text_structure.xml 750 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11.)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Halina Skibniewska i Piotr Stefański.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#StanisławGucwa">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską.)</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#StanisławGucwa">Na sekretarzy powołuję posłów Apolonię Czernik i Jacka Ramiana.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#StanisławGucwa">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Apolonia Czernik.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#StanisławGucwa">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#StanisławGucwa">Protokół 13 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#StanisławGucwa">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#StanisławGucwa">Prezydium Sejmu, w porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje, aby Sejm — na podstawie art. 63 regulaminu — przystąpił w dniu jutrzejszym do rozpatrzenia projektów ustaw, dotyczących zmian struktury ministerstw i centralnych urzędów. Druki zawierające sprawozdania komisji o tych projektach doręczone zostały Obywatelom Posłom w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#StanisławGucwa">Czy w tej sprawie ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#StanisławGucwa">Uważam zatem, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#StanisławGucwa">Uważam zatem, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowych projektów:</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#StanisławGucwa">1) uchwały Sejmu w sprawie zmian w narodowym planie społeczno-gospodarczym na 1981 rok (druk nr 78), 2) ustawy o zmianie ustawy budżetowej na rok 1981 (druk 79), oraz 3) program przezwyciężenia kryzysu oraz stabilizowania gospodarki kraju (druk nr 87).</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#StanisławGucwa">Proszę o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów, Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów obywatela Zbigniewa Madeja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#ZbigniewMadej">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Na poprzednim posiedzeniu Sejmu, w dniu 12 czerwca br. Prezes Rady Ministrów generał armii Wojciech Jaruzelski zapowiedział przedłożenie przez Rząd projektu korekty narodowego planu społeczno-gospodarczego oraz budżetu państwa na rok bieżący. Łącznie z tym zapowiedziany został także program przezwyciężania kryzysu i stabilizowania gospodarki w kraju. Dokumenty te zostały Wysokiej Izbie przedłożone.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#ZbigniewMadej">Dziś w swoim debiucie sejmowym z upoważnienia Rady Ministrów pragnę przedstawić główne idee tych dokumentów. Jestem pełen troski o przyszłe losy kraju i podobnie jak wielu Polaków Chciałbym, aby wyjście z kryzysu można było osiągnąć jak najrychlej. Ale jeśli chce się być w zgodzie z realiami i powinnością profesjonalną, to nie wolno tworzyć miraży. W gospodarce liczą się fakty i prawidłowości ekonomiczne. Prawidłowości, które obowiązują wszystkich bez wyjątku.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#ZbigniewMadej">Obowiązująca do dnia dzisiejszego wersja narodowego planu społeczno-gospodarczego i budżetu państwa na rok 1981 opracowana została jesienią ubiegłego roku, kiedy to rozmiary obecnego kryzysu nie były jeszcze w pełni widoczne.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#ZbigniewMadej">Zakładano wówczas, że poziom produkcji i dochodu narodowego w roku 1981 może być w przybliżeniu równy poziomowi, jaki osiągnęliśmy w roku ubiegłym. Dziś nie ma już najmniejszych wątpliwości, że jest to nieosiągalne. Liczby dokumentujące tę tezę zawarte są w materiałach przedłożonych obywatelom posłom.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#ZbigniewMadej">Przypomnę tylko, że w styczniu bieżącego roku produkcja przemysłowa była o 10% niższa niż w styczniu roku 1980. W maju spadek produkcji przemysłowej wynosił już 18% i jest obawa, że te tendencje utrzymają się przez wszystkie miesiące drugiego półrocza.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#ZbigniewMadej">Dochód narodowy w roku 1981 będzie prawdopodobnie niższy o około 15% w porównaniu z rokiem ubiegłym. Deficyt budżetowy przewidziany został początkowo na rok bieżący w kwocie 120 miliardów złotych. Dziś szacuje się tę kwotę na 217 miliardów zł. Pustoszeje rynek. Poprawa sytuacji może wystąpić jedynie w produkcji roślinnej.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#ZbigniewMadej">W tej sytuacji korekta planu i budżetu wydaj e się być nieodzowna. Nieodzowna, gdyż brak realnego planu przystającego do rzeczywistości będzie w dalszym stopniu wywoływał dodatkowe perturbacje w gospodarce. Dyskusyjna może być natomiast forma tej korekty. Wchodzą tu w rachubę dwa warianty.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#ZbigniewMadej">Pierwszy wariant polegający na tym, że Rząd przedkłada Wysokiej Izbie nowe wielkości planu i prosi o ich uchwalenie. Ten wariant, stosowany już w przeszłości, miał uzasadnienie wtedy, gdy sytuacja była bardziej ustabilizowana. Dziś jest raczej wątpliwy.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#ZbigniewMadej">Drugi wariant polega na tym, że Rząd przedkłada nowe wielkości planu, ale traktuje je informacyjnie, gdyż obarczone są zbyt dużą niepewnością i z tego właśnie powodu prosi Sejm o upoważnienie do sterowania na bieżąco działalnością gospodarczą, gdyż nie jest w stanie z wystarczającym prawdopodobieństwem przewidzieć sytuacji na drugie półrocze 1981 r. I nie chciałby w związku z tym angażować po raz drugi w tę niepewną sytuację autorytetu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#ZbigniewMadej">Kierując się tymi przesłankami, Rząd opowiada się za wariantem drugim. I dlatego zwrócił się do Wysokiej Izby z wnioskiem o przyjęcie uchwały upoważniającej, a zarazem zobowiązującej Rząd do wprowadzenia niezbędnych zmian w tegorocznym planie w zależności od kształtowania się sytuacji gospodarczej. W tej samej uchwale proponuje się zawrzeć zobowiązania Rządu do okresowego informowania Sejmu o podejmowanych działaniach.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#ZbigniewMadej">Pragnę oświadczyć, że po otrzymaniu takiego upoważnienia od Wysokiej Izby, Rząd w swej działalności gospodarczej będzie uwzględniał trudne realia naszej rzeczywistości i miał na celu podstawowe interesy bytu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#ZbigniewMadej">O wszystkich ważniejszych decyzjach podejmowanych w drugim półroczu 1981 r. Rząd będzie okresowo informował Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#ZbigniewMadej">Obywatele Posłowie! Przechodzę teraz do sprawy związanej z rządowym programem przezwyciężania kryzysu oraz stabilizowania gospodarki kraju. Program ten tkwi korzeniami w diagnozie zawartej w rządowym raporcie o stanie gospodarki, który obywatele posłowie otrzymali przed kilkoma tygodniami. Nie ma zatem, jak sądzę, uzasadnienia, aby zatrzymywać się nad oceną stanu obecnego. Cały wysiłek trzeba skierować ku przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#ZbigniewMadej">Przedłożony Wysokiej Izbie projekt programu przezwyciężania kryzysu i stabilizowania gospodarki został opracowany wspólnymi siłami Komisji Planowania i ministerstw gospodarczych przy aktywnym udziale zaproszonych do współpracy wybitnych przedstawicieli nauk ekonomicznych oraz praktyki i publicystyki gospodarczej. Wykorzystano w nim także cały dorobek dyskusji poselskiej, a zwłaszcza krytyczne uwagi i propozycje sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zgłoszone do poprzedniej wersji, która nosiła nazwę roboczą — program działań stabilizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#ZbigniewMadej">Przedkładany obecnie program nie ma charakteru planu. Jest on raczej zbiorem działań Rządu z zakresu polityki gospodarczej. Część z nich, z tych działań, będzie realizowana w ramach planów rocznych, inne wymagają specjalnych uchwał Rady Ministrów, jak dla przykładu w sprawie proponowanej reformy cen.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#ZbigniewMadej">Przy konstruowaniu programu przezwyciężania kryzysu mocny akcent kładziono na sposoby i metody osiągania postawionych celów. Znalazło to wyraz w jednoznacznym określeniu — co, kto, kiedy i jak ma wykonywać tak, aby cząstkowe działania złożyły się na jedną całość. Z punktu widzenia kolejności działań w programie wyróżnione zostały sprawy na dziś, a więc takie, które rozpocząć trzeba natychmiast i realizować w II półroczu 1981. Sprawy na jutro, przypadające głównie na rok 1982, oraz sprawy na pojutrze, które zostaną podjęte od zaraz, ale będą kontynuowane do końca bieżącego pięciolecia, a nawet dłużej.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#ZbigniewMadej">Wysoki Sejmie! Na drodze do stabilizacji gospodarczej kraju Rząd wskazuje siedem głównych kierunków działania.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#ZbigniewMadej">Po pierwsze — intensyfikację produkcji rolnej i lepsze zagospodarowanie płodów rolnych w produkcji żywności.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#ZbigniewMadej">Po drugie — działanie na rzecz oszczędności w zużyciu surowców, głównie drogą głębokiej rekonstrukcji przemysłu, aż do likwidacji najbardziej energochłonnej produkcji, oraz zwiększenie wydobycia surowców, zwłaszcza węgla, który stanowi dziś rozrusznik rozwoju gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#ZbigniewMadej">Po trzecie — powstrzymanie inflacji i stopniowe przywracanie równowagi rynkowej oraz priorytetowe potraktowanie niektórych artykułów, zwłaszcza artykułów dla dzieci, środków higieny osobistej i leków.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#ZbigniewMadej">Po czwarte — poważne oszczędności budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#ZbigniewMadej">Po piąte — uporządkowanie sytuacji na froncie inwestycyjnym.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#ZbigniewMadej">Po szóste — przemieszczenie w zatrudnieniu.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#ZbigniewMadej">Po siódme — działania na rzecz eksportu i przywracania równowagi płatniczej.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#ZbigniewMadej">Wybór tych kierunków i nadanie im hierarchii ważności jest nie tyle rezultatem kunsztu planistycznego, ile wynikiem zwyczajnej, choć bacznej obserwacji rzeczywistości. Taki właśnie wybór dyktowany jest przez samo życie, przez najpilniejsze i najbardziej elementarne potrzeby naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#ZbigniewMadej">Nie wszystkie kierunki działania są jednakowo przejrzyste. Do niektórych zarysowane są zaledwie ścieżki dochodzenia, które trzeba w trakcie konkretnej działalności poszerzać, bowiem sytuacja jest niezmiernie złożona.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#ZbigniewMadej">Nad całokształtem tych spraw rozwinie się zapewne dyskusja w komisjach sejmowych, poza Sejmem. Dziś Chciałbym ograniczyć się do problemów szczególnie ważnych i najpilniejszych.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#ZbigniewMadej">Istotną przesłanką wychodzenia z kryzysu powinna stać się reforma gospodarcza. Reforma, w wyniku której należy oczekiwać umocnienia strategicznych funkcji planowania centralnego oraz efektywnego działania przedsiębiorstw w oparciu o zasadę samofinansowania i samorządności. Zgodnie z tym Rząd przygotował podstawowy pakiet nowych rozwiązań z zakresu systemu zarządzania, pakiet, który w naszym przekonaniu przesądzać będzie o realizacyjnej fazie reformy gospodarczej. Zwracam uwagę przede wszystkim na to, co już zostało zrobione bądź poważnie zaawansowane.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#ZbigniewMadej">Jest to po pierwsze — zapoczątkowana reorganizacja centralnej administracji państwowej, zmierzająca do ograniczenia liczby ministerstw i zasadniczej zmiany ich funkcji. W ramach tych działań zreorganizowana zostanie również Komisja Planowania, dostosowana do nowych idei, wynikających z reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#ZbigniewMadej">Po drugie — opracowano i przedłożono Sejmowi projekty ustaw o przedsiębiorstwie i samorządzie pracowniczym, tworząc podstawy organizowania ich działań na zasadach samorządności i samofinansowania.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#ZbigniewMadej">Przygotowane zostały odcinkowe rozwiązania takie, jak nowy system ekonomiczny dla drobnej wytwórczości oraz dla państwowych gospodarstw rolnych, które już od 1 lipca bieżącego roku obowiązują w praktyce. Jednocześnie z tym Rząd dążyć będzie do szybkiego przygotowania możliwie wielu rozwiązań przewidzianych do zastosowania w najbliższym czasie.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#ZbigniewMadej">Od 1 stycznia roku następnego będą wprowadzone kolejno takie rozwiązania:</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#ZbigniewMadej">Reforma cen zaopatrzeniowych powinna obowiązywać od początku następnego roku. Zastosowanie nowych zasad planowania rocznego, począwszy już od przygotowania narodowego planu społeczno-gospodarczego na rok 1982, wprowadzane jest w życie. Stopniowa reorganizacja zjednoczeń, powoływanie zrzeszeń gospodarczych oraz stwarzanie nowych form ich działania — te sprawy przypadną na rok 1982.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#ZbigniewMadej">W celu ukształtowania od początku roku przyszłego nowej struktury organizacyjnej gospodarki, Rząd nakłada na nowo tworzone ministerstwa obowiązek przeprowadzenia z załogami przedsiębiorstw szerokich konsultacji oraz przygotowania jeszcze w roku bieżącym, w najbliższych trzech miesiącach, koncepcji zmian strukturalnych zapewniających racjonalne ukształtowanie rozmiarów przedsiębiorstw, ich wzajemnych powiązań oraz zasad funkcjonowania przedsiębiorstw. Projekty te muszą być dostatecznie wcześniej znane, aby w spokoju, z rozwagą, ale konsekwentnie wprowadzać je w przyszłym roku w życie.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#ZbigniewMadej">Chcemy, aby w wyniku reformy gospodarczej ukształtowały się w sposób jednoznaczny funkcje gospodarcze poszczególnych ogniw. Rząd niechaj czyni, co do Rządu należy. Niech stwarza organizacyjne, prawne i ekonomiczne warunki działania przedsiębiorstw. Natomiast rezultaty działań, to znaczy wzrost produkcji, lepsze zaopatrzenie rynku, poprawa rentowności, niechaj już będą sprawą przedsiębiorstw. Niechaj zależą od pomysłowości i pracowitości załóg oraz od dobrego kierowania przez dyrekcje przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#ZbigniewMadej">Wysoka Izbo! Węzłowe znaczenie dla ożywienia gospodarczego ma kwestia surowców. Stąd też zamierzenia Rządu w tej dziedzinie stanowią najobszerniejszy zakres przedsięwzięć prezentowanego przeze mnie programu wychodzenia z kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#ZbigniewMadej">Główne kierunki działania chcemy skoncentrować:</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#ZbigniewMadej">— po pierwsze — na zwiększeniu produkcji krajowych surowców;</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#ZbigniewMadej">— po drugie — na oszczędnym gospodarowaniu tymi surowcami, które się posiada, aby z nich wytworzyć jak najwięcej;</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#ZbigniewMadej">— po trzecie — na wzmożeniu wysiłków na rzecz wzrostu importu surowców, surowców niezbędnych. Ale to zakłada jednocześnie wzrost eksportu.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#ZbigniewMadej">20 czerwca bieżącego roku członkowie Prezydium Rządu i ministrowie przebywali w 25 kopalniach węgla w województwie katowickim. Przebywali, zaznajamiając się z pracą górników pod ziemią i odbywając spotkania z przedstawicielami załóg, którzy poinformowali ich o bieżących problemach górnictwa. Następnie w Katowicach odbyło się wyjazdowe posiedzenie Prezydium Rządu, którego głównym tematem była ocena możliwości i warunków wydobycia węgla. Bezpośrednia analiza sytuacji w poszczególnych kopalniach wykazała, że górnicy pracują dobrze. W ciągu pięciu dni roboczych w większości kopalń wydobycie dobowe jest wyższe niż w latach ubiegłych. Tam natomiast, gdzie nie osiąga się poprzedniego stanu wydobycia, jest to najczęściej spowodowane trudnościami eksploatacji, wynikającymi z warunków geologicznych.</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#ZbigniewMadej">Główną przyczyną zatem bardzo poważnego obniżenia się wydobycia węgla w skali całego kraju jest wydatne skrócenie czasu pracy górników i kopalń dokonane jesienią ubiegłego roku. Skrócenie tygodnia czasu pracy górników Rząd uważa za nienaruszalne. Jednocześnie jednak konieczne jest poszukiwanie rozwiązań, które pozwoliłyby gospodarce narodowej uniknąć gwałtownego ubytku węgla na potrzeby wewnętrzne i na eksport.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#ZbigniewMadej">Wiele krajów wprowadzało skracanie czasu pracy. Najczęściej szło to w parze z wielką falą innowacji technicznych i organizacyjnych. Trzeba to zastosować również w naszym kraju. W propozycjach dyskutowanych z górnikami przede wszystkim brane są pod uwagę możliwości wzrostu wydobycia przez lepszą organizację pracy, przez likwidację postojów z powodu braku części zamiennych i z innych przyczyn organizacyjnych. Łącznie z tym przygotowywane są w konsultacji z górnikami sposoby wzrostu wydobycia w wolne soboty na zasadach całkowitej dobrowolności.</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#ZbigniewMadej">Rząd przedłożył także załogom górniczym do konsultacji propozycje systemu pracy górników w cyklu pięciodniowym, a kopalni w cyklu sześciodniowym. W związku z tym do pracy w górnictwie trzeba będzie skierować dodatkową liczbę ludzi. Wszystkie metody wzrostu wydobycia węgla, wypracowywane obecnie w porozumieniu z górnikami, będą co rychlej konsultowane z załogami innych przemysłów wydobywczych i w miarę możliwości upowszechniane. Łącznie ze wzrostem pozyskiwania surowców, trzeba bezwzględnie nastawić się na ich oszczędzanie. Na dłuższy dystans ten kierunek działania jest nawet ważniejszy. Stanowi on na dobrą sprawę jedyną szansę dalszego rozwoju naszej gospodarki, otwiera się tu zatem ogromne zapotrzebowanie na innowacje i rozległe pole działania dla świata technicznego.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#ZbigniewMadej">W programie zawarte jest hasło „Ojczyzna w potrzebie”. Aby nie zdewaluować takich wzniosłych słów, nie wolno ich nadużywać, nie wolno ich używać zbyt często. Tym razem odwołanie się do tego hasła jest w pełni zasadne. Przyniesie ono spodziewane rezultaty, jeśli podejmą je ludzie czynu i rozwiną szeroki program skutecznego działania.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#ZbigniewMadej">Wysoka Izbo! Pragnę teraz przedstawić podstawowe działania na rzecz przywracania równowagi rynkowej. Jest to obok problemu surowcowego najważniejszy element programu przezwyciężania kryzysu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#ZbigniewMadej">Naturalną konsekwencję działań na rzecz przywracania tendencji do wzrostu produkcji będzie stopniowe zwiększanie podaży towarów na rynek. Jednakże występująca obecnie nadwyżka funduszu nabywczego ludności nad osiągalną podażą towarów i usług uniemożliwia zrównoważenie rynku przy pomocy samego tylko zwiększenia produkcji dostaw towarów. Dlatego Rząd przedstawia w programie wstępny zarys wariantowej reformy cen detalicznych wraz z rekompensatami. Jeden z wariantów przewiduje jednorazową podwyżkę cen podstawowych artykułów konsumpcyjnych, którą można by przeprowadzić jeszcze w drugim półroczu 1981. Inny wariant przewiduje podwyżki etapowe, rozłożone na kilka lat. Im szybciej dokonamy tej operacji, tym prędzej stworzymy przesłanki do poprawy rynku i likwidacji systemu kartkowego.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#ZbigniewMadej">Rząd ma świadomość, że podwyżka cen detalicznych nie może być przyjęta z aprobatą. Chodzi jednak o to, by przyjęta została ze zrozumieniem. Znaleźliśmy się dziś w sytuacji, w której podwyżka taka i związane z nią wyrzeczenia są mniejszym złem niż szybko postępująca dezorganizacja rynku. Ostateczne propozycje w sprawie podwyżek cen detalicznych oraz rekompensat zostaną opracowane odrębnie i odrębnie będą przedmiotem konsultacji społecznych. Intencją Rządu jest daleko idąca ochrona tych grup ludności, które ze względów socjalnych wymagają szczególnej pieczy.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#ZbigniewMadej">Wysoki Sejmie! Czwartym kierunkiem działań o szczególnej pilności jest dążenie do przywracania równowagi płatniczej oraz zapoczątkowanie proeksportowych przekształceń strukturalnych w gospodarce. Na razie nasze zadłużenie wobec zagranicy wciąż jeszcze wzrasta. Wynika to z tego, że dochody płynące z eksportu nie wystarczają na pokrycie kosztów importu i zapłaty wysokich odsetek od kredytów. W stosunkach z krajami kapitalistycznymi, jak obywatele posłowie wiedzą, zawarliśmy generalne porozumienie w sprawie odroczenia spłat zobowiązań kredytowych Polski, objętych gwarancjami rządowymi oraz prowadzimy negocjacje na ten temat z bankami prywatnymi. Rozmowy te przedłużają się, niemniej jednak oczekujemy, że wkrótce dojdą do pomyślnego końca.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#ZbigniewMadej">Odroczenie spłat nie rozwiąże nam jednak w pełni bieżących trudności, a jedynie złagodzi bardzo napiętą sytuację płatniczą w najbliższych latach. W związku z tym jedyną drogą poprawy zaopatrzenia produkcji w surowce i materiały z importu jest oszczędne i racjonalne gospodarowanie środkami na ten cel oraz zwiększenie ich przez wzrost opłacalnego eksportu. Dlatego Rząd tworzyć będzie wszelkie warunki po temu, aby sprawa wzrostu opłacalnego eksportu znalazła się w centrum uwagi wszystkich przedsiębiorstw mających potencjalne możliwości eksportowe. Praktyczne działania w tym kierunku zaczynają się już w drugim półroczu.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#ZbigniewMadej">Główna nasza orientacja w całym obszarze handlu zagranicznego skierowana jest na zacieśnienie współpracy gospodarczej ze Związkiem Radzieckim oraz z pozostałymi krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i całej wspólnoty socjalistycznej. Jest to nienaruszalna zasada polskiej polityki gospodarczej, leżąca u podstaw całego programu.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#ZbigniewMadej">Wysoka Izbo! Rząd traktuje przedłożony program przezwyciężenia kryzysu i stabilizowania gospodarki kraju jako otwarty na wszelkie dalsze koncepcje, inicjatywy społeczne i uwagi. Rząd Polski z zadowoleniem przyjmuje liczne propozycje środowisk i przedsiębiorstw polonijnych do rozszerzenia kontaktów gospodarczych z Polską. Po dyskusji i aprobacie założeń programu Rząd uczyni go osią swych dalszych działań, a także wytyczną dla działań podejmowanych przez wszystkie ogniwa gospodarcze w kraju. Trudno dziś określić dokładnie, kiedy kryzys zostanie przezwyciężony, ale nie sposób unikać tego pytania. Oto zakładając średnio pomyślny układ czynników zewnętrznych, można wstępnie przewidywać, że odzyskanie najwyższego osiągniętego przed kryzysem poziomu produkcji rolniczej wymagać będzie dwóch do trzech lat, być może w zakresie produkcji roślinnej — krótszego czasu.</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#ZbigniewMadej">Osiągnięcie przedkryzysowej produkcji przemysłowej wymagać będzie około trzech do czterech lat. Dochód narodowy najwyższy z poziomu przedkryzysowego będzie możliwy do osiągnięcia prawdopodobnie za około pięć lat. Zapoczątkowanie procesu oddłużania się naszego kraju będzie możliwe najwcześniej na początku następnego pięciolecia. W sumie przezwyciężenie kryzysu i wyrównywanie spowodowanego nim regresu w podstawowych dziedzinach wymagać będzie zatem około trzech lat, a w szerszym zakresie trwać będzie prawdopodobnie do końca bieżącego pięciolecia.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#ZbigniewMadej">Pierwsze odczuwalne efekty poprawy powinny jednak wystąpić znacznie wcześniej, a więc na rynku artykułów mącznych już pod koniec bieżącego roku, w produkcji przemysłowej — prawdopodobnie w ciągu roku 1982. Wszystkie te terminy mogą ulec zarówno skróceniu, jak i wydłużeniu. Ich przyspieszenie może być przede wszystkim efektem szybszego wzrostu wydobycia surowców, szybszego postępu w intensyfikowaniu gospodarki oraz pomyślnego przebiegu reformy gospodarczej. Ale byłbym nieuczciwy, gdybym nie stwierdził, że obok czynników sprzyjających wychodzeniu z kryzysu, występują także poważne zagrożenia na drodze do realizacji tego celu. Największe zagrożenie tkwi w przeciągającej się fazie niemocy i braku zdolności do nadania dynamiki społecznym działaniom. Nawet najlepszy program niewiele może dać, jeśli nie towarzyszy mu uporczywa praca milionów ludzi. Bez poparcia tego programu może on zakończyć się fiaskiem, podobnie jak inne tego rodzaju inicjatywy znane z przeszłości. Zrobimy wszystko, aby tak się nie stało. Niniejszy program jest bowiem dla naszego społeczeństwa, dla ekonomicznego bytu narodu autentyczną szansą. Jeżeli go nie podejmiemy od dziś, od zaraz nic nie jest w stanie przerwać obecnej drogi do katastrofy, do załamania naszej gospodarki ze wszystkimi tego konsekwencjami. Musiałem to powiedzieć, choć jest to rzecz przykra, musiałem, aby być w zgodzie z własnym sumieniem i etyką zawodową. Musimy się nauczyć wychodzenia z kryzysu. Musimy przełamać trudną jak dotąd do sforsowania granicę pomiędzy słowem a czynem. Wymaga to odpowiedzialności i siły nie mniejszej niż pokonywanie napięć społecznych, które przeżywaliśmy w ostatnich miesiącach. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-3.55" who="#ZbigniewMadej">Dziękuję obywatelowi wicepremierowi.</u>
          <u xml:id="u-3.56" who="#ZbigniewMadej">Obywatele Posłowie! Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje przeprowadzenie łącznej dyskusji nad punktem pierwszym i drugim porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-3.57" who="#ZbigniewMadej">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będą uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-3.58" who="#ZbigniewMadej">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-3.59" who="#ZbigniewMadej">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw:</u>
          <u xml:id="u-3.60" who="#ZbigniewMadej">1) o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego (druk nr 61 i 61 A), 2) o przedsiębiorstwach państwowych (druk nr 60 i 60A).</u>
          <u xml:id="u-3.61" who="#ZbigniewMadej">Proszę o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Andrzeja Jedynaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#AndrzejJedynak">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Znajdujemy się obecnie w przełomowym momencie przeobrażeń gospodarczych. Jednym z zasadniczych elementów tego przełomu jest wypracowanie kształtu reformy gospodarczej. Dążeniem Rządu jest jak najszybsze rozpoczęcie wdrażania założeń tej reformy. Upatrujemy w niej ważny element rozwoju demokracji socjalistycznej i umocnienia socjalistycznego charakteru rozwoju Polski. Reforma gospodarcza jest i będzie nadal istotnym czynnikiem socjalistycznej odnowy. Czerpiąc z niej inspiracje, reforma powinna wzmagać pozytywne procesy, tworząc przesłanki i mechanizmy zapewnienia ludziom pracy wszechstronnych warunków do uczestnictwa oraz sprawowania zwierzchniej kontroli nad całym procesem zarządzania w skali zakładu, regionu i kraju.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#AndrzejJedynak">Realizacja reformy możliwa jest tylko przy aktywnym poparciu społeczeństwa i jego organizacji przedstawicielskich. Podstawowym celem reformy gospodarczej jest stworzenie oraz wprowadzenie w życie takich zasad i mechanizmów funkcjonowania gospodarki, które zapewnią wysoką społeczną efektywność gospodarowania. Warunkuje to uzyskanie niezbędnych środków dla urzeczywistnienia polityki społecznej, która odpowiada aspiracjom i potrzebom naszego społeczeństwa i jest na miarę osiągniętego poziomu sił wytwórczych kraju.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#AndrzejJedynak">Realizacja celów reformy gospodarczej wymaga zmian systemu planowania jako głównego narzędzia kształtowania społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, stworzenia warunków dla efektywnej działalności samodzielnych i samorządnych przedsiębiorstw, przygotowania i uruchomienia systemu ekonomicznych narzędzi polityki gospodarczej, zapewniających zgodność działalności przedsiębiorstw z interesem społecznym. Zasadnicze przyspieszenie reformy systemu funkcjonowania gospodarki jest obecnie warunkiem koniecznym dla zatrzymania i odwrócenia negatywnych procesów gospodarczych, stałego spadku efektywności, pogłębiającej się nierównowagi rynkowej i wynikającego stąd ciągłego pogarszania się warunków życia społeczeństwa. Podejmowane przez Rząd w tych warunkach bieżące decyzje gospodarcze mogą zaledwie przejściowo łagodzić skutki kryzysu. Znacząca i trwała poprawa sytuacji jest możliwa jedynie poprzez zmiany w systemie funkcjonowania gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#AndrzejJedynak">Każda zwłoka we wprowadzeniu tych zmian pogłębia kryzys i pomniejsza szanse na opanowanie sytuacji. Rząd, zdając sobie sprawę z trudności jakie go czekają, przy wdrażaniu reformy wypowiada się za pilnym rozpoczęciem działań realizacyjnych. Wszelkie odkładanie realizacji tych elementów reformy, które umożliwiają dalsze rozwijanie wybranego kierunku, nie może służyć jej urzeczywistnianiu. Wola przeprowadzania reformy gospodarczej potwierdzona została w całej rozciągłości w czasie dyskusji przed IX Zjazdem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Wychodząc z tych założeń, Rząd przedstawił już projekty zmian w naczelnych i centralnych ogniwach administracji państwowej. Uchwalenie tych zmian przez Sejm pozwoli Rządowi na dokonanie kolejnego, niezbędnego kroku na drożdże do zreformowania systemu funkcjonowania gospodarki; zapewniają to przedstawione Sejmowi projekty ustaw o przedsiębiorstwach państwowych oraz o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#AndrzejJedynak">Wyjście w obecnej chwili z projektami tych ustaw zsynchronizowane jest z ogólnym nurtem przemian. Wraz z przebudową struktury i zmianą funkcji szczebla centralnego stworzone zostaną podstawy prawne oraz warunki instytucjonalno-organizacyjne dla wdrożenia reformy. Wiadomo, że przepisy zawarte w projektach ustaw, które w imieniu Rządu prezentuję Wysokiej Izbie, pomimo fundamentalnego znaczenia same nie mogą stanowić pełnej podstawy funkcjonowania przedsiębiorstw w oparciu o nowe zasady. Dlatego podjęte zostały już prace nad uregulowaniem prawnym zasad planowania społeczno-gospodarczego, finansowania działalności przedsiębiorstw, tworzenia i wykorzystywania funduszów, opodatkowania obrotu towarowego oraz innych dziedzin. Zdajemy sobie sprawę, że czeka nas trudny okres osiągania podstawowych przesłanek stabilizacji i równowagi społeczno-gospodarczej. Rząd podziela w pełni opinie Komisji DS. Reformy Gospodarczej, że skuteczne osiąganie takiego stanu jest uwarunkowane działaniem samorządu załóg i funkcjonowaniem przedsiębiorstw w oparciu o nowe zasady.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#AndrzejJedynak">Jednoznaczne określenie rozwiązań, do których się dąży, ułatwiać będzie pokonywanie trudności okresu przejściowego. Dla stworzenia możliwości przezwyciężenia tych trudności przewidziane zostały uprawnienia Rady Ministrów do wydawania przepisów, które zapewnią sukcesywne, ale i efektywne przechodzenie od nakazowo-reglamentacyjnych metod sterowania działalnością przedsiębiorstw, do rozwiązań projektowanych w reformie gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#AndrzejJedynak">Tempo tych zmian musi odpowiadać istniejącym warunkom oraz przyczynić się do rozwoju samorządności i samodzielności przedsiębiorstw stanowiących podstawę wszelkich przekształceń systemowych. Rada Ministrów uznała, że wejście w życie z dniem 1 października przedkładanych Wysokiej Izbie projektów ustaw stworzy pełniejsze możliwości przygotowania realizacji zadań społeczno-gospodarczych w 1982 roku. Dlatego Rada Ministrów zwraca się do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o rozpatrzenie wniesionych pod obrady Wysokiej Izby projektów ustaw. Założeniem samorządności i samodzielności przedsiębiorstwa państwowego odpowiadać musi właściwa regulacja prawna. Potrzebie tej wychodzą naprzeciw przedkładane Wysokiej Izbie projekty ustaw o samorządzie załogi oraz o przedsiębiorstwach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#AndrzejJedynak">Tezy dotyczące ustaw, a następnie ich projekty zostały przedyskutowane i przedłożone Radzie Ministrów przez 10 zespół Komisji DS. Reformy Gospodarczej. Zespół działał zgodnie z przyjętymi przez całą Komisję zasadami pracy, a więc łącząc myśl teoretyczną z doświadczeniami wybitnych praktyków oraz poddając wyniki swych prac szerokim konsultacjom społecznym.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#AndrzejJedynak">Przypomnieć należy, że założenia projektu ustaw opublikowane były w prasie, której łamy służyły dla wielu wypowiedzi. W toku tych konsultacji zgłoszono na adres 10 zespołu kilkaset listów zawierających cały szereg niezwykle cennych i nowatorskich uwag. Założenia projektu ustawy były przedmiotem dyskusji w środowiskach naukowców, działaczy społecznych i gospodarczych. Wiele uwag przesyłały zespoły pracownicze oraz ogniwa związków zawodowych. Jest rzeczą naturalną, że w szerokiej dyskusji nad węzłowymi zagadnieniami reformy gospodarczej nie może panować całkowita jednomyślność. Jest tym większą zasługą zespołu 10, że jego członkowie nie tylko rozważyli wszystkie nadesłane propozycje, ale również dołożyli starań, aby nic nie uronić z dorobku przeprowadzonej konsultacji. W imieniu Rady Ministrów oraz Premiera generała armii Wojciecha Jaruzelskiego pragnę za ten owocny trud złożyć serdeczne podziękowanie członkom zespołu 10 oraz wszystkim, którzy przyczynili się do powstania projektów omawianych dzisiaj ustaw. Szczególne słowa podziękowania kieruję do przewodniczącego zespołu 10 prof. dr. Ludwika Bara, którego praca, zaangażowanie, nowatorska myśl dały tak pozytywne rezultaty.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#AndrzejJedynak">Projekty ustaw przedyskutowane zostały w czasie plenarnego posiedzenia Komisji DS. Reformy Gospodarczej, którego uczestnicy zgłosili również szereg ważnych uwag. Kolejnym etapem prac legislacyjnych było przeprowadzenie uzgodnień międzyresortowych oraz podjęcie uchwały przez Radę Ministrów, co warunkowało realizację inicjatywy ustawodawczej Rządu.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#AndrzejJedynak">Przedstawiając Wysokiej Izbie tok prac nad projektami ustaw o samorządzie załogi oraz o przedsiębiorstwach państwowych pragnę podkreślić wagę, jaką Rząd przywiązuje do szerokiego korzystania z twórczej myśli naukowej, doświadczeń praktyki oraz społecznej konsultacji. Przed zespołami, które opracowywały projekty ustaw, stawało pytanie, czy nie byłoby lepiej zawrzeć regulowane sprawy w jednym akcie prawnym. Zdawano sobie sprawę, że istnieje ścisły związek pomiędzy organizacją i funkcjonowaniem przedsiębiorstwa oraz działalnością samorządu załogi. Związek ten nie przekreśla podstawowych różnic materialnych i formalnych, jakie występują. Samorząd załogi stanowi istotne ogniwo samorządu społecznego, jest formą realizacji konstytucyjnej zasady demokracji socjalistycznej. Jego działalność uregulowana została kompleksowo oraz w sposób wykluczający konieczność wydawania aktów wykonawczych. Za takim rozwiązaniem przemawia istota samorządu załogi oraz społeczna ranga jego działalności. Natomiast określenie podstaw funkcjonowania przedsiębiorstw państwowych brać musi pod uwagę ekonomiczne, społeczne i organizacyjne wymogi gospodarki narodowej. Przedsiębiorstwu stworzyć należy pełne możliwości udziału w obrocie uspołecznionym, realizowaniu celów, do których zostało powołane oraz zagwarantować prawną ich strukturę.</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#AndrzejJedynak">Wobec zróżnicowania przedsiębiorstw państwowych, szereg zagadnień szczegółowych należy uregulować w przepisach wykonawczych do ustawy. Te przesłanki zadecydowały o przedłożeniu powiązanych ze sobą, lecz odrębnych dwóch aktów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#AndrzejJedynak">Obywatele Posłowie! Projekt ustawy o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego stanowi konkretyzację i rozwinięcie zasady ustrojowej zawartej w art. 13 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zgodnie z którą załogi uczestniczą w zarządzaniu przedsiębiorstwem państwowym. Uczestnictwo to, będące równocześnie prawem i obowiązkiem załogi, należy do niej jako określonej zbiorowości, a nie do poszczególnych organizacji, działających w przedsiębiorstwie.</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#AndrzejJedynak">Projekt ustawy przewiduje, że załoga uczestniczy w zarządzaniu bezpośrednio oraz pośrednio przez wybraną radę załogi przedsiębiorstwa, która ponosi przed załogą odpowiedzialność i jej tylko podlega. Bezpośrednimi formami udziału w zarządzaniu są ogólne zebrania pracowników oraz referendum przeprowadzane w kluczowych sprawach samorządu załogi.</u>
          <u xml:id="u-4.14" who="#AndrzejJedynak">Projekt ustawy określa szczegółowe kompetencje stanowiące oraz opiniodawczo-kontrolne rady załogi przedsiębiorstwa, zasady jej działania oraz powoływania organów pomocniczych. Projekt przewiduje powoływanie rady załogi zakładu w przedsiębiorstwach wielozakładowych oraz rady zrzeszenia, grupującego przedsiębiorstwa państwowe. Bardziej szczegółowe postanowienia reguluje status samorządu, który opracowuje i uchwala rada załogi, a zatwierdza drogą referendum ogół pracowników przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-4.15" who="#AndrzejJedynak">Współudział załogi w zarządzaniu przedsiębiorstwem powinien mieć nie tylko aspekt ekonomiczno-organizacyjny, ale istotne znaczenie dla faktycznego uspołecznienia podstawowych środków produkcji. Załoga poprzez swój samorząd uczestniczy w zarządzaniu przedsiębiorstwem oraz reprezentuje ogólne interesy społeczne. Przedsiębiorstwo państwowe bowiem realizując własne cele, określone przy jego utworzeniu, ma równocześnie zaspokajać szersze, a nie tylko grupowe potrzeby. Realizacja tych celów i zadań opiera się na jedności socjalistycznej własności, będącej jednym z podstawowych zasad ustrojowych. Tak też stanowi Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-4.16" who="#AndrzejJedynak">Rozwój samorządności w przedsiębiorstwach sprzyjać będzie kształtowaniu aktywnych postaw w środowisku pracy i umacnianiu poczucia współgospodarzenia oraz współodpowiedzialności załogi za działalność przedsiębiorstwa. Ustrojowe znaczenie tego zagadnienia przesądza o poddaniu pieczy Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności samorządu załóg przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-4.17" who="#AndrzejJedynak">Wysoka Izbo! Projekt ustawy o przedsiębiorstwach państwowych organicznie wiąże się z zaprezentowanym projektem ustawy o samorządzie.</u>
          <u xml:id="u-4.18" who="#AndrzejJedynak">Przedsiębiorstwo państwowe według projektu ustawy jest podstawową jednostką gospodarki narodowej, która obejmuje zorganizowany kolektyw pracowniczy oraz przydzieloną mu lub nabytą część mienia ogólnonarodowego. Przedsiębiorstwo państwowe działa w imieniu własnym. Zasadniczym warunkiem istnienia przedsiębiorstwa powinno być osiąganie ekonomicznej efektywności poprzez prowadzenie samodzielnej działalności gospodarczej, mającej na celu zaspokajanie potrzeb społecznych. Projekt ustawy wprowadza zasadę, że we wszystkich sprawach przedsiębiorstwa państwowego decydują rada załogi i dyrektor. Natomiast organ założycielski, sprawujący nadzór nad przedsiębiorstwem, może wkroczyć w sprawy przedsiębiorstwa tylko w przypadkach oraz w zakresie przewidzianym ustawowo.</u>
          <u xml:id="u-4.19" who="#AndrzejJedynak">Dotychczas obowiązujące przepisy prawne, a w szczególności przepisy dekretu o przedsiębiorstwach państwowych z 1950 roku nie określały w sposób jednoznaczny zakresu oraz form nadzoru. W centralistycznym modelu zarządzania jednostki nadrzędne ingerowały w sprawy przedsiębiorstw w takim zakresie, jaki uznawały za właściwy. Tego rodzaju ingerencja byłaby sprzeczna z założeniami reformy gospodarczej. Nie można bowiem oczekiwać od przedsiębiorstwa i jego kierownictwa osiągania dobrych wyników społeczno-ekonomicznych, gdy wiele podstawowych spraw rozstrzyga się poza przedsiębiorstwem. Projekt ustawy wprowadza zasadę, że w sprawach przedsiębiorstwa państwowego decyduje dyrektor i rada załogi, zgodnie z przyznanymi im kompetencjami. Jednostka sprawująca nadzór nad przedsiębiorstwem może wkraczać tylko i wyłącznie na podstawie i w granicach określonych przepisami ustawowymi. W projekcie ustawy określane są środki prawne i tryb postępowania w przypadku, gdy przedsiębiorstwo uzna za niezbędne bronić swoich interesów. Uregulowanie zakresu i środków nadzoru państwowego nad przedsiębiorstwem państwowym pozwoli wyraźnie określić kompetencje i odpowiedzialność zarówno dyrektora przedsiębiorstwa, jak i jednostki nadzorującej. Przedsiębiorstwu przyznaje się więc skuteczne środki prawne, służące realizacji zasady samodzielności i samorządności. Przedsiębiorstwa państwowe na zasadach dobrowolności mogą tworzyć zrzeszenia. W przypadkach społecznie i gospodarczo niezbędnych Rada Ministrów może ustalić obowiązek utworzenia zrzeszenia przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-4.20" who="#AndrzejJedynak">Projekt ustawy określa również zasady tworzenia, podziału oraz likwidacji przedsiębiorstw państwowych. Dopuszcza się także możliwość orzeczenia upadłości przedsiębiorstwa. Postanowienia te mają zapewnić efektywność gospodarczą, bowiem jednostki nie spełniające tych wymogów mogą ulec rozwiązaniu. Projekt ustawy przewiduje uregulowanie szczegółowych rozwiązań w drodze przepisów wykonawczych. Ważną rolę spełniać powinien statut przedsiębiorstwa, którego projekt opracowuje dyrektor, a uchwala rada załogi.</u>
          <u xml:id="u-4.21" who="#AndrzejJedynak">Przyszła ustawa o przedsiębiorstwach państwowych nie będzie miała pełnego zastosowania do niektórych organizacji gospodarczych o szczególnym charakterze. Dotyczy to m.in. instytucji bankowych, Państwowego Zakładu Ubezpieczeń, Polskich Kolei Państwowych, przedsiębiorstwa Polska Poczta, Telegraf Telefon itp.</u>
          <u xml:id="u-4.22" who="#AndrzejJedynak">Projekt ustawy przewiduje również, iż w niektórych dziedzinach statut przedsiębiorstwa wymagać będzie zatwierdzenia przez organ założycielski. Podyktowane jest to troską o zabezpieczenie nadrzędnych interesów państwa. Ustawa ureguluje szereg innych spraw ważnych dla organizacji i funkcjonowania przedsiębiorstw państwowych, które z pewnością będą przedmiotem rozważań w czasie prac komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-4.23" who="#AndrzejJedynak">Wysoki Sejmie! Ważnym i złożonym problemem jest sprawa właściwego podziału obowiązków i uprawnień pomiędzy podstawowymi organami przedsiębiorstwa, a mianowicie radą załogi oraz dyrektorem. Istotą stosunków między nimi musi być oczywiście współdziałanie oraz współpraca, wzajemna pomoc i wspieranie się w realizacji złożonych spraw gospodarczych i socjalno-bytowych. Dążenie do jasnego ustalenia kompetencji tych organów służyć będzie z pewnością rozwijaniu współdziałania, tak jak brak tej jasności może powodować osłabienie sprawności funkcjonowania przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-4.24" who="#AndrzejJedynak">Równocześnie wiadomo, że dokonanie podziału obowiązków i uprawnień jest bardzo trudne, bowiem podejmowane działania są od siebie wzajemnie zależne.</u>
          <u xml:id="u-4.25" who="#AndrzejJedynak">Projekty przedkładanych Wysokiej Izbie ustaw utwierdzają jednoosobowe kierownictwo przedsiębiorstwem przez dyrektora. Równocześnie w projektach tych określa się, że dyrektor działa zgodnie z ustawami oraz stanowiącymi uchwałami rady załogi przedsiębiorstwa. Ustawy przewidują uprawnienia nadzorcze organu założycielskiego, czyli ministra lub wojewody, prezydenta czy naczelnika.</u>
          <u xml:id="u-4.26" who="#AndrzejJedynak">Projekt ustawy o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego określa, że rada załogi podejmuje uchwały stanowiące, a więc wiążące dyrektora przedsiębiorstwa m.in. w takich sprawach, jak uchwalanie oraz zmiany planów, przyjęcie sprawozdania rocznego oraz zatwierdzenie bilansu, podjęcie inwestycji, zawarcie umowy o utworzeniu wspólnego przedsiębiorstwa lub przystąpieniu do zgrupowania, wyrażanie zgody na zmianę kierunku działalności przedsiębiorstwa, podział funduszy, zbywanie niepotrzebnych maszyn i urządzeń oraz w wielu innych kwestiach.</u>
          <u xml:id="u-4.27" who="#AndrzejJedynak">Właściwe organy zobowiązane są do zasięgania opinii rady załogi w sprawach: zmiany zarządzenia o utworzeniu przedsiębiorstwa, łączenia, podziału i likwidacji przedsiębiorstwa, zawierania porozumień i umów długoterminowych, struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa oraz w innych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-4.28" who="#AndrzejJedynak">Istnieją dwie podstawowe konsekwencje tak szeroko zarysowanego zakresu kompetencji rady załogi przedsiębiorstwa. Po pierwsze — wiążący wpływ rady załogi na powoływanie i odwoływanie dyrektora przedsiębiorstwa oraz po drugie — określenie środków prawnych służących ochronie kompetencji rady załogi i dyrektora przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-4.29" who="#AndrzejJedynak">Dyrektor przedsiębiorstwa powoływany jest i odwoływany przez organ założycielski za zgodą rady załogi. W zarządzeniu o utworzeniu przedsiębiorstwa może być przewidziane, że dyrektora przedsiębiorstwa powołuje i odwołuje rada załogi, a zatwierdza organ założycielski. W obu więc wypadkach przewiduje się współdziałanie dwóch czynników: organu założycielskiego i rady załogi.</u>
          <u xml:id="u-4.30" who="#AndrzejJedynak">W okresie osiągania stabilizacji ekonomicznej kraju oraz wdrażania reformy gospodarczej mogą pojawiać się częściej niż w warunkach ustabilizowanej działalności napięcia, a nawet sytuacje konfliktowe w przedsiębiorstwie. Potrzebny będzie również czas, aby partnerzy opanowali lepiej trudną sztukę współdziałania i rozwiązywania tych napięć.</u>
          <u xml:id="u-4.31" who="#AndrzejJedynak">Projekty ustaw przewidują środki prawne, służące ochronie kompetencji, a więc i uprawnień rady załogi oraz dyrektora przedsiębiorstwa. I tak radzie załogi przysługuje prawo wstrzymania wykonania decyzji dyrektora przedsiębiorstwa, jeżeli decyzja ta została powzięta sprzecznie z jej prawomocną uchwałą lub bez zasięgnięcia opinii rady załogi.</u>
          <u xml:id="u-4.32" who="#AndrzejJedynak">Projekty ustaw przewidują, że dyrektor ze swej strony wstrzymuje wykonanie uchwały rady załogi niezgodnej z przepisami prawa oraz odmawia wykonania uchwały, jeżeli uzna, że mogłoby to spowodować istotne naruszenie interesu społecznego.</u>
          <u xml:id="u-4.33" who="#AndrzejJedynak">Wstrzymanie wykonania decyzji czy uchwały zobowiązuje do powtórnego rozpatrzenia sprawy. Jeżeli zakwestionowana decyzja lub uchwała zostaną podtrzymane, rozstrzyganie sporu toczy się przed komisją rozjemczą w przedsiębiorstwie. Gdy to okaże się bezskuteczne, sprawa jest wnoszona do państwowego arbitrażu gospodarczego, który rozstrzyga spór ostatecznie.</u>
          <u xml:id="u-4.34" who="#AndrzejJedynak">Przyjęta konstrukcja ma zapewnić praworządność, respektowanie kompetencji, a w przypadku powstania sporu takie jego rozwiązywanie, aby nie uległa zakłóceniu działalność przedsiębiorstwa. Ostatecznością jest przewidziane w projekcie prawo wystąpienia rady załogi z umotywowanym wnioskiem o odwołanie dyrektora.</u>
          <u xml:id="u-4.35" who="#AndrzejJedynak">Należy wyrazić przekonanie, że w miarę umacniania się nowych zasad funkcjonowania przedsiębiorstw potencjalne konflikty będą rozwiązywane w okresie ich powstawania i nie trzeba będzie uciekać się do złożonej procedury rozstrzygania sporów. Istnienie tej procedury oceniać należy również jako element profilaktyki ogólnej.</u>
          <u xml:id="u-4.36" who="#AndrzejJedynak">Wysoka Izbo! W ostatecznym rachunku o funkcjonowaniu przedkładanych ustaw, jak i wdrażaniu całej reformy zadecyduje skala dokonanych zmian społecznych i gospodarczych. Zależy to od postaw ludzi, ich indywidualnej i zespołowej odpowiedzialności za przekazaną do użytkowania przedsiębiorstwu część majątku narodowego, za podejmowane i realizowane przedsięwzięcia i decyzje.</u>
          <u xml:id="u-4.37" who="#AndrzejJedynak">Pogłębianie odpowiedzialności musi objąć wszystkich pracowników w przedsiębiorstwie, oczywiście w proporcji do rodzaju wykonywanej pracy i pełnionych funkcji. Ustawowe określenie istoty oraz zasad samodzielności, samorządności i odpowiedzialności przedsiębiorstw trzeba uznać za jedno z najpilniejszych zadań reformy. Przedsiębiorstwo i załoga są bowiem podstawowymi elementami organizmu społeczno-gospodarczego i od momentu ich ustawowego określenia następuje nieodwracalny proces przebudowy systemu funkcjonowania gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-4.38" who="#AndrzejJedynak">Biorąc powyższe pod uwagę, uprzejmie proszę Wysoką Izbę o rozpatrzenie i przyjęcie przedstawionych przez Rząd projektów ustaw. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-4.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję obywatelowi wicepremierowi.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#StanisławGucwa">Otwieram łączną dyskusję nad przedstawionymi w pierwszym czytaniu projektami zmian w planie i budżecie na 1981 rok, programem przezwyciężenia kryzysu oraz stabilizowania gospodarki kraju, a także projektami ustaw o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego oraz o przedsiębiorstwach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Stanisław Gębala.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#StanisławGębala">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Na obecne posiedzenie Sejmu Rząd wniósł projekty dwóch ważnych dokumentów ze sfery gospodarczej. Mimo że dotyczą one różnych horyzontów czasowych i co za tym idzie, różnią się także swym zakresem, oba te dokumenty należy traktować łącznie, wspólny jest bowiem ich punkt wyjściowy, cele i myśl przewodnia.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#StanisławGębala">Zadania planu bieżącego roku ustalane były z dużą ostrożnością. Godzi się jednak w tym miejscu przypomnieć, że komisje sejmowe w trakcie prac nad projektem planu zgłosiły szereg uwag, które częściowo tylko zostały uwzględnione.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#StanisławGębala">Dziś na półmetku realizacji zadań rocznych sytuacja gospodarcza kształtuje się znacznie gorzej niż zakładaliśmy. Niekorzystne odchylenia wyrażają się przede wszystkim zmniejszeniem produkcji materialnej w większości działów gospodarki narodowej, zwiększeniem skali nierównowagi pieniężno-rynkowej, niewykonaniem planu eksportu.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#StanisławGębala">O pogorszeniu się wskaźników w stosunku do planu zadecydowało wiele złożonych przyczyn. Zasadnicze znaczenie ma dużo poważniejsze niż przewidywaliśmy obniżenie produkcji w przemysłach wydobywczych, a w tym szczególnie węgla kamiennego. W istotnym stopniu ogranicza to możliwości produkcyjne w energetyce i przemyśle przetwórczym, drastycznie zmniejsza wpływy dewizowe z eksportu, a tym samym pomniejsza naszą — i tak już niewielką zdolność importową.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#StanisławGębala">Powszechne zmniejszenie nominalnego czasu pracy przez wzrost liczby wolnych sobót nie zostało — choćby w części — zrekompensowane wzrostem wydajności i lepszą organizacją pracy.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#StanisławGębala">Zakładaliśmy także, iż zadania planu realizować będziemy w warunkach zmniejszenia napięcia politycznego i poprawy dyscypliny pracy w zakładach. Tymczasem w minionym półroczu wciąż jeszcze ponosiliśmy straty wynikające ze strajków oraz trudne do wymierzenia, ale pokaźne straty płynące z zachwiania rytmu pracy. Jak wskazują aktualne oceny, należy liczyć się w roku bieżącym z bardzo znacznym, ok. 15-procentowym spadkiem dochodu narodowego. W tej sytuacji, mimo kolejnych, drastycznych cięć inwestycyjnych, bardzo już niebezpiecznych z przyszłościowego punktu widzenia, nie możemy uchronić się przed dalszym obniżeniem poziomu spożycia dóbr i usług. Dokonywana korekta powinna stać się na wszystkich szczeblach i we wszystkich ogniwach gospodarki asumptem do aktywnego poszukiwania wszelkich, choćby najdrobniejszych szans lepszego, wydajniejszego spożytkowania istniejących zasobów zdolności produkcyjnych oraz umiejętności ludzkich. Pilne jest podjęcie działań w dziedzinie gospodarki paliwowo-materiałowej, zwłaszcza na rzecz zwiększenia wydobycia węgla. Mówił o tym dzisiaj wiceprezes Rady Ministrów Przewodniczący Komisji Planowania obywatel Madej.</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#StanisławGębala">Warto także sięgnąć po skuteczne środki w celu przemieszczeń istniejących w zakładach zapasów niektórych surowców i materiałów. Istnieją również poważne możliwości zwiększenia zysku i wykorzystania surowców wtórnych i opakowań. Uruchomienie tego rodzaju rezerw materiałowych czy innych wymaga, być może w niektórych przypadkach uelastycznienia przepisów, zawsze jednak gospodarskiej inicjatywy.</u>
          <u xml:id="u-6.7" who="#StanisławGębala">W przełamywaniu kryzysowej sytuacji ekonomicznej kraju potrzebne są nie tylko wielkie zmiany strukturalne, liczy się aktywne podejście ze strony każdego z nas. Wszyscy powinniśmy się zastanowić, co dla poprawy sytuacji zrobić możemy, co zrobiliśmy i robimy. Czy od czasu, gdy kryzys stał się dla wszystkich oczywisty staliśmy się mniej rozrzutni, czy wydajniej pracujemy, czy wykorzystaliśmy wszystkie możliwości prostych nawet usprawnień i ułatwień życia codziennego.</u>
          <u xml:id="u-6.8" who="#StanisławGębala">Odpowiedzi na te pytania udzielić sobie powinien każdy zespół pracowniczy, organizacja społeczna i każdy obywatel.</u>
          <u xml:id="u-6.9" who="#StanisławGębala">Wysoka Izbo! Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, uznając za konieczne dokonanie urealnienia planu, aprobuje przedstawiony projekt uchwały w sprawie zmian w NPSG i będzie głosował za jej przyjęciem. Pełna realizacja uaktualnionych zadań bieżącego planu rocznego ma ogromne znaczenie, gdyż tylko wówczas możliwe jest zahamowanie spadkowych tendencji i uczynienie z rozpoczynającego się półrocza pierwszego etapu wychodzenia z kryzysu gospodarczego. Opracowany przez Rząd program przezwyciężenia kryzysu i stabilizacji gospodarki wskazuje, że będzie to droga żmudna, ale tym krótsza, im wcześniej przystąpimy do przełamywania występujących trudności.</u>
          <u xml:id="u-6.10" who="#StanisławGębala">Rządowy projekt, biorąc za punkt wyjścia ocenę stanu gospodarki zawartą w raporcie, w swych zasadniczych kierunkach rozwiązań jest zgodny z założeniami programowymi na IX Zjazd naszej partii. Przedstawiony program łączy w sobie przedsięwzięcia o charakterze doraźnym z zapoczątkowaniem bardziej długofalowych rozwiązań strukturalnych, uznając przy tym, że pełne przezwyciężenie kryzysu oraz wprowadzenie gospodarki na tory efektywnego rozwoju jest niemożliwe bez kompleksowej reformy. Chciałbym podkreślić, że jednym z dokumentów, które rozpatrzy IX Zjazd partii będzie projekt reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-6.11" who="#StanisławGębala">Niewątpliwym walorem proponowanego programu wychodzenia z kryzysu jest to, że jego punkt ciężkości spoczywa na sferze produkcyjnej. Zahamowanie tendencji spadkowych, a następnie ożywienie produkcji w przemyśle, rolnictwie i pozostałych działach — to jedyna droga do wyjścia z kryzysu. Przełamanie ogromnych trudności w zaopatrzeniu surowcowo-materiałowym gospodarki wymaga obecnie sprawnego systemu gospodarowania surowcami i materiałami. Trzeba wyraźnie wyselekcjonować te dziedziny wytwarzania, dla których przejściowo może zabraknąć surowców i półproduktów i te branże i wyroby, którym należy zapewnić pełne zaspokojenie potrzeb paliwowo-materiałowych i energetycznych.</u>
          <u xml:id="u-6.12" who="#StanisławGębala">W projekcie programu za priorytetowe kierunki wytwarzania zostały uznane: żywność, pasze i środki produkcji dla rolnictwa, lekarstwa i środki higieny osobistej, odzież i obuwie dla dzieci i młodzieży, energetyka i produkcja eksportowa. Wybór tych priorytetów jest słuszny. Są to w istocie najważniejsze, decydujące ze społecznego i ekonomicznego punktu widzenia dziedziny produkcji. Nie mogą to jednak pozostać priorytety tylko formalne, jak to już niejednokrotnie w przeszłości bywało.</u>
          <u xml:id="u-6.13" who="#StanisławGębala">Realizacja programu priorytetów społeczno-ekonomicznych wymaga dokonania w stosunkowo krótkim czasie dość znacznych zmian w strukturze wytwarzania. Oznaczać to może potrzebę czasowego wyłączenia z produkcji niektórych linii produkcyjnych lub przestawienia ich na wytwarzanie nowych asortymentów.</u>
          <u xml:id="u-6.14" who="#StanisławGębala">Nie da się także uniknąć dość znacznych przesunięć w strukturze i rozmieszczeniu zatrudnienia. Będzie to jedna z najtrudniejszych operacji w całym okresie wychodzenia z kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-6.15" who="#StanisławGębala">W wielu środowiskach rodzą się często obawy przed utratą pracy i niemożnością znalezienia jej w innym miejscu. Źródła takich postaw trudno doszukać się w historycznych doświadczeniach okresu powojennego. Także i teraz są one bezzasadne. Szereg działów notuje bowiem duży niedobór zatrudnienia. Dotyczy to na przykład górnictwa, gospodarki żywnościowej, służby zdrowia, rzemiosła, usług, handlu. W końcu maja br. liczba zarejestrowanych poszukujących pracy w kraju wynosiła 13.500, zaś wolnych miejsc pracy w tym samym czasie rejestrowano 157 tys. Należy więc raz jeszcze podkreślić, że celem tej operacji jest dostosowanie zatrudnienia do zmienionych potrzeb i warunków gospodarki narodowej. Ze względu na wielkie społeczne jej znaczenie musi być ona bardziej starannie i konkretnie dopracowana w programie rządowym i na szczeblu województw. Wymaga ona wielu działań i inicjatywy także w samych przedsiębiorstwach. Jej prawidłowe przeprowadzenie jest też niemożliwe bez zrozumienia i szerokiego włączenia się związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-6.16" who="#StanisławGębala">Rządowy projekt programu oraz podjęte już decyzje Rady Ministrów obejmują szereg przedsięwzięć mających na celu stymulowanie i ułatwianie przemieszczeń pracowników. Słuszne jest dążenie do eliminacji przerostów zatrudnienia w takich obszarach, jak administracja państwowa, gospodarcza, biura projektów i inne.</u>
          <u xml:id="u-6.17" who="#StanisławGębala">Pozytywnie oceniając większość proponowanych przez Rząd zamierzeń w zakresie polityki zatrudnienia, należy zwrócić uwagę na konieczność ponownego przeanalizowania czy nie za szeroko zarysowany został program ułatwień w nabywaniu praw emerytalnych, zwłaszcza jeśli zważyć, że liczba pobierających emerytury i renty w kraju zbliża się już do 5 mln. Wcześniejsze kierowanie pracowników na emeryturę to stosunkowo łatwa dla przedsiębiorstw, ale kosztowna dla społeczeństwa droga. Pożądana jest większa aktywność samych przedsiębiorstw, szukanie możliwości utrzymania frontu pracy, zwłaszcza drogą przeprofilowania produkcji.</u>
          <u xml:id="u-6.18" who="#StanisławGębala">Newralgiczną sprawą jest przywracanie równowagi pieniężno-rynkowej. Krąży mit, że Rząd dysponuje zapasami towarów, ale celowo nie kieruje ich na rynek. Jest to nieprawda. Insynuacja taka jest najczęściej obliczona na przeciwstawianie społeczeństwa władzy. Jest rzeczą jasną, że dopóki mechanizm produkcyjno-płacowo-cenowy pozostanie tak rozregulowany jak teraz, dopóty nie będzie można osiągnąć odczuwalnej poprawy na rynku. Z podjęciem reformy cen detalicznych nie można zwlekać. Rządowy program zawiera wariantowe propozycje rozwiązań w tej dziedzinie. Uważamy, że prace organów rządowych nad tymi rozwiązaniami powinny być przyspieszone, a ich wyniki jak najrychlej skierowane do szerokiej konsultacji społecznej. Na ich podstawie wypracowane zostaną terminy, skala podwyżek cen oraz zakres i sposoby rekompensaty. Trzeba już dziś powiedzieć jasno i otwarcie, że nie jest możliwe przeprowadzenie operacji cenowej w taki sposób, by społeczeństwo nie poniosło żadnego uszczerbku w swych dochodach realnych. Tym bardziej jednak jako niepodważalną zasadę należy traktować pełną ochronę dochodów ludności najniżej uposażonej i o najtrudniejszych warunkach życiowych.</u>
          <u xml:id="u-6.19" who="#StanisławGębala">Obywatele Posłowie! Najwyższy priorytet w polityce gospodarczej nadaliśmy kompleksowi żywnościowemu. Z myślą o zapewnieniu opłacalności podjęte zostały decyzje o podwyższeniu od 1 kwietnia i od 1 lipca bieżącego roku cen skupu produktów rolnych. Skala tych podwyżek nie miała sobie równej w całym 37-leciu. Trzeba zrobić wszystko na co nas stać dla zapewnienia rolnictwu środków produkcji. Mimo ogromnych trudności płatniczych dokonujemy poważnych skupów pasz. Środkom produkcji rolnej nadany został priorytet w przemyśle. Krytycznie jednak należy ocenić dotychczasową realizację pomocy przemysłu dla rolnictwa. Podejmowanie produkcji na potrzeby rolnictwa, przestawianie fabryk na jej wytwarzanie, jest nadal nieśmiałe i niezdecydowane. Wielu działaczy gospodarczych nie ma jeszcze świadomości, że jest to nie tylko potrzeba gospodarki narodowej, ale często jedyna, obok produkcji eksportowej, szansa bytu dla wielu fabryk i zakładów. Uważamy, że przy właściwym zrozumieniu znaczenia rolnictwa i gospodarki żywnościowej można i w obecnej sytuacji dużo więcej zrobić.</u>
          <u xml:id="u-6.20" who="#StanisławGębala">Wysoki Sejmie! Projekt programu kładzie duży nacisk na stosunki gospodarcze z zagranicą jako czynnik wspomagający wychodzenie z kryzysu. Najbardziej korzystnie dla naszej gospodarki układają się stosunki ekonomiczne z krajami wspólnoty socjalistycznej. Przy czym podkreślenia wymaga bardzo duża i wszechstronna pomoc, jakiej udziela nam Związek Radziecki. Obejmuje ona dodatkowe dostawy na rynek, dostawy surowców i materiałów dla produkcji, jak i udzielone w ostatnich miesiącach kredyty w walucie wymienialnej. To dzięki tej pomocy wiele załóg ma dzisiaj pracę.</u>
          <u xml:id="u-6.21" who="#StanisławGębala">Kluczem do poprawy sytuacji płatniczej jest aktywizacja produkcji na eksport, której bezwzględnie zapewnić należy przydziały surowców i materiałów, i w niezbędnym zakresie także środki dewizowe. Należy podkreślić, że proponowane w programie rozwiązania organizacyjno-finansowe przyczynią się do większego zainteresowania przedsiębiorstw i ich załóg produkcją eksportową i będą skutecznie stymulować jej wzrost.</u>
          <u xml:id="u-6.22" who="#StanisławGębala">W sferze międzynarodowych stosunków gospodarczych poszukiwać należy również dróg wykorzystania posiadanego potencjału produkcyjnego. Starania w tej sprawie Rząd już podjął. Pozytywnych przykładów w tym względzie dostarcza przemysł lekki i spółdzielczość pracy, gdzie podjęto usługi przerobu materiałów powierzonych przez partnera zagranicznego. Sądzę, że podobne możliwości występują i w innych przemysłach.</u>
          <u xml:id="u-6.23" who="#StanisławGębala">Poważne ograniczenie w bieżącym 5-leciu rozmiarów globalnych nakładów inwestycyjnych obejmuje swym zakresem również budownictwo mieszkaniowe. Projekt programu zakłada, że przejściowo do 1983 roku poziom budownictwa wielorodzinnego zmniejszy się do 150 tysięcy mieszkań rocznie. Klub Poselski PZPR ma pełną świadomość wszystkich uwarunkowań ekonomicznych, które uzasadniają tę propozycję. Trudno jednak przejść nad nią spokojnie, gdyż oznacza ona znaczne cofnięcie się w tak bardzo palącej społecznie dziedzinie. Z tego względu należy postulować ponowne przeanalizowanie wszystkich czynników, które mogą stanowić szansę zwiększenia liczby wybudowanych mieszkań, nawet w tak trudnych warunkach inwestycyjnych, w jakich obecnie przychodzi nam działać. Pozytywnie oceniamy kontynuację działań na rzecz odzyskiwania na cele mieszkalne i socjalne budynków administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-6.24" who="#StanisławGębala">Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej proponuje, by pilnie wprowadzić do prawa lokalowego zasadę, że jedna rodzina ma prawo do jednego mieszkania i zobowiązać Rząd do jej wyegzekwowania jeszcze w tym roku.</u>
          <u xml:id="u-6.25" who="#StanisławGębala">Wysoki Sejmie! Zaprezentowany przez Rząd projekt programu przezwyciężania kryzysu oraz stabilizowania gospodarki kraju jest od dłuższego czasu oczekiwany przez społeczeństwo. Jest rzeczą bardzo ważną, aby uzyskał on zrozumienie i aby stał się wspólnym obywatelskim programem działania. Trzeba się liczyć z tym, że poszczególne jego części i rozwiązania mogą się spotkać z krytyką i alternatywnymi propozycjami. Wszystkie trzeba będzie rozpatrzyć i uwzględnić każdą, która przyczyni się do jego wzbogacenia. Bez względu na to, jakie zmiany i poprawki trzeba będzie wprowadzić do rozpatrywanego projektu, jedno pozostaje pewne i niezmienne, że będzie on w stanie przynieść powodzenie tylko wówczas, gdy do jego realizacji włączy się całe społeczeństwo, wszystkie siły polityczne i społeczne. Wszyscy muszą poprzeć go wzmożonym wysiłkiem i wydajniejszą pracą. Powszechna musi też stać się świadomość, że przezwyciężenie kryzysu pociąga za sobą koszty społeczne. Rzecz w tym, by koszty te minimalizować i sprawiedliwie rozłożyć, chroniąc bezwzględnie poziom życia ludzi pozostających w najtrudniejszych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-6.26" who="#StanisławGębala">Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wyrażą pełne poparcie i wolę aktywnego działania na rzecz realizacji rządowego programu przezwyciężania kryzysu i stabilizowania gospodarki. Jesteśmy przekonani, że całe społeczeństwo weźmie aktywny udział w jego urzeczywistnianiu. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-6.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Witold Lipski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#WitoldLipski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przemawiając w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, pragnę na wstępie przypomnieć, że przed dwoma dniami obradowało IV Plenum Stronnictwa poświęcone stanowisku Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego wobec kryzysu społeczno-gospodarczego i wynikających z tego zadań dla Stronnictwa. Plenum omawiało więc problemy, które są na porządku dziennym Wysokiej Izby. W związku z tym w swym wystąpieniu będę mógł przedstawić nie tylko stanowisko Klubu, lecz również najwyższej między kongresami instancji Stronnictwa. Podzielamy pogląd, że dziś najpilniejszą sprawą jest wychodzenie z kryzysu gospodarczego i dlatego tej sprawie pragnę poświęcić prawie w całości czas, jaki przypada mówcy, występującemu w imieniu Klubu.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#WitoldLipski">Co się tyczy dwóch pierwszych podpunktów, traktujących o zmianie w narodowym planie społeczno-gospodarczym na rok bieżący oraz zmianie ustawy budżetowej na tenże rok, to przedłożenia rządowe są przykrą konsekwencją pogłębiającej się sytuacji kryzysowej w okresie pierwszego półrocza bieżącego roku. Proponowane zmiany i postulowane upoważnienia Rządu powinny przyczynić się do zmniejszenia ujemnych następstw w okresie drugiego półrocza. Klub Poselski ZSL aprobuje ogólne kierunki proponowanych zmian w planie na rok 1981 i w budżecie państwowym.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#WitoldLipski">Zanim przejdę do merytorycznych uwag dotyczących rządowego programu wychodzenia z kryzysu gospodarczego, Chciałbym przekazać odczucia posłów w związku z trybem dostarczania materiałów. Czynię to z oporem wewnętrznym, gdyż wiem jak niewiarygodnie przepełniony jest kalendarz prac Rządu. Jednak mimo wszystko nie do przyjęcia jest na przyszłość praktyka dostarczania tak ważnych dokumentów w dniu rozpoczęcia posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#WitoldLipski">Krytykując sprawy — nazwijmy je formalne, chociaż nie są one tylko takimi — chciałbym równocześnie odnieść się z uznaniem do treści przedłożonego programu. Najważniejsze jest to, że mamy nareszcie taki program. Jakie są jego mocne strony? Jest ich w moim przekonaniu sporo. Przedstawione w nim propozycje działań wynikają z jednej strony z analizy stanu gospodarki, z drugiej zaś uwzględniają najpilniejsze potrzeby. Propozycje działań są mocno osadzone w realiach i stanowią rzeczywiście kompleksowy program. Wiele rozwiązań przedstawia się w ujęciu wariantowym. Program obejmuje działania najpilniejsze i doraźne, Są one jednak wmontowane w przewidywane działania długofalowe, w rozwiązania strukturalne. Stanowią punkt wyjścia do zasadniczej reorientacji gospodarki narodowej, ukierunkowania jej na najpilniejsze potrzeby społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#WitoldLipski">Na podkreślenie zasługuje przedstawiona w programie hierarchia potrzeb i wynikająca z tego hierarchia działań. Mocną stroną projektu jest stawka na aktywny udział społeczeństwa w realizacji programu, na inicjatywę i zaangażowanie jednostek i zorganizowanych sił społecznych. Może to być jednak także słaba strona tego programu. W tym kontekście Chciałbym z satysfakcją odnotować dużą wagę, jaką słusznie przywiązuje się do drobnej wytwórczości tak państwowej, jak i spółdzielczej oraz rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#WitoldLipski">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego widzi walor programu w tym, że eksponuje on rolnictwo jako ten dział gospodarki narodowej, w oparciu o który można najszybciej zahamować pogłębianie się kryzysu i rozpocząć proces stabilizacji. Celowo nie używam tu pojęcia priorytet dla rolnictwa, gdyż deklaracje na ten temat, głoszone od paru lat zdewaluowały się w odczuciu rolników, gdyż niestety nie znajdowały potwierdzenia w praktyce. Chcemy wierzyć, że tym razem będzie naprawdę inaczej.</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#WitoldLipski">W tekście dokumentu znajdujemy wiele stwierdzeń, dających podstawy do nadziei. Symbolicznym tego wyrazem jest sformułowanie priorytetów na najbliższą przyszłość w dziedzinie zaspokojenia potrzeb społecznych. Od jakiegoś już czasu na pierwszym miejscu ze zrozumiałych względów wymienia się żywność. I tym razem jest tak samo. Jednakże punkt ten brzmi: żywność, a w związku z tym także pasze i środki produkcji dla rolnictwa. I to jest nareszcie właściwe sformułowanie. Tylko bowiem w takim kompleksowym ujęciu można stworzyć warunki dla zwiększenia produkcji żywności.</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#WitoldLipski">„Wszystko dla rolnictwa” — hasło rzucone przez Premiera generała Wojciecha Jaruzelskiego musi być traktowane tak, jak w czasie wojny hasło” Wszystko dla frontu”. Tylko wtedy rolnictwo może spełnić swe zadania. W gruncie rzeczy chodzi tu o wypełnienie konkretną treścią postanowień wspólnych wytycznych Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium Naczelnego Komitetu ZSL. Przypomnę ustalenia: technika dla rolnictwa, rozwiązanie w ciągu 3 lat problemu części zamiennych, dostawa prostych maszyn, ogumienia i akumulatorów, tak aby istniejąca technika mogła być wykorzystana, chemia dla rolnictwa (nawozy, środki ochrony roślin, dodatki chemiczne do pasz, leki weterynaryjne) — rozwiązanie w ciągu 5 lat; nakłady na te środki są najbardziej efektywne i antyimportowe; przyrost o 10–15% netto rocznie obszaru użytków zmeliorowanych, a więc poprawa w dziedzinie, gdzie występują największe zaniedbania.</u>
          <u xml:id="u-8.8" who="#WitoldLipski">Równie ważną sprawą jest zapewnienie warunków terminowej realizacji inwestycji w przemyśle rolno-spożywczym, a przede wszystkim inwestycji usprawniających skup i zagospodarowanie surowców rolnych.</u>
          <u xml:id="u-8.9" who="#WitoldLipski">W związku z decydującą rolą tej problematyki dla powodzenia programu wychodzenia z kryzysu, Klub Poselski ZSL wnosi, aby jesienią Sejm rozpatrzył kompleksowy program rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej do 1985 roku, nie czekając na kompletny plan 5-letni. Jesteśmy przekonani, że ranga tego kompleksu gospodarczego uzasadnia wniosek, aby w trybie przyspieszonym przygotować fragment planu 5-letniego i poddać go powszechnej dyskusji w komisjach i na sesji plenarnej Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-8.10" who="#WitoldLipski">Wysoka Izbo! W programie słusznie uwzględnia się specyfikę polskiego rolnictwa. Bierze się pod uwagę fakt, że w gospodarce chłopskiej, stanowiącej główny sektor, istnieją warunki do najszybszego wzrostu produkcji — najtańszym kosztem. Popieramy w pełni kurs na pełne wykorzystanie potencjalnych możliwości wszystkich sektorów. Jednak mając ograniczone środki musimy je w pierwszej kolejności kierować tam, gdzie przyniosą one najlepsze efekty.</u>
          <u xml:id="u-8.11" who="#WitoldLipski">Dotychczasowe decyzje Rządu dotyczące obrotu ziemią, ugruntowywania poczucia pewności rolnika na swym gospodarstwie, wyraźna podwyżka cen skupu artykułów rolniczych, świadczą o tym, że postulaty zawarte we wspólnych wytycznych PZPR i ZSL oraz innych dokumentach, jak porozumienia rzeszowskie i ustrzyckie, są realizowane. Jest jednak wiele jeszcze dziedzin, w których postęp w usuwaniu przeszkód w rozwoju i tworzenie lepszych warunków zwiększenia produkcji nie może zadowalać. Kluczowe znaczenie w tym zakresie ma problem dochodów rolników, problem wyrównywania warunków życia i pracy w mieście i na wsi. Jesteśmy w pełni świadomi, że stawianie takich kwestii obecnie w świetle przedstawionego w programie stanu gospodarki, nie może być popularne, poza wsią. Jeśli jednak chcemy rzeczywiście na serio potraktować zadanie poprawy wyżywienia narodu, musimy stanąć na gruncie obiektywnie działających praw ekonomicznych, jak słusznie to podkreślano na dzisiejszym posiedzeniu oraz uwzględnić naturalne, uzasadnione dążenia rolników do równego pod każdym względem statusu gospodarczego i społecznego z innymi kategoriami pracowników, tym bardziej, że pod względem uciążliwości i czasu pracy — chłopi są nadal daleko w tyle za innymi.</u>
          <u xml:id="u-8.12" who="#WitoldLipski">Wynikają z tego dwa postulaty. Pierwszy — dla zapewnienia należytego poziomu dochodów rolniczych musi być przestrzegana zasada podnoszenia cen skupu zgodnie z tempem wzrostu kosztów produkcji i kosztów utrzymania.</u>
          <u xml:id="u-8.13" who="#WitoldLipski">Zdajemy sobie sprawę, że kiedy zwiększenie produkcji rolniczej ma tak ogromne znaczenie, że trzeba uruchamiać różnorodne bodźce ekonomiczne, rodzić się może niebezpieczeństwo dochodowego rozwarstwiania wsi. Byłoby to sprzeczne z ogólnym postulatem — słusznie podkreślanym w całym programie — spłaszczania dochodów. Stąd nasza propozycja, aby przy zachowaniu jednolitości cen skupu produktów rolnych przeciwdziałać nadmiernym dochodom w pewnych grupach rolników przez wypłacanie części należności w formie obligacji narodowej pożyczki i odpowiednio progresywne opodatkowanie. Kwestia ta wiązać się będzie z rekompensatą dochodów rolników przy przeprowadzeniu podwyżki cen detalicznych i cen zaopatrzeniowych. Najbardziej sprawiedliwa społecznie rekompensata nie będzie możliwa do zrealizowania przy posługiwaniu się tylko samym instrumentem cen skupu.</u>
          <u xml:id="u-8.14" who="#WitoldLipski">Po drugie — proponujemy, aby program uwzględniał postulowane przez Stronnictwo zrównanie rolników indywidualnych z robotnikami pod względem zabezpieczenia socjalnego. Klub Poselski ZSL wystąpi z odpowiednimi propozycjami w sprawie zasadniczej nowelizacji ustawy o rentach i emeryturach dla rolników. Wyrównanie poziomu zabezpieczenia socjalnego jest nie tylko aktem sprawiedliwości. Jest to równocześnie problem ekonomiczny, atrakcyjności rolnictwa dla młodzieży, a więc jego produkcyjności.</u>
          <u xml:id="u-8.15" who="#WitoldLipski">Wysoka Izbo! Program rządowy, jakkolwiek konkretny, musi przyjmować założenia, które są, niestety, niewiadomymi. To jest jego słaba strona. Ale nie może być inaczej. Trudno przewidzieć, jaka będzie sytuacja w krajach zachodnich, które są naszymi partnerami. Jakie będą ich decyzje w sprawie odroczenia płatności. Nie wiemy także, jaka będzie reakcja społeczeństwa na zawarte w programie propozycje, zwłaszcza te, które zakładają przejściowe ograniczenie dochodów, zmniejszenie konsumpcji, czego nie da się, niestety, uniknąć. W świadomości powagi sytuacji, w świadomości narastających zagrożeń dla kraju, dla narodu, udzielamy poparcia dla tych propozycji koniecznych, które zmierzają do zahamowania procesów inflacyjnych, przywrócenia stabilizacji na rynku, także przy pomocy radykalnej zmiany struktury cen.</u>
          <u xml:id="u-8.16" who="#WitoldLipski">Udzielamy poparcia dla rozpisania pożyczki narodowej, popieramy jednorazową, względnie dwuetapową, ale możliwie szybką zmianę cen detalicznych. Wiemy, że ta część programu nie może wywoływać entuzjazmu, aplauzu, jest to jednak konieczność, która chroni nas przed katastrofą i stwarza podstawę do wychodzenia z kryzysu. Szczególnie pilną sprawą jest szybka zmiana cen Chleba i produktów zbożowych oraz mleka i przetworów mlecznych. Rosnąca rozpiętość między cenami skupu i cenami detalicznymi jest absolutnie nie do utrzymania. Chcielibyśmy w tej części programu mocniej akcentować wszystkie możliwości wychodzenia z kryzysu przez akcje oszczędności materiałów i energii, lepszą organizację pracy, a nie głównie przez zaciskanie pasa. Będzie to przejściowo niezbędne. Jednakże powinniśmy rozwinąć wszystkie te propozycje w programie rządowym, które stwarzają duże możliwości wykorzystania inicjatywy zespołów ludzkich i całych zakładów w celu złagodzenia, przez efektywniejsze gospodarowanie, nieuniknionych przykrych konsekwencji — nie bójmy się tego powiedzieć — końskiej kuracji, jakiej musimy poddać całą naszą gospodarkę. Zdajemy sobie sprawę, że wobec konieczności przesunięcia siły roboczej w ramach rekonstrukcji gospodarki narodowej operacja ta musi objąć również chłoporobotników. Jest to trudne zadanie. Sądzimy, że nie powinno się realizować tego zadania w trybie administracyjnym. Tworzenie zachęt ekonomicznych i odpowiednich warunków dla wewnętrznej reemigracji to najsprawiedliwsza i chyba najefektywniejsza droga niezbędnego przemieszczania siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-8.17" who="#WitoldLipski">Wysoka Izbo! Wiele jest trudnych warunków pomyślnego zrealizowania programu rządowego. Przesądzającym, najważniejszym warunkiem, jest ugruntowywanie się spokoju społecznego. Nawet w warunkach pełnego spokoju społecznego będzie bardzo trudno osiągnąć w przewidywanych terminach wyznaczone cele. Bez spokoju wszelkie planowanie stabilizacji, nie tylko gospodarczej, nie ma w ogóle sensu. Każdy Polak musi mieć tego świadomość.</u>
          <u xml:id="u-8.18" who="#WitoldLipski">Jednym z ważnych zadań Sejmu, także dzisiejszego posiedzenia, jest przyczynienie się do upowszechnienia tej elementarnej prawdy. Z punktu widzenia dochodzenia do stabilizacji społecznej ujawniają się pozytywne zjawiska, pozytywne fakty, następuje konsolidacja Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przewodniej siły politycznej, ponoszącej główną odpowiedzialność za losy kraju. Rośnie aktywność Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego. Nie ma strajków, otwartych konfliktów społecznych. Odnosi się wrażenie, że tęsknota do stabilizacji staje się coraz powszechniejsza, przynosząc pozytywne rezultaty, jednak głównie tylko w postaci zaniechań, a nie jest jednak jeszcze siłą kreatywną, motoryczną. Niestety, w dalszym ciągu utrzymuje się w wielu środowiskach psychoza rezygnacji, zbyt łatwego przystosowywania się do stanu, który nie powinien być tolerowany. Zbyt wiele uwagi i czasu poświęca się na wytłumaczenie w przekonywający sposób, że czegoś nie można zrobić, rozwiązać, zamiast zużyć ten czas i wysiłek na rozpoczęcie robienia porządków we własnym domu, u siebie. Musimy zacząć rozrywać diabelski krąg pogłębiającej się degradacji naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-8.19" who="#WitoldLipski">Jest zrozumiałe, że Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego najwięcej uwagi poświęca sprawom rolnictwa. Popiera program, który kwestiom tym przypisuje dużą, odpowiedzialną wagę. Na fali odnowy Stronnictwo doszło jednak do przekonania, że nie może reprezentować wsi, odgrywać liczącej się roli w państwie, jeśli zamknie się we własnych opłotkach. Dały temu wyraz uchwały VIII Kongresu. Chcemy dać temu wyraz ponownie konkretnie na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu. Uważamy, że przy wszystkich argumentach, przemawiających za utrzymaniem na liście spraw najważniejszych — żywności, jeszcze wyżej na tej liście trzeba umieścić węgiel. Przedłożenie rządowe ujmuje ten problem w zasadzie prawidłowo. Popieramy propozycję szukania rozwiązań programu przez oszczędność tego cennego surowca. Sądzimy jednak, że zwiększenie wydobycia węgla traktować musimy jako warunek sine qua non jakiegokolwiek programu przezwyciężania kryzysu i stabilizowania gospodarki kraju. Węgiel jest ważny dla całej gospodarki i niezbędny dla wsi, nie tylko dla celów bytowych, lecz jako nie zastąpiony, bezpośredni, a jeszcze bardziej pośredni czynnik produkcji rolnej. Musi on dotrzeć do wsi już w lipcu i sierpniu, gdyż później, ze względów na znane trudności w transporcie, nie będzie mógł być dostarczony w ogóle. W pierwszej kolejności dotyczy to zaopatrzenia rodzin wiejskich w węgiel na cele bytowe. Zdajemy sobie sprawę, że możliwości zwiększenia produkcji węgla uzależnione są także od poprawy wyżywienia górników. Rolnicy wiedzą, że nie można wymagać wydobycia węgla od głodnego górnika.</u>
          <u xml:id="u-8.20" who="#WitoldLipski">Aby dać przykład zrozumienia wśród rolników sytuacji, w jakiej znaleźli się górnicy, Chciałbym przykładowo poinformować Wysoką Izbę, że na dzisiejszym posiedzeniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego posłowie sugerowali, aby przejściowo zmniejszyć nawet przydziały mięsa dla rolników, w celu polepszenia zaopatrzenia górników pracujących na dole. Oczywiście, Klub nie może zgłosić formalnego wniosku w tej sprawie, gdyż takie rozwiązanie, aby mogło być realne, musiałoby uzyskać akceptację przez związki zawodowe rolników. Chciałbym rzucić hasło: niech walka o węgiel i chleb stanie się głównym frontem w przezwyciężaniu kryzysu już w tym roku. Jest to sprawa nie tylko ekonomiczna. W uchwale IV Plenum, na które się już powoływałem, podkreśla się, że we wspólnych wysiłkach robotników i chłopów na rzecz szybkiego wzrostu żywności przejawia się najgłębszy sens współczesnych treści sojuszu robotniczo-chłopskiego. Niech dostatek węgla i chleba stanie się jeszcze jednym potwierdzeniem żywotności i siły sojuszu robotniczo-chłopskiego, podstawy naszego ustroju.</u>
