text_structure.xml 119 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(W dniu 7 czerwca 1982 r. Komisja Nauki i Postępu Technicznego, obradująca pod przewodnictwem posła Jana Janowskiego (SD), rozpatrzyła:</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">- projekt budżetu państwa na 1982 wraz z informacja o sytuacji gospodarczej w kraju w I kwartale 1982 r. założeniach sprawozdania z wykonania NPSG i budżetu państwa w 1982 r. wraz z uwagami Najwyższej Izby Kontroli w częściach goszczących Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki Polskiej Akademii Nauki Urzędu Patentowego PRL Polskiego Komitetu Normalizacji, Miar i Jakości, Państwowej Agencji Atomistyki.</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">— sprawozdanie z działalności zespołu nauki i postępu technicznego NIK.)</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">(W posiedzeniu udział wzięli: przedstawiciele Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki z wiceministrem Mieczysławom Kazimierczukiem i wiceministrem Jerzym Sab Polskiej Akademii Nauk z zastępcą sekretarza naukowego Zbigniewem Gertychem, Urzędu Patentowego PRL z prezesem Jackiem Szomańskim, Polskiego Komitetu Normalizacji, Miar i Jakości z wiceprezesem Tadeuszem Podgórskim, Państwowej Agencji Atomistyki z wicedyrektorem Jerzym Chmielewskim, Najwyższej Izby Kontroli, Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Ministerstwa Finansów, Urzędu Rady Ministrów.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#Sprawozdawca">Posłowie uczcili chwilą milczenia pamięć zmarłego członka Komisji, posła prof. Jerzego Bukowskiego.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#Sprawozdawca">Otwierając obrady, poseł Jan Janowski (SD) stwierdził, że Komisja otrzymała, choć późno, wyczerpujące materiały od powołanych resortów i zaproponował zrezygnować z referatów wprowadzających ich przedstawicieli, a rozpocząć od wysłuchania koreferatów poselskich i zadawania pytań, po czym przystąpić do dyskusji łącznej.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Sprawozdawca">Koreferat do sprawozdania z wykonania planu i budżetu państwa w 1981 r. oraz założeń na 1982 r. w części dotyczącej Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki przedstawiła poseł Genowefa Rejman (ZSL): Rok 1981 upłynął pod znakiem pogłębiania się trwającego kryzysu politycznego i gospodarczego w Polsce, który objął także szkolnictwo wyższe. Jednakże w stosunku do ogólnych tendencji, w szkolnictwie wyższym, nauce i technice zaobserwowano pewną specyfikę. Wyraża się ona w utrzymaniu wydatków w stosunku do założeń przyjęty w budżecie: przy ogólnym spadku liczby studentów, absolwentów, wydawnictw itp. nie obserwuje się tak jak w innych działach gospodarki narodowej zwiększonych wydatków.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Sprawozdawca">Co się tyczy realizacji planu i budżetu w zakresie kształcenia studentów., charakterystycznym zjawiskiem jest spadek liczby studentów przyjętych na I rok studiów, zarówno studiów stacjonarnych, jak i dla pracujących. Liczba studentów nowo przyjętych ukształtowała się w roku sprawozdawczym w skali ogólnokrajowej na poziomie 74.300 osób, co stanowi 83,5% w stosunku do planowanej liczby w NPSG na rok 1981. Zmniejszenie nastąpiło we wszystkich rodzajach szkół wyższych, z wyjątkiem szkół pedagogicznych, gdzie wielkość przyjęć wzrosła o 13% czyli o 1.100 osób.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Sprawozdawca">Jest to niebezpieczne zjawisko, w okresie gdy o postępach gospodarczych i rozwoju państwa decydują kwalifikacje obywateli. W materiałach przedstawionych przez resort tłumaczy się ten trend brakiem zainteresowania młodzieży studiami wyższymi w związku z trudnościami występującymi na rynku pracy. Jeśli chodzi o spadek studentów na studiach dla pracujących, to został on spowodowany wprowadzeniem egzaminu wstępnego dla tych studentów. Tylko w szkołach pedagogicznych pozostawiono rekrutację kierowaną, i w tych szkołach nie notuje się spadku studentów.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#Sprawozdawca">O zmniejszaniu się liczby studentów na pierwszym roku decyduje także niski poziom przygotowania kandydatów, zwłaszcza młodzieży rekrutującej się ze szkół prowincjonalnych.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#Sprawozdawca">Temu zjawisku może zapobiec w przyszłości przepis wprowadzony do ustawy o szkolnictwie wyższym zobowiązujący Państwo do bezpłatnego przygotowania młodzieży rekrutującej się ze szkół nie gwarantujących odpowiedniego przygotowania dla złożenia egzaminu wstępnego. Jednym z powodów stałego zmniejszania się przyjęć na studia jest ponadto brak możliwości zabezpieczenia większej liczbie studentów aparatury, sal i materiałów dydaktycznych, co powoduje zmniejszanie limitów przyjęć. Przy takim wyposażeniu nie można kształcić na odpowiednim poziomie i dlatego niektóre szkoły ograniczają sukcesywnie liczbę studentów.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Sprawozdawca">Ze względu na to potrzebne są punkty konsultacyjne. Stanowią one transmisję wyższych szkół w terenie i umożliwiają zetknięcie się młodzieży z mniejszych ośrodków, a zwłaszcza młodzieży chłopskiej ze szkolnictwem wyższym. Dlatego też zapowiedziana w przedstawionych materiałach koncepcja likwidacji punktów konsultacyjnych powinna być podjęta z wielką ostrożnością, bowiem punkty spełniają wiele funkcji, stanowią także ogniwa skupiania się miejscowej inteligencji. Nie można dopuścić do polaryzacji nauczania. tj. z jednej strony do zapewnienia wysokiego poziomu części młodzieży w coraz to większych ośrodkach akademickich, a z drugiej - odcięcia dostępu do tych szkół młodzieży z mniejszych, poza uniwersyteckich ośrodków.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Sprawozdawca">Niekorzystne zjawiska polegające na spadku liczby studentów będą się pogłębiały, zwłaszcza w odniesieniu do studentów pracujących. Przejście na samofinansowanie przedsiębiorstw, ograniczy liczbę zezwoleń dla pracowników, których studia trwają kilka lat, a czasem się przedłużają przez powtarzanie roku czy urlopy akademickie. W czasie studiów pracownik jest mniej wydajny i dlatego Zakłady pracy nie będą zainteresowane w podnoszeniu kwalifikacji przez pracowników w drodze podejmowania przez nich studiów.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#Sprawozdawca">Powstaje więc pytanie, czy nie należałoby wprowadzić obok studiów zaocznych i wieczorowych także studiów eksternistycznych. Przy wykorzystaniu masowych środków informacji, system eksternistyczny mógłby w jakiejś mierze przeciwstawić się masowemu odgrodzeniu młodzieży pracującej od szkolnictwa wyższego.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Sprawozdawca">W nadesłanych materiałach brak analizy studentów z punktu widzenia ich pochodzenia społecznego. Powstaje pytanie, czy spadek liczby studiującej młodzieży rozkłada się równomiernie na wszystkie grupy społeczne, czy też układa się on inaczej i dlaczego?</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#Sprawozdawca">Pytanie to jest istotne ze względu na nowe propozycje ministra w zakresie pomocy materialnej dla studentów. Dotyczą one zarówno systemu stypendialnego, jak i opłat za DS i stołówki. Wedle tych propozycji studenci będą mieli prawo do stypendium w formie pożyczki. Zwracać będą tę pożyczkę tylko absolwenci, którzy uzyskali dyplom z wynikiem dostatecznym, w 50% studenci, którzy ukończyli studia z wynikiem dobrym. Absolwenci, którzy uzyskali wyróżnienie lub ukończyli studia z wynikiem bardzo dobrym będą zwolnieni z opłat.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#Sprawozdawca">Słuszna jest reforma stypendiów. System obecnie obowiązujący prowadził do przedłużania studiów. Bardziej opłacało się być studentem aniżeli podjąć pracę. Słuszna jest również teza, która została sformułowana przez ministra nauki, szkolnictwa wyższego i techniki wskazująca na to, że koszty studiów muszą być rozłożone na państwo, rodzinę studenta i na samego, studenta, trzeba jednak zmierzać do takiego rozwiązania tego zagadnienia, aby nie preferować jednych środowisk zmniejszając szanse podejmowania studiów przez młodzież rekrutującą się z innych. W tym układzie najbardziej dotknięta będzie młodzież chłopska, bo jest oddalona od ośrodków, w których znajdują się szkoły wyższe. Koszt DS i koszt wyżywienia studenta (przy realizacji zasady samofinansowania) będzie tak wysoki, że część młodzieży, tylko ze względu na miejsce zamieszkania nie będzie mogła korzystać z mieszkania i wyżywienia u rodziców i dlatego będzie pozbawiona możliwości studiowania. Wielkomiejska klasa robotnicza oraz inteligencja jest w zasadzie skupiona w dużych miastach. Dzieci z tych klas społecznych z tego powodu będą miały możliwość podjąć studia, natomiast dzieci chłopskie takiej możliwości nie będą miały, bowiem rodzice nie zapewnią im opłaty za DS, czy za prywatne mieszkanie oraz korzystanie ze stołówki.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#Sprawozdawca">Oceniając reformę finansowania szkolnictwa wyższego należy jednak podkreślić, że reforma ta nie może załamać podstawowej zasady, na której opiera się nasz ustrój. Nie może mianowicie zmniejszać szans podejmowania studiów przez młodzież tylko ze względów materialnych. Dlatego w budżecie państwa należy przewidzieć odpowiednie sumy zabezpieczające funkcjonowanie DS i zbiorowego żywienia dla studentów pozbawionych możliwości korzystania z konsumpcji w domu rodzinnym. Również w budżecie państwa należałoby zagwarantować dotacje dla tych przedsiębiorstw, które dają swym pracownikom zezwolenia na kształcenie w szkołach wyższych systemem zaocznym.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Sprawozdawca">Przy stale obniżającym się napływie studentów na pierwszy rok ogólna liczba studentów utrzymuje się na wysokim poziomie. Wynosiła ona w1981 r. 416.800 wobec 422.200 planowanych W NPSG, a więc tylko o 1,5% poniżej liczby studentów planowanych. To zjawisko tłumaczy się tym, że studenci nie kończą studiów w okresie przewidzianym, przedłużając je czasem o kilka lat.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#Sprawozdawca">Tak więc w roku 1981 ukończyło studia tylko 67.700 studentów wobec planowanych 77.800 absolwentów. Niepełne wykonanie zadań planowych w tym zakresie wynika z rozluźnienia dyscypliny i przedłużenia w niektórych dziedzinach okresu studiów z 4 na 5 lat.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Sprawozdawca">Oceniając ogólnie warunki bytowe studentów należy podkreślić, że uległy one poprawie. Ze względu na stale zmniejszającą się populację studentów w DS jest mniejsze zagęszczenie. Dotyczy to także korzystania ze stołówek. Mniejsza liczba studentów zezwala na lepsze zagwarantowanie zbiorowego ich żywienia. Mimo to nie wykonano w pełni zadań w tym zakresie. Liczba miejsc w DS zmalała w roku sprawozdawczym o 3.100, tj. o 2,4%.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#Sprawozdawca">Przyczyną tego stanu rzeczy jest niepełne wykonanie planów inwestycyjnych, także zmiany przeznaczenia części pomieszczeń studenckich na cele mieszkalne, socjalne i gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#Sprawozdawca">Liczba studentów studiów dziennych korzystających z DS ukształtowała się na poziomie 118.800 tj. o 5000 osób mniej niż w poprzednim roku, średnie zagęszczenie krajowe wynosiło 101,5 osoby na 100 miejsc normowanych, wobec 103.9 w roku 1980. Dane te wskazują ha poprawę warunków zakwaterowania z punktu widzenia zagęszczenia DS.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#Sprawozdawca">Liczba miejsc w stołówkach wynosiła 35.500 wobec 37.700 przewidzianych w NPSG, była więc niższa o 2,2%.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#Sprawozdawca">Nie oddano w przewidzianym terminie nowych obiektów, zlikwidowano stare stołówki, mimo to ze stołówek studenckich korzystało 97.900 osób, wobec zaplanowanych 100.500 czyli o 2,6% mniej.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#Sprawozdawca">W zakresie pomocy materialnej dla studentów wydatkowano kwotę 1.764.000.000 zł wobec 1.652,000.000 zł w 1980 r. Wydatki te obejmują stypendia, nagrody, stypendia fundowane, zasiłki losowe, dopłaty do kwater prywatnych, książeczki mieszkaniowe itp.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#Sprawozdawca">Utrzymanie DS i stołówek wyniosło 2.057.000.000. Na cele wychowawcze i kulturalne 129.000.000 zł. Brak wszakże przesłanek określenia wpływu korzystania ze stypendiów na postępy w nauce oraz ustalenia czy student korzystający ze stypendium (dla siebie, a nawet swojej rodziny) jest rzeczywiście zainteresowany w terminowym kończeniu studiów.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#Sprawozdawca">Poseł podkreśliła następnie, że wielkość zatrudnienia w szkolnictwie wyższym ukształtowała się na poziomie 135 7.00 pracowników na pełnym etacie, wzrastając w stosunku do 1980 roku, o Tak więc przy obniżonych zadaniach w zakresie realizacji planu wzrosła liczba osób zatrudnionych w resorcie. Wzrósł także fundusz osobowy - w porównaniu z rokiem 1980 o 18%. Wiązało się to z podwyżką płac dokonaną w roku 1980, jak również podwyżką przeprowadzoną w IV kwartale 1981 r. w formie dodatku 500 zł miesięcznie.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#Sprawozdawca">Wykonanie funduszu osobowego wyniosło 11.597.600 zł, tj, tylko 99,4% w stosunku do kwoty zaplanowanej, świadczy to o przestrzeganiu dyscypliny finansowej w zakresie gospodarowania tym funduszem.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#Sprawozdawca">To samo dotyczy wykonania płac z funduszu bezosobowego w 95% w stosunku do planu.</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#Sprawozdawca">Również fundusz honorariów w 1981 r. nie został przekroczony, a jego wykorzystanie sięga 82%, mimo iż w stosunku do 1980 r. uległ on zmniejszeniu o 91.300.000 zł. Spadek honorariów wiąże się z ograniczeniami w zapotrzebowaniu gospodarki na wykonanie zleconych prac naukowo-badawczych.</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#Sprawozdawca">Analizując wykonanie planu i budżetu w zakresie zatrudnienia i funduszu płac należy z zadowoleniem odnotować przestrzeganie dyscypliny finansowej, zwłaszcza że struktura zatrudnienia w resorcie uległa zmianie na korzyść osób posiadających habilitacje. Niewątpliwie przyczyniła się do tego możliwość zwolnienia uczelni z dyrektywnego wyliczenia się co do każdego zatrudnienia i stosowania jedynie ograniczeń wynikających z budżetu szkoły. Jednakże zauważyć z drugiej strony należy, że szkolnictwo wyższe stoi obecnie przed zasadniczymi zmianami płacowymi, bowiem w obrębie tego resortu kształtują się one na najniższym poziomic.</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#Sprawozdawca">Utrzymanie się w granicach budżetu z 1981 r. nie jest możliwe w związku z zapowiadaną podwyżką płac.</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#Sprawozdawca">Zapowiadane jest obecnie zwolnienie, ok.10% pracowników inżynieryjno-technicznych. Nie negując potrzeby analizy zatrudnienia w tej grupie, należy uznać za wątpliwe określenie limitu zwolnień.</u>
