text_structure.xml
41 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<xi:include href="PPC_header.xml"/>
<TEI>
<xi:include href="header.xml"/>
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Początek posiedzenia o godzinie 11 minut 06</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Posiedzeniu przewodniczy przewodniczący Jarosław Rusiecki</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Szanowni Państwo, dzień dobry. Witam państwa na posiedzeniu senackiej Komisji Obrony Narodowej. Witam państwa u progu nowego, 2023 r. I od razu chciałbym wszystkim państwu, którzy są na sali obrad, komisji, panu ministrowi, panom generałom, wszystkim szefom instytucji wojskowych i polskim Siłom Zbrojnym złożyć najserdeczniejsze, najlepsze życzenia na nowy, 2023 r. Oby był on tak dobry jak budżet przygotowany dla Sił Zbrojnych na 2023 r. Wszystkiego dobrego państwu życzę.</u>
<u xml:id="u-2.1" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Szanowni Państwo, przedmiotem dzisiejszych obrad Komisji Obrony Narodowej w Senacie jest, można powiedzieć, najważniejsza kwestia w roku, tj. rozpatrzenie ustawy budżetowej na rok 2023 w częściach właściwych przedmiotowemu zakresowi działania komisji, a dotyczy to w szczególności części 29 „Obrona narodowa”, ale również części budżetowej „Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej”, w zakresie działania 752 „Obrona narodowa”, jak również planu finansowego Agencji Mienia Wojskowego, planu finansowego Zakładu Inwestycji Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego.</u>
<u xml:id="u-2.2" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Stosowne druki odnoszące się do budżetu znajdują się w druku senackim nr 890 oraz w drukach sejmowych nr 2653, jak również w dalszych drukach, tj. nr 2831, 2831-A. Do tych druków również są załączone opinie prawne, m.in. opinia przygotowana przez Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu.</u>
<u xml:id="u-2.3" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Szanowni Państwo, chciałbym na dzisiejszym posiedzeniu serdecznie powitać pana ministra Wojciecha Skurkiewicza, sekretarza stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej – witam pana ministra. Witam pana gen. bryg. Sławomira Kozickiego, zastępcę dyrektora Departamentu Budżetowego w Ministerstwie Obrony Narodowej – witam, Panie Generale. Biuro Bezpieczeństwa Narodowego reprezentuje dzisiaj pan Sebastian Wasilczuk, zastępca dyrektora Gabinetu Szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego, jak również pani Aneta Cieślik z Biura Bezpieczeństwa Narodowego. Witam bardzo serdecznie pana gen. bryg. Krzysztofa Zielskiego, szefa Zarządu Planowania Rzeczowego w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego. Witam pana płka Krzysztofa Muchę, naczelnika Wydziału Planowania i Prognozowania Finansowego w Departamencie Budżetowym. Również witam bardzo serdecznie pana płka Arkadiusza Polaka, zastępcę dyrektora do spraw ekonomiczno-organizacyjnych Zakładu Inwestycji Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego w Ministerstwie Obrony Narodowej. Witam bardzo serdecznie pana płka Romualda Maksymiuka, zastępcę szefa Agencji Uzbrojenia – witam serdecznie, Panie Pułkowniku. Witam pana płka Mariusza Rapacza, szefa w Szefostwie Wsparcia i Koordynacji w Agencji Uzbrojenia. Bardzo serdecznie witam panią prezes Agnieszkę Bolestę, prezes Agencji Mienia Wojskowego. Witam bardzo serdecznie panią Emilię Kalinę, dyrektor Departamentu Finansowego w Agencji Mienia Wojskowego. Witam bardzo serdecznie pana mecenasa Marka Jarentowskiego, głównego eksperta w Biurze Legislacyjnym w Kancelarii Senatu. Witam również zdalnie obserwujących obrady naszej komisji, tj. pana Mirosława Stasiaka, zastępcę dyrektora Departamentu Finansowania Sfery Budżetowej w Ministerstwie Finansów, jak również witam bardzo serdecznie panią Elżbietę Augustyniak, radcę w Departamencie Finansowania Sfery Budżetowej w Ministerstwie Finansów, i pana Jacka Krzyślaka, radcę w Departamencie Finansowania Sfery Budżetowej w Ministerstwie Finansów. Wszystkich państwa bardzo serdecznie witam. W szczególności witam państwa senatorów, którzy obradują na sali obrad, jak również tych, którzy zdalnie uczestniczą w dzisiejszym posiedzeniu.</u>
<u xml:id="u-2.4" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Jeszcze w ramach proceduralnej informacji, którą muszę państwu przedstawić czy też zadać pytanie dotyczące organizacji, przebiegu obrad komisji… Muszę zadać takie pytanie: czy na sali są osoby, które wykonują zawodową działalność lobbingową w rozumieniu ustawy o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa? Nie słyszę zgłoszeń. Bardzo dziękuję.</u>
<u xml:id="u-2.5" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Szanowni Państwo, jak zaznaczyłem, obrady komisji odbywają się w sposób bezpośredni, jak również w sposób zdalny. Państwa senatorów, którzy uczestniczą zdalnie, bądź gości, którzy są zdalnymi uczestnikami obrad komisji, proszę o zgłaszanie się do biura w celu zabrania głosu w czasie obrad komisji.</u>