          <u xml:id="u-8.21" who="#WitoldLipski">W konkluzji jednej z wersji programu podkreślamy: wyprowadzenia kraju z kryzysu nie wykona za nas nikt. Tę prawdę musimy traktować jako motto całego programu, któremu Stronnictwo udziela poparcia. Chciałbym na zakończenie powiedzieć, że tegoroczne święto ludowe obchodzono w całym kraju pod hasłem: „Chłopi polscy zrobią wszystko dla podźwignięcia ojczyzny”. Tym zobowiązaniem w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego pragnąłbym zakończyć swoje wystąpienie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-8.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Henryk Stawski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#HenrykStawski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W rozpatrywanym dzisiaj doniosłym i ważnym temacie przezwyciężenia kryzysu i stabilizacji gospodarczej kraju pragnę przedstawić uwagi wyborców uzyskane w trakcie spotkań poselskich, uwagi Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, środowisk społecznych, w których działa Stronnictwo Demokratyczne, i spostrzeżenia, które odnotowałem w trakcie spotkań w środowiskach rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#HenrykStawski">Z zagadnień, które dziś są przedmiotem naszej poselskiej debaty, naszej poselskiej troski, wymienić należy, zdaniem Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, cztery następujące grupy zagadnień.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#HenrykStawski">Po pierwsze — zespół elementów dotyczących współpracy gospodarczej z zagranicą, szczególnie z krajami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#HenrykStawski">Po drugie — problemy wyżywienia narodu oraz formy i metody ich rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#HenrykStawski">Po trzecie — problemy ożywienia gospodarczego poprzez intensyfikację produkcji artykułów powszechnego użytku, w tym szczególnie zwrócenie uwagi na rolę i znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#HenrykStawski">Po czwarte — problemy przemieszczenia dużej liczby rąk do pracy, dużej liczby pracowników z założeniem ich pełnego zatrudnienia, pełnego wykorzystania na właściwych odcinkach gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#HenrykStawski">Jednym z zasadniczych elementów warunkujących powodzenie zamierzeń zawartych w programie wyprowadzenia kraju z kryzysu i stabilizacji gospodarki narodowej jest niewątpliwie współpraca Polski z zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#HenrykStawski">W programie stabilizacji słusznie podkreśla się i stawia na plan pierwszy rozwój współpracy z krajami RWPG. Trudności, jakie obecnie przeżywamy, pozwoliły jeszcze lepiej docenić i zrozumieć pozytywną rolę i znaczenie współpracy gospodarczej ze wszystkimi krajami socjalistycznymi, a w szczególności ze Związkiem Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#HenrykStawski">Stosunkowo niedawno, bo w 1979 roku 57% wartości całego importu ze Związku Radzieckiego stanowiły surowce niezbędne w polskiej gospodarce narodowej. Dzisiaj ten udział surowców importowanych przekroczył 61%, licząc od całej wartości importu ze Związku Radzieckiego, a w tym ropy naftowej ponad 88%.</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#HenrykStawski">Natomiast w polskim eksporcie do Związku Radzieckiego udział surowców wynosi 11%, resztę stanowią eksportowane przez nas wyroby gotowe. Stąd wniosek, aby program stabilizacji oprzeć na znacznie szerszej niż dotąd wymianie towarowo-surowcowej z krajami socjalistycznymi, a także, aby wykorzystać nowe formy i możliwości współdziałania z krajami RWPG. Myślę tu w szczególności o sfinalizowaniu rozpoczętych, a wstrzymanych inwestycji produkcyjnych i innych.</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#HenrykStawski">Stronnictwo Demokratyczne wyraz swojego poparcia dla tego kierunku współpracy międzynarodowej dało w deklaracji, podjętej na XII Kongresie w połowie marca br., jak również w programie i uchwale XII Kongresu.</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#HenrykStawski">Wracając do problemów gospodarczych, do codziennych trudności i kłopotów, jakie kraj przeżywa, pragnę nawiązać do najczęściej wyrażanych poglądów przez społeczeństwo. Mianowicie braki towarowe na rynku, a zwłaszcza żywności, są czynnikiem pogarszającym nastroje ludności. Ale najbardziej dokuczliwym zjawiskiem, skutecznie wyprowadzającym obywateli z równowagi, jest celowo przez niektórych ludzi stwarzana panika powodująca nerwowy i całkowity wykup wielu artykułów, mimo że nie ma ku temu żadnych racjonalnych i logicznych przesłanek. Na przykład w prasie były notatki, a w dziennikach telewizyjnych i radiowych wypowiedzi podkreślające trudności w podaży i w zapewnieniu odpowiedniej wielkości dostaw na rynek poszczególnych artykułów. Wymienić tu można m.in. zapałki, żyletki, mydło toaletowe, ocet, musztardę itd., które po wspomnianych przeze mnie artykułach prasowych, albo programach radiowych i telewizyjnych, momentalnie zniknęły z półek sklepowych. Sądzę, że w takich przypadkach rzetelność informacji środków masowego przekazu nie wystarczy. Trzeba jeszcze mieć poczucie odpowiedzialności i trochę zdrowego rozsądku.</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#HenrykStawski">Sądzę także, że trzeba w sytuacji, jaka się wytworzyła, podjąć bardziej skuteczną walkę ze spekulacją. Trzeba podjąć walkę z tymi, którzy żerują na trudnościach nękających kraj i chcą żyć kosztem ludzi uczciwych. Spekulacja i czarny rynek są, jak wiadomo, zjawiskami towarzyszącymi reglamentacji. Dlatego wypowiadamy się, aby po przeprowadzeniu powszechnej społecznej konsultacji zmienić ogólny system i model cen wraz z zastosowaniem dodatków rekompensacyjnych do uposażeń, rent i emerytur najpóźniej do końca listopada. Taki termin pozwoli wyeliminować szereg komplikacji, które byłyby nieuniknione, gdybyśmy czekali do końca roku, kiedy to zwykle tradycyjnie na wszystkie towary i wyroby popyt niewspółmiernie wzrasta.</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#HenrykStawski">W szerokiej i powszechnej dyskusji podkreśla się, że właściwe organizacyjne stworzenie modelu i systemu zbiórki skupu i odzysku surowców wtórnych i odpadowych mogłoby w sposób istotny złagodzić obecne braki zaopatrzeniowe wielu zakładów pracy. Być może złośliwe, ale chyba daleko nie odbiegające od prawdy jest twierdzenie, że sposób i organizacja skupu surowców wtórnych i odpadowych są na poziomie bardzo prymitywnym. Ludzie zorientowani w tym zagadnieniu twierdzą, że skup makulatury, szmat, szkła, puszek, butelek, złomu żelaza, opakowań, metali kolorowych i innych można przy konsekwentnie realizowanym systemie — powtarzam, systemie — i przy odpowiedniej organizacji pracy, bez inwestycji, kilkakrotnie zwiększyć. Musi to być jednak sprawa powszechna, obowiązkowa, nazwałbym — obywatelska.</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#HenrykStawski">Podałem tutaj tylko jeden przykład istniejących możliwości i istniejących rezerw, których wykorzystanie teraz w najtrudniejszym okresie może mieć ważne, pozytywne skutki w gospodarce narodowej. W obecnej sytuacji surowcowej należy wyciągnąć wnioski i po prostu przyjąć zasadę, że surowce i materiały otrzymują najlepsi producenci, tzn. tacy, których wyroby jakościowo są najlepsze.</u>
          <u xml:id="u-10.15" who="#HenrykStawski">Ponieważ zasada jest logiczna i zrozumiała, przeto jej nie rozwijam. Tym niemniej z uwagi na sytuację żywnościową kraju pragnę podać dwa drobne przykłady. Mianowicie, obok założeń stabilizacji gospodarczej zawartej w programie rządowym, muszą być rozwiązywane drobniejsze kwestie, które są ważne dla stabilizacji w skali województwa, miasta czy gminy. Sprawy te zsumowane w skali kraju mają ważne znaczenie dla gospodarki narodowej i społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-10.16" who="#HenrykStawski">Chcę posłużyć się tutaj następującym przykładem. Mamy prawie 6 tys. rzemieślniczych zakładów piekarniczych i cukierniczych. Pieczywo z tych piekarni jest błyskawicznie wykupywane. Można je spożywać ze smakiem także po dwóch i trzech dniach. W tym samym czasie pieczywo produkowane w piekarniach najczęściej WSS, na drugi dzień po zakupie nie nadaje się do konsumpcji. Nie wnikam w przyczyny, ale stawiam wniosek, aby ten, kto produkuje dobre pieczywo dostał w miarę możliwości pełne zaopatrzenie w mąkę i w dodatki. Stawiam taki wniosek dlatego, bo moc przerobowa piekarni rzemieślniczych jest wykorzystana w granicach 30% do 50%. Ale to nie znaczy wcale, żeby zły piekarz indywidualny dostał pełne zaopatrzenie.</u>
          <u xml:id="u-10.17" who="#HenrykStawski">Drugi przykład — to 711 zakładów masarskich, którym Minister Przemysłu Spożywczego i Skupu zapewnił minimalne przydziały surowca. Jednakże w tym samym czasie dyrektor Zjednoczenia Przemysłu Mięsnego swoim zarządzeniem wstrzymał całkowicie dostawy masy mięsnej do tych warsztatów. Skutek jest taki, że obecnie ludność ma możliwość zaopatrywania się w mięso i wyroby mięsne — oczywiście mówię tu cały czas o systemie zaopatrzenia kartkowym — tylko w sklepach uspołecznionych, czyli praktycznie sieć rozprowadzania masy mięsnej i dobrych rzemieślniczych wyrobów mięsnych zmniejszyła się o 711 placówek.</u>
          <u xml:id="u-10.18" who="#HenrykStawski">Wysoki Sejmie! Na odbytym przedwczoraj trzecim plenarnym posiedzeniu Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego omówiono koncepcję rozwoju drobnej wytwórczości w powiązaniu z funkcjonującymi aktualnie układami administracyjnymi i gospodarczymi. Zaakceptowano w całej rozciągłości ideę stworzenia zupełnie nowych zasad działania dla drobnej wytwórczości w kraju, bez uprzedniego wyczekiwania na wielką reformę. Mówię o tym dlatego, bo skoro w rządowym programie wyprowadzenia kraju z kryzysu i stabilizowania gospodarki narodowej zakłada się na bardzo poważną skalę przesunięcia i zmiany zatrudnienia osób z administracji państwowej i gospodarczej z niektórych przedsiębiorstw i zakładów wytwórczych, to kwestia drobnej wytwórczości właściwie potraktowana stwarza szanse i możliwości zatrudnienia dla wielu tysięcy osób i dlatego powinna być bezzwłocznie urzeczywistniana.</u>
          <u xml:id="u-10.19" who="#HenrykStawski">Nawiązując do obrad plenarnych Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego wyrażam pogląd, że rządowy program stabilizacji gospodarczej musi być wsparty zdecydowanym i konstruktywnym działaniem terenowych organów władzy ludowej, jakimi są rady narodowe. Posłużę się w tym miejscu przykładem z własnego terenu działania, z Zielonej Góry. Otóż tam Wojewódzka Rada Narodowa po bardzo wnikliwej debacie wskazała na szereg problemów, które już zaczęto rozwiązywać. Jednym z takich problemów są przedszkola. Dzięki uzyskaniu budynków zastępczych, poprzez drobne remonty, bez inwestycji, dzięki pomocy zakładów pracy, dzięki zatrudnieniu dodatkowych wychowawców i personelu, jeszcze w bieżącym roku będzie dwa tysiące dzieci objętych dodatkowo opieką przedszkolną.</u>
          <u xml:id="u-10.20" who="#HenrykStawski">Jest również szereg małych zakładów pracy w naszym województwie, które będą prawdopodobnie w tym roku uruchomione, a najdalej w przyszłym i powinny dać dodatkową produkcję na rynek i zatrudnienie dla wielu osób. Działanie rad narodowych mogłoby być skuteczniejsze, gdyby rady miały szersze kompetencje. Dla przykładu — opłaty wnoszone przez rodziców za dzieci umieszczone w przedszkolach ustalone mogą być tylko przez Ministra Oświaty i Wychowania, a przecież rady narodowe powinny mieć prawo ustalania zróżnicowanych opłat w zależności od zarobków rodziców. Sprawa ta jest ważna, wziąwszy pod uwagę bardzo skromne budżety rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-10.21" who="#HenrykStawski">Obywatele Posłowie! Społeczeństwo z dużą uwagą obserwuje każdorazowo debaty plenarne Sejmu. Na spotkaniach poselskich wyborcy często nawiązują do niektórych wystąpień, podkreślając ich celność, trafność sformułowań. Ale także nie szczędzą słów krytyki. Ostatnio spotkałem się z wypowiedziami, w których wyborcy postulują, aby Sejm domagał się szybkiej i konkretnej realizacji reformy gospodarczej. Ludzie nie chcą już słuchać pięknych słów obietnic i bliżej w czasie nie określonych zamierzeń. Trzeba zatem rozpatrywać dzisiaj propozycje wyprowadzenia kraju z kryzysu i stabilizację gospodarki narodowej jak najszybciej sfinalizować. Trzeba określić także to, co będziemy robili jutro.</u>
          <u xml:id="u-10.22" who="#HenrykStawski">Nasi wyborcy oczekują, że Sejm w trakcie swoich posiedzeń skoncentruje się na kontroli, na rozliczeniu tego, co zostało ustalone, co zostało zaplanowane. Nasi wyborcy oczekują nie roztrząsania tego, co już było, a oczekują rzetelnej, solidnej krytyki, krytyki opartej na faktach. Faktach, które na forum Sejmu przez posłów będą sumowane. Krytyka musi dotyczyć występujących w kraju niedociągnięć, a także nieudolności, nieróbstwa i wypadków marnotrawstwa.</u>
          <u xml:id="u-10.23" who="#HenrykStawski">Ponadto dzisiaj każdy musi rozumieć, każdy musi posiadać świadomość faktu, że program stabilizacji gospodarczej przedłożony Sejmowi oraz wszystkie konstruktywne działania rad narodowych mogą się urzeczywistnić, mogą przynieść korzyści krajowi, o ile będą realizowane w warunkach sprawiedliwości; sprawiedliwości równej dla wszystkich oraz w warunkach porządku społecznego, przez który należy rozumieć uczciwą, rzetelną pracę, przez który należy rozumieć dyscyplinę i solidność zawodową. Stabilizacja w wymiarach i skali dzisiaj przedstawionych może się urzeczywistnić tylko wtedy, jeżeli będzie w jej realizacji uczestniczył każdy obywatel, jeżeli każdy obywatel będzie jednakowo sprawiedliwość i porządek rozumiał.</u>
          <u xml:id="u-10.24" who="#HenrykStawski">Tymczasem stan państwa na dzień dzisiejszy jest krytyczny i pod wieloma względami dla obywateli upokarzający, choćby dlatego, że dziesiątki bankierów świata kapitalistycznego nieomal decyduje o swobodzie naszego działania w wielu żywotnych kwestiach narodu. Taki stan rzeczy nie jest wyłącznie zrządzeniem ślepego trafu. Jest to skutek działania ludzi, których bez większego trudu można zidentyfikować. Powiedziałbym, którzy zostali już zidentyfikowani, a których trzeba sprawiedliwie osądzić, czyniąc to nie z chęci zemsty, lecz w imię sprawiedliwości, prawdy i porządku.</u>
          <u xml:id="u-10.25" who="#HenrykStawski">Historia Polski Ludowej dowiodła, że w imię właśnie sprawiedliwości, sprawiedliwości socjalistycznej potrzebny jest nam system instytucjonalno-prawnych gwarancji porządku prawnego, gwarancji, że nikt już nie ośmieli się naruszać zasad moralności i uczciwości w socjalistycznym państwie. Z tych względów Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, z ramienia którego mam zaszczyt przemawiać, zgodnie z programem XII Kongresu wysuwa propozycję utworzenia trybunału konstytucyjnego, trybunału stanu i reaktywowania urzędu prezydenta państwa, potwierdzając z tej trybuny skierowany przed paroma dniami wniosek przez przewodniczącego Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego posła Jana Fajęckiego do Klubów Poselskich Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, do kół poselskich i do posłów bezpartyjnych.</u>
          <u xml:id="u-10.26" who="#HenrykStawski">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, kierując się głęboką troską o przyszłość kraju, rozpoznaniem potrzeb społecznych, wnioski o powołanie zespołu poselskiego, który zająłby się ustaleniem form prawno-organizacyjnych, opracowaniem i wprowadzeniem w życie przez Sejm wyżej wymienionych instytucji jako niezwykle istotnych gwarancji demokratycznego i praworządnego funkcjonowania naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-10.27" who="#HenrykStawski">Trybunał stanu w głębokim przekonaniu członków Stronnictwa Demokratycznego potrzebny i niezbędny jest po to, aby Sejm mógł dać wyraz swojej dezaprobaty wobec ludzi, którzy rażąco zawiedli jego zaufanie, a także po to, aby cały naród wiedział, widział, że sprawiedliwość w państwie socjalistycznym jest rozumiana jednoznacznie.</u>
          <u xml:id="u-10.28" who="#HenrykStawski">Wysoki Sejmie! Rządowy program wyprowadzenia kraju z kryzysu i stabilizacji zawiera w obecnej jego wersji starannie skonstruowane przedsięwzięcia organizacyjne i gospodarcze. Są one skalkulowane na miarę naszych obecnych możliwości materialnych. Są określone terminy i są wyznaczone resorty i jednostki odpowiedzialne za skuteczną realizację. Zasadniczym błędem byłoby jednak twierdzenie, że odpowiedzialny jest tylko Rząd. Hierarchicznie są bowiem odpowiedzialni wszyscy, którzy pracują w sferze produkcji i usług, w sferze administracji gospodarczej i państwowej. Elementy warunkujące pomyślną realizację programu stabilizacji tkwią zatem także w świadomości ludzkiej. Wyobrażam to sobie w ten sposób, że teraz kiedy ojczyzna jest w potrzebie, ważna jest postawa każdego obywatela, każdego człowieka pracy. Kto nie wykonuje swoich obowiązków zawodowych w sposób rzetelny, uczciwy, kto nie chce pomóc, aby pokonać gnębiący nas kryzys, ten nie zasługuje na szacunek i taki człowiek powinien spotkać się z powszechną dezaprobatą.</u>
          <u xml:id="u-10.29" who="#HenrykStawski">Kończąc pragnę dodać, że szukając właściwych rozwiązań można by dyskutować nad rządowym programem wyprowadzenia kraju z kryzysu i stabilizowania gospodarki narodowej jeszcze co najmniej rok, a to przekracza ludzką cierpliwość, cierpliwość większości obywateli.</u>
          <u xml:id="u-10.30" who="#HenrykStawski">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego przyjmuje z należytą uwagą przedłożoną dzisiaj koncepcję przezwyciężenia kryzysu oraz stabilizowania gospodarki narodowej w przeświadczeniu, że jeżeli zaistnieją możliwości, to zostaną zastosowane jeszcze dalej idące, bardziej skuteczne i bardziej konkretne rozwiązania. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-10.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-10.32" who="#HenrykStawski">Obecnie zarządzam przerwę w obradach do godziny 14 min. 30.</u>
          <u xml:id="u-10.33" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 05 do godz. 14 min. 30.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#HalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jan Konieczny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#JanKonieczny">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Poseł przedmówca, kończąc przed przerwą swoje przemówienie, powiedział m.in., że społeczeństwo oczekuje takiego programu działania Rządu, który by coś precyzował, ale jeżeli tematy gospodarcze mają co najmniej miesięczne opóźnienia, to cóż nam daje, jeśli dzisiaj podejmujemy tematy, które powinny być co najmniej kilka miesięcy wcześniej omówione.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#JanKonieczny">Z przykrością odnotowuję fakt, że o tak istotnej sprawie jak węgiel mówimy dopiero w lipcu, kiedy to zagadnienie powinno było być załatwione w styczniu, a najpóźniej w lutym. Pamiętać przy tym należy, że wówczas wychodziliśmy z zimy, idąc w kierunku lata. Dziś mamy to za sobą, ale również i sytuacja jest inna. Niesiemy z sobą bagaż bezpowrotnie straconych kilku milionów ton węgla, które mogły być wydobyte na zasadzie pełnej dobrowolności — w wolne soboty. No i oczywiście, że niedługo wejdziemy w okres jesienno-zimowy, kiedy węgiel będzie niezbędny w każdym gospodarstwie domowym, a zwłaszcza w elektrowniach i ciepłowniach, a górnicy czekają na jasno sprecyzowany program dotyczący zwiększenia wydobycia. Ale jak dotychczas nikt takiego programu górnikom nie przedstawił. Czekamy więc — może górnicy przedstawią program. Ale wtedy może być już za późno, bo dla rozgrzania się w zimie tańczyć może będzie trzeba zbójnickiego, bo zabraknie w domach węgla.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#JanKonieczny">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Nawiązując do przedłożonych na obecnym posiedzeniu Sejmu projektów rządowych odzwierciedlających w znacznym stopniu stan naszej gospodarki i próby wyjścia z pogłębiającego się kryzysu, Chciałbym podkreślić, że społeczeństwo oczekiwało tego o wiele wcześniej. Wygłaszam ten pogląd na podstawie opinii, z jakimi spotykam się w trakcie spotkań poselskich i to głównie w środowiskach górniczych, na licznych zebraniach i konferencjach związkowych.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#JanKonieczny">Minione półrocze nie przyniosło żadnej poprawy ani rozwiązań, z którymi można by wiązać jakieś nadzieje. Ze szczególną mocą odczuwają to środowiska górnicze. Na przykładzie węgla kamiennego stwierdzam, że już z początkiem roku negowano możliwość uprzednio założonej wielkości wydobycia. Dałem przecież temu wyraz w swoim wystąpieniu na naradzie aktywu górniczego w kopalni Wieczorek, zorganizowanej z udziałem poprzedniego szefa Rządu. W międzyczasie sytuacja uległa dalszemu pogorszeniu, w wyniku zmniejszenia ilości dni pracy wydobywczych do 254 w roku i spadku wydobycia w wolne soboty. Resort górnictwa od początku roku prezentował nadmierny optymizm, nie podejmując przy tym żadnych konkretnych działań sprzyjających lepszemu wykorzystaniu możliwości wydobywczych kopalń.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#JanKonieczny">Nie zdały egzaminu i nie zyskały poparcia arbitralnie wysunięte propozycje, w myśl których za pracę w wolne soboty pracownicy kopalń mieli otrzymywać zróżnicowane ryczałty. Spotkało to się z protestem Związku Zawodowego Górników, który nie widział potrzeby dzielenia górników na kilka kategorii. Następnie wysunięto koncepcję funduszu mobilizacyjnego, którego wielkość uzależniona została od wydobycia osiągniętego w wolne soboty. Pomijając już fakt, że nie każda praca w kopalni decyduje wprost o wydobyciu w danym dniu, dało się zauważyć przetrzymywanie węgla wydobywanego w piątek, aby zaliczyć go jako wydobyty w wolną sobotę. W tym przypadku rozpoczęto kampanię, która wbrew opinii tych ludzi, którzy gotowi byli podjąć się pracy w wolne soboty wywarła presje na resort, aby zrezygnować ze stosowania wszelkich bodźców. Ja uważam, że i w tym przypadku należało podjąć jednoznaczną decyzję. Przecież należało zwrócić się do górników, zapytać o to wszystkich górników, a nie tylko w jednej czy dwóch kopalniach. Wynikiem tego jest dalszy spadek wydobycia w wolne soboty. Wiele kontrowersji wywołały również dodatkowe przydziały kiełbasy i tłuszczów realizowane w kopalniach, wtedy gdy żony i matki górników daremnie oczekiwały przed sklepami na realizację kartek żywnościowych, przyznanych na ogólnie obowiązujących zasadach.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#JanKonieczny">Wszystkie te pomysły nie były konsultowane ze związkami zawodowymi ani załogami górniczymi. Sprawiało to wrażenie szukania sposobu wyjścia z jasnego pomieszczenia z kurczowo zamkniętymi oczami.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#JanKonieczny">Resort górnictwa nie wykazał również dostatecznej energii w szybkim przygotowaniu racjonalnego i przekonywającego programu podniesienia wydobycia w dni czarne. Programu, który uwzględniłby racjonalne gospodarowanie złożem, pełne wykorzystanie maszyn i urządzeń górniczych przez ograniczenie do minimum czasu przestojów, spowodowanych awariami i ich usuwaniem, zmniejszenie uciążliwości i pracochłonności prac poza porządkowych, wyposażenie górnika w niezbędne narzędzia, odzież roboczą i sprzęt ochrony osobistej. Niezbędna jest również poprawa warunków organizacyjno-technicznych i zaopatrzeniowych. Dopiero pod koniec czerwca na wyjazdowym posiedzeniu Prezydium Rządu odbytym w Katowicach resort górnictwa dosyć ogólnie określił zarys programu zmierzającego do podniesienia dobowego wydobycia z obecnych 615–620 tys. ton do 650 tys. ton na dobę pod koniec roku.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#JanKonieczny">O wynikach tego posiedzenia dowiedziałem się zresztą ze znacznym poślizgiem, co dziwi mnie jako posła regionu górniczego, a równocześnie przewodniczącego Związku Zawodowego Górników. Sytuacja, w której znajduje się nasza gospodarka, oczekiwania społeczeństwa i Rządu oraz wiązanie tego z wynikami górnictwa wywiera na górnika moralną presję, jak gdyby tylko i wyłącznie od nich zależały nasze możliwości eksportowe, poprawa sytuacji energetycznej kraju, zaopatrzenie przemysłu, gospodarki komunalnej i ludności, a w tym mieszkańców wsi.</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#JanKonieczny">Od kilku lat mówi się o potrzebie racjonalnego gospodarowania węglem i energią. Niewiele do tej pory w tym zakresie zrobiono. Jedno jest pewnym, że zużywa się w naszym kraju węgla i produkowanych na jego bazie energii dużo i nie zawsze racjonalnie. Przyzwyczajono się do tego, że jest on tani, osiągalny i wygodny w użyciu. Stąd chyba bierze się brak szacunku dla węgla i niechęć do korzystania z innych źródeł energii, których nauka i praktyka zna sporo, ale jak z tego wynika nie w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-12.9" who="#JanKonieczny">Mając na względzie aktualną sytuację i potrzebę szybkiego wyjścia z kryzysu, uważam za niezbędne:</u>
          <u xml:id="u-12.10" who="#JanKonieczny">Po pierwsze — opracowanie i przyjęcie konkretnego programu zwiększenia wydobycia w dni czarne do poziomu 650 tys. ton na dobę, w oparciu o dotychczasową bazę wydobywczą. Poziom ten powinien być osiągnięty jak najszybciej, przy zagwarantowaniu kopalniom niezbędnych środków produkcyjnych oraz z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.</u>
          <u xml:id="u-12.11" who="#JanKonieczny">Po drugie — określenie do 1985 roku corocznego wzrostu wydobycia wyłącznie w oparciu o dodatkowo stworzoną bazę wydobywczą, a więc przez oddawanie do eksploatacji nowych kopalń lub modernizację starych.</u>
          <u xml:id="u-12.12" who="#JanKonieczny">Po trzecie — przyjęcie konkretnego programu zastępowania nadmiernie energochłonnych urządzeń i technologii nowoczesnymi rozwiązaniami, gwarantującymi znaczne oszczędności węgla i energii.</u>
          <u xml:id="u-12.13" who="#JanKonieczny">Po czwarte — dokonanie oceny możliwości korzystania w większym stopniu z innych, chociażby pozornie drobnych źródeł energii, mogących zastąpić węgiel kamienny. Należy przy tym wyrazić żal, że nie uczyniono wszystkiego, aby jak najszybciej wykorzystać możliwości związane z Zespołem Paliwowo-Energetycznym w Bełchatowie.</u>
          <u xml:id="u-12.14" who="#JanKonieczny">Po piąte — wystąpić do górników z propozycją dobrowolnej pracy w soboty, oferując w zamian odpowiednią rekompensatę w postaci dodatkowej zapłaty lub wolnych płatnych dni w innym terminie.</u>
          <u xml:id="u-12.15" who="#JanKonieczny">Wpłynęło do mnie i do związku wiele propozycji, nad którymi warto się zastanowić i poddać pod dyskusję załóg. Znowu dyskutuje się tylko z wybranymi załogami w niektórych kopalniach. A przykładów mnożyć by tu można bardzo dużo.</u>
          <u xml:id="u-12.16" who="#JanKonieczny">Pytam — kto ma prawo dzisiaj decydować o tym, czy górnik ma dostać to, co już mu się kiedyś należało. Podam przykład: wówczas kiedy całe społeczeństwo w Polsce miało wolną sobotę — górnik w tę sobotę pracował na zasadzie, jak w niedzielę i święto. Czyli otrzymywał 100% wynagrodzenie i dodatkowo wolny dzień pracy jako „S” płatny — jak za urlop, czy dodatek, który się w tej chwili górnikowi za wolną sobotę płaci, nie jest to jednak jakiś nadzwyczajny dodatek. Nic innego górnikowi się nie daje, tylko to, co już kiedyś miał. Dodatkowa praca górników to nie tylko kwestia zapłaty, ale również zapewnienie górnikom niezbędnych warunków rekompensujących ich wysiłek fizyczny i psychiczny. Opierając się na ekspertyzie doc. dr. Franciszka Kawki z Zakładu Nauk o Żywieniu Człowieka stwierdzić można, że norma żywieniowa, określona kartkami dla górnika, odbiega od potrzeb określonych warunkami pracy. Konieczne zatem jest zapewnienie górnikom odpowiednich norm kartkowych do realizacji na ogólnie obowiązujących zasadach. Nie można rozdziałem artykułów żywnościowych obciążać kopalń.</u>
          <u xml:id="u-12.17" who="#JanKonieczny">Mówiąc o górnikach węgla kamiennego, pamiętam, że górnicy pracują również w kopalniach miedzi, cynku, ołowiu, soli, węgla brunatnego i w glinkach. Każda praca pod ziemią musi być jednakowo traktowana. Nie można tylko widzieć „czarnego” górnika w kopalni węgla, dlatego że akurat w tej chwili jest potrzebny węgiel; inni górnicy tak samo pod ziemią pracują i takie same rekompensaty im się należy. Otrzymałem od społeczeństwa wiele deklaracji ofiarowania swoich kartek żywnościowych. Przy okazji Chciałbym wyrazić wdzięczność tym wszystkim, którzy zadeklarowali odstąpienie części swoich kartek na rzecz górników. Nie jest to jednak górnikom potrzebne, bowiem ustalone racje dla nikogo nie są za duże, a problem wyżywienia górników musi rozwiązać Rząd stosownie do wysiłku, jakiego wymaga praca pod ziemią.</u>
          <u xml:id="u-12.18" who="#JanKonieczny">Wyrażam również żal, że resort górnictwa jak dotąd nie podjął propozycji związku, aby na potrzeby kopalń powołać odrębne przedsiębiorstwo zaopatrzeniowe, wzorujące się na dawnych OZR. Przemawia za tym fakt, że część zakładów górniczych posiada własną bazę rolniczą i hodowlaną, a równocześnie potrzeby stołówek i kiosków kopalnianych nie są odpowiednio zaspokajane.</u>
          <u xml:id="u-12.19" who="#JanKonieczny">Często powtarza się sprawa braku w górnictwie rąk do pracy. Nadzieje związane z ograniczeniem inwestycji i ewentualnym przesunięciem części ludzi do górnictwa okazały się płonne. Nie jest to praca bezpieczna, zdrowa i przyjemna, a płaca i przywileje nie dość atrakcyjne, aby te uciążliwości zrekompensować. Wyobraźmy sobie więc tych ludzi, którzy od dziesiątków lat związali się z górnictwem i żyją w środowiskach na ogół najbardziej skażonych, gdzie nawet samo przebywanie jest szkodliwe. Są to ludzie szczególnie spracowani i schorowani. Przytoczę kilka cyfr. W latach 1976–1980 na renty inwalidzkie z górnictwa odeszło 38 721 osób, z czego 2 668 na tzw. renty z tytułu chorób zawodowych. Tyle mniej więcej ludzi nie otrzymało w normalnym trybie emerytur górniczych.</u>
          <u xml:id="u-12.20" who="#JanKonieczny">Podnosząc sprawę wieku i stażu pracy, uprawniających górnika do otrzymania emerytury, wnioskuję o szybkie podjęcie decyzji, na mocy której mogliby skorzystać z emerytury przede wszystkim, a choćby w tym roku, ci wszyscy górnicy, którzy legitymują się 32-letnim stażem pracy pod ziemią. Są to ludzie co najmniej 50-letni, szczególnie spracowani i zasłużeni, mający za sobą lata niezwykle wysokich wymagań, permanentnie wydłużanego czasu pracy, przepracowanych niedziel i dużej eksploatacji sił. Pozostało tych ludzi w górnictwie niewielu, a znaczna ich część w niedługim czasie kwalifikować się będzie na renty inwalidzkie.</u>
          <u xml:id="u-12.21" who="#JanKonieczny">Konkretnego rozwiązania wymaga również przyznanie praw emerytalnych górnikom legitymującym się 25-letnim stażem pracy i wiekiem 50 lat. Świadomy jestem skutków nagłego odejścia z kopalń górników o najwyższych kwalifikacjach i doświadczeniu. Dlatego też opowiadam się za koncepcją stopniowego obejmowania prawem do emerytury wymienionych górników w ten sposób, aby od początku 1982 roku obowiązywał wiek 53 lat, od 1983 roku — 52 lata, od 1984 roku — 51 lat, i w roku 1985 zakończyć akcję przechodzenia na emerytury górnicze w wieku 50 lat. Uzasadniam to tym, że jeśli już dzisiaj nie mamy naboru ludzi do pracy w górnictwie, to za 3 lata lub 5 lat, kiedy górnicy wcześniej będą przechodzić na emerytury, czy będziemy w stanie zagwarantować, że na ich miejsce przyjdą nowi ludzie do pracy w górnictwie. Uważam, że trzeba także dokładniej przeanalizować sprawę górników na tzw. rentach inwalidzkich, zaliczanych w fikcyjnych statystykach do pracujących górników, którzy po określonym czasie choroby wracają do swej pracy w górnictwie. Wydaje mi się, że dobrze by było tym ludziom dać wcześniej emerytury.</u>
          <u xml:id="u-12.22" who="#JanKonieczny">Równocześnie należałoby rozważyć możliwość dalszego zatrudnienia górników, którzy nabyli uprawnienia emerytalne, a nadal są przydatni w kopalni, umożliwiając im otrzymywanie wynagrodzenia niezależnie od emerytury lub ustalając procentowy wzrost emerytury za każdy dodatkowy rok przepracowany pod ziemią. Do przedłożenia tych spraw zobowiązują mnie górnicy — wyborcy, górnicy — członkowie związków zawodowych, górnicy — delegaci na IX Nadzwyczajny Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a wreszcie górnicy — posłowie, zasiadający ze mną tutaj w tej sali. Zwracając się do obywateli posłów, liczę na poparcie i zobowiązanie Rządu do szybkiego przedłożenia konkretnych propozycji rozwiązujących trudne, ale słuszne problemy zaopatrzeniowe i emerytalne górników. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-12.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#ZenonKomender">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Obecną fazę kryzysu politycznego i społeczno-gospodarczego, jaki przeżywamy od wielu miesięcy, charakteryzuje ścisły związek między rozwojem stosunków politycznych, walką o kształt ustrojowy państwa, o charakter demokracji w Polsce a rozwiązywaniem narastających latami dysproporcji i trudności społeczno-gospodarczych. Pogłębiający się kryzys gospodarczy dotyka wszystkie grupy społeczne i budzi uzasadniony niepokój o zagrożenie materialnych podstaw bytu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#ZenonKomender">Rząd przedstawił dziś zarys programu działań, które powinny doprowadzić do odwrócenia tej groźby. Uznając za słuszne główne kierunki tych zamierzeń, pragnę w imieniu Koła Poselskiego „Pax” wyraźnie podkreślić, że elementarnym warunkiem wyjścia z kryzysu społeczno-gospodarczego jest umocnienie władzy państwowej przez socjalistyczną odnowę. Chodzi tu przede wszystkim o te działania, społeczno-polityczne, które ugruntują socjalistyczny charakter naszego państwa, a więc o umacnianie przewodniej politycznej roli partii klasy robotniczej oraz naszych sojuszy międzynarodowych, a przede wszystkim podstawowego dla naszego bezpieczeństwa sojuszu ze Związkiem Radzieckim. Zasady te zapisano w zapoczątkowujących odnowę umowach społecznych i nie mogą być one tracone z pola widzenia. Polskie doświadczenia wykazują, że odejście od tych pryncypiów, osłabianie państwa, narastanie procesów anarchizujących życie wewnętrzne, tak samo jak nieudolność rządzenia, lekceważenie praw i potrzeb społeczeństwa zagrażają podstawowym interesom narodowym. Niebezpieczeństwo tkwi nie tylko w możliwości świadomego i często prowokacyjnego zerwania spokoju społecznego, ale również w mogących się kształtować w tym wielkim ożywieniu społecznym niewłaściwych, aspołecznych postawach części społeczeństwa. Mimo godnej podziwu, pełnej spokoju postacie większości naszego społeczeństwa są dziś jednak zauważalne oznaki spadku dyscypliny społecznej, występuje, powodowane dokuczliwymi trudnościami codziennymi ogólne zmniejszenie odporności psychicznej, niewiara w możliwości przezwyciężenia tego splotu trudności i napięć.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#ZenonKomender">Przełamanie tego stanu wymaga z jednej strony odpowiedzialności, sprawnego, porzucającego stare schematy kierowania, a z drugiej wzrostu dyscypliny pracy, potrzeby poświęcenia, społecznej zgody na obniżenie poziomu życia, na nieuniknione dziś niedogodności występujące na co dzień.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#ZenonKomender">Musimy zrozumieć konieczność brania na siebie, na barki całego społeczeństwa skutków ekonomicznych obecnej sytuacji gospodarczej. Innego wyjścia nie ma. Społeczna akceptacja tej konieczności jest możliwa jedynie pod warunkiem, że każdy dobrze pracujący obywatel otrzyma dowody, że jego zwiększony wysiłek w pracy i przyjęte ograniczenia konsumpcyjne nie zostaną zmarnowane przez niewłaściwe planowanie i niedbalstwo czy złą wolę innych, przez indolencję zarządzania. Musi to zapewnić silna i sprawna władza państwowa i administracja gospodarcza, ciesząca się społecznym autorytetem.</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#ZenonKomender">Budowa tego autorytetu i możliwości skutecznego działania władzy państwowej stanowią największą potrzebę chwili. Autorytet ten może być przywrócony przede wszystkim przez konsekwentne działania samej władzy, przez rzeczywiste rozwiązywanie przez nią istniejących problemów, przez skuteczne wyprowadzanie państwa z kryzysu. Autorytet moralny i wynikająca z niego siła władzy reprezentującej racje narodowe, są wprawdzie nie jedynym — drugim jest postawa społeczeństwa — ale koniecznym warunkiem wyjścia z kryzysu i konsekwentnego prowadzenia procesu socjalistycznej odnowy.</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#ZenonKomender">Dlatego też tak ważne jest dla całego społeczeństwa, aby zbliżający się IX Nadzwyczajny Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej rzeczywiście zamknął okres rekonstrukcji kadrowej i strukturalnej oraz formułowania zarysu programu partii i rozliczenia winnych, gdyż bez tego nie jest ona w stanie sprawować swego politycznego przewodnictwa.</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#ZenonKomender">To przewodnictwo w sferze gospodarczej powinno, zgodnie z założeniami reformy gospodarczej, polegać przede wszystkim na rozpoznawaniu najważniejszych interesów społecznych, koncepcyjnym ich opracowywaniu w formie wariantowych, długofalowych programów i przekonywaniu społeczeństwa o ich strategicznej słuszności. Przez stwarzanie rzeczywistych możliwości wyboru wariantu optymalnego powstawać będą warunki szczerego dialogu kierownictwa politycznego ze społeczeństwem i szerokiej akceptacji nawet najtrudniejszych decyzji również ze sfery polityki społeczno-gospodarczej, a takie decyzje są dziś konieczne.</u>
          <u xml:id="u-14.7" who="#ZenonKomender">Wysoka Izbo! Rząd przedstawił nam analizę przebiegu procesów gospodarczych, które dyktują konieczność korekty planu i budżetu na rok 1981. Fakty są nieubłagalne. Trudno dziś wracać do dyskusji z końca ub. roku, kiedy na posiedzeniach sejmowych komisji posłowie przestrzegali przed zbyt optymistycznymi przewidywaniami w sferze produkcji i usług. Rzeczywistość stała się bardziej ponura niż to zapowiadały nawet najbardziej pesymistyczne prognozy. W tej sytuacji wyda je się konieczne upoważnienie Rządu do wprowadzania niezbędnych zmian w planie w zależności od kształtowania się coraz to nowych warunków i sytuacji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-14.8" who="#ZenonKomender">W posunięciach tych Rząd, jak to wielokrotnie już zapowiadano, kierować się powinien nadrzędnym celem ochrony warunków życia społeczeństwa, a zwłaszcza rodzin żyjących w najtrudniejszych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-14.9" who="#ZenonKomender">Sprawą pierwszoplanową jest zaopatrzenie ludności w żywność. Zastąpienie handlu artykułami spożywczymi dystrybucją niewiele dało. Rodzi się dalej konieczność rozszerzania reglamentacji. Grozi to jednak — i o tym trzeba pamiętać — w wielu wypadkach właśnie zerwaniem koniecznych więzi między potrzebami społecznymi a ekonomicznymi metodami sterowania produkcją.</u>
          <u xml:id="u-14.10" who="#ZenonKomender">Dla poprawy zaopatrzenia w żywność trzeba przede wszystkim realizować, zgodnie z porozumieniem rzeszowskim, słuszne postulaty samorządu rolników indywidualnych, a także załóg rolniczych gospodarstw uspołecznionych oraz przedsiębiorstw obsługi rolnictwa. Tą drogą stworzy się mechanizmy społecznego i ekonomicznego stymulowania produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-14.11" who="#ZenonKomender">Rację mają ci, którzy twierdzą — to twierdzenie padało i w tej sali — że rolnictwo, a w ślad za nim cała gospodarka żywnościowa, są tymi dziedzinami produkcji materialnej, które mogłyby wyjść z kryzysu najszybciej. Rolnictwo nie wymaga w zasadzie dużych zmian w systemie zarządzania. W odniesieniu do gospodarki chłopskiej indywidualnej, w której uprawia się prawie 75% użytków rolnych, znane są i wypracowane od lat metody oddziaływania i to metody o dużej skuteczności. Gospodarka indywidualna, obok niektórych sektorów drobnej wytwórczości, była tym sektorem naszej gospodarki, w którym oddziaływanie państwa odbywało się za pomocą instrumentów ekonomicznych, a reakcje indywidualnych rolników były i są bardzo prawidłowe. Wystarczy więc, aby oddziaływanie to było racjonalne, aby instrumenty były stosowane właściwie, a spodziewane efekty na pewno będą pozytywne.</u>
          <u xml:id="u-14.12" who="#ZenonKomender">W państwowych gospodarstwach rolnych wprowadzone zostały od 1 lipca zmiany systemu ekonomiczno-finansowego oraz zmiany w systemie zarządzania. Rokują one, w naszym rozumieniu, duże nadzieje na pozytywne efekty.</u>
          <u xml:id="u-14.13" who="#ZenonKomender">Sprawą kluczową jest jednak odpowiednie zaopatrzenie rolnictwa w środki produkcji. Musi się zmienić dotychczasowy stosunek przemysłu i całego systemu usług technicznych do potrzeb rolnictwa i całej sfery gospodarki żywnościowej. Obok zwiększenia i poprawy jakości przemysłowych środków produkcji trzeba w większym jeszcze stopniu koncentrować środki finansowe i rzeczowe na rozbudowie bazy dla przetwórstwa i przechowalnictwa artykułów rolnych, zwłaszcza przemysłu mleczarskiego, olejarskiego, owocowo-warzywnego, ziemniaczanego i cukrowniczego.</u>
          <u xml:id="u-14.14" who="#ZenonKomender">Do rozbudowy tych branż przemysłu spożywczego w oparciu o małe i średnie zakłady trzeba przystąpić natychmiast. Nie powinno bowiem dojść do takiej sytuacji, że rolnictwo wytworzy surowce spożywcze i nie będzie ich można wykorzystać i w pełni zagospodarować dla poprawy wyżywienia społeczeństwa. Jest to wielkie zadanie dla nowo powoływanego Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-14.15" who="#ZenonKomender">Istnieją uzasadnione obawy, że wartość produkcji w przemyśle pracującym na potrzeby rolnictwa w ogólnej wartości nie będzie w najbliższym czasie rosła w stopniu koniecznym dla zaspokojenia najpilniejszych potrzeb. Dostawy cementu, węgla, nawozów mineralnych, ogumienia, akumulatorów, części zamiennych do traktorów i maszyn rolniczych będą w 1981 roku dużo niższe od przewidywanych. W tej sytuacji mogą być zaprzepaszczone oczekiwane efekty prawidłowej polityki cen skupu, gdyż nadal rolnicy nie będą mogli nabyć za posiadane zasoby gotówkowe niezbędnych środków produkcji.</u>
          <u xml:id="u-14.16" who="#ZenonKomender">Składa się na to wiele przyczyn obiektywnych, wynikających z ogólnej niewydolności naszej gospodarki, z niedostatku węgla i energii, materiałów i surowców krajowych, a także z importu. Jest jednak wiele przyczyn natury subiektywnej, wynikających z przestarzałego, tradycyjnego pojmowania potrzeb rolnictwa przez przemysł, z niezrozumienia ogromnej wagi współudziału różnych gałęzi przemysłu w produkcji żywności.</u>
          <u xml:id="u-14.17" who="#ZenonKomender">Zasadnicze znaczenie dla poprawy społecznych warunków rozwoju produkcji rolnej ma uznanie gospodarstwa chłopskiego, rodzinnego gospodarstwa chłopskiego, za trwały element modelu socjalistycznej gospodarki Polski. Postulaty w tym względzie przedstawiane były wielokrotnie. Sądzę, że tego rodzaju sformułowania należy wprowadzić do Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Należy tym samym stworzyć trwałe perspektywy społeczne, prawno-ekonomiczne dla rozwoju gospodarki rodzinnej, a wyzwoli to na pewno inicjatywę ludzką i uruchomi pozamaterialne czynniki wzrostu produkcji rolnej. Należałoby m.in. ustanowić pierwszeństwo gospodarstw indywidualnych w zakupie gruntów z Państwowego Funduszu Ziemi, jak również z likwidacji nierentownych, zespołowych gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-14.18" who="#ZenonKomender">Konieczne jest też przyspieszenie prac ustawodawczych nad zmianą systemu ubezpieczeń społecznych dla rolników i wprowadzeniem nowej ustawy zaostrzającej przepisy w zakresie ochrony gruntów rolnych, zwłaszcza jakościowo lepszych przed przejmowaniem ich na cele nierolnicze.</u>
          <u xml:id="u-14.19" who="#ZenonKomender">Dla lepszego zaopatrzenia rynku w podstawowe artykuły przemysłowe i w usługi oraz dla wzbogacenia kooperacji muszą być pilnie wdrożone do praktyki rozwiązania organizacyjne i ekonomiczno-finansowe w drobnej wytwórczości, które, jak wiemy, zaproponowane zostały przez Komisję do spraw Reformy Gospodarczej i ujęte w niedawno podjętej uchwale Rady Ministrów nr 112, i rozwinięte w przepisach wykonawczych do tej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-14.20" who="#ZenonKomender">Wysoka Izbo! Wychodzenie z pogłębiającego się kryzysu społeczno-gospodarczego w naszej obecnej sytuacji powoduje dalszy nieunikniony spadek dochodów realnych i spożycia. Nie ma innej drogi wyjścia, zważywszy nasze zadłużenia zagraniczne oraz ogromne zamrożenie i zaangażowanie inwestycyjne. Ta prawda musi być przedstawiona społeczeństwu z całą otwartością, z równoczesnym określeniem, jakie grupy społeczne i w jakim stopniu będą musiały ponieść koszty przezwyciężenia kryzysu gospodarczego. W istniejącej sytuacji, gdy strumień dochodów pieniężnych ludności nie znajduje pokrycia w towarach, a nie ma sposobu — jak to wynika z analiz rządowych — odpowiedniego zwiększenia podaży artykułów rynkowych, żadne działania cząstkowe nie mogą doprowadzić do zrównoważenia rynku przy aktualnym systemie cen detalicznych.</u>
          <u xml:id="u-14.21" who="#ZenonKomender">Dla likwidacji luki towarowej, której wielkość według przedłożenia rządowego sięgnie 477 mld złotych, co stanowi ok. 37% ogólnej wartości dostaw towarów na zaopatrzenie rynku w ciągu roku, w tej sytuacji konieczna jest operacja cenowo-dochodowa o bardzo poważnej skali. Operacja ta, zapowiadana przez Premiera Wojciecha Jaruzelskiego na poprzednim posiedzeniu Sejmu i bliżej sprecyzowana w dzisiejszym wystąpieniu, wicepremiera Zbigniewa Madeja, musi polegać na poważnym podniesieniu cen towarów i usług. W przygotowaniu tej operacji trzeba mieć na względzie takie rozłożenie strat i wyrównanie skutków wzrostu kosztów utrzymania, które odpowiadałoby społecznemu poczuciu sprawiedliwości. Wzrost ten musi być zatem rekompensowany w największym stopniu grupom ludności mającym najniższe dochody.</u>
          <u xml:id="u-14.22" who="#ZenonKomender">Celem operacji cenowo-dochodowej nie może być jednak jedynie likwidacja nadwyżki inflacyjnej. Wiadomo, że obecny poziom wielu cen detalicznych jest przeszkodą dla rozwoju produkcji i dla podnoszenia efektywności gospodarki. Najbardziej jaskrawym tego przykładem są niskie ceny na chleb i przetwory zbożowe, powodujące nawet w warunkach trudności zaopatrzeniowych marnotrawstwo tych artykułów. Podobnie w wyrobach przemysłowych o ustalonych stałych cenach detalicznych poziom cen bardzo często dezorientuje przedsiębiorstwa, uniemożliwiając optymalny wybór kierunków produkcji. Nieracjonalności tego rodzaju wymagają niezwłocznego usunięcia, jeśli chcemy zbudować sprawnie działającą gospodarkę.</u>
          <u xml:id="u-14.23" who="#ZenonKomender">Reforma cen detalicznych stanowi dziś niezbędny warunek skuteczności programu wychodzenia z kryzysu i wdrażania reformy gospodarki. Skrótowo można powiedzieć, że nieuniknione są takie zmiany cen detalicznych, które zapewnią ich dostosowanie do społecznych kosztów wytwarzania, co przy zreformowanym systemie gospodarki, opartym na samodzielności przedsiębiorstw, przyczynić się powinno do pobudzenia wzrostu produkcji rynkowej. A obok tego doprowadzą te zmiany cen do właściwego stosunku między cenami różnych artykułów, zwłaszcza między żywnością i towarami przemysłowymi przez stosunkowo najsilniejszy wzrost cen artykułów żywnościowych. Wszystko to powinno służyć zrównoważeniu podaży i popytu w sensie strukturalnym i przygotowaniu podstawy do stworzenia rynku konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-14.24" who="#ZenonKomender">Skala reformy cen detalicznych, potrzebnej do zrealizowania tych wszystkich celów, jest w tej chwili przedmiotem zrozumiałych kontrowersji, związanych nie tylko z problemami technicznymi, ale przede wszystkim z ich treścią merytoryczną. Jest sprawą niezwykle istotną, aby fakt niezbędności takiej podwyżki cen doprowadzić do świadomości społecznej przez wszystkie środowiska opiniotwórcze. Nie można tej sprawy odkładać. Utrzymuje się niestety w społeczeństwie, wbrew opinii największych autorytetów gospodarczych, błędne i groźne w skutkach mniemanie, że z obecnej sytuacji można się będzie wydostać bez większych strat, byle tylko dobrze zorganizować działanie po stronie podaży.</u>
          <u xml:id="u-14.25" who="#ZenonKomender">Oczywiście, bez względu na pilną konieczność niezwłocznych działań po stronie podaży przez zwiększanie produkcji rynkowej, operacja cenowo-dochodowa pozostaje jednak głównym działaniem równoważącym, a jej odkładanie prowadzi tylko do zwiększenia jej skali przy postępującej dezorganizacji rynku.</u>
          <u xml:id="u-14.26" who="#ZenonKomender">Wzrost cen detalicznych oznacza zawsze spadek siły nabywczej pieniądza i zawsze uderza w nagromadzone oszczędności. Spadek ten u nas faktycznie już nastąpił w postaci głębokich braków zaopatrzenia. Wyraźnie rosną koszty utrzymania, co jest już bezpośrednim zagrożeniem budżetów rodzinnych, a to jest zasadniczy problem społeczny. Dlatego też konieczna jest operacja cenowa i wymaga ona szczegółowego określania zasad i form rekompensat. Rekompensata powinna być oparta — jak wszyscy się zgadzamy — na zasadzie degresji w stosunku do poziomu dochodów na członka rodziny. Podkreślam — dochodów na członka rodziny, a nie tylko poziomu płac. Trzeba jednak uczynić jasne, że nie wystarczy obciążenie skutkami wzrostu cen tylko grup o najwyższych dochodach. Zakres rekompensaty powinien być najwyższy dla grupy ludności o najniższych dochodach liczonych na członka rodziny. Grupy te obejmują w szczególności część pracowników mających rodziny wielodzietne oraz rencistów i emerytów. Uzasadniony jest postulat pełnej rekompensaty dla wszystkich rodzin o dochodach na osobę niższych niż przeciętne.</u>
          <u xml:id="u-14.27" who="#ZenonKomender">Realistycznie jednak patrząc, rekompensata taka będzie musiała być ograniczona tylko do rodzin żyjących już obecnie poniżej minimum społecznego i powinna mieć formę zwiększania istniejących i wprowadzania różnego typu nowych zasiłków oraz rozbudowy pomocy społecznej.</u>
          <u xml:id="u-14.28" who="#ZenonKomender">Dla społecznego zrekompensowania nieuniknionego spadku płacy realnej musi się w zasadniczy sposób poprawić funkcjonowanie szerokiej sfery usług socjalnych, a przede wszystkim służby zdrowia oraz opieki nad ludźmi starymi i wymagającymi specjalnej pomocy, warunki wychowywania dzieci, opieka nad rodzinami specjalnej troski, nastąpić lepsze funkcjonowanie komunikacji zbiorowej, poczty, telekomunikacji, usług komunalnych, wreszcie działalność socjalno-bytowa zakładów pracy, szkół, wyższych uczelni. Bez poprawy w tych dziedzinach nie może być mowy o wzroście społecznej wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-14.29" who="#ZenonKomender">Nie wchodząc w szersze rozważania na temat ekonomicznych warunków i metod wychodzenia z kryzysu, pragnę jedynie podkreślić konieczność skutecznego porządkowania spraw inwestycyjnych i całej sfery handlu zagranicznego, a szczególnie zahamowania wzrostu zadłużenia zagranicznego. Mówił o tym w swym wystąpieniu wicepremier Madej. Musimy jednak zdawać sobie przy tym sprawę z tego, że wszelkie negocjacje i przesunięcia płatności wiążą się ze zmianami w systemie oprocentowania i coraz głębszą ingerencją wierzycieli w nasze życie gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-14.30" who="#ZenonKomender">Katastrofalny stan gospodarki osłabia naszą pozycję równorzędnego partnera we współpracy gospodarczej nie tylko z krajami kapitalistycznymi, ale również w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Niedotrzymywanie umów eksportowych budzi uzasadniony niepokój naszych kontrahentów.</u>
          <u xml:id="u-14.31" who="#ZenonKomender">Wysoka Izbo! Koło Poselskie „Pax”, udzielając poparcia podejmowanym przez Rząd działaniom mającym na celu zahamowanie pogarszającego się stanu gospodarki, wyraża przekonanie, że będą one wdrażane z całą konsekwencją i bez zbyt częstego dotychczas. Działania te jednak będą tylko wtedy skuteczne, jeżeli poprze je swą codzienną pracą całe społeczeństwo. Chodzi o to, ażeby je mobilizować do tego działania. Chcę tu na marginesie przedstawić jedną z refleksji, która rodzi się w wyniku naszego kontaktu z wyborcami ze środowisk katolickich. Otóż mamy sygnały, że sprawozdanie telewizyjne z uroczystości poznańskiej z okazji odsłonięcia pomnika Pamięci Poległych w czerwcu 1956 roku, jak to w odbiorze społecznym przyjęto, zawierały jedynie migawki, zabrakło przekazu pełniejszych treści tych uroczystości, przede wszystkim zabrakło niezwykle wartościowego wystąpienia księdza kardynała Franciszka Macharskiego. A trzeba pamiętać, że motywacje do pracy na rzecz rozwoju naszej ojczyzny, motywacje dla społeczności katolickiej, czerpiemy przede wszystkim ze wskazań Episkopatu, a szczególnie ze wskazań nieodżałowanej pamięci Prymasa Polski księdza kardynała Wyszyńskiego, przypomnianych w następujących słowach komunikatu ze 179 Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski: „Gdy dziś odbudowuje się fundamenty naszego życia narodowego, potrzeba odwagi i rozwagi, dynamizmu i cierpliwości w staraniach o dobro wspólne tak, by wysiłek nasz nie pozostał zniweczony. Ojczyzna nasza bowiem znalazła się wobec wielorakich zagrożeń”. I dalej: „Potrzeba nam dziś — w obliczu uwarunkowań, które od nas nie zależą — cierpliwości, wytrwałości, długofalowego działania na rzecz dobra wspólnego. W odradzającym się życiu społecznym konieczne jest przechodzenie nad małostkowymi sprawami spornymi, umocnienie jedności przy rozwiązywaniu problemów decydujących o naszym bycie narodowym i państwowym”. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-14.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Józef Serafin.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#JózefSerafin">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Nie ma chyba obywatela Polski Ludowej, który nie byłby za stabilizacją życia, za odnową, za wyjściem z gnębiącego nas kryzysu. I tu panuje jednomyślność. Są natomiast podzielone zdania co do form i metod, w jakich to się ma dokonać. Wielu chciałoby, żeby ten proces dokonał się bez wyrzeczeń z ich strony, bez konieczności zaciśnięcia na jakiś czas pasa i bez kłopotów produkcyjnych, związanych z brakiem środków produkcji, części zamiennych, transportu i tym podobnych utrudnień. Jest to jednak rzecz niemożliwa. Warunkiem zmiany na lepsze jest nie sama chęć, ale rzeczywisty wkład wszystkich w ten proces. Jestem rolnikiem spółdzielcą. Chciałbym więc skoncentrować swoją wypowiedź na tematach wsi i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#JózefSerafin">Uważam, że rolnictwo jest takim działem gospodarki narodowej, gdzie najłatwiej będzie można przezwyciężyć skutki kryzysu i tym samym wpłynąć na możliwość przezwyciężenia kryzysu i w innych dziedzinach życia. Jak dotychczas to wieś, a więc rolnictwo wykazują bardzo duże zdyscyplinowanie i poczucie obowiązku. Chociaż rolnicy poparli w pełni robotniczy protest i dążenia do zmian społecznych, to jednak nie przerywali swej produkcji, a jeżeli efekty produkcyjne są niższe od możliwości i potrzeb, to powodów jest bardzo dużo i to w większości niezależnych od rolników. Rolnicy chcą produkować, ale muszą mieć ku temu warunki. A jak te warunki wyglądały i aktualnie wyglądają? Rolnictwo podzielone jest na sektory, przy czym dominujący jest sektor indywidualny, obejmujący około 75% areału, państwowy około 20% i spółdzielczy około 5%.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#JózefSerafin">Rozwój sektorów w ostatnim czasie nie przebiegał w sposób naturalny, lecz był przez różnych gorliwców kierowany, ograniczone były możliwości zakupu ziemi przez rolników indywidualnych, uszczęśliwiano na siłę niektóre PGR i rolnicze spółdzielnie produkcyjne, chociaż nie zawsze miały możliwości zagospodarowania ziemi. Słuszne jest więc stanowisko Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NKZSL, że rolnictwo polskie jest jedno i ziemia powinna trafiać do tych, którzy ją najlepiej potrafią zagospodarować i produkcyjnie wykorzystać.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#JózefSerafin">Wspomniałem już, że jestem rolnikiem spółdzielcą. Uzupełnię, że od przeszło 28 lat jestem w tej samej spółdzielni produkcyjnej. Mam więc chyba prawo w tym miejscu powiedzieć parę słów o tym sektorze. Rolnicze spółdzielnie produkcyjne istnieją już w naszym rolnictwie od przeszło 32 lat. Jest to sektor sprawdzony w swej działalności, ale jego rozwój musi być oparty na zdrowych zasadach.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#JózefSerafin">Spółdzielnie produkcyjne powinny powstawać z potrzeby samych rolników, chcących ułatwić sobie prace, opierać się na rolnikach wnoszących do zespołowej gospodarki swą ziemię i zabudowania inwentarskie. Na takich zasadach powstawały spółdzielnie produkcyjne w latach 1956 do 1975. Powstawało ich rocznie tylko około 40, ale łącznie z tymi, które pozostały po październiku 1956 roku, są spółdzielniami prawidłowo się rozwijającymi. W ostatnim 5-leciu nasilono rozwój rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Działacze, w cudzysłowie, spoza spółdzielczości zapominali często, że to ma być rolnicza spółdzielnia i musi zrzeszać jako swój trzon rolników. Dążono, aby w każdej gminie powstała i działała co najmniej jedna spółdzielnia produkcyjna. Skutki są dziś widoczne. Wiele z tych spółdzielni boryka się z trudnościami gospodarczymi, wiele wskazywanych jest jako przykłady złego gospodarowania. Należałoby po dokładnej analizie, słabym, nie z ich winy, spółdzielniom pomóc. A przed tymi spółdzielniami, które z przyczyny własnej niegospodarności mają kłopoty, postawić warunek wskazania wyraźnie celowości ich dalszej egzystencji lub radykalnej poprawy gospodarności.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#JózefSerafin">Sektor indywidualny pod względem usprzętowienia był dotychczas gorzej traktowany niż sektory spółdzielczy i państwowy, chociaż i one mają bardzo poważne niedobory w zakresie sprzętu i ciągników. Trzeba bezspornie przyznać, że w zakresie mechanizacji rolnictwa zrobiono bardzo wiele. Rolnictwo polskie wkroczyło na drogę nowoczesności. Rozbudzone jednak chęci i dążenia rolników do unowocześnienia swoich gospodarstw w niedostatecznym stopniu zostawały zaspokajane w zakresie maszyn, a nawet i posiadany sprzęt nie mógł być w pełni wykorzystany. Brak części zamiennych, ogumienia, akumulatorów w ciągu roku 1980, jak to wynika ze sprawozdania z wykonania narodowego planu społeczno-gospodarczego za rok 1980 wyłączył z eksploatacji 17% ciągników, czyli z 619 tys. sztuk ciągników w rolnictwie nie pracowało 104 tys. ciągników. Również z braku ogumienia co piąta przyczepa stała na tzw. klockach. Na odtworzenie normalnego tylko zużycia ciągników, przyjmując bardzo wydłużony pełny 10-letni okres eksploatacji należało w 1980 roku dostarczyć rolnictwu około 62 tys. sztuk ciągników, a dostarczono tylko 56 700, a więc o 5 300 sztuk za mało. W zakresie części zamiennych, ogumienia i akumulatorów trudności jeszcze się pogłębiły.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#JózefSerafin">Zaopatrzenie w nawozy i środki ochrony roślin jest wysoce niewystarczające. Ma to zasadniczy wpływ na efekty produkcyjne. W ubiegłym tygodniu w telewizyjnych „Rozmowach rolniczych” padło stwierdzenie, że na skutek niedostatecznego zaopatrzenia w środki ochrony roślin spadek produkcji zbóż w bieżącym roku wyniesie około pół miliona ton. Jest to niebagatelna ilość i zrównoważenie jej w bilansie zbożowo-paszowym importem pociągnie za sobą konieczność wielokrotnie większych wydatków niż trzeba byłoby wydać na zakup środków ochrony roślin.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#JózefSerafin">Jakie problemy do przezwyciężenia widzi rolnictwo, aby mogło zapewnić wyżywienie kraju wraz z możliwością uzyskania jeszcze nadwyżek na eksport?</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#JózefSerafin">Po pierwsze — po ostatnich podwyżkach cen skupu produktów rolnych opłacalność jest na ogół dobra. Należałoby jeszcze rozpatrzyć problem brojlerów i jaj, gdyż zdaniem producentów ceny nie zapewniają tam opłacalności. Zapewnienie, że są to ceny bazowe i z chwilą podrożenia kosztów produkcji podniesieniu ulegną równocześnie i ceny skupu, jest czynnikiem mobilizującym.</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#JózefSerafin">Oprócz opłacalności poszczególnych produktów musi być zachowana wyższa opłacalność na produkty zwierzęce, gdyż produkcja zwierzęca jest bardziej uciążliwa, wymagająca pracy w piątek i świątek, a więc bez wolnych sobót i bez wolnych niedziel.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#JózefSerafin">Po drugie — problem dostatecznej ilości środków produkcji, sprzętu rolniczego i zapewnienia potrzebnych usług jest stałą bolączka rolnictwa i bez jej przełamania trudno myśleć o rzeczywistym wzroście produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#JózefSerafin">Hasłowo — to wszyscy rolnictwu pomagają, a braki jak istniały, tak istnieją nadal. Przemysł powinien w końcu naprawdę produkować dla rolnictwa, i to nie to co jest wygodne, ale to — co rolnictwu jest w danej chwili rzeczywiście potrzebne. Wicepremier kierujący kompleksem gospodarki żywnościowej lub Minister Rolnictwa powinien mieć uprawnienia do pełnego koordynowania produkcji na zaspokojenie potrzeb rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-16.12" who="#JózefSerafin">Brakujące środki produkcji jako rzutujące na produkcję żywności powinny być zaimportowane i środki dewizowe na ten cel powinno się znaleźć w pierwszej kolejności. Ekonomiści powinni wyliczyć efekty takich pociągnięć. Obliczyć koszt importu brakujących obecnie do pełnego zaspokojenia potrzeb rolnictwa sprzętu, środków ochrony roślin, nawozów, pasz itp. środków produkcji, ustalić dodatkowo wielkość produkcji, jaka może być osiągnięta przy pełnym zabezpieczeniu środków produkcji dla rolnictwa i wyliczyć, o ile trzeba byłoby mniej importować zbóż i pasz oraz środków żywności, i o ile wzrosłyby dostawy żywności na rynek wewnętrzny i zewnętrzny.</u>
          <u xml:id="u-16.13" who="#JózefSerafin">Można z całą pewnością założyć, że takie działanie będzie wysoce korzystne, chociaż w początkowej fazie pociągnie za sobą dodatkowe nakłady dewizowe, to pozwoli jednak na szybkie przezwyciężenie impasu w rolnictwie. Przecież dotychczasowe łatanie dziur zakupem żywności, zbóż i pasz za granicą, przy braku dewiz, kosztuje nas dwa razy drożej z uwagi na wysokie oprocentowanie i skrócone terminy płatności.</u>
          <u xml:id="u-16.14" who="#JózefSerafin">Po trzecie — sprawa pełnego skupu i zagospodarowania bez strat skupionej masy towarowej.</u>
          <u xml:id="u-16.15" who="#JózefSerafin">Rolnictwo ciągle boi się dwóch klęsk: faktycznego nieurodzaju, jak i wysokiego urodzaju. Jeżeli jest czegoś za dużo, to aparat skupu jest bezradny, nie odbiera od rolnika, a jeżeli się nie urodzi, to aparat skupu chciałby odebrać, ale rolnik nie ma co dostarczyć. Mamy więc na tym odcinku bardzo duże nie wykorzystane rezerwy i możliwości oraz pole do rozwijania inicjatyw. Powinno się przywrócić do łask małe zakłady przetwórcze i produkcyjne: młyny, piekarnie, masarnie, mleczarnie, owocarnie itp. zakłady. Gigantomania zbyt drogo już nas kosztuje. Zbyt dużo jest jeszcze chyba strat w procesach produkcyjnych zarówno właściwego produktu, jak i też produktów ubocznych.</u>
          <u xml:id="u-16.16" who="#JózefSerafin">W gospodarce uspołecznionej i indywidualnej skarmia się zboże konsumpcyjne: pszenicę i żyto. Czy nie byłoby korzystniej wymieniać je za paszę treściwą — zyskałby rolnik, mając pełnowartościową paszę, ale musiałaby ona być rzeczywiście pełnowartościowa. Zyskałoby i państwo, mając do dyspozycji więcej zboża. W kłopotach ze skupem, przetwórstwem i z magazynowaniem dają znać o sobie niedostateczne nakłady w poprzednich okresach na ten dział gospodarki. Obecnie, mimo trudności i kłopotów, trzeba widzieć potrzeby skupu i przetwórstwa jako pierwszoplanowe. Ale trzeba też zwrócić uwagę, że sam aparat skupu produktów rolnych nie grzeszy dostateczną inicjatywą, przedsiębiorczością i operatywnością, a przecież na poprawę w tym kierunku nie potrzeba inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-16.17" who="#JózefSerafin">Wysoki Sejmie! Rolnictwo, oprócz hodowli, to praca pod gołym niebem, uzależniona od warunków atmosferycznych, narażona na kaprysy pogody, wymaga bezwzględnego dotrzymywania terminów poszczególnych prac. Praca rolnika nie zamyka się w 8-godzinnym dniu pracy i 5-dniowym tygodniu pracy, ale trwa tak długo, jak w danym dniu wymaga tego sytuacja. Jest to praca ciężka, a zarazem tak pożyteczna, powinna więc być otoczona pełnym szacunkiem. Państwo powinno dążyć, aby warunki życia na wsi nie odbiegały wiele od warunków w mieście, aby młodzi następcy mieli chęć mieszkać i gospodarzyć na wsi, również i tę chęć należy wzbudzić u lekarzy, nauczycieli, pracowników spółdzielczości wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-16.18" who="#JózefSerafin">Postęp prac melioracyjnych powinien być większy, gdyż wpływ melioracji na produkcję rolniczą jest zasadniczy. Może teraz, przy wolnych mocach w inwestycjach, można by nie wykorzystany tam potencjał skierować do wykonawstwa melioracji. Potrzeby rolnictwa w zakresie melioracji są bardzo duże, a ich przyspieszenie będzie rzutowało na wzrost produkcji żywności. Bodźcem do intensyfikacji produkcji przez rolników, i to głównie młodych, jest możliwość przeznaczenia uzyskanych dochodów z produkcji na inwestycje i unowocześnianie procesów wytwórczych oraz na podnoszenie standardu życia. Tymczasem brak ciągników, maszyn, materiałów budowlanych uniemożliwia realizację tych celów. Zakup samochodów, podobnie jak pralek automatycznych, zamrażarek czy innych urządzeń do użytku domowego jest trudnym do zrealizowania marzeniem. Jeżeli więc rolnik nie będzie miał na co wydać pieniędzy, to co go będzie mobilizowało do zwiększenia produkcji?</u>
          <u xml:id="u-16.19" who="#JózefSerafin">Na spotkaniach poselskich wyborcy podnoszą problem zaliczania użytkowników działek o powierzchni od 0,51 ha do 1 ha do grupy gospodarstw, że to jest niesłuszne, ponieważ taka powierzchnia nie daje możliwości utrzymania się z jej użytkowania. Ponadto przez zaliczenie do grupy gospodarstw otrzymują mniejszą pulę węgla bytowego oraz uboższe kartki żywnościowe, powoduje to dolegliwości rentowe i inne. Proponuję, żeby granicą zaliczenia do grupy gospodarstw była wielkość działki od 1 albo może nawet od 2 ha wzwyż.</u>
          <u xml:id="u-16.20" who="#JózefSerafin">Następnym problemem wynikającym ze spotkań z wyborcami jest sprawa związana z zaplanowanymi w istniejącej wówczas koniunkturze inwestycyjnej lat 1976–1980 inwestycjami przyszłościowymi, przewidzianymi na lata 1980 do 1990. Pod te przyszłe inwestycje opracowano plany zagospodarowania, w oparciu o które wydane zostały decyzje zabraniające na tych terenach wszelkiego budownictwa nie związanego z planowanym tematem — to znaczy inwestycją.</u>
          <u xml:id="u-16.21" who="#JózefSerafin">Obecnie wobec kryzysu gospodarczego inwestycje te są pod znakiem zapytania, ale decyzje ograniczające poczynania rolnicze pozostają nadal w mocy. Dla przykładu podam przewidywaną budowę zbiornika raciborskiego, który swoim zasięgiem obejmie grunty rolników kilku gmin. Budowa jego ciągle wisi w próżni, a z terenów rolniczych, przewidzianych do zalania wodami przyszłego zbiornika położonego w dolinie rzeki Odry, na tak zwanych madach nadodrzańskich, eksploatuje się żwiry. Rolnicy nie mają prawa inwestowania ani modernizowania swoich gospodarstw i ciągle są w niepewności co do swojego przyszłego losu. Postulują więc, aby określić czas budowy i sprecyzować, jakie poczynania podejmie państwo dla odtworzenia ich warsztatów pracy, czyli gospodarstw, lub pozwolić im normalnie budować i gospodarzyć. Tymczasowość nie sprzyja wzrostowi produkcji.</u>
          <u xml:id="u-16.22" who="#JózefSerafin">Ponieważ podobne sprawy są z innymi zaplanowanymi budowlami, należałoby zobowiązać poszczególnych wojewodów, aby dokonali weryfikacji takich planów i uchylili decyzje ograniczające działalność rolniczą.</u>
          <u xml:id="u-16.23" who="#JózefSerafin">Na zakończenie chciałem zwrócić uwagę, że nasze polskie rolnictwo jest ambitne i ofiarne i jeżeli znajdzie właściwe zrozumienie dla rolniczego trudu, to nie zawiedzie pokładanych w nim nadziei i zapewni dostateczną produkcję żywności jako swój wkład w realizację hasła „Ojczyzna w potrzebie”. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-16.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Maria Łapuć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#MariaŁapuć">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! W ostatnich miesiącach z tej trybuny Prezes Rady Ministrów kilkakrotnie przedstawiał kierunki działań Rządu zmierzające do przezwyciężenia narastającego kryzysu gospodarczego, jak również dzisiejsze obrady Sejmu w głównej mierze poświęcone są temu problemowi. Społeczeństwo z ogromną niecierpliwością oczekiwało na konkretny i realny program stabilizacji gospodarki narodowej. Należy mieć jednak świadomość, że szybkie rozwiązanie nabrzmiałych i bardzo dokuczliwych dla społeczeństwa trudności, głównie rynkowych, nie będzie łatwe. Wiele z nich trzeba będzie przezwyciężać przez długi okres czasu z wielkim wysiłkiem.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#MariaŁapuć">Podstawową drogą łagodzenia obecnych trudności i stopniowego wychodzenia kraju z kryzysu gospodarczego, poza konkretnym i realnym programem, którego projekt przedstawił dzisiaj wiceprezes Rady Ministrów, będzie dobre organizowanie pracy oraz pełne i efektywne wykorzystanie środków, którymi już dysponujemy.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#MariaŁapuć">Stąd też pierwszoplanowym zadaniem jest oszczędne gospodarowanie wszelkimi środkami i materiałami, które stają się coraz trudniej dostępne i coraz to droższe, ale stanowią dzisiaj najbardziej realną spośród wszystkich rezerw. Jako pracownik przemysłu lekkiego chciałabym zatrzymać uwagę obywateli posłów na kilku wybranych problemach, związanych z produkcją tej branży. Należy stwierdzić, że przemysł lekki dotychczas był traktowany gorzej niż inne gałęzie przemysłu, mimo iż ma on bardzo duży wpływ na zaopatrzenie rynku wewnętrznego i eksport.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#MariaŁapuć">Wyroby przemysłu lekkiego w sytuacji ostrego deficytu artykułów żywnościowych mają istotne znaczenie dla przywracania równowagi pieniężno-rynkowej. Zadawnione trudności w przemyśle lekkim, w połączeniu z obecnym kryzysem surowcowym, energetycznym, brakiem części zamiennych oraz brakiem pełnej koordynacji między resortami, spowodowały znaczny spadek produkcji zakładów naszego resortu. Powstałe stąd braki odczuwamy na co dzień. Brak jest podstawowych i tak niezbędnych wyrobów, jak obuwie, wyroby pończosznicze, środki ochrony zdrowia i higieny osobistej, artykuły dla niemowląt, odzież robocza i ochronna i szereg innych.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#MariaŁapuć">Nabycie wielu artykułów wzrosło do rangi problemu. Niedostatków tych nie można tłumaczyć jedynie brakiem surowców czy części zamiennych, czy niedoinwestowaniem. Bo czym na przykład tłumaczyć dotkliwy i długotrwały brak na rynku waty czy pieluch. Z informacji resortu oraz z rozmów z przedstawicielami producentów wynika, że produkcję wymienionej tkaniny pieluchowej — tetry można zwiększyć, jednak przy obecnym rozliczeniu wartościowym zakładów jest ona nieopłacalna ze względu na niskie ceny zbytu, chociaż według opinii konsumentów, wcale nie są one takie niskie.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#MariaŁapuć">W tym przypadku racje społeczne wymagają zwiększenia produkcji i dostaw na rynek. Zaś racje ekonomiczne przedsiębiorstw stanowią poważny hamulec. Kierownictwo resortu ma w tym wypadku możliwość sterowania wielkością produkcji przez podjęcie odpowiednich działań w kierunku zapewnienia opłacalności tejże produkcji — jednakże dotychczas nie podjęło na tyle skutecznych działań, żeby nastąpiła poprawa zaopatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#MariaŁapuć">Wspomniane braki w zaopatrzeniu w watę, jak wynikało z ostatniej informacji kierownictwa resortu, spowodowane zostały niedostateczną ilością mechanicznych pakowaczek. I w tym wypadku zabrakło niezbędnych działań organizacyjnych ze strony kierownictwa resortu.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#MariaŁapuć">Podobnych przykładów w odniesieniu do innych wyrobów jest wiele. Dlatego też w obecnej sytuacji resort musi podejmować natychmiastowe i konkretne działania zmierzające do całkowitego lub częściowego likwidowania przede wszystkim tych braków, które powstają nie w wyniku niedoboru materiałów. Należy również zwiększyć pokrycie potrzeb przemysłu lekkiego w zakresie wełny i skóry pochodzenia krajowego.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#MariaŁapuć">Wysoki Sejmie! Jako pracownica zakładów przemysłu lekkiego nie mogę nie wspomnieć o warunkach pracy kobiet zatrudnionych w tym przemyśle. Chcę podkreślić, że w ubiegłych latach nastąpiła pewna poprawa warunków pracy i ochrony pracy kobiet. Ale nie może być ona w żadnym wypadku uznana za zadowalającą. Wiele uciążliwych problemów, takich jak nadmierny hałas, zapylenie, zawilgocenie w halach produkcyjnych, wysoka toksyczność na wielu stanowiskach pracy wymagają pilnego rozwiązania. Problem dotyczy nie tylko starych, ale również modernizowanych czy nawet nowych, niedawno zbudowanych zakładów. Trzeba więc zadbać przede wszystkim o realizację już istniejących planów poprawy warunków pracy, co nie zawsze jest związane z wielkimi kosztami. Jednocześnie trzeba podjąć bardzo staranne i wnikliwe prace nad ustaleniem planów działania na lata przyszłe, uwzględniających cały kompleks spraw, mających wpływ na poprawę warunków pracy, a więc poprawienie opieki zdrowotnej nad załogami, szczególnie zaś w zakresie badań profilaktycznych i oświaty sanitarno-higienicznej wśród załóg, normowanie czasu pracy, dalsze organizowanie oddziałów pracy chronionej, rozwijanie żywienia przyzakładowego itd. Problemy te powinny być przedmiotem szczególnej troski kierownictwa zakładów pracy, organizacji związkowych, jak również samorządu załóg pracowniczych, o których dzisiaj dyskutujemy w związku z pierwszym czytaniem projektu ustawy o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#MariaŁapuć">Kończąc swoje wystąpienie, wyrażam przekonanie i nadzieję, że przedstawione przeze mnie problemy znajdą odbicie w dalszych działaniach Rządu nakierowanych na stabilizację gospodarki narodowej. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Zbigniew Zieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#ZbigniewZieliński">Pani Marszałku! Wysoka Izbo! Pierwsze czytania projektów ustaw i uchwał sejmowych stanowią okazję do przedkładania przez posłów uwag i opinii o ogólniejszych sprawach, które mają być poddane nowym regulacjom. Zanim więc właściwe komisje sejmowe dokonają pełnej analizy projektów zmian planu i budżetu na rok bieżący tak w płaszczyźnie merytorycznej, jak formalnej i wyrażą swój stosunek do rządowego projektu programu wychodzenia z kryzysu gospodarczego, Chciałbym przedstawić kilka refleksji wynikających z obserwacji kształtowania się aktualnej sytuacji w kraju.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#ZbigniewZieliński">Zaledwie 4 miesiące temu Izba nasza przyjęła plan i budżet na rok bieżący. Zostały one uchwalone ze znacznym opóźnieniem, co wymagało posłużenia się w pierwszym kwartale bieżącego roku prowizorium budżetowym, umożliwiającym prowadzenie działalności finansowej państwa z początkiem bieżącego roku. Ta zwłoka uzasadniona była potrzebą pogłębienia przez organy rządowe analizy możliwości gospodarczych kraju tak, żeby przedłożone Sejmowi dokumenty uwzględniały w pełni realne przesłanki dla ustalania możliwych do zrealizowania zadań. Czy przedłożone przez Rząd projekty zmian w planie i budżecie, wskazujące na tak znaczne obniżenie zadań produkcyjnych i wpływów budżetowych, spowodowane zostało zaistnieniem nowych okoliczności, czy dowodzi słabości naszego sposobu planowania społeczno-gospodarczego? W przedłożonych uzasadnieniach operuje się argumentem węglowym. Wydobycie założone w pierwotnym planie, zdaniem resortu górnictwa, nie jest możliwe ze względu na skrócenie wymiaru czasu pracy górników, wynikające ze zmiany decyzji w lutym bieżącego roku — nie jest możliwe do zrealizowania. Taki jednak obrót sprawy powinien był być przewidziany od chwili podpisania przez Rząd umowy z komitetem strajkowym w Jastrzębiu we wrześniu ubiegłego roku. Od tamtej chwili należało przygotowywać rozwiązania zmniejszające skutki ówczesnych decyzji dla gospodarki narodowej. W szczególności rozwiązania te powinny dotyczyć utrzymania sprawności sprzętu technicznego, stosowanego w górnictwie, zwiększenia zatrudnienia w pracach wydobywczych, dalszej mechanizacji prac przy urobku węgla i w transporcie, i wreszcie — realizacji programu oszczędzania zużycia węgla. Uzasadnienie tak niekorzystnych zmian w planie wyłącznie trudnościami wydobycia węgla wskazuje na niebezpieczną jednostronność metod stosowanych przez centralny aparat planistyczny w opracowywaniu decyzji makroekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#ZbigniewZieliński">To co powiedziałem o proponowanych zmianach NPSG odnosi się także do proponowanych korekt budżetu. Ponadto jest bardzo niepokojące i nie wyjaśnione przez Rząd, w jaki sposób sfinansowany zostanie niedobór budżetowy w formalnej kwocie 207 mld zł, a w rzeczywistości około 500 mld zł. Trzeba bowiem dodać kwoty wycofywanych lokat budżetowych na sumę ponad 150 mld zł i przewidywane straty bilansowe przedsiębiorstw państwowych w kwocie zbliżonej. Nasuwa się pytanie, czy w wyniku kreacji tak olbrzymiej kwoty pieniądza nie prowadzimy do krańcowej jego deprecjacji i rozbicia systemu finansowego. Kwestia ta ma zasadnicze znaczenie dla wyjaśnienia przyczyn rozregulowania gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#ZbigniewZieliński">Czy istnieją dostateczne podstawy dla dokonania zmian w planie i budżecie na rok bieżący? Zapewne już w oparciu o wyniki osiągnięte przez gospodarkę w pierwszym półroczu można przewidzieć, że zadania roczne nie zostaną w pełni zrealizowane. Ale czy uzasadnia kierowców, ale niewłaściwie zorganizowanego procesu produkcji. Łatwiej jest różne niedociągnięcia, głównie organizacyjne, złożyć na koszt kryzysu gospodarczego, obecnie najczęściej powtarzanego zwrotu. Dotychczas wiele z niedociągnięć usprawiedliwiano tak zwanymi przyczynami obiektywnymi. Najwyższy czas skończyć z mówieniem na okrągło o trudnościach i o kryzysie, nadszedł czas na proponowanie konkretnych rozwiązań. Zdaję sobie jednak sprawę, że realizacja wszelkich zadań nawet tych, dla których obecnie wystarcza jeszcze materiałów i surowców, nie będzie łatwa. Musimy się bowiem liczyć ze zmniejszoną podażą surowców i materiałów do produkcji krajowej. Stąd też słuszne i konieczne są te wszystkie rozwiązania, które mają zapewnić dostępne środki zaopatrzenia materiałowo-technicznego w pierwszej kolejności dla branż i grup wyrobów deficytowych, stwarzając możliwość realizacji niektórych celów społeczno-gospodarczych, objętych ochroną.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#ZbigniewZieliński">Takie założenie przyjęte jest w przedstawionej przez Komisję Planowania przy Radzie Ministrów informacji o przebiegu procesów gospodarczych i potrzebie korekty narodowego planu społeczno-gospodarczego na 1981 rok w odniesieniu między innymi do środków higieny osobistej, środków medycznych oraz produkcji dziecięcej i produkcji obuwia dla dzieci i młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#ZbigniewZieliński">Chciałabym także nadmienić, że niepełne zaopatrzenie materiałowo-techniczne powoduje w wielu zakładach przemysłu lekkiego nadmiar rąk do pracy. Działanie uchwały 118 Rady Ministrów zmusza kierownictwo zakładów do redukcji nadwyżek zatrudnienia bez możliwości zapewnienia im innej pracy. Kierownictwo zakładów zostało tu osamotnione, do dnia dzisiejszego nie przedstawiono bowiem konkretnego programu rządowego w tej sprawie. Ewentualne zasiłki dla zredukowanych nie rozwiążą problemu. Uderzą one w ludzi rzetelnie pracujących. Z zasiłku będą korzystali kombinatorzy, najczęściej wymigujący się od pracy. Bardziej trafne byłoby przyspieszenie wejścia w życie ustawy o płatnym zasiłku dla matek na wychowanie dziecka i ewentualnie wcześniejszego przechodzenia na emeryturę długoletnich pracowników. Przyczyniłoby się to do naturalnego i bezbolesnego zlikwidowania nadwyżek zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#ZbigniewZieliński">Wysoki Sejmie! W programie wychodzenia z kryzysu gospodarczego mocno zaakcentowano potrzebę oszczędnego gospodarowania surowcami i materiałami. Wprawdzie uprzednio były wydawane decyzje Rządu w tej sprawie, to jednak ich realizacja jest dalece niezadowalająca.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#ZbigniewZieliński">Ministerstwo Przemysłu Lekkiego realizując te decyzje, wydało w ostatnich latach szereg wytycznych dotyczących racjonalnej gospodarki materiałowej. Powołane zostały zespoły pracownicze. Ustalono mechanizmy i środki działania, jednak przeprowadzone kontrole NIK ujawniły, że administracyjno-nakazowe działania nie były skuteczne, a ich efekty wykazywane w sprawozdawczości nie odpowiadały niekiedy w rażącym stopniu stanowi rzeczywistemu.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#ZbigniewZieliński">W świetle przygotowywanej reformy gospodarczej wskazane byłoby zrewidować potrzebę dalszego utrzymywania takiego systemu planowania i sprawozdawczości. Nie przynosi pożądanych efektów oszczędne gospodarowanie surowcami i materiałami w różnych fazach procesu technologicznego, jeśli wyrób finalny zostanie wprowadzony na rynek jako produkcja nietrafiona. W sklepach z wyrobami przemysłu lekkiego nie widać często kryzysu surowcowego. Przeładowane są one w większości wyrobami niechodliwymi, nietrafionymi, które zalegają półki i magazyny sklepowe i mimo obniżenia ceny nie znajdują nabywców. Są to wyroby niefunkcjonalne, nieodpowiedniej jakości, niezgodne z potrzebami i gustami użytkowników. Ale przecież na ich produkcję zużyty został surowiec, zaangażowane moce produkcyjne, co przyczyniło się do powstawania dalszych niedoborów asortymentowych. W programie doskonalenia struktury produkcji przemysłu lekkiego resort przedstawił działanie mające na celu doskonalenie struktury wytwarzania wyrobów. Wyrażam nadzieję, iż ten program będzie skutecznie realizowany.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#ZbigniewZieliński">Niezadowalające jest dotychczasowe wykorzystanie surowców wtórnych i odpadów, w szczególności z wyrobów włókienniczych, pochodzenia chemicznego. Prezydium Rządu w planie 1976–1979 wydało w tej sprawie kilka decyzji, które dotychczas nie zostały wcielone w życie, gdyż nie zostało spełnionych szereg warunków. Między innymi resort przemysłu lekkiego nie otrzymał zakładanych na ten cel nakładów inwestycyjnych oraz zabezpieczenia produkcji i dostaw odpowiednich maszyn i urządzeń. Chcę dodać, że w kraju produkowane są takie maszyny i urządzenia do wtórnych obróbek włókien. Uzyskały one wysoką ocenę naszych eksporterów i w całości ich produkcja jest przeznaczona na eksport.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#ZbigniewZieliński">Założone w programie przemysłu lekkiego wykorzystanie 50 tysięcy ton rocznie surowców wtórnych oznacza wartość produkcji 3,5 miliarda złotych i pozwoliłoby zmniejszyć import o około 120 milionów złotych dewizowych. Wykorzystanie krajowych surowców naturalnych jest również daleko niezadowalające, szczególnie w określonych grupach. Na przykład w 1980 roku zapotrzebowanie przemysłu lekkiego na włókna lniane i konopne pokryte zostało z produkcji krajowej w 87%. W tej grupie surowcowej zaopatrzenie przemysłu z produkcji krajowej powinno wynosić 100%. Len jest naszą narodową rośliną włóknistą, tylko należy stworzyć odpowiednie warunki do uprawy i przerobu tego surowca. Należy przede wszystkim zwiększyć powierzchnię upraw oraz rozbudować i zmodernizować roszarnie, bo one są wąskim gardłem tej branży to konieczność zmiany, w szczególności narodowego planu społeczno-gospodarczego? Taką wątpliwość nasuwa brak jakościowych zmian w kształcie planu, który wskazuje na kontynuację polityki gospodarczej, przyjętej w pierwotnym planie społeczno-gospodarczym zatwierdzonym w lutym br.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#ZbigniewZieliński">Przedłożone nam obecnie zmiany zadań w zasadzie sprowadzają się do proporcjonalnego ich zmniejszenia i nie wskazują na przyjęcie innych założeń w polityce gospodarczej. Czy więc w takiej sytuacji nie lepiej pozostać przy planie pierwotnym i notowaniu stopnia realizacji ustalonych w nim zadań? Zmusi to wszystkie ogniwa gospodarki narodowej do mobilizacji wysiłku, maksymalizowania efektów pracy i analizy przyczyn niepowodzeń w realizacji planu. Inaczej — z góry rozgrzeszamy wszystkie ogniwa gospodarcze przy spadku efektywności działania gospodarczego. Zmiana planu byłaby jednak konieczna, gdyby Rząd miał zamiar przystąpić do realizacji innej strategii gospodarczej, której konieczność jest dzisiaj powszechnie odczuwana. Musi przy tym być bardziej selektywna alokacja środków produkcji.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#ZbigniewZieliński">W sytuacji dalej niejasnej dla określenia możliwości produkcyjnych naszej gospodarki, ażeby uniknąć kolejnych korekt planu w ciągu bieżącego roku, powodujących deprecjację uchwał sejmowych o narodowym planie społeczno-gospodarczym, Rząd słusznie występuje o przyjęcie na okres do końca br. ramowych założeń operatywnego kierowania przez jego organy działalnością gospodarczą. Dokument taki byłby tylko akceptacją przez Sejm czy akceptowaną przez Sejm hipotezą, a nie obligatoryjnym planem zadań gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#ZbigniewZieliński">Istotne są ponadto związki zachodzące między proponowanymi zmianami planu i budżetu a dostarczonym przez Rząd programem stabilizacji. Wstępna jego lektura wskazuje, że druga połowa roku 1981 jest właściwie stracona dla realizacji tego programu. Przedkładane bowiem projekty decyzji w sprawie zmian w NPSG i budżecie nie zapoczątkowują w istocie realizacji jego założeń. I tak celem programu stabilizacji jest restrukturalizacja gospodarki w kierunku m.in. wzrostu środków produkcji dla rolnictwa i pełnego wykorzystania potencjału w dziedzinach mogących służyć wzrostowi eksportu. W roku 1981 działania w tym kierunku nie zostaną realnie rozpoczęte.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#ZbigniewZieliński">Innym przykładem opóźnień w rozpoczęciu startu do programu stabilizacyjnego jest niezrealizowanie zmian cen zaopatrzeniowych, niesłusznie, jak to już dziś można stwierdzić, przesuniętych na rok 1982. W związku z powyższym wskazane byłoby zalecenie pod adresem wspomnianych przeze mnie ramowych założeń operatywnej działalności Rządu w dziedzinie gospodarczej obowiązku możliwie szerokiego uwzględnienia w nim zapoczątkowania realizacji przynajmniej niektórych działań objętych programem stabilizacji jeszcze w roku 1981.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#ZbigniewZieliński">Wysoka Izbo! Powszechne stało się odczucie panującego chaosu w gospodarce. Obserwuje się bezwład ogarniający instytucje na wszystkich szczeblach zarządzania. Wynika on z nieuporządkowania norm prawnych, regulujących działalność gospodarczą, braku regulacyjnego oddziaływania ośrodków zarządzania gospodarką oraz poczucia braku perspektywy i niepewności ogarniającej pracowników wielu instytucji.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#ZbigniewZieliński">Po sierpniu ub. roku dokonaliśmy zakwestionowania uprzednich celów, metod i stylu działania gospodarczego. W praktyce jednak warunkowane jest to nadal prawnymi rozwiązaniami dostosowanymi do tamtych potrzeb. Stanowi to istotny hamulec dla wzrostu efektywności gospodarczej, pomimo silniejszej nieraz moralnej motywacji pracy.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#ZbigniewZieliński">Złe nawyki aparatu administracyjnego, a zwłaszcza jego asekuranctwo, uniemożliwiają w tych warunkach przebicie się wielu cennych inicjatyw. Konieczne jest więc szybkie zlikwidowanie chaosu prawnego, chociażby przez ustalenie na razie podstawowych zasad, na których należy opierać się w działaniu gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#ZbigniewZieliński">Zakres zmian strukturalnych zamierzonych na najbliższą przyszłość przez Rząd jest niewystarczający. Łączenie resortów jest ze wszech miar uzasadnione wobec obumierania w nowej sytuacji wielu ich dotychczasowych funkcji. Te połączone resorty muszą w krótkim czasie wykształcić wiele nowych funkcji wynikających z projektowanego w ramach reformy gospodarczej systemu zarządzania. Ale dla wyzwolenia przedsiębiorstw produkcyjnych z zależności typu biurokratycznego, ograniczającego ich samodzielność w decyzjach operacyjnych, trzeba zredukować rozmiary instancji szczebla pośredniego, tj. zjednoczeń i wszelkiego rodzaju centralnych zarządów. Utrzymywanie ich dalej jest bezproduktywne i ciąży zbytecznie na wydatkach budżetowych, w szczególności poważnymi rozmiarami funduszu płac.</u>
