PPC / ppc

text_structure.xml 265 KB
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11 min. 5.)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Halina Skibniewska i Piotr Stefański.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#StanisławGucwa">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską.)</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#StanisławGucwa">Na sekretarzy powołuję posłów Adama Fuszarę i Danutę Maszczyk.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#StanisławGucwa">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Danuta Maszczyk.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#StanisławGucwa">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#StanisławGucwa">Protokół 15 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#StanisławGucwa">Obywatele Posłowie! W dniu 22 kwietnia 1978 roku zmarła poseł Helena Bursiewicz, członek Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#komentarz">(Zebrani wstają.)</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#StanisławGucwa">Helena Bursiewicz urodziła się w 1933 roku w Bielsku w rodzinie inteligenckiej. W roku 1957, po ukończeniu studiów w Szczecinie, rozpoczęła pracę w Pomorskiej Akademii Medycznej. W roku 1968 uzyskała stopień doktora nauk medycznych i przeszła do pracy w Wojewódzkiej Przychodni Przemysłowej. Następnie została kierownikiem działu w Przemysłowym Specjalistycznym Zespole Opieki Zdrowotnej.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#StanisławGucwa">W roku 1970 Helena Bursiewicz wstąpiła w szeregi Stronnictwa Demokratycznego, w roku 1974 została członkiem Wojewódzkiego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego; przez szereg lat piastowała mandat radnej Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#StanisławGucwa">W Sejmie była członkiem Komisji Przemysłu Ciężkiego, Maszynowego i Hutnictwa.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#StanisławGucwa">Poseł Helena Bursiewicz pozostanie w naszej pamięci jako aktywna działaczka społeczna.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#StanisławGucwa">Obywatele Posłowie! Proponuję, aby Sejm uczcił pamięć zmarłej posłanki chwilą ciszy.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#komentarz">(Chwila ciszy.)</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#StanisławGucwa">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 83 Ordynacji wyborczej — stwierdza wygaśnięcie mandatu posła Heleny Bursiewicz z dniem 22 kwietnia 1978 r.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#StanisławGucwa">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#StanisławGucwa">Uważam zatem, że przedstawiony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny — Sejm zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Mandatowo-Regulaminowej w sprawie obsadzenia mandatu w okręgu wyborczym nr 55 w Rzeszowie (druk nr 88).</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#StanisławGucwa">Głos ma sprawozdawca poseł Stanisław Czerniej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#StanisławCzerniej">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Prezydium Sejmu przekazało w dniu 13 kwietnia 1978 r. Komisji Mandatowo-Regulaminowej do rozpatrzenia sprawę obsadzenia w trybie art. 84 Ordynacji wyborczej mandatu wygasłego wskutek śmierci posła Zbigniewa Załuskiego — okręg wyborczy nr 55 w Rzeszowie. Prezydium Sejmu zleciło równocześnie Komisji Mandatowo-Regulaminowej przedstawienie Wysokiemu Sejmowi w powyższej sprawie odpowiedniego wniosku. Przypominam, że Sejm stwierdził wygaśnięcie mandatu zmarłego posła na ostatnim posiedzeniu w dniu 29 marca 1978 r.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#StanisławCzerniej">Zgodnie z postanowieniami Ordynacji wyborczej Wysoka Izba może podjąć obecnie uchwałę o wstąpieniu w skład Sejmu tego spośród nie wybranych w okręgu wyborczym nr 55 kandydata, który uzyskał kolejno największą liczbę głosów i nie utracił w międzyczasie prawa wybieralności.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#StanisławCzerniej">Na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej — Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdza, że kandydatem do objęcia mandatu poselskiego jest w okręgu wyborczym nr 55 w Rzeszowie obywatel Władysław Niemiec, zamieszkały w Żołtyni woj. rzeszowskie, rolnik prowadzący własne gospodarstwo, członek Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#StanisławCzerniej">Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdza, że wymieniony kandydat na posła ma prawo wybieralności do Sejmu. W związku z tym Komisja zgłasza wniosek o uzyskanie mandatu poselskiego przez obywatela Władysława Niemca w okręgu wyborczym nr 55 w Rzeszowie. Jednocześnie Komisja przedstawia Wysokiej Izbie projekt odpowiedniej uchwały, której treść zamieszczona jest w doręczonym obywatelom posłom druku nr 88. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#StanisławGucwa">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem uchwały zamieszczonej w druku sejmowym nr 88 — w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 55 — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#StanisławGucwa">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#StanisławGucwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#StanisławGucwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#StanisławGucwa">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 55 w Rzeszowie, a tym samym obywatel Władysław Niemiec uzyskał mandat posła na Sejm Polskiej Rzeczypospolite j Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#StanisławGucwa">Poseł Władysław Niemiec zgłosił się do złożenia ślubowania poselskiego.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#StanisławGucwa">Proszę Obywatela Posła o zbliżenie się do Prezydium w celu złożenia ślubowania.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#StanisławGucwa">Proszę wszystkich obecnych o powstanie z miejsc.</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#komentarz">(Wszyscy wstają.)</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#komentarz">(Czyta rotę ślubowania.)</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#StanisławGucwa">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pracować dla dobra Narodu Polskiego i pogłębiać jego jedność, przyczyniać się do umacniania więzi władzy państwowej z ludem pracującym miast i wsi, czynić wszystko dla utrwalenia niepodległości i suwerenności, dla pomyślnego socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#WładysławNiemiec">Ślubuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#StanisławGucwa">Stwierdzam, że poseł Władysław Niemiec złożył ślubowanie poselskie.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Informacja Rządu o przebiegu prac wiosennych w rolnictwie i przygotowaniach do kampanii żniwnej.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#StanisławGucwa">Proszę o zabranie głosu Ministra Rolnictwa obywatela Leona Kłonicę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#LeonKłonica">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Potwierdzić pragnę na wstępie znane ustalenia, że rozwój gospodarki żywnościowej stanowi istotny warunek osiągnięcia celów nakreślonych w programie budownictwa socjalistycznego w naszym kraju. Dlatego też XI Plenum KC PZPR oceniło wnikliwie realizację programu wytyczonego w tej sprawie przez XV Plenum i nakreśliło nowe aktualne zadania. Na poprzednim posiedzeniu Sejmu PRL Prezes Rady Ministrów towarzysz Piotr Jaroszewicz przedstawił w tej doniosłej sprawie stanowisko Rządu, a Wysoka Izba przyjęła odpowiednią uchwałę.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#LeonKłonica">Szczegółowy przegląd działań podjętych w ostatnich latach pozwala stwierdzić, że realizacja programu przyniosła już niemałe wyniki. Między innymi wzrosły inwestycje rolnicze. Poprawiło się zaopatrzenie rolnictwa w środki produkcji, chociaż ciągle jeszcze nie jest pokrywany rosnący na nie popyt. Równocześnie doskonaliliśmy ekonomiczne warunki produkcji rolniczej przez odpowiednią politykę cen produktów rolniczych i środków produkcji. Zwiększane systematycznie rozmiary kredytów stymulująco wpływały na przyrost produkcji roślinnej i zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#LeonKłonica">Istotne znaczenie dla poprawy warunków życia na wsi i dalszej intensyfikacji produkcji rolniczej miały decyzje o charakterze socjalnym.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#LeonKłonica">Obywatele Posłowie! Obecny plan 5-letni zakłada do 1980 r. wzrost globalnej produkcji rolniczej o 16–19%, w tym o wiele szybsze przyspieszenie rozwoju produkcji roślinnej, bo aż o 20–23%. Ostatnie lata, a zwłaszcza rok 1976 i 1977, były w rolnictwie szczególnie trudne. Wynikało to z wyjątkowo niepomyślnych warunków klimatycznych, a także niekorzystnych wpływów i zmian zachodzących na rynku międzynarodowym. Na skutek tych niepomyślnych uwarunkowań nasze rolnictwo nie było w stanie wykonać przewidzianych w planie zadań. Licząc w cenach stałych, wartość produkcji globalnej była o 82 mld zł niższa od planowanej na te lata.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#LeonKłonica">Niewykonanie zadań planowych wymaga od całego rolnictwa przyspieszenia tempa wzrostu produkcji w pozostałych latach bieżącej pięciolatki. Stąd plan na 1978 rok, w stosunku do roku 1977, zakłada wzrost produkcji globalnej o 6,1%, w tym roślinnej o 8,4%. Ze zrozumiałych względów zadania te są bardzo napięte, zwłaszcza w odniesieniu do produkcji roślinnej, która zagwarantować musi bazę paszową do dalszego rozwoju produkcji zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#LeonKłonica">Jak obywatele posłowie wiedzą, w poprzednim pięcioleciu, a także w latach 1976–1977, uzyskiwany wzrost produkcji zwierzęcej był wyższy od tempa przyrostu produkcji roślinnej lecz w znacznej mierze opierał się on na kosztownym imporcie zbóż. Takich obciążeń nasza gospodarka nie może dalej dźwigać i dlatego w planie na rok 1978 przyjęliśmy kierunek na uzyskanie większego tempa wzrostu produkcji roślinnej, a szczególnie zwiększania produkcji zbóż i pasz. Oznacza to, że powinniśmy zebrać w br. około 3 mln ton zbóż, ponad 4 mln ton ziemniaków i około 2,5 mln ton buraków cukrowych więcej niż w 1977 roku.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#LeonKłonica">Mimo trudnych warunków jesienią ubiegłego roku — o czym mówiliśmy niejednokrotnie — zostało zasiane zbóż ozimych o 100 tys. ha więcej niż w roku poprzednim oraz rzepaku o 15 tys. ha więcej niż wynosił jego obszar zbioru w 1977 r.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#LeonKłonica">Wysoka Izbo! Świadomi potrzeb, a także i trudności postawiliśmy przed całym polskim rolnictwem zadanie, aby ogólna powierzchnia zasiewów w 1978 r. zgodnie z narodowym planem społeczno-gospodarczym została w pełni utrzymana i wyniosła minimum 14,7 mln ha. Uwzględniając powierzchnię obsianą jesienią oraz straty wynikłe z wymarznięć (które w tym roku okazały się niewielkie), do zasiewu i sadzenia wiosennego pozostało około 9 mln ha, z czego 3,3 mln ha zbożem jarym.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#LeonKłonica">Resort rolnictwa, jednostki prowadzące usługi i służba rolna skoncentrowały uwagę przede wszystkim na zorganizowaniu terminowych dostaw nasion zbóż jarych i sadzeniaków ziemniaka, nawozów mineralnych, środków ochrony roślin, a także na sprawnym zakończeniu remontów maszyn rolniczych i zapewnieniu właściwego serwisu technicznego w czasie trwania kampanii.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#LeonKłonica">Wobec poniesionych w ubiegłym roku strat w zbiorze nasion dokonaliśmy wielkiego wysiłku na rzecz starannego przygotowania materiału siewnego i możliwie pełnego pokrycia zapotrzebowania. Zostały nawet przekroczone planowane ilości kwalifikowanych nasion pszenicy jarej i jęczmienia jarego. Wystąpiły niedobory owsa, ale w każdym przypadku w miejsce jego oferowaliśmy dodatkowe dostawy nasion pszenicy lub jęczmienia, a także roślin pastewnych, dostarczając ich na kampanię wiosenną o 26% więcej niż sprzedano w roku ubiegłym. Pokryło to całkowicie — poza seradelą i łubinem — zapotrzebowanie rolników.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#LeonKłonica">Gorzej przedstawiało się zaopatrzenie w sadzeniaki. W wyniku niepomyślnego przebiegu pogody i wystąpienia powodzi w niektórych rejonach kraju zebraliśmy w 1977 r. mniej i gorszej jakości sadzeniaki. W związku z tym musieliśmy znacznie rozluźnić wymogi w zakresie jakości i stopnia kwalifikacji dopuszczonych do obrotu sadzeniaków w okresie wiosennym. Oceniono, że podstawowe potrzeby rolnictwa mogą być zaspokojone przy dostarczeniu przez państwo 520 tys. ton. Rzeczywista wielkość dostaw wyniosła około 550 tys. ton. Jednak w kilku województwach, głównie południowych, nie produkujących własnych sadzeniaków, w większej skali wystąpiły ich braki, bowiem zostały one spotęgowane głębokim niewykonaniem planowych przerzutów zwłaszcza z województw, będących dużymi producentami sadzeniaków. Wyciągamy wspólnie z władzami wojewódzkimi z tej lekcji odpowiednie wnioski, potrzebne do usprawnienia systemu zaopatrzenia w sadzeniaki, aby w przyszłości nie dopuścić do powstawania podobnych sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#LeonKłonica">Do pokonania mieliśmy również kłopoty wynikłe z braku dostatecznej ilości nawozów mineralnych, spowodowanego nierytmicznością dopływu gazu do ich produkcji i przerwami w dostawach prądu. Jednak dzięki na czas podjętym jeszcze w marcu decyzjom Rządu w zakresie optymalnego pokrycia zapotrzebowania na surowce przemysłu nawozowego oraz importu ponad 20 tys. ton czystego składnika, zaopatrzenie rolnictwa w nawozy, zwłaszcza azotowe, uległo poprawie. Rolnictwo powinno otrzymać w bieżącym roku nawozów azotowych o 3–4% więcej niż w roku ubiegłym. Jednocześnie podjęliśmy wszystkie niezbędne działania na rzecz dalszej poprawy racjonalnego gospodarowania ich zasobami. Służby rolne i chemizacyjne oraz ośrodki naukowe zostały zobowiązane do szerokiego propagowania najbardziej efektywnych form gospodarowania wszystkimi posiadanymi nawozami.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#LeonKłonica">Podejmowane przez Rząd działania na rzecz zwiększenia przemysłowych środków produkcji dla rolnictwa pozwoliły w troku bieżącym zwiększyć ilość podstawowych maszyn do prac wiosennych. Przyrost ciągników w stosunku do roku Ubiegłego wynosił prawie 9%, siewników do buraków ponad 11%, siewników do kukurydzy przeszło 14%, sadzarek do ziemniaków ponad 11%, roztrząsaczy do obornika prawie 16%, wzrosły także dostawy opryskiwaczy ciągnikowych.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#LeonKłonica">Specjalną uwagę zwróciliśmy na terminowe przygotowanie do akcji wiosennej ciągników i maszyn rolniczych, które wskutek trudnych w Ubiegłym roku warunków eksploatacji okazały się w około 20% więcej zużyte niż w przeciętnym roku. Dlatego też zaraz jesienią po zakończeniu agrotechnicznych kampanii przeprowadzono dokładną weryfikację stanu maszyn rolniczych i dokonano podziału zadań naprawczych między warsztaty, co znacznie usprawniło remonty. Sprzęt do pracy przygotowano w określonych terminach, a w czasie trwania kampanii wiosennej nie było większych kłopotów z jego użytkowaniem. Aczkolwiek — jak obywatele posłowie doskonale wiedzą — nie pokrywamy jeszcze potrzeb w zakresie maszyn i urządzeń niezbędnych w rolnictwie. Występują także okresowe trudności w zaopatrzeniu w części zamienne.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#LeonKłonica">Podkreślić należy również zwiększony udział jednostek gospodarczych kółek rolniczych w tegorocznych pracach polowych. Spółdzielnie kółek rolniczych, które zamówienia na usługi otrzymywały już w okresie jesienno-zimowym, wykonały więcej niż w roku ubiegłym prac siewnych. Mniej natomiast wykonano zabiegów ochrony roślin, na co przede wszystkim wpływ miały nadmierne opady i niskie temperatury, w których to warunkach opryskiwanie grozi uszkodzeniem roślin uprawnych.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#LeonKłonica">Obywatele Posłowie! Ocena przygotowań do wiosennej akcji siewnej była 10 marca br. rozpatrywana na posiedzeniu Prezydium Rządu, a 21 marca br. stała się przedmiotem obrad Biura Politycznego KC PZPR. Podjęte w porę działania organizacyjne na rzecz starannego przygotowania wiosennej kampanii siewnej i poczynione wysiłki, aby możliwie dobrze zaopatrzyć rolnictwo w środki produkcji, pozwoliły mimo niesprzyjających i w bieżącym roku warunków atmosferycznych zakończyć wiosenne prace połowę i siewy w czasie nieznacznie przekraczającym średnie terminy wieloletnie.</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#LeonKłonica">Według wstępnych szacunków zboża jare zasiano na powierzchni około 3,4 mln ha, tj. zgodnie z założeniami narodowego planu społeczno-gospodarczego. W kilkunastu województwach zadania wykonano z nadwyżką, natomiast w niektórych rejonach nie można ich było zrealizować w pełni. W takich przypadkach, rolnicy, dążąc do jak najbardziej efektywnego wykorzystania gruntów, podejmowali słuszne decyzje obsiewu tych areałów roślinami pastewnymi.</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#LeonKłonica">W pełni wykonały swoje zadania w zakresie zasiewu zbóż jarych państwowe przedsiębiorstwa gospodarki rolnej i rolnicze spółdzielnie produkcyjne. Gospodarstwa te z zasady wcześniej przystępowały do prac i szybciej je wykonywały i swoim przykładem, a w wielu przypadkach służąc pomocą techniczną, pozytywnie wpływały na przebieg całej akcji siewnej.</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#LeonKłonica">Musimy liczyć się z tym, że w rejonach o długotrwałej nadmiernej wilgotności nie został w pełni obsadzony areał przewidziany pod uprawę ziemniaków. Ujemne temperatury, nadmiar wilgoci w pewnych rejonach kraju i brak opadów w części północno-zachodniej Polski złożyły się na opóźnienie prac wiosennych oraz wpłynęły ujemnie na prawidłowy przebieg wegetacji.</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#LeonKłonica">Według wstępnych szacunków buraki cukrowe zasiano na 98% przewidywanej powierzchni. Jest to ponad 30 tys. ha więcej niż w roku ubiegłym. Obecnie rolnicy skoncentrowali się na ukończeniu siewu kukurydzy oraz sadzeniu ziemniaków po poplonach ozimych.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#LeonKłonica">Główny ciężar przenosi się na prace w zakresie ochrony roślin. Nadrabiane są zaległości w zwalczaniu chwastów. Zwalcza się szkodniki występujące w uprawie rzepaku. Trwają intensywne prace w sadach.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#LeonKłonica">Korzystając z okazji, pragnę z tej trybuny serdecznie podziękować wszystkim rolnikom, którzy z dużym zaangażowaniem wykorzystywali każdą chwilę do kontynuowania zabiegów uprawowych i siewów w tegorocznej trudnej kampanii wiosennej.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#LeonKłonica">Niech mi też będzie wolno wyrazy uznania skierować pod adresem instytucji współdziałających z Ministerstwem Rolnictwa za ich wkład i zaangażowanie na rzecz pomyślnego przeprowadzenia wszystkich prac wiosennych, w rolnictwie. Świadczy to o coraz większym zrozumieniu roli i potrzeb rolnictwa i gospodarki żywnościowej w całokształcie życia gospodarczego kraju. Pragnę również podkreślić duże znaczenie włożonego wysiłku dla pomyślnego przebiegu kampanii siewów ze strony władz wojewódzkich, gminnych organizacji politycznych, urzędów gminnych oraz służby rolnej.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#LeonKłonica">Wydatną pomoc w czasie wiosennej akcji siewnej okazały także prasa, radio i telewizja, które aktywnie współpracując z Ministerstwem Rolnictwa, przekazywały na bieżąco komunikaty, zalecenia dla służb rolnych oraz producentów.</u>
          <u xml:id="u-7.24" who="#LeonKłonica">Wysoki Sejmie! Równocześnie z bardzo ważnymi bieżącymi pracami w rolnictwie dokonaliśmy wiosną tego roku kolejnej kontroli rolniczego użytkowania gruntów rolnych oraz wykorzystania ich możliwości produkcyjnych. Wykazała ona duży postęp w likwidowaniu występujących zjawisk odłogowania i złego gospodarowania na użytkach rolnych.</u>
          <u xml:id="u-7.25" who="#LeonKłonica">Proces zmian demograficznych zachodzących na wsi prowadzi do produkcyjnego podupadania niektórych gospodarstw, co jest główną przyczyną złego użytkowania ziemi. Bywa też, że do gruntów źle zagospodarowanych zaliczane są w niektórych województwach obszary nisko produkcyjne z obiektywnych powodów, gdyż stanowią one z natury gleby najniższych klas.</u>
          <u xml:id="u-7.26" who="#LeonKłonica">W trakcie przeprowadzania kontroli podjętych zostało szereg natychmiastowych i profilaktycznych działań, które zmierzają do poprawy gospodarowania, w dostosowaniu do miejscowych warunków na zaniedbanych i słabych gruntach czy też zagrożonych odłogowaniem. Dowodzi to, że władze wojewódzkie i gminne potrafią coraz lepiej usuwać przypadki niegospodarności. Nadal jednak istnieje potrzeba nasilenia różnorodnych działań na rzecz poprawy stanu użytkowania gruntów słabo rolniczo wykorzystywanych. Pamiętać musimy, że przez szereg jeszcze lat trwać będzie proces zmian strukturalnych i przejmowania gruntów do intensywnego zagospodarowania. Dlatego uważamy za rzecz stale niezbędną systematyczność i konsekwencję działania w przejmowaniu na rzecz państwa gruntów przekazywanych przez rolników za rentę czy gruntów gospodarstw zaniedbanych. Konieczne jest wytrwałe zmierzanie do przekazywania ziemi nowym, lepszym użytkownikom.</u>
          <u xml:id="u-7.27" who="#LeonKłonica">Wysoka Izbo! Zakończyliśmy wszystkie podstawowe prace związane z kampanią wiosenną i jesteśmy w przededniu nowej, kolejnej dużej akcji, jaką będzie zbiór pierwszego pokosu traw. Zbiór ten przeprowadzony będzie na powierzchni około 2,5 mln ha. Jakkolwiek w bieżącym roku wegetacja na użytkach zielonych jest opóźniona, to jednak chcemy przez możliwie wczesne rozpoczęcie zbioru pierwszego pokosu stworzyć warunki do zbierania lepszego drugiego pokosu i powiększenia areału łąk trzykośnych, których obszar w roku bieżącym chcemy zwiększyć do ok. 1 mln ha, tj. o 25% więcej niż w roku ubiegłym. Gospodarstwa uspołecznione w południowo-zachodniej części kraju rozpoczęły koszenie i zbiór traw. Nasilenie zbioru pierwszego pokosu będzie w końcu maja i pierwszej połowie czerwca ze względu na opóźnioną wegetację. Do zbioru pierwszego pokosu traw rolnictwo dysponować będzie większą niż w roku ubiegłym liczbą kosiarek rotacyjnych o około 5,5 tys. sztuk i kosiarek samobieżnych o 1,3 tys. sztuk. Zwiększono też do prawie 27 tys. sztuk dostawy przetrząsaczy widłowych i przetrząsaczo-zgrabiarek, jakkolwiek nie pokrywa to w pełni zapotrzebowania rolników.</u>
          <u xml:id="u-7.28" who="#LeonKłonica">Dużą wagę przywiązujemy również do racjonalnego zagospodarowania paszy. Systematycznie wdrażamy nowoczesne metody jej zbioru i konserwacji, w tym przez przyrządzanie kiszonek i sianokiszonek, na które w bieżącym roku chcemy przeznaczyć zbiór z ok. 10% powierzchni łąk.</u>
          <u xml:id="u-7.29" who="#LeonKłonica">Straty w konserwacji i przechowywaniu pasz szacujemy na 25%, a nawet w niektórych przypadkach do 30%. Ograniczenie ich to zarówno istotne źródło zwiększenia zasobów paszowych, jak też zmniejszenia napięcia w imporcie pasz. W tym celu będziemy konsekwentnie realizować w gospodarce rolnej program budowy silosów, przyznając wysoką rangę wszystkim przedsięwzięciom związanym z konserwacją pasz. Szczególne znaczenie mają kompleksowe usługi świadczone przez spółdzielnie kółek rolniczych. Będą one obejmować większe obszary trwałych użytków zielonych, proces zbioru, kiszenia i suszenia zielonek, stając się podstawowym czynnikiem postępu w gospodarce paszowej.</u>
          <u xml:id="u-7.30" who="#LeonKłonica">Stosunkowo słaby porost traw na łąkach i pastwiskach wymaga intensywnego ich nawożenia. Będziemy wykorzystywali do tego celu nawozy głównie azotowe z dostaw w drugiej połowie maja i czerwca. Troska i uwaga, jaką wszyscy wykazują przy sprzęcie zbóż, musi towarzyszyć w nie mniejszym stopniu sprzętowi pasz.</u>
          <u xml:id="u-7.31" who="#LeonKłonica">Kolejną, jedną z najważniejszych kampanii, do której się zbliżamy, będą żniwa. Na podstawie dotychczasowego przebiegu wegetacji należy przypuszczać, że żniwa w bieżącym roku mogą być opóźnione oraz wystąpi spiętrzenie prac w wyniku równoczesnego sprzętu zbóż i rzepaku. W tej sytuacji potrzebne są wyprzedzające, wszechstronne przygotowania, zapewniające sprawne przeprowadzenie żniw. Zwłaszcza dotyczyć one muszą gotowości technicznej sprzętu, zorganizowania sprawnego odbioru i zagospodarowania plonów, zaopatrzenia rolnictwa w niezbędne środki oraz pełnej mobilizacji rolników i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-7.32" who="#LeonKłonica">Przygotowania do żniw podjęliśmy tuż po zakończeniu kampanii ubiegłorocznej. W wyniku rozbudowy mocy produkcyjnych przemysłu maszyn rolniczych dysponować będziemy w roku bieżącym większą liczbą maszyn żniwnych. Stan kombajnów zbożowych zwiększył się o 23%, dzięki czemu stopień zmechanizowania zbioru zbóż osiągnie 88%, w tym kombajnami 35%, tj. o 5% więcej niż w roku ubiegłym. W całości przeprowadzony będzie kombajnami zbiór zbóż i rzepaku w gospodarstwach uspołecznionych. Nie będzie całkowicie rozwiązany zbiór słomy po kombajnach. Wzrost dostaw pras zbierających o 26% i przyczep technologicznych o 19% pozwoli zwiększyć zbiór słomy tymi maszynami w PGR do 76% i w gospodarce chłopskiej do 8% ogólnego areału zbóż.</u>
          <u xml:id="u-7.33" who="#LeonKłonica">Pragnę przypomnieć obywatelom posłom, że trudne warunki zbioru ziemiopłodów w roku 1977 spowodowały, iż w stosunku do roku ubiegłego liczba ciągników i maszyn rolniczych kierowanych do napraw wzrosła średnio o 20%, a kombajnów zbożowych o 100%. W wyniku tego wzrosło również zapotrzebowanie na części zamienne. Ministerstwo Rolnictwa wraz z zainteresowanymi resortami podejmuje działania, aby możliwie w największym stopniu zaspokoić w tym zakresie potrzeby warsztatów remontowych i uzyskać zakładaną gotowość sprzętu, która aktualnie jest nieco niższa niż w ubiegłym roku.</u>
          <u xml:id="u-7.34" who="#LeonKłonica">Obsługę techniczną rolnictwa w czasie kampanii żniwnej będzie sprawować ponad 27 tys. warsztatów i stałych punktów konserwacyjnych. Część z nich została zmodernizowana oraz otrzymała nowe stanowiska przeglądowo-naprawcze i dodatkowe wyposażenie.</u>
          <u xml:id="u-7.35" who="#LeonKłonica">Podniesiony został również przez dalsze doskonalenie poziom fachowy kadry monterów warsztatowych i mechaników w pogotowiach technicznych. Z akcją żniwną wiążemy wykonanie tych wszystkich uprawek pożniwnych, które mają na celu poprawę właściwości gleby oraz prawidłowe i terminowe przygotowanie roli pod siewy rzepaku i zbóż ozimych. Chcemy sprawnie przeprowadzić wykonywanie podorywek po sprzątniętych zbożach, stosując jednocześnie w szerokiej skali wapnowanie gleb. Przewidywane zapasy wapna nawozowego do czasu rozpoczęcia żniw powinny wynieść ponad 1,6 mln ton w czystym składniku, co pozwoli zwapnować w okresie pożniwnym około 800 tys. ha gruntów. Zabezpieczyliśmy również na okres pożniwny około 36 tys. ton nasion roślin poplonowych, to jest prawie czterokrotnie więcej niż sprzedano w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-7.36" who="#LeonKłonica">Dążyć będziemy do zapewnienia uczestnictwa w pracach żniwnych jak największej liczby członków rodzin przez odciążenie ich od opieki nad dziećmi. Przewiduje się zorganizowanie w bieżącym roku więcej sezonowych przedszkoli i dziecińców dla dzieci pracowników gospodarstw uspołecznionych oraz rolników indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-7.37" who="#LeonKłonica">Liczymy, tak jak zawsze w przypadkach trudnych żniw, na pomoc ze strony wszystkich wypróbowanych sojuszników rolnictwa. Podobnie jak w latach ubiegłych liczymy na pomoc ludowego Wojska Polskiego w zakresie środków technicznych i zaplecza warsztatowego. Jesteśmy przekonani, że rolnictwu pomoże ofiarna nasza młodzież, która tak znanymi inicjatywami, jak chociażby akcja „Każdy kłos na wagę złota” daje od lat przykłady ofiarności i zaangażowania.</u>
          <u xml:id="u-7.38" who="#LeonKłonica">Jest rzeczą powszechnie znaną, że uzyskiwany postęp w rolnictwie w coraz większym stopniu uzależniony jest od pomocy pracowników zatrudnionych w przemyśle. Pomoc ta wyraża się nie tylko w dostawach środków produkcji, ale również często bezpośrednim udziałem w najpilniejszych pracach w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-7.39" who="#LeonKłonica">Przedmiotem naszej troski jest również zabezpieczenie przeciwpożarowe na wsi w okresie żniw. W tym zakresie zorganizowaliśmy instruktaż dla pracowników państwowych gospodarstw rolnych i spółdzielni kółek rolniczych, w tym także dla traktorzystów i kombajnistów.</u>
          <u xml:id="u-7.40" who="#LeonKłonica">Pragnę poinformować, że tak jak w latach poprzednich dla zabezpieczenia sprawnej obsługi ludności rolniczej w okresie intensywnych prac polowych handel wiejski opracował wojewódzkie i gminne programy działania. W przygotowaniach tych zwrócono szczególną uwagę na uzupełnienie wyposażenia sklepów wiejskich, zaktualizowanie harmonogramów dostaw towarów oraz dostosowanie godzin pracy sklepów do lokalnych warunków i potrzeb miejscowej ludności.</u>
