytuacji mamy do czynienia z wolniejszym tempem przyrostu produkcji na jednego zatrudnionego. Na ten ogólny wynik poważny wpływ miał przemysł spożywczy, w którym określona sytuacja surowcowa spowodowała spiętrzenie prac, wymagające większego przypływu pracowników, jak i również niedostateczne wciąż jeszcze postępy w poprawie organizacji pracy w przemyśle maszynowym. Duże sukcesy natomiast na tym polu odnotował przemysł węglowy, w którym w ciągu szeregu lat poprzednich przyrost wydobycia na jedną pracowniko-dniówkę wynosił 30–38 kg, a w 1965 r. osiągnął 42 kg.</u>
          <u xml:id="u-94.3" who="#EwaTrojanowska">W 1965 r. poczyniono dalszy krok w normalizacji i skróceniu czasu pracy w hutnictwie, rozszerzając pracę w systemie 4-brygadowym na dalsze walcownie i koksownie.</u>
          <u xml:id="u-94.4" who="#EwaTrojanowska">Na omawianą w przemyśle sytuację złożyły się również takie czynniki, jak postępujące zmiany w strukturze produkcji, wzrost udziału asortymentów o wyższej pracochłonności i położenie większego nacisku na zagadnienia jakości produkcji. Równocześnie jednak w wielu zakładach mieliśmy do czynienia z przypadkami nieracjonalnego wykorzystania czasu pracy załóg i gospodarowania siłą roboczą, z niedociągnięciami w zakresie organizacji pracy; utrzymywanie się nadmiernego zatrudnienia w ciągu 1965 r. miało także związek z niezrealizowaniem szeregu zadań postępu technicznego. Stwierdzić przy tym należy, że na ten stosunkowo niewielki wzrost efektywności pracy, niezadowalający jeszcze postęp techniki i organizacji produkcji miał dość istotny wpływ zbyt wolny jeszcze postęp w metodach zarządzania i planowania.</u>
          <u xml:id="u-94.5" who="#EwaTrojanowska">Z tego względu, w połowie 1965 r. IV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej nakreśliło kierunki prac dla dokonania szeregu usprawnień na tym odcinku.</u>
          <u xml:id="u-94.6" who="#EwaTrojanowska">W zakresie zatrudnienia i płac głównym kierunkiem jest wprowadzenie nowych mierników produkcji pozwalających na trafniejsze planowanie środków dla wykonania zadań produkcyjnych oraz stopniowe odchodzenie od sztywnych i często mechanicznie stosowanych limitów zatrudnienia. Wprowadzenie nowych mierników poprzedzono długoletnim pozytywnym doświadczeniem ich działania w przemyśle odzieżowym, tartacznym i mięsnym.</u>
          <u xml:id="u-94.7" who="#EwaTrojanowska">Podczas gdy w 1964 r. nowe mierniki objęły niewielki zaledwie odsetek zatrudnionych, to w 1965 r. już 24%. Rozszerzono je na szereg nowych gałęzi przemysłu chemicznego, materiałów budowlanych, przemysłu spożywczego, a także — eksperymentalnie — wprowadzono w niektórych branżach przemysłu lekkiego i maszynowego. Trzeba tu powiedzieć, że zastosowanie nowych mierników produkcji do oceny wykonania zadań planowych i wykorzystanych środków z zakresu zatrudnienia i płac do ich wykonania, sprzyjało podejmowaniu produkcji asortymentów lepiej przystosowanych do potrzeb odbiorców i rynku krajowego.</u>
          <u xml:id="u-94.8" who="#EwaTrojanowska">Do podejmowania tej produkcji przyczyniło się także zmniejszenie w wymagających tego dziedzinach zakresu stosowania dyrektywności zatrudnienia. I znowu małe porównanie, podczas gdy w 1964 r. nielimitowanym zatrudnieniem objęte były trzy branże, a mianowicie przemysł jajczarsko-drobiarski, mięsny i rybny oraz przedsiębiorstwa specjalizujące się w eksporcie, to w 1965 r. ilość branż zwolnionych z dyrektywności zatrudnienia wzrosła do 14.</u>
          <u xml:id="u-94.9" who="#EwaTrojanowska">Jednak podjęte środki zaradcze i usprawnienia, już w toku 1965 r. na odcinku najbardziej ujawniającym niesłuszne tendencje ekstensywnego wzrostu produkcji, niewątpliwie dały o sobie znać w niektórych dziedzinach, nie mogły jednak w zbyt krótkim okresie czasu w pełni zadziałać. Mówiąc o tym z uznaniem, należy jednak zwrócić uwagę na niedostateczny wysiłek i niedostateczną często po moc w zakresie organizacyjnego ich wdrażania ze strony wielu resortów i zjednoczeń.</u>
          <u xml:id="u-94.10" who="#EwaTrojanowska">Wysoki Sejmie! Przy rozważaniu problemów zatrudnienia poruszę z kolei sprawy racjonalnego gospodarowania, prawidłowego rozmieszczenia siły roboczej, a szczególnie tej wysoko kwalifikowanej. Dane spisu kadrowego dla lat 1964–1966 przeprowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny w zakresie zatrudnienia absolwentów szkół wyższych, wykazały szereg nieprawidłowości w wykorzystaniu kadry. W świetle tych danych okazało się na przykład, że znaczna część ekonomistów, inżynierów chemików, inżynierów rolnictwa, a także inżynierów mechaników nie pracuje zgodnie ze zdobytymi kwalifikacjami. Tak więc, obok występującego w terenie braku kadr wysokokwalifikowanych, mamy do czynienia z pewnymi rezerwami tkwiącymi w niewykorzystanych właściwie i często niezatrudnionych w swoich zawodach absolwentach szkół wyższych. Chociaż podjęto w 1965 r. szereg środków w tym względzie, powyższą sprawę należy uznać w dalszym ciągu za istotną. Dodajmy przy tym dla pełnego obrazu, że 1965 r. był jednym z pierwszych, w którym rozpoczął się systematyczny wzrost liczby absolwentów szkół podejmujących pracę zawodową.</u>
          <u xml:id="u-94.11" who="#EwaTrojanowska">Przygotowanie gospodarki narodowej do prawidłowego wprowadzenia do pracy wielkich liczebnie roczników młodego pokolenia trwało szereg lat, tak w zakresie budowy szkół, jak i również tworzenia miejsc pracy. I nie trzeba przypominać jak dużego wymagało to wysiłku ze strony państwa i społeczeństwa. Należy natomiast przytoczyć fakt, że w 1965 r. przystąpiło do pracy ponad 260 tys. absolwentów wszystkich szkół. Jest to liczba ponad dwukrotnie wyższa niż w 1961 r.</u>
          <u xml:id="u-94.12" who="#EwaTrojanowska">Wiadomo, że zdobycie kwalifikacji jest sprawą i kosztowną, i procesem długotrwałym. Stąd postawiona uprzednio uwaga o właściwym wykorzystaniu i zatrudnieniu kadry ma swoje duże uzasadnienie pod względem społecznym i gospodarczym. Tym bardziej zwłaszcza, że ten dopływ młodzieży kończącej naukę i podejmującej pracę będzie narastał, uzupełniając zapotrzebowanie na nowych pracowników w gospodarce uspołecznionej. W nim też trzeba widzieć ważny element podniesienia ogólnego poziomu zawodowego załóg pracowniczych, a więc i sprzyjających warunków dla prawidłowego przebiegu usprawnień organizacyjnych i technicznych oraz realizacji zadań założonego wzrostu wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-94.13" who="#EwaTrojanowska">Wysoki Sejmie! W momencie gdy obradujemy nad projektem planu i budżetu na rok 1967 oraz nad wnioskiem o absolutorium dla rządu za działalność w roku 1965 powołane prawie we wszystkich większych, i nie tylko większych, zakładach pracy, komisje zakładowe wdrażają bezpośrednio w przedsiębiorstwach uchwały VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Ich analizy i wnioski mogą i powinny już na bieżąco, a zwłaszcza w roku przyszłym, ujawnić się w konkretnych efektach.</u>
          <u xml:id="u-94.14" who="#EwaTrojanowska">Wdrożenie ich w życie będzie niewątpliwie ważnym czynnikiem umocnienia naszych pozytywnych osiągnięć roku 1965 i równoczesnym zabezpieczeniem przed ujemnymi objawami, występującymi w tymże roku, skutki których do dziś w gospodarce odczuwamy w postaci nadmiernego zatrudnienia i niskiej wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-94.15" who="#EwaTrojanowska">By się to mogło stać, potrzebne będzie ze strony zjednoczeń oraz przedsiębiorstw dołożenie maksimum wysiłku dla ich wdrażania, natomiast sprawy wymagające decyzji centralnych powinny się znaleźć na porządku dnia pracy zainteresowanych resortów.</u>
          <u xml:id="u-94.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Stanisław Sulima.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#StanisławSulima">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu chciałbym zatrzymać się nad zagadnieniami związanymi z zabezpieczeniem przemysłu maszynowego w wyroby hutnicze. W planie 1967 r. zwrócono szczególną uwagę na zrównoważenie bilansów materiałowych w hutnictwie, na polepszenie zaopatrzenia i stworzenie odpowiednich zapasów materiałowych dla zabezpieczenia rytmiczności produkcji w przemyśle maszynowym. Wprawdzie w przemyśle hutniczym podstawowe kierunki planu przewidują osiągnięcie maksymalnie możliwej wielkości produkcji wyrobów walcowanych, a zwłaszcza wyrobów ze stali jakościowej, ponadto rur, taśm zimnowalcowanych i innych wyrobów przetwórstwa hutniczego, mimo to jednak sytuacja w bilansach wyrobów hutniczych będzie bardzo napięta.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#StanisławSulima">Zapotrzebowanie zgłoszone przez przemysł maszynowy i potrzeby gospodarki narodowej znacznie przewyższają możliwości przemysłu hutniczego, mimo założenia poważnego wzrostu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-96.2" who="#StanisławSulima">Zatem sytuacja bilansowa w 1967 roku będzie napięta, zwłaszcza w zakresie szeregu asortymentów wyrobów hutniczych. W świetle powyższego, szczególnej wagi nabiera problem związany z prawidłowym wykorzystaniem i gospodarowaniem wyrobami hutniczymi. O istniejących możliwościach wygospodarowania dodatkowych ilości materiałów hutniczych świadczą kontrole przeprowadzone ostatnio przez powołany uchwałą Rady Ministrów z dnia 21 lutego 1964 r. Ośrodek Inspekcji Gospodarki Stalą, który działa w płaszczyźnie styku pomiędzy przemysłem hutniczym jako dostawcą, a przemysłem elektromaszynowym.</u>
          <u xml:id="u-96.3" who="#StanisławSulima">Takie ustawienie okazało się w praktyce słuszne, gdyż niejednokrotnie udało się uzgodnić sprzeczne nieraz zdawałoby się interesy producenta i odbiorcy z korzyścią dla gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-96.4" who="#StanisławSulima">Kontrole przeprowadzane w resorcie przemysłu ciężkiego wykazały, że w warunkach ogólnego niedoboru wyrobów hutniczych istnieją jeszcze w poszczególnych grupach nieuzasadnione istotnymi potrzebami nadwyżki materiałowe, zwłaszcza dotyczy to wyrobów ze stali szlachetnych wysokostopowych, przeznaczonych w wielu przypadkach na remonty i oprzyrządowanie. Jak wykazały kontrole, tego rodzaju stali znajduje się obecnie bezużytecznie w magazynach około 50–60 tys. ton. Przyczyną tego stanu rzeczy jest między innymi i to, że odbiorca dostaje większe ilości materiału, niż zamówił, i to często, na przykład, z braku możliwości cięcia prętów odpowiednio do żądanego wymiaru.</u>
          <u xml:id="u-96.5" who="#StanisławSulima">Cały szereg faktów świadczy, że przy prawidłowym zamówieniu można uzyskać poważne oszczędności. Na przykład, rozszerzenie wymiarów długości prętów zamawianych przez przemysł śrubiarski pozwoliło przemysłowi hutniczemu wprowadzić do obrotu dodatkowo około 6 tys. ton stali w skali rocznej przez zlikwidowanie odpadów niemal do zera. Przykładów podobnych można podać znacznie więcej. Świadczą one o istniejących jeszcze na tym polu poważnych rezerwach materiałowych, które można wygospodarować poprzez analizę składanych zamówień lub przy niewielkich zmianach konstrukcji.</u>
          <u xml:id="u-96.6" who="#StanisławSulima">W wielu wypadkach, przy wnikliwej analizie, jest możliwość zastąpienia deficytowych rur bez szwu rurami ze szwem, bez uszczerbku dla jakości wyrobu. W wielu wypadkach niedobory stali narzędziowych wysokostopowych można rozwiązać przy stosowaniu na narzędzia nowych gatunków stali z wyższą zawartością węgla. Kierunek ten jest słuszny i zbieżny z ogólnoświatowymi tendencjami.</u>
          <u xml:id="u-96.7" who="#StanisławSulima">Badania przeprowadzone na tym odcinku oraz wstępne wyniki potwierdziły słuszność założeń i w wielu wypadkach potwierdzają wyższość stali zmodyfikowanych nad stosowanymi stalami klasycznymi, gdyż żywotność ich jest około 2 razy wyższa. Pozwala to na rozwiązanie trudności materiałowych na tym odcinku i na osiągnięcie poważnych oszczędności drogiego wolframu i kobaltu.</u>
          <u xml:id="u-96.8" who="#StanisławSulima">Przemysł hutniczy powinien dążyć do podniesienia jakości wyrobów poprzez konsekwentne eliminowanie zauważonych usterek u dostawców i stałe unowocześnianie technologii. W związku z tym należy stale pogłębiać kontakty między dostawcą a odbiorcą.</u>
          <u xml:id="u-96.9" who="#StanisławSulima">Bazując na wynikach osiągniętych przez Ośrodek Inspekcji Gospodarki Stalą, należy rozszerzyć jego działalność, to znaczy powinien on objąć kontrolą również zagadnienia prawidłowego pod względem technicznym i ekonomicznym gospodarowania wyrobami hutniczymi przez wszystkich odbiorców. Przy ustalaniu zapasów liczonych na dni czy też na tony należy uwzględnić takie elementy, jak masowość wytwarzanego produktu, stopień trudności wykonania danego gatunku stali oraz sezonowość robót. Jest przecież cały szereg przedsiębiorstw, które pracują bezkolizyjnie przy 65-dniowym normatywie zapasów, a inne mają poważne trudności nawet przy 100-dniowym zapasie.</u>
          <u xml:id="u-96.10" who="#StanisławSulima">Z powyższego wynika wniosek, że normatyw zapasów nie powinien być wielkością stałą, ale dopasowaną do istotnych potrzeb przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-96.11" who="#StanisławSulima">Dla prawidłowego zamawiania wyrobów hutniczych należy rozszerzać działalność Ośrodka Inspekcji Gospodarki Stalą na odcinku poradnictwa technicznego we wszystkich przedsiębiorstwach. Przemysł maszynowy powinien dążyć do znacznego zmniejszania zużycia wyrobów walcowanych na 1 mln zł wartości produkcji globalnej. Założony wskaźnik zużycia na 1967 r. w wysokości 12,78 ton na 1 mln zł w stosunku do 13,25 ton na 1 mln zł w 1966 r. jest bardzo trudnym zadaniem dla przemysłu, gdyż dodatkowo w 1967 r. wzrasta produkcja niektórych materiałochłonnych wyrobów, przy jednoczesnym ograniczeniu produkcji telewizorów i odbiorników radiowych, o znacznie mniejszej materiałochłonności.</u>
          <u xml:id="u-96.12" who="#StanisławSulima">Dla pełnego zabezpieczenia w wyroby hutnicze przemysłu w 1967 r. konieczna będzie terminowa dostawa z importu, zwłaszcza wyrobów deficytowych. Dla uzyskania dalszych oszczędności materiałów hutniczych należy przeprowadzać weryfikację norm zużycia materiałów, ulepszać stale konstrukcję i technologię wyrobów. Dla poprawy sytuacji konieczna będzie operatywna praca rejonowych składów w rozprowadzaniu materiałów o żądanych wymiarach i ilościach.</u>
          <u xml:id="u-96.13" who="#StanisławSulima">Kierunek działania przyjęty przez resort przemysłu ciężkiego na tym odcinku jest prawidłowy i gwarantuje znacznie lepsze zaopatrzenie przemysłu maszynowego w wyroby hutnicze; dla jego realizacji niezbędna jest jednak pełna mobilizacja.</u>
          <u xml:id="u-96.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Jan Dziemba.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#JanDziemba">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Chciałbym na tle programu działania samorządu robotniczego Fabryki Samochodów Ciężarowych w Starachowicach dla wykonania zadań roku 1967 zatrzymać się na niektórych problemach.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#JanDziemba">Niepokojącym objawem lat ostatnich był fakt, że w okresie przyjmowania planu techniczno-przemysłowo-finansowego przez zakłady pracy, wzrost produkcji wiązano z nadmiernym wzrostem zatrudnienia i funduszu płac. Pierwszym ważnym krokiem na drodze do usprawnienia systemu produkcyjnego było przejście w systemie planowania z okresu rocznego na okres 2-letni. Pozwoli to zakładom pracy na właściwe przygotowanie się pod względem zaopatrzenia materiałowego, konstrukcji wyrobów, oraz organizacji pracy; pozwoli również prawidłowiej ustawić proporcje między wzrostem produkcji a wzrostem zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#JanDziemba">Szczególnie ważny jest etap wdrażania w życie w zakładach produkcyjnych uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i XX Plenum Centralnej Rady Związków Zawodowych przez administrację zakładów przy ścisłej współpracy z oddolnym ogniwem związkowym i radami robotniczymi. Ma to zasadnicze znaczenie przy zatwierdzaniu planów techniczno-przemysłowo-finansowych na 1967 r., w których z punktu widzenia ekonomicznego dużą rolę odgrywają nowe mierniki produkcji, jak rentowność, efektywność eksportu, ceny fabryczne itp.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#JanDziemba">Dla właściwej realizacji uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego w zakładzie zapoczątkowana została poważna praca powołanych komisji z ogniwami samorządu robotniczego. Centralnym problemem jest aktualne zabezpieczenie rytmiki produkcji w dekadach, miesiącach i kwartałach, jak również wykazanie istniejących rezerw dla prawidłowego ustalenia proporcji między produkcją, jej kosztami oraz wzrostem zatrudnienia. Już w lipcu bieżącego roku Fabryka Samochodów Ciężarowych po zaopiniowaniu na konferencji samorządu robotniczego przedstawiła zjednoczeniu swój program produkcji na lata 1967–1968 dwóch wersjach. Program ten poprzedziła szeroka analiza w wydziałach produkcyjnych, działach i pionach zakładu. W efekcie, wnioski zebrane od załogi pozwoliły na ujawnienie wąskich gardeł, nieprawidłowości w zaopatrzeniu między dział owym itp. Wnioski, które nie wymagały nakładów inwestycyjnych wcielano w życie, a pozostałe stały się podstawą do opracowania programu dalszego działania.</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#JanDziemba">Okres czasu dzielący opracowanie wstępnych propozycji przedstawionych przez zakład zjednoczeniu od przysłania dyrektyw zjednoczenia w końcu listopada, niestety, z winy zjednoczenia nie został w pełni wykorzystany wobec braku jego ustosunkowania się. Z tego należy wyciągnąć wniosek o konieczności większej aktywizacji działalności, chyba nie tylko naszego zjednoczenia.</u>