<u xml:id="u-2.6" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Szanowni Państwo, finałem pracy nad tym punktem będzie wydanie przez Komisję Obrony Narodowej opinii dla komisji finansów, której posiedzenie odbędzie się dzisiaj w godzinach popołudniowych. I taki będę wniosek formułował na koniec tego punktu. Ale chciałbym również rozszerzyć porządek posiedzenia o jeszcze jeden punkt: przyjęcie planu pracy, który załączyłem do informacji związanej z przebiegiem prac komisji.</u>
<u xml:id="u-2.7" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Szanowni Państwo, na samym początku pozwolę sobie poprosić pana dyrektora Wasilczuka o przedstawienie budżetu zaplanowanego przez Biuro Bezpieczeństwa Narodowego. Dajemy pierwszeństwo zwierzchnikowi Sił Zbrojnych, tak bym powiedział.</u>
<u xml:id="u-2.8" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Bardzo proszę.</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#ZastepcaDyrektoraGabinetuSzefaBiuraBezpieczenstwaNarodowegoSebastianWasilczuk">Dziękuję, Panie Przewodniczący.</u>
<u xml:id="u-3.1" who="#ZastepcaDyrektoraGabinetuSzefaBiuraBezpieczenstwaNarodowegoSebastianWasilczuk">Szanowny Panie Przewodniczący! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
<u xml:id="u-3.2" who="#ZastepcaDyrektoraGabinetuSzefaBiuraBezpieczenstwaNarodowegoSebastianWasilczuk">W części z przedmiotowego zakresu działań komisji, czyli w części 01 „Kancelaria Prezydenta”, rozdział 75103, „Biuro Bezpieczeństwa Narodowego”, wydatki budżetowe na rok 2023 to jest kwota 19 milionów 282 tysięcy, z czego 55 tysięcy to są świadczenia na rzecz osób fizycznych, 18 milionów 647 tysięcy – wydatki bieżące, a 580 tysięcy zł – wydatki majątkowe.</u>
<u xml:id="u-3.3" who="#ZastepcaDyrektoraGabinetuSzefaBiuraBezpieczenstwaNarodowegoSebastianWasilczuk">Biuro Bezpieczeństwa Narodowego w zakresie kompetencji realizuje powierzone przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zadania w zakresie bezpieczeństwa narodowego wynikające z jego konstytucyjnej roli jako najwyższego przedstawiciela państwa i gwaranta ciągłości władzy oraz z obowiązku czuwania nad przestrzeganiem konstytucji, stania na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa, a także nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium, i sprawowania zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi. Do statutowych zadań Biura Bezpieczeństwa Narodowego w szczególności należy: realizowanie powierzonych przez prezydenta zadań w zakresie bezpieczeństwa i obronności, w tym inicjowanie i udział w przygotowaniach koncepcji oraz planów organizacji i funkcjonowania zintegrowanego systemu kierowania bezpieczeństwem narodowym, a także nadzór nad ich realizacją w imieniu prezydenta; monitorowanie i analiza kształtowania strategicznych warunków bezpieczeństwa narodowego, wewnętrznych i zewnętrznych, oraz przygotowanie ocen i wynikających z nich wniosków dla prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej; opracowywanie i opiniowanie dokumentów o charakterze strategicznych, koncepcji, dyrektyw, planów, programów w zakresie bezpieczeństwa narodowego, w odniesieniu do których kompetencje posiada prezydent Rzeczypospolitej Polskiej; oraz nadzór nad realizacją zawartych w nich zadań określonych przez prezydenta; monitorowanie, ocena i opiniowanie bieżących działalności Sił Zbrojnych, perspektywicznych programów rozwojowych oraz operacyjnych planów ich użycia w ramach zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi; opracowywanie i opiniowanie z upoważnienia prezydenta projektów aktów normatywnych i innych aktów prawnych w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego; analiza i ocena sojuszniczych strategii oraz praktyki operacyjnej z punktu widzenia potrzeb interesów narodowych; monitorowanie bieżącego funkcjonowania Sił Zbrojnych i przygotowywanie stosownych raportów dla prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego; analizowanie i przedstawianie wniosków i propozycji dotyczących transformacji Sił Zbrojnych i ich wpływu na zdolności obronne państwa; opiniowanie propozycji dotyczących głównych kierunków rozwoju Sił Zbrojnych oraz ich przygotowań do obrony państwa; opiniowanie wniosków o użycie Sił Zbrojnych na terytorium Rzeczypospolitej oraz poza granicami państwa; monitorowanie, analiza i ocena zaangażowania Sił Zbrojnych w operacjach międzynarodowych oraz współpracy obronnej z innymi państwami i organizacjami. W Biurze Bezpieczeństwa Narodowego funkcjonuje również dyżurna służba operacyjna, która na potrzeby prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej przez 24 godziny monitoruje sytuację.</u>