          <u xml:id="u-7.41" who="#LeonKłonica">Podjęto również działania zapewniające sprawny przebieg skupu zbóż, których zgodnie z narodowym planem społeczno-gospodarczym powinniśmy skupić 5,8 mln ton, to jest o ponad 1 min ton więcej niż w roku poprzednim. Zwiększono i modernizuje się bazę techniczną skupu. Dyspozycyjna pojemność magazynów wzrośnie w stosunku do roku ubiegłego o 100 tys. ton, a zdolność suszenia zbóż w ciągu doby o 17 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-7.42" who="#LeonKłonica">Punkty skupu będą czynne do późnych godzin wieczornych, a rozładunek zbóż w okresie szczytu dostaw dokonywany będzie także w godzinach nocnych i w dni świąteczne. Poczyniono również przygotowania do zwiększenia odbioru zbóż bezpośrednio z gospodarstw chłopskich do 1 200 tys. ton, to jest o 50% więcej niż w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-7.43" who="#LeonKłonica">Wysoki Sejmie! Przedstawiłem ocenę przebiegu tegorocznej wiosennej kampanii siewnej oraz stanu przygotowań do akcji żniwnej. Wyrażamy przekonanie, że również w nadchodzących kampaniach sprawna organizacja, lepsze wyposażenie rolnictwa oraz zaangażowanie służb rolnych i samych rolników pozwolą na dobrą realizację założonych zadań. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi za przedstawienie informacji.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#StanisławGucwa">Uważam, że Wysoki Sejm przyjął przedstawioną informację do aprobującej wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska oraz Komisji Prac Ustawodawczych o przedstawionym przez Radę Państwa projekcie ustawy o zmianie ustawy o radach narodowych (druki nr 82 i 87).</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#StanisławGucwa">Głos ma sprawozdawca poseł Sylwester Zawadzki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#SylwesterZawadzki">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska oraz Komisji Prac Ustawodawczych mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie z prac, które były prowadzone przez obie nasze komisje oraz wyłonioną przez nie podkomisję nad projektem powołania komitetów kontroli społecznej, z którą to inicjatywą wystąpił I Sekretarz KC PZPR towarzysz Edward Gierek w referacie Biura Politycznego na II Krajowej Konferencji PZPR. Inicjatywa ta znalazła skonkretyzowany wyraz w projekcie nowelizacji ustawy o radach narodowych, wniesionym przez Radę Państwa i zreferowanym przez członka Rady Państwa posła Henryka Szafrańskiego w związku z pierwszym czytaniem projektu ustawy, które odbyło się w dniu 29 marca br. Ze względu na znaczenie projektu ustawy dla realizacji w życiu codziennym zasad demokracji socjalistycznej — wojewódzkie zespoły poselskie przeprowadziły zgodnie z zaleceniem Prezydium Sejmu liczne konsultacje w środowiskach miejskich i wiejskich, włączając do dyskusji nad projektem szeroki aktyw związkowy, społeczny, gospodarczy, zakładów pracy i instytucji, działaczy samorządu mieszkańców i Frontu Jedności Narodu. Ponadto przeprowadzono konsultacje z członkami prezydiów rad narodowych, komisjami WRN, przedstawicielami sądownictwa, prokuratury oraz z różnymi środowiskami społecznymi, jak np. środowisko prawnicze i nauczycielskie.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#SylwesterZawadzki">Konsultacja zatoczyła bardzo szerokie kręgi, czego efektem było ok. 300 postulatów, opinii, a także skonkretyzowanych propozycji poprawek.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#SylwesterZawadzki">Obie komisje na dwóch posiedzeniach, jak również podkomisja starały się wnikliwie przeanalizować wszystkie wnioski, opinie i propozycje poprawek, które zostały zgłoszone przez wojewódzkie zespoły poselskie. Część z nich dotyczyła samej koncepcji komitetów, inne — poszczególnych przepisów projektu Ustawy, większość dotyczyła projektu aktu wykonawczego w postaci uchwały Rady Państwa, były także uwagi, które wybiegały w dalszą przyszłość zajmując się takimi zagadnieniami, jak szkolenie działaczy kontroli społecznej, stwarzanie korzystnego klimatu dla ich działalności. Ze względu na ramy czasowe istnieje możliwość przedstawienia jedynie najbardziej zasadniczych uwag, które zostały uwzględnione w zaproponowanych przez obie komisje propozycjach poprawek do projektu ustawy, zawartych w doręczonym obywatelom posłom druku sejmowym nr 87. W omawianiu tych propozycji na posiedzeniach komisji brali aktywny udział przedstawiciele OK FJN, NIK, Głównego Inspektoratu Kontroli Społecznej, CRZZ, Naczelnej Rady Spółdzielczej, Zarządu Głównego Zrzeszenia Prawników Polskich oraz najbardziej zainteresowanych resortów.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#SylwesterZawadzki">Przechodząc do ich zaprezentowania, trzeba przede wszystkim podkreślić, że projekt powołania komitetów kontroli społecznej spotkał się w dyskusji z dużym zainteresowaniem i szerokim poparciem społecznym, wzbudził duże nadzieje wśród działaczy społecznych. Występujące w poszczególnych wypowiedziach wątpliwości odnośnie do celowości powołania komitetów, ze względu na istniejące już organy kontroli społecznej, wynikały najczęściej z niezrozumienia intencji projektu ustawy, który nie zmierza do powołania jeszcze jednego organu do przeprowadzania kontroli, lecz w którym chodzi o organ, który będzie przede wszystkim inspirował, koordynował i zabezpieczał skuteczność istniejących już form kontroli społecznej. Ze względu na nieporozumienia tego typu, komisje położyły szczególny akcent na jak najbardziej precyzyjne odzwierciedlenie w ustawie funkcji i zadań komitetów kontroli społecznej. W świetle przepisów art. 81b ust. 1 oraz zaproponowanych do niego poprawek, jak również w świetle art. 81c wynika niezbicie, że komitety kontroli społecznej mają być przede wszystkim animatorami kontroli społecznej, a więc organami inspirującymi jej działania wówczas, gdy nie wykazuje należytej aktywności, inicjatorami powołania organów kontroli społecznej i tworzenia warunków dla ich działalności, wówczas gdy z różnego rodzaju powodów nie zostały jeszcze na danym terenie powołane, koordynatorami działania organów kontroli społecznej, wpływającymi na kierunek ich działania i jego zbieżność z najbardziej odczuwanymi na danym terenie potrzebami społecznymi, organami zobowiązanymi przede wszystkim do zabezpieczenia skuteczności kontroli społecznej, a zwłaszcza zabezpieczającymi egzekwowanie wniosków i zaleceń pokontrolnych.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#SylwesterZawadzki">Z projektu ustawy wynika w sposób wyraźny, że komitet powinien przede wszystkim inspirować istniejące na danym terenie organy kontroli społecznej i może w związku z tym udzielać im określonych zaleceń, a jeśli chodzi o bezpośrednie przeprowadzanie działań kontrolnych, na przykład ze względu na nagłość sprawy, może powoływać doraźne zespoły kontrolne, złożone z osób reprezentujących różne formy kontroli społecznej. W ten sposób projekt ustawy stwarza pełne możliwości rozwoju inicjatywy komitetów, przeciwstawiając się równocześnie tendencji do zastępowania przez nie istniejących form kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#SylwesterZawadzki">Z prawidłowym ukształtowaniem zadań komitetów kontroli społecznej i ich funkcji łączy się ściśle kwestia ukształtowania wzajemnych stosunków między nimi a koordynowanymi przez nie organami kontroli społecznej, wśród których zgodnie z propozycjami wielu wojewódzkich zespołów poselskich — proponuje się w projekcie ustawy wymienić jedynie najważniejsze, takie jak kontrola społeczna powoływana przez związki zawodowe, organizacje spółdzielcze oraz samorząd mieszkańców miast i wsi (art. 81b ust. 2). I w tym zakresie można się było spotkać w toku dyskusji z przeciwstawnymi tendencjami. Z jednej strony występowały sugestie zmierzające do niemal całkowitego podporządkowania tych organów komitetowi kontroli społecznej, prowadzące nawet tak daleko, żeby plan kontroli każdego z koordynowanych organów wymagał zatwierdzenia przez komitet kontroli społecznej, a także każdy wniosek pokontrolny wymagał tego rodzaju aprobaty. Z drugiej zaś strony wyrażane były obawy, że takie podporządkowanie grozi zbiurokratyzowaniem kontroli społecznej i ograniczeniem inicjatywy jej różnorodnych organów.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#SylwesterZawadzki">Podzielając powyższe obawy obie komisje wypowiedziały się za kształtowaniem stosunków między komitetami kontroli społecznej a organami kontroli społecznej na zasadach partnerstwa, z zachowaniem samorządności każdej z koordynowanych organizacji, stwarzając jednocześnie możliwość uzgodnienia stanowisk przez reprezentację tych organów w składzie komitetów kontroli społecznej. Proponowane w projekcie unormowania nie naruszają uprawnień przysługujących istniejącym organom, a zwłaszcza stałym komisjom rad narodowych, organom samorządu, organizacjom społecznym.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#SylwesterZawadzki">Chodzi więc o to, aby nic nie uronić z dotychczasowego dorobku organów kontroli społecznej, a przede wszystkim, aby go rozwinąć i wzbogacić. O tym jak poważny jest to dorobek świadczy fakt, że kontrola społeczna jest najbardziej masową formą kontroli i to zarówno gdy chodzi o liczbę uczestniczących w niej obywateli, jak również gdy chodzi o liczbę przeprowadzonych kontroli, a także jej poważne efekty. I tak np. liczba kontroli przeprowadzanych przez komisje rad narodowych wyniosła w 1976 r. 57 620. Jeśli chodzi o kontrolę ze strony związków zawodowych w zakresie funkcjonowania handlu, gastronomii i niektórych usług, to przeprowadzono w 1965 r. 55 tys. kontroli, a w 1976 r. — 182 tys. kontroli i w 1977 r. — 228 tys.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#SylwesterZawadzki">Przytoczone dane stanowią jedynie ilustrację poważnego wkładu ze strony organów kontroli społecznej w usuwanie różnych negatywnych zjawisk. Jeśli jednak w nie głębiej wniknąć — są one jednocześnie dowodem poważnych rezerw, jakie w tym zakresie istnieją.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#SylwesterZawadzki">O ile bowiem liczba kontroli przeprowadzonych przez każdą z komisji stopnia wojewódzkiego wynosiła w 1976 r. przeciętnie 17, to liczba kontroli przeprowadzanych przez komisje gminnych rad narodowych wynosiła przeciętnie 4 w roku. Jeszcze większe rezerwy tkwią w samorządzie mieszkańców miast i wsi oraz w samorządzie spółdzielczym. Pełne wykorzystanie potencjalnych możliwości w zakresie kontroli społecznej będzie podstawowym zadaniem komitetów kontroli społecznej, a jedną z podstawowych przesłanek osiągnięcia tego celu jest zapewnienie znacznie większych niż dotychczas jej efektów.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#SylwesterZawadzki">Problem powyższy łączy się ściśle z kwestią wielokrotnie występującą w dyskusji i we wnioskach, a mianowicie — kwestią powiązania komitetów kontroli społecznej z systemem rad narodowych. Powiązanie to ma głębokie uzasadnienie natury prawno-ustrojowej, jak i natury praktycznej.</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#SylwesterZawadzki">Jeśli chodzi o stronę prawno-ustrojową, to zgodnie z art. 47 Konstytucji PRL: „Rady narodowe troszczą się stale o codzienne potrzeby i interesy ludności, zwalczają wszelkie przejawy samowoli i biurokratycznego stosunku do obywatela, sprawują i rozwijają kontrolę społeczną działalności urzędów, przedsiębiorstw, zakładów i instytucji”. Jest w tym kontekście rzeczą zrozumiałą, że usytuowanie komitetów kontroli społecznej nie mogło nastąpić w oderwaniu od systemu rad narodowych i poza nim, lecz w ramach tego systemu.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#SylwesterZawadzki">Za powiązaniem komitetów kontroli społecznej z systemem rad narodowych przemawiał również drugi argument. Nowelizacja Konstytucji dokonana przez Sejm PRL 10 lutego 1976 r. wprowadziła oprócz dotychczasowego określenia rad narodowych jako organów władzy państwowej sformułowanie, iż są one jednocześnie „podstawowymi organami samorządu społecznego”. Oznacza to ich szczególne obowiązki w rozwoju samorządności poprzez współdziałanie z samorządem mieszkańców miast i wsi m.in. w zakresie rozwijania kontroli społecznej. Zaproponowane w projekcie ustawy usytuowanie komitetów powinno więc służyć zarówno dalszemu rozwojowi kontroli społecznej, jak również dalszemu podniesieniu rangi rad narodowych i to zarówno przez umocnienie ich funkcji kontrolnej, jak również ich funkcji samorządowej. Jest przy tym rzeczą charakterystyczną, że oba te cele: rozwój kontroli społecznej i umacnianie rangi rad narodowych zostały tak ściśle powiązane w referacie Biura Politycznego na II Krajowej Konferencji PZPR.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#SylwesterZawadzki">Zagadnienie powyższe obok aspektu teoretycznego ma jednak aspekt ściśle praktyczny. Jeśli działalność komitetów ma konsekwentnie zabezpieczać skuteczność wniosków kontroli społecznej, to nieodzowne jest powiązanie jej z radą narodową i jej komisjami, jak również z prezydium rady narodowej. Okres po przeprowadzonej reformie wskazuje jak doniosłe znaczenie miało ukształtowanie nowego typu prezydiów rad narodowych, w jak poważnym stopniu przyczynił się do realizacji wniosków fakt, iż przewodniczący komisji rad narodowych wchodzą w skład prezydium rady narodowej. Z tym wiąże się dążenie do tego, aby na przewodniczącego komitetu kontroli społecznej wysuwany był jeden z wiceprzewodniczących rady narodowej, a jeśli byłoby to w określonej sytuacji niemożliwe — to inny działacz cieszący się na danym terenie szczególnym autorytetem. Byłoby rzeczą niezwykle ważną, aby w tym drugim przypadku miał on zabezpieczony udział w posiedzeniach na prawach członka prezydium.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#SylwesterZawadzki">Projekt ustawy wyraźnie określa nadrzędną rolę rad w stosunku do komitetów kontroli społecznej. Rady narodowe powołują i dokonują zmian w składzie komitetów, powołują przewodniczącego i wiceprzewodniczących, uchwalają regulamin komitetów, uchwalają wytyczne dla ich działalności, rozpatrują składane co najmniej raz w roku sprawozdania komitetów. Bieżący nadzór nad działalnością komitetów sprawują prezydia rad narodowych. Poprawka zaproponowana przez komisje Sejmu podkreśla również, iż stosunek między komitetami kontroli społecznej a komisjami rady nie powinien być stosunkiem nadrzędności, a opierać się na ścisłym współdziałaniu.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#SylwesterZawadzki">Kontrola społeczna zmierza bowiem nie tylko do usunięcia konkretnych braków, naprawienia konkretnych naruszeń prawa, lecz musi sięgać głębiej do przyczyn określonych zjawisk oraz wyciągać wnioski ogólnej natury, które zapobiegałyby powstawaniu negatywnych zjawisk. Komitety kontroli społecznej, które zastępowałyby poszczególne organy kontroli, a nie wypełniałyby tego zadania, źle pojmowałyby swoje funkcje.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#SylwesterZawadzki">Usytuowanie komitetów w ścisłym powiązaniu z prezydiami rad i radami narodowymi daje im możliwość występowania z wnioskami, które mogą być przez rady narodowe przekształcane w obowiązujące terenowe organy administracji dyrektywy, ukierunkowywujące ich działalność w celu eliminowania negatywnych zjawisk.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#SylwesterZawadzki">Większość wojewódzkich zespołów poselskich w swych uwagach podkreślając rolę, jaką będzie odgrywał przewodniczący komitetu i jak wiele będzie zależało od jego autorytetu i jego usytuowania w terenowym systemie władzy postulowała, by przepisy dotyczące instytucji przewodniczącego zostały podniesione do rangi ustawowej. Zgodnie z powyższymi postulatami komisje proponują wprowadzenie do art. 81a ust. 4, który stwierdza: „Pracą komitetu kontroli społecznej kieruje jego przewodniczący, który reprezentuje komitet w stosunkach z innymi organami i jednostkami organizacyjnymi oraz pełni funkcję rzecznika kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#SylwesterZawadzki">Jak z powyższego sformułowania wynika, w działalności przewodniczącego komitetu da się wyróżnić trzy podstawowe funkcje:</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#SylwesterZawadzki">— po pierwsze — przewodniczenie na posiedzeniach komitetu;</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#SylwesterZawadzki">— po drugie — reprezentowanie komitetu w stosunkach z innymi organami i jednostkami organizacyjnymi;</u>
          <u xml:id="u-9.21" who="#SylwesterZawadzki">— po trzecie — pełnienie funkcji rzecznika kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-9.22" who="#SylwesterZawadzki">Trzeba podkreślić, iż ta trzecia funkcja jest funkcją zupełnie nową. Jest więc rzeczą zupełnie zrozumiałą, że to nowatorskie ujęcie, oprócz głosów aprobaty i zainteresowania, spowodowało szereg niejasności, a nawet nieporozumień. Powołanie instytucji rzecznika należy rozumieć jako stworzenie swego rodzaju instancji odwoławczej, do której będzie mógł się zwrócić organ kontroli społecznej (np. związkowej, spółdzielczej lub samorządu mieszkańców) w przypadku, gdy nie otrzymuje odpowiedzi na wnioski pokontrolne lub gdy otrzymał wprawdzie odpowiedź, ale nie towarzyszą jej żadne kroki zmierzające do likwidacji sygnalizowanych zaniedbań.</u>
          <u xml:id="u-9.23" who="#SylwesterZawadzki">Wstępny projekt uchwały Rady Państwa przewiduje cały szereg środków prawnych, które w takim przypadku może podjąć przewodniczący jako rzecznik kontroli społecznej, jeśli uzna zasadność odwołania. Wśród środków tych należy przykładowo wymienić: żądanie wyjaśnień od władz nadrzędnych nad skontrolowanymi jednostkami lub zwrócenie się w określonych sytuacjach o pomoc organów kontroli państwowej (np. w celu przeprowadzenia ekspertyz, kontroli finansowo-księgowej itp.) lub wystąpienie do właściwych organów o pociągnięcie do odpowiedzialności osób winnych zaniedbań lub naruszenia obowiązków. A wreszcie skierowanie sprawy do NIK, prokuratury, kolegium do spraw wykroczeń, a także możliwość wystąpienia o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem lub interesem społecznym.</u>
          <u xml:id="u-9.24" who="#SylwesterZawadzki">Jak z powyższego wynika instytucja rzecznika powinna stanowić poważne wzmocnienie skuteczności dotychczasowych form kontroli społecznej. Jej wprowadzenie w życie będzie miało określone znaczenie profilaktyczne, skłaniające organy państwowe i jednostki gospodarcze do bardziej wnikliwego rozpatrywania wniosków i zaleceń pokontrolnych. Nie wydaje się jednak, aby temu celowi mogło sprzyjać rozumienie funkcji rzecznika jako funkcji jeszcze jednego biura skarg, które ma załatwić wszystkie dotychczas nie załatwione skargi obywateli. Prowadziłoby to do skierowania działalności komitetów na zupełnie inne tory i sprzeczne byłoby z zasadą, iż komitety nie mają na celu zastąpienia istniejących organów, a więc również terenowych organów administracji państwowej, do których z racji sprawowanych funkcji należy — zgodnie z ustalonym przez Kodeks postępowania administracyjnego trybem — załatwianie skarg i wniosków obywateli.</u>
          <u xml:id="u-9.25" who="#SylwesterZawadzki">Do komitetów kontroli społecznej nie będzie należało załatwianie skarg w zastępstwie istniejących biur i urzędów, lecz analizowanie funkcjonowania instytucji skarg. W centrum ich uwagi powinna znajdować się kontrola prawidłowości załatwiania skarg i wniosków obywateli przez poszczególne instytucje i urzędy. Z tego punktu widzenia indywidualne skargi będą stanowić ważne informacje dla komitetów, sygnalizujące im potrzebę zajęcia się funkcjonowaniem określonych instytucji. Projekt ustawy stwierdza w związku z powyższym, iż komitety „podejmują interwencje uzasadnione informacjami o wadliwej działalności organów i instytucji państwowych, gospodarczych, spółdzielczych i społecznych oraz jednostek gospodarki nie uspołecznionej lub wnioskami zmierzającymi do usprawnienia tej działalności”.</u>
          <u xml:id="u-9.26" who="#SylwesterZawadzki">Dążąc do zabezpieczenia skuteczności kontroli społecznej, projekt ustawy zwraca uwagę ponadto na następujące zadania i środki działania komitetów:</u>
          <u xml:id="u-9.27" who="#SylwesterZawadzki">— czuwanie nad właściwym reagowaniem przez wszystkie organy i instytucje na krytykę, zwłaszcza na krytykę ze strony radnych lub prasy, radia i telewizji,</u>
          <u xml:id="u-9.28" who="#SylwesterZawadzki">— współdziałanie z organami kontroli państwowej i politycznej, sygnalizując im ujawnione przez kontrolę społeczną poważniejsze zjawiska negatywne,</u>
          <u xml:id="u-9.29" who="#SylwesterZawadzki">— współdziałanie ze związkami zawodowymi w zakresie włączania załóg pracowniczych do aktywnego udziału w ujawnianiu i eliminowaniu zjawisk negatywnych,</u>
          <u xml:id="u-9.30" who="#SylwesterZawadzki">— występowanie do właściwych organów, a w szczególności do organów kontroli państwowej lub organów ścigania z wnioskami o zastosowanie odpowiednich środków wobec osób winnych zaniedbań lub naruszenia obowiązków.</u>
          <u xml:id="u-9.31" who="#SylwesterZawadzki">Wybór ze strony komitetów kontroli społecznej jednego lub kilku spośród wielu środków, które stawia projekt ustawy do ich dyspozycji, a które ulegną dalszej konkretyzacji w uchwale Rady Państwa, będzie zależał całkowicie od oceny lokalnych warunków i ich efektywności w konkretnych przypadkach. W związku jednak z poszczególnymi wypowiedziami, które kładły w toku dyskusji akcent na konieczność wyposażenia komitetów przede wszystkim w uprawnienia do nakładania kar w postaci grzywien i mandatów karnych, warto zauważyć, że w działaniu organów społecznych nie zawsze są to środki najbardziej właściwe, że dla organów kontroli społecznej najbardziej typowe i w rzeczywistości najbardziej skuteczne są te, które zmierzają do uruchomienia presji opinii publicznej. Wśród środków tego typu można mieć na uwadze tego rodzaju, jak np. podawanie niespornie stwierdzonych faktów świadczących o przewinieniu pracownika do i wiadomości załogi danego zakładu pracy, organizacji, do której pracownik należy lub właściwemu organowi samorządu mieszkańców. Komitety będą ponadto miały możność rozpatrywania informacji terenowych organów administracji państwowej, kierowników zjednoczeń i przedsiębiorstw o realizacji skierowanych do nich lub jednostek im podległych wniosków pokontrolnych.</u>
          <u xml:id="u-9.32" who="#SylwesterZawadzki">Z punktu widzenia podniesienia efektywności kontroli społecznej istotne znaczenie mają gwarancje ochrony prawnej kontrolerów społecznych. Zgodnie z postulatami wojewódzkich zespołów poselskich komisje wnoszą o wyraźne sprecyzowanie w art. 81c ust. 4, iż chodzi tu o zapewnienie ochrony prawnej, która przysługuje funkcjonariuszom publicznym oraz o rozciągnięcie jej nie tylko na osoby wchodzące w skład komitetów kontroli społecznej, lecz również na kontrolerów społecznych jednostek organizacyjnych i organizacji społecznych, upoważnionych do sprawowania kontroli społecznej, „podczas wykonywania przez nich czynności kontrolnych na zlecenie komitetu kontroli społecznej bądź kontroli objętych koordynacją tego komitetu”.</u>
          <u xml:id="u-9.33" who="#SylwesterZawadzki">Jest rzeczą oczywistą, że ustawa może stworzyć jedynie ogólne podstawy prawne działania komitetów. Nie może zmierzać do nadmiernie szczegółowych rozwiązań, zarówno z tego względu, iż wykraczałoby to poza ramy ustawy o radach narodowych, jak również i z tego względu, że mamy do czynienia z zupełnie nową instytucją. W tym przypadku rozwiązania prawne muszą być na tyle elastyczne, aby mogły znaleźć zastosowanie do różnych sytuacji w poszczególnych jednostkach terytorialnych, a więc mogły sprzyjać eksperymentowaniu i pozwalały na zbliżanie się stopniowe do optymalnych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-9.34" who="#SylwesterZawadzki">Uwaga powyższa odnosi się nie tylko, do ustawy, lecz także do aktu wykonawczego w postaci uchwały Rady Państwa. Projekt ustawy zawiera w art. 81d ust. 3 katalog spraw, które mają być, w tym akcie uregulowane.</u>
          <u xml:id="u-9.35" who="#SylwesterZawadzki">W oparciu o zgłoszone w toku konsultacji wnioski WZP, komisje przedłożyły szereg uwag odnośnie do kierunków rozwiązań zaproponowanych w akcie wykonawczym. Dotyczą one tak istotnych zagadnień, jak kwestia składu i liczebności komitetów kontroli społecznej, odformalizowanie stosunków między nimi a organami kontroli społecznej, funkcja sprawowania nadzoru oraz uregulowanie spraw związanych z obsługą techniczno-organizacyjną komitetów kontroli społecznej, a także zapewnienie większej zwartości i przejrzystości całości przepisów. Wiele więc będzie zależało zarówno od uchwały Rady Państwa, jak również od jej zwierzchniego nadzoru, zwłaszcza w okresie wdrażania w życie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-9.36" who="#SylwesterZawadzki">Można spodziewać się, że dyskusja, która towarzyszy powstaniu komitetów, a następnie fakt ich powołania przez rady narodowe wszystkich stopni, przyczyni się do ożywienia kontroli społecznej, do rozwinięcia szerokiego ruchu społecznego na rzecz walki ze zjawiskami ujemnymi w pracy różnego rodzaju ogniw aparatu państwowego i gospodarczego. Rozwój inicjatywy społecznej w tym zakresie nie zmierza do zastąpienia i nie może zastąpić kontrola zawodowej wykonywanej przez organy państwowe. Życie wysuwa konieczność rozwijania i zwiększania skuteczności zarówno kontroli państwowej, jak i kontroli społecznej, a także ścisłego współdziałania ze sobą obu tych rodzajów kontroli. Wprawdzie kontrola społeczna nie dysponuje tymi walorami, którymi dysponuje kontrola państwowa, jak np. fachowa wiedza specjalistyczna kontrolerów, wieloletnie ich doświadczenie w wykonywaniu funkcji kontrolnych, znajomość przepisów prawnych, dysponuje ona jednak takimi cechami, które czynią z niej niezastąpiony oręż, jak wrażliwość na sprawy ludzkie, spojrzenie na działalność organów państwowych z pozycji obywatela i oceny skutków społecznych, niezależność służbowa kontrolerów społecznych, masowa skala przeprowadzanych kontroli, dysponowanie środkami presji społecznej, które w wielu przypadkach wykazują nie mniejszą skuteczność jak środki administracyjne i karne.</u>
          <u xml:id="u-9.37" who="#SylwesterZawadzki">Wzajemne uzupełnianie się kontroli społecznej i zawodowej stanowi podstawę dalszego pogłębiania wzajemnej między nimi współpracy, do czego powinny przyczyniać się przede wszystkim komitety kontroli społecznej przy radach narodowych stopnia wojewódzkiego. W odniesieniu więc do kontroli ma również pełne zastosowanie dyrektywa VI i VII Zjazdu PZPR, która wskazywała na konieczność jednoczesnego działania w obu kierunkach, usprawnienia fachowych organów administracji i jednoczesnego podnoszenia rangi organów przedstawicielskich, co w przypadku kontroli oznacza konieczność umacniania kontroli państwowej i jednoczesnego podnoszenia rangi i rozwijania kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-9.38" who="#SylwesterZawadzki">Wysoki Sejmie! Przeprowadzona konsultacja uwypukliła z całą wyrazistością związek projektowanych rozwiązań w zakresie kontroli społecznej zarówno z aktualnymi zadaniami, które stoją przód naszym społeczeństwem w obecnym okresie, jak również ich związek z długofalowymi celami naszego ustroju.</u>
          <u xml:id="u-9.39" who="#SylwesterZawadzki">Jeśli chodzi o aktualne zadania, to wprowadzenie komitetów wiąże się niewątpliwie z koniecznością bardziej zdecydowanego przeciwstawienia się negatywnym zjawiskom w naszym życiu państwowym, gospodarczym i społecznym. Nie zmierzając bynajmniej do wyczerpującego ujęcia tego zagadnienia, projekt ustawy wskazuje na potrzebę ukierunkowania działalności komitetów w takich dziedzinach, jak problem gospodarności, zaspokajanie potrzeb ludności, ochrona mienia społecznego i praw obywateli, umacnianie dyscypliny społecznej. Rozwiązywanie tych wszystkich problemów nie jest możliwe bez szerszego niż dotychczas współudziału samych obywateli i ich pełniejszego zaangażowania przez różne formy kontroli społecznej. Temu celowi będzie służyć niewątpliwie lepiej zharmonizowany dzięki ustawie system kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-9.40" who="#SylwesterZawadzki">Podkreślając znaczenie długofalowe projektu ustawy, trzeba przede wszystkim mieć na uwadze, że kontrola społeczna stanowi w warunkach państwa socjalistycznego zasadniczą i najszerzej stosowaną formę udziału mas pracujących w rządzeniu państwem. Postęp w rozwijaniu kontroli społecznej oznacza postęp w rozwoju demokracji socjalistycznej, w umacnianiu zasad równości i sprawiedliwości społecznej, w pogłębianiu w szerokich kręgach społecznych poczucia współgospodarza kraju.</u>
          <u xml:id="u-9.41" who="#SylwesterZawadzki">Pragnę wyrazić głębokie przekonanie, że przedłożony na dzisiejszym posiedzeniu projekt ustawy przyczyni się również do realizacji tego długofalowego celu. Z tym głębokim przekonaniem z upoważnienia Komisji Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska oraz Komisji Prac Ustawodawczych — wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy o zmianie ustawy o radach narodowych wraz z przedłożonymi poprawkami.</u>
          <u xml:id="u-9.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#StanisławGucwa">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Zdzisław Żandarowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#ZdzisławŻandarowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Na II Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej towarzysz Edward Gierek powiedział: „W ostatnich latach nastąpił w naszym kraju rozwój różnych form społecznej kontroli. Ma on zasadnicze znaczenie dla podnoszenia efektywności gospodarowania, dla walki z niegospodarnością i marnotrawstwem, dla umocnienia dyscypliny społecznej. Stanowi jedną z podstawowych form udziału mas w rządzeniu. Przynosi duże efekty wychowawcze, umacnia współodpowiedzialność obywatelską, kształtuje klimat zaangażowania w sprawy publiczne”.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#ZdzisławŻandarowski">Wysunięta przez I Sekretarza KC naszej partii idea powołania przy radach narodowych komitetów kontroli społecznej oznacza nowy, ważny krok na drodze rozwoju demokracji socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#ZdzisławŻandarowski">Polska Zjednoczona Partia Robotnicza w swej praktyce konsekwentnie zmierza do zwiększenia udziału ludzi pracy w rządzeniu, we współdecydowaniu o najważniejszych sprawach kraju, poszczególnych regionów i środowisk. Wynika to z fundamentalnych założeń ustroju socjalistycznego, w którym demokracja oznacza faktyczny wpływ obywateli na tok spraw publicznych, w którym aktywność i inicjatywy społeczne są siłą motoryczną rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#ZdzisławŻandarowski">Powinnością partii jako przewodniej siły narodu jest tworzenie warunków sprzyjających wykorzystaniu tego ogromnego potencjału społecznego, jakim jest obywatelskie zaangażowanie w życie kraju i narodu.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#ZdzisławŻandarowski">Socjalistyczna demokracja urzeczywistnia się szczególnie konkretnie i efektywnie w procesach podejmowania, realizacji oraz kontroli wykonania decyzji.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#ZdzisławŻandarowski">Mamy obecnie w naszym kraju rozbudowany system kontroli społecznej i bogactwo jej form: od kontroli komisji rad narodowych, przez kontrolę związków zawodowych, organizacji społecznych i spółdzielczych, aż do instytucji zajmujących się rozpatrywaniem i załatwianiem indywidualnych skarg i wniosków obywateli.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#ZdzisławŻandarowski">Czy możemy wszakże uznać, że nasz system kontroli społecznej w pełni odpowiada współczesnym potrzebom społeczeństwa, że wszystkie dziedziny życia społeczno-gospodarczego są należycie nią objęte? Tak nie jest i mamy świadomość, że występuje nadal zapotrzebowanie na sprawną i efektywną kontrolę społeczną.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#ZdzisławŻandarowski">Główną i obiektywną tego przyczyną jest rozszerzający się zakres działania państwa i jego zadań we wszechstronnym zaspokajaniu potrzeb ludzi pracy. Mamy tu na uwadze zadania w dziedzinie gospodarki, handlu, transportu i szeroko rozumianej sfery usług. Im większy zakres świadczeń ze strony państwa, im lepiej chce ono spełnić oczekiwania obywateli — tym bardziej złożone i trudniejsze obowiązki spadają na jego organy, a więc tym wnikliwszego wymagają wsparcia ze strony kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#ZdzisławŻandarowski">Jednocześnie w warunkach budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego i rosnącej aktywności obywateli pojawia się potrzeba coraz pełniejszego włączania szerokich rzesz ludzi pracy do wzajemnego wychowawczego oddziaływania na stosunek współobywateli do spraw społecznych. Rozległość i złożoność stojących przed nami zadań w każdej dziedzinie życia rodzi zapotrzebowanie na autentyzm społecznego osądu, na inicjatywę i kompetentne działania, wsparte społecznikowską pasją i obywatelską troską.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#ZdzisławŻandarowski">Wśród przyczyn rozwoju kontroli społecznej wymienić trzeba także zjawiska społecznie negatywne, jak: niegospodarność i rozrzutność, tendencje partykularne i grupowe, klikowość i sobiepaństwo, urządzenie się kosztem innych i znieczulenie na troski ludzi pracy. W sytuacji niepełnego zaspokojenia potrzeb na określone dobra, towary czy świadczenia, czujne oko kontroli społecznej zapobiec może niesprawiedliwościom, uchronić przed egoizmem jednostek. I choć wymienione zjawiska nie są masowe, to przecież przez swą rażącą sprzeczność z regułami współżycia społecznego, nie mogą być tolerowane, trzeba przeciw nim organizować opinię publiczną.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#ZdzisławŻandarowski">Jeśli więc widzimy przyczyny dużego w społeczeństwie zapotrzebowania na kontrolę społeczną rozumiemy je jako społeczny nakaz zwiększenia skuteczności istniejących form kontroli społecznej, lepszej koordynacji ich działania oraz skuteczniejszego egzekwowania zaleceń pokontrolnych.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#ZdzisławŻandarowski">Z dążenia do zwiększania skuteczności całego systemu kontroli społecznej zrodził się na II Krajowej Konferencji Partyjnej postulat, nad którego urzeczywistnieniem w prawnym kształcie dziś obradujemy.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#ZdzisławŻandarowski">Wysoki Sejmie! W proponowanych rozwiązaniach prawnych komitet kontroli społecznej jawi się jako czynnik wzmacniający jakościowo działalność kontrolną funkcjonujących w naszym kraju ogniw kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#ZdzisławŻandarowski">Umiejscowienie komitetów kontroli społecznej przy radach narodowych nadaje tym komitetom wysoką rangę społeczną, wiążąc ich działalność z przedstawicielskim organem władzy państwowej, wyrazicielem opinii społecznej i podstawowym organem samorządu, zespoli mocniej kontrolę społeczną z głównym nurtem życia terenu. Jednocześnie rady narodowe uzyskują nowy instrument umacniający ich więź ze społeczeństwem i pogłębiający ich oddziaływanie na sprawy swego terenu, wzbogacający ich wiedzę o problemach nurtujących wyborców.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#ZdzisławŻandarowski">W naszych warunkach ustrojowych kontrola społeczna jest wielostronnym procesem, który wymaga szerokiego współdziałania opinii, udziału załóg robotniczych i kolektywów pracowniczych, zaangażowania wszystkich organizacji społecznych i politycznych, wszystkich form samorządu. Trafność i rezultaty kontroli zależne są bowiem w dużej mierze od tego, czy wytwarza ona społeczny klimat do ujawniania i zwalczania złych zjawisk, czy kształtuje atmosferę nietolerancji wobec wszelkiego zła, niegospodarności i marnotrawstwa.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#ZdzisławŻandarowski">Dlatego najważniejszym zadaniem komitetów kontroli społecznej, do którego zostają one powołane, jest zapewnienie skuteczności i efektywności kontroli. W tym celu dokonywać one będą okresowo głębokiej analizy negatywnych zjawisk społecznych ujawnianych przez kontrolę, sięgać do ich przyczyn i źródeł, oceniać skuteczność usuwania niedomagań i przedkładać radzie narodowej swoje uwagi i wnioski dotyczące poprawy sytuacji w kontrolowanych dziedzinach życia i działalności.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#ZdzisławŻandarowski">Chcemy, by kontrola w ogóle, a komitety kontroli społecznej w szczególności miały w polu swego widzenia przede wszystkim stałe dążenie do poprawy gospodarności, do wyszukiwania i wykorzystywania rezerw we wszystkich dziedzinach naszego życia, do lepszego zaspokajania potrzeb ludności, a więc rzetelność pracy handlu, gastronomii, jakość i asortyment artykułów rynkowych, poziom świadczonych usług, budownictwo mieszkaniowe, gospodarkę komunalną i mieszkaniową, w tym terminowość i jakość przekazywanych mieszkań, ochronę środowiska, zdrowie, opiekę nad dziećmi, ludźmi starymi i chorymi, kulturę załatwiania spraw przez urzędy. Jest to na pewno niepełna lista zagadnień i dziedzin życia, wymagających wnikliwej i skutecznej kontroli społecznej i wskazujących na ich doniosłość społeczną i gospodarczą, na jej bezpośrednie znaczenie dla poprawy codziennego bytu ludności.</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#ZdzisławŻandarowski">Jednym z ważnych zadań komitetów kontroli społecznej będzie czuwanie nad właściwym reagowaniem na krytykę przez wszystkie ogniwa państwowe, gospodarcze, spółdzielcze i społeczne, a zwłaszcza na krytykę ze strony radnych oraz prasy, radia i telewizji. Zapewne wpłynie to na zwiększenie skuteczności krytyki jako doniosłego i wypróbowanego oręża kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#ZdzisławŻandarowski">Komitety kontroli społecznej — nie zastępując istniejących instytucji przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków obywateli — będą oceniały okresowo załatwianie tychże skarg i wniosków i na tej podstawie formułowały będą propozycje i postulaty zmierzające do ulepszania tej formy sygnalizowania i usuwania bolączek społecznych.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#ZdzisławŻandarowski">Nasz system kontroli — zarówno profesjonalnej, jak i społecznej — łączy wysokie przedmiotowe wymagania z rzeczowym podejściem do życia i działalności, surowe kryteria ocen wypełniania obowiązków i zadań przez zainteresowanych z głębokim wszechstronnym i życzliwym wglądem w kontrolowane dziedziny, zmierza do ulepszania pracy, usuwania trudności, niesie radę i pomoc ludziom pracy — a jednocześnie wpływa ostrzegawczo na tych, którzy mniemają, że ich niesumienność będzie niezauważona i tolerowana. Cały proces kontroli powinien odpowiadać społecznym i humanistycznym zasadom i celom społeczeństwa socjalistycznego, jakie budujemy.</u>
