text_structure.xml 261 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sprawozdanie stenograficzne z 293 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 28 marca 1922 r.</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 4 min. 20 po pół.).</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Przedstawiciele Rządu:</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Minister Spraw Zagranicznych Konstanty Skirmunt, Minister Spraw Wewnętrznych Antoni Kamieński, Minister Skarbu Jerzy Michalski, Minister Kolei Żelaznych Ludwik Zagórny-Marynowski, Minister Poczt i Telegrafów Władysław Stesłowicz, Minister Sprawiedliwości Bronisław Sobolewski, Minister b. Dzielnicy Pruskiej Józef Wybicki, Minister Przemysłu i Handlu Stefan Ossowski, Prezes Najwyższej Izby Kontroli Państwa Jan Żarnowski, Prezes Głównego Urzędu Ziemskiego Władysław Kiernik.</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Wiceministrowie:</u>
          <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">W Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej Gustaw Simon, w Ministerstwie . Spraw Wewnętrznych Juliusz Dunikowski, w Ministerstwie Skarbu Bolesław Markowski, w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publ. Tadeusz Łopuszański, w Ministerstwie Kolei Żelaznych Julian Eberhardt, w Ministerstwie b. Dzielnicy Pruskiej Stanisław Wachowiak.</u>
          <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Marszałek:</u>
          <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Otwieram posiedzenie. Protokół 291 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 292 posiedzenia leży w biurze sejmowem do przejrzenia. Jako sekretarze zasiadają pp. Sołtyk i Szymczak. Listę mówców prowadzi p. Sołtyk.</u>
          <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Została wniesiona jedna interpelacja p. Regera. Na życzenie p. Ministra Sprawiedliwości odpowiedź nastąpi natychmiast. Proszę p. Regera, ażeby odczytał swoją interpelację.</u>
          <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">P. Reger: Wysoki Sejmie! Związek Polskich Posłów Socjalistycznych w dn. 24 marca r. b. wniósł następującą interpelację do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie niezgodnego z prawem przetrzymywania w areszcie śledczym w Warszawie posła na Sejm Ustawodawczy Jana Dąbala.</u>
          <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Na podstawie uchwały Sejmu, zezwalającej jedynie na ściganie sądowe posła Jana Dąbala, sędzia śledczy przy Sądzie Okręgowym w Warszawie zarządził aresztowanie Jana Dąbala i przetrzymanie go w areszcie śledczym.</u>
          <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Aresztowanie nastąpiło w pierwszych dniach grudnia 1921 r., tymczasem dopiero teraz sędzia śledczy rozpoczął przesłuchiwanie świadków, skutkiem czego areszt trwa już z górą trzy i pół miesiąca. Jak pisma donosiły, poseł Dąbal na znak protestu przeciwko bezprawnemu przetrzymywaniu go w areszcie i złemu traktowaniu w areszcie śledczym już dwukrotnie urządzał głodówkę dobrowolną, a skutkiem przejść więziennych ciężko zachorował.</u>
          <u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">Wobec powyższego zapytujemy Pana Ministra, czem uzasadni tak długie przytrzymywanie w areszcie śledczym posła Jana Dąbala i jak wytłumaczy przytoczone powyżej okoliczności?</u>
          <u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">Marszałek: Głos ma p. Minister Sprawiedliwości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#P">Minister Sprawiedliwości Sobolewski:</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#P">Ponieważ interpelacja, o której mowa, ukazała się w prasie przedtem, zanim została odczytana w Sejmie, daje mi to możność udzielenia odpowiedzi natychmiast.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#komentarz">(Głos: Tak robić nie należy. Głos: Inaczej nie można)</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#P">Na mocy materiału, przedstawionego mi przez Prokuratora, materiału zupełnie obiektywnego, mogę stwierdzić, że, o ile nie we wszystkich wypadkach sądy, jeśli chodzi o szybkość działania, są w porządku, to dany wypadek do takich zaliczony być nie może.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#P">Otóż po uzyskaniu zezwolenia Sejmu, w dniu 2 grudnia zostało na wniosek Prokuratora wszczęte przez sędziego śledczego śledztwo wstępne, poseł Dąbal nie mógł jednak być przesłuchany wobec ukrywania się przed władzami sądowemi. Dopiero w dniu 8 grudnia władze bezpieczeństwa, działając na mocy polecenia Prokuratora, aresztowały p. Dąbala, który w dniu 9 grudnia, to jest w terminie ustawowo przepisanym, został przez sędziego śledczego zbadany. Z uwagi na ciężkie oskarżenia, wytoczone przeciwko p. Dąbalowi, z obawy, ażeby nadal się nie ukrywał przed sądem, oraz, ażeby nie wpływał, pozostając na wolności, na bieg śledztwa, sędzia śledczy rozciągnął nad p. Dąbalem jako środek zapobiegawczy areszt bezwzględny.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#komentarz">(Głos: Bardzo dobrze zrobił)</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#P">Tego samego dnia p. Dąbal na znak protestu przeciwko aresztowi, rozpoczął głodówkę, w ciągu której został umieszczony w szpitalu więziennym i, po zastosowaniu doń przymusowego żywienia, dnia 15 grudnia zaniechał dalszej głodówki. Głodówka zatem, przez p. Dąbala zastosowana, nie była wyrazem protestu przeciwko złemu traktowaniu w więzieniu, ani zbyt długiemu przetrzymywaniu, bowiem nastąpiła natychmiast po aresztowaniu. Miała ona na celu zaprotestowanie przeciwko rzekomo niezgodnemu z Konstytucją zaaresztowaniu posła. Sprawa ta była przedmiotem rozważania Sądu Najwyższego, który, jako najwyższa instancja, do interpretowania ustaw powołana, wyjaśnił, że aresztowanie nastąpiło zasadnie i że pogwałcenia ustawy nie było. Śledztwo w sprawie p. Dąbala prowadzone jest od czasu wszczęcia bez zaniedbania ze strony sędziego śledczego, przeciwnie, całą intensywnością, oraz z uwzględnieniem wszelkich środków obrony, zagwarantowanych oskarżonemu przepisami ustawy. W dniu 14 grudnia zostało przesłuchanych dwóch świadków, w dniu 15 grudnia 3, 16 2, 17 2. Przesłuchiwanie dalszych świadków z przyczyn od sędziego śledczego niezależnych uległo zwłoce wobec nieodszukania świadków, bądź też niestawiennictwa w terminie. W dniu 24 stycznia zostało przesłuchanych 2 świadków, w dniu 28 stycznia 1 świadek. Wobec wniesienia do sędziego śledczego prośby oskarżonego o odroczenie przesłuchania go do czasu rozpoznania skargi, złożonej w Sądzie Okręgowym na decyjzję sędziego śledczego o zastosowaniu aresztu, powtórne przesłuchanie oskarżonego zostało odroczone. Zaś akta śledcze przesłano do Sądu Okręgowego. Pomimo to jednak do czasu rozpoznania skargi przez Sąd Okręgowy zostało przesłuchanych 6 świadków. W dniu 1 marca na posiedzeniu gospodarczem Sądu Okręgowego rozpoznana była skarga oskarżonego. Oskarżony wezwany został na posiedzenie i wnosił sam obronę. Sąd Okręgowy skargę oskarżonego pozostawił bez skutku. Po zwróceniu aktów sędzia śledczy w dniu 7 marca uznał śledztwo oskarżonego za ukończone. Poseł Dąbal jednakże prosił o odroczenie, skierowanie sprawy do Urzędu Prokuratorskiego na dni 14, oświadczając, że w tym terminie złoży uzupełniające zeznanie.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#P">Jakoż w dniu 18 marca poseł Dąbal złożył przed sędzią śledczym bardzo obszerne zeznanie, w którem żąda przesłuchania przed ukończeniem śledztwa w charakterze świadków następujących osób: Naczelnika Państwa, Marszałka Sejmu, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa Sądu Najwyższego, p. Paderewskiego (wesołość), który nawiasem mówiąc znajduje się w Ameryce, szeregu posłów do Sejmu i innych — z górą 100 osób.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#P">Sędzia śledczy po rozpoznaniu zeznania oskarżonego w dniu 20 marca powziął decyzję, mocą której postanowił przesłuchać z liczby proponowanych przez oskarżonego świadków 23 osoby, z których zostało przesłuchanych w dniu 23 marca 14 osób, pozostałe przesłuchiwane są dziś i będą przesłuchiwane w dni następne. W dniu dzisiejszym, bądź jutrzejszym, za datę nie ręczę, będzie rozpatrzona przez Sąd Apelacyjny skarga p. Dąbala w przedmiocie zastosowania środka zapobiegawczego.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#P">Sąd Apelacyjny rozstrzygnie tę sprawę łącznie z zażaleniem, które p. Dąbal wniósł w ostatnich czasach, mianowicie, ze względu na upłynięcie rocznego terminu od dnia uchwalenia Konstytucji. Zdaniem posła Dąbala dalsze przetrzymywanie go w więzieniu jest niezgodne z Konstytucją i z obowiązującemi ustawami.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#komentarz">(Głos: To on uznaje Konstytucję?)</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#P">Otóż z tych dat zupełnie obiektywnych, Wysoka Izba, chyba bez komentarzy z mojej strony, wyniesie przekonanie, że żadnego zaniedbania, wpływającego na szkodę interesów Dąbala i sprawiedliwości, w danym wypadku nie było.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#P">Jeśli chodzi o drugą głodówkę, to ona również nie miała nic wspólnego ze sprawą posła Dąbala, bowiem tutaj p. Dąbal wystąpił już solidarnie z innymi t. zw. politycznymi zaaresztowanymi, jakimi obecnie są wyłącznie komuniści.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#P">Otóż w tem miejscu muszę oświadczyć, że głodówki przez komunistów urządzane w ostatnich czasach nie są bynajmniej wynikiem złego traktowania tych więźniów przez władze więzienne, a mają cel zgoła inny. Mam przed sobą podanie zbiorowe w imieniu politycznych więźniów wniesione do Prokuratora przez takiegoż politycznego więźnia dr. Henryka Lauera (Głos: Jakto, podanie zbiorowe więźniów?).</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#P">Otóż pozwolę sobie bez odczytywania całego podania, przytoczyć punkty, zawierające żądania, które ta kategoria więźniów wysuwa i wobec nieuwzględnienia których stosują głodówkę.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#P">Punkt pierwszy zawiera żądanie połączenia wszystkich politycznych więźniów na jednym oddziale, oddzielnie od kryminalistów, bądź we wspólnych, bądź w pojedynczych celach, ale w każdym razie otwartych. Żąda się zatem, aby cele, w których mieszczą się panowie komuniści, były otwarte.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#P">Punkt drugi. Żądanie, aby władze komunikowały się z ogółem więźniów politycznych za pośrednictwem upełnomocnionego przez nich przedstawiciela—Starostę. (wesołość):</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#P">Następnie żądanie swobodnego spaceru tak, jak to było praktykowane jeszcze przed pół rokiem.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#P">W punkcie 4 żądanie regularnych widywań po pół godziny bez kraty. Nawiasem mówiąc, żądają tego więźniowie, którzy przebywają w więzieniu śledczym, a więc więźniowie prewencyjni, których izolowanie od świata zewnętrznego jest koniecznym wymogiem wymiaru sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#P">Następnie w punkcie 5 domagają się możności zorganizowania wspólnej nauki. Do nauczania mają być powołani właśnie więźniowie komunistyczni. To jest wszystko.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#P">Ja żadnych komentarzy co do słuszności lub niesłuszności tych żądań, nie dodaję, nadmieniam jednakże, że odczytanie tych żądań musi Wysoką Izbę i wszystkich uspokoić, że widocznie innych pretensji panowie komuniści nie mają i inna krzywda im się nie dzieje. Natomiast muszę z całym naciskiem oświadczyć, że władze więzienne muszą wykazywać jaknajdalej idącą pobłażliwość i takt służbowy, aby nie wyjść z dozwolonych granic wobec zachowania się tej kategorii więźniów politycznych.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#P">Jeżeli bowiem głodówki mają być ostateczną bronią, którą komuniści, jak sami mówią, walczą o wprowadzenie tak zwanej — „komuny więziennej”, to ten środek obrony nie wyklucza innych, począwszy od pogróżek, iż, skoro w Polsce dojdzie do rządów komunistycznych i więzienia znajdą się w ręku komunistów, względem dzisiejszych władz więziennych zastosowane będą środki represji.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#P">Marszałek: Przystępujemy do porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#P">1. Pierwsze czytanie ustawy o Polskim Banku Krajowym (Druk Nr 3401). Głosu nikt nie żąda. Sprawa idzie do Komisji Skarbowo-Budżetowej. 2. Pierwsze czytanie ustawy w przedmiocie statutu Państwowego Instytutu Meteorologicznego (Druk Nr 3374). Do głosu nikt się nie zapisał. Sprawa idzie do Komisji Rolnej. 3. Pierwsze czytanie ustawy w przedmiocie otwierania i prowadzenia biura próśb i podań (Druk Nr 3400). Do głosu nikt się nie zapisał. Sprawa idzie do Komisji Administracyjnej.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#P">Poza porządkiem dziennym udzielam głosu p. Ministrowi Skarbu.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#P">(Ekspose p. Ministra Skarbu Michalskiego dołączone jest. Po wygłoszeniu dwóch pierwszych części ekspose, Marszałek na życzenie mówcy o godz. 8 zarządził półgodziną przerwę, poczem Minister dokończył swego przemówienia. Po mowie rozległy się na sali huczne oklaski).</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#P">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Osiecki).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#WicemarszalekOsiecki">Dzień dzisiejszy proponuje uważać za pierwsze czytanie budżetu. Na życzenie kilku stronnictw rozprawa nad ekspose p. Prezydenta Ministrów i p. Ministra Skarbu ma się odbyć w przyszłym tygodniu.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#WicemarszalekOsiecki">Jutro Komisja Skarbowo-Budżetowa rozdzieli referaty pomiędzy poszczególnych sprawozdawców.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#WicemarszalekOsiecki">Proponuję, ażeby dzisiaj Izba załatwiła jeszcze jedną ważną sprawę, mianowicie: sprawozdanie Komisji Administracyjnej o ustawie w przedmiocie przedłużenia okresu urzędowania organów samorządowych na obszarze b. zaboru rosyjskiego. (Druk nr. 3302) Jest to sprawa terminowa i prawdopodobnie dużo czasu nie zajmie.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#WicemarszalekOsiecki">Głos ma poseł Opala.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#WicemarszalekOsiecki">P. Opala: Wysoka Izbo! Na terenie byłego Królestwa Kongresowego na podstawie tymczasowych dekretów Naczelnika Państwa trzyletni okres kadencji rad miejskich i magistratów, rad gminnych oraz sejmików powiatowych i wydziałów powiatowych albo już upłynął, albo w najbliższym czasie upłynie. Wprowadza się stan eks leks. Tymczasem Sejm uchwala już na Komisji Administracyjnej ustawy o gminach wiejskich, o ordynacji wyborczej gminnej, a Rząd przedkłada już ordynację wyborczą miejską dla całego Państwa i zapowiedział wniesienie ordynacji wyborczej powiatowej. Dlatego ze względu na to, że w najbliższych miesiącach będzie już jednolita ustawa dla całego Państwa w przedmiocie ordynacji wyborczej do tych ciał samorządowych, Komisja Administracyjna przychyla się do projektu rządowego ustawy z dnia 10 marca, ażeby okres urzędowania tych ciał samorządowych przedłużyć do chwili uchwalenia i wybrania na podstawie nowych ordynacji wyborczych, nowych ciał samorządowych. Dlatego Komisja Administracyjna postanowiła prosić Wysoką Izbę o uchwalenie następującej ustawy (czyta): Ustawa w przedmiocie przedłużenia okresu urzędowania organów samorządowych na obszarze b. zaboru rosyjskiego.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#WicemarszalekOsiecki">Art. 1. Sejmiki i Wydziały powiatowe, Rady Miejskie i Magistraty oraz Rady Gminne i Zarządy Gminne, których okres wyborczy według obowiązujących dotychczas przepisów już minął lub upływa, winny sprawować swe czynności do czasu objęcia urzędowania przez nowe organy, wybrane w ich miejsce na zasadzie nowych ordynacji wyborczych, jakie uchwali Sejm Ustawodawczy.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#WicemarszalekOsiecki">Art. 2. Wykonanie niniejszej ustawy powierza się Ministrowi Spraw Wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#WicemarszalekOsiecki">Art. 3. Ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem jej ogłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#WicemarszalekOsiecki">W imieniu Komisji Administracyjnej proszę Wysoką Izbę o przyjęcie powyższej ustawy w drugiem i trzeciem czytaniu, Wicemarszałek Osiecki: Do głosu nikt nie jest zapisany. W myśl propozycji p. sprawozdawcy poddaję ustawę z poprawkami Komisji Administracyjnej pod głosowanie. Proszę Posłów, którzy są za całą ustawą w drugiem czytaniu, aby wstali. Stoi większość. Ustawa w drugiem czytaniu przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#komentarz">(P. Opala: Proszę o trzecie czytanie)</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#WicemarszalekOsiecki">P. Woźnicki: Sprzeciwiamy się trzeciemu czytaniu, gdyż takiej ustawy nie można załatwić tylko przez ustne sprawozdanie. To jest zbyt ważna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#WicemarszalekOsiecki">Czy wobec tego, że sprawa jest nagła, bo z końcem marca kończy się okres urzędowania organów samorządowych, Pan podtrzymuje swój wniosek? (P: Woźnicki: Tak). Proszę zatem Panów Posłów, którzy podtrzymują stanowisko p. posła Woźnickiego, aby wstali (Większość). W takim razie trzecie czytanie zostało odłożone.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#WicemarszalekOsiecki">Nadeszły następująca wnioski nagłe:</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#WicemarszalekOsiecki">Wniosek nagły p. Brejskiego i tow. z klubu P. S. L. do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie sprzedaży nieruchomości w obwodzie Sądu Powiatowego w Czersku na Pomorzu — odsyłam do Komisji Prawniczej.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#WicemarszalekOsiecki">Wniosek nagły p. Barlickiego i tow. w sprawie strajku dozorców domowych w Warszawie—odsyłam do Komisji Ochrony Pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#WicemarszalekOsiecki">Wniosek nagły p. Walisiaka i kol. z klubu N. Z. L. w sprawie przenoszenia okręgowego Urzędu Ziemskiego z Kalisza do Piotrkowa—odsyłam do Komisji Administracyjnej.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#WicemarszalekOsiecki">P. Ks. Lutosławski: Panie Marszałku!</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#WicemarszalekOsiecki">A wniosek rządowy w sprawie Wileńszczyzny? Może możnaby uznać pierwsze czytanie za odbyte i odesłać go do Komisji. Jest to bardzo pilna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#WicemarszalekOsiecki">Ksiądz poseł mi przerwał. Właśnie chciałem to powiedzieć. Nadszedł rządowy projekt ustawy o rozciągnięciu władzy Rzpltej na Ziemię Wileńską. Proponuję uznać dzień dzisiejszy za pierwsze czytanie tej ustawy i sprawę odesłać do Komisji Konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#WicemarszalekOsiecki">Proponuję odbycie następnego posiedzenia w czwartek, o godz. 4 po południu z następującym porządkiem dziennym.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#WicemarszalekOsiecki">Głosowanie w drugiem czytaniu nad ustawą o uposażeniu profesorów szkół akademickich i naukowych sił pomocniczych. Ewentualnie trzecie czytanie ustawy (druk nr 3360, 3322, 3165 i 2949).</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#WicemarszalekOsiecki">Dalszy ciąg dyskusji nad sprawozdaniem Komisji Skarbowo-Budżetowej w przedmiocie ustawy o podatku od wzbogacenia się przez nabycie nieruchomości i przez spłatę długów hipotecznych (druk nr 3201 i 3082).</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#WicemarszalekOsiecki">Sprawozdanie Komisji Skarbowo Budżetowej o wnioskach nagłych p. Osieckiego i tow. i p. Poniatowskiego i tow. w sprawie zmiany ustawy z dnia 29 maja 1920 r. o opodatkowaniu spadków i darowizn (druk nr 3291, 3244 i 3055).</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#WicemarszalekOsiecki">Sprawozdanie Komisji Skarbowo-Budżetowej o ustawie w przedmiocie podwyższenia opłat stemplowych na obszarze b. dzielnicy rosyjskiej i austriackiej od akcji, względnie aktów zawarcia spółek akcyjnych (druk nr 3396 i 2648).</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#WicemarszalekOsiecki">Trzecie czytanie ustawy w przedmiocie przedłużenia okresu urzędowania organów samorządowych na obszarze b. zaboru rosyjskiego (druk nr 3392).</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#WicemarszalekOsiecki">Sprawozdanie Komisji Skarbowo-Budżetowej i Oświatowej o wniosku p. Woźnickiego i tow. w sprawie natychmiastowego oddania gmachu przy ul. Krakowskie-Przedmieście nr 36 w Warszawie na użytek państwowego seminarium nauczycielskiego im. Konarskiego (druk nr 3350 i 3264).</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#WicemarszalekOsiecki">Sprawozdanie Komisji Oświatowej o wniosku nagłym posła Zamorskiego w sprawie Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie (druk nr 3352 i 3208).</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#WicemarszalekOsiecki">Sprawozdanie Komisji Administracyjnej w sprawie ustawy o dowodach osobistych (druk nr 3298 i 3132).</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#WicemarszalekOsiecki">Sprawozdanie połączonych Komisji Administracyjnej, Prawniczej i Miejskiej w przedmiocie ustawy o obowiązku zarządów gmin miejskich dostarczania pomieszczeń (druk nr 3315, 2679, 2791, 2882, 2843, 2931, 2956, 3067 i 3116).</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#WicemarszalekOsiecki">Nagłość wniosku p. Czapińskiego i tow. w sprawie nadużycia haseł religijnych dla agitacji przedwyborczej przez kler polski, a w szczególności w sprawie — „listu pasterskiego biskupów polskich”.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#WicemarszalekOsiecki">Nie słyszę protestów, zatem uważam porządek dzienny za przyjęty. Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#WicemarszalekOsiecki">(Koniec posiedzenia o godz. 8 wiecz.).</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#WicemarszalekOsiecki">Załącznik do stenogramu 293 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#WicemarszalekOsiecki">Ekspose Ministra Skarbu Dra Jerzego Michalskiego wygłoszone w dniu 28 marca r. 1922 w Sejmie Ustawodawczym Rzeczypospolitej Polskiej WYSOKA IZBO!</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#WicemarszalekOsiecki">Mam zaszczyt w imieniu Rządu przedłożyć przyjęty przez Radę Ministrów w dniach 6, 7 i 8 b. m. preliminarz budżetowy Rzeczypospolitej Polskiej na okres gospodarczy 1922 r.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#WicemarszalekOsiecki">Pozwolę sobie jednak zauważyć, że nie chciałbym w moim ekspose ograniczyć się tylko do omówienia tego preliminarza, lecz mam zamiar łącznie z tem przedstawić obraz naszej dotychczasowej gospodarki państwowej, oparty na zamknięciach kasowo-rachunkowych dochodów i wydatków za przeszłe okresy gospodarcze, które to zamknięcia definitywne za część r. 1918 i lata 1919 i 1920, oraz prowizoryczne za rok 1921 zostały już wygotowane i Wysokiemu Sejmowi przedłożone w t. zw. Księdze żółtej.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#WicemarszalekOsiecki">Zamknięcia rachunków państwowych są aktem doniosłego znaczenia. Jako odzwierciedlenie faktów rzeczywistości są one bowiem bezstronnym wyrazicielem w prawdziwych cyfrach tego wszystkiego, co się stało w gospodarstwie Państwa w minionym okresie. Porównane z rejestrem projektów i zamierzeń, ujętych w preliminarzu budżetowym, stanowią dla Wysokiego Sejmu, Rządu i Społeczeństwa pożądany instrument, umożliwiający wejrzenie w istotny stan rzeczy, a tem samem i jego naprawę w tych kierunkach, w których okaże się ona potrzebną. Myśmy dotąd zamknięć nie posiadali, z wyjątkiem fragmentarycznego „Sprawozdania kasowego” za drugi kwartał 1920 r. aczkolwiek te, które przedkładam, z technicznych powodów nie są jeszcze zamknięciami rachunkowemi w całkowitem tego słowa znaczeniu, gdyż nie zawierają zaległości czynnych i biernych, ani też zamknięć, dotyczących przedsiębiorstw państwowych eksploatacyjnych, zużywających własne dochody i przelewających ewentualny czysty zysk do kas skarbowych, lub pobierających od nich dotacje — wykazują jednakże rzeczywiste przychody i wydatki Państwa w danym okresie. Wskutek tego stanowią one w znacznej mierze dostateczny substrat do wyrobienia sobie odpowiedzi na pytanie: Jak w rzeczywistości gospodarowaliśmy w ubiegłym 3-leciu, czy i o ile i w jakim stopniu to, co w rzeczywistości w poszczególnym okresie gospodarczym miało miejsce, odpowiadało przewidywaniom, wyrażonym w preliminarzu?</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#WicemarszalekOsiecki">Ponadto przedkładam Wysokiej Izbie w t. zw. Księdze zielonej pierwsze zestawienie krajowych i zagranicznych długów oraz gwarancji finansowych Rzeczypospolitej Polskiej według stanu dnia 31.XII.1921, opracowane przy zastosowaniu metod, przyjętych w podobnych publikacjach zagranicznych. Elementem zasadniczym, bez którego nie można prowadzić żadnej wogóle gospodarki publicznej, ani prywatnej jest inwentarz stanu czynnego i biernego majątku. Zaczęliśmy od opracowania stanu biernego; księga długów państwa jest już w ręku Sz. Panów. Pełną parą pracujemy nad inwentarzem nieruchomego majątku państwowego. Obszerny ten materiał w 3/4 mamy już w Ministerstwie Skarbu zgromadzony. Zamierzamy go opracować i wydać w dwóch częściach. Pierwsza obejmuje majątek skarbu kolejowego, pocztowego i telegraficznego, rolnictwa, majątek górniczy, monopolu tytoniowego i Ministerstwa Spraw zagranicznych. Część druga — resztę. Dołożymy starań, aby część I. wyszła drukiem w pierwszej połowie, część II. w drugiej połowie b. r.</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#WicemarszalekOsiecki">W osobnej wreszcie t. zw. Księdze szarej na podstawie materiałów, dostarczonych mi przez Główny Urząd Statystyczny, zestawiony został w Ministerstwie Skarbu bilans zagranicznego handlu towarowego Polski w latach 1920 i 1921, a to z uwagi na wielkie jego znaczenie dla waluty. Szereg zestawień cyfrowych i wykresy graficzne wraz z tekstem objaśniającym ilustrują przedmiot w sposób surowy (ilościowy) t. j. taki, jak na to dozwala dzisiejszy — jak wiadomo — stan naszej statystyki handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#WicemarszalekOsiecki">Jeżeli dodam do tego, że preliminarz budżetowy na r. 1922 jest nader szczegółowy i obszerny (sam preliminarz Ministerstwa Kolei Żelaznych zawiera 150 stron druku), że budżet Ministerstwa Spraw Wojskowych opracowany jest w tym roku szczegółowo, że wreszcie jako osobny aneks budżetu dołączono budżet inwestycyjny, co jest również nowością i odpowiada życzeniom Wysokiej Izby i postulatom prawidłowej gospodarki, to na powyższej podstawie mogę stwierdzić, że pod względem formalno-gospodarczym opracowanie preliminarza budżetowego Polski za r. 1922 i aneksów dorównuje podobnym aktom innych państw i odpowiada postulatom praworządnej gospodarki państwowej.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#WicemarszalekOsiecki">Po tych kilku uwagach wstępnych — przystępując do właściwego tematu, uważam, że wobec olbrzymiego materiału rzeczowego i cyfrowego, jaki jest podstawą mego ekspose, celem lepszej systematyki i dla organicznego przedstawienia rzeczy rozdzielić należy przedmiot na 3 części:</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#WicemarszalekOsiecki">I. CZĘŚĆ: Rezultaty dotychczasowej gospodarki państwowej po koniec 1921 r. II. CZĘŚĆ: Preliminarz budżetowy na r. 1922. III. CZĘŚĆ: Program dalszej pracy i polityki skarbowej z przedstawieniem sposobu pokrycia niedoboru budżetowego b. roku.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#WicemarszalekOsiecki">CZĘŚĆ I.</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#WicemarszalekOsiecki">Idąc za wzorem, przyjętym od lat w parlamentach W. Brytanii, Francji i Włoch, zaczynam przed omówieniem preliminarza budżetowego na r. 1922 i w łączności z nim, od naszkicowania rezultatów dotychczasowych gospodarki naszego Państwa. Wychodzę bowiem z założenia, że wiążąc w ten sposób zbadaną i ustaloną w faktycznych cyfrach zamknięć przeszłość naszą z domniemaną w preliminarzu budżetowym najbliższą przyszłością, oprę się na konkretnej podstawie, wskutek czego wnioskowanie i budowa budżetu tegorocznego spoczną również na pewniejszych i trwalszych podstawach, a Wysoka Izba, zapoznawszy się w całokształcie z dotychczasowym stanem naszej gospodarki, w ten sposób uzyska lepszy pogląd na jej rozmiar i kierunek, zakreślony w preliminarzu za r. 1922.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#WicemarszalekOsiecki">Ponieważ zamknięcie kasowo-rachunkowe obejmuje za każdy ubiegły okres budżetowy bilans i po kilkadziesiąt wykazów, przeto celem ułatwienia szybkiego zorientowania się w dotychczasowej gospodarce państwowej, sporządzono tabelaryczne zestawienia, przedstawiające w sposób możliwie najprostszy, w ogólnych cyfrach, całokształt gospodarki. Zestawienia te wraz z objaśnieniami do zamknięć zawarte są w Księdze żółtej.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#WicemarszalekOsiecki">W ramach 3 lat: 1919, 1920 i 1921 mieszczą się cztery preliminarze i okresy budżetowe, względnie 3 preliminarze i jeden t. zw. — „plan finansowo-gospodarczy”. Pierwszy obejmował 1. półrocze 1919 r., dwa następne t. j. II. i III. z rzędu po 3 kwartały, a mianowicie: drugi okres od 1/V11 1919 do 31/111 1920, zaś trzeci okres od I/IV 1920 — 31/XII 1920, czwarty i ostatni — rok kalendarzowy 1921.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#WicemarszalekOsiecki">Terytorialnie obejmował pierwszy preliminarz tylko b. Królestwo Kongresowe, trzy zaś następne Małopolskę i Kongresówkę wzgl. b. zabór rosyjski oraz część dochodów i wydatków na obszarze b. Dzielnicy Pruskiej t. j. w tych działach administracji, które objęte zostały przez właściwe ministerstwa w myśl art. 7 ustawy z dnia 1 sierpnia 1919 o tymczasowej organizacji Zarządu b. Dzielnicy Pruskiej (Dz. P. P. P. Nr 64, poz. 385). Pozatem w II., III. i IV. okresie budżetowym b. Dzielnica Pruska miała swój odrębny partykularny budżet, ułożony przez Ministerstwo b. Dzielnicy Pruskiej, którego ostateczne cyfry objęte były preliminarzem Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#WicemarszalekOsiecki">Części Śląska Cieszyńskiego, przyznane Polsce, nie są objęte powyższymi preliminarzami (ustawa konstytucyjna z 15/VII 1920 r., zawierająca statut organiczny Województwa Śląskiego). Części Spiszą i Orawy, przyznane Polsce, wchodzą do budżetu od r. 1921.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#WicemarszalekOsiecki">Metodą opracowania różnią się od siebie okresy I., II. 1IV. od okresu III. Gdy bowiem tamte trzy opracowane były szczegółowo i metodycznie, tak zwany — „plan finansowo-gospodarczy na III. okres” t. j. na okres od 1. IV. 1920 r. do 31. XII. 1920 r. zestawiono mechanicznie za pomocą automatycznego przedłużania preliminarza okresu poprzedniego wraz z kredytami dodatkowemu.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#WicemarszalekOsiecki">Wspólną wreszcie cechą tych preliminarzy jest to, że wniesione zostały—pomijając okres III., włączony do budżetu za okres II.—w drugiej połowie okresu budżetowego t. j. I. budżet dnia 3 kwietnia 1919, II. dnia 12 marca 1920, budżet zaś na r. 1921 dnia 25 lipca 1921, przez co wykonanie budżetu i kontroli kredytów przez urzędy i kasy było znacznie utrudnione.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#WicemarszalekOsiecki">Po tych uwagach natury formalnej, przechodzę do porównania preliminarzy powyższych 4 okresów z ich wykonaniem t. j. zamknięciami rachunkowemi.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#WicemarszalekOsiecki">Z zestawień sumarycznych wydatków i dochodów państwowych w okresach od 1.XI.1918—31.XII.1921 włącznie, zawartych w Księdze żółtej, rozdanej Szanownym Panom, wynikają następujące ogólne wnioski:</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#WicemarszalekOsiecki">Lata wojenne 1919 i 1920 odróżniają się wybitnie od pierwszego roku pokojowego 1921; w ciągu dwu lat 1919 i 1920 sumie ogólnych dochodów rzeczywistych w kwocie mk. 7.314,397.969—odpowiada suma wydatków w kwocie mk. 75.200,410.540 t. j. stosunek procentowy niedoboru, wynoszącego za te 2 lata łącznie 67.635,012.571 mk., do ogólnych wydatków wyraża się w cyfrze 90.27%.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#WicemarszalekOsiecki">W roku 1921 są już rzeczywiste dochody prawie 10 razy większe od dochodów obu lat 1919 i 1920, gdyż wynoszą 71.047,788.628 mk., gdy natomiast wydatki roku 1921, wynoszące 232.364,483.576 mk., przewyższają wydatki lat 1919 i 1920 prawie 3-krotnie, czyli dynamika dochodów przewyższa znacznie dynamikę wydatków. Niedobór w r. 1921 wynosił już 69.42% kwoty wydatków. Odnośnie do b. Dzielnicy Pruskiej brałem w rachubę w II., Il. i IV. okresie tylko wspólne dochody i wydatki. W nawiasie należy tutaj zauważyć, że jeszcze bardziej pocieszającym jest wzrost dochodów, zwłaszcza danin publicznych, w poszczególnych częściach roku 1921. I tak przyniosły podatki, cła, monopole, opłaty i inne daniny publiczne wedle tymczasowych zestawień kasowych:</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#WicemarszalekOsiecki">W I kwartale 1921 mk. 4.231,349.331 „Ij „1921„8.166,677.511 „IJI„1921„15.854,006.844</u>