<u xml:id="u-3.4" who="#ZastepcaDyrektoraGabinetuSzefaBiuraBezpieczenstwaNarodowegoSebastianWasilczuk">Jeśli chodzi o wydatki bieżące dotyczące zatrudnionych w Biurze Bezpieczeństwa Narodowego żołnierzy zawodowych, to planowany jest łączny wzrost wydatków w stosunku do kwoty z roku 2022 o 528 tysięcy zł. Główne przyczyny wzrostu tych wydatków, w zakresie wydatków ponoszonych na szeroko rozumiane funkcjonowanie Sił Zbrojnych, w ramach Biura Bezpieczeństwa Narodowego to: wzrost uposażenia żołnierzy o kwotę 147 tysięcy, zgodnie z założeniami przyjętymi w budżecie na 2023 r. w odniesieniu do państwowej strefy budżetowej; wzrost innych należności zawodowych zaliczanych do wynagrodzeń, o kwotę 354 tysięcy zł – wzrost ten wynika z ustawy z dnia 11 marca o obronie ojczyzny, która nakłada obowiązek wypłaty żołnierzom zawodowym comiesięcznego świadczenia motywacyjnego; wzrost dodatkowego uposażenia rocznego dla żołnierzy zawodowych, co obejmuje wydatki ponoszone zgodnie z ustawą z dnia 11 marca o obronie ojczyzny, o kwotę 27 tysięcy zł. W Biurze Bezpieczeństwa Narodowego zatrudnionych jest 11 żołnierzy zawodowych.</u>
<u xml:id="u-3.5" who="#ZastepcaDyrektoraGabinetuSzefaBiuraBezpieczenstwaNarodowegoSebastianWasilczuk">Zwracam się do szanownej komisji z wnioskiem o pozytywne zaakceptowanie budżetu w części 01, rozdział 75103 „Biuro Bezpieczeństwa Narodowego”. Dziękuję bardzo.</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Bardzo dziękuję, Panie Dyrektorze.</u>
<u xml:id="u-4.1" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Czy państwo senatorowie mają do tej części pytania? Nikt się nie zgłasza. Rozumiem, że też zdalnie…</u>
<u xml:id="u-4.2" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Bardzo dziękuję, Panie Dyrektorze.</u>
<u xml:id="u-4.3" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Opinia będzie dotyczyła całości…</u>
<u xml:id="u-4.4" who="#ZastepcaDyrektoraGabinetuSzefaBiuraBezpieczenstwaNarodowegoSebastianWasilczuk">Tak.</u>
<u xml:id="u-4.5" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">…elementów związanych z obroną narodową, ale jestem optymistą.</u>
<u xml:id="u-4.6" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Bardzo serdecznie dziękuję. Jeśli nie macie państwo jakichś specjalnych zadań, to oczywiście proponuję pozostać, ale jeśli obowiązki na to nie pozwalają i wzywają, to bardzo serdecznie dziękuję. Jeszcze raz: najlepszymi życzenia na nowy rok. Bardzo dziękuję. Bardzo dziękuję, Panie Dyrektorze.</u>
<u xml:id="u-4.7" who="#Gloszsali">Do widzenia.</u>
<u xml:id="u-4.8" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Do widzenia.</u>
<u xml:id="u-4.9" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Szanowni Państwo, teraz pozwolę sobie poprosić o zabranie głosu pana ministra Wojciecha Skurkiewicza.</u>
<u xml:id="u-4.10" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Zdanie, które wypowiedziałem, że mamy historyczny moment, to nie był żart, bo myślę, że to, co zostanie przedstawione, będzie historyczne, jeśli chodzi o wydatki na Siły Zbrojne, przygotowane przez resort pod kierunkiem pana premiera Mariusza Błaszczaka.</u>
<u xml:id="u-4.11" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Bardzo proszę, Panie Ministrze.</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieObronyNarodowejWojciechSkurkiewicz">Dziękuję bardzo, Panie Przewodniczący.</u>
<u xml:id="u-5.1" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieObronyNarodowejWojciechSkurkiewicz">Szanowni Państwo Senatorowie!</u>
<u xml:id="u-5.2" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieObronyNarodowejWojciechSkurkiewicz">W pierwszej kolejności chciałbym podziękować za te życzenia wypowiedziane przez pana przewodniczącego, jak również za słowa uznania dla naszych żołnierzy. Dziękuję za to, że pamiętał pan o tym, bo rzeczywiście jest to czas szczególnie istotny, szczególnie ważny i bardzo pracowity. A więc dziękujemy za te życzenia. Ja bym tylko dołączył jeszcze do nich życzenia spokoju i pokoju, bo to też jest bardzo ważne w tej trudnej i napiętej sytuacji, z jaką mamy dziś do czynienia.</u>
<u xml:id="u-5.3" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieObronyNarodowejWojciechSkurkiewicz">Panie Przewodniczący, Szanowni Państwo Senatorowie, to dla mnie wielki zaszczyt, że mogę na posiedzeniu senackiej Komisji Obrony Narodowej przedstawić budżet Ministerstwa Obrony Narodowej na rok 2023. W istocie jest to budżet przełomowy, budżet rekordowy, który został przygotowany na kanwie postanowień ustawy o obronie ojczyzny z 11 marca 2022 r., która zobowiązała nas jako rząd do przygotowania budżetu w wysokości nie mniejszej niż 3% produktu krajowego brutto. I tak też się stało.</u>
<u xml:id="u-5.4" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieObronyNarodowejWojciechSkurkiewicz">Jeżeli chodzi o wydatki obronne w roku 2023, to wyniosą one w sumie 97 miliardów 445 milionów zł, a w części 29 „Obrona narodowa” to jest 96 miliardów 920 milionów 500 tysięcy. Tutaj zwrócę uwagę, że w stosunku do kwot z roku 2022 to jest przełomowy wzrost budżetu, bo w roku 2022 budżet resortu obrony był w wysokości 58 miliardów zł. A więc widzimy, jaki tutaj jest wzrost.</u>