          <u xml:id="u-11.20" who="#ZdzisławŻandarowski">Wszystkie te względy wymagają, aby działalność kontrolną prowadzili ludzie kompetentni i doświadczeni, łączący wnikliwość w dochodzeniu prawdy z życzliwością, pryncypialność z umiejętnością głębokiego wejrzenia w złożone zazwyczaj sytuacje, w często niewymierne i mało widoczne, ale bardzo istotne czynniki wyróżniające dobrą i złą robotę, dobre i złe intencje.</u>
          <u xml:id="u-11.21" who="#ZdzisławŻandarowski">Zadania komitetów kontroli społecznej wymagają ich ścisłej współpracy z państwowymi i politycznymi organami kontroli, które powinny udzielać im wszechstronnej pomocy. Projekt ustawy stwarza po temu właściwe ramy i warunki.</u>
          <u xml:id="u-11.22" who="#ZdzisławŻandarowski">Obywatele Posłowie! Zgodnie z praktyką polityczną ostatnich lat, polegającą na przedkładaniu opinii publicznej do konsultacji projektów rozwiązań szczególnie ważnych społecznie kwestii, projekty ustawy i uchwały Rady Państwa dotyczące zasad powoływania i funkcjonowania komitetów kontroli społecznej zostały poddane szerokim konsultacjom z wyborcami, z prezydiami rad narodowych wszystkich stopni, z działaczami FJN i związków zawodowych oraz z aktywem organizacji społeczno-zawodowych, które organizują ogniwa kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-11.23" who="#ZdzisławŻandarowski">Projekty ustawy i uchwały Rady Państwa, dotyczące komitetów kontroli społecznej, spotkały się z powszechnym zainteresowaniem społeczeństwa, budząc duże nadzieje na dalsze doskonalenie funkcjonowania kontroli społecznej oraz z pełną aprobatą celów, roli i miejsca komitetów kontroli społecznej. Jednocześnie konsultacje spełniły dodatkowo istotną rolę informacyjną, wzbogacając wiedzę ich uczestników o organizacji, roli i uprawnieniach kontroli społecznej w ogóle w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-11.24" who="#ZdzisławŻandarowski">Łącznie odbyło się około 3 tysięcy spotkań z udziałem ponad 51 tysięcy uczestników i zgłoszono na nich około 300 wniosków, propozycji i uwag. Poważny udział w upowszechnianiu idei powołania komitetów kontroli społecznej oraz w dyskusji nad szczegółowymi unormowaniami prawnymi miała prasa, radio i telewizja.</u>
          <u xml:id="u-11.25" who="#ZdzisławŻandarowski">W sposób wyczerpujący odniósł się do spożytkowania wyników konsultacji poseł sprawozdawca prof. Sylwester Zawadzki. Nawiązując do jego wystąpienia chcę podkreślić, że w opinii uczestników konsultacji podstawowe znaczenie ma koordynacyjna i inspiratorska funkcja komitetów kontroli społecznej. Wiązano z nią nadzieje na lepsze spożytkowanie istniejących obecnie ogniw kontrolnych, które sterowane dotąd przez różne ośrodki dyspozycyjne, pracowały czasem nie dość systematycznie i pomijały często różne obszary życia wymagające społecznej kontroli.</u>
          <u xml:id="u-11.26" who="#ZdzisławŻandarowski">W toku konsultacji przestrzegano także, aby powołanie komitetów kontroli społecznej nie oznaczało deprecjonowania dotychczasowych form kontroli społecznej. Nie podzielamy takich obaw, aczkolwiek nie uważamy, że można przechodzić nad nimi do porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-11.27" who="#ZdzisławŻandarowski">Projekt dyskutowanej ustawy wyraźnie stwierdza, że komitety kontroli społecznej nie mają zastępować istniejących organów kontroli społecznej ani ograniczać ich uprawnień i zakresu działania, lecz przez koordynację i ukierunkowywanie wpływać na zwiększanie skuteczności ich pracy. Jednocześnie komitety kontroli społecznej wspomagać będą wszystkie ogniwa kontroli społecznej przez operatywne egzekwowanie ich zaleceń pokontrolnych, co — jak wiemy — jest najsłabszą stroną kontroli. Powstanie komitetów kontroli społecznej przyczynić się także powinno do zwiększenia liczby aktywnych ludzi — uczestniczących w realizacji zadań pokontrolnych, zapewnić im wyższy status społeczny, mocniejszą ochronę prawną.</u>
          <u xml:id="u-11.28" who="#ZdzisławŻandarowski">Uprawnienia, jakie chcemy nadać komitetom kontroli społecznej, pozwolą im najogólniej biorąc, umacniać pozycję nie tyle i nie przede wszystkim własną, lecz w ogóle kontroli społecznej jako takiej — związkowej, samorządowej, spółdzielczej.</u>
          <u xml:id="u-11.29" who="#ZdzisławŻandarowski">Tej pozycji służyć będzie także autorytet miejscowego przedstawicielskiego organu władzy państwowej, bowiem to właśnie radzie narodowej i jej prezydium komitet kontroli społecznej przedkładał będzie analizy zjawisk ujawnianych w wyniku kontroli, a rada narodowa jako gospodarz terenu ma wystarczające uprawnienia do zagwarantowania szacunku dla słusznego stanowiska komitetu kontroli społecznej. Jak dotychczas rozproszone ogniwa kontroli społecznej nie mają za sobą tak autorytatywnego mocodawcy.</u>
          <u xml:id="u-11.30" who="#ZdzisławŻandarowski">W wyniku przyjęcia przez Sejm omawianej dziś ustawy nie nastąpią także uszczuplenia uprawnień kontrolnych komisji rad narodowych. Rady narodowe kierują całokształtem rozwoju gospodarczego swojego terenu, a jednym z elementów funkcji kierowania jest i pozostaje kontrola społeczna. Nacelowana jest ona w przypadku praktyki rad narodowych zarówno na przestrzeganie praworządności ludowej, ochronę własności społecznej i zabezpieczenie praw obywateli, jak na walkę z przejawami biurokratyzmu i samowoli w stosunku do obywateli, a jednocześnie na wykonywanie planów społeczno-gospodarczego rozwoju terenu i budżetu.</u>
          <u xml:id="u-11.31" who="#ZdzisławŻandarowski">Zmieniają się natomiast warunki osiągania skuteczności tej kontroli, bowiem kompetencje komitetu, jego skład osobowy i powiązania z prezydium rady narodowej umożliwiają pełną koordynację i zharmonizowanie działalności kontrolnej wszystkich organów kontroli społecznej z działalnością kontrolną rad i ich komisji. Nie trzeba udowadniać, że taka koordynacja społecznego wysiłku kontrolnego może tylko przynieść korzyść interesowi społecznemu. Będzie więc komitet kontroli społecznej czynnikiem umacniającym władcze funkcje rad narodowych, rozszerzającym społeczną bazę oddziaływania rad i płaszczyznę ogniskowania wysiłków różnych organizacji społecznych w pracy dla dobra mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-11.32" who="#ZdzisławŻandarowski">Wysoka Izbo! Omawiany dziś projekt powołania komitetów kontroli społecznej wraz z projektowaną uchwałą Rady Państwa o zasadach funkcjonowania tych komitetów stanowią spójną, logiczną całość. Proponowana regulacja prawna nie wiąże działania przyszłych komitetów kontroli społecznej drobiazgowymi przepisami, pozostawiając im znaczną swobodę dla wykrystalizowania się w praktyce zasad ich pracy.</u>
          <u xml:id="u-11.33" who="#ZdzisławŻandarowski">W toku konsultacji zgłoszono postulaty prawnych rozstrzygnięć w wielu szczegółowych kwestiach. Uważamy, że niektóre z tych postulatów spożytkować należy w toku szkolenia przyszłych członków komitetów kontroli społecznej, inne mogą być pozostawione do swobodnego uznania komitetom. Jest pewne, że w regulaminach pracy komitetów powinna znaleźć odbicie także ich własna inicjatywa, dyktowana zróżnicowaniem regionalnym, środowiskowym oraz zależnym od stopnia rady narodowej. Zbyt szczegółowa centralna regulacja mogłaby przerodzić się w szablon, utrudniający właściwe funkcjonowanie komitetów kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-11.34" who="#ZdzisławŻandarowski">Mamy świadomość faktu, że w tak doniosłej sferze, jaką jest kontrola społeczna, najlepsze nawet rozwiązania prawne wytyczają jedynie ogólne ramy działania. Żywą treścią wypełni je dopiero zaangażowana, obywatelska postawa tysięcy działaczy powołanych do komitetów kontroli społecznej. Od ich pracy i umiejętności, doświadczenia i nieustępliwości zależeć będzie spełnienie tak powszechnie wyrażanych nadziei społeczeństwa na zdynamizowanie całego systemu kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-11.35" who="#ZdzisławŻandarowski">Partia nasza tworzyć będzie korzystne warunki do pracy komitetów, odpowiedni społeczny klimat wokół ich działalności. Zwrócimy baczną uwagę wszystkich instancji partyjnych na odpowiedni dobór kandydatów na członków komitetów kontroli społecznej — na przewodniczących komitetów — kierując się wysokimi walorami ideowymi i fachowymi, jakimi powinni legitymować się kandydaci do tej odpowiedzialnej służby społecznej. Wespół z instancjami sojuszniczych stronnictw politycznych, razem z komitetami FJN zrobimy wszystko, by komitety kontroli społecznej efektami swej pracy zyskały społeczne uznanie.</u>
          <u xml:id="u-11.36" who="#ZdzisławŻandarowski">Wysoki Sejmie! Klub Poselski PZPR będzie głosował za przyjęciem przedłożonego Wysokiej Izbie projektu ustawy o zmianie ustawy o radach narodowych, dając wyraz głębokiemu przekonaniu, że powołując do życia komitety kontroli społecznej czynimy dalszy poważny krok w pogłębianiu demokracji socjalistycznej w interesie ludzi pracy i budownictwa socjalistycznego w naszym kraju. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-11.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Zygmunt Surowiec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#ZygmuntSurowiec">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego mam zaszczyt wyrazić stanowisko wobec projektu ustawy, mocą której nowe treści — niezwykle ważne z punktu widzenia politycznego i społecznego — wypełnią obowiązującą ustawę o radach narodowych. Reprezentowany przeze mnie Klub Poselski w całej rozciągłości popiera rozważaną dziś na forum Sejmu inicjatywę ustawodawczą Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#ZygmuntSurowiec">Debatujemy nad projektem ustawy przewidującej powołanie do życia — przy radach narodowych wszystkich szczebli — komitetów kontroli społecznej. Racje najwyższego rzędu przemawiają za praktycznym urzeczywistnieniem tego zamierzenia. Bowiem przyświeca mu cel zasadniczy: wsparcie stale rozwijanego w naszym kraju procesu socjalistycznej demokracji, której integralnym i ogromnie ważnym składnikiem jest system kontroli społecznej, zwłaszcza kontroli sprawowanej przez rady narodowe jako przedstawicielskie organy władzy państwowej i zarazem podstawowe organy samorządu społecznego.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#ZygmuntSurowiec">Od pierwszych dni Polski Ludowej wielką wagę przywiązujemy do zwiększenia faktycznego udziału obywateli w rządzeniu państwem, rozszerzania bezpośredniego uczestnictwa szerokich rzesz ludzi pracy w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym. Urzeczywistnianiu idei ludowładztwa dobrze służyły zasady konstytucyjne, przeobrażenia społeczno-ustrojowe, dokonywane reformy usprawniające działalność władzy i administracji terenowej. Wiele uczyniliśmy już w trosce o to, aby nieustannie doskonalić funkcjonowanie państwa jako całości oraz poszczególnych jego organów, instytucji i jednostek organizacyjnych, gdzie może coraz pełniej przejawiać się obywatelska aktywność.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#ZygmuntSurowiec">Naturalną tego konsekwencją jest kształtowanie we wszystkich środowiskach społecznych wielce pożądanych postaw, których cechą przestaje być — tak bardzo rozpowszechniony w warunkach kapitalizmu — egoizm i partykularyzm. Nowe postawy znamionuje widzenie spraw i problemów, jakie niesie nam życie w kategoriach ogólnego interesu społecznego, w kategoriach interesu państwa i całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#ZygmuntSurowiec">Ludzie pracy na wsi i w mieście identyfikują się dzisiaj z ludowym państwem, jego dobro uważają za swoje własne, interes społeczny i ogólnonarodowy — za swój i nasz interes wspólny, niepodzielny. Stanowi to jakże żywotną przesłankę umacniania obywatelskiej dyscypliny i poczucia odpowiedzialności za wszystko, co składa się na nasze życie dzisiejsze i na perspektywę naszego jutra. Jest zatem wytłumaczenie społecznego faktu, że miejsce obojętności zajmują postawy i działania sprzeciwiające się wszelkim ujemnym zjawiskom, takim jak niegospodarność, bezduszność, niedbalstwo, opieszałość w wykonywaniu obowiązków, biurokratyczne podejście do ludzkich spraw, sobiepaństwo i prywata, a także zdarzające się wynaturzenia w stosunkach urząd — obywatel oraz w funkcjonowaniu komórek administracyjnych, instytucji użyteczności publicznej, zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#ZygmuntSurowiec">W ujawnianiu i zwalczaniu negatywnych zjawisk społecznych coraz większą rolę powinna odgrywać właśnie kontrola społeczna, która angażuje do działań na tym polu szerokie rzesze obywateli. Społeczne zaangażowanie ludzi pracy, ludzi wrażliwych, posiadających cywilną odwagę i bezkompromisowych tam, gdzie trzeba przeciwstawić się złu — przynosi zawsze oczekiwany rezultat.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#ZygmuntSurowiec">Wymóg rozwoju i doskonalenia wszystkich form kontroli społecznej jest szczególnie aktualny w okresie budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego. Doskonalenie to polegać powinno przede wszystkim na wyraźnym wzmocnieniu i zwiększeniu skuteczności kontroli społecznej, na sprawnej koordynacji podejmowanych w tym zakresie działań i na coraz bardziej konsekwentnym egzekwowaniu zaleceń i wniosków pokontrolnych. Instytucją najbardziej powołaną do wypełniania tych funkcji są rady narodowe ze względu na ich pozycję ustrojową jako przedstawicielskich organów władzy państwowej i samorządu społecznego. Aby mogły one jeszcze lepiej niż dotychczas spełniać swoje funkcje, konieczne stawało się wyposażenie rad narodowych w nowe, prawno-organizacyjne instrumenty działalności kontrolnej.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#ZygmuntSurowiec">II Krajowa Konferencja Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wskazała kierunki i sposób rozwiązania tego doniosłego problemu. Również w deklaracji wyborczej Frontu Jedności Narodu ze stycznia bieżącego roku, nawiązując do wskazań partii, zapowiedziane zostały praktyczne przedsięwzięcia w tej mierze. Praca nad projektem ustawy, rozpatrywanej dziś przez Wysoką Izbę, wzbudziła żywe zainteresowanie szerokich kręgów społeczeństwa, które brało aktywny udział w dyskusjach, jakie prowadzono w okresie konsultowania projektu. Pragnę podkreślić, że ta sprawa w wysokim stopniu interesuje naszą wieś, czego świadectwem są liczne głosy chłopów, w tym także wypowiedzi członków naszego Stronnictwa na zebraniach i zjazdach organizacji terenowych.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#ZygmuntSurowiec">Jesteśmy przekonani, że społeczeństwo wiejskie z zadowoleniem i pełną aprobatą przyjmie omawianą ustawę, traktując jej postanowienia jako dobitny wyraz konsekwentnego spełniania zapowiedzi, realizowania wytycznych programu politycznego oraz generalnych założeń znowelizowanej Konstytucji PRL, która określiła wysoką rangę organów społecznych w naszym systemie politycznym, mocno zaakcentowała znaczenie obywatelskiej aktywności, warunkującej dalszy rozwój socjalistycznej demokracji.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#ZygmuntSurowiec">Będzie rzeczą niezmiernie ważną bezzwłoczne, sprawne, zgodne z duchem i literą rozpatrywanej ustawy, wcielenie w życie wszystkich zawartych w niej przepisów. Idzie o to, aby w toku powoływania komitetów kontroli społecznej działać z pełną, ugruntowaną znajomością całej treści nowego aktu prawnego: działać z rozwagą, rozeznaniem spraw, a przede wszystkim ludzi, którzy będą kandydować do składu komitetów. W ich osobowym składzie powinny znaleźć się jednostki zaangażowane, aktywne, energiczne, cieszące się autorytetem w środowisku, a przy tym zdolne do skupienia wokół każdego komitetu szerszych zespołów ludzkich, czynnie wspierających ruch kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#ZygmuntSurowiec">Należy zapobiegać nieporozumieniom, rozpraszać wątpliwości czy niejasności, jakie mogą nasuwać się w praktyce. Wszędzie trzeba mieć całkowitą jasność co do tego, że komitety kontroli społecznej nie mają zastępować dotychczas istniejących ogniw i organów kontroli społecznej ani też ograniczać ich uprawnień i zakresu działania. Wprost przeciwnie — nowo powołane komitety, realizując swe zadania kontrolne, mają przede wszystkim działać na rzecz umacniania roli i znaczenia całego systemu społecznego kontroli na terenie podległym danej radzie narodowej, mają koordynować i doskonalić pracę poszczególnych ogniw tej kontroli, zapewniając jej coraz większą skuteczność. Słowem — główny sens powołania komitetów polega na tym, aby nadać większego rozmachu działalności wszystkich organów kontroli społecznej. Może to nastąpić przez aktywizowanie ich pracy, zespolenie ich wysiłków oraz udzielenie pomocy we wcielaniu w życie wniosków wynikających z działalności kontrolnej.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#ZygmuntSurowiec">Wysoka Izbo! Odpowiedzialne i trzeba przyznać niełatwe zadania staną przed komitetami kontroli społecznej w gminach. Funkcje kontrolne spełniają tam zwłaszcza komisje gminnych rad narodowych, ogniwa samorządu rolniczego i spółdzielczego, zespoły wyłaniane przez zebrania wiejskie jako organy samorządu mieszkańców wsi. Istnieją ponadto na terenie gmin instytucje i zakłady pracy, w których funkcjonuje czynnik społecznej kontroli organizowanej przez samorząd robotniczy i związki zawodowe. Każda z tych form kontroli społecznej zachowuje nadal swą użyteczność, ma określoną rolę do spełniania. Jednak z natury rzeczy rola ta musi być ograniczona tylko do pewnych wycinków życia wiejskiego, gdyż np. społeczni kontrolerzy w GS zainteresowani są wyłącznie sferą działania tej instytucji. W przypadku zaś poszczególnych komisji gminnej rady narodowej funkcje kontrolne stanowią tylko jedno z ich zadań, zwykle nie zaliczanych do najważniejszych.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#ZygmuntSurowiec">Zupełnie inaczej ma się sprawa z komitetami kontroli społecznej. Koncentrować one będą działalność na swym głównym zadaniu wynikającym z nazwy tego organu. Ich pole widzenia pozbawione będzie jakichkolwiek ograniczeń. Całość życia społeczno-gospodarczego i kulturalnego na terenie gminy, różne mankamenty i niewłaściwości w miejscowym środowisku staną się przedmiotem ich zainteresowania. Zadania kontrolne połączą się z funkcją koordynacyjną i inspiratorską w stosunku do innych ogniw kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#ZygmuntSurowiec">Szeroki zakres zadań stojących przed komitetami w gminach wynika stąd, że na tym terenie rozstrzygają się dzisiaj złożone, trudne problemy społeczno-gospodarczego i kulturalnego rozwoju wsi. Po dokonanych reformach — organy władzy i administracji gminnej przejęły szereg uprawnień zastrzeżonych poprzednio dla wyższych szczebli. Wzrasta wydatnie i nadal będzie wzrastać rola samorządu społecznego. Pomyślna realizacja programów i planów rozwoju gmin wymaga uruchomienia wszystkich dźwigni tego rozwoju, do jakich należy w szczególności aktywność społeczna. Wzajemne współdziałanie między komitetami kontroli a samorządem mieszkańców wsi, samorządem rolniczym i spółdzielczym powinno zmierzać do jeszcze większego zaktywizowania sił społecznych, wykorzystania istniejących w tej dziedzinie rezerw. Może to nastąpić przez odwoływanie się do obywatelskich postaw i działań w duchu gospodarskiej troski i odpowiedzialności. Odwołania takie są tym bardziej skuteczne, im szersze jest pole dla konstruktywnej krytyki, dla twórczych inicjatyw, pomysłowości, wszelkiego rodzaju racjonalizatorstwa, mającego na celu wyższą jakość życia.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#ZygmuntSurowiec">Wysoki Sejmie! W centrum uwagi komitetów przy gminnych i wojewódzkich radach narodowych muszą być sprawy rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Tu potrzebny jest szczególnie wnikliwy wgląd gospodarskim okiem i energiczne reagowanie na wszystko, co stanowi hamulec i przeszkodę na drodze prowadzącej do dalszego, intensywniejszego wzrostu produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#ZygmuntSurowiec">Jak w całej gospodarce narodowej, tak też w naszym rolnictwie uzyskamy tym lepsze efekty, im wyżej zdołamy podnieść dyscyplinę realizacji zadań na wszystkich odcinkach decydujących o wynikach produkcyjnych. Dyscyplina ta obowiązuje producentów płodów rolnych. Obowiązuje ona przemysł, który wytwarza środki produkcji dla rolnictwa i ma za zadanie realizować ich dostawy w zgodnej z planem wielkości w odpowiednim czasie, asortymencie i o właściwej jakości. Obowiązuje instytucje, od których zależy sprawne zaopatrywanie rolnictwa w środki produkcji, sprawiedliwe ich rozdzielanie tak ważne dla łagodzenia skutków wywoływanych ich przejściowym niedostatkiem. Obowiązuje wiele innych instytucji, które zajmują się kontraktacją, odbiorem płodów rolnych, techniczno-produkcyjną obsługą rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#ZygmuntSurowiec">Realizacja wspólnej polityki rolnej PZPR i ZSL przynosi oczekiwane rezultaty wszędzie tam, gdzie z pełną konsekwencją stosowane są w codziennej praktyce jej założenia. W ostatecznym rachunku bowiem praktyka decyduje o wszystkim. Stąd też musimy wymagać więcej dbałości i troski o to, by proces wykonawczy przebiegał bez wykrzywień, zakłóceń i przeszkód powodowanych ludzką nieudolnością, brakiem kompetencji, urzędowym asekuranctwem, bezdusznym, biurokratycznym stosunkiem do rolnika-producenta.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#ZygmuntSurowiec">Wiemy z doświadczenia, że na produkcyjne decyzje rolników istotny wpływ wywiera praca miejscowej GS, banku spółdzielczego, naczelnika gminy, agronoma. Ustalenie prawidłowych stosunków między rolnikami a miejscową władzą i instytucjami obsługującymi rolnictwo, respektowanie wzajemnych zobowiązań tworzą właściwą atmosferę społeczną na wsi, a w dobrej atmosferze obopólnego zrozumienia, zaufania, i szacunku chce się ludziom intensywniej pracować, ambitniejsze podejmować zadania, osiągać więcej niż dotychczas. Od tej właśnie atmosfery społecznej w ogromnej mierze zależy dotarcie do każdego warsztatu rolnego z konkretnymi zadaniami, jakie zakłada nasza polityka rolna, zależy wyzwalanie i celowe wykorzystywanie istniejących zasobów energii, twórczej inicjatywy i produkcyjnej efektywności chłopów. Widać z tego jak rozległą sferą spraw w samej tylko dziedzinie społeczno-gospodarczej będą musiały zajmować się komitety kontroli społecznej. Zresztą nie sposób tu wyczerpać wszystkiego, co się znajdzie — zależnie od miejsca i czasu — w kręgu zainteresowań i co wymagać będzie konkretnego działania. Problem szeroko pojętej gospodarności powinien jednak skupiać na sobie największą uwagę komitetów. Pod tym względem mamy na wsi dużo do zrobienia, odrobienia i poprawienia. Z pewnością nie braknie komitetom sygnałów o marnowaniu tu czy tam prywatnego i społecznego mienia, o złym wykorzystywaniu ziemi uprawnej i innych środków produkcji, o szkodach powodowanych złą organizacją pracy, o niszczejących wskutek czyjegoś niedbalstwa obiektach, maszynach, urządzeniach, które dałyby się z powodzeniem i dużym pożytkiem wykorzystać.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#ZygmuntSurowiec">Na przestrzeni ostatnich lat kierownictwo polityczne naszego kraju i władze państwowe podejmowały ważkie decyzje i działania podyktowane troską o to, aby ludziom na wsi żyło się lepiej. Uczyniono wiele dla poprawy warunków obsługi ludności wiejskiej, powszechnej ochrony zdrowia, opieki nad dziećmi i ludźmi starymi, zabezpieczenia emerytalnego rolników. Przyjęte rozwiązania tych poważnych kwestii nie działają jednak automatycznie. Zdarzają się rażące nieprawidłowości w praktycznej realizacji zadań w tym zakresie oraz wypełnianiu obowiązków powierzonych instytucjom usługowym, opiekuńczym, leczniczym. Oczywista jest w takich przypadkach rola komitetów kontroli społecznej. Można oczekiwać, że będą one stanowczo reagować na każdą ujawnioną nieprawidłowość, a wyciągane konsekwencje wobec winnych dobrze spełnią swoją rolę.</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#ZygmuntSurowiec">Przeprowadzone konsultacje i sondaże prasowe wskazują, że opinia społeczna wyraziła aprobatę dla idei powołania przy radach narodowych nowych organów kontrolnych o jednoznacznie społecznym charakterze. Stworzono możliwości rozproszenia różnych wątpliwości i niejasności. Ze szczególnym uznaniem spotkały się te przepisy projektowanej ustawy, w których jest mowa o uprawnieniach komitetów kontroli, o ochronie prawnej kontrolerów społecznych. W środowiskach wiejskich podkreślano zwłaszcza, że celowe i jak najbardziej słuszne jest przyznanie komitetom kontroli społecznej prawa podejmowania interwencji zmierzających do usunięcia uchybień bądź wprowadzenia usprawnień w działalności organów administracji, instytucji państwowych, organizacji spółdzielczych i społecznych, a także jednostek gospodarki nie uspołecznionej, gdy potrzeba taka wynika ze skarg i wniosków zgłaszanych przez obywateli.</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#ZygmuntSurowiec">Uprawniania przyznane komitetom nie pozostaną bez wpływu na ukształtowanie ich wysokiej rangi i autorytetu w środowisku. A to spowoduje, że ludzie będą się zwracać do komitetów z bolącymi sprawami, będą sygnalizować zauważone niewłaściwości, składać wnioski i propozycje. W tym leży istota problemu.</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#ZygmuntSurowiec">Komitetów kontroli społecznej nie trzeba będzie poszukiwać. Powinny one uzyskać miejsce, do którego każdy łatwo trafi — drogą dla wszystkich szeroko otwartą. Trafi zarówno ze skargą, zażaleniem, interwencją, jak też z samorzutną inicjatywą, wnioskiem, propozycją zmierzającą do poprawy istniejącego stanu rzeczy, do likwidacji spostrzeżonego zła. Rzecz w tym, aby ludzie szli do komitetu i jego rzecznika z pełnym zaufaniem i przekonani, że ich sygnał w sprawie budzącej niepokój, ich interwencja zgłaszana z pobudek obywatelskich nie zostanie odłożona ad acta.</u>
          <u xml:id="u-13.22" who="#ZygmuntSurowiec">Nowe rozwiązanie w dziedzinie kontroli społecznej powinno dobrze służyć nie tylko skuteczności interwencji w sprawach jednostkowych, lecz także szerszym celom społecznym. Rozeznanie rodzaju skarg, postulatów i wniosków przez taki organ jak komitet kontroli społecznej będzie bowiem sprzyjać ich głębszej analizie, która może prowadzić do pewnych uogólnień i w konsekwencji do dalej idących zmian usprawniających. Właśnie takie zadanie słusznie akcentuje projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-13.23" who="#ZygmuntSurowiec">Godzi się podkreślić znaczenie faktu, że projekt rozpatrywanej ustawy powierza Radzie Państwa bardzo ważne zadanie w dziedzinie organizowania kontroli społecznej. Przepisy obligują Radę Państwa do dokonywania okresowych ocen prawidłowości działania całego systemu kontroli społecznej w kraju i w miarę potrzeby udzielania wytycznych w sprawie zwiększenia jego skuteczności. Dzięki temu stworzona zostanie podstawa prawna do dokonywania uogólniających ocen czynności kontrolnych wszystkich społecznych organów do tego powołanych, co będzie mieć istotne znaczenie dla systematycznego doskonalenia i zwiększania efektywności działań, które podejmują ogniwa kontroli społecznej. Powierzenie tych funkcji organowi państwowemu najwyższego szczebla, świadczy równocześnie o roli i znaczeniu, jakie przywiązuje się do kontroli społecznej w naszym kraju, zaś pozycja Rady Państwa w systemie organów państwowych oraz jej autorytet polityczny gwarantują należyte wykonywanie wspomnianych zadań.</u>
