text_structure.xml
28.5 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml" />
<TEI>
<xi:include href="header.xml" />
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 35.)</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Przewodniczący Marszałek Senatu Aleksander Prystor.)</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#AleksanderPrystor">Otwieram posiedzenie. Jako sekretarzy zapraszam ss. Płocka i Terlikowskiego. Protokół i listę mówców prowadzi s. Terlikowski.</u>
<u xml:id="u-2.1" who="#AleksanderPrystor">Protokół 5 posiedzenia Senatu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów; protokół 6 posiedzenia Senatu jest do przejrzenia w Biurze Senatu.</u>
<u xml:id="u-2.2" who="#AleksanderPrystor">Od p. Marszałka Sejmu otrzymałem dnia 15 lutego r. b. pismo z zawiadomieniem o dokonanym w dniu 7 lutego r. b. wyborze członków i zastępców członków Komisji Kontroli Długów Państwa, a mianowicie: na członków zostali wybrani posłowie: Czesław Gauza, Wiktor Maleszewski, Walerjan Zaklika i Ludwik Zakrocki; na zastępców zostali wybrani posłowie: Józef Bakon, Wacław Długosz, Robert Jahoda - Żółtowski i Zenobjusz Pełeński.</u>
<u xml:id="u-2.3" who="#AleksanderPrystor">Podaję do wiadomości Wysokiej Izbie, iż w dniu 27 lutego r. b. w imieniu Marszałka Sejmu i własnem otworzyłem pierwsze posiedzenie Komisji Kontroli Długów Państwa, na którem został dokonany wybór prezydjum komisji w składzie następującym: przewodniczący komisji — sen. Evert, zastępca przewodniczącego — pos. Zaklika, sekretarz — sen. Bisping i zastępca sekretarza — pos. Gauza.</u>
<u xml:id="u-2.4" who="#AleksanderPrystor">Od p. s. Gosiewskiego otrzymałem pismo z dnia 2 marca r. b. z zawiadomieniem o zrzeczeniu się mandatu senatorskiego z dniem 1 marca r. b.</u>
<u xml:id="u-2.5" who="#AleksanderPrystor">Na tej podstawie i zgodnie z art. 29 Tymczasowego Regulaminu Obrad Senatu stwierdziłem wygaśnięcie mandatu senatora Gosiewskiego, o czem podaję Izbie do wiadomości.</u>
<u xml:id="u-2.6" who="#AleksanderPrystor">Udzieliłem na 1 dzień urlopu ss. Popowiczowi, Wróblewskiemu i Staniewiczowi.</u>
<u xml:id="u-2.7" who="#AleksanderPrystor">Proszą Izbę o udzielenie urlopów: s. Algajer na 2 tygodnie i s. Jędrzejewicz na 10 dni. Sprzeciwu nie słyszę, uważam urlopy za udzielone.</u>
<u xml:id="u-2.8" who="#AleksanderPrystor">Usprawiedliwili swą nieobecność w Senacie na 6 posiedzeniu ss.: Malski, Marjan Malinowski i Pawlikowski.</u>
<u xml:id="u-2.9" who="#AleksanderPrystor">Przystępujemy do porządku dziennego Punkt 1: Sprawozdanie Komisji Prawniczej o projekcie ustawy o stosunku Państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej (druk sejmowy nr 24 i druk senacki nr 22).</u>
<u xml:id="u-2.10" who="#AleksanderPrystor">Głos ma sprawozdawca s. Beczkowicz.</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#ZygmuntBeczkowicz">Wysoka Izbo! Ustawa o stosunku Państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej, którą mam zaszczyt referować, dotyczy Tatarów polskich, historycznie litewskimi zwanych, stanowiących niewielką stosunkowo część wielkiego świata muzułmańskiego.</u>