          <u xml:id="u-2.30" who="#Sprawozdawca">Powstaje też pytanie, czy ta grupa pracowników nie zasługuje na szczególną ochronę, zwłaszcza w uczelniach technicznych i uczelniach wykonujących doświadczenia oraz eksperymenty. W Polsce zbyt dużo pracy administracyjnej i technicznej musi wykonywać wysoko kwalifikowany pracownik naukowy, podczas gdy w innych krajach ceni się jego czas, zapewniając wykonywanie przez pomocniczą kadrę techniczną czy administracyjną prac niezbędnych lecz nie wymagających tak wysokich kwalifikacji.</u>
          <u xml:id="u-2.31" who="#Sprawozdawca">Zwalnianie pracowników inżynieryjno-technicznych należy ocenić z tego punktu widzenia. Także pod tym punktem widzenia trzeba zorganizować funkcjonowanie administracji szkół wyższych. Ma ona służyć wykonaniu funkcji szkoły wyższej, a nie przedłużaniu oddziaływania aparatu centralnego.</u>
          <u xml:id="u-2.32" who="#Sprawozdawca">Omawiając zagadnienia rozwoju i kształcenia kadr naukowych poseł wskazała, że dane resortu wskazują na spadek awansów w grupie profesorów i doktorów.</u>
          <u xml:id="u-2.33" who="#Sprawozdawca">W 1981 r. nadano 61 tytułów prof. zw. (w 1980 - 143) i 175 tytułów prof. nadz. (w 1980 - 296). Na ogólną liczbę 2J6 tytułów naukowych profesora pracownikom szkół wyższych w pionie resortu nadano 106, tj. 4–5%.</u>
          <u xml:id="u-2.34" who="#Sprawozdawca">W stosunku do 1980 r. nastąpił spadek o 202 liczby nadanych tytułów profesorskich.</u>
          <u xml:id="u-2.35" who="#Sprawozdawca">W 1981 nadano 480 stopni naukowych dr habilitowanego (w 1980 - 539) i 3.100 stopni naukowych doktora (wobec 3737 w 1980 r). Najaktywniejsze w kształceniu wysokokwalifikowanej kadry naukowej są szkoły wyższe podległe ministrowi nauki, szkolnictwa wyższego i techniki. Nadały one 2.186 stopni doktorskich na 2765, i 310 stopni doktora habilitowanego na 48.</u>
          <u xml:id="u-2.36" who="#Sprawozdawca">W stosunku do założeń planu kształcenia kadr naukowych ze stopniem naukowym doktora na lata 1981–1985, które przewidują 10.800 doktorów, wykonanie tego planu w 1981 r. zostało zrealizowane w 17%, czyli poniżej pułapu planowanego, przy czym PAN ma niższy stopień realizacji (15%) od szkół wyższych. Najwyższy procent realizacji kształcenia doktorów wykazują instytuty naukowo-badawcze.</u>
          <u xml:id="u-2.37" who="#Sprawozdawca">W związku z tymi wskaźnikami należałoby poddać ocenie kryterium przyznawanie tego stopnia w placówkach naukowych PAN i resortu szkolnictwa oraz instytutach naukowo-badawczych. Powstaje bowiem pytanie, czy w instytutach nie obniżono wymogów stawianych doktorom i doktorom habilitowanym, czy też może łatwiej tam osiągnąć wiedzę niezbędną do uzyskania tych stopni.</u>
          <u xml:id="u-2.38" who="#Sprawozdawca">Nawiązując do zagadnień aparatury naukowej poseł podkreśliła, że w tym zakresie nastąpiło obniżenie wykonania planu. Jest to zagadnienie bardzo istotne, gdyż bez odpowiedniej aparatury kształcenie jest bezprzedmiotowe. Wiadomo, że nakłady dewizowe na aparaturę i czasopisma naukowe są nader ograniczone, dlatego należy szukać optymalnych rozwiązań w zakresie maksymalnego wykorzystania własnych możliwości.</u>
          <u xml:id="u-2.39" who="#Sprawozdawca">Pracownicy nauki podnoszą, że w związku z obciążeniem ich odpowiedzialnością materialną za uszkodzenie urządzeń, nie korzystają z nich w czasie prac dydaktycznych czy naukowych nie mając możliwości pełnego zabezpieczenia powierzonej im aparatury. Nie są wykorzystywane także środki audiowizualne w dydaktyce w wyniku nie przygotowania kadry nauczającej do obsługiwania urządzeń technicznych w tym zakresie, a także w wyniku braku przygotowania sal dydaktycznych.</u>
          <u xml:id="u-2.40" who="#Sprawozdawca">Czy szkoły wyższe nie mogłyby korzystać z urządzeń technicznych zgromadzonych w nowoczesnych zakładach przemysłowych? Powiązania szkół, a. zwłaszcza szkół technicznych z wysoko uprzemysłowionymi zakładami, rozwiązałyby ten problem znakomicie. Niektóre typy szkół są tak ściśle związane z zakładami pracy, że nie ma mowy o ich rozdzieleniu. Dotyczy to nie tylko szkół artystycznych, muzycznych, ale także medycznych, częściowo rolniczych. Natomiast uniwersytety i politechniki są zbyt odizolowane od zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-2.41" who="#Sprawozdawca">Powstaje również problem zdobywania czasopism lub innych prac naukowych za pośrednictwem wymiany bezdewizowej. Poszczególne szkoły przesyłając prace własnych uczonych, czy czasopisma polskie mogą w drodze wymiany uzyskiwać czasopisma zagraniczne. Wiele uczelni w ten sposób zabezpiecza sobie dopływ informacji naukowych.</u>
          <u xml:id="u-2.42" who="#Sprawozdawca">Przechodząc do charakterystyki wykonania planu naukowo-badawczego poseł stwierdziła, że i w tym zakresie notujemy spadek.</u>
          <u xml:id="u-2.43" who="#Sprawozdawca">Wykonanie planu nauki w resorcie przedstawia się następująco:</u>
          <u xml:id="u-2.44" who="#Sprawozdawca">[tabela]</u>
          <u xml:id="u-2.45" who="#Sprawozdawca">W poszczególnych blokach tematycznych realizacja wdrożeń wyglądała tak:</u>
          <u xml:id="u-2.46" who="#Sprawozdawca">[tabela]</u>
          <u xml:id="u-2.47" who="#Sprawozdawca">Do podstawowych przyczyn niewykonania planowych zadań wdrożeniowych należą:</u>
          <u xml:id="u-2.48" who="#Sprawozdawca">- opóźnienia dostaw importowanych urządzeń i materiałów, elementów robót budowlanych, - brak surowców i części z produkcji krajowej (dostawy kooperacyjne), - konieczność wprowadzenia zmian konstrukcyjnych i technologicznych oraz przeprowadzenie nowych prób i eksperymentów.</u>
          <u xml:id="u-2.49" who="#Sprawozdawca">Oceniając przedstawione materiały charakteryzujące stopień wykonania planu naukowego przez resort należy podkreślić, że proces obniżenia się realizacji planu społeczno-gospodarczego dotknął także i naukę. W tym zakresie nauka nie była w stanie przełamać groźnych tendencji, które zarysowały się w gospodarce. Nauka nie wypełniła więc swej funkcji, ani w zakresie wykazania niebezpieczeństw, które płynęły z niewłaściwego zarządzania i kierowania gospodarką narodową, ani też niebezpieczeństw związanych z niewłaściwym wykorzystaniem kształconych w szkołach wyższych kadr.</u>
          <u xml:id="u-2.50" who="#Sprawozdawca">Zdaniem poseł, nauka powinna sygnalizować niebezpieczeństwa wynikające z obranego kierunku kierowania lub zarządzania państwem. Na problem ten wskazują także materiały zgromadzone przez NIK w związku z oceną 44 licencji zakupionych w ostatnim dziesięcioleciu. Ocena zakupu niektórych z tych licencji była także przeprowadzana w resorcie. Niestety, w ani jednym przypadku resort nie zanegował zasadności zakupu licencji, choć niekiedy było to oczywiste.</u>
          <u xml:id="u-2.51" who="#Sprawozdawca">W związku z tym należy podkreślić, że nauki nie można obciążyć za podjęcie takiej lub innej decyzji administracyjnej w zakresie kupna czy odrzucenia licencji. Można i trzeba natomiast wymagać od nauki wyłożenia wszystkich racji za i przeciw podjęciu takiej decyzji.</u>
          <u xml:id="u-2.52" who="#Sprawozdawca">Mimo niewykonania w pełni planu badawczego nauka polska ma wiele osiągnięć. Dotyczy to nauk rolniczych, medycznych i technicznych. W zakresie nauk rolniczych należy podkreślić w szczególności wprowadzenie nowych technologii utrwalających produkty rolnicze. Gdyby przemysł spożywczy mógł w pełni wykorzystać te rozwiązania, to nie musielibyśmy wcale (lub w dużo mniejszych ilościach) sprowadzać żywności. Jednakże technologie te nie znajdują odbiorców w przemyśle spożywczym.</u>
          <u xml:id="u-2.53" who="#Sprawozdawca">Na uwagę zasługują także rozwiązania w zakresie nauk rolniczych zastępujące środki chemiczne środkami biologicznymi w zwalczaniu szkodników roślinnych. Dotyczy to m.in ochrony biologicznej pomidorów, która eliminowała stosowanie zabiegów chemicznych importowanymi pestycydami. Uzyskano przy tym zwyżkę plonów, a owoce były pozbawione pozostałości preparatów chemicznych. Zadania jednak w całości nie wykonano z powodu braku funduszy. Tak więc nieuzyskanie funduszy na końcowy efekt pracy naukowej stawia pod znakiem zapytania cały trud. Takie decyzje, uniemożliwiające kontynuowanie osiągnięć naukowych, tak potrzebnych dla kraju, nie mogą pozostać bez oceny z punktu widzenia ich zgodności z zasadami dobrego gospodarowania dobrami narodowymi i zdrowiem ludzkim.</u>
          <u xml:id="u-2.54" who="#Sprawozdawca">Analiza przedłożonych materiałów wskazuje na to, że dobrze rozwinięty przemysł, współdziałający ze szkołami wyższymi sięga po rozwiązania naukowe. Tak więc prototyp drobnicowca wykonany przez Stocznię Gdańską łącznie z Politechniką Gdańską został przekazany armatorowi pakistańskiemu, tak samo statek naukowo-badawczy zaprojektowany i wybudowany przez Stocznię Gdańską został przekazany armatorowi radzieckiemu.</u>
          <u xml:id="u-2.55" who="#Sprawozdawca">Wiele jednak osiągnięć naukowych czy rozwiązań konstrukcyjnych nie znajduje zastosowania. Tak np. projekt oczyszczalni ścieków zrealizowano w okresie sprawozdawczym tylko w jednym przypadku, natomiast w 1982 r. brak jest jakichkolwiek zamówień na te obiekty.</u>
          <u xml:id="u-2.56" who="#Sprawozdawca">Świadczy to o tym, że w sferze ochrony środowiska przodujemy w koncepcjach naukowych, a nawet w dziedzinie modelowych rozwiązań tego zagadnienia. Praktyka rzadko kiedy sięga po te rozwiązania, mimo ustawodawstwa nakazującego ochronę środowiska.</u>
          <u xml:id="u-2.57" who="#Sprawozdawca">Przechodząc do omówienia planu badań naukowych na rok 1982 poseł stwierdziła, że plan ten odzwierciedla następstwa reformy gospodarczej, w związku z tym zachodzi zmiana finansowania prac badawczych.</u>
          <u xml:id="u-2.58" who="#Sprawozdawca">Po dokonaniu korekty plan badań w większym stopniu wiąże się z potrzebami gospodarki narodowej. Zakłada się pełniejsze wykorzystanie surowców. Przewidziano badania związane z lepszym wykorzystaniem odpadów poprodukcyjnych, ochronę środowiska naturalnego, eliminację importowanych elementów produkcji na korzyść polskich rozwiązań, wdrożenie nowych polskich rozwiązań technologicznych. Tendencja ta jest prawidłowa. Jej realizacja wymaga nie tylko odpowiedniego finansowania, o których mówi się w nadesłanych materiałach, ale przede wszystkim właściwy właściwego zainteresowania, problemami i należytego zatrudnienia kadry naukowej, która jest zdolna przy stworzeniu jej odpowiedniej atmosfery pracować skutecznie i owocnie. Dlatego też tak ważne jest, jak i w jaki sposób będzie przeprowadzona ocena kadry naukowej, czy będzie ona uwzględniała rzeczywistą wiedzę i zaangażowanie naukowe, ocenę osobowości i wartości naukowych pracownika, czy też inne, czasem nie do zaakceptowania kryteria.</u>
          <u xml:id="u-2.59" who="#Sprawozdawca">Ocena człowieka należy do najtrudniejszych zadań, a uzależniona jest ona od kultury humanistycznej społeczeństwa i grup sprawujących władzę nad osobą podporządkowaną im z tytułu zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-2.60" who="#Sprawozdawca">Kultura humanistyczna uzależniona jest od. rozwoju wiedzy humanistycznej, o której głucho w zasadzie zarówno w sprawozdaniu jak i w planach polskiej nauki na następny okres.</u>
          <u xml:id="u-2.61" who="#Sprawozdawca">Problemy związane z mechanizmem sprawowania władzy, podejmowaniem decyzji przy wykorzystaniu dóbr narodowych, do których należą także kwalifikacje obywateli, ich wiedza i potencjał myślowy, stanowią najistotniejsze zagadnienia, od wyjaśnienia których nauka nie może się uchylić.</u>
          <u xml:id="u-2.62" who="#Sprawozdawca">Zagadnienie to można zilustrować na przykładzie podejmowania decyzji zakupu licencji z pominięciem polskiej myśli technicznej w związku z rozpoczęciem produkcji traktorów na licencji Fergussona.</u>
          <u xml:id="u-2.63" who="#Sprawozdawca">Gdyby sprawa ta była rozpatrywana w kraju realizującym zasadę wolnej konkurencji, to wówczas sięganie po nowe licencje nie wykluczałoby z góry krajowych rozwiązań. Wyeliminowanie mechanizmów rynkowych w tym zakresie przesuwa. Całe zagadnienie w kierunku władzy podejmującej decyzje preferujące czy eliminujące pewne konstrukcje. Wadliwe decyzje powodują skutki trudne do odrobienia. Na tym więc polega znaczenie decyzji podejmowanych w zakresie kierowania i zarządzania gospodarką narodową. Temu problemowi powinna poświęcić nauka wiele uwagi. Tymczasem w nadesłanych materiałach brak jest jakichkolwiek zamierzeń w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-2.64" who="#Sprawozdawca">Wymaga więc uzupełnienia plan naukowy w zakresie nauk społecznych, humanistycznych i prawnych. Przy niskim poziomie tych nauk cały dorobek techniki, medycyny, rolnictwa może być zaprzepaszczony.</u>
          <u xml:id="u-2.65" who="#Sprawozdawca">W zakończeniu swego wystąpienia poseł podkreśliła, że kryzys społeczno-polityczny dotknął także szkolnictwo wyższe. Jednakże w 1981 r., przy obniżonej realizacji zadań przez ten resort, wydatki nie przekraczały granic nakreślonych w budżecie. Nastąpiło to kosztem nieuzyskania odpowiednich wynagrodzeń przez pracowników zatrudnionych w tym pionie.</u>
          <u xml:id="u-2.66" who="#Sprawozdawca">Wymaga przeanalizowania niebezpieczne zjawisko polegające na stopniowym zmniejszaniu się zainteresowania studiami stacjonarnymi i zaocznymi. Zahamowaniu dopływu młodzieży ze środowisk nie gwarantujących odpowiedniego przygotowanie kandydatów może przeciwdziałać wprowadzenie systemu dokształcania tej młodzieży na koszt państwa. Z drugiej strony planowany system stypendiów i opłat za DS i stołówki będzie działać w przeciwnym kierunku. Należy także zastanowić się nad uzupełniającą formą dokształcania młodzieży pracującej, przy zmniejszaniu wydawania zezwoleń na studia, przez przedsiębiorstwa samofinansujące się; powstaje w związku z tym problem wprowadzenia na szeroką skalę studiów eksternistycznych.</u>