          <u xml:id="u-20.19" who="#ZbigniewZieliński">Przy tej okazji nasuwa się pytanie, jak długo jeszcze będziemy działali na szkodę państwa i jego efektywnie pracujących obywateli, utrzymując we wszystkich instytucjach bez zmian zatrudnienie na dotychczasowym poziomie, pomimo braku pracy dla ogromnego ich odsetka. Ten stan rzeczy wywołuje spadek społecznej dyscypliny pracy. Praktyczne skutki tego zjawiska odnotowują, jakże licznie, prasa, radio i telewizja.</u>
          <u xml:id="u-20.20" who="#ZbigniewZieliński">Punktem wyjścia dla zmobilizowania wysiłku społecznego pracy jest gwarancja, że nie zostanie on zmarnowany w wyniku niedostatecznie przemyślanych i skalkulowanych decyzji. Dlatego z zadowoleniem należy przyjąć podjęcie uchwały Rady Ministrów w sprawie warunków rozwoju drobnej wytwórczości. Można założyć, że resortowe zarządzenia wykonawcze, które mają się wkrótce ukazać, zgodne będą z ideami tej uchwały. Jeżeli to nastąpi, można przyjąć, że w tej dziedzinie zapoczątkujemy korzystny rozwój inicjatyw gospodarczych, przyczyniających się do wzrostu masy towarowej w ekonomicznie korzystnych warunkach produkcji. Wszystkie nadzieje zostaną jednak zawiedzione, jeżeli sektor ten nie zostanie zasilony w potrzebne środki produkcyjne. Na podstawie wstępnej analizy projektowanych korekt w narodowym planie społeczno-gospodarczym na rok bieżący nie można tego jednak stwierdzić.</u>
          <u xml:id="u-20.21" who="#ZbigniewZieliński">Wysoka Izbo! Na dzisiejszym posiedzeniu dokonujemy także pierwszego czytania projektów ustaw o przedsiębiorstwach państwowych i o samorządzie pracowniczym. Obydwie ustawy ściśle się ze sobą wiążą. Już pobieżna lektura tych dokumentów wywołuje jednak uczucie niedosytu. Statut przedsiębiorstwa państwowego wyda je się w świetle projektu ustawy zbyt zbiurokratyzowany. Elementy ekonomiki i finansów przedsiębiorstwa państwowego zostały bowiem wyłączone z obszaru regulacji ustawowej. Dotyczy to także samofinansowania dewizowego. A zatem idea samodzielności i samofinansowania nie jest zabezpieczona gwarancją ustawową.</u>
          <u xml:id="u-20.22" who="#ZbigniewZieliński">Zachowanie na przykład obrotu środkami trwałymi tylko między przedsiębiorstwami państwowymi powoduje utrzymywanie dotychczasowych dyskryminacji przedsiębiorstw w sektorach spółdzielczym, społecznym i prywatnym. A przecież w idei, zawartych chociażby przepisach wyżej wspomnianej uchwały o rozwoju drobnej wytwórczości, wynika zupełnie coś innego. W przedłożonych projektach ustaw szczególnie niepokojące jest utrzymywanie założenia, że przedsiębiorstwa państwowe w naszej gospodarce mają charakter znacjonalizowany w rozumieniu statycznym. A także, że proponowane uprawnienia samorządu i sposób jego rozumienia w ustawie nie uwzględniają istotnych postulatów wielu środowisk o potrzebie rzeczywistego uspołecznienia przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-20.23" who="#ZbigniewZieliński">Na koniec chciałbym zwrócić uwagę na obowiązki Rządu w dziedzinie kształtowania polityki społecznej państwa. W przyszłości w tej dziedzinie obowiązki Rządu będą w większym stopniu absorbujące aniżeli w dziedzinie gospodarczej. Sterowanie gospodarką powinno być w większym bowiem stopniu regulowane w oparciu o prawa rynkowe i decyzje autonomiczne samych przedsiębiorstw. Programowanie społeczne musi więc stać się ważną dziedziną pracy Rządu.</u>
          <u xml:id="u-20.24" who="#ZbigniewZieliński">Wskazując na znaczenie polityki społecznej w działalności Rządu nie mogę nie podnieść sprawy, o którą występowaliśmy wielokrotnie. Chodzi o zasiłki wychowawcze dla matek nie tylko pracujących zawodowo, ale wszystkich matek polskich wychowujących dzieci w określonym przedziale wieku. W tej dziedzinie nie może być podziału według kryterium zatrudnienia, lecz w oparciu o wysokość dochodu na członka rodziny, jeżeli przesłanką dla nieuwzględnienia matek nie pracujących jest ograniczoność środków finansowych na ten cel w budżecie państwa, obniżmy raczej pułap dochodów na członka rodziny, upoważniający do takiego zasiłku. Zwracam się o ponowne rozważenie podniesionej sprawy przed wydaniem przez Rząd ostatecznych w tej sprawie decyzji.</u>
          <u xml:id="u-20.25" who="#ZbigniewZieliński">Wysoki Sejmie! Sprawy, nad którymi obradujemy, są przedmiotem ogromnego zainteresowania społecznego. Trudno się temu dziwić zważywszy, że wiążą się one bezpośrednio z warunkami życia wszystkich Polaków. Z przykrością trzeba stwierdzić, że nie udzielamy temu społeczeństwu dzisiaj zadowalającej odpowiedzi na nurtujące go pytania dotyczące rozwiązań kryzysu gospodarczego. W dalszym ciągu zakładamy pogłębianie się ujemnych trendów. Plan stabilizacyjny, zakładający ich zmianę dopiero w latach 1983–1984, nie stanowi dobrej podstawy dla poprawy nastrojów społecznych. Projekt zmian planu i budżetu na rok 1981 potwierdza brak opanowania sytuacji w gospodarce polskiej i dalszego tracenia szeregu szans i możliwości, jakie się jeszcze w niej kryją. Niewykorzystanie w pełni zasobów materialnych i ludzkich, wynikające z inercji aparatu zarządzającego gospodarką, wywołuje często nieodwracalne zmiany w postawach pracowniczych, wyrażające się stosunkiem do pracy i brakiem zdyscyplinowania i odpowiedzialności za mienie społeczne. Przedłożone dzisiaj projekty ustaw o przedsiębiorstwie i samorządzie pracowniczym zbyt ostrożnie sięgają do aktywności przedsiębiorstw i zespołów pracowniczych stanowiących ostatnią rezerwę możliwości aktywizacji gospodarczej. Jeżeli nie uwzględnimy w należytym stopniu tych opinii i nastrojów społecznych, nie znajdziemy możliwie szybko odpowiedzi na podstawowe pytania, będziemy wytracali w coraz większym stopniu także tę szansę wyjścia z krytycznej sytuacji społeczno-gospodarczej. Dlatego dalsze prace nad przedłożonym przez Rząd pakietem spraw, wymagających decyzji Sejmu, muszą być — zdaniem Koła Poselskiego Polskiego Związku Katolicko-Społecznego — prowadzone z uwzględnieniem ich ogromnego znaczenia dla życia politycznego, społecznego i gospodarczego kraju. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-20.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jan Janowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#JanJanowski">Pani Marszałku! Wysoki Sejmie! Podobnie jak w poprzednich tygodniach, również i dziś został przedstawiony Sejmowi kolejny pakiet rządowych projektów, a wśród nich tak ważny i oczekiwany program wychodzenia z kryzysu. Powinny one wzmocnić nasze i naszych wyborców przekonanie, iż niezależnie od bardzo trudnych okoliczności Rząd tworzy warunki do trwałej stabilizacji. Wymaga to podkreślenia przede wszystkim dlatego, że właśnie tej pewności, tej realnej perspektywy stabilizacji szczególnie brakuje dziś naszemu społeczeństwu. Łącznie z niewiedzą i niejasnością poglądów na wiele spraw powoduje to tak charakterystyczne dla naszej odnowy nasilanie się społecznych emocji. Stąd pragnę wyrazić swój pogląd, że na utrzymywanie się i pogłębianie kryzysu poza aspektami czysto gospodarczo-ekonomicznymi składa ją się zwłaszcza obecnie także takie ważkie elementy, jak niedostatek jednoznacznych ocen i programów, brak rzetelnych informacji, a przede wszystkim brak pozytywnych faktów politycznych. Sądzę, że przyczyną przytoczonych zjawisk, zarówno jak ich skutkiem, jest daleko posunięta niewiedza tak w odniesieniu do pojęcia kryzysu, jak i pojęcia odnowy.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#JanJanowski">Wiemy, że państwo znajduje się w stanie głębokiego kryzysu, a jednocześnie głębokiego impasu odnowy. Ale pojęcia te i związane z nimi poglądy zlewają się i łączą w jeden nurt procesowy. Jeden, choć przez różnych bardzo różnie rozumiany. Jedni nawołują, aby wyjść z kryzysu. Drudzy, aby odnowić wszystko i wszystkich. Powstaje zatem napięta dwoistość działań i haseł, więcej dyskutuje się o abstraktach aniżeli działa w zakresie konkretów. Zbyt wiele słyszy się i czyta wciąż jeszcze o zaciskaniu pętli, o przełamaniu barier, o odbiciu się od dna czy o poprawie klimatu. A są to przecież właśnie tylko hasła, które tak naprawdę właściwie nic nie znaczą. To wszystko może postawić pod znakiem zapytania dalsze nasze perspektywy.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#JanJanowski">Dlatego należy sądzić, że potrzebna jest nam wszystkim głęboka, usystematyzowana wiedza, która wprowadziłaby do naszej sytuacji czynnik ładu myślowego. Z takiego bowiem ładu powstaje fakt czy fakty stanowiące niezbędny warunek stabilizacji. Za taką właśnie próbę uważam przedstawione nam dzisiaj materiały rządowe.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#JanJanowski">Ład myślowy potrzebny jest nam także w odniesieniu do oceny przyczyn kryzysu. Choć powiedziano na ten temat tak wiele, to jednak walory tych ocen są bardzo różne. Ponadto dla społeczeństwa istotne jest nie tylko co się mówi, ale również kto to mówi. Opinie nieoficjalne czy indywidualne mogą być interesujące, ale pozostają niewiążące. Tylko bowiem z oficjalnej wykładni wynikają obowiązujące wnioski i działania. Społeczeństwo więc chce i musi jak najszybciej wiedzieć, jaka jest w tym względzie oficjalna państwowa wykładnia. Właśnie dziś, a może raczej dopiero dziś, w rządowym programie wychodzenia z kryzysu gospodarczego łącznie z ostatnią wersją rządowego raportu o stanie gospodarki Sejm otrzymał propozycję takiej wykładni. Zasób więc przemyśleń jest już wystarczająco duży, ażeby móc je podsumować. Jest to rola Sejmu i nasze poselskie zadanie. Z uwagi na wyjątkową wagę problemu musimy to zadanie wykonać szczególnie wnikliwie, zapoznając się nie tylko z ocenami Rządu, ale i wszystkimi odmiennymi poglądami. Pozwalam sobie więc postulować, aby komisje zaprosiły do współpracy w tym zakresie liczne grono specjalistów z różnych środowisk. Jeśli bowiem nie postawimy teraz właściwej diagnozy, która będzie przecież obowiązująca dla władz państwowych, może się skończyć na leczeniu nie przyczyn, lecz objawów, tak jak to się stało przed dziesięciu laty.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#JanJanowski">Wysoki Sejmie! Nasz kryzys jest w dużym stopniu kryzysem zaufania. W łagodzeniu tego kryzysu wielkie znaczenie ma rzeczowa i systematyczna informacja. Poziom informacji wprawdzie się poprawił, jednakże walor tej informacji jest nadal bardzo zróżnicowany. Społeczeństwo dowiaduje się różnych szczegółów, natomiast w sprawach istotnych zbyt wiele pozostaje niejasności i niewiedzy, a każda niejasność powoduje społeczną irytację. Dotyczy to na przykład braków rynkowych. Jeśli nie ma na rynku papierosów, żyletek, zapałek czy czegokolwiek innego, społeczeństwo, moim zdaniem, powinno się natychmiast dowiedzieć, otrzymać wyjaśnienie Ministra Handlu Wewnętrznego. Tymczasem skazani jesteśmy na dociekliwość dziennikarzy, których należy za to pochwalić, ale z uwagą, że nie ma obiektywnego powodu, aby dziennikarz musiał spełniać rolę detektywa. Minister sam, nie pytany, powinien podać do wiadomości publicznej czego nie ma, z jakiego powodu nie ma, czy i kiedy będzie, albo w końcu dlaczego nie będzie. Tymczasem najczęściej Minister milczy. A to milczenie jest równie złe, jak brak towaru, a jeszcze gorsza od milczenia jest dwuznaczność. Ponad miesiąc temu prasa podała, że brak na przykład proszków do prania wynika z braku importowanego składnika, aczkolwiek nie podano jakiego i ile musi on kosztować. Obecnie prasa podaje, że będziemy importować proszki do prania. Przeciętny obywatel więc nie wie, czy dlatego, że tak jest tani, nie rozumie dlaczego właśnie producenci nie będą mogli produkować, doznaje więc w tym momencie wrażenia chaosu i zaczyna podejrzewać, że twarde argumenty ekonomiczne są nadużywane dla celów politycznych. Znana sprawa ziemniaków jest do dziś komentowana w społeczeństwie jako fragment przemyślanego scenariusza. Problem był sygnalizowany na poprzednim posiedzeniu, dlaczego więc odpowiedzią jest do dziś milczenie.</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#JanJanowski">Pozwolę sobie przypomnieć, co obywatel Premier powiedział w swoim expose rządowym: „Rząd uważa za swój obowiązek działanie na rzecz przerwania zaklętego kręgu nieufności”. Odnoszę osobiście wrażenie, że Rząd pragnie zaufania, ale za mało o nie zabiega, a efektem są dalsze napięcia, nieufność i niepokój społeczeństwa. Poseł Osmańczyk, mając chyba i te sprawy na myśli, wnioskował o powołanie rządowego organu prasowego. W zamian doczekaliśmy się tygodnika „Rzeczywistość” o treści bardzo luźno związanej ze swoim tytułem. Równocześnie jednak brak papieru na prasę opisującą prawdziwą rzeczywistość.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#JanJanowski">I niestety, nie wiemy również, ile i dla kogo tego papieru brakuje i kto o tym wszystkim decyduje. Proszę uprzejmie Rząd o traktowanie tych pytań nie jako retoryczne, ale jako poselskie, to jest pytania wymagające odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#JanJanowski">Zdaję sobie oczywiście, Wysoki Sejmie, doskonale sprawę z wielkiego nawału trudnych spraw, jakie na Rząd spadają oraz wielkiej naprawdę pracy, której wyniki Rząd dzisiaj prezentuje. Sądzę również, że Rządowi należą się słowa równie wielkiego uznania za jego trud i wysiłek koncepcyjny. Rzeczą posła jest jednak nie tylko chwalić, ale przez dociekliwość i krytykę dodawać impulsu do dalszej wytrwałości. W tej też intencji muszę stwierdzić, że mimo wielkiej pracy Rządu, nie wszystkie najważniejsze sprawy zostały rozwiązane bądź podjęte. Do dziś nie podjęto zapowiadanej wielokrotnie renegocjacji porozumień, co stwarza przecież zbyteczne napięcie. Do dziś nie jesteśmy w stanie wyliczyć minimum socjalnego. Ustawa na temat cenzury została opóźniona ponad miarę, która by argument trudności obiektywnych czyniła wiarygodny. Dlaczego więc przyczyny, dla których uzgodniony w wyniku wielotygodniowych negocjacji projekt tej ustawy nie może być przedłożony pod obrady Sejmu, pozostają nie znane społeczeństwu. Także stanowisko podjęte ostatnio przez „Solidarność” w sprawach ustaw o przedsiębiorstwie i samorządzie wskazuje, że mimo ich wniesienia pod pierwsze sejmowe czytanie, wymagają one szerokiej, niełatwej dyskusji o zasięgu ogólnospołecznym. A w ogóle wyda je się, że szereg rozwiązań prawnych i praktycznych — jak choćby uchylenie wielu przeszkadzających praw powielaczowych — można by wydatnie przyspieszyć, gdybyśmy mieli więcej informacji i wiedzy. Dotyczy to zwłaszcza gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#JanJanowski">Obywatele Posłowie! Najdotkliwszym objawem kryzysu jest załamanie gospodarcze, a proponowanym ratunkiem idea reformy, odnośnie do której punkt wyjścia stanowi przedłożony nam rządowy raport o stanie gospodarki. W odróżnieniu od poprzedniej wersji, spotkał się on, podobnie zresztą jak i pewne elementy programu Rządu wychodzenia z kryzysu, z dość powszechnym uznaniem i znacznie zniwelował stan ogólnej niewiedzy i niejasności w tych tematach. Aby spełniły one zadania ogólnospołeczne, należy jednak przekazywać takie stanowiska nie tylko posłom, ale również i całemu społeczeństwu, nie tylko na posiedzeniu, ale także w praktyce codziennego działania. Co do rozmiarów załamania gospodarczego, znane są najlepiej zewnętrzne objawy, takie jak: długi zagraniczne, brak kredytów na najniezbędniejszy import, przestoje w zakładach produkcyjnych, kartki towarowe czy puste półki. Wszystko to zwiększa rozmiary społecznej niepewności. Natomiast w odniesieniu do istoty i do składników tego załamania, nasze rozeznanie jest nadal niewystarczające. Prawda o gospodarce jest skąpa, fragmentaryczna i pełna niedomówień. Przedłożony raport nie odpowiada na przykład w pełni na takie pytania: ile jest warte to, co posiadamy, jaki jest tego bilans, co jest faktycznie ekonomicznie opłacalne, względnie nieopłacalne. Sądzę więc, że moglibyśmy się dowiedzieć znacznie więcej, wprowadzając w te sprawy ład i przejrzystość. Krokiem ku temu mogłoby być na przykład, Wysoki Sejmie, publiczne ogłaszanie raportów kolejno o różnych działach gospodarki: o energetyce, o rolnictwie, o budownictwie, o górnictwie i tak dalej. Takie raporty byłyby przy okazji dobrym sprawdzianem wiarygodności i koncepcji nowo powoływanych, zintegrowanych resortów. Uzasadnić to mogę na przykładzie węgla, o którym czytałem trzy raporty prasowe w „Polityce”, „Gazecie Krakowskiej” i ostatnio w „Trybunie Robotniczej”, ale nic mi nie wiadomo o istnieniu raportu odpowiedzialnego resortu. Według informacji NIK z lutego bieżącego roku w wielkościach porównywalnych z rokiem 1970 statystyki za rok 1980 są zawyżone około 10 milionów ton. Słusznie więc mówi się o spadku jego wydobycia. Ale z drugiej strony porównuje się tonaż sprzed roku, kiedy to fałszowano faktury i dosypywano kamień, z tonażem obecnym, gdy się już nie fałszuje i nie dosypuje. Wydobycie więc na pewno spadło, ale tak naprawdę, to nie wiemy o ile, a niewiedza, jak zawsze, rodzi określony dramatyzm, na przykład w rodzaju propozycji militaryzacji wydobycia.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#JanJanowski">Jest wielce wiarygodne, że opóźnianie powstania programu reformy i jego wprowadzania w życie, wynikało także z chaosu w aparacie gospodarczym, wywołanego przez wewnętrzną sytuację. Istnieją też przesłanki, a świadczą o tym pozostawione bez wyjaśnień prasowe enuncjacje o grupach nacisku, że zarówno raport, jak i reforma mogły być celowo blokowane przez zachowawcze siły w części tego aparatu i administracji. Liczą one na to, że zaostrzenie warunków ekonomicznych może obudzić społeczną tęsknotę za minionym okresem. Według mnie przytoczone okoliczności wskazują, że istota wszelkich rozwiązań leży nie tylko w sferze ekonomicznej, ale i w sferze politycznej. Oznacza to, że aby mogła być skuteczna reforma musi być ona oparta na spójnej koncepcji gospodarczej, społeczno-politycznej i ideologicznej, której dotąd nie mamy i bez której niewiele dadzą najlepsze nawet propozycje ekonomistów. Stąd mój postulat odnośnie do konieczności określenia wizji społeczeństwa polskiego lat 90-tych i dopuszczalnych istniejących uwarunkowań środków jej realizacji.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#JanJanowski">Wysoki Sejmie! Pragnę na koniec wyrazić niepokój o to, czy wśród wszystkich sprzeczności, konfliktów i rozliczeń względy doraźne nie przysłaniają nam racji nadrzędnych polskiej racji stanu.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#JanJanowski">Świat, z nim Europa, a z nią Polska, zmienia się gwałtownie na naszych oczach. Ten świat jest dziś na historycznym zakręcie i tego, co się dziś w Polsce dzieje nie można sprowadzać do wytartych schematów rozrachunku z kolejnym okresem błędów i wypaczeń, jest to nieodwracalny dziejowy proces, reakcja na zupełnie nowe problemy i nowe wymagania stawiane przez życie. Od tego więc, czy te problemy zostaną dziś rozwiązane nowymi sposobami zależy przyszłość Polski i jej miejsce na mapie Europy. Świat jest dziś zupełnie inny niż 30 lat temu, niż nawet 10 lat temu. Polska też jest inna i za legitymację wiarygodności nie mogą dziś służyć dokonania sprzed lat. Tą legitymacją są nowe koncepcje przyszłościowe, realizowane — dodajmy to — w dużym zakresie przez nowych ludzi. To ludzie więc, nic ujmując węglu, są najcenniejszym bogactwem naszego kraju i jeśli nie mamy koncepcji zwiększenia wydobycia węgla, to również, a może przede wszystkim dlatego, że jeszcze nie mamy nowych koncepcji właściwego wykorzystania ludzi. Mówiąc o ludziach, którzy będą dźwigać i budować nową Polskę, czyli mówiąc o wszystkich Polakach, trzeba też, aby Polacy zdali sobie sprawę jacy jesteśmy naprawdę. Sądzę więc, że trybuna sejmowa jest właściwym miejscem, z którego należy zacząć głosić tę oczywistą prawdę, że jeśli władza popełniła błędy, to nie oznacza, że wszyscy inni wolni jesteśmy od błędów. Jeżeli na władzy ciąży wielkie brzemię odpowiedzialności za popełnione nieprawidłowości, to nie oznacza to wcale, że rację ma każdy, kto tę władzę krytykuje i rozlicza.</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#JanJanowski">Stwierdzam te proste prawdy, albowiem musimy sobie, jako społeczeństwo, zacząć zbiorowo uświadamiać, że nie jesteśmy społeczeństwem bez wad, nie jesteśmy wcale zanadto pracowici i obowiązkowi, wydajność naszej pracy jest jedną z niższych w Europie, nie jesteśmy też wcale tacy pobożni i pełni cnót jakby się to ostatnio mogło wydawać. Kryzys moralności społecznej, o którym mówiono już przed laty, daje dziś znać o sobie wzmożoną brutalnością, chamstwem, zanikiem dyscypliny i wręcz agresywną głupotą. Czy na przykład dane z raportu, że codziennie około 3 miliony ludzi jest pijanych nie wprowadzają przykrej moralnej dwuznaczności do części naszych żądań płacowych.</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#JanJanowski">Obywatele Posłowie! Rozpowszechnione przekonanie, że głęboka odnowa Polski jest możliwa przez jednorazowe dokonania, których przedmiotem będzie zwłaszcza sfera władzy okażą się już wkrótce mylące i złudne. Pragnę więc wyrazić i podkreślić pogląd, że jedyną sensowną perspektywą odnowy jest wielki i długotrwały proces powszechnej odnowy moralnej. I o tym wszyscy Polacy nie powinni i nie mogą zapominać. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Ignacy Wall.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#HalinaSkibniewska">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Jedno z głównych założeń programu stabilizacji wyraża się w uznaniu szczególnie ważnej roli rolnictwa i całej gospodarki żywnościowej w poprawie sytuacji gospodarczej kraju. Bardzo dużą rolę w tej dziedzinie odgrywa gospodarka ogrodnicza. Przykład wielu krajów jak i obserwacje zmian społeczno-gospodarczych w Polsce wskazują na rosnącą rolę i znaczenie ogrodnictwa. Ogrodnictwo spełnia dwie funkcje, których nie powinno się od siebie oddzielać: żywicielską i podnoszącą walory zdrowotne oraz estetyczne środowiska.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#HalinaSkibniewska">Podstawowym zadaniem ogrodnictwa jest dostarczenie warzyw i owoców, które ze względu na swoje specyficzne właściwości nie mogą być zastępowane przez inne produkty spożywcze. Równie ważna jest rola ogrodnictwa we wzorowym kształtowaniu roślinności na terenach miejskich, przemysłowych oraz stworzenie możliwości zdrowego wypoczynku i czynnego wykorzystania wolnego czasu w ogrodach przydomowych, działkowych i tak zwanych terenach zielonych.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#HalinaSkibniewska">Zwiększenie spożycia owoców i warzyw, a tym samym polepszenie zaopatrzenia ludności w te artykuły w obecnej trudnej sytuacji płatniczej, gdy nie będzie można liczyć na import owoców południowych, będzie mogło nastąpić jedynie przez zwiększenie różnorodności warzyw i owoców na rynku oraz polepszenie rozłożenia podaży w ciągu roku. Obecnie w ogrodnictwie polskim zatrudnionych jest około pół miliona producentów ogrodników, a kadra inżynieryjno-techniczna liczy ponad 20 tysięcy osób. Na sady i plantacje warzyw przypada około 3% powierzchni użytków rolnych, z których pochodzi 4 miliony ton warzyw i ponad 600 tysięcy ton owoców. Wartość produkcji towarowej, bez kwiatów, stanowi ponad 27% wartości całej produkcji roślinnej.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#HalinaSkibniewska">Należy również bardzo mocno podkreślić relatywnie dużą rolę ekonomiczną eksportu ogrodniczego. Dla przykładu — w latach 1973–1978 wartość eksportu produktów ogrodniczych, tj. warzyw i owoców świeżych oraz przetworzonych, stanowiła od 8 do 13% eksportu węgla. Eksport ten jest bardzo korzystny, ponieważ charakteryzuje się relatywnie niskim tzw. wsadem dewizowym. Istniejący i stale pogłębiający się brak siły roboczej w ogrodnictwie stwarza potrzebę zmechanizowania w jak najkrótszym czasie prac ogrodniczych. Przysłowiowa łopata i szpadel, bez których ani górnik nie może ładować węgla, ani ogrodnik kopać ziemi są symbolami niedowładu naszego przemysłu w zakresie produkcji najprostszych narzędzi.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#HalinaSkibniewska">Pracochłonna produkcja ogrodnicza, rolna, a szczególnie ogrodnicza, stawia przed przemysłem wymagania zmierzające do pełnego i sprawnego zaopatrzenia w specjalistyczne maszyny i urządzenia.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#HalinaSkibniewska">Wysoka Izbo! Przez wiele minionych lat rolnictwo było pomijane w inwestycjach, a szczególnie w zakresie mechanizacji, na korzyść przemysłu. Wreszcie powinien nadejść czas, by przemysł w większym niż do tej pory stopniu włączył się do programu żywieniowego. Mam tutaj na uwadze również i przemysł chemiczny, którego zaległości w produkcji środków ochrony roślin, nawozów i innych środków produkcji są bardzo duże. Należy również udostępnić rzemiosłu materiały i dokumentację do uruchomienia produkcji drobnych narzędzi i urządzeń specjalistycznych dla ogrodnictwa, włączyć spółdzielnie kółek rolniczych do świadczenia usług specjalistycznych dla ogrodnictwa, zwłaszcza w rejonach specjalizujących się w tym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#HalinaSkibniewska">Wymaga również usprawnienia proces zatwierdzania cen wyrobów gotowych przez PKC. Obecny system powoduje znaczne wydłużenie okresu pomiędzy zatwierdzeniem wzoru, uruchomieniem produkcji i zbytu. Również obrót maszynami i sprzętem ogrodniczym oraz obsługa techniczna wymagają zorganizowania ich na równych prawach dla wszystkich jednostek gospodarczych w kraju.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#HalinaSkibniewska">Zaopatrzenie rolnictwa, w tym i ogrodnictwa, w mechaniczne środki do produkcji to obecnie jeden z najpilniejszych i najważniejszych problemów. W warunkach znacznego i dalej postępującego ubytku siły roboczej z rolnictwa, a tym samym postępującego procesu koncentracji ziemi, intensywne gospodarowanie w ogrodnictwie staje się bez odpowiedniej techniki i jej obsługi coraz trudniejsze, a nawet wręcz niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#HalinaSkibniewska">Może to będzie zaskoczeniem co teraz powiem, ale faktem jest, że pod względem mechanizacji rolnictwa, a szczególnie ogrodnictwa, jesteśmy opóźnieni skromnie mówiąc o około 15 lat w stosunku do naszych sąsiadów, a jeszcze więcej do innych wysoko rozwiniętych krajów. Z przykrością muszę stwierdzić, jako autentyczny ogrodnik, że ciągle jeszcze podstawową siłą uruchamiającą narzędzia ogrodnicze jest siła mięśni rąk ludzkich.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#HalinaSkibniewska">Wysoka Izbo! Mówiąc o ogrodnictwie, nie można zapominać o zaniedbanej sprawie, jaką jest uregulowanie stosunków wodnych w glebie. Wzrost produkcji w gospodarstwach ogrodniczych w najbliższych latach będzie uzależniony w dużej mierze od wprowadzenia na szerszą skalę urządzeń nawadniających.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#HalinaSkibniewska">Specyfika i różnorodność produkcji ogrodniczej wymagają zabezpieczenia w odpowiednich ilościach i terminach środków ochrony roślin i nawozów specjalistycznych. W zakupie środków ochrony bazujemy głównie na imporcie, który był w wielu wypadkach realizowany w nieodpowiednich terminach. Powodowało to, że środki docierały do producentów po optymalnym terminie ich stosowania. Skutki tego obserwowaliśmy na przykład w ub. roku i obecnym. Ogrodnicy indywidualni, jak i państwowe gospodarstwa ogrodnicze postulują, aby zapewnić terminowe, a nawet z pewnym wyprzedzeniem dostawy zarówno środków ochrony z importu, jak i zwiększenie dostaw produkcji krajowej. Postulują również, aby kilkuprocentowe odpisy z wartości eksportu produktów ogrodniczych przeznaczyć na zakupy niezbędnych środków produkcji, przeważnie nasion, nie produkowanych w kraju oraz maszyn specjalistycznych, których produkcji nie opłaca się rozwijać w kraju. Będzie to szczególnie stymulowało bardzo szybko wzrost produktywności i efektywności produkcji ogrodniczej.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#HalinaSkibniewska">Bez właściwych środków produkcji nie będzie jej rozwoju. Gospodarka nasienna wymaga specjalnej troski. Nasiennictwo ogrodnicze obejmuje wielką liczbę gatunków i odmian, których masa nie jest bardzo wielka, ale znaczenie i wartość olbrzymia. Brak jest nam rezerw nasion. Konieczna jest także intensyfikacja prac hodowlanych. Potrzebne są zmiany organizacyjne w produkcji nasion i hodowli.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#HalinaSkibniewska">Ogrodnictwo, przede wszystkim pod osłonami, nie może w naszych warunkach klimatycznych egzystować bez jeszcze jednego środka produkcji, jakim jest opał. Zdajemy sobie sprawę z trudności, jakie z tego faktu wynikają. Przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji w sprawie ograniczenia przydziału opału należy przekalkulować to zagadnienie. Wartość opału zużywanego rocznie przez ogrodnictwo wynosi 1 miliard złotych, a wartość produkcji warzyw spod osłon w bieżącym roku wyniesie około 4 miliardów złotych.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#HalinaSkibniewska">Obniżenie przydziału opału o 10–15%, czyli o 100–150 milionów złotych, spowoduje opóźnienie produkcji, w wyniku czego wartość dostaw rynkowych warzyw spadnie wtedy o 1,2 mld złotych. Nie jest to bez znaczenia dla zaopatrzenia rynku w warzywa wczesne w okresie wiosny. Trudno jest sobie wyobrazić, co by działo się wiosną tego roku, gdyby w sklepach z warzywami i owocami brakowało warzyw spod osłon. Były to bodajże jedyne sklepy, w których nasze społeczeństwo mogło się zaopatrzyć bez większych trudności w te artykuły żywnościowe.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#HalinaSkibniewska">Ogrodnicy już sami oszczędzają opał, są na to różne sposoby, ale technika i przemysł muszą się do tego aktywnie włączyć. Ważne są na przykład piece i przystawki do bardziej ekonomicznego spalania miału.</u>
          <u xml:id="u-23.16" who="#HalinaSkibniewska">Chcę zwrócić uwagę na sprawę terminowych dostaw opału zagwarantowanych producentom warunkami umowy kontraktacyjnej. Nieterminowe dostawy powodują uzasadniony niepokój producentów, aby włożona praca i wysokie nakłady finansowe nie zostały bezpowrotnie utracone, na skutek przerw w ogrzewaniu szklarni. Warunkiem produkcji pod osłonami jest terminowa realizacja przydziału opału.</u>
          <u xml:id="u-23.17" who="#HalinaSkibniewska">Wysoka Izbo! Niekorzystnie kształtuje się też gospodarka pszczelarska. W ostatnich latach pszczelarstwo polskie przeżywa ostry kryzys, objawiający się spadkiem rodzin pszczelich. Powoduje to stałe zmniejszanie się produkcji miodu i wosku. Głównymi przyczynami tego zjawiska są występujące ostatnio niekorzystne warunki atmosferyczne oraz brak środków produkcji, a przede wszystkim cukru do podkarmiania pszczół. Należy zwrócić uwagę, że pszczelarstwo jest dziedziną, która dostarcza nie tylko tak cennych produktów, jak miód i wosk, stanowiących 10–15% wartości osiąganych korzyści. Wielokrotnie większą rolę odgrywa pszczelarstwo w całej produkcji roślinnej, a zwłaszcza w nasiennictwie i sadownictwie.</u>
          <u xml:id="u-23.18" who="#HalinaSkibniewska">Wysoki Sejmie! Największe nasilenie upraw ogrodniczych znajduje się w rejonach miast i osiedli, co jest zrozumiałe i uzasadnione ze względu na lepsze możliwości zaopatrzenia rynku w świeże warzywa i owoce, jak i dużą wrażliwość płodów ogrodniczych na transport. Właśnie na tych terenach występuje największe zagrożenie przejmowania gruntów pod budownictwo mieszkalne i przemysłowe.</u>
          <u xml:id="u-23.19" who="#HalinaSkibniewska">Moi wyborcy domagają się, by w obronie gruntów ogrodniczych wprowadzić zmianę w polityce planowania przestrzennego, uznawać istniejące w obrębie miast gospodarstwa ogrodnicze jako rezerwaty przyrody, tereny zieleni, stanowiące jednocześnie źródło świeżych owoców i warzyw.</u>
          <u xml:id="u-23.20" who="#HalinaSkibniewska">Przykładem błędów w tym zakresie są na przykład w Warszawie osiedla mieszkaniowe Ursynów, Babice, Jelonki, Groty oraz Ursus. Budownictwo musi zajmować grunty nierolnicze dla swoich celów. Zachodzi więc konieczność bezwarunkowego egzekwowania prawa ochrony gruntów ogrodniczych na terenie miast i osiedli, ponieważ utrata tych gruntów powoduje nieodwracalne straty w bilansie żywnościowym. W samej Warszawie ubyło 916 hektarów w 1980 roku w stosunku do stanu z 1976 roku. Mogłoby to stanowić na przykład równowartość 20 tys. ton warzyw, zaspokajających roczne potrzeby 250 tys. mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-23.21" who="#HalinaSkibniewska">Wysoka Izbo! Wyborcy moi bardzo często zwracają uwagę na źle i niesprawiedliwie ustalony podatek wyrównawczy. Ogrodnicy nie uchylają się od podatku, ale nie chcą dyskryminacji ogrodnictwa. Dotyczy ona oceny dochodów członków rodzin pracujących w gospodarstwie. W innych gałęziach gospodarki narodowej nie łączy się wynagrodzenia i dochodów poszczególnych członków rodziny do określenia wymiaru podatku wyrównawczego. Nie obowiązuje tak jak w ogrodnictwie limit wolny od podatku na całą rodzinę pracującą w wysokości 144 tys. złotych i 24 tys. na, żonę. Postulujemy wprowadzenie pełnej kwoty zwolnionej od podatku wyrównawczego dla pracującej w gospodarstwie żony oraz pełnoletnich członków rodziny, zatrudnionych wyłącznie w danym gospodarstwie. Proponuję znowelizować i uprościć system podatkowy w ten sposób, by stymulował rozwój produkcji i inwestycji w ogrodnictwie. Między innymi należy wyłączyć z opodatkowania fundusze wydatkowane na cele inwestycyjne i rozwój gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-23.22" who="#HalinaSkibniewska">Na całym świecie handel produktami ogrodniczymi jest tym ogniwem, który stymuluje rozwój tej gałęzi produkcji, a szczególnie steruje jakością produkcji. Jak do tej pory organizacja obrotu produktami ogrodniczymi w Polsce nie spełnia tej funkcji w taki sposób, jaki wymaga tego szeroko pojęty interes społeczny. Występują dokuczliwe braki w obsłudze producentów w punktach skupu oraz trudności w zagospodarowaniu masy towarowej. Wynikają one w dużej mierze z niedostatków zaplecza technicznego skupu i obrotu towarowego.</u>
          <u xml:id="u-23.23" who="#HalinaSkibniewska">Wyposażenie punktów skupu nie uległo w ostatnich latach prawie żadnej poprawie, przede wszystkim ze względu na brak małej mechanizacji rozładunku. Przestarzały, nie przystosowany transport wrażliwych na przewóz owoców i warzyw wymaga szybkiej modernizacji. Niedostateczna sieć sklepów branżowych i braki w jej wyposażeniu wydłużają kolejki konsumentów. Pięciodniowy tydzień sprzedaży warzyw i owoców utrudnia prawidłowe zaopatrzenie rynku. Podjęto odpowiednie kroki, w celu uruchomienia sprzedaży owoców i warzyw w wolne soboty. O równomierności podaży w ciągu całego roku decyduje w znacznym stopniu baza magazynowa. Obecnie spółdzielczość ogrodnicza dysponuje przechowalniami, które nie pokrywają faktycznych potrzeb. Jest to szczególnie ważne dla prawidłowego zagospodarowania produktów ogrodniczych w okresie nasilonej podaży.</u>
          <u xml:id="u-23.24" who="#HalinaSkibniewska">Pomimo dużych trudności w skupie i obrocie dąży się do poprawy zaopatrzenia rynku w owoce i warzywa w ciągu całego roku. Wyprodukowane przez producentów z niemałym trudem i wysiłkiem warzywa i owoce muszą być na stole konsumenta w postaci świeżej, mrożonej czy przetworzonej, co podkreślam jeszcze raz — wymaga sprawnej organizacji handlu i przetwórstwa.</u>
          <u xml:id="u-23.25" who="#HalinaSkibniewska">Wysoka Izbo! Moi wyborcy uważają, że z własnej produkcji ogrodniczej jesteśmy w stanie zaopatrzyć polskie społeczeństwo w owoce i warzywa. Import powinien ograniczyć się jedynie do gatunków, których produkcja w polskich warunkach klimatycznych jest niemożliwa lub trudna, na przykład papryka, kawony, winogrona. Środki skierowane na nieuzasadniony społecznie import lepiej przeznaczyć na zakup niezbędnych środków produkcji nie wytwarzanych w kraju. Pozwoli to na zwiększenie naszej produkcji tak na rynek wewnętrzny, jak na eksport.</u>
          <u xml:id="u-23.26" who="#HalinaSkibniewska">W ogrodnictwie głównym organizatorem produkcji towarowej na potrzeby rynku krajowego i eksportu jest spółdzielczość ogrodnicza. Prowadzi ona obok skupu i dostaw do handlu uspołecznionego, także przechowalnictwo i przetwórstwo płodów ogrodniczych.</u>
          <u xml:id="u-23.27" who="#HalinaSkibniewska">Istniejące moce przerobowe przetwórstwa owocowo-warzywnego tak w spółdzielczości ogrodniczej, jak i w Zjednoczeniu Przemysłu Owocowo-Warzywnego nie zostały w ostatnich łatach w pełni wykorzystane z powodu poważnie zakłóconego złego zaopatrzenia materiałowo-technicznego. Tak na przykładów bieżącym sezonie produkcyjnym brakuje puszek, wieczek do zamykania słoi, cukru do wyrobów słodzonych i beczek z tworzyw sztucznych. W tej sytuacji w przerobie owoców i warzyw decydujące znaczenie będzie miało zamrażalnictwo i produkcja pulp. Zabezpieczy to wprawdzie przerób surowca, ale znacznie ograniczy asortyment przetworów dostarczanych na rynek wewnętrzny i co ważniejsze — zmniejszy opłacalność eksportu. W spółdzielczości ogrodniczo-pszczelarskiej zrzeszonych jest ponad 400 tysięcy członków. W jej ramach następował rozwój produkcji owoców, warzyw i kwiatów w całym kraju. Pierwsze kroki w uporządkowaniu organizacyjnym gospodarki ogrodniczej zostały już przeprowadzone w spółdzielczości ogrodniczej. Reaktywowano Centralę Spółdzielczości Ogrodniczo-Pszczelarskiej, powstają rejonowe spółdzielnie ogrodnicze. Odżył na nowo samorząd spółdzielczy oraz zawodowy ruch producentów. Po długich, intensywnych staraniach powstał na nowo Polski Związek Ogrodniczy, który już przed wojną miał bogate tradycje i swój wkład w rozwój produkcji ogrodniczej. Propagowanie kultury ogrodniczej, wymiana doświadczeń, wykorzystanie osiągnięć nauki, wdrożenie nowości, ochrona interesów ogrodnika — to główne zadanie, jakie stawia sobie Polski Związek Ogrodniczy.</u>
          <u xml:id="u-23.28" who="#HalinaSkibniewska">Wysoka Izbo! Przedstawiłem w wielkim skrócie wiele spraw istotnych dla ogrodnictwa — gałęzi gospodarki żywnościowej, nabierającej coraz większego znaczenia.</u>
          <u xml:id="u-23.29" who="#HalinaSkibniewska">Mam nadzieję, jak również moi wyborcy i wszystkie społeczne organizacje ogrodnicze, że w tej nowej strukturze organizacyjnej Ministerstwa Rolnictwa znajdzie się jednostka, która będzie koordynować wszystkie poczynania w zakresie ogrodnictwa. Potrzebna nam jest stabilna polityka gospodarcza w stosunku do gospodarstw indywidualnych i uspołecznionych w zakresie produkcji, handlu wewnętrznego i zagranicznego oraz przechowalnictwa, przetwórstwa bazy. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-23.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-23.31" who="#HalinaSkibniewska">Głos ma poseł Wojciech Kętrzyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#WojciechKętrzyński">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Gdy w lutym tego roku Sejm prowadził debatę nad przedłożonym projektem narodowego planu społeczno-gospodarczego i budżetu państwa, wyraziłem z tej trybuny pogląd, iż w istocie rzeczy nie mamy do czynienia z planem i budżetem, a tylko z hipotezą roboczą, tej problematyki dotyczącą. Dziś, gdy mamy na naczelnym miejscu porządku dziennego projekty ustaw w sprawie zmiany w narodowym planie społeczno-gospodarczym na rok 1981 oraz zmiany w odpowiadającej ustawie budżetowej, przypominam tamtą ocenę bez żadnego poczucia osobistej satysfakcji. Nie wynikała ona bowiem z pogłębionych analiz ekonomicznych, a tylko z realistycznego spojrzenia na niepokojąco dużą ilość niewiadomych, na jakich z konieczności rzeczy opierało się wówczas wszelkie nasze planowanie. Przekonany jestem zresztą, iż świadomość tych niemożliwych z góry do ustalenia podstaw planowania nie obca była również i tym, którzy przedkładali Wysokiej Izbie projekty planu i budżetu na rok 1981.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#WojciechKętrzyński">Dziś mamy przed sobą rządową propozycję uchwały sejmowej, zmierzającej do uchylenia zasadniczych postanowień uchwały Sejmu PRL z 12 lutego bieżącego roku, upoważnienia Rządu do kierowania gospodarką narodową stosownie do rozwoju sytuacji. Jednocześnie propozycja zawiera określone wiążące żywotne priorytety i zobowiązuje Rząd do okresowego informowania Sejmu o podejmowanych działaniach w drugim półroczu 1981 roku.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#WojciechKętrzyński">Nie jest moją intencją w dzisiejszej debacie podejmować bardziej szczegółową analizę aktualnej sytuacji gospodarczej w kraju, tym bardziej że rządowy projekt wychodzenia z kryzysu został posłom dostarczony dopiero na godzinę przed rozpoczęciem dzisiejszego posiedzenia. Mówiąc o tym Chciałbym się raz jeszcze zwrócić do obywatelki Marszałka, jak zwracano się na poprzednim posiedzeniu plenarnym, z prośbą o rozpatrzenie sprawy, by tak ważne dokumenty nie były dostarczane posłom w ostatniej chwili, albo nie figurowały na porządku dziennym, gdyż nie mogą być rozważane dokumenty, z którymi posłowie zapoznają się dosłownie na godzinę przed rozpoczęciem debaty. Uważam natomiast za konieczne, choć zwięzłe poruszenie paru spraw na tle dostarczonej posłom na Sejm przez Komisję Planowania informacji stanowiącej komentarz do rządowych propozycji.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#WojciechKętrzyński">Kluczowym problemem stanowiącym o stanie gospodarki Polski, o realnej skali możliwości zaspokojenia elementarnych potrzeb społeczeństwa jest sprawa ilości wydobytego węgla kamiennego i sposobu wykorzystania tego autentycznego skarbu narodowego. Informacja wskazuje, że nie wydobywamy go w ilości zaplanowanej oraz że istnieje niebezpieczeństwo, iż osiągane wielkości mogą jeszcze ulec zmniejszeniu. Nie mam podstaw do kwestionowania przedstawionych planów. Budzą natomiast poważne zastrzeżenia przejawiające się w tym dokumencie tendencje do obciążania za ten stan rzeczy odpowiedzialnością przede wszystkim górników. Skrócenie ilości dni roboczych, mniejsze od zaplanowanego wydobycie w wolne soboty, stan dyscypliny pracy w kopalniach, spadek średniego wydobycia, cały ten kompleks problemów przedstawiony jest sucho, bez komentarza, nie może być odczytany inaczej jak lista zarzutów skierowanych do społeczności górniczej. Bez powiązania z powyższym wspomina się o niedoborach w zaopatrzeniu materiałowo-technicznym i o problemie istniejącego poziomu organizacyjno-technicznego. Uważam, iż dobrze się stało, że ocena przedstawiona przez obywatela wicepremiera Madeja wyraża sąd bardziej realistyczny i bliższy prawdy o sytuacji w przemyśle górniczym. Chcę wyrazić natomiast moje najgłębsze przekonanie, że niezależnie od trwającego w kraju w różnym nasileniu, różnie przejawiającego się stanu napięć społeczny — Polak chce pracować. I tu Chciałbym wyrazić odmienny pogląd od mojego poprzednika na tej trybunie. Nie sądzę, że naród polski zasługuje na to, by określić jego cechy charakterystyczne, ze jest narodem leniuchów, pijaków, że jest zdemoralizowany. Owszem, zjawiska demoralizacji notujemy w naszym społeczeństwie, ale jednocześnie trzeba wziąć pod uwagę, ile czynników funkcjonowało przez jak długo, by stwarzać warunki demoralizujące poszczególne warstwy naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#WojciechKętrzyński">Jeżeli weźmiemy pod uwagę, jaki jest dzisiaj potencjał i dobrej woli, i mimo wszelkich trudności — dyscypliny społecznej, to należy stwierdzić, że jesteśmy narodem zdrowym i narodem zdolnym do bardzo dużych wysiłków i do bardzo dobrej pracy. Trzeba tylko dać warunki na to, żeby ten naród mógł pracować. A w szczególności społeczność górnicza szczyci się słusznie wzorowymi tradycjami pracy. I jej też trzeba stworzyć sprzyjające warunki i dać narzędzia, by mogła skutecznie podeprzeć swym trudem gospodarkę kraju.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#WojciechKętrzyński">Drugi generalny problem, który pragnę poruszyć, dotyczy wyliczonych w projekcie uchwały sześciu priorytetów. Są one wszystkie w zasadzie społecznie i ekonomicznie uzasadnione. Choć każde ustalanie takich priorytetów zmusza do bolesnego odsuwania na plan dalszy innych dziedzin życia narodowego, zagadnień także wielkiej wagi i także nie cierpiących zwłoki.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#WojciechKętrzyński">Wśród spraw priorytetowych muszą się znaleźć te, które dotyczą żywotnych interesów dziecka. Gdy idzie o opiekę zdrowotną nad matką i dzieckiem, niestety, niedostatecznie rozwiniętą, to nie zabezpiecza jej punkt dotyczący produkcji środków ochrony zdrowia. Jeszcze bardziej niepokojąco wygląda aktualna sytuacja na odcinku produkcji środków spożywczych, przeznaczonych dla dzieci, a w szczególności dla niemowląt. Z informacji przekazanej przez Ministra Przemysłu Spożywczego i Skupu, w odpowiedzi na odpowiedni dezyderat Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej, wynika, że produkcja niezbędnych gotowych odżywek dla niemowląt zaspokaja obecnie około 30% istniejącego zapotrzebowania. Ministerstwo przewiduje, że pełne zapotrzebowanie — licząc według stanu na rok 1981 — będzie można pokryć dopiero w roku 1985. Deficyt jednak trwać będzie nadal i skazani będziemy na import niezbędnych odżywek, jeśli powiększy się za 4 lata liczba niemowląt. Tak wygląda stan naszego przemysłu żywnościowego na tym odcinku. A czy na innych dzieje się lepiej?</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#WojciechKętrzyński">Obywatele Posłowie! Realizacja wytyczonych przez Rząd celów w oparciu o proponowane projekty planu społeczno-gospodarczego i budżetu państwa odbywać się będzie nadal w wyjątkowo trudnych warunkach. Nadal nie sposób przewidzieć, w jakiej mierze potrzeby uznane za priorytetowe zostaną zaspokojone.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#WojciechKętrzyński">Społeczeństwo jest świadome rozmiarów kryzysu gospodarczego, przez jaki przechodzimy. Nie ma w Polsce odpowiedzialnego człowieka, który by tę sytuację lekceważył, tak jak i nie ma w Polsce odpowiedzialnego Polaka, który by nie pragnął przyczynić się do uzdrowienia naszego życia gospodarczego i społecznego. Istnieje również pełna świadomość potrzeby umocnienia naszej pozycji wewnątrz wspólnoty państw socjalistycznych, nienaruszalności naszych sojuszy, szczególnej wagi naszych utrwalonych stosunków ze Związkiem Radzieckim. Troszczymy się wszyscy, by nie umniejszona została rola Polski na arenie międzynarodowej, a w szczególności na kontynencie europejskim.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#WojciechKętrzyński">Istnieje jednak nadal — i to trzeba stale mieć na uwadze — głęboki podkład społecznego niezadowolenia i krytycyzmu. I nie bez poważnych racji uważa się, że proces naprawy Rzeczypospolitej postępuje zbyt powoli zarówno w dziedzinie budowania prawdziwie demokratycznych stosunków w ramach ustroju socjalistycznego, jak i w dziedzinie wytyczania zrębów nowej, bardziej realistycznej i odpowiadającej potrzebom polityki gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#WojciechKętrzyński">Nie bez racji zarzuca się administracji państwowej różnych szczebli bądź brak sprawności w działaniu, bądź brak zdolności przewidywania, bądź też źle ukrywaną tęsknotę za spokojnym urzędowaniem, jak za starych czasów.</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#WojciechKętrzyński">Nie uda nam się iść do przodu, nie zdołamy przezwyciężyć piętrzących się przed Polską ogromnych trudności, jeśli nie rozładujemy tych nastrojów. By to osiągnąć, niezbędny jest stały i całkowicie szczery dialog między tymi, którzy ponoszą odpowiedzialność za kierowanie nawą państwową a społeczeństwem, to znaczy, ze wszystkimi organizmami to społeczeństwo reprezentującymi. Dialog w takiej formie, by każdy obywatel, świadom swych praw i obowiązków, czuł się osobiście włączony w tę rozmowę o losie swej ojczyzny. Właśnie dlatego, że rozwijanie takiego dialogu jest niezbędnym elementem naszej wewnętrznej racji stanu, odnosimy się ze szczerym uznaniem do konsekwentnie realizowanej linii szukania rozwiązań politycznych przez kierownictwo polityczne państwa i z takim samym uznaniem do postawy związków zawodowych, do „Solidarności” przede wszystkim, gdy mimo sytuacji konfliktowych i ujawniających się różnych poglądów, szukały rozwiązań nie w konfrontacji, lecz na drodze rozmów i uzgodnień.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#WojciechKętrzyński">Wysoka Izbo! W tych dniach dziejowej próby — przypomina Episkopat Polski w swoim ostatnim komunikacie — ogromna odpowiedzialność spoczywa na sprawujących władzę oraz na kierujących ruchem związkowym i zawodowym w naszej ojczyźnie. Jak dotąd wykazali oni zarówno wolę walki o suwerenność kraju, jak i stanowczego działania dla odnowy społeczno-moralnej i wyprowadzenia kraju z kryzysu. Wykazali także umiejętność godnego i roztropnego wyprowadzania kraju z kryzysu. Wyprowadzenie kraju ze stanu kryzysu, w jakim trwa, jest najwyższą koniecznością narodową. Osiągnięcie tego celu jest jednak zależne, w przekonaniu Koła Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, od spełnienia paru podstawowych warunków wstępnych.</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#WojciechKętrzyński">Po pierwsze — od jasnego i bardzo konkretnego wskazania narodowi proponowanej drogi wyjścia z obecnej katastrofalnej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#WojciechKętrzyński">Po drugie — od osiągnięcia niezbędnych uzgodnień co do zawartych i obowiązujących umów społecznych, mianowicie od podsumowania sytuacji na dzień dzisiejszy i od ustalenia, co i kiedy może zostać jeszcze zrealizowane, a co ze względów ekonomicznych powinno ulec czasowemu odroczeniu.</u>
          <u xml:id="u-24.15" who="#WojciechKętrzyński">Po trzecie — od przyspieszenia porządkowania podstaw prawno-ustrojowych procesu demokratyzacji naszych socjalistycznych struktur państwowych.</u>
          <u xml:id="u-24.16" who="#WojciechKętrzyński">Mówiąc o porządkowaniu tych struktur państwowych, Chciałbym oświadczyć w imieniu Koła Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, że wysunięta przez Stronnictwo Demokratyczne inicjatywa poselska ustawodawczej działalności w celu stworzenia trybunału stanu, trybunału konstytucyjnego i instytucji prezydenta państwa wydaje się nam godne pełnego poparcia. Wymaga to — rzecz jasna — dalszych prac zarówno ustawodawczych, jak i przestudiowania wszelkich związanych z tym implikacji politycznych, ale sądzimy, że Sejm powinien taką inicjatywę podjąć i rozpracować ją w sposób odpowiedzialny.</u>
          <u xml:id="u-24.17" who="#WojciechKętrzyński">Wracając jednak do wyliczonych warunków wstępnych, wyrażamy przekonanie, że tylko w oparciu o te zasadniczej wagi preliminaria będzie można osiągnąć niezbędną mobilizację wszystkich sił i energii narodowych. Bez tego zrywu zjednoczonej woli będziemy się staczać ku ostatecznej katastrofie. Świadomość tego zagrożenia i wynikającej stąd wielkiej odpowiedzialności istnieje przecież również w działających ruchach społecznych w Polsce. Wyrażamy więc przekonanie, że dadzą one swoje wsparcie każdym rozsądnym działaniom na rzecz przezwyciężenia kryzysu gospodarczego, gdy będą się one łączyć z kontynuowaniem dzieła moralno-społecznej odnowy. Można też wyrazić pewność, iż te siły społeczne nadal przeciwstawiać się będą wszelkim niepoczytalnym aktom antyradzieckiej prowokacji, a czas najwyższy, by sprawcy tych karygodnych czynów wreszcie ponieśli za nie surową odpowiedzialność.</u>
          <u xml:id="u-24.18" who="#WojciechKętrzyński">Obywatele Posłowie! Konsekwencją kryzysu społecznego i gospodarczego, jaki przechodzi nasz kraj, jest nie tylko zrozumiałe zaniepokojenie naszej opinii publicznej. Na fali odnowy pojawiają się również i postawy totalnej negacji i próby głoszenia haseł demagogicznych. Bez wyolbrzymienia tych zjawisk trzeba dostrzegać niebezpieczeństwa, jakie one stwarzają czy stwarzać mogą. Gdy ludziom do domu zagląda niedostatek, gdy przyszłość staje się niepewna, łatwiej jest szermować frazeologią destruktywną. Nikomu nie wolno zwątpić, że Polak nam współczesny ma w sobie zdrowy instynkt obrony interesu narodu i jego państwowego bytu. Zbyt wiele jednak złożonych problemów nakłada się dziś na naszą rzeczywistość, by czuć się zwolnionym od obowiązku szukania wszelkich skutecznych form obywatelskiego dialogu.</u>
          <u xml:id="u-24.19" who="#WojciechKętrzyński">Z tej trybuny zwracamy się więc z konkretną propozycją. Niech zbiorą się razem ludzie o różnych światopoglądach i przekonaniach, bezpartyjni wraz z działaczami partii i stronnictw, ludzie z różnych formacji politycznych i społecznych, ludzie, których ożywia ta sama troska o losy Polski. Konfrontując swe różne oceny, niech służą wspólną pracą sprawie najważniejszej — jak najbardziej twórczemu i świadomemu udziałowi wszystkich Polaków w realizacji dobrze rozumianego dzieła odbudowy zdrowego moralnie i gospodarczo organizmu kraju. Może taka działalność pozwoli wzbogacić płaszczyznę dialogu i docierania do prawdy tam wszędzie, gdzie jej brak staje się problemem społecznym.</u>
          <u xml:id="u-24.20" who="#WojciechKętrzyński">Zwracamy się do wszystkich obywateli posłów o poparcie takiej inicjatywy. Zwracamy się o takie poparcie do wszystkich środowisk, które temu dziełu mogłyby się przysłużyć. Nie idzie tu ani o masowość, ani tym bardziej o reprezentację według jakiegokolwiek umownego klucza. Potrzebni są po prostu ludzie światli i dobrej woli, gotowi współdziałać dla dobra własnej ojczyzny, zachowując jednocześnie prawo realizowania wyznawanych idei czy głoszonych programów w środowiskach, do których należą. Proponujemy nazwę dla takiego forum. Niech się nazywa: „Jutro Polski Ludowej”. Jeśli Front Jedności Narodu zechce takiej inicjatywie patronować, byłoby to zapewne korzystne. Jeśli nie — żyć może własnym życiem, jak wiele innych inicjatyw społecznych.</u>
          <u xml:id="u-24.21" who="#WojciechKętrzyński">Tylekroć już apelowano o wspólny front ludzi rozsądku i poczucia odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-24.22" who="#WojciechKętrzyński">Tylekroć najwyższe autorytety kraju nawoływały do rozwagi i czuwania nad wspólnym dobrem narodowym. Spróbujmy pójść po tej drodze. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-24.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#HalinaSkibniewska">Zarządzam 30-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 20 do godz. 18)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#PiotrStefański">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Stanisław Baranik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#StanisławBaranik">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Wdrożenie pierwszego fragmentu reformy gospodarczej, jakim niewątpliwie jest proces integracji poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej, niesie ze sobą tyleż nadziei i oczekiwań co wątpliwości. Nadzieje i oczekiwania klasy robotniczej, rolników, całego społeczeństwa, wyrażane są w powszechnym zapotrzebowaniu na prognozy i działania, wskazujące na konkretny zwrot ku lepszemu życiu codziennemu. A tymczasem nie jest dla nikogo tajemnicą, dla Rządu także, fakt, że z dnia na dzień narasta deficyt wszystkich towarów, co powoduje, że wydłużają się i pęcznieją kolejki w sklepach i w zakładowych kioskach, słowem wszędzie tam, gdzie istnieje szansa kupienia żywności, środków higieny, papierosów, prasy czy zapałek. Nikogo nie przeraża fakt, że większość czasu spędzonego w kolejkach, to czas, za który bierze się wynagrodzenie, czyli czas, w którym powinno produkować się także i te artykuły, po które codziennie ustawiają się kolejki. W kolejkach snuje się najprzeróżniejsze domysły co do przyczyn braku towarów, obarcza się winą za ich brak Rząd, podkreśla się występujące w naszej gospodarce zjawiska marnotrawstwa i niegospodarności. Społeczeństwo bulwersuje coraz szersze rozwijanie się czarnego rynku. Wszystko to prowadzi do narastania złych nastrojów wśród społeczeństwa, które oczekuje wyraźnego określenia przyczyn naszych trudności, a zwłaszcza konkretnych sposobów i dróg ich przezwyciężania. Wymaga to lepszego działania naszej gospodarki, szybszego porządkowania jej ze strony Rządu, konkretnych działań stabilizacyjnych, mających na celu wyjście z głębokiego kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#StanisławBaranik">Na trudną kryzysową sytuację naszego życia społeczno-gospodarczego nakładają się bieżące trudności kadrowe, wsadowe w szeregu przedsiębiorstwach, brak części zamiennych, mediów energetycznych, zerwanie więzi kooperacyjnych i stąd między innymi wynika potrzeba kolejnej w tej kadencji Sejmu korekty narodowego planu społeczno-gospodarczego w dół. Problem ten szczególnie ostro występuje w resorcie hutnictwa i przemysłu maszynowego, będącego przecież techniczną bazą funkcjonowania gospodarki narodowej, dającego prawie 60% krajowej produkcji eksportowej, skupiającego blisko połowę krajowego potencjału naukowego, a rzecz sprowadza się do kilku aspektów, z których najważniejsze to:</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#StanisławBaranik">Po pierwsze — węgiel, na temat którego nie będę się wypowiadał, bo są tu osoby o wiele bardziej ode mnie kompetentne, ale jedno jest pewne — bez węgla nie będzie nie tylko ciepła i energii, ale i stali. Tylko Huta im. Lenina wyprodukuje o 630 tysięcy ton stali mniej, bo jej koksownia z braku wsadu nie wyprodukuje ponad milion ton koksu. Choć nie bez znaczenia będzie fakt zubożenia wsadu dla wielkich pieców, spowodowany ograniczeniem import z drugiego obszaru płatniczego. Zabraknie więc wyrobów hutniczych i Rząd będzie musiał zadecydować dla kogo — dla rolnictwa, dla budownictwa, dla energetyki, stoczni czy dla motoryzacji.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#StanisławBaranik">Po drugie — to sprawa bazy wytwórczej przemysłu hutniczego.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#StanisławBaranik">Kilka dni temu z inicjatywy komitetu fabrycznego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Hucie im. Lenina odbyło się spotkanie delegatów na IX Nadzwyczajny Zjazd partii z 20 polskich hut, którzy w kilkugodzinnej dyskusji mówili o beztroskiej, wręcz kolonialnej eksploatacji hutnictwa w ostatnim dziesięcioleciu. Doprowadziło to do awaryjnego stanu kluczowych urządzeń technologicznych, co z kolei pogłębiło degradację naturalnego środowiska, pogorszyły się warunki pracy i zdrowotne hutników, o czym świadczy fakt, że na renty odchodzi około 60% hutników, podczas gdy na emerytury tylko 40%. Zwiększa się energo- i materiałochłonność procesów hutniczych, a w tej sprawie mogę się wypowiadać, bo od 28 lat związany jestem z hutnictwem, a w kwestii poruszanych problemów mam wsparcie 40-tysięcznej załogi Huty Lenina, a także tych śląskich hut, które wizytowała sejmowa komisja.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#StanisławBaranik">W sprawach modernizacji, zwłaszcza surowcowej części hutnictwa, jak proces koksowniczy, spiekalniczy i odlewnictwo, jest najwyższa pora, aby przejść ze sfery dyskusji do konkretnych działań modernizacyjnych tam, gdzie to ma sens, względnie likwidacji, gdzie modernizacja po prostu się nie opłaca. Natychmiastowych remontów wymagają ponadto ciągi i magistrale energetyczne, hale produkcyjne, bo są maksymalnie wyeksploatowane, skorodowane i w każdej chwili grożą nieszczęściem. Wprawdzie w latach 1976–1980 wysokość nakładów inwestycyjnych poniesionych przez resort zawarta została w kwocie 219,5 miliarda złotych, co jest pozycją znaczącą, lecz cóż z tego, jeżeli Huta Katowice pochłonęła ponad 97 miliardów złotych, podczas gdy wszystkie pozostałe resorty, pozostałe zakłady tego resortu musiały się zadowolić kwotą 122 miliardów złotych.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#StanisławBaranik">Trzecim — nie mniej ważnym czynnikiem stymulującym proces hutniczy, jest problem naboru załóg, zwłaszcza na kluczowe stanowiska pracy, co jest niejako pochodną omówionej już sytuacji, a czemu dała wyraz także sejmowa Komisja Przemysłu Ciężkiego, Maszynowego i Hutnictwa w dezyderacie nr 3 z 1980 roku, który choć na dziś coraz bardziej aktualny, nie może doczekać się realizacji. Także system płacowy jest mało czytelny, bowiem płaca składa się często z kilkunastu składników, w gąszczu których gubią się nawet specjaliści, nie mówiąc o tym, że nie zaspokaja on oczekiwań, a często wręcz różnicuje hutników.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#StanisławBaranik">Czynnikiem, który w znaczącym stopniu pozwalał rozwiązywać problem kadrowy w przemyśle, była możliwość przydzielania długoletnim i o określonej przydatności zawodowej pracownikom mieszkań, wydzielonych dla zakładów pracy z budownictwa spółdzielczego. Była, bo oto rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 2 marca bieżącego roku, bez żadnej konsultacji z zakładami pracy, wprowadzono nowe zasady przydziału mieszkań i to z mocą od 1 stycznia 1981 roku.</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#StanisławBaranik">W kontekście tych nowych zasad i trybu przydziału mieszkań, pragnę zwrócić uwagę na fakt, że pracownicy oczekujący i partycypujący dotychczas od szeregu lat w spółdzielczym budownictwie przeznaczonym dla zakładów pracy, postawieni zostali obecnie w niezmiernie trudnej, zaskakującej, wręcz krzywdzącej sytuacji. Pracownicy ci, kierowani obecnie do spółdzielni mieszkaniowych będą wpisywani do rejestru oczekujących na szarym końcu, nie z ich winy zresztą, gdyż na terenie całego kraju członkostwa w spółdzielniach mieszkaniowych nie nadawano od 1974 roku. A wkład mieszkaniowy uzupełniany był do pełnej wysokości z zakładowych funduszów mieszkaniowych, tylko w przypadku zakwalifikowania pracownika do przydziału mieszkania.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#StanisławBaranik">Zaproponowane rozwiązanie wywołuje wiele konfliktów między kierownictwem zakładów i pracownikami, zwłaszcza że wielu z nich ma zapewnienie otrzymania takiego mieszkania. Komu więc i jakim celom służy ta decyzja zapytują zainteresowani. Nie służy na pewno uwiarygodnieniu intencji odnowy naczelnego organu administracji państwowej. Rozumiejąc potrzebę porządkowania także i spraw mieszkaniowych uważam, że taka decyzja może być utrzymana w mocy, ale z terminem realizacji od 1986 roku dlatego, by zakłady pracy mogły, nie zawierając nowych zobowiązań, zrealizować podjęte. Na ręce obywatela Premiera złożyłem w tej sprawie oddzielne pismo.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#StanisławBaranik">Obywatele Posłowie! Ewolucyjny sposób wprowadzania reformy gospodarczej wydaje się być jedynie słusznym działaniem w skali całego kraju, jeżeli ma przynieść oczekiwane rezultaty i nie pozbawić w trudnym okresie przejściowym, sterowności w gospodarce narodowej. Jest to związane przede wszystkim z potrzebą szerokiej, społecznej i specjalistycznej konsultacji projektów ustaw i decyzji, bo chodzi o to, by reforma, niosąc prawne uregulowanie funkcjonowania gospodarki, była akceptowana przez najszersze kręgi społeczeństwa, przy czym znaczącą klauzulę wiarygodności konsultacji należy przyznać tej grupie społecznej, której stosowny akt dotyczy bezpośrednio.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#StanisławBaranik">Szczególne nadzieje wiąże się z ustawami o przedsiębiorstwie, samorządzie pracowniczym, związkach zawodowych, gdyż głównie tutaj decydować się będą sprawy samodzielności przedsiębiorstw oraz to, czy ich siła wynikać będzie tylko z mocy ustawy, czy też z osiąganych wyników ekonomicznych; na ile będą mogły decydować o kierunkach rozwojowych, modernizacyjnych, wielkości i strukturze handlu zagranicznego oraz posiadaniu sensownych odpisów na niezbędny zakup i import środków. Jak będą zaopatrywane w surowce i części zamienne, w czyjej gestii będzie potencjał remontowy, czy resort rzeczywiście będzie pełnił wyłącznie strategiczną funkcję wobec przedsiębiorstwa. Wreszcie, jaką funkcję i z czyjej gestii pełnić będą zakładowe środki masowego przekazu. Te kwestie nasuwają się niejako automatycznie, gdyż na przykład nawiązanie zerwanych więzi kooperacyjnych jest nakazem chwili, zwłaszcza, że tylko w hutach Zjednoczenia Hutnictwa Żelaza i Stali kooperacja obejmuje 60% półwyrobów, podczas gdy na przykład w Czechosłowacji tylko 8%, a w krajach zachodnich 2–3%. Bierze się to z faktu, że racjonalne, optymalne zamykanie cykli produkcyjnych nie było należycie uwzględniane przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, a konsekwencją nadmiernie rozbudowanych obrotów międzyhurtowniczych są bardzo wysokie koszty transportu, które na przykład w 1979 roku wyniosły prawie 5 mld zł, podczas gdy koszty zużycia energii w tym samym czasie wyniosły tylko nieco powyżej 3 mld zł. Sytuacja taka jest nie do przyjęcia nie tylko obecnie, ale szczególnie po wprowadzeniu reformy cen, która przecież musi być integralną częścią reformy gospodarczej, jeżeli chcemy, a chcemy, by złotówka stała się rzeczywiście pieniądzem. Jest więc o co kruszyć kopie, zwłaszcza że uporządkowania wymagają również sprawy nadmiernych zapasów materiałowych, korekty norm i struktury zużycia wyrobów hutniczych, gospodarki złomem i surowcami wtórnymi, zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy, czy wreszcie kwestia nierealizowania sejmowej ustawy z dnia 1 lutego 1979 r. o jakości wyrobów, usług, robót i obiektów budowlanych. Nie może w dalszym ciągu funkcjonować wrodzona czy wypracowana nieudolność, bo wsparta szerzącą się wręcz pogardą dla oszczędności doprowadzi do kompletnej ruiny cały, wątły zresztą obecnie system gospodarki materiałowej. Te uwarunkowania muszą natychmiast znaleźć konkretne rozwiązanie, w czym istotną rolę może i musi spełnić kadra naukowo-techniczna, co należy ponadto traktować jako początek łamania barier w układzie nauka — przemysł w sensie praktycznych rozwiązań, a nie tylko teoretycznych dywagacji. Trzeba uruchomić wszystkie możliwe mechanizmy społeczne, a jednym z nich jest przecież reforma gospodarcza, aby zgodnie z powszechnym oczekiwaniem eliminować hasło, że przyszły okres będzie jeszcze gorszy od poprzedniego, bo tego społeczeństwo po prostu nie zaakceptuje. Wypowiadanie na co dzień tego typu stwierdzeń przez przedstawicieli najwyższych władz jest na pewno odbiciem istniejącej rzeczywistości, którą wszyscy w praktyce czujemy. Ta gorzka prawda nie może być wypowiadana w nieskończoność, bo ludzie w naszym kraju, nie widząc żadnych perspektyw poprawy sytuacji, nie mają ochoty lepiej i wydajniej pracować, a potrzeba zaufania do władzy jest coraz większa. Potrzeba mobilizacji sił społecznych dla tak ważnych dla bytu narodu polskiego celów jest obowiązkiem każdego Polaka, tego z kopalni, z huty, z innych zakładów przemysłowych, pracującego na roli, a zwłaszcza tych, którzy z racji sprawowanej wysokiej funkcji państwowej odpowiedzialni są za decyzje stanowiące o kształcie i przyszłości naszej ojczyzny, a na to na pewno nas dzisiaj stać. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Krystyna Marszałek-Młyńczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Na kolejnym posiedzeniu Sejmu w tej sesji uświadamiamy sobie z całą ostrością złożoność sytuacji, w jakiej znalazł się nasz kraj. Odnosi się to do ekonomiki, podstawy materialnej bytu narodu, ale odnosi się również do sfery duchowej, do świadomości narodu, jego psychicznej odporności, oblicza moralnego, jego zachowań i aspiracji, ciągłości historycznej i więzi narodowej. Nie chcę nadużywać wielkich słów. Padały już takie wielokrotnie z tej trybuny i okazały się puste jak weksle bez pokrycia.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Z całą odpowiedzialnością chcę jednak wobec Wysokiej Izby oświadczyć, że materialne podstawy bytu kultury narodowej są aktualnie zagrożone w wielu elementach: twórczości, upowszechniania, dostępności, obiegu informacji, kształcenia artystycznego, ochrony dóbr kultury narodowej, związków kultury ze światem. Oświadczenie moje opieram na przedłożonych sejmowej Komisji Kultury i Sztuki raportach o stanie kultury, wypowiedziach i postulatach środowisk twórczych, organizacji społecznych i instytucji oraz na prowadzonych przez sejmową komisję w tej kadencji analizach materialnych uwarunkowań rozwoju kultury, które pogarszają się z miesiąca na miesiąc.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Sejmowa Komisja Kultury i Sztuki nie przyjęła proponowanych na rok 1981 wielkości zapisanych w planie i budżecie Ministerstwa Kultury i Sztuki, uważając że przyznane środki finansowe i dewizowe nie zabezpieczają realizacji elementarnych potrzeb i zadań w dziedzinie kultury oraz wypełnienia społecznych porozumień podpisanych przez resort z przedstawicielstwami związkowymi. Przewidywania komisji okazały się słuszne, mimo że nie wzięto ich pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Dziś Rząd proponuje korekty w planie i budżecie na rok 1981. Korekty na pewno są uzasadnione warunkami ekonomicznymi, ale jeżeli mamy dziś głosować, Obywatele Posłowie, za zmniejszeniem ilości papieru na książki, gazety, lektury, podręczniki szkolne i akademickie, za zmniejszeniem środków dewizowych również dla kultury, to musimy sobie zdawać sprawę z tego, jaka jest dziś sytuacja w tej dziedzinie i jakie konsekwencje te drobne w sumie dla gospodarki narodowej ograniczenia mogą spowodować dla życia umysłowego i twórczego narodu.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">To, że dziś niektóre gazety i czasopisma są coraz chudsze i coraz mniej dostępne, że mają zapasy papieru na 3–4 wydania, że zapowiada się zawieszenie ukazywania się wielu tytułów, że gwałtownie spada liczba wydanych książek, że spora część maszyn poligraficznych nie pracuje z braku części zamiennych, że szkoły, ogniska artystyczne nie mają nut, pomocy naukowych, instrumentów, artyści-plastycy — środków do życia, a telewizja i wytwórnie filmowe — taśmy filmowej, że nie ma za co kupować za granicą dzieł sztuki do muzeów, książek i prasy, części do produkowanych na eksport instrumentów muzycznych, wypożyczać światowego repertuaru dla orkiestr i instytucji operowych — to wszystko nie są już symptomy kryzysu. To zjawiska nagromadzone przez lata z taką siłą, że grożą, nie obawiam się tego słowa, porażeniem rodzimej kultury i twórczości oraz jej odcięciem od światowej kultury umysłowej i artystycznej. I jeżeli dziś, Obywatele Posłowie, właśnie w tym trudnym, złożonym politycznie i ekonomicznie okresie, kiedy tak bardzo jest nam potrzebne zespolenie wszystkich ogniw, jednoczących naród i podrywających kraj ze stagnacji i zwątpienia, nie podejmiemy działań zdecydowanie wspierających rozwój narodowej kultury, będzie to strata nie do odrobienia dla współczesnego i przyszłych pokoleń Polaków.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Wicepremier Zbigniew Madej zwrócił się do Wysokiej Izby ze słowami: „Ojczyzna w potrzebie”. Istotnie, ojczyzna nasza jest w potrzebie. Kultura narodowa, Obywatelu Premierze, jest również dziś w potrzebie. Dlatego chciałam podziękować Prezydium Sejmu za decyzję, by odbyć w sesji jesiennej w październiku br. plenarne posiedzenie Wysokiej Izby poświęcone stanowi i perspektywom rozwoju kultury narodowej.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Na poprzednim posiedzeniu Sejmu obywatel Premier Wojciech Jaruzelski mówił o nasilających się w naszym kraju zjawiskach moralnie negatywnych. Skąd się one biorą? Z jakiego podglebia wyrastają? Między innymi z pustkowia kulturowego w wielu środowiskach. Z braku moralnych zasad, aspiracji, potrzeb i nawyków, nie wdrożonych ani przez dom, ani przez szkołę, środowisko pracy czy zamieszkania. Bez książek, prasy, filmów, bez pracy od podstaw szkoły, instytucji oświatowych, kulturalnych i artystycznych, bez społecznego wsparcia ludzi dobrej woli, nie wydrzemy korzeni tych zjawisk, choć byśmy najżarliwiej o tym mówili i najbardziej doskonałe wydali przepisy prawne.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Nie wszyscy, niestety, mają dziś tego świadomość, choć rozumieli to tak głęboko twórcy naszego socjalistycznego państwa, gdy w pierwszych dniach po odzyskaniu niepodległości, równolegle z historycznymi reformami politycznymi i społeczno-ekonomicznymi, z batalią o chleb i pracę, z entuzjazmem i uporem krzewili oświatę i kulturę. To przecież wówczas, w pierwszych latach ludowej państwowości, gdy do Rządu mówiło się dostojny Rządzie, nie było posiedzenia Krajowej Rady Narodowej, by nie odwoływano się do źródeł i tradycji kultury narodowej. To przecież wówczas, gdy jeszcze niecały kraj był wyzwolony spod okupacji hitlerowskiej zrodziła się idea narodowego wydania dzieł Adama Mickiewicza. Nie za 10-złotowy kupon po oddaniu makulatury, jak to proponujemy dziś, lecz wydania pomnikowego, jakiego nie udało się zrealizować w okresie międzywojennym.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Obywatele Posłowie! Sięgnęłam pamięcią do tamtych pionierskich początków, by umocnić się w przekonaniu, że lata trudne, skomplikowane dla gospodarki wcale nie muszą być puste, stracone dla kultury. Zwłaszcza, że mamy dziś atuty niepodważalne, jakich nie mieliśmy w tamtych latach: wielki potencjał twórczy i intelektualny, cenny dorobek i doświadczenie, ogromną chłonność i wrażliwość społeczną, uznanie dla polskiej kultury i sztuki na świecie.</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Zgadzam się, że przy ogromie potrzeb konieczny jest dziś wybór. Przy najostrzejszych obwarowaniach ten wybór dla kultury, dla wszystkich dziedzin życia kraju i narodu również dla gospodarki musi wskazywać na książkę i prasę.</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Książka to życie umysłowe i artystyczne narodu, jego język, rozwój duchowy. Prasa to informacja, to opinie i poglądy, dialog ze społeczeństwem, świadomość i jawność życia narodu, jeden z warunków kontynuacji socjalistycznej odnowy.</u>
          <u xml:id="u-29.11" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Sejmowa Komisja Kultury i Sztuki w swych dezyderatach wielokrotnie wskazywała na potrzebę podjęcia międzyresortowych działań dla stworzenia materialnych podstaw życia książki i prasy. W czerwcu, rok temu, z tej trybuny Przewodniczący Komisji Planowania, odpowiadając na dezyderat komisji zapowiedział podjęcie takich systemowych działań. Do dziś me została uporządkowana gospodarka papierem, gorzej — wzmogło się marnotrawstwo. Nie wsparto poligrafii, choć zapowiedziane zostały również z tej trybuny środki dewizowe na zakup części zamiennych. Nie uporządkowano wielu ogniw całego procesu wydawniczego, mimo istnienia społecznych raportów, wskazujących na możliwości rozwiązań doraźnych i długofalowych oraz mimo wielkiego, społecznego uwrażliwienia, na każdy przejaw marnotrawstwa tak widoczny zwłaszcza obecnie w gospodarce papierem.</u>
          <u xml:id="u-29.12" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Dziś, Obywatele Posłowie, Rząd proponuje kolejne zmniejszenie ilości papieru na cele wydawnicze. Co to oznacza? Oznacza to zmniejszenie produkcji książek o 1/4 do 3 egzemplarzy na mieszkańca w ciągu roku, podczas gdy w 1950 roku, przy innym poziomie wykształcenia, mieliśmy ich 5, a w ub. roku, uważanym za jeden z najtrudniejszych w powojennym 36-leciu prawie 4. Oznacza to zmniejszenie nakładów gazet o 17%, a czasopism o 40%, co równa się zakłóceniu obiegu informacji i oddaleniu pism od czytelnika, a tym samym pozbawieniu wielu milionów ludzi własnej gazety.</u>
          <u xml:id="u-29.13" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Zrozumiałe, że środowisko dziennikarskie ostro zaprotestowało przeciw tym propozycjom. Sejmowa Komisja Kultury i Sztuki w dezyderacie do Prezesa Rady Ministrów, uchwalonym 12 czerwca br. stwierdziła, że z zaniepokojeniem obserwuje dramatyczną sytuację, jaka wytworzyła się w wydawnictwach prasowych i książkowych na skutek zmniejszanych stale ilości papieru oraz pogarszających się warunków technicznych poligrafii.</u>
          <u xml:id="u-29.14" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Komisja postulowała:</u>
          <u xml:id="u-29.15" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Po pierwsze — podjęcie szybkich międzyresortowych działań, mających na celu wygospodarowanie większej ilości papieru na cele wydawnicze.</u>
          <u xml:id="u-29.16" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Po drugie — zobowiązanie przemysłu papierniczego do pełnej i terminowej realizacji przyjętych w planie na 1981 rok wielkości dostaw papieru dla prasy i wydawnictw.</u>
          <u xml:id="u-29.17" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Po trzecie — uruchomienie środków płatniczych na import z drugiego obszaru płatniczego przewidzianych w planie na 1981 rok wielkości papieru na cele wydawnicze.</u>
          <u xml:id="u-29.18" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Po czwarte — uzyskanie z pierwszego obszaru płatniczego niezbędnych ilości papieru dla zabezpieczenia ciągłości ukazywania się gazet i czasopism.</u>
          <u xml:id="u-29.19" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Po piąte — zabezpieczenie środków finansowych w drugim obszarze płatniczym na zakup części zamiennych i maszyn niezbędnych dla ciągłości funkcjonowania poligrafii. Dewizowe środki płatnicze na kulturę muszą być bezwzględnie uruchamiane, dotąd bowiem planuje się import, ale nie realizuje się go z Braku dewiz.</u>
          <u xml:id="u-29.20" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Na dzisiejsze posiedzenie Rząd przedstawił bilans podstawowych surowców, a w tym również bilans papieru. Słusznie, że bilans taki został opracowany. Niemniej, moim zdaniem nie jest on przydatny bez ujawnienia struktury produkcji papieru. Struktura ta, jak wielokrotnie to już przedstawiali posłowie, jest wadliwa. Na cele wydawnicze przeznacza się zaledwie 14 do 16% ogólnej produkcji papieru. A w tej skromnej części, szuka się zazwyczaj ograniczeń i oszczędności, jak to dzieje się także i obecnie. Konieczna jest szybka zmiana struktury produkcji papieru, uwzględniająca, jak to również postulowała nasza Komisja, coroczne zwiększanie o l% ilości papieru na cele wydawnicze.</u>
          <u xml:id="u-29.21" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Chciałabym również zaproponować, by potraktować z należytą powagą oraz stworzyć podstawy prawne i warunki funkcjonowania wyrosłemu z entuzjazmu i szczerej troski środowiska dziennikarskiego Związkowi Papieru i Druku jako społecznemu ruchowi inicjatyw oraz nadzoru nad wykorzystaniem cennego dla gospodarki i kultury narodowej surowca, jakim jest papier.</u>