          <u xml:id="u-13.24" who="#ZygmuntSurowiec">Umiejscowienie komitetów kontroli społecznej w strukturze rad narodowych pod zwierzchnictwem Rady Państwa stwarza dla nich szereg okoliczności sprzyjających owocnemu działaniu i współdziałaniu z innymi ogniwami kontroli na danym terenie. Trzeba jednak pamiętać, że okoliczność sprzyjająca stanowi zwykle szansę, tylko szansę do wykorzystania. Jak komitety wykorzystają swoją szansę w największym stopniu zależeć będzie od społecznego aktywu we wsiach, gminach i miastach, bo na nim, na spontanicznym, dobrowolnym działaniu obywateli muszą opierać swoją żywotność komitety kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-13.25" who="#ZygmuntSurowiec">Najbardziej prężny, operatywny komitet — co również warto mieć na uwadze — sam nie zlikwiduje istniejących niedowładów obywatelskiej kontroli i nadzoru. I błędem byłoby wszystkie sprawy z tego zakresu kłaść na barki jednego organu kontrolnego. Nie zastąpi on kontrolnej aktywności tysięcy obywateli — przede wszystkim radnych, działaczy ogniw samorządowych, Frontu Jedności Narodu, członków organizacji politycznych i społecznych, ludzi ze społecznikowską pasją na wsi i w mieście.</u>
          <u xml:id="u-13.26" who="#ZygmuntSurowiec">Tę aktywność obywatelską będziemy nadal rozwijać zgodnie z duchem i konstytucyjnymi zasadami socjalistycznej demokracji.</u>
          <u xml:id="u-13.27" who="#ZygmuntSurowiec">Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego pragnę złożyć zapewnienie, że w działalności ZSL, wśród ważnych zadań, jakie obecnie przed sobą stawiamy, poczesne miejsce zajmie sprawa wcielenia w życie postanowień rozpatrywanej dziś ustawy. Mam zaszczyt oświadczyć, że za jej przyjęciem Klub Poselski ZSL odda swe głosy, żywiąc głębokie przekonanie, iż ustawa ta odpowiada najlepiej pojętym interesom wsi i kraju. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-13.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Andrzej Bondarewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#AndrzejBondarewski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Do praktyki Sejmu oraz organów władnych do podejmowania inicjatywy ustawodawczej należy szeroka konsultacja ze społeczeństwem wszystkich projektów ustaw, które mają oddziaływać na układ stosunków politycznych i społecznych w naszym kraju. Jest to praktyka przyjmowana z powszechną aprobatą, gdyż daje ona z jednej strony poczucie współuczestnictwa każdego obywatela w tworzeniu układów wewnętrznych naszej ojczyzny, a z drugiej strony powoduje zgodność najważniejszych decyzji z życzeniem zdecydowanej większości społeczeństwa. Jest jeszcze jeden aspekt konsultacji niezaprzeczalnie korzystny, mianowicie pogłębianie świadomości problemów państwa w szerokich warstwach społecznych.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#AndrzejBondarewski">Nowelizacja ustawy o radach narodowych, nad którą dziś debatujemy, została poprzedzona dyskusją społeczną, która w dużej mierze nadała obecny kształt projektowi ustawy.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#AndrzejBondarewski">Na II Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej I Sekretarz towarzysz Edward Gierek wystąpił z inicjatywą powołania komitetów kontroli społecznej. Uczestnicy konferencji uznali istnienie potrzeby, a także warunków społecznych dla doskonalenia systemu kontroli społecznej, która w Polsce sprawowana jest w szeregu instytucjach, organach społecznych i spółdzielczych, obejmuje wiele dziedzin życia, ale jest zbyt rozproszona i co najważniejsze nie dość skuteczna.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#AndrzejBondarewski">Kontrola społeczna jest atrybutem demokracji socjalistycznej. Cały system rad narodowych, samorządów mieszkańców, samorządów spółdzielczych i robotniczych oraz współudział w sprawach kraju związków zawodowych polega nie tylko na inicjowaniu, opiniowaniu lub uchwalaniu kierunków działania, lecz także na kontrolowaniu sposobu ich realizacji przez organy wykonawcze zarówno administracji państwowej, jak i gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#AndrzejBondarewski">Przy istnieniu rozwiniętych form współudziału społeczeństwa w zarządzaniu okazuje się, że we współczesnych warunkach narastania wielu nowych problemów społecznych i ekonomicznych należy dążyć do stałego doskonalenia systemu demokracji socjalistycznej, do wykorzystania rosnącej aktywności społecznej, włączenia coraz większej rzeszy ludzi pracy do współrządzenia, brania na siebie odpowiedzialności za otoczenie, stan środowiska swego miasta lub wsi.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#AndrzejBondarewski">Jakże wiele niekorzystnych zjawisk społecznych jest wynikiem braku reakcji na nie ze strony ludzi, którzy wcale tych zjawisk nie powodują. Mało tego, buntują się nawet przeciw ich występowaniu, lecz z pozoru stoją z boku, obojętnie. Równie wiele spraw dokuczliwych można byłoby z kolei zlikwidować i to zarówno na polu gospodarczym, jak i z zakresu spraw zarządzania, gdyby ludzie, którzy często sami powodują te kłopoty, nie oglądali się za siebie, a jeszcze częściej na tzw. górę, lecz przystąpili do rzetelnej pracy, do uczciwego myślenia kategoriami dalszymi niż wyłącznie własny interes. Istnieje więc konieczność poszerzania frontu wzajemnego obywatelskiego oddziaływania i współwychowywania w stosunku do spraw społecznych. Muszą jednak powstać pewne ramy, aby szeroki udział społeczeństwa w zarządzaniu swymi sprawami zyskał autentyczne możliwości wpływu na ich kształt, a postulaty ludzi nieobojętnych i zaangażowanych nie pozostały tylko pobożnym życzeniem. To sprawia, że projekt spotkał się z życzliwym przyjęciem w toku konsultacji ze strony tych, którzy wypowiadali się — co chcieliby widzieć i czego oczekiwać od nowo powstających komitetów kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#AndrzejBondarewski">Dobiega końca kampania wyborcza do samorządów mieszkańców. Na tysiącach zebrań w całej Polsce sąsiedzi z jednej ulicy lub osiedla radzą, w jaki sposób i przy pomocy jakich ludzi uczynić życie w miejscu zamieszkania łatwiejszym i lepszym. Odbywa się gospodarska dyskusja, w której niebagatelną tematykę stanowi sprawozdanie i ocena dotychczasowych organów samorządowych. Wnioski, które z tych dyskusji wypływają, nie nasuwają żadnych wątpliwości, że ludzi pragnących działać na rzecz swego środowiska nie brakuje. Ludzi, którzy chcą i poświęcają swój własny czas na sprawy społeczne, jest coraz więcej. Wielu z nich jednak twierdzi, że ich czas i zaangażowanie nie zawsze przynoszą konkretne i wymierne efekty. Jakże często dotychczasowy aktyw samorządu tłumaczy się przed mieszkańcami ilością protokołów i przekazanych administracji wniosków, nie może natomiast wykazać konkretnych efektów tej pracy. To są argumenty, że omawiany projekt ustawy jest potrzebny, a komitety kontroli społecznej są instytucją oczekiwaną.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#AndrzejBondarewski">Wiele głosów w konsultacji społecznej nad ustawą myliło komitety kontroli społecznej z instytucjami kontrolnymi w sensie ścisłym. Wiele osób upatrywało w komitetach panaceum na wszystkie bolączki naszego życia. My, posłowie, widzimy natomiast ich rolę jako kolejny etap rozwoju szkoły samorządności obywatelskiej, jako następną, znaczącą instytucję demokracji socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#AndrzejBondarewski">Dotychczasowa kontrola społeczna, mimo wielu jej kierunków, nie obejmowała pełnej tematyki problemów społecznych. Głównym jej przedmiotem był handel. Nie obejmowała też z równą intensywnością wszystkich miast i gmin. Szczególnie upośledzone pod tym względem były wsie. Stworzenie więc jednolitego systemu komitetów, których głównym zadaniem będzie inspiracja, koordynacja, ale także i tworzenie warunków rozwoju wszelkich form kontroli społecznej — jest chyba najbardziej trafnym rozwiązaniem, które powinno spowodować zanikanie tych białych plam na mapie, gdzie żaden z czynników społecznych i to czynników zewnętrznych, nie miał wglądu w sprawy często bardzo istotne dla mieszkańca danej jednostki administracyjnej.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#AndrzejBondarewski">W okresie, kiedy cały kraj sięga po wszelkie rezerwy produkcyjne, zaopatrzeniowe, kiedy jednocześnie obserwujemy nasilanie się niekorzystnych zjawisk typu nieprawidłowej dystrybucji surowców i towarów, nie najlepszej gospodarki zapasami, rola kontroli społecznej musi wzrosnąć, a wiele podobnych spraw wymaga pilnego i skutecznego likwidowania.</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#AndrzejBondarewski">Usytuowanie nowo powstających komitetów przy radach narodowych jest ważnym czynnikiem wzmacniającym podstawowe organy przedstawicielskie władzy państwowej. Powstanie nowy instrument umacniający więź rad narodowych ze społeczeństwem i bardziej konkretyzujący ich oddziaływanie na sprawy występujące w terenie.</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#AndrzejBondarewski">Zgodnie z ustawą o radach narodowych najbardziej wszechstronny zakres kontroli społecznej sprawowały same rady narodowe oraz ich komisje. Radzie narodowej podlegają w różnym zakresie zarówno jednostki podporządkowane, jak i jednostki nie podporządkowane. Usytuowanie więc komitetów jako organów nadzorowanych przez prezydium rady narodowej i realizujących zadania wytyczone przez radę narodową — należy uznać jako przedłużenie jej ramienia kontrolnego. Natomiast ścisłe współdziałanie komisji rad narodowych i komitetów powinno powodować bezkolizyjną współpracę podstawowych organów władzy z szeroko rozgałęzioną działalnością wielu organizacji, głęboko tkwiących w sprawach żywotnych dla obywateli na różnych odcinkach życia.</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#AndrzejBondarewski">Przyszłe komitety nie ograniczą inicjatywy własnej kontroli wykonywanej przez związki zawodowe, samorządy mieszkańców czy samorząd robotniczy. Uczynią ich kontrolę bardziej efektywną, bardziej skuteczną. Możliwości interwencyjne komitetów, ich powaga i operatywność powinny powodować, że wnioski pokontrolne nie będą zalegały w szufladach wielu instytucji, lecz wpłyną na poprawę ich nieprawidłowej działalności.</u>
          <u xml:id="u-15.13" who="#AndrzejBondarewski">Niezwykle też ważne jest, aby przyszłe komitety były kierowane przez ludzi, którzy wykonają powierzone im zadania w sposób możliwie najlepszy, aby rzecznik kontroli społecznej, jak to określił jeden z posłów w czasie dyskusji nad projektem ustawy, był człowiekiem godnym powszechnego zaufania, który nie zlekceważy żadnego wniosku obywatelskiego, żadnego sygnału o zjawiskach niekorzystnych, ani też krytyki obywatelskiej. Oczywiście, są to życzenia kierowane pod adresem rad narodowych wszystkich szczebli powołujących komitety kontroli społecznej i ich rzeczników. Są to jednak życzenia, bez wypełnienia których cały zamysł ustawy może pozostać martwy.</u>
          <u xml:id="u-15.14" who="#AndrzejBondarewski">Projekt ustawy ma charakter ramowy. Z natury rzeczy, tworząc zupełnie nową instytucję trudno jest przewidzieć wszystkie możliwe w życiu społeczeństwa sytuacje. Tworzy on warunki dla szerokiej inicjatywy aktywu społecznego, zapewnia partnerstwo obywatela patrzącego z troską na otaczające go zjawiska z tymi organami i instytucjami, które mają statutowy obowiązek działania na rzecz społeczeństwa. Praktyka wykaże, w jaki sposób zostaną zrealizowane nasze zamierzenia i cele ustawy, w jaki sposób ta nowa instytucja wpłynie na realną poprawę jakości naszego życia.</u>
          <u xml:id="u-15.15" who="#AndrzejBondarewski">Nie należy oczekiwać natychmiastowego usunięcia różnych niedomogów gospodarczych czy problemów, z którymi spotykamy się na wielu płaszczyznach. Oczekujemy, że działalność komitetów kontroli społecznej będzie sprzyjać wzrostowi szeroko pojętej gospodarności, zdecydowanemu zmniejszeniu marnotrawstwa surowców, podniesieniu choćby o pewien procent jakości produkcji. Wtedy będzie można uznać, że oręż, jaki daje projekt ustawy, został wykorzystany prawidłowo.</u>
          <u xml:id="u-15.16" who="#AndrzejBondarewski">Szerokie zaangażowanie społeczeństwa w sprawy kraju i równie szeroki obszar działania komitetów kontroli, objęcie tym działaniem szczególnie takich zagadnień, jak praca przedsiębiorstw, jakość artykułów rynkowych i ich asortyment, prawidłowość gospodarowania ziemią, budownictwo mieszkaniowe i gospodarka komunalna — to przecież sprawy, które muszą obchodzić każdego i przez pryzmat których obywatel patrzy i ocenia funkcjonowanie całego systemu władzy i państwa.</u>
          <u xml:id="u-15.17" who="#AndrzejBondarewski">Stronnictwo Demokratyczne na XI Kongresie wytyczyło sobie podstawowe trzy kierunki działania. Jednym z nich jest pogłębianie demokracji socjalistycznej. Realizacja zasad demokracji społeczno-ekonomicznej, polegającej przecież na sprawiedliwym podziale dochodu narodowego, łączy się nierozerwalnie z prawidłowym i intensywnym wzrostem tego dochodu. Ludowładztwo, to rzeczywisty wpływ szerokich warstw społecznych na wszystko to, co dotyczy warunków życia kraju. Projekt ustawy ma na celu między innymi te funkcje, które powodują zwiększenie udziału mas w zarządzaniu krajem, jest więc istotnym elementem postępu w zakresie umacniania więzi między władzą a obywatelem. Mając zaszczyt prezentowania poglądów i występowania w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, wyrażam szerokie poparcie dla projektu ustawy ze strony nie tylko posłów, ale i ogółu członków naszego Stronnictwa. Klub Poselski SD będzie głosował za przyjęciem ustawy uważając, że stanie się ona kolejnym instrumentem prawnym dla dalszego realizowania tych założeń politycznych, które uczynią z organów samorządowych i społecznych autentycznych gospodarzy działających dla dobra swoich środowisk i całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-15.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#StanisławGucwa">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 14.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 do godz. 14 min. 5.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#HalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Zofia Ciszczoń.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#ZofiaCiszczoń">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! W coraz większym zakresie utrwala się w naszym kraju praktyka poddawania społecznej konsultacji projektów ważnych dla państwa i społeczeństwa aktów prawnych oraz decyzji społeczno-gospodarczych. Takim przykładem była ostatnio przeprowadzona konsultacja nad propozycją powołania komitetów kontroli społecznej. Wszystkie środowiska zawodowo-społeczne, szeroki aktyw związkowy, społeczny i gospodarczy włączył się do dyskusji, której efektem była duża liczba wniosków, opinii, a także bardzo konkretnych uwag do przedstawionych projektów ustawy oraz uchwały Rady Państwa. Świadczy to wymownie o żywym społecznym zainteresowaniu dyskutowanymi sprawami, a także o dużych nadziejach związanych z powołaniem i funkcjonowaniem komitetów kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#ZofiaCiszczoń">W moim zakładzie pracy, podobnie chyba jak i w innych, wiele miejsca w dyskusji poświęca się udziałowi załóg pracowniczych w sprawowaniu kontroli społecznej, szczególnie zaś w ujawnianiu i eliminowaniu źródeł negatywnych zjawisk. Nie był to temat przypadkowo ogniskujący uwagę pracowników i aktywu zakładowego. Dobrze przecież wiemy, jak wiele mamy w naszym życiu społecznym i gospodarczym przykładów solidnej, uczciwej pracy i właściwych postaw obywatelskich. Świadczą o tym dotychczasowe osiągnięcia naszego kraju — jego wygląd, potencjał gospodarczy, poziom życia jego mieszkańców oraz pozycja w świecie. Wiemy też jednak, że obok takich właśnie postaw i zjawisk stykamy się niejednokrotnie w życiu z prze jawami nieuczciwości, niegospodarności, braku poczucia obowiązku, niewłaściwego stosunku do mienia społecznego i innymi społecznie niekorzystnymi zjawiskami. Są one wprawdzie marginesowe, ale przecież wpływają na tempo przeobrażeń społecznych i gospodarczych. Jakże trafnie problem ten określił I Sekretarz KC to w. Edward Gierek: „Moglibyśmy znacznie przyśpieszyć rozwój wielu dziedzin naszej gospodarki, moglibyśmy znaleźć dodatkowe środki na oświatę, kulturę, służbę zdrowia i inne ważne sprawy społeczne, gdyby udało się nam zmniejszyć straty powodowane przez niedbalstwo, przez marnotrawstwo czasu, surowców, maszyn i pieniędzy, przez korupcję i alkoholizm”. Dotychczasowe przeciwdziałania tym zjawiskom, głównie przez zawodowe organy oraz rozwijane szczególnie w ostatnich latach społeczne formy kontrola, są jednak nadal mało skuteczne. Wynika to z jednej strony ze złożoności i różnorodnej specyfiki negatywnych zjawisk życia społeczno-gospodarczego, których wykrycie, a tym bardziej eliminowanie, nawet przez wyspecjalizowane organy kontroli państwowej, jest często bardzo utrudnione. Nie są też należycie pożytkowane wysiłki wszystkich funkcjonujących dotychczas form czy też grup kontrolnych, które sterowane przez różne ośrodki dyspozycyjne nie zawsze pracują systematycznie i często pomijają różne obszary życia wymagające społecznej kontroli.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#ZofiaCiszczoń">Nierzadkie są przecież przypadki, że w stosunkowo krótkim czasie dana placówka handlowa czy usługowa „przeżywa” dosłowny najazd kontroli społecznych, podczas gdy w innych w ogóle nie podejmuje się podobnych działań, co oczywiście może sprzyjać powstawaniu lub utrzymywaniu się różnego rodzaju nieprawidłowości. Brak koordynacji w istotny sposób wpływa więc na efektywność kontroli, a jednocześnie wiąże się z niedostateczną kompetencją i uprawnieniami w zakresie realizacji zaleceń pokontrolnych oraz instytucjonalnej formy przekazywania spraw „wyżej” przez poszczególne organy kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#ZofiaCiszczoń">Powołanie przez rady narodowe komitetów kontroli społecznej, jako organów inspirujących i ukierunkowujących działalność wszystkich istniejących form kontroli społecznej oraz posiadających zdolność egzekwowania zaleceń pokontrolnych, pozwoli eliminować niedociągnięcia w funkcjonowaniu organów kontroli społecznej i wydatniej podnieść skuteczność ich działania. Takie oczekiwania spowodowały, że zapowiedziana na II Krajowej Konferencji PZPR idea powołania komitetów kontroli społecznej spotkała się z aprobatą we wszystkich środowiskach społeczno-zawodowych naszego województwa. Toczące się na ten temat dyskusje są bardzo emocjonalne i obejmują nie tylko i nie tyle sam projekt, co przede wszystkim szeroko pojęte zagadnienie funkcjonowania całego systemu kontroli, a w tym kontroli społecznej. Zwraca się przy tym uwagę na fakt, że funkcjonujące obecnie formy krytycznego zainteresowania sprawami społeczno-gospodarczymi nie oddziałują jeszcze w wystarczającym stopniu na skuteczność krytyki oraz twórcze na nią reagowanie. Bywa i tak, że sprawa kończy się na napiętnowaniu danego zjawiska bez wyciągnięcia odpowiednich wniosków, mających eliminować jego przyczyny czy też następstwa. Dobrze więc, że obowiązkiem nowo powstających komitetów kontroli społecznej będzie między innymi czuwanie nad właściwym reagowaniem zainteresowanych jednostek na krytykę społeczną oraz nad realizacją wniosków pokontrolnych formułowanych przez różne ogniwa.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#ZofiaCiszczoń">Wysoki Sejmie! Jestem pracownicą zakładów przemysłu wełnianego, produkujących szeroki asortyment tkanin wełnianych i wełnopodobnych z przeznaczeniem na rynek krajowy i eksport. Realizacji zadań produkcyjnych towarzyszą społeczne przedsięwzięcia, aby mimo występujących okresowo trudności zaopatrzeniowych w surowce i materiały pomocnicze produkować coraz lepsze, wyższej jakości tkaniny, by lepiej i bardziej gospodarnie wykorzystywać środki produkcji i czas pracy. Do tradycji weszły już społeczne przeglądy stanu i struktury zatrudnienia, gospodarki materiałowej, społeczne przeglądy warunków pracy i warunków socjalnych. Duża grupa naszego aktywu związkowego i partyjnego stale uczestniczy w różnych formach i organach realizujących działalność społeczną o charakterze kontrolnym, np. w zespołach specjalistycznych powoływanych na sesji konferencji samorządu robotniczego, które czuwają nad dalszą poprawą efektywności naszego gospodarowania. Mamy wiele produkcyjnych efektów takiej działalności. Mamy także widoczne osiągnięcia w zakresie poprawy warunków pracy, a szczególnie zmniejszenia stopnia toksyczności, zapylania, hałasu, uciążliwości prac na wielu stanowiskach.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#ZofiaCiszczoń">Dzięki prowadzonym od lat społecznym przeglądom stanu warunków socjalnych i warunków bytowych załogi, a także pełnej realizacji precyzowanych przez społeczne komisje wniosków — możemy dziś mówić, że mimo iż pracujemy w starym, bo liczącym 130 lat zakładzie, załoga każdego oddziału produkcyjnego ma pokój śniadaniowy, pokój higieniczny, szatnie i natryski. Każdy pracownik naszego przedsiębiorstwa ma możliwość korzystania z szerokiego zakresu usług służby zdrowia, z przyzakładowego żywienia zbiorowego i kiosków zakładowych.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#ZofiaCiszczoń">Zdajemy sobie jednak sprawę z tego, że ludziom związanym z przedsiębiorstwem, często przywykłym do tego co ich otacza — trudniej jest dostrzec występujące negatywy, a nierzadko także i egzekwować ich usuwanie. Dlatego też my, włókniarki bielskie, popieramy projekt powołania do życia kontrolnego organu społecznego, wyposażonego w tak szerokie kompetencje i uprawnienia oraz możliwość współpracy z organami kontroli państwowej. Umiejscowienie komitetu przy radach narodowych podniesie jego rangę społeczną oraz przyczyni się do umocnienia roli i znaczenia kontroli społecznej na terenie działania właściwej rady narodowej. Jednocześnie pozwoli na umacnianie rangi samych rad narodowych, ich funkcji kontrolnej i samorządowej. Wierzymy, że wejście w życie ustawy o powołaniu komitetów kontroli społecznej będzie oznaczało skuteczniejszą walkę z wszelkimi nieprawidłowościami, przejawami zła, marnotrawstwa materiałów i czasu zarówno w skali całego kraju, jak i w skali poszczególnych zakładów, gmin i osiedli. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Zbigniew Czajkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#ZbigniewCzajkowski">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Sejm na dzisiejszym posiedzeniu plenarnym ma uchwalić ustawę powołującą komitety kontroli społecznej. Jest to nowa forma społecznej kontroli o znacznie szerszym, ogólnonarodowym charakterze, mająca wpłynąć na podniesienie efektywności gospodarowania, przeciwstawić się bardziej skutecznie niegospodarności i marnotrawstwu, wzmocnić dyscyplinę społeczną.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#ZbigniewCzajkowski">Zanim przejdę do meritum sprawy i ustosunkuję się w imieniu Koła Poselskiego „Pax” do projektu ustawy, chciałbym zwrócić uwagę na samą metodę wprowadzania w życie nowych, pogłębiających demokrację socjalistyczną form rządzenia i układania się stosunków między władzą a społeczeństwem właśnie poprzez konsultacje społeczne, poprzedzające wydanie aktu ustawodawczego.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#ZbigniewCzajkowski">Słuszna w swojej zasadzie idea konsultacji nie jest — jak wiemy z doświadczenia — sprawą prostą i łatwą i rzeczywiste jej przeprowadzenie napotykało poprzednio trudności i opory. W tym wypadku — a mówię już o konsultacjach w sprawie projektu ustawy o komitetach kontroli społecznej, poprzedzających dzisiejszą debatę sejmową — były one przeprowadzone znacznie lepiej i są przykładem bardziej instruktywnym i bliższym samej idei. Mówię o tym w oparciu o konsultacje poselskie moje i mych kolegów z Koła Poselskiego „Pax”, rozpoczynające się często od dość krytycznego nastawienia wyborców i uczestników spotkań do nowej formy kontroli społecznej. Słusznie dyskutanci wnosili zastrzeżenia, aby „nie dodawać” do istniejących już różnych organów kontroli społecznej, nie zawsze dobrze i skutecznie wywiązujących się ze swych zadań i obowiązków, jeszcze jednego „papierowego” jak mówiono, organu. Dopiero w trakcie konsultacji pogłębiało się przekonanie, że proponowana forma ogólnonarodowej kontroli społecznej, związana z radami narodowymi, odpowiednio reprezentatywna społecznie i wyposażona w skuteczne środki działania może być celowa i potrzebna. W tym sensie konsultacje społeczne odegrały określoną rolę społeczno-polityczną i wychowawczą.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#ZbigniewCzajkowski">Wysoki Sejmie! W trosce o odpowiedni autorytet komitetów kontroli społecznej, aby mogły one wykazać się faktyczną działalnością, trzeba moim zdaniem zwrócić szczególną uwagę na parę zwłaszcza zagadnień.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#ZbigniewCzajkowski">1. Skład osobowy komitetów. Uznana prawda, że o skuteczności działania decydują przede wszystkim ludzie w tym wypadku nabiera specjalnego znaczenia. Chodzi o to, aby w skład komitetów kontroli społecznej wchodzili ludzie wyróżniający się zarówno autorytetem społeczno-politycznym, ofiarnością i zaangażowaniem społecznym, ludzie fachowi, obeznani bezpośrednio z problemami życia, a zwłaszcza z tymi mankamentami, z którymi przyjdzie im walczyć, jak też — a nawet może przede wszystkim — wysokimi osobistymi walorami ideowo-moralnymi, uznanymi społecznie. Należy bowiem pamiętać, że zanim komitety zaczną działać, same zostaną poddane określonej formie „prekontroli” społecznej i publicznej, przede wszystkim z punktu widzenia oceny nie tylko fachowości członków, ile ich postawy społeczno-moralnej, uczciwości i bezinteresowności.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#ZbigniewCzajkowski">2. Reprezentatywność składu. Skład komitetów kontroli społecznej powinien odzwierciedlać przekrój społeczno-polityczny i zawodowy społeczeństwa. Powinni więc do komitetów wchodzić przedstawiciele różnych organizacji i instytucji, zawodów i warstw społecznych, a przede wszystkim tych organizacji, które mają uprawnienia kontroli społecznej, jak np. organy samorządu mieszkańców, związków zawodowych itp. Komitety kontroli społecznej powinny odzwierciedlać, naturalnie w odpowiednich do swego charakteru proporcjach — ogólnonarodowy charakter Frontu Jedności Narodu, służąc tym samym umacnianiu jedności ideowo-moralnej i politycznej naszego społeczeństwa i ludowego państwa. W tym znaczeniu rozumiem, że będą uczestniczyć w pracach komitetów także działacze społeczni ruchu społecznie postępowego „Pax”.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#ZbigniewCzajkowski">3. Sposób działania. Zadania i metody pracy komitetów zostały dość jasno przedstawione w projekcie uchwały Rady Państwa, co nie oznacza, że praktyka a raczej „wygoda” życia nie może wywierać nacisku na pewne modyfikacje w sposobach działalności komitetów. Wydaje mi się, że szczególnie troskliwie trzeba przestrzegać sformułowanego w projekcie uchwały zadania komitetów, które mówi, że „nie są one powołane do zmiany zadań i ograniczania samodzielności działających dotychczas ogniw kontroli społecznej, natomiast powinny im wytyczać podstawowe kierunki i metody działania w celu zintegrowania przedsięwzięć podejmowanych w ramach kontroli społecznej, nastawiać się na dolegliwości szczególnie odczuwalne na danym terenie oraz udzielać pomocy przy egzekwowaniu słusznych zaleceń pokontrolnych”.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#ZbigniewCzajkowski">Komitety nie mogą się uwikłać w sprawy drobne załatwiania skarg i zażaleń, jakie są przedmiotem powołanych w tym celu i istniejących organów i instytucji kontrolnych, nie mogą ugrzęznąć w biurokratycznych „wyjaśnianiach”, „odwołaniach” i różnego typu administracyjnych formach kontroli i nadzoru. Nie zwalnia to komitetów od dokonywania — gdy uznają to za słuszne — bezpośredniej kontroli dzięki powołanym do tego celu komisjom do specjalnych zadań. Oczekuje się więc, że komitety nie uwikłane w załatwianie mnogości poszczególnych przypadków kontrolnych będą mogły podjąć głębszą analizę określonych negatywnych zjawisk społecznych i zasugerować odpowiednim władzom skuteczniejsze metody ich przezwyciężania. Przykładowo — jeśli alkoholizm jest zjawiskiem na danym terenie szczególnie jaskrawo występującym, to komitet kontroli społecznej powinien zbadać źródła tego zjawiska i zasugerować poczynania odpowiednim komórkom administracji państwowej czy organizacjom społecznym. Wymieniłem alkoholizm, ponieważ jest to akurat problem aktualny nie tylko z uwagi na wielce szkodliwy i rozległy charakter tego zjawiska, ale także ze względu na to, że ustawa antyalkoholowa nagminnie nie jest respektowana, jej podstawowe przepisy dotyczące sprzedaży alkoholu są po prostu ignorowane, a wobec tych, którzy je łamią nie wyciąga się właściwych konsekwencji. Dobrze, że na ten temat zostało przerwane milczenie. Należy teraz oczekiwać skuteczniejszego działania, do czego predysponowane powinny być właśnie komitety kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#ZbigniewCzajkowski">4. Kontrola społeczna uchwał. Komitety działające przy radach narodowych różnych szczebli powinny szczególnie uważnie i w oparciu o pogłębioną analizę zbadać skutki społeczne podejmowanych przez rady uchwał, a także wydawanych przez nie rozporządzeń i przepisów wykonawczych. Żadna rada narodowa nie może stać na stanowisku, że wszystkie jej uchwały przynoszą zamierzone dobre skutki. Część uchwał i rozporządzeń dezaktualizuje się, część zaś wymaga zmiany, a nawet uchylenia. Komitety poddając okresowej rocznej lub półrocznej analizie i ocenie uchwały i rozporządzenia, powinny oceniać w interesie dobra państwowego i obywateli — czy przynoszą one korzyści, czy są społecznie potrzebne.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#ZbigniewCzajkowski">5. Problemy ideowo-wychowawcze. Zadań komitetów nie należy widzieć tylko i wyłącznie w ich charakterze kontrolnym. Słusznie bowiem ktoś powiedział, że „jakości nie da się wykontrolować, lecz należy ją wytworzyć”. Dlatego ważną funkcją każdej formy kontroli społecznej jest jej działanie wychowawcze, rozwijające współodpowiedzialność społeczną i obywatelską. Kontrola społeczna powinna wyrabiać w każdym obywatelu i społeczeństwie poczucie odpowiedzialności za sumienność i rzetelność wykonywanej pracy, za właściwy stosunek do innych ludzi, za odpowiednią osobistą postawę społeczno-moralną. Należy więc rozwijać w działalności komitetów kontroli społecznej także i funkcje wychowawcze i profilaktyczne, umożliwiające zastosowanie w praktyce życia społecznego tak zwanej kontroli uprzedniej, zapobiegającej powstawaniu szkodliwych zjawisk i plag społecznych. Chcąc bowiem skutecznie przeciwstawiać się złu, trzeba nie tylko je zwalczać, ale także uczyć i instruować, jak go unikać.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#ZbigniewCzajkowski">Wysoki Sejmie! Problem kontroli społecznej nie ogranicza się więc tylko do skuteczniejszej walki z czymś, czyli z negatywnymi zjawiskami dotyczącymi jakości życia, ale także inspiruje i stwarza przesłanki do walki o coś, o wyższy poziom ideowo-moralny społeczeństwa, o jego bardziej świadome i zaangażowane uczestnictwo w życiu publicznym.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#ZbigniewCzajkowski">W tym aspekcie z całą ostrością i wyrazistością uwypukla się prawda, że nie można odrywać postępu społeczno-gospodarczego i technicznego od postępu moralnego, że między tymi pojęciami musi panować harmonia i ład wewnętrzny, konstytuujący osobowość człowieka, a także w skali społecznej — kulturę narodu.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#ZbigniewCzajkowski">Dynamicznemu rozwojowi ekonomiczno-technicznemu, widocznemu i odczuwalnemu w wielu dziedzinach naszej gospodarki, nie towarzyszy, niestety, niezbędny wzrost poziomu moralności społecznej. Z kolei występujące zjawiska ujemne, jak marnotrawstwo, bumelanctwo, nieobowiązkowość w pracy, zjawiska będące wynikiem niedostatecznej świadomości obywatelskiej, a często też braku kultury społecznej i moralnej, wpływają hamująco na wykonywanie zadań i planów społeczno-gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#ZbigniewCzajkowski">Różne są przyczyny i źródła tych zjawisk ujemnych. Byłoby jednak błędem i nieprawdą utożsamiać je z przyrodzonymi cechami Polaków, gdyż równie wiele, a na pewno więcej mamy przykładów rzetelnej pracy naszego narodu, jego ofiarności i poświęceń. Bez tych przymiotów moralnych nie potrafilibyśmy dźwignąć kraju z ruin, rozbudować w nim przemysłu i górnictwa, uruchomić wielu nowych dziedzin gospodarczych. Samokrytyczna ocena braków i niedociągnięć czy to w systemie organizacji pracy, czy też w jakości wykonawstwa jest dowodem, że moglibyśmy osiągnąć znacznie lepsze rezultaty, że wiele rezerw społecznych zostało jeszcze nie wykorzystanych lub po prostu zmarnowanych. Hasło „Polak potrafi” nie jest czczym sloganem propagandowym, ale odzwierciedleniem naszych potencjalnych możliwości tkwiących w naszym społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#ZbigniewCzajkowski">Pytania: jak wyzwolić te możliwości, co uczynić, aby ludzie pracowali lepiej i rzetelniej, co należy przedsięwziąć, aby praca dawała ludziom autentyczną satysfakcję ekonomiczną i moralną — nurtują od dawna i są przedmiotem głębokiej troski zarówno władzy, jak i społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#ZbigniewCzajkowski">Zdaję sobie sprawę, że nie da się znaleźć na nie remedium w jednej ustawie, ani nawet w szeregu słusznych w swej intencji przepisów i rozporządzeń. Podejmowane w tej sprawie inicjatywy społeczne, jeśli nie pozyskają zaufania obywateli, pozostaną tylko jaśniejszym wspomnieniem i przykładem protestu przeciwko ujemnym zjawiskom w naszym życiu. Dlatego słuszną ideę komitetów kontroli społecznej, aby stała się skutecznym narzędziem szeroko pojętej kontroli społecznej, a także szkołą wychowania społecznego i moralnego, należy poprzeć szerokim współdziałaniem wszystkich sił patriotycznych w naszym kraju, skupionych we Froncie Jedności Narodu.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#ZbigniewCzajkowski">Wysoki Sejmie! Ruch społecznie postępowy „Pax”, zrzeszając katolików świeckich, a także ludzie wierzący w Polsce Ludowej znajdują w zamiarach i celach ustawodawczych, powołujących komitety kontroli społecznej odpowiedzi na pilne zapotrzebowanie społeczno-moralne naszego społeczeństwa. Wielokrotnie też podkreślaliśmy i dawaliśmy wyraz w swych publicznych wystąpieniach, że ludzie wierzący, kierujący się chrześcijańską inspiracją światopoglądową powinni wykazywać się specjalnie aktywną postawą w stosunku do wszystkich problemów społeczno-ekonomicznych, występujących w procesie rozwoju budownictwa socjalistycznego i socjalistycznej demokracji. Prowadziliśmy też swego czasu akcję „odnowy moralnej”, wymierzoną przeciw marnotrawstwu, bumelanctwu, alkoholizmowi i postawie konsumpcyjno-egoistycznej, uzyskując zrozumienie i wsparcie szerokiego ogółu społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#ZbigniewCzajkowski">Moralność i etyka światopoglądu chrześcijańskiego zobowiązuje do zdecydowanej negatywnej oceny i zwalczania nieposzanowania własności społecznej i plag społecznych. Nie może być mowy o osiągnięciu właściwego poziomu ekonomicznego i o poprawie jakości życia w żadnym kraju i w żadnym społeczeństwie, w którym nadużycia i lekceważenie gospodarności nie są bezwzględnie piętnowane przez opinię publiczną. Pod tym względem musi panować odpowiednia harmonia między postępem ekonomiczno-technicznym a moralnym.</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#ZbigniewCzajkowski">W ciągu ostatnich miesięcy słyszeliśmy w najbardziej miarodajnych dla katolików wypowiedziach duszpasterskich ks. Kardynała Prymasa, że kościół w Polsce, pełniąc swą zbawczą dla ludzi wierzących misję, z całą konsekwencją swym oddziaływaniem społecznym zwalcza bumelanctwo, alkoholizm i marnotrawstwo mienia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-20.19" who="#ZbigniewCzajkowski">Wezwania ks. Kardynała Prymasa znajdują swe szerokie odbicie w naukach innych biskupów i w kazaniach głoszonych przez duchowieństwo, wpajanych ludziom wierzącym w trosce o dobro ojczyzny. Głos ten współbrzmi z wezwaniami władzy ludowej i patriotycznych i socjalistycznych sił naszego narodu, stwarzając na tej najszerszej ogólnonarodowej platformie obowiązków i powinności społeczno-moralnych realne przesłanki współdziałania ze sobą państwa i kościoła, ludzi wierzących i niewierzących. Jest to wyraz jedności ideowo-moralnej naszego narodu i socjalistycznego państwa, jedności, której patriotyczną wykładnię dał Edward Gierek mówiąc: „W pracy dla Polski, dla jej rozwoju i pomyślności jednoczy się cały nasz naród”. Przypominam to zdanie bez żadnego komentarza. Komentarzem bowiem jest sama rzeczywistość naszego pluralistycznego światopoglądowo narodu, są pilne potrzeby i zadania socjalistycznego państwa, są wreszcie obowiązki i powinności samych obywateli.</u>