          <u xml:id="u-3.55" who="#komentarz">„IV„1921„31.468,580.590</u>
          <u xml:id="u-3.56" who="#WicemarszalekOsiecki">razem przeto w r. 1921 mk. 59.720,614.276 co w porównaniu z przelanemi do kas skarbowych dochodami stanowi 84% tychże.</u>
          <u xml:id="u-3.57" who="#WicemarszalekOsiecki">Niedobory, stale rosnące w latach wojennych (w I. okresie budżetowym — 86,34%, w II. — 88.81%, w III. — 90,81% ogólnej kwoty rzeczywistych wydatków) opadają w r. 1921 r. do kwoty 69,42%.</u>
          <u xml:id="u-3.58" who="#WicemarszalekOsiecki">Ogólny bilans dochodów i wydatków rzeczywistych od czasu powstania Państwa Polskiego t. j. od 1/XI 1918 r. do31/Xll 1921 r. przedstawia się w całem państwie w sposób następujący:</u>
          <u xml:id="u-3.59" who="#WicemarszalekOsiecki">Łączna suma wydatków mk. 324.119,389.645 „dochodów — „102.130,658.594 Niedobór mk. 221.988,731.051 t. j. w stosunku do sumy wydatków wynosił niedobór 68.48% pierwszej kwoty.</u>
          <u xml:id="u-3.60" who="#WicemarszalekOsiecki">W dochodach ogólnych przeważają dochody Ministerstwa Skarbu, wynosiły bowiem w tem 3-leciu: 86.171,406.558 mk. t. j. 84,47% ogólnej sumy dochodów. Znaczy to, że ciężar utrzymania Państwa, wszystkich resortów, wszystkich niemal działów administracji leży prawie wyłącznie na podatkach, opłatach, cłach i monopolach, co oczywiście jest nie do utrzymania i bezwzględnie w najkrótszym czasie musi ulec zmianie. Jest to bowiem stan nawskroś niezdrowy.</u>
          <u xml:id="u-3.61" who="#WicemarszalekOsiecki">Wobec tego, że w latach 1919 i 1920 dochody państwowe kryły zaledwo niemal 1/10 wydatków państwowych — w roku zaś 1921 — 3/10, pozostałe 90% względnie w roku 1921 — 69,42% musiały być pokryte drogą kredytu, i to w przeważającej części przez zadłużenie Skarbu Państwa w P. K. K. P.</u>
          <u xml:id="u-3.62" who="#WicemarszalekOsiecki">Jak to wykazuje Księga zielona (str. 12, tablica B.) w okresie od 1. XI. 1918— 31. XII. 1921 suma zadłużenia Skarbu Państwa w P. K. K. P. wynosi 221 miliardy — zbliża się więc bardzo do sumy niedoboru faktycznego z tego okresu, podanej wyżej w zaokrągleniu na 222 miliardy. Ta ostatnia suma została obliczona dla całego Państwa przy włączeniu kwot dochodów i wydatków b. Dzielnicy Pruskiej. A ponieważ dochody i wydatki b. Dzielnicy Pruskiej z uwzględnieniem preliminowanych kwot za r. 1921 wykazują nadwyżkę dochodów przeszło 7 miliardów, przeto rzeczywisty niedobór z dwóch pozostałych dzielnic wynosi za lata 1919, 1920 i 1921 około 229 miliardów, którą to kwotą musimy też operować. Zamknięcia za rok 1921 b. Dzielnica Pruska dotąd nam nie przedłożyła. Reszta niedoboru poza zadłużeniem w P. K. K. P. pokryta została z realizacji części oprocentowanych zapisów dłużnych Państwa (tablica A str. 6 i 7 Księgi zielonej), które w tym okresie sprzedano za kwotę 30.229,309.794 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.63" who="#WicemarszalekOsiecki">Zestawienie faktycznych niedoborów w poszczególnych czterech okresach budżetowych ze wzrostem długu wewnętrznego w tychże okresach tak się przedstawia:</u>
          <u xml:id="u-3.64" who="#WicemarszalekOsiecki">+————-+————-+————-+————-+————-+ | Okres    | Rzeczywisty | Wzrost   | | budżetowy  | niedobór  | wewnętrzneg | |       |       | o      | |       |       | długu    | |       |       | Skarbu   | |       |       | Państwa   | +————-+————-+————-+————-+————-+ | w P. K. K. | w zapisach | Ogółem   | | P.     | dłużnych  |       | |       | Państwa   |       | +————-+————-+————-+————-+————-+ | I.     | 1.691,940.2 | 1.005,078.1 | 1.489,554.1 | 2.494,632.2 | | 1/I—31/VI | 30     | 56     | 06     | 62     | | 1919 r.   |       |       |       |       | |       | 13     | 13.650,000. | 539,237.318 | 14.189,237. | | II.1/VIj 191 | 373,491.852 | 000     |       | 318     | | 9—31/IJI |       |       | 7.608,899.4 |       | | 1920r.   | 52.820,530. | 44.850,000. | 68     | 52.458,899. | |       | 489     | 000     |       | 468     | | III.    |       |       | 20.591,618. |       | | 1/IV—31/X | 161.316.694 | 161.375.000 | 902     | 181.966,618 | | II     | 950    | 000    |       | 902    | | 1920 r.   |       |       |       |       | |       |       |       |       |       | | IV. Rok  |       |       |       |       | | 1921    |       |       |       |       | | 14—31/XII |       |       |       |       | +————-+————-+————-+————-+————-+ | Suma    | 229.202,707 | 220.880,078 | 30.229,309. | 251.109,387 | |       | 521    | 156    | 794     | 950    | +————-+————-+————-+————-+————-+ Różnica między kwotą długów i wysokością niedoborów wynika stąd:</u>
          <u xml:id="u-3.65" who="#WicemarszalekOsiecki">1)że zapasy kasowe 359 kas skarbowych, 3789 kas pocztowych, około 2000 kas kolejowych, 600 kas wojskowych, (przy komisjach gospodarczych) i kas specjalnych absorbowały znaczne kwoty. Zapasy kas państwowych wszystkich resortów, wojskowych i cywilnych, wynosiły 31.VII 1921: 4.733,741.201 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.66" who="#WicemarszalekOsiecki">2)że kasy wojskowe i cywilne państwowe utrzymują na rachunkach żyrowych P. K. K. P. i w P. K. O. bardzo znaczne sumy.</u>
          <u xml:id="u-3.67" who="#WicemarszalekOsiecki">I tak stan rachunków żyrowych państwowych kas cywilnych i wojskowych:</u>
          <u xml:id="u-3.68" who="#WicemarszalekOsiecki">a)w P. K. K. P. wyniósł 31.XII 1920 r. — mk. 9.604,364.931, dnia 31.XII 1921 — mk. 26.472,463.503; w dniu 28 lutego 1922 — 33.493,295.988.64 mk. Okólnikiem z 19.1 1922 L. 131 G. U. K. wydało Ministerstwo Skarbu zarządzenia, zmierzające do ograniczenia tego niepożądanego zjawiska.</u>
          <u xml:id="u-3.69" who="#WicemarszalekOsiecki">b)W P. K. O. stan gotówki Izb i Kas skarbowych na kontach czekowych: wynosił przeszło 250 milionów marek z końcem roku 1920, z górą 1 miliard z końcem roku 1921, a blisko 2 miliardy z końcem lutego b. r. Stan gotówki w urzędach pocztowych na rachunek P. K. O. wynosił z końcem r. 1920 nad 3 miliardy, z końcem roku 1921 — blisko 34 miliardy, a 28.11 1922 nad 8 miliardów mk.</u>
          <u xml:id="u-3.70" who="#WicemarszalekOsiecki">Powyższe cyfry zadłużenia oparte są na szczegółowych zestawieniach Księgi zielonej, podającej (w tablicach A. B. i C. strony 6, 7, 12 i 13) wzrost i stan długu wewnętrznego Polski w poszczególnych miesiącach każdego roku.</u>
          <u xml:id="u-3.71" who="#WicemarszalekOsiecki">Łączny stan długu wewnętrznego wynosił dnia 31 grudnia 1921 kwotę 251.229,309.794 marek, która obejmuje następujące tytuły dłużne:</u>
          <u xml:id="u-3.72" who="#WicemarszalekOsiecki">1)5% asygnaty r. 1918 155,979.994 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.73" who="#WicemarszalekOsiecki">2)5% pożyczka Odrodzenia:</u>
          <u xml:id="u-3.74" who="#WicemarszalekOsiecki">a) długoterminowa10.844,182.700„ b) krótkoterminowa 2.129,336.100„ 3)4% pożyczka premiowa 1.991,614.000„ 4)bilety skarbowe I i II emisji 15.108,197.000„ 5)dług w P. K. K. P221.000,000.000 — „ Razem 251.229,309.794 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.75" who="#WicemarszalekOsiecki">Długi zagraniczne, zaciągnięte w latach 1919, 1920 i 1921, w przeważającej części nie były pożyczkami we własciwem tego znaczeniu; wynika to jasno z celów, na jakie je zaciągnęliśmy (obacz stronę 18 Księgi Zielonej). Zakupywaliśmy zagranicą na kredyt to, czego nam brakowało do wyżywienia, do wiekwipowania i uzbrojenia wojsk, pokrywaliśmy z tych kredytów wydatki inwestycyjne i t. d.</u>
          <u xml:id="u-3.76" who="#WicemarszalekOsiecki">To też w miarę, jak wojna ustawała i odłogi obsiano, kredyty te odpadły (ob. str. 17 Księgi Zielonej).</u>
          <u xml:id="u-3.77" who="#WicemarszalekOsiecki">Długi zagraniczne Polski wynosiły łącznie w dniu 31/XII 1921 w przeliczeniu na dolary według notowań giełdy nowojorskiej z tegoż dnia; 283,379.610,67 dolarów.</u>
          <u xml:id="u-3.78" who="#WicemarszalekOsiecki">Dla bliższego objaśnienia charakteryzujemy je z 3 punktów widzenia:</u>
          <u xml:id="u-3.79" who="#WicemarszalekOsiecki">a)Według krajów wierzycieli przedstawiają się one jak następuje: Stanom Zjednoczonym A. P. winni jesteśmy 65% powyższej sumy, Francji 22.24%, W. Brytanii 6.5%, Włochom 2.8%, Holandii 2.37%, resztę (około 1%) Norwegii, Danii, Szwecji i Szwajcarii.</u>
          <u xml:id="u-3.80" who="#WicemarszalekOsiecki">b)Pod względem celów zużyto z powyższych kredytów: około 60% na aprowizację, 28.3% na uzbrojenie, blisko 8% na inwestycje państwowe, resztę na cele zdrowia publicznego, opiekę społeczną, na pomoc dla przemysłu prywatnego i t. d.</u>
          <u xml:id="u-3.81" who="#WicemarszalekOsiecki">c)Wreszcie co do czasu, w którym długi powyższe zaciągnięto, przypada na okres do końca r. 1919 — 66.3% ogólnej sumy długów zagranicznych, na r. 1920 — blisko 30%, zaś na r. 1921 — 4%.</u>
          <u xml:id="u-3.82" who="#WicemarszalekOsiecki">Z powodu że najwięcej dłużni jesteśmy Stanom Zjednoczonym Ameryki Północnej uważam za wskazane oświadczyć, że w dniu 16 stycznia r. b. referent Komitetu Finansowego Senatu Stanów Zjednoczonych p. Mc. Cumber złożył Senatowi raport o uchwalonym już przez Izbę Reprezentantów wniosku co do utworzenia Komisji dla uregulowania spłaty względnie konwersji zobowiązań Państw obcych wobec Stanów Zjednoczonych.</u>
          <u xml:id="u-3.83" who="#WicemarszalekOsiecki">Zasady tego wniosku (Calendar Nr 408, Senate, 2. seria 67 go Kongres Report Nr 400) są następujące:</u>
          <u xml:id="u-3.84" who="#WicemarszalekOsiecki">„Utworzona i przez Senat zatwierdzona Komisja będzie miała prawo w ciągu 3-ch lat zbadać już istniejące zobowiązania i ewentualnie odroczyć ich spłatę aż do 15 czerwca 1947 roku.</u>
          <u xml:id="u-3.85" who="#WicemarszalekOsiecki">Odroczenie to może odbyć się w formie zamiany posiadanych obecnie przez Skarb Stanów Zjednoczonych skryptów dłużnych na nowe o warunkach, najlepiej zabezpieczających interesy Stanów Zjednoczonych.</u>
          <u xml:id="u-3.86" who="#WicemarszalekOsiecki">Komisja nie będzie miała prawa unieważnić długu jakiegoś Państwa, lub części tego długu, ani też zamieniać skryptów dłużnych jednego Państwa na skrypty dłużne innego Państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.87" who="#WicemarszalekOsiecki">Referent Komitetu Finansowego nastaje w swym raporcie na konieczność uchwalenia przez Senat powyższego wniosku wobec ciężkiej sytuacji Państw dłużnych”.</u>
          <u xml:id="u-3.88" who="#WicemarszalekOsiecki">Wedle pisma naszego poselstwa w Waszyngtonie z 23 stycznia b. r. bill powyższy w najbliższym czasie zostanie uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-3.89" who="#WicemarszalekOsiecki">Z długu Polski wobec Rządu St. Zjedn., wynoszącego na 31/XII 1921 r. dolarów 157,312.109.84, przyjęto jako materiał do badań przyszłej Komisji narazie, dla względów formalnych, tylko dolarów 135,620.583.98.</u>
          <u xml:id="u-3.90" who="#WicemarszalekOsiecki">Chciałbym tu podnieść jeszcze jeden charakterystyczny szczegół. W r. 1921 wynosi wprawdzie wzrost zagranicznego długu Polski brutto 11,376.407.6 dolarów, równocześnie jednak w tym samym roku zapłaciliśmy zagranicy z tego tytułu łączną sumę 7,429.302 dolarów, z czego wypada na spłatę kapitału dłużnego 5,742.731 dolarów, zaś na spłatę procentów od naszych długów zagranicznych 1,686.576 dolarów, tak, że nadwyżka powiększenia długu nad umorzeniem (czyli netto saldo dłużne) wyniosło faktycznie 3,586.361 dolarów.</u>
          <u xml:id="u-3.91" who="#WicemarszalekOsiecki">Zaznaczyć muszę tu jeszcze, że osobiście przywiązuję szczególną wagę do tego, aby zobowiązania nasze wogóle, a przedewszystkiem wobec zagranicy jaknajakuratniej w oznaczonych terminach były regulowane i abyśmy zasłużyli sobie na zgodną opinię zagranicy, że Polska jest soli cnym dłużnikiem i punktualnym płatnikiem. W Komisji skarbowo-budżetowej przedłożę dowody, że opinię taką już zyskujemy.</u>
          <u xml:id="u-3.92" who="#WicemarszalekOsiecki">Jeżeli mowa o budżecie zagranicznym i pomocy zagranicy, udzielonej nam w pierwszym okresie naszej państwowości, serce i rozum każą mi osobno wymienić jeszcze te wielkie mocarstwa, których usług i świadczeń na rzecz Polski nie wyrażają w całości budżety, ani zamknięcia kasowo-rachunkowe, ani też inwentarz długów państwowych. Mam na myśli przedewszystkiem potężnego i prawdziwego przyjaciela Polski, wypróbowanego w ciężkich dla nas czasach: Francję, której niech mi będzie wolno z tego miejsca wyrazić podziękowanie za wszystko, co dla nas uczyniła. Powtóre z czcią i wdzięcznością głęboką wymieniam to Mocarstwo, wobec którego kilkuletniej, bezprzykładnej ofiarności dziatwa Polski, młodzież szkolna wszystkich zakładów, chorzy, wojskowi i cywilni, dalej pracujący umysłowo i fizycznie, ochrony i szpitale — matki karmiące dzieci, ci wszyscy bez różnicy wyznania zaciągnęli niewygasły dług wdzięczności, z nazwiskiem Amerykanina Hoovera nazawsze związany. Niech mi też wolno będzie od siebie wyrazić prośbę pod adresem Amerykańskiego Wydziału Ratunkowego Komitetu Pomocy Dzieciom Misji Hoovera, aby zgodnie z życzeniem całego kraju przedłużył swą owocną akcję, której likwidacja jest projektowana na dzień 1 czerwca b. r. do końca b. r.</u>
          <u xml:id="u-3.93" who="#WicemarszalekOsiecki">Wreszcie muszę też podnieść z prawdziwem zadowoleniem, że między Wielką Brytanią a Polską stosunki gospodarcze układają się coraz przyjaźniej, o czem świadczy między innemi także większa tranzakcja kredytowa, która, jak prasa angielska podnosi, doszła do skutku dzięki zwiększonemu zaufaniu miarodajnych sfer finansowych Anglii do naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-3.94" who="#WicemarszalekOsiecki">Oto w krótkim bardzo zarysie bilans gospodarki państwowej po koniec r. 1921.</u>
          <u xml:id="u-3.95" who="#WicemarszalekOsiecki">CZĘŚĆ II.</u>
          <u xml:id="u-3.96" who="#WicemarszalekOsiecki">Ogólna charakterystyka Preliminarza Budżetowego na rok 1922.</u>
          <u xml:id="u-3.97" who="#WicemarszalekOsiecki">I. Ogólne uwagi o sposobie budżetowania.</u>
          <u xml:id="u-3.98" who="#WicemarszalekOsiecki">Zasadą naczelną przy układaniu budżetu na r. 1922 było przedstawienie rzeczywistego stanu rzeczy. Dążyłem usilnie, ażeby budżet zawierał prawdę bez żadnych upiększeń. Nie ma w nim sztucznego optymizmu ani też rozmyślnych niedokładności, któreby ujmowały stan finansów Państwa w świetle korzystniejszem, aniżeli jest istotnie. Pragnę, ażeby tegoroczny preliminarz budżetowy był dla Wysokiego Sejmu, społeczeństwa i zagranicy aktem ścisłej i bezwzględnej diagnozy całego naszego życia państwowego ze wszystkimi brakami i nieuchronnemi wadami nowopowstałego wśród najcięższych warunków organizmu państwowego.</u>
          <u xml:id="u-3.99" who="#WicemarszalekOsiecki">W związku z tem przykładaliśmy przy zestawianiu poszczególnych części preliminarza wielką wagę do jaknajdokładniejszego przedstawienia stanu organizacji i administracji każdego resortu. Sądzę, że pod tym wzglądem praca nasza znajdzie uznanie, iż preliminarz jest jaknajbardziej szczegółowy i dokładny.</u>
          <u xml:id="u-3.100" who="#WicemarszalekOsiecki">W treściwie ujętych objaśnieniach przez porównanie z ubiegłym rokiem wykazujemy szczegółowo, jakie oszczędności przeprowadzone zostały na podstawie uchwały Rady Ministrów z 6 października 1921 r. oraz ustawy o środkach naprawy państwowej gospodarki skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-3.101" who="#WicemarszalekOsiecki">II. Ostateczne cyfry.</u>
          <u xml:id="u-3.102" who="#WicemarszalekOsiecki">Budżet na rok 1922 opiewa w wydatkach na łączną kwotę 591.633,909.594 mk., w dochodach na 453.620,314,425 mk, niedobór budżetowy wynosi 133.013,595.169 marek.</u>
          <u xml:id="u-3.103" who="#WicemarszalekOsiecki">Wydatki dzielą się na zwyczajne i nadzwyczajne; pierwsze wynoszą 439.983,302.401 mk., drugie zaś 151.690,607.193 mk., w rzędzie drugich znajdują się wydatki inwestycyjne, objęte wyodrębnionym preliminarzem w kwocie 112,548,593.922 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.104" who="#WicemarszalekOsiecki">Dochody dzielą się na:</u>
          <u xml:id="u-3.105" who="#WicemarszalekOsiecki">a) zwyczajne — 347.054,658.454 mk., b) nadzwyczajne — 111.565,655.971 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.106" who="#WicemarszalekOsiecki">Niedobór administracyjny wynosi kwotę 20.465,001.247 mk., t. j. w stosunku do ogólnych wydatków 3.46%; zapotrzebowanie na cele Inwestycyjne wynosi 112.543,593.922 mk. Ogółem stosunek procentowy niedoboru administracyjnego i inwestycyjnego do ogółu wydatków wyraża się w cyfrze 22.48%.</u>
          <u xml:id="u-3.107" who="#WicemarszalekOsiecki">III. Czas przedłożenia preliminarza.</u>
          <u xml:id="u-3.108" who="#WicemarszalekOsiecki">Preliminarz budżetowy na r. 1922 przedłożony zostaje Wysokiemu Sejmowi w ciągu pierwszego kwartału roku budżetowego, a więc rychlej, aniżeli to dotychczas miało miejsce. Umożliwi to Wysokiemu Sejmowi zaznajomienie się z nim i z zamierzeniami Rządu na rok bieżący, do końca roku, uchylając tem samem stwarzanie faktów dokonanych, tak wysoce niepożądanych dla wzajemnego stosunku między Rządem i Sejmem. Powtóre wczesne przedłożenie budżetu ujawni rozporządzalność środków finansowych Państwa w nadchodzącym obecnie dłuższym okresie czasu, tak, że wskutek tego przy stawianiu wobec Rządu postulatów finansowych będzie można ocenić, czy nie przechodzą możność finansową Państwa. Wreszcie ułatwione zostanie wskutek tego opracowanie budżetu na rok 1923 i wniesienie go do Wysokiego Sejmu, zgodnie z Konstytucją w jesiennej względnie zimowej sesji sejmowej. W ten sposób w roku przyszłym prowizorium budżetowe, okazałoby się już zbędne.</u>
          <u xml:id="u-3.109" who="#WicemarszalekOsiecki">I. Konstrukcja i układ formalny budżetu.</u>
          <u xml:id="u-3.110" who="#WicemarszalekOsiecki">Budżet na r. 1922 obejmuje po raz pierwszy łącznie wszystkie trzy zabory, z wyjątkiem Śląska, który w myśl ustawy konstytucyjnej z 15 lipca 1920 nie może być objęty budżetem ogólno-państwowym. Ujęcie budżetowe wszystkich dzielnic Państwa w jedną organiczną całość i co za tem idzie, wprowadzenie w calem Państwie jednolitej rachunkowości i księgowości państwowej ma doniosłe znaczenie dla zunifikowanego zobrazowania życia państwowego na całym obszarze Rzeczypospolitej. Unifikacja w tym kierunku, która bynajmniej nie pociąga za sobą pogwałcenia właściwości gospodarczych poszczególnych terytoriów, umożliwi plastyczne zdanie sobie sprawy z istniejących odrębności prawnych, administracyjnych i ekonomicznych i w konsekwencji przyczyni się niewątpliwie do skonsolidowania i zdrowego ujednostajnienia organizmu państwowego.</u>
          <u xml:id="u-3.111" who="#WicemarszalekOsiecki">Zunifikowanie formalnego układu budżetu znajduje wyraz także w budżecie administracji wojskowej, który po raz pierwszy został w szczegółach oparty na całorocznym planie gospodarczym, ułożonym wedle szematów budżetowych innych działów administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-3.112" who="#WicemarszalekOsiecki">I. Budżet inwestycyjny.</u>
          <u xml:id="u-3.113" who="#WicemarszalekOsiecki">Dotychczasowe preliminarze nie wyodrębniały w rubrykach rozchodów—-wydatków o charakterze inwestycyjnym. Było to może anomalią, którą w interesie uzyskania należytego obrazu naszego gospodarstwa państwowego, należało bezwzględnie usunąć. Dlatego też w zeszycie, obejmującym ustawę skarbową, umieszczono odrębny budżet inwestycyjny, zawierający te wydatki, mieszczące się zresztą w nadzwyczajnych (a wyjątkowo także zwyczajnych) rozchodach, które to wydatki, w przeciwstawieniu do preliminowanych na bieżącą administrację kredytów, są inwestycjami, zwiększającymi majątek narodowy.</u>
          <u xml:id="u-3.114" who="#WicemarszalekOsiecki">Wyodrębnienie inwestycji jest konieczne ze względu na sposób pokrycia połączonych z tem wydatków, które oczywiście nie mogą być ponoszone z normalnych wpływów podatkowych, lecz powinny być pokryte drogą specjalnej operacji kredytowej. Ponadto ten budżet inwestycyjny powinien się stać podstawą do ułożenia szeroko obmyślanego planu inwestycyjnego, którego wykonanie następowałoby w miarę wpływów, uzyskiwanych z pożyczki inwestycyjnej.</u>
          <u xml:id="u-3.115" who="#WicemarszalekOsiecki">Po powyższych ogólnych uwagach, przechodzę do charakterystyki poszczególnych części budżetu:</u>
          <u xml:id="u-3.116" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Naczelnik Państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.117" who="#WicemarszalekOsiecki">Preliminarz części pierwszej budżetu państwowego na rok 1922, obejmujący wydatki Naczelnika Państwa, t. j. listę cywilną i kancelarię cywilną wynosi łączną kwotę 65½ miliona marek.</u>
          <u xml:id="u-3.118" who="#WicemarszalekOsiecki">Lista cywilna, obejmująca oprócz właściwych poborów Naczelnika Państwa także i wydatki na potrzeby reprezentacyjne, w roku 1921 wynosiła początkowo 600.000 mk. miesięcznie, od 1-go września 1921 została podwyższona uchwałą Rady Ministrów na 900.000 mk., od 1 go listopada r. z. na 1,200.000 mk. Na rok bieżący Rada Ministrów ustaliła ją w miesięcznej wysokości 2,000.000 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.119" who="#WicemarszalekOsiecki">Kancelaria cywilna stanowiła pierwotnie sekretariat przyboczny Naczelnika Państwa, z biegiem jednak czasu przejęła szereg innych nowych agend. Z adiutantury generalnej przeszedł do kancelarii cywilnej referat prasowy Naczelnika Państwa, następnie przejęła kancelaria cywilna wydatki na linię telefoniczną w Belwederze i na utrzymanie jednego samochodu oraz koni i pojazdów, oddanych do dyspozycji Naczelnika Państwa, na skutek uchwały Rady Ministrów z dn. 20 października 1921 r. Rozszerzenie działalności kancelarii cywilnej pociągnęło za sobą w następstwie i zwiększenie jej personelu. Sama lista cywilna wynosi 24 miliony, płace personelu wyniosą 19 milionów, i utrzymanie taboru 17 milionój. Reszta wypada na wydatki biurowo- administracyjne.</u>
          <u xml:id="u-3.120" who="#WicemarszalekOsiecki">Wydatki na remont pałacu belwederskiego i wewnętrzne urządzenie, oraz opał, światło i służbę, znajdują się w preliminarzu Ministerstwa Robót Publicznych w dziale wydatków na gmachy reprezentacyjne.</u>
          <u xml:id="u-3.121" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Sejm Ustawodawczy.</u>
          <u xml:id="u-3.122" who="#WicemarszalekOsiecki">Wydatki są preliminowane na 493 miliony mk., dochody zaś na 695.000 mk. Wydatki są tylko osobowe i administracyjne; główny wydatek w wysokości 374 rnilionów mk. stanowią djety posłów; pozostałe wydatki obejmują płace personelu biura sejmowego i koszty wydawnictw, t. j. stenogramów i druków, wreszcie potrzeby biurowe i administracyjne, złączone z utrzymaniem gmachu sejmowego wreszcie jeden wydatek inwestycyjny w kwocie 10 milionów mk. dla zapoczątkowania budowy gmachu dla Senatu.</u>
          <u xml:id="u-3.123" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Kontrola Państwowa.</u>
          <u xml:id="u-3.124" who="#WicemarszalekOsiecki">W pełnem zrozumieniu potrzeby i doniosłości funkcji, jaką spełnia Najwyższa Izba Kontroli Państwowej preliminowano wydatki na ten rok w wysokości prawie 4-krotnie większej aniżeli w roku zeszłym, a mianowicie wydatki tegoroczne preliminowane są na 706 milionów mk., gdy w roku zeszłym zamykały się w kwocie 188 milionów.</u>
          <u xml:id="u-3.125" who="#WicemarszalekOsiecki">Powiększenie to nastąpiło tak z powodu podwyższenia płac urzędniczych i powiększenia etatów osobowych, jakoteż z powodu włączenia do preliminarza tegorocznego wydatków na dwie Okręgowe Izby w Poznaniu i Wilnie.</u>
          <u xml:id="u-3.126" who="#WicemarszalekOsiecki">Najwyższa Kontrola Państwowa składa się obecnie z Centrali i 6-ciu Izb Okręgowych. Uruchomienie przewidzianej 7-ej Izby w Krakowie, mającej obejmować województwa krakowskie i śląskie, wstrzymałem na razie aż do chwili uzgodnienia działalności Kontroli Państwa z autonomią Górnego Śląska.</u>
          <u xml:id="u-3.127" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Prezydjum Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-3.128" who="#WicemarszalekOsiecki">Na rok 1922 preliminowano dochody w kwocie 707 milionów marek, wydatki na 1.975,000.000 mk. Budżet Prezydjum Rady Ministrów obejmuje prócz zarządu centralnego i wydatków, związanych z działalnością polityczną Prezydenta Ministrów, Prokuratorię Generalną, Główny Urząd Statystyczny, Monitora Polskiego, Polską Ajencję Telegraficzną i biuro Komisarza Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Gdańsku.</u>
          <u xml:id="u-3.129" who="#WicemarszalekOsiecki">W dochodach Zarządu Centr. najważniejszą pozycję stanowi zysk netto z Drukarni Państwowych w r. 1922, a mianowicie— 23 miliony marek.</u>
          <u xml:id="u-3.130" who="#WicemarszalekOsiecki">Drugą ważną grupę dochodów stanowią opłaty statystyczne, pobierane od towarów przywożonych i wywożonych do Polski. Wydatki na Zarząd Centralny obejmują koszta biura Prezydjum Rady Ministrów, dalej wydatki na cele państwowo-narodowe w kwocie 80 milionów i wreszcie wydatki związane z przygotowaniem odbyć się mającej niebawem konferencji w Genui.</u>
          <u xml:id="u-3.131" who="#WicemarszalekOsiecki">Dla opracowania materiału, zebranego przy sposobności przeprowadzonego w zeszłym roku pierwszego spisu ludności, preliminuje się w budżecie Gł. Urzędu Statystycznego kredyt 49.000 dolarów na sprawienie 42 maszyn elektrycznych dla mechanicznego opracowania materiałów spisowych.</u>
          <u xml:id="u-3.132" who="#WicemarszalekOsiecki">Urząd Statystyczny zamierza wydać w tym roku skorowidz miejscowości Państwa Polskiego, niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania naszych władz i urzędów.</u>
          <u xml:id="u-3.133" who="#WicemarszalekOsiecki">Budżet jedynej urzędowej Ajencji Prasowej t. j. Polskiej Ajencji Telegraficznej obejmuje w kwocie 265 milionów mk., także koszt 8 placowek zagranicznych PATA oraz opłaty abonamentowe, oparte na umowach, zawartych z wieikiemi Ajencjami Telegraficznemi Zachodu.</u>
          <u xml:id="u-3.134" who="#WicemarszalekOsiecki">Wreszcie budżet Rady Ministrów przewiduje 219 milionów jako koszt biura Generalnego Komisarza Rzeczypospolitej w Gdańsku. W kredycie tym mieszczą się także koszta utrzymania Rady Portu i Dróg Wodnych w Gdańsku, jakie przypadają na Państwo Polskie.</u>
          <u xml:id="u-3.135" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Ministerstwo Spraw Zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-3.136" who="#WicemarszalekOsiecki">Preliminarz budżetowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych na rok 1922 obejmuje:</u>
          <u xml:id="u-3.137" who="#WicemarszalekOsiecki">dochody 3.425,265.000 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.138" who="#WicemarszalekOsiecki">wydatki 11.943,224.334 — „</u>
          <u xml:id="u-3.139" who="#WicemarszalekOsiecki">Z istoty rzeczy wynika, że budżet M. S. Z. musi obejmować przedewszystkiem wydatki, które nie są związane ściśle z funkcjonowaniem M. S. Z., jako aparatu administracyjnego, lecz które są wyrazem prowadzenia przezeń polityki zagranicznej, a w szczególności wydatki, które są konsekwencją traktatów międzynarodowych. Z drugiej zaś strony trzeba się liczyć i z tem, że aparat administracyjny M. S. Z., choćby najprostszy i najoszczędniejszy, musi powodować większe wydatki w stosunku do innych resortów, a to dlatego, że większość ich dokonywaną być musi w walucie zagranicznej.</u>
          <u xml:id="u-3.140" who="#WicemarszalekOsiecki">Dlatego też wydatki administracyjne Centrali Ministerstwa, łącznie z funduszem dyspozycyjnym Ministra, stanowią tylko 15% ogółu wydatków mimo, iż obejmują poważne kwoty walut zagranicznych na koszta podróży kurierów dyplomatycznych i podróże, pozostające w związku z konferencjami międzynarodowemi.</u>
          <u xml:id="u-3.141" who="#WicemarszalekOsiecki">Natomiast lwią część wydatków Zarządu Centralnego M. S. Z. stanowią koszty przejściowe, związane z wykonaniem traktatów pokojowych i innych umów, wynikających z prowadzenia polityki zagranicznej, które to koszty muszą obciążać nasz budżet aż do czasu załatwienia tych wszystkich pierwszorzędnych problemów międzynarodowych, decydujących dzisiaj o podstawach naszego bytu politycznego i gospodarczego. W szczególności wykonanie traktatu Wersalskiego obciąży nasz budżet w tym roku kwotą 3.900,000.000 mk., w tem najpoważniejszym wydatkiem jest kwota 1,200.000.— dolarów, przeznaczona na pokrycie kosztów administracyjnych Komisji Międzysojuszniczej na Górnym Śląsku, oraz kwota 64.135 dolarów, stanowiąca udział Państwa Polskiego w kosztach utrzymania Sekretariatu Ligi Narodów. Resztę wydatków, wynikających z zastosowania traktatu Wersalskiego, stanowią koszta Mieszanego Trybunału Rozjemczego Polsko-niemieckiego, rokowań polsko-niemieckich w sprawach Górnego Śląska, podziału mienia państwowego w Gdańsku i Komisji dla wytyczenia granicy polsko-niemieckiej.</u>
          <u xml:id="u-3.142" who="#WicemarszalekOsiecki">Wykonanie traktatu pokojowego w Rydze spowoduje w tym roku wydatki na Komisję dla wytyczenia granicy na Wschodzie na będącą z nią w związku Komisję dla rozstrzygania sporów granicznych między Polską a Rosją i Ukrainą.</u>
          <u xml:id="u-3.143" who="#WicemarszalekOsiecki">Drugą połowę wydatków Ministerstwa Spraw Zagranicznych stanowią koszta utrzymania 75 placówek zagranicznych, z których na pierwszy plan wysuwają się poselstwa, jako te placówki, których normalne funkcjonowanie jest pierwszym warunkiem skutecznej polityki zagranicznej i dlatego znajdująca już wyraz w budżecie akcja redukcyjna w tej dziedzinie musiała się liczyć z wyjątkowymi warunkami, w jakich znajduje się Polska, która jako odrodzone Państwo musi nawiązywać nowe stosunki zagraniczne i utrzymywać reprezentacje dyplomatyczne nawet w miejscowościach może mniej ważnych z ogólnego punktu widzenia, ale dla nas z wielu względów pierwszorzędnego znaczenia.</u>
          <u xml:id="u-3.144" who="#WicemarszalekOsiecki">Konsulaty natomiast, mające za zadanie obronę interesów gospodarczych Państwa i wszechstronną opiekę nad rzeszami Polaków, rozsianych po całej prawie kuli ziemskiej, grają niepoślednią rolę w naszych dochodach. Z opłat konsularnych spodziewać się można 3.4 miliarda marek, a zatem więcej niż wyniosą koszty utrzymania sieci konsularnej wynoszące 2.6 miliarda mk. Opieka nad obywatelami polskimi i pomoc prawna, udzielana przez konsulaty, zapewnią wreszcie Państwu poważne korzyści, związane z przesyłką do kraju zagranicznych spadków i innych należności pieniężnych.</u>
          <u xml:id="u-3.145" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Ministerstwo Spraw Wojskowych.</u>