<u xml:id="u-3.1" who="#ZygmuntBeczkowicz">Już w XIV wieku poczęli napływać do W. Ks. Litewskiego Tatarzy, pochodzący z Kipczaku, z nad Donu, z Krymu, częściowo dobrowolni wychodźcy, częściowo jeńcy wojenni. Osiedlani byli na roli, częściowo w miastach; zrównani w prawach z ludnością tubylczą, podlegali i obowiązkom narówni z tą ludnością, przedewszystkiem obowiązkowi orężnemu w obronie granic nowej ojczyzny. Dla tego celu Tatarzy mieli własną organizację wojskową, która wystawiała w potrzebie siłę zbrojną, odpowiadającą ich liczebności; zaciągali się również do oddziałów lekkiej jazdy tatarskiej, będącej na stałym żołdzie Rzeczypospolitej. Chorągwie tatarskie, stanowiące kwiat rycerstwa tatarskiego, mają piękne karty w naszej historji. Złożyły one dowody wielkiego męstwa, wytrwałości i poświęcenia w służbie Rzeczypospolitej. Grunwald, Kircholm, Wiedeń, oto pola bitew, gdzie się lała nietylko krew polska, ruska i litewska, ale także i tatarska.</u>
<u xml:id="u-3.2" who="#ZygmuntBeczkowicz">Wiek XVI to okres największego rozkwitu tatarszczyzny; liczba Tatarów wynosiła kilkadziesiąt tysięcy; składali się oni z elementu osiadłego na roli, zrównanego w prawach ze szlachtą, i elementu miejskiego, zajmującego się narówni z ludnością tubylczą handlem, rzemiosłem, uprawą warzyw i t. d. Już wtedy skupiali się głównie w tych miejscowościach, w których znajdują się i obecnie największe ich skupienia, a więc w Wilnie i Wileńszczyźnie, Nowogródzkiem, Lidzkiem, Brzeskiem i innych.</u>
<u xml:id="u-3.3" who="#ZygmuntBeczkowicz">Myjąc pomiędzy ludnością obco plemienną, stracili Tatarzy wiele cech sobie właściwych. Przyswoili sobie kulturę polską, przestali niemal różnić się pod względem języka, obyczajów, ubiorów i t. p. od reszty ludności. Zachowali jednak bardzo wyraźnie odrębność wyznaniową, co ułatwiło im w znacznej mierze zachować poczucie odrębności narodowej.</u>
<u xml:id="u-3.4" who="#ZygmuntBeczkowicz">Język ojczysty utracili Tatarzy stosunkowo prędko, gdyż odcięci od masy swych współbraci i grupami osadzeni wśród ludności miejscowej, żenili się bardzo często z chrześcijankami, nie znającemi ich języka; wreszcie językiem liturgicznym, modlitewnym był język arabski, przez co Tatarzy byli pozbawieni jednego z najważniejszych czynników kultywowania mowy ojczystej.</u>
<u xml:id="u-3.5" who="#ZygmuntBeczkowicz">Nietylko w dniach wolności Rzeczypospolitej wykazywali dla niej Tatarzy swe synowskie uczucia, zachowali je w okresie również niewoli, w okresie walk z najeźdźcą, wydając z pomiędzy siebie szereg ludzi, których nazwiska jaśnieją blaskiem poświęcenia i bohaterstwa na kartach historji Rzeczypospolitej Polskiej. Także przy tworzeniu zrębów zmartwychwstałej państwowości polskiej nie zabrakło twórczych umysłów z pośród społeczeństwa tatarskiego, które dały i dają dotąd poważny wkład do pracy obronnej i organizacyjno-państwowej.</u>
<u xml:id="u-3.6" who="#ZygmuntBeczkowicz">Z kolei państwowość polska nie zaniedbuje swych obowiązków względem wiernych swych obywateli — Tatarów i realizuje je w myśl starej tradycji polskiej zapewnienia swobody religijnej i tolerancji wyznaniowej swym obywatelom.</u>
<u xml:id="u-3.7" who="#ZygmuntBeczkowicz">Parę słów o obecnym stanie posiadania ludnościowym i kulturalnym ludności tatarskiej. Mamy jej w kraju około 6 tysięcy, rozsianej, z małemi wyjątkami, małemi grupami w 20 powiatach przeważnie 4 województw północno-wschodnich. Tak jak w przeszłości żyją Tatarzy w największej harmonji z ludnością tubylczą, przyjmując jej język, obyczaje, kulturę, zachowując jednocześnie odrębną religję, swą narodowość i silną tradycję historyczną. Pod względem organizacyjnym ludność tatarska czyni szybkie postępy, zarówno w dziedzinie religijnej, jak i kulturalno-społecznej.</u>