          <u xml:id="u-20.20" who="#ZbigniewCzajkowski">Wysoki Sejmie! Koło Poselskie „Pax”, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, docenia sens i społeczne znaczenie powołania komitetów kontroli społecznej. Dostrzegamy w nich szansę wspólnego wykorzystania inicjatywy władzy administracyjnej i inicjatywy społecznej obywateli, wszystkich sił społecznych, którym dobro Polski Ludowej leży na sercu, aby skuteczniej niż dotychczas zwalczać ujemne zjawiska, osłabiające jakość życia, a także, aby w tej samej trosce działać skuteczniej na polu pracy wychowawczej, podnoszącej świadomość ideowo-moralną społeczeństwa. W takim sensie i duchu ustawy posłowie Koła Poselskiego „Pax” będą głosować za jej przyjęciem przez Sejm PRL.</u>
          <u xml:id="u-20.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Barbara Dębicka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#BarbaraDębicka">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Kontrola społeczna jest jedną z podstawowych form uczestnictwa ludzi pracy we współrządzeniu krajem, regionem, miastem, gminą czy zakładem pracy, to jeden z fundamentów demokracji socjalistycznej, a zwłaszcza demokracji bezpośredniej. Znaczenie kontroli społecznej podkreślają akty prawne i polityczne najwyższej rangi. Problem ten skupił w ostatnim okresie uwagę społeczeństwa w związku z przeprowadzoną konsultacją w sprawie powołania komitetów kontroli społecznej. Poddane pod dyskusję projekty dokumentów dotyczących zasad powoływania i funkcjonowania tych komitetów spotkały się z dużym zainteresowaniem i aprobatą społeczeństwa. Konsultacja unaoczniła jednocześnie aktualność wytycznej zawartej w uchwale VII Zjazdu PZPR, która stwierdza, że: „System kontroli państwowej i społecznej powinien lepiej niż dotychczas służyć przezwyciężaniu niedostatków istniejących w różnych dziedzinach naszego życia”.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#BarbaraDębicka">Szybkie usuwanie tych niedostatków jest oczywiście uzależnione od szeregu uwarunkowań, wśród których istotne znaczenie ima konsekwentna realizacja zadań wynikających z programu rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Skuteczna kontrola społeczna może jednak przyśpieszać usuwanie wielu trudności i niedomagań czy wręcz zapobiegać ich powstawaniu. Stąd tak dużą uwagę przywiązujemy do dalszego rozwijania różnorodnych form tej kontroli, podnoszenia jej poziomu i skuteczności.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#BarbaraDębicka">Przemawiający przede mną posłowie wskazywali, że zakres kontroli społecznej jest obecnie niezwykle szeroki i obejmuje praktycznie wszystkie dziedziny życia. Podlegają jej organy władzy państwowej i administracji terenowej oraz gospodarczej, a także instytucje szeroko pojętej obsługi ludności. Podzielam ich pogląd, że formy tej kontroli są i muszą być bardzo różne, muszą być dostosowane do charakteru kontrolowanej placówki czy dziedziny życia.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#BarbaraDębicka">Ważną rolę w całym systemie kontroli społecznej odgrywają komitety samorządu mieszkańców w miastach, będące społeczną i powszechną reprezentacją ludności poszczególnych osiedli i regionów miejskich wobec rad narodowych, a jednocześnie ogniwami Frontu Jedności Narodu. Komitety samorządu mieszkańców obejmują działalnością kontrolną różne dziedziny życia, ważne dla zaspokajania potrzeb mieszkańców danego terenu. Trzeba wyraźnie stwierdzić, że w wyniku tej działalności można było usunąć szereg dolegliwości, usprawnić tryb załatwiania różnych spraw, rozwiązać wiele problemów nurtujących środowiska osiedlowe.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#BarbaraDębicka">W niektórych dziedzinach istnieje jednak potrzeba nasilenia działalności kontrolnej, również ze strony samorządu mieszkańców. Mam tu na uwadze przede wszystkim pracę placówek handlowych i usługowych. Oczywiście, kontrola społeczna w tym zakresie prowadzona jest głównie przez związki zawodowe, ale komitety samorządów mieszkańców mogłyby w większym niż dotychczas stopniu brać w niej udział. Ich potencjalne możliwości w tej dziedzinie ujawniły się już w wielu działaniach kontrolnych, podejmowanych przez pracowników Państwowej Inspekcji Handlowej, przedstawicieli prokuratury, urzędów miejskich czy też NIK, w których brali udział także przedstawiciele samorządu mieszkańców. Objęto kontrolą tysiące placówek handlowych, usługowych oraz innych. Działania takie przyczyniały się do ograniczenia i likwidacji wielu nadużyć, przejawów spekulacji, a równocześnie do poprawy dystrybucji, zasad sprzedaży towarów, obsługi kupujących, a także organizacji sprzedaży przez dostosowanie godzin pracy handlu do potrzeb mieszkańców itp. Oczywiście, żadna kontrola zarówno państwowa, jak i społeczna nie jest w stanie w sposób zasadniczy wpłynąć, na przykład, na zwiększenie podaży przejściowo deficytowych towarów. Jednakże systematyczny, powszechny i planowy charakter działań kontrolnych będzie wpływać na łagodzenie tych trudności.</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#BarbaraDębicka">Podzielam więc te opinie wyrażone w czasie konsultacji, które.zmierzały do wyposażenia samorządów mieszkańców w szersze uprawnienia kontrolne, dające możliwość pełniejszej ochrony praw konsumenta. Jest jednak konieczne, aby tego rodzaju kontrole prowadzone były w uzgodnieniu lub z upoważnienia rad narodowych wspólnie z kontrolerami związków zawodowych, organizacji spółdzielczych lub przedstawicielami organów kontroli państwowej.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#BarbaraDębicka">Duże znaczenie ma też kontrola społeczna w odniesieniu do gospodarki mieszkaniowej. Dotyczy ona takich spraw, jak remonty kapitalne i bieżące, usługi lokatorskie, konserwacja i eksploatacja zasobów mieszkaniowych czy też estetyka i czystość w budynkach i terenach osiedlowych. Występujące jeszcze niedociągnięcia w tym zakresie wywołują szereg często uzasadnionych skarg i zażaleń ze strony mieszkańców. Społeczny nadzór i kontrola powinny pomagać w usuwaniu tego typu niedociągnięć, zaniedbań, niegospodarności. Chodzi tu szczególnie o te braki, które powstają z przyczyn subiektywnych, a więc z czyjegoś niedbalstwa, nieobowiązkowości, braku właściwego stosunku do mienia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#BarbaraDębicka">Wskazałam tylko na dwa moim zdaniem bardzo istotne obszary spraw, wokół których skupia się działalność wielu ogniw kontroli, w tym również samorządu mieszkańców. Uważam, że proponowane w projekcie ustawy powołanie komitetów kontroli społecznej, określone dla nich zadania koordynacji działalności poszczególnych organów kontroli społecznej, a więc i samorządów mieszkańców, stworzy warunki dla jej intensyfikacji i dalszego doskonalenia. Komitety te będą mogły lepiej ukierunkować działalność kontrolną i zespalać pracę poszczególnych ogniw kontroli społecznej w sprawnie działający system, a jednocześnie uruchamiać istniejące, niemałe nadal rezerwy inicjatywy w zakresie kontroli społecznej. Ważne jest i to, że nie zastępując i nie wyręczając żadnego z ogniw kontroli, będą mogły upowszechniać i uogólniać ich najlepsze doświadczenia.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#BarbaraDębicka">Istotną zwłaszcza rolę powinny spełniać komitety kontroli społecznej w czuwaniu nad właściwym reagowaniem przez różne ogniwa administracji — w tym także administracji spółdzielczości mieszkaniowej — na krytykę oraz przyczynić się do skuteczności w egzekwowaniu terminowej i prawidłowej realizacji wniosków pokontrolnych. Pozwoli to szybciej usuwać wiele nieraz może drobnych, ale i dokuczliwych dolegliwości codziennego życia.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#BarbaraDębicka">Na zakończenie chciałam podzielić się jeszcze dwiema uwagami. Pierwsza z nich dotyczy właściwego kształtowania składu poszczególnych komitetów kontroli społecznej. Powinni znaleźć się w nich ludzie z pasją społecznego działania, cieszący się szacunkiem i autorytetem w swoim środowisku, posiadający duży zasób doświadczenia życiowego i wrażliwość na sprawy ludzkie. Na potrzebę doboru takich właśnie ludzi wielokrotnie wskazywano na spotkaniach konsultacyjnych. Wyrażano pogląd, że chociaż są to kontrolerzy społeczni, to jednak dysponujący dość skutecznymi środkami oddziaływania, działającymi często równie skutecznie jak środki administracyjne i karne.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#BarbaraDębicka">I druga uwaga. Celem kontroli społecznej w jeszcze większym zakresie powinno być przeciwdziałanie możliwościom powstawania określonych niedomagań, a nie tylko uruchamianie niezbędnych środków dla usuwania już istniejących. Musi być to więc w szerszym stopniu także działalność profilaktyczna i wychowawcza. Równolegle z taką działalnością należałoby dalej rozwijać formy oraz doskonalić sposoby satysfakcjonowania ludzi dobrze pracujących, wskazywać na źródła sukcesów odnoszonych w pracy zawodowej i działalności społecznej, dostrzegać osiągnięcia i ich twórców, pomagać im, upowszechniać ich dorobek.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#BarbaraDębicka">W hierarchii wartości cenionych przez ludzi pracy satysfakcja z sukcesu, z udziału w dobrej, efektywnej pracy zajmuje bardzo wysokie miejsce. Dlatego też wszystkie ogniwa samorządowe, związki zawodowe, samorządy mieszkańców, a także instancje i organizacje partyjne powinny w swej działalności jeszcze mocniej uwzględniać ten element. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisław Kowalczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#StanisławKowalczyk">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Główną przesłanką jedności narodu jest polityka partii i państwa, wychodząca na spotkanie potrzebom kraju i aspiracjom ludzi pracy, odpowiadająca żywotnym racjom narodowym i społecznym. Nieodłączną zasadą tej polityki jest socjalistyczna demokracja, zapewniająca szerokie uczestnictwo ludzi pracy w sprawowaniu władzy i współgospodarowaniu krajem, pełną realność i realizację praw ekonomicznych, społecznych i politycznych.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#StanisławKowalczyk">Socjalizm stworzył w Polsce optymalne warunki rozwoju prawdziwej demokracji. Sprawowanie przez masy pracujące władzy w państwie zapewnia działalność partii politycznych, organizacji społecznych oraz bogaty system organów przedstawicielskich i samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#StanisławKowalczyk">Zainicjowana w ostatnich latach zasada szerokiej konsultacji ze społeczeństwem we wszystkich najważniejszych sprawach społeczno-gospodarczych i politycznych kraju, podniesiona została do rangi zasady ustrojowo-prawnej w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#StanisławKowalczyk">W urzeczywistnieniu wyższego stopnia zaangażowania społecznego, współdecydowaniu o losach kraju mają służyć komitety kontroli społecznej, których ideę utworzenia wysunął I Sekretarz KC PZPR towarzysz Edward Gierek na II Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#StanisławKowalczyk">Wysoką rangę komitetów kontroli społecznej podkreśla fakt ścisłego powiązania tych komitetów z radami narodowymi jako organami przedstawicielskimi władzy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#StanisławKowalczyk">Założeniem projektu zmiany ustawy o radach narodowych jest wyposażenie komitetów kontroli społecznej w uprawnienia, które będą pozwalały inicjować zmiany w aktach normatywnych, przepisach i zarządzeniach, występować o zawieszenie lub uchylenie działania przepisów niezgodnych z interesem społecznym.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#StanisławKowalczyk">Dążeniem jest, aby komitety kontroli społecznej stały się bodźcem do udoskonalenia funkcji kontrolnych innych organów wyposażonych w odpowiednie kompetencje. Przewiduje się, że komitety kontroli społecznej będą sporządzały okresowe sprawozdania i przedstawiały radom narodowym propozycje zmierzające do sprawniejszego zaspokajania potrzeb ludności przez działające na danym terenie instytucje i zakłady. Będą one strzegły respektowania praw obywateli w działalności aparatu państwowego, gospodarczego, spółdzielczego i społecznego.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#StanisławKowalczyk">Komitety kontroli społecznej, jak wynika z proponowanej nazwy tego organu, będą wieloosobowe, a działalność ich będzie miała charakter społeczny, w odróżnieniu od istniejących dotychczas organów kontroli typu zawodowego.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#StanisławKowalczyk">Utworzenie komitetów kontroli przy radach narodowych ma na celu umocnienie roli i znaczenia kontroli społecznej w życiu kraju, dalsze doskonalenie istniejących już form społecznej kontroli przez lepszą koordynację ich działania, zwiększenie skuteczności i zdolności wykonywania zaleceń pokontrolnych.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#StanisławKowalczyk">Zakłada się, że jednym z ważnych zadań komitetów kontroli społecznej będzie czuwanie nad właściwym reagowaniem przez wszystkie organy państwowe, gospodarcze i społeczne na krytykę ze strony radnych, prasy, radia i telewizji.</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#StanisławKowalczyk">Wysoki Sejmie! Powołanie do życia komitetów kontroli przy radach narodowych będzie miało szczególne znaczenie dla dalszego rozwoju wsi i produkcji rolniczej, dla ożywienia życia społecznego w środowisku wiejskim.</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#StanisławKowalczyk">Powszechne przeglądy gmin oraz lustracje pól wykazują, że pod względem prawidłowej gospodarki ziemią jest jeszcze dużo do zrobienia. Sporą w tym względzie inicjatywę mogą wykazać komitety kontroli społecznej szczególnie w zakresie racjonalnego rozdysponowania i wykorzystania gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, bowiem członkowie komitetów kontroli, wywodzący się z danego środowiska, będą mieli najlepsze rozeznanie w potrzebach i możliwościach produkcyjnych poszczególnych gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#StanisławKowalczyk">Spotykamy się jeszcze często z biurokratyczną opieszałością w obsłudze rolników, uciążliwym wyczekiwaniem przed punktami skupu, z nieterminowością dostaw, czasem nawet i z oszustwem. Powoduje to ogromne straty materialne i moralne. W tej dziedzinie liczyć się będzie każda dobra inicjatywa komitetów kontroli społecznej zmierzająca do poprawy stosunków społeczno-gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#StanisławKowalczyk">Chciałbym w tym miejscu podkreślić, że mamy aktualnie w kraju dość szeroko rozwinięty system kontroli społecznej między innymi w tak ważnych dla rolnictwa i mieszkańców wsi organizacjach społeczno-gospodarczych, jak: gminne spółdzielnie „Samopomoc Chłopska” i spółdzielnie kółek rolniczych, spółki wodne, banki spółdzielcze i inne. Funkcjonuje w tych organizacjach kontrola wewnętrzna dokonywana przez komórki rewizyjne, radę zakładową oraz kontrola społeczna sprawowana przez rady narodowe i ich komisje, komitety sklepowe, a przede wszystkim przez rady nadzorcze i zarządy.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#StanisławKowalczyk">Istniejący system kontroli społecznej ma sporo mankamentów. Jest on głównie nastawiany na ochronę mienia państwowego i społecznego, a pomija szereg innych, również istotnych elementów życia społecznego i gospodarczego. W tym świetle ważną rolę do spełnienia będą miały komitety kontroli społecznej, które w moim przekonaniu powinny przede wszystkim:</u>
          <u xml:id="u-24.15" who="#StanisławKowalczyk">— zapewnić koordynację działalności wszystkich ogniw kontroli społecznej,</u>
          <u xml:id="u-24.16" who="#StanisławKowalczyk">— zwiększyć skuteczność tej kontroli,</u>
          <u xml:id="u-24.17" who="#StanisławKowalczyk">— stworzyć system takiej kontroli społecznej, która w wyniku skoordynowania wszystkich dotąd obowiązujących form kontroli obejmie całość życia społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-24.18" who="#StanisławKowalczyk">Przeprowadzone konsultacje w sprawie powołania przy radach narodowych komitetów kontroli społecznej spotkały się na wsi z pozytywnym przyjęciem przez społeczeństwo wiejskie. Wniesiono szereg uwag, które w większości zostały uwzględnione w przedstawionym Wysokiej Izbie projekcie.</u>
          <u xml:id="u-24.19" who="#StanisławKowalczyk">Wieś oczekuje bardzo wiele od rzeczników kontroli społecznej. W gminnych komitetach kontroli muszą być to ludzie z pasją społecznego działania, zaangażowani, o wysokich walorach moralnych, znający doskonale środowisko, umiejący łatwo nawiązywać kontakty z ludźmi, szybko reagujący na zauważone nieprawidłowości i ujemne strony życia społeczno-gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-24.20" who="#StanisławKowalczyk">Dlatego niezwykle pozytywny jest fakt, że projekt ustawy przewiduje duże prerogatywy rzecznika kontroli społecznej, który może i powinien wychodzić naprzeciw postulatom obywateli w zakresie poprawy gospodarności, usuwania wszelkich przeszkód i nieprawidłowości zdarzających się jeszcze dość często w codziennym życiu.</u>
          <u xml:id="u-24.21" who="#StanisławKowalczyk">Pozwoli to nie tylko podnieść na wyższy poziom obsługę obywatela, ale wpłynie w wysokiej mierze na produkcyjność całego rolnictwa, lepszą gospodarność związanych z rolnictwem instytucji, a w sumie pełniejsze zaspokajanie potrzeb obywateli i podnoszenie zasobności kraju w myśl hasła rzuconego na VII Zjeździć partii: „Aby Polska rosła w siłę, a ludzie żyli dostatniej”. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-24.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Wacław Auleytner.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#WacławAuleytner">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrujemy dziś projekt ustawy o zmianie ustawy o radach narodowych, przedstawiony Wysokiemu Sejmowi przez Radę Państwa, a dotyczący utworzenia przy radach narodowych komitetów kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#WacławAuleytner">Decyzje, które dziś podejmujemy, mają szansę wyzwolić aktywność społeczną wielu obywateli i zmobilizować wielu Polaków do podjęcia bardziej świadomego i zaangażowanego działania na rzecz wspólnego dobra.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#WacławAuleytner">Art. 1 ust. 3 projektu ustawy o radach narodowych stanowi, iż rady jako terenowe organy władzy państwowej kierują całokształtem rozwoju społeczno-gospodarczego terenu oraz oddziaływają na wszystkie jednostki administracji i gospodarki na danym terenie, inspirują ich działalność oraz sprawują nad nimi kontrolę.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#WacławAuleytner">Art. 4, 5 i 6 określają bardziej szczegółowo zakres zadań i upoważnień rad narodowych w tym zakresie. Jest zrozumiałe, że żadnego z nich nie mogłyby rady pełnić bez skutecznej kontroli wykonywania swoich własnych decyzji czy też ustaw i rozporządzeń władz centralnych oraz rad wyższego szczebla. Nadzwyczaj ważne dla zapewnienia praworządności są postanowienia art. 6, który zobowiązuje rady narodowe do zwalczania przejawów samowoli i biurokratycznego stosunku do obywateli oraz do czuwania nad wykonaniem przez obywateli obowiązków względem państwa. Przepisy te, znane zapewne doskonale obywatelom posłom, przypomniałem jedynie po to, aby tym dobitniej podkreślić, że komitety kontroli społecznej przy radach narodowych staną się organicznym instrumentem każdej rady w pełnieniu przez nią funkcji kontrolnych, instrumentem działającym w pełnej harmonii z intencją art. 8 ustawy zarówno jeśli chodzi o przyciąganie coraz szerszych rzesz ludzi pracy do udziału w rządzeniu państwem (a sprawna kontrola jest przecież bardzo ważnym elementem rządzenia), jak i w zakresie korzystania z inicjatywy i współdziałania organizacji politycznych, związków zawodowych i innych organizacji społecznych, jak również samorządu robotniczego i organizacji rolniczych, które pełnią, jak wiadomo, szereg odpowiedzialnych funkcji kontrolnych. Z pełnym przekonaniem pragnę więc stwierdzić, że omawiany dziś projekt uzupełnienia ustawy o radach narodowych organicznie wynika z ducha i litery przytoczonych przeze mnie sformułowań ustawy. Decyzja ta ma szansę zwiększyć poczucie odpowiedzialności wielu obywateli za konkretne, codzienne życie narodu, kształt i doskonałość jego współczesnego rozwoju. To tak znaczne poszerzenie społecznej aktywności i odpowiedzialności ma wreszcie aspekt bardzo istotny dla prawidłowego funkcjonowania ustroju socjalistycznego, mianowicie rozwija proces demokratyzacji.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#WacławAuleytner">Powiedziałem, że uchwalenie dziś ustawy o powołaniu komitetów kontroli społecznej będzie decyzją mającą szanse wyzwolenia nowych energii narodowych i nowych elementów jego dalszej integracji. Mówię o szansie, gdyż ustawa jest tylko decyzją Sejmu, aktem prawnym, który jednak będą realizować ludzie, obywatele Polski końca XX wieku, którzy posiadają liczne zalety, ale i swoje przywary, którzy mają również swoje uwarunkowania społeczno-psychologiczne. O tych właśnie warunkach dobrego funkcjonowania komitetów kontroli społecznej chcę mówić w moim wystąpieniu, które wygłaszam w imieniu Koła Poselskiego „Znak”.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#WacławAuleytner">Wysoka Izbo! Od samego początku swego istnienia komitety muszą mieć wysoki autorytet społeczny, który by z jednej strony tworzył klimat zaufania wobec tego ciała społecznego i czynił z niego naturalnego adresata, do którego zwracaliby się wszyscy obywatele pokrzywdzeni lub zatroskani o dobro publiczne, a z drugiej strony — ośrodek opinii publicznej, z którym musieliby się poważnie liczyć wszyscy kontrolowani. Nie ma bowiem nic gorszego jak niewyciąganie wniosków z ujawnionych niedociągnięć i bezkarność winnych. Ten autorytet, zaufanie i siła opinii zależą niewątpliwie od autentyzmu i skuteczności działania. Tylko wtedy autorytet komitetów kontroli społecznej będzie rósł, gdy komitet podejmie autentyczne problemy nurtujące daną społeczność, dotrze do ich istoty, wyjaśni je ludziom i wyegzekwuje skuteczne ich rozwiązanie. Człowiek współczesny jest uwrażliwiony na wszystkie przejawy papierkowej działalności biurokratycznej. Dlatego forma pracy komitetów kontroli powinna odbiegać, o ile to tylko możliwe, od stereotypowych form urzędowania, a raczej powinna mieć charakter społecznego dialogu, w którym dopuszczalne są bardzo zróżnicowane formy oddziaływania społecznego — od ostrych restrykcji zaczynając, a na zniuansowanych zabiegach wychowawczych kończąc. Wydaje się więc, że od członków komitetów kontroli społecznej wymagać trzeba mniej znajomości fachowej (kontrola społeczna bowiem nie ma zastępować etatowych inspektorów), ale kwalifikacji moralnych i tego, co można by nazwać zdrowym rozsądkiem i mądrością życiową uznawaną powszechnie przez otoczenie. Członkowie komitetów społecznych powinni być ludźmi powszechnie szanowanymi, o których wiadomo, że są prawi, mają odwagę cywilną i własne, niezależne zdanie. Jest to dlatego tak ważne, że pod stawową rolą komitetów kontroli społecznej będzie zajmowanie się relacją obywatel-administracja, a ważnym ich zadaniem będzie obrona praw obywatela, który wobec administracji jest często stroną znacznie słabszą. Od postawy komitetów kontroli społecznej wobec tego styku obywatel-administracja zależy, jak mi się wydaje, powodzenie całej koncepcji. Chyba bowiem współczesnemu Polakowi brak jest tego, co można by nazwać społecznym treningiem w tym zakresie. Odnosi się to zarówno do członków przyszłych komitetów, do rzesz działających już kontrolerów, jak i do obywateli zwracających się do ogniw kontrolnych oraz do ludzi pracujących w administracji. Brak jest bowiem niekiedy przekonania o efektywności działania społecznego. Jeśli komitety kontroli zdadzą egzamin w tym zakresie, wówczas ich autorytet urośnie, a stosunek społeczeństwa do ich działania da im poparcie dla rozwijania dalszej aktywności. Co więcej, a może co ważniejsze — powodzenie działania komitetów kontroli społecznej wpłynie dodatnio na wszystkich autentycznych działaczy społecznych, nieraz zniechęconych lub rozczarowanych, doda im otuchy i uaktywni ich działalność. Kontrola społeczna przez obronę interesów obywatela prowadzi do dalszego rozwoju różnego typu samorządów i demokracji przedstawicielskiej.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#WacławAuleytner">Mówiłem dotychczas o dwóch warunkach powodzenia działania komitetów kontroli społecznej, mianowicie postawie moralnej i autorytecie osobistym członków komitetów oraz o wyborze podstawowych kierunków działania, jakim jest obywatel-władza.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#WacławAuleytner">Proponuje się, aby w komitetach kontroli społecznej reprezentowane były wszystkie nurty kontroli społecznej dziś działającej, takie jak kontrola związków zawodowych, samorządu mieszkańców, samorządów robotniczych, rad narodowych sprawowanej przez komisje tych rad. Wydaje się to słuszne i celowe, ale wydaje się także, że skład komitetów kontroli powinien być bardziej reprezentatywny dla społeczeństwa. Poza wspomnianymi członkami komitetów, wchodzącymi niejako z urzędu, powinni być powoływani przedstawiciele organizacji społecznych, zrzeszonych we Froncie Jedności Narodu. Pozwoliłoby to powołać do komitetów kontroli społecznej najlepszych z najlepszych, zarówno spośród partyjnych, jak i bezpartyjnych, bez względu na ich światopogląd, według formuły wspólnego działania wszystkich Polaków na płaszczyźnie Frontu Jedności Narodu.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#WacławAuleytner">Jak ważne są walory osobiste i niezależność ludzi podejmujących działalność kontrolną świadczyć mogą chociażby opublikowane w „Życiu Warszawy” listy czytelników nadesłane w ramach społecznej konsultacji dyskutowanego projektu ustawy. Jeden z czytelników Stefan Żołnierczak pisze: „Mamy kontrolę odbioru technicznego w wytwórniach i nie tylko kontrolę, ale również organizacje partyjne i rady zakładowe, a w handlu roi się od bubli. Mamy także w różnych organizacjach o charakterze społeczno-gospodarczym komisje rewizyjne, tylko że zbyt często zdarza się, że te komisje nic złego nie widzą… W osiedlach mamy samorządy mieszkańców, ale w dużej mierze uzależnione są one od administracji, jeśli zatem działaczom samorządu mieszkańców zdarzy się coś w działalności gospodarczej dzielnicy słusznie skrytykować, to w konsekwencji szuka się sposobów, aby pozbyć się takiego działacza z samorządu mieszkańców”. W innej wypowiedzi czytamy: „Obserwuję od dłuższego czasu tzw. komitety sklepowe, które może coś tam robią, ale zawsze wiedzą, kiedy będzie atrakcyjniejszy towar i zabezpieczają go sobie. W fabrykach są kontrolerzy jakości, którzy nic nie kontrolują, bo są zależni od dyrektorów”.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#WacławAuleytner">Ogólny sens płynący z tych wypowiedzi sprowadza się do tego, że „w naszym systemie kontroli zgubny jest układ zależności kontrolującego od kontrolowanego i że kontrola społeczna powinna być instytucją zupełnie niezależną od jakiejkolwiek organizacji, która tej kontroli będzie podlegać”.</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#WacławAuleytner">Czwartym warunkiem powodzenia pracy komitetów kontroli społecznej jest świadome oparcie ich działania na podstawowej zasadzie polityki społecznej państwa. I tak na przykład komitety kontroli społecznej nie mogą pominąć problematyki pomocy rodzinie, wyrównywania jawiących się tu i ówdzie nierówności społecznych, problematyka kobiety czy wychowania młodzieży i jej ochrony przed demoralizacją. Komitet stykając się ze zjawiskami ujemnymi w tym zakresie, powinien je analizować i powodować działalność profilaktyczną. Należy to do zadań wynikających z ducha i litery projektu ustawy, ale musi, jak mówiłem wyżej, opierać się mocno w swojej praktyce na założeniach ogólnonarodowej polityki społecznej. Sądzę, że dobrze by było, aby w tej dziedzinie komitety wykorzystały swoje uprawnienia inspirowania poszczególnych ogniw kontroli, ukierunkowywania ich pracy, zlecania odpowiednich kontroli zespołom kontroli społecznej, a także powoływały w uzasadnionych wypadkach doraźne zespoły kontrolujące. Osobnym ważnym i trudnym zagadnieniem stojącym przed komitetami kontroli społecznej i niewątpliwie stanowiącym o przyszłym ich autorytecie jest troska o respektowanie przez administrację kierownictwa przedsiębiorstw oraz obywateli obowiązujących norm prawnych.</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#WacławAuleytner">Bardzo często bywa tak, że dokąd dana norma prawna jest nowa, świeżo uchwalona, to się ją wprowadza i stosuje, po czym w miarę upływu czasu o niej się zapomina, a ostrze jej tępieje. Posłużę się następującym przykładem: w zeszłym tygodniu Społeczny Komitet Przeciwalkoholowy obchodził 30-lecie swego istnienia. Uczestniczyłem w tej uroczystości, na której dokonywano bilansu z 30-letniego dorobku oraz trudności, jakie organizacja ta napotykała w swoim działaniu. I rzecz bardzo charakterystyczna — wszyscy zabierający głos na tym zebraniu wyrażali przekonanie, że mamy doskonałą ustawę antyalkoholową, jedną z najlepszych i najnowocześniejszych w świecie, tylko że jest ona nagminnie nie przestrzegana, a alkoholizm w Polsce przybiera niepokojące rozmiary.</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#WacławAuleytner">Statystyki dotyczące tej kwestii są obywatelom posłom dobrze znane. Takich nie przestrzeganych norm prawnych czy też istotnych dyrektyw władz centralnych, których realizacja byłaby ważnym czynnikiem rozwoju stosunków społecznych w naszym kraju, jest niemało. Mam na przykład na myśli realizację ustawy o ochronie środowiska czy też ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych. W środkach masowego przekazu znajdujemy często przykłady, jak na odcinku administracji gminnych czy gminnych placówek gospodarczych łamią się najbardziej słuszne decyzje, dotyczące na przykład rozwoju rolnictwa, co się staje nierzadko poważnym hamulcem w poprawie wyżywienia narodu. I tak na przykład — z opublikowanych w numerze 17 tygodnika „Polityka” wypowiedzi rolników wynika, że około 30% czasu, który mógłby być poświęcony na prace produkcyjne w gospodarstwie rolnym, producent rolny traci na bieganie po instytucjach gminnych, a niekiedy i po instytucjach miasta wojewódzkiego. Piszą o tym rolnicy z województwa krakowskiego. Publicysta „Gazety Południowej” Edmund Piekarz w numerze 101 tego dziennika nazywa to wprost wycieraniem klamek. Opisuje on między innymi niedolę Marii Wolak z Nieczajnej Górnej w gminie Dąbrową Tarnowska, kobiety, która liczy 72 lata i pomimo że już przed kilku laty przekazała ziemię córce, władze finansowe niestrudzenie wszelkie nakazy płatnicze kierują na jej nazwisko. Wszędzie, gdzie od dwóch lat interweniuje, obiecują jej załatwienie sprawy i sprostowanie pomyłki, a zaraz potem urzędnicy znów zapominają o sprawie starej Wolakowej, odkładają jej prośby do szuflady i po kilku miesiącach sytuacja się powtarza. Przytaczam ten przykład, bo nie chodzi tu ani o przydział deficytowych materiałów czy narzędzi, ani o żadne inne przyczyny obiektywne. Jest to casus czystej biurokracji. Rola komitetów kontroli społecznej szczególnie dla tych przykładów jest oczywista, a oczekiwanie społeczne na zajęcie się tymi zagadnieniami bardzo duże.</u>