          <u xml:id="u-3.146" who="#WicemarszalekOsiecki">Dochody Ministerstwa Spraw Wojskowych na rok 1922 zostały przewidziane w kwocie 10.581,890 537 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.147" who="#WicemarszalekOsiecki">Wydatki w tym samym okresie preliminuje się w sumie 152.849,159.076 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.148" who="#WicemarszalekOsiecki">Budżet administracji wojskowej na rok bieżący jest budżetem nawskroś pokojowym. Wydatki na ten cel obniżają się u nas stale. I tak, gdy stosunek procentowy wydatków wojskowych do całości wydatków państwowych w okresach ubiegłych przekraczał 50%, a jeszcze w r. 1921 wynosił około 30%, obniżył się w r. 1922 do 25.83%; jeżeli zaś nie weźmiemy pod uwagę wydatków inwestycyjnych, które w pokaźnej kwocie tegoroczny budżet wojskowy obciążają, okaże się, że wydatki zwyczajne Ministerstwa Spraw Wojskowych wynoszą zaledwie 1/5 część (21.7%) ogólnych wydatków zwyczajnych. Do tak znacznego procentowego obniżenia przyczyniła się przedewszystkiem demobilizacja. Za podstawę obliczeń budżetowych tegorocznych wzięto całkowite ukończenie demobilizacji, do czego też usilnie zmierza Ministerstwo Spraw Wojskowych.</u>
          <u xml:id="u-3.149" who="#WicemarszalekOsiecki">W ten sposób ze stanowiska ogólnej polityki międzynarodowej Polska składa przed całym światem dowód, że chce żyć w pokoju, że niema zamiaru prowokować jakiejkolwiek wojny i że tendencje pokojowe Rządu Polskiego wypowiada się u nas nie tylko w słowach, lecz że stanowią istotną podstawę polityki Polski.</u>
          <u xml:id="u-3.150" who="#WicemarszalekOsiecki">Rozumie się samo przez się, że uwzględniając przy ułożeniu tak tego budżetu, jak i budżetu innych resortów stan finansów Państwa, mieliśmy na oku jego położenie pod względem strategicznym oraz ogólno-politycznym; pamiętaliśmy i pamiętamy o tem zabezpieczeniu, jakie dla Państwa ma stanowić silna, karna i na nowoczesnym poziomie stojąca armia. Stąd też wysiłki Ministra Spraw Wojskowych, idące w kierunku ugruntowania polskiej siły zbrojnej, spotykały i zawsze spotykać się będą z usilną z mej strony pomocą, pełnem zrozumieniem i poparciem. Dlatego też w porozumieniu z Panem Ministrem Spraw Wojskowych składam oświadczenie, że pokojowość budżetu nie odbija się ujemnie na technicznem pogotowiu armii i jej sprawności. Armia nasza jest każdej chwili gotową do obrony granic i odparcia niebezpieczeństwa, jakie mogłoby Państwu naszemu kiedykolwiek grozić.</u>
          <u xml:id="u-3.151" who="#WicemarszalekOsiecki">Główną i istotną pozycję dochodów stanowi sprzedaż demobilu, prowadzona przez Ministerstwo Przemysłu i Handlu oraz sprzedaż koni razem w sumie 4.351,971.000 mk. Prawie 50% dochodów Ministerstwa Spraw Wojskowych są to dochody przebieżne, stanowiące całkowity lub częściowy zwrot identycznych wydatków.</u>
          <u xml:id="u-3.152" who="#WicemarszalekOsiecki">Preliminarz wydatków na armię można podzielić na dwie grupy:</u>
          <u xml:id="u-3.153" who="#WicemarszalekOsiecki">1-o wydatki normalne 108.867,332 647 mk. czyli 71.3% ogólnych wydatków wojskowych, 2-o wydatki inwestycyjne 43.981,826.429 mk. czyli 28.7% wszystkich wydatków na armię.</u>
          <u xml:id="u-3.154" who="#WicemarszalekOsiecki">W tej ostatniej grupie naczelne miejsce zajmują wydatki na rezerwę zaopatrzenia w sumie 30.797,875,929 mk. W warunkach naszej rzeczywistości politycznej, armia z popiołów powstająca musi mieć zapewnione minimum zaopatrzenia, absolutnie biorąc dużo tam, gdzie nic nie było, aby być przygotowaną do obrony granic. Skarb zaś z tego powodu zdobyć się musi na większy wysiłek, niż w każdym innym państwie starem i zorganizowanem, aby temu zadaniu odpowiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-3.155" who="#WicemarszalekOsiecki">Następne miejsce w grupie drugiej zajmują wydatki budowlane w kwocie 8.875,000.000 mk., w czem 6.275,000.000 mk. przeznacza się na nowe budowle, które w ubiegłym roku nie znalazły żadnego wyrazu w preliminarzu budżetowym wojska. Resztę stanowią wydatki na remont kapitalny.</u>
          <u xml:id="u-3.156" who="#WicemarszalekOsiecki">Jest to więc dążenie do ożywienia ruchu budowlanego.</u>
          <u xml:id="u-3.157" who="#WicemarszalekOsiecki">Wśród pozostałych wydatków wojskowych zasługuje na uwagę fakt trzykrotnego absolutnego podwyższenia w stosunku do roku ubiegłego kredytów na szkolenie i potrzeby kulturalno-oświatowe armii, czyli, że w miarę umacniania się warunków pokojowego rozwoju, armia uzyskuje możność szerszego uwzględnienia swych potrzeb w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-3.158" who="#WicemarszalekOsiecki">Muszę wspomnieć tutaj, nie mogąc ze względów zrozumiałych wymieniać wszystkich, o dwu zmianach, wprowadzonych w ostatnich czasach przez naczelne władze wojskowe w dziedzinie organizacji i administracji armii. Mają one swój wpływ na ukształtowanie gospodarki finansowej wojska.</u>
          <u xml:id="u-3.159" who="#WicemarszalekOsiecki">A więc w dziedzinie administracji pieniężnej M. S. Wojsk, w roku 1922 przeszło z preliminarzy jedno—względnie dwumiesięcznych na system preliminarza całorocznego.</u>
          <u xml:id="u-3.160" who="#WicemarszalekOsiecki">Z końcem roku ubiegłego zostało zarządzone w armii przez M. S. Wojsk, stopniowe przejście do systemu rachunkowo-kasowego, obowiązującego w administracji cywilnej. Prowadzi to do zlikwidowania w roku bieżącym Głównej Kasy Wojskowej, Kasy M. S Wojsk i Kas przy Dowództwach Korpusów.</u>
          <u xml:id="u-3.161" who="#WicemarszalekOsiecki">W drodze wyjątku pozostawiono najniższym jednostkom gospodarczym, t. j. Komisjom Gospodarczym możność zaopatrywania się jeszcze przez rok 1922 w środki pieniężne systemem dotacyjnym, a to wskutek ogólnego braku fachowo wyszkolonego personelu rachunkowego.</u>
          <u xml:id="u-3.162" who="#WicemarszalekOsiecki">W dziedzinie kontroli administracji gospodarki wojskowej zorganizowano na wzór wojskowej kontroli armii francuskiej specjalny Korpus Kontrolerów, który obecnie znajduje się w stadjum kompletowania i dokształcania pod kierownictwem francuskiego generała kontrolera Chappuis. Z końcem kwietnia Kurs doszkolenia aspirantów będzie zakończony, a Korpus Kontrolerów całkowicie uruchomiony.</u>
          <u xml:id="u-3.163" who="#WicemarszalekOsiecki">Zamiast dotychczasowo przeprowadzanej dorywczo kontroli faktycznej, będzie najpóźniej do połowy bieżącego roku wprowadzona w życie na terenie wszystkich oddziałów i zakładów wojskowych planowa kontrola faktyczna, niespodzianie przeprowadzana w nierównych odstępach czasu.</u>
          <u xml:id="u-3.164" who="#WicemarszalekOsiecki">Kontrola wstępna zamierzeń wydatków przeprowadzana będzie przez Centralę Wojskowej Kontroli Generalnej oraz jej Ekspozytury.</u>
          <u xml:id="u-3.165" who="#WicemarszalekOsiecki">W ten sposób prowadzona planowa i celowa kontrola wojskowa będzie mu- siała doprowadzić do ujednostajnienia metod administracji i wprowadzenia celowych oszczędności.</u>
          <u xml:id="u-3.166" who="#WicemarszalekOsiecki">Ponadto w porozumieniu ze mną zamianowany będzie w Minist. Spraw Wojskowych w najbliższym czasie cywilny Szef budżetu i Kontroli, mąż zaufania Ministra Skarbu.</u>
          <u xml:id="u-3.167" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-3.168" who="#WicemarszalekOsiecki">Dochody preliminowane wynoszą 6227 milionów mk., wydatki zaś — 29,764 milionów mk.</u>
          <u xml:id="u-3.169" who="#WicemarszalekOsiecki">Następujące pozycje, nieobjęte preliminarzem na rok 1921, wchodzą do preliminarza na rok 1922.</u>
          <u xml:id="u-3.170" who="#WicemarszalekOsiecki">Kredyt na bataliony celne 4.268 milionów mk., wyłączono z preliminarza Min. Skarbu, a to ze względu na skupienie w ręku Pana Ministra Spraw Wewnętrznych na zasadzie uchwały Rady Ministrów z dnia 3 września 1921 r. całokształtu zadań i kompetencji w sprawie ochrony granicy wschodniej i podporządkowanie Min. Spraw Wewnętrznych batalionów celnych na Wschodzie.</u>
          <u xml:id="u-3.171" who="#WicemarszalekOsiecki">Niedobór Tymczasowego Wydziału Samorządowego we Lwowie w kwocie 315 milionów marek. Preliminarz Tymczasowego Wydziału Samorządowego zostanie przedłożony Wysokiemu Sejmowi osobno zgodnie z art. 6 ustawy z dn. 30 stycznia 1920 r. o zniesieniu Sejmu i Wydziału Krajowego b. Galicji.</u>
          <u xml:id="u-3.172" who="#WicemarszalekOsiecki">Kredyt na Urzędy Walki z Lichwą w sumie prawie 97 milionów mk., który wskutek zniesienia Ministerstwa Aprowizacji oraz ze względu na przekazanie uprawnień Ministra Aprowizacji, jako władzy administracyjnej, Ministrowi Spraw Wewnętrznych, włączono do preliminarza Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i obliczono na okres 6 miesięcy do 30 czerwca b. r., licząc się z tem, że do tego czasu wniesiony do Wysokiego Sejmu projekt ustawy o zniesieniu Urzędu Walki z Lichwą, będzie uchwalony i urzędy zlikwidowane.</u>
          <u xml:id="u-3.173" who="#WicemarszalekOsiecki">Ponadto w tym preliminarzu znalazły wyraz wydatki, związane z przygotowaniem administracji na Górnym ŚIąsku. Rząd bowiem musi uczynić wszystko, ażeby przejęcie przez nas Górnego Śląska odbyło się gładko, bez żadnych wstrząśnień w administracji i życiu gospodarczem tej dzielnicy.</u>
          <u xml:id="u-3.174" who="#WicemarszalekOsiecki">Lwią część kredytów Min. Spraw Wewnętrznych, bo prawie 2/3, pochłania policja państwowa. Nowe zadania, które na nią spadły w związku z ochroną granicy wschodniej, a przedewszystkiem pogorszone stosunki bezpieczeństwa spowodowały zwiększenie liczby policjantów w b. zaborze rosyjskim i austriackim w roku bieżącym o 1200 osób. Etat ogólny pracowników policji wszelkiego rodzaju wynosi w roku bieżącym 37.174 osób, w tem 35.047 policjantów.</u>
          <u xml:id="u-3.175" who="#WicemarszalekOsiecki">Ponadto przyznano znaczne kredyty na wiekwipowanie i wyszkolenie policji. Na zasadzie ustawy o policji z roku 1919 Skarb ma prawo i obowiązek domagać się, ażeby samorząd, uwolniony od ponoszenia kosztów na policję własną, pokrywał część wszystkich wydatków na policję państwową. Dotychczas to się nie działo. W roku bieżącym będziemy czuwali nad tem, ażeby samorządy swój obowiązek spełniały.</u>
          <u xml:id="u-3.176" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Ministerstwo Skarbu.</u>
          <u xml:id="u-3.177" who="#WicemarszalekOsiecki">Dochody preliminowane 270.291,653.000 mk., w tem zwyczajne 169.270,884.500 mk. nadzwyczajne 101.020,768.500 mk. Wydatki 86.288,643.264 mk., w tem zwyczajne 76.260,084.830 mk., nadzwyczajne 10.028,563.434 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.178" who="#WicemarszalekOsiecki">Dochody stanowią 58.94% ogólnych dochodów państwowych, wydatki 14.59% ogólnych wydatków państwowych.</u>
          <u xml:id="u-3.179" who="#WicemarszalekOsiecki">Na dochody Ministerstwa Skarbu, preliminowane na r. 1922, składają się dochody z danin publicznych 256.762,000.000 mk., dochody Ogólnego Zarządu Skarbowego 4.823,000.000 mk., dochód z likwidacji b. Ministerstwa Aprowizacji 5.320,000.000 mk., dochód z likwidacji Ministerstwa b. Dzielnicy Pruskiej 3.009,000.000 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.180" who="#WicemarszalekOsiecki">Najdonioślejsze z natury rzeczy są dochody z danin publicznych: zwyczajne w sumie 166.762,000.000 mk., nadzwyczajne 90.000,000.000 mk., razem 256.762,000.000 mk. Z dochodów zwyczajnych przypada na podatki bezpośrednie 16%, na podatki pośrednie 44%, na cło 18%, na monopole 16%, z czego 3 4 na monopol tytoniowy, na opłaty stemplowe i podatki od obrotu, taksy skarbowe i opłaty wywozowe razem 6%. Dochody nadzwyczajne obejmują nadzwyczajną daninę w kwocie 80.000,000.000 mk. i (dotychczas jeszcze nie uchwalone) daninę wyrównawczą 5.000,000.000 mk., oraz podatek od wzbogacenia się 5.000,000.000 mk. Razem z tymi dochodami nadzwyczajnymi, które mają być uzupełnieniem dotychczasowych podatków bezpośrednich, podatki bezpośrednie stanowić będą w r. b. 45% ogółu danin publicznych.</u>
          <u xml:id="u-3.181" who="#WicemarszalekOsiecki">Wysokość wpływów z danin publicznych w ostatnich miesiącach ubiegłego roku, z których październik przyniósł więcej niż cały drugi kwartał r. 1921, a grudzień prawie tyle ile całe pierwsze półrocze r. 1921, wskazuje, iż dochód z danin publicznych na r. 1922 preliminuje się ostrożnie. Wspomniana pocieszająca progresja we wpływach z danin publicznych pozwoliła, przynajmniej w dużej części, wypełnić lukę w dochodach, preliminowanych w budżecie Ministerstwa Skarbu na r. 1921, powstałą przez to, iż wstawiono do preliminarza zeszłorocznego z sumą 12.000,000.000 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.182" who="#WicemarszalekOsiecki">pożyczkę przymusową, która została całkowicie zaniechaną, i z sumą 10.000,000,000 mk. równowartość taboru kolejowego, wywiezionego do Rosji, która zupełnie nie wpłynęła do kas. W ogólnej sumie wszystkich dochodów państwowych dochody Ministerstwa Skarbu w r. 1921, preliminowane w kwocie okrągło 64,5 miliarda marek, wyniosły 60,2 miliarda mk.</u>
          <u xml:id="u-3.183" who="#WicemarszalekOsiecki">Poza daninami publicznemi, z dochodów preliminowanych w budżecie Ministerstwa Skarbu na r. 1922, które przytoczyłem według poszczególnych grup na wstępie tych uwag o budżecie Ministerstwa Skarbu, na uwagę zasługuje 1.000,000.000 mk. tytułem częściowego zysku P. K. K. P., na którego przelanie do Skarbu mam zaszczyt prosić Wysoki Sejm o wyrażenie zgody w myśl art. 18 ustawy P. K. K. P. z 7 grudnia 1918 r., w celu obrócenia tej sumy na przygotowanie organizacji banku biletowego.</u>
          <u xml:id="u-3.184" who="#WicemarszalekOsiecki">Na jedną jeszcze pozycję dochodową, stosunkowo nieznaczną, ale charakterystyczną, mniemam, pozwolę sobie zwrócić uwagę Wysokiego Sejmu: 300,000.000 mk. jako dochód, i to jeszcze niezupełny, z likwidacji nadliczbowych środków lokomocji wskutek wdrożonej przezemnie akcji oszczędnościowej w tym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-3.185" who="#WicemarszalekOsiecki">Nie wstawiono do preliminarza na r. 1922 żadnych kwot z tytułu należnych nam od Rosji, najpóźniej 30 kwietnia r. b., w myśl art. XIII Traktatu Ryskiego, 30,000.000 rubli złotych, gdyż to złoto zostanie przelane do Skarbu Narodowego na zabezpieczenie przyszłej naszej waluty, zgodnie z ustawą z 15 listopada 1921 r. o Skarbie Narodowym.</u>
          <u xml:id="u-3.186" who="#WicemarszalekOsiecki">Przystępując do wydatków Ministerstwa Skarbu, pozwalam sobie zwrócić szczególniejszą uwagę na to, iż preliminarzem Ministerstwa Skarbu objęto nie tylko wydatki na administrację skarbową, ale także wydatki na emerytury i zaopatrzenia w sumie przeszło 41.000,000.000 mk.. czyli stanowiącej prawie połowę ogółu wydatków Ministerstwa Skarbu; na Ogólny Zarząd Skarbowy w sumie 24,5 miliarda marek, w którym najważniejszą pozycję bo prawie 21 miliardów stanowi spłata długów państwowych, na likwidację b. Ministerstwa Aprowizacji przeszło 5,5 miliarda marek, na likwidację Ministerstwa b. Dzielnicy Pruskiej 40,000.000 mk. Na wydatki właściwej administracji skarbowej przypada tylko 12.345,000.000 mk., czyli około 14% wydatków, preliminowanych w budżecie Ministerstwa Skarbu. Koszt administracji skarbowej, bez specjalnych wydatków na ściągnięcie daniny, wynosi 8% preliminowanych w budżecie Ministerstwa Skarbu dochodów zwyczajnych z danin publicznych (bez monopolów preliminowanych netto). Specjalne koszta ściągnięcia daniny, które, celem uzyskania jasnego obrazu finansowego wyniku daniny, preliminuje się osobno, wyniosą 640,000.000 mk.; razem z przepisanym ustawą o daninie zwrotem kosztów gminom w wysokości 2% wpływów (w czem mieści się i pewna pomoc finansowa dla ciał samorządowych) nieco więcej niż 2,5% daniny.</u>
          <u xml:id="u-3.187" who="#WicemarszalekOsiecki">Z cyfr powyższych wynika, iż nasza administracja skarbowa nie jest droga. Mimo iż zadania aparatu skarbowego oczywiście rosną, ogólna ilość pracowników skarbowych — dzięki udoskonalaniu administracji i stopniowemu szkoleniu materiału urzędniczego we władzach niższych—w etacie na r. 1922 jest mniejsza niż w r. 1921: we władzach i w urzędach skarbowych oraz urzędach celnych razem o 350 osób.</u>
          <u xml:id="u-3.188" who="#WicemarszalekOsiecki">Administracja skarbowa znajduje się jeszcze w stadjum organizacyjnem: prowadzimy celową akcję w kierunku zunifikowania tej administracji na obszarze całego Państwa, w dziedzinie administracji ceł tworzymy nowe urzędy w związku z ustaleniem granic Państwa i granicznych dróg komunikacyjnych, utworzyliśmy w r. 1921 nowych urzędów celnych 34 i na zasadzie konwencji polsko-gdańskiej Inspektorat Ceł na obszar wolnego miasta Gdańska; na rok bieżący przewidujemy utworzenie dalszych 74 urzędów celnych. Szczególnem staraniem Ministerstwa Skarbu jest przygotować jaknajrychlej potrzebne szeregi wyszkolonej cywilnej straży celnej w miejsce strzegących obecnie naszych granic batalionów celnych. Akcja ta postępuje w szybkiem tempie: według ustalonego programu z końcem sierpnia r. b. mieć będziemy bataliony celne już tylko na granicy wschodniej.</u>
          <u xml:id="u-3.189" who="#WicemarszalekOsiecki">Z wydatków Ministerstwa Skarbu, poza wydatkami właściwej administracji skarbowej, pozwolę sobie wspomnieć tylko o 2 pozycjach: spłata i oprocentowanie długów, oraz emerytury i zaopatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-3.190" who="#WicemarszalekOsiecki">Na umorzenie i oprocentowanie długów preliminuje się w roku bieżącym prawie 21 miliardów marek, z czego na długi zagraniczne okrągło 13.5 miliarda marek.</u>
          <u xml:id="u-3.191" who="#WicemarszalekOsiecki">Wydatek na emerytury i zaopatrzenia wynosi ogromną sumę: przeszło 41 miliardy marek, więc przeszło połowę nadzwyczajnej daniny; z sumy powyższej 24 miliardy wypada na same renty inwalidzkie. Na podstawie naszego obecnego ustawodawstwa, przedewszystkiem nowej ustawy emerytalnej i ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i ich rodzin, Państwo spłaca dług wobec wysłużonych pracowników cywilnych, nie tylko własnych, ale i państw zaborczych, wobec wysłużonych wojskowych znowuż nie tylko własnych, wobec inwalidów wojennych i ich rodzin w sposób daleko idący, mimo ciężkiego położenia finansowego Państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.192" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Ministerstwo Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-3.193" who="#WicemarszalekOsiecki">Dochody budżetu Ministerstwa Sprawiedliwości preliminuje się w kwocie 1.186,270.000 mk., wydatki w kwocie 10.449,574.000 mk. Przeważna część dochodów pochodzi z opłat i należytości sądowych. Przechodząc do wydatków, wspomnę o nich kolejno według zasadniczych grup działalności Ministerstwa Sprawiedliwości, a mianowicie ustawodawczej, sądowo-administracyjnej i więziennej. Nie mam zamiaru zatrzymywać się dłużej nad pierwszą z tych grup; nadmienię tylko, że powołana do spełnienia zadań ustawodawczych Komisja Kodyfikacyjna związana jest tylko formalnie wspólnością budżetu z Ministerstwem Sprawiedliwości. W dziedzinie sądowo-administracyjnej reorganizacja sądów, odbywająca się według szczegółowego planu, pozwoliła dotychczas dokonać redukcji sądów pokoju na terenie b. Kongresówki o 40%, skasować dwa sądy okręgowe i poddać odpowiedniej rewizji etaty personelu sędziowskiego i kancelaryjnego.</u>
          <u xml:id="u-3.194" who="#WicemarszalekOsiecki">Więziennictwo, jako instytucja pomocnicza sądów karnych, nastręcza cały szereg zadań gospodarczych. Do najważniejszych z nich należy zorganizowanie akcji utrzymania więźniów i urządzenie warsztatów więziennych, wyszkalających więźniów w różnych rzemiosłach i produkujących przedmioty masowego użytku dla więźniów. Ministerstwo Sprawiedliwości w porozumieniu ze mną usilnie dąży do zapewnienia organizacji więziennictwa odpowiedniej sprawności, któraby przy zachowaniu potrzebnych wymogów polityki kryminalnej zapewniła gospodarczej stronie więziennictwa konieczną sprężystość i dokładność. Nad tem zadaniem pracuje od szeregu miesięcy specjalna komisja, wyznaczona przez p. Ministra Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-3.195" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Ministerstwo Przemysłu i Handlu.</u>
          <u xml:id="u-3.196" who="#WicemarszalekOsiecki">Preliminowano na rok bieżący dochody w kwocie 6.644,048.779 mk.; wydatki 3.328,597.951 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.197" who="#WicemarszalekOsiecki">Z zakresu działalności Ministerstwa Przemysłu i Handlu zasługują na szczególne omówienie:</u>
          <u xml:id="u-3.198" who="#WicemarszalekOsiecki">1) Przedsiębiorstwa Państwowe górniczo-hutnicze. Obejmują one budowę kopalni węgla — „Spytkowice” oraz szybu — „Jawiszowice” w zachodniej części Małopolski (Zagłębie węglowe Krakowsko-Chrzanowskie). Na cele te preliminowano w okresie bieżącym łącznie sumę mk. 270 milionów. Preliminarz robót w Spytkowicach, wynoszący kwotę mk. 100 milionów, obejmuje tylko samo głębienie szybu i z tem bezpośrednio związane prace.</u>
          <u xml:id="u-3.199" who="#WicemarszalekOsiecki">Preliminarz prac, połączonych z budową kopalni w Jawiszowicach, koło Brzeszcza, w kwocie mk. 170 milionów obejmuje oprócz głębienia szybu, wydatki na kupno urządzeń technicznych, potrzebnych do racjonalnego prowadzenia robót.</u>
          <u xml:id="u-3.200" who="#WicemarszalekOsiecki">Do przedsiębiorstw państwowych górniczo-hutniczych należą prócz wyżej wymienionych: saliny Małopolskie, kopalnia węgla — „Brzeszcze” cegielnia gwarectwa węglowego („Brzeszcze”) i państwowa huta — „Blachownia” pod Częstochową. Wymienione przedsiębiorstwa nie są budżetowane brutto, lecz wydatki tych przedsiębiorstw pokrywane są z własnych dochodów, ewentualna nadwyżka zaś dochodów obracana jest na cele inwestycyjne.</u>
          <u xml:id="u-3.201" who="#WicemarszalekOsiecki">W szczególności, co się tyczy salin, to wyprodukowana sól zostaje w całości dostarczoną Biuru Sprzedaży Soli przy Ministerstwie Skarbu po cenie kosztu produkcji, różnica zaś między ceną płaconą przez to Biuro, a ceną sprzedaży konsumentom, stanowi czysty zysk Skarbu Państwa, preliminowany w dochodach budżetu Ministerstwa Skarbu, który w okresie bieżącym jest przewidziany w wysokości 6.525 milionów marek.</u>
          <u xml:id="u-3.202" who="#WicemarszalekOsiecki">Wszystkie te przedsiębiorstwa, pozostają w Zarządzie Głównej Dyrekcji Państwowych Zakładów Górniczych i Hutniczych, na której utrzymanie przedsiębiorstwa te preliminują 0,6% ogólnej sumy swych wydatków.</u>
          <u xml:id="u-3.203" who="#WicemarszalekOsiecki">W związku z przejęciem przez Ministerstwo Przemysłu i Handlu Departamentu Przemysłu i Handlu w Poznaniu, przeszła do tego resortu również Salina Państwowa w Inowrocławiu. Salina ta była pod zarządem Departamentu Przemysłu i Handlu w Poznaniu budżetowana brutto i ta zasada obowiązywać będzie jeszcze w okresie bieżącym. Preliminowano dochody z tej saliny w kwocie 1.473,645.000 mk., wydatki zaś 715,537.443 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.204" who="#WicemarszalekOsiecki">2) Państwowe Zakłady Naftowe. Rozporządzenie Ministrów Skarbu oraz Przemysłu i Handlu z dnia 28 lipca 1921 r., oparte na uchwale Rady Ministrów z dnia 21 marca 1921 r., orzekło przydzielenie Państwowego Urzędu Naftowego do Ministerstwa Przemysłu i Handlu, przewidując jego reorganizację, względnie zniesienie. Reorganizacja przewidywana jest w tym kierunku, że sprawy zarządu przedsiębiorstw naftowych, stanowiących własność Państwa, mają być skupione w Głównej Dyrekcji Państwowych Zakładów Naftowych, posiadającej charakter osoby prawnej, sprawy zaś administracyjne, wynikające z wykonania obowiązujących ustaw i przepisów mają być ześrodkowane w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. W budżecie Urzędu Naftowego preliminowany jest czysty dochód ze sprzedaży ropy bruttowej, wynoszący kwotę 1.314,474.000 mk., i wynikający z różnicy między ceną za ropę, płaconą przez państwową fabrykę olejów mineralnych w Drohobyczu, a ceną ustaloną przez Ministerstwo Skarbu dla bruttowców;oraz czysty dochód Państwowych Przedsiębiorstw Naftowych, wynoszący 851,562.140 mk., jako dochód, wynikający z działalności przemysłowej. Dochód ten jest uzależniony od ogólnych warunków gospodarczych i koniunktury, jaka panować będzie w przemyśle naftowym, w okresie budżetowym. Pod względem sposobu finansowania i budżetowania Państwowych Zakładów Naftowych, została ustalona na okres bieżący zasada, że Zakłady te mają pokrywać nie tylko wydatki zwyczajne, ale i inwestycyjne z własnych bieżących dochodów, a zysk z końcem okresu budżetowego musi być przelany do Kasy Państwa. Następstwem tej zasady była konieczność stworzenia dla Zakładów Naftowych kapitału obrotowego, wobec czego została udzielona Zakładom Naftowym pożyczka bankowa w wysokości 2 miliardów mk., oprocentowana po 7 od sta. Z pożyczki tej zostaną przelane do Skarbu Państwa należne Skarbowi dochody z ubiegłych okresów budżetowych. Pod względem handlowym wdrożono akcję w celu zapewnienia Zakładom zbytu, przez wybudowanie w Gdańsku własnej stacji eksportowej oraz utworzenia w krajach sąsiednich organizacji dla zbytu produktów naftowych.</u>
          <u xml:id="u-3.205" who="#WicemarszalekOsiecki">3) Urzędy Nadbrzeżne Marynarki Handlowej. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 1921 r. przekazane zostały z Ministerstwa Spraw Wojskowych do Ministerstwa Przemysłu i Handlu wszystkie sprawy, związane z Marynarką Handlową. Na tej podstawie Ministerstwo Przemysłu i Handlu przejęło Urząd Marynarki Handlowej w Wejherowie, Kapitanat w Gdyni, Pucku i Helu, latarnie morskie w Helu, Pozywiu, Oksywiu i Jastarni oraz Szkołę Morską w Tczewie wraz ze statkiem szkolnym — „Lwów”.</u>
          <u xml:id="u-3.206" who="#WicemarszalekOsiecki">4) Likwidacja Głównego Urzędu Przywozu i Wywozu. Przewiduje się zniesienie tego Urzędu do dnia 1 lipca r. b. i przeto preliminarz wydatków obejmuje tylko okres półroczny.</u>
          <u xml:id="u-3.207" who="#WicemarszalekOsiecki">5) Znaczne powiększenie wszelkich opłat, pobieranych przez Ministerstwo Przemysłu i Handlu, a w szczególności opłat patentowych, probierczych, legalizacyjnych, od miar i wag, opłat od nadań górniczych, dzięki czemu został osiągnięty w bieżącym okresie znaczny wzrost dochodów w porównaniu z okresem ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-3.208" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Ministerstwo Kolei Żelaznych.</u>
          <u xml:id="u-3.209" who="#WicemarszalekOsiecki">Najważniejszy dział w budżecie dochody Zarządu kolejowego preliminowane są w bieżącym okresie w sumie 108 miliardów, wydatki w sumie 170.500,000 000 mk. W roku zeszłym pierwsze preliminowane były na 35 miliardów, drugie na 76 miliardów.</u>
          <u xml:id="u-3.210" who="#WicemarszalekOsiecki">Niedobór, przewidziany w bieżącym okresie w kwocie 62500,000.000 mk. stanowi 46,27% ogólnego deficytu budżetowego, a w porównaniu z niedoborem budżetowym, przewidzianym w zeszłorocznym budżecie wykazuje zwyżką o 52,9%.</u>
          <u xml:id="u-3.211" who="#WicemarszalekOsiecki">Z powyższej kwoty tegorocznego niedoboru odpada na inwestycje kwota zgórą 33 miliardy mk. tak że deficyt eksploatacyjny tegoroczny przewidziany w preliminarzu wynosi blisko 29 miliardów mk.</u>
          <u xml:id="u-3.212" who="#WicemarszalekOsiecki">Główną pozycją dochodów kolejowych stanowi dochód z przewozów a mianowicie: z przewozu towarów w kwocie 68 miliardów, z przewozu osób 32.500,000.000 mk., z przewozu bagażu 3.731,000.000 mk. Z dniem 1 lutego 1922 r. przywróconą została całkowita odpowiedzialność Zarządu za zaginięcie, brak wagi lub uszkodzenie przesyłek towarowych. Nadmierne koszta eksploatacji, spowodowane w pierwszym rzędzie wzrostem cen materiałów i robocizny tudzież znacznym stwierdzonym nadmiarem personelu, nie dały jeszcze pozytywnych wyników w dążeniu, skierowanem do zrównoważenia wydatków eksploatacyjnych dochodami.</u>
          <u xml:id="u-3.213" who="#WicemarszalekOsiecki">Z ogólnej sumy wydatków w kwocie 170.500,000.000 mk. wypada na wydatki eksploatacyjne 80%, t. j. kwota 136 miliardów, która rozdziela sią niemal po połowie na wydatki rzeczowe (53,6%) i osobowe (46,4%).</u>
          <u xml:id="u-3.214" who="#WicemarszalekOsiecki">Wydatki inwestycyjne łącznie z kosztami odbudowy zniszczonych przez wojnę linii i urządzeń kolejowych wynoszą zaledwie niecałe 20% ogółu wydatków t. j. 33.720,000000 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.215" who="#WicemarszalekOsiecki">Obecna ilość personelu kolejowego wynosi 166.943 pracowników stałych t. j. etatowych i nieetatowych. W preliminarzu na rok 1921 (objaśnienia, str. 25) wykazana ogólna ilość personelu: 201.447, obejmowała również i sezonowych robotników, którzy tegoroczną cyfrą personelu nie są objęci. Liczba pracowników zajętych w poszczególnych Dyrekcjach jest bardzo różna, gdyż waha się od 7 do 25,5 na 1 km. linii kolejowej, zależna tak od Intensywności ruchu na danych liniach, jakoteż od organizacji służby, która dotychczas jest rozmaitą w każdym z byłych zaborów.</u>
          <u xml:id="u-3.216" who="#WicemarszalekOsiecki">W zakresie wydatków eksploatacyjnych, rzeczowych największą rubrykę stanowią wydatki na opał, 39 miliardów i na naprawę taboru w warsztatach kolejowych i fabrykach prywatnych krajowych i zagranicznych w sumie 12.366,000.000.</u>
          <u xml:id="u-3.217" who="#WicemarszalekOsiecki">Koszta bieżącego utrzymania urządzeń stacyjnych i kolejowych preliminowane są na 72 500,000.000 a spowodowane długoletnim zaniedbaniem konserwacji w czasie wojennym.</u>
          <u xml:id="u-3.218" who="#WicemarszalekOsiecki">W zakresie kredytów inwestycyjnych dominuje kwota 21 miliardy na zakup taboru kolejowego, którego uzupełnienie wszyscy uważają za jedną z najpilniejszych potrzeb państwowych.</u>
          <u xml:id="u-3.219" who="#WicemarszalekOsiecki">W ubiegłym okresie wydano na ten cel przeszło 10 miliardów. Z powyższej kwoty 21 miliardów przeznaczamy 1/3 na zakup taboru zagranicą, resztę zaś t. j. 2/3 na zakup taboru w wytwórniach krajowych.</u>
          <u xml:id="u-3.220" who="#WicemarszalekOsiecki">Wydatki na odbudowę zniszczonych przez wojnę linii i urządzeń kolejowych wynoszą 3.700,000 000 mk., na budowę nowych linii telegraficznych i telefonicznych około 500 milionów mk.; z górą 1.500,000.000 preliminujemy na budowę nowych linii kolejowych.</u>
          <u xml:id="u-3.221" who="#WicemarszalekOsiecki">1.263.000.000 przewiduje budżet na dalszy ciąg robót przy budowli węzła kolejowego warszawskiego. Węzeł warszawski dla ogólnego układu połączeń komunikacyjnych w centrum Państwa leżących na drogach tranzytowych ma znaczenie pierwszorzędne. Sprawa ta jest moją szczególną troską i dążyć będę, ażeby ze wzglądu na wzmagający sią ruch kolejowy roboty mogły być wykonane w możliwie najkrótszym czasie.</u>
          <u xml:id="u-3.222" who="#WicemarszalekOsiecki">Dalszą znaczną grupą robót inwestycyjnych stanowią budowle warsztatowe, których koszt przewiduje sią na sumą 2.372,000.000 mk. w tem na budową nowych warsztatów wagonowych w Pruszkowie 1,300,000.000 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.223" who="#WicemarszalekOsiecki">Również przewidzieliśmy znaczne kredyty na budową domów mieszkalnych dla pracowników kolejowych.</u>
          <u xml:id="u-3.224" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Ministerstwo Rolnictwa i Dóbr Państwowych.</u>
          <u xml:id="u-3.225" who="#WicemarszalekOsiecki">Preliminarz budżetowy Ministerstwa Rolnictwa na r. 1922 jest czynny i wykazuje nadwyżkę dochodów ponad wydatki w sumie 12 miliardów 800 milionów marek.</u>
          <u xml:id="u-3.226" who="#WicemarszalekOsiecki">Preliminowano na rok bieżący dochody w kwocie 27.820,836.256 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.227" who="#WicemarszalekOsiecki">wydatki — „„15.037,991.590 — „</u>
          <u xml:id="u-3.228" who="#WicemarszalekOsiecki">Najpoważniejszą pozycją budżetu Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych w okresie bieżącym stanowi eksploatacja lasów państwowych. Dochody w tym Dziale gospodarki są preliminowane ogółem w kwocie marek 23.579,665.540. Na ogólną powierzchnię lasów państwowych, wynoszącą 2,537.225 hektarów, do cięcia w r. 1922 jest przeznaczone 26.367 h., skąd spodziewane jest uzyskanie 7,791.350 metrów sześciennych masy drewna użytkowego, ciosanego i opałowego oraz 178.780 metrów sześciennych karpiny.</u>