          <u xml:id="u-29.22" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Obywatele Posłowie! W tych trudnych dla kraju chwilach każdy z nas ma obowiązek, wobec własnego sumienia i wobec wyborców, z upoważnienia których sprawuje mandat, wskazywać na te dziedziny, które uważa za najważniejsze dla kraju i narodu. Chciałam zaproponować, by Sejm nie tylko nie przyjął korekt zmniejszających przydział papieru na cele wydawnicze, ale żebyśmy do rejestru sześciu spraw, które uważamy za priorytetowe dla rozwoju gospodarki kraju i życia narodu, zapisali w punkcie 2 proponowanej uchwały Sejmu jako priorytet siódmy: „Zabezpieczenie warunków wydawania książek i prasy”. Jestem bowiem przekonana, że tak jak we wszystkich najtrudniejszych dla kraju i narodu okresach, tak i obecnie kultura narodowa może i powinna się stać ostoją i czynnikiem jednoczącym naród. Bez kultury narodowej, Obywatele Posłowie, nie przeprowadzimy reformy gospodarczej. Bez kultury nie wydźwigniemy kraju z kryzysu gospodarczego, bez kultury nie przywrócimy ludziom wiary w sens, jakże uciążliwego wciąż jeszcze codziennego życia Polaków. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-29.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Bożena Hager-Małecka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#BożenaHagerMałecka">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Na tle krajowych trudności i spięć ogół pracowników ochrony zdrowia, solidaryzując się z ruchem odnowy, utrzymał tempo swojej pracy. Wysoce niedoinwestowana i niedofinansowana o fatalnym zaopatrzeniu w leki, środki czystości, żywność i inne służba zdrowia nie doznała wielkich wstrząsów. Było to możliwe wyłącznie dzięki jej wysokiemu poczuciu odpowiedzialności i nienagannej postawie obywatelskiej. Przyszedł czas na zmiany struktury organizacyjnej tej służby. W odczuciu opinii społecznej aktualnie realizowany model opieki zdrowotnej zawiódł powszechne oczekiwania. Zespoły opieki zdrowotnej, zwłaszcza w dużych miastach, okazały się strukturami niefunkcjonalnymi. Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej przygotowało ostatnio interesujący i nowatorski projekt systemu organizacyjnego podstawowej opieki zdrowotnej. Równocześnie szereg innych środowisk przedstawia własne propozycje. W projekcie resortu zdrowia uwzględniono 5 różnych wariantów, o wyborze których mają w każdym miejscu, mieście, gminie, województwie decydować odpowiednie rady narodowe.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#BożenaHagerMałecka">Projekt zawiera także zupełnie nowe rozwiązania finansowania tej opieki. Dla usprawnienia funkcjonowania tej najważniejszej przecież dziedziny w całym systemie ochrony zdrowia w kraju, nieodzowny jest pewien przełom, poszerzony szeroką społeczną dyskusją. Idzie o to, by po dokonaniu poprawek i uzupełnień można go było wprowadzić w życie już w 1982 roku.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#BożenaHagerMałecka">Potrzebne jest już teraz wspólne działanie wszystkich departamentów Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. Wyhamowania wymaga przespecjalizowanie medycyny. Potrzebna jest zmiana nauczania w akademiach medycznych, zwłaszcza na latach starszych, zmierzająca do dobrego przygotowania absolwenta do pracy w lecznictwie podstawowym. Potrzebne są zmiany w szkoleniu podyplomowym, zmiany w metodologii zatrudniania i wynagradzania, a także finansowania oraz planowania inwestycji. Jest sprawą oczywistą, że na przykład lekarz domowy czy lekarz osiedlowy musi dysponować innym warsztatem pracy — to jest poradnią, która powinna znajdować się w tym samym domu, w którym mieszka — innym aniżeli w przypadku lekarza rejonowego.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#BożenaHagerMałecka">Mamy w kraju 200 tysięcy łóżek szpitalnych. W ubiegłym 5-leciu zamiast planowanych 27 tysięcy łóżek przybyło nieco więcej niż połowa tej liczby. Pod względem liczby łóżek w stacjonarnej opiece zdrowotnej Polska znajduje się na ostatnim miejscu wśród krajów socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#BożenaHagerMałecka">Najtrudniejszy problem dotyczy odbywania porodu w szpitalach. Przeciążone oddziały położniczo-noworodkowe pracują w bardzo trudnych warunkach. Nierzadko zdarzają się infekcje wewnątrzszpitalne, powodujące okresowe zamykanie oddziałów, częste remonty starej i wyeksploatowanej bazy szpitalnej potęgują jeszcze te trudności. Ostatnio w wielu miastach, w tym w Warszawie, doszło do wprost skrajnych napięć w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#BożenaHagerMałecka">Fatalny stan bazy dotyczy wszystkich 10 akademii medycznych w kraju. Od 30 lat nie powołano żadnej nowej szkoły medycznej. W krajach europejskich, w tym także w krajach socjalistycznych, liczba akademii medycznych, przypadająca na odpowiednią liczbę ludności kraju, jest znacznie wyższa aniżeli w Polsce. Nakłady na naukę są w akademiach medycznych znacznie niższe niż na przykład w politechnikach czy uniwersytetach i są przekazywane za pośrednictwem Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Pośrednictwo to jest zbędne.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#BożenaHagerMałecka">Obecnie pracuje w kraju przeszło 63,5 tysiąca lekarzy, około 17 tysięcy lekarzy-dentystów i 15,5 tysiąca farmaceutów. Resort zdrowia czyni starania, by poprawić rozmieszczenie tych kadr w kraju i uzyskuje w tym przedmiocie pewną poprawę.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#BożenaHagerMałecka">W kraju zatrudnionych jest 157 tysięcy pielęgniarek, co roku kończy szkołę 13–14 tysięcy absolwentek. Na I roku studiów magisterskich dziennych i zaocznych studiuje 600 przyszłych magistrów pielęgniarstwa. Nikt nie potrafi odpowiedzieć na pytanie, ile potrzeba pielęgniarek na dziś i jutro w przychodniach rejonowych, przemysłowych, dziecięcych, oddziałach wewnętrznych, chirurgicznych, reanimacyjnych, sanatoriach, żłobkach, domach pomocy społecznej, klinikach i instytutach. Wszyscy jednak zgodnie twierdzą, że liczba pielęgniarek we wszystkich tych placówkach służby zdrowia jest niewystarczająca. Co roku nie można zatrudnić dużej części absolwentek pielęgniarstwa ze względu na brak etatów. Trzeba co prędzej opracować rozeznanie potrzeb w tym przedmiocie, a następnie ustalić normy zatrudniania pielęgniarek w poszczególnych działach opieki zdrowotnej w kraju. Liczba etatów powinna być o 20–30% wyższa od liczby zatrudnionych i aktualnie pracujących. Wchodzą tu względy urlopów macierzyńskich, wolne soboty, zwolnienia lekarskie, związane z ciężką i nierzadko niebezpieczną pracą dla zdrowia. Szkoły pielęgniarskie powinny powrócić do Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-31.8" who="#BożenaHagerMałecka">Rozwiązania wymagają liczne sprawy dotyczące pozostałych pracowników służby zdrowia ze średnim wykształceniem. Wydatki ponoszone z budżetu państwa na ochronę zdrowia corocznie wzrastają. Tak jest we wszystkich krajach.</u>
          <u xml:id="u-31.9" who="#BożenaHagerMałecka">Dziś udział w budżecie państwa wynosił w 1980 roku 7,3%. Średnie nakłady na jednego mieszkańca osiągnęły wartość 2 300 złotych i były wyższe o 16,4% aniżeli w 1979 roku. Średni koszt leczenia jednego chorego w szpitalu wynosi 6 300 zł.</u>
          <u xml:id="u-31.10" who="#BożenaHagerMałecka">Należy wdrożyć wielorakie działania, głównie przez poprawę podstawowej opieki zdrowotnej na rzecz lepszego gospodarowania miejscami szpitalnymi.</u>
          <u xml:id="u-31.11" who="#BożenaHagerMałecka">Koszt utrzymania jednego miejsca w żłobku wynosi miesięcznie około 2 240 złotych. W związku z prowadzonymi pracami nad ustaleniem wysokości dodatków wychowawczych na dzieci należy na ten fakt zwrócić szczególną uwagę. Lepiej przeznaczyć wyższą kwotę na dodatek wychowawczy dla rodziny, aniżeli wydawać znacznie więcej na utrzymanie dziecka w żłobku. Przemawiają za tym nie tylko względy ekonomiczne, ale co dla nas, lekarzy, najważniejsze — względy pozamaterialne.</u>
          <u xml:id="u-31.12" who="#BożenaHagerMałecka">W 1980 roku nastąpił bardzo znaczny wzrost nakładów z budżetu państwa na leki. W przeliczeniu na 1 mieszkańca nakłady te wzrosły w ciągu 5 lat z 294 do 577 złotych. W ostatnim roku służba zdrowia była wolna od starań o zapłacenie za rozprowadzone leki w szpitalach. Sprawa została uregulowana porozumieniem międzyresortowym ministrów zdrowia i finansów. W przyszłości należałoby jednak dążyć w ramach dokonujących się zmian w strukturze zarządzania służbą zdrowia do zmiany w finansowaniu, w tym do choćby minimalnego, czy wręcz psychologicznie symbolicznego udziału całej ludności w pokrywaniu wydatków na leki.</u>
          <u xml:id="u-31.13" who="#BożenaHagerMałecka">Katastrofalny stan zaopatrzenia w leki, żywność i środki żywnościowe, środki czystości, dotyka szczególnie ciężko dzieci, zwłaszcza niemowląt. Przerażeniem napawa myśl, że mogłyby one pozostawać poza zasięgiem pomocy z zagranicy.</u>
          <u xml:id="u-31.14" who="#BożenaHagerMałecka">Najwyższe wyrazy uznania i wdzięczności należy kierować pod adresem Episkopatu Polski. Kurie biskupie podjęły czasem wprost nieludzki wysiłek, by dniem i nocą przyjmować przesyłki i rozprowadzać leki i żywność dla najbardziej potrzebujących. Organizacja tej pomocy przebiega wzorowo. My, lekarze, zajmujący się leczeniem dzieci, angażowaliśmy się zawsze w doskonalenie pomocy leczniczej i profilaktycznej. Podejmowaliśmy starania o rozbudowę dziecięcych placówek służby zdrowia, nierzadko przy słabo pracującej administracji zastępowaliśmy ją w działaniach, umożliwiających funkcjonowanie szpitali i klinik, przez zdobywanie leków, aparatury, ułatwianie remontów itp. Nie przyszło nam do głowy, że będziemy musieli bronić dzieci przed elementarnym głodem. Jeździmy przeto własnymi samochodami po leki i żywność dla dzieci. A przecież w innych krajach socjalistycznych dzieci mają prawne gwarancje, zapewniające im priorytet w dostawach podstawowych artykułów żywnościowych.</u>
          <u xml:id="u-31.15" who="#BożenaHagerMałecka">Propozycje przedłożone przez Rząd i uchwała, którą mamy uchwalić, określają priorytety w sterowaniu ograniczonymi zasobami materiałowymi i dewizowymi. W pierwszych trzech punktach wyznaczono kierunek na zaopatrzenie ludności w podstawowe artykuły żywnościowe, produkcję środków ochrony zdrowia i higieny osobistej oraz produkcję podstawowych wyrobów przemysłu lekkiego, przede wszystkim dla dzieci i młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-31.16" who="#BożenaHagerMałecka">W 1980 roku podwyższono zasiłki stałe z 1 300 na 1 440 zł i dla inwalidów I grupy do wysokości 1 800 złotych średnio. Są to jednak, niestety, nadal marne grosze, za które wyżyć nie sposób. Liczba korzystających okresowo z zasiłków pieniężnych, udzielanych z tytułu pomocy społecznej, zmalała z 65 300 w 1979 roku do 60 420 osób. Nastąpił rozwój punktów PCK, opieki nad chorym w domu i usług domowych organizowanych przez organizacje społeczne i organy administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-31.17" who="#BożenaHagerMałecka">Zmniejszyła się liczba całodziennych klubów seniora. Jest nadal u nas daleko do pokrycia podstawowych potrzeb ludzi starych, przewlekle chorych i kalek, a także cierpiących niedostatek materialny rodzin wielodzietnych. W miarę regulowania życia gospodarczego kraju należy w przyspieszonym tempie zwiększać nakłady państwa na rzecz tych grup ludności.</u>
          <u xml:id="u-31.18" who="#BożenaHagerMałecka">Podstawą wszelkich obliczeń powinno być minimum socjalne określane co roku. Potrzebna jest nowa metodologia finansowania zasiłków, dodatków, emerytur, płac najniższych. Nie może tu wystarczać praktykowane dotąd coroczne kierowanie przez Komisję Zdrowia i Kultury Fizycznej dezyderatów o dodatkowe kilkadziesiąt milionów na poszczególne cele w tej grupie wydatków.</u>
          <u xml:id="u-31.19" who="#BożenaHagerMałecka">Wysoka Izbo! Szczególnie ostro atakowana jest obecnie władza różnych szczebli za zaniedbania w zakresie ochrony środowiska. Nie ma na świecie regionu bardziej ekologicznie zdewastowanego, jak Górnośląski Okręg Przemysłowy. Wojewódzki Zespół Poselski w Katowicach, liczący 47 posłów, wystąpił do pana Premiera z wnioskiem o opracowanie rządowego programu ochrony środowiska naturalnego w kraju. Na Śląsku oczekują nań miliony ludzi, zwłaszcza zaś jeden milion zamieszkujący tereny, na których wszelkie, nawet najbardziej liberalne normy zanieczyszczeń środowiska zostały wielokrotnie przekroczone.</u>
          <u xml:id="u-31.20" who="#BożenaHagerMałecka">Jako poseł miasta Zabrza mam elementarny obowiązek domagać się likwidacji koksowni „Conkordia”, którą wybudowano w 1952 roku i w 1957 zaadaptowano tymczasowo do produkcji koksu pakowego. Nie ma możliwości ani nie jest celowe prowadzenie modernizacji koksowni, która według wielokrotnych, uprzednich decyzji dawno powinna była ulec likwidacji. Zastosowanie wobec tej koksowni strefy ochronnej oznaczałoby wyłączenie liczącego około 200 tys. mieszkańców miasta, o bardzo dużym potencjale przemysłowym.</u>
          <u xml:id="u-31.21" who="#BożenaHagerMałecka">Kontynuowane są obecnie inwestycje służby zdrowia o wartości kosztorysowej przeszło 70 miliardów złotych, o przeciętnym zaawansowaniu 38,2%. Istnieje pilna potrzeba zbilansowania potrzeb i określenia zakresu pomocy, jaką mogłyby udzielić inne resorty na rzecz ich ukończenia. Rząd uznał inwestycje służby zdrowia za należące do obszaru szczególnie chronionego i określił, że ich przyspieszona realizacja wymaga wykorzystania nakładów, stosując głęboki manewr w potencjale przedsiębiorstw prowadzących te inwestycje. Ograniczeniu mają ulec inwestycje resortów przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-31.22" who="#BożenaHagerMałecka">W 1975 roku powstało 49 województw i wkrótce ustalono, że w prawie każdym z nich ma powstać, obok innych obiektów budowanych w pierwszej kolejności, szpital wojewódzki. To w zasadzie słuszne założenie w praktyce było realizowane ze zróżnicowanymi skutkami. Nierzadko podjęto zadania zbyt ambitne, przekraczające możliwości niejednego małego województwa. Nadal brak w kraju skoordynowanego z terenowym centralnego planu inwestycji służby zdrowia. Dzieje się tak na przykład, że akademia medyczna posiadająca wysoko wykwalifikowaną i liczną kadrę nie może właściwie realizować swoich zadań leczniczych ze względu na złe warunki lokalowe i niedostatek wyposażenia aparaturowego. Podczas gdy w niedalekim sąsiedztwie szpital terenowy innego resortu lub wojewódzki ma te warunki, nie dysponuje jednakże odpowiednią kadrą. Sprawa wymaga gruntownej analizy i dostosowania możliwości do aktualnych potrzeb. Niezbędna jest wizja inwestycyjna wszystkich dziesięciu akademii medycznych w kraju.</u>
          <u xml:id="u-31.23" who="#BożenaHagerMałecka">Udział środków Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia w realizacji obiektów resortu zdrowia zwiększał się z 14,5% w 1976 roku do 27,1%, w 1980. Obecnie toczy się bardzo ostra społeczna krytyka wykorzystania środków z tego funduszu. Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia powinien służyć wyłącznie do finansowania nadzwyczajnych i dodatkowych zadań w służbie zdrowia. O przeznaczaniu tych środków na konkretne cele służby zdrowia powinien decydować na każdym szczeblu demokratycznie wybrany komitet.</u>
          <u xml:id="u-31.24" who="#BożenaHagerMałecka">Nakłady na remonty kapitalne w służbie zdrowia wzrastają co roku. Równocześnie przestarzała baza ulega niewspółmiernie szybszemu niszczeniu. Należałoby oczekiwać bardziej dynamicznego rozwoju służb remontowych w szpitalach i innych obiektach ochrony zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-31.25" who="#BożenaHagerMałecka">Znając trudności gospodarcze kraju, trudno krytycznie odnosić się do niedostatecznej poprawy wyposażenia w wielu działach ochrony zdrowia. Resort podejmował duże wysiłki, by niedostatki w tym przedmiocie złagodzić. Przyczyna trudności tkwi w niedostatecznej produkcji krajowej sprzętu medycznego, w niskich przydziałach dewiz na drugi obszar płatniczy, w trudnościach płatniczych Banku Handlowego oraz ograniczonych możliwościach dostawców z krajów RWPG.</u>
          <u xml:id="u-31.26" who="#BożenaHagerMałecka">Podstawowe znaczenie dla gospodarowania ma pełne wykorzystanie potencjału kadrowego i majątku służby zdrowia. Usprawnienie zarządzania polega w znacznym stopniu na właściwym doborze kadr kierowniczych placówek służby zdrowia. Należałoby dokonać ich krytycznego przeglądu. Niezbędne jest przywrócenie każdemu szpitalowi dyrektora, kompetentnego i odpowiedzialnego także przed załogą. Szybciej niż dotąd należałoby tworzyć w szpitalach i dużych jednostkach służby zdrowia społeczne organy kontrolno-doradcze.</u>
          <u xml:id="u-31.27" who="#BożenaHagerMałecka">Precyzuję przeto formalny wniosek, by do przepisów końcowych projektu ustawy o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego dodać następujący tekst: „Przepisy ustawy stosuje się odpowiednio w pozostałych państwowych jednostkach organizacyjnych”.</u>
          <u xml:id="u-31.28" who="#BożenaHagerMałecka">Środowisko medyczne wiąże także nadzieje na doskonalenie zasad etyki lekarskiej z przygotowywaną ustawą o samorządzie lekarskim, względnie izbą lekarską.</u>
          <u xml:id="u-31.29" who="#BożenaHagerMałecka">W podsumowaniu stwierdzam, że prace Rządu systematycznie konsultowane z pracownikami służby zdrowia i społeczeństwem stanowią właściwą płaszczyznę normalizowania i stabilizacji naszej gospodarki w zakresie problematyki ochrony zdrowia w kraju.</u>
          <u xml:id="u-31.30" who="#BożenaHagerMałecka">Przedłożone Sejmowi priorytety działalności Rządu są w moim przekonaniu społecznie i ekonomicznie uzasadnione. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-31.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Felicjanna Lesińska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#FelicjannaLesińska">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Opracowane przez Radę Ministrów i wniesione pod obrady Sejmu przez Prezesa Rady Ministrów projekty ustaw o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego i o przedsiębiorstwach państwowych są konsekwentną realizacją demokratyzacji życia zbiorowego w naszym kraju, dalszym krokiem w kierunku socjalistycznej rekonstrukcji zarówno ogniw gospodarczych, jak i organizacji społecznych.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#FelicjannaLesińska">Podjęcie spraw zawartych w omawianych projektach ustaw, niemal równolegle z pracami nad ustawą o związkach zawodowych, jak również u progu wprowadzania reformy gospodarczej, w której miejsce przedsiębiorstw państwowych jest szczególnie ważne, świadczy o kompleksowości działań, o decydowaniu ludzi pracy w zarządzaniu i kierowaniu gospodarką narodową.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#FelicjannaLesińska">Przyznanie przedsiębiorstwom państwowym znacznie większej samodzielności, przy gruntownym zabezpieczeniu wiążących się z tymi uprawnieniami konsekwencji, niewątpliwie przyczyni się do większej inwencji kierownictwa i załogi, lepszego gospodarowania wszystkimi środkami znajdującymi się w dyspozycji przedsiębiorstwa, a w rezultacie tego będą osiągane wyższe wyniki ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#FelicjannaLesińska">Przyznanie szerokich uprawnień samorządowi załóg powinno wpłynąć z jednej strony na efektywniejszą pracę i jej wyniki, a z drugiej znów — na pełniejsze zaspokajanie potrzeb ludzi pracy i lepsze spełnianie przez przedsiębiorstwa zadań ogólnospołecznych. Pozytywnie oceniając samą myśl przewodnią tych dokumentów normatywnych, musimy uwzględniać sytuację polityczną i gospodarczą, w której zamierzamy wdrażać nowe rozwiązania w systemie zarządzania i kierowania gospodarką narodową oraz wszystkie uwarunkowania, w jakich nasze przedsiębiorstwa państwowe funkcjonować będą.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#FelicjannaLesińska">Wszyscy w kraju są zgodni co do znaczenia praw ekonomicznych — konieczności uwzględniania prawa wartości w procesie produkcji i w obrocie towarowym. A tym samym nikt nie kwestionuje bezwzględnego wymogu rentowności przedsiębiorstw. Projektowane ustawy mają między innymi i tym celom służyć.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#FelicjannaLesińska">Ale równocześnie nie bez znaczenia jest istniejąca obecnie sytuacja kryzysowa w naszej gospodarce. Bez głębszych analiz już nawet bieżąca obywatelska obserwacja pozwala na stwierdzenie, że istniejący kryzys gospodarczy można określić jako międzygałęziowy czy nawet międzysystemowy. Wiadomo jest, że wiele przedsiębiorstw przeżywa kryzys w wyniku czynników dokonujących się poza nimi, na które nie ma wpływu.</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#FelicjannaLesińska">Powszechnie przecież znane i często bardzo boleśnie odczuwane są takie zjawiska, jak brak energii i surowców czy też części zamiennych. Stąd też do chwili ustabilizowania naszej gospodarki niezbędne jest rozdzielnictwo centralne, a tym samym ingerencja z zewnątrz w postaci przydziału deficytowych środków produkcji, gdyż mimo najlepszej organizacji pracy i zaangażowania załogi, przy braku ich na rynku krajowym, samo przedsiębiorstwo nie rozwiąże tego problemu. Konieczność zmusza więc do centralizacji decyzji w tych sprawach do czasu umocnienia naszej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#FelicjannaLesińska">Wprawdzie w projekcie ustawy mówi się o samodzielności przedsiębiorstwa, ale równocześnie i o zgodności z celami narodowego planu społeczno-gospodarczego. Jednak stwierdzenie to jest zbyt ogólne, a poza tym nie zawiera możliwości natychmiastowego reagowania ze strony organów centralnych, w zależności od sytuacji gospodarczej kraju. Uzasadnieniem do takiego punktu widzenia jest chyba i to, że nasz w miarę rozwinięty przemysł bazuje na surowcach i wyrobach importowanych, a z tym najbardziej operatywne przedsiębiorstwo nie poradzi sobie samo.</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#FelicjannaLesińska">W pełni doceniając problem rentowności i samofinansowania zadań przedsiębiorstwa, powinny być również stworzone mechanizmy, które zapewnią prawidłowe relacje trzech podstawowych funkcji. To jest — inwestycyjnej, wytwórczej i eksploatacyjnej. Sprawa eksploatacji nie powinna się ograniczać do środków produkcji będących w posiadaniu danego przedsiębiorstwa, ale również powinna uwzględniać eksploatację maszyn wytworzonych dla odbiorców. Chodzi o to, ażeby zapobiec niewykorzystywaniu i przedwczesnemu zużyciu maszyn z powodu braku części zamiennych, jak to obecnie ma miejsce m.in. z maszynami rolniczymi. Tam, gdzie nie jest produkcja ekonomicznie najkorzystniejsza w danym przedsiębiorstwie, lecz niezbędna i opłacalna poza przedsiębiorstwem, motywacje społeczne muszą górować. Z tym też wiąże się produkcja wyrobów niezbędnych, lecz nieopłacalnych i problem ewentualnych dotacji, o czym w projekcie ustawy się nie mówi.</u>
          <u xml:id="u-33.9" who="#FelicjannaLesińska">Zarówno w projekcie ustawy o samorządzie załóg, jak i o przedsiębiorstwie nie dostrzega się wyraźnej wspólnej motywacji i mechanizmów działania skierowanych na podnoszenie efektywności gospodarowania. W ustawie powinno chyba znaleźć się stwierdzenie o powiązaniu wyników produkcyjnych z wynagrodzeniem za pracę, co jest od lat naszą słabością.</u>
          <u xml:id="u-33.10" who="#FelicjannaLesińska">Niemniej jednak wyposażenie samorządu załóg w szerokie uprawnienia niewątpliwie będzie służyło praktycznej realizacji ustrojowej zasady uczestniczenia załóg w zarządzaniu przedsiębiorstwem państwowym. Obie ustawy będą poważnym krokiem na drodze faktycznego, a nie tylko formalnego uspołecznienia stosunków produkcji.</u>
          <u xml:id="u-33.11" who="#FelicjannaLesińska">Załogi pracownicze, które staną się podmiotem zarządzania i zostaną wyposażone w uprawnienia stanowiące, będą miały zapewniony wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Sprzyjać to powinno wszechstronnej poprawie warunków i wyników pracy zarówno tych wymiernych, głównie ekonomicznych, jak i społecznych wyrażających się w zaangażowaniu pracowników, tworzeniu korzystnego klimatu w zakładzie pracy, a tym samym i dobrego samopoczucia pracowników. Podejmowanie przez załogę decyzji w podstawowych sprawach dla przedsiębiorstwa zarówno produkcyjnych, jak i socjalnych przyczyniać się będzie do kojarzenia interesów przedsiębiorstwa i załogi. Niezmiernie istotne będzie w praktyce, aby obie ustawy zapewniły również społeczne mechanizmy kojarzenia interesów grupowych przedsiębiorstwa i załóg z interesami ogólnospołecznymi.</u>
          <u xml:id="u-33.12" who="#FelicjannaLesińska">Zrozumiałe jest, że tego ogromu zadań nie da się ująć w ramy ustawy, że wiele spraw o znaczeniu również bardzo istotnym zostanie zawarte w statutach. Mimo to, warto chyba zastanowić się, czy jest w pełni uzasadnione odsyłanie do statutu zakresu zadań i uprawnień ogólnego zebrania załogi, która, rzecz oczywista, musi się wypowiadać w najistotniejszych przecież sprawach. Wydaje się też potrzebne precyzyjne określenie zakresu i form, skutków odpowiedzialności organu przedstawicielskiego wobec załogi przedsiębiorstwa. Nie rozwiązuje tego ogólne stwierdzenie — rada odpowiada przed załogą. Celowe też jest bliższe sprecyzowanie obowiązków rady, gdyż bez tego istnieje obawa, że uprawnienia mogą się przerodzić w przywileje. A chodzi o to, żeby spełnianie obowiązków umożliwiało realizację uprawnień. Zasadne też wydaje się ściślejsze niż jest to w projekcie ustawy, określenie zadań współpracy z organizacjami działającymi w przedsiębiorstwie.</u>
          <u xml:id="u-33.13" who="#FelicjannaLesińska">Niezmiernie ważne jest, ażeby określone w projektach ustaw podstawowe zasady organizacji, zarządzania i funkcjonowania przedsiębiorstw były w praktycznym działaniu w pełni wprowadzane w życie, a następnie doskonalone i dostosowywane do sytuacji, w jakich dane przedsiębiorstwa działają. Należy stworzyć warunki do pełnej bieżącej i okresowej oceny społecznej funkcjonowania zarówno organizacji samorządu, jak i całego przedsiębiorstwa oraz zapewnić mechanizmy skutecznego reagowania na opinie i oceny załóg pracowniczych.</u>
          <u xml:id="u-33.14" who="#FelicjannaLesińska">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w imieniu którego przemawiam, popiera rządowe projekty ustaw o samorządzie załogi i przedsiębiorstwie państwowym. Równocześnie stoi na stanowisku, aby w dalszych pracach nad projektami ustaw odpowiednie komisje wnikliwie rozpatrzyły wszystkie uwagi i propozycje, które wpłynęły w ramach konsultacji i które będą jeszcze na bieżąco wpływać. Pragnę wyrazić sugestię, aby po uchwaleniu ustaw o przedsiębiorstwach państwowych i samorządzie załóg, po upływie jednego roku ich obowiązywania, Sejm rozpatrzył sprawozdanie o funkcjonowaniu samorządu załóg przedsiębiorstw państwowych. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-33.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Tadeusz Woźniczka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#TadeuszWoźniczka">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W wystąpieniu tym stawiam sobie za cel poinformowanie Wysokiej Izby i całego społeczeństwa kraju o uciążliwościach i zagrożeniach bytowania ludzi województwa katowickiego. Mieszkańcy województwa katowickiego zwracają nam, posłom, uwagę, że społeczeństwo kraju jest nie w pełni poinformowane i świadome, w jakich warunkach żyje się i pracuje w naszym regionie. Jako motto mojego wystąpienia, niechaj posłuży prosta, a jakże oddająca ducha dzisiejszych czasów wypowiedź seniora polskiego Sejmu, długoletniego działacza państwowego i bojownika o polskość Ziemi Śląskiej, członka Rady Państwa, posła generała Jerzego Ziętka, który w osiemdziesiątą rocznicę swoich urodzin na pytanie, jakie ma największe życzenie, odpowiedział: „Chcę, aby cały kraj żył w zgodzie, bez waśni, aby zrozumiał Ludgłaska i Zagłębia. Przecież ten lud walczył o polskość Śląska. W latach powojennych dźwigał z ruin całą Polskę, odbudowywał naszą piękną stolicę, pomnażał dorobek ojczyzny, nie bacząc na trudy i warunki, w jakich pracuje i żyje” Wysoka Izbo! W całej dekadzie lat siedemdziesiątych miał miejsce nadzwyczajny rozwój przemysłu surowcowego i ciężkiego w naszym regionie. Był to rozwój pozornie uzasadniony potrzebami gospodarki narodowej, ale nie liczący się z żadnymi barierami i warunkami rozwoju województwa. Forsowanie rozwoju przemysłu wydobywczego doprowadziło do powstania dysproporcji, a czasami nawet dekapitalizacji innych gałęzi przemysłu. Program modernizacji starego hutnictwa został wykonany w niespełna 12%. Wzrósł stopień zużycia majątku trwałego w pozostałych gałęziach przemysłu. Rozwój gospodarczy, a przede wszystkim rozwój przemysłu, od początku swego istnienia miał charakter jednostronny, chaotyczny, o czym świadczy nieracjonalne zagospodarowanie regionu, przejawiające się choćby w lokalizowaniu dużych zakładów w centrach miast. Brak jest odpowiedniego wyposażenia w infrastrukturę.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#TadeuszWoźniczka">W sumie Śląsk i Zagłębie przekształca się w przemysłowego giganta o skażonym środowisku, nadmiernym zagęszczeniu ludności, zwiększonym nieustanną migracją, najbardziej uciążliwą komunikacją masową w kraju i ogromnie przeciążonej infrastrukturze. Zwiększeniu uległ zasięg i rozmiary szkód wywołanych eksploatacją górniczą. Niebezpiecznemu skażeniu uległy także gleby. Region Śląska i Zagłębia stanowi 2,1% powierzchni kraju, zamieszkuje w nim 10,4% ludności kraju. W regionie tym powstaje 29% krajowej emisji pyłu, 34% emisji gazów, 57% odpadów przemysłowych. Dla porównania emitowanie pyłów w 1980 roku w poszczególnych województwach przedstawiało się następująco: województwo gdańskie — 1%, województwo łódzkie — 1,2%, natomiast województwo katowickie — 29%. Emisja gazów: województwo gdańskie — 1,3%, województwo łódzkie — 1,2%, natomiast województwo katowickie 34%. Odpady przemysłowe: województwo warszawskie — 0,7% województwo łódzkie — 0,3%, województwo katowickie — 57%. Stan zdegradowanych gruntów przemysłowych, wymagających rekultywacji i zagospodarowania wynosi: województwo warszawskie — 0,7%, województwo łódzkie — 0,3%. województwo katowickie — 11%.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#TadeuszWoźniczka">Skutki degradacji środowiska wyrażają się w postaci wymiernych, jak i niewymiernych strat. Straty ekonomiczne spowodowane emisją pyłów i gazów wynoszą co roku 31 miliardów złotych. Koszty utrzymania czystości osobistej są tu wyższe o 800 złotych w skali rocznej na jedno gospodarstwo domowe. Codziennie z powodu złego stanu zdrowia nie podejmuje pracy co dwudziesty zatrudniony w gospodarce narodowej. Miasto Katowice stanowi wojewódzki ośrodek dyspozycyjno-usługowy w składzie aglomeracji przemysłowo-miejskiej, jednej z największych tego typu aglomeracji w świecie. Narastające tu kolizje, które wynikają z postępującej degradacji środowiska naturalnego, doprowadziły do wysoce nieprawidłowego funkcjonowania tego organizmu przestrzennego. Na obszarze miasta wynoszącym 160 km2 zamieszkuje 360 tysięcy mieszkańców, co daje średnią gęstość zaludnienia 2220 osób na kilometr kwadratowy. Na tak zagęszczonym terenie ilość emisji pyłowych przekracza prawie 7-krotnie dopuszczalne normy średniorocznego stężenia pyłów, średnio 5-krotnie dopuszczalne stężenie dwutlenku siarki, 2-krotnie średnioroczne stężenie tlenku azotu. Przekroczenia dopuszczalnych stężeń tlenków węgla w zależności od dzielnicy miasta są 5 do 13-krotne.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#TadeuszWoźniczka">Alarmujące zagrożenie dla życia i zdrowia mieszkańców, dla całego środowiska przyrodniczego stanowi zanieczyszczenie powietrza i ziemi. Znaczna część ludności, a w szczególności ludność zamieszkała w miastach GOP znajduje się w strefie oddziaływań substancji toksycznych, jak: cynk, ołów i kadm. W takich miastach, jak: Katowice, Szopienice i Tarnowskie Góry przekroczenie normy jest prawie 80-krotne.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#TadeuszWoźniczka">Wysoka Izbo! W wystąpieniu moim nie będę przedstawiał wszystkich problemów związanych z życiem mieszkańców województwa katowickiego. Zaniedbań jest wiele, w takich dziedzinach, jak: gospodarka wodno-ściekowa, budownictwo mieszkaniowe, infrastruktura, społeczna służba zdrowia i kultura. Dla przykładu podam, że w zabezpieczeniu potrzeb mieszkaniowych jako województwo w dniu dzisiejszym jesteśmy w sytuacji gorszej niż u progu lat siedemdziesiątych.</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#TadeuszWoźniczka">Do najbardziej drażliwych problemów wpływających na uciążliwość życia dnia codziennego w całym kraju należy oczywiście sytuacja na rynku żywnościowym. Rząd Premiera generała Wojciecha Jaruzelskiego dokłada starań, by w tej sytuacji łagodzić skutki braku artykułów żywnościowych. Godzi się jednak dodać, że skutki reglamentacji żywności i trudna sytuacja gospodarcza kraju dotknęła szczególnie mieszkańców wielkich aglomeracji, których samozaopatrzenie jest znikome. Przyjęcie ponadto klucza podziału masy towarowej, proporcjonalnie do liczby ludności, zapewnia równy podział, ale niesprawiedliwy, gdyż nie uwzględnia różnic w trudnych warunkach życia i pracy. Niesprawiedliwość tę pogłębia nierespektowanie przez dostawców do naszego województwa ilości asortymentów zagwarantowanych przydziałem. Dla przykładu zaległości w poszczególnych artykułach żywnościowych za pięć miesięcy wynoszą: sery twarogowe — 2285 ton, śmietana — 950 tys. litrów, mleko — 7 milionów litrów, mięso — ponad 3 tysiące ton.</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#TadeuszWoźniczka">Zła sytuacja rynkowa województwa katowickiego będzie się sukcesywnie pogarszała. Załamał się system reglamentacji drobiu, w maju na pokrycie kartek, w województwie zabrakło 2 tysiące ton. Decyzja Ministra o zamiennej sprzedaży mięsa drugiego gatunku w miejsce drobiu jest bez pokrycia, bowiem mięsa tej grupy od samego początku brakuje. Wprowadzenie reglamentacji w warunkach województwa katowickiego spowodowało zmniejszenie dostaw mięsa średnio miesięcznie o 40%, masła o 25%, cukru o 45%. Skutkiem nierespektowania przez dostawców ustaleń władz centralnych, to jest Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług, są zaległości w realizacji dostaw artykułów żywnościowych średnio 10–20%. Stan ten powoduje, że społeczeństwo coraz głośniej i kategoryczniej domaga się od terenowych organów władzy państwowej skutecznych działań dla natychmiastowej i radykalnej poprawy tej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-35.7" who="#TadeuszWoźniczka">Trudna jest sytuacja w zaspokojeniu elementarnych potrzeb, do których niewątpliwie zaliczyć należy brak możliwości zabezpieczenia zakładom pracy mleka, wody mineralnej, środków piorących. Przedstawione fakty powodują niezadowolenie społeczeństwa, a w szczególności załóg górniczych i hutniczych. Również wskutek wadliwego rozdziału wystąpił spadek o 35% obrotów artykułami przemysłowymi w stosunku do ubiegłego roku. Na tle powyższych stwierdzeń przypomnieć raz jeszcze wypada w tej Izbie znaczny nasz wkład w dorobek gospodarczy kraju.</u>
          <u xml:id="u-35.8" who="#TadeuszWoźniczka">Społeczeństwo Śląska i Zagłębia, żyjąc i pracując w tak trudnych warunkach, dostarcza krajowi 98% węgla kamiennego, 52% stali, 33% energii elektrycznej, 100% cynku i ołowiu, a także ponad 20% krajowego eksportu.</u>
          <u xml:id="u-35.9" who="#TadeuszWoźniczka">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Stan zagrożenia zdrowia w wyniku skażenia środowiska i sytuacja w zaopatrzeniu w żywność naszego województwa wskazują na niebezpieczeństwo biologicznego osłabienia ludzi pracy, a zwłaszcza w ciężkich zawodach, jak górnictwo i hutnictwo. Funkcjonowanie wielkiego przemysłu w naszym województwie będzie miało decydujący wpływ na stabilizowanie gospodarki kraju i wychodzenie z kryzysu. Wysiłek fizyczny wielu tysięcy naszych robotników w tak ciężkich warunkach pracy i życia w skażonym środowisku musi być rekompensowany przynajmniej minimalną, ale konieczną ilością żywności.</u>
          <u xml:id="u-35.10" who="#TadeuszWoźniczka">Wysoka Izbo! Przedstawiłem w skróconym zarysie sytuację życia i pracy w naszym regionie. Nawiązując do tematu dzisiejszej debaty chcę stwierdzić, że zarówno ja, jak i większość robotników uważa, że nie powinno dojść do sytuacji, aby ludzie pozostali bez pracy. Jednak szacunek do pracy i jej efektu musi być bezwzględnie przywrócony. Nie wolno nam niszczyć tego, co rzetelną pracą wytworzy sumienny i uczciwy pracownik. Należy płacić za efektywną pracę efektywną produkcją. Niech mi będzie wolno przytoczyć z tej Wysokiej Trybuny słowa, które w społeczeństwa wymawia się z pewnym uśmiechem: czy się stoi, czy się leży — zawsze się coś należy.</u>
          <u xml:id="u-35.11" who="#TadeuszWoźniczka">Coraz powszechniejsza staje się w naszym społeczeństwie opinia, że rewindykacje płacowe po sierpniu 1980 roku nie pomogły w poprawie bytu ludzi pracy, a raczej pogłębiły istniejącą już inflację. Uważam, że istniejąca niemoc, o której mówił obywatel wicepremier Madej, w znacznej części wynika z faktu swoistego zawieszenia gospodarki i indywidualnych motywacji obywateli w próżni. System nakazów nie przyniesie poprawy. Musi dojść do przywrócenia silnego motywu pracy, w najszerszym znaczeniu tego słowa. To jest pracy nie tylko robotników, co należy podkreślić, ale pracy organizatorskiej, od szczebla przedsiębiorstwa do ministerstwa. Podjęte kierunki działań Rządu są słuszne, to jest przyjęty program reform, zapowiedziane uporządkowanie systemu cenowego. W społeczeństwie uzasadniony niepokój budzi natomiast tempo reform, które w normalnej sytuacji jest wysokie, ale nie żyjemy w normalnej sytuacji. Przyspieszenie tempa reform musi doprowadzić do szybkiego przywrócenia silnych, indywidualnych motywów pracy obywateli, a tym samym do wzmożenia społecznej wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-35.12" who="#TadeuszWoźniczka">Przedłożone dziś Sejmowi dwa podstawowe projekty ustaw, to jest o przedsiębiorstwie i o samorządzie załogi są filarami zmian w sferze gospodarczej. To, czy będą uchwalone w obecnej postaci, czy po dyskusji Sejm wprowadzi niezbędne korekty — jest sprawą jedną, a drugą — to początek życia tych ustaw i związane z tym skutki. Wielu posłów w dzisiejszej debacie nawiązywało do tego tematu, nie będę więc powtarzał. Nikt nie spodziewa się automatycznego zadziałania reformy, ale trzeba społeczeństwu powiedzieć jasno, że wychodzenie z kryzysu nie odbędzie się bezboleśnie. Tworzenie naszej nowej rzeczywistości społeczno-gospodarczej, z którą jako naród wiążemy swoje wszystkie nadzieje, będzie ciężkie i skomplikowane. Musimy ponieść trud i wyrzeczenia, przezwyciężyć ból, a często indywidualne dramaty, choćby z racji zapowiedzianych przemieszczeń pracowników, po to, aby mogło powstać nowe życie rozwiniętego społeczeństwa polskiego. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-35.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Henryk Rafalski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#HenrykRafalski">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Niemal w każdej rodzinie toczą się dyskusje i spory o zakres i kształt reform, które skutecznie zahamują destabilizację gospodarki i umożliwią wyjście z przedłużającego się kryzysu, a tym samym uwolnią miliony Polaków od obaw i lęku o dzień następny. Jako lekarz wiem z praktyki, że gdy ostry stan chorobowy przechodzi w stan przewlekły, rokowania powrotu do zdrowia stają się bardziej odległe. Dlatego też ogromne nadzieje wiąże się z przygotowywaną od dłuższego czasu reformą gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#HenrykRafalski">Wśród trudności, które spowodowały kryzys społeczno-gospodarczy, znajdują się nie tylko cztery wymienione przez obywatela wicepremiera Madeja dysproporcje różnych dziedzin gospodarki, ale także groźne rozwarcie wielkości środków przeznaczanych na gospodarkę i na sferę świadczeń społecznych i usług. Przez owe świadczenia sfery społecznej i usługi rozumiem: ochronę zdrowia, opiekę społeczną, oświatę, kulturę fizyczną i inne dziedziny polityki społecznej. Aby przezwyciężyć wspomniane dysproporcje, nie można rozpatrywać sfery produkcyjnej i społecznej w oderwaniu jednej od drugiej w rządowym programie przezwyciężania kryzysu oraz stabilizowania gospodarki kraju, lecz we wzajemnym ich powiązaniu.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#HenrykRafalski">Przedłożone dotychczas dokumenty zarówno tezy, jak i kolejne warianty proponowanych rozwiązań nie czynią zadość temu postulatowi. Dlatego właśnie Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej wystąpiła do obywatela Prezesa Rady Ministrów o włączenie problematyki świadczeń społecznych i usług do prac nad reformą gospodarczą. Z satysfakcją mogę podkreślić, że w odpowiedzi na nasz dezyderat obywatel Premier powołał odpowiedni zespół w Komisji do spraw Reformy Gospodarczej. Niepokoić więc może, że liczni eksperci w dalszym ciągu pomijają te jakże ważne społecznie zagadnienia, wpływające niejednokrotnie decydująco na prowadzenie działań w sferze materialnej. Chociaż zdrowie nie jest wszystkim w życiu człowieka, to gdy go zabraknie wszystko staje się niczym. Problem nabiera makro wymiaru, gdy stawką jest zdrowie narodu.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#HenrykRafalski">Jak w warunkach zapowiedzianego odejścia od nakazowo-rozdzielczego systemu planowania i zarządzania zapewnić odpowiednią ilość leków, środków opatrunkowych, sprzętu, aparatury medycznej? Jak zapewnić remonty szpitali, domów pomocy społecznej, żłobków i przychodni czy wreszcie jak zapewnić ich budowę? To tylko niektóre z pytań, na które w świetle projektu reformy trudno znaleźć odpowiedź, a odpowiedzi na nie można przecież szukać po wprowadzeniu reformy.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#HenrykRafalski">W dotychczasowym systemie, przy deklarowanym priorytecie dla ochrony zdrowia nie udało się zmaterializować 1,5% nakładów na inwestycje zdrowotne, niecałe 2% produkcji przemysłowej i mniej niż 1% importu na wyposażenie i zaopatrzenie placówek służby zdrowia. Z kontrowersyjnym skutkiem od 1 stycznia bież, roku funkcjonuje tak zwana mała reforma. Przedłożone zostały projekty ustaw o przedsiębiorstwie i samorządzie pracowniczym, uchwalenie których zapoczątkowuje wdrażanie dużej reformy.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#HenrykRafalski">Postuluję więc o instytucjonalne zabezpieczenie potrzeb w sferze pozaprodukcyjnej w warunkach reformy gospodarczej. Czy słuszne byłoby, nieuwzględnienie zapewnień świadczeń na rzecz sfery nieprodukcyjnej, przedkładanych na legislacyjny język w założeniach reformy? Stąd też proponuję wprowadzić do projektów ustaw o: przedsiębiorstwach, samorządzie pracowniczym, rolniczym i wiejskim, radach narodowych i organach administracji terenowej, spółdzielczości oraz Kodeksu pracy i w innych aktach odpowiednich rozwiązań prawnych chroniących, a jednocześnie stwarzających warunki rozwoju, na miarę potrzeb społecznych i możliwości państwa, ochrony zdrowia, opieki społecznej, kultury fizycznej, oświaty, kultury i sztuki i innych dziedzin poza sferą produkcyjną. W niektórych przypadkach wystarczy ustawowa delegacja dla Rządu lub ministrów do uregulowania odrębnie specyficznych problemów.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#HenrykRafalski">Niezależnie od tego w treści rozdziałów założeń reformy gospodarczej konieczne jest umieszczenie odpowiednich mechanizmów organizacyjnych i ekonomicznych, gwarantujących i zabezpieczających realizację celów polityki zdrowotnej i społecznej w przeprowadzonej reformie.</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#HenrykRafalski">Na tym tle istotnego znaczenia nabiera funkcja i moc koordynacyjna Ministra oraz resortu zdrowia i opieki społecznej. Skoro koordynacja Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej była nieskuteczna w warunkach funkcjonowania systemu nakazowo-rozdzielczego, to w warunkach samodzielności i samorządności przedsiębiorstw i załóg należy postulować ustawowe zabezpieczenie skutecznej koordynacji Rządu w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#HenrykRafalski">Dużo uzasadnionego rozgoryczenia wywołuje także nieudostępnienie ogółowi leczonych drogiego sprzętu diagnostyczno-leczniczego, bazy sanatoryjno-uzdrowiskowej, będących w posiadaniu różnych branżowych gestorów, na co Minister Zdrowia i Opieki Społecznej nie ma praktycznie wpływu. Czy zatrudniona w branżowych placówkach kadra jest zawsze w pełni wykorzystana? Praktyka z przeszłości wykazuje, że koordynacja była najsłabszą stroną działania Rządu, ministrów i terenowych organów administracji państwowej. Resortowy czy lokalny partykularyzm niejednokrotnie przeważał nad interesem społecznym czy zdrowym rozsądkiem. Ileż słusznych uchwał i decyzji rozbiło się o brak koordynacji. Nie pierwszy o tym mówię, oby ostatni.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#HenrykRafalski">Obywatele Posłowie! Szczycimy się powszechną ochraną zdrowia i opieką społeczną. W systemie tym niezbędny jest koordynator tak na szczeblu centralnym, jak i terenowym. Wyposażony w odpowiednie uprawnienia o niekwestionowanej mocy w odniesieniu do zakładów ochrony zdrowia i innych resortów, a między innymi chemii, przemysłu maszynowego, budownictwa, aby prawnie i administracyjnie można było wyegzekwować planowane zadania im przypisane.</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#HenrykRafalski">Działania niezbędne dla ochrony zdrowia w ramach reformy gospodarczej powinny obejmować w zakresie planowania rozwiązania systemowe oraz interwencyjno-doraźne. W szczególności należałoby określić wykładnię tworzenia dochodu narodowego, aby zapewnić stały wzrost stopnia zaspokojenia potrzeb wynikających z celów społecznych naszego socjalistycznego państwa.</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#HenrykRafalski">Czy można by również rozważyć włączenie do dochodu narodowego efektów działalności ochrony zdrowia. Pozwoli to na adekwatne określenie proporcji i struktur dochodu narodowego oraz jego podziału. Uwzględnienie tych elementów zmienić powinno pojęcie czynników dochodowotwórczych i konsumpcyjnych. W tym kontekście potrzebne byłoby ustawowe zagwarantowanie nakładów w stosunku do minimalnych potrzeb z dochodu narodowego. Aktualnie powinno to wynosić powyżej 6% na ochronę zdrowia i opiekę społeczną i ponad 2% na inwestycje zdrowotne w korelacji do ogółu nakładów inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#HenrykRafalski">W planowaniu świadczeń społecznych i usług należałoby przewidzieć zasadę ustalenia wielkości środków w oparciu o stwierdzoną empirycznie skalę elementarnych potrzeb, a następnie dochodzenia do zaspokajania ich na poziomie optymalnym.</u>
          <u xml:id="u-37.13" who="#HenrykRafalski">Wśród działań interwencyjno-doraźnych węzłowe znaczenie ma zaopatrzenie w leki, poprawa bazy lokalowej i technicznej. Wiele jeszcze zrobić należy, by społeczne samopoczucie i ocena były na miarę wysiłków pracowników służby zdrowia i nakładów państwa. Część z tych działań dotyczy organizacji, etyki, kadr, niemniej jednak poważna część działań leży poza sferą służby zdrowia, a zwłaszcza problem inwestycji, zaopatrzenia w leki, sprzęt i aparaturę medyczną.</u>
          <u xml:id="u-37.14" who="#HenrykRafalski">Pragnę z całą mocą podkreślić, że dopóki nie potrafimy uporać się z budownictwem medycznym, wyposażeniem i zaopatrzeniem, nie może być mowy nie tylko o naprawie, ale i o faktycznej poprawie ochrony zdrowia w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-37.15" who="#HenrykRafalski">W stosunku pacjent — lekarz pociecha duchowa ma znaczną rolę, lecz nie wystarczy ona do szybkiej i prawidłowej diagnozy, a następnie skutecznej terapii. Jeszcze w bieżącym roku na skompletowanie załóg pracowniczych we wszystkich usługowych placówkach służby zdrowia, aby nie pogorszyć świadczeń dla pacjentów — niezbędne jest dodatkowe zatrudnienie około 20 tysięcy pracowników i określony fundusz płac. Do dzisiaj nie został ustawowo określony, w formie tak zwanego minimum socjalnego, poziom bytowy rodziny polskiej. Pod tym względem jesteśmy opóźnieni wobec wielu krajów Europy. A przecież potocznie jest znana prawda, że nie wysokość zarobków ani imponująca ostatnio dynamika ich wzrostu decydują o poziomie życia polskiej rodziny, lecz decyduje o tym realna wartość tych dochodów, liczona na każdą osobę w rodzinie. Egalitaryzm płacowy, sprzyja w ten sposób niezwykle ostremu zróżnicowaniu poziomu życia rodzin ze względu na liczbę osób pozostających na utrzymaniu, przede wszystkim ze względu na liczbę dzieci. Ustawowe określenie minimum socjalnego i jego realizacja w formie odpowiednich dochodów rodzinnych pozwoli na likwidację obszarów dotkliwego ubóstwa, w którym do dziś wzrasta jeszcze część polskich dzieci.</u>
          <u xml:id="u-37.16" who="#HenrykRafalski">Sejmowa Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej przedkładała odpowiednie dezyderaty i wnioski w sprawie reformy gospodarczej i innych, podnoszonych przeze mnie problemów. Jestem przekonany, że w warunkach socjalistycznej odnowy, sprawy zdrowia tak jak i inne zabezpieczenia społeczne będą na stałe w centrum uwagi Rządu i społeczeństwa. Upoważniają mnie do tego stwierdzenia dotychczasowe wysiłki i starania obecnego Rządu i poparcie społeczeństwa. Zdaję sobie sprawę, że po to, aby przeznaczać więcej na sferę pozaprodukcyjną, trzeba przede wszystkim wytworzyć więcej w sferze materialnej. Pragnę odpowiedzieć wszelkim twórcom proponowanej reformy gospodarczej, że zdrowy i wypoczęty człowiek wydajniej i sprawniej pracuje. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-37.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Wojciech Żukrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#WojciechŻukrowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Dobrze rozumiem, że wiele inwestycji i spraw z zakresu gospodarki narodowej musi być przed inwestycjami w dziedzinie kultury. Jesteśmy wpatrzeni w liczby zawarte w planie, pilnujemy budżetów, sprawiedliwego podziału bochna, którego rozmiarów jeszcze nie możemy nawet w ostatecznym kształcie przewidzieć. Ja wiem, że wyposzczony brzuch każę myśleć o jednym, o tym, co ma być jutro na talerzu. Jednak ilość tłuszczu, mięsa, nawet chleba, może być ograniczona, natomiast nie wolno nam oszczędzać na dziecku. Ono musi dostać to, co jest mu niezbędne dla rozwoju umysłowego i duchowego, musi być w nie wpojona wrażliwość na cudzą krzywdę, przywiązanie do ziemi ojczystej, powinno być zakorzenione w legendach i historii własnego narodu. Dziecko musi umieć odróżnić dobro od zła, szanować pracę własnych rodziców, dostrzegać granice między egoistycznym pragnieniem posiadania a koniecznością oddania cząstki swego dobra dla zbiorowości. Musi mieć wszczepioną zdolność do poświęceń w chwili zagrożenia ojczyzny i do wspólnego działania, do trudu w dniu powszednim.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#WojciechŻukrowski">Podstawowym pokarmem sycącym głód poznania świata, pozwalającym na samokształcenie, uczącym wrażliwości sumienia i męstwa w obronie prawdy jest książka. Książka polskich autorów i ta w tłumaczeniu, opowiadająca o życiu rówieśnych i innych narodów na dalekich kontynentach. Tak rodzi się poczucie więzi z ludzkością, tolerancja dla odmiennych obyczajów, wyznań i koloru skóry.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#WojciechŻukrowski">Trzeba sobie uświadomić, że w ostatnich latach zaspokajamy zapotrzebowanie rynkowe na książkę dla dziecka w 10 do 15%, a dla dzieci starszych w 40%. Jeszcze tę statystykę poprawiają książeczki 8-kartkowe, te „poczytajki” dla najmłodszych. Brak książek w twardej oprawie, foliowanych, barwnych, mocno zeszytych, dzięki którym dziecko uczy się obcować z tą własną książką na co dzień, od małego, bo książka powinna stanowić element powszedniego jego otoczenia, być najwierniejszym towarzyszem nauki i zabaw. Książki wydawane w nakładzie mniejszym niż 50 tysięcy zostają przechwycone w dużych miastach, nie dochodzą do bibliotek, a już dziecko wiejskie zostaje całkowicie pozbawione możliwości kupienia sobie nowej książki. Księgozbiory maleją zwyczajnie zaczytane. Ubywa książek, których nie można uzupełnić nowymi. Dlaczego dziecko wiejskie ma być spychane, upośledzone, odtrącone od kontaktu z bijącymi źródłami kultury? Mamy ponad 5,5 miliona dzieci młodszych, prawie drugie tyle dzieci starszych, a więc razem ponad 11 milionów. To więcej niż 1/4 narodu. I nie możemy tej sprawy odkładać, uspokajać sumienia zapewnieniem Ministra Leśnictwa, że w ciągu 4 lat będziemy mieli papieru dosyć, by głód książki zaspokoić. To, my, dorośli, możemy czekać. Mamy przed sobą morze książek do przeczytania, zawsze sobie coś upatrzymy, znajdziemy. Ale z dzieckiem jest znacznie gorzej. Dziecko pozbawione książki nawet nie wie co utraciło. Rośnie jak dziczka bez zaszczepienia kultury narodowej. Przywyka obywać się bez codziennej dozy lektury. Rośnie pokolenie odwykłe od książki. 4 lata wieku od 6 do 10 lat, to jest cała epoka. To samo od 10 do 14 lat. Czego się wtedy nie przeczyta, nie przeczyta się nigdy. O tyle jest się w sercu i mózgu uboższym.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#WojciechŻukrowski">Dowiedziałem się, że znów dokonano cięć, amputacji na możliwościach przekazu w dziedzinie kultury. O 1/3 zmniejszył się przydział papieru na książki i czasopisma. Pisma dla dzieci mają się ukazywać w niższych nakładach. Brakuje szybko schnących farb. A więc poszarzeją, przestaną bawić oko. Brakuje kleju szybko schnącego, nylonowych nici, płótna do oprawy, folii. Doszliśmy do takiego dziadostwa, że tylko człowieka ogarnia wściekłość. Poligrafia znajduje się w stanie katastrofalnym. A kupiliśmy znakomite maszyny, które teraz stoją z braku drobnych, zużytych detali. Często chodzi o wydatek w granicach 100 dolarów; oczywiście, te maszyny wymagają właściwych farb i papieru wytrzymałego na ciągnienie, a więc surowców zagranicznych. Ministerstwu Kultury i Sztuki wprawdzie przyznano 81 milionów złotych dewizowych, z czego wpłynęło na zakup tego, co jest niezbędne, zaledwie 10%.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#WojciechŻukrowski">Myśmy, Obywatele Posłowie, przywykli, że przy kłopotach finansowych cięcia budżetowe uderzają zawsze przede wszystkim w kulturę, oświatę i zdrowie. I jakoś za łatwo się z tym godzimy. Podczas gdy inwestycje w kulturę mają charakter najtrwalszy, bo „Czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał”. Tak mówi przysłowie. „Czym skorupka za młodu…” i to najbardziej upokarzające: „Mądry Polak po szkodzie”. Ja twierdzę, że wcale nie mądry. Ze tylko smagnięcie bicza historii bywa uświadamiane pieczeniem na grzbiecie, że się nie pomyślało w porę, że się nie pojęło tego, co jest naprawdę ważne. Jeżeli ministrowie rozkładają bezradnie ręce, że nie mają, bo skarb pusty, to musimy sami postarać się o fundusze na drukarnie i papier. Dla dziecka nikt myślący nie pożałuje groszy. Przecież to jakby we własną przyszłość inwestował, bo te dzieci będą go otaczać w latach starości, utrzymywać. I tak się do niego będą odnosić, jak dzisiaj potrafimy je uformować, nauczyć, rozwinąć duchowo. Z różnych stron mnie ponaglano, ażeby coś wreszcie w sprawie książki dla dzieci zrobić. Jeśli powstało konto, a więc i fundusz rośnie pomocy dla dziecka, na dożywianie, na leki, jakże może braknąć konta: „Na książkę w ręku polskiego dziecka”. Bo to jest pokarm najważniejszy.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#WojciechŻukrowski">Obywatele Posłowie! Nie mówcie, że jużeście o tym 10 razy słyszeli. Przypomnijcie sobie, jak to już dawno nie wyłożono nam na stołach książek — na tym kramiku w hallu, jaki przed każdym posiedzeniem plenarnym zwykli nam przygotowywać — wydawnictw dla dzieci. Kiedyście ostatni raz w Sejmie kupili książkę dla waszych dzieci i dla waszych wnuków? Czy was wstyd nie pali, że znaleźliśmy się na ostatnim miejscu w Europie z liczbą książek wydawanych na jednego mieszkańca?</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#WojciechŻukrowski">W czerwcu w imieniu Premiera nagradzano twórców dla dzieci, a więc ma on i dobrych sztabowców i całą armię polskich dzieci, tylko tej amunicji brak — książek. To nie jest lament ani jeszcze jedno wygłaszane tu oskarżenie, tylko szczera chęć wsparcia nikłych zresztą możliwości Ministerstwa Kultury i Sztuki. Ono nie może być traktowane po macoszemu, spychane na koniec ogonka, bo i na produkcji jutra i na stosunku do pracy i towarzyszy w robocie odbijać się będą braki w rozwoju umysłowym dzisiejszego młodego pokolenia. Dziecko musi dostać we właściwym czasie swoją porcję narodowej literatury i kultury.</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#WojciechŻukrowski">Na ponaglające dezyderaty komisji sejmowej w sprawach kultury otrzymujemy od ministrów wykrętne odpowiedzi, uspokajają nas, że się coś zrobi, mamią obietnicami, ale zawsze bez dat — kiedy. Dlatego — wzywam was, Obywatele Posłowie, i biorę na świadków, że robimy wszystko co można, żeby zaalarmować Rząd i poruszyć opinię narodu. Nawet żebym miał was prosić o pomoc i żebrać u tych, którzy mnie dziś słuchają, nie cofnę się, bo tylko my sami możemy ratować rozwój naszych dzieci.</u>
          <u xml:id="u-39.9" who="#WojciechŻukrowski">Chciałbym jeszcze jedno powiedzieć: Związek Radziecki zrozumiał, jaka to jest ważna sprawa i obiecał nam, że poczynając od września br. będzie przekazywać 10 milionów książek dla dzieci. A kto szybko daje, daje jakby po dwakroć. Każdy tytuł będzie w ponad 100-tysięcznym nakładzie. Przykładowo: Sienkiewicz, Prus, Konopnicka, Tuwim, Kownacka. Moi drodzy, to jest tylko zastrzyk wzmacniający. Polskiemu dziecku my sami powinniśmy dać polską książkę do ręki. Możemy chyba liczę na pańską pomoc Ministrze Finansów, Obywatelu Krzak. Ja wierzę, że Pan otworzy jeszcze jedno konto na składki społeczne: „Na książkę w ręku polskiego dziecka”.</u>
          <u xml:id="u-39.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Marian Sokołowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#MarianSokołowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony przez obywatela wicepremiera Madeja program wychodzenia z kryzysu gospodarczego jest nadzieją realnego spojrzenia w przyszłość tę najbliższą i dalszą, w odniesieniu do której społeczeństwo polskie stawia szereg pytań. Programowe kierunki działania Rządu zmierzają do likwidacji wszystkiego, co jest przestarzałe i nie odpowiada nowemu etapowi rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#MarianSokołowski">Przedstawione koncepcje raportu o stanie obecnej gospodarki stanowią podstawę do uzupełnienia treści i form dla przygotowania wprowadzenia reformy gospodarczej. Toteż nie mogło to nastąpić w krótkim okresie czasu, gdyż dopracowanie tak poważnego przedsięwzięcia musi cechować rozwaga, wnikliwość, uzasadniona trafność decyzji przewidzianych efektów gospodarczych. Stąd większe znaczenie przypisujemy programowi działań stabilizacyjnych, szczególnie o charakterze doraźnym, interwencyjnym dla powstrzymania procesu dalszego pogarszania się sytuacji ekonomicznej kraju.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#MarianSokołowski">Każda reforma ma swój czas przejściowy. Podyktowana koniecznością obecnej sytuacji powinna się spotkać z akceptacją załóg i całego społeczeństwa. Musimy wdrażać wszystko to, co stanowi obiektywną konieczność.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#MarianSokołowski">Przejawy marnotrawstwa, niegospodarności, złej organizacji i dyscypliny pracy stanowiły dotychczas w wielu przypadkach znieczulicę społeczną i z tych nawyków musimy się wyleczyć. Upieranie się przy starym systemie myślenia, utrzymywanie przestarzałych form zarządzania staje się dziś niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#MarianSokołowski">Miniony system krytykowany za brak spójności w układzie kompetencja — odpowiedzialność, w nowej strukturze o przedsiębiorstwach państwowych i samorządzie załogi powinien stanowić działania uzysku jak najlepszych efektów ekonomicznych i korzyści materialnych załóg.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#MarianSokołowski">Wdrażając nowe formy organizacyjne zachodzi konieczność równolegle w czasie ustalenia właściwej polityki cen i płac w sterowaniu rozwojem produkcji oraz zachowania odpowiedniej proporcji w podziale i tworzeniu dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#MarianSokołowski">W całym kompleksie wprowadzanych ustaw nieco aktywniejszą rolę powinna przejawiać Komisja Planowania. Obecne rozeznanie możliwości i potrzeb budzi szereg zastrzeżeń. Na przykład aktualna dystrybucja towarowa, brak stanowczości w podejmowaniu i egzekwowaniu decyzji dla rytmicznych dostaw towarów żywnościowych, zwłaszcza reglamentowanych — skutki są natychmiastowe: niepokój społeczny, spadek produkcji i ciągłe pogarszanie się sytuacji ekonomicznej kraju.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#MarianSokołowski">W programie działań stabilizacyjnych eksponowana jest materiałochłonność, obniżenie zużycia paliw i energii, a zwłaszcza węgla. Z tej trybuny sejmowej zwracał się obywatel Premier z gorącym apelem do górników, by za wszelką cenę uzyskać wzrost wydobycia węgla. W bezpośrednich spotkaniach w kopalniach przedstawicieli Rządu z górnikami poznano obiektywną prawdę o obecnych możliwościach górnictwa. Zrozumienie spraw górnictwa i jego funkcjonowania jest naszą wspólną sprawą, całej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#MarianSokołowski">Od szeregu lat na zasadzie haseł nawołuje się do oszczędzania tego cennego surowca, wydobywanego z wielkim trudem i w coraz trudniejszych warunkach. Uwzględniając doświadczenia pracy w górnictwie nie potrafię zrozumieć, dlaczego sprawa oszczędzania węgla nie jest traktowana poważnie, a jego cena sprzedaży w stosunku do kosztów wydobycia nie stanowi żadnego bodźca, by o to zabiegać.</u>
          <u xml:id="u-41.9" who="#MarianSokołowski">W samym GOP można zaoszczędzić przeszło milion ton węgla rocznie pod warunkiem, że energetyka będzie konsekwentnie realizować decyzje o rozbudowie i modernizacji źródeł energetyki zawodowej. Odzysk wykorzystanego ciepła musi być szczegółowo analizowany, a spalany węgiel właściwie wykorzystany. Jest to potrzebne nie tylko ze względu na oszczędność węgla, ale przede wszystkim z uwagi na konieczność likwidacji setek lokalnych kotłowni, które mają znaczny udział w doprowadzaniu woj. katowickiego do stanu katastrofy ekologicznej.</u>
          <u xml:id="u-41.10" who="#MarianSokołowski">Posłużę się przykładem. W elektrociepłowni Miechowice występują znaczne nadwyżki nie wykorzystanego ciepła oraz bardzo duże możliwości ich zwiększania. Wykonana magistrala w 1979 r. z elektrociepłowni Szombierki kosztem 134 mln zł wykorzystana jest obecnie w 10% — w innym kierunku, gdzie możliwości odzysku węgla — około 60 tys. ton rocznie.</u>
          <u xml:id="u-41.11" who="#MarianSokołowski">Trzeba magistralę zabezpieczyć, przed zniszczeniem. Ale to ani praktycznie, ani fizycznie jest niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-41.12" who="#MarianSokołowski">Wszystko to jest wynikiem skreślenia z inwestycji spięcia parowo-wodnego elektrociepłowni Szombierki z Miechowicami dla przekazywania nadwyżek ciepła, pomimo iż ta budowa jest w pełni uzasadniona. Wnikając w prawa ekonomiczne, możliwości oszczędzania węgla i amortyzacji poniesionych nakładów, wstrzymuję się od dalszych komentarzy, a odwołuję do rozsądku w podejmowaniu podobnych decyzji.</u>
          <u xml:id="u-41.13" who="#MarianSokołowski">Wysoki Sejmie! Górnictwo boryka się z wieloma, bardzo poważnymi trudnościami. Na przykładzie miasta Bytomia oraz sytuacji innych miast GOP pragnę przedstawić problem, którego rozwiązanie nie znajduje dotychczas właściwego uznania ze strony Rządu, czego dowodem jest m.in. odpowiedź Ministra Kępy na moją interpelację do Prezesa Rady Ministrów w sprawie zapewnienia niezbędnych mocy przerobowych dla usuwania skutków eksploatacji górniczej, oraz budownictwa zastępczego z tytułu szkód górniczych. W odpowiedzi uzyskałem potwierdzenie słuszności potrzeb wskazanych w interpelacji, ale jednak nie uważa się za możliwe powołanie specjalistycznego przedsiębiorstwa z uwagi na brak odpowiedniej bazy materiałowo-sprzętowej.</u>
          <u xml:id="u-41.14" who="#MarianSokołowski">Trudne warunki mieszkaniowe w Bytomiu pogarsza niezrealizowanie przez resort budownictwa podjętych uzgodnień w dniu 2 marca br. jako pilnych doraźnych potrzeb, ale i te pozostaną tylko w formie zapisu. Bytom obecnie kwalifikuje się do kapitalnego remontu. Ponad 50% budynków pochodzi sprzed 1918 roku i nie są przystosowane do ponoszenia skutków eksploatacji górniczej. Na skutek przeciwspadków terenu powstają poważne zakłócenia w funkcjonowaniu miasta, brak wody, liczne awarie, wyłączanie z użytkowania całych oddziałów w szpitalach, a w szczególności zalewanie fekaliami piwnic, często mieszkań, zgrzybienie oraz niszczenie elementów drewnianych.</u>
          <u xml:id="u-41.15" who="#MarianSokołowski">Stan zagrożenia bezpieczeństwa mieszkańców nasila się w okresie wstrząsów tektonicznych o zasięgu prawie na całe miasto. I tak w dniu 30.XI.80 r. poważnemu uszkodzeniu uległo 427 budynków. Dwa kolejne wstrząsy spowodowały dalsze uszkodzenia, a w rejonie epicentrum wstrząsów trzeba było, ze względu na zagrożenie życia ludzkiego, podjąć decyzję o bezzwłocznym wykwaterowaniu 11 rodzin. Wytwarza to w społeczeństwie psychozę strachu i braku poczucia bezpieczeństwa, tym bardziej potęgowaną, iż w lutym br. w Siemianowicach Śląskich na skutek zawalenia się budynku śmierć poniosły 4 osoby. Sytuację w takich przypadkach trzeba określić jako stan katastrofy, co powinno wymagać odpowiednich do tego stanu działań nadzwyczajnych z pomocą Rządu, gdyż dalsze tolerowanie tych spraw, tak jak do tego czasu, równa się skazaniu miasta na zagładę.</u>
          <u xml:id="u-41.16" who="#MarianSokołowski">Przedstawiłem szerzej indywidualny przypadek Bytomia, ale dotyczy to w podobnym stopniu Rudy Śląskiej, Siemianowic, Świętochłowic, Chorzowa, Katowic oraz innych miast GOP i ROW, to jest miast, gdzie prowadzi się intensywną eksploatację górniczą, a w których żyje prawie 3 miliony osób.</u>
          <u xml:id="u-41.17" who="#MarianSokołowski">Górnictwo musi prowadzić eksploatację w kopalniach czynnych, tam gdzie są one zlokalizowane, w filarach miast. Niezależnie od systemu eksploatacji, w starej substancji mieszkaniowej szkody górnicze zawsze będą występować i dlatego stajemy przed coraz trudniejszym zadaniem, a wizja przyszłości nie rysuje się najlepiej. Dlatego sprawę tę stawiam na wysokim forum sejmowym. Moje wystąpienie nie zmierza do likwidacji lub ograniczenia wydobycia węgla, ale musimy pamiętać, iż nie wolno nam podcinać gałęzi, na której oparta jest cała nasza gospodarka narodowa. Oderwanie spraw wydobycia węgla od skutków społecznych doprowadzi jednak do takiej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-41.18" who="#MarianSokołowski">Stąd też w imieniu moich wyborców, ludzi ciężkiej i mozolnej pracy, żyjących w bardzo trudnych warunkach bytowych, domagam się i wnioskuję, by Rząd w ramach programu stabilizacji określił konkretnie przedsięwzięcia dla umożliwienia wzrostu wydobycia i zagwarantowania jednocześnie bezpieczeństwa nie tylko tym, którzy pracują na dole, ale którzy mieszkają na powierzchni.</u>
          <u xml:id="u-41.19" who="#MarianSokołowski">W cenie każdej tony wydobywanego węgla mieści się około 40 zł na usuwanie szkód górniczych. Stwarza to iluzje, że wszystko jest w porządku. Są to jednak złotówki bez pokrycia, gdyż nie stoi za nimi odpowiedni potencjał budowlany, zdolny te szkody usuwać.</u>
          <u xml:id="u-41.20" who="#MarianSokołowski">Zwracam się do Ministra Budownictwa o pilne utworzenie takiego potencjału. Resort górnictwa w swej strukturze organizacyjnej zajmuje się wieloma sprawami, które w zasadzie nie mają żadnego związku, toteż w programie reformy gospodarczej należałoby uwzględnić zasadność istnienia wspomnianego przedsiębiorstwa dla usuwania skutków szkód górniczych. Konieczność ograniczenia frontu inwestycyjnego powoduje nadwyżkę mocy budowlanej zwalnianej z dużych budów, na przykład Huty Katowice. Do chwili obecnej brak konkretnych decyzji resortu budownictwa w zakresie przemieszczania ludzi lub podejmowania zleceń do wykonania.</u>
          <u xml:id="u-41.21" who="#MarianSokołowski">Składam również wniosek o konieczności modyfikacji Prawa górniczego, które niedostatecznie chroni interes społeczny.</u>
          <u xml:id="u-41.22" who="#MarianSokołowski">Kończąc moje wystąpienie, pragnę w imieniu górników zwrócić się do pana Premiera, Rządu i resortu górnictwa o dołożenie starań, by w oparciu o porozumienia jastrzębskie i inne, które będą konieczne, doprowadzić do podniesienia rangi zawodu górniczego. Ten trudny, specyficzny zawód w stosunku do innych został przelicytowany. Toteż nie może być zdziwienia, że po tej drabinie zeszliśmy w dół, a jesteśmy traktowani ostatnio niezbyt przychylnie pod względem zaopatrzenia i wyżywienia.</u>
          <u xml:id="u-41.23" who="#MarianSokołowski">W odniesieniu do całego regionu oczekujemy odczuwalnej poprawy i urzeczywistnienia decyzji podjętych przez Rząd w czasie bezpośrednich spotkań z górnikami. Górnicy niejednokrotnie dawali wyraz zrozumienia i niewątpliwie dadzą z siebie wszystko, gdyż u podłoża tych spraw ważą się losy całej gospodarki narodowej. Zrozumieją hasło wypowiedziane dzisiaj z tej trybuny, że ojczyzna jest w potrzebie. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-41.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Kazimierz Orzechowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#KazimierzOrzechowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiono nam projekty zmian w planie społeczno-gospodarczym oraz budżecie państwa na rok bieżący, a także program przezwyciężenia kryzysu. To ostatnie wiąże się integralnie z rządowymi projektami ustaw o przedsiębiorstwach państwowych oraz o samorządzie ich załóg. Są one pierwszym ustawodawczym krokiem zmierzającym do długo oczekiwanej reformy gospodarczej. Do spraw tych chcę się ustosunkować w imieniu zespołu poselskiego Ziemi Legnickiej, zarazem zaś jako członek Koła Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#KazimierzOrzechowski">Przede wszystkim uważamy, że należy udzielić pełnego poparcia Rządowi, gdy idzie o proponowane korekty w planie społeczno-ekonomicznym oraz w budżecie. Propozycje te są prostą konsekwencją niekorzystnych doświadczeń minionego półrocza. Zmierzają one do tego, by plan oraz budżet uczynić bardziej realnymi i w ten sposób zapewnić im, by faktycznie były normą i regulatorem w naszym życiu gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#KazimierzOrzechowski">Również przedstawione nam drogi przełamywania obecnego kryzysu wydają się celowe i w sumie godne poparcia. Niemniej jednak uważamy, że na kilka istotnych kwestii trzeba zwrócić uwagę.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#KazimierzOrzechowski">Po pierwsze — chodzi o system centralnego planowania. Przedstawiony nam projekt nie ujmuje frontalnie tej kwestii. Nie podejmuje jej, tylko mimochodem odwołuje się do niej. Prócz tego zaś zastrzega, że w przejściowym okresie będzie jeszcze w pewnej mierze musiał być stosowany dyrektywno-nakazowy sposób działania. Tak enigmatycznie sprawy traktować nie można, skoro przecież dobrze wiadomo, że niewłaściwy sposób i mechanizmy centralnego planowania były w przeszłości tym czynnikiem, który najwięcej szkód wyrządził polskiej gospodarce i polskiemu społeczeństwu.</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#KazimierzOrzechowski">Dlatego domagamy się, by w programie przezwyciężania kryzysu i stabilizowania gospodarki kraju została ściśle i wiążąco określona rola centralnego planowania, by były mu wytknięte konkretne granice i wyznaczane konkretne cele. Jest to rzecz podstawowa i dlatego niedopuszczalne jest, by na dalszą przyszłość odkładać ustalenie wiodących zasad centralnego planowania.</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#KazimierzOrzechowski">Po drugie — kwestia reformy cen. Program słusznie akcentuje konieczność jej przeprowadzenia, ale proponowany tok musi budzić zastrzeżenia. Powiedziano bowiem, że nowy system cen detalicznych i zaopatrzeniowych ma zostać wprowadzony z dniem 1 stycznia przyszłego roku. Przedtem zaś odpowiednie projekty mają być poddane szerokiej społecznej konsultacji.</u>
          <u xml:id="u-43.6" who="#KazimierzOrzechowski">Zwracam tutaj uwagę na drastyczną jednostronność tej zapowiedzi. Szeroka konsultacja i wynikająca z niej społeczna akceptacja nowych cen odnosi się bowiem do cen detalicznych, do cen środków codziennego spożycia. Ale te ceny nie wyczerpują kwestii. Przecież wiadomo, że cały bezsens dotychczasowego systemu cen ma swój punkt ciężkości w cenach zaopatrzeniowych, w ogóle w systemie cen uwzględnianych przy przeliczaniu kosztów produkcji. Tutaj zaś nie jest tak nieodzowna społeczna konsultacja i akceptacja, aby system tych cen zmienić. Można zatem i należy uczynić to szybciej, nie dopiero 1 stycznia 1982 roku.</u>
          <u xml:id="u-43.7" who="#KazimierzOrzechowski">Zapowiedziano też w aneksie do projektu ustawy o przedsiębiorstwach państwowych, że projekt ustawy o zasadach ustalania cen ma być przygotowany w terminie do 30 września. Powiedziano tam też, że ma tego dokonać Państwowa Komisja Cen. Zatem czynnik głównie odpowiedzialny za dotychczasową fatalną politykę cen. To nikogo nie może ani uspokoić, ani zadowolić.</u>
          <u xml:id="u-43.8" who="#KazimierzOrzechowski">Uważamy zatem, że zarówno ze względów merytorycznych, jak i technicznych reforma cen powinna być realizowana jak najszybciej oraz w dwóch etapach. Reforma cen zaopatrzeniowych — o tyle łatwiejsza w realizacji powinna wyprzedzić reformę cen detalicznych. Jest to konieczne, ponieważ każda zmiana systemu cen zaopatrzeniowych automatycznie czyni iluzoryczną jakąkolwiek wcześniejszą reformę systemu cen detalicznych. Jest rzeczą oczywistą, że te dwie reformy, te dwa etapy, gdyby były przyjęte — nie może ich dzielić zbyt duży rozziew czasu.</u>
          <u xml:id="u-43.9" who="#KazimierzOrzechowski">Trzecia kwestia, którą tu pragnę poruszyć, już bezpośrednio wiąże się z wytwarzaniem dóbr. Projekt wyjścia z kryzysu przewiduje tu konieczność — jak można by nazwać — ogólnonarodowej oszczędności w dziedzinie produkcji, wyrażoną w koncentrowaniu się m. in. na wykorzystywaniu. rodzimych surowców, bezwzględnym wykluczeniu marnotrawstwa i szerokim wykorzystaniu surowców wtórnych. Są w tym zakresie pewne szczegółowe konieczności, które trzeba mieć na uwadze, tym bardziej, że są łatwe do zrealizowania. Przede wszystkim należy natychmiast i bezwzględnie zerwać z dotychczasową wielotorowością norm. Jest niedopuszczalne, by równocześnie mogły obowiązywać normy międzynarodowe, państwowe, branżowe oraz wewnętrzne przedsiębiorstwa — w kolejności coraz to malejących wymogów wobec tego wyrobu. Jest zupełnie zrozumiałe, że dotychczas przedsiębiorstwa wybierały dla siebie najwygodniejsze normy, to znaczy najmniej rygorystyczne. Bo to istotnie zmniejszało konieczny nakład pracy i ułatwiało wykonanie planu. W rezultacie uzyskiwany produkt był niskiej jakości, nie znajdował nabywcy, nie mówiąc już w ogóle o tym, by mógł konkurować na rynku, co w sumie przynosiło niepowetowane straty społeczeństwu i państwu.</u>
          <u xml:id="u-43.10" who="#KazimierzOrzechowski">Na marginesie — zupełnie na marginesie — myślę tu też o przepisach, które obowiązują jeszcze w zakresie tzw. kasacji używanych, a już zbytecznych urządzeń i przedmiotów. Wiadomo, że na przykład wybrakowanych mebli nie wolno sprzedawać pracownikom, choćby za symboliczną złotówkę, tylko należy je protokólarnie niszczyć. I to też przynosi w skali państwa nieobliczalne straty. Tego rodzaju przepisy i wynikająca z nich praktyka muszą bezwzględnie zostać zlikwidowane, co jest sprawą przecież względnie łatwą.</u>
          <u xml:id="u-43.11" who="#KazimierzOrzechowski">Wysoki Sejmie! Przechodzę obecnie do projektu ustawy o przedsiębiorstwach państwowych, której moi przedmówcy niewiele dotychczas poświęcali uwagi i od razu stwierdzam, że w zasadzie odpowiada ona potrzebom czasu, podkreśla zdecydowanie samodzielność przedsiębiorstw, zaś w połączeniu z projektem ustawy o samorządzie załogi, również ich samorządność. Przewiduje też szereg instytucji, które samodzielność tę powinny na przyszłość uczynić realną. Niezależnie od powyższego musimy jednak stwierdzić, iż projekt zawiera także poważne niedostatki. Aby samodzielność przedsiębiorstwa państwowego mogła stać się faktem, muszą zostać spełnione określone warunki. Jednym z nich jest, by były tworzone w sposób gospodarczo i społecznie uzasadniony. Dotychczas fakt ten nie był brany pod uwagę. Milcząco bowiem zdawano się zakładać, iż organ administracyjny, decydujący o utworzeniu danego przedsiębiorstwa, i tak wie najlepiej, czy istnieją konieczne dla tego warunki. Wiemy, jak opłakane były skutki tego założenia. Przedstawiony projekt kładzie tamę nieracjonalnym posunięciom w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-43.12" who="#KazimierzOrzechowski">W bardzo ważnym art. 8, przewiduje się prowadzenie przygotowawczego postępowania przed podejmowaniem decyzji o tworzeniu przedsiębiorstw i rozciąga to w art. 19 na łączenie, podział oraz likwidację przedsiębiorstw już istniejących. Niemniej jednak uregulowanie to posiada pewien bardzo istotny brak. Projekt bowiem nie określa, jaką rolę i jaką funkcję wobec organu założycielskiego ma pełnić opinia zespołu przygotowawczego. Z niedawnej przeszłości znamy sytuacje, w których mimo negatywnych opinii ekspertów, podejmowano jednak odnośne pozytywne decyzje. Dlatego też uważam za konieczne, by wprowadzono do ustawy gwarancje, które wykluczą podejmowanie decyzji, mimo negatywnego stanowiska zespołu przygotowawczego, a o tym projekt milczy.</u>
          <u xml:id="u-43.13" who="#KazimierzOrzechowski">Drugim warunkiem dla istnienia rzeczywistej samodzielności przedsiębiorstwa państwowego jest jego właściwe usytuowanie w organizacyjnej strukturze życia gospodarczego. Pod tym względem projekt przewiduje sytuację dla przedsiębiorstwa korzystną, ponieważ podporządkowuje je w zasadzie tylko organowi założycielskiemu, którym jest naczelny lub terenowy organ administracji państwowej. Najistotniejsza przy tym rzecz polega na rezygnacji z dotychczasowego systemu zjednoczeń. Wynika to z ostatniego zdania art. 63 ust. 2, gdzie nie przewidziano, by zjednoczenia z mocy samego prawa stawały się przedsiębiorstwami państwowymi, w rozumieniu nowej ustawy. W pełni odpowiada to społecznej ocenie zjednoczeń, która jest zdecydowanie negatywna.</u>
          <u xml:id="u-43.14" who="#KazimierzOrzechowski">Ponieważ w określonych okolicznościach życie gospodarcze może wymagać istnienia organizmów gospodarczych większych niżli jedno przedsiębiorstwo, projekt przewiduje grupowanie przedsiębiorstw państwowych. Podstawą ma być umowa zawarta za zgodą rad załóg, zatwierdzana przez organ założycielski. Rada Ministrów może też nakładać obowiązek grupowania tego rodzaju, co jednak nie wyklucza wspomnianej umownej formy. Równocześnie, jak wynika pośrednio z art. 63 ust. 3, dotychczasowe zjednoczenia mają ulec likwidacji. Odnośne postanowienie projektu budzi właśnie poważne wątpliwości. Jest tam mianowicie mowa o kontynuowaniu działalności zjednoczeń „do czasu przejęcia ich zadań przez jednostki organizacyjne określone w drodze uchwały Rady Ministrów”. Sformułowanie to jest co najmniej niezrozumiałe, ponieważ nie rozstrzyga, o jakie jednostki organizacyjne tu chodzi.</u>
          <u xml:id="u-43.15" who="#KazimierzOrzechowski">Budzi uzasadnione obawy, by w przyszłości uchwałą Rady Ministrów nie wprowadzono instytucji nie przewidzianej przez ustawę o przedsiębiorstwach, mianowicie zjednoczeń, ewentualnie zakamuflowanych w jakiejkolwiek postaci. W przepisach końcowych i przejściowych powinna też zostać określana pozycja dzisiejszych kombinatów, mających na ogół podobnie niekorzystną opinię jak zjednoczenia. Na ten temat w projekcie nie ma ani słowa. Jednak w uzasadnieniu w pkt. 5 potraktowano je wręcz jako przedsiębiorstwa w rozumieniu projektowanej ustawy. To zaś budzi poważne wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-43.16" who="#KazimierzOrzechowski">Po trzecie — istotną cechą i gwarancją samodzielności przedsiębiorstwa jest postanowienie, iż działa ono na podstawie własnego planu, uchwalanego przez radę załogi.</u>
          <u xml:id="u-43.17" who="#KazimierzOrzechowski">Art. 40 projektu stanowi, że plan ten ma uwzględniać społeczne zapotrzebowanie, możliwości materiałowe oraz produkcyjne zakładu, interesy załogi, przede wszystkim zaś, że ma być zgodny z celami narodowego planu społeczno-gospodarczego. Ostatnio wymieniony wymóg ma zapewnić zharmonizowanie planu przedsiębiorstwa z ogólną strategią centralnego planowania, co jest zrozumiałe i uzasadnione. Jest jednak naszym obowiązkiem podkreślić z naciskiem, że w cytowanym przepisie znajduje się istotna luka, płynąca z ogólnikowości sformułowania. Nigdzie bowiem nie jest powiedziane, jak należy konkretnie rozumieć cele planu społeczno-gospodarczego, które przecież mają być wiążącym wyznacznikiem dla planu przedsiębiorstwa. Następnie nie określono, co ma oznaczać owa zgodność z celami, wreszcie nie określono, kto ma decydować czy ta zgodność istnieje i w jakiej istnieje mierze. Trzeba zdać sobie sprawę, że w tych lukach kryje się poważne niebezpieczeństwo dla samodzielności państwowych przedsiębiorstw. Zaproponowane uregulowanie stwarza bowiem tylko pozór samowładności przedsiębiorstwa w tym względzie, który dzięki wspomnianym lukom z łatwością będzie mógł być zlikwidowany, do tego jednak nie można przecież dopuścić.</u>
          <u xml:id="u-43.18" who="#KazimierzOrzechowski">Wydaje się, że w intencji autorów projektu jest, aby w odniesieniu do planowania w przedsiębiorstwie działał ogólny nadzór przysługujący organowi założycielskiemu. W rachubę wchodzi tu przede wszystkim art. 49, który zresztą jest powtórzeniem jednego z przepisów początkowych, zapewniający organowi założycielskiemu prawo władczego wkraczania w sprawy przedsiębiorstwa. Naszym zdaniem nie można przystać na takie rozwiązanie, jeżeli nasza interpretacja jest słuszna. Przede wszystkim z uwagi na niebezpieczeństwo rozszerzającego stosowania tego przepisu. Nikogo też nie może zadowolić zapowiedź, iż w terminie do 30 września, podkreślam — o dzień wcześniej od projektowanego terminu wejścia w życie dyskutowanej ustawy, do 30 września ma zostać opracowany projekt ustawy o planowaniu i sprawozdawczości, w której prawdopodobnie znajdą się odpowiednie uregulowania. Jest to jednak na razie tylko wielka niewiadoma, ponieważ odnośna ustawa może z powodzeniem zneutralizować wprowadzaną obecnie samodzielność państwowego przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-43.19" who="#KazimierzOrzechowski">Rozumiemy, że nie można domagać się przedłożenia Sejmowi już teraz tej ustawy, to byłoby po prostu nierealne. Ale domagamy się wprowadzenia do projektu takiego ogólnego postanowienia, które by rozwiewało podaną tutaj wątpliwość. Przejawem samodzielności przedsiębiorstwa jest też, że we własnym zakresie zmierza ono do uzyskania jak najlepszych efektów ekonomicznych. Oznacza to, że z własnej woli podejmuje określone ryzyko i że następnie ponosi wszelkie konsekwencje tego ryzyka. To najsłuszniejsze założenie znalazło wyraz w wielu uregulowaniach projektu, przede wszystkim w szerokim zastosowaniu umów w jego działalności. Wyrazem tego jest również art. 21 dopuszczający upadłość przedsiębiorstwa. Zwracamy jednak uwagę, iż uregulowania te zawisły w swoistej próżni, w tym zaś mieści się groźba, że rentowność i samodzielność państwowych przedsiębiorstw mogą pozostać jedynie hasłem bez pokrycia. Próżnia, o której mówię, polega na tym, że projektowana ustawa zupełnie nie rozstrzyga źródeł dochodu przedsiębiorstwa państwowego, czyli systemu jego finansowania.</u>