          <u xml:id="u-26.13" who="#WacławAuleytner">Wysoka Izbo! Jesteśmy świadomi, że uchwalona dziś ustawa nie będzie stanowić panaceum na wszystkie braki ani nie wyczerpie szerokiego zagadnienia kontroli. Ma jednak podnieść na wyższy poziom jakość życia społecznego i gospodarczego w naszym kraju i skutecznie zapobiec rozwojowi różnych zjawisk negatywnych, jakie dają o sobie znać. Ale różnych form kontroli wycinkowych jest u nas bardzo wiele. Do zadań komitetów kontroli społecznej ma należeć m.in. koordynacja tych wszystkich ogniw kontroli o charakterze społecznym, które już istnieją i działają, jak również współpraca z kontrolą instytucjonalną, zawodową, taką jak NIK, PIH, IKR itd. Chodzi o to, żeby od początku było jasne, jaki jest podział kompetencji między tymi organami, jakie są ich powiązania i współzależność, jaki jest system wzajemnej informacji i zasady współdziałania. Chodzi o to, aby przy powoływaniu komitetów kontroli społecznej uniknąć jakiegokolwiek zamieszania, sporów kompetencyjnych czy wzajemnego przeszkadzania sobie.</u>
          <u xml:id="u-26.14" who="#WacławAuleytner">Staranne przygotowanie wprowadzenia w życie dyskutowanej ustawy będzie decydować o prawidłowym starcie działalności komitetów.</u>
          <u xml:id="u-26.15" who="#WacławAuleytner">W dotychczasowych działaniach kontrolnych w praktyce tych działań brak było niejednokrotnie właśnie niezbędnej koordynacji, do której rady narodowe są ustawowo zobowiązane. Koordynacja jest i w tym celu niezbędna, aby nie było owych nie kontrolowanych „białych plam” i „obszarów niedowładu kontroli”, których obawia się Jacek Madziarski w artykule poświęconym dyskutowanej dziś kwestii, opublikowanym w nr 17 „Polityki”. Nie można także nie doceniać roli inspirującej komitetów kontroli społecznej, które będą dysponowały całym zestawem informacji i sygnałów i w oparciu o nie będą mogły podpowiadać poszczególnym ogniwom kontroli społecznej, jakie odcinki w danym momencie są najbardziej newralgiczne. Komitety kontroli społecznej będą przedstawiać sprawozdania ze swego działania właściwym radom narodowym. Sądzę, że dla lepszego powiązania działalności posłów z terenem byłoby dobrze, aby wojewódzkie zespoły poselskie były z urzędu zapoznawane z treścią tych sprawozdań. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-26.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Paweł Dąbek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#PawełDąbek">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Punktem wyjścia mojego wystąpienia chcę uczynić fragment wypowiedzi jednego z robotników Lubelskiej Fabryki Samochodów Ciężarowych, który na zebraniu konsultacyjnym w sprawie omawianego w dniu dzisiejszym projektu ustawy powiedział m.in.: „Dziś trzeba kontroli państwowej iść razem z kontrolą społeczną, ale jestem przekonany, że w przyszłości nastąpi czas całkowitej, masowej kontroli społecznej”. Wydaje się, że owa perspektywa nakreślona przez tego robotnika ma swoje uzasadnienie w przebytej drodze, w dotychczasowym stanie organizacyjnym i dorobku oraz zgodna jest z kierunkami budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#PawełDąbek">Jeżeli przedstawimy sobie całościowy dzisiejszy obraz organizacyjny różnorodnych rad, komisji, społecznych komitetów, grup ludzi zajmujących się kontrolą społeczną na wsi i w mieście, w gminie i w dzielnicy, jeśli dodamy do tego samorząd wiejski i w mieście, to wyraźnie zobaczymy ilościowy stan tysięcy ludzi czynnych społecznie bez specjalnego wynagrodzenia — za społeczne uznanie i dyplomy odpowiednich władz, to najlepszą nazwą dla tego masowo pracującego zespołu ludzi z poczuciem odpowiedzialności będzie nazwa — masowy ruch społeczny, wydelegowanych przez ludzi pracy lub ich samorządne organizacje i działających w ich imieniu.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#PawełDąbek">Jaki to jest obraz organizacyjny np. na wsi? Przy każdej radzie gminnej komisje tej rady, przy gminnej spółdzielni — rada spółdzielni z odpowiednimi zespołami branżowymi, przy każdym kółku rolniczym czy spółdzielni kółek rolniczych odpowiednie zespoły komitetów członkowskich, przy każdym punkcie skupu zboża, owoców, warzyw, różnej nazwy zespoły kontroli i zaufania, przy każdym punkcie skupu mleka i przy mleczarni — zespoły społecznej kontroli i nadzoru, w każdym innym zakładzie pracy także odpowiedni zespół kontrolno-samorządowy. Mówił o tym poseł Kowalczyk.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#PawełDąbek">Obraz ten w mieście uzupełnia się przez rady robotnicze, rady związkowe z zespołami kontrolnymi w zakładach pracy, z uprawnieniami kontroli handlu, zaopatrzenia, usług i innych dziedzin, powiązane z zespołami koordynacyjnymi na szczeblu wojewódzkiej rady związków zawodowych. To właśnie związkowa kontrola, a także kontrola spółdzielcza ma bogato rozwiniętą sieć samorządu związkowego i spółdzielczego.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#PawełDąbek">Jacyż to ludzie, jaka to kadra działaczy, jaki jest skład osobowy tych ludzkich zespołów rozmieszczonych w różnych terenach? Do składu tych zespołów wybierani są pracownicy przez zakłady pracy, samorząd robotniczy, przez społeczne organizacje.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#PawełDąbek">Społeczna pasja, wypływająca ze społecznego poczucia obowiązków wobec współrobotników, współpracowników, współproducentów, współkonsumentów ma wielką siłę działania. Działają te zespoły, znając nastroje, potrzeby, krytykę niedociągnięć, niezadowolenie z pewnych złych przejawów w życiu — jako mandatariusze ludzi pracy. W zespołach tych każdorazowo są robotnicy, rolnicy, młodzież, kobiety, pracownicy umysłowi, doświadczeni działacze społeczni, emeryci i czynni zawodowo ludzie. Wielu tym zespołom towarzyszyłem radą, wiedzą społeczną, doświadczeniem. Znając ich pasję społeczną — mogę stwierdzić, że są to ludzie czystego sumienia i wielkiej ofiarności społecznej. To jest ich największym walorem. Poświęcają tej pracy wolny czas, który mogliby spędzić w domu, wśród kolegów czy na wypoczynku.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#PawełDąbek">Jaka jest skuteczność tego działania? Na podstawie wyników badań społecznej kontroli związkowej i spółdzielczej mogę stwierdzić, że około 50% kontroli efektywnie wykrywa niedociągnięcia w pracy kontrolowanych. Dotyczy to niedociągnięć małego znaczenia, jak też o większej szkodliwości. Zdarzało mi się obserwować, że kontrola społeczna zgłaszała uchwyconą nitkę, która po rozpracowaniu fachowym doprowadziła do kłębka nadużyć niekiedy o charakterze aferowym.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#PawełDąbek">Czy wszystko da się zamknąć w określone cyfry, w złotówki? Nie, znaczenie jest znacznie większe. Należy widzieć również w działaniach kontrolnych duże oddziaływanie profilaktyczne na jednostki organizacyjne i ludzi, którzy mogą być kontrolowani. A dlaczego mówimy, że jest za mała skuteczność tej kontroli? Dlaczego chcielibyśmy większej planowej działalności i to z pełnym skutkiem? I tu dochodzę do stwierdzenia, że czegoś w naszym systemie kontroli społecznej było brak. Brak było często koordynacji tych wysiłków, zapewnienia skuteczności zaleceń pokontrolnych, ustalenia szerszego zakresu przedmiotowej kontroli w dziedzinie produkcji, obrotu i usług oraz ścisłego powiązania tej kontroli z radami narodowymi. Te braki usuwa obecnie dyskutowana ustawa. Ustawa ta — to rozrusznik dalszego intensywnego usprawnienia kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#PawełDąbek">Komitet kontroli społecznej powołany w gminie i w mieście skoordynuje w jedną całość wysiłki kontrolne wszystkich tych licznych grup kontrolno-samorządowych, rad narodowych, spółdzielczych, społecznych itp. Rada narodowa odpowiedzialna za rozwój społeczno-gospodarczy swego terenu jest zainteresowana w prawidłowym rozwiązywaniu wszystkich spraw, za które odpowiada. Włączenie kontroli społecznej we współdziałanie z radami narodowymi podkreśli jej rangę i przyczyni się do podniesienia jej autorytetu. Kontrola szablonowa, to tak jak malarstwo o jednym kolorze i muzyka o jednym dźwięku. Dobrze, że mamy tak dużą różnorodność form kontroli społecznej. I trzeba ją zachować. Ale potrzebny jest jeden dyrygent — koordynator, aby wszystkie formy kontroli dobrze wypełniały zadania w swoim zakresie.</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#PawełDąbek">Sprzężenie komitetów kontroli społecznej z radami narodowymi oraz wyposażenie ich w nowe wymagane przez dzień dzisiejszy uprawnienia, a przede wszystkim pomoc radom narodowym w wypełnianiu ich funkcji kontrolnych oznacza umacnianie kontroli społecznej na terenie działania rady, zwłaszcza zwiększenie skuteczności tej kontroli i egzekwowania jej zaleceń. Określenie zakresu działania komitetów kontroli społecznej i oparcie ich działania na wytycznych rad narodowych — powiąże je z terenowymi potrzebami gospodarczo-społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-28.10" who="#PawełDąbek">Ponadto społeczne zaangażowanie tysięcy łudzi zajmujących się kontrolą społeczną spotka się teraz z mocniejszym respektowaniem ich wniosków. W ustawie ustalono, że komitety kontroli społecznej podejmują działanie zabezpieczające pełną efektywność kontroli społecznej. Zobowiązano w ustawie jednostki państwowe, gospodarcze, spółdzielcze i organy samorządu do udzielania pomocy w wypełnianiu ich zadań. Komitety kontroli społecznej mogą występować do właściwych organów kontroli państwowej lub organów ścigania z wnioskami o zastosowanie odpowiednich środków wobec osób winnych zaniedbań lub naruszenia obowiązków. Ustanowienie instytucji rzecznika kontroli społecznej, którego uprawnienia określi Rada Państwa oraz przyznanie członkom komitetów kontroli społecznej i innym społecznym kontrolerom ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym — oto są zasadnicze postanowienia stawiające kontrolę społeczną w umocnionej pozycji.</u>
          <u xml:id="u-28.11" who="#PawełDąbek">Wysoka Izbo! Kontrola społeczna wiąże się ściśle z założeniami, ma których oparty jest system rad narodowych, na idei demokracji socjalistycznej, idei ludowładztwa.</u>
          <u xml:id="u-28.12" who="#PawełDąbek">Kontrola społeczna — to wgląd ludzi pracy we wszystkie dziedziny życia państwa, to szkoła przestrzegania socjalistycznych norm współżycia społecznego. Wśród podstawowych cech kontroli społecznej wymienia się jej powszechność i bezpośredniość, dobrowolność oraz jej funkcję wychowawczą. Powszechność i bezpośredniość wynika z istoty demokracji socjalistycznej. Dobrowolność i jej funkcja wychowawcza związana jest z socjalistyczną świadomością. Udział społeczeństwa w rządzeniu jest coraz bardziej aktywny. Kontrola społeczna, wykonywana przez określony aktyw, spełnia ważną rolę w uświadamianiu mas, rozwija kulturę i odpowiedzialność społeczną.</u>
          <u xml:id="u-28.13" who="#PawełDąbek">Codzienna praca wyjaśniająca ma duże znaczenie dla procesu doskonalenia pracy, a zarazem usuwania braków. Kontrola społeczna jest realną i skuteczną metodą wprowadzania społeczeństwa do problematyki państwowej. Musi ona dysponować określonymi formami organizacyjnymi, w ramach których ludzie pracy mogą ją realizować. Jest ona środkiem kontroli działalności aparatu administracyjnego, a jednocześnie środkiem inicjatywy obywatelskiej.</u>
          <u xml:id="u-28.14" who="#PawełDąbek">Realizacja kontroli społecznej powinna łączyć się z kontrolą państwową oraz z innymi rodzajami kontroli prowadzonymi przez specjalistów. Zarówno kontrola społeczna, jak i kontrola zawodowa są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania państwa i jego administracji, wzajemnie się uzupełniają i nie powinny być sobie przeciwstawne. Prawidłowym i skutecznym układem systemu kontroli zawodowej i społecznej jest stała współpraca obu aparatów kontroli.</u>
          <u xml:id="u-28.15" who="#PawełDąbek">W nowych warunkach terytorialnego podziału administracyjno-gospodarczego w dziedzinie organizacji kontroli nie zaszły dotąd istotne zmiany. Dlatego ustawę dzisiejszą uważać trzeba za dopełniającą ten wymóg.</u>
          <u xml:id="u-28.16" who="#PawełDąbek">Dalszy rozwój naszego ludowego państwa niewątpliwie zależy od pełnej dyscypliny społecznej i zawodowej, od wzajemnego i powszechnego respektowania praw i obowiązków obywatelskich, przestrzegania zasad współżycia między ludźmi w warunkach ładu i porządku publicznego, od poszanowania mienia i ochrony interesów ludzi pracy. Realizacja tych zadań w niemałej mierze zależy także od sprawnej działalności kontrola społecznej i jej roli w państwie. Dziś przyjmowana Ustawa, regulująca sprawy komitetów kontroli społecznej stawia wysoko kontrolę społeczną w naszym życiu i przyczyni się, a jestem o tym przekonany, do intensywnego i skutecznego pielenia chwastów w naszym socjalistycznym ogrodzie gospodarki narodowej i życia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-28.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Kazimierz Morawski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#KazimierzMorawski">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Główny temat naszych dzisiejszych obrad, dotyczący kontroli społecznej, koncentruje w sobie wiele istotnych spraw polskiego życia społecznego, gospodarczego i politycznego. Jest jednym z elementów realizowanego od początku lat siedemdziesiątych programu dynamicznego rozwoju kraju i stałej poprawy warunków życia ludzi. Z jednej strony jest to problem doskonalenia funkcjonowania aparatu państwowego przez uzupełnienie jego roli czynnikiem koordynującym istniejące dotąd formy i społeczne inicjatywy kontrolne. Z drugiej strony jest to ważny czynnik pobudzenia inicjatywy społecznej, pogłębiania przekonania obywateli o ich podmiotowej roli w życiu społecznym, ta tym samym wzrostu społecznej satysfakcji i pełnej, czynnej akceptacji obecnego kierunku naszego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#KazimierzMorawski">Sprawa dyskutowanych tu komitetów kontroli społecznej wiąże się ściśle z problemem rozwoju demokracji w życiu naszego kraju. Przedstawiony na II Krajowej Konferencji PZPR przez Edwarda Gierka projekt powołania komitetów kontroli społecznej przy radach narodowych wyrasta z całej linii polityki partii lat Siedemdziesiątych, która zespala troskę o dynamiczny rozwój społeczno-gospodarczy kraju z konsekwentnym działaniem na rzecz pogłębiania demokracji socjalistycznej, na rzecz lepszego wykorzystania i aktywizacji wszystkich instytucji demokratycznych naszego państwa. Jest to sprawa wielkiej wagi. Bowiem dojrzałość obywatelską i kulturę polityczną narodu, które chcemy kształtować na gruncie socjalistycznej orientacji naszej państwowości, można i trzeba rozwijać w ramach autentyzmu życia społecznego, przy demokratycznym stylu funkcjonowania różnych instytucji i ogniw życia społecznego. Pozwala to bowiem najlepiej eliminować z naszego życia narodowego wszystko to, co wyrasta na gruncie obcych nam politycznie i moralnie założeń.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#KazimierzMorawski">Obecna droga rozwoju jest drogą własnego rozwiązywania problemów demokracji, rozwiązywania ich w oparciu o naszą polską i socjalistyczną wizję potrzeb ludzi i treści stosunków międzyludzkich. Wypracowywany i rozwijany model demokracji socjalistycznej, różny od modelu realizowanego w państwach burżuazyjnych, opiera się na wielu formach włączania społeczeństwa w proces rządzenia. Decydujący w tym modelu jest współudział i aktywność społeczeństwa w rozwiązywaniu konkretnych, dotyczących jego egzystencji spraw. Dlatego też specjalna rola przypada w organizacji naszego życia społecznego organom przedstawicielskim różnych stopni, samorządom mieszkańców, różnym formom konsultacji społecznej, a także kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#KazimierzMorawski">Kontrola społeczna jest masowym instrumentem, za pośrednictwem którego szerokie kręgi społeczeństwa mają zapewniony stały, codzienny wpływ na działalność organów władzy, administracji, organizacji spółdzielczych i wszelkich innych instytucji zajmujących się szeroko rozumianą obsługą obywatela. Kontrola społeczna pozwala na bieżąco sprawdzać, czy wymienione jednostki organizacyjne, realizujące zadania z różnorodnych dziedzin życia, działają prawidłowo w odczuciu społecznym. Kontrola ta stwarza również warunki do rozbudzania coraz większej inicjatywy i aktywności społecznej, prowadzi do zwiększenia zaangażowania obywateli w problemy państwa i podnosi społeczną odpowiedzialność za losy kraju. Jest więc niewątpliwie tym elementem socjalistycznego demokratyzmu, który nadaje mu pełniejszy, bardziej namacalny sens i realny, na co dzień uchwytny wymiar.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#KazimierzMorawski">Wysoka Izbo! Rozwój treści działań kontrolnych powinien prowadzić do zwiększenia roli kontroli problemowej, dotyczącej nie tylko określonych jednostkowych spraw, lecz także istotnych dla kraju czy regionu procesów i ogólniejszych zjawisk.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#KazimierzMorawski">Doraźno-interwencyjny charakter kontroli daje w konsekwencji doraźne skutki, likwiduje czy rozwiązuje pojedyncze sprawy. Chodzi jednak o to, by kontrola społeczna współkształtowała życie całej społeczności i by działanie jej było częścią nie tylko terapii, lecz również diagnozy i profilaktyki w procesie eliminowania z naszego życia niekorzystnych zjawisk. Kontrola społeczna powinna być szczególną, istotną formą obserwacji naszej rzeczywistości, obserwacji wnikliwej, pozwalającej w różnych zdarzeniach dostrzegać objawy ogólniejsze. Wnioski pokontrolne powinny zmierzać nie tylko do naprawienia błędu, usunięcia określonej przeszkody, lecz powinny sięgać do głębszych przyczyn rozpatrywania spraw, wskazywać drogi likwidacji całych, złych ze społecznego punktu widzenia zjawisk, powinny być interwencją w imieniu i na rzecz szerszego interesu społecznego.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#KazimierzMorawski">Rola komitetów kontroli społecznej nabiera szczególnego znaczenia właśnie dziś, gdy rozwiązujemy w kraju ważne i nieraz niełatwe zadania rozwojowe w warunkach trudniejszych. Zgromadzony w ostatnich latach wielki potencjał wytwórczy wymaga dobrego, pełnego wykorzystania. Chodzi o to, by zainwestowane środki, nowoczesny potencjał ekonomiczny owocował coraz lepszą jakością produkcji, zgodnie z oczekiwaniami społeczeństwa i z potrzebami eksportowymi. Można powiedzieć, że dziś sprawy polskie rozstrzygają się w dużej mierze na gruncie jakości i efektywności pracy i gospodarowania. Pomyślna realizacja naszych ambitnych programów rozwojowych zależna jest od postępowania ludzi, od czynnika ludzkiego.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#KazimierzMorawski">Wskazywanie i pomoc w uruchamianiu w tej dziedzinie rezerw, które są jeszcze duże, powinno być jednym z zadań komitetów kontroli. Winny one — jak już powiedziałem — szerzej i bardziej problemowo podchodzić do wykonywania swych ważnych dla kraju obowiązków.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#KazimierzMorawski">Kontrola społeczna, zwiększając zakres wpływu obywateli na tok ważnych dla nich spraw, przybliża władzę do obywatela. Jest szkołą obywatelskiego wychowania i myślenia dla wielu ludzi, a także formą przenikania tkanki władzy tkanką społeczną. I przy tej okazji można pokusić się o kilka refleksji. Znaczne odformalizowanie systemu kontroli społecznej przez oparcie jej nie jedynie na rutynie i doświadczeniu urzędniczym, lecz na wybranych przedstawicielach społeczeństwa, a więc na ludziach znających z autopsji najistotniejsze dla danego regionu bolączka i mankamenty, a jednocześnie wyczulonych na przejawy marnotrawstwa, niedołęstwa czy wręcz krzywdy — jest dobrym prognostykiem na przyszłość, a jednocześnie dobrą lekcją weryfikacji w praktyce założeń demokratycznego ludowładztwa. Wydaje się, że system kontroli społecznej nie powinien być kolejnym ogniwem w łańcuchu instytucji powołanych do sprawowania kontroli, z ich całym administracyjnym bagażem. Pojmowany jak najszerzej, powinien zajmować się problemami danego regionu, zgłaszanymi przez samych mieszkańców, którzy uczestniczyliby w sposób nie tylko formalny w tej prawdziwej lekcji ludowładztwa, a jednocześnie mieliby możność weryfikowania i „naprowadzania na właściwy cel” działalności komitetu.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#KazimierzMorawski">Sądzę, że ważnym zadaniem komitetów kontroli społecznej powinno być uważne wsłuchiwanie się w ten głos troski obywatelskiej płynący z dołu od wszystkich obywateli. Bo tak, jak stwierdził na II Krajowej Konferencji PZPR I Sekretarz KC PZPR: „powinniśmy śmielej pytać ludzi o zdanie w sprawach ogólnonarodowych i, co nie mniej ważne, w sprawach lokalnych”. Nie muszę podkreślać, jak wielkie ma to znaczenie dla poszerzania udziału obywateli we współdecydowaniu o kształcie naszej rzeczywistości i przeciwdziałania największemu złu, jakim jest bierność i brak społecznej wrażliwości.</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#KazimierzMorawski">Wysoki Sejmie! Polityka PZPR ostatnich lat sprzyja umacnianiu się i pogłębianiu jedności narodu, rozwojowi procesów demokratyzacji, rozwojowi konsultacji i dialogu władzy ze społeczeństwem. Wszystko to sprzyja kształtowaniu się dobrej atmosfery społecznej w naszym kraju. Ma na to także istotny wpływ dalszy pozytywny rozwój stosunków między kościołem a państwem i pogłębiające się zrozumienie potrzeby wzajemnego współdziałania w realizacji ważnych celów narodowych, współdziałania na gruncie zasad naszego socjalistycznego ustroju.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#KazimierzMorawski">Te korzystne i obywatelsko-twórcze procesy mają duży wpływ ma wzrost aktywności społecznej szerokich kręgów całego naszego społeczeństwa, w tym oczywiście także środowisk ludzi wierzących, które w humanistycznej, zorientowanej na człowieka linii naszego kierownictwa politycznego widzą bliską sobie koncepcję, stwarzającą warunki dla twórczego, coraz szerszego wkładu chrześcijan w rozwój siły i pomyślności Polski Ludowej. Stąd też chcę podkreślić, że komitety kontroli społecznej, które niebawem podejmą swą działalność, znajdą szerokie oparcie także w bezpartyjnym aktywie społecznym, a w tym też wśród świeckich katolickich działaczy społecznych.</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#KazimierzMorawski">Jednocześnie zdajemy sobie sprawę z tego, że najlepiej zorganizowane i funkcjonujące instytucje kontrolne z natury swej nie są w stanie zastąpić poczucia odpowiedzialności i samodyscypliny obywatelskiej. Stąd szczególne znaczenie ma działalność wypływająca z różnych ośrodków naszego życia społecznego, w tym także kościoła, a zmierzająca do kształtowania moralności społecznej, zaangażowanych i obywatelskich postaw. Wierzę, że wartości etyczno-moralne, tkwiące w chrześcijaństwie, będą w coraz szerszym stopniu służyły kształtowaniu postaw współodpowiedzialności obywatelskiej, troski o wspólne dobro, o sprawy naszego państwa. Uważamy, że współdziałanie kościoła z państwem na różnych polach życia społecznego w duchu wystąpień Edwarda Gierka i Papieża Pawła VI realizowane z pozycji troski o sprawy naszego ludowego państwa będzie uruchamiać coraz szerzej konstruktywne siły pozwalające szerszym frontem działać na rzecz wysokiego poziomu moralnego w życiu publicznym, na rzecz kształtowania intelektualnych i duchowych wartości, uzdalniających ludzi do rzetelnej służby sprawie polskiej.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#KazimierzMorawski">Podsumowując można powiedzieć, iż powołanie nowej instytucji w.postaci komitetów kontroli społecznej stanowi potrzebne i właściwe rozwiązanie prawne, które przyczynić się może z pewnością do wzmocnienia operatywności i skuteczności kontroli społecznej. Jedynym, ale bardzo istotnym warunkiem jest właśnie właściwe wykorzystanie tych nowych rozwiązań w praktyce. I tutaj dochodzimy do problemu, który dla całego zagadnienia kontroli społecznej ma szczególne znaczenie. Wydaje się bowiem, że nie mniej ważną, jak regulacja prawna, sprawą, jest stworzenie odpowiedniego klimatu społeczno-politycznego dla rozwijania i pogłębiania tej formy kontroli. Bez propagowania, codziennego podkreślania rangi kontroli społecznej, wskazywania na doniosłość jej ustaleń i konieczność realizacji jej wniosków i zaleceń, kontrola społeczna nigdy nie stanie się w pełni żywym instrumentem, nigdy nie zaprocentują jej doniosłe walory.</u>
          <u xml:id="u-30.14" who="#KazimierzMorawski">Z drugiej natomiast strony ważne też są społeczna aktywność i inicjatywa działalności kontrolnej, społeczne wsparcie tych, którzy w imieniu nas wszystkich podejmują się spełniania tych funkcji. Ważny jest więc także społeczny klimat życzliwości i otwartości na sprawy kontrolne. To zintegrowane działanie władz i społeczeństwa da na pewno ogromne, pozytywne skutki w dalszym procesie demokratyzacji, dalszego, wszechstronnego rozwoju naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-30.15" who="#KazimierzMorawski">W imieniu Koła Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego pragnę wyrazić poparcie dla przedstawionego projektu nowelizacji ustawy o radach narodowych, dotyczącego powołania komitetów kontroli społecznej.</u>
          <u xml:id="u-30.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jerzy Kusiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#JerzyKusiak">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Dyskutowany dziś projekt ustawy spotkał się, jak to już podkreślono w dyskusji, z szerokim oddźwiękiem w społeczeństwie, a zwłaszcza wśród radnych, działaczy związków zawodowych w różnych ogniwach samorządu. Dobrze się stało, że z inicjatywy Rady Państwa i Prezydium Sejmu projekt poddany został szerokiej konsultacji, w której jako posłowie braliśmy bezpośredni udział. Dużą osobistą satysfakcję dla uczestników tej dyskusji stanowić może fakt, że w ostatecznym kształcie ustawy, we wniesionych do projektu poprawkach mogą znaleźć również własne uwagi, wnioski i propozycje.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#JerzyKusiak">Społeczna kontrola jest jednym z istotnych czynników naszej demokracji, naszego ustroju. W okresie minionych ponad 30 lat władzy ludowej wykształciło się wiele różnorodnych form tej kontroli. Działalność rad narodowych, zwłaszcza ich komisji, dostarcza codziennie konkretnych przykładów ich oddziaływania na pracę terenowej administracji, na realizację planów społeczno-gospodarczego rozwoju regionu, na usuwanie i przezwyciężanie trudności, hamulców i subiektywnych zaniedbań, których przecież ciągle jeszcze w naszym życiu nie brak.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#JerzyKusiak">50 tysięcy społecznych kontrolerów z ramienia związków zawodowych poszczycić się może konkretnymi efektami swojej pracy, zwłaszcza w dziedzinie poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy oraz warunków socjalnych załóg. Ich współpraca z komisjami rad narodowych w zakresie kontroli zaopatrzenia rynku, pracy handlu i usług, pozwala na eliminowanie wielu napięć i nieprawidłowości, które zwłaszcza w okresie trudności rynkowych w tej dziedzinie występują. Kończy się właśnie kampania wyborcza do samorządu mieszkańców. Na wielu zebraniach wskazywano na olbrzymi, niezaprzeczalny dorobek samorządu w podejmowaniu różnorodnych inicjatyw w miejscu zamieszkania, ale jednocześnie podkreślano rolę kontrolnych funkcji samorządu w stosunku do administracji osiedla, w stosunku do placówek handlowych, usługowych, znajdujących się w osiedlu.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#JerzyKusiak">Wiele miejsca w toczącej się dyskusji zajęła sprawa samorządu wiejskiego. Działalność gminnych spółdzielni, mleczarni, kółek rolniczych, banków spółdzielczych oparta jest statutowo na samorządzie w postaci walnych zgromadzeń, rad nadzorczych, których uprawnienia kontrolne pozwalają wnikać w każdy szczegół działalności tych instytucji. Ostatnio z inicjatywy Wojewódzkiego Komitetu FJN w Kaliszu powołano ogniwa samorządu mieszkańców we wszystkich wsiach sołeckich. Jednym z zadań tego samorządu będzie społeczna kontrola sytuacji ekonomicznej każdego gospodarstwa, społeczna odpowiedzialność za efektywne wykorzystanie każdego hektara ziemi.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#JerzyKusiak">Można więc powiedzieć, że posiadamy wiele różnorodnych form organizacyjnych dla sprawowania społecznej kontroli we wszystkich niemal dziedzinach życia. Ale właśnie ta różnorodność form stwarzała potrzebę koordynacji, ukierunkowania ich działalności. Dobrze się stało, co powszechnie podkreślano w dyskusji, że tę rolę koordynacyjną powierzono radom narodowym, nadając im jednocześnie wysoką, ustawową rangę.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#JerzyKusiak">Powołanie komitetów kontroli społecznej przy wszystkich radach narodowych stanowi istotny krok naprzód w wypełnianiu przez nie funkcji kontrolnych i koordynacyjnych. Komitety wykorzystają niewątpliwie swoje uprawnienia dla objęcia społeczną kontrolą, społeczną oceną wszystkich dziedzin życia. Powołane na mocy uchwalonej dziś ustawy komitety będą mogły przez uczestnictwo w nich przedstawicieli różnorodnych ogniw społecznej kontroli, jak i przez opracowywanie wspólnych programów zwielokrotnić efektywność działania kontrolnego.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#JerzyKusiak">Przyjęcie zasady, że kontrolerzy społeczni jednostek organizacyjnych i organizacji społecznych, upoważnieni do sprawowania kontroli społecznej podczas wykonywania czynności kontrolnych na zlecenie komitetu kontroli społecznej bądź kontroli objętej koordynacją tego komitetu, korzystać będą z ochrony prawnej, przysługującej funkcjonariuszom publicznym, stanowi ustawowe podkreślenie rangi społecznej kontroli, a jednocześnie zwiększa wagę społeczną doniosłości funkcji koordynacyjnych programowania kontroli przez komitety powoływane przy radach narodowych.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#JerzyKusiak">Wysoki Sejmie! W toczącej się dyskusji sporo miejsca zajęła sprawa skuteczności kontroli. Wiele negatywnych zjawisk ujawnianych przez społeczną, jak i zawodową kontrolę nie jest w porę usuwanych, do tych samych spraw i wniosków wracać trzeba niejednokrotnie po miesiącach, a nawet latach. W systemie zarządzania naszą gospodarką i administracją jest jeszcze niemało mechanizmów, które pozwalają na robienie uników, zrzucanie z siebie odpowiedzialności, tłumaczenie się trudnościami obiektywnymi. Niestety i w postawach niektórych ludzi zdarzają się fakty lekceważenia krytyki, nieliczenia się z nią. Lektura gazet i czasopism, lektura skarg obywateli może dać wiele przykładów takich aspołecznych postaw.</u>