          <u xml:id="u-3.229" who="#WicemarszalekOsiecki">Poza wpływami z eksploatacji lasów, jako użytków głównych gospodarstwa leśnego, preliminowany jest poważny wpływ z tartaków w kwocie marek 2.343,877.660 mający być uzyskanym ze sprzedaży materiału przetartego w państwowych tartakach, oraz z innych gałęzi przemysłu leśnego, jak torfowisk, cegielni i t. d. — w ogólnej kwocie mk. 794,196.270.</u>
          <u xml:id="u-3.230" who="#WicemarszalekOsiecki">Wydatki gospodarcze, z tą eksploatacją związane, wynoszą marek 6.371,126.730, z której to kwoty na koszt wyrobu materiałów drzewnych oraz na dostawy i przewozy przypada suma mk. 3.463,828.520.</u>
          <u xml:id="u-3.231" who="#WicemarszalekOsiecki">Na pozostałą sumę wydatków gospodarczych w dziedzinie gospodarki leśnej, wynoszącą około 3 miliardów marek, składają się takie pozycje, jak melioracje i urządzenie lasów oraz rewizje urządzeń, utrzymanie środków komunikacyjnych (mosty, spławy, koleje leśne), utrzymanie zakładów przemysłowych leśnych, kupno i utrzymanie inwentarza, ubezpieczenia i odszkodowania, serwituty w b. Dzielnicy Pruskiej oraz zaliczki na zagospodarowanie się administracji leśnej.</u>
          <u xml:id="u-3.232" who="#WicemarszalekOsiecki">Poza tem na okres bieżący są preliminowane wydatki na administrację lasów państwowych, wynoszące marek 3.267,193.110, która to kwota, z uwagi na ogólną powierzchnię lasów, wynoszącą jak nadmieniłem 2,537.225 hektarów, jest stosunkowo niewysoką, i obliczoną została na zasadach jaknajdalej idących racjonalnych oszczędności.</u>
          <u xml:id="u-3.233" who="#WicemarszalekOsiecki">Jednakże ta gałęź gospodarki Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych, aczkolwiek pod względem efektów finansowych zajmuje pierwsze miejsce w budżecie tego resortu, tem nie mniej ze stanowiska ogólno-gospodarczego ustępuje miejsca akcji, dla produkcji rolniczej w kraju niezmiernie doniosłej, mianowicie akcji pomocy rolnej. Akcja ta, mając na celu odrodzenie i wzmożenie produkcji rolnej, polega na bezpośredniem dostarczaniu rolnikom środków produkcji, jak również na udzielaniu pożyczek gotówkowych lub w naturze.</u>
          <u xml:id="u-3.234" who="#WicemarszalekOsiecki">Ogólny stan odłogów wiosną 1921 r. wynosił 1.213,000 ha., obecnie już tylko 600.000 ha.</u>
          <u xml:id="u-3.235" who="#WicemarszalekOsiecki">W okresie bieżącym na cel powyższy preliminuje się kwotę marek 500 milionów z tem, że w ciągu pierwszego półrocza Ministerstwo Rolnictwa i Dóbr Państwowych korzystać będzie ze wszystkich zwrotów pożyczek, udzielonych w ubiegłym okresie budżetowym z kredytu 3 miliardów marek.</u>
          <u xml:id="u-3.236" who="#WicemarszalekOsiecki">Jako wpływ w tej dziedzinie gospodarki przewiduje się zwrot pożyczek, udzielonych w ubiegłych latach 1919, 1920 i 1921, w ogólnej sumie mk. 600 milionów.</u>
          <u xml:id="u-3.237" who="#WicemarszalekOsiecki">Niezależnie od tej akcji pomocy rolnej, Ministerstwo Rolnictwa udziela poważnych subwencji organizacjom rolniczym oraz instytucjom, mającym związek z rolnictwem. W bieżącym okresie preliminowano na ten cel mk. 386,400.000. Subwencje te przeznaczone są na oświatę rolniczą pozaszkolną, na cele doświadczalnictwa, na popieranie produkcji roślinnej, na popieranie hodowli zwierząt i t. p.</u>
          <u xml:id="u-3.238" who="#WicemarszalekOsiecki">Niezmiernie doniosłą również akcją dla rozwoju produkcji rolnej w kraju jest organizacja niższego szkolnictwa rolniczego na terenie całego Państwa Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-3.239" who="#WicemarszalekOsiecki">W roku 1921 ogólna liczba szkół wynosiła 59, w tem jedna państwowa, 13 samorządowych, 38 utrzymywanych przez instytucje społeczne i 8 prywatnych.</u>
          <u xml:id="u-3.240" who="#WicemarszalekOsiecki">W okresie bieżącym preliminowano na cel powyższy mk. 355,170.586. W kwocie tej mieszczą się zasiłki oraz pożyczki na budowę szkół w sumie mk. 265,000.000.</u>
          <u xml:id="u-3.241" who="#WicemarszalekOsiecki">Ponadto, celem ułatwienia walki z chorobami zaraźliwemi zwierzęcemi Min. Roln. i D. P. utrzymuje zakłady badań rozpoznawczych w Warszawie, w Bydgoszczy, Lwowie, Krakowie, Łodzi, oraz wytwórnie szczepionek w Puławach, Bydgoszczy i Krakowie. Dla zwalczania księgosuszu, który został zawleczony na obszary Państwa Polskiego skutkiem inwazji bolszewickiej, Ministerstwo zorganizowało planową akcję, powołując do niej cały państwowy personel weterynaryjny oraz znaczną ilość wojskowych lekarzy weterynaryjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.242" who="#WicemarszalekOsiecki">Na ten cel preliminowano w okresie bieżącym mk. 240 milionów.</u>
          <u xml:id="u-3.243" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.</u>
          <u xml:id="u-3.244" who="#WicemarszalekOsiecki">W preliminarzu budżetowym dochody wynoszą 492,511.547 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.245" who="#WicemarszalekOsiecki">wydatki — „49.166.225.913 — „ w tem wydatki inwestycyjne — „5.761,574.000„ Odnośnie do wyznań religijnych obowiązki Państwa pod względem finansowym opierają się nadal na ustawach i przepisach prawnych b. rządów zaborczych, dopóki stosunek ten, zgodnie z ustawą konstytucyjną, nie zostanie unormowany w drodze konkordatu ze Stolicą Apostołską odnośnie do wyznań katolickich, w drodze zaś ustawowej odnośnie do innych wyznań. W uwzględnieniu jednakowoż obecnych warunków bądź podwyższono dotacje poszczególnych kategorii duchowieństwa, bądź przyznano na doraźne zapomogi znaczniejsze kredyty. Przy regulowaniu zasadniczej sprawy uposażenia duchowieństwa, zarówno katolickiego, jako też duchowieństwa innych wyznań Ministerstwo Skarbu wychodzić będzie z założenia, iż wydatki wyznań religijnych w zasadzie mają być pokrywane przez członków odnośnych wyznań, Skarb Państwa zaś miałby obowiązek udzielania pomocy materialnej tylko w wypadkach wyjątkowej potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-3.246" who="#WicemarszalekOsiecki">Odnośnie do spraw oświatowych Zarząd Centralny Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego pełni obecnie, oprócz właściwych swych funkcji trzeciej instancji, również funkcje władzy szkolnej drugiej instancji na tych terytoriach, gazie dotychczas nie istnieją kuratoria okręgów szkolnych; kuratoriów istnieje obecnie 8, na organizację dalszych przewidziany jest specjalny kredyt w wysokości 50 milionów marek.</u>
          <u xml:id="u-3.247" who="#WicemarszalekOsiecki">65,3% ogólnej sumy budżetu Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego przypada na szkolnictwo powszechne. Do administracji tegoż w pierwszej instancji powołane są inspektoraty szkolne, które celem zwiększenia ich sprawności inspekcyjnej otrzymują na terytorium całego Państwa pojazdy jedno-względnie dwukonne. Ilość publicznych szkół powszechnych wzrasta systematycznie i wynosi obecnie 25.637 zakładów, nadto istnieje 8 465 klas równoległych oraz 4.100 szkół eksponowanych przy ogólnej liczbie 58.060 nauczycieli. Na poparcie akcji budowy nowych szkół powszechnych przeznaczony jest kredyt w wysokości 2 miliardów marek; do pokrycia reszty kosztów budowy obowiązane są gminy. Baczną uwagę zwrócono również na dokształcanie nauczycieli i w tym celu uwzględniono kredyty na zorganizowanie ogółem 350 kursów różnego rodzaju, nadto zaś istnieje wyższy instytut nauczycielski w Warszawie oraz jednorocznych wyższych kursów nauczycielskich w główniejszych miastach; tą drogą przewiduje się dokształcanie w r. 1922 około 19.000 nauczycieli. Do kształcenia kandydatów na nauczycieli powołanych jest 109 seminariów i 4 kursy specjalne, ponadto istnieją 2 seminaria ochroniarskie, 1 kurs robót ręcznych, i seminarium dla nauczycieli religii mojżeszowej, oraz 62 preparandy; kredyty budowlane dla tych zakładów wynoszą 507,610.000 mk; na zasiłki dla burs i intematów oraz na stypendia przyznano 126,560.000 mk. Pomijam inne zakłady, jak szkoły dla dzieci anormalnych oraz ochrony dla dzieci w wieku przedszkolnym.</u>
          <u xml:id="u-3.248" who="#WicemarszalekOsiecki">Szkół średnich ogólnokształcących istnieje 227, od początku przyszłego roku szkolnego upaństwowionych, względnie założonych będzie nowych szkół 12; personel tychże obejmuje 5280 etatowych sił nauczycielskich i administracyjnych oraz 815 funkcjonariuszów niższych; kredyty budowlane wynoszą 576 milionów marek, zasiłki dla szkół prywatnych przewiduje się w wysokości 200 milionów marek.</u>
          <u xml:id="u-3.249" who="#WicemarszalekOsiecki">Odnośnie do szkolnictwa zawodowego, na które specjalną uwagę zwracać należy, przewidziane są kredyty na utrzymanie 67 szkół państwowych, 19-tu szkół krajowych, przejętych od Tymczasowego Wydziału Samorządowego we Lwowie, 155-ciu szkół dokształcających w b. Dzielnicy Pruskiej, oraz na częściowe pokrycie płac personelu nauczycielskiego w 8-miu szkołach miejskich; personel tych zakładów obejmuje 977 etatowych sił nauczycielskich, instruktorskich i administracyjnych oraz 277 funkcjonariuszów niższych; ze względu na wielkie znaczenie ćwiczeń praktycznych w szkołach zawodowych przyznano na warsztaty i laboratoria szkolne kredyt w wysokości 296,500.000 mk., na wydatki budowlane zaś 333,500.000 mk.; na subsydja dla prywatnych szkół zawodowych 214,400.000 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.250" who="#WicemarszalekOsiecki">Rozbudowa szkolnictwa wyższego przypada w przeważającej części na okres po powstaniu Państwa Polskiego; po rządach zaborczych odziedziczyliśmy 2 uniwersytety: w Krakowie i we Lwowie, Politechnikę we Lwowie, Akademię Weterynarii we Lwowie oraz Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie. Własnym wysiłkiem zorganizowane zostały następujące uczelnie wyższe: uniwersytety w Warszawie, Wilnie i Poznaniu oraz prywatny uniwersytet w Lublinie; Instytut Dentystyczny w Warszawie, Politechnika w Warszawie, Akademia Górnicza w Krakowie, Instytut Pedagogiczny w Warszawie, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie oraz Szkoła Sztuk Pięknych w Warszawie; w uczelniach tych istnieje ogółem 747 katedr zwyczajnych i 127 nadzwyczajnych, nadto zajętych jest 17.96 pomocniczych sił naukowych, 374 urzędników administracyjnych oraz 1721 funkcjonariuszów niższych. Celem umożliwienia rozwoju tych uczelni uwzględniono kredyty budowlane w łącznej wysokości 1.134,369.000 mk. Pomoc państwowa dla młodzieży obejmuje kredyty na zasiłki dla stowarzyszeń i domów akademickich w wysokości 65,800.000 mk. oraz na stypendia akademickie w wysokości 82,775.000 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.251" who="#WicemarszalekOsiecki">W uwzględnieniu anormalnych warunków powojennych Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego będzie miało możność wdrożenia na szeroką skalę zakrojonej akcji w kierunku roztoczenia opieki nad rozwojem twórczości naukowej, na co przewidziano kredyt 453 milionów mk.; nadto na popieranie bibliotek 41,200 000 mk., na wydawnictwo sejmowe całości dzieł Adama Mickiewicza, stosownie do uchwały Wysokiego Sejmu z grudnia 1920 r. — 109 milionów marek.</u>
          <u xml:id="u-3.252" who="#WicemarszalekOsiecki">Ponadto na etacie państwowym pozostaje Muzeum Przyrodnicze w Warszawie oraz będące w początkowem stadjum organizacji Muzeum Przedhistoryczne.</u>
          <u xml:id="u-3.253" who="#WicemarszalekOsiecki">Do wykonywania państwowej opieki w zakresie ochrony przyrody i zabytków przedhistorycznych powołane są: Komisja ochrony przyrody oraz Grono konserwatorów zabytków przedhistorycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.254" who="#WicemarszalekOsiecki">Państwo prowadzi również akcję w zakresie oświaty pozaszkolnej, w szczególności walkę z analfabetyzmem i nieuświadomieniem obywatelskiem oraz dba o zabezpieczenie ludu od analfabetyzmu powrotnego; w preliminarzu budżetowym uwzględnione są kredyty na: 5.200 kursów dla analfabetów, 2.000 kursów wyższego stopnia, 10.000 wykładów oświatowych, 800 wykładów na poziomie wyższym, 4 konferencje oświatowe, 3 uniwersytety ludowe oraz 70 kursów instruktorskich, pozatem na odpowiednie pomoce naukowe, wydawnictwa i zjazdy oświatowe oraz zasiłki dla muzeów i domów ludowych, teatrów i chórów ludowych.</u>
          <u xml:id="u-3.255" who="#WicemarszalekOsiecki">Budżet Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego obejmuje również kredyty na utrzymanie archiwów, których istnieje obecnie 24.</u>
          <u xml:id="u-3.256" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Ministerstwo Poczt i Telegrafów.</u>
          <u xml:id="u-3.257" who="#WicemarszalekOsiecki">Preliminowane dochody wynoszą 14.500,000.000 mk., preliminowane wydatki 15.500,000.000. Niedobór roku 1922 zmniejszył się w stosunku do niedoboru roku zeszłego o 40%.</u>
          <u xml:id="u-3.258" who="#WicemarszalekOsiecki">Główne źródło dochodu stanowią opłaty pocztowe, telegraficzne i telefoniczne i w mniejszych pozycjach figurują opłaty radiotelegraficzne, świadczenia stron na budowę linii telegraficznych, telefonicznych i t. d.</u>
          <u xml:id="u-3.259" who="#WicemarszalekOsiecki">Oczekujemy, że podjęcie w roku bieżącym regularnego obrotu handlowego z Rosją wpłynie korzystnie na wzrost dochodów pocztowych w ruchu sąsiedzkim i tranzytowym.</u>
          <u xml:id="u-3.260" who="#WicemarszalekOsiecki">Z ogólnej sumy wydatków 15.500,000.000 wypada na wydatki administracyjne 15.500,000.000 w tem wydatki osobowe wynoszą przeszło 8 miliardów i stanowią przeszło 50% całokształtu wydatków Zarządu Pocztowego przy ogólnej cyfrze personelu 25.910 osób.</u>
          <u xml:id="u-3.261" who="#WicemarszalekOsiecki">Znaczny kredyt przyznano Ministerstwu Poczt i Telegrafów na szkolenie zawodowe personelu pocztowego, zapewnienie podniesienia wydajności pracy, co ułatwi redukcję zbędnego personelu. Redukcję tę powinna ułatwić ostateczna unifikacja organizacji i przepisów służbowych poczty oraz klasyfikacja urzędów.</u>
          <u xml:id="u-3.262" who="#WicemarszalekOsiecki">Wydatki eksploatacyjne wynoszą zgórą 2 mij jardy, w czem prawie połowa przypada na koszta przewozu poczty oraz konserwację linii telefonicznych i telegraficznych.</u>
          <u xml:id="u-3.263" who="#WicemarszalekOsiecki">Wydatki inwestycyjne, wynoszące przeszło 4 miliardy, mają na celu dostosowanie sieci telegraficznych i telefonicznych do planowego centralnego punktu, jakim jest Warszawa obecnie. Dalej odbudowę sieci, zniszczonych działaniami wojennymi szczególnie na kresach wschodnich, następnie rozbudowę sieci telefonicznych w niektórych miastach jak w Łodzi, Krakowie i t. p., a wreszcie najważniejszą rubryką wydatków inwestycyjnych, gdyż 2.888,000.000 mk., obejmuje budowa transatlantyckiej stacji radiotelegraficznej w Warszawie, celem uzyskania bezpośredniego kontaktu z Francją i Stanami Zjednoczonymi Ameryki Północnej, a to w konsekwencji uchwały Komitetu Ekonomicznego Ministrów z dnia 12 stycznia 1921 r.</u>
          <u xml:id="u-3.264" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Ministerstwo Zdrowia Publicznego.</u>
          <u xml:id="u-3.265" who="#WicemarszalekOsiecki">Budżet Ministerstwa Zdrowia Publicznego na r. 1922 wynosi:</u>
          <u xml:id="u-3.266" who="#WicemarszalekOsiecki">w dochodach 2.154,826.476 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.267" who="#WicemarszalekOsiecki">w wydatkach 7.360,446.513 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.268" who="#WicemarszalekOsiecki">Dochody. Dochody w resorcie M. Z. P. pochodzą głównie: z opłat za leczenie w szpitalach państwowych, ze sprzedaży surowic, szczepionek i krowianki, wyrabianych w Państwowym Zakładzie Epidemiologicznym, z dochodów zakładów zdrojowych w Ciechocinku, Krynicy i Busku.</u>
          <u xml:id="u-3.269" who="#WicemarszalekOsiecki">Wydatki. Na czoło całej dotychczasowej działalności M. Z. P. wysuwa się siłą rzeczy walka z chorobami zakaźnemi. Wyrazem tej walki było powołanie do życia na mocy ustawy z dnia 14 lipca 1920 r. (Dz. Ust. R. P. Nr 61, poz. 388) Naczelnego Nadzwyczajnego Komisariatu do spraw walki z epidemiami. I dziś wobec warunków sanitarnych, wytworzonych masowym i bezładnym ruchem repatriacyjnym, walka z epidemiami zaniechaną być jeszcze nie może, a konieczność zastosowania nadzwyczajnych środków zaradczych sprowadza do Warszawy Międzynarodową Konferencję działaczy sanitarnych z różnych krajów. Budżet N. N. K. na okres półroczny wynosi 1.827,286.412 mk., co stanowi 24,82% całości budżetu M. Z. P.; w razie kontynuowania akcji przeciwepidemicznej z tem samem natężeniem do końca r. b., stosunek ten wyniesie około 40%. Dla powracających uchodźców uruchomiono w różnych punktach z górą 6.000 łóżek szpitalnych. Ilość ta świadczy dosadnie o rozmiarach prowadzonej akcji.</u>
          <u xml:id="u-3.270" who="#WicemarszalekOsiecki">Koszty zwalczania ospy preliminowane są w budżecie na r. b. w kwocie 72,000.000 mk. Na akcję przeciwweneryczną przewidziano kredyt na r. 1922 w wysokości 27,404.000 mk., zaś na zwalczanie gruźlicy 12,670.000 mk. Nie cofając się od podjęcia wyżej wspomnianych zadań, Rząd jednak stoi na stanowisku, że w prowadzonej z klęskami temi walce, społeczeństwo przez swe instytucje samorządowe i socjalne winno brać przeważający udział i oczekuje, że tak będzie już w najbliższej przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-3.271" who="#WicemarszalekOsiecki">Wytworem nienormalnych warunków obecnych są dalej bardzo znaczne wydatki na higienę dziecka. W prowadzonej przez Amerykański Wydział Ratunkowy (Misja Hoovera) w Polsce od 1919 r. humanitarnej akcji dożywiania dzieci, Rząd od początku brał bardzo wydatny udział. Na subwencję Rządu przypada 1/8 ogólnej ilości produktów żywnościowych, jakie otrzymały dotychczas za pośrednictwem A. W. R. dzieci Polski. Nadto Rząd polski udzielał poparcia akcji pomocy dzieciom przez pokrycie wszelkich kosztów, związanych z magazynowaniem i transportem, dostarczanie materiałów pędnych do automobili i udzielania ulg przez różne urzędy państwowe. W okresie największego rozwoju akcji ilość dożywianych dzieci dochodziła do 1,300 000; od września 1921 r. ograniczono akcję do dożywiania 500.000 dzieci. Obecnie pomoc obejmuje głównie kresy wschodnie, ośrodki przemysłowe i dzieci uchodźców, powracających do kraju. Kwota, preliminowana w budżecie w wysokości 1.300,000.000 mk., obejmuje wydatki na czas do 1 czerwca r. b., w którym to czasie Misja Hoovera postanowiła zakończyć swą akcję w Polsce. Zważywszy, że życie w kraju do czerwca nie powróci jeszcze do normalnego łożyska, akcję dożywiania dzieci będzie musiało podjąć społeczeństwo przy ewentualnej pomocy ze strony Rządu o ile Amerykański Wydział Ratunkowy nie uwzględni naszej prośby o przedłużenie naszej akcji.</u>
          <u xml:id="u-3.272" who="#WicemarszalekOsiecki">Znaczne wydatki pociąga za sobą szpitalnictwo państwowe. Wydatki wynoszą 1.705,160924 mk., gdy dochody 443,118.242 mk. Prócz szpitali epidemicznych N. N. K. w administracji państwowej znajdują się 3 zakłady dla umysłowo chorych w Tworkach, Kulparkowie i Kobierzynie, szpitale powszechne we Lwowie i Krakowie, szpital dla wenerycznych w Brześciu, oraz szpitale w województwach wschodnich. W miarę poprawy stosunków ekonomicznych, utrzymanie organizowanych przez Rząd na kresach wschodnich szpitali przejdzie na ciężar miejscowych organizacji samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-3.273" who="#WicemarszalekOsiecki">W zwalczaniu epidemii w kraju energicznie współdziałają z N. N. K. urządzone z wielkim nakładem państwowe zakłady bakteriologiczne. Koszty utrzymania tych zakładów wynoszą 275,624.903 mk., który to wydatek znajduje całkowite pokrycie w przewidywanych dochodach zakładów ze sprzedaży surowic i szczepionek.</u>
          <u xml:id="u-3.274" who="#WicemarszalekOsiecki">Rząd dokłada usilnych starań w kierunku postawienia na właściwym poziomie zakładów zdrojowych w Ciechocinku, Krynicy i Busku. Główna uwaga na razie skierowana jest na Krynicę. Na rozbudowę tego zakładu wstawiono do budżetu na r. b. kwotę 100,000.000 mk. Preliminarz na r. 1922 przewiduje czysty zysk w dziale zdrojownictwa państwowego w wysokości 371,727.297 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.275" who="#WicemarszalekOsiecki">Budżet Ministerstwa Zdrowia Publicznego zawiera między innemi wydatki związane z organizacją pomocy lekarskiej dla pracowników państwowych w kwocie 299,870.760 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.276" who="#WicemarszalekOsiecki">Z ogólnej sumy wydatków M. Z. P. przypada 446,167.000 mk. na wydatki inwestycyjne.</u>
          <u xml:id="u-3.277" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Ministerstwo Sztuki i Kultury.</u>
          <u xml:id="u-3.278" who="#WicemarszalekOsiecki">Preliminarz b. Ministerstwa Sztuki i Kultury, włączonego na mocy ustawy Sejmowej z 17 lutego b. r. do Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, stanowi jeszcze ze względów technicznych oddzielną część preliminarza ogólno-państwowego.</u>
          <u xml:id="u-3.279" who="#WicemarszalekOsiecki">Wydatki preliminowane są w kwocie 336,500.000 mk., dochody które przynieść mają konserwatoria muzyczne w Warszawie i Poznaniu przeważnie z opłat wpisowego i czesnego figurują w bardzo skromnej kwocie 25 milionów mk.</u>
          <u xml:id="u-3.280" who="#WicemarszalekOsiecki">Liczbę urzędników etatowych zredukowano z 36 (bez b. dzielnicy pruskiej) do 24, przy uwzględnieniu już potrzeb tej dzielnicy.</u>
          <u xml:id="u-3.281" who="#WicemarszalekOsiecki">Wydatki obejmują kredyty niezbędne na poparcie teatrów kresowych, na rozwój poczynań architektonicznych w celu utrzymania pierwiastka rodzimego w strukturze wznoszonych gmachów, dalej kredyt na sztuki plastyczne, na organizację chórów i orkiestr włościańsko-roboczych, prócz tego kredyt na muzea, na zakup dzieł muzealnych wartości i na konserwację zabytków.</u>
          <u xml:id="u-3.282" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Ministerstwo Robót Publicznych.</u>
          <u xml:id="u-3.283" who="#WicemarszalekOsiecki">W budżecie Ministerstwa Robót Publicznych preliminuje się dochody w sumie 1.823,802.300 mk. a wydatki w sumie 23.666,794.000 mk. W roku przeszłym pierwsze preliminowane były na 325,488.490 mk., drugie na 11.190,867.224 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.284" who="#WicemarszalekOsiecki">Dochody pochodzą z różnorodnych opłat, opartych bądźto na obowiązujących jeszcze przepisach b. władz okupacyjnych, bądź też na uchwałach Wysokiego Sejmu. Główne pozycje dochodów stanowią wpływy za świadczenia drogowe na podstawie ustawy drogowej w kwocie 350,050.000 mk., dochody z opłat żeglugowych, portowych i innych w kwocie 52,161.000 mk., z likwidacji żeglugi w myśl uchwały Wysokiego Sejmu 250,000.000 mk., ponadto z odbudowy kraju 1.115,000.000 mk., w której to kwocie mieści się 1 miliard jako dochód ze sprzedaży materiałów budowlanych osadnikom cywilnym na kresach; pozostałe zaś 115,000.000 mk. z zakładów przemysłowych, prowadzonych we własnym zarządzie, oraz ze sprzedaży materiałów i urządzeń przy likwidacji składnic, torfowisk i t. p.</u>
          <u xml:id="u-3.285" who="#WicemarszalekOsiecki">Z ogólnej sumy wydatków w kwocie 23.666,794.000 mk. przypada na inwestycje 20.904,473.300 mk., czyli przeszło 71%; koszt utrzymania personelu łącznie z wszelkiemi wydatkami biurowemi wynosi w stosunku do wydatków budowlanych 9,9%.</u>
          <u xml:id="u-3.286" who="#WicemarszalekOsiecki">Na roboty budowlane architektoniczne przewidziano w budżecie Ministerstwa Robót Publicznych 889,744.000 mk., w budżetach zaś innych Ministerstw poza Kolejami i sprawami wojskowemi 5.046,123.000 mk., przeto razem 5.935,867.000 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.287" who="#WicemarszalekOsiecki">Preliminarz drogowy wynosi 6.787,040.000 mk., z czego na konserwację dróg i mostów przypada 3.440,160.000 mk., a na budowę dróg i mostów 3.140,000.000 mk., w której to ostatniej kwocie mieści się kredyt półtora miliarda na naprawy mostów, zniszczonych lub uszkodzonych skutkiem wiosennych pochodów lodu i wylewów. Potrzeby na uporządkowanie sieci komunikacyjnej lądowej w państwie są bardzo znaczne i muszą być ujęte programem, który licząc się z możnością finansową Państwa, przewidywałby rozwiązanie tej sprawy w możliwie krótkim czasie.</u>
          <u xml:id="u-3.288" who="#WicemarszalekOsiecki">Na roboty wodne preliminuje się 2.240,000.000 mk., z tego na rzeki żeglowne 1.699,000.000 mk. Rzeki żeglowne, stanowiące szkielet całego układu sieci dróg wodnych w Polsce, wymagają ze względów ogólno-państwowych i państwowo-ekonomicznych szczególnej opieki. Skutkiem jednak zaniedbania ich za rządów zaborczych, tudzież w uwzględnieniu obecnej sytuacji finansowej Państwa, roboty te mimo ich ważności muszą być rozłożone na szereg lat. Przyznane kredyty umożliwią jednak ukończenie regulacji Wisty, tak, że w roku przyszłym będzie można przejść do prac nad jej dopływami, nadto pozwolą na posunięcie robót około budowy portu na Saskiej Kępie, z której jeden basen już w przyszłym roku będzie mógł być oddany pod eksploatację.</u>
          <u xml:id="u-3.289" who="#WicemarszalekOsiecki">Wydatki, złączone z akcją około budowy sztucznych dróg wodnych, obejmują kredyt 150,000.00 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.290" who="#WicemarszalekOsiecki">W dziedzinie regulacji rzek niespławnych, obwałowań i osuszań obszarów bagnistych czekają wykończenia roboty, rozpoczęte za rządów zaborczych w Małopolsce i Poznańskiem oraz domagają się rozpoczęcia roboty przy regulacji rzek niespławnych na terenie b. Kongresówki i na kresach wschodnich. Na ten cel preliminuje się 228,000.000 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.291" who="#WicemarszalekOsiecki">Na odbudowę kraju wydano do końca 1921 r. 6.700,000.000 mk. W obecnym okresie budżetowym przyznano kredyt w wysokości 11.480,000.000 mk. Koszta administracji wynoszą 7,7% całego kredytu, przyznanego na cele odbudowy technicznej.</u>
          <u xml:id="u-3.292" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-3.293" who="#WicemarszalekOsiecki">Dochody preliminowane na rok bieżący wynoszą 1.270,000.000, wydatki zgórą 8 miliardów, a gdy w roku zeszłym wydatki wynosiły 2.711,000.000, wzrosły więc obecnie przeszło 3 krotnie, a to z powodu wielkiej wagi zadań, które Ministerstwo to ma do spełnienia.</u>
          <u xml:id="u-3.294" who="#WicemarszalekOsiecki">Wspomniany dochód obejmuje: zwrot pożyczek, udzielonych kasom chorych na ich organizację względnie reorganizację, zwrot zaliczek na dodatki do rent ubezpieczeniowych oraz dochody Urzędu Emigracyjnego, które wynoszą łącznie 1.221,000.000 mk. i pochodzą z całego szeregu opłat.</u>
          <u xml:id="u-3.295" who="#WicemarszalekOsiecki">Wydatki najważniejsze dzielą się na 5 grup:</u>
          <u xml:id="u-3.296" who="#WicemarszalekOsiecki">1)Wydatki na opiekę społeczną. Łączny kredyt preliminowany wynosi 2.775,000X00 mk. i obejmuje stałe subsydja dla zakładów, opiekujących się dziećmi i młodzieżą, kredyt na opiekę nad starcami i osobami niezdolnemi do pracy, na urządzenie schronisk i przytułków, na opiekę nad inwalidami cywilnymi, nad ofiarami wojny i wypadków politycznych, na doraźną pomoc poszkodowanym skutkiem wypadków elementarnych, na popieranie organizacji samopomocy społecznej, subsydja dla domów ludowych i klubów robotniczych, na domy pracy przymusowej, na opiekę nad b. politycznymi więźniami, na opiekę nad repatriantami z Rosji, na koszta leczenia obywateli polskich zagranicą, na pomoc reemigrantom z Niemiec, oraz kredyt na pomoc dla inwalidów wojennych—ten ostatni w kwocie zgórą miliard marek, a wreszcie kredyt dla zdemobilizowanych oficerów i żołnierzy.</u>
          <u xml:id="u-3.297" who="#WicemarszalekOsiecki">2)Ochrona pracy wykonywana jest za pośrednictwem 31 urzędów lokalnych inspekcji pracy z łączną liczbą 212 urzędników.</u>
          <u xml:id="u-3.298" who="#WicemarszalekOsiecki">3)Ubezpieczenia społeczne na wypadek choroby i niezdolności do pracy z powodu wypadku, inwalidztwa i starości oraz ubezpieczenia dla wdów i sierot.</u>
          <u xml:id="u-3.299" who="#WicemarszalekOsiecki">4)Pośrednictwo pracy, wykonywane jest za pomocą 96 państwowych urzędów pośrednictwa pracy z łączną liczbą 294 urzędników.</u>
          <u xml:id="u-3.300" who="#WicemarszalekOsiecki">5)Reglamentacja emigracji i reemigracji. Kredyty w łącznej sumie z górą 2.550,000.000 mk. służą na pokrycie wydatków w związku z emigracją, reemigracją i repatriacją obywateli polskich. W szczególności wymienić tu należy kredyt na utrzymanie etapu Urzędu Emigracyjnego przy Komisariacie Rzeczypospolitej Polskiej w Gdańsku, sprawującego opiekę nad emigrantami z Ameryki, kredyt na pokrycie kosztów repatriacji obywateli polskich z zagranicy (z wyjątkiem Rosji), na pomoc dla reemigrantów z Niemiec, wreszcie na repatriacją z Rosji. Według przybliżonych obliczeń ilość uprawnionych do powrotu z Rosji na terytorium Państwa Polskiego wynosi 1,400.000 osób, z czego do obecnej chwili powróciło około 320.000 osób. Na opłacanie kosztów repatriacji z Rosji preliminowano 2.250,000.000 marek, 1. Główny Urząd Likwidacyjny.</u>
          <u xml:id="u-3.301" who="#WicemarszalekOsiecki">Na rok 1922 preliminuje się dochodów 564,000.000, wydatków 668,500.000 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.302" who="#WicemarszalekOsiecki">Przeszło połowę preliminowanych wydatków obejmują koszty rewindykacji mienia, wywiezionego z Polski przez Niemcy i Rosję, oraz koszty rozrachunku finansowego z Rosją.</u>
          <u xml:id="u-3.303" who="#WicemarszalekOsiecki">Kredyty na Komisję rewindykacyjną, przeprowadzającą rewindykację mienia wywiezionego do Niemiec są zwrotne, gdyż koszty, połączone z rewindykacją, pokrywane są przez Niemcy oraz z opłat od osób interesowanych.</u>
          <u xml:id="u-3.304" who="#WicemarszalekOsiecki">Wydatki na akcję rozrachunkową i reewakuacyjną z Rosji, wynoszące blisko 250 milionów, częściowo również pokryte będą z opłat od osób interesowanych, które korzystać będą z działalności naszej Delegacji, do Mieszanej Komisji reewakuacyjnej w Moskwie.</u>
          <u xml:id="u-3.305" who="#WicemarszalekOsiecki">Akcja oszacowania i rejestracja strat wojennych zostaną w pierwszym półroczu b. r. bezwzględnie zakończone i wszystkie Komisje Szacunkowe będą zlikwidowane do 30 czerwca.</u>
          <u xml:id="u-3.306" who="#WicemarszalekOsiecki">G. U. L. jest w stadjum zniesienia. Ilość pracowników, która z początkiem roku ubiegłego wynosiła 1493, obniżyła się stopniowo, i wynosić będzie 1 października b. r. 347 osób. Rada Ministrów postanowiła przydzielić G. U. L. do Ministerstwa Skarbu. Odnośny projekt przedłożony będzie Sejmowi w najbliższym czasie.</u>
          <u xml:id="u-3.307" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Główny Urząd Ziemski.</u>
          <u xml:id="u-3.308" who="#WicemarszalekOsiecki">Preliminowano na rok bieżący dochody w kwocie 1 miliard, 816 milionów mk., wydatki zaś 2 miliardy 990 milionów mk.</u>
          <u xml:id="u-3.309" who="#WicemarszalekOsiecki">Działalność Głównego Urzędu Ziemskiego w bieżącym okresie budżetowym obejmuje następujące kierunki:</u>
          <u xml:id="u-3.310" who="#WicemarszalekOsiecki">I. Prace regulacyjne w dziedzinie:</u>
          <u xml:id="u-3.311" who="#WicemarszalekOsiecki">a) komasacji, b) likwidacji serwitutów, c) podziału wspólnot, d) zamiany gruntów.</u>
          <u xml:id="u-3.312" who="#WicemarszalekOsiecki">W pierwszym t. j. komasacyjnym Rząd przedłoży w najbliższym czasie Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy komasacyjnej. Likwidację serwitutów prowadzi się na podstawie ustawy sejmowej z 5-go maja 1920 r.</u>
          <u xml:id="u-3.313" who="#WicemarszalekOsiecki">Dwie zaś ostatnie czynności wykonywane są na podstawie dawnych ustaw rosyjskich; w opracowaniu Głównego Urzędu Ziemskiego są projekty nowych ustaw, przystosowane do obecnych warunków. Opłaty za wszystkie prace regulacyjne Urzędów Ziemskich są preliminowane w kwocie 257 milionów marek.</u>