          <u xml:id="u-98.5" who="#JanDziemba">Przy omawianiu przez organy samorządu robotniczego programu działania komisji problemowych i wstępnej oceny wskaźników na rok 1967, wyłoniły się między innymi dwa zasadnicze problemy ogólniejszej natury, które uważam za celowe zasygnalizować z tej trybuny, gdyż wymagają one szybkiego ich przezwyciężenia.</u>
          <u xml:id="u-98.6" who="#JanDziemba">Biorąc pod uwagę potrzebę zabezpieczenia dostaw kooperacyjnych i dostaw materiałów, samorząd ujawnił fakt zrywania umów wieloletnich, kooperacyjnych, przy akceptacji Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego, w rezultacie produkcja finalna odbiorcy pozostawała nie zabezpieczona. Typowym przykładem takiego działania dla Fabryki Samochodów Ciężarowych w Starachowicach jest zerwanie umów przez Zakłady im. H. Cegielskiego w Poznaniu i Hutę Stalowa Wola. Zakład musi teraz wykonywać we własnym zakresie niezbędne asortymenty lub szukać nowych wykonawców, a zgodnie z przepisami należy to do dostawcy.</u>
          <u xml:id="u-98.7" who="#JanDziemba">Konieczność przemieszczania produkcji z jednego zakładu do drugiego powoduje poważne zakłócenia w rytmice produkcji, i tak na przykład produkcja chłodnic przeniesiona do Ostrowia Wielkopolskiego spowodowała postój montażu samochodów specjalnych w październiku i listopadzie, a zakład poniósł poważne straty finansowe. Problem ten również nie został rozwiązany dla 1967 r. Podobne przykłady w przyszłości nie powinny mieć miejsca nie tylko w naszym zakładzie, ale w całym resorcie. Bywają również przypadki, że kooperant przyjmując produkcję, żąda odstępstwa od dokumentacji konstrukcyjnej, pogarszając jakość produktu.</u>
          <u xml:id="u-98.8" who="#JanDziemba">Problem wycofywania się z umów kooperacyjnych wymaga szybkiej i zdecydowanej interwencji resortu, a może nawet i rządu.</u>
          <u xml:id="u-98.9" who="#JanDziemba">Sprawa druga. Przy realizacji zadań produkcyjnych poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej, bardzo poważne obowiązki obciążają nasze koleje, które zwiększającą się masę towarową mają dostarczyć w określonym czasie i ilości. Zadania te jednak przerastają możliwości naszego kolejnictwa. Wobec takiego stanu rzeczy, niemały udział w przewozach przypada na tabor samochodowy. Warto rozważyć więc sprawę następującą: aby można było rosnące zadania przewozowe realizować bez strat dla gospodarki narodowej, należałoby, zdaniem samorządu robotniczego, zwrócić większą uwagę i zapewnić środki dla podstawowego zakładu produkującego samochody ciężarowe, jakim jest Fabryka Samochodów Ciężarowych w Starachowicach, aby zaplanowana produkcja 30 tys. samochodów w 1967 r. mogła być ewentualnie wcześniej zrealizowana.</u>
          <u xml:id="u-98.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Łastowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#JózefŁastowski">Wysoka Izbo! Biorąc pod uwagę, że niektóre wnioski, wynikające z pracy poszczególnych komisji, realizujących uchwały VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w zakładach pracy, znajdują odbicie już w planie 1967 r., nad zatwierdzeniem którego obecnie dyskutujemy, chcę zatrzymać się na pracy zakładowych komisji na przykładzie jednego z większych przedsiębiorstw przemysłowych, jakim jest Huta Stalowa Wola.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#JózefŁastowski">Zakład hutniczy produkuje między innymi szeroki asortyment deficytowych stali jakościowych o różnych profilach i wymiarach tak walcowanych, jak i ciągnionych.</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#JózefŁastowski">Zakład mechaniczny produkuje szeroki zestaw maszyn i urządzeń, takich jak środki transportu bliskiego, sprężarki powietrzne stałe i przewoźne, prasy do tworzyw sztucznych, młocarnie, maszyny i urządzenia dla górnictwa oraz maszyny i urządzenia dla hutnictwa.</u>
          <u xml:id="u-100.3" who="#JózefŁastowski">W większości jest to produkcja jednostkowa lub małoseryjna. Analizując dotychczasowe wskaźniki, należałoby przyjąć, że gospodarka zakładu jest prowadzona prawidłowo i nie wymaga dalszych usprawnień.</u>
          <u xml:id="u-100.4" who="#JózefŁastowski">A co mówią pierwsze wyniki pracy komisji zakładowych? Komisje odbyły spotkania z aktywem społeczno-gospodarczym przedsiębiorstwa w pionach i służbach.</u>
          <u xml:id="u-100.5" who="#JózefŁastowski">Uruchomione przez organizacje techniczne w poszczególnych wydziałach punkty informacyjne, gdzie przyjmowane są wnioski od załogi i udzielane wyjaśnienia, wykazały, że wniosków tych jest niemała ilość, gdyż za okres od 3.XII. do 17.XII. 1966 r. zgłoszono około 400 konkretnych wniosków. Świadczy to o ambicji i zapale załogi w dążeniu do dalszej poprawy istniejącego stanu oraz pełnym poparciu i zrozumieniu uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego naszej partii.</u>
          <u xml:id="u-100.6" who="#JózefŁastowski">Komisje, analizując produkcję prętów walcowanych w okresie lat 1961–1966, stwierdziły poważne rozdrobnienie asortymentu wyrobów. Wpływa to na wzrost pracochłonności, spadek wydajności, a przede wszystkim zmniejszenie przepustowości urządzeń hutniczych.</u>
          <u xml:id="u-100.7" who="#JózefŁastowski">Spotkać też można przypadki, że dla wykonania kilkusetkilogramowego zamówienia materiału walcowanego należało odlać wytop na stalowni w piecu kilkudziesięciotonowym.</u>
          <u xml:id="u-100.8" who="#JózefŁastowski">Zespół średnio-drobny walcowni bruzdowej produkuje wyroby ze 180 gatunków stali jakościowych, 4 kształtów zasadniczych, 13 kształtów okresowych, takich jak przekroje wagowe i inne — w sumie około 740 wymiarów.</u>
          <u xml:id="u-100.9" who="#JózefŁastowski">Analiza statystyczna produkcji z lat ubiegłych powinna, zdaniem komisji, ujawnić istniejące prawidłowości, które pozwalają planować część produkcji przed otrzymaniem zamówienia oraz ustalić celowość stworzenia zapasu pewnych powtarzających się gatunków wymiarów.</u>
          <u xml:id="u-100.10" who="#JózefŁastowski">Odbioru wyrobów oprócz aparatu kontroli huty dokonuje 7 różnych odbiorców zewnętrznych. Warunki odbioru przewidują pobieranie próbek materiałowych dla każdej partii materiału, a bywają takie wypadki, że trzeba zużyć więcej materiału na próby niż opiewa zamówienie klienta.</u>
          <u xml:id="u-100.11" who="#JózefŁastowski">Jeżeli oprócz kontroli własnej przedsiębiorstwa ma być i zewnętrzna, to powinniśmy stworzyć jeden ostateczny odbiór pozahutniczy, który swym zasięgiem działania zastąpiłby wszystkie lub niektóre obecnie działające instytucje i odbiory, co poważnie zmniejszyłoby ilość wysoko kwalifikowanego personelu w komórkach odbioru technicznego oraz pozwoliłoby zaoszczędzić znaczne ilości stali.</u>
          <u xml:id="u-100.12" who="#JózefŁastowski">„Centrostał” otrzymane zamówienia dzieli na wszystkie huty w ten sposób, że każda huta produkuje pewne ilości takich samych wyrobów jak pozostałe huty. Powoduje to znaczne rozdrobnienie asortymentów wraz ze wszystkimi ujemnymi skutkami.</u>
          <u xml:id="u-100.13" who="#JózefŁastowski">Wydaje się, że wprowadzenie ściślejszej specjalizacji produkcyjnej hut doprowadziłoby do zawężenia asortymentu, a tym samym usprawniłoby pracę wydziałów produkcyjnych i komórek funkcjonalnych.</u>
          <u xml:id="u-100.14" who="#JózefŁastowski">Komisja zakładowa w Hucie Stalowa Wola zamierza wystąpić do resortu i Polskiego Komitetu Normalizacyjnego z propozycją, aby przeprowadzono unifikację polskich norm, jak również norm branżowych, zakładowych i różnych warunków technicznych w taki sposób, aby na każdy gatunek stali i rodzaj wyrobu odkuwki, pręty walcowane, blachy itp. Była w Polsce tylko jedna obowiązująca i ściśle sprecyzowana norma. Chodzi tu o to, aby nie ujmowano tego samego rodzaju wyrobu hutniczego i gatunku stali w kilku różnych normach. Dotychczas dziedzina ta jest jeszcze nie uporządkowana.</u>
          <u xml:id="u-100.15" who="#JózefŁastowski">Bieżące usprawnienia organizacji produkcji w Hucie Stalowa Wola idą w kierunku stosowania szerokiej mechanizacji prac planistyczno-obliczeniowych, prowadzonych przez stacje maszyn analitycznych. Według analiz komisji zakładowej, dokonanych wspólnie z Centralnym Ośrodkiem Przetwarzania Informacji, posiadany park maszyn analitycznych należy do jednego z najbardziej obciążonych w kraju. Tym niemniej przewiduje się wprowadzenie obliczeń z zakresu planowania operatywnego zakładu, obliczeń zdolności produkcyjnej oraz zastosowania pełnej mechanizacji przetwarzania informacji w produkcji i zarządzaniu.</u>
          <u xml:id="u-100.16" who="#JózefŁastowski">Komisja zakładowa poddała analizie wykorzystanie czasu pracy maszyn i urządzeń hutniczych w porównaniu z innymi hutami jakościowymi w Polsce. W wyniku tego stwierdzono, że w zasadzie wskaźniki te wypadają korzystniej niż w innych hutach w Polsce w stalowni i walcowni, natomiast są bardzo niekorzystne w kuźni prasowej. W związku z tym komisja, przy analizie planu roku 1967, wysunęła wniosek wykonania przez Hutę Stalowa Wola we własnym zakresie modernizacji prasy i wyposażenia jej w manipulator.</u>
          <u xml:id="u-100.17" who="#JózefŁastowski">Doświadczenia Huty Stalowa Wola wykazują, że w praktyce hutniczej należy stosować rozwiązywanie problemów technologicznych przez grupy reprezentujące różne zawody. Jako przykład podam, że w wyniku pracy komisji w Hucie Stalowa Wola rozwiązano zagadnienie zwiększenia bardzo niskiego uzysku stali szybkotnącej. Dzięki kompleksowej pracy stalowników, walcowników, i metalurgów zwiększono uzysk tej stali o 30%. O rozwiązaniu tego zagadnienia zdecydował nie tylko aktyw techniczny, ale również włączenie się robotników zatrudnionych przy walcowaniu tej stali. Na podstawie analiz, komisja postawiła wniosek, że w warunkach Huty Stalowa Wola istnieją ekonomiczne przesłanki do centralnego zlokalizowania nowo uruchomionej produkcji wałów korbowych. Dogodne warunki rozbudowy zakładu, zaplecze siły roboczej, a przede wszystkim istnienie huty jakościowej i dużego potencjału w zakresie obróbki mechanicznej i powierzchniowej stwarzają możliwości zapewnienia produkcji wału o wyższej jakości i najniższych kosztach produkcji. W świetle tych problemów na jedno z czołowych miejsc wysuwa się zagadnienie określenia charakteru specjalizacji produkcji w Hucie Stalowa Wola w oparciu o rzeczywiste możliwości materiałowe i rozwojowe.</u>
          <u xml:id="u-100.18" who="#JózefŁastowski">Zagadnienia omówione na przykładzie Huty Stalowa Wola właśnie w okresie realizacji uchwał VIII Plenum znajdą, mam nadzieję, szybkie i praktyczne rozwiązanie zarówno na szczeblu zakładu, zjednoczenia, jak i resortu.</u>
          <u xml:id="u-100.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Barbara Gruszkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#BarbaraGruszkiewicz">Wysoki Sejmie! Wykonanie założonych w Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1967 zadań przez przemysł elektromaszynowy, dotyczących wzrostu produkcji globalnej o 8,9% oraz zmiany struktury produkowanych wyrobów w kierunku zwiększenia produkcji wyrobów nowoczesnych i o zwiększonej pracochłonności, jest w poważnym stopniu uzależnione od pełnego zaopatrzenia zakładów w narzędzia i oprzyrządowanie.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#BarbaraGruszkiewicz">Aktualnie przemysł narzędziowy produkuje około 5 tys. typowielkości narzędzi i przyrządów, zabezpieczając tym samym asortyment narzędzi podstawowych dla przemysłu elektromaszynowego. Nie zabezpiecza jednak w pełni potrzeb ilościowych w tym asortymencie. Braki asortymentowo-ilościowe występują głównie w narzędziach o dużym stopniu trudności wykonania, na przykład takich, jak narzędzia do obróbki kół zębatych lub połączeń wielowypustowych. W tej sytuacji należy stwarzać w poszczególnych latach planu 5-letniego warunki szybszego rozwoju mocy produkcyjnych przemysłu narzędziowego.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#BarbaraGruszkiewicz">Postulat taki zgłoszony przez Komisję Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa, zyskał sobie poparcie Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, w wyniku czego Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego zostało zobowiązane do opracowania propozycji aktywizacji produkcji narzędzi katalogowych oraz rozwiązania rysującego się niedoboru narzędzi. Ostrość i waga problemu wymagają przypomnienia i szczególnego podkreślenia w dzisiejszej plenarnej debacie nad zadaniami na rok 1967. Wobec ograniczonych środków inwestycyjnych resort przemysłu ciężkiego będzie musiał szukać rozwiązań głównie w drodze kompleksowej modernizacji istniejących zakładów narzędziowych oraz przez dalszą specjalizację produkcji i lepsze wykorzystanie istniejących mocy produkcyjnych w zakładach, przede wszystkim w zakładach własnych i zakładach innych resortów.</u>
          <u xml:id="u-102.3" who="#BarbaraGruszkiewicz">Istotne znaczenie w rozwiązaniu problemów narzędziowych będzie miało wprowadzenie w zakładach narzędziowych nowoczesnych metod obróbki cieplnej i wykończającej. Stwarza to potrzebę wyposażenia tych zakładów w nowoczesne specjalistyczne maszyny i urządzenia techniczne oraz aparaturę kontrolno-pomiarową. Obróbka cieplna i wykończająca oraz lepsze jakościowo materiały narzędziowe warunkują wzrost jakości narzędzi, głównie ich trwałości ze wszystkimi wynikającymi z tego pożytecznymi skutkami. Przemysł narzędziowy będzie musiał zadbać o wprowadzenie do produkcji wielu nowych nowoczesnych narzędzi i przyrządów, umożliwiających mechanizację i automatyzację produkcji narzędzi o parametrach zapewniających większą wydajność i przystosowanie do specjalizowanych zabiegów. Pozwoli to również na umocnienie naszej pozycji w eksporcie narzędzi.</u>