<u xml:id="u-5.5" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieObronyNarodowejWojciechSkurkiewicz">Panie Przewodniczący, Wysoka Komisjo, budżet obronny pozwoli na poprawę kluczowych zdolności operacyjnych Sił Zbrojnych. Zadania rzeczowe planowane przez resort obrony na rok 2023 ukierunkowane zostały na realizację tych celów priorytetowych, które są szczególnie istotne, a są to: wzmacnianie zdolności operacyjnych jednostek wojskowych dyslokowanych na wschód od Wisły, na wschodzie kraju, oraz wszystkie kwestie związane z formowaniem i ukompletowaniem struktur organizacyjnych 18. dywizji, jak również 16. dywizji zmechanizowanej. Kolejne cele to: osiągnięcie gotowości operacyjnej do wykonywania zadań przez dowództwo komponentu Wojsk Obrony Cyberprzestrzeni i jednostek, które bezpośrednio podlegają pod to dowództwo; osiągnięcie przez Wojska Obrony Terytorialnej pełnej gotowości do reagowania kryzysowego oraz współdziałania z jednostkami wojsk operacyjnych; zwiększenie liczebności Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej; tworzenie warunków do zwiększenia obecności wojsk sojuszniczych, szczególnie wojsk amerykańskich, na terenie Rzeczypospolitej; realizacja procesu szkolenia Sił Zbrojnych, w tym w szczególności w ramach krajowych i międzynarodowych ćwiczeń, a także treningów. Priorytetowe znaczenie dla finansowania będzie miało również wzmocnienie bezpieczeństwa oraz pozycji Polski na arenie międzynarodowej, kształtowanie świadomości obronnej młodzieży szkół ponadpodstawowych, a także uczelni wyższych, utrzymywanie zdolności do realizacji zadań obronnych przez organy administracji publicznej, a także przedsiębiorców.</u>
<u xml:id="u-5.6" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieObronyNarodowejWojciechSkurkiewicz">Zaplanowane na 2023 r. wydatki, które są związane z uposażeniami, pozwolą na utrzymanie z budżetu Ministerstwa Obrony Narodowej określonej liczby żołnierzy. I co do tego zawsze, w każdej ustawie budżetowej, te kwoty, które są przywoływane, są szczególnie ważne, w ujęciu budżetowym. A więc planujemy, iż na rok 2023 stan osobowy żołnierzy zawodowych to będzie 125 tysięcy 651; ponadto 25 tysięcy żołnierzy dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej; 38 tysięcy żołnierzy terytorialnej służby wojskowej; 6 tysięcy 20 żołnierzy zawodowych w okresie kształcenia; 3 tysiące 580 żołnierzy dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej na potrzeby kształcenia; a także 3 tysiące 21 funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego, jak również Służby Wywiadu Wojskowego. Struktura osobowa Sił Zbrojnych dostosowana jest nie tylko do realizacji zadań w czasie pokoju, ale wynika również z potrzeb realizacji zadań po mobilizacyjnym rozwinięciu jednostek wojskowych.</u>
<u xml:id="u-5.7" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieObronyNarodowejWojciechSkurkiewicz">Jeżeli chodzi o strukturę wydatków resortu obrony narodowej w roku 2023, to przedstawia się ona następująco: wydatki majątkowe to jest ponad 41%; wydatki osobowe to jest 17,9%; świadczenia pieniężne, w tym emerytury – 13,9%; wydatki bieżące w ramach centralnych planów rzeczowych to jest 6,9%; dotacje i subwencje – 4,2%; pozostałe wydatki na utrzymanie i szkolenie jednostek wojskowych to jest 15,7%.</u>
<u xml:id="u-5.8" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieObronyNarodowejWojciechSkurkiewicz">Jeżeli chodzi o to, jak szczegółowo to będzie się przedstawiało, to oczywiście chciałbym państwu przedstawić… Jeżeli chodzi o wydatki w ramach… poza centralnymi planami rzeczowymi, to jest 10 miliardów 155 milionów; w ramach centralnych planów rzeczowych – 6 miliardów 699 milionów; wydatki majątkowe w ramach centralnych planów rzeczowych to blisko 30 miliardów zł; pozostałe wydatki na utrzymanie i szkolenie jednostek wojskowych – ponad 15 miliardów złotych; wydatki osobowe – 17 miliardów złotych; świadczenia pieniężne, w tym emerytury i renty, to jest 13 miliardów 523 miliony; dotacje i subwencje – 4 miliardy zł. Ogólnie wydatki na utrzymanie stanów osobowych i szkolenie jednostek wojskowych w całym budżecie Ministerstwa Obrony Narodowej to jest 48,21%, dokładnie jest to kwota 46 miliardów 727 milionów 279 tysięcy zł.</u>
<u xml:id="u-5.9" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieObronyNarodowejWojciechSkurkiewicz">Panie Przewodniczący, Wysoka Komisjo, chwilę chciałbym chciałbym poświęcić również wydatkom w obszarze centralnych planów rzeczowych. W tym obszarze zaplanowano kwotę 36 miliardów 616 milionów zł. Będą one wyższe od tych, które były realizowane w roku 2022, o ponad 73%, o kwotę 15 miliardów 538 milionów zł – to jest naprawdę olbrzymi skok. Wydatki majątkowe wzrosną do ponad 20, do prawie 30 miliardów zł, o czym mówiłem przed chwilą, i będą wyższe w porównaniu do tych z 2022 o 67,7%. W ramach wydatków majątkowych zaplanowano wydatki na modernizację techniczną – 24 miliardy 525 milionów, wzrost o 64%; na narodowe inwestycje budowlane – 4 miliardy 791 tysięcy, wzrost o 125%. Wydatki bieżące w ramach centralnych planów rzeczowych, co przy wywoływałem przed chwilą, to jest kwota 6 miliardów 646 milionów zł. Tu już nie będę wracał do tych rozdziałów procentowych, które przedstawiłem przed kilkoma chwilami, ale jeżeli będą jakieś szczegółowe pytania, oczywiście jesteśmy do dyspozycji.</u>