          <u xml:id="u-2.67" who="#Sprawozdawca">W zakresie podniesienia dydaktyki trzeba wszelkimi środkami zmierzać do uzupełnienia wyposażania uczelni w nowoczesną aparaturę, a także do lepszego jej wykorzystania. Zwrócić trzeba uwagę na bezdewizową wymianę czasopism i publikacji naukowych i w ten sposób wzbogacić informację naukową.</u>
          <u xml:id="u-2.68" who="#Sprawozdawca">Pogarsza się stan bibliotek. Prowadzi to do niemożności korzystania z posiadanych książek, a także do ich. niszczenia przez przetrzymywanie.</u>
          <u xml:id="u-2.69" who="#Sprawozdawca">Wymaga uzupełnienia plan badań w dziedzinie nauk społecznych i humanistycznych, a zwłaszcza w zakresie mechanizmów sprawowania władzy.</u>
          <u xml:id="u-2.70" who="#Sprawozdawca">Koreferat do sprawozdania z wykonania planu i budżetu w 1981 r. oraz założeń na 1982 r. w części dotyczącej. Polskiej Akademii Nauk przedstawił poseł Waldemar Michna (ZSL):</u>
          <u xml:id="u-2.71" who="#Sprawozdawca">Podejmując próbę oceny wykonania zadań przez placówki naukowe PAN w 1981 r. - powiedział mówca - należałoby odwołać się na wstępie do jednego z wniosków końcowych, sformułowanego w ubiegłym roku przez posła Kazimierza Orzechowskiego, który koreferował sprawozdanie PAN za 1980 r.: sprawozdawczość PAŃ jest ujmowana w taki sposób, który nie pozwala na ścisłe określenie stosunku uzyskanych efektów do założonych planów.</u>
          <u xml:id="u-2.72" who="#Sprawozdawca">Wniosek ten powtarza się w Sejmie od kilku już lat.</u>
          <u xml:id="u-2.73" who="#Sprawozdawca">W ciągu ostatniego roku nie uległy zasadniczej zmianie ani system planowania, ani kryteria i sposoby oceny działalności naukowej. Nie uległ także zmianie charakter Sprawozdań. Wnoszę więc ponownie akceptowany przed rokiem postulat, aby w dalszym ciągu doskonalić metodę oceny przebiegu realizacji planów w sferze badań naukowych.</u>
          <u xml:id="u-2.74" who="#Sprawozdawca">Spośród wszystkich przedłożonych dokumentów sprawozdawczych, szczególnie ważna dla oceny realizacji zadań w 1982 r. jest II część sprawozdania PAN, omawiająca działalność badawczą placówek naukowych. W placówkach naukowych bowiem odkrywa się prawa i prawidłowości, tworzy się syntezy naukowe, kształtuje się postęp naukowy i techniczny.</u>
          <u xml:id="u-2.75" who="#Sprawozdawca">W 1981 r. zadania placówek naukowo-badawczych PAN wyznaczało przede wszystkim 109 problemów badawczych.</u>
          <u xml:id="u-2.76" who="#Sprawozdawca">— 7 rządowych, programów badawczo — rozwojowych, — 34 problemów węzłowych, — 55 problemów międzyresortowych, — 13 problemów resortowo — branżowych, — własne programy badawcze, — badania zlecone.</u>
          <u xml:id="u-2.77" who="#Sprawozdawca">Placówki PAN koordynowały 55 problemów badawczych związanych z wyżej wymienionymi.</u>
          <u xml:id="u-2.78" who="#Sprawozdawca">Polska Akademia Nauk informuje, że w 1981 r. zostało opublikowanych 2703 oryginalnych rozpraw naukowych, 203 monografie i systemy, 379 referatów i doniesień. Niezależnie od tego, w 1981 r. oddano do druku 2494 publikacje. Opracowano 80 urządzeń, 22 nowe technologie oraz 94 nowe metody badawcze i pomiarowe. Liczba publikacji oraz opracowań, skonstruowanych urządzeń i opracowanych technologii pozwala stwierdzić, że zadania placówek zostały zrealizowane.</u>
          <u xml:id="u-2.79" who="#Sprawozdawca">Przedłożone informacje nie zawierają przesłanek do kwestionowania przebiegu realizacji zadań badawczych przewidzianych na 1981 r. Sprawozdanie stwierdza, że w nielicznych tylko przypadkach bądź odstąpiono świadomie od realizacji zadań bądź też z obiektywnych powodów nie wykonano w terminie założonych operacji badawczych.</u>
          <u xml:id="u-2.80" who="#Sprawozdawca">Część II sprawozdania PAN, a także bogaty aneks do sprawozdania wymieniają ok. 1400 celów i tematów badawczych, wokół których koncentrowała się działalność placówek naukowych. Wymienione cele i tematy badawcze ilustrują jak szeroki zakres badań podstawowych prowadzą placówki naukowe PAN. Niestety, prezentacja wielości celów i tematów szczegółowych utrudnia odczytanie celów strategicznych. Sposób w jaki zostało sporządzone sprawozdanie zatarł sens istnienia różnego rodzaju programów rządowych, międzyresortowych itp.</u>
          <u xml:id="u-2.81" who="#Sprawozdawca">W informacji PAN o planie działalności i budżecie PAN na 1982 r. stwierdza się, że „wyniki przeprowadzonego przeglądu potwierdziły w większości przypadków słuszność założonych w planach koordynacyjnych celów głównych problemów”. Stwierdzenie to sugeruje, że większość problemów rządowych, międzyresortowych, resortowych, własnych i zleconych jest trafnie ustalona.</u>
          <u xml:id="u-2.82" who="#Sprawozdawca">Ma ono doniosłe znaczenie, gdyż pozwala przypuszczać, że zdaniem PAN, zbędna byłaby zasadnicza reorientacja o kierunkach badań, co przyniosłoby duże straty materialne, moralne i kadrowe. Jest to więc optymistyczne stwierdzenie. Celowe byłoby jednak stosowanie wspólnego mianownika w planowaniu i w ocenie realizacji planu.</u>
          <u xml:id="u-2.83" who="#Sprawozdawca">Począwszy od przyszłego roku, ocena realizacji zadań powinna być dokonywana wg badawczych programów rządowych, międzyresortowych, resortowo-branżowych, własnych, wreszcie zleceń itp. Cele państwowe i własne placówek PAN wyrażone są w programach badawczych. Realizacja państwowych, czy. też określonych przez placówki badawcze celów o charakterze, ogólnym, często strategicznych, powinna być podstawą oceny rezultatów działalności badawczej.</u>
          <u xml:id="u-2.84" who="#Sprawozdawca">Mimo pozytywnej oceny programów badawczych, konieczne jest dokonanie oceny hierarchii i pilności tych programów. Aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza Polski uzasadnia przyspieszenie koncentracji nakładów na niektóre badania, jak np. program PR-4, tj. optymalizacja produkcji i spożycia białka i inne pilne programy, które zmierzają do lepszego wykorzystania polskich surowców, przyspieszania kreacji polskich technologii przetwórstwa zasobów surowcowych itp.</u>
          <u xml:id="u-2.85" who="#Sprawozdawca">Przedmiotem dyskusji w sejmowej komisji powinny być przede wszystkim syntezy ocen, a nie szczegółowe informacje o tematach badawczych. Z tęgo punktu widzenia, przedłożone sprawozdanie nie w pełni spełnia swą funkcję.</u>
          <u xml:id="u-2.86" who="#Sprawozdawca">Komisja wielokrotnie wypowiadała się za celowością zwiększenia nakładów na badania podstawowe z ok. 14% stopniowo do ok. 18% a nawet 20%. Komisji niezbędne są więc syntetyczne oceny odpowiadające na pytania, w jakich dziedzinach badania podstawowe są zbyt rozrzedzone, w jakich są wystarczające. Komisja nie jest w stanie dokonać takiej oceny na podstawie wykazu szczegółowych celów i tematów badawczych. Postuluję więc, aby nie później niż w ciągu jednego roku PAN przedłożyłam Komisji Nauki i Postępu Technicznego raport o stanie badań podstawowych w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-2.87" who="#Sprawozdawca">W1981 r., w działalności PAN i jej komitetów nastąpiły ważne wydarzenia organizacyjne. W marcu 1981 r. odbywały się wybory uzupełniające do prezydium PAN, a w II półroczu — wybory w 117 komitetach. Wśród ogółu członków w komitetach, 48% stanowią pracownicy placówek PAN, 60% ze szkol wyższych, reszta z innych placówek. Demokratyczna ordynacja wyborcza stworzyła przesłanki do ukształtowania się klimatu zaufania między prezydium PAN i komitetami.</u>
          <u xml:id="u-2.88" who="#Sprawozdawca">PAN pełni funkcję mecenasa w stosunku do 73 towarzystw naukowych. PAN posiada wszystkie obiektywna przesłanki do odegrania ważnej roli integracyjnej. Wobec wszystkich środowisk naukowych. Jednym z istotnych warunków dalszej aktywizacji PAN jako korporacji uczonych będzie niewątpliwie takie ukształtowanie ustawy o PAN, które usatysfakcjonuje wszystkie środowiska naukowe zrzeszone w różnych składowych częściach bogatej struktury PAN.</u>
          <u xml:id="u-2.89" who="#Sprawozdawca">W 1981 r. PAN wzbogaciła swoje struktury korporacyjne tworząc nowe komitety. Jednocześnie poszerzyła swoje programowe zadania w zakresie upowszechniania nauki.</u>
          <u xml:id="u-2.90" who="#Sprawozdawca">Planowany na 1981 r. budżet PAN w wysokości 31.733 mln zł został wykonany w 97,7%. Główną pozycję stanowiły wydatki na naukę 2937,6 w tym środki Funduszu Programów Badawczych na sfinansowanie programu badań koordynowanych przez placówki PAN -2114,3 mln zł. Wydatki na działalność korporacyjną wyniosły 379,3 mln zł, w tym na działalność komitetów naukowych i narodowych - 113,4 mln zł; dotacje dla towarzystw naukowych specjalistycznych i regionalnych wyniosły 76,3 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-2.91" who="#Sprawozdawca">W porównaniu z 1980 r. znacznie, bo o 170% wzrosły nakłady placówek naukowych PAN na realizację badań, własnych i bezumownych oraz działalność ogólnotechniczną, osiągając kwotę 375,5 mln zł (w 1980 r. — 139,0 mln zł). świadczy to, iż w znacznym stopniu zrealizowano wielokroć wysuwane postulaty placówek dotyczące zwiększenia udziału podmiotowego finansowania badan naukowych. Wynika finansowy działalności podstawowej placówek osiągnął kwotę 101,2 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-2.92" who="#Sprawozdawca">W 1981 r. zrealizowano inwestycje na sumę 322,2 mln zł (93% planu), w tym budownictwo — na sumę 144,4 mln zł. Łącznie przekazano do użytku obiekty o kubaturze 14,5 tys. m2. Nie zrealizowano w pełni zakupu gotowych dóbr inwestycyjnych z powodu niedoboru limitu gotówkowego na II obszar płatniczy, z przesunięcia terminów dostaw z I obszaru płatniczego i trudności na rynku krajowym. Zmniejszyły się znacznie zakupy aparatury naukowo-badawczej.</u>
          <u xml:id="u-2.93" who="#Sprawozdawca">W roku sprawozdawczym wystąpiły zahamowania rozwoju potencjału naukowego PAN. Dotyczy to zarówno potencjału kadrowego, jak i bazy materialnej.</u>
          <u xml:id="u-2.94" who="#Sprawozdawca">Zatrudnienie w PAN zmalało z 17.126 w 1980 r. do 16.550 w końcu 1981 r. tj. o 576 osób (3,4%). W placówkach naukowych stan zatrudnienia zmniejszył się o 202 osoby. Spadek ten objął wszystkie grupy pracowników oprócz profesorów i docentów, których liczba nieznacznie wzrosła. Sytuacja kryzysowa w kraju i jej reperkusje na uczelniach spowodowały ograniczenie zapotrzebowania na działalność dydaktyczną pracowników PAN. Zmniejszyły się świadczenia placówek PAN na rzecz studentów, co znalazło wyraz m.in. w znacznym spadku liczby studentów odbywających praktyki w placówkach PAN, liczby przyznanych studentom nagród PAN, jak również stypendiów doktorskich i habilitacyjnych. Rok 1981 był kolejnym rokiem pewnego rozluźnienia więzów PAN z uczelniami.</u>
          <u xml:id="u-2.95" who="#Sprawozdawca">Współpraca naukowa z zagranicą w 1981 r. charakteryzowała się niższą niż w latach ubiegłych aktywnością. Pomimo różnych utrudnień, Akademia starała się wypełnić zobowiązania wynikające z umów i porozumień z partnerami zagranicznymi.</u>
          <u xml:id="u-2.96" who="#Sprawozdawca">Sprawą stanowiącą największe zagrożenie dla normalnego funkcjonowania PAN jest wysoki stopień zużycia aparatury naukowo — badawcze placówek naukowych, średnia zużycia aparatury wynosi ponad dwie trzecie początkowej wartości. W niektórych placówkach wartość umorzenia aparatury wynosi blisko 80% początkowej wartości. Brakuje dewiz na części zamienne do aparatury. Efektywność badań może w tej sytuacji spadać. Podjęcie wszystkich możliwych kroków na rzecz ratowania zaplecza naukowego placówek badawczych PAN stanowi pilną potrzebę. Niezależnie od kwestii dewiz na zakup części zamiennych do aparatury importowanej, konieczne jest działanie na rzecz rozwoju produkcji aparatury krajowej.</u>
          <u xml:id="u-2.97" who="#Sprawozdawca">Do trudnych problemów PAN należy kwestia warunków socjalnych. Najtrudniejszy do rozwiązania jest problem mieszkań dla pracowników PAN. Niski procent funduszu mieszkaniowego w PAN z jednej strony, a z drugiej - niezbyt wysokie zarobki młodych pracowników PAN, tworzą poważny problem społeczny. PAN stoi wobec ewentualności likwidacji domów pracy twórczej zwłaszcza tych, które mieszczą się w obiektach zabytkowych.</u>