<u xml:id="u-3.8" who="#ZygmuntBeczkowicz">Zorganizowanych jest 19 gmin wyznaniowych, których przedstawiciele w r. 1925 na Wszechpolskim Zjeździe Muzułmańskim w Wilnie ogłosili autokefalję Związku Muzułmańskiego Rzplitej Polskiej. Na tym samym zjeździe wybrany został dr. Jakób Szynkiewicz Muftim, tj. głównym zwierzchnikiem Związku Religijnego Muzułmańskiego w Polsce.</u>
<u xml:id="u-3.9" who="#ZygmuntBeczkowicz">W dziedzinie kulturalno-społecznej Tatarzy posiadają liczne organizacje, z których największa „Związek kulturalno-oświatowy Tatarów R. P.” objął teren całej Polski i przyczynił się do podniesienia kulturalnego ludności tatarskiej oraz kultywowania pamiątek jej przeszłości.</u>
<u xml:id="u-3.10" who="#ZygmuntBeczkowicz">Aczkolwiek Tatarzy polscy nigdy nie zrywali zupełnie węzłów z ludami muzułmańskiemi, to związki te ożywiły się w XX wieku jeszcze silniej, co się najdobitniej przejawiło w udziale polskich Tatarów w walkach o niepodległość Krymu i Azerbajdżanu.</u>
<u xml:id="u-3.11" who="#ZygmuntBeczkowicz">W miarę postępów organizacyjnych ludności muzułmańskiej coraz bardziej nagląca stawała się potrzeba uregulowania położenia prawno-religijnego tej ludności w oparciu o ustawę polską, dotychczasowe bowiem przepisy dawnego państwa rosyjskiego, zawarte w §§ 1342–1415 tomu 11 części I Zbioru Praw — wystarczyć nie mogły.</u>
<u xml:id="u-3.12" who="#ZygmuntBeczkowicz">Powstał projekt rządowy ustawy o stosunku Państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego Rzeczypospolitej Polskiej, opracowany po porozumieniu z prawnym reprezentantem wyznania muzułmańskiego, Muftim dr. J. Szynkiewiczem, zgodnie z brzmieniem art. 115 Konstytucji. Projekt ten, złożony Izbom Ustawodawczym, przyjęty został przez Sejm bez zmian i stał się przedmiotem obrad Komisji Prawniczej Senatu na posiedzeniach w dniu 18 i 27 lutego r. b. Uwzględnia on w szerokim zakresie zarówno potrzeby wyznania muzułmańskiego, zapewniając pełną wolność rządzenia się w życiu wewnętrznem, jak również zapewnia możność ingerencji Państwa w sprawy Związku. Uniezależnia się przytem całkowicie pod względem religijnym od obcokrajowych władz, nie zrywając jednocześnie łączności religijnej wewnętrznej ze związkami religijnemi muzułmańskiemi zagranicznemi.</u>
<u xml:id="u-3.13" who="#ZygmuntBeczkowicz">Powoływanie władz duchownych Związku następuje w drodze wyboru. Zasada ta jest konsekwentnie przeprowadzana w stosunku do władz od najniższych — Muezzina, Imama, do najwyższych — Muftiego, który sprawuje zwierzchnią władzę Związku i którego stanowisko jest dożywotnie. Siedzibą Muftiego oraz pomocniczego Najwyższego Kolegjum Muzułmańskiego jest Wilno, centralny punkt rozsiedlenia ludności muzułmańskiej, jak w przeszłości tak i obecnie. Duchowni muzułmańscy korzystają z uprawnień i przywilejów analogicznie do innych wyznań. Majątek nieruchomy, budynki kościelne, dobra i prawa majątkowe, których dochód służy wyłącznie celom kultu religijnego, korzystają z ulg i przywilejów, z których korzystają inne związki religijne.</u>