          <u xml:id="u-102.4" who="#BarbaraGruszkiewicz">Następnym problemem w technice narzędziowej wymagającym uregulowania jest bieżąca weryfikacja norm w konfrontacji z normami technicznymi stosowanymi w krajach wysoko rozwiniętych. Istnieje ponadto konieczność skoordynowania w czasie zmian norm narzędziowych ze zmianami norm na elementy konstrukcyjne. Pozwoli to wyeliminować częste jeszcze kłopoty w produkcji i montażu. Nie mniej ważne jest wprowadzenie norm eksploatacyjnych określających optymalne warunki pracy narzędzia. Jak dotychczas problem ten nie został w praktyce przemysłu elektromaszynowego rozwiązany. Uporządkowanie tego ważnego odcinka narzędziowego pozwoli w pełni wykorzystać potencjalne rezerwy produkcyjne, a tym samym uzyskać dodatkowe efekty ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-102.5" who="#BarbaraGruszkiewicz">Ostatni problem, który pragnę zasygnalizować, to wykorzystanie osiągnięć instytutów i katedr specjalistycznych wyższych uczelni technicznych w zakresie techniki narzędziowej. Placówki te posiadają znaczne osiągnięcia na odcinku nowoczesnych konstrukcji narzędziowych, nowych technologii wytwarzania oraz dysponują bogatym materiałem dotyczącym warunków eksploatacji narzędzi. Wykorzystanie tych osiągnięć przez przemysł narzędziowy jest wysoce niezadowalające. Obciąża to w równym stopniu przemysł, jak i placówki naukowe. Niezadowalająca jest również koordynacja w zakresie badań nad doskonaleniem konstrukcji i własności narzędzi pomiędzy wymienionymi placówkami naukowymi a zapleczem technicznym zakładów produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-102.6" who="#BarbaraGruszkiewicz">Ze strony wyżej wymienionych placówek naukowo-technicznych należy oczekiwać szczególnej pomocy w rozwiązaniu zagadnień konstrukcyjno-technologicznych niektórych narzędzi, których niska jakość i niedobór dają się dotkliwie odczuć w przemyśle elektro-maszynowym. Jednym z przykładów mogą tu być narzędzia do obróbki wykończającej, między innymi szeroko stosowane narzędzia ścierne. Sejmowa Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa podczas prac nad planem 5-letnim, jak również nad projektem planu na 1967 r. i głównych założeń na rok 1968 poświęciła wiele miejsca i uwagi rozwiązaniu problemu narzędziowego, widząc w nim ważny czynnik rytmicznego wykonania zadań przez przemysł. Sądzę, że stanie się to również pilnym zadaniem resortu i przedmiotem specjalnej troski Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-102.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Stanisław Jędras.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#StanisławJędras">Wysoki Sejmie! Zadania stawiane przed przemysłem lekkim w 1967 r. są mobilizującymi w stosunku do przewidywanego wykonania planu za rok bieżący. Wszystkie wskaźniki planu wykazują wzrost, przy czym na specjalne podkreślenie zasługuje założony wzrost produkcji towarowej o 6,5%, przy niewielkim wzroście zatrudnienia, a mianowicie o 1,7% i akumulacji wyższej o 11% w stosunku do przewidywanego wykonania roku bieżącego. Dla wykonania tych zadań przemysł lekki będzie musiał poczynić szereg przedsięwzięć natury inwestycyjnej i organizacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#StanisławJędras">Pragnę skoncentrować się na niektórych przedsięwzięciach organizacyjnych, mających na celu uzyskanie rytmicznej produkcji, która powinna przynieść w efekcie zwiększoną wydajność, obniżkę kosztów i wzrost akumulacji.</u>
          <u xml:id="u-104.2" who="#StanisławJędras">Na VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wiele miejsca poświęcono problemowi rytmiczności produkcji.</u>
          <u xml:id="u-104.3" who="#StanisławJędras">Badania przeprowadzone w II kwartale bieżącego roku przez Najwyższą Izbę Kontroli w wielu przedsiębiorstwach różnych resortów, w tym także w przemyśle lekkim, wykazały odstępstwa od prawidłowego, rytmicznego działania. Na przykład, Zjednoczenie Przemysłu Wełnianego „Północ” wykonało plan produkcji towarowej w I kwartale roku bieżącego w 99%, a w II kwartale — w 102,1%. Plany ostatnich miesięcy tych kwartałów wykonano w 106,9% oraz w 113,3%.</u>
          <u xml:id="u-104.4" who="#StanisławJędras">W Kaliskich Zakładach Przemysłu Jedwabniczego wykonano plan produkcji pierwszych dekad średnio w 74,8%, a plan produkcji trzecich dekad w 126,1%, natomiast w przypadku dekady kończącej kwartał wykonanie planu produkcji wyniosło aż 148%. Podobne zjawiska zaobserwowano w Prudnickich Zakładach Przemysłu Bawełnianego, w których realizacja planów produkcyjnych w ostatnich dniach miesiąca wykazywała średnią nadwyżkę sięgającą 25%, przy równoczesnym niewykonaniu planów w pierwszych dekadach. Wyniki te pokrywają się również z poczynionymi przeze mnie obserwacjami w przemyśle lekkim w okręgu częstochowskim.</u>
          <u xml:id="u-104.5" who="#StanisławJędras">Powszechność występowania zjawiska arytmii w produkcji przemysłu lekkiego nie może być w żadnym przypadku uznana za automatyzm. Wręcz przeciwnie, znane są wielorakie przyczyny, powodujące z jednej strony niedobory, a z drugiej nadwyżki ilości i asortymentu produkcji. Na spotkaniach z wyborcami rekrutującymi się ze środowisk robotniczych, na spotkaniach z włókniarzami mówiono wiele o okolicznościach i czynnikach wywołujących nierytmiczność produkcji. Zwracano uwagę na elementy decydujące o rytmiczności, jak usprawnienie gospodarki remontowej i zabezpieczenie w ten sposób bezawaryjnej pracy maszyn i urządzeń. W tej dziedzinie przemysł lekki ma do spełnienia szereg zadań, a między innymi poprawę produkcji i dystrybucji elementów wymiennych maszyn, bieżących remontów oraz konserwacji maszyn i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-104.6" who="#StanisławJędras">Dalszym czynnikiem oddziaływającym na rytmiczność produkcji jest prawidłowa realizacja dostaw materiałów i gospodarka materiałami w zakładach. Istnieje w tym zakresie ścisła współzależność pomiędzy rytmiką dostaw, rytmiką produkcji i sprzedaży. Trzeba przyznać, że Ministerstwo Przemysłu Lekkiego poczyniło w tej dziedzinie duży postęp w stosunku do lat ubiegłych. Dziś już niewiele zakładów włókienniczych notuje przestoje z tytułu braku surowców. Nie oznacza to jednak, że wszystko w zaopatrzeniu surowcowym dzieje się bezkolizyjnie. Tak, na przykład, do dziś powszechnie występuje zjawisko nierytmiczności dostaw krajowych włókien chemicznych, a zwłaszcza anilany, przy czym zastrzeżenia budzi również jakość niektórych włókien chemicznych.</u>
          <u xml:id="u-104.7" who="#StanisławJędras">Zjawiskiem rzutującym na rytmiczność produkcji jest także opracowywanie planów. W Zjednoczeniu Przemysłu Bawełnianego, na przykład, planowana na kwiecień bieżącego roku produkcja towarowa była niższa o 5,3% od produkcji planowanej na marzec. Podobnie ustalało swoje plany wiele zjednoczeń i przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-104.8" who="#StanisławJędras">Nierytmiczność produkcji, której przykładów można wiele przytoczyć, wywołuje szereg skutków ujemnych w działalności przedsiębiorstw. Przede wszystkim — nierytmiczna produkcja jednych przedsiębiorstw wprowadza zaburzenia w terminowym przebiegu wytwarzania w innych przedsiębiorstwach, wprowadza zakłócenia w organizacji pracy dostawców i odbiorców. Zakłócenia te mają w wielu przypadkach zasięg bardzo szeroki: od dezorganizacji pracy, po straty materialne. Takim zjawiskiem są kary umowne za nieterminowe dostawy produkcji, które stanowią poważne źródło pomniejszania planowanej akumulacji, zagrażając tym samym realności planu akumulacji całego resortu.</u>
          <u xml:id="u-104.9" who="#StanisławJędras">O konieczności zasadniczej zmiany w tej dziedzinie wspomniał już mój przedmówca z Komisji Handlu Wewnętrznego. Brak rytmiczności prowadzi również do dezorganizacji pracy między poszczególnymi ogniwami procesu produkcyjnego, a ponadto powoduje obniżanie jakości wytwarzanych wyrobów. W samych tylko Prudnickich Zakładach Przemysłu Bawełnianego straty wywołane złą jakością wyrobów wytwarzanych w okresach szturmowej produkcji wyniosły 1.421 tys. zł w pierwszym półroczu bieżącego roku, wobec 1.108 tys. zł strat poniesionych przez te zakłady w drugim półroczu ubiegłego roku.</u>
          <u xml:id="u-104.10" who="#StanisławJędras">Wymieniłem tylko niektóre przyczyny i skutki nierytmiczności produkcji. Problem ten jest przedmiotem wnikliwych badań i wniosków zakładowych komisji usprawnienia procesów organizacyjnych, które działają już w oparciu o uchwały ostatniego, VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-104.11" who="#StanisławJędras">Realizacja uchwał VII Plenum, które spotkały się z dużym zrozumieniem i aprobatą załóg i samorządów robotniczych, przyczyni się niewątpliwie do usprawnienia organizacji pracy i produkcji, a także wpłynie na bardziej rytmiczną, niż dotychczas, produkcję przemysłu włókienniczego.</u>
          <u xml:id="u-104.12" who="#StanisławJędras">Chodzi także o to, aby Ministerstwo Przemysłu Lekkiego i podległe mu zjednoczenia aktywnie ustosunkowały się do wyników i wniosków komisji zakładowych, aby umiejętnie wykorzystały i rozpowszechniały doświadczenia i dobre przykłady prawidłowej organizacji pracy przodujących przedsiębiorstw i zakładów tegoż przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-104.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma sekretarz, poseł Andrzej Żabiński dla odczytania komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#AndrzejŻabiński">Posiedzenie Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego odbędzie się w dniu dzisiejszym w sali nr 70 (Dom Poselski) — bezpośrednio po zarządzeniu przerwy Obiadowej w obradach Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#ZenonKliszko">Zarządzam przerwę obiadową do godziny 16.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 35 do godz. 16 min. 05).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#JanKarolWende">Wznawiam posiedzenie. Kontynuujemy debatę budżetową.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#JanKarolWende">Głos zabiorze poseł Jerzy Szukała.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#JerzySzukała">Wysoki Sejmie! Pragnę przedstawić niektóre uwagi dotyczące gospodarki leśnej na tle jej obecnej i przyszłej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#JerzySzukała">W debacie generalnej nad projektem planu 5-letniego mówił o niektórych aspektach tego problemu przewodniczący Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego poseł Bronisław Drzewiecki. W dniu dzisiejszym przemawiał także na ten temat poseł Sadowski.</u>
          <u xml:id="u-109.2" who="#JerzySzukała">Swoje uwagi traktuję jako nawiązanie do tego tematu.</u>
          <u xml:id="u-109.3" who="#JerzySzukała">Znaczenie lasu dla rozwoju gospodarki i kultury kraju jest na ogół powszechnie znane i uznawane przez społeczeństwo. Pomimo dużych osiągnięć w rozwoju leśnictwa, przemysłu drzewnego i papierniczego w XX-leciu Polski Ludowej, realizowanych w trudnych warunkach, aktualny stan gospodarczy tych branż nie stwarza nastrojów do pełnego zadowolenia. W obecnych warunkach coraz wyraźniej rysuje się podstawowy i bardzo trudny problem zaspokojenia wzrastającego zapotrzebowania społeczeństwa na drewno i inne produkty lasu.</u>
          <u xml:id="u-109.4" who="#JerzySzukała">Nie możemy też zapominać o wpływie lasu i jego związku z warunkami produkcyjno-przyrodniczymi rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-109.5" who="#JerzySzukała">Uchwała IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w zakresie leśnictwa określiła wyraźnie niektóre główne zadania. Jako najważniejsze uznano:</u>
          <u xml:id="u-109.6" who="#JerzySzukała">— podnoszenie produktywności lasów przez zwiększenie zapasu i przyrostu,</u>
          <u xml:id="u-109.7" who="#JerzySzukała">— konieczność intensyfikacji gospodarki leśnej przez zwiększenie i polepszenie zabiegów hodowlanych, — zalesianie nieużytków i wprowadzanie zadrzewień,</u>
          <u xml:id="u-109.8" who="#JerzySzukała">— stopniowe ograniczanie wyrębu lasów do rozmiarów nie przekraczających przeciętnego przyrostu rocznego,</u>
          <u xml:id="u-109.9" who="#JerzySzukała">— większe wykorzystanie odpadów drewna i walka o jego oszczędne zużycie,</u>
          <u xml:id="u-109.10" who="#JerzySzukała">— planowe rozwijanie mechanizacji prac w gospodarce leśnej, rozbudowę dróg i osad leśnych oraz obniżanie kosztów ich wykonawstwa.</u>
          <u xml:id="u-109.11" who="#JerzySzukała">Te słuszne i głęboko uzasadnione gospodarczo zadania wynikają z bieżących i perspektywicznych potrzeb naszej gospodarki narodowej, z jej stale rosnącego zapotrzebowania na jeden z podstawowych surowców, jakim jest drewno.</u>
          <u xml:id="u-109.12" who="#JerzySzukała">Uchwały IV Zjazdu dotyczące leśnictwa są dalekowzroczne i będą one aktualne w dalszej perspektywie. Wynika to z cyklu produkcyjnego w leśnictwie, który, jak wszystkim wiadomo, wynosi kilkadziesiąt lat.</u>
          <u xml:id="u-109.13" who="#JerzySzukała">Gospodarstwo leśne jest jedną z gałęzi gospodarki narodowej i w całości podlegać powinno ogólnym zasadom gospodarki socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-109.14" who="#JerzySzukała">Celem socjalistycznego gospodarstwa leśnego powinno być ciągłe zaspokajanie rosnących potrzeb państwa i ludności w drewno, na podstawie planowego i racjonalnego uzyskiwania oraz reprodukcji całości bogactw lasu, przy uwzględnieniu potrzeb wszystkich gałęzi gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-109.15" who="#JerzySzukała">Istnieje więc potrzeba stosowania także w leśnictwie socjalistycznej rozszerzonej reprodukcji, wykorzystania produkcyjnego całej produkcji leśnej i otrzymywania z niej stale zwiększającej się ilości i jakości drewna.</u>
          <u xml:id="u-109.16" who="#JerzySzukała">Ekonomiści oceniają, że minimalne potrzeby surowcowe naszej gospodarki wzrosną w 2000 roku do 30 mln m3 drewna rocznie; a więc w ciągu trzydziestu paru lat produktywność naszych lasów powinna wzrosnąć blisko 2-krotnie.</u>
          <u xml:id="u-109.17" who="#JerzySzukała">Biorąc pod uwagę wolne tempo dojrzewania drzewostanów i w obecnych warunkach ograniczony jeszcze wpływ człowieka, jest to zadanie bardzo trudne, ale możliwe do osiągnięcia.</u>
          <u xml:id="u-109.18" who="#JerzySzukała">Rozumiejąc w pełni niemożność przeznaczenia obecnie większych środków, niż to założono w planie 5-letnim, na intensyfikację gospodarki leśnej, należy do maksimum wykorzystać istniejące środki i rezerwy tkwiące w tej gospodarce i przygotować warunki do intensywniejszej realizacji określonych zadań w niedalekiej przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-109.19" who="#JerzySzukała">Sądzić należy, że przyznanie na wniosek sejmowej Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego dodatkowo 150 mln zł jest tylko symbolicznym uznaniem potrzeb inwestycyjnych gospodarki leśnej w bieżącym planie 5-letnim. Jest to tylko pierwszy krok, za którym w przyszłych pięciolatkach powinny być poczynione następne, ponieważ nie możemy na dłuższą metę utrzymywać reprodukcji zawężonej w leśnictwie, a efektywność nakładów inwestycyjnych porównywać z nieporównywalną efektywnością w innych działach.</u>
          <u xml:id="u-109.20" who="#JerzySzukała">Dotychczas efekty produkcyjne leśnictwa, przy niskich nakładach bieżących i inwestycyjnych, są osiągane głównie kosztem nadmiernych wyrębów. Taka realizacja polityki w stosunku do leśnictwa nie może dać w perspektywie pozytywnych efektów i może doprowadzić do zmniejszania i tak niskiej produktywności naszych lasów oraz pogłębienia narastającego deficytu drewna.</u>
          <u xml:id="u-109.21" who="#JerzySzukała">Trzeba więc w miarę możliwości państwa zmniejszać w następnych pięciolatkach dysproporcje między znaczeniem gospodarki leśnej a wielkością środków przeznaczonych na jej rozwój.</u>
          <u xml:id="u-109.22" who="#JerzySzukała">Bieżące uwagi i postulaty do realizacji zadań w 1967 r. ograniczyłbym do kilku propozycji, zasługujących, wydaje mi się, na rozważenie. Są poważne rezerwy w dziedzinie uprawy gatunków szybko rosnących, na przykład, topoli. Niestety, resort leśnictwa systematycznie, nie w pełni wykonuje zadania w tej dziedzinie; rezerwy sięgające około 4–5 mln m3 tkwią też w pozyskaniu i wykorzystaniu drobnicy, drewna liściastego, świeżej karpiny, odpadów przemysłowych; tkwią one także w oszczędnej gospodarce drewnem. Program w tej dziedzinie powinien być jak najszybciej uzgodniony między resortami i wejść do realizacji jako obowiązujący.</u>
          <u xml:id="u-109.23" who="#JerzySzukała">Niektóre z tych rezerw mogą być lepiej wykorzystane bez dodatkowych środków inwestycyjnych. Należałoby także rozważyć możliwość przyspieszenia budowy fabryki płyt pilśniowych w Krośnie. Nie może być też dalej tolerowana nieterminowa realizacja zadań inwestycyjnych w przemyśle drzewnym i celulozowo-papierniczym.</u>
          <u xml:id="u-109.24" who="#JerzySzukała">Przy stałej trosce ze strony kierownictwa resortu i całej administracji lasów państwowych o poprawę warunków socjalno-bytowych kadry robotników leśnych i inżynieryjno-technicznych, realizacja zadań gospodarczych leśnictwa w 1967 r. ma szansę przynieść lepsze efekty ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-109.25" who="#JerzySzukała">Warunki pracy w leśnictwie, jak powszechnie wiadomo, są bardzo ciężkie, a warunki bytowe nie są najlepsze.</u>