          <u xml:id="u-2.98" who="#Sprawozdawca">Kwestie socjalne, a zwłaszcza mieszkaniowa wymagają odrębnego rozpatrzenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#Sprawozdawca">Na zakończenie koreferatu, poseł W. Michna wniósł o przyjęcie sprawozdania PAN za 1981 r. oraz zaakceptowanie planu zadań na rok 1982.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#Sprawozdawca">Koreferat do sprawozdania Urzędu Patentowego PRL z wykonania planu i budżetu za 1981 r. oraz założeń na rok 1982 przedstawiła poseł Lidia Jacklewicz-Kozanecka.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#Sprawozdawca">Poseł Lidia Jacklewicz-Kozanecka</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#Sprawozdawca">Ogólna sytuacja społeczno-gospodarcza kraju nie mogła pozostać bez wpływu na stan wynalazczości i racjonalizacji. Od II półrocza 1980 r. notuje się tendencje spadkowe w zgłaszaniu projektów racjonalizatorskich, zgłoszeniach wynalazków do opatentowania, wdrażaniu i wykorzystywaniu projektów wynalazczych oraz osiąganych efektów ekonomicznych. Tak więc w szeroko pojętej wynalazczości nastąpił regres, który pogłębił się w ciągu 1981 r.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#Sprawozdawca">Do głównych czynników, które wpłynęły na pogorszenie sytuacji w 1981 r. zaliczają się:</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#Sprawozdawca">- odstąpienie związków zawodowych od sprawowania opieki i udzielania pomocy twórcom i organizatorom społecznego ruchu racjonalizatorskiego - pogorszenie się w zakładach pracy atmosfery i warunków dla działalności wynalazczej i racjonalizatorskiej, - osłabienie materialnego zainteresowania twórców działalnością wynalazczą wskutek spadku wartości realnej wynagrodzeń za projekty wynalazcze.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#Sprawozdawca">Pogorszeniu uległy warunki dla wdrażania projektów wynalazczych, zwłaszcza z powodu trudności surowcowych i materiałowych oraz ograniczeń inwestycyjnych i dewizowych. Zmniejszyło się również zapotrzebowanie przedsiębiorstw na prace naukowo-badawcze i rozwojowe, które w ostatecznym efekcie kończą się na ogół patentami i wdrożeniami.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#Sprawozdawca">Nieustabilizowana sytuacja społeczno-gospodarcza oraz zjawiska kryzysowe utrudniały również Urzędowi Patentowemu wykonanie zadań planowych w roku 1981. Mimo trudności, Urząd wykonał jednak plan zadali podstawowych, a w zakresie wydawania decyzji o udzieleniu praw wyłącznych przekroczył go o 5% - wydano 10.252 decyzji w ramach zadań planowych, ponadto wydano 1845 decyzji dotyczących pełnych badań w trybie zadań dodatkowo premiowanych. Zmniejszona w stosunku.do przewidywanej liczba zgłoszeń wynalazków, znaków towarowych, spraw spornych i. zamówień na opisy patentowe spowodowała odstąpienie w sprawozdaniu Urzędu od wskaźników ilościowych w poszczególnych zakresach działania na rzecz kompleksowej oceny załatwiania wszystkich spraw, jakie do Urzędu wpłynęły. Z oceny tej wynika, że Urząd wkroczył w rok 1982 bez zaległości, z wyjątkiem niewykonania planu drukowania opisów patentowych z powodu opóźnienia dostaw urządzeń poligraficznych z zagranicy.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#Sprawozdawca">Wyniki w zakresie działalności finansowej należy uznać za zadowalające. Urząd wykonał plan dochodów prawie w 90%, osiągając kwotę 170 mln 490 tys. zł, a plan wydatków w 81%. wydatkując kwotę 89 mln 906 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#Sprawozdawca">Niepełne wykonanie planu finansowego nastąpiło z przyczyn obiektywnych, niezależnych od Urzędu Patentowego PRL, jak np. znacznego zmniejszenia zapotrzebowania jednostek gospodarki uspołecznionej na kserokopie literatury patentowej.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#Sprawozdawca">W zakresie wykonania budżetu po stronie wydatków bieżących wyjaśnienia wymaga fakt niezrealizowania przez Bank Handlowy SA w Warszawie przedpłat na literaturę patentową z II obszaru płatniczego na kwotę 5152 tys. zł, a w ogóle niezrozumiałe jest niezrealizowanie tych przedpłat z I obszaru płatniczego na kwotę 460 tys. zł obiegowych.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#Sprawozdawca">Plan podstawowych zadań Urzędu Patentowego PRL na rok 1982 obejmuje ustawowe zadania w zakresie: przyznawania praw wyłącznych na wynalazki, wzory użytkowe, znaki towarowe i wzory zdobnicze, informacji patentowej i informatyki, inicjowania wdrożeń wynalazków, oddziaływania na organizację działalności wynalazczej w gospodarce narodowej, szkolenia kadr, orzekania w sprawach spornych z zakresu wynalazczości, prowadzenia prac legislacyjnych oraz współpracy międzynarodowej. Praca Urzędu Patentowego jest obecnie ukierunkowana na tworzenie innych niż dotąd warunków dla rozwoju wynalazczości, dostosowanych do wymogów reformy gospodarczej. Zapobieganie negatywnym zjawiskom w gospodarce, przeciwdziałanie ich narastaniu, tworzenie warunków dla rozwoju wynalazczości, wszystko to wymaga nowego systemu oddziaływania na podmioty gospodarcze, jakimi są samodzielne, samorządne i samofinansujące się przedsiębiorstwa i jednostki naukowo-badawcze. System planistyczno-nakazowy zastąpiony być musi ekonomicznym oddziaływaniem na zainteresowanie przedsiębiorstw i innych podmiotów gospodarczych w tworzeniu i wykorzystywaniu wynalazków. Reformą gospodarcza wymaga istotnych zmian w regulowaniu poszczególnych wycinków działalności gospodarczej i naukowo-technicznej.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#Sprawozdawca">Plan podstawowych zadań Urzędu Patentowego na rok 1982 z merytorycznego punktu widzenia jest prawidłowy, Sądzić należy, iż. prezentowana w nim kolejność poszczególnych zadań nie przesądza o ich wadze i pierwszeństwie w realizacji. Gdyby jednak tak miało być, to należałoby postulować, aby w działalności Urzędu Patentowego prace legislacyjne traktowane były priorytetowo. W działalności legislacyjnej osiągnięto już pierwsze korzystne rezultaty: Rada Ministrów uchwaliła w dniu 28.V.1932r. postulowane przez środowisko wynalazcze i sejmową Komisję Nauki i Postępu Technicznego zmiany do rozporządzenia z dnia 11.XII.1972 r. w sprawie projektów wynalazczych, stwarzając szerszą motywację dla twórców tych projektów. Zaplanowany zakres prac legislacyjnych jest ogromny i chociaż wszystkie one nie zakończą się w r.1982, to jednak powinny stanowić podstawowe, pierwszoplanowe zadanie Urzędu Patentowego w 1982 r.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#Sprawozdawca">Ustawy: o wynalazczości, o rzecznikach patentowych, o Urzędzie Patentowym PRL, o znakach towarowych i wzorach przemysłowych obejmują kompleks zagadnień z zakresu ochrony własności przemysłowej, bez której nowoczesne państwo nie może prowadzić prawidłowej polityki gospodarczej, Na podkreślenie zasługuje również zaplanowanie przez Urząd Patentowy społecznej dyskusji poprzedzającej pracę nowelizacyjne.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#Sprawozdawca">Obok prac legislacyjnych, informacja stanowi w r.1982 ten odcinek działalności Urzędu Patentowego, na którym skoncentrować należy maksimum środków. Chodzi o szybkie i sprawne udostępnianie jednostkom gospodarczym i naukowym danych o światowym stanie technicznym, zawartych w opisach patentowych wszystkich przodujących krajów. Informacją ta stanowi źródło wiedzy o rozwiązaniach uznanych za granicą za godne ochrony, a przy braku środków dewizowych na prenumeratę czasopism źródłowych i zakup książek jest podstawową formą kontaktu każdego inżyniera i technika z osiągnięciami światowymi.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#Sprawozdawca">Mimo większego o 8,7% planu wydania drukiem polskich opisów patentowych, niepokój budzi fakt, że nie zostanie wydrukowanych dalszych 9500 opisów przygotowanych do druku. Trudności Urzędu Patentowego z drukiem opisów patentowych są od dawna znane sejmowej Komisji Nauki i Postępu Technicznego. Zmodernizowana znacznie w ub. roku własna baza poligraficzna Urzędu nadal nie wystarcza na wydrukowanie wszystkich opisów. Również trudności lokalowe, z którymi boryka się Urząd Patentowy od lat, zwłaszcza brak pomieszczeń do przechowywania i udostępnianie zbiorów opisów patentowych utrudnia działalność Urzędu, a jak wiadomo, jest to jedyne w Polsce miejscem, gdzie zainteresowani mogą korzystać z pełnego kompletu zbioru opisów patentowych polskich i zagranicznych i gdzie dokonują oni poszukiwań i badań patentowych.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#Sprawozdawca">W świetle tych wszystkich trudności, jak również ograniczeń etatowych o 5% w administracji, które nie ominęły Urzędu Patentowego PRL, przedłożony projekt planu należy uznać za optymalny, wychodzący naprzeciw potrzebom gospodarki i oczekiwaniom społecznym w zakresie wynalazczości w kraju. Jednakże ograniczenia etatowe nie powinny w żadnym przypadku dotyczyć wydziałów wdrożeń wynalazków, a wprost przeciwnie -wydział ten należy wzmocnić w interesie gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#Sprawozdawca">Na podkreślenie zasługuje fakt, że wszystkie zgłoszenia wynalazków i wzorów użytkowych, dla których obowiązują w 1982 r.ustawowe terminy, zostaną w tym roku załatwione, ponadto Urząd przeprowadzi 620 badań wynalazków z wyprzedzeniem obowiązujących terminów.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#Sprawozdawca">Plan dochodów Urzędu na rok 1982 zamyka się kwotą 145 mln 435 tys. zł; jest on mniejszy niż w 1981 r., co wynika ze zmniejszonej liczby zgłoszeń wynalazków o udzielenie patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy oraz rezygnacji z dalszych okresów ochrony wynalazków przez liczne jednostki gospodarki uspołecznionej. Sprawa podwyżki opłat jest przez Urząd rozważana, ale obecnie podwyżka taka mogłaby spowodować dalszy spadek zgłoszeń wynalazków i jeszcze bardziej zmniejszyć dochody Urzędu wskutek dalszego wycofywania się z ochrony przedsiębiorstw, bądź nie dysponujących odpowiednimi środkami, bądź nastawionych na eliminowanie wydatków nie przynoszących w najbliższym okresie korzyści finansowych.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#Sprawozdawca">Urząd zamierza natomiast podwyższyć opłaty za zgłoszenia i ochronę znaków towarowych oraz za usługi kserograficzne i wydawnicze.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#Sprawozdawca">Plan wydatków jest większy od wykonania 1981 r. Na wzrost ten składają się m.in.:</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#Sprawozdawca">- wzrost cen i niektórych opłat (np. za wynajmowane powierzchnie magazynowe i ośrodka informatyki), - zmiana przelicznika złotego dewizowego na złoty obiegowy, dotycząca płatności składek do organizacji międzynarodowych, — wzrost wypłat za wysługę lat pracowników, dodatkowe nagrody jubileuszowe za 20 i 30 lat pracy, zwiększenie kosztów wydawniczych i poligraficznych.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#Sprawozdawca">Konkludując, poseł L. Jackiewicz-Kozanecka stwierdziła, że Urząd Patentowy PRL wypełnił dobrze powierzone mu zadania w 1981 r. uzyskując jednocześnie zwiększoną nadwyżkę dochodów nad wydatkami. W imieniu podkomisji wdrożeń, i postępu technicznego, mówczyni wniosła o przyjęcie sprawozdania z działalności Urzędu Patentowego PRL za rok 1981 oraz zaakceptowanie planu podstawowych zadań na rok 1982.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#Sprawozdawca">Koreferat do sprawozdania Polskiego Komitetu Normalizacji, Miar i Jakości z wykonania planu i budżetu w 1981 r. oraz założeń na 1982 r. przedstawił poseł Jerzy Lutomski (PZPR):</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#Sprawozdawca">Z przedstawionych materiałów Komitetu Normalizacji, Miar i Jakości wynika, że przedsiębiorstwa nie przestrzegają ustalonych norm w granicach 15–50% skontrolowanych przypadków. Spośród 491 jednostek gospodarczych objętych w 1981 r. kontrolą w zakresie przestrzegania norm lub przepisów prawa budowlanego, w 508 stwierdzono nieprzestrzeganie norm lub przepisów. W zbadanych 5181 partiach wyrobów stwierdzono odstępstwo od normy w 945 przypadkach, tj. 29,7%. Świadczy to, że nakłady poniesione na działalność Komitetu nie przynoszą należytych efektów. W związku z tym nasuwa się pytanie, dlaczego tak rzadko podejmowane są odpowiednie środki prawno-administracyjne obligujące z większym skutkiem zakłady produkcyjne do przestrzegania ustalonych norm.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#Sprawozdawca">Projekt planu i budżetu na rok 1982 budzi w niektórych pozycjach kosztów poważne zastrzeżenia:</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#Sprawozdawca">Tablica nr 6 - budżet dla okręgowych urzędów miar i urzędów probierczych: przewidziane wynagrodzenia wzrosną w 1982 r. o 9,5% w stosunku do wykonania w 1981 r., przy jednoczesnym wzroście płac w zakresie funduszu nagród o 4,0%. Zatem łączny wzrost wynagrodzeń wynosi ponad 13%, podczas gdy dla jednostek naukowych (m.in. instytutów branżowych), a także przedsiębiorstw przemysłowych przyrost ten łącznie z funduszem nagród dla załóg, może wzrosnąć tylko o 5%. Każdy dalszy wzrost obciąża wypracowany zysk przez przedsiębiorstwo (Uchwała nr 245 Pady Ministrów z dnia 50.XI.1982 r. w sprawie zasad działalności przedsiębiorstw państwowych w 1982 r. MP nr 52/81. Czy Polskiego Komitetu Normalizacji, Miar i Jakości uchwała ta nie obliguje?</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#Sprawozdawca">Nieuzasadniony jest zaplanowany wzrost etatów o 17. Pożądany jest wzrost wydajności pracy na każdym stanowisku pracy, a nie zwiększanie liczby etatów. Jak wiadomo, zalecane jest w administracji obniżanie liczby etatów.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#Sprawozdawca">W zakresie materiałów i przedmiotów nietrwałych założono w planie także nieuzasadniony wzrost. Wartość zużycia za rok 1981 wynosiła 11.172.000 zł., a projekt planu przewiduje zużycie na rok 1982 wartości 80.286.000, co oznacza wzrost wartościowy o 718,8%. Analogiczna sprawa występuje również w preliminarzu Centralnego Biura Jakości Wyrobów: zakłada się tam wzrost zużycia materiałów i przedmiotów nietrwałych o 365,3%. Fakty te świadczą negatywnie o oszczędności w zakresie gospodarki materiałami, zwłaszcza przy występujących w kraju niedoborach.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#Sprawozdawca">W pozycji „usługi materialne” tj. różne usługi przemysłowe, założono wzrost wartości o 565,0%. Brak uzasadnienia szczegółowego dla tak dużego wzrostu. Wzrost kosztów winien mieć zabezpieczenie w dochodach. Jeżeli przewidziany przyrost dochodów wynosi 54,3$ w stosunku do 1981 r., to koszty nie mogą rosnąć szybciej (w planie koszty wzrastają o 111,8%). Wskazuje to na pogorszenie efektywności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#Sprawozdawca">W części budżetowej centrali Komitetu brakuje szczegółowych uzasadnień do wyraźnie zawyżonych nakładów. Przykłady: materiały i przedmioty nietrwałe - wykonanie za 1981 r. 1.817.000 zł, plan na rok 1982 - 11.230.000 zł; energia - wykonanie w 1981 r. 433.000, plan 2.000.000 zł; usługi materialne - wykonanie 3.775.000, plan 13.297.000 zł; inwestycje i remonty kapitalne - wykonanie w 1981 r. 35.360.000 zł; plan 170.262.000 zł.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#Sprawozdawca">Poseł J. Lutomski stwierdził, że przedstawione liczby świadczą o braku realizmu i pomijaniu zasad oszczędności w zakresie gospodarki finansowej Komitetu. Mówca wniósł o przyjęcie sprawozdania Polskiego Komitetu Normalizacji, Miar i Jakości za rok 1981. Natomiast przedstawiony przez Komitet plan budżetu na rok 1982 powinien ulec gruntownej korekcie. Wszystkie jednostki gospodarcze i naukowe winny mieć zbliżony poziom płac i równy start w obecnej trudnej sytuacji gospodarczej kraju.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#Sprawozdawca">Koreferat do sprawozdania Państwowej Agencji Atomistyki z wykonania planu i budżetu w 1981 r. oraz założeń na rok 1982 przedstawił poseł Tadeusz Koszarowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#PosełTadeuszKoszarowski">Najbliższe 30-lecie, to okres intensywnego wykorzystania energii atomowej. W dziedzinie badań jądrowych i wykorzystania tej energii w gospodarce mamy ogromne zaległości, Dlatego też palącą potrzebą chwili jest odtworzenie w Polsce tej dziedziny naukowej. Państwowa Agencja Atomistyki została utworzona ustawą z dnia 27.02.1982 r. Skupia ona 3 jednostki naukowo-badawcze, tj. Instytut Badań Jądrowych w Warszawie, Instytut Fizyki Jądrowej w Krakowie, Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej w Warszawie oraz jedno przedsiębiorstwo wielozakładowe - Zjednoczone Zakłady Urządzeń Jądrowych „Polon” posiadające 10 jednostek produkcyjnych oraz zarząd z siedzibą w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#PosełTadeuszKoszarowski">Globalna kwota wydatków budżetowych Agencji na rok 1982 zamyka się sumą 1.128690 tys. zł z czego na wydatki bieżące przypada 1061452 tys. zł a na wydatki inwestycyjne 67238 tys.