          <u xml:id="u-43.20" who="#KazimierzOrzechowski">Zapis art. 41, który powiada, że „przedsiębiorstwo prowadzi działalność na zasadach racjonalne j gospodarki, samofinansowania, ekwiwalentności świadczeń oraz rachunku ekonomicznego” jest ważne, ale przy obecnym stanie prawnym jest niestety pustym blankietem. Mamy tu bowiem do czynienia ze znanym nam już odesłaniem do art. 45, do szeregu przyszłych ustaw, o których nic nie wiadomo. Klasyczną drogą uzyskania dochodów przez przedsiębiorstwo jest zbyt jego wyrobów po możliwie najkorzystniejszych cenach. O tych sprawach podstawowych dla egzystencji samodzielnego przedsiębiorstwa projekt zupełnie milczy. Czai się w tym groźba, że zostanie zachowany dotychczasowy system central handlowych, które dotąd bezwzględnie odcinały od rynku zakłady produkcyjne. W ten sposób załogi byłyby pozbawione możliwości bezpośredniego korzystania z efektów swego wysiłku. To zaś przekreślałoby jedną z najważniejszych motywacji zwiększania wydajności pracy, zmniejszania zużycia materiałów i energii, wreszcie wykluczałoby realną stronę kardynalnej zasady, nakazującej uzależnić wysokość płac od uzyskiwanego ekonomicznego efektu.</u>
          <u xml:id="u-43.21" who="#KazimierzOrzechowski">Osobną rzeczą jest produkcja na eksport. Uważamy, że przedsiębiorstwa prowadzące taką produkcję powinny ciągnąć z niej bezpośrednie korzyści. Tylko to daje się pogodzić z ich działalnością prowadzoną na zasadach rachunku ekonomicznego. Trzeba raz na zawsze wykluczyć sytuację, gdy przedsiębiorstwo produkujące na eksport nie może uzyskać ze skarbu państwa względnie niewielkich kwot w dewizach na zakup koniecznego surowca czy części zamiennych. Można by tutaj posłużyć się doświadczeniami Węgier czy Jugosławii, ale wszystko to musi być uwzględnione choć zarysowo, choć ogólnie w dyskutowanym obecnie projekcie ustawy. Tym bardziej, że rządowy program przezwyciężania kryzysu mieści już w sobie analogiczną zapowiedź.</u>
          <u xml:id="u-43.22" who="#KazimierzOrzechowski">Mniej mamy uwag do projektu ustawy o samorządzie załogi przedsiębiorstw państwowych. Przewidziane w nim rozwiązania są konsekwentnie demokratyczne i powinny zapewnić rzeczywisty udział załogi w zarządzaniu przedsiębiorstwem, tworząc w ten sposób w pracowniczym zespole wysoki stopień zaangażowania i w rezultacie lepsze niż dotychczas produkcyjne wyniki.</u>
          <u xml:id="u-43.23" who="#KazimierzOrzechowski">Z zadowoleniem też przyjmujemy, że również projekt ustawy o przedsiębiorstwach wszędzie tam, gdzie potrzeba, uwzględnia rolę samorządu załogi. Mimo tej w sumie pozytywnej oceny, nieodparcie nasuwa się pytanie, dlaczego przewiduje się w przedsiębiorstwie istnienie dwóch odrębnych statutów: przedsiębiorstwa - uchwalony przez radę załogi oraz samorząd załogi — przyjmowany w trybie referendum. Zapewne są względy merytoryczne, które tę dwoistość uzasadniają. Z drugiej strony jednak trzeba pamiętać, iż oba akty mogą nie dojść do skutku w tym samym czasie, przy czym łatwo przypuścić, że wcześniejszy może być statut przedsiębiorstwa, to zaś na pewno nie byłoby pożądane.</u>
          <u xml:id="u-43.24" who="#KazimierzOrzechowski">Niezupełnie też jasna wydaje się kwestia odpowiedzialności dyrektora przed załogą, nie przed radą załogi, która przecież działa. Ujęto ją tak ogólnikowo, że nie jest pewne, czy to przypadkiem nie jest tylko hasło i na ile będzie ona mogła mieć praktyczne zastosowanie.</u>
          <u xml:id="u-43.25" who="#KazimierzOrzechowski">Wysoki Sejmie! Wszystkie wypowiedziane tutaj uwagi kierujemy do sejmowej Komisji Prac Ustawodawczych, która obecnie zajmie się obydwoma projektami. Domagamy się też w imieniu wyborców Ziemi Legnickiej i Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, ażeby zostały one poważnie wzięte pod uwagę. Dziękuję państwu.</u>
          <u xml:id="u-43.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#PiotrStefański">Na tym kończymy dzisiejsze obrady.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#PiotrStefański">Dyskusję będziemy kontynuowali w dniu jutrzejszym.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#PiotrStefański">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Jacka Ramiana o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#JacekRamian">Bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu w dniu dzisiejszym odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#JacekRamian">— Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi — sala nr 67, Dom Poselski, — Komisji Górnictwa, Energetyki i Chemii oraz Komisji Przemysłu Lekkiego — sala kolumnowa, — Komisji Nauki i Postępu Technicznego — sala nr 118.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#JacekRamian">Trzydzieści minut po zakończeniu obrad w dniu dzisiejszym odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#JacekRamian">— Komisji Górnictwa, Energetyki i Chemii — sala kolumnowa, — Komisji Handlu Zagranicznego — sala nr 67, Dom Poselski, — Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — sala nr 118,</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#JacekRamian">W dniu jutrzejszym, to jest 3 lipca br., odbędą się posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#JacekRamian">— Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, o godz. 8 — sala nr 101, — Komisji Przemysłu Ciężkiego, Maszynowego i Hutnictwa, o godz. 8.30 — sala nr 118.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#StanisławGucwa">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, to jest do dnia 3 lipca do godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min. 15.)</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Werblan i Piotr Stefański.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#AndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#AndrzejWerblan">Na sekretarzy powołuję posłów Barbarę Krzemień i Krystynę Mazur.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#AndrzejWerblan">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Krystyna Mazur.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#AndrzejWerblan">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#AndrzejWerblan">Wysoki Sejmie! Informuję, że Sejmowi przekazany został Apel Rady Najwyższej ZSRR do parlamentów i narodów świata.</u>
          <u xml:id="u-47.5" who="#AndrzejWerblan">W związku z powyższym Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia przez dodanie nowego punktu 3 w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-47.6" who="#AndrzejWerblan">„3. Projekt uchwały Sejmu w sprawie Apelu Rady Najwyższej Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich do parlamentów i narodów świata”.</u>
          <u xml:id="u-47.7" who="#AndrzejWerblan">Do Prezydium Sejmu wpłynęły wnioski Prezesa Rady Ministrów dotyczące zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-47.8" who="#AndrzejWerblan">W związku z powyższym Prezydium Sejmu, w porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje dodanie nowego punktu, po obecnym punkcie 5, w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-47.9" who="#AndrzejWerblan">„Zmiany w składzie Rady Ministrów”.</u>
          <u xml:id="u-47.10" who="#AndrzejWerblan">Jednocześnie odpowiedniej zmianie uległaby numeracja punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-47.11" who="#AndrzejWerblan">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-47.12" who="#AndrzejWerblan">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-47.13" who="#AndrzejWerblan">Kontynuujemy łączną dyskusję nad przedstawionymi w pierwszym czytaniu projektami zmian w planie i budżecie na 1981 rok, programem przezwyciężenia kryzysu oraz stabilizowania gospodarki kraju, a także nad projektami ustaw: o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego oraz o przedsiębiorstwach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-47.14" who="#AndrzejWerblan">Głos ma poseł Kazimierz Jezierski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#KazimierzJezierski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekt rządowego programu przezwyciężenia kryzysu oraz stabilizowania gospodarki kraju przedstawiony w pierwszym punkcie naszych obrad otwiera drogę do poprawy istniejącej sytuacji w gospodarce i życiu codziennym. Ze względu na poważne opóźnienia czasowe w realizacji jakiegokolwiek programu wyjścia z kryzysu musimy temu opracowaniu dać pełny kredyt zaufania. Nie wolno nam już krytykować przedstawionych rozwiązań i tracić cennego czasu. Właśnie czas okaże się być może największą zaletą tego programu, szybkość jego wdrożenia. Od nas zależy czy tę zaletę mu damy. Możemy ten program wzbogacać, poszerzać, ale w trakcie realizacji. Treść raportu powinno się zaprezentować całemu społeczeństwu, aby każdy obywatel mógł się ustosunkować do proponowanych w nim kierunków działania i znaleźć miejsce dla siebie. Program mówi również o dobrowolnej pracy w soboty. Nienaruszalność wolnych sobót jest zagwarantowana raz na zawsze. Musimy jednak budować wokół sobót dobrą atmosferę. Szanujmy ludzi zawodów, którzy poświęcają swój czas dla dobra całego społeczeństwa. Tak robi cały świat i nie starajmy się robić inaczej, bo bije to w nas samych.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#KazimierzJezierski">Wysoka Izbo! Jako poseł regionu i zawodu górniczego muszę spojrzeć na omawiane zagadnienia przez pryzmat górnictwa, a szczególnie węgla. Nie trzeba przypominać, czym dla naszej gospodarki jest węgiel i wzrost jego wydobycia. Aby to wydobycie pokryło potrzeby energetyczne kraju, jedynym krokiem dającym pewne gwarancje jest niezwłoczne rozpoczęcie kompleksowej, do końca przeprowadzonej reformy gospodarczej, poczynając od zreformowania gospodarki paliwowo-energetycznej. Można przyjąć, że pierwszy krok dzisiaj uczynimy, uchwalając ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Górnictwa i Energetyki oraz o zmianie ustawy o gospodarce paliwowo-energetycznej. Drugi etap to właśnie ustawy o samorządzie i przedsiębiorstwach, wraz z pakietem ustaw towarzyszących. Równolegle do poczynań prawno-organizacyjnych należy prowadzić działalność techniczno-ekonomiczną.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#KazimierzJezierski">Rozpocząć należy od przedstawienia programu oszczędzania węgla i stosowania paliw zastępczych oraz konsekwentnej jego realizacji, ustalenia prawdziwej wartości węgla oraz przeprowadzenia reformy cen węgla i energii. Musimy zbilansować potrzeby na węgiel, gdyż nie wydobywamy go za mało, a jedynie za dużo zużywamy. Zbilansujmy nie tylko potrzeby, ale możliwości kopalń, przepustowość szybów i zakładów przeróbczych, możliwości transportowe na Śląsku i perspektywy, jakie nas czekają przy zatrzymaniu inwestycji, a inwestycje, które zatrzymaliśmy pozbawią nas 6 milionów ton w najbliższym czasie.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#KazimierzJezierski">Budowa nowych kopalń stoi pod znakiem zapytania, a wiadomo, że najstarsze kończą swój żywot. Sprawę więc inwestycji w górnictwie trzeba powtórnie przeanalizować. Jakiekolwiek jednak przyjęlibyśmy programy, to nie obejdzie się w najbliższych miesiącach bez dodatkowego wysiłku górników. Górnicy to rozumieją, ale musimy ich przekonać, że ta praca znowu nie pójdzie na marne, że z ich pracy będzie korzyść dla kraju i ich samych. Nie możemy się zgodzić, żeby górnik poświęcał ciężko wywalczone i zasłużone wolne soboty po to, aby węgiel wydobywany w coraz trudniejszych warunkach był beztrosko spalany w przestarzałych kotłach, rozsypywany wzdłuż torów kolejowych. Oszczędzenie jednego miliona ton węgla kosztuje dwu-, trzykrotnie taniej niż przyrost wydobycia o 1 mln ton. Dlatego nie rozumiem, dlaczego program oszczędzania węgla nie może się narodzić od wielu miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#KazimierzJezierski">Obywatele Posłowie! Cały kraj oczekuje od górników dodatkowego wydobycia węgla. Podkreślał to szczególnie obywatel Premier w wielu wystąpieniach i wizytach na Śląsku. Wierzymy, że sprawy socjalno-bytowe górników i całego Śląska, tak ostatnio zaniedbane, będą wyrównane. Zrealizowane zostaną postulaty porozumienia jastrzębskiego. Trudności w zaopatrzeniu w żywność, jakie wystąpiły ostatnio w woj. katowickim, dotknęły szczególnie górników z racji ich pracy pod ziemią. Górnik nie ma możliwości kupić śniadania i obiadu w czasie swojej pracy, zrobić zakupy, oczekiwać całą dniówkę aż do kiosku przywiozą papierosy. Nie tylko porównanie możliwości zakupu, ale i ilości tych 16 dekagramów mięsa na całodzienne wyżywienie stawia górnika w niezwykle trudnej sytuacji. Kiedyś górnicy pracowali po 30 dni w miesiącu, ale wtedy górnik otrzymywał 90 kilogramów mięsa, przy obecnych 42 kg, o ile je może dostać.</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#KazimierzJezierski">Poważnym atutem w rozmowach, który może wpłynąć na wzrost dobrowolnego zatrudnienia w soboty, są emerytury górnicze. Jeżeli ustalimy konkretny program stopniowego skracania wieku emerytalnego górników, damy im możliwość zadecydowania, aby za wcześniejsze o 2–3 lata przejście na emeryturę mogli przepracować więcej dni w miesiącu, podwyższając sobie w naturalny sposób jej przyszłą wysokość. Można tym objąć około 50 tys. ludzi.</u>
          <u xml:id="u-48.6" who="#KazimierzJezierski">Przypomnę obywatelom posłom również przeciwną stronę tego zagadnienia. Ogłoszono już możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę po 30 latach pracy urzędników, na skutek reorganizacji struktur zarządzania, i przestaniemy być wiarygodni, gdy urzędnicy, którzy przepracowali za biurkiem 30 lat przejdą na emeryturę wcześniej niż górnicy, którzy pod ziemią przepracowali również 30, a nierzadko 35 lat. Tak się składało w przeszłości, że górnicy na swoje barki musieli brać trud pomocy kolejnym rządom. Ceniąc sobie górniczy honor, nie możemy dopuścić, aby Rząd Premiera Jaruzelskiego był pierwszym Rządem, któremu górnicy nie chcieliby pomóc. Wiem, że pomogą i chcą pomóc, ale wszyscy muszą zrozumieć, że ponadnormatywny wysiłek górników nie jest jedynym sposobem rozwiązywania problemów gospodarczych. Nie mamy takich ambicji, aby być jedynym przemysłem narodowym, oklaskiwanym lub na przemian krytykowanym przez zbyt duże grono kibiców. Również wzrost wydobycia węgla zależy od pracy wielu działów gospodarki. Przy niedotrzymaniu podstawowych zobowiązań w zakresie bytowego zaopatrzenia załóg i technicznego zabezpieczenia produkcji, nawet najlepsze chęci mogą okazać się niewystarczające.</u>
          <u xml:id="u-48.7" who="#KazimierzJezierski">Mówiąc o dobrowolnej pracy w soboty, musimy mieć świadomość, że jest to doraźny i wstępny program. Pozwoli to na wydobycie określonej i skończonej liczby ton węgla, co nie daje żadnej gwarancji na przyszłość, bo front eksploatacyjny zużyjemy w czasie krótszym o 1/6. Maszyny zużyją się szybciej w tym samym czasie. Manewrowanie więc tylko czasem pracy jest krokiem niebezpiecznym, dającym fałszywe złudzenia.</u>
          <u xml:id="u-48.8" who="#KazimierzJezierski">Wysoki Sejmie! Górnicy mówią prawdę, że zwiększonego wydobycia węgla należy szukać w ciągu tygodnia. Jeden ze sposobów, o którym się niewiele mówi, jest optymalizacja planu wydobycia kopalń. Bardzo zły wpływ ma tutaj centralne premiowanie, które zmusza wręcz do asekuracji, nie zawiera żadnego czynnika mobilizującego. Aby nie być gołosłownym, użyję przykładu własnej kopalni.</u>
          <u xml:id="u-48.9" who="#KazimierzJezierski">Za zwiększenie wydobycia w kolejnych latach o około 40% przez 3 lata chodziliśmy — mówiąc językiem górniczym — bez pieniędzy. Nowy samorząd już tego błędu nie popełnił. Ale jeśli po reformie kopalnia uzyska samodzielność decyzji, wypróbujemy sposoby, które pozwolą optymalizować wydobycie bez obawy, że uderzy to w załogi. Gdyby te rezerwy ocenić na 5%, to przyrost roczny wyniósłby w resorcie 8 milionów ton. W kopalni odpowiada to 50 tonom na jedną ścianę, co przy wydobyciu dobowym rzędu 1000 ton jest wielkością zupełnie realną. Aby tego rodzaju operację wdrożyć, należy równolegle podnieść autorytet dozoru technicznego, rozbudzić ich twórczą inicjatywę, lepiej wykorzystać młodą kadrę z wyższym wykształceniem, zwiększyć odpowiedzialność, dyscyplinę górniczą, technologiczną i kulturę techniczną, polepszyć atmosferę pracy. Są to już jednak nasze własne problemy.</u>
          <u xml:id="u-48.10" who="#KazimierzJezierski">Podstawowym zagadnieniem w realizacji wszelkich programów będzie uzupełnienie braków w załogach. Już w tej chwili brak jest w górnictwie kilkunastu tysięcy ludzi i nowi nie przychodzą. Pierwsze sygnały nie budzą optymizmu. Jeśli z połączenia ministerstw połowa wolnych pracowników przejdzie na wcześniejsze emerytury, druga połowa do sfery nieprodukcyjnej, a do przemysłu nikt, to mam pewne obawy o odbiór tego zjawiska przez społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-48.11" who="#KazimierzJezierski">Zawód górnika nie jest w tej chwili konkurencyjny dla jakiegokolwiek innego zawodu. Warunki atrakcyjności tego zawodu należy dopiero tworzyć, gdyż żadne apele tu nie pomogą. Apelować możemy do wszystkich grup społeczeństwa, ale nie do jednej i zawsze tej samej. Górnicy nie żyją w oderwaniu od rzeczywistości i ta rzeczywistość kształtuje ich świadomość. Mają więc górnicy w perspektywie ciężką pracę, ale mamy nadzieję, że spotkają się z niezbędną przyjazną atmosferą, pomocą władz i prawie całej gospodarki. Tylko wtedy jesteśmy w stanie spełnić bardzo wysokie oczekiwania dla wspólnego dobra.</u>
          <u xml:id="u-48.12" who="#KazimierzJezierski">Obywatele Posłowie! Dla konkretnego sprecyzowania moich uwag w zakresie braku rąk do pracy w górnictwie chciałbym się podzielić kilkoma przemyśleniami na temat uatrakcyjnienia zawodu górnika i praktycznymi propozycjami realizacji takiego programu. Społeczeństwo musi zrozumieć fakt ciężkiej pracy górnika i koniecznych preferencji dla tego zawodu. Nikt nie podejmie tej pracy tylko dlatego, że jest taka konieczność. Nie miejmy złudzeń. Zresztą każdego przyjmiemy z otwartymi rękami. Proponuję więc kilka następujących zasad: Rekrutacją należy objąć wyłącznie pracowników zamieszkałych w pobliżu terenów górniczych ze względu na zapewnienie rąk do pracy w rolnictwie i na wsi oraz rozbudowę województwa katowickiego ponad wszelkie normy; górnictwo musi zacząć od przegrupowania swoich własnych pracowników dla efektywnego ich zatrudnienia pod ziemią, uwolnić ludzi, którzy zajmują się czynnościami nie związanymi z obowiązkami resortu, jak handel, skup płodów rolnych na potrzeby załogi, produkcją części w kopalniach, itp.; każdy musi robić to, do czego zostać powołany. Utrzymać, ewentualnie poszerzyć możliwości odroczenia służby wojskowej za pracę pod ziemią; porównać płace, układy zbiorowe, nagrody jubileuszowe z innymi zawodami, aby w warunkach porównywalnych górnictwo nie stało niżej; zrewidować zasady przyznawania deputatów węglowych, dać możliwość przekazania deputatowego węgla rodzicom — rolnikom z uwzględnieniem kosztów przewozu; zapewnić uzyskanie odpowiednich kwalifikacji dla nowo pozyskanych pracowników; poszerzyć przywileje dla nowych pracowników, typu dodatek stabilizacyjny, pożyczki dla młodych małżeństw, pomocy dla budujących domki jednorodzinne; zapewnić miejsca pracy dla żon pracowników nowo pozyskanych, a dla dzieci miejsca w żłobkach i przedszkolach; ułatwić techniczne i materialne warunki urządzenia się w nowym miejscu; ułatwić w miarę możliwości uzyskanie mieszkania w pierwszej kolejności tym, którzy opuszczają poprzedni lokal; zamieniać mieszkania o niskim metrażu na mieszkania rotacyjne; uznać za choroby zawodowe choroby, przez które górnicy najczęściej tracą zdrowie; poprawić warunki bhp i komfortu pracy, ochronę zdrowia górników; uświadomić społeczeństwu, że górnictwo nie tylko potrzebuje górników do pracy pod ziemią, ale ludzi wielu zawodów, jak spawaczy, kowali, elektryków, tokarzy i wielu innych; wykorzystywać uwalniane moce przerobowe przedsiębiorstw mających braki materiałowe — na potrzeby górnictwa; ustalić program stopniowego skracania wieku emerytalnego tak, aby w 1985 roku emerytura w górnictwie była przyznawana w wieku 50 lat i po 25 latach pracy na dole. Ten priorytet musi być naczelnym przywilejem zrozumiałym dla całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-48.13" who="#KazimierzJezierski">Program, który zaprezentowałem, jest oczywiście programem otwartym, pod dyskusję, ale powinien być prezentowany dla wszystkich, którzy będą podejmować decyzję o zmianie zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-48.14" who="#KazimierzJezierski">Wysoka Izbo! Mówiąc o programie stabilizacji gospodarki narodowej, nie można pominąć spraw młodego pokolenia. W naszym kraju połowa narodu nie przekroczyła 30 roku życia i stanowi połowę zatrudnionych w gospodarce. W sytuacji obecnie trwającego kryzysu, z którym boryka się całe społeczeństwo, jego skutki w sposób szczególny odbijają się na pokoleniu dzieci i młodzieży. Młodzież ma świadomość, że z upływem lat na nich będzie przechodził ciężar wyprowadzenia kraju ze stanu obecnego i oprócz wykonywania swoich obowiązków pragnie widzieć perspektywę i sens swojej pracy. Sytuacja na dzień dzisiejszy podstawowych problemów młodzieży wygląda katastrofalnie. Młoda rodzina nie dysponuje możliwościami socjalnymi, materialnymi do wykorzystania swoich kwalifikacji i zdolności, wytraca je w walce o zabezpieczenie podstawowych potrzeb bytowych. Problem mieszkaniowy i sytuacja rynkowa w kraju najbardziej boleśnie odczuwane są przez młode małżeństwa. Sytuacja ta nie tylko negatywnie wpływa na pełny rozwój rodziny, ale przede wszystkim na dzieci. Pomoc państwa w postaci kredytów dla młodych małżeństw jest o tyle wątpliwa, że w ramach tego kredytu nie ma co kupić. W tej sytuacji szereg kredytobiorców zwraca kredyt w całości lub jego części. Brakuje podstawowych artykułów żywnościowych dla małych dzieci — mleka butelkowego, mleka w proszku, odżywek i co jest niezwykle bolesne — środków higieny osobistej. W sumie w całości masy towarowej, która służy zaspokojeniu elementarnych potrzeb młodych ludzi, w stosunku do roku ubiegłego w województwie katowickim zabraknie zaopatrzenia na cały jeden kwartał.</u>
          <u xml:id="u-48.15" who="#KazimierzJezierski">Nie trzeba używać więcej przykładów, gdyż widać je w codziennym życiu. Mówi o tym w sposób szczegółowy raport o warunkach startu życiowego i zawodowego młodzieży, opracowany z inspiracji Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR przez Ministerstwo Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz społeczny zespół ekspertów. Raport ten, z datą 30 kwietnia bieżącego roku, do chwili obecnej nie skłonił żadnych organów państwowych do podjęcia działań zmierzających do realizacji wniosków w nim zawartych. Młodzież pragnie wiedzieć, jaki będzie dalszy los raportu. W tych sprawach zwracają się do swoich posłów przedstawiciele młodzieży i na konkretnych przykładach pokazują swoją sytuację w kraju. Są to niezwykle ważne zagadnienia dla całego społeczeństwa, poczynając od spraw wyżywienia, mieszkaniowych, zdrowia, nauki, pracy, aż po niezwykle niebezpieczne zjawiska patologii społecznej, jak alkoholizm, narkomania i zatrważający wzrost przestępczości.</u>
          <u xml:id="u-48.16" who="#KazimierzJezierski">Z raportem należy zapoznać szeroko społeczeństwo i stworzyć program realizacji jego wniosków. Są to zadania dla komisji sejmowych, a prezentować i śledzić ich realizację w sposób zorganizowany powinni młodzi posłowie. Rozwiązanie nabrzmiałych problemów młodzieży wymaga rzetelnego podejścia władz państwowych i pomocy całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-48.17" who="#KazimierzJezierski">Z żalem należy stwierdzić, że autorzy rządowego programu przezwyciężenia kryzysu oraz stabilizowania gospodarki kraju tylko w jednym punkcie dostrzegli możliwość wykorzystania w nim młodzieży. Mianowicie przy zbieraniu makulatury i surowców wtórnych. A nie należy zapominać, że to ludzie młodzi, o najkrótszym stażu pracy, nie związani jeszcze na trwałe z określonym środowiskiem będą podlegać najczęściej przemieszczeniom. Nie mamy w tej sprawie określonego programu, chociażby tylko w sprawach mieszkaniowych, gdy przemieszczeni znajdą się znowu na końcu kolejki oczekujących w spółdzielniach mieszkaniowych. Osobnego potraktowania wymaga wykorzystanie rezerw w postaci bardzo wysokiego stopnia wykształcenia młodego pokolenia, co w oparciu o energię i zapał, jakimi potrafią wykazać się ludzie młodzi, stworzy efektywne połączenie możliwości twórczych narodu z potencjalnymi możliwościami wytwórczymi przemysłu, na co wszyscy z utęsknieniem czekamy. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-48.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-48.19" who="#KazimierzJezierski">Udzielam głosu posłowi Krystynie Wawrzynowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#KrystynaWawrzynowicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przepraszam, że podejmuję problemy, z których część niejednokrotnie była ukazywana na forum Sejmu, ale proszę obywateli posłów o potraktowanie mojego wystąpienia jako podkreślenia wagi poruszonych problemów.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#KrystynaWawrzynowicz">Autorzy przedstawionej przez Rząd drugiej wersji raportu o stanie gospodarki stwierdzają, że jedną z przyczyn kryzysu gospodarczego w naszym kraju była głęboka deformacja systemu planowania społeczno-gospodarczego. W tym miejscu należałoby dodać: i deformacja planowania przestrzennego.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#KrystynaWawrzynowicz">Nie doceniono lub zapomniano o fakcie, że planowanie wielkoprzestrzenne powinno mieć bezwzględny wpływ na formułowanie planów gospodarczych i tylko na jego założeniach mogą być oparte podejmowane decyzje gospodarcze i społeczne. Wadliwie funkcjonujący w ostatnich latach system zarządzania sankcjonował zasadę łamania istniejących planów przestrzennych przez podejmowanie woluntarystycznych decyzji, zaspokajających często jednostkowe ambicje, a w konsekwencji doprowadzając do załamania ładu przestrzennego kraju i w rezultacie do załamania naszej gospodarki. Najjaskrawszym tego przykładem, oprócz całego szeregu decyzji inwestycyjnych, z decyzją o budowie Huty Katowice na czele, jest wprowadzenie w życie w roku 1975 drugiego etapu reformy administracyjnej, która podzieliła masz kraj na 49 województw, a raczej na 49 odrębnych księstewek.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#KrystynaWawrzynowicz">Wprowadzenie reformy administracji, niejednokrotnie już negatywnie ocenione z tej trybuny, doprowadziło do załamania perspektywicznych planów przestrzennych województw i planów większości jednostek osadniczych, które zmuszone były zmienić uprzednio przypisane im funkcje. Szczególnie rażąco uwidacznia się to w szeregu nowo powstałych miast wojewódzkich, którym przyszło pełnić funkcję, do których nie były przygotowane. W efekcie w miastach tych, obok walących się parterowych domków, dla zaspokojenia potrzeb funkcji miast wojewódzkich stawia się kilkupiętrowe biurowce, rażąco odbijające od pozostałej architektury nie tylko wielkością, ale i komfortem. Przykładem chociażby wojewódzkie miasto Suwałki.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#KrystynaWawrzynowicz">W miastach, w których brak podstawowej infrastruktury — wodociągów, kanalizacji, w których brak pieniędzy na konserwację i budowę ulic i chodników, wyrastają siedziby władzy. Dla uniknięcia w przyszłości podobnych katastrofalnych decyzji należy bezwzględnie nadać właściwą rangę planowaniu perspektywicznemu przez właściwe ustawienie instytucji planowania przestrzennego na wszystkich szczeblach administracyjnych i ścisłe powiązanie z planowaniem społecznym i gospodarczym. Należałoby się zastanowić nad potrzebą opracowania perspektywicznego przestrzennego planu krajowego, który Sejm by zatwierdzał i w cyklicznych okresach, na przykład w dwuletnich, kontrolował jego realizację.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#KrystynaWawrzynowicz">Musimy przypomnieć sobie podstawową formułę, że w każdym działaniu potrzebny jest konstruktywny plan i konsekwentna jego realizacja. Tylko taką drogą osiągnąć można zamierzony cel. Nie stać nas w obecnej chwili na powrót do starych granic administracyjnych kraju i nie pora o tym dyskutować. Istnieje jednak paląca potrzeba zmiany systemu zarządzania, albowiem w chwili obecnej władze każdego z 49 województw w sposób partykularny zabezpieczają interesy tylko swoich mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#KrystynaWawrzynowicz">Na skutek wadliwego systemu zarządzania i wydawania przez władze wojewódzkie błędnych decyzji w kraju brak jest przepływu masy towarowej. Pomimo istniejących na papierze rozdzielników masa towarowa, a szczególnie żywność, zatrzymywana jest w obrębie produkującego ją województwa.</u>
          <u xml:id="u-49.7" who="#KrystynaWawrzynowicz">Panowie wojewodowie, dlaczego w kraju, w którym słowo patriotyzm jest na ustach każdego, doprowadzono do sytuacji, że są województwa prawie miodem i mlekiem płynące i są regiony, gdzie bez kilkugodzinnych kolejek nie można kupić ani chleba, ani mleka. Poza potrzebą bezwzględnej realizacji rozdzielników i równomiernego podziału żywności wszystkich wytwarzanych dóbr konsumpcyjnych, skuteczną od dziś wprowadzoną, a nie w sferze zamierzeń, kontrolą tego rozdzielnictwa, istnieje również potrzeba bezwzględnego zakazu jakiejkolwiek, poza centralną reglamentacją, reglamentacji towarów tylko dla mieszkańców danego województwa. Żyjemy w jednym kraju i mieszkaniec województwa przykładowo poznańskiego ma prawo kupić leżące w sklepach województwa zielonogórskiego słodycze, jak każdy mieszkaniec Zielonej Góry. Nie może być w Polsce towarów tylko dla warszawiaków, tylko dla wałbrzyszan.</u>
          <u xml:id="u-49.8" who="#KrystynaWawrzynowicz">Reglamentacja jest bezwzględnie złem koniecznym, ale nie można przez jej wprowadzenie tworzyć dyskryminacji wojewódzkiej. Jeśli jest proponowana w obrębie województwa, powinna obejmować również przybyszów spoza województwa. Ma to szczególne znaczenie w okresie urlopowym.</u>
          <u xml:id="u-49.9" who="#KrystynaWawrzynowicz">W okresie niewytłumaczalnej paniki paliwowej są województwa, w których odmawia się sprzedaży benzyny wozom z inną rejestracją lub sprzedaje tylko po 5 litrów, aby mogły dojechać do granicy województwa. My, Polacy, żyjący w jednym kraju, doprowadziliśmy do tego, że Polak na Polaka będzie patrzył jak na wroga. Decyzję porządkującą systemy wojewódzkich reglamentacji należy wydać już od dzisiaj, w momencie nasilenia się sezonu urlopowego.</u>
          <u xml:id="u-49.10" who="#KrystynaWawrzynowicz">Potrzebna jest bezwzględna, szybka konsolidacja zarządzania. Istnieje bezwzględna potrzeba ponownego połączenia kraju. Stworzenia z 49 księstw jednego państwa. Tylko w silnym, zwartym państwie doprowadzić będzie można do wprowadzenia reformy gospodarczej i osiągnięcia jej celów. Żadna jednak najlepiej skonstruowana reforma nie odniesie oczekiwanych skutków, jeżeli nie przełamiemy naszych wad narodowych i naszych słabości, które przy najlepszej reformie, najlepszym rządzie i najlepszej koniunkturze ekonomicznej w przyszłości doprowadziłyby do katastrofy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-49.11" who="#KrystynaWawrzynowicz">Pomijając panoszący się w całym kraju alkoholizm, próżniactwo wśród setek i tysięcy niepracujących, przeważnie młodych ludzi, chciałabym zwrócić uwagę na wrodzone u większości nas rozrzutność i marnotrawstwo. Na nic zdadzą się rządowe działania organizacyjne w zakresie eliminowania marnotrawstwa. Każdy z nas, w naszym własnym domu, w swoim zakładzie pracy, w swoim mieście, już od dziś, od zaraz musi podjąć działanie. Rozejrzyjmy się w swoim otoczeniu, jakie olbrzymie rezerwy tkwią w niepotrzebnych, a wyprodukowanych dobrach materialnych, wydobytych surowcach, a nawet w odpadach.</u>
          <u xml:id="u-49.12" who="#KrystynaWawrzynowicz">W kraju brakuje stali, żelaza. Stają fabryki domów, m.in. ze względu na brak zbrojenia. Tymczasem jeżdżąc pociągami, wzdłuż torów kolejowych, od zapleczy naszych miast można zaobserwować niezliczone tony złomu, którego nie ma kto zagospodarować. Osobom odpowiedzialnym za gospodarkę surowcami polecam na początek trasy Wrocław — Warszawa, Wrocław — Kraków, Katowice — Warszawa.</u>
          <u xml:id="u-49.13" who="#KrystynaWawrzynowicz">Są coraz większe problemy z nabyciem odzieży i obuwia. W ilu domach szafy pękają od nie używanych już, a jeszcze w dobrym stanie ubrań, szczególnie tych dziecinnych, z których często dziecko prędzej wyrośnie niż zużyje. Powstające nieśmiało w Warszawie sklepy rzeczy używanych są przysłowiową kroplą w morzu potrzeb. Stoją setki pustych lokali handlowych, w których nie ma co sprzedawać, a w których dla zamydlenia oczu przeprowadza się remonty. Zamieńmy je chociaż tymczasowo na sklepy skupu i sprzedaży rzeczy używanych.</u>
          <u xml:id="u-49.14" who="#KrystynaWawrzynowicz">Jesteśmy wybitnymi specjalistami marnotrawstwa, jeżeli w kraju, w którym nie ma co jeść, wyrzuca się na śmietniki żywność z domów, zakładów przeróbczych, jeżeli nie dokłada się maksymalnych starań, aby zagospodarować każdy wyprodukowany kłos zboża, każdy owoc i każdą jarzynę. Stwierdzam, że nasze mechanizmy skupu i przetwórstwa płodów rolnych są w olbrzymiej mierze współodpowiedzialne za występujące braki zaopatrzeniowe i że nadal nie zostały uruchomione działania, które zapobiegałyby marnotrawstwu żywności w chwili obecnej i w przyszłości. Nie potrafimy wykorzystać tego, co wyprodukowaliśmy. Nie potrafimy prawidłowo wykorzystać pracy ludzkiej przez wadliwą jej organizację. Nie potrafimy również prawidłowo wykorzystać posiadanej wiedzy i posiadanych informacji.</u>
          <u xml:id="u-49.15" who="#KrystynaWawrzynowicz">Dla efektywnego zarządzania potrzebne są prawidłowe dane i prawidłowe wykorzystanie informacji o stanie zjawisk lub obiektów, których te informacje dotyczą. Z racji zawodu, który jedyna reprezentuję na forum Izby, pragnę zwrócić uwagę obywateli posłów na niedostatecznie wykorzystaną rolę służb geodezyjnych, które spełniając pozornie funkcje pomocnicze w gospodarce narodowej, przy właściwej ich organizacji powinny spełniać m.in. rolę banku informacji. Informacji, dotyczących zagadnień zagospodarowania przestrzennego, gospodarki terenami rolnymi i leśnymi, a więc całego kompleksu żywnościowego, zasobów naturalnych, majątku trwałego, stanu i porządku inwestycyjnego, obronności kraju, ochrony środowiska i wielu innych. Dotychczasowa działalność i organizacja służb geodezyjnych, ich umiejscowienie w 17 resortach powodowało brak możliwości dostarczenia pełnych, potrzebnych informacji i danych oraz niewłaściwe wykorzystanie specjalistów.</u>
          <u xml:id="u-49.16" who="#KrystynaWawrzynowicz">Proponuję, aby w dalszych pracach nad doskonaleniem struktur organizacyjnych zarządzania nadać służbie geodezyjnej właściwą jej rangę przez integrację i właściwe usytuowanie w strukturze administracji państwowej centralnego organu geodezyjnego, z ewentualnym podporządkowaniem tego organu Premierowi lub osobie przez niego wyznaczonej.</u>
          <u xml:id="u-49.17" who="#KrystynaWawrzynowicz">Wysoka Izbo! Chciałabym zakończyć swoje wystąpienie nutą optymizmu. Żyjemy w pięknym kraju i ośmielę się stwierdzić — po krajobrazie naszych pól i miast sądząc — bogatym kraju. Podróżując po Polsce w obecnej porze roku mimo woli nasuwa się pytanie, jak w tym kraju, gdzie dojrzewa tyle zbóż, warzyw, pasą się stadia bydła, mogą być ludzie głodni. Mamy przesłanki gospodarcze do stabilizacji gospodarczej kraju. Niech każdy z nas, Polaków, podejmie działania, aby ta stabilizacja zaczęła się już od dziś, od teraz. Niech każdy z nas, nie czekając na wdrożenie reformy gospodarczej, zrobi małą reformę na własny użytek. Zamieńmy wyzwoloną energię dyskusji na energię działania w każdym miejscu pracy. Efekty powinny być olbrzymie.</u>
          <u xml:id="u-49.18" who="#KrystynaWawrzynowicz">Zanim wprowadzimy reformę gospodarczą, porządkujemy drobne sprawy. Wierzę, że nas Polaków stać na konsolidowanie działania dla słusznego celu. Bądźmy patriotami w całym tego słowa znaczeniu, a Polska będzie Polską.</u>
          <u xml:id="u-49.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#AndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Stanisławowi Kamieniarzowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#StanisławKamieniarz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z głęboką uwagą wysłuchaliśmy wystąpienia obywatela wicepremiera Madeja odnośnie do dramatycznej sytuacji, w jakiej znajduje się nasza gospodarka. Proponowana korekta planu i budżetu naszego państwa odzwierciedla pogłębiające się trudności, które przeżywa nasz gospodarczy organizm. Jest to przedmiotem naszej wspólnej troski i refleksji, jak również poszukiwań efektywnych dróg wyjścia z kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#StanisławKamieniarz">W swym wystąpieniu pragnę omówić niektóre problemy, które moim zdaniem mają istotne znaczenie dla procesu porządkowania gospodarki kraju. Obywatel Premier, generał armii Wojciech Jaruzelski w swym expose na ubiegłym posiedzeniu, mówiąc o dramatycznej sytuacji gospodarczej kraju, stwierdził m. in., że węgiel potrzebny jest nam do życia już nie jako złoto, ale jako tlen — i jest to niewątpliwa prawda. Ale węgiel jest tylko jednym z ponad 50 surowców i kopalin, jakie kraj nasz posiada i eksploatuje i właśnie o nich, o całej bazie surowcowej naszego kraju pragnę na dzisiejszym posiedzeniu mówić.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#StanisławKamieniarz">Jak ważny staje się problem surowców i materiałów, sądzę że nikogo nie trzeba przekonywać, bowiem sygnały z ostatnich dni świadczą o tym w sposób bardzo wyraźny. Coraz bardziej daje się odczuć brak surowców, a szczególnie importowanych. Coraz bardziej dają się we znaki skutki, jakie nasza gospodarka ponosi z tego tytułu. Brak surowców jest również jedną z przesłanek korekty planu, jaką zaproponował wczoraj obywatel wicepremier. Jaka zatem jest aktualna sytuacja?</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#StanisławKamieniarz">Otóż krajowe zasoby surowców mineralnych, chociaż bogate i różnorodne, nie są w stanie w pełni zaspokoić potrzeb naszego przemysłu. Stan ten jest spowodowany niewystępowaniem na terenie kraju pewnej liczby kopalin użytecznych, oraz — co Chciałbym szczególnie podkreślić — brakiem odpowiednich technologii przeróbki i uszlachetniania niektórych własnych surowców mineralnych. Przyczyny te zmuszają do całkowitego lub uzupełniającego importu niektórych surowców oraz ich półproduktów. Import ten wzrasta z roku na rok i mimo, że łagodzony jest eksportem naszych surowców, przynosi nam w gruncie rzeczy ujemne saldo. Saldo to tylko za rok 1980 wyniosło minus 5,7 mld złotych dewizowych i było trzykrotnie wyższe niż w roku 1977. Świadczy to o tym, że z roku na rok pogłębiają się nasze kłopoty surowcowe. Trzeba zatem iść w kierunku złagodzenia tego niekorzystnego zjawiska przez bardzo oszczędną gospodarkę surowcami i materiałami, szczególnie importowanymi oraz szersze wykorzystanie rodzimych zasobów przez ich uszlachetnianie i wysokie techniczne i technologiczne przetwórstwo, W tej materii mamy w kraju wiele do zrobienia.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#StanisławKamieniarz">Oszczędność nie jest hasłem. Oszczędność to fakt, który dzisiaj przewija się niemal w każdej dziedzinie, a w zakresie gospodarki surowcowo-materiałowej winna mieć szczególne znaczenie. Nie będę chyba zbyt daleki od prawdy, jeśli stwierdzę — że my po prostu nie umiemy oszczędzać, że tej oszczędności musimy się uczyć na co dzień.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#StanisławKamieniarz">W kompleks surowców wchodzą sprawy również surowców i materiałów wtórnych, o czym obywatele posłowie mówili. Ja Chciałbym tylko zapytać Urząd Gospodarki Materiałowej, co zrobił w tym zakresie. Bowiem kraje daleko bogatsze od naszego w rozwiązywaniu tego zagadnienia zrobiły bardzo duży krok naprzód. Natomiast u nas problem ten traktowany jest ciągle marginesowo. Sądzę, że przykładów nie trzeba przytaczać. Mówili o tym również obywatele posłowie. Ale jednocześnie nie mogę się oprzeć refleksji, jaki olbrzymi wysiłek wkłada górnik w wydobycie jednej tony węgla i hutnik w wytopienie 1 tony stali po to, aby w wielu wypadkach trud ich szedł na marne.</u>
          <u xml:id="u-51.6" who="#StanisławKamieniarz">Wyrażam zatem przekonanie, że reforma gospodarcza — jaka nas czeka, radykalnie zmieni aktualny stan rzeczy w odniesieniu do polityki surowcowej i zacznie od urealnienia cen. Jednocześnie pozwolę sobie wyrazić aprobatę dla zapowiedzianych w programie stabilizacji działań w zakresie surowców. Ponadto wydaje mi się konieczne wzbogacenie tych działań o zagadnienia eliminacji importu materiałów i surowców, które możemy w kraju, w oparciu o własną bazę wydobyć i wyprodukować.</u>
          <u xml:id="u-51.7" who="#StanisławKamieniarz">Wysoka Izbo! Coraz bardziej ugruntowuje się pogląd, że bogactwa mineralne kraju mają dużą szansę stać się dźwignią, umożliwiającą gospodarce narodowej wydostanie się z obecnej trudnej sytuacji, pod warunkiem jednak, że będą w sposób prawidłowy i kompleksowo zagospodarowane. W tym też świetle spojrzeć należy na zagadnienia poszukiwania, rozpoznawania i wykorzystania złóż kopalin użytecznych w naszym państwie.</u>
          <u xml:id="u-51.8" who="#StanisławKamieniarz">Ostatnio opinia publiczna niejednokrotnie bulwersowana była faktami dowodzącymi braku konsekwencji, jednolitej linii postępowania w rozpoznawaniu krajowej bazy surowcowej, zwłaszcza surowców energetycznych i chemicznych, a przede wszystkim niegospodarnego wykorzystania posiadanych złóż. Stopień górniczego wykorzystania w toku eksploatacji udokumentowanych zasobów geologicznych jest zróżnicowany i wynosi np. dla górnictwa węgla kamiennego ok. 40%, w górnictwie miedzi, cynku i ołowiu od 60 do 70%, siarki 50%. Podane wielkości wskazują jak ogromne, przy rosnącym stale wydobyciu są ubytki cennej — i co Chciałbym szczególnie mocno podkreślić — nieodnawialnej substancji mineralnej. Ubytki te również nie mogą być skompensowane przyrostami nowych zasobów w nowych złożach z uwagi na ograniczone możliwości ich występowania. Straty eksploatacyjne są nieuniknione, ale nie w takiej wysokości. Wynikają one z możliwości technicznych górnictwa i nie są wyłączną winą złej woli załóg. Powstają one również w wyniku mechanizacji i automatyzacji procesów wydobywczych, ale nie oznacza to, że nie można ich ograniczać. Trzeba zatem doskonalić technikę wydobywczą tak, aby w złożach pozostawało jak najmniej nie wydobytych zasobów. Jest to zadanie na najbliższą perspektywę dla naszej nauki.</u>
          <u xml:id="u-51.9" who="#StanisławKamieniarz">Jak wynika z prognoz naszych geologów, baza surowcowa kraju się kurczy i na przykład węgla kamiennego wystarczy nam na 110 lat, węgla brunatnego na 70 lat, ale już rud miedzi tylko na 30 lat. Dlatego też wydaje mi się, że konieczne jest już dzisiaj określenie optymalnego wydobycia surowców w kraju oraz podjęcie działań zmierzających do racjonalizacji zużycia oraz zmiany polityki przetwórczej. Zrozumiałe jest dla mnie, że w aktualnej sytuacji gospodarczej kraju problem ten jest trudny do rozwiązania. Podeprzeć musimy się bowiem eksportem surowców, a perspektywicznie jest on konieczny mimo korzyści ekonomicznych, jakie możemy uzyskać z wysoko przetworzonych krajowych surowców.</u>
          <u xml:id="u-51.10" who="#StanisławKamieniarz">Wysoki Sejmie! Niezwykle istotnym zagadnieniem w określeniu bazy surowcowej kraju są prawidłowe prace poszukiwawczo-rozpoznawcze. Nie chciałbym powtarzać ogólnie znanych spraw. Powołam się tylko na historię rozpoznawania złóż węgla brunatnego czy soli kamiennej.</u>
          <u xml:id="u-51.11" who="#StanisławKamieniarz">Wbrew postulatom geologów, zainteresowane resorty całymi latami skąpiły środków na systematyczne rozpoznanie odkrytych złóż po to, aby w pewnym momencie stwierdzić, że trzeba je w trybie pilnym rozpoznawać dla umożliwienia podjęcia decyzji inwestycyjnych. Taka polityka prowadziła nie tylko do wzrostu kosztów rozpoznania geologicznego, ale była również przyczynkiem do podejmowania budzących wątpliwość rozstrzygnięć gospodarczych. Z informacji, jaką otrzymałem w środowisku polskich geologów wynika, że w powojennym okresie niemal wszystkie decyzje inwestycyjnego zagospodarowania surowców podejmowane były w oparciu o niepełne rozeznanie geologiczne. Te nieprzemyślane decyzje prowadziły w trakcie eksploatacji do konieczności pokonywania szeregu zaskakujących barier technicznych i geologicznych, co w wielu wypadkach nie tylko zdecydowanie podrażało koszty wydobycia, ale również przekreślało szansę racjonalnej gospodarki złożem.</u>
          <u xml:id="u-51.12" who="#StanisławKamieniarz">W wielu wypadkach, w pogoni za dojściem do surowca podstawowego, marnowano i marnujemy w dalszym ciągu szereg bogactw naturalnych, tak zwanych towarzyszących. Przykładami w tej dziedzinie mogę służyć w każdej chwili, ale nie jest celem mego wystąpienia roztrząsanie zaszłości. Pragnę jedynie zwrócić uwagę Wysokiej Izby na istniejący problem i zasugerować ewentualne kroki dla poprawy trudnej sytuacji w tej dziedzinie. Nie jestem geologiem i nie chciałbym być posądzany o partykularny interes, ale moja działalność w podkomisji górnictwa i geologii przybliżyła mi problemy państwowej służby geologicznej i dała pewne rozeznanie potencjalnych możliwości jej oddziaływania na sprawy, o których mówimy. Działalność ta pozwoliła mi również na wypracowanie własnej oceny, dotyczącej roli i znaczenia tejże służby w życiu gospodarczym kraju. Rola i znaczenie tej służby są niewątpliwie bardzo znaczne, ale pod warunkiem, że będzie w sposób prawidłowy rozumiana i wspierana, a przecież służba ta przysporzyła w okresie powojennym krajowi kopalin za kilkanaście bilionów złotych. Tymczasem aktualny stan państwowej służby geologicznej świadczy o niedocenianiu jej roli i znaczenia w gospodarce. Niewiele dla poprawy w tym względzie pomogły również opinie i wnioski naszej Komisji. W dalszym ciągu służba ta boryka się z wieloma sprawami, a szczególnie sprzętowo-transportowymi, mającymi podstawowe znaczenie dla wykonywania prac. Paradoks tej sytuacji polega na tym, że jedyna fabryka produkująca urządzenia wiertnicze, w której pracuję, nie może swoich wyrobów sprzedać, bo odbiorcy, czyli przedsiębiorstwa wiertnicze nie dysponują środkami na ich zakup. Nie rozwiązano również szeregu niezwykle istotnych spraw ludzkich, z jakimi borykają się geolodzy, geofizycy i wiertnicy oraz cały szereg ludzi pracujących w niezwykle trudnych warunkach terenowych. Czas najwyższy, aby stan ten zmienić.</u>
          <u xml:id="u-51.13" who="#StanisławKamieniarz">Obywatele Posłowie! Wiele mówiło się i pisało o konieczności organizacyjnej integracji służby geologicznej, działającej w kilku resortach nominalnie, a nie faktycznie, sterowanej przez Centralny Urząd Geologii. Miała ona stanowić remedium na wszystkie niedomogi tej służby. Integracja taka wymagałaby jednak określonych zabiegów reorganizacyjnych, przesunięć, rozdzieleń, łączeń i tym podobnych. Powszechnie wiadomo, że wszystkie takie reorganizacje, przynajmniej w pierwszym okresie, poprzedzającym niestety z reguły następną reorganizację, przynoszą więcej strat niż zysków. Nic więc dziwnego, że zainteresowane resorty broniły się przed próbami zmian podporządkowania swych służb geologicznych i do tej pory wszystkie próby integracji były bezowocne, chociaż wszelkie argumenty przemawiały za jej celowością.</u>
          <u xml:id="u-51.14" who="#StanisławKamieniarz">Obecnie, dzięki reformie gospodarczej, której podstawowe zasady są znane, istnieje szansa uzyskania korzyści przypisywanych integracji, bez przechodzenia przez jej wstrząsy. Jednolitą, konsekwentną politykę poszukiwania i rozpoznawania krajowych zasobów kopalin użytecznych, uwzględniającą nie tylko doraźne interesy przemysłów wydobywczych, lecz przede wszystkim szeroko rozumiany interes ogólnospołeczny, który traktowany powinien być jako interes nadrzędny, można uzyskać przez stworzenie ekonomicznych warunków obiektywnemu i kompetentnemu organowi, nie prowadzącemu działalności eksploatacyjnej, do sterowania pracami geologicznymi — od badań podstawowych poprzez badania regionalne i prace poszukiwawcze, aż do rozpoznawania odkrytych złóż w stopniu umożliwiającym projektowanie inwestycji górniczych. Wyposażenie na przykład centralnego organu służby geologicznej w niezbędne dla tego celu środki finansowe, nie musiałoby odbywać się tylko i wyłącznie z budżetu państwa. Znacznie lepszą drogą byłoby utworzenie specjalnego funduszu w wyniku wprowadzenia odpłatności za przekazywane górnictwu złoża, jak również przez opodatkowanie wydobywanych kopalin. Takie praktyki są na świecie stosowane i mam nadzieję, że u nas, w kraju, również możliwe do przyjęcia. Powstały w ten sposób fundusz w rękach niezależnego dysponenta mógłby stać się podstawą zapewniającą utrzymanie konsekwentnej, perspektywicznie ukierunkowanej polityki badań i poszukiwań geologicznych, bez potrzeby szukania rozwiązań wymuszanych drogą administracyjną. Uzasadniałby on również egzekwowanie odpowiedzialności od dysponenta za zapewnienie gospodarce narodowej przyrostu zasobów kopalin w ilościach i stopniu rozpoznania założonych w odpowiednich planach i programach.</u>
          <u xml:id="u-51.15" who="#StanisławKamieniarz">Jestem przekonany, że po przeanalizowaniu całokształtu poruszonego przeze mnie zagadnienia, władze państwowe uznają za słuszne podjęcie idei utworzenia odrębnego funduszu badań geologicznych i ustanowienia właściwego dysponenta odpowiedzialnego za kompleksowe geologiczne rozpoznanie kraju i jego zasobów mineralnych.</u>
          <u xml:id="u-51.16" who="#StanisławKamieniarz">Wysoki Sejmie! Inną, nie mniej ważną, a z niektórych punktów widzenia nawet ważniejszą sprawą jest problem ochrony i zagospodarowania złóż nie objętych działaniem prawa górniczego. Podstawą do takiego stwierdzenia jest fakt, że bogactwa mineralne kraju są własnością narodu, a nie tylko tego, kto je wydobywa, dlatego też powinny być skutecznie przez państwo ochraniane. Myślę przy tym głównie o kopalinach kluczowych. Jest rzeczą znaną, że właśnie na etapie prac projektowych i wcześniej — ustalania warunków bilansowości złoża i wydzielania z niego zasobów przemysłowych, zaczyna się gubienie tych zasobów. Zaczyna się również rozrzutne i nieracjonalne zagospodarowanie. Istnieją wprawdzie odpowiednie akty teoretycznie regulujące tryb postępowania pod kątem interesów ogólnospołecznych, jednakże możliwości ich egzekwowania są iluzoryczne. Podobnie przedstawiają się praktyczne aspekty ochrony złóż nie zagospodarowanych.</u>
          <u xml:id="u-51.17" who="#StanisławKamieniarz">Jest obiektywną koniecznością, uzasadnioną nie tylko potrzebami chwili, lecz niezbędną przezornością i odpowiedzialnością wobec następnych pokoleń Polaków, zebranie i aktualizacja wszystkich tych przepisów, wraz z zapewnieniem ich egzekwowania, w jednym akcie prawnym o ochronie i zagospodarowaniu złóż surowców mineralnych, najlepiej w randze ustawy. Byłby to poważny krok naprzód w kierunku stworzenia praktycznych przesłanek dla racjonalnej gospodarki bogactwami naturalnymi w naszym kraju, byłby to jednocześnie krok naprzód w kierunku umocnienia roli i znaczenia państwowej służby geologicznej w życiu gospodarczym kraju, z jednoczesnym zapewnieniem instrumentów do prowadzenia prawidłowej polityki surowcowej w państwie. Nieznaczny krok na tej drodze już uczyniono, bowiem nie wyrażono zgody na podporządkowanie państwowej służby geologicznej jednemu resortowi, co w przeszłości miało już dwukrotnie miejsce i nie przyniosło żadnych pozytywnych rezultatów. Dlatego też w imieniu środowiska polskich geologów oraz sejmowej Komisji Górnictwa, pragnę podziękować za podjęcie jedynej i słusznej decyzji. Wyrażam jednocześnie przekonanie, że omówione przeze mnie problemy zostaną dostrzeżone i pozytywnie załatwione dla dobra nie tylko ludzi pracujących w geologii, ale także dla wzmocnienia kruchych fundamentów, na jakich stoi nasz wspólny, ale własny dom. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-51.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#AndrzejWerblan">Wysoki Sejmie! W dniu wczorajszym grupa 15 posłów przedstawiła Prezydium Sejmu projekt uchwały w sprawie rozwiązania niektórych problemów z dziedziny gospodarki paliwowo-energetycznej, więżącej się z pierwszym punktem porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#AndrzejWerblan">Prezydium Sejmu postanowiło ten projekt skierować na dzisiejsze posiedzenie i w celu jego przedstawienia udzielam głosu posłowi Ryszardowi Najsznerskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#RyszardNajsznerski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! My niżej podpisani posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, to jest: Franciszek Sielańczuk, Ryszard Najsznerski, Jan Kubit, Stanisław Składowski, Elżbieta Rutkowska, Maria Ciszewska, Józef Żymankowski, Kazimierz Chromy, Franciszek Grolewski, Anna Lehmann, Edmund Listewnik, Stanisław Kamieniarz, Jan Konieczny, Alojzy Bryl oraz Marian Karasek — kierując się rzeczywistą potrzebą i własną inicjatywą zwracamy się do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o uchwalenie następującej uchwały:</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#RyszardNajsznerski">Wyjście z obecnej kryzysowej sytuacji gospodarczej jest w decydującym stopniu uzależnione od rozwiązania nabrzmiałych problemów w dziedzinie gospodarki paliwowo-energetycznej, a zwłaszcza wydobycia węgla kamiennego i zabezpieczenia minimalnych potrzeb energetycznych w okresie jesienno-zimowym. Obecny stan zaopatrzenia gospodarki narodowej w węgiel i w konsekwencji perspektywa zaspokojenia potrzeb w energię powodują konieczność podjęcia przez Rząd zdecydowanych działań zmierzających do uzgodnienia z przedstawicielami załóg górniczych podstawowych warunków, gwarantujących wzrost wydobycia węgla kamiennego w dni robocze, a także na zasadzie pełnej dobrowolności załóg górniczych również w dni wolne od pracy, jakimi w górnictwie są wszystkie soboty. Taki program powinien być przez Rząd uzgodniony z przedstawicielami załóg górniczych w terminie do 31 lipca 1981 r. i konsekwentnie realizowany.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#RyszardNajsznerski">Równocześnie Sejm zaleca Komisji Górnictwa, Energetyki i Chemii, aby sprawę powyższą uczyniła przedmiotem swego szczególnego zainteresowania. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#AndrzejWerblan">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#AndrzejWerblan">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#AndrzejWerblan">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm odesłał:</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#AndrzejWerblan">— projekt uchwały Sejmu w sprawie zmian w narodowym planie społeczno-gospodarczym na 1981 rok, — projekt ustawy o zmianie ustawy budżetowej na rok 1981 — oraz program przezwyciężenia kryzysu oraz stabilizowania gospodarki kraju — do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów do rozpatrzenia z udziałem prezydiów pozostałych komisji, a projekt ustawy dotyczącej budżetu państwa także do Komisji Prac Ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#AndrzejWerblan">Prezydium Sejmu jednocześnie proponuje, aby pozostałe komisje sejmowe, jeśli uznają to za niezbędne, rozpatrzyły powyższe projekty w zakresie swej właściwości oraz uwagi i wnioski przekazały Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#AndrzejWerblan">Prezydium Sejmu proponuje ponadto, aby projekty ustaw o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego oraz o przedsiębiorstwach państwowych Sejm odesłał do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz do Komisji Prac Ustawodawczych w celu wspólnego rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#AndrzejWerblan">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm wyraził zgodę na powyższe propozycje.</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#AndrzejWerblan">Sprzeciwu de słyszę.</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że propozycje zostały przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-54.9" who="#AndrzejWerblan">Prezydium Sejmu proponuje również, aby Sejm powziął uchwałę zaproponowaną w imieniu grupy posłów przez posła Ryszarda Najsznerskiego.</u>
          <u xml:id="u-54.10" who="#AndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów w tej sprawie pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-54.11" who="#komentarz">(O Głos prosi poseł Zbigniew Kledecki.)</u>
          <u xml:id="u-54.12" who="#AndrzejWerblan">Głos ma poseł Zbigniew Kledecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#ZbigniewKledecki">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Ponieważ jesteśmy kolejny raz zaskoczeni jakimś projektem uchwały proponuję głosowanie nad tą uchwałą przełożyć o dwie, trzy godziny, aby posłowie mieli możność zaznajomienia się dokładnie z tekstem proponowanej uchwały. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#AndrzejWerblan">Proponuję, by przyjąć tę propozycję.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#AndrzejWerblan">Jeśli nie usłyszę sprzeciwów, propozycję będę uważał za przyjętą.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#AndrzejWerblan">Ponieważ sprzeciwu nie słyszę, propozycję uważam za przyjętą.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Projekt uchwały Sejmu w sprawie Apelu Rady Najwyższej Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich do parlamentów i narodów świata.</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#AndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! W dniu 23 czerwca br. Rada Najwyższa Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich uchwaliła Apel do parlamentów i narodów świata.</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#AndrzejWerblan">Przekazany Sejmowi dokument dotyczy fundamentalnej sprawy, jaką jest zachowanie pokoju i przeciwstawienie się narastającemu wyścigowi zbrojeń. Sprawy pokoju i odprężenia zajmowały zawsze czołowe miejsce w polityce zagranicznej Polski Ludowej, a obecnie nabierają szczególnej wagi, w sytuacji, gdy pomyślny przebieg procesu socjalistycznej odnowy w Polsce wiąże się także z pokojowym rozwojem stosunków międzynarodowych w święcie, a szczególnie w Europie.</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#AndrzejWerblan">Konwent Seniorów wnosi, aby Wysoki Sejm powziął w związku z Apelem Rady Najwyższej Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich następującą uchwałę:</u>
          <u xml:id="u-56.7" who="#AndrzejWerblan">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wyraża swoje zdecydowane poparcie dla Apelu do parlamentów i narodów świata wystosowanego przez Radę Najwyższą Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Widzi on w Apelu kolejny dowód konsekwencji w pokojowej polityce zagranicznej Związku Radzieckiego, służącej interesom wszystkich narodów.</u>
          <u xml:id="u-56.8" who="#AndrzejWerblan">Apel nawiązujący do 40 rocznicy napaści hitlerowskiej na Związek Radziecki, przywodzi na pamięć bohaterską walkę narodu radzieckiego, który poniósł w niej największe ofiary i stanowił główną siłę w rozbiciu faszyzmu. Dzięki temu powstał w Europie nowy układ sił, stanowiący fundament trwającego odtąd pokoju.</u>
          <u xml:id="u-56.9" who="#AndrzejWerblan">W pamięci narodu polskiego skazanego przez niemieckich ludobójców na zagładę na trwałe zapisana została wspólna walka żołnierzy radzieckich i polskich o wyzwolenie naszego kraju i stworzenie dla Polski pokojowych warunków rozwoju w oparciu o Odrę, Nysę Łużycką i Bałtyk.</u>
          <u xml:id="u-56.10" who="#AndrzejWerblan">Tragiczne doświadczenia narodów uczestniczących w II wojnie światowej oraz wnioski wynikające z aktualnej, niebezpiecznie zaostrzającej się sytuacji międzynarodowej potwierdzają podkreśloną w Apelu konieczność i znaczenie podjęcia wszelkich możliwych środków w celu powstrzymania wyścigu zbrojeń i zapobieżenia nowej wojnie światowej.</u>
          <u xml:id="u-56.11" who="#AndrzejWerblan">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w pełni podziela wyrażone w Apelu przeświadczenie, że dzisiaj zasadniczą sprawą staje się jak najszybsze, bez warunków wstępnych, podjęcie rozmów w celu niedopuszczenia do nowej fazy wyścigu zbrojeń rakietowo-jądrowych. Wyścig ten może doprowadzić do groźnych i nieodwracalnych skutków zagrażających interesom bezpieczeństwa wszystkich bez wyjątku państw w Europie. Za szczególnie pilne uważamy podjęcie rozmów między ZSRR i USA na temat tzw. broni eurostrategicznych. Propozycje wyrażone ostatnio przez Leonida Breżniewa stanowią dobrą ku temu podstawę.</u>
          <u xml:id="u-56.12" who="#AndrzejWerblan">Wypowiadamy się za możliwie szybkim zakończeniem spotkania w Madrycie i konstruktywnymi jego rezultatami, które umocniłyby bezpieczeństwo i pogłębiłyby współpracę państw europejskich. Ponawiamy propozycję goszczenia w Warszawie konferencji odprężenia militarnego i rozbrojenia w Europie.</u>
          <u xml:id="u-56.13" who="#AndrzejWerblan">Polska socjalistyczna potwierdza raz jeszcze swoje zdecydowanie współdziałania ze Związkiem Radzieckim i wszystkimi państwami wspólnoty socjalistycznej w realizacji programu na rzecz utrwalenia odprężenia i rozbrojenia, uchwalonego na XXVI Zjeździe KPZR.</u>
          <u xml:id="u-56.14" who="#AndrzejWerblan">Potwierdzamy naszą gotowość aktywnego udziału we wszystkich formach dialogu z każdym państwem na temat aktualnych problemów pokoju, bezpieczeństwa i współpracy międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-56.15" who="#AndrzejWerblan">Deklarując oddanie narodu polskiego sprawie pokoju i socjalizmu — Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stwierdza, że polska polityka zagraniczna niezmiennie służy interesom jedności i współpracy państw socjalistycznych, a tym samym pokojowej stabilizacji i odprężeniu w Europie”.</u>
          <u xml:id="u-56.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-56.17" who="#AndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-56.18" who="#komentarz">(O głos prosi poseł Jerzy Bukowski)</u>
          <u xml:id="u-56.19" who="#AndrzejWerblan">Głos ma poseł Jerzy Bukowski.</u>
          <u xml:id="u-56.20" who="#AndrzejWerblan">Chciałem tylko zwrócić uwagę, że w projekcie uchwały jest passus, w którym mówi się o niemieckich ludobójcach. W związku z tym, że nie używa się sformułowania niemieccy ludobójcy, a mówi się hitlerowscy ludobójcy, proponuję taką poprawkę sformułowania do projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-56.21" who="#AndrzejWerblan">Proponuję tę poprawkę przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-56.22" who="#AndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów jeszcze pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-56.23" who="#AndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-56.24" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-56.25" who="#AndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały wraz ze zgłoszoną poprawką — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-56.26" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-56.27" who="#AndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-56.28" who="#AndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-56.29" who="#AndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podjął uchwałę w sprawie Apelu Rady Najwyższej ZSRR do parlamentów i narodów świata.</u>
          <u xml:id="u-56.30" who="#AndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdania Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Prac Ustawodawczych o rządowych projektach ustaw:</u>
          <u xml:id="u-56.31" who="#AndrzejWerblan">1) o utworzeniu urzędu Ministra Rolnictwa, Przemysłu Spożywczego i Leśnictwa (druki nr 66 i 81), 2) o utworzeniu urzędu Ministra Górnictwa i Energetyki (druki nr 68 i 82), 3) o utworzeniu urzędu Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego (druki nr 67 i 75), 4) o utworzeniu urzędu Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego (druki nr 69 i 83), 5) o utworzeniu urzędu Ministra Handlu Zagranicznego (druki nr 70 i 84), 6) o utworzeniu Centralnego Urzędu Gospodarki Morskiej (druki nr 71 i 86), 7) o zmianie ustawy — Prawo bankowe (druki nr 62 i 80), 8) zmieniającej ustawę o gospodarce paliwowo-energetycznej (druki nr 63 i 85).</u>
          <u xml:id="u-56.32" who="#AndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi sprawozdawcy Ryszardowi Brykowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#RyszardBryk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rząd przedłożył pod obrady Wysokiej Izby podstawowy pakiet propozycji, dotyczących zmian funkcjonowania naczelnej i centralnej administracji gospodarczej. Jest to propozycja wynikająca z założeń reformy gospodarczej, a jednocześnie przejawienie zdecydowanej woli Rządu wprowadzenia w życie pierwszych rozwiązań, które zgodne z duchem i literą reformy są oczywiste, bez oczekiwania na wprowadzenie samej reformy.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#RyszardBryk">Propozycje Rządu zostały przedyskutowane między innymi na trzech kolejnych wspólnych posiedzeniach Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Prac Ustawodawczych z udziałem przedstawicieli wszystkich właściwych branżowo komisji sejmowych. Komisje wyraziły poparcie dla nowej formuły organizacyjnej administracji centralnej. Nie było ani jednego głosu, który przeciwstawiałby się generalnym założeniom przedstawionym przez Rząd przy jednoczesnych, znacznych niekiedy różnicach poglądów w sprawach konkretnych propozycji. Reorganizacja administracji centralnej umożliwia bowiem i tworzy niezbędne warunki do zapoczątkowania reformy gospodarczej, sama będąc jej istotnym elementem. Nie jest to mechaniczne łączenie ogniw naczelnych organów administracji, ale ustalenie struktur, odpowiadających przyszłym zadaniom, wynikającym z przyjętych zasad reformy.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#RyszardBryk">Wynikiem tych zmian ma być uzyskanie zdecydowanej poprawy sprawności kierowania procesami produkcyjnymi, tworzenie praktycznych form organizacyjnych, umożliwiających wdrożenie reformy i wychodzenie z kryzysu ekonomicznego. Proponowane przez Rząd i zaakceptowane przez komisje zmiany stworzą po ich wdrożeniu organizacyjne podstawy pełniejszej realizacji fundamentalnej zasady gospodarki socjalistycznej, społecznego władania majątkiem narodowym, w interesie całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#RyszardBryk">Nasza gospodarka przeżywała już wiele reorganizacji. Były różne łączenia i dzielenia, proste i bardziej złożone, uzasadniane zawsze potrzebami gospodarki, a także potrzebami społecznymi, a tak naprawdę — najczęściej wynikające z interesu wąskiej grupy osób, zawsze fragmentaryczne i nie przynoszące założonych korzyści społecznych i gospodarczych. Dlatego też zrozumiałą jest dziś sprawą społeczna nieufność, jaka ujawnia się na dźwięk słowa reorganizacja przy jednoczesnym, wysokim społecznym zapotrzebowaniu na dokonanie zmian w funkcjonowaniu centralnej administracji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#RyszardBryk">Poprzednie reformy, głównie te z lat 1950 i 1970, nie przyniosły spodziewanych rezultatów, między innymi dlatego, że zatrzymały się przed drzwiami administracji centralnej. Obecnie istotną sprawą jest spojrzenie całościowe, syntetyczne, na reformę centralnej i naczelnej administracji, w połączeniu z podstawowymi elementami reformy gospodarczej — takimi jak ustawa o przedsiębiorstwie, ustawa o samorządzie załóg, inne przygotowywane akty normatywne, o których w dniu wczorajszym mówił obywatel wicepremier Andrzej Jedynak, a także zmiany w funkcjonowaniu Rady Ministrów, które będą musiały być następstwem zmiany funkcji resortów.</u>
          <u xml:id="u-57.5" who="#RyszardBryk">Istotą dokonywanych zmian nie jest bowiem zmiana organizacji, która jest w tym przypadku tylko zmianą formy, a zmiana funkcji, polegająca na odchodzeniu od bezpośredniego zarządzania, nakazów, rozdzielnictwa, administracyjno-biurokratycznych form kierowania na rzecz samodzielności, a więc i odpowiedzialności podstawowych ogniw gospodarki za wyniki ich pracy. Takie postawienie sprawy łączy się organicznie z tworzeniem systemu kierowania przez instrumenty i mechanizmy ekonomiczne oraz mechanizmy realizacyjne, pozwalające przełamać bariery organizacyjne, wytwarzając jednocześnie głębokie związki pomiędzy podstawowymi ogniwami gospodarki oraz pomiędzy nimi a jednostkami administracji centralnej.</u>
          <u xml:id="u-57.6" who="#RyszardBryk">Po zmianie w naczelnej i centralnej administracji gospodarczej nastąpi w drugim etapie wzmocnienie funkcji resortów funkcjonalnych, jednak także w drodze oddziaływania przez instrumenty ekonomiczne, przez tworzenie systemowych rozwiązań, a nie przez formuły administrowania. Dotyczyć to będzie również zmian funkcji planu centralnego, a więc i funkcji Komisji Planowania, głównie w wyniku nowej roli przedsiębiorstw, ich samodzielności, samorządności oraz traktowanej również jako podstawowa — zasady samofinansowania.</u>
          <u xml:id="u-57.7" who="#RyszardBryk">Nowa rola administracji centralnej jest zatem elementem całościowej, logicznej i zwartej wewnętrznie koncepcji przeprowadzenia reformy, wyjścia z kryzysu i zapewnienia rozwoju gospodarki narodowej. Wśród pierwszoplanowych treści nowych funkcji resortu znajduje się m.in. opracowanie polityki rozwoju, funkcje koordynacyjne, współudział w tworzeniu instrumentów finansowo-ekonomicznych, przenoszenie rozwiązań wypracowanych w poszczególnych organizmach gospodarczych na całość gospodarki w danej dziedzinie, analiza i ocena działalności podległych przedsiębiorstw i jednostek organizacyjnych oraz wprowadzanie w życie wynikających z tych analiz wniosków.</u>
          <u xml:id="u-57.8" who="#RyszardBryk">Wysoki Sejmie! Rząd przedłożył projekty ośmiu ustaw, wprowadzających zmian w strukturze centralnych organów administracji gospodarczej. 12 czerwca bieżącego roku Prezydium Sejmu skierowało te projekty do rozpatrzenia do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów i Komisji Prac Ustawodawczych. Zgodnie z decyzją Prezydium Sejmu poszczególne projekty zostały też zaopiniowane przez właściwe branżowe komisje sejmowe. Przedstawiciele tych komisji brali także udział w trzech poświęconych tym ustawom wspólnych posiedzeniach Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Prac Ustawodawczych. Efekty tych prac mają obywatele posłowie przed sobą w postaci druków sprawozdań, zawierających propozycje poprawek.</u>
          <u xml:id="u-57.9" who="#RyszardBryk">Krótką charakterystykę najważniejszych poprawek i omówienie najważniejszych tematów dyskutowanych w ramach prac nad tymi ustawami pragnę rozpocząć od zwrócenia uwagi na dwa zapisy, które komisje proponują umieścić w sześciu z ośmiu przedłożonych ustaw, z wyjątkiem ustawy zmieniającej ustawę. Prawo bankowe i ustawy zmieniającej ustawę o gospodarce paliwowo-energetycznej. Komisje uznały za celowe podkreślenie, iż zadaniem ministra jest kierowanie powierzonymi mu dziedzinami w sposób zgodny z potrzebami społecznymi i gospodarczymi oraz z polityką socjalistycznego państwa. Zapis ten jest wyrazem przekonania, iż inicjowana obecnie reorganizacja będzie początkiem końca resortowych partykularyzmów.</u>
          <u xml:id="u-57.10" who="#RyszardBryk">Ponieważ projekty ustaw zawierają upoważnienie dla Rady Ministrów do wydania rozporządzeń określających szczegółowy zakres działania poszczególnych ministrów, a projekty tych rozporządzeń nie zostały przedłożone, komisje proponują zapisać, iż przed ich uchwaleniem przez Radę Ministrów mają one być zaopiniowane przez odpowiednie komisje sejmowe. Tym samym również zmiany szczegółowych zakresów działania tych ministrów powinny być opiniowane przez odpowiednie komisje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-57.11" who="#RyszardBryk">Stosunkowo najmniej kontrowersji wzbudził wśród posłów projekt ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego. W rezultacie, oprócz dwóch wspomnianych wyżej poprawek komisje postulują jedynie wykreślenie z zakresu działania tego ministra produkcji maszyn i urządzeń dla łączności. Gros tych urządzeń wytwarzanych jest w ramach resortu łączności i zdaniem posłów nie należy tego zmieniać.</u>
          <u xml:id="u-57.12" who="#RyszardBryk">Najwięcej kontrowersji wzbudził projekt ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Rolnictwa, Przemysłu Spożywczego i Leśnictwa. O ile połączenie w jeden kompleks rolnictwa i przemysłu spożywczego nie budziło wątpliwości, o tyle w sprawie leśnictwa przytoczono szereg argumentów, uzasadniających przyjęcie czasowo rozwiązania odmiennego od propozycji rządowej. Posłowie wskazywali na specyficzny wielofunkcyjny charakter lasów i wynikającą z tego potrzebę ich organizacyjnej odrębności, na to, iż nowemu ministrowi trzeba ułatwić szybkie opanowanie nowego sposobu kierowania kompleksem żywnościowym. Mówiono i o tym, iż proponowane przez Rząd rozdzielenie pomiędzy dwa resorty leśnictwa i przemysłu drzewnego jest niezgodne z zasadą łączenia przemysłów z ich bazą materiałowo-surowcową, którą to zasadę przyjęto w przypadku pozostałych resortów. Za przyjęciem propozycji Rządu przemawiały również ważkie argumenty, takie jak powiązanie naturalne leśnictwa z rolnictwem, na przykład wspólna gospodarka ziemią, znaczenie lasów dla regulacji stosunków wodnych, powiązanie przemysłu celulozowo-papierniczego, meblarskiego i zapałczanego z chemią, oraz celowość organizacyjnego oddzielenia przemysłów drzewo-chłonnych od leśnictwa, co prawdopodobnie stworzyłoby dogodniejsze warunki dla ochrony lasów przed nadmiernym wyrębem i lepiej służyłoby organizacji produkcji w wymienionych dziedzinach. Nie będąc w pełni przekonany o słuszności przedłożonego rozwiązania organizacyjnego, w obawie przed tym, iż mogłoby ono powiększyć koszty reformy o ewentualne szkody w nie doinwestowanym leśnictwie, szkody z natury trudne do naprawienia, komisje proponują, aby rozstrzygnięcie problemu organizacyjnej przynależności leśnictwa i przemysłu drzewnego rozpatrzyć w następnym etapie, między innymi do czasu przedłożenia przez Rząd propozycji organizacyjnych, dotyczących ochrony środowiska. Podjęcie decyzji w tej sprawie powinno być wtedy łatwiejsze, również z uwagi na to, iż będziemy bogatsi o doświadczenie funkcjonowania powoływanych dzisiaj urzędów. Propozycja ta w żadnym przypadku nie powinna być podstawą poddawania w wątpliwość pozytywnego stosunku komisji do reformy gospodarczej. Wypowiadając się generalnie za reformą, komisje nie mogą jednak pozbawiać się możliwości oceny szczegółowych propozycji z tą reformą związanych. Komisje proponują jednocześnie, aby nowy urząd nosił nazwę Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-57.13" who="#RyszardBryk">Podczas dyskusji nad zakresem działania Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej komisje stwierdziły, iż niezbędne jest skupienie kompleksu gospodarki wodnej w jednym centralnym organie administracji gospodarczej, w zakresie działania którego nie znajdą się rodzaje działalności, powodujące zanieczyszczenia wód. Komisje zwracają się do Rządu o przygotowanie projektu ustawy w tym zakresie. Ponadto komisje apelują do Rządu o dołożenie starań, aby zmiany organizacyjne w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym nie odbiły się negatywnie na tegorocznym zbiorze i zagospodarowaniu płodów rolnych. Komisje wyrażają nadzieję, że powołana grupa robocza pod przewodnictwem wicepremiera, w okresie żniw i zbiorów płodów rolnych weźmie pod uwagę również tę sugestię.</u>
          <u xml:id="u-57.14" who="#RyszardBryk">W związku z omówioną wyżej propozycją utrzymania urzędu Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego do następnego etapu, Komisje proponują nie obejmować w pierwszym etapie zakresem działania Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego, przemysłów meblarskiego, celulozowo-papierniczego i zapałczanego.</u>
          <u xml:id="u-57.15" who="#RyszardBryk">Przedłożony Wysokiej Izbie projekt ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Handlu Zagranicznego przewiduje, iż wyodrębniony zostanie z obecnego resortu handlu zagranicznego i gospodarki morskiej kompleks gospodarki morskiej. Propozycja ta nie budziła zastrzeżeń. Szeroko dyskutowana była natomiast propozycja Komisji Handlu Zagranicznego, aby powierzyć Ministrowi Handlu Zagranicznego nadzór nad centralami handlu zagranicznego, należącymi do innych resortów. Projekt rządowy przewiduje koordynowanie przez Ministra Handlu Zagranicznego działalności tych central. Komisje Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Prac Ustawodawczych stanęły na stanowisku, iż koordynowanie działalności, a szczególnie nadawanie i cofanie uprawnień do prowadzenia działalności w zakresie handlu zagranicznego, co wiąże się przecież z określeniem warunków, na jakich ta działalność ma być prowadzona, zapewnia Ministrowi Handlu Zagranicznego, kierującemu funkcjonalnym przecież resortem, dostateczny wpływ na działalność nie podlegających mu bezpośrednio central handlu zagranicznego. Komisje uznały, iż propozycja rządowa w tym zakresie jest zgodna z założeniami reformy gospodarczej. Proponują jednak uzupełnienie jej o przepis stanowiący, iż kompetencje koordynacyjne Ministra Handlu Zagranicznego określi Rada Ministrów w drodze rozporządzenia, którego projekt — zgodnie z proponowaną zasadą — zaopiniują odpowiednie komisje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-57.16" who="#RyszardBryk">Rząd przedłożył projekt ustawy o utworzeniu Centralnego Urzędu Gospodarki Morskiej. Pragnąc zapewnić wysoką rangę organowi administracji państwowej, kierującemu tą ważną dziedziną działalności gospodarczej, a jednocześnie dostosować się do skali tej działalności, mierzonej chociażby liczbą zatrudnionych, komisje proponują utworzenie Urzędu Gospodarki Morskiej, którym kierować będzie Minister Gospodarki Morskiej.</u>
          <u xml:id="u-57.17" who="#RyszardBryk">Rozwiązanie to, w porównaniu z propozycją rządową, ma również i tę zaletę, iż umożliwia bezpośrednią kontrolę Sejmu nad tym urzędem. Przy przyjęciu projektu rządowego, na przykład, dezyderaty i opinie komisji sejmowych, dotyczące gospodarki morskiej, musiałyby być kierowane bezpośrednio do Prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-57.18" who="#RyszardBryk">W projekcie ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Górnictwa i Energetyki przewiduje się, iż do zakresu działania tego ministra będą należały również sprawy wykorzystania energii atomowej w gospodarce narodowej. Komisje Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Prac Ustawodawczych podzielają jednak pogląd Komisji Nauki i Postępu Technicznego, iż prawidłowa realizacja naszych zobowiązań w zakresie produkcji urządzeń dla elektrowni atomowych, zobowiązań objętych specjalnymi umowami o specjalizacji, wymaga obecnie podporządkowania energetyki atomowej innemu organowi administracji.</u>
          <u xml:id="u-57.19" who="#RyszardBryk">Wywiązanie się z podstawowych w tej dziedzinie podpisanych umów jest bardzo istotne, gdyż warunkuje budowę w Polsce elektrowni atomowych. Dlatego też, proponując odpowiednią zmianę w projekcie ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Górnictwa i Energetyki, komisje zwracają się do Rządu o szybkie przedłożenie projektu rozwiązania sprawy kierowania przez państwo wykorzystaniem energii atomowej w gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-57.20" who="#RyszardBryk">Wychodząc z założenia, iż Państwowa Rada Górnictwa powinna być niezależnym organem doradczym Ministra Górnictwa i Energetyki, komisje postulują również skreślenie art. 7 projektu, zgodnie z którym minister miałby określać skład, organizację, zakres i tryb działania tej rady.</u>
          <u xml:id="u-57.21" who="#RyszardBryk">Komisje postulują, aby w ustawie zmieniającej ustawę o gospodarce paliwowo-energetycznej zapisać, iż rozporządzenie Rady Ministrów, określające zakres, w jakim Minister Gospodarki Materiałowej może wydawać przepisy regulujące gospodarkę paliwowo-energetyczną, będzie zaopiniowane przez odpowiednie komisje sejmowe. Jest to więc poprawka analogiczna do tych, jakie proponuje się w sześciu poprzednich projektach ustaw z tym, że poprzednie dotyczyły opiniowania przez komisje szczegółowego zakresu działania ministrów.</u>
          <u xml:id="u-57.22" who="#RyszardBryk">Do omówienia pozostał mi jeszcze projekt ustawy zmieniającej ustawę Prawo bankowe. Rządowe propozycje, zgodnie z podstawowymi kierunkami reformy, zmierzają do zwiększenia roli banków w systemie gospodarczym i finansowym państwa, m.in. przez przekazanie części uprawnień Ministra Finansów nowo utworzonemu ciału kolegialnemu w postaci Rady Banków i Prezesowi Narodowego Banku Polskiego oraz przez powoływanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego przez Sejm. Rozwiązania takie wynikają wprost z podstawowych założeń reformy gospodarczej. W trakcie prac nad tą ustawą do Sejmu wpłynęły propozycje Banku Gospodarki Żywnościowej dotyczące nowej redakcji artykułów od 43 do 49 Prawa bankowego. Zmierzają one do podkreślenia spółdzielczego charakteru tego banku i wzmocnienia wynikającej stąd jego samorządności. Propozycje te zyskały poparcie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Prac Ustawodawczych, a także zostały zaakceptowane przez przedstawicieli Rządu.</u>
          <u xml:id="u-57.23" who="#RyszardBryk">Komisje zgłaszają również wniosek, aby w art. 29 ustawy Prawo bankowe dodać ust. 3 w brzmieniu: Rada Ministrów przedstawia Sejmowi wraz z projektem budżetu państwa plan kredytowy i plan bilansu płatniczego.</u>
          <u xml:id="u-57.24" who="#RyszardBryk">Na zakończenie pragnę bardzo mocno podkreślić jeszcze jeden problem. Komisje zdają sobie sprawę ze znaczenia, jakie dla funkcjonowania gospodarki ma kształt omówionych wyżej ustaw. Jednak o powodzeniu całego przedsięwzięcia zmiany funkcji i zadań resortów zadecydują jak zawsze ci, którzy będą te ustawy wcielać w życie. Mówię o tym, mimo iż jest to truizm, dlatego że prawda ta w przeszłości była akceptowana jedynie werbalnie. Jeśli i tym razem o doborze kadr zadecydują względy pozamerytoryczne, to i ta reforma będzie miała trudne życie.</u>
          <u xml:id="u-57.25" who="#RyszardBryk">Dbając o pracę dla wszystkich, którzy w wyniku zmniejszenia o 5 liczby ministerstw i zmiany zadań centralnych i naczelnych organów administracji będą musieli zmienić miejsce zatrudnienia, Rząd musi jednocześnie zadbać o to, aby w nowych ministerstwach znaleźli zatrudnienie ci, którzy posiadają ku temu największe predyspozycje.</u>
          <u xml:id="u-57.26" who="#RyszardBryk">Obywatele Posłowie! Dokonanie organizacyjnych zmian w centralnych i naczelnych organach administracyjnych jest wstępnym warunkiem wprowadzenia reformy gospodarczej, a zmiana funkcji tych organów istotnym jej elementem. Stąd rozpatrywane w obecnym punkcie porządku naszych obrad projekty ustaw są praktycznym potwierdzeniem, iż Rząd zmierza konsekwentnie do wdrażania reformy.</u>