          <u xml:id="u-3.314" who="#WicemarszalekOsiecki">I. Likwidacja pożyczek udzielonych przez dawne Banki Włościański i Szlachecki. Do 1-go stycznia b. r. spłacone zostały 18.202 pożyczki z ogólnej ich ilości 27.339 pożyczek dotychczas zarejestrowanych a obciążających grunta drobnych rolników na ziemiach b. Kongresówki. Z tego tytułu wpłacono około 184 milionów marek.</u>
          <u xml:id="u-3.315" who="#WicemarszalekOsiecki">Na rok 1922 zostaje do likwidacji 9.437 pożyczek, z których znaczna część prawdopodobnie przedterminowo umorzona będzie przed 1-szym kwietnia 1922.</u>
          <u xml:id="u-3.316" who="#WicemarszalekOsiecki">IJI.Osadnictwo i parcelacja. W bieżącym okresie budżetowym akcja ta została oparta na zasadzie obrotowości funduszów na osadnictwo i parcelacją, przeprowadzanych na podstawie ustawy z 15 Ij pca 1920 r. o wykonaniu reformy rolnej. Gdy jednak wydatki wyprzedzają czasowo wpływy, osiągane ze sprzedaży gospodarstw i gruntów oraz z administracji nabytych majątków i inne wpływy, związane z osadnictwem rządowem i prywatnem, przewidziany jest w budżecie Głównego Urzędu Ziemskiego na pokrycie tego przejściowego deficytu kasowego awans ryczałtowy w wysokości 1 miliarda marek, zwrotny możliwie przed 1 stycznia 1923.</u>
          <u xml:id="u-3.317" who="#WicemarszalekOsiecki">Osobną pozycją budżetu stanowi kredyt pół miliarda mk. na prace techniczne wykonywane w związku z osadnictwem żołnierskiem, na mocy ustawy z 17-go grudnia 1920 r. o nadaniu ziemi żołnierzom, gdyż akcja osadnictwa wojskowego nie przynosi dochodu, wymaga natomiast bardzo znacznych wydatków. Wreszcie przewidziano dotacją na kapitał zakładowy Państwowego Banku Rolnego w kwocie 150 milionów.</u>
          <u xml:id="u-3.318" who="#WicemarszalekOsiecki">1. Ministerstwo b. Dzielnicy Pruskiej.</u>
          <u xml:id="u-3.319" who="#WicemarszalekOsiecki">Z nowym okresem budżetowym znikła odrębność finansowa b. Dzielnicy Pruskiej, a to wskutek przejęcia przez Ministerstwo Skarbu z dn. 1 stycznia 1922 r. administracji skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-3.320" who="#WicemarszalekOsiecki">Wszystkie wydatki państwowe na obszarze b. Dzielnicy Pruskiej pokrywane są odtąd w taki sam sposób, jak w innych dzielnicach Rzeczypospolitej: ze Skarbu Państwa. Z drugiej znów strony wpływają do tego Skarbu wszystkie dochody z b. Dzielnicy Pruskiej, dla tego też preliminarze ministerstw resortowych obejmują dochody i wydatki dawnych departamentów Ministerstwa b. Dzielnicy Pruskiej. Z dniem 15-go marca b. r. przejęto wszystkie dotychczas niezunifikowane działy zarządu przez resortowe Ministerstwa, prócz zarządu Pracy i Opieki Społecznej, które przejęte będzie z końcem marca b. r.</u>
          <u xml:id="u-3.321" who="#WicemarszalekOsiecki">Z dn. 31 marca b. r. Ministerstwo b. Dzielnicy Pruskiej kończy swój żywot. Likwidację przeprowadza Ministerstwo Skarbu.</u>
          <u xml:id="u-3.322" who="#WicemarszalekOsiecki">Preliminowane dochody na rok 1922 wynoszą 8% miliona marek, wydatki 240 milionów.</u>
          <u xml:id="u-3.323" who="#WicemarszalekOsiecki">CZĘŚĆ III.</u>
          <u xml:id="u-3.324" who="#WicemarszalekOsiecki">Budżet na r. 1922 zamykamy więc deficytem.</u>
          <u xml:id="u-3.325" who="#WicemarszalekOsiecki">Deficyt budżetowy w gospodarstwach państwowych jest dziś zjawiskiem niemal powszechnem, światowem. Mają go państwa najpotężniejsze — zwycięskie w wojnie światowej, — i zwyciężone.</u>
          <u xml:id="u-3.326" who="#WicemarszalekOsiecki">Długotrwała i wyjątkowo uciążliwa wojna doprowadziła do naruszenia równowagi gospodarczej nie tylko poszczególnych krajów, które brały w niej bezpośredni udział, lecz całej Europy, a właściwie nawet całego świata, i to właśnie jest powodem obecnego ogólno-gospodarczego kryzysu, a w jego ramach także i nierównowagi budżetowej. Oto kilka przykładów.</u>
          <u xml:id="u-3.327" who="#WicemarszalekOsiecki">Budżet Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej na okres 1922/23, wniesiony do Kongresu przez Prezydenta p. Hardinga w dniu 5 grudnia 1921 r., a zestawiony przez powołanego ad hoc dyrektora Biura Budżetowego, znanego finansistę w Chicago p. Karola Dawesa, wykazuje:</u>
          <u xml:id="u-3.328" who="#WicemarszalekOsiecki">dochody 3.338,182.750dol.</u>
          <u xml:id="u-3.329" who="#WicemarszalekOsiecki">wydatki 3.505,754.727„ i zamykasię niedoborem167,571.977„ który przewyższa więcej niż 6-krotnie deficyt okresu poprzedniego (24,468.703 dolarów).</u>
          <u xml:id="u-3.330" who="#WicemarszalekOsiecki">Deficyty budżetów Francji, uchwalonych ostatecznie przez parlament wynosiły w r. 1920 — 5,41 milionów franków (suma dochodów zwyczajnych i wyjątkowych 21,77 milion. fr., zaś wydatków zwyczajnych i nadzwyczajnych 27,18 milion. fr.) zaś w r. 1921—3,2 miliardy (26,5 milj. fr. mniej 23,3 milj. fr.). Oprócz tego są we Francji od r. 1920 wprowadzone t. zw. budżety specjalne, czyli wydatki zwrotne, które wedle traktatu mają być pokryte przez Niemcy. Ostatecznie uchwalono przez parlament — „budżety specjalne” opiewają na rok 1920 na 20,7, zaś na 1921 r.—8,4 miliarda franków (na r. 1922 wedle rządowego projektu — 7,2 mil.). Na ich pokrycie brak odpowiednich pozycji dochodowych i normalnych wpływów Skarbu. Na 1922 r. pokryty ma być ten budżet ze spłat, spodziewanych od Niemiec, ze sprzedaży obligów niemieckich zagranicą i z drobniejszych dochodów. Włochy zamykają również budżety deficytem. I tak na okres od 1. VII. 1920 r. do 30 VI. 1921 r. wynosił deficyt preliminowany 12.141 milionów lirów, zaś faktyczny 10.712 milionów lirów, w okresie budżetowym następnym 1921/22 r. — „il disavanzo reale” obliczono 4.940 milionów lirów, podczas gdy ostatni preliminarz 1922/23 r. wykazuje 17.602 milionów przychodów — 20.454 milionów wydatków t. j. zamyka się niedoborem 2.852 milionów lirów. Tak zw. „summarium” budżetu Czechosłowacji na r. 1922 (bez budżetu inwestycyjnego) wykazuje wydatki zwyczajne i nadzwyczajne w kwocie 19 819,960.479 koron czeskich — dochody zwyczajne i nadzwyczajne w kwocie 18.884,209 544 t. j. budżetowy niedobór wynosi 935,650.935 koron czeskich. — Deficyt budżetowy Rzeszy Niemieckiej na rok finansowy 1922/23 (od 1. IV. 1920 r. — 31. III. 1923 r.) obliczony jest na 92.110 milionów marek niemieckich. W Jugosławji deficyt budżetowy r. 1919 obliczony na 1% miliarda denarów — w rzeczywistości wynosił 2½ miliarda denarów, zaś w r. 1920 preliminowano go na 3 miliardy — faktycznie wynosił 5 miliardów. Deficyty budżetowe Austrii i Węgier są powszechnie znane.</u>
          <u xml:id="u-3.331" who="#WicemarszalekOsiecki">Nawet kraje, które nie brały bezpośredniego udziału w wojnie światowej, walczą dzisiaj z niedoborami budżetowymi. Najlepszym przykładem Szwajcaria, gdzie:</u>
          <u xml:id="u-3.332" who="#WicemarszalekOsiecki">niedobór zarok1917 wynosił44.7mil.fr.</u>
          <u xml:id="u-3.333" who="#WicemarszalekOsiecki">1918„117.4„„ 1919„202.4„„ 1920„179.5„„ 1921„220.0„„</u>
          <u xml:id="u-3.334" who="#WicemarszalekOsiecki">Łączny niedobór za lata 1913 —1921, przewidywany z końcem roku 1921820.0 mil. fr.</u>
          <u xml:id="u-3.335" who="#WicemarszalekOsiecki">Niedobór przewidywany na rok 1922: 100.0 — „„</u>
          <u xml:id="u-3.336" who="#WicemarszalekOsiecki">Razem920.0 — „„</u>
          <u xml:id="u-3.337" who="#WicemarszalekOsiecki">Powyższą kwotą nie są objęte wydatki na koszty mobilizacji tudzież niedobór zarządu kolei związkowych.</u>
          <u xml:id="u-3.338" who="#WicemarszalekOsiecki">W Belgii zaś wynosił niedobór za rok 1919przeszło 6.000 mil. fr.</u>
          <u xml:id="u-3.339" who="#WicemarszalekOsiecki">1920 7.000 — „„ 19214.000 — „„</u>
          <u xml:id="u-3.340" who="#WicemarszalekOsiecki">Na rok 1922 preliminowano:</u>
          <u xml:id="u-3.341" who="#WicemarszalekOsiecki">wydatki7.459 mil. fr.</u>
          <u xml:id="u-3.342" who="#WicemarszalekOsiecki">Dochody6.317 — „„ niedobór przewidywany na rok 1922 1.142 mil. fr.</u>
          <u xml:id="u-3.343" who="#WicemarszalekOsiecki">Na zmniejszenie niedoboru na rok 1922 w porównaniu do lat poprzednich wpłynęły:</u>
          <u xml:id="u-3.344" who="#WicemarszalekOsiecki">1) zaniechanie rządowej akcji aprowizacyjnej, 2) w drobnej części podjęta akcja oszczędnościowa.</u>
          <u xml:id="u-3.345" who="#WicemarszalekOsiecki">Nic więc dziwnego, że i Polska, która właściwie dopiero rok 1921 przeżyła w pokoju — zamyka budżet tegoroczny niedoborem.</u>
          <u xml:id="u-3.346" who="#WicemarszalekOsiecki">Byłoby to dziełem w całem tego słowa znaczeniu niezwykłem i wielkiem, gdybyśmy w r. 1923 mogli: a) pokryć wydatki zwyczajne, — dochodami zwyczajnemi, do czego wiedzie droga tylko przez politykę oszczędnościową i jaknajrychlejsze podniesienie dochodów państwowych, b) zarazem w r. b. stworzyć techniczne i finansowe podstawy dla programu inwestycyjnego, kryjąc wydatki inwestycyjne w sposób jedynie racjonalny, drogą kredytu długoterminowego.</u>
          <u xml:id="u-3.347" who="#WicemarszalekOsiecki">I tak samo jak niedobory budżetowe, również i sposoby ich pokrycia są zjawiskiem dzisiaj niemal normalnem, prawie że szematycznem. Wszystkie też państwa na całym świecie idą obecnie w tym względzie jedną drogą, bo jedno i to samo jest przyczyną niedoborów względnie ogromnych wydatków administracyjnych. Ludzkość cała w tym olbrzymim syntetycznym obrazie całokształtów niedoborów w budżetach wszystkich prawie państw — przeprowadza budżetową likwidację wojny światowej — Ministrowie Skarbu ze swymi sztabami zamykają rachunki swych kolegów — Ministrów wojny, narody całej kuli ziemskiej czynią wysiłki o pokój gospodarczy i ład i porządek u siebie w domu.</u>
          <u xml:id="u-3.348" who="#WicemarszalekOsiecki">Troski Parlamentów i Ministrów Skarbu zwracają się jednak w tej pracy w odróżnieniu do stanu rzeczy przed wojną w inną stronę. Kiedy bowiem dawniej państwa w chwili zaistnienia deficytu budżetowego dążyły przedewszystkiem do powiększenia dochodów, dzisiaj zagranica idzie w pierwszej linii drogą oszczędności wydatków administracyjnych, sprawa natomiast powiększenia dochodów jest wszędzie dopiero na drugim planie programu. My nie będziemy mogli przykładu tego naśladować, albowiem, jak to wskazują nasze badania, oparte na dostarczonych nam przez Gł. Urząd Statystyczny materiałach, Polska jest Państwem, w którym daniny publiczne, zwłaszcza podatki bezpośrednie, są najniższe, w porównaniu z innymi podatkami, co więcej — przed powstaniem Państwa Polskiego zaborcom płaciliśmy o wiele więcej, aniżeli dziś płacimy sobie. Tablice I. II. III. IV., strony 65 i 66, Księgi żółtej mówią to wyraźnie. Będziemy więc mieli obowiązek żądać, aby te niesprawiedliwości wyrównano. Oczywiście równolegle będziemy wprowadzać bez miłosierdzia i bez żadnego względu oszczędności, gdzie i o ile okażą się potrzebne, mimo okrzyków oburzenia i niezadowolenia interesowanych i ich protektorów, kimkolwiek by oni byli. Pari pasu z tą pracą winno iść w parze: popieranie produkcji krajowej i wydatne podwyższenie dochodów prywatno-gospodarczych Państwa z przedsiębiorstw, zakładów i t. p., przy jaknajusilniejszych staraniach, zmierzających do odciążenia Skarbu Państwa od wkładów w przedsiębiorstwa deficytowe, oczywiście takich, których oddanie w ręce prywatne państwowemu interesowi nie przyniesie ujmy.</u>
          <u xml:id="u-3.349" who="#WicemarszalekOsiecki">Jedynie idąc równocześnie temi wszystkimi drogami i mając oko otwarte na to, co cały świat robi, jednak uwzględniając przedewszystkiem nasze stosunki można dojść do celu t. j. trwale zapewnić równowagę budżetowi i podnieść gospodarstwo społeczne. Jedna droga —ta czy inna, do celu nie doprowadzi.</u>
          <u xml:id="u-3.350" who="#WicemarszalekOsiecki">Po tem zasadniczem wypowiedzeniu się przejdę kolejno zaznaczone powyżej środki. W związku z tem wypadnie mi poświęcić kilka uwag następującym materiom, będącym w ścisłej łączności ze stanem państwowej skarbowości t. j. skarbowości samorządowej, sprawie ulepszenia i uproszczenia administracji, oraz kwestii urzędniczej.</u>
          <u xml:id="u-3.351" who="#WicemarszalekOsiecki">Konstrukcja tegorocznego budżetu nakazuje mi w tym miejscu i w związku z powyższymi przedmiotami omówić sprawę budżetu i programu inwestycyjnego i poruszyć zasadniczo problem kapitałów zagranicznych. Jeżeli bowiem wydatki inwestycyjne w istocie swojej różnią się od wydatków zwyczajnych, względnie nadzwyczajnych w pewnej części, to logicznie wypływa stąd wniosek odmiennego sposobu krycia tychże wydatków, co w bezpośrednim zostaje związku z niedoborem budżetowym wogóle, a także i z tegorocznym.</u>
          <u xml:id="u-3.352" who="#WicemarszalekOsiecki">Dopiero po omówieniu powyższych materii i na podstawie wyników wspomnianych rozważań, mogę dojść do sedna tej trzeciej części i do kulminacyjnego punktu mego ekspose, t. j. do rozważania kwestii stabilizacji waluty, drożyzny, emisji banknotów i ich pokrycia oraz banku biletowego, tudzież do sprawy pokrycia tegorocznego niedoboru budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-3.353" who="#WicemarszalekOsiecki">Taka jest dyspozycja części IJI-ciej.</u>
          <u xml:id="u-3.354" who="#WicemarszalekOsiecki">Zaczynam od materii — „sui generis”, po raz pierwszy wyodrębnionej w tegorocznym preliminarzu.</u>
          <u xml:id="u-3.355" who="#WicemarszalekOsiecki">Mam na myśli:</u>
          <u xml:id="u-3.356" who="#WicemarszalekOsiecki">Budżet inwestycyjny.</u>
          <u xml:id="u-3.357" who="#WicemarszalekOsiecki">Jest rzeczą naturalną, że wydatki wogóle na inwestycje, zwłaszcza w państwie, które powstało po kilkuletniej wojnie światowej i musiało natychmiast dwuletnie staczać boje — muszą być ogromne. Pokrywanie wydatków inwestycyjnych z bieżących dochodów, więc głównie jak u nas dotąd z podatków, jest teoretycznie błędne; praktycznie zaś ma tę ujemną stronę, iż idąc tą drogą, inwestycje nawet bardzo potrzebne i pilne możnaby przeprowadzać tylko w minimalnej mierze i w nader wolnem tempie z wielką publiczną szkodą, podatki zaś, przeznaczone na te cele, musiałyby być tak nadmiernie wysokie, iż ludność ich ciężaru długo znosić by nie mogła. Z tego oto powodu wypływa konieczność, wieliminowania wydatków inwestycyjnych z ogólnego budżetu i traktowania ich osobno: tak pod względem budżetowym, jakoteż pod względem pokrycia. Pomijam już tę okoliczność, że budżetowe traktowanie ich jednako z wydatkami na bieżącą administrację, zaciemniałoby obraz gospodarki państwowej.</u>
          <u xml:id="u-3.358" who="#WicemarszalekOsiecki">Były minister Czechosłowacji p. Englisch, wyłączył też słusznie wydatki inwestycyjne z budżetu ogólnego i stworzył osobny preliminarz państwowych inwestycji, jako dodatek do budżetu. W tegorocznym budżecie czeskosłowackim figuruje 399 inwestycji, których koszt preliminowano na 3.263,444 750 koron czeskich. W Czechosłowacji kryje się corocznie tę część wydatków inwestycyjnych, na którą udało się zrealizować upoważnienie kredytowe Ministra Skarbu. Według słów Ministra Nowaka w jego ekspose budżetowem, tegoroczny budżet inwestycji państwowych wyraża tylko — „program, według którego ten lub ów dział państwowy w swojej akcji inwestycyjnej będzie postępował”; przyczem projekty o charakterze najkonieczniejszym muszą mieć pierwszeństwo, z tem jednak, że ogólne kwoty, przeznaczone na inwestycje, nie śmią być przekroczone. Projektowana w Czechosłowacji w 1921 r. pożyczka krajowa, która miała złagodzić nędzę mieszkaniową, dała wynik więcej niż skromny, także ruch budowlany nie mógł się rozwinąć do tej miary, jak przypuszczano przy wydaniu odnośnej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-3.359" who="#WicemarszalekOsiecki">Kapitał obcy nie bierze udziału w przeprowadzeniu programu inwestycyjnego w Czechosłowacji. Dzięki zabiegom prezydenta ministrów p. Benesza w Londynie, Czechosłowacja spodziewa się uzyskać znaczny kredyt w Anglii, którego część ma być przeznaczona na budowle państwowe. Dla Polski punktem wyjścia w tym przedmiocie i motywem planowego ujęcia państwowych inwestycji są momenty następujące:</u>
          <u xml:id="u-3.360" who="#WicemarszalekOsiecki">1)Jak każda rzecz—zwłaszcza większa—tak i inwestycje państwowe muszą być ujęte w jakiś racjonalny program techniczny i finansowy, aby inwestycje przychodziły do skutku w miarę większej lub mniejszej potrzeby i w miarę rozporządzalnych środków finansowych.</u>
          <u xml:id="u-3.361" who="#WicemarszalekOsiecki">2)Obecny stan faktyczny pod tym względem jest nie do utrzymania; przy błędnem teoretycznie budżetowem kryciu wydatków inwestycyjnych — dochodami zwyczajnymi (t. j. u nas podatkowemi), — „system” taki jest beznadziejny i musi się załamać.</u>
          <u xml:id="u-3.362" who="#WicemarszalekOsiecki">3)Ponieważ jest niepodobieństwem, aby kraj wyniszczony długoletnią wojną i panowaniem zaborców, był w możności własnymi siłami przeprowadzić program inwestycyjny, okazuje się nieuchronna konieczność pozyskania kapitałów zagranicznych do tej akcji, a to tem więcej, że i w dziedzinie prywatnej czeka nas olbrzymie zadanie: odbudowy jeszcze około 873 tysięcy budynków.</u>
          <u xml:id="u-3.363" who="#WicemarszalekOsiecki">Komisja budżetowo-skarbowa Wysokiego Sejmu na szeregu posiedzeń przedyskutowała rzecz wszechstronie i zasadę powyższą jednomyślnie przyjęła. Wyrażono przytem i słusznie zapatrywanie, że zasadniczym warunkiem zrealizowania tego programu jest zwiększenie zaufania zagranicy do nas. Chcąc zaś to osiągnąć, musimy przedewszystkiem nauczyć się szanować prawo.</u>
          <u xml:id="u-3.364" who="#WicemarszalekOsiecki">Ułatwia nam to zadanie Konstytucja, której artykuł 38 postanawia, że żadna ustawa nie może stać w sprzeczności z Konstytucją, ani naruszać jej postanowień. Ponadto w myśl Konstytucji, w najkrótszym czasie ma wejść w życie szereg ustaw, gwarantujących praworządność (art. 8 o kontroli długów państwowych, art. 59 o odpowiedzialności ministrów i t. d.).</u>
          <u xml:id="u-3.365" who="#WicemarszalekOsiecki">Uporządkowanie przeto naszego ustawodawstwa, następnie najskrupulatniejsze wypełnianie naszych zobowiązań wobec wierzycieli zagranicznych i krajowych; a wreszcie szczere zamiary Polski, żyć w pokoju i zgodzie z sąsiadami, oto podstawowe warunki zwiększenia zaufania zagranicy do nas.</u>
          <u xml:id="u-3.366" who="#WicemarszalekOsiecki">To zaufanie, jak słusznie powiedziano w Komisji budżetowo-skarbowej przy obradach nad tym przedmiotem, uzyskamy nie mowami ani dyskusjami, lecz wytrwałym zbiorowym wysiłkiem Rządu, Wysokiego Sejmu i całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-3.367" who="#WicemarszalekOsiecki">Praktyczne przygotowanie tej rzeczy tak sobie wyobrażam:</u>
          <u xml:id="u-3.368" who="#WicemarszalekOsiecki">Wszystkie resorty składają w Ministerstwie Robót Publicznych projekt inwestycji państwowych, które uważają za potrzebne, z zaznaczeniem, które są: a) niezwłocznie pilne, b) mniej pilne, c) oraz, których wykonanie można odłożyć.</u>
          <u xml:id="u-3.369" who="#WicemarszalekOsiecki">Po opracowaniu tych projektów przez Ministerstwo Robót Publicznych obraduje już nad jednym zbiorowym projektem inwestycji, zestawionym przez Ministerstwo Robót Publicznych, Rada Ministrów, która w szczególności ustala porządek i kolejność robót. Minister Skarbu opracowuje w międzyczasie zasady sfinansowania budowli państwowych, które następnie po uchwaleniu przez Radę Ministrów, wchodzą pod obrady Wysokiego Sejmu, poczem zabiega o utworzenie konsorcjum banków rejowych i zagranicznych dla sfinansowania.</u>
          <u xml:id="u-3.370" who="#WicemarszalekOsiecki">W ten sposób w ciągu b. r. sprawa może być zasadniczo opracowana i przygotowana.</u>
          <u xml:id="u-3.371" who="#WicemarszalekOsiecki">Nie potrzebuję dowodzić, że dobra gospodarka państwowa, dobry budżet, zamknięcia rachunków, inwentarz długów i majątku państwa, stanowią Instrument, który akcji tej znaczne realne oddać może korzyści.</u>
          <u xml:id="u-3.372" who="#WicemarszalekOsiecki">Problem obcych kapitałów.</u>
          <u xml:id="u-3.373" who="#WicemarszalekOsiecki">Problem wciągnięcia do pracy gospodarczej w Polsce—poza inwestycjami państwowymi—zagranicznego kapitału, ma znaczenie pierwszorzędne. Jeżeli bowiem nawet w krajach bogatych i normalnie się rozwijających, współdziałanie obcych kapitałów jest wielce pożądanym czynnikiem ekonomicznym, to tembardziej w Polsce, cofniętej tak dalece w swym naturalnym rozwoju. Do wegetacji—zapewne — wystarczą nam własne siły, ale proces odrodzenia, wyłącznie na nich oparty, chyba tylko w bardzo powolnem mógłby postępować tempie i pozostalibyśmy zawsze daleko w tyle za postępem Zachodu, jeżeli o własne zasoby materialne wypadło by nam opierać się. Im później zapewnimy sobie współpracę obcych kapitałów, tem gorzej na tem wyjdziemy. Bogactw naturalnych nie możemy obecnie w całej pełni użytkować, ani kolei rozbudować, ani dróg wodnych wytworzyć, bo nie mamy środków materialnych. Nadszedł czas otwarcia bram do Polski dla kapitału zagranicznego. Konsolidacja państwa, a zwłaszcza skarbowości państwowej, winna być jego podłożem i zachętą.—Pomijając już stronę polityczną zaangażowania obcych kapitałów u nas, pod względem gospodarczym problem ten jest problemem ogólnej odbudowy i warunkiem rozwoju i potęgi państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.374" who="#WicemarszalekOsiecki">W tym też kierunku iść zamierzam, mając zawsze na oku, aby ten obcy kapitał nie zapanował nad nami, aby państwa nie ujarzmił, aby był tylko mile widzianym i pożądanym gościem w Polsce, ale nie — jej władcą i panem. Nawiązując zarazem do wielokrotnych dyskusji na ten temat w Komisji budżetowo - skarbowej w odniesieniu do mego stanowiska wobec kapitału wogóle, także i krajowego; oświadczam jasno i wyraźnie:</u>
          <u xml:id="u-3.375" who="#WicemarszalekOsiecki">Sługą nigdy nie będę żadnego kapitału, swojego czy obcego. Sługą mam zamiar być i będę—jak długo będę Ministrem Skarbu—jedynie Rzeczypospolitej”.</u>
          <u xml:id="u-3.376" who="#WicemarszalekOsiecki">Popieranie produkcji krajowej.</u>
          <u xml:id="u-3.377" who="#WicemarszalekOsiecki">A wreszcie w ramach polityki gospodarczej Rządu mieścić się musi popieranie i ułatwianie produkcji, zwłaszcza rolniczej, przemysłu i handlu we wszelaki sposób i w każdym kierunku—przez stopniowe zwalnianie ich z pęt, nałożonych w okresie wojen drogą ustaw i rozporządzeń. Wolność gospodarcza jest nieodzownym warunkiem wolności politycznej.</u>
          <u xml:id="u-3.378" who="#WicemarszalekOsiecki">Równocześnie z tem iść winno w parze poszanowanie pracy i jej intesyfikacja. Wzorem pod tym względem być nam powinny państwa zachodnie. Słusznie powiedział jeden z amerykańskich uczonych: — „Wiemy, kto wygrał wojnę światową na polu bitew — o tem mówią traktaty pokojowe. Do kogo jednak należeć będzie wygrana w pokoju? Do narodu, który najitensywniej będzie pracował”.</u>
          <u xml:id="u-3.379" who="#WicemarszalekOsiecki">Praca nasza zmierzająca do uporządkowania gospodarki Państwa — w myśl wywodów powyższych obejmuje dwie grupy zadań: powiększenie dochodów i redukcję wydatków. Przejdziemy je po kolei:</u>
          <u xml:id="u-3.380" who="#WicemarszalekOsiecki">Powiększenie dochodów.</u>
          <u xml:id="u-3.381" who="#WicemarszalekOsiecki">Przeglądając prowizoryczne zestawienie dochodów i wydatków budżetowych za 1921 r., które Sz. Panowie znajdą w Księdze żółtej, na stronie 61 i porównując dochody poszczególnych Ministerstw z ich rozchodami, musi się zwrócić uwagę na to, że dotychczas w Polsce poza Ministerstwem Skarbu, żadne inne nie wykazuje bilansu czynnego, jeżeli pominąć stosunkowo drobną przewyżkę dochodu ponad rozchody w Głównym Urzędzie Ziemskim.</u>
          <u xml:id="u-3.382" who="#WicemarszalekOsiecki">A wszakże mielibyśmy wszelkie słuszne prawo utrzymywać, że Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwa, Poczt i Telegrafów, a normalnie biorąc także i Kolei Żelaznych, powinny posiadać bilanse czynne, a dwa ostatnie Ministerstwa przynajmniej pokrywać rozchody przychodami. Tymczasem do Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych wypadło w r. 1921 dopłacić prawie 3 miliardy, do Ministerstwa Poczt i Telegrafów przeszło 1 miliard, a do Ministerstwa Kolei Żelaznych prawie 53 miliardy.</u>
          <u xml:id="u-3.383" who="#WicemarszalekOsiecki">Obowiązkiem Rządu musi być przeto w najbliższej przyszłości poddanie rewizji dotychczasowych rezultatów finansowych działów dochodowych poszczególnych resortów i poprowadzenie spraw w ten sposób, aby te gałęzie gospodarki, które do nich należą, nie były wielkim ciężarem dla budżetu państwowego, jak to ma miejsce dotychczas. W szczególności w gospodarstwie leśnym i w gospodarce Głównego Urzędu Ziemskiego budżet Państwa powinien znaleźć czynne pozycje bilansowe.</u>
          <u xml:id="u-3.384" who="#WicemarszalekOsiecki">Źródłem dochodów Ministerstwa Skarbu są daniny państwowe: podatki bezpośrednie, pośrednie, cła, monopole, wreszcie opłaty (należytości) skarbowe. W tablicach, pomieszczonych w Księdze żółtej, znajdą Sz. Panowie zgrupowane poszczególne źródła dochodowe, oraz ich porównanie z odpowiednimi rodzajami danin, opłacanych w roku przedwojennym 1912. Zaznaczam, że tablice obejmują tylko dwie dzielnice t. j. b. Król. Kongresowe i Małopolską.</u>
          <u xml:id="u-3.385" who="#WicemarszalekOsiecki">Nie chciałbym się wdawać w bardzo szczegółową analizę przychodów z każdej dziedziny danin państwowych, aby nie przedłużać ponad miarę mego przemówienia. Wystarczy jednak przeprowadzić porównanie obciążenia podatkowego przedwojennego ze stanem obecnym, według tablic I, II i lii 1 zajrzeć także do tablicy IV, Księgi żółte (str. 65), przedstawiającej obciążenie podatkowe na jednego mieszkańca w poszczególnych większych państwach, aby przyjść do przekonania, że ciężar danin państwowych w Polsce jest znacznie mniejszy, niż był w czasie przedwojennym, i o bardzo wiele mniejszy niż w innych państwach. Pod tym względem Polska zajmuje ostatnie miejsce.</u>
          <u xml:id="u-3.386" who="#WicemarszalekOsiecki">W szczególności:</u>
          <u xml:id="u-3.387" who="#WicemarszalekOsiecki">a)obciążenie podatkami bezpośrednimi wynosiło w roku 1921 — w b. Królestwie Kongresowem 1/5, a w Małopolsce 1/7 obciążenia przedwojennego; w latach 1919 i 1920 stanowiło ono zaledwie 1/20 do 1/11 przedwojennego obciążenia;</u>
          <u xml:id="u-3.388" who="#WicemarszalekOsiecki">b)Podatki pośrednie wraz z dochodami z monopolów dały w latach 1919 — 1921: 1/20 do 1/10 względnie 1/5 część dochodu przedwojennego; podług preliminarza na rok 1922 powinny stanowić już 8/11 wpływów przedwojennych;</u>
          <u xml:id="u-3.389" who="#WicemarszalekOsiecki">c)Dochód z ceł nie da się porównać z okresem przedwojennym, w którym Polska stanowiła rozdartą na części przynależność państw zaborczych. W każdym razie na zasadzie danych, jakie mogą być wyprowadzone, wpływy celne samego tylko b. Królestwa Polskiego przed wojną wynosiły 5 razy więcej niż oczekiwany w r. 1922 dochód dla całej Rzeczypospolitej;</u>
          <u xml:id="u-3.390" who="#WicemarszalekOsiecki">d)Dochody z opłat i należytości skarbowych, preliminowane na r. 1922, nie dosięgają nawet 1/4 części przedwojennego dochodu.</u>
          <u xml:id="u-3.391" who="#WicemarszalekOsiecki">Stosunek pomiędzy poszczególnemi grupami danin według wpływów z r. 1921, obliczonych w cenach żyta, wyraża się (zobacz Księgę żółtą, str. 65. Tablice: I, II, III) w następujących liczbach:</u>
          <u xml:id="u-3.392" who="#WicemarszalekOsiecki">podatki bezpośrednie (bez daniny)12,1% pośrednie i dochód z monopolów63,3% cła 19% opłaty skarbowe5,6% Przegląd dochodów z danin państwowych prowadzi do wniosku, że tylko w dziedzinie podatków pośrednich jesteśmy bliscy poziomu obciążenia przedwojennego, a zarazem, że w tej dziedzinie należy starać się o powiększenie dochodu z konsumcji tytoniu, który w r. 1912 wynosił dla obu b. dzielnic 2% miliona jednostek, a w r. 1921 tylko 601.000 takich samych jednostek (w preliminarzu na r. 1922 obliczono go na 2½ miliona jednostek dla całego państwa). Tem też staraniem, a nie żadnymi innymi względami należy tłomaczyć usiłowania Ministerstwa Skarbu, zdążające do wprowadzenia w całej Polsce monopolu tytoniowego.</u>
          <u xml:id="u-3.393" who="#WicemarszalekOsiecki">Przyszły wzrost dochodu z ceł pozostaje w ścisłej zależności od rozwoju sił produkcyjnych kraju i od stosunków handlowych z obcymi krajami. Ministerstwo Skarbu będzie też oczywiście popierało wszelkie usiłowania, zmierzające ku osiągnięciu obu powyższych warunków.</u>
          <u xml:id="u-3.394" who="#WicemarszalekOsiecki">W dziedzinie opłat skarbowych jest już w Komisji skarbowo-budżetowej od listopada roku zeszłego projekt ustawy o podwyższeniu niektórych niepomiernie niskich opłat stemplowych; wniesione też zostały na Radę Ministrów 14 marca r. b. projekty ustaw, zapobiegających ukrywaniu rzeczywistych cen sprzedażnych przy kontraktach kupna. Szybkie uchwalenie tych ustaw da możność pewnego zwiększenia dochodów, płynących z opłat skarbowych. Resztę zrobić może tylko rozwój ekonomiczny, pociągający za sobą pomnożenie ilości różnego rodzaju transakcji majątkowych i co za tem idzie—wzmożenie wpływu opłat skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-3.395" who="#WicemarszalekOsiecki">Najskromniej stosunkowo przedstawia się dział podatków bezpośrednich. Stanowią one dotąd jeszcze zaledwie 1/4 część obciążenia przedwojennego i są o kilka do kilkunastu razy niższe, niż w innych państwach. Zasada sprawiedliwości i równomierności opodatkowania wymaga, aby ten stan rzeczy uległ zmianie.</u>
          <u xml:id="u-3.396" who="#WicemarszalekOsiecki">W tej dziedzinie Ministerstwo Skarbu dążyć zamierza przedewszystkiem w najbliższej przyszłości do powiększania wpływów — drogą zrównania i odpowiedniego podwyższenia podatków przychodowych i stopniowej rozbudowy podatku dochodowego. Ministerstwo Skarbu ma niezłomną nadzieję, że przedstawicielstwo Narodu, zgromadzone w tej Wysokiej Izbie, poprze powyższe zamiary i starać się będzie o silne ugruntowanie w społeczeństwie polskiem tej bezspornej zasady, że dla zaspokojenia potrzeb Państwa, w imię solidarności społecznej należy godzić się na płacenie wyższych danin bezpośrednich.</u>
          <u xml:id="u-3.397" who="#WicemarszalekOsiecki">Uchwalenie i dotychczasowe uiszczanie nadzwyczajnej daniny, która — jak z powyższego zestawienia jasno wynika - stanowi częściowo wyrównanie szczupłego wpływu podatków bezpośrednich w trzech ostatnich latach, pozwala rokować, że społeczeństwo obowiązek płacenia znaczniejszych niż dotąd podatków odczuje i zrozumie. Oczywiście, płacąc podatki, społeczeństwo ma prawo wymagać, aby dochody państwowe oszczędnie, prawidłowo i celowo były zużywane.</u>
          <u xml:id="u-3.398" who="#WicemarszalekOsiecki">Ze sprawą powiększenia dochodów skarbowych w ścisłej łączności znajduje się:</u>
          <u xml:id="u-3.399" who="#WicemarszalekOsiecki">Ulepszenie i uproszczenie administracji skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-3.400" who="#WicemarszalekOsiecki">Niejednokrotnie w przemówieniach Sz. Panów Posłów, w komisji skarbowo- budżetowej i na plenarnych posiedzeniach sejmowych, a także i na łamach organów prasy, były podnoszone zarzuty przeciwko małej sprawności i niedostatecznemu wyrobieniu aparatu administracji skarbowej; w niektórych wypadkach jej istotne wady i braki bywały nawet może przejaskrawione.</u>
          <u xml:id="u-3.401" who="#WicemarszalekOsiecki">Ministerstwo Skarbu zdaje sobie sprawę z tego stanu rzeczy. Analizując przyczyny niedość sprawnego funkcjonowania administracji skarbowej, należy wskazać na dwie najważniejsze: pierwsza jest—wielka mnogość dotąd wydanych ustaw, wprowadzających coraz to nowe źródła podatkowe, lub reformujących dotychczasowe. Zjawisko to tłómaczy się gorączkową chęcią przysporzenia dochodów Skarbowi Państwa, z drugiej zaś strony nieuporządkowanymi stosunkami walutowymi. Tem niemniej należy skonstatować, iż nawet bardzo wyszkolony personel skarbowy nie byłby w stanie nadążyć, aby móc zapoznać się gruntownie z licznemi ustawami, zastosować je do życia i poprawnie wykonać. A wszak administracja skarbowa polska dopiero się tworzy; przygotowanych teoretycznie i wyszkolonych pracowników skarbowych posiadamy stosunkowo jeszcze zbyt mało. I w tem tkwi drugi powód niedostatecznej sprawności tej administracji. Dodać należy, że unifikacja ustaw i organizacji skarbowej, bardzo różnych w trzech b. zaborach — stanowi również niełatwy do pokonania problem.</u>