          <u xml:id="u-109.26" who="#JerzySzukała">Zadania pozyskania drewna i inne prace leśne muszą być wykonywane bez względu na warunki atmosferyczne w okresie jesienno-zimowym. Dlatego kompetentne organy państwowe powinny ponownie i wnikliwie rozważyć dezyderat Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, dotyczący Objęcia drwali pierwszą kategorią zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-109.27" who="#JerzySzukała">Władze powinny w dalszym ciągu mieć na uwadze trudną sytuację niektórych grup pracowników gospodarki leśnej. Celowe jest także precyzyjne sformułowanie przepisów dotyczących szkód łowieckich i odszkodowań, ponieważ w tej sprawie ilość skarg i wniosków ze strony rolników zgłaszanych na spotkaniach poselskich wydaj e się nienormalna, a środki na ten cel przeznaczane przez państwo nie zawsze są wykorzystywane. Nawiasem mówiąc, zwierzyna łowna nie chce uznawać limitów przyznawanych na odszkodowania poszczególnym nadleśnictwom.</u>
          <u xml:id="u-109.28" who="#JerzySzukała">W miarę możliwości należałoby w trakcie realizacji planu przeznaczyć dodatkowe środki na remonty kapitalne ze względu na dekapitalizację majątku trwałego, będącego w posiadaniu administracji lasów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-109.29" who="#JerzySzukała">Wydaje się też celowe przyspieszenie prac resortu nad projektem nowej ustawy o państwowym gospodarstwie leśnym, odpowiadającej wymogom postępu i nowoczesności. Aktualnie obowiązująca ustawa pochodzi z 1949 r.</u>
          <u xml:id="u-109.30" who="#JerzySzukała">Kończąc, pragnę stwierdzić, że mimo zgłoszonych uwag i wniosków na przyszłość, zadania projektu planu na rok 1967 w dziedzinie leśnictwa i przemysłu drzewnego odpowiadają obecnym możliwościom naszej gospodarki i jako takie zasługują na akceptację.</u>
          <u xml:id="u-109.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#JanKarolWende">Głos ma posłanka Bolesława Maciejewska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#BolesławaMaciejewska">Wysoki Sejmie! Poprawa warunków sanitarnych to jest temat ogromnie szeroki, ja skoncentruję się tylko na małym odcinku.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#BolesławaMaciejewska">Wielkie osiągnięcia i dorobek lat powojennych naszego ustroju przysłaniają drobne utrapienia dnia codziennego, które mogą być częściowo lub całkowicie wyeliminowane.</u>
          <u xml:id="u-111.2" who="#BolesławaMaciejewska">Chciałabym wskazać na kilka niepokojących zjawisk z zakresu sanitarnego w urzędach, lokalach użyteczności publicznej i środkach lokomocji. Jeśli chodzi o hotele, restauracje i kawiarnie najwyższej kategorii, to pozornie można by sądzić, że warunki sanitarne są bez zarzutu. Gorzej natomiast przedstawia się ta sprawa, gdy zajrzymy za kulisy zaplecza gospodarczego, do umywalni, toalet i innych urządzeń sanitarnych. Gdybyśmy chcieli zaszeregować te lokale do właściwej kategorii z punktu widzenia sanitarnego, to w wielu przypadkach kategorie „S” lub I powinny być przemianowane do kategorii II lub III.</u>
          <u xml:id="u-111.3" who="#BolesławaMaciejewska">O wiele gorzej przedstawiają się warunki sanitarne lokali niższych kategorii, gdzie — zaznaczam — przepływ ludzi jest bardzo duży. Stan tych urządzeń jest często nawet żenujący. Szczególną uwagę należy także zwrócić na wiejskie placówki handlowe.</u>
          <u xml:id="u-111.4" who="#BolesławaMaciejewska">Pasażerowie podróżujący pierwszą klasą, korzystają z warunków komunikacyjnych najlepszych, natomiast przeciętny obywatel, a takich jest większość, odbywa podróże w trudnych warunkach. Nie spotkałam przypadku, żeby podczas jazdy w pociągach dalekobieżnych, obsługa techniczno-porządkowa zajmowała się utrzymaniem czystości w wagonach. Czytałam natomiast przed paroma miesiącami o planowanym zorganizowaniu służby stewardes kolejowych.</u>
          <u xml:id="u-111.5" who="#BolesławaMaciejewska">Nie bardzo rozumiem więc, dlaczego konsumenci, kuracjusze, wczasowicze, pasażerowie korzystający z lokali, urządzeń i środków użyteczności publicznej niższej kategorii z góry mają być skazani na niehigieniczne warunki i niewygody.</u>
          <u xml:id="u-111.6" who="#BolesławaMaciejewska">Jestem przekonana, że przy odpowiednim nastawieniu i dobrej organizacji kierownictwa instytucji i przedsiębiorstw, i oczywiście właściwej świadomości obywatelskiej, braki sanitarne można szybko usunąć.</u>
          <u xml:id="u-111.7" who="#BolesławaMaciejewska">Nie są nawet konieczne dodatkowe koszty, a często nawet zmniejszając administrację, można zwiększyć personel gospodarczo-porządkowy, który mógłby częściej, lepiej i dokładniej spełniać swoje zadania.</u>
          <u xml:id="u-111.8" who="#BolesławaMaciejewska">Postęp w tym względzie można by szybciej osiągnąć, zwiększając kontrole przeprowadzane przez służbę sanitarno-epidemiologiczną; z kontroli tych należy wyciągać daleko idące wnioski, trzeba upominać, uderzać po kieszeni, a nawet stosować inne, bardziej ostre konsekwencje karne.</u>
          <u xml:id="u-111.9" who="#BolesławaMaciejewska">Jesteśmy jednym z niewielu krajów w Europie, w którym odbył się kongres kultury. To bardzo zobowiązuje. Poprawa warunków sanitarnych jest potrzebna nam wszystkim, jest potrzebna całemu społeczeństwu.</u>
          <u xml:id="u-111.10" who="#BolesławaMaciejewska">Inną plagą, zatruwającą życie codzienne, jest rozpowszechniony alkoholizm. Od rana do następnego rana można spotkać zamroczonych, pół pijanych, pijanych, bardzo młodych, młodych i dorosłych. Piwo, wino, wódka płyną strumieniami w mieście i jeszcze bardziej na wsi. Nierzadko na budowie, a nieraz w pracy.</u>
          <u xml:id="u-111.11" who="#BolesławaMaciejewska">W ostatnich dniach, jako pedagog, zetknęłam się z młodym Kanadyjczykiem, który będzie odbywał studia wyższe w Poznaniu. Zapytany o wrażenia w Polsce, wyrażał się bardzo, bardzo pozytywnie, lecz zaznaczył, że tylu pijanych w tak krótkim czasie nie widział nigdzie. A wiemy, że pijak powoduje nieszczęśliwe wypadki w pracy, pijak zabija ludzi prowadząc samochód, pijak katuje żonę i dzieci, pijak niejednokrotnie wytwarza braki w produkcji. Mimo istniejącej ustawy o zwalczaniu alkoholizmu i akcji podejmowanych przez środki masowego przekazu, plaga pijaństwa szerzy się w dalszym ciągu. Zapytajmy, dlaczego?</u>
          <u xml:id="u-111.12" who="#BolesławaMaciejewska">Środki wychowawcze stosowane wobec młodzieży szkolnej, studentów i młodzieży wstępującej do zakładów pracy okazują się mało skuteczne. Bezkarnie piją i postępują niezgodnie z normami społecznie obowiązującymi dorośli, a młodzi łatwo idą w ich ślady. I dlatego jest konieczna konsekwentniejsza działalność społeczna związków zawodowych, organizacji młodzieżowych i organizacji politycznych wśród swoich członków, energiczniejsze sankcje administracyjne i surowsze wyroki sądowe.</u>
          <u xml:id="u-111.13" who="#BolesławaMaciejewska">Pochodowi alkoholizmu trzeba stanowczo przegrodzić drogę. To jest wielki problem ogólnospołeczny.</u>
          <u xml:id="u-111.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Stahisław Heidner.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#StanisławHeidner">Wysoki Sejmie! Założony w projekcie planu gospodarczego na rok 1967 program dalszego wszechstronnego rozwoju gospodarki narodowej uwzględnia znacznie zwiększone zadania w zakresie usług transportowych oraz wzrost ilości i jakości usług świadczonych przez łączność społeczeństwu i gospodarce narodowej — Znacznie większe zadania oraz wysokie środki stawiane do dyspozycji resortów komunikacji i łączności wymagają przede wszystkim dalszej poprawy zarządzania i organizacji pracy, śmielszego wdrażania postępu technicznego, a także dalszego znacznego wzrostu kwalifikowanych kadr.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#StanisławHeidner">Przewiduje się, że w roku bieżącym, między innymi plan ładunków kolejami normalnotorowymi zostanie wykonany w 100,6% to jest o 2 min ton powyżej założeń planu. Plan przewozów transportu samochodowego PKS zostanie również w pełni wykonany, pomimo poważnych zakłóceń w dostawie planowanych ilości taboru ciężarowego. Przewozy pasażerów transportem samochodowym wykonane zostaną powyżej założeń planu o około 7,4%, to jest około 63 mln osób. Przewozy pasażerów kolejami normalnotorowymi nie osiągną wprawdzie planowanego poziomu, jednakże potrzeby przewozowe w tym zakresie zostaną całkowicie zaspokojone. Podobnie jak w latach ubiegłych, również w roku bieżącym załadunek masy towarowej na kolejach normalno-torowych charakteryzował się dużą nierównomiernością, co przy istniejącym braku rezerw potencjału przewozowego stanowi poważne utrudnienie pracy kolei. Transport lotniczy również wykonuje swoje zadania przewozowe z nadwyżką.</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#StanisławHeidner">W pełni w zasadzie zostanie również wykonany roczny plan remontów nawierzchni kolejowej i dróg kołowych oraz zadania zakładów zaplecza przemysłowo-remontowego i budowlanego transportu.</u>
          <u xml:id="u-113.3" who="#StanisławHeidner">Narodowy Plan Gospodarczy na rok 1967 oraz założenia na rok 1968 stawiają nowe zwiększone zadania przed wszystkimi rodzajami transportu. Koleje mają przewieźć więcej, niż w roku bieżącym, ładunków o 11 mln ton, pasażerów o około 50 mln osób. Transport samochodowy PKS przewiezie więcej ładunków o 10,4 mln ton, pasażerów o 84 mln osób. Transport lotniczy ma przewieźć więcej o 119 tys. osób, to jest o 25%.</u>
          <u xml:id="u-113.4" who="#StanisławHeidner">Wzajemny układ wskaźników zapowiada dalszą poprawę ogólnego systemu komunikacyjnego poprzez szybsze tempo rozwoju transportu samochodowego niż kolejowego. Kolej jednak pozostanie nadal podstawowym rodzajem transportu, którego udział w ogólnych przewozach towarowych, wyrażony w pracy przewozowej, wyniesie w 1967 r. ponad 85%.</u>
          <u xml:id="u-113.5" who="#StanisławHeidner">Poza omówionym wzrostem zadań ilościowych, przed resortem komunikacji stoi trudne zadanie poprawy jakości świadczonych usług, przede wszystkim przez zwiększenie bezpieczeństwa i regularności ruchu, wzrost wygody podróżowania oraz zwiększenie szybkości przewozów pasażerów i towarów.</u>
          <u xml:id="u-113.6" who="#StanisławHeidner">W transporcie kolejowym w ramach realizacji programu modernizacji trakcji zakłada się w 1967 r. dalszą elektryfikację 327 km linii, w wyniku czego w ruchu lewarowym udział przewozów tą trakcją wzrośnie o 6,3%. Modernizacja linii kolejowych realizowana będzie drogą inwestycji w zakresie zabezpieczenia ruchu i łączności oraz kapitalnych remontów linii kolejowych. Zakłada się zainstalowanie urządzeń samoczynnego hamowania pociągów na ponad 1000 km linii. Modernizacja taboru wagonowego i trakcyjnego kolei następować będzie zarówno w wyniku dostaw nowoczesnych wagonów towarowych i osobowych oraz środków trakcyjnych, jak i wyposażenia posiadanego parku wagonowego w nowoczesne urządzenia. Na planowane w 1967 r. dostawy 5.600 wagonów towarowych — 4.300 wagonów będą stanowiły wagony 4-osiowe o dużej ładowności.</u>
          <u xml:id="u-113.7" who="#StanisławHeidner">Modernizacja istniejącego parku wagonowego musi być przeprowadzona przede wszystkim poprzez wymianę łożysk ślizgowych na toczne, wyposażenie wagonów w nowoczesne urządzenia hamulcowe, wymianę i rekonstrukcję zderzaków oraz wzmocnienie sprzęgów wagonowych.</u>
          <u xml:id="u-113.8" who="#StanisławHeidner">W zakresie dostaw taboru do przewozu podróżnych kolej otrzyma w 1967 r. 457 jednostek taborowych. Sprawa maksymalnego zwiększenia dostaw dla PKP wagonów osobowych do przewozu podróżnych jest w dalszym ciągu problemem pierwszoplanowym, bowiem w 1967 r. i w latach następnych, na liniach kolejowych kursować będzie jeszcze około 4 tys. wagonów osobowych o drewnianej konstrukcji nadwozia, które powinny być w miarę możliwości jak najszybciej wycofane z eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-113.9" who="#StanisławHeidner">Według założeń planu Polskie Koleje Państwowe otrzymają w przyszłym roku 97 loko motyw elektrycznych, 51 zespołów 3-wagonowych oraz 180 lokomotyw spalinowych różnych mocy, w tym tylko 40 lokomotyw nadających się do pracy pociągowej, pochodzących z importu, o mocy ód 2 tys. do 2.100 KM. Przy uwzględnieniu skreśleń parowozów, zapewni to wprawdzie zbilansowanie zdolności przewozowej środków trakcyjnych z potrzebami przewozowymi, jednak nie zabezpieczy jeszcze dostatecznych rezerw trakcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-113.10" who="#StanisławHeidner">Niech mi będzie wolno postulować z tej wysokiej trybuny pod adresem Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego o wzmożenie wysiłków w celu skonstruowania lokomotywy spalinowej dużej mocy oraz rozpoczęcie jej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-113.11" who="#StanisławHeidner">Transport samochodowy PKS otrzyma w 1967 r. około 3.500 samochodów ciężarowych oraz 2.200 autobusów. W związku z tym dalszej poprawie powinny ulec podstawowe wskaźniki techniczno-eksploatacyjne, a zwłaszcza wykorzystanie taboru. W 1967 r. w porównaniu z przewidywanym wykonaniem roku bieżącego, nastąpi wzrost napraw pojazdów samochodowych w zakładach zgrupowanych w zjednoczeniu zaplecza technicznego motoryzacji. W strukturze napraw samochodów ciężarowych wzrośnie przede wszystkim udział napraw samochodów ciężkich typów, zwiększy się również potencjał w zakresie obsługi technicznej samochodów. Wartość usług motoryzacyjnych „TOS”, opłacanych bezpośrednio przez ludność, wzrośnie w porównaniu z rokiem bieżącym o ponad 20%.</u>
          <u xml:id="u-113.12" who="#StanisławHeidner">Rozwój transportu samochodowego i motoryzacji kraju wymaga rozbudowy i modernizacji dróg kołowych. W 1967 r. zakłada się, między innymi, wykonanie kapitalnych remontów dróg na długości prawie 5,5 tys. km, to jest około 200 km więcej niż w roku bieżącym oraz ponad 31 tys. metrów bieżących mostów. Ogólne nakłady na kapitalne remonty dróg w planie 1967 r. są większe od wykonania w roku bieżącym o ponad 14%. Ponadto, w ramach planu inwestycyjnego w 1967 r. Oddanych zostanie do użytku około 120 km nowo wybudowanych i przebudowanych dróg państwowych oraz około 1.100 metrów mostów i wiaduktów.</u>
          <u xml:id="u-113.13" who="#StanisławHeidner">Alby stworzyć warunki umożliwiające wykonanie zwiększonych zadań przewozowych oraz osiągnięcie założonej poprawy jakości prac transportu w 1967 r., główna uwaga resortu — zdaniem Komisji — powinna być skoncentrowana przede wszystkim na rekonstrukcji techniczno-organizacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-113.14" who="#StanisławHeidner">Obok rozbudowy potencjału przewozowego zwiększenie efektywności pracy transportu powinno nastąpić na drodze usprawnień organizacyjnych nie wymagających nakładów inwestycyjnych, a zwłaszcza poprzez:</u>
          <u xml:id="u-113.15" who="#StanisławHeidner">— zwiększenie koncentracji pracy przewozowej na liniach zelektryfikowanych oraz pracy rozrządowej na stacjach wyposażonych w nowoczesne urządzenia;</u>
          <u xml:id="u-113.16" who="#StanisławHeidner">— wzrost koncentracji taboru samochodowego w mniejszej ilości gospodarstw;</u>
          <u xml:id="u-113.17" who="#StanisławHeidner">— rozwój regularnych linii towarowych (samochodowych).</u>
          <u xml:id="u-113.18" who="#StanisławHeidner">Wysoki Sejmie! Zapotrzebowanie ma usługi pocztowe i telekomunikacyjne, radiowe i telewizyjne świadczone przez resort łączności rośnie z każdym rokiem i koncentruje się w ośrodkach wiejskich i miejskich.</u>
          <u xml:id="u-113.19" who="#StanisławHeidner">W tym aspekcie na pierwszy plan wysuwa się problem podniesienia jakości usług. Resort łączności podjął w roku bieżącym i kontynuować będzie w latach następnych poważne kroki zmierzające do lepszej i sprawniejszej obsługi najszerszych kręgów zleceniodawców tych usług.</u>
          <u xml:id="u-113.20" who="#StanisławHeidner">Rozszerzą się możliwości opłacania abonamentu radiowo-telewizyjnego w kioskach „Ruchu”. Innowację tę wprowadzono w roku bieżącym z powodzeniem w Warszawie i od 1967 r. rozszerzona zostanie na wszystkie miasta wojewódzkie i miasta liczące ponad 100 tys. mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-113.21" who="#StanisławHeidner">Duże znaczenie ma rozszerzenie czynności placówek PKO w zakresie przyjmowania wpłat na rachunek Narodowego Banku Polskiego, realizowanych dotychczas przy Okienkach pocztowych (na przykład wpłaty ratalne ORS, przedpłaty za energię elektryczną i gaz, wpłaty za abonament telefoniczny).</u>