          <u xml:id="u-57.27" who="#RyszardBryk">W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Prac Ustawodawczych wnoszę o uchwalenie powyższych projektów ustaw wraz z doręczonymi obywatelom posłom poprawkami. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-57.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#AndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#AndrzejWerblan">Otwieram łączną dyskusję nad zreferowanymi projektami ustaw.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#AndrzejWerblan">Głosu udzielam posłowi Antoniemu Wesołowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#AntoniWesołowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! ty trudnych warunkach, w okresie kryzysu gospodarczego i łagodzenia narastających w ciągu lat konfliktów społecznych przychodzi nam dokonywać gruntownej reformy gospodarczej. Wchodzimy właśnie w pierwszy jej etap. Jest on tym trudniejszy, że raport o stanie gospodarki dopiero teraz przybierać zaczyna swój ostateczny kształt. Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, z ramienia którego mam zaszczyt przemawiać, jest zdania, że nie można zwlekać z podjęciem reformy. Musimy rozpocząć ją od zaraz.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#AntoniWesołowski">Rząd przedstawił propozycje istotnych zmian strukturalnych w centralnych organach zarządzania gospodarką narodową. Rozdzielania bądź łączenia ministerstw i innych centralnych urzędów mieliśmy w przeszłości wiele. Obecnie jednak nie chodzi o zmiany organizacyjne czy kadrowe, a przede wszystkim o zmiany funkcji organów centralnych.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#AntoniWesołowski">W naszej obecnej sytuacji chodzi o taką reformę zarządzania, w wyniku której odgórne sterowanie gospodarką zagwarantowałoby samodzielność i samorządność w socjalistycznym przedsiębiorstwie.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#AntoniWesołowski">Spróbujmy zadać sobie jeszcze raz pytanie, dlaczego poprzednie reformy się nie powiodły. Otóż w naszym przekonaniu jedną z przyczyn było to, że nie były to reformy kompleksowe, konsekwentne, a deklarowały decentralizację zarządzania, a jednocześnie powiększały lawinę dyrektyw ograniczających inwencję. Powstawał od nowa podporządkowany system struktur branżowych w sposób naturalnie związany z systemem nakazowo rozdzielczym, stąd też tamte reformy z góry skazane były na niepowodzenie. Pozostawiane struktury branżowe szybko odtworzyły i powiększyły arsenał limitów, nakazów i dyrektyw.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#AntoniWesołowski">Reforma proponowana obecnie zmierza do ugruntowania przedsiębiorstw samodzielnych, samofinansujących się i samorządnych. Aby takimi się stały, zlikwidować trzeba przede wszystkim te bariery, które takie przeobrażenia uniemożliwiają. Z podjęciem takiej reformy nie można czekać na dobre czasy, bo bez niej takie czasy nie przyjdą. Bez niezwłocznego wyzwolenia aktywności, innowacyjności oddolnej trudno byłoby wyprowadzić kraj ze stanu kryzysu. Chodzi jednak o to, by czynić to umiejętnie i z pełną odpowiedzialnością określonych osób.</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#AntoniWesołowski">Tutaj w tym miejscu uważamy za stosowne zaakcentować, by projektowana ustawa o przedsiębiorstwie i samorządzie w przedsiębiorstwach szybko znalazła się w ostatecznej wersji na porządku dziennym, możliwie jeszcze w bieżącej sesji sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-59.6" who="#AntoniWesołowski">Reorganizacja administracji centralnej nie zdałaby egzaminu, gdyby miała oznaczać jedynie zmianę szyldów, a więc gdyby w ślad za zmniejszeniem ich liczby nie szła zmiana funkcji resortów. Nowe resorty tylko wtedy spełnią pokładane w nich nadzieje, jeśli zrozumieją sens i istotę samodzielnego i samorządnego przedsiębiorstwa socjalistycznego, nie podporządkowanego resortom na starych zasadach. Gdy zmniejszeniu ma ulec rola ministerstw branżowych, automatycznie zwiększy się rola ministerstw funkcjonalnych, zwiększy się automatycznie rola tych instytucji, które z natury sprawy kierują się w swych działaniach interesem społecznym. Podobnym przeobrażeniom powinny ulec wszystkie instytucje centralne, włącznie z Komisją Planowania, której także nie ominęła struktura branżowa.</u>
          <u xml:id="u-59.7" who="#AntoniWesołowski">Popieramy w całej rozciągłości propozycję utworzenia resortu skupiającego w swej gestii całość spraw szeroko pojmowanej gospodarki żywnościowej. Wszyscy wiemy, że droga żywności z pola na stół jest bardzo długa. Wiemy również, że rozczłonkowanie resortowo-branżowej instytucji sterującej poszczególnymi fazami procesu wytwarzania żywności zaszło daleko, że nabrało niejako charakteru samoistnych układów społeczno-gospodarczych, mających własne wewnętrzne życie i własne tempo rozwoju. Dobrze także wiemy, że daleko idąca integracja tych ogniw jest konieczna, że to co zostało podzielone w sensie organizacyjno-produkcyjnym musi być zintegrowane za pomocą instrumentów systemowych i ekonomicznych. Że siła poszczególnych ogniw tego łańcucha musi się wyrównywać bardzo szybko, bo każde jego ogniwo jest jednakowo ważne, bo jeśli zawiedzie jedno, niewiele pomogą wysiłki innych.</u>
          <u xml:id="u-59.8" who="#AntoniWesołowski">Mamy świadomość, że kompleks żywnościowy musi stać się szybko kompleksem. Komasujmy więc ten nasz kompleks, scementujmy go, troszczmy się, aby szybko wyrastał na zdrową i zgodną, harmonijnie działającą rodzinę.</u>
          <u xml:id="u-59.9" who="#AntoniWesołowski">Wypada jednak zaakcentować, że dokonując reformy nie można pominąć faktu, że przed nami zbiory — chyba w całym kraju będą zarówno dobre zbóż, buraków cukrowych, ziemniaków itd. Nie możemy pozwolić sobie na to, aby w wyniku zmiany struktury naszej gospodarki uronić cokolwiek z tegorocznych zbiorów. Wręcz odwrotnie, bo odczuliśmy wszyscy niedostatki spowodowane nieurodzajem ostatnich lat.</u>
          <u xml:id="u-59.10" who="#AntoniWesołowski">Chciałem jeszcze dodać, że to ogólne spojrzenie powinno obejmować również analizę eksportu i importu środków produkcji niezbędnych kompleksowi wyżywienia. Często bowiem postępowano mało racjonalnie, eksportując na przykład nawozy mineralne i zmniejszając przez to plony w naszym rolnictwie, aby potem importować znacznie droższą żywność i pasze. Było to podejście branżowe, a nie ekonomiczne. Kompleksowa reforma powinna takie anomalia usunąć.</u>
          <u xml:id="u-59.11" who="#AntoniWesołowski">W komisjach sejmowych toczyła się dyskusja bardzo żarliwa, o czym zresztą mówił mój przedmówca, czy pozostawić resort leśnictwa w nie zmienionej strukturze. I chyba słuszna jest tego rodzaju sytuacja, że doszliśmy do zgodnego wniosku, bowiem zmodyfikowany projekt ustawy zmierza w tym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-59.12" who="#AntoniWesołowski">Warto wiedzieć, że ogólna powierzchnia lasów w Polsce przekracza 8,9 mln ha. Jest to prawie 30% powierzchni kraju. Najbardziej docenianą funkcją lasów w naszym kraju jest funkcja produkcyjno-surowcowa, zapewniająca zaopatrzenie gospodarki narodowej w surowce drzewne i pochodne oraz inne płody lasów.</u>
          <u xml:id="u-59.13" who="#AntoniWesołowski">Opinia społeczna mało wie na ogół, nie docenia równie ważnej, jeśli nie ważniejszej funkcji, jaką jest funkcja ekologiczno-ochronna, zabezpieczająca glebę przed erozją, wpływająca na regulację stosunków wodnych, stymulująca warunki produkcji rolnej, korzystnie oddziaływająca na klimat. Niewielkie jest również zrozumienie tej prawdy, że leśnictwo jako dział i gałąź gospodarki narodowej wymaga podobnie jak inne resorty, odrębnego traktowania i centralnego sterowania.</u>
          <u xml:id="u-59.14" who="#AntoniWesołowski">Jeśli chodzi o system bankowy, to był i dotychczas jest podporządkowany Ministerstwu Finansów, a więc pośrednio Rządowi. Stąd też mogliśmy, acz nie powinniśmy tego czynić — wydatkować więcej pieniędzy niż faktycznie uzyskiwaliśmy w postaci podatku od przedsiębiorstw i ludności. Operowaliśmy tzw. pustymi pieniędzmi. Prawidłowo funkcjonujący bank centralny nigdy nie powinien na to pozwolić. Najpierw trzeba coś uzyskać, aby następnie to wydatkować. U nas było inaczej i stąd kwitnąć mogła radosna twórczość inwestycyjna, rozdzielać można było podwyżki płac, które nie miały pokrycia. Stąd też wzięła się nasza luka inflacyjna, nad którą właściwie nikt już nie panuje.</u>
          <u xml:id="u-59.15" who="#AntoniWesołowski">Gdy chodzi o pieniądz, nie ma miejsca dla radosnej twórczości. Pieniądz musi mieć swoją wartość. Jesteśmy zdania, że centralny bank emisyjny powinien być podporządkowany nie władzy wykonawczej, lecz władzy najwyższej, jaką w naszym kraju jest Sejm, i w tym widzimy rolę projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo bankowe.</u>
          <u xml:id="u-59.16" who="#AntoniWesołowski">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego popiera złożone przez Rząd projekty ustaw w wersji przedstawionej przez posła sprawozdawcę.</u>
          <u xml:id="u-59.17" who="#AntoniWesołowski">Wysoka Izbo! Jako poseł z województwa bydgoskiego chciałem skorzystać z okazji i poinformować, że tegoroczne zbiory zapowiadają się w naszym województwie również dobrze nieomal we wszystkich roślinach uprawnych. Martwią się jednak rolnicy, czy przemysł rolno-spożywczy wszystko skupi i bez strat zagospodaruje oraz; przetworzy na gotowe produkty żywnościowe. Najwięcej obaw jest dziś o węgiel, który jest podstawowym środkiem energetycznym pracy cukrowni, przemysłu ziemniaczanego, przetwórstwa zbóż itd., a według naszej obserwacji na placach jest pusto. Rolnicy bydgoscy apelują do władz i do braci górników o więcej węgla, by ich potrzeby żywnościowe i całego społeczeństwa były jak najszybciej zaspokojone. Pełne zagospodarowanie wszystkiego, co polska ziemia nam w tym burzliwym czasie urodzi, będzie praktycznym i namacalnym wyrazem realizacji reformy gospodarczej, zmierzającej przede wszystkim do zwiększenia produkcji i właściwego zagospodarowania owoców rolniczego trudu.</u>
          <u xml:id="u-59.18" who="#AntoniWesołowski">W naszym województwie podjęto energiczne działanie, by przywrócić do produkcji, usług małe, terenowe zakłady przetwórcze, jak: młyny, rzeźnie i masarnie, mleczarnie i tak dalej, które w ramach polityki gigantomanii zostały zlikwidowane, przynosząc społeczeństwu duże straty. Mimo tych działań są jednak okresy, że wiele zwierząt w oczekiwaniu na ubój traci na wadze wiele kilogramów. W skali województwa, a na pewno i kraju są to straty, których musimy uniknąć. W związku z tym, że w Przyłękach koło Bydgoszczy rozpoczęto budowę nowych zakładów mięsnych, przyspieszenie jej realizacji jest sprawą pilną i społecznie uzasadnioną.</u>
          <u xml:id="u-59.19" who="#AntoniWesołowski">Następnym problemem — wykorzystuję, że mogę z tej trybuny przemawiać — są trzy projekty ustaw, które nie mogą ujrzeć światła dziennego, a dotyczą resortu komunikacji. Na posiedzeniu Komisji Prac Ustawodawczych uzgodniono dwukrotnie terminy, lecz dotąd bez skutku. Jeden z projektów dotyczy drogownictwa, według którego między innymi ma nastąpić podział dróg na różne kategorie, a szczególnie chodzi o to, kto ma przejąć te tak zwane drogi powiatowe. Wtedy będzie okazja wyrazić swój stosunek do pracy drogowców. Osobiście mam jak najlepsze wrażenie, bo kiedy jako Wojewódzki Zespół Poselski, składaliśmy wizytę na placach u drogowców można było zobaczyć zastosowanie myśli technicznej i to co można wykorzystać z miejscowych zasobów surowcowych. A więc jest kamień polny, są pyły dymnicowe, jest popiół z różnych zakładów produkcyjnych, są żwiry i piasek z Wisły. Gdyby jeszcze mogli drogowcy produkować smoły i asfalt, to wtedy absolutnie byliby samowystarczalni. Cześć i chwała za to, ale jak powiedziałem, będzie okazja o tym mówić, kiedy te ustawy trafią tutaj pod obrady Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-59.20" who="#AntoniWesołowski">Jednak korzystając z okazji, Chciałbym zaapelować do obywatela Ministra Komunikacji, by nie czekając na rozstrzygnięcie tych spraw w drodze ustawowej, wydał odpowiednie zarządzenie podległym mu organom, a odpowiedni wicepremier w stosunku do terenowych organów administracji państwowej podjął natychmiastowe stosowne działania, by jeszcze przed żniwami wszystkie drogi gruntowe naprawić, a w kraju jest ich kilkadziesiąt tysięcy kilometrów, likwidując tym samym ujemne skutki powodziowe. Na pewno przyczyni się to do sprawnego przeprowadzenia zbiorów ziemiopłodów i zapobieżenia zniszczeniu drogocennego sprzętu i transportu rolniczego. Na wsi jest przyjemna atmosfera i wielu rolników pyta się, co zrobić, jak pomóc naszemu Premierowi generałowi Jaruzelskiemu. Tu w tym względzie byłoby akurat stosowne zadanie. W naszym województwie takie działanie podjęto, lecz idzie to z pewnymi oporami, bo wielu mimo wszystko ogląda się i czeka na rozstrzygnięcie ustawowe. Akcentuję to szczególnie, ponieważ wielu posłów spotyka się z zarzutami i pretensjami swoich wyborców, a przecież można niewielkim kosztem doprowadzić wiele spraw do pozytywnego skutku. Warto również zwrócić uwagę, że inicjatorzy ustawy o funduszu gminnym, mieli na myśli, popularnie określając go, podatek drogowy. W jakiej wysokości on jest wymierzany i w jakim stopniu wykorzystywany na cele drogowe, na to można uzyskiwać odpowiedzi na spotkaniach poselskich. Jest tutaj mimo wszystko duża rezerwa, a ten podatek można uzyskiwać w granicach od 2–6% podstawy wymiaru podatku gruntowego, traktując ten udział jako udział własny w budowie i utrzymaniu dróg. A przecież miejscowe surowce do modernizacji i utrzymania dróg gruntowych, jak piasek, żwir, kamienie polne, żużel, narzędzia i sprzęt rolniczy są w dyspozycji zainteresowanych wsi i gmin. W naszym województwie założono, i rysuje się już taki program, że w przyszłym roku przeciętnie każda gmina budować lub ulepszać będzie co najmniej 2 kilometry nowych dróg, zaspokajając tym samym najpilniejsze potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-59.21" who="#AntoniWesołowski">Jeżeli ja o tym mówię, to po to, żeby trochę wprowadzić w tej sali odprężenia. Mam w dwóch powiatach, dawniejszych powiatach, ponad 350 kilometrów dróg wybudowanych, z prawdziwego zdarzenia, wykorzystując miejscowe warunki, ponosząc ryzyko, iż to nie zostało uregulowane odpowiednimi ustawami. Otrzymałem jako rekompensatę od Ministra Komunikacji jego resortowe odznaczenie „Przodujący Drogowiec”. Chociaż jestem rolnikiem i prawnikiem, wysoko sobie cenię to odznaczenie i Chciałbym, ażeby tych przodujących drogowych i w tej sali i w kraju było jak najwięcej, bo takich członków Rady Państwa, jakim jest Jerzy Ziętek, a może i takich przodujących drogowców w kraju nam bardzo potrzeba przy wdrażaniu tej reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-59.22" who="#AntoniWesołowski">Przedstawiając te problemy, Klub Poselski ZSL głosować będzie za reformą gospodarczą, a po jej uchwaleniu angażować się będzie w pełni w jej konsekwentną realizację z korzyścią dla całej gospodarki narodowej i dla całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-59.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#AndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Jerzemu Jóźwiakowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#JerzyJóźwiak">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Mamy dzisiaj podjąć decyzje o częściowej reorganizacji administracji centralnej. Doświadczenie uczy, że efekty zmian są znikome i jeżeli zmiany strukturalne nie idą w parze ze zmianą funkcji, następuje wówczas z czasem odradzanie się starych mechanizmów. Teoretyczne założenia całej reformy gospodarczej, z których część stanowią proponowane przedsięwzięcia reorganizacyjne zakładają, że to nie nastąpi. Są jednak realia „naszego dziś” w gospodarce. Jest ona poważnie chora, odznacza się ogromnym niedostatkiem paliwowo-energetycznym, a także brakami surowcowo-materiałowymi, które uniemożliwiają wręcz normalne jej funkcjonowanie. Czy więc będąc osadzeni w tych realiach, należy na tak chorym organizmie robić eksperyment — pytają często wyborcy. Czy nie skoncentrować uwagi na leczeniu gospodarki, a później podejmować przedsięwzięcia reorganizacyjne? Są to pytania, być może teoretyczne, ale doświadczenia będą praktyczne. Jeden z argumentów przemawiających za — jest poza dyskusją.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#JerzyJóźwiak">Administracja szczebla centralnego jest obecnie w Polsce nadmiernie rozbudowana, na skalę rzadko spotykaną w państwach europejskich. Administracja ta przez stosowanie metod nakazowo-rozdzielczych doprowadziła — o czym poseł sprawozdawca mówił — do powstania mini-republik resortowych, gdzie partykularne interesy całych gałęzi, branż czy zakładów przesłaniały podstawowe zadania i funkcje. Nie był to być może jedyny powód oporu wobec przedstawionej koncepcji reorganizacyjnej. Czas dyskusji nad koncepcją z wielu powodów doprowadził, niestety, do paraliżu funkcjonowania niektórych resortów gospodarczych. Być może dzisiejsze, a także szybkie i trafne decyzje organizacyjne nowych kierowników resortowych zapobiegną pogłębianiu się tego paraliżu. Zorganizowanie bowiem czegoś nowego idzie nam znacznie gorzej niż dezorganizowanie.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#JerzyJóźwiak">Obywatele Posłowie! Przedstawione propozycje zmian dotyczą tzw. resortów gospodarczych, które w minionym okresie doprowadziły do narastania dysproporcji w strukturze produkcji. Aktualna sytuacja rynkowa, jej tragizm odczuwany przez każdą rodzinę, wręcz niedostatek, który coraz mocniej dobija się do naszych mieszkań, wynika m.in. z dotychczasowej polityki resortowej w kształtowaniu produkcji rynkowej. Obraz naszego rynku jest właśnie tego odbiciem, potwierdza jednym słowem głęboki kryzys naszej gospodarki. Jaką mamy w kraju aktualną sytuację w zakresie struktury produkcji? Wielce niekorzystną. Nakierowana ona jest na produkcję o cechach zaopatrzeniowo-inwestycyjnych — kosztem rynku. By nie być gołosłownym podam, że z całości produkcji przemysłowej kraju niecałe 33% to produkcja rynkowa, natomiast aż 53% to produkcja zaopatrzeniowo-inwestycyjna.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#JerzyJóźwiak">Struktura produkcji jest więc zła. Jeszcze wymowniejsza jest ilustracja w układzie resortów, których administrację centralną zamierzamy reorganizować. Podam przykładowo, że udział ten w przemyśle maszynowym wynosi niecałe 20% w chemii 18%, w przemyśle lekkim około 38%, natomiast w przemyśle spożywczym już 67%.</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#JerzyJóźwiak">Ocena funkcjonowania gospodarki z punktu zaspokojenia potrzeb konsumentów przedstawia się negatywnie. Zadecydowało o tym wiele przyczyn, a zwłaszcza zbyt wąskie podejmowanie i rozwiązywanie w dotychczasowym okresie spraw rynku. Zerwać na przykład trzeba definitywnie z powierzchowną i niesłuszną opinią, że o zaopatrzeniu rynku decyduje jedynie Minister Handlu Wewnętrznego i Usług. O takim przekonaniu świadczy być może i fakt, że przy omawianiu przez sejmową Komisję Handlu Wewnętrznego, Drobnej Wytwórczości i Usług problemu współpracy handlu z przemysłem na rzecz zaopatrzenia rynku wewnętrznego uznano, iż nie zachodzi potrzeba udziału przedstawicieli kierownictwa resortów gospodarczych. Wnioski można również wyprowadzić z realizacji dyrektywy Rządu z października ub. roku, którą zobowiązano resorty do zwiększenia udziału w produkcji rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#JerzyJóźwiak">Minęło wiele miesięcy i nic nie drgnęło w tej dziedzinie, mimo radykalnego ograniczenia frontu inwestycyjnego, jak dotąd ani jeden minister nie zameldował w Sejmie o zmianach w strukturze produkcji na rzecz zwiększenia produkcji rynkowej. Gdyby tylko oceniać działania resortów gospodarczych na podstawie tych mierników nie byłoby najgorzej, ale bardzo źle jest, gdy tzw. produkcja zaopatrzeniowa nie umożliwia niestety produkcji finalnej. By ta ostatnia mogła być realizowana, potrzebny jest do wszystkiego prawie import surowców i materiałów. A już absurdem, wręcz karygodnym, jest, że nawet w produkcji monopolowej państwa, która przecież poza wyłącznością opiera się na lokalnej bazie surowcowej dopuszczono do importu surowca, jak dla przykładu, w monopolu zapałczanym.</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#JerzyJóźwiak">W tym miejscu pragnę podać, w związku z wczorajszym pytaniem posła Janowskiego, że sejmowa Komisja Handlu Wewnętrznego, Drobnej Wytwórczości i Usług wspólnie z podkomisją chemii przy udziale Najwyższej Izby Kontroli prowadzi szczegółowe badania przyczyny braku środków piorących i przedstawi w tym względzie odpowiednie wnioski Rządowi w przyszłym tygodniu.</u>
          <u xml:id="u-61.7" who="#JerzyJóźwiak">Wysoki Sejmie! Jak więc w nowej sytuacji reorganizowanych ministerstw, określanych tu dziś mianem kompleksów gospodarczych, widzi się ich funkcje nadzorcze i organizacyjne w sferze potrzeb rynku. Mam poważne obawy, czy funkcja rynkowa została należycie określona, a cała odpowiedzialność za braki towarowe w sklepach nie spadnie — tak jak dotychczas na handel. Zwróciły na to uwagę sejmowe Komisje Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Prac Ustawodawczych, które w poprawkach do projektów ustaw w tym przedmiocie uznały, że określić należy zadania nowych resortów w nadawaniu kierunków działania gałęziom gospodarki stosownie do potrzeb społecznych i gospodarczych, zgodnych z polityką państwa. Uważam, że oznacza to, iż w nowe funkcje reorganizowanych resortów należy wmontować, i to mocno, sprawę forsowania polityki wyrobów rynkowych — inaczej trudności rynkowe będą się nadal niebezpiecznie pogłębiały. Jeżeli to nie nastąpi, będziemy musieli niestety nadal kupować wszystko za waluty wymienialne, tak jak to obecnie ma miejsce. Ratowanie sytuacji rynkowej importem może być koniecznością, ale nie może przechodzić w nawyk.</u>
          <u xml:id="u-61.8" who="#JerzyJóźwiak">W aktualnej sytuacji wczoraj przedstawiono Sejmowi propozycję korekty planu, a nawet rezygnacji z wyznaczania wielkości produkcji materialnej w roku 1981. Taka istnieje konieczność. Czy jednakże ten stan nie może pozostać bez wpływu na sytuację rynkową, zwłaszcza w drugim półroczu? Prawda jest obecnie taka, że przemysł nie zmienia struktury produkcji na rzecz wyrobów rynkowych, nie wytwarza materiałów i surowców do ich produkcji, ma nadmiar pracowników, dla których nie potrafi zabezpieczyć ciągłości pracy. Procesom tym kilka miesięcy temu towarzyszyła euforia w prasie i niektórych środowiskach w związku z niestety w wielu dziedzinach pogłębiła kryzys dostaw rynkowych. Dlatego też uważam, że powinien nam również towarzyszyć dzisiaj duży realizm, a przede wszystkim konsekwencja w wymuszaniu wypełniania nowych funkcji rynkowych, zorganizowanych kompleksów działowo-gałęziowych. Konieczność stosowania dyrektyw i nakazów, wynikających z doraźnych działań interwencyjnych administracji centralnej, w aktualnej sytuacji rynkowej nie może jednak prowadzić generalnie do załamania się idei całej reformy gospodarczej. Sądzę, że zabezpieczy to i odpowiadać za to będzie powołany przez Wysoki Sejm Minister — pełnomocnik DS. reformy gospodarczej. Chodzi również jednak o to, by uzasadnienia teoretyczne koncepcji w sferze zarządzania gospodarką nie były wyłączną ideą, podobnie, jak to miało miejsce przy reformie handlu i tworzeniu kompleksów rynku miejskiego i wiejskiego. Chodzi o to, by realia naszej gospodarki, charakter rynku długo jeszcze nie nasyconego towarami, nie doprowadziły w przyszłości do totalnej krytyki społecznej zrealizowanej częściowej koncepcji reformy resortów gospodarczych. Koszty bowiem społeczne wówczas poniesie społeczeństwo, zaś konsekwencje spadną w tej sytuacji na Rząd.</u>
          <u xml:id="u-61.9" who="#JerzyJóźwiak">Wysoki Sejmie! Zintegrowanie ministerstw w większe kompleksy gospodarcze będzie łączyło się z opracowaniem planu redukcji zatrudnienia w administracji centralnej i przemieszczania nadwyżek do innych działów gospodarki. Przemieszczanie zatrudnienia jest zadaniem pilnym, a jednocześnie bardzo złożonym i delikatnym. Obejmie ono zresztą nie tylko administrację centralną, ale także zatrudnionych w tych kompleksach gospodarki. Realizm ten pojawi nam się w drugim półroczu i to bez względu na to, czy się to komuś podoba, czy nie. Musimy być na ten fakt przygotowani, mieć koncepcje jego rozwiązania. Niektóre ujmuje rządowy program działań stabilizacyjnych, a część szczegółów przedstawił nam kilka dni temu Minister Obodowski.</u>
          <u xml:id="u-61.10" who="#JerzyJóźwiak">Cała sprawa, jak sądzę, ma szerszy wymiar. Nie tylko humanitarny, ale zasadza się w pojęciach tak mocno ostatnio akcentowanych — sprawiedliwości społecznej. Trzeba więc i te elementy uwzględnić, przeciwdziałając stanowi niepokoju, będącym istotnym źródłem dalszego spadku bardzo już niskiej wydajności pracy. Rozwiązując i te problemy ministerstwa powinny reprezentować Rząd w stosunku do określonych dziedzin gospodarki, a nie były tak jak dotychczas reprezentantami przedsiębiorstw w stosunku do Rządu. Nieodzowne więc jest szybkie i jednoznaczne określenie kompetencji działania nowych ministerstw i ich odpowiedzialności, w tym także za stan dostaw rynkowych. Urząd ministra w nowym układzie musi być z jednej strony gwarantem realizacji polityki państwa, z drugiej zaś — strażnikiem interesów obywateli. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-61.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#AndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Antoniemu Samborskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#AntoniSamborski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W systemie funkcjonowania gospodarki narodowej kluczowe znaczenie ma organizacja zasilania podmiotów gospodarujących środkami finansowymi niezbędnymi do realizacji celów gospodarczych. Dlatego też równolegle z projektami nowych ustaw o przedsiębiorstwach, o samorządzie robotniczym i o zmianie zakresu działania organów administracji centralnej niezbędne jest również dokonywanie odpowiednich zmian w funkcjonowaniu systemu bankowego. W warunkach zwiększonej samodzielności przedsiębiorstw i znacznego ograniczenia nakazowego systemu zarządzania gospodarką przez szczebel centralny, konieczne jest wykorzystywanie na szerszą skalę instrumentów pieniężno-kredytowych w sterowaniu procesami gospodarczymi dla prawidłowej realizacji celów społeczno-gospodarczych, określonych w narodowym planie społeczno-gospodarczym. Wymaga to nadania systemowi bankowemu większej autonomii i samodzielności działania poszczególnych banków.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#AntoniSamborski">Jako rolnik z województwa legnickiego pragnę skoncentrować się nad proponowanymi w Prawie bankowym rozwiązaniami, dotyczącymi funkcjonowania Banku Gospodarki Żywnościowej, a zwłaszcza banków spółdzielczych.</u>
          <u xml:id="u-63.2" who="#AntoniSamborski">Bank Gospodarki Żywnościowej, powołany ustawą o Prawie bankowym z dnia 12 czerwca 1975 roku, jest instytucją państwowo-spółdzielczą, powstałą z fuzji byłego Banku Rolnego i Centralnego Związku Spółdzielni Oszczędnościowo-Pożyczkowych. Zadaniem tego banku jest obsługa finansowo-kredytowa rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego, przy czym cała obsługa finansowo-kredytowa, dotycząca indywidualnego rolnictwa, umiejscowiona została w bankach spółdzielczych. Wszyscy zainteresowani działalnością banków spółdzielczych, a szczególnie rolnicy indywidualni, wyrażali wówczas przekonanie, że wreszcie posiadają własny bank, w którym można załatwić wszystkie sprawy kredytowe i rozliczeniowe włącznie z zakupem gruntu z Państwowego Funduszu Ziemi i nieruchomości rolnych.</u>
          <u xml:id="u-63.3" who="#AntoniSamborski">Banki spółdzielcze stały się w istocie instytucjami finansowymi, zdolnymi do obsługi całej sfery działalności gospodarczej w gminie, aktywnie włączyły się do wspierania realizacji zadań wynikających z gminnych planów społeczno-gospodarczego rozwoju. Umocniły się gospodarczo i organizacyjnie. Jednakże z biegiem czasu, a zwłaszcza w ostatnim okresie, odczucia rolników i działaczy samorządu bankowego były zgoła inne. Aczkolwiek w ustawie Prawo bankowe z 1975 roku wspomina się, że banki spółdzielcze opierają swoją działalność na przepisach wynikających z ustawy o spółdzielniach i ich związkach, to jednak praktycznie, podobnie jak i inne organizacje samorządne, podlegały w ubiegłym 5-leciu procesom odgórnego dyrygowania i systematycznego ograniczania możliwości decydowania o najistotniejszych dla spółdzielni sprawach.</u>
          <u xml:id="u-63.4" who="#AntoniSamborski">Rozwiązania przyjęte w dotychczasowym prawie bankowym, a w konsekwencji w statucie banków gospodarki żywnościowej i banków spółdzielczych, umożliwiły daleko idącą ingerencję aparatu administracyjnego, powodując znaczne zmniejszenie samorządności. Wychodząc naprzeciw postulatom działaczy samorządowych, Rada Banku Gospodarki Żywnościowej przeprowadziła w 1980 roku we wszystkich województwach szeroką konsultację na temat nieodzownych zmian w zarządzaniu bankami spółdzielczymi. Działacze samorządu bankowego, reprezentanci szerokich rzesz rolników indywidualnych, uznali za konieczne dokonanie gruntownych zmian w dotychczasowych zasadach zarządzania bankami spółdzielczymi. Zmiany te powinny ich zdaniem doprowadzić do pełnej autonomii i samorządności spółdzielni, opartej na kolegialności w działaniu. Spółdzielczość bankowa powinna funkcjonować w oparciu o wszystkie zasady i uprawnienia, wynikające z aktualnie zmienianej ustawy o spółdzielniach i ich związkach.</u>
          <u xml:id="u-63.5" who="#AntoniSamborski">W wyniku wspomnianej konsultacji zdecydowana większość banków wypowiedziała się za istniejącą państwowo-spółdzielczą formą organizacyjną banku, jednakże pod warunkiem zapewnienia bankom spółdzielczym pełnej samorządności spółdzielczej. Uznano bowiem, że ta forma organizacyjna przyczyniła się do znacznego umocnienia tej instytucji finansowej na wsi, co z kolei umożliwiło skoncentrowanie w gminie wszystkich usług bankowych na rzecz ludności wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-63.6" who="#AntoniSamborski">Krajowy zjazd delegatów banków spółdzielczych, który odbył się w lutym bieżącego roku, w podjętej uchwale udzielił pełnego poparcia dla działań w zakresie odnowy i demokratyzacji życia społeczno-gospodarczego oraz nowej polityki wobec rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Zjazd w pełni aprobował proponowane przez aktyw samorządowy banków spółdzielczych konieczne zmiany w ustawie Prawo bankowe i statucie Banku Gospodarki Żywnościowej i zlecił radzie i zarządowi banku spowodowanie skierowania tych aktów prawnych, po uprzednim skonsultowaniu z rolnikami i samorządem banków spółdzielczych, do Rządu i Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Jak mi wiadomo, konsultacje takie zostały przeprowadzone także i w reprezentowanym przeze mnie województwie. Aktyw samorządowy miał więc możliwość zapoznania się szczegółowego ze zmianami i wyrażenia opinii na ten temat. W świetle tego, co dotychczas zaprezentowałem i po zapoznaniu się z projektem ustawy zmieniającej ustawę Prawo bankowe wyrażam opinię, że przyjęte w projekcie ustawy postanowienia dotyczące Banku Gospodarki Żywnościowej i banków spółdzielczych wychodzą naprzeciw postulatom rolników i działaczy samorządu bankowego.</u>
          <u xml:id="u-63.7" who="#AntoniSamborski">Podobnie jak w odniesieniu do Narodowego Banku Polskiego, projektowana zmiana w ustawie zmierza także do wyodrębnienia Banku Gospodarki Żywnościowej oraz banków spółdzielczych z bezpośredniej gestii Ministra Finansów. Nowe rozwiązania przewidują powołanie rady banków, w skład której wejdą przedstawiciele Krajowej Rady Banku Gospodarki Żywnościowej. W projekcie zmiany ustawy Prawo bankowe, przesłanej do laski marszałkowskiej, w wyraźny sposób określono spółdzielczy charakter banków spółdzielczych.</u>
          <u xml:id="u-63.8" who="#AntoniSamborski">Art. 48 ustawy z 1975 roku, który brzmi: „Banki spółdzielcze są spółdzielniami i podlegają wpisowi do rejestru spółdzielni. Przepisy ustawy o spółdzielniach i ich związkach stosuje się do banków spółdzielczych ze zmianami wynikającymi z niniejszego prawa”, proponuje się zmienić w sposób następujący: „Banki spółdzielcze działają na podstawie ustawy o spółdzielniach i ich związkach, przepisów niniejszej ustawy i podlegają wpisowi do rejestru spółdzielni”.</u>
          <u xml:id="u-63.9" who="#AntoniSamborski">Całkowitemu wykreśleniu z obecnie obowiązującej ustawy podlega art. 60, w którym zawarte jest stwierdzenie, że do banków spółdzielczych nie stosuje się przepisów art. 3 oraz art. 48 ustawy o spółdzielniach i ich związkach z 1961 r. Stanowi to dla banków spółdzielczych zabezpieczenie przed jakąkolwiek ingerencją w sprawy spółdzielni organów do tego nie powołanych. Taką gwarancję stanowią także przyjęte w projekcie rozwiązania dotyczące uprawnień kolegialnych organów powołanych do zarządzania Bankiem Gospodarki Żywnościowej. Krajowa Rada Banku, jak i rady wojewódzkie banku, wyposażone zostaną w możliwości kontroli i oddziaływania na sposób realizacji zadań zarówno przez Bank Gospodarki Żywnościowej, jak i banki spółdzielcze.</u>
          <u xml:id="u-63.10" who="#AntoniSamborski">Działacze samorządowi, rekrutujący się spośród rolników indywidualnych będą więc mogli wpływać na kształtowanie polityki kredytowej banku, nie tylko w odniesieniu do gospodarki chłopskiej, lecz także rolniczych jednostek gospodarki uspołecznionej, działających na terenie gminy.</u>
          <u xml:id="u-63.11" who="#AntoniSamborski">Bank Gospodarki Żywnościowej wraz z zrzeszonymi w nim bankami spółdzielczymi może w tych nowych warunkach stać się organizacją w pełni samorządną.</u>
          <u xml:id="u-63.12" who="#AntoniSamborski">Uchwalenie tego podstawowego aktu prawnego, jakim jest ustawa o zmianie ustawy Prawo bankowe w brzmieniu zatwierdzonym przez Komisję Prac Ustawodawczych Sejmu, umożliwi przyjęcie takich rozwiązań w statucie banków spółdzielczych, które zapewnią pełną autonomię tym organizacjom.</u>
          <u xml:id="u-63.13" who="#AntoniSamborski">Miałem możliwość zapoznania się z proponowanymi przez Krajową Radę Banków zmianami w statucie banku spółdzielczego, które były konsultowane z członkami i aktywem bankowym. Regulują one we właściwy sposób zagadnienia związane z zarządzaniem spółdzielnią.</u>
          <u xml:id="u-63.14" who="#AntoniSamborski">Jednymi uprawnionymi organami do decydowania o wszystkich sprawach banków spółdzielczych są zarządy i rady banków. Zarządy banków, kolegialnie kierujące bieżącą działalnością spółdzielni, mają wyłączne prawo do powoływania i odwoływania kierownictwa banku i decydowania o rodzaju i wysokości pomocy kredytowej dla rolników. Dotychczas ograniczano się tylko do zasięgania opinii zarządu.</u>
          <u xml:id="u-63.15" who="#AntoniSamborski">Opierając się na opinii rolników indywidualnych, członków banków spółdzielczych oraz działaczy bankowych z terenu woj. legnickiego będę głosował za uchwaleniem ustawy o zmianie ustawy Prawo bankowe w przedstawionej Sejmowi wersji. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-63.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#AndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Edwardowi Wiśniewskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#EdwardWiśniewski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Debata nad rządowymi projektami ustaw w sprawie zmian w strukturze niektórych naczelnych i centralnych organów administracji państwowej ma ścisły związek z dotychczasową dyskusją nad aktualnym stanem naszej gospodarki, a zwłaszcza nad programem przezwyciężenia kryzysu oraz stabilizowania gospodarki kraju.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#EdwardWiśniewski">Zakłada się bowiem, że szczególnie ważną przesłanką wychodzenia z kryzysu staje się reforma gospodarcza, której wyniki powinny przyczynić się do przywracania równowagi gospodarczej i pobudzenia mechanizmów wpływających na jej rozwój. Konsekwencją takich założeń są proponowane zmiany strukturalne jako nowe rozwiązania w systemie zarządzania naszego państwa. Trzeba jednak stwierdzić, że jest to dopiero zapoczątkowana odcinkowa reforma strukturalna, odnosząca się do resortów przemysłowych w powiązaniu z umacnianiem funkcji planowania centralnego.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#EdwardWiśniewski">Realizując zatem odcinkowe rozwiązania, należy mieć na względzie potrzebę zachowania logicznych powiązań i spójności z koncepcją kompleksowej reformy strukturalnej naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#EdwardWiśniewski">Kolejny związek proponowanej reorganizacji centralnej administracji państwowej odnosi się do nowych rozwiązań w projektach ustaw o przedsiębiorstwach państwowych i samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego. Reorganizacja bowiem centralnej administracji państwowej sprzyjać będzie tworzeniu zasadniczych warunków do usamodzielnienia przedsiębiorstw, działających na zasadach samorządności i samofinansowania.</u>
          <u xml:id="u-65.4" who="#EdwardWiśniewski">Wypada w tym miejscu podkreślić, iż równoczesne przeprowadzenie dwóch operacji reorganizacyjnych centralnych organów administracji państwowej i przedsiębiorstw znajduje swoje uzasadnienie. Trudno byłoby wyobrazić sobie prawidłową realizację procesów usamodzielniania się przedsiębiorstw przy braku demontażu dotychczasowej nieadekwatnej struktury centralnych organów. Zbieżność dokonywanych zmian ma na celu jednoczesne wprowadzanie nowego funkcjonowania przedsiębiorstw i centralnych organów w sposób możliwie bezkolizyjny. Wymaga to jednak operatywnych działań dla skorelowania procesów wdrożeniowych, zwłaszcza wobec występowania już nawet na obecnym etapie w reorganizowanych organach zjawisk tzw. bezwładności.</u>
          <u xml:id="u-65.5" who="#EdwardWiśniewski">Mając także na uwadze ogromne zainteresowanie społeczeństwa problemem funkcjonowania przedsiębiorstw na nowych samorządnych zasadach, istnieje potrzeba przybliżenia społeczeństwu tej problematyki w ramach szerokiej konsultacji.</u>
          <u xml:id="u-65.6" who="#EdwardWiśniewski">Wracając jednak do początkowych rozważań i przedstawionego w toku obecnej debaty obrazu naszej sytuacji gospodarczej kraju, wydaje się, że uzasadniona jest teza, iż bez pilnego wprowadzenia w życie reformy gospodarczej niemożliwe byłoby przezwyciężenie kryzysowych zjawisk w naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-65.7" who="#EdwardWiśniewski">Błędem byłoby zatem wyczekiwanie z podejmowaniem decyzji w szeregu sprawach do czasu ostatecznego opracowania wszystkich komponentów tej reformy. Uznać należy zatem za bezsporne, że już obecnie możliwe i celowe jest podejmowanie rozstrzygnięć częściowych, zgodnych z przyszłymi kierunkami reformy, a mogącymi przynieść w stosunkowo krótkim czasie odcinkową poprawę w gospodarce narodowej. Szerokie kręgi społeczeństwa oczekują na skuteczne działania państwa, a przede wszystkim Rządu, zmierzające do choćby częściowego polepszenia trudnych warunków bytowania ludności.</u>
          <u xml:id="u-65.8" who="#EdwardWiśniewski">Pozytywnie należy ocenić więc pracę Rządu nad tymi aktami prawnymi, które, wyprzedzając reformę, już obecnie stanowić będą podstawę do rozwiązywania określonych kompleksów spraw lub ich fragmentów, a które w przyszłości staną się częściami składowymi całej reformy. Przykładem takiego działania jest uchwała nr 112 Rady Ministrów z dnia 8 czerwca br. w sprawie rozwoju drobnej wytwórczości, która nie od razu, ale też w niezbyt dalekiej przyszłości powinna przynieść odczuwalny postęp w zakresie zwiększenia podaży wyrobów i usług, a w konsekwencji zmniejszenia w znacznym stopniu, a nawet całkowitego rozwiązania niektórych braków towarowych na rynku.</u>
          <u xml:id="u-65.9" who="#EdwardWiśniewski">Drobna wytwórczość ma jednocześnie znaczne możliwości rozwijania szerokiej kooperacji z przemysłem kluczowym na rzecz rozwoju produkcji rynkowej. Z kolei przemysł kluczowy powinien być zainteresowany taką współpracą i wszechstronnie pomagać jednostkom drobnej wytwórczości w rozwiązywaniu problemów zaopatrzenia surowcowo-materiałowego i technicznego. W ten sposób pojęta współpraca może w szybkim czasie przynieść korzystne rezultaty w liczącym się zwiększeniu produkcji wyrobów rynkowych, eksportu, a także rozwoju potrzebnych usług.</u>
          <u xml:id="u-65.10" who="#EdwardWiśniewski">Wysoki Sejmie! Przedłożone projekty ustaw w sprawie reorganizacji centralnych organów określają nowe funkcje ministerstw w stosunku do przedsiębiorstw. Będą to ministerstwa nowej formuły, które w następnej kolejności wykształcać będą układy działowo-gałęziowe. Ogólnie formułując, do ich zadań należeć będzie nadawanie kierunków działania gałęziom gospodarki narodowej, stosownie do potrzeb społecznych i gospodarczych, zgodnie z polityką państwa, a w szczególności prognozowanie i programowanie rozwoju określonych dziedzin gospodarki narodowej, dokonywanie kompleksowej analizy i oceny działalności przedsiębiorstw, koordynacja tej działalności, współdziałanie w kształtowaniu systemów ekonomicznych przedsiębiorstw, prowadzenie polityki kadrowej i udzielanie pomocy w szkoleniu kadr.</u>
          <u xml:id="u-65.11" who="#EdwardWiśniewski">Tak określone zadania korespondują z założeniami reformy i projektami wspomnianych ustaw, dotyczących przedsiębiorstw państwowych i samorządu ich załóg. Jest sprawą zasadniczej wagi, aby przewidziane w omawianych projektach ustaw o zmianach struktury organów naczelnych i centralnych rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowego zakresu działania ministrów w pełni respektowały nie tylko literę tych ustaw, lecz również główną myśl przewodnią nowego określenia funkcji ministrów.</u>
          <u xml:id="u-65.12" who="#EdwardWiśniewski">Jak już podkreśliłem, projekty ustaw o przedsiębiorstwach państwowych i samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego oraz pakiet ustaw dotyczących zmian struktury organów centralnych, stanowią jedną organiczną całość. Przemawiałoby to za potrzebą przyspieszenia prac we właściwych komisjach sejmowych w odniesieniu do projektów ustaw o przedsiębiorstwie i samorządzie załogi przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-65.13" who="#EdwardWiśniewski">Proponowane zmiany w strukturze resortu nie znalazły jeszcze — jak się wydaje — w pełni poparcia w społeczeństwie. Stąd też potrzebne jest działanie zmierzające do informowania o przewodnich celach, istocie i zakładanych efektach tych zmian. Zdarzały się bowiem dotychczas głosy krytyczne co do koncepcji proponowanych zmian.</u>
          <u xml:id="u-65.14" who="#EdwardWiśniewski">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, wyraża nadzieję, iż nowe rozwiązania strukturalne centralnych organów przyczynią się do osiągnięcia zakładanych celów i określonych efektów. Zarazem Klub pragnie podtrzymać stanowisko wyrażone na posiedzeniu Sejmu w dniu 12 czerwca b. roku, iż najlepsze nawet koncepcje mogą mieć ozdrowieńczy wpływ na sytuację państwa tylko wtedy, o ile ich realizacja będzie powierzona ludziom światłym, oddanym sercem i duszą społeczeństwu i w pełni konsekwentnym w działaniu, i o ile koncepcje te będą wprowadzane w pełni i konsekwentnie.</u>
          <u xml:id="u-65.15" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#AndrzejWerblan">Zarządzam obecnie 30-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min, 30 do godz. 12 min. 15.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#PiotrStefański">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Jerzy Bukowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#JerzyBukowski">Obywatelu Marszałku! Szanowni Koledzy Posłowie! Z uwagi na opóźniony kalendarz naszych prac dzisiejszego dnia pozwólcie, że będę mówił bardzo tezowo, bez powiązań stylistycznych. Pierwsza sprawa — wyniosłem pewien niedosyt z dyskusji nad dwoma projektami ustaw o przedsiębiorstwach i o samorządzie Spodziewałem się, że dyskusja ta wniesie więcej merytorycznych elementów wykazujących poparcie Izby już w pierwszym czytaniu dla tych ustaw. Grozi nam — tak to określam — jeszcze szeroka społeczna dyskusja w tej materii, co może opóźnić uchwalenie przez Sejm, aż do jesieni, tych dwóch fundamentalnych dla reformy gospodarczej ustaw. O ile pamiętam tylko poseł Orzechowski dał próbę pogłębienia analizy ustawy o przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#JerzyBukowski">Poza tym były oczywiście raczej blankietowe poparcia, natomiast dla tych kolegów posłów, którzy się w dyskusjach terenowych spotkają z tym zagadnieniem — ta dyskusja nie dała nam zbyt wiele dodatkowego materiału poza tym, który zawierają same teksty projektu, a to są dobre projekty i po wprowadzeniu zwykłych w toku prac komisyjnych poprawek, korekt i retuszy mogłyby być szybko przyjęte. Przypomnę, że dość było już zamieszania w naszej pracy nad pakietem ustaw, który obecnie przyjmiemy, na skutek nieznajomości treści tych dwóch podstawowych ustaw, co wywołało wiele nieporozumień, które musieliśmy następnie w Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Prac Ustawodawczych uzgadniać z właściwymi komisjami branżowymi, bo zarówno Komisja Górnictwa, Energetyki i Chemii, Komisja Przemysłu Lekkiego, Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, jak i Komisja Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego miały szereg zastrzeżeń wynikających z niezrozumienia funkcji nowych resortów gospodarczych. Ta sama sprawa wywołała bardzo ostre i duże poruszenie w środowiskach technicznych, w środowiskach organizacji technicznych, tak że prezes NOT zwołał od razu 15 czerwca specjalne zebranie przewodniczących wszystkich naszych dwudziestu stowarzyszeń naukowo-technicznych, na którym staraliśmy się wyjaśnić, na czym polega obecna reforma strukturalna i że to nie jest automatyczne łączenie czy zmiana podległości pewnych branż przemysłowych nowym, scalonym resortom, resortom kompleksowym, jak je nazywamy. Stąd też moja wstępna uwaga, że za mało przygotowani jesteśmy do dyskusji społecznej na temat tych dwóch ustaw.</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#JerzyBukowski">Praca nad ustawami, które mamy za chwilę przyjąć, w Komisjach, które wymieniłem, to znaczy Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Prac Ustawodawczych była w tych warunkach prawdziwym maratonem. Obradowaliśmy w dniach 23,25 i 30 czerwca. W międzyczasie dokonaliśmy uzgodnień, o których mówiłem, ażeby ustalić ostateczne teksty, które poseł sprawozdawca przedstawił. Można wysunąć wniosek, że o strukturalnych reformach kompleksowych — nazwę je zmianami drugiego etapu — powinniśmy myśleć już dzisiaj, to na pewno złagodzi ten okres przejściowy, przed którym ostrzegano w czasie dyskusji komisyjnej i tutaj w plenarnych wypowiedziach.</u>
          <u xml:id="u-68.3" who="#JerzyBukowski">Słowo o atomistyce. Przepraszam, że mego szanownego kolegę posła referenta w drobnym niuansie sprostuję. On mówił o energetyce atomowej. Nie chodzi tylko o energię atomową, którą skreśliliśmy z zakresu działalności nowego, połączonego resortu; elektrownie atomowe i budować, i eksploatować będzie oczywiście resort energetyki. Tutaj chodzi o całą atomistykę, jej bazę podstawowo-naukową, rozwiniętą, jak mało która inna dziedzina nauk w ciągu 30 lat. Tutaj chodzi o zastosowania techniki atomowej we wszystkich dziedzinach przemysłu, rolnictwa, medycyny, przenikającą całą naszą gospodarkę. Chodzi wreszcie o sprawy podstawowe dla energetyki jądrowej, które muszą być, tak jak tu proponujemy, zachowane w wyodrębnionej komórce, w wyodrębnionym urzędzie. Nie próbuję go teraz nazywać, natomiast zasugeruję, myśląc o drugim etapie, sprawy następujące.</u>
          <u xml:id="u-68.4" who="#JerzyBukowski">Istnieje cały szereg służb ogólnotechnicznych, które są rozproszone dzisiaj w wielu resortach, że wymienię na pierwszym miejscu geologię, która oprócz Centralnego Urzędu Geologii, podległego Premierowi, jest reprezentowana bodaj w 12 czy 14 resortach. Podobną rzecz mógłbym powiedzieć o geodezji. Głośno nasi stowarzyszeni geodeci upominają się o uporządkowanie służb geodezyjnych rozproszonych dzisiaj w kilkunastu resortach. Nie mówię już o zagadnieniach gospodarki wodnej, które znajdują opiekę Ministerstwa Rolnictwa, ale nie są też specyfiką tylko tego resortu, tkwią one w gospodarce komunalnej, tkwią gdzie indziej.</u>
          <u xml:id="u-68.5" who="#JerzyBukowski">W dyskusji była tutaj wyrażana troska o sprawy planowania przestrzennego, ale są jeszcze takie urzędy samodzielne, mające zresztą powiązania międzynarodowe, jak Urząd Patentowy, służba normalizacyjna, miary, jakość. Otóż wydaje mi się, że dojrzewa chyba myśl, przy kompleksowym potraktowaniu sprawy, ażeby te wszystkie zagadnienia, które z uwagi na scalenie ich, powinny się znaleźć w jednostkach wyodrębnionych, wziąć we wspólny nawias. Nie może być przecież całej sieci, oprócz wielkich ministerstw, urzędów centralnych bezpośrednio podległych Premierowi. Rzucam myśl, surową zupełnie, czy ministerstwo ogólnych służb technicznych nie byłoby załatwieniem tej sprawy. Należałyby tutaj wszystkie scalone, autonomiczne i wydzielone służby. Być może, że tam i atomistyka mogłaby trafić. Może też jakieś inne dziedziny, których w tej chwili nie wymieniam.</u>
          <u xml:id="u-68.6" who="#JerzyBukowski">Wracam do lęku o okres przejściowy, to znaczy, co będzie jak obecne układy centralnego sterowania wysiądą, a nie zaczną grać nowe układy, które przewiduje reforma gospodarcza. Ja sądzę, że nowi ministrowie, przepraszam za takie sugestie, scalonych resortów kompleksowych powinni zapobiec sytuacji siedzenia na walizkach instytucji, których jeszcze nie ruszyliśmy, to znaczy zjednoczeń, kombinatów, niektórych wielkich przedsiębiorstw. Trzeba byłoby się awansem zastanowić, które zjednoczenia z prawdziwego zdarzenia staną się w przyszłości zrzeszeniami bądź wolnymi, tak jak się przewiduje w ustawie o przedsiębiorstwach, bądź też zrzeszeniami wysterowanymi od góry i przynajmniej w tej warstwie trzeba, jak powiedziałem, zdjąć ludzi z „siedzenia na walizkach” i niech pracują. Po wtóre, trzeba chyba jak najprędzej dojść do jasności, które zgrupowania gospodarcze, obecnie funkcjonujące, są anachroniczne, nie spełniają należycie swoich zadań bądź są rozsadzane przez duże przedsiębiorstwa, duże organizacje gospodarcze, nad którymi one nominalnie tylko panują. Tutaj też trzeba podjąć pilne działania, ażeby ten okres przejściowy zrobić mniej bezwładnym, mniej bezproduktywnym.</u>
          <u xml:id="u-68.7" who="#JerzyBukowski">Jest jeszcze jedna sprawa, mianowicie konieczność ustosunkowania się do samorzutnie powstałych struktur gospodarczych w przemyśle, opartych w zasadzie na ideach ustawy o przedsiębiorstwach państwowych. Wyciągnąć stamtąd dobre doświadczenia, które możemy uwzględnić jeszcze w rozpatrywanym projekcie ustawy, i dążyć potem do usunięcia anomalii, które zbyt daleko odchodzą od modelu przedsiębiorstwa państwowego czy zrzeszeń przedsiębiorstw państwowych, jakie rysuje projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-68.8" who="#JerzyBukowski">Konieczne wydaje się przyspieszenie prac nad systemem centralnego planowania. O tej sprawie tutaj mówiono i ta sprawa jest wyraźnym niedomówieniem również w pracach Komisji do spraw Reformy Gospodarczej. Musimy, jak to postulował jeden z kolegów posłów, mieć jak najprędzej jasność co do nowego charakteru, roli i miejsca w systemie zarządzania systemu naszego planowania. A poza tym, gdzie się tylko da, to pracować i produkować, produkować i pracować, a mniej rozmyślać o trudnościach okresu przejściowego. Jeszcze w końcowym zdaniu — ponieważ w jakimś sensie reprezentuję NOT, bardzo wielką federację organizacji inżynierskich, liczącą dzisiaj już dużo więcej niż pół miliona zarejestrowanych członków — trzeba włączać do działania siły społeczne, zorganizowane, a nie koniecznie zawsze do nowo powstających zadań montować nowe jednostki państwowe.</u>
          <u xml:id="u-68.9" who="#JerzyBukowski">Przy okazji dyskusji nad strukturą nowych resortów, dyskusji nad projektami ustaw, które dzisiaj omawiamy w pierwszym czytaniu. Znam nasze organizacje, okazało się jak głębokie rezerwy przemyśleń, opracowań gotowych leżą na półkach. Chodzi o to, żebyśmy jako organizacje społeczne mieli partnerów w nowych resortach, mieli ludzi desygnowanych do rozmawiania z nami jako z partnerami, a nie występowali ciągle w roli petentów, którzy coś tam z amatorstwa opracowali, ale w rzeczywistości robota idzie na półki. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-68.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#PiotrStefański">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#PiotrStefański">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#PiotrStefański">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Rolnictwa, Przemysłu Spożywczego i Leśnictwa w brzmieniu proponowanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-69.4" who="#PiotrStefański">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-69.5" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-69.6" who="#PiotrStefański">2 posłów.</u>
          <u xml:id="u-69.7" who="#PiotrStefański">Kto wstrzymał się od głosowania? 22 posłów.</u>
          <u xml:id="u-69.8" who="#PiotrStefański">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-69.9" who="#komentarz">(Poruszenie w sali)</u>
          <u xml:id="u-69.10" who="#PiotrStefański">Obywatele Posłowie! Słowo komentarza. Przedłożenie rządowe, a więc i tytuł projektu ustawy, jest przedłożeniem wiążącym. Powiedziałem wyraźnie, że głosujemy nad projektem ustawy w brzmieniu proponowanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Prac Ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-69.11" who="#PiotrStefański">I to sprawę wyjaśnia.</u>
          <u xml:id="u-69.12" who="#komentarz">(O głos prosi poseł Franciszek Gesing)</u>
          <u xml:id="u-69.13" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Franciszek Gesing.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#FranciszekGesing">Przy przedstawieniu projektu ustawy, obywatel Marszałek zacytował projekt przedłożony przez Rząd, z czego wynikało, że łączymy trzy resorty.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#komentarz">(Wicemarszałek Piotr Stefański: Nie.)</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#FranciszekGesing">Tytuł projektu zacytowany przez obywatela Marszałka brzmiał, że dotyczy projektu ustawy o połączeniu resortu rolnictwa, przemysłu rolnego i spożywczego oraz leśnictwa i przemysłu drzewnego. Część posłów wobec takiego przedstawienia — nie dosłyszała, że chodzi o projekt w brzmieniu proponowanym przez komisje i głosowanie byłoby zupełnie inne, ponieważ wielu posłów, którzy byli zwolennikami propozycji komisji głosowało przeciw, czy też się wstrzymało. Dlatego zwracam się jeszcze raz do Marszałka, aby po tym wyjaśnieniu, jakie złożył, zarządził ponowne głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#PiotrStefański">Czy ktoś z Obywateli Posłów w sprawie, którą objął nagły wniosek posła Gesinga, pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#PiotrStefański">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#PiotrStefański">Ja ze swej strony proponuję oddalenie wniosku posła Gesinga o ponowne przeprowadzenie głosowania.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#PiotrStefański">W druku sejmowym numer 81, który wszyscy Obywatele Posłowie otrzymali, zawarte są propozycje innego rozwiązania zakresu działalności nowo powoływanego urzędu ministra. My głosując, głosować musimy nad projektami ustaw z taką tytulaturą, jaką przedkłada w tym przypadku Rząd — autor inicjatywy ustawodawczej. O ile w toku prac komisji następują zmiany, w szczególności zmiany tytulatury, zawsze wyraźnie stwierdza się, że dyskutuje się przedłożony projekt ustawy oraz poprawki komisji.</u>
          <u xml:id="u-71.4" who="#PiotrStefański">Jest mi w tej chwili przykro, że ten problem proceduralno-formalny może budzić jakieś nieporozumienia, tym niemniej stoję na stanowisku, że wiąże nas regulamin Sejmu. Powinniśmy się ściśle kierować nim w przeprowadzaniu głosowania i bardziej wierzyć unormowaniom, które wszyscy razem uchwaliliśmy, aniżeli chwilowym wrażeniom czy obawom, które mogą tutaj powstawać.</u>
          <u xml:id="u-71.5" who="#PiotrStefański">Czy po tym wyjaśnieniu ktoś jeszcze pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-71.6" who="#komentarz">(O głos prosi poseł Witold Zakrzewski)</u>
          <u xml:id="u-71.7" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Witold Zakrzewski.</u>
          <u xml:id="u-71.8" who="#PiotrStefański">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Ja rozumiem, że powstało nieporozumienie, ale my naprawdę nie możemy naruszać naszego własnego regulaminu, dlatego że nastąpiło w świadomości niektórych posłów pomieszanie dwóch różnych rzeczy — niedostrzeżenie, że obywatel Marszałek mówił wyraźnie, iż uchwalamy projekt ustawy w brzmieniu nadanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów i Komisję Prac Ustawodawczych. To wszystko prawda, każdy z nas słyszał. Ja rozumiem, że powstało nieporozumienie. Wydaje się, że ta dyskusja jest potrzebna do protokołu po to, żeby ten układ głosów znalazł komentarz i wydaje mi się, że ten komentarz satysfakcjonuje wszystkich tych, którzy by chcieli głosować inaczej. Prawda? Bo on wyjaśnia, że powstało nieporozumienie, ale przecież nie naruszamy własnego regulaminu.</u>
          <u xml:id="u-71.9" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-71.10" who="#komentarz">(O głos prosi poseł Zenon Wróblewski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#ZenonWróblewski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Myślę. że będziemy w zgodzie z naszym regulaminem, jeśli uznamy, że możemy powtórzyć głosowanie. Bo gdyby komentarz był dany przed podjęciem uchwały, głosowanie prawdopodobnie by wyglądało inaczej. Dlatego nie widzę sprzeczności postanowień regulaminu z wnioskiem, który postawił poseł Gesing, żeby głosowanie powtórzyć.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#PiotrStefański">Rozumiem. W tym momencie mamy sytuację o tyle wyjaśnioną, że zgłoszono dwa przeciwstawne wnioski. Tak to rozumiem. Poseł Gesing wnosi o przeprowadzenie ponownego głosowania, ja się temu sprzeciwiłem. Ten sprzeciw poparł poseł Zakrzewski. Z kolei wniosek posła Gesinga został poparty przez posła Wróblewskiego. Proponuję zatem, ażeby Wysoka Izba w głosowaniu rozstrzygnęła sprawę, która jest wprawdzie sprawą formalną, ale która jednocześnie może w określonym zakresie oznaczać precedens w postaci reasumpcji głosowania i głosowania ponownego, w wyniku udzielenia dodatkowych wyjaśnień co do przedmiotu głosowania.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#PiotrStefański">W związku z tym, kierując się kolejnością zgłoszeń, zakładając, że intencje są wyraźne, zapytuję:</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów jest za unieważnieniem — wyników głosowania nad rządowym projektem ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Rolnictwa, Przemysłu Spożywczego i Leśnictwa w brzmieniu proponowanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Prac Ustawodawczych i przeprowadzeniem ponownego głosowania — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-73.3" who="#PiotrStefański">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-73.4" who="#PiotrStefański">Kto jest przeciwny temu wnioskowi? 89 posłów.</u>
          <u xml:id="u-73.5" who="#PiotrStefański">Kto się wstrzymał od głosowania? 18 posłów.</u>
          <u xml:id="u-73.6" who="#PiotrStefański">A więc chyba ten wynik głosowania nie pozostawia wątpliwości, że Sejm stanął większością głosów na stanowisku przeprowadzenia powtórnego głosowania.</u>
          <u xml:id="u-73.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-73.8" who="#PiotrStefański">Przystępujemy do tego głosowania.</u>
          <u xml:id="u-73.9" who="#PiotrStefański">Jeszcze raz muszę odczytać formułę, która wzbudziła wątpliwości, z tym, że sądzę, iż ponownego komentarza ona nie wymaga.</u>
          <u xml:id="u-73.10" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem całości projektu ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Rolnictwa, Przemysłu Spożywczego i Leśnictwa w brzmieniu proponowanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-73.11" who="#PiotrStefański">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-73.12" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów jest przeciw? 1 poseł.</u>
          <u xml:id="u-73.13" who="#PiotrStefański">Kto się wstrzymał od głosowania? 19 posłów.</u>
          <u xml:id="u-73.14" who="#PiotrStefański">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-73.15" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Górnictwa i Energetyki wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-73.16" who="#PiotrStefański">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-73.17" who="#PiotrStefański">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-73.18" who="#PiotrStefański">Kto się wstrzymał od głosowania? 5 posłów.</u>
          <u xml:id="u-73.19" who="#PiotrStefański">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu Ministra Górnictwa i Energetyki.</u>
          <u xml:id="u-73.20" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o utworzenie urzędu Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-73.21" who="#PiotrStefański">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-73.22" who="#PiotrStefański">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-73.23" who="#PiotrStefański">Kto się wstrzymał od głosowania? 2 posłów.</u>
          <u xml:id="u-73.24" who="#PiotrStefański">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego. W całości projektu ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-73.25" who="#PiotrStefański">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-73.26" who="#PiotrStefański">Kto jest przeciw? 5 posłów.</u>
          <u xml:id="u-73.27" who="#PiotrStefański">Kto się wstrzymał od głosowania? 15 posłów.</u>
          <u xml:id="u-73.28" who="#PiotrStefański">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-73.29" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Handlu Zagranicznego wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-73.30" who="#PiotrStefański">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-73.31" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-73.32" who="#PiotrStefański">Kto się wstrzymał od głosowania? 7 posłów.</u>
          <u xml:id="u-73.33" who="#PiotrStefański">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu Ministra Handlu Zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-73.34" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o utworzeniu Centralnego Urzędu Gospodarki Morskiej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-73.35" who="#PiotrStefański">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-73.36" who="#PiotrStefański">Kto jest przeciw? 7 posłów.</u>
          <u xml:id="u-73.37" who="#PiotrStefański">Kto się wstrzymał od głosowania? 11 posłów.</u>
          <u xml:id="u-73.38" who="#PiotrStefański">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu Urzędu Gospodarki Morskiej.</u>
          <u xml:id="u-73.39" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo bankowe w brzmieniu proponowanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-73.40" who="#PiotrStefański">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-73.41" who="#PiotrStefański">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-73.42" who="#PiotrStefański">Kto się wstrzymał od głosowania? 3 posłów.</u>
          <u xml:id="u-73.43" who="#PiotrStefański">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy Prawo bankowe.</u>
          <u xml:id="u-73.44" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy zmieniającej ustawę o gospodarce paliwowo-energetycznej wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-73.45" who="#PiotrStefański">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-73.46" who="#PiotrStefański">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-73.47" who="#PiotrStefański">Kto się wstrzymał od głosowania? 4 posłów.</u>
          <u xml:id="u-73.48" who="#PiotrStefański">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę zmieniającą ustawę o gospodarce paliwowo-energetycznej.</u>
          <u xml:id="u-73.49" who="#PiotrStefański">Obywatele Posłowie! Chcę zakomunikować, że w chwili obecnej w sali obrad znajduje się nasz gość, Minister Spraw Zagranicznych Nigerii prof. Ishaya Audu. Chciałbym go bardzo serdecznie w imieniu Sejmu powitać.</u>
          <u xml:id="u-73.50" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-73.51" who="#PiotrStefański">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Przedstawiony przez Komisję Obrony Narodowej poselski projekt ustawy o ustanowieniu medalu „Za udział w wojnie obronnej 1939” (druk nr 55).</u>
          <u xml:id="u-73.52" who="#PiotrStefański">Głos zabierze poseł Bronisław Owsianik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#BronisławOwsianik">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przypadł mi w udziale zaszczyt przedstawienia Wysokiej Izbie projektu ustawy o ustanowieniu medalu „Za udział w wojnie obronnej 1939”. Projekt tej ustawy został przedstawiony pod obrady Sejmu z inicjatywy Komisji Obrony Narodowej, podjętej na wniosek posła Janusza Przymanowskiego, żołnierza Września i ludowego Wojska Polskiego, który to wraz ze wszystkimi polskimi patriotami przeżył gorycz klęski i triumf zwycięstwa. Obecnie poseł Janusz Przymanowski znajduje się w szpitalu.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#BronisławOwsianik">1 września 1939 roku Trzecia Rzesza rozpoczęła zbrodnicze działania zbrojne przeciwko Polsce bez wypowiedzenia wojny. Celem strategicznym wojny rozpętanej przez hitlerowskie Niemcy przeciwko Polsce było zagarnięcie jej terytorium. Jak dowiódł proces norymberski i potwierdziły liczne badania naukowe nie chodziło im o Gdańsk, o tak zwany korytarz, czy krwawiące granice. Był to świadomy krok faszyzmu i militaryzmu niemieckiego na drodze realizacji dalekosiężnego programu podboju świata. W początkowej fazie wprowadzania tego programu w życie agresor pod hasłami uzyskania tak zwanej przestrzeni życiowej kosztem Polski zmierzał do uzyskania bogatego zaplecza żywnościowo-surowcowego oraz bazy wypadowej do uderzenia na Związek Radziecki. Chodziło między innymi o zdobycie rozległych obszarów kolonizacyjnych na wschodzie i niewolniczej siły roboczej. Po całkowitym ujarzmieniu narodów słowiańskich oraz podboju i podporządkowaniu reszty Europy los ten w przyszłości miał spotkać narody innych kontynentów.</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#BronisławOwsianik">Cechą szczególną działań wojennych, prowadzonych przez hitlerowskiego najeźdźcę, był ich zbrodniczy i totalny charakter. Niemcy od pierwszego dnia wojny nie respektowali elementarnych norm prawa międzynarodowego. Na podstawie dyrektywy Hitlera, Wehrmacht i wojska SS otrzymały rozkaz: „zabijać bez współczucia i litości mężczyzn, kobiety i dzieci polskiego pochodzenia i polskiej mowy”. W wyniku tego rozkazu Luftwaffe w terrorystycznych nalotach niszczyła miasta i wsie, bombardowała i ostrzeliwała ludność cywilną, a wojska lądowe paliły domy i osiedla oraz rozstrzeliwały polskich patriotów spośród ludności cywilnej i jeńców wojennych. Oddziały tak zwane „Einsatzgruppen” na podstawie wcześniej przygotowanych list rozstrzeliwały byłych powstańców śląskich i wielkopolskich, inteligencję oraz innych działaczy polskich. Zdradziecko napadnięty przez hitlerowskiego najeźdźcę naród polski podjął wojnę obronną o swój byt państwowy i narodowy. Opór stawiany był przez naród i walka żołnierzy do ostatniego naboju nie była jedynie sprawą obrony honoru czy też chęcią bicia się za wszelką cenę. Była to historyczna konieczność zamanifestowania patriotycznej postawy i jednolitego stanowiska wobec wroga. Był to wysiłek zmierzający do pokazania całemu światu, jakie jest prawdziwe oblicze agresora, jego cele i metody totalnej wojny, zdemaskowania fałszerstw reżimu hitlerowskiego, uświadomienie narodom świata groźby faszyzmu i konieczności przeciwstawienia się wszystkimi siłami dalszemu rozwojowi agresji i podboju świata. W dniach wrześniowych naród polski z determinacją stawił opór przeważającej sile wroga.</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#BronisławOwsianik">Bohaterska postawa żołnierzy i ludności cywilnej w wojnie z Niemcami wynikała z głębokiego patriotyzmu i świadomości, że prowadzą wojnę w obronie niepodległego bytu państwowego i narodowego oraz kultury narodowej. Symbol tej postawy — to bohaterska obrona Westerplatte, Poczty Gdańskiej, Wybrzeża, bitwy pod Mławą i nad Wizną oraz Bzurą, obrona Modlina i Warszawy oraz bitwa pod Kockiem.</u>
          <u xml:id="u-74.4" who="#BronisławOwsianik">Obok regularnych formacji Wojska Polskiego i innych jednostek militarnych w szeregach obrońców ojczyzny stanęła ludność cywilna. Organizowanie obrony przeciwlotniczej, tworzenie oddziałów obrony narodowej, zwalczanie dywersji i sabotażu, udział w budowie umocnień obronnych, walki Czerwonych Kosynierów w obronie Gdyni, powstańców śląskich i harcerzy, licznych oddziałów samoobrony w różnych regionach kraju, a nade wszystko mieszkańców Warszawy i sformowanej w stolicy Robotniczej Brygady Obrony Warszawy — oto tylko przykłady patriotyzmu i bohaterstwa naszego społeczeństwa. We wrześniu i październiku 1939 roku naród polski musiał toczyć walkę z agresorem hitlerowskim w osamotnieniu, pozostawiony własnemu losowi i pozbawiony skutecznej pomocy ze strony zachodnich sojuszników.</u>
          <u xml:id="u-74.5" who="#BronisławOwsianik">Chociaż żołnierz polski bił się dzielnie i w poszczególnych bitwach zadawał dotkliwe straty wrogowi, jego udziałem były przeważnie nie kończące się walki obronne, tragiczne odwroty, gorycz klęski i niewoli. Jednak polski czyn zbrojny w wojnie obronnej 1939 roku nie był daremny. Zdecydowane polskie „nie” spowodowało przerwanie pasma „łatwych” „pokojowych” podbojów hitlerowskich Niemiec oraz osłabiło pozycje monachijczyków, a nade wszystko przyczyniło się do utworzenia koalicji antyhitlerowskiej, której aktywnym członkiem była Polska od pierwszego do ostatniego dnia II wojny światowej.</u>
          <u xml:id="u-74.6" who="#BronisławOwsianik">Od tragicznego września musiały jednak minąć 2078 długich dni i nocy, zanim żołnierze polscy doczekali się historycznej satysfakcji. Walczące u boku aliantów zachodnich jednostki polskich sił zbrojnych wkroczyły na terytorium III Rzeszy, a ludowe Wojsko Polskie u boku Armii Radzieckiej — głównej siły w wojnie przeciwko faszyzmowi niemieckiemu — uczestniczyło w szturmie Berlina i zwycięskim finale nad Łabą. W wyniku tego zwycięstwa odzyskaliśmy niepodległość, powstała Polska Ludowa.</u>
          <u xml:id="u-74.7" who="#BronisławOwsianik">Pragnąc dać wyraz pamięci o tych wszystkich, którzy jednocząc się we wspólnym wysiłku w stawianiu czoła najeźdźcy i podjęli trud obrony napadniętej ojczyzny, sejmowa Komisja Obrony Narodowej na wspólnym posiedzeniu z Komisją Prac Ustawodawczych w dniu 6 maja bieżącego roku rozpatrzyła i przyjęła projekt o ustanowieniu medalu „Za udział w wojnie obronnej 1939”.</u>
          <u xml:id="u-74.8" who="#BronisławOwsianik">W trakcie dyskusji nad projektowaną ustawą spotkaliśmy się między innymi z wnioskiem, aby przyjąć inną nazwę medalu aniżeli proponowana, a mianowicie medal „Za udział w kampanii wrześniowej 1939”. Tak jak już wspomniałem, Polska w wyniku napaści Niemiec hitlerowskich zmuszona została do podjęcia wojny obronnej, do walki o niepodległość, o byt narodowy stanął cały naród, jego siły zbrojne, Wojsko Polskie, ale też zorganizowane grupy obywateli naszego kraju, naszych braci i sióstr. Temu też daje wyraz projektowana ustawa, przewidując przyznanie medalu za udział w wojnie obronnej nie tylko żołnierzom Wojska Polskiego, lecz także członkom formacji zmilitaryzowanych, nieregularnych oddziałów ochotniczych, organizacji szkolnych i harcerskich, pracownikom służb publicznych oraz innym osobom, które włączyły się czynnie do walki obronnej.</u>
          <u xml:id="u-74.9" who="#BronisławOwsianik">W historiografii wojskowej pojęcie „kampania” wiąże się jedynie ze sprawą działań wojskowych. Stąd określenie „kampania wrześniowa” odnosiłoby się jedynie do działań wojskowych oraz uczestniczących w nich żołnierzy. Z tej racji krąg osób uprawnionych do otrzymania medalu zacieśniony musiałby być do żołnierzy uczestników wojny w 1939 roku. Tymczasem wiemy, jak powszechnie, z jaką determinacją, bohaterstwem, poświęceniem i odwagą włączył się do tej wojny cały naród. W tych warunkach ustanowienie medalu „Za udział w wojnie obronnej 1939” jest w pełni uzasadnione. Oddaje prawdę historyczną i sprawiedliwie ocenia udział w tej wojnie wszystkich Polaków.</u>
          <u xml:id="u-74.10" who="#BronisławOwsianik">Według projektu ustawy medal ma stanowić więc wyraz uznania dla wszystkich osób, które brały czynny udział w wojnie obronnej toczonej przez Polskę z hitlerowskim najeźdźcą w dniach od 1 września do 6 października 1939 roku, a więc do zakończenia bitwy pod Kockiem. Proponuje się, aby był on nadawany zarówno żyjącym, jak też pośmiertnie. W myśl projektu ustawy medal nadawany będzie wszystkim uczestnikom wojny obronnej w 1939 roku, zamieszkałym w kraju, jak i za granicą, niezależnie od obywatelstwa, jakie teraz posiadają.</u>
          <u xml:id="u-74.11" who="#BronisławOwsianik">Medal byłby nadawany przez Radę Państwa na wniosek: Ministra Obrony Narodowej w odniesieniu do żołnierzy czynnej służby wojskowej i pracowników cywilnych zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych, podległych Ministrowi Obrony Narodowej; Ministra Spraw Zagranicznych w odniesieniu do obywateli polskich, zamieszkałych za granicą i obywateli innych państw; Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w odniesieniu do członków tego Związku oraz Ministra DS. Kombatantów i terenowych organów administracji państwowej stopnia wojewódzkiego, w odniesieniu do wszystkich pozostałych osób, uprawnionych do otrzymania tego medalu.</u>
          <u xml:id="u-74.12" who="#BronisławOwsianik">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Obrony Narodowej wnoszę o przyjęcie przez Sejm proponowanej ustawy o ustanowieniu medalu „Za udział w wojnie obronnej 1939” w brzmieniu zawartym w druku sejmowym nr 55.</u>
          <u xml:id="u-74.13" who="#BronisławOwsianik">Wyrażam przekonanie, że jednomyślne uchwalenie tej ustawy będzie powodem do dumy naszego Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-74.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#PiotrStefański">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#PiotrStefański">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#PiotrStefański">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#komentarz">(Posłowie przy akcie głosowania powstali z miejsc)</u>
          <u xml:id="u-75.4" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o ustanowieniu medalu „Za udział w wojnie obronnej 1939” w brzmieniu proponowanym przez Komisję Obrony Narodowej, to jest bez poprawek — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-75.5" who="#PiotrStefański">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-75.6" who="#PiotrStefański">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-75.7" who="#PiotrStefański">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-75.8" who="#PiotrStefański">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o ustanowieniu medalu „Za udział w wojnie obronnej 1939”.</u>
          <u xml:id="u-75.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-75.10" who="#PiotrStefański">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej oraz Komisji Prac Ustawodawczych o poselskim projekcie ustawy o ustanowieniu „Warszawskiego Krzyża Powstańczego 1944” (druki nr 54 i 57).</u>
          <u xml:id="u-75.11" who="#PiotrStefański">Głos ma sprawozdawca poseł Ryszard Wojna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#RyszardWojna">Wysoka Izbo! Panie Marszałku! Idea ustanowienia odznaczenia za czynny udział w powstaniu warszawskim dojrzewała od dawna. To, że weszła ona w fazę realizacji dopiero obecnie, nie jest sprawą przypadku. Podejmując wielkie dzieło porządkowania spraw w ojczyźnie i obejmując nim nie tylko teraźniejszość i przyszłość, ale także stosunek do węzłowych faktów z naszej historii najnowszej, winni jesteśmy dać wyraz zbiorowemu odczuciu społeczeństwa i nadrobić to, co należało uczynić znacznie wcześniej. Stworzyć widomy, materialny znak szacunku i czci okazanej przez państwo polskie uczestnikom walk zbrojnych w powstaniu warszawskim.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#RyszardWojna">Z tą myślą grupa posłów, do których mam honor zaliczać się, wniosła do laski marszałkowskiej projekt ustawy o ustanowieniu „Warszawskiego Krzyża Powstańczego 1944”, realizując w ten sposób inicjatywę i gorące pragnienie Związku Bojowników o Wolność i Demokrację.</u>
          <u xml:id="u-76.2" who="#RyszardWojna">Muszę też dodać, że wśród wniosków, jakie napłynęły w toku kampanii przed zbliżającym się Zjazdem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej do warszawskiej komisji zjazdowej znajdowały się również postulaty domagające się takiej właśnie formy uczczenia bohaterskiego czynu zbrojnego mieszkańców stolicy w 1944 r.</u>
          <u xml:id="u-76.3" who="#RyszardWojna">Powstanie warszawskie przeszło do historii naszego narodu jako jeden z jej szczytowych, a rzekłbym także, węzłowych momentów. Stało się ono ogniwem w łańcuchu najważniejszych, kulminacyjnych dat ostatnich dwóch wieków historii polskiej. Dla wielu z mego pokolenia, zarówno dla tych, którzy w powstaniu brali udział, jak i dla tych, których losy wojny rzuciły wtedy gdzie indziej, to co działo się w Warszawie w sierpniu i wrześniu 1944 r. stanowi cezurę w skali całego życia.</u>
          <u xml:id="u-76.4" who="#RyszardWojna">1 sierpnia 1944 r., po blisko 5 latach walki prowadzonej z podziemia, ludność stolicy stanęła do otwartej i powszechnej rozprawy zbrojnej ze znienawidzonym okupantem faszystowskim. Umiłowanie wolności i nieugięta wola przepędzenia niemieckich najeźdźców sprzęgły wszystkich mieszkańców, bez względu na różnice polityczne i różne wyobrażenia o przyszłym urządzeniu spraw w Polsce w jeden front wspólnej walki, ofiarności i poświęcenia.</u>
          <u xml:id="u-76.5" who="#RyszardWojna">Obok dominujących ilościowo w stolicy oddziałów Armii Krajowej na barykadach stanęły oddziały Armii Ludowej, Batalionów Chłopskich i innych formacji. Sprawą najważniejszą stało się wspólne wszystkim dążenie do wniesienia w walkę wkładu na miarę tego, co Warszawa reprezentowała dla całej Polski.</u>
          <u xml:id="u-76.6" who="#RyszardWojna">Walka powstańców warszawskich stała się jeszcze w czasie jej trwania szczytowym wyrazem polskich postaw wobec śmiertelnego wroga, a w miarę upływu czasu nabrała wymowy wielkiego symbolu tragizmu i złożoności spraw polskich, męstwa i poświęcenia, uniesienia i piekącej goryczy.</u>
          <u xml:id="u-76.7" who="#RyszardWojna">Po 63 dniach walki, po 63 dniach ofiar i nie do opisania cierpień, powstanie upadło. A wraz z nim upadło miasto — dosłownie. Zatriumfowała bestialska, nie znająca granic przemoc. Serce poety przewidziało ten finał. Rok wcześniej powstańczy poeta Krzysztof Baczyński malował go słowami:</u>
          <u xml:id="u-76.8" who="#RyszardWojna">„Jak obce miasta z głębin kopane popielejące ludzkie pokłady na wznak leżące, stojące wzwyż, nie widząc, czy my karty Iliady rzeźbione ogniem w błyszczącym zlocie, czy nam postawią, z litości chociaż, nad grobem krzyż”.</u>
          <u xml:id="u-76.9" who="#RyszardWojna">Na usta musi cisnąć się pytanie, czy to, co przewidział poeta było nieprzeniknione dla tych, którzy 31 lipca 1944 r. podejmowali decyzję.</u>
          <u xml:id="u-76.10" who="#RyszardWojna">Ale nie odpowiadajmy dzisiaj na to. Dzisiaj składamy niski pokłon bohaterstwu powstańców. Wybuchli jak granat, z którego wyciągnięto zawleczkę. Nie wlewajmy żółci do uroczystego aktu ustanowienia „Warszawskiego Krzyża Powstańczego 1944”. Baczmy tylko, by świadomość wniosków płynących z dramatu powstania warszawskiego pozostawała żywa w pamięci następnych pokoleń. Oddanie hołdu męstwu nie zwalnia z dochodzenia sensu wydarzeń.</u>
          <u xml:id="u-76.11" who="#RyszardWojna">Intencją autorów projektu ustawy jest, by „Warszawski Krzyż Powstańczy 1944” był nadawany przede wszystkim żołnierzom wszystkich formacji powstańczych, a także żołnierzom innych formacji, biorących czynny udział w walce powstańczej. Wśród tych ostatnich są żołnierze Wojska Polskiego, którzy z drugiego brzegu Wisły próbowali nieść pomoc powstaniu. 1500 zapłaciło za to życiem. Mówiąc o żołnierzach innych formacji, mamy też na myśli załogi samolotów państw koalicji antyfaszystowskiej.</u>
          <u xml:id="u-76.12" who="#RyszardWojna">Prawo do otrzymania Krzyża mają również posiadać członkowie takich organizacji, jak: Wojskowa Służba Kobiet, powstańcza służba zdrowia, służba prasy i informacji powstańczej oraz pozostałe służby powstańcze, a także inne osoby, wspomagające bezpośrednio czyn powstańczy.</u>
          <u xml:id="u-76.13" who="#RyszardWojna">Biorąc pod uwagę, iż wielu uczestników powstania warszawskiego rozproszyło się po świecie, projekt ustawy przewiduje możliwość nadawania Krzyża nie tylko obywatelom polskim, lecz także tym, którzy dziś posiadają obywatelstwo inne, tudzież cudzoziemcom, którzy w powstaniu brali udział lub wnieśli istotny wkład do powstańczego czynu.</u>
          <u xml:id="u-76.14" who="#RyszardWojna">Art. 3 projektu ustawy stwierdza, iż Krzyż nadawać będzie Rada Państwa. Prawo wysuwania wniosków otrzymają: Minister Obrony Narodowej w odniesieniu do osób pełniących czynną służbę wojskową oraz pracowników cywilnych zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi; Minister Spraw Zagranicznych w odniesieniu do obywateli polskich, zamieszkałych za granicą oraz obywateli innych państw; Związek Bojowników o Wolność i Demokrację — w odniesieniu do pozostałych osób. Ta ostatnia organizacja powoła w tym celu Kapitułę Warszawskiego Krzyża Powstańczego.</u>
          <u xml:id="u-76.15" who="#RyszardWojna">Opis plastycznego kształtu Krzyża, dzieło artysty rzeźbiarza Edwarda Gorola zawiera art. 4. Pragnę jednak wnieść do przedłożonego obywatelom posłom projektu drobną stosunkowo autopoprawkę. Krzyż nosić się będzie na wstążce w kolorach biało-czerwonym pośrodku, a nie biało-amarantowym. Pragniemy, by odzwierciedlały się w tym nasze barwy narodowe. Na obrzeżu wstążki pozostaną przewidziane w projekcie ustawy barwy orderu Virtuti Militari, to znaczy — błękitny i czarny.</u>
          <u xml:id="u-76.16" who="#RyszardWojna">Projekt Krzyża był konsultowany z przedstawicielami środowisk kombatanckich, w tym z byłymi wysokimi dowódcami Armii Krajowej. Na jego licowej stronie znajdzie się opaska biało-czerwona, niejednokrotnie jedyny mundurowy wyznacznik powstańczych żołnierzy oraz symbol Polski walczącej — kotwica z literą P, który pozostanie dla Polaków na zawsze symbolem nadziei.</u>
          <u xml:id="u-76.17" who="#RyszardWojna">Kształt Krzyża, który ma być dziś ustanowiony, wykazuje podobieństwo do krzyży powstańczych śląskiego i wielkopolskiego. Pragnęliśmy, jak stwierdza to uzasadnienie, by Warszawski Krzyż Powstańczy, tak jak krzyże zwycięskich powstań śląskich i wielkopolskiego upamiętnił po wsze czasy bohaterski zryw Polaków o swoją wolność. Jest to więc wyraz hołdu złożonego narodowi.</u>