          <u xml:id="u-3.402" who="#WicemarszalekOsiecki">W ciągu ubiegłego trzechlecia dokonane jednak zostało zorganizowanie władz i urzędów skarbowych i poczyniono duże już kroki naprzód celem unifikacji tak ustawodawczej jako też organizacyjno-administracyjnej naszej skarbowości.</u>
          <u xml:id="u-3.403" who="#WicemarszalekOsiecki">W najbliższej przyszłości Ministerstwo Skarbu zamierza drogą wydania wzgl. skodyfikowania najważniejszych ustaw, jak również wskutek ukończenia poboru różnych czasowych danin, uprościć systemat podatkowy i dać władzom skarbowym możliwie jasne i nieskomplikowane przepisy. Zamiast z wielu płytkich i chwilowych czerpać będziemy chcieli wpływy z mniej licznych, ale za to głębokich i trwałych źródeł dochodowych.</u>
          <u xml:id="u-3.404" who="#WicemarszalekOsiecki">Prace w tym kierunku już rozpoczęto; wykonanie ich wymagać będzie jednak dłuższego czasu — muszą to bowiem być ustawy należycie przemyślane, opracowane gruntownie i obliczone na trwalsze istnienie. W tej chwili dokonywają się już prace nad ułożeniem jednolitego kodeksu opłat skarbowych oraz nad rewizją i skodyfikowaniem ustaw o podatku gruntowym.</u>
          <u xml:id="u-3.405" who="#WicemarszalekOsiecki">Z drugiej strony szkolić będziemy personel skarbowy za pomocą kursów dokształcających, co i dotąd już miało miejsce, jak również zamierzamy powołać do życia specjalne dwuletnie kursy skarbowe dla maturzystów szkól średnich; w tym przedmiocie zamierzam w kwietniu b. r. porozumieć się z Wydziałami prawa naszych Uniwersytetów.</u>
          <u xml:id="u-3.406" who="#WicemarszalekOsiecki">Niezależnie od powyższych środków zamierzone jest wprowadzenie objazdowych instruktorów skarbowych, czemu narazie staje na przeszkodzie brak odpowiednich kandydatów.</u>
          <u xml:id="u-3.407" who="#WicemarszalekOsiecki">Ministerstwo Skarbu przystąpi też do prac przygotowawczych nad projektem ustawy o formalnym porządku gospodarstwa państwowego, bez czego prawidłowa gospodarka jest niemożliwa. Wzorem w tym kierunku jest nam Francja, która przed 100 laty, bo jeszcze w r. 1822 położyła podwaliny pod ustawodawstwo o rachunkowości państwowej, rozwinięte ostatecznie i udoskonalone w nader obszernym dekrecie z 31 maja 1862 r., za którym to wzorem poszły inne państwa zachodnio-europejskie.</u>
          <u xml:id="u-3.408" who="#WicemarszalekOsiecki">Jaknajrychlej musimy posiąść przedewszystkiem przepisy prawa budżetowego, których brak dotkliwie odczuwamy i dostosować do nich dotychczasowe przepisy regulujące tok kasowości, rachunkowości i kontroli administracyjnej.</u>
          <u xml:id="u-3.409" who="#WicemarszalekOsiecki">Pozatem mamy zamiar przeprowadzać szereg ułatwień i uproszczeń rachunkowo-administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.410" who="#WicemarszalekOsiecki">Ze skarbowością państwa w nierozerwalnej pozostaje łączności:</u>
          <u xml:id="u-3.411" who="#WicemarszalekOsiecki">Skarbowość samorządów.</u>
          <u xml:id="u-3.412" who="#WicemarszalekOsiecki">Jaknajdalej idący rozwój organizacji samorządowej, rozbudowa samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego, przekazanie ciałom samorządowym wszystkich tych dziedzin administracji kultury i gospodarstwa, które z istoty rzeczy nie muszą być wyłącznie pod opieką Państwa i jego organów, jest jedną z wytycznych konstytucji z 17 marca roku 1921.</u>
          <u xml:id="u-3.413" who="#WicemarszalekOsiecki">Racjonalne przeprowadzenie zasady oparcia administracji państwowej na zdrowym i celowo zorganizowanym samorządzie musi iść jednak w parze z należytą rozbudową źródeł dochodowych samorządów i rozgraniczeniem ścisłem tych źródeł od źródeł dochodowych Państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.414" who="#WicemarszalekOsiecki">Stan rzeczy, jaki panuje dotychczas w tej dziedzinie, napotyka jednak na słuszną krytykę wszystkich interesowanych czynników.</u>
          <u xml:id="u-3.415" who="#WicemarszalekOsiecki">Skutkiem braku jednolitych ustaw gminnych dla całego Państwa i niedostateczności dotychczas obowiązujących ustaw gminnych t. j. dekretów z r. 1919 o samorządzie miejskim i tymczasowej ordynacji powiatowej dla b. Królestwa Kongresowego, ustaw gminnych państw zaborczych w b. dzielnicach austriackiej i pruskiej, dalej skutkiem nałożenia różnymi ustawami polskimi nowych obowiązków na samorządy np. zwrotu 1/4 części wszelkich kosztów utrzymania policji wedle ustawy z dnia 24/VI1 1919 r. (Dz. Pr. P. P. Nr 61, poz. 363), bez równoczesnego wskazania samorządom odpowiednich źródeł pokrycia takich ciężarów, stanęły ciała samorządowe od początku istnienia Państwa wobec nadmiernie ciężkich i zależnie od dzielnic różnolitych zadań.</u>
          <u xml:id="u-3.416" who="#WicemarszalekOsiecki">Chcąc sprostać tym wszystkim, niewątpliwie dla administracji państwowej pierwszorzędnym zadaniom, musiały samorządy uciekać się przedewszystkiem do nakładania danin publicznych, które znowu wobec braku jednolitych przepisów, rozgraniczających źródła dochodowe Państwa i samorządów, musiały być różnolite i nieuzgodnione, ani z polityką podatkową Państwa, ani ze stosunkami gospodarczymi poszczególnych obszarów. Gdy zaś te źródła dochodów zawiodły, nie dając dostatecznych środków na zaspokojenie wszystkich potrzeb samorządu, musiały organizacje samorządowe siłą faktu spaść swym ciężarem na barki Skarbu Państwa, który od roku 1919 do końca 1921 pokrywał pożyczkami deficyty administracyjne prawie wszystkich większych ciał samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-3.417" who="#WicemarszalekOsiecki">Szkodliwy w wysokim stopniu dla dobrobytu gospodarczego całego Państwa chaos i nierównomierność w obciążeniu podatkowem poszczególnych obszarów i poszczególnych grup płatników i niebezpieczne dla polityki budżetowej Państwa nadmierne obciążenie Skarbu pożyczkami konsumcyjnemi dla samorządu, oto charakterystyka skarbowości komunalnej po koniec r. 1921.</u>
          <u xml:id="u-3.418" who="#WicemarszalekOsiecki">Objąwszy tekę Skarbu uważałem za jeden z pierwszych moich obowiązków uwolnienie Skarbu Państwa od tego bezmiernego ciężaru pożyczek samorządowych, który wyniósł w poprzednim okresie budżetowym przeszło 2.3 miliarda marek, a cel ten starałem się osiągnąć przez zapoczątkowanie rozbudowy własnego i jednolitego systemu podatkowego ciał samorządowych, zarówno w dziedzinie podatków bezpośrednich jak i konsumcyjnych. Pierwszym zaś krokiem na drodze tej rozbudowy stała się uchwalona przez Wysoki Sejm w dniu 17 grudnia 1921 r. ustawa o zasileniu finansów miejskich, która po raz pierwszy wprowadza jednolite dla całego Państwa normy podatków samorządowych i przysparza miastom jako tym największym ciałom samorządowym, których sanacja finansowa musi się przedewszystkiem rozpocząć, nowe poważne źródła dochodów.</u>
          <u xml:id="u-3.419" who="#WicemarszalekOsiecki">Rezultat tej akcji objawił się nader szybko; od 1 stycznia 1922 r. żadne miasto na obszarze Rzeczypospolitej (z jedynym i jednomiesięcznym wyjątkiem m. Warszawy która jako stolica Państwa znajdowała się w szczególnie trudnych warunkach) nie otrzymały już więcej żadnej pożyczki rządowej na pokrycie deficytu, lecz miasta postarały się o zaspokojenie swych potrzeb własnymi dochodami i własnym kredytem.</u>
          <u xml:id="u-3.420" who="#WicemarszalekOsiecki">Tą drogą musi teraz pójść sanacja finansowa wszystkich innych ciał samorządowych. Uważam przeto za mój obowiązek przystąpić w najbliższym czasie, w porozumieniu z Panem Ministrem Spraw Wewnętrznych i związkami samorządowymi i prawno-publicznemi organizacjami zawodowemi, do opracowania projektów ustaw, mających na celu, zgodnie z art. 69 konstytucji i rezolucją Wysokiego Sejmu z dnia 17 grudnia 1921 r., rozgraniczenie źródeł dochodowych między Państwo a samorząd i określenie tych źródeł podatkowych, z których ciała samorządowe mogą czerpać przez pobieranie do nich dodatków samorządowych, przy równoczesnem ustaleniu odrębnych źródeł podatkowych dla samorządów gminnych, powiatowych i wojewódzkich.</u>
          <u xml:id="u-3.421" who="#WicemarszalekOsiecki">Praca ta będzie mogła postępować jednak tylko w związku z reformą prawa gminnego, t. j. przy równoczesnem rozgraniczeniu zadań administracyjnych między Państwo a samorząd i dlatego też reforma, o której mówię, będzie musiała odbywać się powoli i stopniowo, jeżeli wogóle ma swój cel osiągnąć, a całkowite jej zakończenie będzie do pomyślenia chyba dopiero z chwilą, gdy osiągniemy równowagę w budżecie Państwa, bo dopiero wtenczas będzie można ustalić całokształt zadań samorządu i źródeł ich pokrycia.</u>
          <u xml:id="u-3.422" who="#WicemarszalekOsiecki">Każdy jednak postęp w tej dziedzinie, ujawniający się choćby częściową reformą skarbowości samorządowej, do której już przystąpiłem, będzie nowym ogniwem, zespalającym życie gospodarcze i administracyjne Państwa i usuwającym chaos i nierównomierność, panującą dotychczas w tych stosunkach.</u>
          <u xml:id="u-3.423" who="#WicemarszalekOsiecki">Redukcja wydatków.</u>
          <u xml:id="u-3.424" who="#WicemarszalekOsiecki">Idąc za wzorem innych państw, winna i Polska, niezależnie od powiększenia dochodów, zwrócić swoje usiłowania ku zmniejszeniu olbrzymich wydatków budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-3.425" who="#WicemarszalekOsiecki">Działalność ta iść zaś powinna w dwóch kierunkach:</u>
          <u xml:id="u-3.426" who="#WicemarszalekOsiecki">a)Zwolnienie administracji od gospodarczych działów, które nie muszą koniecznie pozostawać w zarządzie Państwa, względnie w kierunku zmniejszenia deficytów zakładów i przedsiębiorstw państwowych;</u>
          <u xml:id="u-3.427" who="#WicemarszalekOsiecki">b)w kierunku redukcji władz i urzędów, oraz personelu w tych działach, które z natury swojej muszą pozostawać w administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-3.428" who="#WicemarszalekOsiecki">W pierwszym kierunku pozwolę sobie wypowiedzieć sąd, iż jednem z najważniejszych zadań Wysokiego Sejmu względnie Komisji skarbowo-budżetowej przy naradach budżetowych winnoby być zbadanie sposobu prowadzenia i rentowności przedsiębiorstw państwowych; przyczem—jak mnie się wydaje—deficyt kolei żelaznych, będący centralnem zagadnieniem buażetowem, wysunie się na pierwsze miejsce.</u>
          <u xml:id="u-3.429" who="#WicemarszalekOsiecki">Wydatki na koleje żelazne wynosiły w preliminarzu 1921 r. włącznie z dodatkowemu kredytami 76.009,794 200 mk. t j 22.2% ogólnych wydatków, w roku 1922 wynoszą 170.588 211.800 mk. t. i. 28.89% ogólnych wydatków Jest to więc najważniejszy dział administracji państwowej preliminowany zaś na rok 1921 niedobór kolei wynosił 40 837.888 700 mk. w czem deficyt eksploatacyjny 25.635.774.400 mk., zaś inwestycyjny 15.202.114.300 mk. Natomiast dotacja Centralnej Kasy Państwowej dla Ministerstwa Kolei Żelaznych (faktyczny niedobór), która w roku 1920 wynosiła 7.541.289.685 mk. zwiększyła się w roku 1921 przeszło 7 krotnie, wynosiła bowiem 54.179 857.915 mk. t. i. skonsumowała z górą 2/3 wszystkich dochodów Ministerstwa Skarbu czyli prawie 2/3 wszystkich danin publicznych, jakie w roku 1921 w całem Państwie wpłynęły. Na rok 1922 wynosi deficyt budżetowy z górą 1/3 więcej to jest 62.453.489 500 mkp., w tem deficyt eksploatacyjny czyli administracyjny 28 720,738 000 mk., zaś inwestycyjny 33.732,751.500 mk. przypuszczać można, że będzie większy i w ten sposób skonsumowałby wyniki całej daniny.</u>
          <u xml:id="u-3.430" who="#WicemarszalekOsiecki">W drugim kierunku w dobie obecnej wszystkie państwa płyną pod flagą redukcji władz, urzędów i personelu. Dokonywane przez nie oszczędności odbywają się ogólnie biorąc w dwojaki sposób: bądź przez ryczałtową, t. j. mechaniczną redukcję liczby pracowników państwowych, bądź też przez dokładną szczegółową analizę poszczególnych działów administracyjnych i dokonanie na tej podstawie oszczędności, względnie redukcji.</u>
          <u xml:id="u-3.431" who="#WicemarszalekOsiecki">Pierwszym torem idą Niemcy i Francja, drugim inne państwa, przedewszystkiem zaś Ameryka i Anglia.</u>
          <u xml:id="u-3.432" who="#WicemarszalekOsiecki">A. Stan i wyniki akcji oszczędnościowej w obcych państwach.</u>
          <u xml:id="u-3.433" who="#WicemarszalekOsiecki">Według enuncjacji Ministra Skarbu Rzeszy niemieckiej d-ra Hermesa, złożonej w parlamencie dnia 30 stycznia 1922 r., Rząd zamierza zmniejszyć liczbę urzędników w najbliższym okresie budżetowym o 1/4 część t. j. na 75%, co już zapoczątkowały §§ 6 i 7 ustawy skarbowej na rok rachunkowy 1921, a co kontynuuje w dalszym ciągu tegoroczny projekt budżetu Rzeszy niemieckiej.</u>
          <u xml:id="u-3.434" who="#WicemarszalekOsiecki">W Niemczech rozważany jest w ostatnim czasie projekt utworzenia osobnego Ministerstwa Oszczędności, na którego czele ma stanąć b. pruski minister finansów p. Saenisch.</u>
          <u xml:id="u-3.435" who="#WicemarszalekOsiecki">Co się tyczy Francji, to jak ze sprawozdania generalnego referenta budżetowego p. Bakanowskiego okazuje się, Francja, nie licząc Alzacji i Lotaryngii, posiada obecnie 190.000 urzędników więcej, aniżeli w chwili wybuchu wojny. To też oddawna myślano tam nad sposobem redukcji tej armii.</u>
          <u xml:id="u-3.436" who="#WicemarszalekOsiecki">Jeszcze w dniu 14 marca 19.0 r. wydany został przez prezydenta republiki dekret, powołujący do życia przy Ministerstwie Skarbu — „Najwyższy Komitet Oszczędnościowy” (Komite superieur d'enquete), mający na celu wyszukać i zaproponować następnie środki zmierzające do zredukowania wydatków Państwa, przedewszystkiem zaś spowodować redukcję zbędnych urzędów i urzędników. Komitet składał się z Gen. Prokuratora przy Trybunale Obrachunkowym, Generalnego Kontrolera armii, reprezentanta Ministerstwa oswobodzonych krajów i 2 urzędników Ministerstwa Skarbu.</u>
          <u xml:id="u-3.437" who="#WicemarszalekOsiecki">Aczkolwiek art. 4 zacytowanego dekretu postanawia, że odnośne resorty, w których stwierdzono za dużą liczbę funkcjonariuszy, muszą oddać do dyspozycji przewodniczącego Komitetu, który będzie mógł nimi dysponować, zbędną ilość funkcjonariuszy nie mniej wszelkie środki materialne, potrzebne do urzeczywistnienia zadań Komitetu, zdaje się jednak, że prace Komitetu nie musiały być zbyt intensywne, skoro 15.XI.1921 Komisja finansowa Izby Francuskiej uchwaliła, iż w ciągu roku budżetowego 1922 ma być zredukowana o 50.000 liczba urzędników państwowych poza funkcjonariuszami tych urzędów, które mają być zredukowane lub zniesione ustawą budżetową na r. 1922, a która to ostatnia cyfra wynosi 43.000.</u>
          <u xml:id="u-3.438" who="#WicemarszalekOsiecki">Radykalny ten środek oczywiście podlegać może krytyce, o ile jednak z głosów prasy francuskiej wnioskować można, opinia publiczna przyjęła powyższą uchwałę z wielkiem zadowoleniem, dlatego, że wynik jest natychmiastowy i pewny.</u>
          <u xml:id="u-3.439" who="#WicemarszalekOsiecki">Oryginalną i radykalną drogą poszły Stany Zjednoczone Ameryki północnej, oraz W. Brytania. Deficyt budżetowy Stanów Zjednoczonych na rok 1922/23 wyraża się w poważnej cyfrze 167,571.977 dolarów, zaś za okres poprzedni 1921/22 wyrosił niecałe 25 milionów dolarów. Prezydent Harding, zaniepokojony stałym wzrostem kosztów administracji i deficytem, zwrócił się do kierownika wielkiego przedsiębiorstwa, generała G. Davesa i powołał do życia aktem zatwierdzonym przez Kongres dnia 10 czerwca 1921 r. t. zw. — „Biuro budżetowe”, którego zadaniem jest według tekstu dotyczącej ustawy — „zbierać, poprawiać, poddawać rewizji, zmniejszać lub powiększać preliminarze poszczególnych departamentów i instytucji”.</u>
          <u xml:id="u-3.440" who="#WicemarszalekOsiecki">Generał K. G. Daves spowodował swoją pracą w tym kierunku zmniejszenie wydatków budżetowych na rok 1922 w ciągu pierwszych 6-ciu miesięcy o 1.570,118.323 dolarów, spodziewa się zaś, że w budżecie na rok 1923 oszczędności te zwiększą się jeszcze o pół miliarda, t. j. że budżet na r. 1923 wykaże oszczędności, przewyższające o dwa miliardy dolarów nad budżet 1921.</u>
          <u xml:id="u-3.441" who="#WicemarszalekOsiecki">Charakterystyczną właściwością konstrukcji — „Biura budżetowego” jest to, że to biuro wzgl. jego szef, jak sam się wyraził, jest tylko prostym zbieraczem informacji („only a gaterer of information”). P. Daves nie ma żadnej władzy, on tylko informuje się, a każdy urząd i urzędnik musi mu udzielać wszelkich żądanych wyjaśnień.</u>
          <u xml:id="u-3.442" who="#WicemarszalekOsiecki">Redukcje wydatków wzgl. obcięcie kredytów zarządza Prezydent Harding.</u>
          <u xml:id="u-3.443" who="#WicemarszalekOsiecki">W jednym wywiadzie, który ogłosił w Nr 13975 — „Le Matin” z dn. 26 grudnia 1921 powiedział p. Daves zapytany o zasadę swojej pracy, jak następuje: „Trzymam się w mojej pracy tej maksymy, że niema nigdzie ludzi dosyć zdolnych, dobrze płatnych, lecz zazwyczaj jest zbyt dużo ludzi niepotrzebnych, którzy są płatni miernie. Ja jestem bez miłosierdzia dla urzędników niepotrzebnych, nawet skromnie uposażonych, ponieważ oni są tymi, którzy zawsze najdrożej kosztują”. A dalej wskazał, iż na drzwiach każdego urzędu administracyjnego powinno być wywieszone zdanie jednego hiszpańskiego Ojca Jezuity: — „Rzeczą wielkiej wagi jest nie popularność wtedy, kiedy się wstępuje do urzędu, lecz jej pozyskanie wówczas, kiedy się odchodzi”.</u>
          <u xml:id="u-3.444" who="#WicemarszalekOsiecki">Kierownictwo spraw państwowych traktuje generał Daves jako przedsiębiorstwo, w którem Prezydent Rzeczypospolitej jest prezesem Rady administracyjnej, gabinet uważany jest za dyrektorów zarządzających przedsiębiorstwem, parlament zaś podobny jest do walnego zgromadzenia akcjonariuszów.</u>
          <u xml:id="u-3.445" who="#WicemarszalekOsiecki">W Wielkiej Brytanii olbrzymie wydatki połączone z utrzymaniem administracji doprowadziły p. Chamberlaina, ówczesnego ministra skarbu do wyrażenia się w Izbie Gmin przed 2 jeszcze laty w sposób dosłownie następujący: — „Jeśli będziemy nadal tak postępować, jak obecnie, zaprowadzi nas to wprost do bankructwa narodowego”.</u>
          <u xml:id="u-3.446" who="#WicemarszalekOsiecki">Po różnych nieudałych próbach uzyskania znaczniejszych oszczędności drogą okólników i zwykłych zarządzeń administracyjnych powołano w drugiej połowie zeszłego roku specjalną komisję do redukcji wydatków pod przewodnictwem słynnego dziś nie tylko w W. Brytanii, ale i w całym świecie Eryka Geddesa, byłego Ministra Komunikacji i czterech członków, wybitnych przemysłowców a to: lorda Inchcape, lorda Faringdona, oraz pp. Paton, Maclaja i Graneta.</u>
          <u xml:id="u-3.447" who="#WicemarszalekOsiecki">„Zapewniam, mówił p. Geddes w swojej wielkiej mowie z dn. 3 listopada r. z. w Izbie Gmin, że w razie nieuskutecznienia wielkich oszczędności, dochodzących do 130 milionów funtów szterlingów, kraj nasz nie mógłby żyć, jeżeli takich oszczędności nie uzyskamy—zostaniemy bankrutami”.</u>
          <u xml:id="u-3.448" who="#WicemarszalekOsiecki">W niedługim czasie ogłosił, że będzie mógł zaoszczędzić 175 milionów funtów szterlingów.</u>
          <u xml:id="u-3.449" who="#WicemarszalekOsiecki">Pierwszy atak Komisji oszczędnościowej skierowany został przeciw administracji wojskowej i admiralicji, u których to władz — „atmosfera wojny” uniemożliwiła zaprowadzenie oszczędności.</u>
          <u xml:id="u-3.450" who="#WicemarszalekOsiecki">Jeden z członków Komisji wyraził się 7 grudnia z. r. jak następuje: „Należy sobie zdać sprawę, że wojna nas, jako naród, bardzo zubożyła. Jeżeli chcemy uzyskać naszą pierwszą linię obronną, jaką jest wypłacalność, musimy zredukować wydatki we wszystkich kierunkach. Zamiast tego wyrzucaliśmy sami na najrozmaitsze fantastyczne projekty, które, jeżeli ich nie zmienimy, doprowadzą nas do bankructwa”. A dalej tak: — „Nadmierna ilość ministerstw wciąga kraj w kolosalne wydatki, potrzeba ciągle biur, sztabów generalnych, sekretarzy i personelu. Kraj cały zapełniony jest funkcjonariuszami, którzy się tuczą na wydatkach narodu. Doszliśmy już do przekroczenia granic możliwości, ściągania podatków; należy je zmniejszyć; nie jesteśmy w stanie zwiększać naszych wpływów i zostaje nam jedyny zbawienny środek, a tym jest ograniczenie wydatków”.</u>
          <u xml:id="u-3.451" who="#WicemarszalekOsiecki">Kiedy na zarządzenie Ministra Horne'a wskutek okólnika, wydanego przezeń 13 maja 1921, poszczególne resorty ministerialne przedstawiły wnioski na red akcję wydatków w wysokości 75 milionów funtów, kiedy budżet zwyczajny na r.1911/22 doprowadziło się z 603 do 528 milionów funtów, Komisja Geddesa przedstawiła wnioski co do wprowadzenia dalszych 100 milionów oszczędności, tak że w jednym roku budżet z 603 milionów funtów zmniejszono na 428 milionów. W tej redukcji lwia część, bo 467.2 milionów przypada na administrację wojskową, 18 milionów na szkolnictwo, reszta na inne działy. Ogłoszone niedawno sprawozdanie Komisji oszczędnościowej angielskiej poruszyło cały kraj w niebywały sposób i jednego wieczora rozkupiono cały nakład sprawozdania, liczącego około 300 stron druku. W marynarce i wojsku zredukowano żołnierzy i oficerów o 85 tysięcy. Geddes zażądał zniesienia szeregu urzędów, między innemi ministerstwa pracy i t. p. Charakterystyczną cechą sprawozdania jego jest, że wchodzi ono w szczegóły. Na wszystkich ustach jest obecnie w Anglii to, co jeden z dzienników — „Morning Post” 13 lutego r. b. napisał: Zadanie, które obecnie przypada obywatelom W. Brytanii, polega na szczegółowem badaniu tego sprawozdania i rozróżnianie między prawdziwemi i pożądanemi a fałszywemi oszczędnościami.</u>
          <u xml:id="u-3.452" who="#WicemarszalekOsiecki">Dotychczas pojawiły się 3 sprawozdania Komisji Geddesa podtytułem: „Interim Report of Komittee on National Ekspenditure”, obejmujące razem 455 stron drobnego druku.</u>
          <u xml:id="u-3.453" who="#WicemarszalekOsiecki">Minister Skarbu rumuński Titulescu w ekspose o budżecie 1921/22, konstatując ogromny wzrost wydatków na administrację i kreśląc program reformy, powiedział dosłownie: — „Musimy ograniczyć rozchody państwa do takiego stopnia, iż dalej już iść nie można, według danych dotychczasowych, bez rozkładu urzędów państwowych. Inaczej oczekuje nas bankructwo finansowe. Ograniczenie rozchodów państwowych jest czynem politycznym. Nie wystarczy jednorazowe obniżenie wydatków, ale potrzeba w sposób wytężony dopilnować trwałego ich zmniejszania i zaprowadzić w tym celu cały szereg środków, a między innemi, z ramienia komisji budżetowej organ, któryby czynnie popierał wysiłki ministra skarbu celem przeprowadzenia wszelkich ograniczeń budżetowych, o ileby okazały się możliwe, a przedewszystkiem celem stwierdzenia prawidłowego użycia udzielonych kredytów”. W wykazie dokonanych redukcji, uskutecznionych przez rząd rumuński — w pierwszej linii znajduje się ministerstwo wojny.</u>
          <u xml:id="u-3.454" who="#WicemarszalekOsiecki">Nowy rząd liberałów i minister skarbu Vintila Bratiano wystąpić ma, jak mi donosi poselstwo w Bukareszcie pismem z dnia 2 lutego 1922, w kwietniu b. r. wobec parlamentu z nowym preliminarzem budżetowym, przyczem p. Bratiano ma wprowadzić w czyn jaknajdalej idące oszczędności. Obecnie rząd rumuński redukuje o 80 milionów lei budżet ministerstwa spraw zewnętrznych przez tymczasowe, aż do czasu poprawy waluty, zaniechanie obsadzenia poselstw w Lizbonie, Hanzę, Bernie, Tokio, Helsingforsie, pozostawiając jedno poselstwo na państwa skandynawskie.</u>
          <u xml:id="u-3.455" who="#WicemarszalekOsiecki">Minister Skarbu Czechosłowacji, Nowak, w swem ekspose budżetowem, wygłoszonem w dniu 18 października 1921 w Izbie i dn. 6 grudnia 1921 w Senacie, konstatuje, że wydatki na personel w wielu działach administracji państwowej są zbyt wielkie; uważając to za zjawisko powszechnie spotykane w państwach, które brały udział w wojnie, zaleca usilnie starać się o skrajną oszczędność w całej administracji państwowej i mniema, że tylko oszczędnością dojść można dzisiaj do uporządkowania finansów państwa. Mowę swoją w Izbie zakończył uwagą następującą: — „Oszczędzać, t. zn. odmawiać, od mawiać sobie i innym, a wskutek tego dewiza oszczędności pozostanie narazie hasłem mało popularnem; jeżeli jednak uświadomimy sobie, że nie mamy innej drogi do sanacji naszych finansów, to mimo to obierzemy tę niepopularną drogę, na której niech nam wszystkim będzie podnietą i myślą przewodnią miłość do naszej państwowej niepodległości”.</u>
          <u xml:id="u-3.456" who="#WicemarszalekOsiecki">Zakończyć pragnę te wywody komentarzem, że wśród dokonywanych oszczędności, wszędzie na pierwszem miejscu znajdują się wydatki na wojsko. Tu skreślenia są największe. I tak np. w budżecie włoskim na rok 1922/23 z ogólnej sumy projektowanych przez rząd oszczędności 3.288 mii. lirów (przy ogólnej sumie wydatków budżetowych 20.454 milionów) wypada skreślenie na wojsko i flotę 601 miliony.</u>
          <u xml:id="u-3.457" who="#WicemarszalekOsiecki">Komisja Senatu francuskiego zredukowała budżety następujących ministeriów na rok 1921:</u>
          <u xml:id="u-3.458" who="#WicemarszalekOsiecki">ministerium wojnyo 1.480 milionów fr.</u>
          <u xml:id="u-3.459" who="#WicemarszalekOsiecki">marynarki869„„ robót publicznych (koleje żel.) 794„„</u>
          <u xml:id="u-3.460" who="#WicemarszalekOsiecki">Wniosek rządowy na rok 1922 przewiduje następujące redukcje w porównaniu z rokiem 1921:</u>
          <u xml:id="u-3.461" who="#WicemarszalekOsiecki">ministerium wojnyo 702 miliony mniej, niż w r. 1921 marynarki o 11 milionów — „„„ Pozatem zredukowane są budżety ministeriów: kolonii, robót publicznych i spraw zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-3.462" who="#WicemarszalekOsiecki">Również poddano we Francji gruntownej rewizji systemy administrowania przedsiębiorstw państwowych. Charakterystyczną jest m. i. projektowana zmiana systemu eksploatacji poczt, telegrafów i telefonów. Ma być ustanowiony oddzielny budżet i specjalny Zarząd Poczt, Telegrafów i Telefonów, do którego wejść mają, prócz przedstawicieli Ministerium, również przedstawiciele zrzeszeń społecznych, Izb Handlowych oraz pracowników.</u>
          <u xml:id="u-3.463" who="#WicemarszalekOsiecki">Jeżeli tyle miejsca i czasu poświęciłem tej materii i jeżeli dosłownie cytowałem przemówienia ministrów skarbu innych państw, uczyniłem to dlatego, ażeby uzasadnić moje stanowisko. Mam głębokie przekonanie, że wydatki administracyjne i u nas taksamo jak w innych państwach są w wielu wypadkach wygórowane, że mamy zakłady państwowe, zatrudniające za wiele pracowników, że deficyty w przedsiębiorstwach państwowych są do uniknięcia przy zmianie systemu ich prowadzenia, że wobec tego akcja w tym kierunku i w Polsce taksamo jak w innych państwach z całą intensywnością będzie musiała być prowadzona. Pragnąłbym też, aby Wysoki Sejm w dyskusji i pracach budżetowych za wzorem parlamentów całego świata w przeważającej mierze poświęcić zechciał swoją uwagę stronie wydatków budżetu.</u>
          <u xml:id="u-3.464" who="#WicemarszalekOsiecki">B. Stan i wyniki akcji oszczędnościowej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-3.465" who="#WicemarszalekOsiecki">I. W Państwie Polskiem Komisje Oszczędnościowe mają jedynie charakter opinjujący. Zależy to od każdego resortu, czy i o ile do wniosków Komisji Oszczędnościowej przychyli się. W razie różnicy zdań między Ministrem Skarbu, jako przewodniczącym Centralnej Komisji Oszczędnościowej a odnośnym Ministrem, rozstrzyga Rada Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-3.466" who="#WicemarszalekOsiecki">II. Rozporządzeniem Prezydenta Ministrów z dnia 29. VII. 1920 r. (Monitor Polski Nr 188) ustanowiona była Komisja dla spraw oszczędności państwowych w składzie pp. St. Wojciechowskiego, J. Żarnowskiego i L. Grendyszyńskiego, która przedkładała wnioski reorganizacyjne i redukcyjne Radzie Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-3.467" who="#WicemarszalekOsiecki">Następnie rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18. IlI. 1921 (Monitor Polski Na 66) Komisję tę zniesiono, zostały natomiast ustanowione Wojewódzkie Komisje oszczędnościowe. Zadaniem ich było badać ustrój, czynności i etaty urzędów lokalnych, podległych niektórym ministerstwom; w szczególności nie podlegały temu badaniu najważniejsze i największe działy administracyjne (kolei, wojskowość, sprawy zagraniczne, poczta i telegraf, Generalna Prokuratora Skarbu, sprawiedliwość, Najwyższa Izba Kontroli Państwa i Prezydjum Rady Ministrów). Skład tych komisji był następujący: przewodniczący — wojewoda, oraz delegaci Izby Skarbowej. Najwyższej Izby Kontroli Państwa, odnośnego Ministerstwa i jeden nieurzędnik, czyli przeważał wybitnie element urzędniczy. Wojewódzkie Komisje oszczędnościowa mają przedstawiać wnioski co do redukcji personelu, o których to wnioskach decyduje Rada Ministrów na podstawie wniosku Prezydjum Rady Ministrów, ewentualnie w porozumieniu z Ministrem Skarbu i odnośnym zainteresowanym Ministrem.</u>
          <u xml:id="u-3.468" who="#WicemarszalekOsiecki">Rozporządzeniem z dnia 19.1X.1921 r. (Monitor Polski Nr 245) Rada Ministrów ustanowiła Komisję Oszczędnościową przy Ministrze Skarbu i jemu podległa. Komisja ma przedkładać wnioski — „dyktowane potrzebą oszczędności” oraz udzielać opinii o projektach organizacji, reorganizacji władz i urzędów skarbowych w sprawie utworzenia, zwiększenia, obniżenia lub usunięcia etatów tychże władz i urzędów. W skład tej komisji wchodzili sami urzędnicy: trzech z Ministerstwa Skarbu, delegat Prokuratowi Generalnej i delegat Najwyższej Izby Kontroli Państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.469" who="#WicemarszalekOsiecki">Rozporządzeniem Rady Ministrów (ogłoszonem w — „Monitorze Polskim” Nr 11), z dnia</u>
          <u xml:id="u-3.470" who="#komentarz">5</u>
          <u xml:id="u-3.471" who="#WicemarszalekOsiecki">stycznia 1922 r. skład i kompetencje tak centralnej Komisji Oszczędnościowej, funkcjonującej przy Ministrze Skarbu, jakoteż Komisji wojewódzkich zostały znacznie rozszerzone przez powołanie do jednych i drugich szeregu osób z poza urzędników państwowych, oraz przez włączenie do resortów badanych i opiniowanych przez wojewódzkie komisje oszczędnościowe Ministerstw: Spraw wojskowych, Sprawiedliwości, Kolei Żelaznych, Poczty i Telegrafów.</u>
          <u xml:id="u-3.472" who="#WicemarszalekOsiecki">III. Wyniki akcji oszczędnościowej prowadzonej w myśl powyższych rozporządzeń przedstawiają się w szematycznem zestawieniu dotąd, jak następuje:</u>
          <u xml:id="u-3.473" who="#WicemarszalekOsiecki">Przeprowadzone redukcje w stanie osobowym urzędów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-3.474" who="#WicemarszalekOsiecki">I. Zniesione urzędy (względnie w likwidacji):</u>
          <u xml:id="u-3.475" who="#WicemarszalekOsiecki">1.w Ministerstwie Kolei Żelaznych: Departament Prawno-Likwidacyjny, Wydział Kolei Wąsko-Torowych, Biuro Organizacyjne, Wydział Kontroli Ministerialnej, Dyrekcja Budowy, Poddyrekcje Wileńskie, Wydziały Zasobów w Dyrekcjach, Wice-Prezesi i Wice-Dyrektorzy Wydziałów.</u>
          <u xml:id="u-3.476" who="#WicemarszalekOsiecki">2.w Ministerstwie Robót Publicznych: Żegluga Państwowa, Dyrekcja II Wodna w Warszawie, Dyrekcja Budowy Kanałów w Warszawie, 5 Okręgowych Dyrekcji Odbudowy i 2 Wydziały Centrali.</u>
          <u xml:id="u-3.477" who="#WicemarszalekOsiecki">3.w Ministerstwie Skarbu: Urząd Eksportu Drzewa i 2 Zagraniczne Placówki.</u>
          <u xml:id="u-3.478" who="#WicemarszalekOsiecki">4.w Ministerstwie Zdrowia Publicznego: Aprowizacja Sanitarna.</u>
          <u xml:id="u-3.479" who="#WicemarszalekOsiecki">5.w Ministerstwie Przemysłu i Handlu: Główny Urząd Przywozu i Wywozu (projekt Rządu w Sejmie), Państwowy Urząd Węglowy.</u>
          <u xml:id="u-3.480" who="#WicemarszalekOsiecki">6.w Ministerstwie Pracy i Opieki Sp.: Delegatury opieki i samoistne placówki zagraniczne.</u>