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#PosełTadeuszKoszarowski">Agencja uznaje kwotę wydatków za niewystarczającą i domaga się dalszych 350 mln zł. Żądanie to nie wydaje się jednak uzasadnione. Mówca podkreślił, że Agencja powstała stosunkowo niedawno że we wstępnej fazie rozruchu nie może mieć pełnej jasności co do oczekujących ją wydatków. Można przypuszczać, że propozycja zwiększenia budżetu Agencji podyktowana jest raczej swego rodzaju asekuranctwem, aniżeli rzeczywistymi potrzebami.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#PosełTadeuszKoszarowski">W przedstawionej przez Agencję strukturze planowanych wydatków wiele pozycji budzi wątpliwości „działalność gospodarcza”. W dziale zastanawiają pozycje wyszczególnione jako „usługi materialne” i oddzielnie „usługi niematerialne”. W dziale „współpraca naukowa za granicą” przedstawiono jako dwie oddzielne pozycje: „różne wydatki” na kwotę 450 tys. zł i „różna działalność” na kwotę 1663 tys. zł. Nie uwzględniono w projekcie budżetu dochodów uzyskiwanych przez Agencję z tytułu realizacji programów węzłowych i rządowych. W tej sytuacji, projekt budżetu wymaga pogłębionej analizy, a Agencja powinna uściślić użyte pojęcia i zwrócić uwagę na efektywność zamierzonych przedsięwzięć i wydatków.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#PosełTadeuszKoszarowski">Następnie poseł T. Koszarowski poruszył domagającą się natychmiastowego rozwiązania sprawę realizacji programu rządowego PR-6. W ramach tego programu zakupiono licencję do. produkcji akceleratorów liniowych Neptun. Jest to bardzo przydatna licencja gwarantująca naszej nauce i technologii wiele korzyści. Niepokoi fakt, że owoce tego przedsięwzięcia nie służą polskiej medycynie. Do każdego akceleratora musimy zakupywać części za 80 tys. dolarów. Szpitale, które chciałyby zakupić akcelerator musiałyby więc wpłacić 80 tys. dolarów. W tej sytuacji wszystkie urządzenia sprzedaje się za granicę, a uzyskany za nie dochód wpływa do ogólnej puli dochodów dewizowych. W ten sposób przekreślono pierwotne założenia, wpływy dewizowe ze sprzedaży akceleratorów umożliwią wyrównywanie kosztów dewizowych odbiorcom krajowym.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#komentarz">(Pytania i dyskusja.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#PosełJanJanowski">Jak wygląda sprawa funduszy na remonty obiektów PAN i MSzWiT? Interesuje mnie również, jak zostanie rozwiązana sprawa cen skryptów i podręczników?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#PosełElżbietaRutkowska">Jaki jest stan prac nad projektami ustaw o Polskiej Akademii Nauk i instytutach naukowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełLidiaJackiewiczKozanecka">Rozszerzam to pytanie także na ustawę o stopniach i tytułach naukowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#PosełJanJanowski">Rozmawiałem niedawno z wicepremierem Mieczysławem Rakowskim, jednym z tematów rozmowy była kwestia organizacji nauki. Wicepremier obiecywał, że postara się spowodować jak najszybsze przekazanie projektów tych ustaw do Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#PosełLidiaJackiewiczKozenecka">Jak dalece zaawansowane są prace nad analizą stopnia wykorzystania opracowań naukowych, które przy niewielkich nakładach mogłyby być użyteczne w procesie wychodzenia z kryzysu? Mówiłam o tym na posiedzeniu Sejmu w dniu 50 lipca 1981 r. Minister nauki odpowiedział wówczas, że sprawa ta zostanie podjęta.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#PosełTadeuszOlszewski">Na jakim etapie znajdują się prace nad reformą płac w szkolnictwie wyższym?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#PosełTadeuszKoszarowski">Zwracam uwagę na ciężką sytuację instytutów medycznych: pracownicy naukowi otrzymują tam obecnie znacznie niższe wynagrodzenie niż pielęgniarki, które zostały objęte podwyżką płac w służbie zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#PosełTadeuszKoszarowski">Instytuty medyczne wykonują wielką pracę w zakresie leczenia ludności i sprawa ta nie może pozostać nieuregulowana.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#WiceministernaukiszkolnictwawyższegoitechnikiJerzySablik">Rok 1981 był dla szkolnictwa wyższego szczególnie trudny. W okresie od października do grudnia w ponad 90% szkół sparaliżowana została działalność dydaktyczna. Kierownictwo resortu przez cały ten czas pracowało w niepełnym składzie.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#WiceministernaukiszkolnictwawyższegoitechnikiJerzySablik">Zaplanowane zmiany w „budżecie nie zawierają podwyżek płacowych, nie wynikają wyłącznie ze wzrostu cen. Reforma płac jest potrzebna i resort przygotował niezbędne materiały do rozpatrzenia tej kwestii przez Radę Ministrów. Będziemy dążyć do tego, by podwyżki płac weszły w życie równocześnie z nową ustawą. W tym przypadku otrzymalibyśmy dodatkowe środki z budżetu państwa. W projekcie nowego systemu płac przewidujemy zwiększenie roli płacy zasadniczej kosztem różnego rodzaju dodatków. Równocześnie wejdą w życie, zgodnie z ustawą, dodatki za wysługę lat i nagrody jubileuszowe dla wszystkich pracowników.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#WiceministernaukiszkolnictwawyższegoitechnikiJerzySablik">Ograniczenie o 10% liczby pracowników inżynieryjno-technicznych pozostaje w ścisłym związku ze zmniejszeniem się liczby zamówień na prace zlecone przemysłu. Było to podstawowe źródło finansowania tych pracowników. Obecnie działalność szkół wyższych trzeba dostosować do mniejszej liczby zamówień. Niemożliwe jest utrzymywanie pracowników, dla których nie ma pracy.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#WiceministernaukiszkolnictwawyższegoitechnikiJerzySablik">W sprawie skryptów i podręczników oraz wymiany bezdewizowej przygotowaliśmy w resorcie odpowiedź na opinię nr 8 uchwaloną przez sejmową Komisję. Odpowiedź ta powinna wpłynąć w najbliższym czasie i jak sądzę, będzie szerzej rozpatrywana na jednym z najbliższych posiedzeń Komisji. W tej chwili pragnę tylko powiedzieć, że ustaliliśmy, iż cena podręczników nie będzie w tym roku przekraczała 5 zł. za arkusz wydawniczy.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#WiceministernaukiszkolnictwawyższegoitechnikiJerzySablik">Projekt systemu stypendialnego znajduje się w fazie początkowej. Trudno mi powiedzieć, czy i w jakiej formie będzie on przedmiotem obrad rządu. W centrum uwagi resortu znajduje się także sprawa finansowania zbiorów w bibliotekach.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#WiceministernaukiszkolnictwawyższegoitechnikiJerzySablik">Remonty obiektów szkół wyższych realizowane są z opóźnieniem ze względu na gwałtowny wzrost kosztów, wielokrotnie wyższy od przyjętego przez rząd współczynnika. Dlatego realizować będziemy tylko najpilniejsze remonty. Koszty remontów obiektów zabytkowych w porównaniu z rokiem ubiegłym wzrosły sześciokrotnie.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#WiceministernaukiszkolnictwawyższegoitechnikiJerzySablik">Wiceminister nauki, szkolnictwa wyższego i techniki Mieczysław Kazimierczuk: Prace nad ustawami o instytutach naukowo-badawczych i Polskiej Akademii Nauk są na ukończeniu. Potrzebna jest jeszcze konferencja uzgadniająca oraz rozpatrzenie sprawy przez radę legislacyjną. Liczymy, że na przełomie czerwca i lipca ustawy znajdą się w Urzędzie Rady Ministrów. Ustawa o stopniach i tytułach naukowych jest w podobnej fazie przygotowali.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#WiceministernaukiszkolnictwawyższegoitechnikiJerzySablik">Odpowiadając poseł L. Jackiewicz-Kozaneckiej pragnę stwierdzić, że nie przypominam sobie faktu powołania zespołu zajmującego się wykorzystaniem prac naukowych. Natomiast ostatnio przekazaliśmy przedsiębiorstwom ofertę złożoną z kilkudziesięciu propozycji wykorzystania prąc badawczych. Wiele w tym kierunku czynią także same instytuty naukowo-badawcze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#PosełJerzyNawrocki">Przypominam, że w lipcu ub. roku powołany zostanie zespół międzyresortowy d/s.wykorzystania wyników prac podstawowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#WiceministerMieczysławKazimierczuk">Faktycznie, działają trzy takie zespoły.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#PosełJanJanowski">Proponuję sprawę wyjaśnić podczas przerwy.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#PosełJanJanowski">Nie przewidujemy w najbliższym czasie żadnych zmian wysokości płac w instytutach naukowo-badawczych, a w każdym razie w instytutach podległych nasze mu resortowi.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#PosełJanJanowski">Popieram w pełni wnioski i opinie sformułowane w koreferacie z jednym wyjątkiem: nie mogę zgodzić się na sposób przedstawienia, w ślad za sprawozdaniem NIK, sprawy zakupu licencji. Uważam, że NIK nieprawidłowo sformułowała swój protokół pokontrolny, którego postanowiliśmy nie podpisywać. Zgodnie z obowiązującą zasadą, do czasu wyjaśnienia wątpliwości co do faktów, nie powinny być wyciągane z protokołu NIK żadne wnioski, a tym bardziej nie powinny być one rozpowszechniane. Tymczasem, mimo iż dane przedstawione w protokole są w wielu przypadkach nieścisłe, zostały one tendencyjnie zinterpretowane i przedstawione w dostarczonym Komisji sprawozdaniu. Ministerstwo w najbliższym czasie opracuje swoją odpowiedź na przedstawione w tym materiale zarzuty i dostarczy ją posłom. Przykładem nieścisłości zawartych w materiale NIK jest sprawa programu zakupu licencji. Zestawienie różnych wniosków w jeden program oznacza jedynie zgodę na poszukiwanie ofert, a w żadnym razie nie jest równoznaczne z aprobatą danej licencji. Ministerstwo już w 1977 przygotowało obszerne sprawozdanie nt. efektywności wykorzystania licencji. Podobna analiza została wykonana w 1979 r. Wiele wniosków i opinii sformułowanych przez utworzone po VIII Zejdzie PZPR zespoły ekspertów nie pokrywa się z obecnymi ocenami NIK.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#PosełJanJanowski">Proponuję Sprawę rozpatrzyć szczegółowo podczas naszego wrześniowego posiedzenia które zgodnie z planem poświęcone ma być sprawom polityki postlicencyjnej.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#PosełJanJanowski">Zastępca sekretarza generalnego PAN poseł Zbigniew Gertych: Podobnie jak poseł koreferent, nie chcę powtarzać uwag zawartych w mym półtoragodzinnym wystąpieniu rok temu, w którym ustosunkowałem się do przedstawionych wówczas, a dziś powtórzonych zarzutów. Sprawozdanie z działalności PAN może być wykonane w rożny sposób przyjęliśmy zasadę przedstawiania wyników według dziedzin nauki i według stopnia ich realnego zakończenia.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#PosełJanJanowski">Synteza całości prac w danej dziedzinie i sytuacji nauki polskiej nie jest możliwa w okresach rocznych. Powinna być ona dokonywana przy okazji omawiania dłuższych okresów. Również nie jest sprawą łatwą ocena efektywności badań podstawowych. Posłużę się tu jednym przykładem: przed wojną uzyskiwaliśmy w Polsce 11–12 q zbóż z ha. Bezpośrednio po wojnie rozpoczynaliśmy od plonów rzędu 15 q, obecnie uzyskujemy od 22 do 24 q. Aby uzyskać samowystarczalność żywnościową trzeba osiągnąć 50 q z hektara. Tymczasem w ośrodkach badawczych osiągamy na tysiącach hektarów 60 q, a na poletkach doświadczalnych ponad sto. Jak to przeliczyć na stosunek kosztów i nakładów? Równocześnie zdajemy sobie przecież sprawę, że osiągnięcie takich plonów na szerszą skalę zależy nie tylko od upowszechnienia wyników badań. Naturalna żyzność naszych gleb pozwala na osiągnięcia średnich plonów rzędu 15 q, a reszta jest wynikiem tego, co glebie musimy dawać rok w rok. Działa przy tym prawo Liebiga: o plonach decyduje czynnik, którego jest stosunkowo najmniej. Jeśli więc nawet dostarczymy nawozów, a zabraknie wody, plony nie wzrosną. Trudno wszystkie te elementy wiązać jedynie z nauką.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#PosełJanJanowski">Jeśli posłowie odczuwają taką potrzebę, możemy przygotować wspólnie z MNiSzWiT raport o naukoznawstwie i miejscu nauki w życiu kraju.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#PosełJanJanowski">Zgadzam się z uwagą o potrzebie zwiększenia wydatków na badania podstawowe. Jeśli mielibyśmy przeznaczyć na ten cel podobny procent środków, co kraje ościenne, należałoby w ciągu roku przyznać nauce dodatkowo 12 mld zł. W tym roku państwo z pewnością nie znajdzie środków budżetowych na ten cel.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#PosełJanJanowski">Jak wspominał wiceminister M. Kazimierczuk, międzyresortowe zespoły rozpoczęły już ocenę wykorzystania wyników badań podstawowych, jednakże ocena ta przeprowadzana jest pod specyficznym kątem widzenia: na ile wyniki badań mogą być przydatne przy wychodzeniu z kryzysu. Za najważniejszy problem uznano przy tym wszystko, co dotyczy żywności, a w następnej kolejności ochrony zdrowia, źródeł energii, ochrony środowiska oraz ekonomii i nauk społecznych. Większość z tych zagadnień ujęta jest już w programach rządowych i międzyresortowych.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#PosełJanJanowski">Polska Akademia Nauk posiada sześć przedsiębiorstw produkujących aparaturę naukowo-badawczą. Liczymy, że w warunkach samodzielności i reformy gospodarczej zwiększą one znacznie swą produkcję. Dają one aparaturę wartości ponad miliarda złotych według cen z 1981 r. Obecnie tworzymy dom handlowy nauki. Liczymy się z tym, że nie tak prędko będziemy mogli importować aparaturę z II obszaru płatniczego i dlatego pragniemy sami uzyskać potrzebne na ten cel dewizy.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#PosełJanJanowski">Wymiana bezdewizowa Polskiej Akademii Nauk obejmuje 130 państw i 10 tys. partnerów w tych państwach. Pokrywamy tą drogą 8% naszego zapotrzebowania na czasopisma i książki z zagranicy.</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#PosełJanJanowski">Warunki socjalne pracowników PAN są trudne. Utworzyliśmy ostatnio spółdzielnię mieszkaniową, do której zgłosiło się ponad tysiąc naszych pracowników. Obecnie uzyskaliśmy lokalizację w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#PosełJanJanowski">Liczymy, że inicjatywa ta już wkrótce przyniesie mieszkania dla naszych pracowników. Sytuacja z domami twórczymi jest trudna, gdyż koszty sięgają 750 zł za jedno miejsce na dobę. Nie możemy żądać od profesorów płacenia takich cen, tak więc rozważyć musimy możliwość dotowania.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#PosełJanJanowski">Na cele remontów możemy przeznaczyć w tym roku 105 mln zł; zaspakaja to jedynie najpilniejsze potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#PosełJanJanowski">Prezes Urzędu Patentowego PRL Jacek Szomański: Wszyscy niepokoimy się spadkiem liczby zgłoszeń wynalazków w roku ubiegłym, ale sądzę, że był to tylko wynik szczególnej sytuacji politycznej i gospodarczej. Prace nad nową ustawą podjęliśmy w marcu ub. roku, ale również ze względu na ogólną sytuację, dyskusja nad opracowanym projektem nie rozwinęła się.</u>