          <u xml:id="u-76.18" who="#RyszardWojna">Wysoka Izbo! Powstanie Warszawskie przejdzie do historii nie tylko jako zryw orężny, ale również jako niezwykle odporne na czas spoiwo integrujące Polaków. Niech ta jego funkcja, będąca wspólnym atutem całego narodu ujawnia się ze wzmożoną siłą również dzisiaj, w tym tak trudnym i nad wyraz niebezpiecznym okresie naszych dziejów.</u>
          <u xml:id="u-76.19" who="#RyszardWojna">Wnoszę o przyjęcie projektu ustawy o ustanowieniu „Warszawskiego Krzyża Powstańczego 1944”.</u>
          <u xml:id="u-76.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#PiotrStefański">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#PiotrStefański">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#PiotrStefański">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#PiotrStefański">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-77.4" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o ustanowieniu „Warszawskiego Krzyża Powstańczego 1944” w brzmieniu proponowanym przez Komisję Obrony Narodowej oraz Komisję Prac Ustawodawczych wraz z poprawką zgłoszoną przez posła sprawozdawcę — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-77.5" who="#PiotrStefański">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-77.6" who="#PiotrStefański">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-77.7" who="#PiotrStefański">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-77.8" who="#PiotrStefański">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o ustanowieniu „Warszawskiego Krzyża Powstańczego 1944”.</u>
          <u xml:id="u-77.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-77.10" who="#PiotrStefański">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-77.11" who="#PiotrStefański">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów obywatela Wojciecha Jaruzelskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#WojciechJaruzelski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Podjęte dzisiaj przez Wysoką Izbę decyzje, dotyczące reorganizacji naczelnych organów administracji państwowej, stanowią ważny etap na drodze realizacji reformy gospodarczej. Utworzenie nowych ministerstw działowo-gałęziowych nie oznacza mechanicznej komasacji dotychczasowych resortów. U podstaw przedłożonych przez Rząd projektów ustaw leżały istotne przesłanki merytoryczne, dążenie, aby struktura centralnego aparatu kierowania gospodarką maksymalnie ułatwiała realizację doniosłych przemian w funkcjonowaniu przedsiębiorstw, w urzeczywistnianiu racjonalnej samorządności i samodzielności podstawowych jednostek gospodarczych. Dlatego tak wielką wagę przywiązujemy do ukształtowania nowych funkcji ministerstw bezpośrednio zharmonizowanych z zasadami działalności przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#WojciechJaruzelski">Działalność ministerstw nowego typu powinna być nacelowana przede wszystkim na rozwiązywanie problemów o znaczeniu strategicznym, na kształtowanie warunków zapewniających zbieżność interesów przedsiębiorstw z interesem ogólnospołecznym. Niezbędne zatem będzie dokonanie głębokich przeobrażeń w strukturze organizacyjnej ministerstw w stylu i metodach ich działania, ukształtowanie nowych umiejętności sterowania działalnością gospodarczą w sposób zgodny z założeniami reformy. W dotychczasowych przygotowaniach do niej dominowały prace koncepcyjne, które prawie w całości mogły być wykonane przez społeczne gremium, jakim jest Komisja do spraw Reformy Gospodarczej. Rząd liczy na dalsze owocne zaangażowanie Komisji.</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#WojciechJaruzelski">Jednakże równolegle niezbędne jest, by do prac przygotowawczych, a zwłaszcza do wdrażania reformy włączona została aktywnie administracja państwowa i gospodarcza wszystkich szczebli. Na szczeblu Rządu prace te powinny być odpowiednio inspirowane, programowane i koordynowane. W związku z tym, zgodnie z zapowiedzią, zamierzam utworzyć na okres trzech lat stanowisko pełnomocnika Rządu do spraw reformy gospodarczej oraz przedstawiam wniosek, by miał on rangę Ministra, członka Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-78.3" who="#WojciechJaruzelski">Pragnę krótko ustosunkować się do wniosków komisji sejmowych w sprawie odroczenia decyzji odnośnie do propozycji Rządu dotyczących włączenia leśnictwa do Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, a przemysłu drzewnego do Ministerstwa Przemysłu Chemicznego i Lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-78.4" who="#WojciechJaruzelski">Na poprzednim posiedzeniu stwierdziłem, że projekty rządowe są otwarte. W komisjach sejmowych podjęta została dyskusja w tych kwestiach. Wysunięte zostały inne, hardziej zachowawcze warianty rozwiązań organizacyjnych. W tej sytuacji Rząd uważa, iż w przedmiocie usytuowania leśnictwa i przemysłu drzewnego włącznie z kontekstem ochrony środowiska najwłaściwsze będzie ponowne przestudiowanie wszystkich za i przeciw, wyważenie różnych argumentów i ponad-, i wewnątrzbranżowych. M.in. tych, które formułują naukowcy i działacze gospodarczy, ale także i opinii osób bezpośrednio zainteresowanych, a więc leśników i pracowników przemysłu drzewnego z zakładów pracy. W intencji Rządu leży, aby problem ten był rozwiązany w sposób optymalny, w duchu założeń reformy i z uwzględnieniem specyficznych cech kompleksu leśno-drzewnego. Do sprawy tej należy powrócić na kolejnym posiedzeniu Sejmu, podczas którego zostaną przedstawione dalsze wnioski Rządu dotyczące organizacji i funkcji centralnego aparatu kierowania gospodarką.</u>
          <u xml:id="u-78.5" who="#WojciechJaruzelski">Wysoka Izbo! Nawiązując do uchwalonych przez Wysoki Sejm zmian w organizacji niektórych naczelnych i centralnych organów administracji państwowej oraz wynikającego z tych zmian zniesienia odnośnych, dotychczas funkcjonujących urzędów ministrów, proszę o odwołanie obywateli:</u>
          <u xml:id="u-78.6" who="#WojciechJaruzelski">Zbigniewa Bartosiewicza ze stanowiska Ministra Energetyki i Energii Atomowej, Henryka Gawrońskiego — ze stanowiska Ministra Przemysłu Maszynowego, Mieczysława Glanowskiego — ze stanowiska Ministra Górnictwa, Władysława Jabłońskiego — ze stanowiska Ministra Przemysłu Lekkiego, Kazimierza Klęka ze stanowiska Ministra Przemysłu Chemicznego, Stanisława Wyłupka — ze stanowiska Ministra Przemysłu Maszyn Ciężkich i Rolniczych, Jana Załęskiego — ze stanowiska Ministra Przemysłu Spożywczego i Skupu.</u>
          <u xml:id="u-78.7" who="#WojciechJaruzelski">Ponadto wnoszę o odwołanie obywatela Janusza Górskiego ze stanowiska Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki i obywatela Tadeusza Rudolfa ze stanowiska Ministra. Obywatela Tadeusza Rudolfa zamierzam odwołać również ze stanowiska pierwszego zastępcy Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-78.8" who="#WojciechJaruzelski">Wyrażam przekonanie, że Wysoka Izba przyjmie wymienione propozycje. Z tą myślą pragnę obywatelom Zbigniewowi Bartosiewiczowi, Henrykowi Gawrońskiemu, Mieczysławowi Glanowskiemu, Władysławowi Jabłońskiemu, Kazimierzowi Klękowi, Stanisławowi Wyłupkowi, Janowi Załęskiemu, Januszowi Górskiemu i Tadeuszowi Rudolfowi złożyć z tego miejsca podziękowanie za ofiarną pracę w składzie Rządu. Będą oni mieli możność dalszego działania na innych stanowiskach i funkcjach.</u>
          <u xml:id="u-78.9" who="#WojciechJaruzelski">Dokonując zmian w organizacji niektórych naczelnych i centralnych organów administracji państwowej, Wysoka Izba utworzyła w drodze uchwalonych ustaw nowe urzędy ministrów, dla obsadzenia których wnoszę o powołanie: obywatela Ryszarda Karskiego na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego z równoczesnym odwołaniem ze stanowiska Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej; obywatela Jana Knapika na stanowisko Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego; obywatela generała dywizji Czesława Piotrowskiego na stanowisko Ministra Górnictwa i Energetyki; obywatela Zbigniewa Szałajdy na stanowisko Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z równoczesnym odwołaniem ze stanowiska Ministra Hutnictwa; obywatela Jerzego Wojteckiego na stanowisko Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z równoczesnym odwołaniem ze stanowiska Ministra Rolnictwa; obywatela Władysława Baki na wnioskowane stanowisko Ministra członka Rady Ministrów, który będzie pełnomocnikiem Rządu do spraw reformy gospodarczej; w trosce o stworzenie jak najkorzystniejszych warunków dla skutecznej działalności pełnomocnika, zamierzam wystąpić do Rady Ministrów z wnioskiem o powołanie obywatela Władysława Baki do składu Prezydium Rządu; obywatela Stanisława Bejgera na stanowisko Ministra Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej.</u>
          <u xml:id="u-78.10" who="#WojciechJaruzelski">Ponadto proszę o powołanie obywatela Jerzego Nawrockiego na stanowisko Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki; obywatela Władysława Jabłońskiego na stanowisko Ministra, którego to zamierzam powołać również na stanowisko pierwszego zastępcy Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-78.11" who="#WojciechJaruzelski">Ustawa o zmianie ustawy Prawo bankowe, przewiduje powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego przez Wysoki Sejm. Na stanowisko to wnoszę o powołanie dotychczasowego Prezesa tego banku obywatela Stanisława Majewskiego.</u>
          <u xml:id="u-78.12" who="#WojciechJaruzelski">Obecnie Chciałbym przedstawić krótko dane osobowe o proponowanych do powołania kandydatach.</u>
          <u xml:id="u-78.13" who="#WojciechJaruzelski">Obywatel Jan Knapik urodził się w 1931 roku we Francji w rodzinie robotniczej. Ukończył wyższą szkołę ekonomiczną w Krakowie, jest doktorem nauk ekonomicznych. Pracę zawodową rozpoczął w 1956 roku w Zakładach Azotowych w Tarnowie, gdzie pracował do 1961 roku na stanowisku ekonomisty, a następnie zastępcy kierownika działu. W latach 1962–1964 był sekretarzem ekonomicznym w Komitecie Powiatowym PZPR w Tarnowie. Od 1965 do 1968 roku był naczelnikiem wydziału w Zjednoczeniu Przemysłu Azotowego w Krakowie, a w latach 1969–1970 zastępcą dyrektora do spraw ekonomicznych w Zakładach Azotowych w Tarnowie. Od 1970 do 1972 roku był dyrektorem Ośrodka Organizacji i Informatyki Przemysłu Petrochemicznego w Krakowie, skąd przeszedł do pracy w Zjednoczeniu Przemysłu Rafineryjnego i Petrochemicznego „Petrochemia” w Krakowie, gdzie jest dyrektorem do spraw ekonomicznych i pracowniczych. Działa zarazem jako wiceprzewodniczący Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, jak również członek Komisji do spraw Reformy Gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-78.14" who="#WojciechJaruzelski">Obywatel Ryszard Karski urodził się w 1926 roku w Borkach, województwo krośnieńskie w rodzinie chłopskiej. Ukończył wyższe studia ekonomiczne w Akademii Handlowej w Krakowie. Od 1957 roku pracuje w resorcie handlu zagranicznego na kierowniczych stanowiskach. W okresie lat 1969–1973 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Handlu Zagranicznego, a później od 1973 roku ambasadorem nadzwyczajnym i pełnomocnym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w Republice Austrii. W 1978 roku powołany został na stanowisko podsekretarza stanu, pierwszego zastępcę Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej. Od 1980 roku jest Ministrem Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej. Jest członkiem PZPR.</u>
          <u xml:id="u-78.15" who="#WojciechJaruzelski">Obywatel generał dywizji Czesław Piotrowski urodził się w 1926 roku w Hucie Stefańskiej na Wołyniu w rodzinie chłopskiej. W okresie okupacji brał udział w walkach partyzanckich, posiada odznaczenie bojowe „Krzyż Partyzancki” i „Krzyż Walecznych”. Ukończył wyższe studia techniczne, uzyskując tytuł magistra inżyniera budownictwa lądowego, oraz Akademię Sztabu Generalnego. Jest doktorem nauk wojskowych. Od 1944 roku pełni służbę w Wojsku Polskim, w wojskach inżynieryjnych, w tym na stanowiskach, dowódcy batalionu i zastępcy dowódcy brygady saperów, szefa wojsk inżynieryjnych okręgu wojskowego, a w latach 1972–1978 szefa wojsk inżynieryjnych Ministerstwa Obrony Narodowej. Od 1978 roku jest szefem badań i rozwoju techniki wojskowej, zastępcą Głównego Inspektora Techniki Wojska Polskiego. Współdziałał w prowadzeniu prac inżynieryjnych przy realizacji wielu inwestycji przemysłowych i komunikacyjnych. Członek PZPR.</u>
          <u xml:id="u-78.16" who="#WojciechJaruzelski">Obywatel Zbigniew Szałajda urodził się w 1934 roku w Wilnie, w rodzinie inteligenckiej. Wyższe studia techniczne ukończył z tytułem magistra inżyniera. W hutnictwie pracował od 1956 roku, początkowo w Hucie Florian w Świętochłowicach i kolejno w Hucie im. Feliksa Dzierżyńskiego w Dąbrowie Górniczej, w Hucie Kościuszko w Chorzowie, a od 1974 roku w Hucie Katowice jako dyrektor naczelny tej huty. W 1980 roku został powołany na stanowisko Ministra Hutnictwa. Jest członkiem PZPR.</u>
          <u xml:id="u-78.17" who="#WojciechJaruzelski">Obywatel Jerzy Wojtecki urodził się w 1929 roku w Wągrowcu, w rodzinie robotniczej. Ukończył Wyższą Szkołę Rolniczą we Wrocławiu, uzyskując stopień inżyniera rolnictwa. W latach 1954–1965 i 1968–1972 pracował w Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu, ostatnio na stanowisku kierownika Wydziału Rolnictwa i Leśnictwa. W latach 1965–1968 był kierownikiem Delegatury Przedsiębiorstwa „Agrochem” w Poznaniu. Od 1972 do 1974 roku pełnił funkcję sekretarza rolnego Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Poznaniu, a od 1974 roku kierownika Wydziału Rolnego i Gospodarki Żywnościowej Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W lutym 1981 roku został powołany na stanowisko Ministra Rolnictwa. W latach 1975–1978 był zastępcą członka KC PZPR, w 1980 roku został członkiem KC, a od września 1980 roku do kwietnia 1981 roku był sekretarzem Komitetu Centralnego. Jest posłem na Sejm.</u>
          <u xml:id="u-78.18" who="#WojciechJaruzelski">Obywatel Władysław Baka urodził się w 1936 roku w Boksytce województwo kieleckie, w rodzime robotniczej. Jest profesorem, doktorem habilitowanym nauk ekonomicznych. Od 1958 roku pracuje w Uniwersytecie Warszawskim, w tym od 1977 roku jako profesor nadzwyczajny. Jednocześnie od 1972 roku pracuje w Komitecie Centralnym PZPR, od 1973 roku jako zastępca kierownika wydziału. Jest autorem lub współautorem wielu książek i publikacji naukowych z dziedziny programowania, planowania i systemu funkcjonowania gospodarki. Jest sekretarzem Komisji DS. Reformy Gospodarczej, członkiem Prezydium Komitetu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk oraz członkiem rad naukowych instytutów uczelnianych i resortowych.</u>
          <u xml:id="u-78.19" who="#WojciechJaruzelski">Obywatel Stanisław Bejger urodził się w 1929 roku w Piątko wie, województwo toruńskie, w rodzinie robotniczej. Ukończył Wyższą Szkołę Ekonomiczną w Sopocie. W 1958 roku rozpoczął pracę zawodową w Ministerstwie Żeglugi jako starszy radca, a następnie od 1959 roku pracował w Polskich Liniach Oceanicznych m.in. na stanowisku dyrektora zakładu, a od 1969 do 1976 roku dyrektora naczelnego. W latach 1976–1980 był radcą handlowym przy ambasadzie PRL w Helsinkach. Od listopada 1980 roku jest dyrektorem zakładu linii azjatyckich i australijskich Polskich Linii Oceanicznych w Gdyni. Członek PZPR.</u>
          <u xml:id="u-78.20" who="#WojciechJaruzelski">Obywatel Jerzy Nawrocki urodził się 20 grudnia 1926 roku w Trzcianie w woj. rzeszowskim, w rodzinie robotniczej. Ukończył Politechnikę Śląską w Gliwicach, uzyskując tytuł magistra inżyniera, mechanizacji górnictwa. W 1960 roku uzyskał stopień doktora nauk technicznych, a 1966 r. doktora habilitowanego. Tytuł profesora nadzwyczajnego nauk technicznych otrzymał w 1969 roku, a profesora zwyczajnego w 1978 roku. Od 1954 roku pracuje w Politechnice Śląskiej im. Wincentego Pstrowskiego w Gliwicach, przechodząc kolejne szczeble stanowisk naukowo-dydaktycznych. Od 1978 roku jest rektorem tej Politechniki. Posiada bogaty dorobek naukowy w dziedzinie technologii przerobu kopalin. Członek korespondent Polskiej Akademii Nauk. Jest posłem na Sejm od 1972 roku, a od 1974 roku przewodniczącym Komisji Nauki i Postępu Technicznego. Jest członkiem PZPR.</u>
          <u xml:id="u-78.21" who="#WojciechJaruzelski">Obywatel Władysław Jabłoński urodził się 12 grudnia 1932 roku w Krakowie w rodzinie inteligenckiej. Studia wyższe ukończył w Politechnice Łódzkiej. Jest doktorem habilitowanym nauk technicznych. Pracę zawodową rozpoczął w okresie studiów w latach 1953–1956 w zakładach przemysłu bawełnianego w Łodzi. W latach 1956–1966 był pracownikiem naukowym na wydziale włókienniczym Politechniki Łódzkiej, skąd w 1966 roku został przeniesiony do pracy w Komisji Planowania przy Radzie Ministrów na stanowisko wicedyrektora zespołu przemysłu lekkiego. W roku 1969 zostaje dyrektorem tego zespołu. Od 1972 roku był podsekretarzem stanu, pierwszym zastępcą Ministra Przemysłu Lekkiego, a od października 1980 roku Ministrem Przemysłu Lekkiego. Członek PZPR.</u>
          <u xml:id="u-78.22" who="#WojciechJaruzelski">Obywatel Stanisław Majewski — urodził się w 1915 roku w Czelabińsku, w rodzinie inteligenckiej. Ukończył wydział prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W latach 1945–1950 pracował w bankowości. Od roku 1950 do 1965 pracował w Ministerstwie Finansów, ostatnio na stanowisku dyrektora departamentu. W 1965 roku został powołany na stanowisko Prezesa Narodowego Banku Polskiego i podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów, a w 1968 roku na stanowisko Ministra Finansów. W latach 1969–1971 był wiceprezesem Rady Ministrów i Przewodniczącym Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Od 1971 roku do 1976 roku pełnił funkcję zastępcy stałego przedstawiciela Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w RWPG w Moskwie. W 1976 roku został powołany na stanowisko wiceprezesa Narodowego Banku Polskiego, a następnie w 1980 roku Rada Ministrów powołała go na stanowisko Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Jest członkiem PZPR.</u>
          <u xml:id="u-78.23" who="#WojciechJaruzelski">Proszę Wysoką Izbę o przyjęcie przedstawionych propozycji.</u>
          <u xml:id="u-78.24" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję Obywatelowi Premierowi. Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że przedstawione propozycje zostały pozytywnie zaopiniowane przez właściwe komisje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-78.25" who="#WojciechJaruzelski">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie wniosków przedstawionych przez Prezesa Rady Ministrów?</u>
          <u xml:id="u-78.26" who="#WojciechJaruzelski">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-78.27" who="#WojciechJaruzelski">Przypominam, że zgodnie z art. 54 regulaminu Sejm powołuje i odwołuje członków Rządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.28" who="#WojciechJaruzelski">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział wymagana liczba posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.29" who="#WojciechJaruzelski">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-78.30" who="#WojciechJaruzelski">Na podstawie art. 37 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej proponuję podjęcie przez Sejm następujących uchwał:</u>
          <u xml:id="u-78.31" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Zbigniewa Bartosiewicza ze stanowiska Ministra Energetyki i Energii Atomowej.</u>
          <u xml:id="u-78.32" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.33" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.34" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? 5 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.35" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 10 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.36" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Henryka Gawrońskiego ze stanowiska Ministra Przemysłu Maszynowego.</u>
          <u xml:id="u-78.37" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.38" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.39" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? 9 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.40" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 15 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.41" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Mieczysława Glanowskiego ze stanowiska Ministra Górnictwa.</u>
          <u xml:id="u-78.42" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.43" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.44" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? 3 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.45" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 16 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.46" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Kazimierza Klęka ze stanowiska Ministra Przemysłu Chemicznego.</u>
          <u xml:id="u-78.47" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.48" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.49" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? 51 głosów.</u>
          <u xml:id="u-78.50" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 23 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.51" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Stanisława Wyłupka ze stanowiska Ministra Przemysłu Maszyn Ciężkich i Rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-78.52" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.53" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.54" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? 4 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.55" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 22 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.56" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Jana Załęskiego ze stanowiska Ministra Przemysłu Spożywczego i Skupu.</u>
          <u xml:id="u-78.57" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.58" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.59" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? 15 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.60" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 33 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.61" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie powołania obywatela Stanisława Bejgera na stanowisko Ministra Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej.</u>
          <u xml:id="u-78.62" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.63" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.64" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-78.65" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 15 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.66" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie powołania obywatela Władysława Baki na stanowisko Ministra — członka Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-78.67" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.68" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.69" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? 1 poseł.</u>
          <u xml:id="u-78.70" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 15 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.71" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie powołania obywatela Ryszarda Karskiego na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego z równoczesnym odwołaniem ze stanowiska Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej.</u>
          <u xml:id="u-78.72" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.73" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.74" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? 2 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.75" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 7 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.76" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie powołania obywatela Władysława Jabłońskiego na stanowisko Ministra — członka Rady Ministrów z równoczesnym odwołaniem ze stanowiska Ministra Przemysłu Lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-78.77" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.78" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.79" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-78.80" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 11 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.81" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie powołania obywatela Jana Knapika na stanowisko Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-78.82" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.83" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.84" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? 10 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.85" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 56 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.86" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie powołania obywatela generała dywizji Czesława Piotrowskiego na stanowisko Ministra Górnictwa i Energetyki.</u>
          <u xml:id="u-78.87" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.88" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.89" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-78.90" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 22 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.91" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie powołania obywatela Zbigniewa Szałajdy na stanowisko Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z równoczesnym odwołaniem ze stanowiska Ministra Hutnictwa.</u>
          <u xml:id="u-78.92" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.93" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.94" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-78.95" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 10 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.96" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie powołania obywatela Jerzego Wojteckiego na stanowisko Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z równoczesnym odwołaniem ze stanowiska Ministra Rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-78.97" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.98" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.99" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? 3 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.100" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 3 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.101" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Janusza Górskiego ze stanowiska Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki.</u>
          <u xml:id="u-78.102" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.103" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.104" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? 25 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.105" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 54 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.106" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Tadeusza Rudolfa ze stanowiska Ministra — członka Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-78.107" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.108" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.109" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? 17 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.110" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 24 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.111" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie powołania obywatela Jerzego Nawrockiego na stanowisko Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki.</u>
          <u xml:id="u-78.112" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.113" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.114" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-78.115" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 36 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.116" who="#WojciechJaruzelski">Uchwała w sprawie powołania obywatela Stanisława Majewskiego na stanowisko Prezesa Narodowego Banku Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-78.117" who="#WojciechJaruzelski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-78.118" who="#WojciechJaruzelski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.119" who="#WojciechJaruzelski">Kto jest przeciw? 7 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.120" who="#WojciechJaruzelski">Kto się wstrzymał od głosowania? 13 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.121" who="#WojciechJaruzelski">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 37 ust, 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podjął uchwały w sprawie odwołania obywateli: Zbigniewa Bartosiewicza ze stanowiska Ministra Energetyki i Energii Atomowej, Henryka Gawrońskiego ze stanowiska Ministra Przemysłu Maszynowego, Mieczysława Glanowskiego ze stanowiska Ministra Górnictwa, Kazimierza Klęka ze stanowiska Ministra Przemysłu Chemicznego, Stanisława Wyłupka ze stanowiska Ministra Przemysłu Maszyn Ciężkich i Rolniczych, Jana Załęskiego ze stanowiska Ministra Przemysłu Spożywczego i Skupu, Ryszarda Karskiego ze stanowiska Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej, Władysława Jabłońskiego ze stanowiska Ministra Przemysłu Lekkiego, Zbigniewa Szałajdy ze stanowiska Ministra Hutnictwa, Jerzego Wojteckiego ze stanowiska Ministra Rolnictwa, Janusza Górskiego ze stanowiska Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, Tadeusza Rudolfa ze stanowiska Ministra, członka Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-78.122" who="#WojciechJaruzelski">Jednocześnie Sejm podjął uchwały w sprawie powołania obywateli: Władysława Baki na stanowisko Ministra, członka Rady Ministrów, Stanisława Bejgera na stanowisko Ministra, Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej, Ryszarda Karskiego na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego, Władysława Jabłońskiego na stanowisko Ministra członka Rady Ministrów, Jana Knapika na stanowisko Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego, gen. dywizji Czesława Piotrowskiego na stanowisko Ministra Górnictwa i Energetyki, Zbigniewa Szałajdy na stanowisko Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego, Jerzego Wojteckiego na stanowisko Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Jerzego Nawrockiego na stanowisko Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, Stanisława Majewskiego na stanowisko Prezesa Narodowego Banku Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-78.123" who="#WojciechJaruzelski">Wysoki Sejmie! Obecnie proponuję powrócić do projektu uchwały zgłoszonej przez grupę 15 posłów.</u>
          <u xml:id="u-78.124" who="#WojciechJaruzelski">Tekst projektu został przekazany klubom i kołom poselskim, ja przypominam samo brzmienie projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-78.125" who="#WojciechJaruzelski">„Wyjście z obecnej kryzysowej sytuacji gospodarczej jest w decydującym stopniu uzależnione od rozwiązania nabrzmiałych problemów w dziedzinie gospodarki paliwowo-energetycznej, a zwłaszcza wydobycia węgla kamiennego i zabezpieczenia minimalnych potrzeb energetycznych w okresie jesienno-zimowym. Obecny stan zaopatrzenia gospodarki narodowej w węgiel i w konsekwencji perspektywa zaspokojenia potrzeb w energię powodują konieczność podjęcia przez Rząd zdecydowanych działań, zmierzających do uzgodnienia z przedstawicielami załóg górniczych podstawowych warunków, gwarantujących wzrost wydobycia węgla kamiennego w dni robocze, a także na zasadzie pełnej dobrowolności załóg górniczych również w dni wolne od pracy, jakimi w górnictwie są wszystkie soboty. Taki program powinien być przez Rząd uzgodniony z przedstawicielami załóg górniczych w terminie do 31 lipca 1981 roku i konsekwentnie realizowany.</u>
          <u xml:id="u-78.126" who="#WojciechJaruzelski">Jednocześnie Sejm zaleca Komisji Górnictwa, Energetyki i Chemii, aby sprawę powyższą uczyniła przedmiotem swego szczególnego zainteresowania”.</u>
          <u xml:id="u-78.127" who="#WojciechJaruzelski">Tak brzmi zgłoszony projekt uchwały Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-78.128" who="#WojciechJaruzelski">Czy ktoś z Obywateli Posłów w sprawie tego projektu pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-78.129" who="#komentarz">(O głos prosi poseł Jerzy Korzonek)</u>
          <u xml:id="u-78.130" who="#WojciechJaruzelski">Głos ma poseł Korzonek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#JerzyKorzonek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Ja mam pewne wątpliwości, które Chciałbym, ażeby mi autorzy tych propozycji rozwiali. To że węgiel jest podstawowym filarem konstrukcji naszej gospodarki, to przecież nie jest żadną tajemnicą i wszyscy o tym wiemy, łącznie z Rządem. To, że podstawowym problemem jest zwiększenie wydobycia węgla, również nie jest żadną nowością, gdyż i z tej trybuny wielokrotnie przedstawiciele Rządu mówili i informowali o podjętych krokach w tej dziedzinie. To jest również ujęte w programie prac Rządu w roku bieżącym, jak również było zawarte w deklaracji, którą w Sejmie w dniu wczorajszym przedstawiał wicepremier Madej.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#JerzyKorzonek">Wiemy również o tym, że Rząd podjął określone kroki, mające na celu zwiększenie wydobycia węgla, o czym również byliśmy w dniu wczorajszym informowani; w niedawnym czasie przedstawiciele Rządu wizytowali Śląsk, odwiedzali kopalnie i takie rozmowy są prowadzone.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#JerzyKorzonek">Wobec tego Chciałbym po prostu uzyskać od autorów wyjaśnienie, jaki jest cel i sens powtarzania tego w uchwale sejmowej, co było wielokrotnie poruszane w Sejmie i jest w programie rządowym. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#komentarz">(O głos prosi poseł Zbigniew Zieliński)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Zbigniew Zieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#ZbigniewZieliński">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Właściwie przyłączyłbym się tutaj do tych wątpliwości, które przedstawił poseł Korzonek. Ale jeśli mielibyśmy już podejmować uchwałę w proponowanej sprawie, to Chciałbym przypomnieć, że wczoraj wielu posłów wypowiadało się na temat sytuacji w zakresie węgla, sytuacji niedobrej. Natomiast z tych wypowiedzi wynikało, że jest to problem złożony i że nie można jednostronnie stawiać sprawy w ten sposób, ażeby uchwała nasza mogła być odczytana jako moralna presja na brać górniczą do większego wysiłku i zwiększenia czasu pracy.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#ZbigniewZieliński">Wydaje się, że po pierwsze — ażeby w tej uchwale, jeżeli mamy zobowiązywać Rząd do zwiększania wysiłków w kierunku uzyskania większej ilości węgla — trzeba wyraźnie podkreślić potrzebę stworzenia warunków dla większego urobku i jednocześnie — po drugie, ażeby zobowiązać Rząd do opracowania programu bardziej racjonalnego wykorzystania węgla.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#ZbigniewZieliński">Dlatego też byłbym za odpowiednimi zmianami w tej uchwale, jeżeli ona miałaby być podjęta. Takimi zmianami, które by uwzględniały po pierwsze — potrzebę stworzenia warunków organizacyjno-technicznych w górnictwie, a także socjalno-bytowych i po drugie — potrzebę podjęcia działań w kierunku opracowania szybko programu racjonalizacji gospodarki węglem i konsekwentnego egzekwowania wykonania takiego planu. Odpowiedni tekst ze zmianami przedłożę obywatelowi Marszałkowi za chwilę.</u>
          <u xml:id="u-81.3" who="#komentarz">(O głos prosi poseł Szczepan Styranowski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#PiotrStefański">Chciałbym, zanim udzielę głosu posłowi Styranowskiemu wyjaśnić jedną sprawę. Nie sądzę, byśmy w chwili obecnej byli przygotowani do rozwinięcia szerszej dyskusji merytorycznej. Były głosy, jak rozumiem, kwestionujące zasadność bezdyskusyjnego podjęcia w chwili obecnej proponowanej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#PiotrStefański">Chciałbym się zapytać czy autorzy, poseł Najsznerski, który dzisiaj prezentował ten projekt, chcą zabrać głos i ewentualnie wypowiedzieć się co do propozycji, aby w trybie głosowania rozstrzygnąć, czy projekt uchwały powinien być skierowany do Komisji Górnictwa, Energetyki i Chemii w celu przeprowadzenia dyskusji merytorycznej.</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#PiotrStefański">Mówię o tym w chwili obecnej, ponieważ Chciałbym niejako ubiec replikę posła Najsznerskiego i umożliwić mu ustosunkowanie się już do całości propozycji. Jeżeli poseł Styranowski ma wniosek formalny, rzecz jasna nic nie stoi na przeszkodzie jego zgłoszeniu. Jeżeli natomiast chodziłoby o ustosunkowanie się do meritum, to proponuję, abyśmy do sprawy powrócili po rozstrzygnięciu przez Izbę trybu postępowania z projektem uchwały. Czy zgoda?</u>
          <u xml:id="u-82.3" who="#komentarz">(Poseł Szczepan Styranowski: Zgoda. Przyjmuję wniosek obywatela Marszałka) (O głos prosi poseł Ryszard Najsznerski)</u>
          <u xml:id="u-82.4" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Ryszard Najsznerski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#RyszardNajsznerski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Wobec niezrozumienia może w zupełności intencji 15 posłów występujących z inicjatywą podjęcia uchwały, chciałem przedstawić kilka słów wyjaśnienia.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#RyszardNajsznerski">Zdajemy sobie sprawę, że jest niewątpliwie potrzebny kompleksowy program paliwowo-energetyczny, taki jaki posiada większość rozwiniętych krajów świata. O taki program sejmowa Komisja Górnictwa, Energetyki i Chemii zabiega od dłuższego czasu. Będzie to jednak program wieloletni i na pewno wymagający wielomiliardowych nakładów.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#RyszardNajsznerski">Intencją natomiast proponowanej Wysokiemu Sejmowi uchwały jest troska o sytuację, jaka grozi gospodarce i społeczeństwu w najbliższym sezonie jesienno-zimowym, gdy istnieje zwiększony rozchód paliw i energii. Spośród wielu bardzo ważnych problemów, które poruszali posłowie, jak również i Premier w swoim wystąpieniu, ta sprawa moim zdaniem jest najważniejsza zarówno w sferze psychologicznej, jak i wartości gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#RyszardNajsznerski">Ponieważ jednak w tak krótkim okresie nie można przedsięwziąć kompleksowych działań techniczno-organizacyjnych, zmierzających w szczególności do zmniejszenia energochłonności gospodarki narodowej, stąd też jedyne skuteczne i możliwe do zrealizowania jest, niestety, zwiększenie wydobycia węgla w wolne soboty na zasadach pełnej dobrowolności i po uzgodnieniu z załogami warunków, na jakich załogi górnicze podejmą doraźnie, w większym niż dotychczas stopniu pracę w wolne soboty.</u>
          <u xml:id="u-83.4" who="#RyszardNajsznerski">O warunkach tych, Wysoki Sejmie, mówił m.in. we wczorajszym swoim wystąpieniu poseł Jan Konieczny i nie będę tutaj tych jego tez w dalszym ciągu przytaczał. Ale chodzi tu przede wszystkim o zmianę metod wynagradzania za pracę w wolne soboty oraz o zasadniczą zmianę warunków życia i pracy załóg górniczych.</u>
          <u xml:id="u-83.5" who="#RyszardNajsznerski">To co powiedziałem wynika z naszych przemyśleń i kontaktów z załogami górniczymi. Nie chcemy jednak niczego w sposobie załatwiania tej sprawy narzucać Rządowi. Dlatego proponowany projekt uchwały mówi o konieczności rozwiązania tych problemów przez Rząd w kontakcie z załogami.</u>
          <u xml:id="u-83.6" who="#RyszardNajsznerski">Dużo kontrowersji spowodowała niedostatecznie zrozumiała sprawa czasu pracy załóg. Intencją naszą nie jest wydłużanie czasu pracy górników, lecz wprowadzenie docelowo, ale jak najszybciej 6-dniowego tygodnia pracy kopalń, przy fundamentalnych, niezmiennie obowiązujących zasadach 5-dniowego tygodnia pracy załóg górniczych.</u>
          <u xml:id="u-83.7" who="#RyszardNajsznerski">Obywatele Posłowie! Nie Chciałbym doczekać w tym Sejmie momentu, kiedy do tego Sejmu przyjdą inni przedstawiciele społeczeństwa zmarznięci i zapytają, cośmy wspólnie z Rządem zrobili teraz w lecie, gdy jest jeszcze czas, aby przeżyć czekającą nas bardzo trudną jesień i zimę.</u>
          <u xml:id="u-83.8" who="#RyszardNajsznerski">Jednocześnie chciałem nadmienić, że za przedłożonym przez nas projektem uchwały i taką jej interpretację podpisali się dalsi, następujący posłowie: Mieczysław Serwiński, Helena Galus, Jan Konieczny z Radomska, Czesław Mądry, Adam Fuszara, Barbara Majzel, Władysława Jabrzyk, Marian Liszka, Stanisław Choma, Antoni Korzycki, Stanisław Baranik, Kazimierz Jezierski, Stanisław Wawrzeń, Adolf Piszczek oraz Marian Sokołowski. Stąd też wnoszę o uchwalenie tejże uchwały w brzmieniu przedłożonym przez grupę 15 posłów i dalszych 15 posłów wspierających. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#PiotrStefański">Proponując, żeby po wysłuchaniu głosów przeciw — wysłuchać głosu uzasadniającego szerzej proponowaną uchwałę, nie Chciałbym w najmniejszym nawet stopniu negować ogromnej wagi, jaką sprawa wydobycia węgla i pilnego uregulowania wszystkich związanych z tym kwestii ma i dla naszej gospodarki, i dla naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#PiotrStefański">Jednak liczne głosy posłów, spowodowane są faktem, że zbyt często rozpatrujemy uchwały doręczone na godzinę przed posiedzeniem, czy wręcz w trakcie posiedzenia. Fakt, że poseł Zieliński zgłosił przed chwilą projekt uchwały, zmierzającej w tym samym kierunku, aczkolwiek inaczej sformułowanej, posługując się innym uzasadnieniem, skłania mnie do powrócenia w tej chwili do propozycji, ażeby Izba w głosowaniu zechciała się ustosunkować do formalnego wniosku o przekazanie już dwóch zgłoszonych projektów uchwały do Komisji Górnictwa, Energetyki i Chemii. Mamy świadomość, że ten fragment obrad, jak i całość naszych obrad toczy się w obecności Rządu. Mamy też świadomość, że Premier i Rząd wykazali duże zrozumienie. Dawał wczoraj wyraz wicepremier Madej zrozumieniu całości problemów nie tylko górnictwa, ale najpilniejszych problemów Śląska.</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#komentarz">(O Głos prosi poseł Jerzy Korzonek)</u>
          <u xml:id="u-84.3" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Jerzy Korzonek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#JerzyKorzonek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Ja mimo wszystko nie uzyskałem jasnej, jednoznacznej odpowiedzi od posła Najsznerskiego, dotyczącej intencji. W związku z tym chciałbym krótko sformułować pytanie: Czy poseł Najsznerski i grupa posłów, która ten projekt przygotowała, uznają dotychczasowe wysiłki i program Rządu w tym zakresie za niedostateczne?</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Tak jest)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#PiotrStefański">Proponuję, ażebyśmy rozstrzygnęli nasze stanowisko w sprawie dalszego postępowania ze zgłoszonymi wnioskami. Chciałbym w tym przypadku dać pierwszeństwo wnioskowi dalej idącemu, który zakłada rozpatrzenie treści wniosku i ustosunkowanie się do niego przez Izbę w chwili obecnej bez odsyłania projektu do komisji. I ten wniosek chciałbym w pierwszej kolejności poddać pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów wypowiada się za przeprowadzeniem w chwili obecnej przez Izbę głosowania nad wnioskiem 15 posłów — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#PiotrStefański">86 głosów za wnioskiem.</u>
          <u xml:id="u-86.3" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów jest przeciw wnioskowi formalnemu, dotyczącemu rozpatrywania przez Izbę — raz jeszcze przypominam — wniosku 15 posłów w chwili obecnej.</u>
          <u xml:id="u-86.4" who="#PiotrStefański">65 posłów głosowało przeciwko wnioskowi.</u>
          <u xml:id="u-86.5" who="#PiotrStefański">Kto z Obywateli Posłów wstrzymał się od głosowania? 15 posłów.</u>
          <u xml:id="u-86.6" who="#PiotrStefański">Mamy jasność, Obywatele Posłowie, że w głosowaniu większość posłów, opowiedziało się za przeprowadzeniem w dniu dzisiejszym głosowania nad projektem uchwały zgłoszonym przez 15 posłów skierowanym pod obrady przez Prezydium Sejmu, który dzisiaj w pierwszej części porządku obrad został Izbie zaprezentowany. Projekt ten był przekazany klubom poselskim i kołom poselskim.</u>
          <u xml:id="u-86.7" who="#PiotrStefański">Sprawę od strony formalnej uważam za wyjaśnioną.</u>
          <u xml:id="u-86.8" who="#komentarz">(O głos prosi poseł Jerzy Bukowski)</u>
          <u xml:id="u-86.9" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Jerzy Bukowski.</u>
          <u xml:id="u-86.10" who="#PiotrStefański">Zapytuję, czy autorzy wniosku dopuszczają drobne zmiany w tekście zaproponowanej uchwały. Te poprawki w czasie przerwy złożyłem koledze Najsznerskiemu. Polegają one w trzecim akapicie na zmianie: „powodują konieczność podjęcia” — zamiast słowa „podjęcia” proponuję wyraz „kontynuowania”. W akapicie ostatnim proponuję napisać: „taki program winien być przez Rząd uzgodniony z przedstawicielami załóg górniczych w trybie pilnym”. Zamiast „w terminie do 31 lipca 1981 roku”. Z taką poprawką byłbym skłonny uznać motywację wnioskodawców i głosować za wnioskiem.</u>
          <u xml:id="u-86.11" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Najsznerski: Wyrażamy zgodę na zgłoszone poprawki.)</u>
          <u xml:id="u-86.12" who="#PiotrStefański">Zgłoszone poprawki już odnotowałem, to brzmiałoby tak: „Obecny stan zaopatrzenia gospodarki narodowej w węgiel i w konsekwencji perspektywa zaspokojenia potrzeb w energię, powodują konieczność kontynuowania przez Rząd zdecydowanych działań, zmierzających do uzgodnienia z przedstawicielami załóg górniczych podstawowych warunków gwarantujących wzrost wydobycia węgla kamiennego w dni robocze, a także, na zasadzie pełnej dobrowolności załóg górniczych, również w dni wolne od pracy, jakimi w górnictwie są wszystkie soboty. Taki program powinien być przez Rząd uzgodniony z przedstawicielami załóg górniczych w trybie pilnym i konsekwentnie realizowany”. To są te zmienione fragmenty.</u>
          <u xml:id="u-86.13" who="#komentarz">(O głos prosi poseł Halina Koźniewska)</u>
          <u xml:id="u-86.14" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Halina Koźniewska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#HalinaKoźniewska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Oprócz tego pierwszego wniosku, który tutaj był zgłoszony przez 15 posłów, który potem był poparty przez następnych 15, jeden z kolegów posłów tu odczytał inny wniosek. Nie chodzi o te dwie poprawki, które poseł Bukowski wprowadził, ale Pan Marszałek powiedział, że teraz mamy tam dwa wnioski. Mnie się wydaje, że to co jest w tym drugim wniosku sformułowane, jest ogromnie ważne, dlatego że ujmuje istotę rzeczy, ale tak jak kolega poseł powiedział, Sejm nie wywiera presji na brać górniczą, co do tych wolnych sobót. Uważam, że ten drugi wniosek jest dojrzalszy; w tym drugim wniosku jest przecież powiedziane o sześciodniowym tygodniu pracy kopalń i pięciodniowym tygodniu pracy górników. Proponuję odczytanie tego drugiego wniosku w całości.</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#HalinaKoźniewska">Chciałbym, trzymając w ręku regulamin Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zacytować art. 55 ust. 3, który mówi o stosowaniu odpowiednio wobec projektów uchwał Sejmu przepisów dotyczących wnoszenia projektów ustaw. Z kolei ust. 2 wspomnianego art. 55, który odnosi się do projektów ustaw, mówi wyraźnie, że poselskie projekty mogą być wnoszone przez komisje sejmowe, inne zgłaszane przez posłów projekty ustaw, w tym przypadku uchwał, wymagają co najmniej piętnastu podpisów. Ten warunek jest spełniony we wniosku piętnastu posłów. Muszę niestety z przykrością stwierdzić, że ten warunek nie jest spełniony w przypadku projektu przed chwilą zgłoszonego przez posła Zielińskiego.</u>
          <u xml:id="u-87.2" who="#HalinaKoźniewska">Dalej, chcę przypomnieć, że postępowanie w przypadku projektów uchwał, analogicznie jak w przypadku projektów ustaw, wymaga decyzji Prezydium Sejmu co do skierowania danego projektu pod obrady Sejmu. W przypadku wniosku piętnastu posłów, ten warunek został spełniony i dlatego, po wprawdzie odroczeniu kwestii w celu stworzenia możliwości zapoznania się przez kluby i koła poselskie z treścią projektu uchwały, wnioskowałem przystąpienie do głosowania w chwili obecnej. Wobec zgłoszonych zastrzeżeń, proponowałem przyjęcie procedury polegającej na odesłaniu projektu uchwały do Komisji Górnictwa, Energetyki i Chemii. Wysoka Izba w głosowaniu większością zdecydowała, ażeby do projektu uchwały ustosunkować się w głosowaniu teraz, w trakcie obecnego posiedzenia Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-87.3" who="#HalinaKoźniewska">Czy ktoś z Obywateli Posłów jeszcze pragnie zabierając głos, jakieś wnioski w tej sprawie formułować.</u>
          <u xml:id="u-87.4" who="#komentarz">(O głos prosi poseł Zbigniew Zieliński)</u>
          <u xml:id="u-87.5" who="#HalinaKoźniewska">Głos ma poseł Zbigniew Zieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#ZbigniewZieliński">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Moja wypowiedź nie zmierzała do tego, ażeby przedstawić inny projekt uchwały, natomiast należało potraktować ją jako próbę zmodyfikowania projektu uchwały, którą przedstawił zespół piętnastu posłów. Wydaje mi się, że mamy jeszcze jedno wyjście, chociaż przesądziliśmy, że decyzja powinna zapaść dzisiaj; wnoszę, ażeby obywatel Marszałek zarządził przerwę w obradach i ażeby w oparciu zarówno o dwa projekty, które zostały tutaj przedstawione, jak i dalsze uwagi, które są zgłaszane w trakcie obrad, żebyśmy spróbowali dojść do jednolitej formuły. Jeżeli miałbym przedstawić to, co zawiera projekt rozbudowany, czy zmieniony nieco w stosunku do tego, który przedłożyła grupa piętnastu posłów, to przede wszystkim sprowadza się on do tego, że jest w tej części wstępnej krótszy. Pozwolę sobie odczytać: „Obecny niekorzystny stan zaopatrzenia gospodarki narodowej w węgiel i w konsekwencji zagrożenie możliwości zaspokajania potrzeb energetycznych kraju w okresie jesienno-zimowym, powoduje konieczność podjęcia przez Rząd zdecydowanych działań zmierzających do zwiększenia wydobycia przez:</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#ZbigniewZieliński">— po pierwsze — uzgodnienie z przedstawicielami załóg górniczych możliwości rozszerzenia pracy kopalń także na ustawowo wolne dni od pracy;</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#ZbigniewZieliński">— po drugie — zapewnienie kopalniom niezbędnych warunków techniczno-organizacyjnych oraz socjalno-bytowych na rzecz załóg.</u>
          <u xml:id="u-88.3" who="#ZbigniewZieliński">Sejm oczekuje, że Rząd przystąpi w trybie pilnym do opracowania kompleksowego programu racjonalnego zagospodarowania węgla z tegorocznego urobku i konsekwentnie wyegzekwuje jego realizację. Program zwiększenia wydobycia węgla winien być przez Rząd uzgodniony z przedstawicielami załóg górniczych w terminie do 31 lipca 1981 roku. Równocześnie Sejm zaleca Komisji Górnictwa, Energetyki i Chemii, aby sprawę kompleksowego programu gospodarki węglem uczyniła przedmiotem swego szczególnego zainteresowania”. Widać więc tutaj, o jakie elementy proponowałem rozszerzyć projekt uchwały piętnastu posłów. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-88.4" who="#komentarz">(O głos prosi poseł Janusz Prokopiak)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Janusz Prokopiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#JanuszProkopiak">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Ja chcę stwierdzić, iż w pełni podzielam pogląd, że sprawa wydobycia węgla jest dla gospodarki w obecnym okresie niezwykle ważnym zagadnieniem. Na pewno w istotnym stopniu decydować będzie o wyjściu z kryzysu gospodarczego w roku bieżącym i w roku następnym. Ale myślę, że także obok wydobycia węgla jest wiele ważnych problemów w naszej gospodarce, które może by także wymagały podjęcia podobnej uchwały, jak ta, która została tutaj zaproponowana — na przykład sprawa sytuacji rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#JanuszProkopiak">Dramat który przeżywa kraj, także by wymagał jakiegoś szczególnego podkreślenia ze strony Wysokiej Izby. I stąd jednak proponuję nieco inaczej odnieść się do tematu. Wczoraj przedstawiciel Rządu zgłosił nam program stabilizacji wyprowadzenia kraju z kryzysu w okresie najbliższych trzech lat. W tym programie zawarte zostały wszystkie najważniejsze problemy, na których trzeba skupić uwagę Rządu, wszystkich resortów, wszystkich jednostek gospodarczych, aby wyprowadzić kraj z kryzysu. Są tam także ujęte sprawy wydobycia węgla, energetyki, rynkowe. Myślę, że skoro do tego się odnosimy w sposób pozytywny, to pozostawmy sprawę, niech Rząd realizuje program, który nam został tutaj przedstawiony. Inaczej — jeżeli będziemy podejmować sprawy jednostkowe, tak jak w przypadku przedstawionej propozycji, to mam od razu następną propozycję: podjąłbym działania w sprawie uchwały, jeżeli chodzi o zaopatrzenie rynku.</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#JanuszProkopiak">Proponuję żebyśmy nasz stosunek do tych spraw wyrazili przyjęciem programu Rządu w sprawie stabilizacji gospodarki, wyprowadzenia kraju z kryzysu. Dlatego proponowałbym jednak, aby Wysoka Izba nie przyjmowała tej specjalnej uchwały, aczkolwiek rozumiem, że problem węgla i wszystkich działań, które w tej sprawie trzeba podjąć, ma ogromne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-90.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#PiotrStefański">Poseł Zieliński zgłosił wniosek, który może być jedynie wnioskiem formalnym w obliczu faktu, że Izba zdecydowała, iż w dniu dzisiejszym na obecnym posiedzeniu chce głosować nad projektem uchwały. Poseł Zieliński proponował, ażeby w chwili obecnej zarządzić przerwę, aby umożliwić autorom projektu uchwały zebranie jeszcze dalszych propozycji poprawek i jeśli uznają to za stosowne, modyfikację projektu uchwały przed poddaniem jej pod głosowanie. Jeżeli tak się stanie, rozumiem, że po przerwie projekt będzie musiał być jeszcze w ewentualnej zmodyfikowanej postaci przedstawiony i nic oczywiście nie będzie stało na przeszkodzie, ażeby obywatele posłowie w tym momencie swoje stanowisko co do proponowanej uchwały merytorycznie wyrazili.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#PiotrStefański">Czy zgoda? Chodzi o to po prostu, żeby w tym momencie nie kontynuować dyskusji, co do której, jak słusznie ktoś zauważył, trudno jest rozstrzygnąć, czy jest to dyskusja przedmiotowa czy formalna.</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#komentarz">(O głos prosi poseł Stanisław Składowski)</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Stanisław Składowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#StanisławSkładowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Jestem drugą kadencję posłem i członkiem Komisji Górnictwa, Energetyki i Chemii. Wielokrotnie na posiedzeniu tej Komisji zgłaszaliśmy opinie i dezyderaty do Rządu w sprawach związanych z zabezpieczeniem problemów paliwowo-energetycznych, u podstaw których jest sprawa węgla. Z przykrością dzisiaj muszę powiedzieć, że opinie były traktowane bardzo płytko przez przedstawicieli i kierownictwo Rządu, że nie doczekaliśmy się merytorycznego ustosunkowania się do naszych propozycji.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#StanisławSkładowski">Z dużą przykrością pragnę stwierdzić, że na siłę w dyskusji nad projektem planu na rok 1981 Rząd starał się przekonać zarówno komisje, jak również wszystkich obywateli posłów, że projekt wydobycia węgla na rok 1981 — — 188 milionów ton ma pokrycie. Gdyby opinie Komisji Górnictwa, Energetyki i Chemii były uwzględnione, że w obecnych warunkach są realne możliwości wydobycia tylko 160 milionów ton, prawdopodobnie nie wracalibyśmy ponownie do realizowanego planu na rok 1981. Przede wszystkim trzeba mówić prawdę i to jest podstawowa rzecz.</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#StanisławSkładowski">W odniesieniu do propozycji przez nas zgłoszonych przede wszystkim wnosimy je w trosce i w poczuciu odpowiedzialności za to, co może się stać w okresie jesienno-zimowym 1981/1982. Wtedy, kiedy dyskutuje się już przeszło pół roku z załogami, nie dochodzi się do konkretnego wniosku, wtedy kiedy właściwie mamy zimę za pasem i wtedy, kiedy straciliśmy już dostatecznie dużo węgla, aby tracić go jeszcze w następnych miesiącach.</u>
          <u xml:id="u-92.3" who="#StanisławSkładowski">Sprawa długofalowego programu, którą przedstawił tutaj poseł Zieliński, jest sprawą naprawdę słuszną, ale są to dwie rzeczy: pierwsza kwestia to jest podjęcie szybkich rozmów i ustalenia zasad, w oparciu o które, tak jak poseł Najsznerski stwierdził, w kopalniach byłby 6-dniowy tydzień pracy i 5-dniowy tydzień pracy górników. To są wnioski zgłaszane konkretnie przez górników. Przecież w Komisji Górnictwa, Energetyki i Chemii dużą część stanowią górnicy, nie podpisaliby się pod tym projektem, gdyby to było wbrew załogom, załogi na to czekają. I w tej chwili, kiedy jest reorganizacja Rządu, sprawę tę trzeba w końcu załatwić.</u>
          <u xml:id="u-92.4" who="#StanisławSkładowski">Jeśli było, Obywatele Posłowie, głosowanie, był wniosek, proponuję, żeby do tego się ustosunkować. Jeśli przegłosowaliśmy, że będziemy głosować — proszę bardzo. Kto jest za, kto jest przeciw — i w takiej sytuacji tak się rozstajemy. Inaczej uważam, że jest to manipulowanie Sejmem.</u>
          <u xml:id="u-92.5" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-92.6" who="#komentarz">(O głos prosi poseł Jan Konieczny.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#PiotrStefański">Głos ma poseł Jan Konieczny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#JanKonieczny">Chciałbym, Obywatelu Marszałku, z tego miejsca powiedzieć, że zanim tu przyjechałem na Sejm, spotkałem się z autentycznymi górnikami, którzy powiedzieli mi — powiedzcie na posiedzeniu Sejmu, wobec wszystkich posłów — my chcemy pracować, tylko niech Rząd do nas wyjdzie z odpowiednią propozycją i niech nam powie o co chodzi. I dlatego prosimy, żeby naszą inicjatywę Sejm tutaj dzisiaj przegłosował.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#JanKonieczny">Rozumiem, że wniosek posła Zielińskiego o to, ażeby głosowanie przeprowadzić po przerwie został tutaj przez poprzedniego mówcę zakwestionowany. Tak?</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#JanKonieczny">Myślę, że w chwili obecnej jedyną rozsądną rzeczą, jaką możemy zrobić jest wyjść poza sferę wniosków proceduralno-formalnych i przystąpić do głosowania, bowiem co do stanowisk i intencji mamy sytuację jasną.</u>
          <u xml:id="u-94.3" who="#JanKonieczny">W związku z tym nad odczytanym wnioskiem 15 posłów, zmodyfikowanym w trakcie obrad (dwa sformułowania zgłoszone przez posła Bukowskiego były odczytane) zarządzam głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-94.4" who="#JanKonieczny">Kto z Obywateli Posłów jest za podjęciem uchwały Sejmu wynikającej z treści wniosku 15 posłów wraz z poprawką zgłoszoną przez posła Bukowskiego — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-94.5" who="#JanKonieczny">149 posłów głosuje za.</u>
          <u xml:id="u-94.6" who="#JanKonieczny">Kto głosuje przeciw projektowi uchwały? 12 posłów.</u>
          <u xml:id="u-94.7" who="#JanKonieczny">Kto z Obywateli Posłów wstrzymał się od głosowania? 20 posłów.</u>
          <u xml:id="u-94.8" who="#JanKonieczny">Stwierdzam, że Sejm proponowaną uchwałę podjął.</u>
          <u xml:id="u-94.9" who="#JanKonieczny">Obecnie zarządzam w obradach 30-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-94.10" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 15 min. 45 do godz. 16 min. 35.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#StanisławGucwa">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#StanisławGucwa">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęły interpelacje poselskie, które Prezydium Sejmu skierowało do adresatów.</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#StanisławGucwa">Zanim przystąpimy do odpowiedzi na interpelacje pragnę poinformować Wysoką Izbę — w związku z zainteresowaniem opinii publicznej i pytaniami posłów w sprawie projektu ustawy o kontroli publikacji i widowisk — że Prezydium Sejmu wyjaśnia, iż wobec obszernego porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia Sejmu, postanowiło wnieść powyższy projekt ustawy na następne posiedzenie, które przewidywane jest w końcu lipca bieżącego roku. Uważaliśmy bowiem, że w tak bogatej dyskusji, jaka toczy się na obecnym posiedzeniu trudno byłoby tak ważny temat dokładnie omówić.</u>
          <u xml:id="u-95.4" who="#StanisławGucwa">Przystępujemy do odpowiedzi na interpelacje.</u>
          <u xml:id="u-95.5" who="#StanisławGucwa">Poseł Alfreda Mularczyk w swej interpelacji stwierdza, że w myśl rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 września 1980 roku Minister Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska powinien określić zasady wyznaczania granic i obszarów stref ochronnych oraz orientacyjne wskaźniki ich szerokości dla zakładów emitujących substancje szkodliwe do atmosfery, wody i ziemi.</u>
          <u xml:id="u-95.6" who="#StanisławGucwa">Autorka interpelacji zapytuje, czy i kiedy zasady takie zostaną opracowane. Obywatelka poseł Maria Łapuć w swej interpelacji stwierdza, iż rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 3 lipca 1980 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki — wprowadziło szereg zmian i ustaleń, których realizacja w obecnych warunkach jest utrudniona lub wręcz niemożliwa. Autorka interpelacji przytacza szereg przykładów tego rodzaju postanowień. Podkreśla, iż przepisy te niedostatecznie skonsultowane ze środowiskami techniczno-budowlanymi, wywołują wiele skarg ze strony ludności, zwłaszcza wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-95.7" who="#StanisławGucwa">Posłanka zapytuje, czy nie należy zmienić rozporządzenia tak, aby realizacja warunków technicznych była w pełni uzasadniona i możliwa, a ustalenia czytelne i jednoznaczne. Poseł Ferdynand Łukaszek w swej interpelacji stwierdza, iż wysokość opłat za wodę pobieraną z państwowych wodociągów ustalona jest oddzielnie dla miast i oddzielnie dla wsi. Poseł podkreśla, że tylko w mieście określono stawki maksymalne tych opłat. W rezultacie opłaty na wsi są wyższe niż w miastach, co powoduje niezadowolenie rolników, tym bardziej, że w przeważającej mierze ludność wsi wodociągi budowała w czynie społecznym.</u>
          <u xml:id="u-95.8" who="#StanisławGucwa">Autor interpelacji postuluje wprowadzenie jednolitych w całym kraju, maksymalnych opłat za wodę pobieraną z państwowych wodociągów na wsi, podobnie jak to ma miejsce w miastach, wnosząc jednocześnie o przyznanie na ten cel odpowiednich dotacji. W celu udzielenia odpowiedzi na powyższe trzy interpelacje głos zabierze Minister Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska obywatel Józef Kępa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#JózefKępa">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W kolejności zgłoszonych interpelacji postaram się udzielić odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#JózefKępa">W kwestii interpelacji posła Alfredy Mullarczyk. Prace nad przygotowaniem zasad tworzenia i zagospodarowania stref ochronnych, w tym także wskaźników ich szerokości, są obecnie zaawansowane i znajdują się w uzgadnianiu z zainteresowanymi resortami. Zakończenie tych prac przewidujemy do końca 1981 roku.</u>
          <u xml:id="u-96.2" who="#JózefKępa">Przygotowywane zasady odgrywać będą jednak jedynie rolę pomocniczą, bowiem w myśl postanowień ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, która określa, że główną rolę w tej dziedzinie spełniać powinny środki techniczne i technologiczne, jest to rzecz oczywista. Rada Ministrów, wypełniając dyspozycję art. 71 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska z 31 stycznia 1980 r., wydała rozporządzenie w sprawie zasad tworzenia i zagospodarowania stref ochronnych, które obowiązują od 5 listopada 1980 roku. Rozporządzenie to nakłada na zakłady pracy obowiązek zagospodarowywania, właściwego utrzymywania oraz użytkowania obszarów stref ochronnych.</u>
          <u xml:id="u-96.3" who="#JózefKępa">Problem stref ochronnych jest ważny. Jest w tej dziedzinie wiele opóźnień, a także istotnych zaniedbań. Z przeprowadzonych w Ministerstwie Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska oceny wynika, że w ostatnich latach w trybie przepisów Prawa budowlanego ustanowiono w kraju zaledwie 350 stref, w tym zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska zaledwie 72. Dlatego też kierując się intencjami, tak jak rozumiem, interpelacji posłanki — Ministerstwo Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska będzie aktywizować swoją działalność w tej niezwykle ważnej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-96.4" who="#JózefKępa">Tyle Obywatelu Marszałku w związku z pierwszą interpelacją.</u>
          <u xml:id="u-96.5" who="#JózefKępa">Dziękuję. Proszę odpowiedzieć na drugą interpelację.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#JózefKępa">Interpelacja posła Marii Łapuć. Rozporządzenie jest spełnieniem postanowień ustawy Prawo budowlane z 1974 r. Prace nad jego przygotowaniem, przy udziale licznych zespołów fachowych, także w szerokich konsultacjach ze stowarzyszeniami naukowo-technicznymi, trwały dość długo, prawie 6 lat. Najwięcej kontrowersji budziły kwestie, które podnosi w interpelacji poseł Maria Łapuć. Wydanie rozporządzenia było w mojej ocenie celowe i konieczne ze względu na dezaktualizację zarządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z czerwca 1946 roku o warunkach technicznych budynków. Rozporządzenie Ministra Administracji reguluje w jednym akcie prawnym przepisy techniczne, które dotychczas znajdowały się w cytowanym zarządzeniu Ministra Budownictwa oraz w kilkudziesięciu przepisach wydanych przez naczelne i centralne organy administracji państwowej. Określały one w sposób bardzo szczegółowy normatywy techniczne projektowania różnego rodzaju inwestycji dużych, przedszkoli, domów kultury, szkół, żłobków, itd. Ministerstwo Administracji będzie uważnie obserwowało działanie skutków rozporządzenia jako całości i poszczególnych jego uregulowań. Zebrany materiał stanowić będzie podstawę do podjęcia prac nad doskonaleniem postanowień cytowanego rozporządzenia, wprowadzeniem koniecznych korekt, zwłaszcza w odniesieniu do zagospodarowania przestrzennego oraz budownictwa indywidualnego; przewidujemy to do końca 1981 roku.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#JózefKępa">Poseł Marię Łapuć proszę o przyjęcie tego wyjaśnienia i gdy uzna to za stosowne, przekazanie wszystkich swoich uwag, które ma do tego rozporządzenia, aby mogły one być uwzględnione w jego aktualizacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#StanisławGucwa">Proszę o odpowiedź na następną interpelację.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#JózefKępa">Interpelacja posła Ferdynanda Łukaszka. Z dniem 1 lipca obowiązywać będzie zasada, według której opłata za wodę dla ludności wiejskiej kształtować się będzie na podstawie średniego kosztu utrzymania i eksploatacji urządzeń zaopatrujących wieś, niezależnie od organizacyjnej podległości urządzeń wodociągowych. W rezultacie więc mieszkańcy wsi na terenie tego samego województwa ponosić będą jednolitą opłatę opartą na średnim koszcie produkcji wody dostarczonej z wodociągów miejskich i wiejskich. Różnice wpływów, wynikające z wprowadzenia powyższej zasady, będą przedmiotem rozliczeń między jednostkami gospodarki komunalnej i rolnictwa. Rozwiązanie takie jest w mojej ocenie słuszne, nie wymaga dotacji z budżetu państwa na wyrównanie opłat za wodę dla ludności wiejskiej. Wychodzi to naprzeciw słusznym postulatom ludności wiejskiej. Wspólnie z Ministrem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej skierujemy w najbliższych dniach w tej sprawie pismo do wojewodów i prezydentów miast.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w związku z odpowiedziami Ministra Kępy na interpelacje?</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#komentarz">(O Głos prosi poseł Ferdynand Łukaszek)</u>
          <u xml:id="u-100.3" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Ferdynand Łukaszek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#FerdynandŁukaszek">Pragnę oświadczyć, że z odpowiedzi nie jestem w pełni zadowolony dlatego, że ja postulowałem, ażeby cena wody we wsi była równa najwyższej cenie w mieście. Tu jest przedstawione, że będzie to średnia cena, która — jak sądzę — moich wyborców nie zadowoli.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś jeszcze chciałby zabrać głos w sprawach interpelacji?</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#StanisławGucwa">Wobec tego sprawę interpelacji posła Alfredy Mularczyk posła Marii, Łapuć oraz posła Ferdynanda Łukaszka uważam za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-102.3" who="#StanisławGucwa">Poseł Mirosław Skalski w swojej interpelacji stwierdza, iż w planie na 1981 rok przyjęto zadania w zakresie melioracji o 150% większe w stosunku do wykonania w 1980 roku. Mając na uwadze znaczenie melioracji dla rolnictwa, narastające trudności gospodarcze kraju oraz dotychczasowe niewystarczające postępy w meliorowaniu użytków rolnych — autor interpelacji zapytuje, w jaki sposób Rząd zamierza wywiązać się z przyjętych na rok bieżący poważnych zadań w zakresie melioracji.</u>
          <u xml:id="u-102.4" who="#StanisławGucwa">Problematykę melioracji poseł Mirosław Skalski poruszył także w swoim wystąpieniu w toku debaty nad informacją Prezesa Rady Ministrów na ostatnim posiedzeniu Sejmu. Proponuję, aby łącznie z udzieleniem odpowiedzi na powyższą interpelację przedstawiciel Rządu ustosunkował się również do problemów poruszonych przez posła w wystąpieniu sejmowym. Poseł Ignacy Wall w swej interpelacji stwierdzając, iż od wielu lat program robót wodno-melioracyjnych nie był realizowany, a zgłaszane przez wyborców informacje napawają obawą, że również i w roku bieżącym plan będzie zagrożony, zapytuje:</u>
          <u xml:id="u-102.5" who="#StanisławGucwa">Jakie środki zostały podjęte dla pełnego zabezpieczenia materiałowego oraz niezbędnej poprawy wyposażenia przedsiębiorstw wodno-melioracyjnych w maszyny i sprzęt techniczny w celu zapewnienia pełnej realizacji programu rzeczowego wodnych melioracji na 1981 rok oraz na lata 1981–1985? W celu udzielenia odpowiedzi na obie interpelacje i wystąpienie posła głos zabierze Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej obywatel Jerzy Wojtecki.</u>
          <u xml:id="u-102.6" who="#StanisławGucwa">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W swoich interpelacjach posłowie Mirosław Skalski oraz Ignacy Wall poruszyli kwestie o bardzo zbliżonej treści, stąd pozwolę sobie z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów odpowiedzieć na nie łącznie.</u>
          <u xml:id="u-102.7" who="#StanisławGucwa">Ustosunkowując się do tych interpelacji, pragnę złożyć Wysokiej Izbie następujące wyjaśnienie.</u>
          <u xml:id="u-102.8" who="#StanisławGucwa">Zacznę od stwierdzenia, że w programie działania Ministerstwa prace melioracyjne, o czym mówiłem już odpowiadając na jedną z interpelacji, dotyczącej gospodarki wodą, mają szczególną rangę, której nie chcemy obniżyć nawet w ramach najbardziej oszczędnego programu inwestycyjnego. Regulacja stosunków wodnych w glebie stanowi bowiem jeden z podstawowych czynników zabezpieczenia plonów, a tym samym ogólnej sprawności gospodarki żywnościowej. Jednocześnie zdajemy sobie sprawę z tego, że pełna realizacja dotychczasowych zamierzeń w zakresie prac melioracyjnych, przewidujących na lata 1981–1985 uporządkowanie sytuacji wilgotnościowej w glebie napowierzchnej na obszarze około 1,5 miliona hektarów przy obecnym zaopatrzeniu materiałowym przedsiębiorstw melioracyjnych jest niestety, i to z przykrością muszę tu oświadczyć, niemożliwa. Potwierdza to przebieg prac melioracyjnych w roku bieżącym. W tym roku przeznaczyliśmy na melioracje, jak słusznie wskazał w swej interpelacji poseł Skalski, 7 miliardów 700 milionów złotych. To jest o prawie 50% więcej niż w roku ubiegłym. A wykorzystamy — przewidujemy — w realizacji zadań półrocza poniżej 7 miliardów złotych, to jest o ponad 700 milionów złotych mniej niż planowano. Środki te przeznaczymy, co prawda, na równie ważne obwałowania rzek i doprowadzenie do wsi wody, ale faktem jest, że zmeliorujemy mniej użytków rolnych niż planowano w tym roku. Dlaczego tak się stało? Przede wszystkim w wyniku niedostatecznego wyposażenia jednostek melioracyjnych w urządzenia techniczne do robót ziemnych, niektórych środków transportu oraz materiałów, a więc sprawy, o których z kolei w swojej interpelacji mówił poseł Wall.</u>
          <u xml:id="u-102.9" who="#StanisławGucwa">Zgłaszane na rok bieżący potrzeby przedsiębiorstw melioracyjnych w zakresie sprzętu melioracyjnego zaspokojono tylko częściowo. Niedoborów nie złagodziło w wyniku odrębnych decyzji Rządu przejęcie części sprzętu z budownictwa i Ministerstwa Obrony Narodowej. Jest to zresztą działanie doraźne, lecz właściwe wyposażenie przedsiębiorstw wodno-melioracyjnych będzie i tak zależało od wielkości dostaw przemysłu maszynowego i chemii. Biorąc więc pod uwagę trudności przedsiębiorstw melioracyjnych w wykonywaniu swych tak ważnych dla rolnictwa zadań, w tym częste krytyczne uwagi obywateli posłów o wolnym tempie rozwoju melioracji, a także wiele zapytań i interpelacji poselskich, Prezes Rady Ministrów zdecydował o konieczności rozpatrzenia w najbliższych tygodniach przez Radę Ministrów sprawozdania o przebiegu melioracji w bieżącym roku i propozycji rozwiązań mających zabezpieczyć warunki znaczniejszego w latach następnych postępu w melioracji użytków rolnych. I to w takim stopniu, czy w takim zakresie, by — jak postulował wczoraj w swym wystąpieniu poseł Lipski — areał zmeliorowanych użytków rolnych zwiększał się rocznie netto o ponad 10%.</u>
          <u xml:id="u-102.10" who="#StanisławGucwa">O wynikach decyzji Rady Ministrów i innych przedsięwzięciach, które to zamierzenie będą zabezpieczać, poinformuję obywateli posłów pisemnie.</u>
          <u xml:id="u-102.11" who="#StanisławGucwa">Na zakończenie, dla zilustrowania skali potrzeb na melioracje, informuję Wysoką Izbę, że zabiegu melioracji wymaga 3,5 miliona hektarów użytków rolnych, a 3 miliony hektarów dawniej zmeliorowanych, wymaga powtórnie tego zabiegu. Razem oznacza to, że melioracjami trzeba objąć 6,5 miliona hektarów użytków rolnych, to jest tyle, ile dotąd zmeliorowano. Wymaga to nakładów w dzisiejszych cenach w wysokości prawie 800 miliardów złotych. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-102.12" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w omawianych sprawach?</u>
          <u xml:id="u-102.13" who="#komentarz">(O głos prosi poseł Mirosław Skalski)</u>
          <u xml:id="u-102.14" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Mirosław Skalski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#MirosławSkalski">Obywatelu Ministrze! Z przykrością stwierdzam, że udzielona odpowiedź nie w pełni mnie satysfakcjonuje. Chodzi o to, aby obywatel Minister był w stanie przekonać rolników, którzy muszą oczekiwać na melioracje do 2020 roku i dłużej. A to nie będzie takie proste. Do rolników w terenie już żadne argumenty praktycznie nie trafiają. Chcą widzieć konkretne, szybkie i zdecydowane działanie. I myślę, że to nie dotyczy tylko melioracji, ale także całego rolnictwa, jak i całej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#MirosławSkalski">Mimo wszystko jednak, chciałem obywatelowi Ministrowi podziękować za udzieloną odpowiedź, chociaż nie jestem z niej w stu procentach zadowolony. Wierzę jednak, że melioracja znajdzie się w centrum uwagi kierownictwa resortu, jak też i w pracach Rządu. Myślę, że z pożytkiem dla rolnictwa i dla całej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#MirosławSkalski">Chciałem jeszcze jedną sprawę poruszyć, mianowicie - powodem wniesienia interpelacji była udzielona odpowiedź przez byłego wicepremiera Henryka Kisiela, dotycząca tego tematu, z której nie byłem absolutnie zadowolony. Była to odpowiedź — powiem szczerze — udzielona w starym stylu, zakładająca, że poseł na niczym się nie zna i wszystko przyjmie bezkrytycznie.</u>
          <u xml:id="u-103.3" who="#MirosławSkalski">Obywatel Minister był uprzejmy przed chwilą powiedzieć, że program melioracji 1 mln 400 tys. hektarów jest nie do przyjęcia w obecnych warunkach gospodarczych, a w tym piśmie pisze się, że będzie on zrealizowany. Następnie zakłada się, że 400 tys. hektarów gruntów zostanie zmodernizowanych i powtórnie zagospodarowanych systemem pozainwestycyjnym. Pozwoliłem sobie policzyć. Przedsiębiorstwa melioracyjne w ub. 5-leciu zrealizowały jako wyspecjalizowane jednostki 182 tys. hektarów. A my zakładamy, że systemem pozainwestycyjnym przeprowadzimy prace na 400 tys. hektarów. I żeby nie było niedomówień, to na rok 1981 nie planujemy oczywiście ani jednego hektara. Myślę, że to nie wymaga komentarza. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów chciałby jeszcze w tej sprawie się wypowiedzieć?</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-104.2" who="#StanisławGucwa">Wobec tego sprawę interpelacji posła Mirosława Skalskiego oraz Ignacego Walla na dziś uważamy za wyczerpaną, aczkolwiek problem oczywiście nie jest rozwiązany i trzeba będzie do niego wrócić.</u>
          <u xml:id="u-104.3" who="#StanisławGucwa">Poseł Kazimierz Frątczak w swej interpelacji stwierdza, że w ostatnim czasie występuje niepokojące zjawisko likwidowania klubów i sekcji sportowych, głównie zakładowych z powodu braku środków finansowych, świadczonych przez zakłady pracy. Mając na uwadze znaczenie kultury fizycznej i sportu dla zdrowotności narodu oraz rozwoju i wychowania młodego pokolenia, autor interpelacji zapytuje:</u>
          <u xml:id="u-104.4" who="#StanisławGucwa">Jakie środki Rząd zamierza przedsięwziąć, aby poprawić niezwykle trudną sytuację materialną w kulturze fizycznej i sporcie? W celu udzielenia odpowiedzi, z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów, głos zabierze przewodniczący Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Sportu obywatel Marian Renke.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#MarianRenke">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Sytuacja materialna kultury fizycznej jest rzeczywiście trudna. Ta dziedzina życia społecznego nie mogła nie być objęta skutkami kryzysu społeczno-gospodarczego, jaki przeżywa kraj. Budzi to uzasadnione zaniepokojenie, gdyż chodzi o sprawy, które mają bezpośredni wpływ na stan zdrowotności i rozwój biologiczny społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#MarianRenke">Pragnę wyjaśnić, że środki finansowe na cele kultury fizycznej pochodzą z trzech przynajmniej głównych źródeł, a więc budżetu państwa, ze środków zakładów pracy, związków zawodowych i spółdzielczości oraz z innych źródeł, w tym zwłaszcza dochodów Totalizatora Sportowego i dochodów własnych organizacji kultury fizycznej.</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#MarianRenke">Środki budżetowe — nie będę tutaj omawiał nakładów na obowiązkowe wychowanie fizyczne, gdyż to stanowi integralną część budżetów odpowiednich resortów, samo wychowanie fizyczne w szkołach kosztuje szacunków około 3,8 mld zł w skali rocznej. Otóż te środki w dziale kultury fizycznej, którymi dysponuje Główny Komitet, które są przeznaczane na dobrowolne formy uprawiania kultury fizycznej, miały w ostatnich latach tendencje wzrostu. Wzrostu co prawda konsumowanego w niemałym stopniu przez wzrost cen, wzrost kosztów. Wynosiły one w roku ubiegłym około 3,5 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-105.3" who="#MarianRenke">Również wpływy z Totalizatora Sportowego, jak miałem już możliwość informować Wysoką Izbę, w ostatnich latach wzrastały i kształtują się aktualnie na poziomie około 1,2 miliarda złotych w skali rocznej.</u>
          <u xml:id="u-105.4" who="#MarianRenke">Dochody własne organizacji kultury fizycznej i sportu, a więc też z imprez, z wypożyczania obiektów, działalności gospodarczej i inne, niestety, w ostatnich latach nie wzrastały, stanowią one w skali roku sumę około 1 miliarda 800 milionów złotych.</u>
          <u xml:id="u-105.5" who="#MarianRenke">Zakłady pracy i związki zawodowe — wyłączam tutaj spółdzielczość, która regularnie dopomaga finansowo kulturze fizycznej, dotuje ją i to się utrzymuje na stałym, a nawet rosnącym poziomie — otóż zakłady i związki, jeśli liczyć łącznie środki przeznaczane z funduszu socjalnego, podziału składki związkowej, a także świadczeń bezpośrednich, nie ewidencjonowanych na zatrudnienie, na transport, na utrzymanie obiektów, wynosiły w skali rocznej — według raczej zaniżonych szacunków, powiedziałbym nawet wyraźnie zaniżonych szacunków — około 3,5 miliarda złotych. Jeśli dodamy więc te wszystkie źródła, to środki przeznaczone w skali roku na kulturę fizyczną w naszym kraju kształtują się na poziomie około 10 miliardów zł. Skąd więc kłopoty?</u>
          <u xml:id="u-105.6" who="#MarianRenke">Kłopoty przede wszystkim pochodzą stąd, te ostatnie, te tak ostro zarysowane, o których słusznie w swojej interpelacji mówi poseł Frątczak, że to trzecie źródło — zakłady pracy i związki zawodowe w ostatnim okresie zostało bardzo poważnie zagrożone, gdyż w procesie przemian, przewartościowań w bardzo wielu zakładach i jako odpowiedź na nieprawidłowości, które występowały w tej sferze życia i przez pewne nieporozumienia, powiedziałbym, nastąpiło bardzo duże ograniczenie, a czasem nawet całkowite cofnięcie pomocy finansowej dla kultury fizycznej i sportu. Niemal całkowicie zanikła pomoc ze strony związków zawodowych. I to jest główna przyczyna ostrych, często dramatycznych trudności, jakie przeżywają dzisiaj organizacje kultury fizycznej, a zwłaszcza kluby sportowe. Ponosimy niewątpliwie poważne straty w tej dziedzinie, straty, które będą trudne na pewnych odcinkach do odrobienia, jak rozwiązywanie sekcji sportowych, likwidowanie nieraz całych klubów, podupadanie cieszących się do niedawna popularnością dyscyplin sportu itp.</u>
          <u xml:id="u-105.7" who="#MarianRenke">Realnie grozi nam — trzeba to stwierdzić — pewien spadek poziomu sportu również na arenie międzynarodowej. My oczywiście rozumiemy dobrze, że te kłopoty kultury fizycznej i sportu są pochodną kłopotów znacznie poważniejszych. Przeciwstawiamy się uproszczonym interpretacjom tej sytuacji ze strony niektórych działaczy sportowych, ale nie zmienia to faktu, że musimy szukać oczywiście środków zaradczych i dróg rozwiązania zaistniałych problemów.</u>
          <u xml:id="u-105.8" who="#MarianRenke">Co w ostatnich miesiącach w tej sprawie uczyniono? Podjęliśmy, obrosły przez lata w wiele niedobrych zjawisk, dwuznaczności moralnych i niejasności, problem świadczeń materialnych dla zawodników, wydając w tym zakresie szereg aktów normatywnych, a także inicjując nowelizację karty praw i obowiązków sportowca, która będzie swoistym kodeksem obowiązującym naszych zawodników.</u>