<u xml:id="u-3.14" who="#ZygmuntBeczkowicz">Komisja Prawnicza rozważyła przedłożony projekt ustawy i wprowadziła doń jedynie zmiany charakteru formalno-prawnego, uzgodnione z przedstawicielami Rządu. Podczas debaty, która się przy tej sposobności rozwinęła, komisja wskazała na pilną potrzebę przestrzegania w pracy legislacyjnej, niezależnie od poprawności merytorycznej, także poprawności formalnoprawnej uchwalanych przez Senat ustaw, czemu dała wyraz w poprawkach, które dziś będę miał możność referować.</u>
<u xml:id="u-3.15" who="#ZygmuntBeczkowicz">Zmiany, wprowadzone przez Komisję Prawniczą, znajdują się w druku senackim nr 22 i są Wysokiej Izbie znane. Zatrzymani się tylko na najważniejszych.</u>
<u xml:id="u-3.16" who="#ZygmuntBeczkowicz">W art. 4 komisja proponuje zastąpić wyrazy: „wobec innych kościołów i związków religijnych” wyrazami: „wobec kościołów i innych związków religijnych”, by być w zgodzie z tytułem ustawy, który mówi o związku religijnym, a nie o kościele muzułmańskim.</u>
<u xml:id="u-3.17" who="#ZygmuntBeczkowicz">W art. 9 w rocie przysięgi w zdaniach 1 i 2 wyraz: „sprawię” zastępuje się wyrazami: „będę czuwał”, jako bardziej ścisłemi w swej treści.</u>
<u xml:id="u-3.18" who="#ZygmuntBeczkowicz">W art. 18 analogicznie do art. 20 i 31 — następuje poprawka, aby w zdaniu 1 wyrazy: „wojewoda, właściwy ze względu na położenie danej gminy” zastąpić wyrazami: „właściwy wojewoda”. tak samo w art. 20 i 31 — „terytorjalnie właściwy wojewoda”, należy zastąpić jednym zwrotem, mianowicie: „właściwy wojewoda”. Jest to zwrot bardziej ścisły i ujednostajniony dla wszystkich artykułów, o których przed chwilą wspomniałem.</u>
<u xml:id="u-3.19" who="#ZygmuntBeczkowicz">W art. 23 w zdaniu pierwszem po wyrazach: „Piastowanie godności, stanowisk i urzędów zarówno duchownych jak i świeckich”, należy powiedzieć: „jako też wszelkie korzystanie z biernego i czynnego prawa wyborczego w Muzułmańskim Związku Religijnym w Rzeczypospolitej Polskiej „. To przestawienie ma na celu, aby było zrozumiałe, że nie chodzi to o korzystanie wogóle z biernego i czynnego prawa wyborczego, aby nie oznaczało to korzystania, wychodzącego poza obręb korzystania w ramach i w czynnościach, dotyczących Muzułmańskiego Związku, co mogłoby nasuwać wątpliwości przy poprzednim układzie zdania.</u>
<u xml:id="u-3.20" who="#ZygmuntBeczkowicz">Wreszcie w art. 25 wprowadzono zmianę następującą, mianowicie wyrazy: „czynów karalnych, pochodzących z chęci zysku lub przeciw moralności” zastępuje się wyrazami: „czynu karalnego, pochodzącego z chęci zysku” i t. d.</u>
<u xml:id="u-3.21" who="#ZygmuntBeczkowicz">Na tem wyczerpują się zmiany, z któremi komisja proponuje Wysokiemu Senatowi, aby uchwalić raczył projekt ustawy, uchwalony przez Sejm.</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#AleksanderPrystor">Głos ma s. Siedlecki.</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#StanisławSiedlecki">Wysoki Senacie! Chciałbym postawić tylko jedną poprawkę do art. 34, którą zresztą stawiałem na komisji i nie uzyskałem większości. Chcę wprowadzić zmianę następującą. Zamiast słów: „Podczas nabożeństwa w piątki każdego tygodnia, oraz w dnie uroczystych świąt, duchowni muzułmańscy odmawiać będą modlitwy za pomyślność Rzeczypospolitej i t. d.” wstawić słowa: „Podczas nabożeństwa duchowni muzułmańscy odmawiać będą modlitwy za pomyślność Rzeczypospolitej i t. d.”