          <u xml:id="u-3.481" who="#WicemarszalekOsiecki">7.w Ministerstwie Rolnictwa: Państwowy Urząd Melioracji Rolnych i Urząd Torfowy.</u>
          <u xml:id="u-3.482" who="#WicemarszalekOsiecki">8.w Ministerstwie Aprowizacji: Zarząd Centralny, P. U. Z. A. P. P., Urząd Walki z Lichwą, Urząd Zaopatrywania Pracowników Państwowych.</u>
          <u xml:id="u-3.483" who="#WicemarszalekOsiecki">II. Redukcje etatów.</u>
          <u xml:id="u-3.484" who="#WicemarszalekOsiecki">Liczba urzędników r. 1921 r. 1922 Redukcja 1. [Prezydjum Rady Ministrów 9772 25](#bookmark7) 2. Ministerstwo Spraw Zagranicznych 1.226 1.018 208 3. Spraw Wewnętrznych 50.438 45.424 5.014 4. Skarbu 17.401 17.070 331 5. Przemysłu i Handlu 1.413 1.387 26 6. Rolnictwa i Dóbr Państwowych11.801 11.263 538 7. Poczt i Telegrafów 27.874 26 508 1.366 8. Aprowizacji3.140 449 2.691 9. Sprawiedliwości19.842 18.629 1.213 10. Robót Publicznych 5.414 4.120 1.294 11. Zdrowia Publicznego7.890 7.390 500 12. Pracy i Opieki Społecznej2.734 2.516 218 13. Sztuki i Kultury67 55 12 14. Dzielnicy Pruskiej145  137 8 15. Główny Urząd Ziemski 2.433 1.992 441 16. Likwidacyjny1.491 1.022 469 17. Biuro Sejmu</u>
          <u xml:id="u-3.485" who="#komentarz">Ustawodawczego131 129 2</u>
          <u xml:id="u-3.486" who="#WicemarszalekOsiecki">153.537 139.181 14.356</u>
          <u xml:id="u-3.487" who="#WicemarszalekOsiecki">W budżecie Ministerstwa Kolei Żelaznych w r. 1921 było 201.447 etatów, w tym robotników sezonowych</u>
          <u xml:id="u-3.488" who="#komentarz">(okrągło)27.000„</u>
          <u xml:id="u-3.489" who="#WicemarszalekOsiecki">174.447 etatów, w 1922 roku164.696„ redukcja 9.951 etatów.</u>
          <u xml:id="u-3.490" who="#WicemarszalekOsiecki">W Dyrekcji Budowy M. Kolei Żel. w r. 1921, 1922 redukcja 27117497 W budżecie Ministerstwa Spraw Wojsk. demobilizacja spowodowała redukcję 500.000 osób.</u>
          <u xml:id="u-3.491" who="#WicemarszalekOsiecki">Na placówkach zagranicznych M. S. Wojsk. było:</u>
          <u xml:id="u-3.492" who="#WicemarszalekOsiecki">1. IV 1921 r. oficerów 99, szeregowych 326, urzędników 75 2. II 1921 — „ —</u>
          <u xml:id="u-3.493" who="#komentarz">„39,„31,„3</u>
          <u xml:id="u-3.494" who="#WicemarszalekOsiecki">— „60„295„72</u>
          <u xml:id="u-3.495" who="#WicemarszalekOsiecki">Redukcja ogólna 427 etatów.</u>
          <u xml:id="u-3.496" who="#WicemarszalekOsiecki">I. Powiększenie personelu:</u>
          <u xml:id="u-3.497" who="#WicemarszalekOsiecki">Względy oszczędnościowe, tak ważne dla Skarbu, ustąpiły miejsca tam, gdzie występował interes ogólno-państwowy.</u>
          <u xml:id="u-3.498" who="#WicemarszalekOsiecki">Zwiększenie etatów nastąpiło:</u>
          <u xml:id="u-3.499" who="#WicemarszalekOsiecki">1. W Ministerstwie Wyznań Rel. i Ośw. Publ. r. 1921 r. 1922 Przewyżka — 2. 936. 74.4076.471 2. W Naj. Izbie Kontroli Państwowej 8361.084248 3. W etacie policji w r. 1922 z uwagi na bezpieczeństwo publiczne podwyższono etat osobowy na 1.200 osób.</u>
          <u xml:id="u-3.500" who="#WicemarszalekOsiecki">IV. Akcja na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1921 r. (Dz. G. R. P. Nr 103, poz. 741, art. 2), o środkach naprawy państwowej gospodarki skarbowej jest w toku.</u>
          <u xml:id="u-3.501" who="#WicemarszalekOsiecki">Wyniki jej nie mogły jeszcze w tegorocznym budżecie znaleźć swego wyrazu.</u>
          <u xml:id="u-3.502" who="#WicemarszalekOsiecki">V. Na podstawie powyższego stanu rzeczy i mając na oku to, co się w innych państwach w tym przedmiocie dzieje, wypadnie i nam w najbliższej przyszłości rozważyć, jaką drogą pójdziemy. W szczególności: czy torem wskazanym przez Niemcy i Francję, t. j. pewną, krótką i skuteczną drogą mechanicznej redukcji, czy też drogą może radykalniejszą i oryginalniejszą, wzorowaną na opisanych wyżej przykładach W. Brytanii i Ameryki Północnej, ale za to opartą na gruntownej analizie, czy wreszcie zostaniemy przy naszym dotychczasowym sposobie postępowania.</u>
          <u xml:id="u-3.503" who="#WicemarszalekOsiecki">Sprawa ta łączy się z kwestią urzędniczą.</u>
          <u xml:id="u-3.504" who="#WicemarszalekOsiecki">Kwestia urzędnicza.</u>
          <u xml:id="u-3.505" who="#WicemarszalekOsiecki">Dwa są momenty, które w obręb tej kwestii wchodzą:</u>
          <u xml:id="u-3.506" who="#WicemarszalekOsiecki">1) liczba personelu, 2) uposażenie.</u>
          <u xml:id="u-3.507" who="#WicemarszalekOsiecki">Statystykę pracowników państwowych na chwilę obecną opracowuje Główny Urząd Statystyczny w porozumieniu z Ministrem Skarbu.</u>
          <u xml:id="u-3.508" who="#WicemarszalekOsiecki">Wedle opracowanej przez Ministerstwo Skarbu statystyki pracowników państwowych na 1 marca 1921 r., ogólna ilość pracowników państwowych wynosiła około 384.000, w tem pracowników kolejowych 201.000.</u>
          <u xml:id="u-3.509" who="#WicemarszalekOsiecki">Statystyka ta nie jest zupełną, gdyż nie uwzględnia należycie Kresów i b. Dzielnicy pruskiej.—Należałoby przeto przyjąć ogólną liczbę pracowników państwowych w dniu 1 marca 1921 r. na około 400.000.</u>
          <u xml:id="u-3.510" who="#WicemarszalekOsiecki">Wynagrodzenia roczne pracowników państwowych, etatowych i nieetatowych (§ 1 wszystkich części preliminarza państwowego), wynosi przeszło 180 miliardów. —Nie mieszczą się w tej cyfrze na dodatki za kierownictwo na remuneracje, zapomogi, umundurowanie, djety, koszty podróży i t. d. oraz te wydatki osobowe, które wykazane są w budżecie łącznie z kosztami t. zw. rzeczowymi.</u>
          <u xml:id="u-3.511" who="#WicemarszalekOsiecki">Poprawa bytu.</u>
          <u xml:id="u-3.512" who="#WicemarszalekOsiecki">Sprawa materialnego uposażenia pracowników państwowych, zarówno w roku ubiegłym, jak i obecnie, stanowi jedną z najdonioślejszych i najaktualniejszych zagadnień państwowych.</u>
          <u xml:id="u-3.513" who="#WicemarszalekOsiecki">W całkowitem zrozumieniu wielkiej wagi tego zagadnienia oceniam należycie słuszne postulaty pracowników państwowych, zmierzające do poprawy bytu i czynię im zadość w granicach finansowej możności Państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.514" who="#WicemarszalekOsiecki">Spełnienie postulatów urzędniczych w pełnej mierze, t. j. zapewnienie urzędnikom państwowym uposażenia materialnego, któreby mogło zaspokoić w należyty sposób ich codzienne potrzeby, natrafia w obecnej chwili na trudności, wynikłe z jednej strony ze zbyt wielkiej jeszcze, mimo dokonywanych redukcji urzędów i urzędników, liczby pracowników państwowych, z drugiej zaś strony z całokształtu naszych stosunków gospodarczych i walutowych.</u>
          <u xml:id="u-3.515" who="#WicemarszalekOsiecki">Dzisiejszy system uposażenia pracowników państwowych okazał się niezupełnie właściwy i utrudnia również w wysokim stopniu należyte rozwiązanie problemu urzędniczego.</u>
          <u xml:id="u-3.516" who="#WicemarszalekOsiecki">Siedem obowiązujących ustaw, odrębnych dla poszczególnych grup pracowników państwowych, powoduje, iż przyznanie podwyżek jednej grupie wywołuje niezadowolenie z powodu nierównomiernego traktowania innych grup. W konsekwencji ciągłe przelicytowywanie się poszczególnych grup w dążeniu do zmiany tych ustaw w kierunku zwiększenia uposażenia wprost uniemożliwia stosowanie jedynie racjonalnych, jednolitych zasad w tej dziedzinie gospodarki państwowej.</u>
          <u xml:id="u-3.517" who="#WicemarszalekOsiecki">Z tego powodu rząd, uważając za jedynie celowe dla należytego załatwienia sprawy urzędniczej zastąpienie obecnego systemu uposażenia jednolita ustawą, obejmującą wszystkich pracowników państwowych, w którejby zarówno szczególne właściwości pewnych grup, np. sędziów, jak również i przepisy ustawy o państwowej służbie cywilnej znalazcy należyte uwzględnienie, — przystąpił już do opracowania projektu takiej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-3.518" who="#WicemarszalekOsiecki">Rozumiejąc jednak, że zmiana dotychczasowego systemu uposażenia winna być połączoną z równoczesną regulacją uposażenia, zapewniającą funkcjonariuszom państwowym należytą egzystencję, uważam, że tak unifikacja, jak i regulacja systemu uposażenia nie da się realnie przeprowadzić przed zupełnem uzdrowieniem, t. j. stabilizacją waluty.</u>
          <u xml:id="u-3.519" who="#WicemarszalekOsiecki">Niezależnie od tego zasadniczego poglądu na sposób rozwiązania sprawy urzędniczej, czynię wszelkie starania, na jakie mi tylko pozwala wzgląd na stan finansowy Państwa i troska o wprowadzenie równowagi w budżecie państwowym, ażeby uposażenie, oparte na obecnie obowiązujących ustawach, przystosować do zmienionych stosunków drożyźnianych i w drodze rewizji tych ustaw poprawić byt funkcjonariuszy państwowych.</u>
          <u xml:id="u-3.520" who="#WicemarszalekOsiecki">Ta intencją kierowany spowodowałem uchwalenie ustawy z 10 stycznia 1922 r. o podwyższeniu dodatku za studia wyższe oraz przedstawiłem uchwalony przez Radę Ministrów dnia 10 marca 1922 r. projekt ustawy o podwyższeniu dodatku za wysługę lat.</u>
          <u xml:id="u-3.521" who="#WicemarszalekOsiecki">Również poddaną została rewizji ustawa o uposażeniu profesorów i pomocniczych sił naukowych w szkołach akademickich i odnośny projekt ustawy, zapewniający tym pracownikom znaczną poprawę bytu, znajduje się już w Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-3.522" who="#WicemarszalekOsiecki">Rewizji poddaną też została ustawa o uposażeniu sędziów i prokuratorów i projekt odnośnej noweli wniesiony już został do Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-3.523" who="#WicemarszalekOsiecki">Pragnąc w ramach obowiązujących ustaw i w granicach zdolności finansowej Państwa przyjść funkcjonariuszom państwowym z pomocą doraźną, zgodziłem się na przyznanie im zasiłku w miesiącu październiku 1921 r. na zakupy zimowe oraz zasiłku świątecznego w grudniu 1921 r., niezależnie od podwyższenia mnożnika dodatku drożyźnianego z dniem 1 listopada 1921 r. z 1000 na 1700, zgodnie ze wzrostem kosztów utrzymania, wykazanym przez Główny Urząd Statystyczny.</u>
          <u xml:id="u-3.524" who="#WicemarszalekOsiecki">W lutym bieżącego roku wypłacono funkcjonariuszom państwowym nadzwyczajny dodatek w wysokości 50% miesięcznego uposażenia, a w marcu b. r. takiż dodatek w wysokości 40% uposażenia miesięcznego.</u>
          <u xml:id="u-3.525" who="#WicemarszalekOsiecki">Wychodząc z założenia, że wobec wprowadzenia wolnego handlu w obrocie ziemiopłodami, pomoc Państwa w dziedzinie aprowizacji urzędników wyrażać się może tylko w formie udzielania pomocy finansowej kooperatywom urzędniczym, wniosłem uchwalony już przez Radę Ministrów projekt zmiany ustawy z 13 lipca 1921 r. o pomocy finansowej dla kooperatyw pracowników państwowych, przez rozszerzenie ram tej pomocy z 300 do 600 milionów marek.</u>
          <u xml:id="u-3.526" who="#WicemarszalekOsiecki">Celem umożliwienia urzędnikom pomocy lekarskiej na wypadek choroby, zgodziłem się na zapewnienie urzędnikom i ich rodzinom bezpłatnej porady lekarskiej, bezpłatnych lekarstw oraz bezpłatnego leczenia w szpitalu na koszt Skarbu Państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.527" who="#WicemarszalekOsiecki">Skarb Państwa ponosi też opłatę połowy wpisowego do prywatnych szkół średnich za dzieci niezamożnych pracowników państwowych.</u>
          <u xml:id="u-3.528" who="#WicemarszalekOsiecki">Waluta. Bank biletowy. Drożyzna. Bezrobocie.</u>
          <u xml:id="u-3.529" who="#WicemarszalekOsiecki">Stabilizacja wartości pieniądza i w związku z tem idąca stabilizacja cen, należy dzisiaj do najważniejszych problemów walutowych, ekonomicznych i społecznych państw o zdeprecjonowanej walucie. I jeżeli stanowi ona najważniejszą troskę zainteresowanych Rządów, to jednak nie zależy wyłącznie od nich samych. Warunkiem trwałej stabilizacji waluty jest istotna poprawa stosunków gospodarczych i skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-3.530" who="#WicemarszalekOsiecki">Zapewne kurs obcych walut na rynkach krajowych, powiększenie w obiegu biletów bankowych i zadłużenia Skarbu Państwa w P. K. K. P. względnie pokrywanie wydatków państwowych w sposób nieodpowiedni — mają wielki wpływ na kształtowanie się cen na rynku wewnętrznym.</u>
          <u xml:id="u-3.531" who="#WicemarszalekOsiecki">I tak w ostatnich miesiącach r. 1921 kurs dola rów, najbardziej charakterystyczny dla położenia naszej waluty, w końcu września r. z. doszedł do poziomu 6.900 mk., w ciągu miesięcy grudnia 1921 i stycznia 1922 nie przekroczył kursu 3.500 wzgl. 3.550, a w ciągu lutego 1922 podniósł się względnie nieznacznie i nie przekroczył kursu 4.065. Przeciętny zaś kurs miesięczny, który w ciągu września i października 1921 r. wynosił 4.518 wzgl. 4.622 spadł w listopadzie na 3.446, trzymał się w ciągu grudnia i stycznia na poziomie 3.125 wzgl. 3.100 i dopiero w lutym podniósł się na 3.583. Tak ta materia się faktycznie przedstawia w cyfrach absolutnych.</u>
          <u xml:id="u-3.532" who="#WicemarszalekOsiecki">Pod względem stosunkowym jest szczególnie charakterystyczne napięcie między najwyższym i najniższym kursem w ciągu miesiąca. Napięcie to wynosiło dla dolara we wrześniu 4.000 mk., w październiku 3.075, w listopadzie 1.415, zmniejszyło się zaś w następnych trzech miesiącach do 665 mk. wzgl. 767,50, wzgl. 782,50, czyli do około 2O°/o w stosunku do przeciętnego kursu miesięcznego. Stanowi to odchylenie od około 10% w górę i w dół od przeciętnego kursu miesięcznego, co w porównaniu z ogromnemi wahaniami w jesieni 1921 r., charakteryzuje, jak sądzę, pewną poprawę sytuacji walutowej.</u>
          <u xml:id="u-3.533" who="#WicemarszalekOsiecki">Ogromny i prawie stały wzrost kursów obcych walut, który u nas istniał do końca września 1921 r., odtąd wykazuje pewną tendencję zniżkową i nie przekracza począwszy od połowy listopada 1921 r. osiągniętej wówczas wyżyny, tak że można stwierdzić fakt, iż od tego mniej więcej czasu rozpoczyna się wolna stabilizacja naszej waluty.</u>
          <u xml:id="u-3.534" who="#WicemarszalekOsiecki">Drukowane sprawozdania P. K. K. P. z zamknięciami rachunków na rok 1922 oraz graficzne przez nas zestawione kursy warszawskie walut zagranicznych od i stycznia 1921 r. do końca lutego 1922, dołączone do rozdanych Sz. Panom materiałów, wyrażają jasno i obrazowo ten przedmiot.</u>
          <u xml:id="u-3.535" who="#WicemarszalekOsiecki">Co się tyczy drugiego czynnika t. j. powiększenia obiegu biletów bankowych, to doszło ono do kulminacyjnego punktu w miesiącu październiku 1921 r., wynosiło bowiem w tym miesiącu 24.852,281.111.30 mk., w listopadzie 1921 r. powiększenie wyraża się w cyfrze 11.125,006.487.84 mk., w grudniu 1921 r. w cyfrze 15993,771.069.13 mk , w styczniu 1922 r. w cyfrze 6.176,664.982.09 mk., zaś w lutym w cyfrze 5.113,032.465.42 mk., czyli w trzech ostatnich miesiącach 1921 r. wynosiło powiększenie obiegu o 51.971,058.668.27 mk. zaś w dwóch pierwszych miesiącach roku 1922—11.289,697.447.51 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.536" who="#WicemarszalekOsiecki">Emisja biletów bankowych wogóle wynosiła u nas w dn. 1 stycznia 1921 r. — 49.361,485.439.50 mk., w dn. 30 czerwca 1921 r.— 102.697,302.484 mk., z końcem roku 1921—229.537,560.446 mk., zaś dn. 28 lutego 1922 r.- 247.209,505.074 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.537" who="#WicemarszalekOsiecki">Z tej ostatniej sumy użyto:</u>
          <u xml:id="u-3.538" who="#WicemarszalekOsiecki">a)na dyskont weksli, lombard, otwarty kredyt i pożyczki towarowe, skup, papierów, dewiz i t. d. wogóle na cele produkcyjne 26.84% t. j. 66.349,151.311.73 mk., b)oraz na skup kruszcu 8.055,515.587.77 mk.</u>
          <u xml:id="u-3.539" who="#WicemarszalekOsiecki">Dnia 20 marca b. r. obieg banknotów wynosił u nas 252.458,588.368 mk. Porównując charakter tej emisji z czasów ostatnich z emisją dawniejszą,możemy i w tej dziedzinie stwierdzić pokaźną poprawą. Uwidacznia się ona w stosunku emisji dokonywanej dla celów ściśle fiskalnych do emisji mającej na oku cele produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-3.540" who="#WicemarszalekOsiecki">Stan emisji biletów bankowych w Polsce wynosił:</u>
          <u xml:id="u-3.541" who="#WicemarszalekOsiecki">Do dnia St. emisji bil. ban. Na cele produkc. użyto tj. % 31/XII 1920 r. 49.361,485.439.505.671,477.486.7411.48 30/VI 1921 r.102.697,302.4848.442,497.100288.22 30/IX 1921 r.152.792,055.54719.021,969.321.3312.44 31/XII 1921 r.229.537,560.44657.601,805.4352225.09 31/11922 r.239.615,265.681.5059.659,239.250.8324.48 28/11 1922 r.247.209,503.07460.349,151.311.7326.84 Najwybitniej charakteryzuje wzrost emisji biletów bankowych na cele produkcji następująca tabela procentów, wykazująca, ile z emisji każdego miesiąca, licząc od dnia 1 lipca 1921 r., wypadało na cele produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-3.542" who="#WicemarszalekOsiecki">30czerwca 1921 r8,22 31lipca9,25 31 sierpnia11,11 30września12,44 31października 16,81 30listopada21,97 31grudnia25,09 31 stycznia 1922 r24,48 23 lutego26,84 Stan zapasu kruszcu będącego w posiadaniu P. K. K. P. w dniu 28 lutego 1922 r.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#KursyGieldyLondynskiej">Kurs 31 XII 1921 r.z dnia 28 lutego 1922 r.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#KursyGieldyLondynskiej">złotaMk. 1 930złota Mk.2.639za gramczystegozłota srebra„ 61srebra — „81„„srebra P g parytetuWaga w kgCena rynkowa w WarszawieCena rynkowa w Londynie Złoto28,255.2264510,127.32121.571,193.73026.717.331.132.22 Srebro43,158.36597239,768.699 10.549,822.75619.503,265.514-06 Bilon1,280.118.3832.182,280.118.381,280.118.38 72,693.710.8132.122,296.604.3846 221,876.764.66 Ponadto znajdowały się w P. K. K. P.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#KursyGieldyLondynskiej">Przedmioty złote i srebrne z obiegu, złożone na Skarb Narodowy, które nie są tem objęte.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#KursyGieldyLondynskiej">Przedmioty te wynoszą:</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#KursyGieldyLondynskiej">Złoto w kg 300.766</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#KursyGieldyLondynskiej">Srebro„1755.177 których wartości nie można podać ze względu na rozmaitą próbę złota i srebra złożonych przedmiotów.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#KursyGieldyLondynskiej">Oprócz tego mamy pretensje do</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#KursyGieldyLondynskiej">I) Austro-Węgierskiego Banku z tytułu jego likwidacji, wynoszące około 18 do 20 milionów koron austr. w złocie, II) zaś do Rosji sowieckiej:</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#KursyGieldyLondynskiej">a)w myśl art. XIV traktatu ryskiego i załącznika 4 do traktatu wynoszą te pretensje 29 milionów rubli złotych, a to z tytułu ekwiwalentu za tabor kolejowy, tudzież b)w myśl art. XIII tegoż traktatu tytułem aktywnego udziału ziem Rzeczypospolitej w życiu gospodarczem b. imperium rosyjsktego — 30 milionów rubli złotych płatnych do 30 kwietnia r. b.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#KursyGieldyLondynskiej">Do dnia dzisiejszego mamy w rękach na zabezpieczenie naszej pretensji za tabor kolejowy wartość w sumie według naszego szacunku w łącznej wartości około 13 milionów rubli w złocie.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#KursyGieldyLondynskiej">Trzecim czynnikiem, wchodzącym tu w rachubę, jest zadłużenie Skarbu Państwa w P. K. K. P., które wynosiło dnia 1 stycznia 1921 r. prawie 60 miliardów, z końcem r. 1922 — 221 miliardów i wzrastało w trzech miesiącach IJI-ego kwartału 1921 r. kolejno, jak następuje: 10, 17%, i 20 miliardów, zaś w IV-tym kwartale w 3 miesiącach po sobie następujących: 20%, 15% i 7 miliardów, zaś w styczniu 1922 r. — 6.350,000,000 mk., w lutym 1922 r. — 3.250,000.000 mk. w pierwszej dekadzie ,b. m. wzrosło zadłużenie o 6 miliardów, natomiast w II ej zmniejszyło się o 3% miliarda marek.</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#KursyGieldyLondynskiej">Powyższe cyfry prowadzą do wniosku, że w ciągu ostatnich 6 miesięcy zmniejsza się stosunkowo obieg biletów bankowych i zadłużenie Skarbu Państwa w P. K. K. P. w stosunku do stanu z przed 1 października 1921 r.; kursy walut obcych i dewiz uległy nie tylko zniżce, ale i stosunkowo mniejszym wahaniom.</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#KursyGieldyLondynskiej">Według danych Głównego Urzędu Statystycznego wzrost wzgl. zmniejszenie kosztów utrzymania tak się u nas przedstawiało w ostatnich 5 miesiącach:</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#KursyGieldyLondynskiej">październik 1921 r. wzrost (+)22.20% listopad — „zmniejszenie(—)1.90% grudzień„„1.86% styczeń 1922 r.wzrost ( + )0.3% luty„„( + )2.56% Na podstawie powyższych stwierdzeń dochodzę do wniosku, że względnej stabilizacji kursów obcych walut i zwolnieniu tempa emisji biletów bankowych dla celów fiskalnych przez ten czas towarzyszyła — również względna stabilizacja wewnętrznego poziomu cen.</u>
          <u xml:id="u-4.14" who="#KursyGieldyLondynskiej">Dopiero w ostatnich czasach daje się zauważyć ponowny spadek marki polskiej i pewien wzrost drożyzny, nad którymi zjawiskami należy się przeto zastanowić.</u>
          <u xml:id="u-4.15" who="#KursyGieldyLondynskiej">Uderza nas przedewszystkiem ponowny wzrost cen zbożowych. Pierwotna ich wysokość w początkach sezonu pozbiorowego zdawała się być uzasadnioną znacznym ubytkiem powierzchni, uprawionej zbożami ozimemi w kampanii 1920/21 po wojnie bolszewickiej, oraz opóźnionym omłotem z powodu długiej jesieni sprzyjającej robotom na roli. Gdy następnie w ciągu zimy w miarę postępu omłotów i obliczeń ilości zbiorów, dających pewność, że ziemiopłody ze zbiorów 1921 na wyżywienie naszej ludności najzupełniej wystarczą, z poprawą naszej waluty równolegle objawiła się silna tendencja zniżkowa cen zbożowych i ich stabilizacja na niższym aniżeli w jesieni poziomie; liczyliśmy wszyscy na ich utrzymanie przez cały sezon z normalnymi tylko wahaniami. Ceny ówczesne były znacznie niższe od parytetu światowego. Zwłaszcza spodziewana przy ściąganiu daniny zwiększona podaż zapasów zboża przez producentów powinna była paraliżować tendencje zwyżkowe, ze zbliżeniem wiosny objawiające się. Mimo to podskoczyły ceny zboża niemal nagle i bardzo znacznie. Wytłomaczenie tego zjawiska leży po części we wzroście cen zboża w sąsiednich państwach i na rynku światowym, w pokątnem wypalaniu spirytusu ze zboża, dalej napewno w nielegalnym eksporcie zboża do Niemiec, których urzędowa statystyka, począwszy od połowy października 1921, wykazuje gwałtowny spadek importowanych ilości zboża chlebowego oraz paszy, spowodowany wstrzymaniem się od zakupów zagranicznych z powodu spadku marki niemieckiej. Wobec zwyżki niemieckich cen zboża, wzmożona potrzeba importu zboża do Niemiec z wiosną była do przewidzenia. Zwyżkę cen zbożowych wywołały także nieuniknione przesunięcia zapasów zboża wewnątrz Państwa, oraz obawa niekorzystnego przezimowania ozimin, która jednak na szczęście okazała się płonną. Mimo zwyżki było jednak zboże krajowe przez cały sezon tańsze od parytetu światowego. W ostatnich dniach zboże spadło znacznie w cenie, który to objaw jest tem więcej pocieszający, że na rynkach zagranicznych nie zauważamy żadnej zniżki cen zbóż i ziemniaków.</u>
          <u xml:id="u-4.16" who="#KursyGieldyLondynskiej">Miniona zaś zwyżka cen zbożowych musiała z konieczności wpłynąć na zwyżkę kosztów utrzymania i tem samem nadwyżkę cen towarów wytworzonych pracą.</u>
          <u xml:id="u-4.17" who="#KursyGieldyLondynskiej">Dalszą przyczyną ponownej drożyzny jest zlikwidowanie przesilenia przemysłowego. Zeszłoroczna zwyżka kursów walut zagranicznych wywołała b. znaczną deprecjację pieniądza wewnątrz kraju, a ponieważ emisja stosunkowo do tempa tej deprecjacji mało się zwiększyła, musiał powstać w kraju brak kapitałów obrotowym, dzięki któremu kurs waluty naszej znacznie się podniósł, a który jednocześnie nie tylko proces tworzenia się nowych kapitałów powstrzymał, ale i stworzył poważne trudności dla całego przemysłu. Kryzys, który w ten sposób powstał, zdaje się być punktem zwrotnym, równie koniecznym jak i pomyślnym. Zmusił on bowiem do wieliminowania z kalkulacji wytwórczych momentów, opartych na stałym spadku waluty i szukania dla przemysłu bardziej zdrowych i naturalnych podstaw; zmiany takie w rzeczywistości nastąpiły i przemysł nasz po chwilowej stagnacji odzyskuje normalne, powiedziałbym zdrowsze—solidniejsze tempo rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-4.18" who="#KursyGieldyLondynskiej">Nieuniknionem następstwem tego ponownego rozwoju przemysłu jest wzmożony zakup surowców przez nasz przemysł. Zakupy te były skutkiem kryzysu przez kilka miesięcy wstrzymane, a teraz nagle uskutecznia się je w ilościach znaczniejszych aniżeli byłoby to miało miejsce w razie nieprzerwanej ciągłości produkcji przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-4.19" who="#KursyGieldyLondynskiej">Zniżka cen, która w jesieni towarzyszyła zwyżce kursu marki polskiej nie była niestety zupełną. Gdy nasze ceny do zniżkowego kursu walut bardzo szybko, można nawet powiedzieć piorunująco, dostosowują się i z dnia na dzień podnoszą się, to odwrotnie pokazało się, że przy zwyżce kursów spadek cen postępuje tylko leniwie i ospale.</u>
          <u xml:id="u-4.20" who="#KursyGieldyLondynskiej">W chwili odwrotu kursu walut w lutym b. r. stan cen jeszcze nie doszedł do tej niziny, która odpowiadała poziomowi ówczesnemu marki polskiej. Skutek tej dysproporcji między stabilizacją waluty a niedoszłą jeszcze do krańców stabilizacją cen jest ten, że zwyżkowa tendencja rozpoczyna się przy cenach na wyższym poziomie aniżeli przy walutach. Mimo zwyżki kursu, waluty są ciągle niższe aniżeli były we wrześniu, ceny zaś są już teraz wyższe aniżeli odpowiadałoby to zeszłorocznej relacji. Tak np. jeden z najważniejszych surowców t. j. drewno notuje dziś przy kursie dolara 4.105 mk. znów takie same ceny, jak przy zeszłorocznym kursie dolara 6.900 mk.</u>
          <u xml:id="u-4.21" who="#KursyGieldyLondynskiej">Ta nieuzasadniona drożyzna ma i w tem swoje podłoże, iż spekulacji zdaje się, że zaczęły się dla niej czasy bezkarności. Rząd już poczynił kroki dążące do tego, by zapatrywanie to gruntownie się zmieniło. Rząd nie będzie się też wachał zarządzeniami w polityce celnej przed ewentualnemi zakazami wywozu a w każdym razie przez ukrócenie szmuglu będzie przeciwdziałał wybrykom spekulacji. Rząd potrafi złamać monopolistyczny charakter cen wewnętrznych, który to monopol powstał z wykorzystania faktycznego przywileju krajowych wytwórców i pośredników po przerwaniu międzynarodowych węzłów gospodarczych, z powodu zmian w walutach różnych państw, utrudnień komunikacyjnych, celnych i t. d. W tych dążeniach pomogą Rządowi zapewne związki konsumentów i wypraktykowana już akcja kobiet naszych. Będzie też jednem z głównych moich zadań pobudzenie samorządów do intensywniejszego działania i popierania organizacji społecznych, mających na celu zwalczania drożyzny.</u>
          <u xml:id="u-4.22" who="#KursyGieldyLondynskiej">Z objawem drożyzny łączy się znana kwestia bezrobocia. Kryzys, o którym co dopiero wspomniałem, a który dotknął przemysł polski jesienią roku ubiegłego, wywołał nagły i znaczny wzrost bezrobocia. Gdy w dniu 1 października liczba bezrobotnych wynosiła w Kongresówce i Małopolsce około 80 tysięcy osób, to na 1 grudnia liczba ta dosięgła niemal 175 tysięcy, czyli powiększyła się przeszło w dwójnasób.</u>
          <u xml:id="u-4.23" who="#KursyGieldyLondynskiej">Biorąc pod uwagę Pomorze i Poznańskie, liczba bezrobotnych przekroczyła wówczas cyfrę 220.000 osób. Rząd wielokrotnie i wszechstronnie zastanawiał się nad sposobami walki z bezrobociem. Usiłowania Rządu były podjęte przedewszystkiem w kierunku powstrzymania dalszego wzrostu bezrobocia, a następnie jego stopniowego zmniejszenia. W tym celu Rząd rozszerzył znacznie kredyty przemysłowi, uiścił należności za uskutecznione dla Rządu zamówienia, zawiesił podatek od węgla, zniżył niektóre stawki taryfy przewozowej na kolejach, podwyższył stawki celne i t. d Począwszy od drugiej połowy stycznia sytuacja w przemyśle ulega pewnej poprawie. Według ankiety, przeprowadzonej przez Ministerstwo Pracy, okazało się, że w porównaniu do ustalonej w dniu 20 listopada r. ub. liczby robotników, zwolnionych z fabryk, a wynoszącej przeszło 43 tysiące osób, w dniu 11 lutego r. b. 32.689 robotników pozostaje bez pracy z pośród zwolnionych po d. 1 października r. ub.</u>
          <u xml:id="u-4.24" who="#KursyGieldyLondynskiej">Przełom w kryzysie bezrobocia nastąpił w końcu stycznia: w dniu 28 stycznia państwowe urzędy pośrednictwa pracy notowały największą liczbę bezrobotnych, a mianowicie w Kongresówce i Małopolsce 184.866 osób. Od tej chwili bezrobocie poczyna się nieznacznie zmniejszać. W dniu 11 lutego stwierdzono w Kongresówce i Małopolsce 182.083 bezrobotnych, wśród których było wykwalifikowanych robotników przemysłowych 66.381, niewykwalifikowanych z pośród ludności miejskiej 65.854, zaś robotników rolnych 49.848.</u>
          <u xml:id="u-4.25" who="#KursyGieldyLondynskiej">Poprawa sytuacji rynku pracy nastąpiła głównie w Lodzi, Sosnowcu, Kaliszu, Tomaszowie Mazowieckim i Białymstoku. Pewne polepszenie stosunków daje się zauważyć w Częstochowie, Ostrowcu, Krakowie, Zawierciu, Kielcach i Nowo-Radomsku.</u>
          <u xml:id="u-4.26" who="#KursyGieldyLondynskiej">Rząd dąży, aby zatrudnić możliwie większą ilość bezrobotnych przy państwowych robotach inwestycyjnych, przewidzianych w budżecie na rok bieżący. Spodziewamy się, że przy wszystkich robotach finansowych przez Skarb Państwa otrzyma zatrudnienie 41.700 robotników. Na wniosek Ministra Pracy zgodziłem się natychmiast otworzyć potrzebne na powyższy cel kredyty Ministerstwu Robót Publicznych Kolei Żelaznych i Spraw Wojskowych.</u>
          <u xml:id="u-4.27" who="#KursyGieldyLondynskiej">Oprócz tego usiłowania Rządu zmierzają w kierunku poparcia przedewszystkiem ruchu budowlanego, co powinno spowodować znaczny spadek ilości bezrobotnych, albowiem ożywienie ruchu budowlanego na szerszą skalę spowoduje jednocześnie znaczne ożywienie w innych gałęziach przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-4.28" who="#KursyGieldyLondynskiej">Na zasadzie dotychczasowych doświadczeń mogę stwierdzić, że naczelny punkt mego programu z całym naciskiem przezemnie w dniu 4/X 1921 r. w moim wstępnem przemówieniu podkreślony, t. j. dążenie do zaniechania druku banknotów na potrzeby budżetowe—okazuje się w swem założeniu słuszny. Rezygnacja jednak z usług prasy banknotowej—możliwą jest jedynie w razie osiągnięcia równowagi budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-4.29" who="#KursyGieldyLondynskiej">Podłożem tej równowagi budżetowej — zaś jest równowaga gospodarcza kraju — organizm gospodarstwa społecznego musi być zdrów — inaczej równowaga budżetowa zawiśnie w powietrzu i oprze się na piasku. Wszak można wskazać niektóre państwa, którym w pewnych okresach udawało się zbliżyć, a nawet osiągnąć równowagę budżetową, w następnych nieraz, o ile jednocześnie nie poprawiała się sytuacja gospodarcza kraju, zmuszone były przystąpić do dalszego druku pieniądza papierowego. Stwarza się w ten sposób niezwykle powikłany splot zagadnień, życie gospodarcze przybiera formy chorobliwe i anormalne, wahania kursowe odbierają mu wszelką stałość, uniemożliwiają stosowanie jakichkolwiek kalkulacji, co najgorsze, odstręczają przypływ kapitałów zagranicznych. Wszystkie te ujemne zjawiska przypisywane są ogólnie emisji pieniędzy papierowych na potrzeby ogólne; istotnie emisje te położenie zaostrzają, jednak powody zjawiska tkwią znacznie głębiej. Chcąc, by poprawa była skuteczną, powinno się dotrzeć do źródeł zła.</u>