          <u xml:id="u-32.8" who="#JerzyKusiak">Powołanie komitetów kontroli społecznej przyczynić się powinno do zwiększenia skuteczności wszystkich form społecznej kontroli. Utworzenie na mocy ustawy stanowiska rzecznika kontroli społecznej, który będzie jednocześnie przewodniczącym komitetu i będzie brać udział w pracach prezydium właściwej rady narodowej, wychodzi właśnie naprzeciw tym wszystkim postulatom, które podkreślały konieczność zwiększenia skuteczności kontroli.</u>
          <u xml:id="u-32.9" who="#JerzyKusiak">Wysoki Sejmie! Utworzenie przy radach narodowych w oparciu o uchwaloną dziś ustawę komitetów kontroli społecznej stanowi rozwinięcie podkreślonej w Konstytucji PRL roli rad narodowych w naszym ustroju, stanowi istotny krok naprzód w powiązaniu rad z różnorodnymi ogniwami społecznego samorządu. Sprawując ponad 20 lat zaszczytny mandat radnego, miałem bezpośrednią możność obserwowania ich stale rosnącej roli w naszym państwie, naszym ustroju, kształtowania się coraz doskonalszych form, zapewniających realizację ich ustawowych funkcji. Dlatego też powołanie komitetów kontroli społecznej uważam za naturalną konsekwencję nowego etapu w działalności rad, za konsekwencję coraz doskonalszego spełniania przez nie funkcji gospodarzy terenu, za wyraz rosnącej rangi różnorodnych form społecznego samorządu we współdziałaniu z gospodarzem terenu, jakim są rady narodowe.</u>
          <u xml:id="u-32.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#HalinaSkibniewska">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#HalinaSkibniewska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#HalinaSkibniewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#HalinaSkibniewska">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o radach narodowych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje: Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska oraz Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#HalinaSkibniewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#HalinaSkibniewska">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#HalinaSkibniewska">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#HalinaSkibniewska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o radach narodowych.</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#HalinaSkibniewska">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-33.9" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 15 min. 50 do godz. 16 min. 15.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#PiotrStefański">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#PiotrStefański">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej o rządowych projektach ustaw:</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#PiotrStefański">1) o utworzeniu Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Sportu (druki nr 83 i 85),</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#PiotrStefański">2) o utworzeniu Głównego Komitetu Turystyki (druki nr 84 i 86).</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#PiotrStefański">Głos ma sprawozdawca poseł Henryk Rafalski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#HenrykRafalski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej w obecnej kadencji opiniowała, oceniała i kontrolowała na 20 posiedzeniach realizację podstawowych celów oraz zadań kultury fizycznej, sportu wyczynowego, turystyki i rekreacji. W interesujących społeczeństwo sprawach Komisja nasza, działając samodzielnie lub wspólnie z Komisjami Oświaty i Wychowania, Nauki i Postępu Technicznego oraz Spraw Zagranicznych przedstawiła Rządowi swe stanowisko w 12 dezyderatach i 4 opiniach.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#HenrykRafalski">Wskazaliśmy na pozytywną rolę turystyki w kształtowaniu i umacnianiu pokojowej współpracy międzynarodowej zgodnie z ustaleniami aktu końcowego Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w Helsinkach. Znalazło to wyraz w rozszerzeniu wielu uprawnień naszych obywateli, a zwłaszcza w ułatwieniach paszportowych i celno-dewizowych oraz w bezwizowej wymianie, jak również w znacznym rozwoju kadry i bazy turystycznej, dobrze służąc pokojowemu zbliżeniu między narodami i swobodzie wyjazdów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#HenrykRafalski">Komisje postulowały dalsze zwiększenie wysiłków i działań Rządu na rzecz zaspokajania rosnących potrzeb w dziedzinie zagranicznej turystyki wyjazdowej naszych obywateli.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#HenrykRafalski">Obywatele Posłowie! Rozwój kultury fizycznej i turystyki stał się w ostatnich latach istotnym elementem polityki socjalnej partii i Rządu. Podstawowe zadania w tym zakresie określiła uchwała VI i VII Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, wytyczne i uchwały Biura Politycznego oraz podjęte zgodnie z nimi decyzje rządowe w 1973 i 1976 roku.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#HenrykRafalski">Problemy rozwoju kultury fizycznej i turystyki na wsi były też przedmiotem dużej uwagi Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, jego kolejnych kongresów, Naczelnego Komitetu oraz jego Komisji Ochrony Zdrowia i Spraw Socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#HenrykRafalski">Z zadowoleniem pragnę podkreślić duży postęp w rozwoju kultury fizycznej i turystyki, szczególnie szybki w ostatnich latach. Bezsprzeczny wkład do tych osiągnięć wniósł Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki, tworząc wspólnie ze związkami zawodowymi, ruchem młodzieżowym i społecznym szeroki front działania dla rozwoju sportu, turystyki i rekreacji.</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#HenrykRafalski">Wartościując okres, który upłynął od uchwalenia w 1960 roku ustawy o organizacji spraw kultury fizycznej i turystyki, chciałbym zatrzymać uwagę obywateli posłów na podstawowych osiągnięcia tego okresu. Turystyka z działalności dotyczącej w 1960 roku tylko niektórych środowisk przekształciła się w szeroką działalność w skali krajowej i międzynarodowej. Objęła ona wszystkie środowiska społeczne i staje się częścią składową sfery konsumpcji i nabiera coraz większego znaczenia gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-35.7" who="#HenrykRafalski">Aktualny zasięg turystyki charakteryzuje liczba osób uczestniczących w różnych krajowych imprezach turystycznych, która w 1977 roku jest ponad dwukrotnie większa w porównaniu z 1970 rokiem. Tylko w turystyce pobytowej uczestniczy rocznie 47% ogółu ludności naszego kraju i plasuje to Polaków wśród bardziej aktywnych turystycznie społeczeństw Europy.</u>
          <u xml:id="u-35.8" who="#HenrykRafalski">Jednakże turystyka pobytowa nie w takim samym stopniu obejmuje różne środowiska społeczne, w niewielkim jeszcze procencie dotyczy ludności wiejskiej, zwłaszcza rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-35.9" who="#HenrykRafalski">Szybkie tempo rozwoju w ostatnich latach dotyczy turystyki zagranicznej. I tak zagraniczna turystyka przyjazdowa wyraziła się w 1977 roku liczbą 10,5 mln turystów, w tym z krajów socjalistycznych odwiedziło nasz kraj ponad 9 mln oraz z państw kapitalistycznych ok. 1 mln osób.</u>
          <u xml:id="u-35.10" who="#HenrykRafalski">Turystyka zagraniczna wyjazdowa objęła w 1977 roku 12 mln naszych rodaków. Do krajów socjalistycznych wyjechało ponad 11 mln, a do państw kapitalistycznych ponad 0,5 mln. Są to wielokrotne wielkości ruchu sprzed 1970 roku, dotyczące zwłaszcza wyjazdów do krajów socjalistycznych. Trzeba jednak podkreślić, że znaczna część wyjazdów do NRD, to wyjazdy jednodniowe. Dalsze szerokie możliwości stwarza otwarcie granic dla ruchu turystycznego do innych krajów socjalistycznych na podstawie wpisów do dowodów osobistych.</u>
          <u xml:id="u-35.11" who="#HenrykRafalski">Program upowszechnienia kultury fizycznej i turystyki obejmuje dzisiaj wszystkie formy aktywnego wypoczynku, a więc całokształt wychowania fizycznego w szkolnictwie, masową działalność sportowo-rekreacyjną w czasie urlopu lub wakacji, w każdym innym czasie wolnym od pracy lub nauki, jak również turystykę kwalifikowaną. Stowarzyszenia działające w dziedzinie rekreacji ruchowej zrzeszają już około 5 mln członków. Nie jest to jednak tożsame z liczbą ćwiczących, których jest znacznie mniej. Zakłady pracy organizują corocznie ponad 100 tys. imprez rekreacyjnych, w których uczestniczy kilka milionów osób.</u>
          <u xml:id="u-35.12" who="#HenrykRafalski">Warto dodać, że Około 6 tys. ognisk TKKF zrzesza ponad milion osób. TKKF — główny organizator aktywnego wypoczynku na terenie zakładów pracy — rozwija również coraz bogatszą działalność rekreacyjną wśród rencistów. Jej organizatorem są kluby osiedlowe, koła rencistów i emerytów, domy rencisty lub kluby „złotego wieku”.</u>
          <u xml:id="u-35.13" who="#HenrykRafalski">Zapoczątkowany także został proces organizowania krótkich przerw rekreacyjnych podczas pracy. Stanowią one niezbędny składnik nowoczesnej organizacji pracy w przemyśle, zapewniając nie tylko niezbędny wypoczynek, lecz także sprzyjając podnoszeniu wydajności pracy. Jak dotychczas, liczba zakładów, w których prowadzi się tę formę rekreacji, jest niestety niewielka.</u>
          <u xml:id="u-35.14" who="#HenrykRafalski">Rozwój kultury fizycznej i turystyki wśród mieszkańców wsi jest wynikiem wspólnej działalności Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej oraz Zrzeszenia Ludowe Zespoły Sportowe, wspartej wydatną pomocą rolniczych zakładów pracy i spółdzielczości wiejskiej. Zrzeszenie LZS skupia prawie milion członków w około 18 tys. ludowych zespołów turystycznych i sportowych. Chociaż imprezy zrzeszenia organizowane są dla całej społeczności wiejskiej, to jednak udział tej społeczności jest zbyt niski.</u>
          <u xml:id="u-35.15" who="#HenrykRafalski">Wśród młodzieży szkolnej coraz bogatszą działalność rozwija Szkolny Związek Sportowy, a wśród młodzieży studenckiej — Akademicki Związek Sportowy. Ich działalność uzupełnia i wzbogaca coraz nowocześniejszy, a zarazem powszechny program obowiązkowego wychowania fizycznego w szkolnictwie. Znane są jednak niedostatki wdrażania, do których przede wszystkim trzeba zaliczyć niewystarczający tygodniowy wymiar zajęć wychowania fizycznego, nie zawsze należyty ich poziom, a także braki kadrowe i bazowe w tej dziedzinie. Można i należy więc oczekiwać dalszej poprawy w toku reformy edukacji narodowej.</u>
          <u xml:id="u-35.16" who="#HenrykRafalski">Istotnym nurtem rozwoju kultury fizycznej jest rehabilitacja ruchowa. Jej znaczenie dla określonych środowisk jest olbrzymie. Rehabilitacja w znacznym stopniu przywraca zdrowie inwalidom, przyśpiesza proces ich społecznej adaptacji, umacnia wiarę we własne siły, sprzyja społecznej aktywności. Działalność tę głównie rozwija spółdzielczość inwalidzka oraz Zrzeszenie Sportowe „Start”, obejmując nią aktualnie ok. 70 tys. osób.</u>
          <u xml:id="u-35.17" who="#HenrykRafalski">Osiągnięcia kultury fizycznej możemy też mierzyć wynikami sportu wyczynowego, który stanowi jej integralną część. A są one szczególnie duże — piąte miejsce na Igrzyskach w Montrealu oraz 25 medali olimpijskich, liczne medale zdobyte w mistrzostwach świata, w tym słynny srebrny medal reprezentacji piłkarskiej, a także wiele medali uzyskanych w mistrzostwach Europy zarówno w grach zespołowych, jak i w dyscyplinach indywidualnych. Piękne sukcesy nie powinny nam przesłaniać niedostatków w tym dziale kultury fizycznej, lecz mobilizować do ich usunięcia w toku trwających przygotowań do kolejnych igrzysk olimpijskich.</u>
          <u xml:id="u-35.18" who="#HenrykRafalski">Obywatele Posłowie! Szybkie tempo upowszechnienia kultury fizycznej i turystyki dyktują potrzeby współczesnego życia, a zwłaszcza rozwój socjalistycznego społeczeństwa. Kultura fizyczna i turystyka odgrywają dużą rolę w życiu jednostki i narodu, wnosząc do życia cenne wartości ideowo-wychowawcze, będąc ważnym czynnikiem powszechnej profilaktyki i ochrony zdrowia, zapewniając kulturalną rozrywkę, a zarazem aktywny wypoczynek.</u>
          <u xml:id="u-35.19" who="#HenrykRafalski">Urbanizacja, industrializacja życia gospodarczego, mechanizacja, automatyzacja przemysłu i życia domowego coraz bardziej ograniczają aktywność ruchową człowieka. Przeprowadzone badania dowodzą, iż jeszcze przed stu laty przeciętny udział maszyn w wykonywaniu ludzkiej pracy w Europie wynosił zaledwie 5%, a obecnie 70–80%. Tylko 10–20% przypada więc na nasze mięśnie. W rezultacie bezczynność ruchowa staje się groźnym, niszczycielskimi czynnikiem w skali społecznej. Znaczna część naszego społeczeństwa nie dostrzega jeszcze tego niebezpieczeństwa. Mogą o tym świadczyć wyniki sondażu na temat zainteresowań sportowych Polaków, przeprowadzonego przez polskie radio i telewizję.</u>
          <u xml:id="u-35.20" who="#HenrykRafalski">Szerokie zainteresowanie sportem to nie tylko jeden ze sposobów spędzania czasu wolnego. To także — w razie czynnego zainteresowania uprawianiem sportu — ważki element podtrzymania zdrowia społeczeństwa. Zapobieganie i opóźnienie niektórych chorób degeneracyjnych jest możliwe poprzez regularnie uprawianą rehabilitację ruchową, która staje się niezbędna w dobie przedłużającego się przeciętnego trwania życia dla zachowania sprawności fizycznej i psychicznej, jak również dla podniesienia jakości życia.</u>
          <u xml:id="u-35.21" who="#HenrykRafalski">Chociaż tylko 10% Polaków nie interesuje się sportem, a 90% wymienia przynajmniej jedną dyscyplinę, która budzi ich zainteresowanie, to z reguły ma ono tylko bierny charakter. Aktywnie zainteresowani są częściej mężczyźni młodzi niż kobiety, a zainteresowanie obniża się znacznie po 50 roku życia. Aktywność sportowa naszych obywateli jest ogólnie biorąc niska, gdyż przeciętnie 20% badanych zadeklarowało czynne uprawianie sportu, w tym 35% w wieku do 19 roku życia i 13% w wieku do 25 roku życia. Dlatego też budzi wciąż zdziwienie i lekceważenie człowiek biegający samotnie w dresach w osiedlu lub w parku, a ścieżki zdrowia, których w ostatnich latach przybyło kilkaset, świecą niestety pustkami.</u>
          <u xml:id="u-35.22" who="#HenrykRafalski">Krajowy ruch turystyczny naszych obywateli jest z pewnością bardziej masowy niż uprawianie różnych form kultury fizycznej. Naprawdę turystykę uprawia jednak — jako treść i formę spędzania wolnego czasu — nie wiele więcej niż 30% ludności naszego kraju. Mam oczywiście na uwadze różne rodzaje turystyki kwalifikowanej, a nie wszelkie turystyczne podróże. Przyjdzie więc dokonać jeszcze wielkiej pracy w naszym społeczeństwie nad przewartościowaniem kryteriów kulturowych i ekonomicznych spędzania wolnego czasu.</u>
          <u xml:id="u-35.23" who="#HenrykRafalski">Skutecznym czynnikiem przeciwdziałającym ujemnym wpływom współczesnej cywilizacji technicznej na organizm i psychikę człowieka jest m.in. rekreacja ruchowa, a więc różne formy kultury fizycznej i turystyki, których inne cenne wartości są powszechnie znane.</u>
          <u xml:id="u-35.24" who="#HenrykRafalski">Za utworzeniem dwóch centralnych organów administracji państwowej przemawiają podjęte w ostatnich latach przez Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki prace doskonalące organizacyjny model. W dziedzinie turystyki mam w szczególności na myśli ukształtowanie podstawowych zrębów gospodarki hotelarsko-turystycznej, jak również program intensywnego rozwoju usług turystyczno-wypoczynkowych oraz ich jakość. Istotnym przy tym etapem było podjęcie przez Rząd w 1973 roku decyzji zespalającej w gestii GKKFiT całokształt spraw hotelarstwa i campingu oraz utworzenie Zjednoczenia Gospodarki Turystycznej.</u>
          <u xml:id="u-35.25" who="#HenrykRafalski">Ważnym czynnikiem twórczym była też reforma administracyjna kraju, która stworzyła nowe szanse rozwoju usług turystycznych, ułatwiając ujawnienie zdrowych aspiracji i możliwości w nowych województwach. Dla niektórych regionów turystyka staje się źródłem aktywizacji gospodarczej, poważnego wzrostu dochodów ludności, zmiany profilu produkcji rolnej i poszerzania asortymentu usług. Migracja turystyczna przyczynia się do wyzwalania ambicji ludności w zakresie porządkowania miast, wsi i osiedli, ich estetyki, do podnoszenia kultury materialnej i osobistej.</u>
          <u xml:id="u-35.26" who="#HenrykRafalski">Terenową gospodarkę turystyczną tworzą dziś 42 przedsiębiorstwa turystyczne, obejmujące swym zasięgiem cały kraj. Przedsiębiorstwa te na przestrzeni kilku lat swej działalności zwiększyły ponad pięciokrotnie swe obroty.</u>
          <u xml:id="u-35.27" who="#HenrykRafalski">Koordynowaniem działalności turystycznej w układzie terenowym zajmują się wojewódzkie porozumienia branżowe, w których wiodąca rola przypada wojewódzkim przedsiębiorstwom turystycznym.</u>
          <u xml:id="u-35.28" who="#HenrykRafalski">Równolegle podjęte zostały prace nad uporządkowaniem struktur organizacyjnych w dziedzinie kultury fizycznej i sportu wyczynowego. W szczególności administrowanie państwowymi obiektami sportowymi oraz świadczenie usług sportowo-rekreacyjnych skoncentrowano w gestii zakładów budżetowych, jakimi są wojewódzkie, miejskie oraz gminne ośrodki sportu i rekreacji. Szczególną przy tym rolę odgrywają ich usługi w zakresie wypoczynku świątecznego. W chwili obecnej działa 308 takich ośrodków.</u>
          <u xml:id="u-35.29" who="#HenrykRafalski">Byliśmy również świadkami wyodrębniania się i rozbudowy potencjału specjalistycznych przedsiębiorstw i instytucji, jak na przykład Zjednoczenie „Polsport” i Centralny Ośrodek Sportu. Ukształtowała się struktura uczelni wyższych przygotowujących kadrę dla kultury fizycznej i sportu. Natomiast kształcenie kadr dla turystyki odbywa się przede wszystkim w uczelniach ekonomicznych. Działają dwie odrębne placówki naukowe: Instytut Sportu i Instytut Turystyki.</u>
          <u xml:id="u-35.30" who="#HenrykRafalski">W dziedzinie sportu wyczynowego utworzono, jak wiemy, przed kilku laty Polską Federację Sportu. Podjęta wówczas decyzja dotycząca jej powołania była niewątpliwie krokiem do przodu, ale zarazem etapem przejściowym — jak to wówczas sformułowano w porządkowaniu zarządzania kulturą fizyczną i sportem. Decyzja była krokiem do przodu, ale zarazem rozwiązaniem połowicznym.</u>
          <u xml:id="u-35.31" who="#HenrykRafalski">W świetle tego, co pozwoliłem sobie przedstawić przed chwilą, można stwierdzić, że od kilku lat obserwujemy proces stopniowego wyodrębniania się organizacyjnego kultury fizycznej i sportu z pionu turystyki albo — jak kto woli — turystyki z pionu kultury fizycznej i sportu. Sprawa rozdzielenia GKKFiT na dwa odrębne centralne organy administracji państwowej jest już od kilku lat przedmiotem rozważań. Już w 1973 roku komisja partyjno-rządowa wnioskowała dokonanie takiego rozdziału.</u>
          <u xml:id="u-35.32" who="#HenrykRafalski">Wysoka Izbo! Kierując się troską o ugruntowanie dotychczasowych osiągnięć, o dalsze usprawnianie państwowego kierowania rozwojem kultury fizycznej i turystyki, o zapewnienie ich dalszego dynamicznego rozwoju — Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej wraz z Komisją Prac Ustawodawczych zaopiniowały pozytywnie utworzenie Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Sportu oraz Głównego Komitetu Turystyki. W imieniu Komisji pragnę podkreślić, iż jednym z podstawowych celów projektu ustawy jest skoncentrowanie wszystkich spraw dotyczących turystyki w jednym centralnym organie administracji państwowej. Wynika to z treści art. 1 ust. 2, w którym stwierdza się, że Główny Komitet Turystyki jest „centralnym organem administracji państwowej w sprawach turystyki”.</u>
          <u xml:id="u-35.33" who="#HenrykRafalski">Akceptując powyższe założenia, Komisja podkreśla, że w rezultacie wejścia w życie ustawy stworzone zostaną warunki harmonijnego planowania i realizacji przedsięwzięć zarówno w zakresie turystyki krajowej, jak i zagranicznej, jak również prowadzenia jednolitej i skutecznej polityki społeczno-wychowawczej, jaką państwo wiąże z wszelkiego rodzaju turystyką.</u>
          <u xml:id="u-35.34" who="#HenrykRafalski">Mając powyższe na względzie, Komisja uważa, że w aktach wykonawczych do ustawy o utworzeniu Głównego Komitetu Turystyki znajdzie w pełni wyraz zapisana w art. 1 ust. 2 tego projektu zasada skoncentrowania wszystkich spraw dotyczących turystyki, a zwłaszcza planowania jej rozwoju i prawidłowego wykorzystania bazy turystycznej w gestii powoływanego komitetu.</u>
          <u xml:id="u-35.35" who="#HenrykRafalski">Zgodnie z przedłożonymi projektami ustaw, komitety będą kolegialnymi centralnymi organami wyposażonymi we wszystkie niezbędne prerogatywy i środki dla podjęcia i realizacji nowych zadań. Będą to centralne organy do całokształtu spraw kultury fizycznej i turystyki, a jedyny wyjątek określony w projekcie usta wy dotyczy wychowania fizycznego w jednostkach wojskowych, co pozostanie nadal wyłączną domeną władz wojskowych. Podkreślam to, gdyż dla pomyślnej realizacji całokształtu zadań jest sprawą bardzo ważną, by nowe komitety mogły w sposób kompleksowy zajmować się całą sferą kultury fizycznej i turystyki. Na uwagę zasługuje zawarte w projektach ustaw utworzenie Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej oraz Funduszu Rozwoju Turystyki. Służyć one powinny nie tylko równomiernemu rozwojowi, ale także pełniejszemu uregulowaniu szeregu nabrzmiałych społecznie spraw obu dziedzin życia.</u>
          <u xml:id="u-35.36" who="#HenrykRafalski">Z uznaniem chciałbym także podkreślić założone wyposażenie komitetów w prawo kontroli oraz koordynacji działalności w dziedzinie kultury fizycznej i turystyki bez względu na podległość organizacyjną i formę organizacyjno-prawną działalności. Powinno sprzyjać to jednolitemu i sprawnemu kierowaniu rozwojem zarówno kultury fizycznej i sportu, jak i turystyki. Z upoważnienia Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył rządowe projekty ustaw: o utworzeniu Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Sportu oraz o utworzeniu Głównego Komitetu Turystyki wraz z poprawkami komisji zawartymi w drukach nr 85 i 86.</u>
          <u xml:id="u-35.37" who="#HenrykRafalski">Wysoki Sejmie! Przed nowymi komitetami staną wielorakie i odpowiedzialne zadania. Jest ich wiele. Pozwólcie więc zatrzymać jeszcze Waszą uwagę tylko na niektórych. I tak młoda gospodarka turystyczna wymaga dalszego doskonalenia, jednolitego zarządzania i sprawnej koordynacji w skali całej branży. Umożliwi to ujawnienie i zagospodarowanie licznych jeszcze rezerw, sprzyjając podniesieniu sprawności obsługi turystów oraz poziomu świadczonych usług.</u>
          <u xml:id="u-35.38" who="#HenrykRafalski">Liczne rezerwy tkwią w socjalnej sferze turystyki, a zwłaszcza w zakładowych obiektach wypoczynkowych, które nie są należycie wykorzystywane. Duże rezerwy tkwią też na wsi. Dowodem tego jest zbyt wolny rozwój oraz nie uregulowany dotychczas kompleksowo problem wsi letniskowych.</u>
          <u xml:id="u-35.39" who="#HenrykRafalski">Duże niedostatki występują w zagospodarowaniu turystycznym kraju. Mimo szybkiego postępu w tej dziedzinie, potrzeby są nadal bardzo duże, a deficyt miejsc noclegowych i żywieniowych oraz braki transportowe są odczuwalne bardzo dotkliwie w wielu rejonach kraju. Tak więc i w zakresie zagospodarowania turystycznego kraju niezbędna staje się jednolita i w pełni skoordynowana polityka działania. Szczególnie przy tym istotnym zadaniem jest zapewnienie sprawnej realizacji turystycznego planu przestrzennego zagospodarowania kraju do 1990 roku, co wymaga jego wdrożenia w układzie makroregionów i poszczególnych województw. Proces ten powinien wiązać się ściśle z ochroną środowiska naturalnego.</u>
          <u xml:id="u-35.40" who="#HenrykRafalski">Również w dziedzinie kultury fizycznej oczekujemy dalszego wydatnego postępu. Mam zwłaszcza na myśli proces wszechstronnego upowszechniania wszelkich form rekreacji ruchowej, jak najlepsze przygotowanie naszej reprezentacji do Igrzysk Olimpijskich w Moskwie oraz dalsze umocnienie pozycji polskiego sportu na świecie.</u>
          <u xml:id="u-35.41" who="#HenrykRafalski">Komitety będą organami naszego socjalistycznego państwa służącymi realizacji jego społecznych zadań. A przecież warto w tym miejscu przypomnieć, iż podstawową funkcją naszego państwa jest nie tylko stwarzanie materialnego dobrobytu całego narodu, lecz również dogodnych warunków do regeneracji sił fizycznych i psychicznych pracowników oraz całego społeczeństwa. Jest to wielkie, odpowiedzialne zadanie. Jego realizacji będzie między innymi służyć działalność nowych komitetów. Chodzi mi jednak o to, by w całokształcie celów i zadań społecznych naszego ludowego państwa poczesne miejsce zajmowały sprawy kultury fizycznej i turystyki, sprawy aktywnego wypoczynku.</u>
          <u xml:id="u-35.42" who="#HenrykRafalski">Przede wszystkim chciałbym przypomnieć postulowaną już w naszym gronie potrzebę wszechstronnego zajęcia się przez Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej problematyką budownictwa socjalnego i kulturalnego, a więc także sportowo-rekreacyjnego i turystyczno-wypoczynkowego, potrzebę zajęcia się warunkami niezbędnymi do intensywnego rozwoju aktywnego i kulturalnego wypoczynku. Taką potrzebę dyktują odsuwane z reguły na plan dalszy problemy rozbudowy infrastruktury socjalnej i kulturalnej, która powinna być równoległa do budownictwa przemysłowego i mieszkaniowego. Taką potrzebę dyktują nam złożone problemy optymalnego wykorzystania czasu wolnego od pracy. Potrzebę taką dyktują też problemy socjalnej pomocy państwa w dziedzinie turystyki i całego aktywnego wypoczynku. Obowiązujący system zakładowych ośrodków wypoczynkowych i dopłat do zorganizowanych wczasów wymaga spokojnego rozważenia. Mam zwłaszcza na myśli postulat zapewnienia dopłat z funduszy socjalnych do różnych form urlopowego i świątecznego wypoczynku, świadczonych na zasadach rozrachunku gospodarczego. Wybór oferty w takim wypadku należałby w pełni do osób korzystających z pomocy socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-35.43" who="#HenrykRafalski">Reasumując, jestem przekonany, iż problemy aktywnego wypoczynku, jego form i treści, polityki i instrumentów działania państwa w tej dziedzinie mają kolosalne znaczenie w przyszłości. Jaka będzie bowiem treść czasu wolnego od pracy i nauki, jak ukształtuje się model konsumpcji w tym czasie, taka będzie w dużym stopniu kultura całego naszego społeczeństwa, jego zdrowie i radość z życia w socjalistycznej ojczyźnie.</u>
          <u xml:id="u-35.44" who="#HenrykRafalski">Dlatego chciałbym tutaj przypomnieć, że jak dotąd nie ma u nas ustawy regulującej sprawy sposobu korzystania ze sportu, wychowania fizycznego, rekreacji i wypoczynku. Wszystkie te problemy są regulowane aktami niższego rzędu. Dzisiaj proponowane ustawy, choć są pewnym postępem w tej dziedzinie, nie wypełniają istniejącej luki, ponieważ dotyczą one — jak wiadomo — sposobu funkcjonowania organizacji centralnych organów administracji działających w tej dziedzinie, bez precyzyjnego na przykład określania sposobu korzystania przez obywateli z konstytucyjnego prawa do wypoczynku.</u>
          <u xml:id="u-35.45" who="#HenrykRafalski">Kończąc swe wystąpienie, pozwólcie obywatele posłowie wyrazić przekonanie, iż zadania w dziedzinie kultury fizycznej i turystyki, które przypadnie nam realizować w nadchodzących latach będą przedmiotem troski i realizacji nie tylko samych komitetów, lecz także naszego Sejmu, Rządu, wielu organów administracji państwowej, związków zawodowych, ruchu młodzieżowego i społecznego. Przybliżymy wtedy wydatnie kulturę fizyczną i turystykę całemu społeczeństwu, dobrze służąc jego potrzebom. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-35.46" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#PiotrStefański">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#PiotrStefański">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie projektów ustaw?</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Ryszard Bender.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#RyszardBender">Słuchałem z uwagą wystąpienia posła sprawozdawcy, ale sądzę, że argumenty nie brzmiały przekonywająco. Usłyszeliśmy rys historyczny sportu i turystyki, uzasadnienie natomiast rozerwania dotychczasowego związku turystyki z GKKFiT, w moim odczuciu, prawie żadne. Dowiedzieliśmy się ze sprawozdania, że istnieje potrzeba centralnego kierowania turystyką. Obawiam się, że to centralne kierowanie turystyką okaże się niekorzystne dla społecznej turystyki, z którą, jak wynika z wystąpienia posła sprawozdawcy, nie jest najlepiej. Proponowane zmiany mogą zaszkodzić rozwojowi społecznej turystyki i turystyki kwalifikowanej.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#RyszardBender">Uważam więc tworzenie odrębnego organu administracyjnego dla turystyki, kiedy jeszcze nie jesteśmy potęgą na tym polu, za przedwczesne. Nastąpiłby nadmierny rozwój biur, zwiększenie liczby pracowników. Czy warto to czynić? I czy stać jest nas na tworzenie drugiej instytucji centralnej tylko dla turystyki? Bez jakichś większych trudności te dwie instytucje dotychczas ze sobą współdziałały. Niech nadal współdziałają, aż do momentu pełnego rozwoju turystyki. Wówczas można będzie pomyśleć o usamodzielnieniu organizacyjnym turystyki.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#RyszardBender">Chciałbym być złym prorokiem, ale gdy będziemy tak rozdzielać, to z czasem podzielimy również Główny Komitet Kultury Fizycznej i Sportu, na Komitet Kultury Fizycznej i Komitet Sportu. Można tak dzielić w nieskończoność, ale cui bono? Po co? Obecnie jest to przedwczesne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów pragnie jeszcze zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#PiotrStefański">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#PiotrStefański">Muszę stwierdzić, że poseł sprawozdawca obszernie przedstawił zarówno tło, jak i motywy powodujące propozycję, jaka została przedstawiona Wysokiemu Sejmowi, rozdzielenia dotychczasowego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki i utworzenia Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Sportu oraz Głównego Komitetu Turystyki.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#PiotrStefański">Ponieważ nikt z Obywateli Posłów nie pragnie zabrać głosu, poddaję projekt pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o utworzeniu Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Sportu wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Zdrowia i Kultury Fizycznej — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#PiotrStefański">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#PiotrStefański">Kto jest przeciw? Jeden głos.</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#PiotrStefański">Kto się wstrzymał od głosowania. Nikt.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#PiotrStefański">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Sportu.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o utworzeniu Głównego Komitetu Turystyki wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Zdrowia i Kultury Fizycznej — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#PiotrStefański">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-38.11" who="#PiotrStefański">Kto jest przeciw? Jeden głos.</u>