          <u xml:id="u-113.22" who="#StanisławHeidner">Praktycznie równa się to zwiększeniu ilości okienek pocztowych co najmniej o 8.500, tyle bowiem w kraju czynnych jest placówek PKO.</u>
          <u xml:id="u-113.23" who="#StanisławHeidner">Do poprawy warunków obsługi powinno przyczynić się planowane na przyszły rok uruchomienie 83 nowych placówek pocztowo-telekomunikacyjnych, w tym 36 na terenie wiejskim. Pozwoli to na osiągnięcie pod koniec przyszłego roku 5.300 placówek na wsi i około 2 tys. w mieście.</u>
          <u xml:id="u-113.24" who="#StanisławHeidner">Główny wysiłek resortu łączności powinien być skierowany, podobnie jak w latach ubiegłych, na rozwój telefonii miejscowej, gdzie szczególnie szybko rośnie zapotrzebowanie na urządzenia i usługi.</u>
          <u xml:id="u-113.25" who="#StanisławHeidner">Z poważniejszych central miejscowych, które uruchomione zostaną w przyszłym roku wymienić należy: centrale automatyczne w Warszawie o pojemności Około 15 tys. numerów, w Gdańsku-Wrzeszczu, Lublinie i Białymstoku po 2 tys. numerów. W ramach kompleksowego planu zautomatyzowano już ruch w takich relacjach, jak: Olsztyn-Warszawa, Bydgoszcz-Warszawa oraz Rzeszów-Kraków.</u>
          <u xml:id="u-113.26" who="#StanisławHeidner">Podstawowe zadania zawarte w planie rozwoju nauki i techniki na lata 1967–1968 przewidują dalszą automatyzację i półautomatyzację ruchu międzymiastowego, a zwłaszcza w tak zwanym systemie miasto-miasto.</u>
          <u xml:id="u-113.27" who="#StanisławHeidner">Na rozwój sieci nadawczej radia i telewizji przeznacza się w 1967 r. Około 154 mln zł, co stanowi 13,4% ogólnych nakładów resortów.</u>
          <u xml:id="u-113.28" who="#StanisławHeidner">W przyszłym roku uruchomi się 7 nowych nadajników radiofonicznych o łącznej mocy 164 KW, w tym 3 nadajniki ultrakrótkofalowe o mocy 12 KW. Należy zaznaczyć, że rozwój sieci nadajników ultrakrótkofalowych odbywa się zgodnie z planem i sieć ta obejmuje już blisko 70% powierzchni kraju. Pod koniec przyszłego roku nadajniki te, poza Łodzią, zainstalowane powinny być na terenie wszystkich województw.</u>
          <u xml:id="u-113.29" who="#StanisławHeidner">Rozszerza się sieć linii radiowych i łącz telewizyjnych, przy czym na linii radiowej Łódź-Poznań zainstaluje się dla celów łączności 300 łączy telefonicznych.</u>
          <u xml:id="u-113.30" who="#StanisławHeidner">Osiągnięty potencjał urządzeń nadawczych radia i telewizji oraz troska o dobry odbiór programu wymagają odpowiedniej rozbudowy służb przeciwzakłóceniowych oraz wyposażenia ich w odpowiedni sprzęt.</u>
          <u xml:id="u-113.31" who="#StanisławHeidner">Przedstawione przeze mnie w dużym skrócie podstawowe zadania transportu i łączności oraz środki działania, mające na celu zabezpieczenie wykonania tych zadań, stanowić będą ważny etap w realizacji założeń rozwojowych transportu i łączności, przyjętych w bieżącym planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-113.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Maria Lipka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#MariaLipka">Wysoki Sejmie! O typie kultury stanowi jej wyposażenie materialne, organizacja i przede wszystkim techniczny charakter środków, dzięki którym posiada się i rozprowadza dobra kulturalne.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#MariaLipka">Dziś są to nowoczesne środki upowszechniania kultury, takie jak radio, telewizja, film oraz wielonakładowe, zwykle ilustrowane czasopisma i wydawnictwa. Środki te, a zwłaszcza radio i telewizja, to bierne uczestnictwo, to obcowanie z obrazem i słowem.</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#MariaLipka">Stąd też dużą rolę spełniają jeszcze tradycyjne środki takie, jak biblioteka, klub, świetlica, zespoły oświatowe i artystyczne, wymagające indywidualnego i czynnego zaangażowania.</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#MariaLipka">Książka bowiem służyć może szerzej i wszechstronniej ważnym potrzebom kulturalnym, niejednokrotnie związana jest z awansem społecznym jednostki. Książka jest i na długo pozostanie podstawowym instrumentem kształcenia i oświaty, dlatego też wiele miejsca zajęła w pracach Kongresu Kultury Polskiej. Mówiono wiele o książce, o jej roli, wytyczano dla niej drogi niekończącego się rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-115.4" who="#MariaLipka">Byłoby więc poważnym błędem, groźnym w skutkach, lekceważenie dotychczasowych instytucji kulturalnych, takich jak biblioteki, domy kultury, kluby, muzea, stowarzyszenia społeczno-kulturalne.</u>
          <u xml:id="u-115.5" who="#MariaLipka">Rozwój kultury i stałe pogłębianie kultury indywidualnej zależą i zależeć będą od stałego wzrostu ilości uczestników tej awangardowej działalności kulturalnej.</u>
          <u xml:id="u-115.6" who="#MariaLipka">Ważnym ogniwem w procesie upowszechnienia kultury są biblioteki powszechne. O ile można wyrazić zadowolenie z dobrej już pracy i stale uzupełnianej sieci bibliotek miast wojewódzkich, o tyle nie zawsze można spokojnie przejść nad zagadnieniem bibliotek w wielu powiatach, zwłaszcza bibliotek gromadzkich, które są w orbicie żywego zainteresowania społeczeństwa, tych bezpośrednich konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-115.7" who="#MariaLipka">Biblioteki, zwłaszcza na wsi, pracują w bardzo jeszcze trudnych war unikach lokalowych i są nie przystosowane do potrzeb bibliotekarza i czytelnika. Powszechnie jest wiadome, że często biblioteki spełniają funkcję ośrodka kultury w swym rejonie. Lokale warunkują pracę bibliotek, rozwój czytelnictwa, bezpośredniego korzystania z księgozbioru.</u>
          <u xml:id="u-115.8" who="#MariaLipka">Rozwój oświaty, coraz większy udział inteligencji w rozwoju gospodarczym i społecznym wsi wymaga organizowania bibliotek, które byłyby zbliżone do profilu bibliotek w miastach, a więc bibliotek połączonych z czytelnią.</u>
          <u xml:id="u-115.9" who="#MariaLipka">Podstawą działalności bibliotek jest księgozbiór. W województwie krakowskim wskaźnik książek na 1 mieszkańca w stosunku do przeciętnej ogólnopolskiej jest znacznie zaniżony. Wynosi on 1,21 dla województwa, a w tym 1,10 dla wsi, zaś w skali krajowej 1,33. Stan taki utrzymuje się ód kilku lat, budzi więc wśród działaczy kultury tego regionu coraz większe zaniepokojenie.</u>
          <u xml:id="u-115.10" who="#MariaLipka">Książka trafiająca do bibliotek powinna być oprawiona, gdyż w ten sposób przedłuża się jej żywot.</u>
          <u xml:id="u-115.11" who="#MariaLipka">Nowym instrumentem unowocześnienia życia kulturalnego na wsi stały się kluby „Ruchu” i kluby „Rolnika”. Nadały one pracy kulturalno-oświatowej bardziej kameralny charakter. Przyczyniły się do wzrostu czytelnictwa prasy i kolportażu książek i to jest chyba ich największą zasługą. Poprzez organizowanie wystaw reprodukcji malarskich wpływają one na podnoszenie smaku estetycznego mieszkańców wsi. Dzięki nim zaistniały na wsi sprzyjające warunki do wszechstronnego rozwijania życia kulturalnego.</u>
          <u xml:id="u-115.12" who="#MariaLipka">Jednak dynamiczny rozwój tych klubów usankcjonowany społecznym zapotrzebowaniem nie zawsze był w zgodzie z zasadami kultury ogólnej. Ponadto w dalszym ciągu w klubach otwartym problemem pozostaje sprawa kadry i jej dokształcania. Jeszcze zbyt często działalność w klubach ogranicza się do picia kawy czy oglądania tylko telewizji. Brak w nich podstawowych form pracy kulturalno-oświatowej.</u>
          <u xml:id="u-115.13" who="#MariaLipka">Również amatorski ruch artystyczny w działalności klubów nie znalazł pełnego zrozumienia. Ruch ten mimo swojej blisko stuletniej tradycji nie doczekał się jeszcze całościowej analizy. Udział w zespole amatorskim ma wszelkie cechy pracy społecznej, ponieważ członkowie zespołu nie tylko odtwarzają pewne wartości artystyczne dla swego środowiska, a tym samym je popularyzują, ale biorą aktywny udział w szerszym życiu społecznym swojej wsi. Dlatego też należy wzmóc wysiłki o nadanie mu nowego współczesnego kierunku, zwiększyć troskę o jakość propagowanych przez niego treści i wzbogacać formy artystycznego oddziaływania.</u>
          <u xml:id="u-115.14" who="#MariaLipka">Szczególne zadania wynikają tu dla powiatowych domów kultury, dla poradni, dla artystów zawodowych i dla twórców.</u>
          <u xml:id="u-115.15" who="#MariaLipka">Często brak środków materialnych na zakup strojów czy instrumentów muzycznych zmusza ten ruch do organizowania imprez czysto dochodowych, w związku z tym zespoły amatorskie dostosowują bardzo często swoje programy do gustów masowego odbiorcy. Czynią to przeważnie dlatego, aby zdobyte pieniądze przeznaczyć na opłacenie instruktora czy też zakup sprzętu.</u>
          <u xml:id="u-115.16" who="#MariaLipka">W odniesieniu do domów kultury zwyciężyła koncepcja, że powinny być one ośrodkami żywego ruchu umysłowego, instytucjami inspirującymi i wspomagającymi społeczny ruch kulturalny. Nie jest tajemnicą, że większość domów kultury roli tej jeszcze nie spełnia. Niedowład ich pracy wynika nie tylko z niewłaściwej organizacji wewnętrznej, ale także z niedostatecznego zainteresowania rad narodowych ich działalnością. Na razie ograniczają one swoją działalność do zaspokojenia potrzeb lokalnych, a powinny one wiązać się mocno z ruchem społecznym na wsi i obejmować swoim oddziaływaniem najdalsze zakątki powiatu.</u>
          <u xml:id="u-115.17" who="#MariaLipka">Rozwojowi artystyczno-ideowemu sztuki filmowej towarzyszy konieczność coraz bardziej dydaktycznego oddziaływania na społeczeństwo w zakresie wiedzy i kultury filmowej.</u>
          <u xml:id="u-115.18" who="#MariaLipka">Kina stały się przybytkiem prawdziwej sztuki. Filmy psychologiczne i o zabarwieniu dokumentalnym są trudne w odbiorze dla przeciętnego widza na wsi. Dlatego też coraz częściej ze strony widzów występują pytania, dotyczące możliwości uzyskania porad i informacji. W związku z tym pracownicy kin, zwłaszcza na wsi, powinni w szerszym stopniu nawiązywać stałe kontakty z pozostałymi placówkami kulturalnymi, ze szkołami, powinni włączać się do ogólnego planu działania kulturalno-oświatowego poszczególnych środowisk.</u>
          <u xml:id="u-115.19" who="#MariaLipka">Wiele kin wiejskich pracuje w ograniczonym rozmiarze godzin i nie we wszystkie dni w tygodniu. Wydaje się, że poza projekcją powinny one służyć do organizowania imprez kulturalnych i oświatowych, ekspozycji wystaw itd., czyli mogą być wykorzystane na cele ogólno-kulturalne.</u>
          <u xml:id="u-115.20" who="#MariaLipka">Ponadto zachodzi pilna potrzeba modernizacji kin wiejskich, przystosowania do projekcji filmowej wszelkiego rodzaju sal widowiskowych oraz wyposażenia ich w nowoczesne urządzenia techniczne, jak również stałe zwiększanie kin objazdowych, zwłaszcza kin przystosowanych do produkcji filmów panoramicznych.</u>
          <u xml:id="u-115.21" who="#MariaLipka">Jednym z podstawowych problemów upowszechniania kultury jest sprawa kadr. Na tym odcinku występują wciąż poważne trudności. Nie może się przyjąć zasada, aby do domów kultury, poradni, klubów mimo usilnych starań byli kierowani konsekwentnie absolwenci średnich i wyższych szkół artystycznych, uniwersytetów oraz dobrze przygotowani działacze. O ile w placówkach stopnia wojewódzkiego znajdują się pracownicy z wyższym wykształceniem, to kadra pracowników stopnia powiatowego i gromadzkiego pod tym względem przedstawia jeszcze wiele do życzenia. Jest wielu takich, którzy posiadają niższe wykształcenie niż średnie. Dotychczasowe formy szkolenia, a więc różnego rodzaju krótkoterminowe kursy, są tylko formą zastępczą wymagającą bardzo dużo czasu, równocześnie odrywają instytucje od właściwych zadań, jakie stoją przed poradnictwem. Niezwykle szybki rozwój nauki i techniki wymaga pracowników kultury o wszechstronnym przygotowaniu zawodowym i społecznym. Stosowanie półśrodków, zwłaszcza w wychowaniu człowieka dorosłego, czasem może przynieść i szkody społeczne.</u>
          <u xml:id="u-115.22" who="#MariaLipka">Wysoki Sejmie! Praktyczny sens rozwoju kultury widzieć należy nie tylko w nakreślaniu możliwie najbardziej konkretnych i realnych kierunków działania, lecz również i w tym, że wokół tych kierunków, zadań i pomysłów zespolimy jak najszerszy krąg działaczy kultury, w ogóle jak najwięcej ludzi zainteresowanych sprawami kultury.</u>
          <u xml:id="u-115.23" who="#MariaLipka">Tylko w takim układzie, w którym zadania rozwoju kultury staną w orbicie jak najszerszych zainteresowań i pełnego poparcia społecznego, możemy wiązać wiele nadziei na realizację założeń pianiu i budżetu w dziedzinie kultury.</u>
          <u xml:id="u-115.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Rudolf Szura.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#RudolfSzura">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Analiza projektu planu i budżetu na rok 1967 i założeń na rok 1968 w części dotyczącej resortu sprawiedliwości, dokonana przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości, pozwoliła bliżej zainteresować się problemem przestępczości nieletnich i oceną, W jakim stopniu przeznaczone w projekcie budżetu środki pozwolą na bardziej skuteczne przeciwdziałanie ternu zjawisku.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#RudolfSzura">W ciągu ostatnich lat stwierdza się wzrost ilości przestępstw dokonywanych przez nieletnich i aczkolwiek współczynnik przestępczości utrzymuje się na prawie nie zmienionym poziomie, ilość dokonywanych przestępstw w liczbach bezwzględnych wzrasta. Szczególny niepokój budzi to, że charakter i sposób popełnianych przestępstw jest coraz groźniejszy. Często dokonywane są one grupowo, a niektóre z nich popełniane były w szczególnie drastycznych okolicznościach, świadczących o głębokiej demoralizacji sprawców. Sprawcami tych najpoważniejszych przestępstw są przeważnie nieletni w wieku 16–17 lat, którzy nie uczą się, ani nigdzie nie pracują; natomiast wśród sprawców przestępstw drobnych znaczna większość to młodzież szkół podstawowych i zasadniczych, a nadto — stwierdzono istnienie współzależności między wynikami w nauce a moralnym wykolejaniem się nieletnich. To już w pewnym sensie determinuje rolę władz oświatowych i szkoły w zapobieganiu przestępczości wśród nieletnich. Jest to zagadnienie ogromnej doniosłości, stąd żywe nim zainteresowanie szerokich kręgów społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#RudolfSzura">W dyskusjach słusznie wskazuje się na potrzebę szeroko zakrojonej profilaktyki, mającej na celu zapobieganie procesowi wykolejania się nieletnich oraz przeprowadza się ocenę skuteczności stosowanych obecnie środków i metod zapobiegania demoralizacji.</u>
          <u xml:id="u-117.3" who="#RudolfSzura">Liczne organizacje, instytucje i organy ten postulat realizują i mają na tym polu pewne osiągnięcia. Tak np. Milicja Obywatelska w tym roku ujawniła wiele dzieci i młodzieży pozbawionych należytej opieki i zagrożonych demoralizacją, o czym zawiadomiła organy powołane do opieki nad nieletnimi. Wczesne bowiem wykrywanie młodzieży, która wymaga wzmożonej opieki i nadzoru jest ważnym elementem profilaktyki i w tej dziedzinie aktywny udział powinno wziąć całe społeczeństwo. Niedostateczne wyniki licznych poczynań profilaktycznych tkwią w braku ich koordynacji. Powoduje to nieraz marnowanie środków i wysiłku społecznego. Zachodzi więc pilna potrzeba powołania organu koordynującego działalność różnych resortów, instytucji i organizacji społecznych, zajmujących się sprawami młodzieży, w zapobieganiu przestępczości nieletnich. Organ taki przeprowadzałby badania dla ustalenia przyczyn sprzyjających wykolejaniu się nieletnich, ustalał środki i formy działalności prewencyjnej dla współdziałających na tym polu organów, instytucji i organizacji.</u>
          <u xml:id="u-117.4" who="#RudolfSzura">Głównym ogniwem pracy opiekuńczo-wychowawczej poza rodziną powinny być szkoły współpracujące z rodzinami w procesie wychowalnia i opieki nad dziećmi i młodzieżą. W pracy tej niezbędne jest współdziałanie nauczycieli z organizacjami społecznymi i młodzieżowymi, aktywnymi na terenie szkoły czy osiedla.</u>