          <u xml:id="u-4.30" who="#KursyGieldyLondynskiej">Nieodłączną konsekwencją stabilizacji waluty było wszędzie i zawsze i być musi przesilenie gospodarcze. Życie gospodarcze, po wojnie wszędzie, a także i u nas, oparło się na spadku wartości pieniądza, jako na czynniku stałym i nieuchronnym; gdy spadek ten ustanie — życie gospodarcze nie może bez wstrząśnień dostosować się do zmienionej sytuacji. Proces taki, jaki mogliśmy obserwować np. w innych krajach, wymaga czasu i ofiar. Trzeba sobie to jasno powiedzieć, że i Polska ten proces, mający głębsze przyczyny i z istoty swojej długotrwały, będzie musiała przejść i że już w niego weszła. Samo przez się rozumie się, że jest obowiązkiem Rządu wszystko, co w jego mocy leży uczynić, aby możliwie złagodzić skutki stąd wynikłe dla warstw ekonomicznie słabych.</u>
          <u xml:id="u-4.31" who="#KursyGieldyLondynskiej">Jeżeli rozejrzymy się w świecie, widzimy, że wskutek ogólno-światowego przesilenia gospodarczego, waluty nawet tak mocne, jak szwajcarska, angielska, francuska, szwedzka i holenderska straciły po wojnie stosunkowo znacznie w porównaniu do parytetu przedwojennego. Droga, na którą tam wszedł i którą idzie jeszcze papierowy pieniądz, pragnąc zrównać się z pieniądzem złotym, jest długa i powolna. Obecnie waluta szwajcarska notuje chwilami wyżej parytetu 1%, angielska stoi niżej o 10%, francuski frank przedstawia 46½% wartości franka złotego, korona szwedzka 97%, a gulden hol. 93%.</u>
          <u xml:id="u-4.32" who="#KursyGieldyLondynskiej">Czy jednak wysoki kurs waluty jest korzystny dla danego państwa obecnie, gdy w tylu jeszcze państwach waluty są chore? Wysoki kurs waluty uniemożliwia przemysłowi tych krajów konkurencję z krajami o niskiej walucie, stąd też niejednokrotnie rzucane są tam hasła zmierzające do sztucznego chociażby uregulowania stanu walut słabych. Prasa francuska niedawno biadała, że zwyżka franka nie przynosi korzyści Francji, jako krajowi, który eksportuje i pisała o Szwajcarii, — „że ta mało nie umrze — mając swój pieniądz na wysokości wierzchołków swych sosen” a Minister Skarbu Czechosłowacji p. Nowak dn. 16 grudnia r. ub. wnosząc ekspose budżetowe, powiedział między innemi dosłownie w Izbie, jak następuje:</u>
          <u xml:id="u-4.33" who="#KursyGieldyLondynskiej">„Udało się nam dotychczas pozostać wyspą w morzu inflacji. Jest jednak rzeczą pewną, że sytuacja państw sąsiednich uniemożliwia nam dotychczas stabilizację naszej waluty, tembardziej, że nie udał się nam zeszłoroczny plan zaopatrzenia Urzędu Bankowego w rezerwę dewiz, otrzymanych z eksportu cukru, tak że zapasy jego nie wystarczą, aby móc walczyć z wpływami silnej spekulacji międzynarodowej na kurs naszej korony. Pozostaniemy jednak przy dotychczasowej polityce walutowej.</u>
          <u xml:id="u-4.34" who="#KursyGieldyLondynskiej">Oprzyjmy naszą tj. czesko-słowacką walutę na wyniku daniny majątkowej i będziemy przygotowywali grunt, ażeby w odpowiedniej chwili waluta mogła być definitywnie uregulowaną. Do tego czasu nie będziemy czynili żadnych walutowych eksperymentów”.</u>
          <u xml:id="u-4.35" who="#KursyGieldyLondynskiej">Przytoczony ostatnio wysoce znamienny pogląd Ministra Czechosłowacji o niedopuszczalności żadnych eksperymentów walutowych — będzie i nadal moim drogowskazem.</u>
          <u xml:id="u-4.36" who="#KursyGieldyLondynskiej">Mówię — „nadal” — ponieważ w pierwszej chwili mego urzędowania byłem wyznawcą tej tezy i podkreśliłem ją mocno w mojem wstępnem przemówieniu 4 października 1921 r.</u>
          <u xml:id="u-4.37" who="#KursyGieldyLondynskiej">Kardynalnym warunkiem powodzenia reformy waluty jest osiągnięcie trwałej równowagi budżetu, choćby narazie nie absolutnej, byleby jednak nie zmuszała do pokrywania niedoborów budżetowych, emisjami biletów bankowych zasadniczym zaś warunkiem trwałym równowagi budżetowej jest — jak wyżej wykazać się starałem — równowaga gospodarcza kraju.</u>
          <u xml:id="u-4.38" who="#KursyGieldyLondynskiej">W — „zakończeniu” mego ekspose postaram się dowieść, że gospodarcze nasze stosunki w każdym kierunku — szybko na lepsze ulegają zmianie.</u>
          <u xml:id="u-4.39" who="#KursyGieldyLondynskiej">Samo założenie banku biletowego w formie spółki akcyjnej, który będzie drukował bilety bankowe, z innym napisem, niż ma go obecnie marka polska — jak tego z wielu stron u nas się żąda — w naszych warunkach obecnych do celu nie doprowadzi. Gdybyśmy to bowiem dzisiaj zrobili, nicby się nie zmieniło; choćby nawet utworzono bank, a Minister Skarbu miał dalej pustki w kasie, to i tak bank biletowy lubo od państwa niezależny, musiałby mu dostarczyć potrzebnych środków, wydając niepokryte bilety.</u>
          <u xml:id="u-4.40" who="#KursyGieldyLondynskiej">Wszakże najpotężniejsze banki biletowe, angielski, francuski i niemiecki, według ustawy niezależnej od Państwa, gdy brakło Państwu pieniędzy, drukowały masowo pieniądze, które automatycznie psuły wartość funtów szterlingów, franków i marek niemieckich.</u>
          <u xml:id="u-4.41" who="#KursyGieldyLondynskiej">Cały więc wysiłek Ministra Skarbu iść powinien w powyższym kierunku. Cel ten atoli osiągnie jedynie w razie skoordynowania wysiłków całego narodu ku wzmożeniu produkcji kraju i usunięciu anormalnych stosunków.</u>
          <u xml:id="u-4.42" who="#KursyGieldyLondynskiej">Z przytoczonych powyżej uwag płyną również jasne wskazania co do terminu powołania do życia instytucji biletowej.</u>
          <u xml:id="u-4.43" who="#KursyGieldyLondynskiej">Akcyjny Bank Biletowy w Polsce powstać może i powinien dopiero na tle względnego przynajmniej zrównoważenia budżetowego. Mam wrażenie, że i na tę drogę wstąpiliśmy. Bank biletowy jest moim zdaniem dachem i koroną dzieła, a nie jego zrębem czy podstawą.</u>
          <u xml:id="u-4.44" who="#KursyGieldyLondynskiej">Jeżeli w czasie wpływu daniny do Kas Skarbowych nie zmarnujemy sposobności i z całą energią planowo równocześnie przeprowadzimy, zwiększenie dochodów i ograniczenie wydatków, zbliżymy się do celu, upragnionego przez cały Naród. Zależy to tylko od nas, od Rządu i Sejmu. Na ten wypadek, gdyby w tym kierunku projektowane zamierzenia znalazły urzeczywistnienie, będziemy mogli z końcem tego roku przystąpić do utworzenia Banku Emisyjnego w formie Spółki Akcyjnej, z kapitałem, wniesionym przez Państwo, obywateli polskich i zagranice.</u>
          <u xml:id="u-4.45" who="#KursyGieldyLondynskiej">W przewidywaniu, że to nastąpi, że to wielkie dzieło dokonane zostanie, po decyzjach, któreby w połowie tego roku tutaj zapaść musiały, przewiduje po raz pierwszy budżet tegoroczny miliard marek na założenie banku biletowego.</u>
          <u xml:id="u-4.46" who="#KursyGieldyLondynskiej">Bilety skarbowe.</u>
          <u xml:id="u-4.47" who="#KursyGieldyLondynskiej">W szeregu środków, zastosowanych w końcu roku ubiegłego i zmierzających ku uzdrowieniu naszych stosunków pieniężnych, miejsce poczesne należy się biletom skarbowym.</u>
          <u xml:id="u-4.48" who="#KursyGieldyLondynskiej">Wysoce niekorzystna koniunktura dla umieszczania na rynku wewnętrznym regularnych długoterminowych pożyczek, jaskrawo uwidoczniona w słabym wyniku finansowym pożyczki Odrodzenia, i mające swe źródło w zupełnie zrozumiałym w naszych warunkach braku zainteresowania cię szerokich warstw ludności papierami lokacyjnymi — skłaniała Skarb Państwa do wyzyskania dla swych celów rynku pieniężnego w sposób, najbardziej przystosowany do ogólnego jego położenia. Nie ulega wątpliwości, że nasz rynek pożądał od dłuższego czasu papieru, który nadawałby się do krótkoterminowej lokaty funduszów kasowych jednostek gospodarczych, w pierwszej mierze instytucji finansowych, zmuszonych do gromadzenia bardzo znacznych zasobów gotowizny, w celu podtrzymania na należytym poziomie swej sprawności finansowej.</u>
          <u xml:id="u-4.49" who="#KursyGieldyLondynskiej">Rozumie się, że trzymanie bezprocentowo znacznych sum w kasach połączone było z dotkliwą stratą. To też wszystkie nasze przedsiębiorstwa zmuszone z tych czy innych powodów do posiadania dużych rezerw gotówkowych, powitały z zadowoleniem zjawienie się biletów skarbowych, jako papieru, który dzięki przywilejom, w jakie był wyposażony, a przedewszystkiem swej każdoczesnej wymienialności na gotowiznę oraz oprocentowaniu w wysokości 5%, nadawał się znakomicie do lokowania w nim znaczniejszej części zgromadzonej w kasach gotowizny. Zwłaszcza listopad roku zeszłego w którym to czasie banki nasze prowadziły energiczną akcję w kierunku zasilenia swych kas, uszczuplonych nieco skutkiem jesiennego przesilenia pieniężnego, zaznaczył się specjalnie silnym zapotrzebowaniem biletów skarbowych: w miesiącu tym spieniężono ich za 4,1 miliarda, wobec 2,9 w październiku i 0,274 miliarda we wrześniu 1921 r.</u>
          <u xml:id="u-4.50" who="#KursyGieldyLondynskiej">Stworzona tym sposobem możność odciągnięcia z rynku pokaźnej części środków obrotowych, na rynku tym rozproszonych i skierowania ich z powrotem ku kasom skarbowym, posiada dla całokształtu naszej polityki finansowej i walutowej znaczenie pierwszorzędne. Bo jeżeli zważymy, że znakomita część rezerw gotówkowych, gromadzonych przez nasze jednostki gospodarcze, posiada charakter klapy bezpieczeństwa, otwieranej w chwilach groźnych, — że wobec tego koniecznym względom ostrożności czyni się zadość przez sam fakt posiadania papierów kwalifikujących się w każdej chwili do wymiany na gotówkę, — to rzecz jasna że z nabytych dla celów wspomnianych biletów skarbowych duża bardzo część do wymiany na gotowiznę prezentowana nie bywa. Skarb natomiast odciągnąwszy z rynku część owych rezerw i zamieniwszy je na papier wartościowy, zdobywa sobie środki pieniężne na opędzenie swych bieżących wydatków, środki, w braku których byłby zmuszony wyrównać odpowiednią część niedoboru budżetowego przy pomocy prasy banknotowej.</u>
          <u xml:id="u-4.51" who="#KursyGieldyLondynskiej">Nie ulega żadnej wątpliwości że osłabienie tempa wzrostu zadłużenia Skarbu w Kasie Pożyczkowej, dające się zauważyć w IV kwartale roku zeszłego, spowodowane zostało, równolegle ze zwiększeniem wpływów z danin publicznych i redukcją wydatków, również przez intensywniejsze wyzyskanie dla celów skarbowych rynku pieniężnego za pośrednictwem biletów skarbowych. Zestawienie zadłużenia Skarbu w P. K. K. P. w ciągu ostatniego kwartału roku zeszłego z sumą emisji biletów skarbowych w tymże czasie daje obraz następujący:</u>
          <u xml:id="u-4.52" who="#KursyGieldyLondynskiej">(w milionach marek)</u>
          <u xml:id="u-4.53" who="#KursyGieldyLondynskiej">Wzrost długu w P. K. K. P. Emisja biletów skarbowych wpaździerniku1921 r 20.5002910.9 listopadzie1921 15.0004.139,7 grudniu1921 7.0001.282,1 styczniu1922 6.350252 lutym1922 3.25012.000 Bilety skarbowe są zatem w naszych warunkach bezsprzecznie jednym z najkorzystniejszych dla Skarbu sposobów zwalczania inflancji i jej zgubnych dla gospodarczego i finansowego położenia kraju skutków. Skarb, ściągając z kanałów obiegu pieniężnego pewną część spoczywających martwo zapasów gotowizny, nie uszczupla przez to niezbędnych gospodarstwu narodowemu zapasów kapitału obrotowego; z drugiej zaś strony, zużytkowując tę gotowiznę na zaspokojenie swych bieżących wydatków, wypełnia istniejącą w budżecie lukę bez uciekania się do świeżych emisji znaków pieniężnych, które to emisje, zwiększając zapasy sztucznie wytworzonej energii nabywczej, noszą w sobie z konieczności zarodek dalszej drożyzny oraz obniżenia się kursu waluty własnej.</u>
          <u xml:id="u-4.54" who="#KursyGieldyLondynskiej">Jak ogromne usługi z punktu widzenia walutowego oddać może emisja biletów skarbowych, świadczy przykład Niemiec. Już w roku 1920 dało się tam zauważyć pokaźne osłabienie tempa inflacji: emisja banknotów i bonów kas pożyczkowych, wynosząca w pierwszej połowie roku 18,2 miliarda marek niemieckich, zmniejszyła się w drugiej połowie roku do 13,5 miliarda marek. Pierwsze miesiące roku 1921 wykazywały nawet pewną tendencje w kierunku redukcji obiegu pieniężnego: 31 grudnia 1920 r. suma banknotów i bonów kas pożyczkowych w obiegu wynosiła 80,8 miliarda marek, dn. 28 lutego 1921 r.—78,2 miliarda, w końcu maja 1921 r.—80,8 miliarda. Ten tak pomyślny dla stosunków finansowych Niemiec objaw, któremu towarzyszyła również na początku 1921 r. zniżkowa tendencja cen na rynku wewnętrznym, nie był jednak spowodowany zasadniczą sanacją położenia skarbowego w Niemczech. Skarb Rzeszy zmuszony był w dalszym ciągu wypuszczać dla wyrównania niedoboru budżetowego swe weksle skarbowe; w ciągu stycznia i lutego 1921 r., w którym to czasie, jak widzieliśmy, miała miejsce redukcja obiegu pieniężnego, wypuścił Skarb Rzeszy na rynek około 9 miliardów marek weksli skarbowych. Jednakże weksle owe nie były wówczas dyskontowane przez Bank Rzeszy, lecz były przejmowane przez banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, kasy oszczędności i t. p. instytucje, poszukujące lokaty dla swych nagromadzonych w znacznych ilościach zasobów kasowych. Tym sposobem wypuszczone przez Skarb w poprzednich okresach znaki obiegowe wracały doń z powrotem za pośrednictwem dyskontowania bezpośrednio na rynku pieniężnym weksli skarbowych, czyniąc przez czas długi zbyteczną dalszą emisję papierowych znaków pieniężnych.</u>
          <u xml:id="u-4.55" who="#KursyGieldyLondynskiej">Doświadczenia, uczynione u nas w ostatnich czasach z biletami skarbowymi upoważniają do wniosku, że okażą one nadal Skarbowi naszemu w jego walce z inflacją pomoc wydatną w okresie przejściowym, w którym opędzenie wydatków bieżących nie da się uskutecznić całkowicie z normalnych wpływów podatkowych, a w którym jednocześnie skonsolidowana długoterminowa pożyczka nie będzie mogła liczyć na większe powodzenie.</u>
          <u xml:id="u-4.56" who="#KursyGieldyLondynskiej">Pokrycie niedoboru budżetowego w roku 1922.</u>
          <u xml:id="u-4.57" who="#KursyGieldyLondynskiej">Wydatki inwestycyjne, wynoszące 112½ miliarda mk. powinny być pokryte w myśl wywodów powyższych długoterminową pożyczką zagranicą zaciągniętą. Jak wiadomo, rokowania w tej mierze we Francji są w toku. Dołożę wszelkich starań, aby sprawa ta, znajdująca się na najlepszej drodze, w jaknajkrótszym czasie została ostatecznie załatwiona. Dopóki jednakże pożyczka ta uzyskaną nie zostanie; będę zmuszony wydatki inwestycyjne pokrywać przedewszystkiem w drodze emisji biletów skarbowych, które cieszą się coraz większym pokupem i stają się coraz bardziej pożądaną lokatą zbędnych zapasów gotówkowych. Oczywiście — jest to sposób krycia wydatków inwestycyjnych nie odpowiedni, uważam go jednak za o wiele lepszy od druku biletów bankowych, z powodów, które szczegółowo wyłożyłem już przedtem. Inaczej ma się sprawa z pokryciem niedoboru administracyjnego, a raczej przewyżki zwyczajnych wydatków ponad sumą dochodów zwyczajnych. Pokrycie tego niedoboru, którego ostateczna cyfra może ulec zmianie zależnie od nasilenia drożyzny i kursu walut zagranicznych, musi nastąpić bezwzględnie drogą podwyższenia normalnych dochodów państwowych, a to tak drogą zwiększenia wpływów z danin publicznych, jak i odciążenia Skarbu od niedoborów eksploatacyjnych przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-4.58" who="#KursyGieldyLondynskiej">W tym ostatnim kierunku daje mi możność działania art. 5 ustawy o środkach naprawy finansów państwowych. Uzasadnienie możliwości podwyższenia danin publicznych zawiera jeden z poprzednich ustępów mego przemówienia. Na tę drogę musimy wejść w najbliższym czasie, jeżeli chcemy uniknąć nieszczęścia ekonomicznego, jakim jest uciekanie się do prasy drukarskiej na cele zaspakajania wydatków zwyczajnych.</u>
          <u xml:id="u-4.59" who="#KursyGieldyLondynskiej">W tym celu wystąpię w najbliższej przyszłości z projektami ustawodawczemi, jednak nie wprowadzania nowych podatków, lecz podwyższania istniejących i mam głębokie przekonanie, iż Wysoki Sejm w rozumieniu doniosłości równowagi budżetowej w usiłowaniach tych mnie poprze.</u>
          <u xml:id="u-4.60" who="#KursyGieldyLondynskiej">ZAKOŃCZENIE.</u>
          <u xml:id="u-4.61" who="#KursyGieldyLondynskiej">Dobiegam do kresu.</u>
          <u xml:id="u-4.62" who="#KursyGieldyLondynskiej">Nie było chyba narodu na świecie, a niema go dziś napewno po wojnie światowej, któryby państwowość swoją budował w tak niezwykle ciężkich i trudnych warunkach, jak, Polska dzisiejsza. Z chaosu i zniszczeń wieloletniej wojny i okupacji, z trzech organizmów gospodarczych i administracyjnych, z sześciu terytoriów różno-walutowych—z trzech części, które z górą wiek żyły i rozwijały się odrębnie, wypadło nam stworzyć zwartą jednostkę polityczną, gospodarczą, administracyjną i walutową.</u>
          <u xml:id="u-4.63" who="#KursyGieldyLondynskiej">Co więcej: gdy inne państwa mogły po wojnie broń złożyć i oręż lemieszem zastąpić, myśmy jedni bez zmontowanego państwa i bez zorganizowanej jeszcze armii musieli dalej wojnę prowadzić w latach 1919 i 1920, i nie mając czasu jeszcze budową państwa zakończyć, musieliśmy je już bronić przed wrogiem i to nie jednym. Jeżeli jednak już rok 1921 wykazał znaczny postęp, w porównaniu do lat poprzednich, w pracy nad zbudowaniem państwa i odbudową gospodarstwa społecznego, to sądzę, że preliminarz budżetowy na rok 1922 tę wiarę i otuchę w przyszłość wzmacnia i krzepi w wyższym jeszcze stopniu. A to temwięcej, jeżeli do tego dorzucimy kilka szczegółów charakterystycznych. A więc w rolnictwie poczyniliśmy znaczne postępy przez zmniejszenie obszaru odłogów, których ogólny stan wiosną roku 1921 wynosił 1,213.000 ha., obecnie zaś już tylko 600.000 ha.; krajowa produkcja rolnicza, wedle obliczeń Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych, dostarczyła w roku 1921 ziemiopłodów w ilości nie tylko dostatecznej dla wyżywienia ludności, lecz ponadto dała nadwyżkę około 30.000 wagonów zboża, co uniezależniło aprowizację Kraju od zagranicy, odciążając pokaźnie nasz bilans płatniczy i handlowy, tak, że przez wywóz znacznych ilości artykułów (jaj, i nasion oleistych i strączkowych, pastewnych traw, drzew i warzywa (cebuli), chmielu, drobiu, wikliny, włókien, lnu, cukru, spirytusu, krochmalu i mąki oraz nierogacizny), rolnictwo daje obecnie dodatnie saldo w bilansie handlowym.</u>
          <u xml:id="u-4.64" who="#KursyGieldyLondynskiej">Rozwój przemysłu z braku ścisłej statystyki można przedstawić jedynie tylko w kilku grubych rzutach. Według danych, dostarczonych mi przez Ministerstwo Przemysłu i Handlu, produkcja węgla Kamiennego w okręgach górniczych krakowskim, dąbrowskim i cieszyńskim wynosiła w roku 1913 — 8.974,201 ton, w roku 1920—6,411.668 ton, zaś w roku 1921—7,572.138 ton. Produkcja ropy naftowej w okręgu drohobyckim, jasielskim i stanisławowskim wynosiła w roku 1913—1,113.668 ton, w roku 1920 765 004 ton, w roku 1921 704.874 ton; produkcja soli potasowych (kainitu) w r. 1913—2.344 ton w roku 1920—10.293 ton, w r. 1921.511 ton, produkcja soli kamiennej, przemysłowej, warzonki i kąpielowe w Mało—i Wielkopolsce oraz w b. Kongresówce w r. 1913—187.097 ton, w r. 1920—245.604 ton, w r. 1921—301.612 ton.</u>
          <u xml:id="u-4.65" who="#KursyGieldyLondynskiej">W wielu detalach produkcji nastąpił w r. 1921 znaczny stosunkowo wzrost, aczkolwiek cyfry produkcji przedwojennej naogół nie zostały dosięgnięte; np. przeróbka bawełniana w b. Kongresówce doszła w r. 1921 (1/X) do 80%—wełniana do 50% produkcji przedwojennej; produkcja cukru w r. 1920 wynosiła 13% zaś w r. 1921 już 24% cyfry z r. 1913, w papiernictwie 31% (1920) względnie 49% (1921) w cemencie 34% 1920, w r. 1921—43% produkcji przedwojennej.</u>
          <u xml:id="u-4.66" who="#KursyGieldyLondynskiej">Cyfrę czynnych zakładów przemysłowych oraz zatrudnionych w nich robotników w Państwie Polskiem znamy częściowo t. j. z wyłączeniem 4-ch województw (Tarnopol, Lwów, Pomorze i Kraków). Z tem zastrzeżeniem wiemy, że 1-go października 1921 było w stosunku do czasów z przed wojny czynnych 4.844 (78%) i 263.425 robotników (66%).</u>
          <u xml:id="u-4.67" who="#KursyGieldyLondynskiej">Przy ocenie naszej produkcji przemysłowej, należy pamiętać, że fabryki nasze ogromnie naogół ucierpiały podczas wojny. Z jednej strony burzyli je i ewakuowali uchodzący Rosjanie, z drugiej zaś Niemcy ze znaną systematyczną gruntownością niszczyli nasz wielki przemysł, chcąc uczynić z Polski swoją kolonię rolniczą.</u>
          <u xml:id="u-4.68" who="#KursyGieldyLondynskiej">Ukończona obecnie statystyka przywozu i wywozu za r. 1921 pozwala nam porównać rezultaty roku 1921 z rokiem 1920, który należy uważać za pierwszy rok sprawozdawczy, gdyż Główny Urząd Statystyczny rozpoczął zestawianie wykazów miesięcznych od 1-go listopada 1919. Cechą charakterystyczną naszego zagranicznego handlu towarowego w 2-ch ubiegłych latach jest: niezmiernie intensywny wzrost wywozu (620.292 ton w r. 1920, zaś 2.028.044 ton, w r. 1921) w porównaniu z przywozem (3,529.811 ton—1920 a 4,698.077 ton wr. 1921). W r. 1920 wywóz wyniósł 17,6% przywozu—w r. 1921 zaś 43% czyli stosunek wywozu do przywozu powiększył się 2% raza. Przywóz zwiększył się w r. 1921 tylko 33%, wywóz natomiast o 227%. Dążymy zatem, chociaż w wolnym tempie, do zrównoważenia naszego bilansu handlowego. Aczkolwiek dotychczasowe dane, przedstawiające tylko nasz obrót Ilościowy, nie zawierają kryteriów dla oceny wartości towarów, w każdym jednak razie pewien zwrot ku lepszemu jest widoczny. Zwłaszcza dynamika eksportu gotowych wyrobów przemysłowych, w stosunku do eksportu surowców i półfabrykatów, kształtuje się dla nas szczególnie pomyślnie.</u>
          <u xml:id="u-4.69" who="#KursyGieldyLondynskiej">Jeżeli stwierdzić już mogliśmy w tej dziedzinie znaczny krok naprzód przez uniezależnienie się nasze od zagranicznego przywozu aprowizacyjnego, to aktualnem staje się jednocześnie odzyskanie utraconych, bądź zdobycie nowych rynków dla naszej ekspansji handlowoprzemysłowej. Polityka, stosowana u nas przez długi czas, ekspansji tej w żaden sposób sprzyjać nie mogła. System mniej lub więcej ścisłej reglamentacji handlu zewnętrznego, dla naszego wywozu wydał z pewnością wysoce ujemne następstwa. Dopiero wprowadzone w lecie minionego roku reformy w kierunku wolnego handlu usunęły większą część krępujących go dotąd biurokratycznych trudności.</u>
          <u xml:id="u-4.70" who="#KursyGieldyLondynskiej">Kilka słów poświęcić pragnę odbudowie kraju. Wskutek działań wojennych uległo w Polsce zniszczeniu 1,546.892 budynków, z czego do końca 1921 odbudowano 674.036 t. j. 43,6%, więc prawie połowę przy wydatnym współudziale samych poszkodowanych. Pozostaje do odbudowy 263.138 budynków mieszkalnych, 604.359 gospodarczych, 1078 kościołów, 3146 szkół i 1134 budynków użyteczności publicznej t. j. razem 872.855 budynków.</u>
          <u xml:id="u-4.71" who="#KursyGieldyLondynskiej">W pełnem zrozumieniu doniosłości akcji odbudowy, mimo trudności finansowych preliminujemy w tegorocznym budżecie znaczne kredyty na te cele, o czem w Iwiej części mego ekspose obszernie była już mowa.</u>
          <u xml:id="u-4.72" who="#KursyGieldyLondynskiej">Rok 1921 był pierwszym rokiem bezwojennym. Nie spełnił on wprawdzie pokładanych w nim, jako w pierwszym roku pokojowym, wszystkich nadziei. Nie przyniósł bowiem oczekiwanej od tak dawna stabilizacji stosunków finansowych i gospodarczych w Polsce: przeciwnie nawet nacechowany był jeszcze wstrząśnieniami, które zagrażały wręcz podstawom naszego bytu gospodarczego. Niemniej na dobro minionego roku możemy zapisać pozycje poważne. Obyliśmy się poraz pierwszy w r. 1921 prawie bez pomocy zagranicznego kredytu, jak wykazałem wyżej. Przeżyliśmy go o własnych siłach, jak rekonwalescent, który wstał z łóżka i bez obcej pomocy zaczyna chodzić.</u>
          <u xml:id="u-4.73" who="#KursyGieldyLondynskiej">Rok 1921 wysunął naprawę Skarbu na czoło zagadnień państwowych i zamknął się przyjęciem przez Sejm 2-ch ustaw o pierwszorzędnej doniosłości dla finansowego i gospodarczego życia naszego Państwa: ustawy o poborze nadzwyczajnej daniny państwowej oraz ustawy o środkach naprawy gospodarki skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-4.74" who="#KursyGieldyLondynskiej">Znaczenie wielkie tych 2-ch ustaw nie. na tem tylko polega, że Ministrowi Skarbu daty możność zapoczątkowania w tym kierunku konkretnej i szerokiej akcji.</u>
          <u xml:id="u-4.75" who="#KursyGieldyLondynskiej">Przyjęcie obydwóch ustaw przez Wysoki Sejm dowodzi ponadto, że w świadomości społeczeństwa I Wysokiego Sejmu, który jest wyrazicielem opinyl Narodu, umocniło się przekonanie o konieczności zastosowania radykalnych środków przedewszystkiem w dziedzinie skarbowej w celu przysporzenia Skarbowi Państwa znacznych wpływów i zmniejszenia rozchodów, jeśli pragniemy wreszcie wyjść z trudności gospodarczych, dławiących nas od pierwsze] chwili odzyskanej niepodległości.</u>
          <u xml:id="u-4.76" who="#KursyGieldyLondynskiej">Zestawienie dotychczasowej akcji wymiarowej nadzwyczajnej daniny państwowej pozwala przypuszczać, że dosięgną 90 miliardów brutto, zaś po uwzględnieniu ulg netto około 80 miliardów, z czego do 5 marca b. r. wpłacono 12 miliardów. Z dat wpływów podatków i wogóle danin publicznych w latach 1919, 1920 i 1921, w I. części ekspose budżetowego przedstawionych, okazuje się, że słusznem było założenie, iż danina winna być uzupełnieniem dotychczasowych prawie że niepłaconych podatków bezpośrednich w Polsce (w latach 1919, 1920 i 1921 zapłaciła Małopolska 1 Kongresówka tytułem bezpośrednich podatków 11.768,284.613 mk.).</u>
          <u xml:id="u-4.77" who="#KursyGieldyLondynskiej">Rok 1921 utrwalił mocno w społeczeństwie świadomość, że bez pokoju zewnętrznego nie jest do pomyślenia jakakolwiek pozytywna praca nad odbudowę gospodarczą kraju oraz wyzwolił nas z pęt etatyzmu w ważnych dziedzinach wytwórczości obrotu.</u>
          <u xml:id="u-4.78" who="#KursyGieldyLondynskiej">Demilitaryzacją naszego życia państwowego przyczynił się rok ten wydatnie do wzmożenia produkcji, stwarzając dla niej ulgi również i w innych dziedzinach. Jak np. w komunikacjach, które przy pomocy odzyskanego od Niemiec taboru, już znacznie lepiej są w możności sprostać swym ważnym zadaniom.</u>
          <u xml:id="u-4.79" who="#KursyGieldyLondynskiej">Wreszcie przeprowadził, aczkolwiek nie bez przejściowych trudności, unifikację gospodarczą całego Państwa.</u>
          <u xml:id="u-4.80" who="#KursyGieldyLondynskiej">Tych wszystkich dodatnich wyników roku minionego nie powinny nam przysłonić ani przejścia, które mamy za sobą, ani nowe trudności, wobec których stajemy dzisiaj. Jeżeli nie osiągnęliśmy jeszcze równowagi gospodarczej w r. 1921, to na podstawie faktów wolno nam przynajmniej wyrazić nadzieję, że do niej powoli się zbliżamy.</u>
          <u xml:id="u-4.81" who="#KursyGieldyLondynskiej">Celem poparcia i ułatwienia rozwoju gospodarczego kraju, nie mniej celem wzmocnienia podstaw praworządności, opracował Rząd przedłożył Wysokiemu Sejmowi już w roku 1922 cały szereg projektów pierwszorzędnej wagi. Na pierwszem miejscu wspominam wypracowany przez prof. St. Wróblewskiego uchwalony już przez Komisję budżetowo-skarbową, wzorowany na haskim projekcie jednolitego światowego prawa czekowego z r. 1912—projekt ustawy czekowej, jednolity dla całego państwa (druk Sejmowy Nr 3281). Należy się spodziewać, że czek—ten nowoczesny surogat pieniądza—rozwinie się u nas i odda Państwu i ludności wielkie usługi; zwłaszcza w momencie, który przeżywamy, gdy deprecjacja pieniądza zmusza wzmagający się obrót do operowania sumami wprost olbrzymiemi i wywołuje głód znaków obiegowych, — czeki mogą oddać niezwykłe usługi. Z jednej strony bowiem korzystanie z nich zmniejszy potrzebę emisji nowego pieniądza, z drugiej zaś czek zastąpi mozolne przeliczanie sum gotówkowych i milionowych krótkim wpisem do ksiąg. Ponadto jednolita ustawa czekowa stworzy dla obrotu czekowego jednolitą podstawę prawną w całem państwie, dzisiaj bowiem istnieją ustawy czekowe tylko w b. zaborze pruskim i austriackim, różniące się do tego w szczegółach między sobą, największa natomiast część Państwa nie posiada zupełnie prawa czekowego.</u>
          <u xml:id="u-4.82" who="#KursyGieldyLondynskiej">Dla wzmocnienia podstaw praworządności w państwie wypracował Rząd i przedłożył Sejmowi 7 lutego 1922 projekt ustawy o Najwyższym Trybunale Administracyjnym, a to w myśl art. 73 Konstytucji (druk Nr 3322).</u>
          <u xml:id="u-4.83" who="#KursyGieldyLondynskiej">Najwyższy Trybunał Administracyjny, powołany do orzekania o legalności aktów administracyjnych w zakresie administracji tak rządowej, jak i samorządowej, ma stać na straży prawa w tej dziedzinie, w której zakres wchodzą różnorodne działy publicznego życia, normujące nie tylko wolności obywatelskie, ale i dotykające najżywotniejszych interesów materialnych. Przedstawia on konieczny w państwie konstytucyjnem czynnik kontroli nad wykonaniem ustaw, wzmacnia zaufanie obywateli do własnego Państwa jak również stanowisko Państwa w rodzinie narodów, posiadając zarazem wysokie znaczenie dla wychowania naszego młodego stanu urzędniczego w duchu przestrzegania Konstytucji i ustaw i zapewniając panowanie prawa w dziedzinie administracji. Najwyższy Trybunał Administracyjny jest instytucją konieczną ze stanowiska Państwa, opartego na prawie, jedną z najdonioślejszych rękojmi konstytucyjnych, głównym filarem w budowie Państwa. Ponadto wzmocni on i na zewnątrz, w stosunku do zagranicy, autorytet Państwa i podniesie zaufanie zagranicy do Polski.</u>
          <u xml:id="u-4.84" who="#KursyGieldyLondynskiej">W ostatnich wreszcie dniach przedłożyliśmy również Wysokiej Izbie projekt ustawy o powołaniu do życia (zgodnie z art. 8 Konstytucji) Komisji kontrolującej długi Państwa (Druk sejmowy Nr 3372), a to celem zapewnienia ścisłej parlamentarnej kontroli nad długami Państwa, co również ten sam będzie miał skutek i efekt. Wykończamy zaś obecnie w łonie Rządu projekt ustawy o odpowiedzialności Ministrów—przy udziale profesorów prawa politycznego uniwersytetu krakowskiego i lwowskiego, w dniu zaś 15 b. m. przesłałem Radzie Ministrów projekt ustawy o jednolitej na całym obszarze Państwa kontroli skarbowej, a to celem zaostrzenia i ujednostajnienia kontroli dochodów skarbowych w pierwszej linii z akcyz i monopolów, pomocniczo także z podatków bezpośrednich, opłat skarbowych i ceł.</u>
          <u xml:id="u-4.85" who="#KursyGieldyLondynskiej">Właściwością natury polskiej jest, że chcielibyśmy tę Polskę pobudować, odbudować, przebudować, zinwestować odrazu w ciągu roku, dwóch, trzech lat. Pragnieniom tym nie można się dziwić — są one jednak praktycznie nieziszczalne. To musimy mieć na oku zawsze. Tak często ulubione nasze porównania z tem, co jest u nas, a w Wielkiej Brytanii, Francji, Włoszech i t. d., które od wieków czy lat dziesiątek cieszą się własną państwowością i sami u siebie rządzą, nie wytrzymują też przeto krytyki. Tak samo i administracji naszej nie jesteśmy w możności natychmiast na wyżynie postawić i musimy wszyscy mieć wielką dla siebie wyrozumiałość w okresie budowy państwa i nie żądać zwłaszcza od Rządu czy Państwa, wszystkiego.</u>
          <u xml:id="u-4.86" who="#KursyGieldyLondynskiej">Zwolna, systematycznie i planowo w miarę sił finansowych i technicznych iść nam wypadnie i w tym i w tamtym kierunku, jeżeli mamy państwo budować na trwałej podstawie, o niewzruszonych ścianach i ogniotrwałym pokryciu, którego wichry ni burze nie tkną, wbrew pragnieniom naszych wrogów. Niech tam piszą i kraczą — my konsekwentnie iść będziemy do celu, czynem odpowiadać na. słowa, pomni tej prawdy, że przyszłość nasza w naszym tylko ręku, od nas samych tylko zależna. Wierzę niezłomnie, że rządy polskie z Sejmami polskimi, mimo różnic w zapatrywaniach walk, nieuchronnych i koniecznych w życiu politycznym wszędzie — a więc i u nas także, oprą przyszłość Polski na granitowych podwalinach, a Pierwszy Sejm Ustawodawczy który Odrodzonej Polsce dał Konstytucję, ustawę o daninie i środkach naprawy państwowej gospodarki skarbowej — nie rozejdzie się zanim pierwszy ten budżet, obejmujący całe Państwo —nie zbada i nie uchwali, jako trwały pomnik swej pieczy, nad funduszami Państwa i konstytucyjnością rządów. Niech wszyscy, którzy śledzą nasze życie państwowe wiedzą, że świadomi jesteśmy naszego stanu finansów, że wiemy, jakie są braki i zrobimy wszystko, czego wymaga interes publiczny, aby zło naprawić. Na tę drogę już wkroczyliśmy, bo u nas dla wszystkich stronnictw i rządów i Sejmów—dla całego Narodu jeden jest dogmat i przykazanie co nas łączy: — „Salus Republice — suprema leks”.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>