. Chodzi tu wiec o opuszczenie słów: „w piątki każdego tygodnia, oraz w dnie uroczystych świąt” a to z tego powodu, że muzułmanie zarzucają już piątki, jako dnie świąteczne, wobec czego w art. 34 jest pewna niekonsekwencja, którą chciałbym moją poprawką usunąć.</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#AleksanderPrystor">Czy p. Senator Referent zechce wypowiedzieć w sprawie tej poprawki?</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#ZygmuntBeczkowicz">Tak.</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#AleksanderPrystor">Głos ma sprawozdawca s. Beczkowicz.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#ZygmuntBeczkowicz">Na komisji podczas debaty nad tym wnioskiem p. s. Siedleckiego było już powiedziane, że obecny tekst: „Podczas nabożeństwa w piątki każdego tygodnia oraz w dnie uroczystych świąt duchowni muzułmańscy odmawiać będą modlitwy za pomyślność Rzeczypospolitej i Jej Prezydenta, w dnie zaś świąt państwowych odprawią uroczyste nabożeństwa na intencje Rzeczypospolitej, Jej Prezydenta, Rządu i Wojska” nie jest w ten sposób zredagowany, by można było rozumieć, że jest przymus odbywania nabożeństw w piątki. Przez to samo ten artykuł nie narzuca obowiązku nabożeństw w piątki. Dlatego też komisja wypowiedziała się przeciwko tej poprawce, nie było też na nią zgody przedstawiciela Rządu, a także i ja wypowiadam się przeciw temu wnioskowi p. s. Siedleckiego.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#AleksanderPrystor">Do głosu nikt więcej nie jest zapisany; dyskusję uważam za zamkniętą. Przystępujemy do głosowania. Mają Panowie przed sobą druk sejmowy nr 24, zawierający projekt ustawy o stosunku Państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej w brzmieniu, uchwalonem przez Sejm, oraz druk senacki nr 22, zawierający zaproponowane przez komisję Senatu poprawki do powyższego projektu ustawy, oraz poprawkę, zgłoszoną obecnie przez p. s. Siedleckiego, która dotyczy meritum sprawy. Będziemy głosowali najpierw nad tą ostatnią poprawką.</u>
<u xml:id="u-10.1" who="#AleksanderPrystor">Przystępujemy do głosowania nad poprawką s. Siedleckiego. Kto jest za tą poprawką, zechce wstać. Stoi mniejszość, poprawka upadła.</u>
<u xml:id="u-10.2" who="#AleksanderPrystor">Następnie mamy szereg poprawek natury formalno-prawnej, zaproponowanych przez komisję. O ile nie usłyszę sprzeciwu, proponowałbym głosować nad wszystkiemi temi poprawkami en bloc wobec tego, że mają charakter nie merytoryczny, lecz formalno-prawny. Nie słyszę sprzeciwu, w takim razie będziemy je głosowali en bloc. Kto jest za przyjęciem tych poprawek, zechce wstać. Stoi większość, poprawki zostały przyjęte.</u>
<u xml:id="u-10.3" who="#AleksanderPrystor">Z kolei poddaję pod głosowanie sam projekt ustawy wraz z poprawkami. Kto jest za przyjęciem projektu ustawy wraz z uchwalonemi przed chwilą poprawkami, zechce wstać. Stoi większość; projekt ustawy wraz z poprawkami, przyjętemi przez komisję, został uchwalony.</u>
<u xml:id="u-10.4" who="#AleksanderPrystor">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prawniczej o projekcie ustawy o stosunku Państwa do Karaimskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej (druk sejmowy nr 21 i druk senacki nr 23).</u>