<u xml:id="u-5.10" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieObronyNarodowejWojciechSkurkiewicz">Panie Przewodniczący, Wysoka Komisjo, w budżecie resortu obrony narodowej ujęto także niezbędne wydatki na zabezpieczenie świadczeń emerytalno-rentowych dla sporej liczby naszych świadczeniobiorców, bo to jest 157 tysięcy 300 osób, które korzystają z naszych biur emerytalnych. Przygotowano również te środki finansowe wraz ze stosowną waloryzacją, tak jak to jest również na rynku cywilnym, w obszarze Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. I tu oczywiście waloryzacja jest analogiczna, na poziomie 113,8%.</u>
<u xml:id="u-5.11" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieObronyNarodowejWojciechSkurkiewicz">Szanowni Państwo, planowane kierunki rozwoju zdolności obronnych koncentrują się na podniesieniu efektywności systemu obronnego państwa, poprzez rozwijanie zasadniczych systemów uzbrojenia wraz z niezbędną infrastrukturą, i prowadzą do utrzymania i rozwoju potencjału bojowego poprzez wzmocnienie jednostek dyslokowanych we wschodniej i północno-wschodniej części kraju, oraz poszczególnych zdolności operacyjnych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto, w ramach procesu modernizacji Sił Zbrojnych, zakładamy kontynuowanie przedsięwzięć zmierzających do unowocześnienia i dostosowania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do standardów NATO-wskich oraz rozwijania zdolności wojsk do prowadzenia sojuszniczych operacji obronnych. Jak państwo zapewne wiecie, te działania, które są podejmowane przez Ministerstwo Obrony Narodowej i które są priorytetem pana premiera Mariusza Błaszczaka, to jest definitywne odejście od tzw. sprzętu postsowieckiego – i co do tego jesteśmy zdeterminowani, aby te działania, które są realizowane dziś, działania zakupowe, które realizujemy, szły w tym kierunku, aby mieć nowoczesny czy najnowocześniejszy sprzęt z dostępnych w tej chwili na rynku. Dlatego też czerpiemy z naszego rodzimego przemysłu obronnego, wykorzystując potencjał polskiego przemysłu zbrojeniowego w 100%. I to, co polski przemysł zbrojeniowy w ramach Polskiej Grupy Zbrojeniowej, ale nie tylko, jest w stanie wyprodukować, my jesteśmy w stanie zakupić czy nabyć praktycznie bez większych problemów. Czynimy to oczywiście za pośrednictwem Agencji Uzbrojenia. Również jest współpraca z naszymi partnerami zagranicznymi – Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Korea to są te kierunki, które rozwijamy. Jak państwo wiecie z końcówki roku 2022 r., również Francja pojawia nam się w tych relacjach biznesowych z Siłami Zbrojnymi, z Ministerstwem Obrony Narodowej.</u>
<u xml:id="u-5.12" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieObronyNarodowejWojciechSkurkiewicz">Szanowni Państwo, to tyle, jeżeli chodzi o przedstawienie budżetu resortu obrony narodowej w części 29.</u>
<u xml:id="u-5.13" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieObronyNarodowejWojciechSkurkiewicz">Oczywiście odrębną kwestią jest sprawa dotycząca dodatkowego elementu budżetowania modernizacji technicznej Sił Zbrojnych – Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Fundusz wsparcia w projekcji finansowej, która oczywiście jest dokumentem niejawnym… Ona była prezentowana na forum sejmowej Komisji Obrony Narodowej na posiedzeniu niejawnym, nie wiem, czy to było prezentowane również na tym posiedzeniu senackiej Komisji Obrony Narodowej, które odbywało się w Ministerstwie Obrony Narodowej w formule niejawnej… Ja szczegółach nie chciałbym i nie mogę tutaj państwu mówić w tej formule posiedzenia komisji. W każdym razie my planujemy na rok 2023, że Fundusz Wsparcia Sił Zbrojnych będzie zasilony kwotą 40 miliardów zł, tak to jest przygotowane w naszej projekcji finansowej.</u>
<u xml:id="u-5.14" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieObronyNarodowejWojciechSkurkiewicz">Jak państwo również wiecie – mówię to, żeby uniknąć dalszych pytań – my na mocy nowelizacji ustawy o obronie ojczyzny, która weszła w życie z początkiem września ubiegłego roku, dokonaliśmy swoistej dywersyfikacji możliwości zasilania funduszu wsparcia. A więc to będą nie tylko papiery dłużne, bony skarbowe, ale to również różnego rodzaju pożyczki, odpisy budżetowe, środki pochodzące między innymi od partnerów zagranicznych – mam tutaj na myśli Unię Europejską, Komisję Europejską, bo, jak państwo wiecie, również w przypadku środków budżetowych Unii Europejskiej przewiduje się możliwość wspierania państw członkowskich różnymi kwotami w związku z prowadzoną pomocą dla Ukrainy w działaniach wojennych, z tymi dotacjami, które są realizowane. My planujemy, że w roku 2023 fundusz wsparcia zostanie zasilony, jeżeli dobrze sobie przypominam, kwotą 340 milionów zł – tak, Panie Generale? Te środki finansowe zasilą fundusz wsparcia. Oczywiście możliwości wspierania funduszu jest o wiele więcej, ale, jak rozumiem, komisja pamięta to z nowelizacji, którą realizowaliśmy kilka miesięcy temu.</u>