          <u xml:id="u-117.5" who="#RudolfSzura">Mimo wielokierunkowych badań, trudno dać jednoznaczną i bezsporną odpowiedź na pytanie, co jest przyczyną wzrastającej przestępczości. Można jednak zaryzykować twierdzenie, że przestępczość nieletnich wynika głównie z warunków istniejących w środowisku. Poważny wpływ na wzrastającą liczbę przestępstw wśród nieletnich ma alkoholizm.</u>
          <u xml:id="u-117.6" who="#RudolfSzura">Dzieci pozbawione opieki, sieroty społeczne oraz dzieci zdemoralizowanych rodziców pozostawione w dotychczasowych środowiskach tworzą szczególnie podatną bazę przestępczości.</u>
          <u xml:id="u-117.7" who="#RudolfSzura">Wydaj e się rzeczą słuszną, by w wypadku potrzeby odizolowania nieletniego od środowiska, zamiast kierowania go do zakładu opieki zamkniętej, w szerszym zakresie korzystano z instytucji rodzin zastępczych. Za takim rozwiązaniem przemawiają zarówno względy wychowawcze, jak i ekonomiczne. Koszt utrzymania nieletniego w zakładzie jest znacznie wyższy od kosztów związanych z jego pobytem w rodzinie zastępczej, nie licząc kosztów ogólnych, wynikających z prowadzenia samej placówki opieki zamkniętej.</u>
          <u xml:id="u-117.8" who="#RudolfSzura">Trudność szerszego stosowania tej formy wychowania łączy się ze zbyt niską dla rodzin zastępczych odpłatnością, co zniechęca do przyjmowania nieletnich na wychowanie. Zachodzi pilna potrzeba rewizji stawek odpłatności, zabezpieczenia dla tej formy wychowawczej odpowiednich środków finansowych i organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-117.9" who="#RudolfSzura">Szczególne zadania wiążą się z młodzieżą, która się nie uczy i nie pracuje. Chodzi tu o młodzież, która ukończyła szkołę podstawową, a jeszcze nie podjęła pracy z jakichkolwiek przyczyn. Z tej bowiem grupy nieletnich rekrutują się w znacznej mierze sprawcy najpoważniejszych przestępstw. Ta młodzież powinna się znaleźć w centrum uwagi organu koordynującego, chodzi bowiem o to, by uchronić ją od demoralizacji.</u>
          <u xml:id="u-117.10" who="#RudolfSzura">W tym to kierunku winny być jak najszerzej wykorzystane możliwości stwarzane przez rozwój Ochotniczych Hufców Pracy. Znaczne możliwości rozwiązania tego problemu mogłyby dać dalsze przyzakładowe szkoły, przyuczające do różnych zawodów czy szkolenie uczniów w rzemiośle.</u>
          <u xml:id="u-117.11" who="#RudolfSzura">Obok szerokiej akcji profilaktycznej, doniosłą rolę w walce z przestępczością ma działalność sądów dla nieletnich przez stosowanie właściwych środków wychowawczo-poprawczych.</u>
          <u xml:id="u-117.12" who="#RudolfSzura">Obowiązuje tu zasada, by osiągnąć reedukację nieletniego przy wykorzystaniu przede wszystkim wszystkich środków wychowawczych o charakterze wolnościowym z pozostawieniem nieletniego w środowisku, przy ewentualnym dozorze kuratora sądowego czy inspektora społecznego. Wobec nieletnich bardziej zdemoralizowanych i recydywistów stosuje się umieszczenie sprawców przestępstw w zakładzie wychowawczym czy poprawczym. Wobec tych nieletnich można osiągnąć reedukację tylko w dostatecznej ilości odpowiednio wyposażonych zakładów poprawczych i wychowawczych.</u>
          <u xml:id="u-117.13" who="#RudolfSzura">Skuteczność tych poczynań zależy w poważnej mierze ód możliwości szybkiego umieszczenia nieletniego w zakładzie. Pozostawienie nieletniego, w stosunku do którego orzeczono umieszczenie w zakładzie, w dotychczasowym środowisku, sprzyja rozszerzaniu demoralizującego wpływu otoczenia rówieśników i powrotowi do przestępstwa.</u>
          <u xml:id="u-117.14" who="#RudolfSzura">Trzeba podkreślić, że obecna ilość, rozmieszczenie i wyposażenie tych zakładów nie są dostateczne, a plan i budżet na rok 1967 nie zapewniają zasadniczej poprawy.</u>
          <u xml:id="u-117.15" who="#RudolfSzura">Nieletni umieszczeni w zakładzie poprawczym stanowią element bardzo trudny pod względem wychowawczym. Należy przeto zwrócić uwagę na właściwy dobór i kwalifikacje kadr pedagogiczno-wychowawczych w tych zakładach.</u>
          <u xml:id="u-117.16" who="#RudolfSzura">Podstawą wychowania w zakładzie, jest wychowanie przez naukę i pracę oraz wdrażanie do współżycia społecznego i kulturalnego spędzania czasu wolnego od zajęć.</u>
          <u xml:id="u-117.17" who="#RudolfSzura">Żądania te spełniają szkoły zakładowe, warsztaty oraz internat. Część nieletnich, skazanych na zakład poprawczy, przebywa w grupach półwolnościowych, w których nieletni pracują w zakładach, a w godzinach wolnych od pracy — pozostają pod nadzorem wychowawców.</u>
          <u xml:id="u-117.18" who="#RudolfSzura">Ta forma reedukacji powinna być szerzej stosowana, zwłaszcza wobec braku dostatecznej ilości miejsc w zakładach poprawczych i odpowiednio urządzonych warsztatów.</u>
          <u xml:id="u-117.19" who="#RudolfSzura">Wobec szczególnie zdemoralizowanych jednostek, lekceważących wszelkie obowiązujące przepisy i zasady współżycia, odmawiających pracy czy nauki, należy zaostrzyć dyscyplinę i wyegzekwować obowiązek pracy społecznie użytecznej. Nie wolno dopuścić do sytuacji, by w pojęciu takich aspołecznych jednostek, mogło się ugruntować przekonanie, że można bez nauki i pracy żyć na koszt państwa czy społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-117.20" who="#RudolfSzura">Aby utrwalić osiągnięte wyniki w reedukacji nieletniego i uchronić go od ujemnego oddziaływania środowiska, do którego wraca, nieletni powinien być nadal otoczony należytą opieką postpenitencjarną, która stworzyłaby mu warunki nauki czy pracy. Opieka taka powinna trwać do osiągnięcia pełnoletności lub co najmniej 17 lat.</u>
          <u xml:id="u-117.21" who="#RudolfSzura">Formy organizacyjne tej szeroko zakrojonej pracy powinny być przedmiotem opracowania organu kierującego całością walki z przestępczością nieletnich.</u>
          <u xml:id="u-117.22" who="#RudolfSzura">Wysoki Sejmie! Poruszony przeze mnie z tej trybuny problem, aczkolwiek dotyczy tylko nieznacznej części naszej młodzieży, niemniej jednak jest problemem bolesnym i trudnym do rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-117.23" who="#RudolfSzura">Akcentując ten problem, z konieczności w formie bardzo ogólnikowej i skrótowej, pragnąłem wskazać na wagę zagadnienia i potrzebę jego rozwiązania w oparciu o działalność społeczną.</u>
          <u xml:id="u-117.24" who="#RudolfSzura">Szerokie współdziałanie organizacji społecznych i młodzieżowych, wspierających działalność państwa na tym odcinku, jest niezbędne dla Skutecznego zahamowania narastającego niebezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-117.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#JanKarolWende">Głos ma poseł Teodozja Borkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#BorkowskaTeodozja">Wysoki Sejmie! W swym wystąpieniu chciałam poruszyć dwa zagadnienia, nurtujące pracowników służby zdrowia: prawidłowość gospodarki lekami oraz zaopatrzenie placówek służby zdrowia w sprzęt medyczny.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#BorkowskaTeodozja">Od dłuższego czasu obserwuje się zjawisko coraz lepszego zaopatrzenia kraju w leki. Przemysł farmaceutyczny, „Palla”, „Herbapol”, spółdzielczość farmaceutyczna i inne wytwórnie na pierwszym miejscu stawiają potrzeby kraju, a na dalszym ekspert leków.</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#BorkowskaTeodozja">Przemysł farmaceutyczny od dłuższego czasu prowadzi wzmożone prace nad uruchomieniem produkcji antyimportowej, szczególnie leków psychotropowych oraz kontrastów.</u>
          <u xml:id="u-119.3" who="#BorkowskaTeodozja">W celu uzupełnienia brakujących asortymentów leków w kraju wykorzystuje się również możliwości importu z krajów socjalistycznych, ograniczając bez szkody dla społeczeństwa import z krajów kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-119.4" who="#BorkowskaTeodozja">Mimo że jakość leków krajowych jest coraz lepsza, w dalszym ciągu będą prowadzone prace nad podnoszeniem jakości leków i rozszerzaniem ich asortymentów. Prace te będą polegały na przeprowadzaniu doświadczeń nad przedłużeniem terminów trwałości leków, kontynuowaniem wszystkich systemów kontroli wyprodukowanych leków, przesunięciu części analiz do laboratoriów kontrolnych w terenie w porozumieniu z Instytutem Leków. W celu lepszej informacji o leku, jego składzie, jego działaniu, wskazaniach i przeciwwskazaniach zostanie wydany w 1967 r. poradnik terapeutyczny obejmujący wszystkie leki dopuszczone do obrotu w kraju. W związku z tym należałoby przewidzieć talki nakład, który by gwarantował każdemu lekarzowi i farmaceucie nabycie cennego poradnika.</u>
          <u xml:id="u-119.5" who="#BorkowskaTeodozja">Umożliwiając chorym lepsze zaopatrzenie się w leki, Ministerstwo Zdrowia planuje w latach 1967–1968 otwarcie około 100 nowych aptek. W związku z tym wskaźnik mieszkańców na jedną aptekę, wynoszący w 1965 r. 14.100, w 1968 r. zimniejszy się do 13.700. Należy zwrócić uwagę na prawidłowość usytuowania nowych aptek. Obserwuje się obecnie, szczególnie w miastach powiatowych, że apteki lokowane są w centralnych punktach, na przykład po dwie, a peryferie miast są pozbawione tych placówek.</u>
          <u xml:id="u-119.6" who="#BorkowskaTeodozja">Należałoby również rozważyć możliwość wprowadzenia dwuzmianowej pracy aptek, zwłaszcza w tych miastach powiatowych, gdzie mieszkańców nie ma zbyt wielu, ledwie od 5 do 10 tys., ale gdzie zaopatrują się w leki mieszkańcy okolicznych wsi. W takich osadach apteki powinny być czynne na dwie zmiany, a nie — jak dotychczas — na jedną lub półtorej zmiany.</u>
          <u xml:id="u-119.7" who="#BorkowskaTeodozja">Chciałabym również zwrócić uwagę na warunki pracy w aptekach, szczególnie w miastach powiatowych. Wiele aptek mieści się w budynkach starych, nie odpowiadających wymaganym warunkom pracy. Lokale są małe, nieodpowiednie, izby ekspedycyjne ciasne, mogące pomieścić ledwie kilka osób. Ciasnota daje się we znaki zwłaszcza w dni targowe, kiedy napływ ludności do miast jest stosunkowo duży. Odpowiedzialność za taki stan rzeczy ponoszą w dużej mierze rady narodowe, które nie zawsze potrafią wygospodarować dla aptek odpowiedni lokal.</u>
          <u xml:id="u-119.8" who="#BorkowskaTeodozja">Jeśli zaopatrzenie w leki na najbliższe lata nie budzi zastrzeżeń, to zaopatrzenie w sprzęt i aparaturę medyczną przewidziane w plamach Ministerstwa Zdrowia niewiele poprawi istniejącą sytuację. Jakkolwiek dostawy aparatury medycznej systematycznie wzrastają, to jednak ze względu na duże potrzeby, jakie istnieją w tym zakresie, stopień zaspokojenia potrzeb nie ulegnie odczuwalnej poprawie.</u>
          <u xml:id="u-119.9" who="#BorkowskaTeodozja">Słuszne stwierdzenia, zawarte w dostarczonym przez resort materiale, a dotyczące modernizacji aparatury, nie mają dotychczas pokrycia w produkcji krajowej, a także w planowanym imporcie. Nie będzie można wymienić w istniejących szpitalach przestarzałej aparatury na nowoczesną, a przecież trzeba będzie wyposażyć w aparaturę nowe obiekty służby zdrowia, oddane do użytku w latach 1967–1968. Zachodzi więc pytanie, czy w związku z tym nie należałoby przeanalizować zamierzeń eksportu polskiego sprzętu medycznego, biorąc pod uwagę rosnące potrzeby rynku krajowego.</u>
          <u xml:id="u-119.10" who="#BorkowskaTeodozja">W najbliższych latach wystąpią trudności w zaopatrzeniu w sprzęt pierwszej potrzeby, jak aparaty do przetaczania krwi jednorazowego użytku, autoklawy i inne. W tym zakresie zapotrzebowanie pokryte zostanie tylko w niewielkim procencie. Dlatego też proponuje się poddać szczególnej uwadze władz resortowych sprawę zwiększenia produkcji tego podstawowego sprzętu. W najbliższych latach należy, na przykład, wymienić 700 sztuk aparatów rentgenowskich, podczas gdy będziemy w stanie dostarczyć nowych — w granicach od 300 do 400 sztuk.</u>
          <u xml:id="u-119.11" who="#BorkowskaTeodozja">Podczas lustracji w wielu zakładach służby zdrowia Komisja Zdrowia wysłuchała sporo krytycznych uwag na temat jakości sprzętu, począwszy od spraw drobnych, jak nieszczelność strzykawek, tępe igły, nieodpowiednio złożone nożyczki, a skończywszy na aparaturze bardziej skomplikowanej, również charakteryzującej się wieloma usterkami. W związku z tym należałoby zaostrzyć kontrolę techniczną i nakładać sankcje karne na niesumiennych pracowników kwalifikujących sprzęt medyczny do użytku.</u>
          <u xml:id="u-119.12" who="#BorkowskaTeodozja">Obecną pięciolatkę nazywamy pięciolatką jakości, muszą zatem wzrosnąć również wymagania stawiane przed przemysłem produkującym sprzęt medyczny. W wielu zakładach służby zdrowia obserwuje się zjawisko niewykorzystania drogiej i skomplikowanej w obsłudze aparatury medycznej. Dzieje się to bądź z powodu braku Odpowiednio kwalifikowanych techników medycznych, mogących Obsługiwać aparaturę, bądź z braku lekarzy o wymaganej specjalizacji. Wskazane więc byłoby zainteresowanie się nie wykorzystaną aparaturą i przekazanie jej do tych zakładów leczniczych, w których byłaby w pełni przydatna.</u>
          <u xml:id="u-119.13" who="#BorkowskaTeodozja">Istotnym zagadnieniem jest utrzymanie sprzętu medycznego w stanie nadającym się do użytku. Potrzebne są zatem warsztaty naprawcze oraz odpowiednio kwalifikowana kadra techniczno-inżynieryjna do naprawy i konserwacji sprzętu. Zadowolenie budzą przedsięwzięcia resortu, zmierzające do budowy baz naprawczych sprzętu medycznego oraz zatrudnienia konserwatorów w placówkach służby zdrowia. Dotychczasowe poczynania można uważać za początek pożytecznej akcji, która wymaga dalszej, wnikliwej uwagi.</u>
          <u xml:id="u-119.14" who="#BorkowskaTeodozja">Wysoki Sejmie! Społeczna służba zdrowia wzbogaca się z roku na rok o nowe obiekty. Rozszerza się sieć placówek oraz polepszają się warunki ich pracy. O wyniku tej pracy decyduje jednak w dużej mierze zaopatrzenie w odpowiedni sprzęt medyczny.</u>
          <u xml:id="u-119.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#JanKarolWende">Głos zabierze poseł Jan Kleczaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#JanKleczaj">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Zabierając głos w debacie nad projektem planu i budżetu na rok 1967, pragnę zatrzymać uwagę Obywateli Posłów na niektórych zagadnieniach z zakresu ochrony zdrowia, zwłaszcza ludności wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#JanKleczaj">Przedstawiony projekt planu i budżetu na 1967 r. stwarza warunki do dalszego polepszenia ochrony zdrowia, co jest ściśle związane z powiększaniem zasobów materialnych i socjalnych naszego kraju. Plan zakłada dalszy rozwój opieki zdrowotnej na wsi, poprzez uzupełnianie sieci ośrodków zdrowia, rozwijanie i doskonalenie prac w zakresie profilaktyki, czynne poradnictwo metodą wybranych grup chorych, stopniowe wprowadzanie pielęgniarstwa środowiskowego, podniesienie stanu higieny i estetyki samych ośrodków zdrowia i najbliższego ich otoczenia.</u>
          <u xml:id="u-121.2" who="#JanKleczaj">Wzrośnie opieka stomatologiczna, ze szczególnym uwzględnieniem lecznictwa dziecięcego w szkołach. Ulegnie dalszej poprawie zaopatrzenie w leki. Plan zakłada, że w 1967 r. nastąpi dalszy przyrost ośrodków zdrowia na wsi o 134 ośrodki. Wzrośnie sieć wiejskich spółdzielni zdrowia o 44 ośrodki spółdzielcze.</u>
          <u xml:id="u-121.3" who="#JanKleczaj">Jeżeli uwzględniany, że przedstawiony Wysokiej Izbie projekt planu i budżetu zakłada rozbudowę sieci przychodni o 132 nowe obiekty oraz dalszy wzrost ilości łóżek szpitalnych o 3.560, to można śmiało powiedzieć, że gwarantuje on dalszy postęp w zakresie opieki zdrowotnej naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-121.4" who="#JanKleczaj">W rejestrze zadań na rok 1967 bardzo poważną pozycję zajmują zadania dla rolnictwa. Intensyfikacja produkcji rolnej sprawia, że wieś nasza masowo stosuje środki chemiczne bądź to w postaci nawozów mineralnych czy też w postaci środków ochrany roślin, nie pozostających bez wpływu na zdrowie człowieka. Postępujący bardzo szybko rozwój umaszynowienia wsi jeszcze zbyt często wyprzedza znajomość bezpieczeństwa i higieny pracy Wśród rolników, nie przygotowanych do pracy w nowych warunkach, co powoduje wzrost wypadkowości.</u>