          <u xml:id="u-16.12" who="#PosełJanJanowski">Okres ochrony patentowej wynosi w Polsce najczęściej 5 lat. Za granicą ochrona wycofywana jest na ogół po ośmiu latach. Współpracujemy obecnie z wszystkimi wojewódzkimi klubami techniki i racjonalizacji. Większość z nich utworzyła zrzeszenie wojewódzkich klubów techniki i racjonalizacji. Jedynie trzy: w Łodzi, Sieradzu i Piotrkowie nie przystąpiły do niego.</u>
          <u xml:id="u-16.13" who="#PosełJanJanowski">Wiceprezes Polskiego Komitetu Normalizacji Miar i Jakości Tadeusz Podgórski: Zostaliśmy bardzo surowo potraktowani przez posła koreferenta. Sądzę, że jest to wynik niepełnej informacji. Działalność PKNiMiJ opiera się na trzech ustawach: z 1972 r. o normalizacji, z 1966 r. o miarach oraz z 1977 r. o jakości. Działalność w tak różnych dziedzinach jest skomplikowana. Spośród 2.700 naszych pracowników 400 ma status pracowników naukowych, co wiąże się z międzynarodową współpracą, jaką musi utrzymywać nasz Komitet. Zmuszeni jesteśmy także do produkcji wzorców miar We własnym zakresie, nie ma żadnych możliwości prowadzenia żadnych urządzeń z zagranicy. Maleje liczba naszych ośrodków normalizacyjnych w terenie - inspektorzy odchodzą do innej pracy. Podobne problemy wiążą się z kontrolą jakości.</u>
          <u xml:id="u-16.14" who="#PosełJanJanowski">Musimy zdawać sobie sprawę, że nikt nie pracuje w Urzędzie Probierczym z samego zamiłowania do metrologii. Tymczasem płace u nas są średnio o 3,500 tys. zł niższe niż w przemyśle. Otrzymując w wyniku ustawy o jakości nowe obowiązki, nie dostaliśmy na ten cel żadnych środków. Wpływy z mandatów są niewielkie, kary orzekane przez sądy i kolegia, również. Spadają także nasze dochody z opłat, probierczych, gdyż zmniejsza się w kraju obrót metalami szlachetnymi.</u>
          <u xml:id="u-16.15" who="#PosełJanJanowski">Przewidując tę zjawiska wprowadziliśmy na początku 1982 r. podwyżkę cen za nasze usługi o 48%, co jednak okazało się zbyt.skromne w porównaniu ze wzrostem kosztów. W tej sytuacji przygotowujemy kolejną podwyżkę cen od 1 sierpnia. Do tego czasu, Ministerstwo Finansów przyznało nam krótkoterminowy kredyt na pokrycie kosztów naszej działalności. Po podwyżce cen zamierzamy uzyskać w tym roku 184 mln zł dochodów.</u>
          <u xml:id="u-16.16" who="#PosełJanJanowski">Prowadzimy stały przegląd norm. Niezbędne zmiany wprowadzamy na bieżąco. Normy na mleko i tłuszcze zwierzęce zmienimy w najbliższym czasie.</u>
          <u xml:id="u-16.17" who="#PosełJanJanowski">W projekcie naszego budżetu przewidzieliśmy środki, na niezbędną podwyżkę płac dla naszych pracowników, mieszczące się w naszych przewidywanych dochodach.</u>
          <u xml:id="u-16.18" who="#PosełJanJanowski">Problem polega na tym, że Komitet nie uzgodnił tej sprawy z Ministerstwem Finansów. Jeśli więc rząd nie wyrazi zgody na podwyżkę, nie będziemy mogli pozytywnie zaopiniować projektu budżetu Komitetu. Jeśli natomiast rząd wyrazi zgodę, wówczas równocześnie przyzna środki na ten cel.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#WicedyrektorPaństwowejAgencjiAtomistykiJerzyChmielewski">Staramy się jak najszybciej opanować produkcję polskich elementów do akceleratorów typu Neptun. W latach 1977–80 elementy każdego akceleratora sprowadzane z zagranicy kosztowały 100 tys. dol., w tym roku kosztują 80 tys., a w przyszłym będą kosztować 50 tys. dol. Obecnie eksport jest jedyną szansą utrzymania produkcji i uzyskania części zamiennych dla urządzeń eksploatowanych w kraju. Współpracę z ochroną zdrowia uważamy za jedno z najważniejszych naszych zadarł.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#WicedyrektorPaństwowejAgencjiAtomistykiJerzyChmielewski">Dotychczas nakłady na atomistykę w różnych resortach sięgały średnio półtora miliarda złotych rocznie ze wszystkich źródeł. Ostatnio obserwujemy wycofywanie się przemysłu z umów. Nie możemy jednak dopuścić do likwidacji zespołów badawczych. W celu przeciwdziałania skutkom braku zamówień dokonujemy reorganizacji i nastawiamy się na eksport. Nawet gdybyśmy bowiem zmniejszyli liczbę zatrudnionych o 10%, koszty naszej działalności zmalałyby zaledwie o 3%. Równocześnie już w przyszłym roku muśliny rozpocząć produkcję elementów pomiarowych dla energetyki jądrowej w ramach umów między krajami RWPG.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#WicedyrektorPaństwowejAgencjiAtomistykiJerzyChmielewski">Nasz budżet uzgodniliśmy z Ministerstwem Finansów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#PosełMieczysławSerwiński">Dyskutując nad wykonaniem planu i budżetu w 1981 r. mówimy o przeszłości, po to, by lepiej ukształtować przyszłość. Projekty planów na ten rok są jednak najbardziej mgliste ze wszystkich, jakie kiedykolwiek rozpatrywaliśmy. Wyrażam zadowolenie z tego, że poziom rekrutacji na studia wyższe będzie taki jak zaplanowano, w szczególności, że zgodnie z zamiarami zmniejszy się liczba przyjęć na studia dla pracujących. Studia te muszą oczywiście istnieć, aby dać szansę ludziom chętnym dostępu do nauki. Dobrze jednak, że mamy już za sobą czasy, gdy udział studiów dla pracujących w działalności szkół wyższych był ponad normę. Wszelkie studia dzienne to główny trzon pracy szkolnictwa wyższego. Należy poprzeć prowadzenie systemu studiów eksternistycznych, ale trudno uznać za właściwy system studiowania za pośrednictwem radia i telewizji. Tego rodzaju kształcenie może natomiast spełniać pozytywną funkcję w dziedzinie upowszechnienia oświaty i kultury.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#PosełMieczysławSerwiński">Rozważając problemy zatrudnienia absolwentów musimy zdawać sobie sprawę z tego, że przyszedł czas, kiedy państwo nie może dać pracy wszystkim absolwentom, zgodnie z ich wykształceniem. Minęły lata, kiedy było to możliwe. Nie należy z tego powodu rozdzierać szat. Można przecież nadal wybierać dowolny kierunek studiów, z tym, że nikt nie może oczekiwać, iż daje to automatycznie gwarancję zatrudnienia. Nie jestem oczywiście przeciw planowaniu zatrudnienia i absolwentów, ale za absurdalne uważam gwarantowanie wszystkim pracy na zasadzie indywidualnego wyboru kierunku studiów wyższych.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#PosełMieczysławSerwiński">Dlatego wypowiadam się za rozluźnieniem przepisów dotyczących zatrudnienia absolwentów. Przepisy te są trudne do wykonania, częściowo zupełnie nierealne, w rezultacie powodują rozgoryczenie absolwentów oraz uczelnianych pełnomocników ds. zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#PosełMieczysławSerwiński">Nawiązując do problematyki świadczeń finansowych dla studentów przypominam, że w niektórych państwach ze stypendiów korzysta 85–90 proc. studentów, ale stypendium jest tam swego rodzaju pożyczką, którą trzeba spłacić po ukończeniu studiów. Nasze państwo nie może pozwalać sobie dłużej na to, by studenci powtarzali rok na jego koszt. Jak wiadomo, wiele osób przedłuża sobie studia, ponieważ woli studiować niż pracować. Należy więc wprowadzić pewne formy odpłatności, przy czym odpłatność ta mogłaby ulec częściowemu lub całkowitemu anulowaniu jeśli stypendysta student ukończy studia w terminie i z wynikiem bardzo dobrym. Młodzież musi być bezpośrednio zainteresowana terminowym kończeniem studiów z jak najlepszymi wynikami. Jeżeli wprowadzilibyśmy tego rodzaju system stypendialny to wówczas także zniknęłyby różnice pomiędzy młodzieżą z miasta i ze wsi. Mówi się, że państwo powinno płacić za wyrównanie różnic w poziomie kształcenia pomiędzy rozmaitymi szkołami. Nie wydaje mi się to słuszne. Oznacza to przecież, że szkoła na prowincji może źle pracować, bo i tak państwo zapłaci za wyrównanie braków, które mają jej absolwenci.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#PosełMieczysławSerwiński">Gdy chodzi o problem tzw. sprawności studiów, to trzeba pamiętać, że w krajach, w których płaci się za studia, pojęcie tej sprawności w ogóle nie jest znane. Dotychczas za sprawność odpowiadał rektor i dziekan, a najmniej - student. Obecnie, kiedy liczbowe rezultaty kształcenia nie są najważniejsze, należy położyć szczególny nacisk na poprawę jakości pracy szkół wyższych i studentów.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#PosełMieczysławSerwiński">Nawiązując do wypowiedzi poseł G. Rejman pragnę zauważyć, że korzystanie przez szkoły wyższe ze specjalistycznej aparatury znajdującej się w dyspozycji przemysłu czy uczelni pozostaje od dawna trudnym problemem. Cenną aparaturę trudno jest zdobyć i niechętnie udostępnia się ją komukolwiek. Jeśli rzeczywiście grozi rozluźnienie więzi pomiędzy szkołami wyższymi a PAN, to trzeba temu energicznie przeciwdziałać. Wielu profesorów wyższych uczelni jest zarazem członkami PAN. Chodzi m.in. o to, by PAN nie eliminowała wyższych uczelni z problemów węzłowych, które pilotuje. Mimo trudnych warunków, a raczej właśnie dlatego, należy działać wspólnie.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#PosełMieczysławSerwiński">Zjawisko starzenia się aparatury występuje w całej gospodarce narodowej; np. w przemyśle chemicznym wartość aparatury zainstalowanej odpowiada połowie wartości nominalnej tego sprzętu.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#PosełMieczysławSerwiński">Gdy chodzi o problemy związane z rozwojem energetyki, to należy pamiętać, że każde pokolenie stara się je rozwiązać na swój sposób. ludzkość ma duże możliwości wykorzystywania rozmaitych zasobów energetycznych. Warto tu przypomnieć prace prof. S. Kaliskiego z zakresu mikrosyntezy.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#PosełMieczysławSerwiński">W zakończeniu swego wystąpienia poseł wskazał, że w projekcie budżetu Państwowej Agencji Atomistyki budzi wątpliwość przeznaczenie na krajowe podróże służbowe tylko 6 tys. zł., przy jednoczesnym przeznaczeniu 502 tys. zł na fundusz reprezentacyjny. Pozycje te są niewspółmierne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#PosełCzesławKwietniewski">Budzi niepokój wspomniane przez poseł G. Rejman zjawisko wzrostu kosztów utrzymania stołówek i domów studenckich. Oznacza to, że młodzież będzie miała gorsze którym służą szkoły wyższe.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#PosełCzesławKwietniewski">Szczególnego potraktowania wymagają problemy zatrudniania absolwentów. Należy pamiętać, że wiele przedsiębiorstw cierpiących na niedobór pracowników, wiązało duże nadzieje na poprawę sytuacji w związku z reformą gospodarczą. Jednak kadr ciągle brakuje. Wiąże się to z zagadnieniem wpływu kosztów produkcji na płace, pracowników, które są często relatywnie niskie. Nauka powinna pomóc praktyce, gdy źle się dzieje w wielu przedsiębiorstwach w zakresie zatrudnienia. Szczególnie niebezpieczne jest zjawisko przedłużenia studiów. Jak na tym tle resort ocenia efekty nauczania w szkołach wyższych w trudnym roku akademickim 1981–1982? Czy jest możliwość nadrobienia strat, czy też zwiększy się liczba studentów przedłużających sobie studia?</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#PosełCzesławKwietniewski">Dyrektor zespołu nauki i postępu technicznego NIK Czesław Dąbrowski: Odpowiednie informacje pisemne NIK zostały posłom przedstawione - chcę poruszyć jedynie kilka kwestii o charakterze ogólnym. W okresie sprawozdawczym występowały w szkołach wyższych i w placówkach naukowych poważne trudności. Uwaga środowiska musiała więc skupiać się często na sprawach nie związanych bezpośrednio z realizacją zadań naukowych. Najwyższa Izba Kontroli nie stwierdziła poważniejszych uchybień w wykonaniu budżetu. Niepokojącym zjawiskiem jest natomiast niegospodarność, niewłaściwe wykorzystanie środków i niektórych zasobów, jak np. służb administracyjnych. Przeprowadzone przez nas kontrole ujawniły niewłaściwe wykorzystanie aparatury. Skala tego zjawiska jest szeroka. Dotyczy to różnych środowisk naukowych, w tym jednostek PAN. Stwierdzone w toku kontroli przykłady nieprawidłowości nie można generalizować, ale ze względu na skalę i rozmiar strat, niekiedy kilkumilionowych, budzi to uzasadniony niepokój, czy troskę o środki państwowe jest wystarczające.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#PosełCzesławKwietniewski">Zastępca Sekretarza Naukowego PAN Zbigniew Gertych: Proszę o szczegóły. Jakie aparaty nie były wykorzystywane i gdzie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#DyrektorCzesławDąbrowski">W najbliższym czasie sejmowa Komisja podejmie zagadnienie wykorzystania aparatury. Przedstawię wówczas szczegółowe informacje na ten temat. Przy okazji warto wspomnieć, że zjawisko niegospodarności jest szersze, w Instytucie Ekologii PAN zakupiono pawilon typu „Lipsk”, który nie został wykorzystany. Do tego rodzaju przykładów należy również sytuacja w Ogrodzie Botanicznym PAN. Powinny to być sprawy znane prof. Gertychowi.