<u xml:id="u-10.5" who="#AleksanderPrystor">Głos ma sprawozdawca s. Młodkowski.</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#TadeuszStanisławMłodkowski">Wysoki Senacie! Projekt ustawy, który mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie w imieniu Komisji Prawniczej, reguluje w myśl art. 115 ust. 2 Konstytucji z 17 marca 1921 r., zachowanego w mocy przez art. 81 ust. 2 Konstytucji kwietniowej, stosunek Państwa do Karaimskiego Związku Religijnego.</u>
<u xml:id="u-11.1" who="#TadeuszStanisławMłodkowski">Dotychczas działające dawne zaborcze przepisy nie odpowiadają współczesnym warunkom, a pozatem są odmienne dla gmin karaimskich w b. zaborze rosyjskim i austrjackim.</u>
<u xml:id="u-11.2" who="#TadeuszStanisławMłodkowski">Karaimi tworzą odrębną grupę wyznaniową i etniczną. Założycielem wyznania karaimskiego był Anan Ben Dawid z Bagdadu urodzony w VIII wieku. Religja Karaimów opiera się na starym testamencie. Odrzucają oni talmud i wszelkie komentarze biblijne, przyjęte przez Żydów.</u>
<u xml:id="u-11.3" who="#TadeuszStanisławMłodkowski">Wyznanie to zostało w następstwie zaniesione do Azji Mniejszej, Kaukazu i Krymu.</u>
<u xml:id="u-11.4" who="#TadeuszStanisławMłodkowski">Etnicznie Karaimi polscy są niewątpliwie pochodzenia tureckiego, przemawia zatem ich typ antropologiczny, folklor, kultura materjalna, a przedewszystkiem język turecki, używany w życiu codziennem, a częściowo i w liturgji. „Język turecki” używam tu w znaczeniu „należący do rodziny języków tureckich”. Język Karaimów polskich w nauce nosi nazwę zachodnio-karaimskiego i rozpada się na dwa narzecza: trockie (północne) i łucko-halickie (południowe). Już w ubiegłem stuleciu wysunięto teorję chazarskiego pochodzenia Karaimów. Dotychczas jednak sprawę tę należy uważać za sporną.</u>
<u xml:id="u-11.5" who="#TadeuszStanisławMłodkowski">Karaimi do Polski zostali sprowadzeni z Krymu przez wielkiego księcia Witolda w wieku XIV. Można stwierdzić, że na północy wzdłuż granicy Wielkiego Księstwa Litewskiego i ziem Zakonu Krzyżowego istniało 15 osad karaimskich od Sałat na północy do Nowych Trok na południu. Pozatem były jeszcze gminy karaimskie na Wołyniu i Podolu. Najbardziej południową gminą karaimską był Halicz. Wogóle można znaleźć wzmianki o istnieniu około 32 gmin karaimskich na terenie Rzeczypospolitej. Karaimi wystawiali dwie chorągwie. Karaimi otrzymali pierwszy przywilej od Kazimierza Jagiellończyka, jeszcze jako od Wielkiego Księcia Litewskiego, w roku 1441, nadający im prawo magdeburskie. Dalsze przywileje i potwierdzenie poprzednich już posiadanych Karaimi otrzymują od szeregu królów polskich, a więc: Aleksandra Jagiellończyka, Zygmunta Starego, Władysława IV. Potwierdzenie powyższych przywilejów otrzymali od Stefana Batorego, Zygmunta III, Jana Kazimierza, Michała Korybut - Wiśniowieckiego, Jana III, Augusta II i ostatnio wreszcie w roku 1776 od Stanisława Augusta. Karaimi trudnili się przeważnie rolnictwem, drobnym handlem i rzemiosłami. Spełniali sumiennie swój obowiązek wobec nowej ojczyzny, walcząc wraz z innymi współobywatelami w jej obronie. Posiadając dobrze język turecki, oddawali usługi podczas wojen tureckich. Karaimi dotychczas szczycą się tem, że Heljasz Karaimowicz, starszy esauł wojsk regestrowych zaporoskich, pozostając wierny przysiędze żołnierskiej, walczył za czasów Władysława IV po stronie króla i został zamordowany przez stronników Chmielnickiego w roku 1648. Do końca XVII