          <u xml:id="u-121.5" who="#JanKleczaj">Charakter pracy w rolnictwie i brak właściwej odzieży ochronnej do prac polowych przyczyniają się do większego nasilenia chorób reumatycznych ludności wiejskiej. W naszych dotychczasowych warunkach i przy dość szczupłej jeszcze sieci opieki lekarskiej na wsi, wyborcy wskazują na przyczyny, z powodu których rolnicy nie wykorzystują stworzonych możliwości w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-121.6" who="#JanKleczaj">Bardzo często wymienia się, że powodem rezygnacji z fachowej opieki lekarskiej i leczenia się rolników tak zwanym domowym sposobem, pozostającym nie bez wpływu na dalszy stan zdrowia, jest fakt, iż rolnicy tracą dużo czasu od momentu pierwszej wizyty u lekarza do chwili rozpoczęcia leczenia. Dla potwierdzenia podaję, że w powiecie białobrzeskim, w którym mieszkam, jest 1 apteka, 1 laboratorium analityczne i 1 aparat rentgenowski, obsługujące 39 tys. mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-121.7" who="#JanKleczaj">Powszechnie wiadomo, że na budownictwo wiejskich ośrodków zdrowia, obok świadczeń płynących bezpośrednio z resortu zdrowia, poważny wkład wnoszą Centrala Rolnicza Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” i dotacje Państwowego Zakładu Ubezpieczeń na popieranie czynów społecznych w tym zakresie. Wkład ten wieś nasza wysoko sobie ceni. Wyzwala on inicjatywę społeczną ludności wiejskiej. Mamy wiele przykładów, budowy ośrodków zdrowia przy pełnym zaangażowaniu się miejscowej ludności. Tak, jak już poprzednio powiedziałem, rozwój placówek służby zdrowia na wsi postępuje naprzód, ale suma potrzeb w tym zakresie jest nadal wysoka. Wydaje się rzeczą godną przedyskutowania możliwość świadczeń na rzecz inwestycji wiejskiej służby zdrowia ze strony takich organizacji i instytucji, jak Centralny Związek Kółek Rolniczych, spółdzielczość mleczarska, spółdzielczość ogrodnicza i pszczelarska itp., których wpływy na kształtowanie się oblicza współczesnej wsi w innych dziedzinach są bardzo widoczne. Mając na względzie usprawnienie działalności służby zdrowia na wisi oraz oszczędność czasu rolników, jak i zbliżenie leku do pacjenta ze wsi, postuluję nasilenie działalności na odcinku organizacji laboratoriów i punktów aptecznych przy ośrodkach zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-121.8" who="#JanKleczaj">Realizacja inwestycji służby zdrowia napotyka w warunkach powiatowych trudności. Jedną z przyczyn jest brak stabilności w finansowaniu inwestycji. Drugą przyczynę dość często stanowi niewydolność przedsiębiorstw budowlanych, podyktowana brakiem wykonawstwa, szczupłością inwestycji i ich rozrzuceniem w terenie. Prowadzi to w konsekwencji do przenoszenia limitów i funduszów na inne cele. Powyższe rozważania skłaniają do zastanowienia się nad poprawieniem sytuacji w tym zakresie. Wydaje się, że konieczna jest intensyfikacja działalności powiatowych przedsiębiorstw budowlanych w budownictwie służby zdrowia z -uwzględnieniem większej jak dotychczas koncentracji budów.</u>
          <u xml:id="u-121.9" who="#JanKleczaj">Wysoki Sejmie! Jeżeli dziś za wcześnie jest mówić o udostępnieniu rolnikom wczasów niezbędnych dla regeneracji sił rolnika, którego tempo życia i pracy nie wiele odbiega od tempa życia i pracy w innych gałęziach, to zagadnienie korzystania przez rolników z sanatoriów, wymaga zwrócenia uwagi.</u>
          <u xml:id="u-121.10" who="#JanKleczaj">Pragnę nadmienić, że problem ten znalazł odbicie w debacie Wysokiej Izby nad projektem ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym. Pozwolę sobie dla lepszego zilustrowania sytuacji w tym zakresie zacytować kilka liczb. Dotychczasowym dysponentem miejsc sanatoryjnych dla rolników jest Centralny Związek Kółek Rolniczych. A oto pewne dane z tejże działalności w 1966 r.: suma miejsc, jakimi w ciągu trzech kwartałów dysponował, wynosiła 2.722, gdy tymczasem potrzeby tylko w II kwartale — podkreślam — rejestrowane przez Związek, wyniosły 3.663 miejsca. Wydaje się konieczne, by przyrost miejsc dla rolników w sanatoriach następował w takich samych proporcjach, w jakich rosną zadania dla wsi.</u>
          <u xml:id="u-121.11" who="#JanKleczaj">Świadomie użyłem podkreślenia: potrzeby rejestrowane, bowiem w żadnym ze znanych mi ośrodków zdrowia na wsi nie spotkałem, by rejestrowano potrzeby w tym zakresie. A przecież wiadome jest, że we wszystkich innych gałęziach gospodarki taki rejestr się prowadzi. Poddaj ę ten problem pod rozwagę dlatego, że pozwoliłoby to na eliminowanie przypadkowości w wykorzystywaniu tej szczupłej ilości miejsc w sanatoriach przez tych, którzy nimi dysponują. Słyszy się często opinie, że co roku w sanatoriach wszystkich rodzajów przebywają osoby cieszące się dobrym zdrowiem, a więc nie wymagające leczenia sanatoryjnego. Wyrażam przekonanie, że wchodzące w życie z dniem 1 stycznia 1967 r. nowe zasady kierowania na leczenie sanatoryjne wyeliminują wspomniane uprzednio ujemne zjawiska.</u>
          <u xml:id="u-121.12" who="#JanKleczaj">Pozwoli to na wygospodarowanie znacznej liczby miejsc w sanatoriach dla osób wymagających rzeczywiście tego typu leczenia. Wojewódzkie komisje skierowań na leczenie sanatoryjne powinny w większym stopniu uwzględniać konieczność leczenia chorób reumatycznych ludności wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-121.13" who="#JanKleczaj">Wysoki Sejmie! Korzystając z głosu na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu, jako reprezentant województwa kieleckiego, pragnę na zakończenie poświęcić parę słów ochronie zdrowia na wsi kieleckiej. Ludność rolnicza województwa liczy 1.300 tys. Na podkreślenie zasługuje fakt, że w tym województwie bardzo zaniedbanym w dziedzinie ochrony zdrowia dużo zrobiliśmy, by poprawić opiekę lekarską na wsi. Mamy obecnie 132 ośrodki zdrowia i 46 spółdzielni zdrowia. Muszę nadmienić przy tym, że tylko 75 ośrodków posiada dostateczną bazę lokalową. Stan ten potwierdziła przeprowadzona w bieżącym roku przez sejmową Komisję Zdrowia i Kultury Fizycznej lustracja wiejskich ośrodków zdrowia na terenie naszego województwa. Wspomniałem już, że nie najlepiej kształtuje się sytuacja w dziedzinie łatwości nabycia leków; w 4 powiatach województwa kieleckiego 1 apteka przypada na ponad 35 tys. mieszkańców, w 12 — przekracza 15 tys. mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-121.14" who="#JanKleczaj">Plan na 1967 r. przewiduje, że środki na inwestycje służby zdrowia na wsi kieleckiej będą zużytkowane na kontynuację rozpoczętych i nie zakończanych inwestycji. W tej sytuacji, w 1967 r. z dotacji państwowych nie będziemy w stanie realizować założonych w planie nowych inwestycji, tak bardzo niezbędnych w warunkach województwa kieleckiego. Dla podkreślenia, że taka sytuacja jest dla nas szczególnie niekorzystna, dodam, że w województwie kieleckim wskaźnik ilości łóżek szpitalnych jest najniższy w kraju. W tej sytuacji będziemy mieli duże trudności przy rozliczaniu się z wyborcami z realizacji postulatów wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-121.15" who="#JanKleczaj">Kończąc swoje wystąpienie, w którym poświęciłem kilka uwag trudnościom, na jakie napotyka rozwój wiejskiej służby zdrowia, jestem przeświadczony, że rok 1967 przyniesie dalszy postęp w zapewnieniu opieki zdrowotnej ludności rolniczej. Wyrażam nadzieję, że dotychczasowy rozwój budownictwa wiejskich ośrodków zdrowia skłoni zainteresowane organizacje i instytucje do udzielania szeroko zakrojonej pomocy w realizacji inwestycji wiejskiej służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-121.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#JanKarolWende">Więcej zgłoszeń do dyskusji nie ma.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#JanKarolWende">Czy ktoś jeszcze z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#JanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-122.3" who="#JanKarolWende">Tak więc, Obywatele Posłowie, dobiega końca debata nad projektem planu i budżetu państwa na rok 1967 i nad sprawozdaniami rządu z wykonania planu i budżetu na rok 1965 oraz nad wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu z wykonania planu i budżetu za rok 1965.</u>
          <u xml:id="u-122.4" who="#JanKarolWende">W ciągu dwóch dni tej debaty, w której wystąpiło 55 mówców, Obywatele Posłowie mieli możność dokonania wszechstronnej analizy wielu gałęzi naszego życia gospodarczego, politycznego, społecznego, kulturalnego i innych. Trzeba powiedzieć, że debata była żywa, twórcza, poruszyła wiele problemów i mam nadzieję, że przyniesie te owoce, których wszyscy oczekujemy. Tak jak to jest prawem parlamentu i naszego Sejmu, Obywatele Posłowie w czasie debaty zgłosili wiele uwag, dezyderatów i wniosków pod adresem rządu. W czasie debaty zabierało głos trzech ministrów, którzy ustosunkowali się do problemów dotyczących ich resortów.</u>
          <u xml:id="u-122.5" who="#JanKarolWende">W celu ustosunkowania się do całości debaty w imieniu rządu — udzielam głosu Ministrowi Finansów, obywatelowi Jerzemu Albrechtowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#JerzyAlbrecht">Wysoki Sejmie! W toku 2-dniowej debaty generalnej Sejmu, jak również w ciągu prac komisji sejmowych przedłożone przez rząd projekty Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu na rok 1967 spotkały się z pozytywną oceną. Komisje sejmowe wniosły także istotne poprawki do obu projektów oraz zgłosiły szereg dezyderatów. Pragnąłbym podkreślić, że dezyderaty komisji będą wnikliwie rozpatrzone przez odpowiednie resorty i w miarę możliwości uwzględnione w toku realizacji plantu w roku 1967, jak również przy sporządzaniu planów gospodarczych i finansowych na rok 1968.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#JerzyAlbrecht">W czasie dyskusji zwrócono uwagę, że założenia planowe na rok 1967 zwłaszcza w zakresie produkcji przemysłowej, jak i rolnej, zostały ustalone realnie i istnieją możliwości ich przekroczenia. Chciałbym przyłączyć się do głosów tych obywateli posłów, którzy podkreślali, że ostrożność w założeniach planu będzie wówczas jego walorem, gdy wykorzystamy wszystkie możliwości poprawy efektywności naszej gospodarki oraz możliwości podwyższenia jakości produkcji i rozwoju działalności usługowej. Rozważnie zaplanowane zadania produkcyjne w przemyśle i rolnictwie pozwalają na uniknięcie zrywów i nerwowości w realizacji planu. Dzięki temu będzie można poświęcić więcej uwagi dalszemu wdrażaniu i ugruntowywaniu nowych zasad planowania i zarządzania. Powinny one z kolei przyczynić się do lepszego jakościowo wykonania zadań produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-123.2" who="#JerzyAlbrecht">W podstawowych działach gospodarki narodowej, to jest w przemyśle, rolnictwie i budownictwie będą w raku 1967 obowiązywały udoskonalone zasady finansowania i nowe bodźce ekonomiczne, które mają zapewnić korzystniejsze warunki dla rozwoju gospodarki i podniesienia jej efektywności.</u>
          <u xml:id="u-123.3" who="#JerzyAlbrecht">Rok 1967 trzeba więc jak najlepiej wykorzystać dla pełnego wdrożenia nowego systemu finansowego przedsiębiorstw, który zmierza do podniesienia rangi rentowności i odpowiedzialności finansowej w działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-123.4" who="#JerzyAlbrecht">Warunkiem działania rentowności, jako prawidłowego kryterium oceny przedsiębiorstw, jest również prawidłowe ustalenie cen fabrycznych. Jak wiadomo, nowymi cenami fabrycznymi objętych jest około 40% produkcji towarowej przemysłu kluczowego, a praktycznie większość przedsiębiorstw przetwórczych, gdyż przemysł surowcowy nie jest objęty cenami fabrycznymi. Zawarte w cenach fabrycznych zróżnicowane stawki zysku powinny skłaniać przedsiębiorstwa do rozwijania produkcji nowoczesnej, opartej na wyższym poziomie technicznym oraz do zwrócenia szczególnej uwagi na obniżkę kosztów.</u>
          <u xml:id="u-123.5" who="#JerzyAlbrecht">Warto również przypomnieć, że niedawno rząd podjął decyzje zmierzające do lepszego zharmonizowania bodźców ekonomicznych w przedsiębiorstwach, co znalazło wyraz w nowelizacji uchwały o zasadach funduszu premiowego. Przewiduje ona szersze niż dotychczas uzależnienie wypłaty premii dla kierownictwa i personelu inżynieryjno-technicznego przedsiębiorstw od osiągnięcia wskaźnika rentowności, a w niektórych przypadkach — stopy zysku. Równocześnie uzależniono wypłatę premii w zjednoczeniach od osiągnięcia planowanego wskaźnika rentowności. Zapewnia to między innymi lepsze współgranie bodźców w przedsiębiorstwach i zjednoczeniach.</u>
          <u xml:id="u-123.6" who="#JerzyAlbrecht">Poza tym od nowego roku zacznie funkcjonować uzupełniający system premii pobudzający do bardziej rytmicznej produkcji i pełniejszego wykonywania zadań kooperacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-123.7" who="#JerzyAlbrecht">Niemałe znaczenie dla usprawnienia organizacji pracy i poprawy rytmiczności produkcji w przemyśle będą miały niewątpliwie prace komisji zakładowych powołanych w wyniku uchwał VII Plenum Komitetu Centralnego. Prace te — oprócz podjęcia środków mających na celu poprawę organizacji produkcji — zmierzają do ograniczenia nadmiernego przyrostu zatrudnienia i podniesienia tempa wzrostu wydajności pracy. Obecnie rząd przygotowuje uchwałę, w myśl której osiągnięte — dzięki ograniczeniu zatrudnienia — oszczędności planowanego funduszu płac będą mogły być wykorzystywane przez przedsiębiorstwa i zjednoczenia dla poprawy poziomu wynagrodzeń za pracę. Powinno to wzmóc zainteresowanie załóg kluczową dla naszej gospodarki Sprawą wzrostu wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-123.8" who="#JerzyAlbrecht">Pragnę również poinformować Obywateli Posłów, że rząd rozciągnął ostatnio działanie funduszu nowych uruchomień, fetory obejmował dotąd tylko przedsiębiorstwa podległe Ministerstwu Przemysłu Ciężkiego, również na przemysł maszynowy innych resortów, jak również na przemysł chemiczny. Prowadzone są również prace nad zmianą sposobu planowania produkcji narzędzi i oprzyrządowania, aby usunąć antybodźce istniejące jeszcze w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-123.9" who="#JerzyAlbrecht">Wymieniłem tylko kilka czynników, które powinny w nadchodzącym roku sprzyjać pomyślnej realizacji zadań produkcyjnych w przemyśle i innych działach gospodarki uspołecznionej, a zwłaszcza zachęcać do rozwoju produkcji nowoczesnej o wyższym standardzie użytkowym produkcji, lepiej dostosowanej do potrzeb gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-123.10" who="#JerzyAlbrecht">Od szeregu lat dążymy do zapewnienia możliwie korzystnych warunków do rozwoju produkcji rolnej. Inwestycje rolne i związane z rolnictwem legitymują się w planie najwyższymi wskaźnikami wzrostu.</u>
          <u xml:id="u-123.11" who="#JerzyAlbrecht">Budżet państwa w 1967 r. jak wiadomo, przeznaczył na rozwój rolnictwa 25,4 mld zł, to jest o 24% więcej niż w 1966 r.; ponadto wiadomo, że od przyszłego roku wchodzą w życie nowe zasady kontraktacji zbóż, które zwiększą dochody wisi i równocześnie będą ważnym krokiem naprzód w rozwiązywaniu problemu zbożowego w bieżącym pięcioleciu. Ostatnie decyzje kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, przedstawiane przez towarzysza Gomułkę na III Zjeździe Kółek Rolniczych, przyjęte zostały przez rolników z dużym uznaniem. Można więc wyrazić przekonanie, że staną się one impulsem do wzmożenia wysiłków rolników w kierunku zwiększenia upraw i dostaw zbóż. Trzeba jednak podkreślić z całym naciskiem, że zobowiązują one również aparat gospodarczy do poprawy pracy wszystkich ogniw skupu i zaopatrzenia, transportu i tych gałęzi przemysłu, które pracują na rzecz rolnictwa. Zgodnie z postulatami Obywateli Posłów, wyrażonymi w czasie debaty, na sprawność obsługi rolnictwa rząd będzie zwracał szczególną uwagę.</u>
          <u xml:id="u-123.12" who="#JerzyAlbrecht">Ogólnie można chyba uznać, że rolnictwo ma zapewniane warunki i środki niezbędne dla pomyślnego rozwoju. Zadania w zakresie produkcji rolnej ustalone są ostrożnie i przy właściwym wykorzystaniu środków materialnych i przy przeciętnych nawet warunkach klimatycznych, plany produkcji rolnej mogą być znacznie przekroczone.</u>
          <u xml:id="u-123.13" who="#JerzyAlbrecht">W odróżnieniu od zadań w dziedzinie produkcji przemysłowej i rolnej założenia planu w zakresie inwestycji, a zwłaszcza budownictwa, są bardzo trudne. Słusznie w wielu wypowiedziach zwracali na to uwagę Obywatele Posłowie.</u>