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#DyrektorCzesławDąbrowski">Gdy chodzi o działalność Polskiego Komitetu Normalizacji, Jakości i Miar, to szczególnie uzasadniona wydaje się rozbudowa jednostek zajmujących się jakością. Odpowiada to pilnym potrzebom. Zagadnienia licencji nie są tematem dzisiejszego posiedzenia, jednakże zostały poruszone przez wiceministra M. Kazimierczuka. Rozumiejąc jego emocje (zajmował się tym przecież przez wiele lat w resorcie), nie mogę przyjąć osobistego sądu Obywatela Ministra Kazimierczuka jako podstawy ustaleń NIK. Byłbym rad, gdyby było tak, jak o tym mówił wiceminister M. Kazimierczuk. Wiemy jednak jak wykorzystywano licencje i jakie są tego skutki. Nie znajduję powodów, by podzielić pogląd przedstawiciela resortu na tę sprawę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#ZastępcasekretarzanaukowegoPANZbigniewGertych">Proszę, by w stosunku do PAN nie uogólniać szczegółów. Sprawę pawilonu typu „Lipsk” należy rozpatrywać z punktu widzenia wartości całego majątku Akademii, który wynosi 4 mld zł. Zawinił tu Instytut Ekologii, a czy w ogóle zawinił, to się dopiero okaże, bo wymaga to ustaleń. Wartość naszej aparatury wynosi 2 mld zł. Jeśli znajdzie się stara aparatura, to trudno uznać ją za niewykorzystaną. Może chodzi zresztą o inne niedopatrzenia. Jeśli problemy te wyglądają tak, jak przedstawił je dyrektor Cz. Dąbrowski, to należy przekazać sprawę do odpowiedniego postępowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#WiceministerJerzySablik">W okresie między 20 stycznia a 8 lutego uruchomione zostały studia w szkołach wyższych z takim harmonogramem, by możliwe było odrobienie zaległości. Ograniczono do minimum przerwę międzysemestralną, a zajęcia w różnych szkołach przedłużono do 30 lipca. Pozwoli to wejść w nowy rok akademicki bez zaległości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełJanJanowski">Zgadzam się, że przewidywane limity przyjęć na studia w szkołach wyższych są w obecnej sytuacji demograficznej i gospodarczej logiczne. Mamy ponadto status wolnego słuchacza; ten który zda egzamin wstępny będzie miał szansę studiowania, jednakże bez gwarancji znalezienia mu pracy zgodnej z kierunkiem studiów. Sprawa wykorzystania aparatury naukowej zostanie podjęta na lipcowym posiedzeniu naszej Komisji.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełJanJanowski">Co się tyczy opinii dotyczącej wykonania NPSG i budżetu państwa w 1981 r. w częściach dotyczących instytucji, o których byłą mowa dzisiejszym posiedzeniu, to wydaje się, że powinniśmy w opinii tej wyrazić uznanie dla kierownictwa resortu nauki, szkolnictwa wyższego i techniki oraz kierownictw placówek naukowych, którzy przyczynili się do funkcjonowania tej sfery w 1981 r. mimo szczególnie trudnej sytuacji i napięć. W opinii należałoby także zwrócić uwagę na zjawisko stałego obniżania się naboru studentów zarówno na studia stacjonarne, jak i zaoczne. Chodzi o to, by nie zostały zagubione ważne zdobycze socjalizmu w tym zakresie. Należy też zwrócić uwagę na problemy wyposażenia placówek naukowych w aparaturę, części zamienne oraz na zjawisko wzrostu kosztów utrudniające wzbogacanie wyposażenia naukowego. Opinia powinna również zawierać omówienie problemów dopływu informacji naukowej, w szczególności postulat rozważenia bezdewizowej wymiany pomiędzy polskimi ośrodkami akademickimi i odpowiednimi ośrodkami zagranicznymi (będzie to powtórzenie naszych poprzednich stwierdzeń i zwrócenie uwagi, że zagadnienie nie zostało dotąd rozwiązane).</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełJanJanowski">Oceniając wykonanie planu naukowo-badawczego stwierdzić trzeba, że nastąpił zasadniczy spadek realizacji zadań, szczególnie w zakresie wdrożeń. Mimo to, nauka odnotować może szereg osiągnięć.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełJanJanowski">Przedstawiony plan badawczy na 1982 r. zasługuje na pełne poparcie z uwagi na powiązanie go z reformą gospodarczą. Należy także podkreślić dokonanie w tym projekcie korzystnych zmian w stosunku do poprzednich założeń planu, uwzględniających potrzeby pełnego wykorzystania surowców, odpadów produkcyjnych, ochrony środowiska oraz produkcji ograniczającej import. Brak jednak planu badań w dziedzinie nauk społecznych, humanistycznych i prawnych. Osiągnięcia nauk medycznych, technicznych i rolniczych mogą być pomniejszone przez ich niewłaściwe wykorzystanie.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełJanJanowski">W opinii należy powrócić do kwestii poprawy płac, odnosząc to jednak do całej sfery nauki, a zwłaszcza do instytutów zajmujących się naukami medycznymi, gdzie nastąpiło odwrócenie proporcji płac kadry naukowej i pomocniczej.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełJanJanowski">Gdy chodzi o wnioski dotyczące PAN, to należy dokonać oceny hierarchii pilności programów rządowych, międzyresortowych, resortowo-branżowych oraz dostosować do tego koncentrację środków finansowych i organizacyjnych, przeznaczonych na badania. Należy też zwrócić się do PAN o przyspieszeni e prac nad raportem o stanie badań podstawowych; raport ten byłby rozpatrzony na posiedzeniu naszej Komisji. Trzeba także zwrócić się do rządu o opracowanie - w porozumieniu z PAN i MNSzWiT - sposobów przeciwdziałania następującemu w szybkim tempie zubożeniu zaplecza naukowo-badawczego, a zwłaszcza sposobów uzupełnienia zużywającej się aparatury badawczej. W opinii należy poprzeć starania PAN o stopniowe rozwiązywanie problemów socjalnych, a przede wszystkim trudności młodych pracowników nauki; sytuacja tej grupy pracowników Polskiej Akademii Nauk jest szczególnie trudna.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełJanJanowski">Gdy chodzi o wnioski dotyczące Urzędu Patentowego, to należy przyśpieszyć prace nad nowelizacją ustawy o wynalazczości i traktować priorytetowo prowadzone w, tym zakresie prace legislacyjne. Urząd Patentowy powinien zacieśniać więź z wojewódzkimi klubami techniki i racjonalizacji, a także intensyfikować swą działalność w zakresie inicjowania wdrożeń w innych zakładach wynalazków ważnych. dla gospodarki narodowej, a dokonanych w danym zakładzie.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełJanJanowski">Trzeba także zobowiązać Urząd Patentowy do przeprowadzenia analizy przyczyn, które wpływają na wycofywanie się z ochrony wynalazków po pierwszym okresie ochronnym przez jednostki gospodarki uspołecznionej. Odpowiednie władze winny stworzyć Urzędowi Patentowemu lepsze warunki lokalowe, zwłaszcza w zakresie przyznania dodatkowej powierzchni na przechowywanie i udostępnianie zbioru opisów patentowych.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełJanJanowski">Gdy chodzi o wnioski dotyczące Polskiego Komitetu Normalizacji, Miar i Jakości, to należy tam zwiększyć efektywność gospodarowania skorelować wzrost dochodów z wydatkami. Wzrost kosztów winien mieć zabezpieczenie w dochodach. Sprawozdanie z działalności tego Urzędu w 1981 r. powinno zostać przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełJanJanowski">Należy przyjąć projekt budżetu Państwowej Agencji Atomistyki. W szczególności chodzi o to, by zabezpieczyć finansowo i dewizowo potrzeby programów rządowych i węzłowych, zwłaszcza służby zdrowia, tak aby z ich wyników mogły w pierwszym rzędzie korzystać krajowe szpitale i ośrodki. Wniosek przedstawiony przez posła T. Koszarowskiego zostanie przygotowany jako dezyderat do prezesa Rady Ministrów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#PosełTadeuszKoszarowski">Wyjaśniając niektóre pozycje w budżecie Państwowej Agencji Atomistyki stwierdziłem, że pozycja „nagrody i.inne wypłaty” obejmuje również renty górników z kopalni uranu, a pozycja „różne wydatki” obejmuje koszty utrzymania pracowników polskich w ośrodku w Dubnej. Koledzy z Agencji proszą o zatwierdzenie budżetu be z korekt. Saldo ujemne występujące w tym budżecie wiąże się z faktem przejęcia przez Agencję długów instytucji, które są jej poprzednikami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#PosełJerzyNawrocki">Czy będzie właściwe dokonanie oceny badań podstawowych przez Komisję w przyszłym roku? Raport w sprawie oceny badań podstawowych będzie zakończony w niedługim terminie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#PosełJanJanowski">Chodzi jedynie o ocenę tych badań za ostatnie 10 lat i przyjęcie informacji o dalszych kierunkach prac badawczych. Nic to nie przeszkadza w dokonywaniu innych ocen.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#Sprawozdawca">Komisja upoważniła Prezydium do zredagowania ostatecznego tekstu opinii w przedmiocie projektu budżetu państwa na 1982 r. oraz sprawozdania z wykonania NPSG i budżetu państwa w 1981 r. w częściach dotyczących Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, Polskiej Akademii Nauk, Urzędu Patentowego PRL, Polskiego Komitetu Normalizacji, Miar i Jakości, Państwowej Agencji Atomistyki.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#Sprawozdawca">Poseł Jan Janowski (SD) zaproponował, by w przyszłości przy rozpatrywaniu planu i budżetu wyłonić podkomisję budżetową i powierzyć jej opracowanie czytelnego materiału analitycznego do użytku posłów.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#Sprawozdawca">W kolejnym punkcie porządku dziennego Komisja rozpatrzyła informację Najwyższej Izby Kontroli o pracy jej zespołu nauki i postępu technicznego w 1981 roku.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#Sprawozdawca">Zespół nauki i postępu technicznego obejmuje zasięgiem swego działania całokształt problematyki dotyczącej nauki i postępu technicznego w kraju, a instytucjonalnie: Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, Polską Akademię Nauk, Urząd Patentowy PRL, Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#Sprawozdawca">Stan zatrudnienia w zespole na dzień 31 grudnia 1981 wynosił 19 osób na przewidzianych 25 etatów. W okresie 1981 r. przybyło 8 pracowników, a odeszło 4, w tym 2 na emeryturę; 16 osób posiadało wykształcenie wyższe, w tym techniczne - 10, ekonomiczne - 5, a 1 osoba humanistyczne. Większość pracowników posiada krótki staż pracy w NIK.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#Sprawozdawca">Zgodnie z najważniejszymi potrzebami i w dostosowaniu do najpilniejszych potrzeb i zadań Sejmu, zespół koncentrował w 1981 r. swe działania na podstawowych dla nauki i gospodarki narodowej problemach, podejmując m.in. kontrole:</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#Sprawozdawca">- nagród państwowych przyznanych w latach 1970–1980;</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#Sprawozdawca">- efektywności pracy resortowych placówek naukowo-badawczych i badawczo-rozwojowych oraz zakresu wykorzystania ich opracowań w gospodarce narodowej;</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#Sprawozdawca">- celowości zakupu oraz prawidłowości wykorzystania licencji nabytych w latach 1971–1980;</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#Sprawozdawca">- prawidłowości gospodarowania i wykorzystania domów studenckich;</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#Sprawozdawca">- działalności wydawniczej na rzecz nauki i szkolnictwa wyższego oraz zaopatrzenia placówek naukowo-badawczych w literaturę i czasopisma zagraniczne;</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#Sprawozdawca">- wykonania budżetu i zadań wynikających z NPSG w Ministerstwie Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, Polskiej Akademii Nauk, Polskim Komitecie Normalizacji, Miar i Jakości, Urzędzie Patentowym PRL.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#Sprawozdawca">Powyższy wykaz nie obejmuje kontroli jednostkowych o węższym zasięgu.</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#Sprawozdawca">Wyniki przeprowadzanych kontroli przedstawiano systematycznie sejmowej Komisji Nauki i Postępu Technicznego. Przedstawiano je również kierownictwu Sejmu, najwyższym władzom partyjnym i państwowym.</u>
          <u xml:id="u-27.14" who="#Sprawozdawca">Istotną wagę przywiązywano do operatywnego trybu wykorzystywania ustaleń kontrolnych, co przyczyniło się w licznych przypadkach do likwidacji nieprawidłowości już w toku trwania czynność ci kontrolnych.</u>
          <u xml:id="u-27.15" who="#Sprawozdawca">W realizacji zadań kontrolnych zespół korzystał z pomocy rzeczoznawców, w większości pracowników nauki.</u>
          <u xml:id="u-27.16" who="#Sprawozdawca">Na tle dotychczasowych ustaleń kontrolnych, dokonanego rozpoznania obszarów działalności objętych zainteresowaniem zespołu nasuwa ją się następujące spostrzeżenia:</u>
          <u xml:id="u-27.17" who="#Sprawozdawca">- pogłębia się niekorzystne zjawisko niskiej efektywności działalności naukowo-badawczej, wynikającej z niedostatku zainteresowania gospodarki wynikami krajowej działalności twórczej oraz niedostatecznego dostosowania d o potrzeb praktyki opracowanych przez jednostki naukowo-badawcze rozwiązań, - uwidaczniają się słabości w spełnianiu przez właściwe organy państwowe - zwłaszcza Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki - ich inspirujących i koordynujących funkcji w dziedzinie właściwego programowania i stymulowania działalności badawczej oraz wykorzystywania jej wyników w urzeczywistnianiu postępu technicznego;</u>
          <u xml:id="u-27.18" who="#Sprawozdawca">- nastąpiło wyraźne osłabienie krytyki naukowej, stanowiącej jeden z najistotniejszych czynników stymulujących i zapewniających właściwy poziom rezultatów pracy twórczej;</u>
          <u xml:id="u-27.19" who="#Sprawozdawca">- uwidacznia się szeroki rozmiar zjawiska niegospodarności i braku należytej troski o państwowe mienie w placówkach naukowo-badawczych, przy równoczesnym niedostatku środków na wielu odcinkach działalności nauki i szkolnictwa wyższego. Niepokoją zwłaszcza przejawy niewłaściwych czynów i zachowań pracowników nauki naruszających podstawowe zasady etyczno-moralne. Wprawdzie ich zakres nie jest zbyt szeroki, jednak skutki w zwielokrotnionym stopniu godzą w prestiż środowiska naukowego, obniżając jego rangę i znaczenie w społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-27.20" who="#Sprawozdawca">W bieżącym roku zespół koncentruję nadal uwagę na problematyce podstawowej. Przekazano sejmowej Komisji wyniki kontroli w zakresie realizacji postanowień ustawy o jakości wyrobów, usług, robót i obiektów budowlanych. W najbliższym czasie przedłożona będzie informacja o wynikach kontroli wykorzystania aparatury naukowo-badawczej z uwzględnieniem jej pozyskiwania i produkcji.</u>
          <u xml:id="u-27.21" who="#Sprawozdawca">Kontynuowane są badania kontrolne na temat:</u>
          <u xml:id="u-27.22" who="#Sprawozdawca">- wykorzystania potencjału naukowo-badawczego w latach 1979–1981 na rzecz racjonalizacji importu i zwiększenia eksportu;</u>
          <u xml:id="u-27.23" who="#Sprawozdawca">- efektywności i prawidłowości wykorzystania krajowych osiągnięć naukowych i technicznych na rzecz ich eksportu.</u>