wieku Karaimi rozwijali się, osiedla ich kwitły, dopiero w początkach wieku XVIII zaraza morowa zniszczyła ich osiedla do tego stopnia, że z niektórych gmin nie zostało ani jednego człowieka. W czasie rzezi humańskiej dwie gminy Karaimów zostały wyrżnięte do nogi. Rozwój Karaimów w Polsce po tych klęskach załamał się, liczba ich zaczęła topnieć. Po rozbiorach z pozostałych gmin karaimskich Łuck, Troki, Wilno i Poniewież znalazły się pod zaborem rosyjskim, a Halicz pod zaborem austrjackim. Wilno jest to gmina nowa, która powstała z gminy trockiej, mianowicie część troczan przeniosła się do Wilna.</u>
<u xml:id="u-11.6" who="#TadeuszStanisławMłodkowski">Obecnie mamy 4 gminy wyznaniowe na terenie Państwa Polskiego, mianowicie na północy Troki i Wilno, Łuck w województwie łuckiem, a w województwie stanisławowskiem Halicz. Ogółem jest Karaimów około półtora tysiąca. Ostatnio można skonstatować dość żywy ruch umysłowy pośród Karaimów, którzy zresztą mają olbrzymi procent inteligencji. W 1932 r. zostało założone Towarzystwo miłośników historji i literatury karaimskiej, pozatem wydają 2 pisma: w Wilnie „Myśl Karaimska” w języku polskim i karaimskim, oraz w Łucku „Karaj Awary” w języku karaimskim. Jak już wspomniałem, dotychczas obowiązywały ustawy: rosyjska i austrjacka, rosyjska — t. j. swod zakonów, tom 11, część I, księga 4, od art. 1261 do 1298 — zupełnie nieodpowiednia dla obecnych stosunków w Państwie Polskiem. Między innemi wskażę tylko na to, że był tam artykuł, który polecał Hazzanom, o ile uważali, że decyzja Hachana, to jest zwierzchnika, jest niezgodna z obowiązującemi przepisami, w ciągu 3 dni zawiadamiać o tem gubernatora. Ustawy austrjackie nie traktowały Karaimów jako odrębnego wyznania, lecz traktowały ich tak samo jak Żydów.</u>
<u xml:id="u-11.7" who="#TadeuszStanisławMłodkowski">Ustawa, którą mam zaszczyt Wysokiej Izbie przedstawić, z jednej strony pozwala na swobodny rozwój, swobodne wypełnianie swoich obrzędów religijnych przez Związek, z drugiej strony zapewnia Państwu ingerencję, o ile tego zaszłaby potrzeba. Związek posiada własny ustrój, jest samodzielny i nie zależy od jakichkolwiek obcokrajowych władz duchownych albo świeckich.</u>
<u xml:id="u-11.8" who="#TadeuszStanisławMłodkowski">Poprawki, które zaproponowała Komisja Prawnicza, mają na celu głównie poprawienie ustawy pod względem formalno - prawnym, względnie wprowadzenie pewnych zmian językowych.</u>
<u xml:id="u-11.9" who="#TadeuszStanisławMłodkowski">W art. 1 zastępuje się wyraz: „posiadający” wyrazem: „posiada”, a zamiast spójnika „i” stawia się przecinek.</u>
<u xml:id="u-11.10" who="#TadeuszStanisławMłodkowski">W art. 8 w rocie przysięgi wyrazy: „Dziesięcioro Przykazaniami” zastępuje się wyrazami: „Dziesięciorgiem Przykazań”, bo tak jest po polsku poprawniej.</u>
<u xml:id="u-11.11" who="#TadeuszStanisławMłodkowski">Następnie w art. 9, ponieważ mówi się o Ułłu-Hazzanie, a nie widać z ustawy, co to jest Ułłu-Hazzan, jest poprawka, która wyraz Ułłu Hazzan zastępuje wyrazami: „Hazzan, któremu Hachan nadał godność Ułłu-Hazzana”.</u>
<u xml:id="u-11.12" who="#TadeuszStanisławMłodkowski">W art. 14 również jest poprawka, zmieniająca słowa: „Dziesięcioro Przykazaniami” na „Dziesięciorgiem Przykazań”.</u>