          <u xml:id="u-123.14" who="#JerzyAlbrecht">Równocześnie nie brak było jednak wystąpień postulujących rozszerzenie programu inwestycyjnego, budowę dodatkowych magazynów, sklepów, punktów usługowych, zakładów przetwórczych, a zwłaszcza większej ilości mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-123.15" who="#JerzyAlbrecht">Nie ulega wątpliwości, że dla uzasadnienia tych wszystkich potrzeb można przytoczyć wiele bardzo ważkich argumentów. Musimy jednak wybierać przede wszystkim potrzeby najpilniejsze, decydujące o węzłowych ogniwach rozwoju naszej gospodarki i lepszym wykorzystaniu sił wytwórczych, możliwości przerobu są bowiem ograniczone.</u>
          <u xml:id="u-123.16" who="#JerzyAlbrecht">W związku z tym, w toku prac nad planem 1967 roku, konieczne okazało się częściowe zredukowanie programu robót budowlano-montażowych, które były pierwotnie projektowane; ale pomimo to tempo wzrostu robót budowlano-montażowych jest bardzo wysokie.</u>
          <u xml:id="u-123.17" who="#JerzyAlbrecht">W tej sytuacji, istotne znaczenie będzie miało wykorzystanie tych instrumentów nowego systemu finansowego, które pozwalają na niedopuszczanie do rozpoczęcia inwestycji niedostatecznie przygotowanych do realizacji.</u>
          <u xml:id="u-123.18" who="#JerzyAlbrecht">Dużą rolę w tym zakresie będą musiały spełniać banki, które w toku przyjmowania inwestycji do finansowania, będą musiały zwrócić uwagę zarówno na jakość przygotowanej dokumentacji, jak i sposób zabezpieczenia wykonawstwa. Jednym z ważniejszych zadań banków będzie oddziaływanie na koncentrację robót budowlano-montażowych.</u>
          <u xml:id="u-123.19" who="#JerzyAlbrecht">Niezależnie od tego trzeba dążyć do rozwinięcia możliwości przerobowych, do zwiększenia potencjału budownictwa i polepszenia zaopatrzenia materiałowego, a także rytmiki tego zaopatrzenia. W tym kierunku właśnie będzie głównie skoncentrowany wysiłek rządu i aparatu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-123.20" who="#JerzyAlbrecht">Równocześnie chcę podkreślić, że szereg potrzeb inwestycyjnych, mających zwłaszcza na celu usunięcie „wąskich gardeł” rozwoju produkcji, poprawę rozwoju rolnictwa, a zwłaszcza rozwój sieci skupu, zaopatrzenia, magazynów i transportu — będzie można w pewnym Stępniu zaspokoić w ramach nowego systemu finansowania.</u>
          <u xml:id="u-123.21" who="#JerzyAlbrecht">Nowe zasady finansowania inwestycji przewidują bowiem, że plan w zakresie inwestycji zjednoczeń i przedsiębiorstw ustalany jest szacunkowo. Jeśli zjednoczenia i przedsiębiorstwa wygospodarują dodatkowe środki na inwestycje i znajdą odpowiednie możliwości przerobowe i zaopatrzeniowe we własnym zakresie, będą one mogły podjąć w tych warunkach dodatkowe efektywne inwestycje. Elementem uelastyczniającym plan inwestycyjny w pewnym stopniu są tak zwane inwestycje drobne, realizowane w oparciu o własne środki i kredyt bankowy. Ewentualne rozszerzenie tych inwestycji będzie mogło następować w wyniku ujawnienia lokalnych rezerw i możliwości przerobowych, zwłaszcza systemem gospodarczym. Jeśli będą to inwestycje szybko rentujące, to banki udzielą na nie dodatkowego kredytu. Chcę przez to powiedzieć, że istnieją w naszym systemie możliwości elastycznego działania, jeśli jest ono oparte na gospodarczo uzasadnionych przesłankach.</u>
          <u xml:id="u-123.22" who="#JerzyAlbrecht">Jeśli mówimy o trudnych problemach planu na 1967 r., to nie sposób pominąć handlu zagranicznego. Również zadania w tej dziedzinie wymagać będą poważnej koncentracji naszych wysiłków. Bez zaspokojenia bowiem szybko rosnącego zapotrzebowania na surowce i maszyny pochodzenia zagranicznego, nie może być mowy o pomyślnym wykonaniu zadań planu na 1967 rok. Zaspokojenie zaś szerokiego zapotrzebowania naszej gospodarki w dziedzinie importu możliwe jest tylko przy odpowiedniej intensyfikacji produkcji eksportowej. W znacznym stopniu o powodzeniu założeń w dziedzinie handlu zagranicznego decydować będzie eksport przemysłu maszynowego, który ma osiągnąć około 40% całości naszego eksportu.</u>
          <u xml:id="u-123.23" who="#JerzyAlbrecht">Chodzi przy tym nie o jakikolwiek eksport, ale o eksport opłacalny. Sprzyjać temu ma wprowadzony w bieżącym roku system premiowania za efektywność eksportu oraz nowy system wartościowego wyznaczania zadań eksportowo-importowych resortom, pozwalający na bardziej korzystny wybór asortymentu i kierunku eksportu. Systemy te powinny stworzyć korzystniejsze warunki działania dla handlu zagranicznego. Towarzyszyć temu jednak musi duży wysiłek organizacyjny i wzrost operatywności i elastyczności naszych central obrotu zagranicznego, na których ciąży poważne zadanie uplasowania na rynkach zagranicznych całej planowanej produkcji eksportowej.</u>
          <u xml:id="u-123.24" who="#JerzyAlbrecht">Obywatele Posłowie! Wiele uwagi w czasie debaty poświęcono zagadnieniem właściwego zaopatrzenia rynku wewnętrznego. O sprawach tych mówił już towarzysz Minister Sznajder, wskazując na kierunki zmierzające do poprawy pracy aparatu handlu oraz zaopatrzenia rynku. Szacuje się, że w 1967 r. globalny popyt ludności na towary i usługi sektora uspołecznionego wyniesie ponad 361 mld zł i będzie o ponad 7% wyższy niż w 1966 r. W tej sytuacji ważnym zadaniem będzie umocnienie równowagi rynkowej. Planowane dostawy towarów i usług równoważą przewidywany wzrost siły nabywczej. Ażeby jednak założenia pianiu znalazły wyraz w faktycznym umocnieniu równowagi rynkowej, niezbędny jest również wysiłek, zmierzający do dostosowania struktury dostaw do bardzo zróżnicowanego zapotrzebowania konsumentów. Trzeba podkreślić, że prawidłowe dostosowanie zaopatrzenia do potrzeb ludności jest także czynnikiem pobudzania pomyślnie jak dotąd rozwijającego się trendu oszczędności świata ludzi pracy. Problem więc zaopatrzenia ludności w odpowiednio zróżnicowaną, w zależności od potrzeb, masę towarów i usług, jest na pewno węzłowym żądaniem przedsiębiorstw produkcyjnych, handlowych i usługowych. W naszym przekonaniu nowe urządzenia systemu finansowego powinny sprzyjać wysiłkom w tej ważnej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-123.25" who="#JerzyAlbrecht">Obywatele Posłowie! Pozwólcie, że poświęcę kilka słów podnoszonym w dyskusji pewnym aspektom polityki podatkowej, które dotyczą rzemiosła i omawianych już problemów rozwoju rolnictwa i budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-123.26" who="#JerzyAlbrecht">W czasie obrad komisji sejmowych oraz debaty generalnej Obywatele Posłowie na ogół pozytywnie przyjęli zasady polityki podatkowej zarówno w stosunku do gospodarstw rolnych, jak też rzemiosła. Wyrażano jedynie obawę, czy polityka ta będzie prawidłowo realizowana przez władze terenowe.</u>
          <u xml:id="u-123.27" who="#JerzyAlbrecht">W związku z tym pragnę podkreślić, że Ministerstwo Finansów podjęło wszelkie niezbędne kroki w tym kierunku. Przede wszystkim nowe przepisy o ulgach inwestycyjnych dla rolników i ulgach dla rzemiosła zostały opublikowane z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem wejścia ich w życie, co umożliwia aparatowi finansowemu, rolnikom i rzemiosłu oraz jego samorządowi przygotowanie się do ich stosowania od początku 1967 r. O zasadach stosowania nowej polityki podatkowej został szczegółowo poinstruowany aparat finansowy wszystkich szczebli. Odbyliśmy również konsultacje z samorządem rzemieślniczym. Zarówno w roku bieżącym, jak i przyszłym, nasilona będzie inspekcja w terenie dla kontroli prawidłowości stosowania nowych ulgowych zasad opodatkowania. Obserwujemy również stopniową poprawę stosunku rzemiosła do obowiązków podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-123.28" who="#JerzyAlbrecht">W debacie poruszono problematykę dodatkowych możliwości produkcji materiałów budowlanych poza sektorem uspołecznionym. Jak wiadomo, w dziedzinie podatkowej stworzyliśmy bardzo dobre warunki dla rozwoju produkcji materiałów budowlanych w ramach zespołów chłopskich. Chcę równocześnie dodać, że finalizowane są obecnie w Ministerstwie Finansów prace nad rozporządzeniami przyznającymi także prywatnym producentom daleko idące ulgi w celu pobudzania rozwoju produkcji materiałów ściennych. Zamierzamy przyznać okresowe zwolnienia od podatku dla zakładów nowo uruchamianych, rozciągniemy też na te zakłady ulgi inwestycyjne takie, jak dla rzemiosła, a także rozszerzymy dla nich ryczałtowe formy opodatkowania.</u>
          <u xml:id="u-123.29" who="#JerzyAlbrecht">Na koniec, odnośnie do opodatkowania wsi, pragnę nadmienić, że do stosowanych do tej pory ulg dla rolników dojdą w przyszłości ulgi dodatkowe, a mianowicie premie w postaci zmniejszeń podatku gruntowego dla gospodarstw dostarczających państwu zboże ponad normy przewidziane w umowach kontraktacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-123.30" who="#JerzyAlbrecht">Przyczyni się to między innymi do pewnego złagodzenia progresji podatkowej, co postulowali niejednokrotnie Obywatele Posłowie.</u>
          <u xml:id="u-123.31" who="#JerzyAlbrecht">Wysoka Izbo! Wśród wielu poczynań zmierzających do zapewnienia lepszych warunków rozwoju gospodarki i uelastycznienia jej funkcjonowania wspomnieć należy jeszcze raz o wprowadzeniu od nowego roku funduszu aktywizacji małych miast i funduszu miejskiego. Pierwszy z nich, przewidujący możliwość uzyskania kredytu bankowego na budowę zakładów produkcyjnych, opartych o bazę miejscowych rezerw surowcowych i siły roboczej, zmierza do aktywizacji gospodarczo-produkcyjnej małych miast. Drugi, na rzecz którego miasteczka gromadzić będą środki od 1967 r., stwarza pewne możliwości polepszenia warunków komunalnych, kulturalnych i usługowych w małych miastach. Powołanie obu tych funduszów jest wyrazem realizacji licznych postulatów poselskich, wskazujących na potrzebę zapewnienia środków dla ożywienia gospodarki w małych ośrodkach miejskich.</u>
          <u xml:id="u-123.32" who="#JerzyAlbrecht">Środki te oddajemy w ręce odpowiednich rad narodowych w nadziei, że zostaną one wykorzystane na takie cele, które w sposób trwały przyczynią się do pobudzenia życia gospodarczego w małych ośrodkach miejskich, między innymi zgodnie z wnioskami zgłoszonymi w totku debaty nad planem i budżetem.</u>
          <u xml:id="u-123.33" who="#JerzyAlbrecht">Obywatele Posłowie! Miesięczna praca komisji sejmowych i 2-dniowa debata nad projektem planu i budżetu na 1967 r. wykazały, że projekty te uwzględniają najważniejsze potrzeby rozwoju gospodarki narodowej i kultury naszego społeczeństwa. Prace Sejmu wzbogaciły treść dokumentów, które zostały przedłożone przez rząd do uchwalenia na bieżącej sesji. Obywatele Posłowie poruszyli i naświetlili wiele ważnych zagadnień, którym rząd będzie się czuł zobowiązany poświęcić w totku wykonywania planu gospodarczego i budżetu szczególnie wiele uwagi.</u>
          <u xml:id="u-123.34" who="#JerzyAlbrecht">Plan i budżet na 1967 rok są programem postępu naszej gospodarki i rozwoju kultury. Wzbogacone przez dyskusję sejmową staną się one wytyczną działania całego naszego społeczeństwa. Wyrażając to przekonanie, proszę w imieniu rządu o uchwalenie projektu Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu wraz z poprawkami komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-123.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#JanKarolWende">Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#JanKarolWende">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1967 rok i podstawowych założeniach na 1968 rok są zamieszczone w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 63.</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#JanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#JanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1967 rok i podstawowych założeniach na 1968 r. wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-124.4" who="#JanKarolWende">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-124.5" who="#JanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-124.6" who="#JanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-124.7" who="#JanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm powziął jednogłośnie uchwałę o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1967 i o podstawowych założeniach na 1968 rok w brzmieniu proponowanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-124.8" who="#JanKarolWende">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu ustawy budżetowej ma rok 1967 wraz z załącznikami od nr 1 do 5 są zamieszczone w doręczonym Obywatelom, Posłom druku nr 64.</u>
          <u xml:id="u-124.9" who="#JanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-124.10" who="#JanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy budżetowej na rok 1967 wraz z załącznikami od nr 1 do 5 oraz poprawkami Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-124.11" who="#JanKarolWende">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-124.12" who="#JanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-124.13" who="#JanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-124.14" who="#JanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm przyjął jednogłośnie ustawę budżetową na 1967 rok z załącznikami od nr 1 do 5 w całości wraz z poprawkami Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-124.15" who="#JanKarolWende">Proponowany przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów projekt uchwały, co do zatwierdzenia sprawozdań rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa oraz wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1965 roku jest przedstawiony w doręczonym Obywatelom Posłom sprawozdaniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów w druku sejmowym nr 65.</u>
          <u xml:id="u-124.16" who="#JanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-124.17" who="#JanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-124.18" who="#JanKarolWende">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-124.19" who="#JanKarolWende">Kto jest przeciwny? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-124.20" who="#JanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-124.21" who="#JanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził jednogłośnie sprawozdania rządu z wykonania Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1965 roku oraz udzielił rządowi absolutorium za powyższy okres.</u>
          <u xml:id="u-124.22" who="#JanKarolWende">Porządek dzienny obecnego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-124.23" who="#JanKarolWende">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Andrzeja Żabińskiego o odczytanie komunikatu o interpelacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#AndrzejŻabiński">Do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Jerzego Wernera w sprawie przepisów o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym oraz odpowiedź Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac na tę interpelację.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#JanKarolWende">Na tym kończymy 11 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#JanKarolWende">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#JanKarolWende">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-126.3" who="#JanKarolWende">Obywatele Posłowie! Za chwilę zakończymy ostatnie w roku bieżącym plenarne posiedzenie Sejmu, które wieńczy okres bardzo intensywnej pracy parlamentarnej. W ciągu ostatnich kilku miesięcy roku bieżącego Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalił 5-letni Plan Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966–1970, a w dniu dzisiejszym przedmiotem uchwały Sejmu stał się także Narodowy Plan Gospodarczy i budżet państwa na rok 1967. W przeddzień rozpoczęcia nowego roku 1967 pragnę wyrazić nadzieję, że te uchwalone przez Sejm akty prawne przyczynią się do tego, aby rak 1967 przyniósł dalsze wzmocnienie naszego ludowego państwa, dalszy rozwój gospodarki i kultury naszej ojczyzny, dalsze podniesienie stopy życiowej ludności.</u>
          <u xml:id="u-126.4" who="#JanKarolWende">W imieniu Prezydium Sejmu życzę Wam, Obywatele Posłowie, aby nadchodzący rok 1967 przyniósł Wam pełne zadowolenie z Waszej pracy poselskiej i zawodowej. Życzę Wam także wszelkiej pomyślności osobistej. Z najlepszymi życzeniami, w imieniu Izby zwracam się także do członków Rady Państwa i Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej: Szczęśliwego Nowego Roku!</u>
          <u xml:id="u-126.5" who="#komentarz">(Długotrwale oklaski)</u>
          <u xml:id="u-126.6" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 17 min. 45)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>