          <u xml:id="u-27.24" who="#Sprawozdawca">W przyszłym półroczu zespół zamierza m.in. podjąć kontrolę przebiegu 1 wyników realizacji wybranych programów rządowych i węzłowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#PosełElżbietaRutkowska">W informacji NIK wzmiankowano tylko o tzw. kontrolach o węższym zasięgu. Czy kontrole te dotyczą również spraw indywidualnych, które bulwersowały opinię środowiska?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#PosełGenowefaRejman">Wiele kontroli przeprowadzonych przez NIK poświęconych było szeroko rozumianej efektywności w nauce. Wyniki tych kontroli ujęte są na ogół w konkretne liczby. Jak się dokonuje tych obliczeń? Jakimi metodami posługuje się NIK i jakiej używa aparatury?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#PosełZbigniewGertych">Informacja NIK ujęta jest w sposób skrótowy i nie odsłania metod i sposobu działalności kontrolnej. Należy przypomnieć, że od ponad roku zespół nauki całkowicie zmienił styl pracy. Nowa metoda polega przede wszystkim na ścisłej współpracy NIK-u z kontrolowaną jednostką. Ustala się wspólnie metody oceny, dyskutuje się nad problemami merytorycznymi. Jest to działalność niesformalizowana, często więc dotyka problemów z dziedziny etyki, moralności, Kontrolowane jednostki pozytywnie oceniają ten nowy styl kontroli NIK-u.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#PosełMieczysławSerwiński">Współpraca NIK-u z Sejmem uległa korzystnym zmianom od początku obecnej kadencji i uchwalenia ustawy poddającej NIK nadzorowi Sejmu. Zespół nauki i postępu technicznego NIK bardzo ściśle współpracuje z naszą Komisją. Niemal do każdego tematu merytorycznego dysponujemy odpowiednimi materiałami pokontrolnymi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#PosełGenowefaRejman">Najwyższa Izba Kontroli sformułowała pod adresem Polskiej Akademii Nauk zarzut niegospodarności, wyrażającej się niewykorzystaniem przyznanych Akademii budynków typu „Lipsk”. Wiadomo jednak, że budynki te nie były kupowane z myślą o potrzebach szkolnictwa wyższego i nauki. Dopiero później zapadła decyzja o przyznaniu tych budynków szkołom wyższym i placówkom PAN. Uniwersytet częściowo je wykorzystał, będąc jednak w pełni świadomy, że jest to paliatyw. Kto więc ponosi odpowiedzialność za tego rodzaju „zastępcze” rozwiązania? Należy przy tym uwzględnić, co jest większą szkodą, czy zainstalowanie nieprzydatnego budynku, czy też niewykorzystanie go do celów, do których on się nie nadaje.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#PosełJanJanowski">Informacja NIK formułowana jest w taki sposób, że nie można na jej podstawie wyrobić sobie poglądu, czy i w jaki sposób wyniki kontroli wpływają na efekty pracy kontrolowanych placówek naukowych. Wyraźnie to widać na przykładach wdrożeń.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#PosełJanJanowski">W różnorodnych materiałach NIK uderza, rozmaity stopień jawności lub tajności. Dotyczy to np. materiału poświęconego wynikom kontroli w dziedzinie nagród państwowych: przy jednych sprawach zamieszczono nazwiska i pełną dokumentację, przy innych używa się jedynie lakonicznych formuł. Wiąże się to m.in. z bulwersującą opinię społeczną sprawą nagrody państwowej przyznanej Adamowi Gierkowi. Czy są jakieś jednolite wytyczne sporządzania ekspertyz pokontrolnych, czy też panuje tu pełna dowolność i wszystko zależy od prowadzącego kontrolę?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#WiceministerJerzySablik">Wnioski w sprawozdaniach Najwyższej Izby Kontroli są często zbyt ogólnie sformułowane w stosunku do szczegółowych wniosków pokontrolnych. Oto przykład: w informacji NIK pisze się o konieczności uporządkowania gospodarki etatowej w Ministerstwie Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Tymczasem z wniosków szczegółowych wynika, że chodzi o zaledwie 11 osób zatrudnionych w ministerstwie na etatach uczelni. Przykład innego wniosku: uporządkować kwestię usytuowania jednostki kontrolnej w ministerstwie. Mógłby ktoś przypuszczać, że nie posiadamy służb kontrolnych. Tymczasem po reformie będziemy jedynym resortem, który pozostawi w swej strukturze rewizję gospodarczą, podczas gdy inne resorty zlikwidowały podobne jedności. Tak więc, gdy mam w ręku protokół, to wiem o co chodzi, gdy jednak czytam tylko - uogólnione w sprawozdaniu wnioski, odnoszę wrażenie generalnego nieporządku.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#WiceministerJerzySablik">Dyrektor Zespołu NIK Czesław Dąbrowski: Poseł E. Rutkowska pytała co to znaczy kontrola jednostkowa. W głównej mierze określenie to dotyczy kontroli skargowych, które przynoszą często bardzo istotne wyniki, nie są jednak elementem szerszych ocen.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#WiceministerJerzySablik">Często sprawy te wiążą się bezpośrednio z problemami ludzkimi, np. jeden z byłych rektorów szkół wyższych zwrócił się do nas o dokonanie kontroli i wyjaśnienie stawianych mu zarzutów finansowych.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#WiceministerJerzySablik">Pytano się również, w jaki sposób dochodzimy do ustalenia efektywności podejmowanych w ramach nauki działań? Niestety nauka nie ustaliła dotąd jednoznacznego punktu widzenia na pewne sprawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#PosełJanJanowski">A jak ocenia się efektywność wdrożeń?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#DyrektorCzesławDąbrowski">Różnie. Często sprawa jest prosta: nie doszło w ogóle do podjęcia produkcji, w innych przypadkach koszty wielokrotnie przekraczają założenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#PosełJanJanowski">To są drastyczne przypadki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#DyrektorCzesławDąbrowski">Ale te drastyczne przypadki wcale nie są rzadkie, podobnie jak przypadki przetrzymywania zakupionej aparatury w nierozpakowanych skrzyniach, nie kończenia badań itp. Są Jednak obszary, gdzie ustalenie efektywności jest rzeczywiście niezwykle trudne. Należy do nich problem ekspertyz, o których wspominał prof. Zb. Gertych. Pojawiają się zresztą badania ogólniejsze, np. czy jest ekspertyzą materiał wykonany przez pracowników administracji, firmowany jedynie przez PAN?</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#DyrektorCzesławDąbrowski">Zgadzam się, że wiele spraw można lepiej i skuteczniej załatwić nie odnosząc każdej sprawy do konkretnego przepisu. Jest to jednak o wiele trudniejsze.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#DyrektorCzesławDąbrowski">NIK przytacza w swoich sprawozdaniach fakty. Często towarzyszy temu zastrzeżenie: proszę nie uogólniać. Nie jesteśmy jednak w stanie nic poradzić na to, że siłą rzeczy niektóre stwierdzenia są uogólniane. Z drugiej strony, aby ukazać jakieś zjawisko, trzeba unaocznić je na przykładach.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#DyrektorCzesławDąbrowski">Często jestem w NIK odosobniony, gdy wbrew ustawowym obowiązkom naszej instytucji dążę nie tylko do wykazywania błędów, ale także i pozytywnych elementów różnych działań.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#DyrektorCzesławDąbrowski">Proszę posła Serwińskiego o zwolnienie mnie z obowiązku szczegółowego ustosunkowania się do sprawy licencji. Sprawy te są tak złożone, że trzeba by długo o nich dzisiaj mówić, a przecież Komisja postanowiła poświęcić im osobne posiedzenie. Zapewniam tylko, że sprawa licencji nie sprowadza się do różnicy poglądów między mną a ministrem M. Kazimierczukiem, lecz opiera się na głębszych postawach.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#DyrektorCzesławDąbrowski">Poseł G. Rejman podniosła kwestię odpowiedzialności. Jest tak, że często winnych nie można ustalić. Jeśli Jednak przechowywano nawet niepotrzebnie zakupione zestawy do budynków „Lipsk” pod gołym niebem, to stratę poniosła nie tylko jednostka, dla której obiekt ten był nieprzydatny, ale cała gospodarka, która z pewnością potrafiłaby wykorzystać te elementy.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#DyrektorCzesławDąbrowski">Osobiście nie zawsze traktuję ostro pewne naruszenia litery prawa. Jeśli jednak stykam się z sytuacją, że profesor wyłudza kartki na mięso, czy mogę uznać to za nieistotną słabostkę? Oczywiście, nie należy tego uogólniać na wszystkich profesorów.</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#DyrektorCzesławDąbrowski">Warunki pracy inspektorów NIK są ciężkie. Są oni zmuszeni przeprowadzać wiele nieprzyjemnych rozmów, często przebywają tygodniami w terenie. Robimy mimo to wszystko, by w naszej pracy nie zdarzały się błędy.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#DyrektorCzesławDąbrowski">W sprawie nagród państwowych pragnę wyjaśnić, że w załączniku do informacji podaliśmy nazwiska wszystkich zainteresowanych i winnych. W informacji syntetycznej wspomnieliśmy tylko o najbardziej drastycznych i interesujących opinię w sprawach.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#DyrektorCzesławDąbrowski">Słusznie zwrócono uwagę na niewystarczającą efektywność kontroli NIK-u. Szczególnie drastycznie przedstawia się to zagadnienie w odniesieniu do współpracy przemysłu z nauką. Od wielu już lat nie udaje się stworzyć struktur sprzyjających rozwojowi takiej współpracy. Przemysł ma konkretne zapotrzebowanie na wyniki badań naukowych - nauka realizuje swoje własne cele według własnego poczucia obowiązku. Brak jednak pomostu pomiędzy tymi dwoma działami gospodarki. Zresztą, w ciągu ostatnich 10 lat przemysł nie był wystarczająco zainteresowany wykorzystywaniem osiągnięć krajowej nauki -wdrożenie polskiego opracowania nie pociągało za sobą wyjazdów zagranicznych, ani też nie powodowało automatycznego przyznania środków inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#DyrektorCzesławDąbrowski">NIK obserwuje ostatnio znaczną poprawę w dziedzinie wykorzystywania przez kontrolowane placówki zaleceń pokontrolnych. Podjęto na szeroką skalę porządkowanie spraw budżetowych oraz rozliczeń dewizowych. Z opracowań naszego zespołu wynika, że najwięcej uwag zgłoszono do Polskiej Akademii Nauk. Należy jednak wziąć pod uwagę, że kontrola Akademii obejmuje również podległe jej placówki, podczas gdy kontrola ministerstwa dotyczy jedynie centrali. Ten stan rzeczy powinien się zresztą zmienić w najbliższej przyszłości. Znacznie mniej satysfakcjonuje NIK reakcja zainteresowanych jednostek na wyniki kontroli problemowych. Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki ustosunkowuje się do wystąpień pokontrolnych NIK ze znacznym opóźnieniem, np. wystąpienie pokontrolne dotyczące instytutów naukowych oczekiwało na odpowiedź do końca maja. Dotychczas jeszcze nie nadeszła odpowiedź na wystąpienie pokontrolne w sprawy domów studenckich.</u>
          <u xml:id="u-38.11" who="#DyrektorCzesławDąbrowski">Ale chciałbym polemizować z ministrem J. Sablikiem. Nie rozumiem po prostu na czym polega zarzut o bezpodstawnym uogólnianiu skoro mowa o konkretnych sprawach. Kwestia kontroli wewnętrznej w resorcie - jest ona podporządkowana wicedyrektorowi departamentu, jak może obiektywnie funkcjonować w takiej sytuacji, nie mówiąc już tym, że nie jest to zgodne, z przepisami.</u>
          <u xml:id="u-38.12" who="#DyrektorCzesławDąbrowski">Dotychczas nie uporządkowano sytuacji etatowej w resorcie. Nadal zdarzają się przypadki zatrudniania pracowników centrali na. etatach podległych jej jednostek. Są te wprawdzie pojedyncze przypadki, jednakże reperkusje tego stanu rzeczy mają szeroki zasięg. Jeśli zdaniem resortu jest to sprawa drobna to tym bardziej należy ją zlikwidować. Nie wszyscy odnoszą się do jego pracy z uznaniem. Zdarza się wydawanie pracownikom zakazu udzielania informacji kontrolerom. Prowadzi to do poważnych napięć. Bywa też, że inspektor NIK stosuje niewłaściwą metodę. Dochodzą do tego częste wyjazdy w teren, trudne warunki pracy, niepełny skład naszego zespołu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#PosełJanJanowski">Byłoby dobrze, gdyby w wyniku kontroli NIK osiągano zawsze zgodność poglądów. Nie jest naszą rzeczą ustalanie kto ma rację. Przedstawiciel NIK oraz przedstawiciel resortu uzgodnią to, lub nie. Wtedy okaże się, czyje racje przeważą.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#PosełJanJanowski">Znane są kierunki działania zespołu nauki i postępu technicznego NIK. Zgłoszone przez nas w dyskusji uwagi dyrektor zespołu rozważy. Proponuję, by przyjąć sprawozdanie z pracy zespołu i wyrazić uznanie dla jego działalności. Warto też zwrócić uwagę, że rozpatrywana przez nas informacja NIK i informacja ministerstwa o realizacji zaleceń i uwag pokontrolnych NIK dotyczą różnych rzeczy, co oczywiście może odzwierciedlać subiektywne różnice interpretacji problemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#WiceministerJerzySablik">Odpowiadaliśmy wyłącznie w oparciu o nasze wyjaśnienia. Stanowiska NIK nie znaliśmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#PosełJanJanowski">Jeden i drugi dokument dotyczy zaleceń pokontrolnych. Logika wymagałaby, aby były one tematycznie związane. Ale jest to być może zagadnienie naukowe, do rozpatrzenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#Sprawozdawca">Komisja przyjęła sprawozdanie z działalności zespołu nauki i postępu technicznego NIK w 1981 r. i postanowiła wyrazie uznanie dla jego działalności w opinii skierowanej do Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#Sprawozdawca">Poseł Andrzej Gawłowski (PZPR) i zwrócił uwagę, że uchwała Rady Ministrów dotycząca finansowania placówek naukowo-badawczych została negatywnie oceniona przez zainteresowane środowisko, ponieważ ogranicza ona materialne, zainteresowanie działalnością wdrożeniową, co może przynieść ujemne skutki. Uchwała ta nie była przedstawiona Komisji do zaopiniowania. Budzi również wątpliwości tok prac nad ustawą o instytucjach naukowych. Rozważano przecież, by ustawę tę uchwalić łącznie z ustawą o szkolnictwie wyższym. Bulwersuje środowisko sprawa traktowania adiunktów. Konieczne jest to odblokowanie w instytutach naukowo-badawczych możliwości dokonywania podwyżek płac. Jednostki te mają przecież, same wypracować sobie fundusz płac. Niezbędne jest pilne przekazanie do Sejmu projektu ustawy o instytutach. Resort powinien też podjąć działania na rzec z zmiany siatki płac pracowników zaplecza naukowo-badawczego.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#Sprawozdawca">Poseł Jan Janowski (SD) wyjaśnił, że projekt ustawy o instytutach naukowych wpłynie do Sejmu prawdopodobnie w lipcu. Należy dopilnować, by stało się to jak najszybciej. Nie jest jeszcze jasna struktura organizacyjna sfery nauki. Punktem wyjścia do dalszych prac musi być stanowisko rządu w tej sprawie. Jeśli chodzi o problem finansowania działalności wdrożeniowej, to podkomisja powinna przygotować projekt odpowiedniego wystąpienia prezydium Komisji do ministra nauki, szkolnictwa wyższego i techniki.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>