<u xml:id="u-11.13" who="#TadeuszStanisławMłodkowski">W art. 15 skreśla się wyraz: „terytorjalnie” w zwrocie: „terytorjalnie właściwy wojewoda”. Następnie skreśla się słowo „odpowiednich” w zwrocie: „wydania odpowiednich zarządzeń”.</u>
<u xml:id="u-11.14" who="#TadeuszStanisławMłodkowski">W art. 18 wyrazy: „czynów karalnych, pochodzących” zastępuje się wyrazami: „czynu karalnego, pochodzącego”. W art. 24, 31 i 32 skreśla się wyraz: „powszechnie” w zwrocie: „powszechnie obowiązujące”. W art. 28 wyrazy: „właściwego wojewody” zastępuje się wyrazami: „wojewody wileńskiego”. Pozatem, wobec tego, że w art. 6 mówi się o zastępcy Hachana, a wyjaśnienie, kto jest zastępcą Hachana podaje się w art. 9, komisja zaproponowała zmianę porządku artykułów, a więc art. 9 przenosi się na miejsce art. 5 i wskutek tego art. 5, 6, 7 i 8 zmieniają swoją numerację na art. 6, 7, 8 i 9.</u>
<u xml:id="u-11.15" who="#TadeuszStanisławMłodkowski">W imieniu Komisji Prawniczej proszę Wysoką Izbę o przyjęcie projektu ustawy z temi poprawkami.</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#AleksanderPrystor">Do głosu nikt nie jest zapisany, dyskusja została zamknięta. Przystępujemy do głosowania. Mają Panowie Senatorowie druk sejmowy nr 21, zawierający projekt ustawy o stosunku Państwa do Karaimskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej w brzmieniu, uchwalonem przez Sejm, oraz druk senacki nr 23, zawierający zaproponowane przez Komisję Prawniczą Senatu poprawki do tego projektu.</u>
<u xml:id="u-12.1" who="#AleksanderPrystor">Ponieważ poprawki, zaproponowane przez Komisję Prawniczą, mają charakter formalnoprawny i żadnych zmian merytorycznych do projektu ustawy nie wnoszą, przeto, o ile nie usłyszę sprzeciwu, poddam je pod głosowanie en bloc. Sprzeciwu nie słyszę, poddaję pod głosowanie en bloc poprawki komisji, wymienione w druku senackim nr 23. Kto jest za przyjęciem tych poprawek, zechce wstać. Stoi większość, poprawki zostały uchwalone.</u>
<u xml:id="u-12.2" who="#AleksanderPrystor">Z kolei poddaję pod głosowanie sam projekt ustawy wraz z uchwalonemi poprawkami. Kto jest za przyjęciem projektu ustawy wraz z uchwalonemi poprawkami, zechce wstać. Stoi większość. Projekt wraz ze zmianami, zaproponowanemi przez komisję, został przyjęty.</u>
<u xml:id="u-12.3" who="#AleksanderPrystor">Debata budżetowa na plenum rozpocznie się w poniedziałek dnia 9 marca o godz. 10, a zamknie się w sobotę dnia 14. Posiedzenia będę prowadził od godz. 10 do godz. 14 i od godz. 16 do 20.</u>
<u xml:id="u-12.4" who="#AleksanderPrystor">Plan dyskusji jest następujący: W poniedziałek 9 cały dzień rozprawa ogólna; we wtorek 10 przed południem: Prezydent Rzeczypospolitej, Sejm, Senat, Kontrola Państwowa, Prezydjum Rady Ministrów, Sprawy Zagraniczne, Sprawy Wojskowe, Sprawiedliwość; po południu: Poczta i Telegraf, Komunikacja; w środę 11 przed południem: Opieka Społeczna i Fundusz Pracy; po południu: Rolnictwo; w czwartek 12 przed południem; Sprawy Wewnętrzne; po południu: Przemysł i Handel; w piątek 13 przed południem: Oświata, po południu: Monopole, Długi, Emerytury, Renty; w sobotę 14 przed południem: Skarb (A i B); po południu: ustawa skarbowa i głosowanie nad budżetem i rezolucjami.</u>
<u xml:id="u-12.5" who="#AleksanderPrystor">Zamykam posiedzenie.</u>
<u xml:id="u-12.6" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 11 min. 13.)</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>