<u xml:id="u-5.15" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieObronyNarodowejWojciechSkurkiewicz">Jeżeli będą jakieś pytania, jesteśmy do dyspozycji. Dziękuję bardzo.</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Bardzo dziękuję, Panie Ministrze.</u>
<u xml:id="u-6.1" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Wspomniał pan minister o posiedzeniu komisji senackiej, które w ubiegłym miesiącu odbywało się w odpowiednim gryfie tajności. I chcę tutaj podziękować panu ministrowi, wszystkim przedstawicielom ministerstwa, panom generałom, którzy dostarczali senatorom informacji w tym obszarze. Chcę powiedzieć, że ze wszystkich stron politycznych odbierałem słowa uznania i podziękowania za organizację i przebieg tego posiedzenia. A co do szczegółu, o którym pan minister również wspomniał, to my w swoim planie pracy zaplanowaliśmy, że w miesiącu marcu będziemy zapoznawali się, też w odpowiednim gryfie, z planem dotyczącym modernizacji technicznej Sił Zbrojnych w latach 2021–2035. Myślę, że ten temat będzie cieszył się dużym zainteresowaniem.</u>
<u xml:id="u-6.2" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Bardzo dziękuję panu ministrowi za rozpoczęcie tej debaty.</u>
<u xml:id="u-6.3" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Teraz, jak myślę, jest czas na pytania. Kto z państwa senatorów, obecnych czy też zdalnie uczestniczących w posiedzeniu komisji, ma pytania do pana ministra bądź do panów generałów, do przedstawicieli ministerstwa i innych agend cywilnych?</u>
<u xml:id="u-6.4" who="#Gloszsali">Nie ma pytań.</u>
<u xml:id="u-6.5" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Nie ma, nie ma. Wszystko jest jasne.</u>
<u xml:id="u-6.6" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Ale żeby nie było tak, że będzie bez żadnych pytań, to ja mam pytanie, Panie Ministrze. W ostatnich miesiącach czy tygodniach – za daleko sięgnąłem, mówiąc o miesiącach – pan premier Błaszczak uczestniczył, jeśli można tak powiedzieć, w inauguracji odtworzenia jednostek wojskowych, które właśnie w ramach pierwszego punktu, dotyczącego priorytetowych działań, będą uruchamiane. Tam chyba już… Nie pamiętam dokładnie nazw tych miejscowości, ale chodzi o 2 albo 3 miejscowości, w których na nowo będą powstawały jednostki, w ramach 16. czy 18. dywizji. I na tej podstawie chciałbym zapytać, jak wygląda sprawa współpracy z samorządami. Bo dla tych miejscowości, w których kiedyś były jednostki wojskowe, to, po pierwsze, była to sprawa prestiżowa, po drugie, były to również miejsca pracy, które dotyczyły otoczenia takiej jednostki wojskowej. No i było to, że takie ośrodki miały wtedy dużo większe znaczenie. Czy taka współpraca w tym roku budżetowym również będzie kontynuowana w takich nowych miejscach? Oczywiście proszę o tyle, ile może pan minister na tym poziomie powiedzieć.</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#SekretarzStanuwMinisterstwieObronyNarodowejWojciechSkurkiewicz">Panie Przewodniczący, to jest bardzo ważna kwestia, którą pan poruszył, bo bez wątpienia w ramach rozwoju Sił Zbrojnych dziś staramy się powracać szczególnie w te miejsca, w których wojsko przez jakiś określony czas było eliminowane czy było likwidowane, czy garnizony, jednostki wojskowe były rozwiązywane. Oczywiście nie wszędzie jest możliwe, żeby zająć te obiekty, które kiedyś wojsko zajmowało, bo często są to obiekty albo już sprzedane, albo przekazane samorządom, albo nienadające się już do użytku. Dla nas od samego początku, od kiedy pracujemy w Ministerstwie Obrony Narodowej, jest ważne, aby również w tych planach rozwoju Sił Zbrojnych uczestniczył lokalny samorząd, lokalne samorządy. I te działania, które są podejmowane dziś, szczególnie w kontekście rozwoju 16. i 18. dywizji, i te porozumienia podpisywane z samorządami, szczególnie w ostatnim czasie na terenie województwa podlaskiego czy warmińsko-mazurskiego, gdzie staramy się wkomponować samorząd w te nasze plany rozwoju Sił Zbrojnych… Bo zdajemy sobie sprawę, że ta nasza współpraca z samorządem będzie skutkowała na długie lata, gdyż bardzo często szczególnie w małych ośrodkach wojsko staje się bardzo ważnym pracodawcą, bardzo ważnym podmiotem na rynku lokalnym. Mamy szereg takich przykładów z tych województw, ale również mamy za sobą szereg działań wspólnych podejmowanych z samorządem w kontekście rozwoju nie tylko wojsk operacyjnych, ale również Wojsk Obrony Terytorialnej. Przykład to Limanowa, gdzie dokonaliśmy takiej swoistej kompilacji publiczno-publicznej w inwestycji, która będzie wiązała się z wybudowaniem budynku koszarowego, placu manewrowego i takiego fajnego przedsięwzięcia dla batalionu lekkiej piechoty Wojsk Obrony Terytorialnej. To pokazuje, że można połączyć z jednej strony lokalny samorząd, z drugiej strony Ministerstwo Obrony Narodowej, a z trzeciej strony również PFR, który jest skory do finansowania