          <u xml:id="u-38.12" who="#PiotrStefański">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-38.13" who="#PiotrStefański">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu Głównego Komitetu Turystyki.</u>
          <u xml:id="u-38.14" who="#PiotrStefański">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-38.15" who="#PiotrStefański">Informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynęły adresowane do Prezesa Rady Ministrów interpelacje posłów: Mieczysława Derejskiego, Czesława Mądrego oraz zbiorowa interpelacja posłów: Mirosława Martina, Huberta Chojnackiego, Zenony Kurandy, Andrzeja Tochowicza oraz Władysława Żelaznego.</u>
          <u xml:id="u-38.16" who="#PiotrStefański">Ponadto wpłynęło zapytanie do Prezesa Rady Ministrów posła Wacława Rawskiego.</u>
          <u xml:id="u-38.17" who="#PiotrStefański">Prezydium Sejmu skierowało powyższe interpelacje i zapytanie do adresata.</u>
          <u xml:id="u-38.18" who="#PiotrStefański">Obecnie przystępujemy do wysłuchania odpowiedzi na interpelacje.</u>
          <u xml:id="u-38.19" who="#PiotrStefański">Poseł Mieczysław Derejski w interpelacji stwierdza fakt niedoinwestowania od szeregu lat spółdzielni kółek rolniczych w woj. kieleckim w zakresie budownictwa zaplecza technicznego, mechanizacji rolnictwa, budownictwa socjalnego, mieszkaniowego oraz inwentarskiego. Brak zaplecza technicznego powoduje zbyt wolne tempo rozwoju usług produkcyjnych dla gospodarstw indywidualnych, a brak konserwacji i obsługi parku techniczno-maszynowego, jest przyczyną jego przedwczesnego zużycia.</u>
          <u xml:id="u-38.20" who="#PiotrStefański">Przedstawiając powyższą problematykę, interpelant zwraca się do Prezesa Rady Ministrów o spowodowanie rozpatrzenia możliwości:</u>
          <u xml:id="u-38.21" who="#PiotrStefański">— zwiększenia nakładów inwestycyjnych na 1978 r. co najmniej do wysokości niezbędnych nakładów na zabezpieczenie programu inwestycji kontynuowanych,</u>
          <u xml:id="u-38.22" who="#PiotrStefański">— wprowadzenia odpowiednich rozwiązań prawnych w celu umożliwienia spółdzielniom kółek rolniczych finansowania zadań modernizacyjno-adaptacyjnych o wartości kosztorysowej do 5 mln zł i wykonywania ich systemem gospodarczym, ze środków inwestycyjnych, a nie ze środków obrotowych.</u>
          <u xml:id="u-38.23" who="#PiotrStefański">W następnej interpelacji obywatel poseł Czesław Mądry stwierdza, że kierując się interesami całego rolnictwa nie należy dopuszczać do kasacji przez uspołecznione przedsiębiorstwa rolne, spółdzielnie kółek rolniczych oraz rolnicze spółdzielnie produkcyjne maszyn i urządzeń rolniczych, które mogą być wykorzystane przez gospodarstwa indywidualne.</u>
          <u xml:id="u-38.24" who="#PiotrStefański">Realizacja przepisów obowiązujących w tym zakresie napotyka szereg trudności, takich jak niechętny stosunek kierowników jednostek uspołecznionych do kłopotliwego ze względów organizacyjnych zbywania sprzętu częściowo wyeksploatowanego z przeznaczeniem do dalszej eksploatacji, trudności związane z jego wyceną oraz remontem, a także wysokie plany dostaw złomu.</u>
          <u xml:id="u-38.25" who="#PiotrStefański">W związku z powyższym autor interpelacji postuluje takie zorganizowanie obrotu kasowanym w gospodarce uspołecznionej sprzętem rolniczym, by sprzęt częściowo i wyeksploatowany, a przydatny w gospodarstwach chłopskich, mógł być przez te gospodarstwa w pełni wykorzystywany. Złagodziłoby to ostry deficyt maszyn i urządzeń rolniczych do czasu zwiększonej produkcji i przyczyniłoby się do intensyfikacji produkcji rolniczej. Z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów odpowiedzi na powyższe interpelacje udzieli Minister Rolnictwa obywatel Leon Kłonica.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#LeonKłonica">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Prezesowi Rady Ministrów przedłożone zostały dwie interpelacje poselskie dotyczące ważkich dla rolnictwa spraw, jakimi są inwestycje oraz środki techniczne i ich możliwie pełne wykorzystanie.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#LeonKłonica">Całokształt środków podejmowanych przez Rząd zmierza do wszechstronnego rozwoju rolnictwa, zwiększenia skali inwestycji ponoszonych na jego rozwój jak też poprawy technicznego wyposażenia i niezbędnej rozbudowy przemysłów, świadczących na potrzeby gospodarki rolnej. Realizacją tych zamierzeń było ustalenie nakładów inwestycyjnych dla rolnictwa na rok 1978, wyższych niż zakładano w planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#LeonKłonica">Obywatel poseł Mieczysław Derejski podniósł sprawę zwiększenia nakładów inwestycyjnych dla Wojewódzkiego Związku Kółek Rolniczych w Kielcach w 1978 roku.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#LeonKłonica">Mamy świadomość, że nakłady inwestycyjne przeznaczone dla Centralnego Związku Kółek Rolniczych nie pokrywają w pełni wszystkich rzeczywistych potrzeb. Jednocześnie, w celu wszechstronnego wykorzystania środków inwestycyjnych konieczna była ich niezbędna koncentracja.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#LeonKłonica">Szeroki front robót inwestycyjnych realizowany w rolnictwie, a szczególnie wysoki w latach 1976–1977 spowodował, że w 1978 roku przeważająca część nakładów inwestycyjnych musiała być skierowana na inwestycje kontynuowane, a zwłaszcza na inwestycje inwentarskie i paszowe.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#LeonKłonica">Dla przyspieszenia realizacji inwestycji rolniczych w 1978 r. podjęte zostały przez Rząd decyzje, które upoważniły do przekroczenia nakładów w rolnictwie uspołecznionym o kwotę 3,5 mld zł, z przeznaczeniem jej w pierwszej kolejności na inwestycje kontynuowane. Upoważnienie to pozwala na przyspieszenie realizacji budownictwa gospodarczego, zwłaszcza związanego z rozwojem produkcji zwierzęcej oraz niezbędnego zaplecza paszowego w państwowych gospodarstwach rolnych, rolniczych spółdzielniach produkcyjnych oraz spółdzielniach kółek rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#LeonKłonica">Uwzględniając celowość podejmowania działalności adaptacyjno-modernizacyjnych w budownictwie gospodarczym w uspołecznionych gospodarstwach rolnych, uchwała o narodowym planie społeczno-gospodarczym na 1978 r. stworzyła możliwości realizacji takich robót w ramach planu remontów poza nakładami inwestycyjnymi. Decyzją Rządu zwiększono sumę na te cele o 2 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#LeonKłonica">Niezależnie od zwiększonych nakładów inwestycyjnych Prezydium Rządu rozpatrzyło w dniu 7 kwietnia br. ocenę usług produkcyjnych dla gospodarstw indywidualnych i przyjęło w swoich ustaleniach zwiększenie działalności kółek rolniczych w województwach o przewadze gospodarstw indywidualnych, w tym także w województwie kieleckim. Dzięki tym decyzjom od 1979 r. będziemy zwiększać nakłady inwestycyjne kółek rolniczych w województwach o przewadze gospodarki indywidualnej, z ukierunkowaniem ich na rozwój zaplecza technicznego.</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#LeonKłonica">W interpelacji obywatela posła Mieczysława Derejskiego oraz wcześniejszych wystąpieniach wojewody kieleckiego zawarty był postulat zwiększenia nakładów inwestycyjnych dla wojewódzkich związków kółek rolniczych w 1978 r.</u>
          <u xml:id="u-39.9" who="#LeonKłonica">W wyniku wspomnianych przeze mnie decyzji Rządu było możliwe zwiększenie tych nakładów dla Wojewódzkiego Związku Kółek Rolniczych w Kielcach o prawie 100 mln zł na inwestycje kontynuowane. Zbliża to znacznie przyznane kwoty na inwestycje w 1978 r. do przedstawionych potrzeb i umożliwia realizację najpilniejszych zadań. W tej sytuacji konieczne jest bardzo rozważne rozmieszczanie środków, szczególnie przy otwieraniu nowych tytułów inwestycyjnych w celu uzyskania możliwie dużych i szybkich efektów w gospodarce kółek rolniczych. Rząd w drugim półroczu br. dokona analizy dalszych potrzeb inwestycyjnych, w celu zapewnienia warunków dla uzyskania szybszego postępu w rolnictwie. Do sprawy dalszego zwiększenia nakładów dla woj. kieleckiego będziemy mogli więc powrócić w III kwartale br.</u>
          <u xml:id="u-39.10" who="#LeonKłonica">Obywatel poseł Czesław Mądry podniósł problem obrotu maszynami rolniczymi, które z różnych względów są wycofywane z eksploatacji w gospodarce uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-39.11" who="#LeonKłonica">Przeprowadzona w Ministerstwie Rolnictwa analiza wykazała, że w roku ubiegłym wycofano z gospodarki uspołecznionej średnio ok. 10% posiadanego parku maszynowego. Na ten wskaźnik złożyła się z jednej strony wymiana nie w pełni zużytych maszyn, przeprowadzona w wyniku zmiany technologii i modernizacji, z drugiej zaś strony konieczna kasacja sprzętu, który ze względu na niedostateczne nasycenie i podaż nowych maszyn również w gospodarstwach uspołecznionych jest eksploatowany ponad normatywne okresy.</u>
          <u xml:id="u-39.12" who="#LeonKłonica">Ponad połowę wycofanych maszyn sprzedano rolnikom indywidualnym. Ostatecznej kasacji podlegało więc średnio tylko ok. 5% maszyn, co odpowiada 20-letniemu okresowi amortyzacji. Dalsze ograniczanie kasacji jest nieuzasadnione, gdyż zwiększa zużycie części zamiennych na odnowę starych maszyn i powoduje wysokie koszty pracy przy niskiej efektywności. Potwierdza to bezpośrednia ocena rolników, którzy często rezygnują z zakupu nadmiernie zużytych maszyn, jeżeli mogą zakupić nowe, a dotyczy to obecnie coraz szerszego asortymentu.</u>
          <u xml:id="u-39.13" who="#LeonKłonica">Istnieje zorganizowany system odsprzedaży rolnikom indywidualnym używanych maszyn, zbędnych w gospodarce uspołecznionej w wyniku modernizacji parku maszynowego. System ten jest na ogół efektywny, czego dowodem jest sprzedaż w ciągu ostatnich 3 lat używanych maszyn rolniczych wartości 2,3 mld zł, co przy cenach używanych maszyn, wynoszących ok. 25–30% ceny nowych, stanowi równowartość zakupu 7 mld zł do 10 mld zł. W liczbach bezwzględnych stanowi to w ciągu ostatnich 3 lat ponad: 26 tys. ciągników, 22 tys. przyczep, 4 tys. kombajnów Vistula, 12 tys. snopowiązałek, 13 tys. młocarń, 11 tys. ciągnikowych kopaczek do ziemniaków i 5 tys. rozrzutników obornika oraz wiele innych maszyn.</u>
          <u xml:id="u-39.14" who="#LeonKłonica">Używany sprzęt rolniczy sprzedawany jest przez wytypowane składnice maszyn spółdzielni rolniczych „Samopomoc Chłopska”. Ułatwia to ewentualnym nabywcom poszukiwania i wybór używanych maszyn. Wycena prowadzona jest przez obiektywnych, niezależnych od sprzedawców i nabywców rzeczoznawców SITR na podstawie stopnia zużycia.</u>
          <u xml:id="u-39.15" who="#LeonKłonica">Składnice maszyn spółdzielni rolniczych „Samopomoc Chłopska” nie dysponują zapleczem technicznym, umożliwiającym na miejscu naprawę zakupywanego sprzętu. Powołane do tego są POM i SKR, które gwarantują wykonanie naprawy na zlecenie rolnika. Wykonywanie napraw „na zapas” i sprzedaż maszyn wyremontowanych nie jest na ogół akceptowana przez rolników i powodowałaby angażowanie środków technicznych i finansowych w maszyny, które nie zawsze znajdą nabywcę. Ponadto w większości wypadków jest to sprzeczne z życzeniami nabywców, gdyż istotną cechą zakupu używanego sprzętu rolniczego jest angażowanie własnej inwencji i robocizny przez nabywców.</u>
          <u xml:id="u-39.16" who="#LeonKłonica">Planowany i realizowany rozwój przemysłu maszyn rolniczych sprzyjać będzie przyspieszonej modernizacji parku maszynowego w uspołecznionej gospodarce rolnej. W dyspozycji będzie więc coraz więcej sprzętu rolniczego zbywanego nie z powodu nadmiernego zużycia, lecz z powodu przechodzenia w gospodarce uspołecznionej na wyższy poziom technologii.</u>
          <u xml:id="u-39.17" who="#LeonKłonica">Problem obrotu maszynami używanymi nie będzie więc wygasał i słuszne jest wyeliminowanie wszelkich hamulców, na które zwrócił uwagę obywatel poseł Mądry. Dlatego na podstawie kilkuletnich doświadczeń, analizy różnych propozycji, w tym również wniosków obywateli posłów, przygotowywane są wspólnie z CZRS „Samopomoc Chłopska” wytyczne dla dalszego usprawnienia obrotu maszynami używanymi zmierzające do:</u>
          <u xml:id="u-39.18" who="#LeonKłonica">— po pierwsze — zwiększenia zainteresowania ekonomicznego uspołecznionych gospodarstw rolnych odsprzedażą zbędnego sprzętu,</u>
          <u xml:id="u-39.19" who="#LeonKłonica">— po drugie — uproszczenia i przyspieszenia systemu wyceny, aby maszyny nie zalegały z tego powodu w gospodarstwach po trzecie — usprawnienia informacji o oferowanych maszynach używanych i organizacji okresowych giełd używanych maszyn.</u>
          <u xml:id="u-39.20" who="#LeonKłonica">Do czasu względnego zrównoważenia popytu i podaży zorganizowany system obrotu używanym sprzętem rolniczym będzie umożliwiał administracji rolnej kierowanie sprzedażą podstawowych maszyn. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#PiotrStefański">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#PiotrStefański">Czy w tych sprawach ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#PiotrStefański">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#PiotrStefański">Wobec tego sprawę interpelacji posła Mieczysława Derejskiego oraz interpelacji posła Czesława Mądrego uważam za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#PiotrStefański">Następna interpelacja posłów: Mirosława Martina, Huberta Chojnackiego, Zenony Kurandy, Andrzeja Tochowicza i Władysława Żelaznego dotyczy podjęcia skutecznych działań zmierzających do ochrony i zabezpieczenia lasów świętokrzyskich, posiadających cenne i jedyne w swoim rodzaju drzewostany jodłowe, a szczególnie Puszczy Jodłowej, jednego z unikalnych rezerwatów przyrody w naszym kraju. Interpelanci podkreślają, że w okresie ostatnich kilku lat zaobserwowano szczególne nasilenie procesów obumierania jodły, powodowanych niewłaściwym zagospodarowaniem lasów. Ocenia się, że aktualnie zagrożonych jest 7 tys. ha lasów, w tym na obszarze Świętokrzyskiego Parku Narodowego ok. 4 tys. ha.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#PiotrStefański">Postulując szereg konkretnych przedsięwzięć, interpelanci zapytują, czy są możliwości, aby w najbliższym czasie zastosować bardziej intensywne środki ochrony, a także postulują podjęcie przez odpowiednie resorty bardziej skutecznych działań zabezpieczających lasy świętokrzyskie przed zniszczeniem. Z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów odpowiedzi na interpelację udzieli Minister Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego obywatel Tadeusz Skwirzyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#TadeuszSkwirzyński">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Problematyka zawarta w interpelacji grupy posłów ziemi kieleckiej jest szczególna. Szczególna — po pierwsze dlatego, że dotyczy przepięknego i unikalnego już nie tylko w Polsce, ale także w Europie kompleksu leśnego, dawnej Puszczy Jodłowej, na terenie której znajduje się wiele historycznych pomników, świadczących o bogatej przeszłości tej ziemi. Szczególna, myślę, także dlatego, że sprawą pomocy, jakiej winien udzielić człowiek przepięknemu kompleksowi lasów świętokrzyskich — coraz częściej interesuje się opinia publiczna.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#TadeuszSkwirzyński">W Polsce Ludowej w roku 1950 najpiękniejszy fragment dawnej puszczy świętokrzyskiej uzyskał status Parku Narodowego. Oczywiście w ślad za tym uzyskał swoisty status ochrony.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#TadeuszSkwirzyński">Niestety, gospodarka w lasach świętokrzyskich w Polsce przed wrześniowej, a także wręcz rabunkowa gospodarka prowadzona na tym terenie przez okupanta sprawiły, że w wyniku wydatnego przetrzebienia drzewostanu, stały się one wyjątkowo podatne dla rozwoju atakującej kompleksy leśne — jodłowe — zwójek jodłowych. Jest to zresztą zjawisko, które występuje nie tylko w Polsce. Wszystkie kompleksy leśne — jodłowe są powszechnie atakowane przez tego szkodnika w całej Europie. Jasne więc jest, że w tej sytuacji całe zaplecze naukowo-badawcze, a także i praktycy — leśnicy czynią wszystko, by wyjść naprzeciw potrzebom tego przepięknego kompleksu leśnego i wyszukać jak najbardziej skuteczne metody zwalczania groźnego szkodnika.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#TadeuszSkwirzyński">Podzielając ocenę zawartą w interpelacji obywateli posłów co do wydatnego osłabienia biologicznego puszczy, chcę jednocześnie poinformować, że wniosek pierwszy dotyczący powołania zespołu wybitnych specjalistów naukowców z dziedziny ochrony przyrody i nauk pokrewnych, a także praktyków, można potraktować za spełniony. W roku ubiegłym właśnie w wyniku oceny aktualnej sytuacji w puszczy powołany został po konsultacji z Państwową Radą Ochrony Przyrody zespół wybitnych specjalistów, którzy po kilkakrotnych wizjach lokalnych i zapoznaniu się z sytuacją nie tylko na terenie parku świętokrzyskiego, ale także w całym kompleksie Puszczy Świętokrzyskiej — opracował konkretny program działania na rok bieżący i na lata najbliższe. Najtrudniejszy był wybór metody. Znane powszechnie i stosowane metody biologiczne nie budziły kontrowersji. Natomiast potrzeba wprowadzenia w serce tak wielkiej puszczy środków chemicznych była w pewnym sensie kontrowersyjna. Uznano jednak, że stan wymaga radykalnego działania i w związku z tym w najbliższych dniach, w okresie optymalnym dla zwalczania zwójki, a więc w okresie jej największego żerowania (oby tylko była pogoda bezdeszczowa) zostanie objętych metodą biologiczną około 2 tys. ha w parku świętokrzyskim, a metodą chemiczną — około 2–2,5 tys. ha lasów przylegających do parku, wchodzących w skład Puszczy Świętokrzyskiej.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#TadeuszSkwirzyński">Odpowiednie preparaty, a więc biopreparat „Dipel” — importowany, jak również preparaty chemiczne „Gamametox — Avia”, najbardziej skuteczne i wypróbowane, znajdują się już na miejscu w posiadaniu służby leśnej. Również zapewnione są inne środki techniczne i usługi agrolotnicze w wyniku podpisanej wcześniej umowy z WSK Mielec.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#TadeuszSkwirzyński">Jeżeli chodzi o wniosek drugi, proponujący rozważenie możliwości zwiększenia czy poszerzenia asortymentów produkowanych w Polsce preparatów oraz polepszenia skuteczności działania, uprzejmie informuję, że w połowie czerwca zbierze się ponownie powołany w roku ubiegłym zespół naukowców, który dokona oceny skuteczności dotychczas stosowanych środków i metod, a także oceny prób, jakie będą przeprowadzone z innym asortymentem środków biologicznych i chemicznych. Jeśli okaże się, że te próby dadzą wynik pozytywny, resort chemii rozważy możliwość poszerzenia produkcji asortymentowej tych środków bądź uruchomienia produkcji nowych preparatów.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#TadeuszSkwirzyński">Wniosek trzeci, który zmierza do pobudowania na terenie parku wież obserwacyjnych dla obserwacji rozwoju zwójki będzie musiał być ponownie rozważony w połowie miesiąca czerwca, po zakończeniu prac przez komisję, o której mówiłem. Jest to bowiem wniosek bardzo kontrowersyjny. Część naukowców utrzymuje, że wznoszenie tego typu budowli w ścisłym rezerwacie jest niedopuszczalne, część zaś twierdzi, że nawet gdyby tego typu wieże były pobudowane, efektywność obserwacji będzie tak znikoma, że trzeba się zastanowić nad celowością społecznych kosztów.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#TadeuszSkwirzyński">Obywatele Posłowie! Chcę zapewnić na zakończenie, że naukowcy, zaplecze naukowo-badawcze i praktycy — leśnicy uczynią wszystko co jest możliwe dla wsparcia i zachowania dla obecnego i przyszłych pokoleń tego przepięknego pomnika przyrody, jakim jest Puszcza Świętokrzyska. Zależy nam bowiem na tym, by — tak jak dotąd — setki tysięcy ludzi pracy mogło zwiedzać ten przepiękny rejon, by kontakt z tą pełną uroku i unikalną przyrodą zmuszał do refleksji, do rozmyślań, by był źródłem inspiracji, a także rodził natchnienie dla twórców naszej narodowej kultury.</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#PiotrStefański">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#PiotrStefański">Czy w tych sprawach ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#PiotrStefański">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#PiotrStefański">Wobec tego sprawę interpelacji grupy posłów z Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Kielcach uważam za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#PiotrStefański">Obecnie przystępujemy do odpowiedzi na zapytanie. Zapytanie posła Wacława Rawskiego do Prezesa Rady Ministrów brzmi:</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#PiotrStefański">„Dostawy warzyw i owoców mają coraz większe znaczenie w zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa. Uchwała Rady Ministrów w sprawie przekazywania w ajencję małych sklepów, stwarza w tym zakresie dalsze możliwości. Jednakże istnieją znaczne trudności w nabywaniu towarów tak przez jednostki handlu uspołecznionego, jak również przez indywidualnych handlowców z województw posiadających nadwyżki owoców i warzyw. Organy władzy administracyjnej szczebla wojewódzkiego wydały zalecenia zabraniające wywozu nadwyżek owoców i warzyw do sąsiednich województw. Dotyczy to również innych artykułów rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#PiotrStefański">W tej sytuacji zwracam się do Obywatela Premiera z zapytaniem:</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#PiotrStefański">— czy zasadne są decyzje, które przy zabezpieczeniu potrzeb lokalnych, wstrzymują przepływ masy towarowej do innych regionów kraju,</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#PiotrStefański">— jakie podjęte zostaną kroki, aby w należyty sposób sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na warzywa i owoce przy wykorzystaniu zarówno jednostek handlu uspołecznionego, jak i handlu prywatnego, uprawnionego do obrotu płodami produkcji rolnej i ogrodniczej?”.</u>
          <u xml:id="u-42.9" who="#PiotrStefański">W celu udzielenia odpowiedzi na powyższe zapytanie głos zabierze obywatel Minister Jan Kamiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#JanKamiński">Wysoki Sejmie! Obywatelu Marszałku! W odpowiedzi na zapytania obywatela posła Wacława Kawskiego „czy zasadne są decyzje, które przy zabezpieczeniu potrzeb lokalnych wstrzymują przepływ masy towarowej owoców i warzyw dla innych regionów kraju” — pragnę zakomunikować, że decyzje takie uznać należy za niesłuszne.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#JanKamiński">Produkcja owoców i warzyw prowadzona jest w zasadzie we wszystkich województwach w wielu gospodarstwach rolnych i ogrodniczych z przeznaczeniem na własne zaopatrzenie, a po części i na rynek lokalny. Natomiast w kilku rejonach kraju mamy wyspecjalizowane bazy produkcyjne z wysokotowarową produkcją owoców i warzyw, w tym warzyw wczesnych, przyspieszonych, przeznaczonych na zaopatrzenie dużych aglomeracji miejskich. Powoduje to potrzebę przemieszczenia tych produktów w układach międzywojewódzkich. Dla przykładu informuję, że w województwie katowickim 50% warzyw i 65% owoców, a w województwie gdańskim około 60% owoców pochodzi z produkcji własnej, reszta dostarczana jest z innych województw. I odwrotnie, nadwyżki z woj. warszawskiego, stanowiące ponad 50% warzyw, a z woj. radomskiego ponad 80% owoców przeznaczane są na zaopatrzenie innych terenów.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#JanKamiński">Nadwyżki owoców i warzyw, tak zwanych województw produkcyjnych, objęte są systemem centralnego koordynowania obrotu towarowego. Pozwala to na względne wyrównywanie dysproporcji w zaopatrzeniu ludności kraju w produkty ogrodnicze.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#JanKamiński">W odpowiedzi na drugie zapytanie obywatela posła — jakie podjęte zostaną kroki, aby w należyty sposób sprostać rozwiązaniu zapotrzebowania na warzywa i owoce — informuję Wysoką Izbę, że w latach 1978–1980 zakłada się powiększenie produkcji globalnej owoców o około 800 tys. ton, a warzyw gruntowych o 1 300 tys. ton. Pozwala to osiągnąć w 1980 roku spożycie na jednego mieszkańca 60 kg owoców oraz 120 kg warzyw w postaci świeżej i przetworzonej.</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#JanKamiński">W tym celu poszerzany jest areał kontraktowanych upraw ogrodniczych i doskonalona jest praca instruktorów ogrodniczych, a także — produkcji rolnictwa. Dokonuje się zmian w strukturze produkcji, aby ograniczyć skutki sezonowych wahań w zbiorach, szczególnie niektórych asortymentów warzyw gruntowych.</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#JanKamiński">Równocześnie podejmowane są posunięcia mające na celu poprawę organizacji skupu produktów ogrodniczych oraz właściwe ich zagospodarowanie. Rozbudowuje się także przemysł owocowo-warzywny. Niezależnie od budowy dużych zakładów podjęto organizowanie lokalnego przetwórstwa owoców i warzyw w gminach. Stworzy to w efekcie większe możliwości zaopatrzenia lokalnego rynku oraz lepsze wykorzystanie miejscowych zasobów surowcowych.</u>
          <u xml:id="u-43.6" who="#JanKamiński">Nastąpi także dalszy rozwój przechowalnictwa zarówno przez budowę nowych, jak i modernizację istniejących przechowalni owoców i warzyw, w wyniku czego wzrośnie możliwość racjonalnego przechowywania rezerw zimowych owoców i warzyw. Budowane będą także lokalne przechowalnie o prostych rozwiązaniach funkcjonalno-technicznych i stosunkowo niskich kosztach realizacji.</u>
          <u xml:id="u-43.7" who="#JanKamiński">W rozwoju bazy technicznej handlu powiększy się liczbę specjalistycznych sklepów branżowych oraz stoisk z owocami i warzywami sieci ogólnospożywczej.</u>
          <u xml:id="u-43.8" who="#JanKamiński">Rozszerzana będzie także sieć sprzedaży detalicznej w systemie placówek ajencyjnych, który to problem porusza w swym zapytaniu obywatel poseł Kawski. Aktualnie na warunkach określonych w uchwale nr 160 Rady Ministrów z ubiegłego roku prowadzonych jest ponad 1 300 ajencyjnych punktów sprzedaży detalicznej, w tym około 600 z produktami ogrodniczymi. Zasady zaopatrywania sklepów ajencyjnych stwarzają elastyczne możliwości pozyskiwania towarów, a tym samym zwiększania ich podaży na rynku. Placówki ajencyjne, na równi z placówkami handlu państwowego czy spółdzielczego, korzystają z zaopatrzenia w towary w jednostkach gospodarki uspołecznionej, niezależnie od tego mają prawo do zaopatrywania się w towary bezpośrednio u producentów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-43.9" who="#JanKamiński">Przedstawione kierunki i formy działania stwarzają możliwości szybszego rozwoju produkcji ogrodniczej oraz pełniejszego zaopatrzenia ludności w owoce i warzywa.</u>
          <u xml:id="u-43.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#PiotrStefański">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#PiotrStefański">Na tym wyczerpaliśmy piąty punkt porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#PiotrStefański">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#PiotrStefański">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Mieczysława Medeńskiego do Prezesa Rady Ministrów w sprawie niezawieszania prawa do emerytury lub renty w stosunku do osób prowadzących zakłady rzemieślnicze na wsi. Interpelacja ta, zgodnie z art. 80 ust. 1 regulaminu Sejmu, została przekazana adresatowi.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#PiotrStefański">Do Prezydium Sejmu wpłynęła również — z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów — odpowiedź Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej obywatela Mariana Śliwińskiego na interpelację posła Józefa Różańskiego w sprawie zwalczania alkoholizmu. Odpowiedź ta została przekazana interpelantowi.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#PiotrStefański">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Adama Fuszarę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#AdamFuszara">W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu, odbędą się następujące posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#AdamFuszara">1) Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi,</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#AdamFuszara">2) wspólne posiedzenie Komisji: Nauki i Postępu Technicznego oraz Zdrowia i Kultury Fizycznej,</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#AdamFuszara">3) wspólne posiedzenie Komisji: Oświaty i Wychowania oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości,</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#AdamFuszara">4) Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#AdamFuszara">W 15 minut po zakończeniu obrad Sejmu odbędzie się posiedzenie zarządu Polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej.</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#AdamFuszara">W dniu jutrzejszym, tj. w sobotę, dnia 27 maja br. odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#AdamFuszara">1) Komisji Handlu Wewnętrznego, Drobnej Wytwórczości i Usług — godz. 8 min. 30,</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#AdamFuszara">2) Komisji Handlu Zagranicznego — godz. 9,</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#AdamFuszara">3) Komisji Oświaty i Wychowania — godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-45.10" who="#AdamFuszara">4) Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — godz. 9,</u>
          <u xml:id="u-45.11" who="#AdamFuszara">5) Komisji Przemysłu Ciężkiego, Maszynowego i Hutnictwa — godz. 9.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#PiotrStefański">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#PiotrStefański">Na tym kończymy 16 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#PiotrStefański">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#PiotrStefański">O terminie następnego posiedzenia zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#PiotrStefański">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#komentarz">(Wicemarszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 17 min. 20)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>