tego typu przedsięwzięć. To jest pierwsze takie przedsięwzięcie w Polsce, które jest realizowane. W grudniu zostały już podpisane szczegółowe umowy dotyczące realizacji tego zadania, samorząd przekazał grunt, PFR to finansuje czy kredytuje, a Ministerstwo Obrony Narodowej będzie spłacało przez kilka lat w rocznych transzach poniesione nakłady. A więc to jest taka kompilacja trójstronna, którą udało się zrealizować. I jestem przekonany, że takich rozwiązań mogłoby być czy będzie coraz więcej, jeżeli chodzi o rozwój wojska, szczególnie w tych miejscach, w których wojsko przez długie lata nie było obecne. To jest sprawa, która bez wątpienia jest dla nas kluczowa. Bo tam, gdzie wiążemy się z lokalną społecznością, z lokalnym samorządem, będzie to połączenie na długie, długie lata.</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Bardzo dziękuję.</u>
<u xml:id="u-8.1" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Czy ktoś z państwa senatorów jeszcze ma pytanie?</u>
<u xml:id="u-8.2" who="#Gloszsali">Nie ma.</u>
<u xml:id="u-8.3" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Nie ma.</u>
<u xml:id="u-8.4" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Skoro nie ma pytań, to pozwolę sobie, Szanowni Państwo, postawić wniosek pod opinię Komisji Obrony Narodowej o pozytywne zaopiniowanie planu finansowego na rok 2023 w zakresie środków przeznaczonych na finansowanie potrzeb obronnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz na plan finansowy Biura Bezpieczeństwa Narodowego.</u>
<u xml:id="u-8.5" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Jeszcze mam pytanie do pana mecenasa, czy jakieś uwagi…</u>
<u xml:id="u-8.6" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
<u xml:id="u-8.7" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Bardzo, bardzo dziękuję.</u>
<u xml:id="u-8.8" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Szanowni Państwo, pozwolę sobie ten wniosek poddać pod głosowanie.</u>
<u xml:id="u-8.9" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Kto jest za pozytywną opinią? Proszę o podniesienie ręki.</u>
<u xml:id="u-8.10" who="#StarszySekretarzKomisjiObronyNarodowejAndrzejLopuski">3 głosy na sali, jednogłośnie.</u>
<u xml:id="u-8.11" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Zbieramy jeszcze głosy zdalne.</u>
<u xml:id="u-8.12" who="#SenatorJerzyWcisla">Panie Przewodniczący, nie mamy protokołów…</u>
<u xml:id="u-8.13" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">(Starszy Sekretarz Komisji Obrony Narodowej Andrzej Łopuski: 5 za, 0 – przeciw, 1 senator wstrzymał się</u>
<u xml:id="u-8.14" who="#komentarz">Wypowiedzi w tle nagrania</u>
<u xml:id="u-8.15" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Czyli łącznie mamy 8 za, 1 senator wstrzymał się…</u>
<u xml:id="u-8.16" who="#StarszySekretarzKomisjiObronyNarodowejAndrzejLopuski">Nie, nie, nie…</u>
<u xml:id="u-8.17" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Nie.</u>
<u xml:id="u-8.18" who="#StarszySekretarzKomisjiObronyNarodowejAndrzejLopuski">8 to byłoby łącznie… Mamy 5 za, 0 – przeciw, 1 się wstrzymał.</u>
<u xml:id="u-8.19" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">A, łącznie. Czyli 5 za… Chociaż nie postawiłem pytania, kto jest przeciw i kto się wstrzymał. I teraz możemy…</u>
<u xml:id="u-8.20" who="#Gloszsali">Dla zdalnych to jest bez znaczenia. Oni widzą…</u>
<u xml:id="u-8.21" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Aha, dla zdalnych nie ma to znaczenia.</u>
<u xml:id="u-8.22" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">A więc stwierdzam, że Komisja Obrony Narodowej Senatu Rzeczypospolitej Polskiej pozytywnie zaopiniowała plan finansowy w obszarze obronności na rok 2023 dla komisji finansów Senatu.</u>
<u xml:id="u-8.23" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Bardzo dziękuję.</u>
<u xml:id="u-8.24" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
<u xml:id="u-8.25" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Aha, jeszcze pani senator Czudowska.</u>
<u xml:id="u-8.26" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Bardzo, bardzo proszę. Pani senator Czudowska, bardzo prosimy o zabranie głosu. Ale jakieś problemy techniczne mamy.</u>
<u xml:id="u-8.27" who="#SenatorDorotaCzudowska">Teraz słychać?</u>
<u xml:id="u-8.28" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Oj, tak, teraz słychać.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#SenatorDorotaCzudowska">Dzień dobry, witam wszystkich.</u>
<u xml:id="u-9.1" who="#SenatorDorotaCzudowska">Jestem oczywiście za, ale nie wyświetliła mi się witryna do głosowania.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">To dziękujemy za tę uwagę i potwierdzenie głosu za.</u>
<u xml:id="u-10.1" who="#SenatorDorotaCzudowska">Dziękuję.</u>
<u xml:id="u-10.2" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Bardzo dziękuję.</u>
<u xml:id="u-10.3" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Panie Ministrze, Panowie Generałowie, Panowie Oficerowie, Pani Prezes, Szanowni Państwo, chciałbym bardzo serdecznie podziękować za przedłożoną informację. Na poszczególnych etapach pracy komisji w tym roku pewnie będziemy się spotykać i szczegółowo omawiać również poszczególne elementy budżetu. Chciałbym też panu ministrowi pogratulować skutecznej pracy nad skonstruowaniem budżetu. Mam nadzieję, że uda się zrealizować te plany, które zostały zawarte – a już początek roku pokazał, że ministerstwo, Agencja Uzbrojenia, działają mocno. Te podpisane umowy, które zostały też publicznie przedstawione przez pana premiera, jeśli chodzi o zakup karabinków Grot, czy wczorajsza umowa w sprawie Abramsów pokazują, że w centrum uwagi resortu, pana premiera i w ogóle odpowiedzialnych osób w państwie, a przede wszystkim polskich Sił Zbrojnych, żołnierzy, którzy to realizują, kwestie dotyczące bezpieczeństwa naszej ojczyzny są na pierwszym miejscu. Bardzo serdecznie za to dziękuję, Panie Ministrze. Panowie Generałowie, bardzo serdecznie dziękuję.</u>
<u xml:id="u-10.4" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">I przejdziemy do punktu drugiego.</u>
<u xml:id="u-10.5" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Szanowni Państwo, na podstawie zebranych informacji przedkładam te kilka punktów, mając na uwadze to, że mamy do dyspozycji niepełny rok wyborczy. A więc pozwalam sobie zaproponować te punkty, jeśli chodzi o tematy merytoryczne, jak również propozycje wyjazdów studyjnych, z takim jednak założeniem, że możemy te tematy uzupełniać. A teraz dla porządku proponuję przyjąć ten plan pracy.</u>
<u xml:id="u-10.6" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Czy ktoś z państwa senatorów ma chęć zabrania głosu w tej sprawie?</u>
<u xml:id="u-10.7" who="#SenatorJerzyWcisla">Panie Przewodniczący, mogę?</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Pan senator Wcisła. Bardzo proszę.</u>
<u xml:id="u-11.1" who="#SenatorJerzyWcisla">To dla mnie jest ta zgoda?</u>
<u xml:id="u-11.2" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Tak, tak, bardzo proszę, tak, tak.</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#SenatorJerzyWcisla">Panie Przewodniczący, ja już od 2 lat proszę o ujęcie w programie działania Komisji Obrony Narodowej jednego punktu, ale on nawet w programach się nie znajduje. Rozumiem, że czasami może nie dojść do realizacji wszystkich punktów, ale wydaje mi się, że nie ma żadnego powodu, tym bardziej że państwo polskie podjęło decyzję o wzmocnieniu granicy czy zabezpieczeniu granicy z obwodem kaliningradzkim, czyli z Federacją Rosyjską… A więc tym bardziej potwierdza to sens zajęcia się bezpieczeństwem granicy, bezpieczeństwem na granicy polsko-rosyjskiej, tym bardziej że są nie tylko informacje o tym, że tam będzie tam udostępnione lotnisko dla lotów z krajów arabskich, ale także mamy informacje, że nastąpiło znaczne wzmocnienie militarne w obwodzie kaliningradzkim. Proszę więc o ujęcie w planie na 2023 r punktu dotyczącego informacji na temat bezpieczeństwa na granicy polsko-rosyjskiej, m.in. w kontekście sygnałów o wzmocnieniu rosyjskich sił zbrojnych w obwodzie kaliningradzkim.</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Dziękuję bardzo, Panie Senatorze. Oczywiście wpisujemy to jako punkt pierwszy, bo to umknęło rzeczywiście… Chcę tylko skorygować to, bo mianowicie już mieliśmy zaplanowany ten temat – prawda? – tylko to wydarzyło się akurat w tym czasie, gdy wybuchła wojna, agresja Rosji na Ukrainę, i wtedy ten temat odłożyliśmy. Ale w pierwszej kolejności wpisujemy ten temat i zrealizujemy go, w odpowiednim gryfie, w najbliższym czasie. Tak że dziękuję za tę podpowiedź.</u>
<u xml:id="u-13.1" who="#SenatorJerzyWcisla">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-13.2" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Czy ktoś z państwa senatorów ma jeszcze uwagi, pytania w tej sprawie? Jeśli nie…</u>
<u xml:id="u-13.3" who="#komentarz">Rozmowy na sali</u>
<u xml:id="u-13.4" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Tak? Ktoś jeszcze? Bo tak gdzieś pan senator Wcisła mi pobrzmiewa, ale…</u>
<u xml:id="u-13.5" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Szanowni Państwo, rozumiem, że przyjmujemy ten plan pracy. I rozumiem… Czy wymaga… Nie wymaga to głosowania. Tak że przyjmujemy go do realizacji, z uzupełnieniem, które zaproponował pan senator Jerzy Wcisła.</u>
<u xml:id="u-13.6" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Zamykam punkt drugi.</u>
<u xml:id="u-13.7" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Sprawy różne? Nie ma.</u>
<u xml:id="u-13.8" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Bardzo serdecznie dziękuję jeszcze raz panu ministrowi, panom generałom, panom pułkownikom. Wszystkiego dobrego na nowy rok! Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-13.9" who="#PrzewodniczacyJaroslawRusiecki">Zamykam posiedzenie komisji.</u>
<u xml:id="u-13.10" who="#komentarz">Koniec posiedzenia o godzinie 11 minut 49</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>