          <u xml:id="u-105.9" who="#MarianRenke">Szczególne znaczenie miało przyjęcie przez Radę Ministrów uchwały o stypendiach dla sportowców, która oczyściła ich moralną sytuację i umożliwiła w najtrudniejszym okresie niezerwanie ze sportem dla ponad pięciu tysięcy zawodników. Środki przeznaczone z budżetu państwa na ten ceł wyniosły dodatkowo ponad sumy przeze mnie uprzednio wymienione 530 milionów złotych. System stypendialny budzi pewne uwagi, krytykę i będzie w związku z tym w miesiącu wrześniu skorygowany. Stworzyliśmy dalej możliwość przejmowania przez władze terenowe obiektów sportowych w przypadku, gdy obiektów tych nie mogą lub nie chcą utrzymywać dłużej zakłady pracy. Możliwości takie stworzył Minister Finansów i Komisja Planowania.</u>
          <u xml:id="u-105.10" who="#MarianRenke">Nie jesteśmy za tym, aby przejmować od zakładów' obiekty sportowe, uważamy, że są one tam najlepiej, najbardziej prawidłowo ulokowane w przygniatającej większości przypadków, stanowią pewien dorobek tych zakładów, ale jeśli takie sytuacje powstają, nie możemy dopuścić do marnotrawstwa, do tego, aby obiekt był bez gospodarza. Został stworzony system, który pozwala uniknąć tego typu sytuacji. Stworzyliśmy możliwość przejścia z zatrudnienia w zakładach pracy do klubów sportowych kadrze szkoleniowej, trenerom i instruktorom. W tym trybie w najbliższym czasie przechodzą do klubów 463 osoby. Widzimy przy tym konieczność generalnego uregulowania także zasad zatrudniania i wynagradzania trenerów' i instruktorów i mamy gotowe w tej sprawie opracowania.</u>
          <u xml:id="u-105.11" who="#MarianRenke">Z naszej inicjatywy Ministerstwo Finansów i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych wydały ostatnio nowe, znacznie bardziej elastyczne przepisy, dotyczące możliwości prowadzenia przez organizacje kultury fizycznej i sportu działalności gospodarczej, która może stanowić istotne źródło dochodów własnych. Dostosowane zostały do aktualnych warunków stawki związane z uczestnictwem w imprezach sportowych, obozach, kursach, zajęciach treningowych dla zawodników, trenerów, sędziów i działaczy. Wymieniam niektóre z posunięć ostatnich miesięcy bądź tygodni, stanowiących odpowiedź na zaistniałą sytuację, taką odpowiedź, na jaką nas stać w chwili obecnej.</u>
          <u xml:id="u-105.12" who="#MarianRenke">Chciałbym w tym miejscu podkreślić, ogromną pomoc, jaką we wszystkich tych działaniach okazywała nam sejmowa Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej; jej pomoc, jej inspiracja, kontrola, odgrywają we wszystkich naszych działaniach bardzo dużą rolę. Stoimy na stanowisku, że ze względu na społeczną wagę spraw kultury fizycznej, środki przeznaczane na jej rozwój z budżetu państwa powinny systematycznie wzrastać. Punktem wyjścia muszą być opracowywane rocznie i w skali wieloletniej bilanse potrzeb, przy wyraźnym preferowaniu potrzeb w zakresie upowszechniania kultury fizycznej, jej masowych form. Państwo ma w tym zakresie obowiązki i musi się z nich wywiązywać. Przyjęliśmy w tym względzie stosowne ustalenia na spotkaniu międzyresortowym z wicepremierem Ozdowskim, zwołanym zresztą z inicjatywy sejmowej Komisji i wiążemy z nimi duże nadzieje.</u>
          <u xml:id="u-105.13" who="#MarianRenke">Uważamy równocześnie, że sprawy kultury fizycznej, sportu, turystyki, wypoczynku muszą być nadal traktowane jako własne w każdym środowisku, w każdym zakładzie pracy i załodze. Bowiem w socjalistycznym przedsiębiorstwie, które odpowiada nie tylko za produkcję ale i warunki pracy i życia swoich pracowników, muszą one stanowić integralny element programu socjalnego. Dlatego widzimy potrzebę i Chciałbym wyrazić to także z tej wysokiej trybuny, przeciwstawienia się tendencjom do cofania pomocy zakładów pracy dla kultury fizycznej i sportu, likwidowania często własnego, wartościowego dorobku w tym zakresie. Konieczne jest, sądzimy, w tym względzie po pierwsze — aby zasady gospodarki finansowej przedsiębiorstw, zasady tworzenia i wydatkowania funduszów, będących w dyspozycji załóg, uwzględniały świadczenia między innymi na cele kultury fizycznej, sportu i turystyki. Jest to powszechny postulat wszystkich działaczy, wszystkich organizacji kultury fizycznej i sportu. Mówił o tym wczoraj z tej trybuny także poseł Rafalski. A po drugie — konieczne jest, aby sprawy te uznawały za własne związki zawodowe, w tym NSZZ „Solidarność”. I by związki kształtowały właściwy stosunek do tych spraw w załogach, dotychczas nie w pełni wyjaśniony jest stan w tej dziedzinie, nie w pełni sprecyzowane stanowisko.</u>
          <u xml:id="u-105.14" who="#MarianRenke">Wydaje nam się, że powinno być w najbliższym czasie wyjaśnione, zresztą ma być takie spotkanie zorganizowane przez związki zawodowe w lipcu, gdyż stan przedłużany, tak jak on prezentuje się obecnie, nie wpływa korzystnie na stosunek załóg do tych spraw i na materialne możliwości funkcjonowania ogniw kultury fizycznej i sportu. Bez związków zawodowych, nie będzie nigdy masowej, prawdziwie powszechnej kultury fizycznej wśród pracujących.</u>
          <u xml:id="u-105.15" who="#MarianRenke">Mówiąc to wszystko, obywatele posłowie, co powiedziałem o potrzebach kultury fizycznej, nie wolno oczywiście nie powiedzieć z równą siłą o tym, co musimy zrobić w samej kulturze fizycznej i sporcie, aby działalność ta była bardziej prawidłowa i bardziej skuteczna. Muszą zajść głębokie zmiany w funkcjonowaniu wszystkich ogniw, a zwłaszcza klubów sportowych. Konieczne jest ich społeczne uwiarygodnienie, dostosowanie do rzeczywistych oczekiwań i potrzeb środowiska, poddanie niezbędnym weryfikacjom, zbudowanie autentycznych więzi opartych między innymi na świadczeniach na rzecz środowiska ze strony organizacji kultury fizycznej i sportu. Znacznie większą rolę spełniać muszą dochody własne tych organizacji sportowych, przede wszystkim z imprez oczywiście, ale także wypracowywane przez podejmowanie różnorodnych inicjatyw społecznych i gospodarczych. Liczyć się bowiem będzie coraz bardziej własna pomysłowość i zapobiegliwość, a nie tylko i nie tyle załatwianie środków w odpowiednich instancjach. Musi być wreszcie większy porządek, oszczędność, racjonalność w gospodarowaniu i w ogóle w funkcjonowaniu organizacji sportowych. Musimy wykorzenić konsekwentnie te wszystkie znane negatywne zjawiska, jakie tu występowały i występują czasem jeszcze, robiąc sportowi złą opinię i w efekcie zmniejszając także nasze możliwości.</u>
          <u xml:id="u-105.16" who="#MarianRenke">Świadomi jesteśmy, krótko mówiąc, że i w tej sferze życia potrzebna jest swoista reforma tak jak i świadomość własnej odpowiedzialności w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-105.17" who="#MarianRenke">Kończąc, Wysoka Izbo, Chciałbym skorzystać z możliwości stwierdzenia z tej wysokiej trybuny, iż przed kilkoma dniami obradował w Warszawie Sejmik Kultury Fizycznej. Było to bardzo istotne, wartościowe spotkanie przedstawicieli wszystkich środowisk, które zainteresowane są tą problematyką. Najważniejsze w dorobku tej szerokiej społecznej dyskusji i przyjętych na sejmiku programach było chyba po raz pierwszy tak zasadnicze i konkretne określenie miejsca i funkcji kultury fizycznej w odniesieniu do stanu zdrowotności i rozwoju biologicznego społeczeństwa, zwłaszcza młodzieży. Wiele jest tutaj faktów i zjawisk bardzo niepokojących i równocześnie wielkie są możliwości przeciwdziałania im poprzez rozwój, poprzez upowszechnianie kultury fizycznej. Nie jest to jeszcze niestety dostatecznie rozumiane, niski jest też nadal poziom świadomości społecznej o wartościach profilaktyczno-zdrowotnych i kulturotwórczych kultury fizycznej, nie zdobyła ona sobie powszechnie miejsca w naszej obyczajowości. Nader często sukcesy wybitnych polskich sportowców przesłaniały niezadowalający stan kultury fizycznej społeczeństwa. Musimy wyciągać z tego wnioski na dziś i na jutro. Stąd też zrodziła się między innymi idea sejmowej ustawy o kulturze fizycznej. Sądzę, że sprawy, które podniósł w swej interpelacji poseł Frątczak trzeba i można rozpatrywać również w tym szerszym kontekście i że mają one przez to tym większe znaczenie. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję obywatelowi Przewodniczącemu.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie w omawianej sprawie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-106.3" who="#StanisławGucwa">Sprawę interpelacji posła Kazimierza Frątczaka uważam za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-106.4" who="#StanisławGucwa">Poseł Bogusław Droszcz w swej interpelacji podkreśla znaczenie dobrych dróg gminnych i dojazdowych dla rolnictwa oraz stwierdza, że pogorszenie po 1972 roku stanu tych dróg powoduje poważne, wielorakie straty gospodarcze. Do tego drogi te nie mają jednoznacznie ustalonej administracji.</u>
          <u xml:id="u-106.5" who="#StanisławGucwa">Autor interpelacji zapytuje, jakie są zamierzenia Rządu w zakresie poprawy stanu dróg gminnych oraz czy Rząd przewiduje wniesienie projektu nowelizacji ustawy drogowej. W sprawie dróg lokalnych na wsi zgłosił również zapytanie poseł Jan Mełgieś.</u>
          <u xml:id="u-106.6" who="#StanisławGucwa">Proszę obywatela posła Jana Mełgisia o przedstawienie zapytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#JanMełgieś">Jedną z gałęzi hamujących rozwój produkcji w gospodarstwach chłopskich jest fatalny stan dróg lokalnych i gminnych. Stan ten pogorszył się, gdyż użytkownikami tych dróg stały się ciągniki. Stały się one w ogóle nieprzejezdne, a wiele wsi jest odciętych od świata, bez połączeń, a wywóz produktów rolnych i zaopatrzenie gospodarstw jest niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#JanMełgieś">W woj. lubelskim, które mam zaszczyt reprezentować, całkowita długość sieci dróg wynosi około 19 tys. 329 kilometrów, w tym dróg lokalnych 3.509 kilometrów, utwardzonych 1.880. Gminnych zaś 14.500 km, w tym utwardzonych 1.000, a 13.500 km wymaga utwardzenia. Dodać pragnę, że w tym województwie jest najniższa sieć linii kolejowych. W minionych okresach z byłych powiatów, przy ogromnym zaangażowaniu społeczeństwa w czynach społecznych budowano około 20 kilometrów rocznie na terenie jednego powiatu. Obecnie w woj. lubelskim buduje się tych dróg około 25 kilometrów. Na spadek budownictwa dróg lokalnych i gminnych wpłynęło szereg czynników, jak przesunięcie organizowania czynów społecznych na naczelników gmin; dawniej prowadziły to zarządy dróg lokalnych, podporządkowanie jednostek drogowych władzom centralnym; błędna koncepcja organizacji służb drogowych, powstanie dużych jednostek drogowych, działających na dużym terenie, co przy niedostatku środków transportowych i maszyn jest poważnym ograniczeniem wykonawstwa robót, niedostatek bazy materiałowej, znikome zainteresowanie resortu komunikacji w zabezpieczeniu materiałów — nic się nie robi pod tym kątem, by pozyskać sortowane żużle wielkopiecowe ze Śląska, zmniejszenie się po reorganizacji potencjału przerobowego jednostek drogowych, zmiana technologii wykonawstwa robót drogowych. Zachodzi potrzeba utworzenia w województwie przedsiębiorstwa do budowy i ulepszania dróg lokalnych i gminnych. Rozważyć powinien obywatel Minister sprawę przekazania Urzędowi Wojewódzkiemu w Lublinie nie zagospodarowanych w pełni obiektów — - budynków administracyjnych i zaplecza technicznego po byłych zarządach dróg lokalnych w byłych powiatach w Bełżycach, w Bychawie, Opolu Lubelskim, Kraśniku i Rykach. Obiekty te były wybudowane ze środków inwestycyjnych Urzędu Wojewódzkiego.</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#JanMełgieś">Ciśnie się pytanie — co zamierza uczynić Ministerstwo Komunikacji, by wyjść naprzeciw potrzebom na tym odcinku, wykorzystać zaangażowanie społeczeństwa i dużą pomoc ze strony tego społeczeństwa, by rozwiązać ten poważny problem z uwzględnieniem jego wpływu na wzrost produkcji rolnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#StanisławGucwa">W celu udzielenia odpowiedzi na interpelację oraz zapytanie głos zabierze Minister Komunikacji obywatel Mieczysław Zajfryd.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#MieczysławZajfryd">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Odpowiadając na interpelację obywatela posła Bogusława Droszcza oraz na zapytanie obywatela posła Jana Mełgiesia w sprawie stanu dróg lokalnych i gminnych, pragnę poinformować, że resort komunikacji ocenia stan tych dróg w skali całego kraju w sposób podobnie krytyczny, jak posłowie posługujący się obserwacjami i danymi liczbowymi z terenu poszczególnych okręgów wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#MieczysławZajfryd">Mamy w Polsce prawie 186 tysięcy kilometrów dróg lokalnych, w tym aż 104 tys. km stanowią drogi gruntowe. Poza tym istnieje w kraju około 200 tys. km dróg niepublicznych, gminnych, w ogromnej większości również nie utwardzonych. Fakt, że tak dużo dróg na terenie gmin pozostaje poza kategorią dróg publicznych, dróg lokalnych wynika z niedoskonałości obowiązującej dotychczas ustawy o drogach publicznych z roku 1962, na co słusznie zwraca uwagę obywatel poseł Droszcz.</u>
          <u xml:id="u-109.2" who="#MieczysławZajfryd">W ostatnim 5-leciu średnio rocznie budowano około 1300 km nowych dróg lokalnych o nawierzchni twardej. Modernizowano około 4 tys. km istniejących twardych dróg lokalnych, przeprowadzano zabiegi konserwacyjne na około 8 tys. km tych dróg oraz ulepszano drogi gruntowe o długości także około 8 tys. km, w tym niewielką część stanowiły drogi niepubliczne, gminne. Są to zakresy robót mniejsze od realizowanych w poprzednich 5-leciach, zwłaszcza jeżeli idzie o budowę nowych i modernizację istniejących dróg twardych i o wiele mniejsze od rzeczywistych potrzeb. Z naszych analiz wynika, że średniorocznie należałoby budować co najmniej około 3 tys. km twardych dróg lokalnych, czyli ponad dwukrotnie więcej, niż w ostatnich latach. Z tej analizy wynika również, że należałoby modernizować około 6 tys. km dróg twardych, czyli o połowę więcej i ulepszać 20–25 tysięcy km dróg gruntowych to znaczy 2,5 do 3 razy więcej niż dotychczas.</u>
          <u xml:id="u-109.3" who="#MieczysławZajfryd">Głównym powodem niedostatecznych w stosunku do potrzeb wielkości robót na całej sieci dróg, w tym także lokalnych, są ograniczone dostawy materiałów przede wszystkim lepsze, jak asfalt i smoła oraz cementu. Na przykład w roku 1969 Ministerstwo Komunikacji mogło przeznaczyć na całe drogownictwo 280 tys. ton cementu, w roku 1974 — 320 tys. ton, a w roku 1980 tylko 150 tys. ton cementu. Ponadto do roku 1975 jednostki drogowe nabywały liczące się ilości cementu w handlu detalicznym na wsi. Od 5 lat drogownictwo nie korzysta już z tego uzupełniającego źródła zaopatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-109.4" who="#MieczysławZajfryd">Natomiast zakres ulepszania dróg gruntowych jest ograniczany przez brak podstawowego sprzętu szczególnie równiarek z importu. Dla stworzenia warunków umożliwiających stopniową poprawę stanu dróg lokalnych i gminnych resort komunikacji podejmuje następujące prace i starania.</u>
          <u xml:id="u-109.5" who="#MieczysławZajfryd">Po pierwsze — poczynając od drugiej połowy bieżącego roku przeważającą część posiadanych środków finansowych, materiałowych i sprzętowych koncentrować będziemy na utrzymaniu istniejących dróg o nawierzchni twardej przy ograniczeniu zabiegów modernizacyjnych do najniezbędniejszych potrzeb. Szacowany na ponad 800 miliardów złotych majątek drogowy kraju podlega już bowiem procesowi dekapitalizacji, którego zahamowanie uważamy za podstawowy obowiązek zarówno ze społecznego, jak i ekonomicznego punktu widzenia. Na drogach gruntowych szczególny wysiłek skierowany będzie na rozszerzenie robót zapewniających przejezdność tych dróg w ciągu całego roku.</u>
          <u xml:id="u-109.6" who="#MieczysławZajfryd">Biorąc pod uwagę obecną sytuację finansową, zaopatrzeniową i sprzętową drogownictwa, a zwłaszcza wyjątkowo skąpe w bieżącym roku dostawy materiałów, muszę stwierdzić, że w najbliższym czasie nie widzę realnych możliwości rozszerzenia zakresu budowy i modernizacji dróg twardych. Natomiast w miarę postępów procesu stabilizacji gospodarki narodowej należy z całą pewnością możliwie szybko i wydatnie zwiększać nakłady na drogi w ogóle, a w tym na drogi lokalne i gminne, których znaczenia dla rolnictwa nie sposób przecenić.</u>
          <u xml:id="u-109.7" who="#MieczysławZajfryd">Po drugie — ważnym kierunkiem działania jest coraz szersze stosowanie materiałów zastępczych i odpadowych w drogownictwie. Na przykład w roku 1980 drogownictwo zużyło prawie 2 miliony ton tych materiałów, w tym około 300 tys. ton żużla granulowanego, ponad 0,5 mln ton żużla wielkopiecowego, i tyleż ton odpadów dolomitowych, a także odpady wapiennicze, żużle metali kołowych itp. Stosowanie materiałów odpadowych łagodzi ostry deficyt materiałów podstawowych, ale nie jest w stanie zastąpić niezbędnych dostaw przede wszystkim lepszy z przemysłu. Oczekujemy, że w miarę stabilizacji gospodarki przemysł podejmie wysiłki dla zwiększenia produkcji materiałów do rozmiarów zaspokajających potrzeby drogownictwa.</u>
          <u xml:id="u-109.8" who="#MieczysławZajfryd">I po trzecie — zaawansowano przygotowanie projektu nowej ustawy drogowej i projekt ten przewiduje między innymi wprowadzenie obok kategorii dróg krajowych i wojewódzkich nowej kategorii dróg gminnych. Projekt przewiduje również zobowiązanie Ministra Komunikacji do nadzoru nad tymi drogami. Dalej przewiduje finansowanie dróg krajowych z budżetu centralnego, a dróg wojewódzkich i gminnych z budżetów terenowych. W aktach wykonawczych do nowej ustawy proponuje się utworzenie stanowiska technika dróg gminnych i stopniową obsadę tych stanowisk oraz możliwość tworzenia brygad roboczych w gminach, dla wykonywania prostych robót drogowych. Resort komunikacji udzieli pomocy kadrowej w obsadzeniu stanowisk techników gminnych, zaś wspólnie z wojewodami będzie pomagał w uzyskaniu niezbędnego wyposażenia sprzętowego i baz.</u>
          <u xml:id="u-109.9" who="#MieczysławZajfryd">Projekt ustawy został zaopiniowany przez wojewodów i zainteresowanych ministrów. Na temat dróg wojewódzkich i gminnych opinie te w zdecydowanej większości są pozytywne. Natomiast istnieją jeszcze kontrowersje co do przyszłej organizacji drogownictwa. Pragniemy zakończyć ostatecznie proces uzgodnień do września, aby jeszcze w tym roku Rząd mógł przedstawić projekt ustawy Wysokiemu Sejmowi. Jeżeli chodzi o problemy poruszone w zapytaniu przez ob. posła Jana Mełgiesia, to my je rozpatrzymy w resorcie i postaramy się pomóc w maksymalnym stopniu. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z obywateli Posłów pragnie w tej sprawie jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-110.2" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-110.3" who="#StanisławGucwa">Wobec tego sprawę interpelacji posła Bogusława Droszcza oraz zapytania posła Jana Mełgiesia uważam za wyczerpane.</u>
          <u xml:id="u-110.4" who="#StanisławGucwa">Poseł Edward Harasim stwierdzając, że Ministerstwo Kultury i Sztuki nie podejmuje skutecznych działań i nie doprowadza do wyrównywania dysproporcji w bazie i warunkach rozwoju kultury, jako przykłady szczególnych zaniedbań przytacza działalność kulturalną w środowisku wiejskim oraz w Lublinie. Autor interpelacji postuluje: wprowadzenie pełnej jawności w zakresie dotacji na poszczególne województwa i przedsiębiorstwa artystyczne, wyodrębnienie we wszystkich budżetach i opublikowanie wysokości świadczeń na kulturę wiejską, uwzględnienie w planach rozwoju gospodarczego zwiększonych nakładów inwestycyjnych na regiony zaniedbane. Poseł zapytuje, w jaki sposób Minister Kultury i Sztuki zamierza realizować powyższe postulaty.</u>
          <u xml:id="u-110.5" who="#StanisławGucwa">W celu udzielenia odpowiedzi na interpelację głos zabiorze podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Sztuki obywatel Józef Fajkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#JózefFajkowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Interpelacja obywatela posła Edwarda Harasima dotyczy węzłowego problemu w kulturze, polityce kulturalnej, to jest wyrównywania dysproporcji w bazie i warunkach rozwoju kultury. Podzielam jego troskę i niepokój o problemy inwestycyjne w kulturze, pilne potrzeby, w tym zakresie od lat zresztą postulowane, zwłaszcza w poligrafii, szkolnictwie artystycznym, bibliotekarstwie, kinematografii, mówili z tej trybuny wczoraj posłowie Krystyna Marszałek-Młyńczyk i Wojciech Żukrowski, pośrednio odpowiadając również na uwagi obywatela posła. W aktualnych możliwościach inwestycyjnych resortu trudno — mówić łatwiej — planować; brak realnych możliwości przyśpieszenia, wyrównywania dysproporcji w bazie i warunkach rozwoju kultury, w odniesieniu do poszczególnych makroregionów i województw. Mamy program, zresztą aktualizowany corocznie. Resort popierał wszelkie realne propozycje władz terenowych zmierzające do podjęcia budowy nowych obiektów, modernizacji, i na miarę swoich możliwości przychodził z pomocą.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#JózefFajkowski">Pragnę powiedzieć, że woj. lubelskie w porównaniu z innymi, aczkolwiek nie otrzymało nakładów na wiele słusznych i pilnych potrzeb, to jednak znajdowało się w ciągu ostatnich lat w stosunkowo korzystnej sytuacji, dla przykładu — w roku 1979 na czwartym miejscu, jeśli tak można w ogóle klasyfikować pod względem wysokości przydzielanych nakładów inwestycyjnych, a w ub. roku na drugim, porównując z nakładami, jakie otrzymywały na inwestycje budowlane obiektów pozostałe województwa.</u>
          <u xml:id="u-111.2" who="#JózefFajkowski">W 1974 roku została rozpoczęta w Lublinie budowa teatru z filharmonią. Koszty budowy z planu terenowego, umieszczone w planie terenowym, wynosiły 758 milionów złotych, w tym nakłady na roboty budowlano-montażowe — 586 mln zł. Realizacja tego zamierzenia nie przebiega zadowalająco. Nakłady są nie wykorzystywane, oddala się zakończenie budowy, postulaty władz wojewódzkich, terenowych, aby zakończyć budowę w 1984 roku, są słuszne.</u>
          <u xml:id="u-111.3" who="#JózefFajkowski">Potrzebna tu z pewnością pomoc Komisji Planowania, dalsza — resortu budownictwa. Inwestycja ta w pewnym stopniu złagodzi bilans ogólnych potrzeb województwa w kulturze. Resort zdaje sobie sprawę z istnienia regionów pilnie wymagających nowych obiektów, modernizacji, przemieszczenia kadr. Rzeczywiście geografia rozmieszczenia kadr kulturalnych, specjalistów wybitnych nie jest tu najlepsza. Resort ma na ten temat dostateczne materiały, wykorzystuje je w pracach nad planem, aktualizuje, ale w najbliższym czasie nie znajduje możliwości przyjścia z efektywną pomocą w rozwiązywaniu tych spraw z przyczyn, z których doskonale obywatele posłowie zdają sobie sprawę. Pilna sprawa w tej chwili to remonty placówek wojewódzkich i małomiasteczkowych, wiejskich; jest to sprawa kultury zakładowej. Przygotowaliśmy projekt decyzji Rządu w sprawie kultury. Prowadzone są dotąd wspólnie prace przez zakłady pracy i zw. zawodowe. Jest to ogromny dorobek i teraz z niepokojem obserwujemy, jak to z opieki zakładów pracy i związków zawodowych ta działalność jest oddalana na daleki, daleki plan. Musimy zastanowić się wspólnymi siłami, państwa, resortu i przemysłu, zakładów produkcyjnych, jak te placówki prowadzić. Wydaje się, że przy ustalaniu poziomu inwestowania w planie na lata 1982–1985 zostaną wzięte pod uwagę najpilniejsze postulaty, przede wszystkim regionów zaniedbanych, które resort będzie popierać.</u>
          <u xml:id="u-111.4" who="#JózefFajkowski">Sprawy kultury w środowisku wiejskim są przedmiotem szerokiej, ostrej krytyki oraz powodem niepokoju. Potrzeby są ogromne, oczywiście, nie zapominając o dużym dorobku kulturalnym wsi polskiej. Stworzenie lepszych warunków działalności kulturalnej na wsi jest coraz trudniejsze. Brak prasy, mówili też o tym obywatele posłowie, zły stan pomieszczeń, brak kadr fachowych, zaniedbania społeczno-kulturalne na wsi są jedną z ważnych przyczyn ucieczki młodych ludzi z rolnictwa i wsi. Tradycyjnie istnieje na wsi większy związek i zależność między aktywnością gospodarczą, jej wynikami a życiem społeczno-kulturalnym. Rodzina rolnicza jest swoistą załogą produkcyjną. Jej integracja oraz samopoczucie decyduje o wynikach gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-111.5" who="#JózefFajkowski">Nie rozwijam, tej sprawy, koledzy posłowie znają te zagadnienia znacznie lepiej, zwłaszcza pracujący w rolnictwie. Jest to związek bardzo silny, związek z tym co się dzieje na wsi. Sądzę, że nie spadnie zainteresowanie sprawami kultury również samorządu wiejskiego, spółdzielczości. Liczymy na udział Związku Młodzieży Wiejskiej. Wspólnie powinniśmy stwarzać warunki dla rozwoju kultury w środowisku wiejskim. Resort zwiększy pomoc w przygotowaniu kadr wysoko kwalifikowanych specjalistów — zwłaszcza w dziedzinie muzyki i innych dziedzinach kultury. Mamy ku temu warunki, mamy własne szkolnictwo artystyczne średnie, wyższe, poza tym różnego rodzaju kursy kwalifikacyjne. Chodzi tylko o mieszkania dla tych specjalistów. Chodzi o potraktowanie ich na równi z innymi specjalistami innych działów naszej gospodarki. Inaczej będziemy ciągle mówili o braku kadr.</u>
          <u xml:id="u-111.6" who="#JózefFajkowski">W naszej uwadze są także warunki upowszechniania sztuki na wsi, wychowania estetycznego, w tym ludowej sztuki, folkloru, amatorskiego ruchu artystycznego. Podjęliśmy starania o umocnienie kadrowe gminnych centrów kultury. Dajemy preferencje — w tym roku sądzę, że będą zauważalne — dla tych, którzy chcieliby podjąć pracę i przeznaczamy na ten cel pewne, skromne wprawdzie, ale jakieś środki dodatkowe, wyższe niż w ubiegłym roku.</u>
          <u xml:id="u-111.7" who="#JózefFajkowski">Podjęliśmy decyzję o preferencji w zakupie książek dla bibliotek. Przygotowany jest projekt powołania gminnego funduszu rozwoju kultury. Szukamy różnych tutaj rozwiązań. Znacznie większą rolę w działalności kulturalnej może i powinna odegrać szkoła. Szkoła otwarta szeroko. Taką decyzję podjęli przed kilkoma dniami Ministrowie Oświaty i Wychowania oraz Kultury i Sztuki. Sądzę, że sprzyjać to będzie rozwijaniu życia kulturalnego. Szkoła ma ogromne przecież tradycje. Dalej, chcemy wnieść również na posiedzenie Rządu sprawę statusu pracownika upowszechniania kultury, pracownika, który osiedli się właśnie w gminie, w małym miasteczku i służyć będzie pomocą w tej dziedzinie. A inna sprawa, to temat wiejski w literaturze, filmie, radiu, telewizji.</u>
          <u xml:id="u-111.8" who="#JózefFajkowski">Obywatel poseł Harasim postuluje również wprowadzenie pełnej jawności w zakresie dotacji na poszczególne województwa i przedsiębiorstwa artystyczne. Mówił o wyodrębnieniu we wszystkich budżetach i opublikowaniu wysokości świadczeń na kulturę wiejską.</u>
          <u xml:id="u-111.9" who="#JózefFajkowski">Tryb przekazywania przez resort wielkości planu gospodarczego na kulturę i sztukę określają postanowienia corocznych uchwał Rady Ministrów w sprawie narodowego planu społeczno-gospodarczego na dany rok. Kwoty przyznanych wydatków budżetowych przekazywane są za pośrednictwem Ministra Finansów. Szczegółowe materiały w układzie województw są dostępne, jawne dla wszystkich zainteresowanych, dla związków, prasy, a także posłowie je otrzymują, zwłaszcza sejmowa Komisja Kultury i Sztuki.</u>
          <u xml:id="u-111.10" who="#JózefFajkowski">Opracowaliśmy z tego zakresu materiały, które są rozsyłane, jeśli jest takie odczucie — widocznie jeszcze niedostatecznie, niedostatecznie informowane są województwa. Minister dysponuje instytutem, ośrodkami metodycznymi. Sądzę, że jest tutaj możliwość poprawienia tej informacji. Resort jest w stanie dostarczyć poszczególnym województwom, urzędom wojewódzkim, informację o wielkościach przyznanych kwot budżetowych w porównaniu do innych województw. Wykorzystam sugestię obywatela posła.</u>
          <u xml:id="u-111.11" who="#JózefFajkowski">W interpelacji poruszany był również inny temat, mianowicie, że w dotychczasowych ustaleniach budżetowych w województwach nie dokonywaliśmy podziału środków na miasto i wieś. Bardzo trudno tutaj jest to ustalić. Podział taki należy do kompetencji wojewodów, którzy lepiej powinni znać potrzeby swojego terenu. Nie widzę przeszkód, ażeby władze wojewódzkie wyodrębniły w swych budżetach, tam gdzie jest to możliwe, i publikowały odpowiednie informacje o wysokości środków przeznaczanych na kulturę w środowisku wiejskim. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-111.12" who="#JózefFajkowski">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie w poruszonej sprawie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-111.13" who="#komentarz">(O Głos prosi poseł Jadwiga Cichocka)</u>
          <u xml:id="u-111.14" who="#JózefFajkowski">Głos ma poseł Jadwiga Cichocka:</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#JadwigaCichocka">Uznając za najbardziej nośny środek upowszechniania kultury — książki, Ministerstwo Kultury i Sztuki zobowiązało się, i powołało Radę DS. Ratowania Książki. Czołowym zadaniem tej Rady miało być opracowanie i przesłanie, przedłożenie Premierowi do końca czerwca programu ratowania książki w 1981 roku, a w następstwie opracowanie programu działania dla ratowania książki w latach następnych. Chciałam uprzejmie zapytać, czy prace nad tym programem dobiegły końca i czy program ten został lub czy w najbliższych dniach zostanie, zgodnie z zapowiedzią, przedstawiony Premierowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#StanisławGucwa">Proszę o odpowiedź podsekretarza stanu obywatela Józefa Fajkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#JózefFajkowski">Program taki jest w końcowym stadium prac. Sądzę, że w ciągu najbliższych dni, może dwóch tygodni zostanie przedstawiony. Czy on będzie już doskonały? Sądzę, że wiele dodatkowych elementów wpłynie na ten program. Rada pracuje, zbiera się. Trudno jest opracować program zważywszy, że są nie rozwiązane problemy dotyczące produkcji papieru, potrzeb poligraficznych. W każdym razie, odpowiadając na pytanie stwierdzam, że program jest w końcowym stadium opracowania i będzie w lipcu przedstawiony.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#JózefFajkowski">Czy ktoś z Obywateli Posłów ma jeszcze jakieś pytanie w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-114.2" who="#JózefFajkowski">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-114.3" who="#JózefFajkowski">Wobec tego sprawę interpelacji posła Edwarda Harasima uważam za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-114.4" who="#JózefFajkowski">Posłowie Antoni Wesołowski, Zenon Chudy i Tadeusz Pizoń w swojej interpelacji, podkreślając brak cegły palonej i materiałów budowlanych, szczególnie na potrzeby rolnictwa i mieszkańców wsi, wskazują na konieczność uruchamiania małych zakładów ceramiki budowlanej. W tym celu postulują rozwiązanie problemu importu części zamiennych, przeznaczenie odpowiednich środków na modernizację i poprawę warunków pracy oraz opracowanie programu i podjęcie akcji uruchamiania nieczynnych cegielni i tworzeniu nowych tam, gdzie istnieją odpowiednie zasoby gliny i piasku. Autorzy interpelacji zapytują, jakie kroki zamierza podjąć Rząd w celu realizacji powyższych postulatów. W celu udzielenia odpowiedzi na interpelację głos zabierze Minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych obywatel Jerzy Brzostek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#JerzyBrzostek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Niedobór cegły palonej, a także innych materiałów budowlanych, zwłaszcza ściennych materiałów budowlanych, wynika z niedorozwoju naszego przemysłu ceramiki budowlanej. Kilka słów o tym przemyśle. W przemyśle tym pracuje 450 cegielni, które wytwarzają rocznie 7 miliardów sztuk jednostek ceramicznych zarówno cegły, jak i innych elementów ściennych. Oceniamy, że ta produkcja pozwala na zaspokojenie zaledwie 70% potrzeb. Około 90% zakładów ceramicznych zostało zbudowanych przed 1945 rokiem. Pracują jeszcze także zakłady, które sięgają swoją historią okresu sprzed I wojny światowej. W dość prymitywnych i przestarzałych technicznie zakładach panują bardzo trudne warunki pracy, co jest także przyczyną niedoborów w zatrudnieniu.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#JerzyBrzostek">W ostatnim okresie w przemyśle ceramiki budowlanej występują także niedobory energii, zwłaszcza węgla i energii elektrycznej. Trzeba tu powiedzieć, bo prawdą jest, że w Polsce nie brakuje gliny i piasku, tylko byłoby to duże uproszczenie, gdyby na takim stwierdzeniu rzecz zaopatrzenia surowcowego zakończyć. Trzeba powiedzieć, że ten przemysł jest bardzo energochłonny. Dla ilustracji podam, że na tysiąc sztuk produkowanych cegieł zużywa się 260 kilogramów węgla. Że cały ten przemysł ceramiki budowlanej rocznie zużywa ponad milion ton węgla.</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#JerzyBrzostek">Także trzeba powiedzieć, że przy obecnej strukturze cen produkcja cegły jest po prostu produkcją deficytową. Do każdej cegły dopłacamy 90 groszy. W skali rocznej to jest 2,5 miliarda złotych dotacji. Oczywiście, przy takim układzie cenowym ta produkcja nie jest opłacalna przy cenach urzędowych, obowiązujących sektor nie uspołeczniony.</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#JerzyBrzostek">Trzeba jednak powiedzieć, że mimo energochłonności tej produkcji jej walory użytkowe, techniczno-użytkowe, a także dostępność krajowych, tych podstawowych surowców przesądzają o konieczności stworzenia temu przemysłowi znacznie lepszych niż dotychczas warunków rozwojowych. Mamy przecież świadomość, że zwłaszcza w budownictwie wiejskim mieszkaniowym i inwentarskim, a także w budownictwie jednorodzinnym indywidualnym, podstawowym materiałem jest cegła i tzw. pustaki.</u>
          <u xml:id="u-115.4" who="#JerzyBrzostek">Opracowany został w resorcie bardzo szczegółowy program modernizacji i rozbudowy potencjału produkcyjnego przemysłu ceramiki budowlanej, betonów komórkowych, z których produkowane są pustaki i inne elementy, i z tego programu wynika, że aby zadość uczynić zapotrzebowaniu na ten materiał, należałoby w najbliższych 4–5 latach zainwestować w ten przemysł około 14 miliardów zł.</u>
          <u xml:id="u-115.5" who="#JerzyBrzostek">W aktualnej sytuacji gospodarczej jest to po prostu nierealne. W tej sytuacji zamierzamy doprowadzić do wykorzystania pełnej zdolności istniejącego potencjału, zamierzamy ten przemysł modernizować i rozbudowywać. Obecnie w budowie są cztery linie technologiczne produkcji cegły. Podejmowane także będą działania modernizacyjno-inwestycyjne w miarę możliwości inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-115.6" who="#JerzyBrzostek">Trzeba jednak powiedzieć, że aby w możliwie krótkim czasie uzyskać poprawę w zaopatrzeniu rynku zwłaszcza w te materiały, jest potrzeba rozwinięcia w większym niż dotychczas stopniu — i o tym się dyskutuje już od dłuższego czasu — produkcji tych elementów, cegły, pustaków z surowców i odpadów miejscowego pochodzenia, a więc tzw. produkcji lokalnej.</u>
          <u xml:id="u-115.7" who="#JerzyBrzostek">W tej produkcji, niestety, w ostatnich dwóch latach widać wyraźnie tendencje malejące. W roku 1980 wyprodukowano ponad miliard jednostek ceramicznych, także zresztą i w sektorze nie uspołecznionym, gdzie zarówno rzemiosło, jak i indywidualni rolnicy na niewielką dotychczas skalę tę produkcję prowadzą.</u>
          <u xml:id="u-115.8" who="#JerzyBrzostek">W wyniku podjętej ostatnio, a obowiązującej od dwóch dni uchwały Rady Ministrów nr 112, w sprawie rozwoju drobnej wytwórczości powstają warunki dla właściwego rozwoju produkcji materiałów budowlanych z surowców i materiałów miejscowych w sektorze uspołecznionym. Decyzje Rządu ustalają korzystne zasady systemu ekonomiczno-finansowego drobnej wytwórczości, regulują bardzo istotne dla jej rozwoju sprawy zakupów surowców zarówno odpadowych, wtórnych, nie wykorzystywanych w tzw. kluczowym przemyśle maszyn i urządzeń, a także przydziału niezbędnych surowców i materiałów.</u>
          <u xml:id="u-115.9" who="#JerzyBrzostek">Ważne jest przy tym, że te decyzje Rządu stwarzają możliwość samodzielnego ustalania cen na te materiały budowlane według kryteriów rynkowych, co dotychczas — nie ma co ukrywać — stanowiło jedną z barier rozwijania się tej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-115.10" who="#JerzyBrzostek">W odniesieniu do producentów sektora nie uspołecznionego w przygotowywaniu są kolejne decyzje Rządu, dotyczące odpowiedniej polityki kredytowej, podatkowej, a także cenowej, które stworzą niezbędne zachęty i preferencje dla prowadzenia opłacalnej produkcji materiałów budowlanych w sektorze nie uspołecznionym.</u>
          <u xml:id="u-115.11" who="#JerzyBrzostek">Chodzi naszym zdaniem o to, aby reaktywować ogromną liczbę małych cegielni, zwłaszcza rozsianych po całym kraju, których likwidacja przed wieloma laty była, jak się wydaje, ewidentnym błędem.</u>
          <u xml:id="u-115.12" who="#JerzyBrzostek">Resort budownictwa ze swej strony tej lokalnej produkcji zapewni pomoc techniczną w zakresie technologii produkcji, usług projektowych, szkolenia pracowników, dostarczać będzie i zresztą dostarcza wycofywane z przemysłu kluczowego maszyny, urządzenia do wypału cegły, jak prasy, mieszadła, wózki kolebkowe; przemysł resortowy będzie produkował urządzenia do produkcji pustaków, tzw. pustaczarki. W ub. roku wyposażono zresztą i uruchomiono 54 regionalne wytwórnie takich pustaków w jednostkach spółdzielczości rolniczej, spółdzielczości mieszkaniowej i samopomocy chłopskiej. Na rok 1981 Zremb otrzymał zamówienie na 14 takich kompletów-urządzeń i jest w stanie wyprodukować każdą ich ilość, także dla producentów indywidualnych, o których mówiłem. Mamy nadzieję, że produkcja w tym sektorze nie uspołecznionym będzie się rozwijać. Został wykonany prototyp pustaczarki ręcznej, który wejdzie do seryjnej produkcji w roku 1982 i nasz przemysł, Zremb jest w stanie pokryć pełne potrzeby w tym zakresie. Niezależnie od tego przekazujemy lokalnym producentom małe urządzenia typu betoniarki, małe przesiewacze — nie będę rozwijał szczegółów technicznych.</u>
          <u xml:id="u-115.13" who="#JerzyBrzostek">Podstawowym jednak warunkiem jest dostarczenie do tej produkcji węgla i cementu. Mogę się wypowiedzieć na temat cementu. Jak wiadomo, produkcja cementu jest w tym roku o blisko 3,5 miliona ton obniżona w planie. Mimo tego obniżenia, zgodnie z tym, o czym miałem przyjemność mówić już z tej trybuny na poprzednim posiedzeniu Sejmu, będziemy się starali, ażeby dostawy na rynek cementu były co najmniej na poziomie dostaw roku ubiegłego, a nawet aby były nieco wyższe ponad dostawy roku ubiegłego. A więc aby osiągnęły około 5 milionów ton. Zwracam uwagę, że to oznacza, iż jedna trzecia krajowej produkcji cementu będzie przeznaczona na rynek.</u>
          <u xml:id="u-115.14" who="#JerzyBrzostek">Pragnę także poinformować Wysoką Izbę, iż dałem do dyspozycji wojewodów w celu zagospodarowania w przemyśle kluczowym, przepraszam w drobnej wytwórczości, a także w sektorze nie uspołecznionym 80 cegielni, z których dotychczas kilkanaście zostało zagospodarowanych i przekazanych. Natomiast wniosek obywateli posłów zawarty w interpelacji, a dotyczący finansowania importu zakupu części zamiennych dla tego przemysłu z drugiego obszaru płatniczego, jest realizowany w miarę skromnych możliwości resortu ze środków dewizowych resortu. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w poruszonej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#komentarz">(O Głos prosi poseł Jerzy Gralewicz.)</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Jerzy Gralewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#JerzyGralewicz">Pan Minister przedstawił nam sytuację rynku dotyczącą materiałów budowlanych. W moim województwie w ostatnim okresie spadła produkcja pustaków gazobetonowych. Jako poseł Ziemi Ciechanowskiej zainteresowałem się tą sprawą i okazało się w rozmowie z dyrektorem zakładów „Prefabet”, z załogą, że cement jest, ludzie chcą pracować, natomiast zabrakło proszku aluminiowego w związku z zamknięciem bodajże huty w Skawinie. Z tego tytułu w naszym województwie przedsiębiorstwo „Prefabet” nie wykonało 5 tysięcy metrów sześciennych tego produktu tak bardzo potrzebnego dla rolników indywidualnych do budowy. Jak obywatel Minister zapatruje się na wyżej wymieniony problem, na właśnie brak tego proszku aluminiowego? Bardzo często się powtarzają na spotkaniach głosy wyborców, że sytuacja w naszym województwie odnośnie do materiałów ściennych uległa ogromnemu pogorszeniu i bardzo prosiłbym o wyjaśnienie tej sprawy, którą mi przedstawili dyrekcja „Prefabetu” i jednocześnie załoga. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#komentarz">(O Głos prosi poseł Halina Auderska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Halina Auderska:</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#HalinaAuderska">Nie miałam zamiaru zabierać głosu, ale ponieważ pan Minister był łaskaw mówić o cemencie, a niezależnie od cegieł, cement ciągle jest tematem interpelacji posłów, chciałam się spytać, jak to jest z tym cementem naprawdę. Ponieważ moi wyborcy twierdzą, że cementu jest dosyć i że nawet cementownie proponują odbiór tego cementu, tylko że jest to cement luzem. Jest go bardzo dużo, cementownie są zawalone cementem, natomiast proponują, ażeby przyjechać i zabrać cement własnym transportem. Ani jedno, ani drugie nie jest możliwe, ponieważ pojechanie gdzieś tam na Śląsk, w dodatku jak benzyny nie ma, a nie każdy ma ciężarowe wozy, jest kłopotem, a po drugie — wiemy wszyscy, że cement sprzedany luzem jest cementem bezwartościowym. Chciałam się spytać wobec tego w imieniu tych, którzy mnie o to zapytywali, co będzie z workami potrzebnymi do wysyłania cementu lub sprowadzania własnym transportem przez rolników.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#komentarz">(O głos prosi poseł Jerzy Jóźwiak)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Jerzy Jóźwiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#JerzyJóźwiak">Przepraszam bardzo, że wyręczam pytającego. Chcę zwrócić uwagę, obywatelu Ministrze, że interpelacja była skierowana do Prezesa Rady Ministrów, odpowiedź jest więc w imieniu Prezesa Rady Ministrów. Prosiłbym zatem uprzejmie, by obywatel Minister zechciał także poinformować, jak jest ze sprawą dostaw węgla do wypalania cegieł, jako że oświadczył, iż jest w stanie odpowiedzieć na temat cementu, ale w sprawie węgla nie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#JerzyJóźwiak">Czy będą jeszcze jakieś uwagi w związku z tą interpelacją?</u>
          <u xml:id="u-121.2" who="#komentarz">(O głos prosi poseł Zenon Chudy)</u>
          <u xml:id="u-121.3" who="#JerzyJóźwiak">Głos ma poseł Zenon Chudy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#ZenonChudy">Chciałem zapytać pana Ministra w sprawie sum dewizowych przeznaczonych na zakup części zamiennych, o jakich pan Minister mówił. Według informacji, jaką mamy, za wyeksportowanie ponadplanowych cegieł, prawdopodobnie przedsiębiorstwa otrzymują tylko jeden procent. Oświadczono nam, że to nie jest żaden interes, żeby za jeden procent dodatkowe wysiłki załogi były skierowane na produkcję eksportową. Domagają się znacznie większych sum dewizowych na zakup części zamiennych, żeby to były korzyści dla załóg. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#StanisławGucwa">Czy będą jeszcze jakieś inne uwagi?</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#StanisławGucwa">Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-123.2" who="#StanisławGucwa">Głos ma Minister Jerzy Brzostek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#JerzyBrzostek">Pierwsza sprawa dotycząca braków proszku aluminiowego do produkcji gazobetonów. Jest to sprawa znana, rzeczywiście po zatrzymaniu produkcji aluminium w hucie Skawina, wystąpiły poważne perturbacje i nie otrzymywaliśmy z hutnictwa dostatecznej ilości proszku aluminiowego. Przeprowadziliśmy rozmowy z kierownictwem resortu hutnictwa i mamy zapewnienie, że sytuacja ulegnie poprawie, aczkolwiek z naszej oceny, te ilości, które będą w naszej dyspozycji, nie będą wystarczające. Także będą perturbacje z produkcją gazobetonu wobec nie w pełni realizowanych dostaw proszku aluminiowego.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#JerzyBrzostek">Cement luzem. Mamy w naszym przemyśle cementowym możliwość tak zwanego, przepraszam, że użyję tego słowa „zaworkowania cementu” w ilości 4,5 do 5 milionów ton rocznie. I w gruncie rzeczy jest takie założenie, aby na rynek był dostarczany cement w workach, bo to jest oczywiście logiczne dla indywidualnego odbiorcy. Nie jest tak, że cement ten nie workowany, luzem, jest bezwartościowy, bo oczywiście on jest w budownictwie używany, tylko wymaga specjalnych środków transportu. Ja tę sprawę zbadam, musiałbym wiedzieć, w jakich cegielniach udzielają takich odpowiedzi. Jesteśmy w stanie te około pięć milionów, jak powiedziałem, ton cementu przeznaczonych na rynek sprzedawać w workach. Oczywiście, łatwiej jest cementowni sprzedać cement luzem i mogą być okresowe braki opakowań, stąd być może i takie oferty wynikające z określonych sytuacji przejściowych.</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#JerzyBrzostek">Trzecia sprawa — to jest kwestia węgla. Jak to jest z węglem na potrzeby tego przemysłu? O węglu dyskutujemy; jeżeli nie odpowiadałem na pytanie to nie dlatego, że odpowiadam wyłącznie w imieniu resortu budownictwa, tylko po prostu przydziały dotychczasowego węgla na potrzeby przemysłu materiałów budowlanych, a w tym przemysłu cementowego, są zmniejszone. Kolejno według tych decyzji, jakie zresztą zawarte są w materiałach dotyczących korekty planu społeczno-gospodarczego na ten rok, kolejno przemysł cementowy i przemysł budowlany będzie miał zmniejszone dostawy węgla o 400 tysięcy ton i stąd ograniczenie produkcji cementu, i stąd także zmniejszenie przydziału węgla dla przemysłu ceramicznego. I chcę powiedzieć, mogę to powiedzieć bardzo precyzyjnie, mianowicie: na przemysł ceramiczny dostarczymy 1 100 tys. ton węgla, co oznacza, że wykorzystamy jego moce w 70%. Moglibyśmy wykonać o 30% więcej produkcji, gdyby był węgiel.</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#JerzyBrzostek">I czwarte pytanie dotyczące dewiz. Jest tak, że każdy zakład pracy, który cokolwiek eksportuje, żąda zatrzymania do swojej dyspozycji pewnej części dewiz i oczywiście te żądania są różne i dosyć na ogół wygórowane. Mogę oświadczyć, że mamy przydziały dewiz na ten rok, tak zwane limity dewizowe, które gdyby były realizowane, zadowoliłyby potrzeby tego przemysłu. Tylko, że my mamy te limity, a Bank Handlowy nie ma pieniędzy, nie ma po prostu gotówki; jest to znana przecież sprawa, nie może uruchomić linii kredytowych gotówkowych. Można naturalnie dyskutować, czy to będzie jeden procent czy trzy procent, podejmiemy takie rozmowy z tym przemysłem, gdyby istotnie ustawienie bodźcowe wzmogło produkcję, tylko sprawa jest nie w limicie i w ustaleniu wysokości, tylko w aktualnych faktycznych możliwościach płatniczych kraju. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#StanisławGucwa">Czy ktoś jeszcze z Obywateli Posłów chce zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#StanisławGucwa">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-125.2" who="#StanisławGucwa">Wobec tego sprawę interpelacji posłów Antoniego Wesołowskiego, Zenona Chudego i Tadeusza Pizonia uważam za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-125.3" who="#StanisławGucwa">Przechodzimy obecnie do zapytań poselskich.</u>
          <u xml:id="u-125.4" who="#StanisławGucwa">Poseł Zdzisław Pukorski okręg wyborczy Białystok w sprawie wprowadzenia cen maksymalnych na sprzedaż mięsa.</u>
          <u xml:id="u-125.5" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Zdzisław Pukorski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#ZdzisławPukorski">W ciągu ostatnich kilku tygodni wydarzyło się na terenie kraju, w niektórych województwach, w tym także w moim okręgu wyborczym, wiele przypadków marnotrawstwa żywności i to w czasie, kiedy równocześnie zbierane są i płyną do kraju dary żywnościowe z różnych stron świata. To karygodne wręcz marnotrawstwo gotowych produktów i surowców żywnościowych wywołuje silne oburzenie społeczeństwa, jak wiadomo wystającego w wielogodzinnych kolejkach i żyjącego „na kartki”. Na przytaczaniu przez środki masowego przekazu szokujących często przykładów marnotrawstwa, np. konserw, drobiu, wędlin, ryb, masła, mleka itd. itd. w zasadzie kończy się. Zapytuję zatem, co dalej. Dlaczego, mimo iż prokuratury i komendy Milicji Obywatelskiej zobowiązane są do niezwłocznego podejmowania dochodzenia w stosunku do osób dopuszczających się marnotrawstwa żywności, społeczeństwo nie jest każdorazowo informowane o wynikach tych dochodzeń i ustaleniach bezpośrednio winnych. Z tym pytaniem, z tym problemem żywności, a zwłaszcza z rynkiem mięsnym wiąże się jakby druga część mojego pytania.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#ZdzisławPukorski">Otóż coraz więcej protestów budzi ostatnio sprawa wolnego handlu mięsem i stosowania spekulacyjnych, niewspółmiernie wysokich cen na te artykuły. Co ciekawsze, jak podaje prasa i o czym na spotkaniach wyborczych także się mówi, autorami tych protestów są także sami producenci. Zdaniem rolników, obecne paskarskie ceny wolnorynkowe kształtowane są przede wszystkim przez nieuczciwych pośredników. Toteż coraz częściej słyszy się o konieczności centralnego ustalenia maksymalnych cen targowiskowych, podobnie jak to ma zresztą miejsce w stosunku do owoców i warzyw. W tej sytuacji zapytuję Przewodniczącego Państwowej Komisji Cen, jakie istnieją przyczyny i przeszkody, że władze nie wprowadzają cen maksymalnych na sprzedaż mięsa wolnorynkowego, mimo dużego nacisku społecznego na rozwiązanie tej kwestii. Wydaje się nadto, że ustalenie maksymalnych cen oprócz ograniczenia zahamowania, bo rzecz jasna nie wyeliminowania zjawisk spekulacji i karygodnego wyśrubowywania cen, powinno także sprzyjać bardziej równomiernemu rozdzielaniu mięsa między skup centralny i ubój gospodarczy.</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#ZdzisławPukorski">Jeszcze, obywatel Marszałek pozwoli, mam krótkie pytanie do obywatela Ministra Spraw Wewnętrznych w związku z tym, iż udostępnione ostatnio reportaże społeczeństwu o przypadkach wybryków chuligańskich w pociągach, wskazują na wzrost zagrożenia społecznego przez elementy przestępcze. Świadczy o tym także ilość włamań, napadów, bójek, których jest coraz więcej. Wobec zbliżającej się zimy i krótszych dni zapytuję zatem, jakie resort spraw wewnętrznych przewiduje środki dla maksymalnego zapewnienia spokoju i bezpieczeństwa obywateli na ulicach, w środkach komunikacji masowej, w innych miejscach publicznych. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-126.3" who="#ZdzisławPukorski">Ponieważ także poseł Zofia Kalisz ma pytanie do Ministra Spraw Wewnętrznych, proszę bardzo o zgłoszenie pytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#ZofiaKalisz">Niemal każdego dnia opinię społeczną bulwersują wiadomości z różnych regionów kraju na temat wybryków chuligańskich, poczynając od bezkarnych zaczepek spokojnych obywateli poprzez awantury, pobicia, a nawet morderstwa. Bardzo utrudnione są działania organów Milicji Obywatelskiej i ORMO. Społeczeństwo oczekuje podjęcia przez Rząd decyzji, służących zdecydowanej walce z chuligaństwem. Decyzje te w moim odczuciu powinny uwzględniać możliwość wymierzania przez organy sprawiedliwości w trybie natychmiastowym jak najostrzejszych kar. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#StanisławGucwa">Na pierwsze pytanie posła Zdzisława Pukorskiego. odpowie Przewodniczący Państwowej Komisji Cen obywatel Zdzisław Krasiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#ZdzisławKrasiński">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pierwsze pytanie składało się z trzech części, pierwsza część dotyczyła gospodarki żywnościowej, druga dotyczy cen i na tę chcę udzielić odpowiedzi. W dniu 29 czerwca wicepremier Stanisław Mach podpisał przygotowane przez PKC pismo do wojewodów i prezydentów miast stopnia wojewódzkiego, dotyczące ustalania cen maksymalnych. Jedno zdanie przeczytam: „W tym celu upoważniam obywatela wojewodę do ewentualnego ustalania cen maksymalnych mięsa z uboju gospodarczego, sprzedawanego na targowiskach”.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#ZdzisławKrasiński">Nie powinienem był objąć stanowiska Ministra pełnomocnego do spraw reformy cen i Przewodniczącego Państwowej Komisji Cen, gdybym nie skomentował tego przed chwilą przeczytanego zdania. Otóż niewielkie mam osiągnięcia, jakże mniejsze od przedstawionych przed chwilą przez moich starszych stażem kolegów ministrów. Od dwóch zaledwie tygodni piastuję to stanowisko. Przez kilka dni wahałem się czy Państwowa Komisja Cen powinna wydawać pismo dotyczące ustalania cen maksymalnych. Po kilku dniach wahań uznałem, że można to pismo skierować z tym, że przejmą na siebie ten obowiązek wojewodowie, nie po to, żeby zrzucić z siebie odpowiedzialność, ale po to żeby po wielu, wielu latach nieobcowania przez nasze społeczeństwo z cenami również i wojewodowie mogli zastanowić się, podejmując w tym zakresie decyzje, jakie szykują losy lokalnemu społeczeństwu. Stąd też do pisma tego dodałem słowo, które tutaj silnie podkreśliłem, ewentualnego” ustalania cen. Podkreśliłem to słowo, chochlik maszyny drukarskiej i w połowie tylko tę kreskę umieścił.</u>
          <u xml:id="u-129.2" who="#ZdzisławKrasiński">Obywatele Posłowie! Ceny są najczulszym instrumentem mechanizmu gospodarczego. Są najdoskonalszą częścią żywego organizmu ekonomicznego. A człowiek w swej nieograniczonej pysze zniewolił ten instrument, szczególnie w Polsce, powiedziałbym nawet więcej, zamordował tę najżywotniejszą komórkę organizmu ekonomicznego. Być może, że i PKC pomagała w tym w latach poprzednich, i część ekonomistów dowodziła, że dzieje się to w imię interesów społeczeństwa, w imię interesów ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-129.3" who="#ZdzisławKrasiński">Kiedy będąc członkiem Wojewódzkiej Rady Rynku w Poznaniu przez kilka lat, w roku ubiegłym spotkałem się z krytyczną sytuacją na rynku ziemniaczanym uznałem, że jedynym wyjściem, ażeby zwiększyć zaopatrzenie, jest podniesienie cen maksymalnych. Wówczas wynosiły one 5 złotych. Apelowałem do członków Rady, używając argumentów ekonomicznych. Nie trafiało to do członków Rady, lęk przed zmianą cen był tak silny, że musiałem użyć argumentów, które do sumienia trafiały, że wygłodzimy nasze poznańskie społeczeństwo. To pozwoliło ustalić z 5 zł na 8, a potem na 10 zł cenę maksymalną. I Poznań jako jedno jedyne województwo w Polsce miał dwakroć wyższą cenę od pozostałych 49 województw. 1 w Poznaniu nie zabrakło ziemniaków. I w Poznańskim nie kierowano tego roku ziemniaków do gorzelni, gdyż trafiły one na stół naszych obywateli. W innych województwach zamknięto rogatki, ustalając 5 zł i nie pozwolono wwieźć rolnikom po wyższej cenie ziemniaków. Ci zamożniejsi, którzy mieli samochody, jeździli do rolników. I stamtąd przywozili ziemniaki. Pozostali, biedniejsza część, musiała droższych substytutów używać i kupować.</u>
          <u xml:id="u-129.4" who="#ZdzisławKrasiński">Trzy dni temu zwróciłem się do wojewódzkich komisji cen, ażeby przysłały mi wiadomości i informacje o kształtowaniu się cen mięsa na targowiskach. Przedtem jednak, zanim trafiłem do Warszawy, również na Radzie Rynku zwracałem uwagę — rozwijajcie targowiska, rozwijajcie sklepy. W Poznaniu istnieje 5 sklepów, w których się sprzedaje mięso z uboju gospodarczego Rolnicy sprzedają tam. Porównałem dane. Poznań ma ceny targowiskowe niższe od Białegostoku o 39%. W tej chwili za schab na przykład liczą 220 zł. Czy nie tędy droga, obywatele posłowie, w kierunku dobrego zaopatrzenia. Wczoraj jeden z posłów obciążył Rząd i państwo tym, że ziemniaki nagle pokazały się w czerwcu w wielkiej obfitości na naszym rynku. Czy to nie my jesteśmy winni? Hamując, zniewalając ceny, ich ruch, naturalny ruch, w mechanizmie gospodarczym — nie Rząd obciążajmy tylko nasze sumienie.</u>
          <u xml:id="u-129.5" who="#ZdzisławKrasiński">Życzę na koniec wojewodom szczęścia, tym wojewodom, którzy zechcą skorzystać z tego uprawnienia. Bo tylko szczęście może im pomóc w dobrym zaopatrzeniu rynku. Nikt więcej. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-129.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#StanisławGucwa">Na drugie pytanie odpowie Prokurator Generalny PRL obywatel Lucjan Czubiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#LucjanCzubiński">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Odpowiadając na tę część pytania, która dotyczy problematyki zwalczania przestępczości w sferze gospodarki żywnościowej, pragnę przedstawić Wysokiej Izbie, że zarówno organy prokuratury, jak i inne organy ścigania są z oczywistych względów bardzo wyczulone na wszelkie przejawy marnotrawstwa żywności. W każdym tego rodzaju przypadku, po otrzymaniu sygnału, podejmowane są bezzwłocznie sprawdzenia i inne działania, łącznie z wszczęciem i wprowadzeniem postępowania przygotowawczego — łącznie z przedstawianiem zarzutów osobom podejrzanym, i kiedy trzeba, kierowaniem do sądów aktu oskarżenia.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#LucjanCzubiński">Aktualnie w kraju prowadzone jest około 100 postępowań, właściwie w każdym województwie przynajmniej jedno postępowanie dotyczące tej problematyki trwa. Przykładowo, aktualnie w Szczecinie prowadzone jest postępowanie o zepsucie się 217 ton ryb wartości około 4 milionów złotych w Przedsiębiorstwie Połowów Dalekomorskich „Gryf”.</u>
          <u xml:id="u-131.2" who="#LucjanCzubiński">Prokuratura w dzielnicy Stare Miasto w Poznaniu prowadzi śledztwo w sprawie padnięcia około 7 tys. kurcząt o wartości ponad pół miliona złotych w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Bolechowie. Po udowodnieniu poszczególnym osobom przestępstwa, składane są w sądach akty oskarżenia.</u>
          <u xml:id="u-131.3" who="#LucjanCzubiński">Chciałbym przedstawić, że w ostatnim czasie prokurator rejonowy w Lublinie skierował w maju akt oskarżenia przeciwko dyrektorowi Miejscowego Kombinatu Rolnego o dopuszczenie na skutek niegospodarności do padnięcia 554 sztuk owiec wartości ponad półtora miliona złotych.</u>
          <u xml:id="u-131.4" who="#LucjanCzubiński">Prokurator w Gdańsku skierował w ostatnim czasie akt oskarżenia przeciwko prezesowi Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej „Rozwój”, zarzucając mu rażącą niegospodarność, polegającą na dopuszczeniu do zniszczenia płodów rolnych wartości ponad 600 tys. złotych.</u>
          <u xml:id="u-131.5" who="#LucjanCzubiński">W bardziej drastycznych sprawach, dotyczących rażącej niegospodarności, w związku z problematyką żywnościową, stosuje się tymczasowe aresztowanie. Prokurator rejonowy dzielnicy Kraków-Podgórze, w sprawie dotyczącej zniszczenia konserw, mąki, cukru, ryżu i innych artykułów żywnościowych wartości ponad 100 tys. złotych, wskutek wyrzucenia tych artykułów na wysypisko śmieci, aresztował dyrektora rejonowej spółdzielni „Samopomoc Chłopska”, który to przedwcześnie, bez uzyskania właściwych atestów, że artykuły te są przeterminowane, polecił je wyrzucić, mimo iż duża ich część nadawała się jeszcze do spożycia.</u>
          <u xml:id="u-131.6" who="#LucjanCzubiński">Szereg przedsięwzięć w sprawie zwalczania marnotrawstwa żywności prokuratorzy podejmują wspólnie z innymi organami, w tym z jednostkami administracyjnymi. Na przykład w kwietniu w „Głosie Szczecińskim” ukazała się informacja o niebezpieczeństwie zepsucia dużej partii drobiu w tuczami w Dąbiu. Tuczarnia ta ma ograniczone możliwości zamrażania drobiu, a sklepy sieci handlowej woj. szczecińskiego zamawiały wtedy jedynie niewielkie ilości drobiu świeżego, niezbędnego do pokrycia zapotrzebowania wynikającego z przydziałów żywnościowych.</u>
          <u xml:id="u-131.7" who="#LucjanCzubiński">W następstwie interwencji podjętej przez wojewodę, który decyzję podjął po wysłuchaniu sprawozdania specjalnej komisji, spowodowano odebranie całej partii drobiu i m.in. umożliwiło to przesłanie drobiu do innych województw.</u>
          <u xml:id="u-131.8" who="#LucjanCzubiński">Zaznaczyć należy, że problematyka marnotrawstwa środków żywnościowych jest przedmiotem zainteresowania zarówno prokuratury, jak i innych organów ścigania nie tylko w ostatnich miesiącach. Zawsze przywiązywano do tej problematyki niezwykle poważną uwagę. Chciałbym przedstawić Wysokiej Izbie, że na przykład w latach 1977–1980 Prokuratura przekazała resortom, podległym im ogniwom, a także innym organom około 200 informacji oraz prowadziła wspólnie z organami podległymi MSW wiele setek spraw karnych, dotyczących problematyki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-131.9" who="#LucjanCzubiński">Pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że sprawy marnotrawstwa żywności będą nadal przedmiotem stałej troski i bezzwłocznej reakcji naszych organów. Będziemy także częściej — rozumiem jako krytykę słowa obywatela posła — informowali o naszych działaniach społeczeństwo za pośrednictwem środków masowego przekazu.</u>
          <u xml:id="u-131.10" who="#LucjanCzubiński">Równocześnie jednak pragnę z tej wysokiej trybuny stwierdzić, że nie lekceważąc potrzeby wkraczania organów prawnych w przypadki marnotrawstwa środków żywnościowych najlepszym i najskuteczniejszym sposobem zapobiegania takim straszliwym, wręcz samobójczym działaniom, jest zwiększenie troski załóg zakładów pracy, troski zw. zawodowych, troski administracji gospodarczej o to, aby w Polsce, zwłaszcza dziś, nie marnował się ani gram żywności.</u>
          <u xml:id="u-131.11" who="#LucjanCzubiński">Wszystkie te nieprawidłowości bowiem dokonują się przecież i na oczach ludzi, i niestety, przy ich bezpośrednim udziale. Wierzę głęboko, i wierzyć nie przestanę, że w tej działalności nastąpią istotne zmiany na lepsze. Organy przeze mnie reprezentowane uczynią wszystko, ażeby do tej zmiany wnieść swój stosowny udział.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję Obywatelowi Prokuratorowi Generalnemu.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#StanisławGucwa">Na następne pytanie odpowie Minister Spraw Wewnętrznych Mirosław Milewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#MirosławMilewski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Jestem zobowiązany do udzielenia odpowiedzi na pytania posłanki Zofii Kalisz dot. rządowego programu walki z chuligaństwem i obywatela posła Zdzisława Pukorskiego dotyczące zabezpieczenia spokoju i bezpieczeństwa obywateli na ulicach. Pytania odnoszą się do tematów ze sobą ściśle związanych, gdyż element chuligański najczęściej narusza ład i porządek w miejscach publicznych. Z tych względów udzielę na pytania łącznej odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#MirosławMilewski">Prawdą jest, mówili o tym obywatele posłowie, wielokrotnie mówiono o tym z tej trybuny, że w kraju wzrasta zagrożenie przestępczością, w tym także o charakterze chuligańskim. Zjawisko to wysoce niekorzystne z punktu widzenia społecznego da je o sobie znać od końca ubiegłego roku w sposób ewidentny. Także bieżący rok, niestety, nie przyniósł żadnej poprawy. Wszczęto prawie o 1/5 więcej postępowań przygotowawczych, między innymi właśnie za uszkodzenie ciała, bójki i pobicia, dokonywane najczęściej na tle chuligańskim.</u>
          <u xml:id="u-133.2" who="#MirosławMilewski">Podkreślenia wymaga wzrost brutalności, agresywności sprawców przestępstw i wykroczeń oraz manifestowania wrogości wobec przedstawicieli organów ochrony prawa, szczególnie funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej, a nawet — czego w warunkach polskich dotychczas nie spotykano — wobec żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego. Mieliśmy przypadki bestialstwa sprawców wobec swych ofiar, a także zjawiska ulegania psychozie gwałtu i niszczenia, czego przykładem były chociażby wydarzenia w Otwocku.</u>
          <u xml:id="u-133.3" who="#MirosławMilewski">Są przypadki paraliżowania i udaremniania interwencji sił porządkowych, głównie przez ludzi młodych. To też limituje interwencje. W bieżącym roku zanotowaliśmy ponad 400 czynnych napaści, w których poszkodowanych było 500 funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej. Na 450 sprawców tych czynów — to tak dla zobrazowania prawdy — 270 było nietrzeźwych. Bywa, niestety, że takie przypadki nie spotykały się z żadnym społecznym sprzeciwem. Przykładów jest wiele. Pozwolę sobie przedstawić tylko jeden z Żarów. 7-osobowa grupa pijanych mężczyzn zatrzymuje radiowóz Milicji Obywatelskiej, bije znajdujących się tam dwóch funkcjonariuszy na oczach ponad 100-osobowego tłumu. Przypadkowo będący tam żołnierze pomagają schwytać i obezwładnić napastników. Tłum nie reaguje.</u>
          <u xml:id="u-133.4" who="#MirosławMilewski">Obok przestępstw o charakterze chuligańskim znaczną część wykroczeń stanowią wybryki zakłócające spokój, porządek publiczny, wywołujące zgorszenie. W skali roku Milicja Obywatelska kieruje do kolegiów DS. wykroczeń ponad 200 tysięcy wniosków o ukaranie za te czyny. Zdecydowana większość jest dokonywana pod wpływem alkoholu i stąd muszą i powinny być traktowane jako chuligańskie. Wzrastające spożycie alkoholu znajduje wyraz we wzroście udziału pijanych wśród sprawców innych przestępstw. O skali problemu świadczy liczba nietrzeźwych izolowanych przez Milicję z miejsc publicznych. Każdego roku funkcjonariusze Milicji doprowadzają do izb wytrzeźwień ponad 300 tysięcy osób. Do aresztów Milicji Obywatelskiej, bo nie wszędzie są izby, albo brakuje w nich miejsc — 140 tysięcy osób. Drugie tyle dowożonych jest do rodzin, do miejsc zamieszkania.</u>
          <u xml:id="u-133.5" who="#MirosławMilewski">Dziennie ujawnia się ponad 40 ludzi nietrzeźwych, kierujących pojazdami na drogach publicznych. Zapobieganie, zwalczanie przestępstw i wykroczeń o charakterze chuligańskim, to jedno z poważnych od lipca, zgodnie z oświadczeniem Prezesa Rady Ministrów, wyjątkowo poważnych zadań Milicji Obywatelskiej. Tylko tak jak we wszystkich zadaniach nam zlecanych, tak i tu chciałbym z całą szczerością Wysokiej Izbie powiedzieć, uczciwie i szczerze, że Milicja Obywatelska, Służba Bezpieczeństwa w swoich działaniach może być skuteczna tylko wówczas, kiedy spotyka się ze społecznym wsparciem, ze społeczną życzliwością. Z taką życzliwością spotykamy się ostatnio ze strony Wysokiej Izby, ze strony najwyższych instancji partyjnych, państwowych naszego kraju. Wielokrotnie stan bezpieczeństwa i porządku był przedmiotem posiedzenia sejmowej Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości. Właśnie w rezultacie tego podjęto szereg prac nad kompleksowym programem działań na rzecz poprawy dyscypliny społecznej oraz porządku i bezpieczeństwa publicznego kraju. Chciałbym poinformować Wysoką Izbę, że 23 czerwca został on zatwierdzony przez Prezesa Rady Ministrów i w programie tym określono zadania poszczególnych resortów i organizacji społecznych, eksponując działania o charakterze zarówno prewencyjno -wychowawczym, jak też represyjnym, organizacyjnym i propagandowym. Wszystkich obywateli posłów, żeby nie zabierać czasu, tych którzy są tematem zainteresowani, kieruję do Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości, gdzie Prezes Rady Ministrów skierował ten dokument. Jest on wyjątkowo ciekawy, wyjątkowo bogaty i mogę powiedzieć, że dotychczas takiego w tej Komisji i w kraju nie było.</u>
          <u xml:id="u-133.6" who="#MirosławMilewski">W kwestii zapewnienia bezpieczeństwa i spokoju obywateli oraz porządku na ulicach i innych miejscach publicznych, bo tego dotyczy pytanie obywatela posła Pukorskiego, program przewiduje między innymi zapewnienie stałej obecności sił porządkowych, wspartych o aktyw robotniczy i związkowy w miejscach zagrożenia, zdecydowane reagowanie na fakty czynnych napaści, chuligaństwa, dewastacji mienia, niepodporządkowania się władzy i wszelkie wypadki naruszania prawa. Tam wreszcie zaleca się stosowanie w szerszym zakresie postępowania mandatowego oraz postępowania przed kolegiami orzekającymi. I wreszcie zaostrzenie represji między innymi w stosunku do sprawców przestępstw i wykroczeń o charakterze chuligańskim, popełnianych pod wpływem alkoholu oraz sprawców dopuszczających się czynnych napaści na funkcjonariuszy państwowych itp. Program ujmuje, jak już wspomniałem, bardzo wiele przedsięwzięć, a jednocześnie przewiduje zwrócenie się o pomoc w jego wykonaniu do wszystkich zdrowych sił, zainteresowanych w stabilizacji życia w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-133.7" who="#MirosławMilewski">Zgodnie z dyrektywami tego programu, wszystkie jednostki wojewódzkie Milicji Obywatelskiej, jej dołowe ogniwa otrzymały zalecenia dotyczące nasilenia służby patrolowej, co już jest realizowane przy aktywnym, jak zresztą zawsze, wsparciu przez żołnierzy ludowego Wojska Polskiego, członków ORMO, a także aktywu społecznego, co prawda jeszcze nie we wszystkich województwach. Jednostki Milicji Obywatelskiej bardzo zdecydowanie reagują na fakty zakłócania porządku w miejscach publicznych i utrudniania interwencji, a zwłaszcza — co jest w naszych warunkach bardzo istotne — doprowadzenia tych interwencji do końca. Między innymi takim bardziej wyraźnym przykładem tego była interwencja 15 czerwca na dworcu kolejowym w Katowicach. Może długa, ale wymusiła bezpieczeństwo i porządek, i wreszcie 24 czerwca w pociągach, w czterech województwach, gdzie zatrzymano wiele osobników demolujących urządzenia wagonów, niszczących mienie podróżnych i zakłócających porządek. Przydzielone zostały, zgodnie z dyrektywą programu dodatkowe siły dla wsparcia funkcjonariuszy pełniących służbę patrolową na wypadek czynnego oporu, zbiegowisk i ekscesów chuligańskich.</u>
          <u xml:id="u-133.8" who="#MirosławMilewski">Jest wiele przykładów, że zdaje egzamin tego typu dyrektywa. Zaostrzone zostały środki represji wobec osób nagminnie naruszających porządek publiczny, a zwłaszcza pod wpływem alkoholu.</u>
          <u xml:id="u-133.9" who="#MirosławMilewski">W niektórych województwach, na wniosek wojewodów, wprowadzono tryb przyśpieszony w postępowaniu przed kolegiami DS. wykroczeń, aktualnie tryb ten obowiązuje w 10 województwach. W dalszych jest przewidziany. Wszczyna się i intensywnie prowadzi postępowania przygotowawcze wobec osób dopuszczających się przestępstw przeciwko funkcjonariuszom państwowym.</u>
          <u xml:id="u-133.10" who="#MirosławMilewski">Może jeszcze kilka słów refleksji z tym związanych. Bulwersowało opinię w szeregach Milicji Obywatelskiej to, że tu i ówdzie ukazały się na jej temat tendencyjne informacje, zarówno fakty pomawiania funkcjonariuszy o przestępstwa lub przewinienia lub wykroczenia, i o rzekomych przywilejach funkcjonariuszy. Nie muszę zapewniać Wysokiej Izby, że kierownictwo Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i osobiście mogę jednoznacznie stwierdzić, że nikt z funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej, naruszający prawo nie będzie nosił milicyjnego munduru ani nie będzie mógł w Ministerstwie czy w resorcie spraw wewnętrznych pracować. Ale chciałbym również prosić o przyjęcie do wiadomości, że będziemy bronić każdego z funkcjonariuszy przed oszczerstwami, przed pomówieniami. W kwestii przywilejów chciałbym powiedzieć tylko tyle. W Komendzie Stołecznej brakuje 100 funkcjonariuszy. Brakuje ich z uwagi na uciążliwość służby. Będzie ich za mało nawet gdy przesunie się z miejsc urzędniczych do pracy na ulicach. I jeszcze drobny szczególik, że naczelnik wydziału Komendy Stołecznej, człowiek z wyższym wykształceniem po 15, 20 latach służby zarabia tyle, ile kierowca MZK.</u>
          <u xml:id="u-133.11" who="#MirosławMilewski">Wysoka Izbo! Nie sposób pominąć, kiedy o tym mówię, licznych aktualnie przestępstw i wykroczeń, stanowiących swego rodzaju chuligaństwo polityczne, nic tu z przesady, godzących w bezpieczeństwo i porządek prawny naszego państwa oraz zakłócających nasze dobre stosunki z krajami socjalistycznymi, zwłaszcza ze Związkiem Radzieckim. Chodzi przede wszystkim o produkowanie i rozpowszechnianie, często przy wykorzystaniu państwowych środków i sprzętu, różnych jątrzących, szkodliwych politycznie pism i ulotek, plakatów, o sporządzanie antypaństwowych napisów na murach, parkanach, innych tego rodzaju miejscach, o zwoływanie nielegalnych zgromadzeń i zebrań dla manifestowania wrogich treści i postaw. Wreszcie, co jest szczególnie oburzające, o bezczeszczenie symboli naszej przyjaźni ze Związkiem Radzieckim lub poświęconych pamięci żołnierzy tego kraju, którzy zginęli w Polsce, walcząc o jej wyzwolenie. Ostatnio, zgodnie z dyrektywą ujawniliśmy fakty wykorzystywania tego typu urządzeń w państwowych instytucjach na terenie Wrocławia, na terenie woj. lubelskiego, bydgoskiego, na terenie woj. radomskiego. Zjawiska te są wynikiem klimatu stworzonego i tworzonego przez środowiska i ludzi, którym solą w oku jest socjalistyczny charakter naszej państwowości i ścisła więź ze wspólnotą krajów socjalistycznych. Zgodnie z uchwałami XI Plenum Komitetu Centralnego, oświadczeniem Prezesa Rady Ministrów na ostatnim posiedzeniu Sejmu, resort spraw wewnętrznych podjął i w tych kierunkach działania zmierzające do wykrycia sprawców tych działań i zapobieżenia podobnym wypadkom w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-133.12" who="#MirosławMilewski">Mogę Wysoką Izbę poinformować, że do dziś mamy definitywnie ustalonych 10 sprawców niszczenia pomników. W jednym tylko przypadku, jak to wynika z dotychczas posiadanych danych, sprawcy działali w sposób zorganizowany. W dwóch — w stanie nietrzeźwości. Inne są w trakcie głębszego wyjaśnienia.</u>
          <u xml:id="u-133.13" who="#MirosławMilewski">Nie znajdują uzasadnienia wypowiedzi imputujące dokonywanie tych aktów w sposób prowokacyjny z myślą o kompromitacji NSZZ „Solidarność”.</u>
          <u xml:id="u-133.14" who="#MirosławMilewski">Przedstawiłem tylko niektóre przedsięwzięcia. Podejmujemy ich cały szereg zgodnie z dyrektywą, o której wspomniałem i o którą obywatelka poseł Kalisz pytała. Chciałbym podkreślić, że w tej atmosferze, którą żeśmy przeżywali, którą może tu i ówdzie jeszcze przeżywamy jako funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej i służby bezpieczeństwa, w atmosferze oszczerczej kampanii i pomówień funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa, wysoce pomocna była nam uchwała Sejmu z 12 czerwca, wzywająca do zdecydowanych działań wobec wszystkich przejawów naruszania prawa.</u>
          <u xml:id="u-133.15" who="#MirosławMilewski">Chcę w imieniu wszystkich funkcjonariuszy zapewnić, że jest to naszym patriotycznym, zawodowym i tak jak wszystkich obywateli posłów, obowiązkiem Polaków, funkcjonariuszy naszej zaszczytnej służby. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję towarzyszowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#StanisławGucwa">Uważam sprawę tych zapytań za wyczerpaną.</u>
          <u xml:id="u-134.2" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Krystyna Dukielska — okręg wyborczy Warszawa-Wola.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#KrystynaDukielska">Zapytanie kieruję do Prezesa Rady Ministrów. Nawiązuję do wizyty obywatela Premiera w zachodnim paśmie dzielnicy Warszawa-Wola w dniu 28 lutego br., podczas której obywatel Premier żywo interesował się warunkami życia mieszkańców nowo wybudowanych osiedli na terenie tej dzielnicy. W czasie spotkań poselskich z wyborcami zobowiązano nas, posłów, do złożenia zapytania, jak Rząd zamierza realizować postulaty mieszkańców dzielnicy Warszawa-Wola złożone na ręce obywatela Premiera, dotyczące budownictwa towarzyszącego, a szczególnie oświatowego, szkół i przedszkoli.</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#KrystynaDukielska">Zapytanie wprawdzie dotyczy konkretnej dzielnicy, ale jest to problem nie tylko tej dzielnicy, gdyż dotyczy również sytuacji w tym zakresie istniejącej na terenie całego województwa stołecznego, jak również całego kraju. W świetle powyższego, około 200 tys. dzieci w wieku przedszkolnym z powodu braku miejsc nie będzie mogło uczęszczać do przedszkoli w roku szkolnym 1981/82. Natomiast w szkołach podstawowych istnieje konieczność prowadzenia zajęć na trzy, albo na cztery zmiany.</u>
          <u xml:id="u-135.2" who="#KrystynaDukielska">Proszę o udzielenie odpowiedzi na pytanie posła Krystyny Dukielskiej Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych obywatela Jerzego Brzostka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#JerzyBrzostek">W odpowiedzi na interpelację posła Dukielskiej Chciałbym poinformować Wysoką Izbę o realizacji inwestycji dla oświaty w całym kraju i na tym tle także o zamierzeniach dotyczących rozwiązywania tych spraw w najbliższych latach w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#JerzyBrzostek">Mamy świadomość występowania poważnych zaległości w budowie szkół i przedszkoli w bardzo wielu nowych osiedlach mieszkaniowych. Znane są przecież także napięcia społeczne, niezadowolenie, jakie ten stan powoduje. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest dotychczasowy system, powiedziałbym, planistyczny, rozproszenie nakładów inwestycyjnych różnych inwestorów, nakładów przeznaczonych na budowę osiedli mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-136.2" who="#JerzyBrzostek">Drugą, może istotniejszą przyczyną, jest fakt, iż w ostatnich zwłaszcza latach, wskutek niedostatecznego potencjału budowlanego, przedsiębiorstwa wykonawcze koncentrowały się na budowie mieszkań, i to nie zawsze z pozytywnym skutkiem, zaś nie najlepiej realizowały tzw. budownictwo towarzyszące. Zresztą jest to formuła nie najlepsza, ponieważ nie powinniśmy mówić w ogóle o budownictwie towarzyszącym. Jest to budownictwo integralnie związane z programem mieszkaniowym.</u>
          <u xml:id="u-136.3" who="#JerzyBrzostek">W roku bieżącym, pomimo ograniczonych środków, podjęte zostały działania, aby w najbliższych kilku latach ten stan rzeczy poprawić. Chciałbym zilustrować te działania liczbami. O ile w budownictwie szkolnym w ostatnim 5-leciu wybudowanych zostało 240 szkół, tzn. ponad 4 800 pomieszczeń do nauki, to w roku bieżącym w planach terenowych jest przewidziana budowa 170 szkół o liczbie blisko 4 tys. pomieszczeń do nauki. Budowa większości tych szkół, rozpoczęta lub w trakcie rozpoczynania, będzie zakończona w przyszłym roku.</u>
          <u xml:id="u-136.4" who="#JerzyBrzostek">Podobnie sytuacja przedstawia się w budowie przedszkoli. W ub. 5-leciu wybudowano ich około 300, o liczbie ponad 35 tys. miejsc. W bieżącym roku w planach terenowych i w portfelach robót przedsiębiorstw budowlanych znajduje się 125 przedszkoli o ponad 15 tys. miejscach, z czego w bieżącym roku zostanie oddanych 51 przedszkoli o ponad 6,5 tys. miejsc.</u>
          <u xml:id="u-136.5" who="#JerzyBrzostek">Jak ten plan jest realizowany w okresie pierwszych pięciu miesięcy tego roku? Przekazanych zostało w okresie tych 5 miesięcy 17 obiektów, łącznie 5 szkół i 12 przedszkoli. Dokonaliśmy oceny prognozy wykonania tych zadań inwestycyjnych w najbliższych miesiącach.</u>
          <u xml:id="u-136.6" who="#JerzyBrzostek">Zgodnie z zawartymi umowami i terminami potwierdzonymi przez przedsiębiorstwa wykonawcze przed rozpoczęciem roku szkolnego, a więc przed sierpniem, przekazanych zostanie łącznie 29 nowych szkół i 33 przedszkola, to jest około 60% zadań rocznych.</u>
          <u xml:id="u-136.7" who="#JerzyBrzostek">Muszę powiedzieć, że nie jesteśmy z tej oceny zadowoleni, ponieważ zgadzamy się z oceną resortu oświaty, iż powinno się większy zakres planu rocznego realizować w oświacie w roku szkolnym. W tym roku to będzie jeszcze niemożliwe. Dla systemowego rozwiązania czy też poprawienia sytuacji w tym zakresie, podjęta została w marcu bieżącego roku uchwała Rady Ministrów, która w nowy sposób realizuje zasady finansowania uspołecznionego budownictwa mieszkaniowego. W myśl tej decyzji Rządu nakłady inwestycyjne i środki związane z budownictwem mieszkaniowym, z budową osiedla, mają być skoncentrowane w ręku inwestora osiedla. Chodzi o to, aby w osiedlu był jeden dysponent środków na budownictwo mieszkaniowe wraz z infrastrukturą społeczną. Sądzimy, że od tej strony rozwiązanie systemowe, powinno sprzyjać kompleksowej realizacji osiedla.</u>
          <u xml:id="u-136.8" who="#JerzyBrzostek">Oczywiście, drugim warunkiem jest, aby przedsiębiorstwa budowlane — i takie decyzje i działania podejmujemy — traktowały budowę szkół i przedszkoli na równi z zadaniami budownictwa mieszkaniowego. Dokonaliśmy wspólnie z kierownictwem resortu oświaty przed kilkoma dniami oceny realizacji inwestycji oświatowych w tym roku i podjęliśmy szereg decyzji, aby wobec — według naszej oceny — niezadowalającego postępu w realizacji planu tegorocznego, tę realizację wspomóc. Wobec tego, że w całym budownictwie występują poważne braki materiałowe, udzielimy pomocy materiałowej przedsiębiorstwom, które realizują budowę szkół i przedszkoli, podobnie jak pomagamy w preferencjach materiałowych w budownictwie szpitali.</u>
          <u xml:id="u-136.9" who="#JerzyBrzostek">Ponieważ krytykowane są rozwiązania technologiczne w budownictwie szkolnym, więc podjęliśmy szereg decyzji, aby w krótkim czasie poszukać nowych rozwiązań technologicznych, które by sprzyjały szybszej budowie szkół. Prowadzimy także i prowadzić będziemy bieżącą kontrolę i egzekwowanie od przedsiębiorstw budowlanych terminowej realizacji budowy szkół i przedszkoli. Są to oczywiście deklaracje. Trzeba jednak liczyć się z tym, że zaległości są tak znaczne, a środki, jakimi będziemy w tym dziale dysponować w najbliższych dwóch, trzech latach będą przecież stosunkowo skromne, stąd nadrobienie tych zaległości, trzeba to szczerze powiedzieć, będzie możliwe w ciągu kilku lat. Jest także do dyskusji sprawa, czy wobec przewidzianych decyzji Rządu w kwestii przedłużenia płatnych urlopów macierzyńskich dla młodych matek w okresie wychowywania niemowląt, nie należałoby zrewidować programu, czy środki zaoszczędzone na budowie żłobków, przesunąć na budowę przeszkoli. Myślę, że jest to sprawa oczywiście do rozważenia przy opracowywaniu planu 5-letniego i planu na rok 1982. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-136.10" who="#komentarz">(O Głos prosi poseł Krystyna Dukielska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Krystyna Dukielska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#KrystynaDukielska">Odpowiedź na moje pytanie jest wyczerpująca, ale jak widać z tej odpowiedzi, perspektywa zabezpieczenia miejsc w przedszkolach dla wszystkich dzieci jest bardzo odległa. W związku z czym, ponieważ pytanie moje było skierowane do Prezesa Rady Ministrów, apeluję do obywatela Premiera, aby rozważono i ewentualnie zawieszono zarządzenie Ministra Oświaty z marca tego roku, o zmniejszeniu liczebności oddziałów przedszkolnych do czasu rozwiązania problemu budownictwa oświatowego. Poprawę warunków pracowników w tych placówkach można rozwiązać, zatrudniając większą liczbę personelu nawet nie wykwalifikowanego. Koszt tego przedsięwzięcia, przypuszczam, że chętnie pokryliby rodzice. Wiadomo jak trudno jest o fachową opiekę dla dziecka. Zarządzenie to spowodowało usunięcie z przedszkoli dzieci, które już uczęszczały do przedszkola rok, dwa, a nawet trzy lata, co bardzo skomplikowało życie wielu młodych małżeństw. Nie mówiąc już o tym, że jest to zjawisko bardzo szkodliwe w kształtowaniu się psychiki małego człowieka, po prostu trudno mu wytłumaczyć, dlaczego chodziło przez dwa czy trzy lata do przedszkola, a raptem zostało z niego usunięte. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma Minister Jerzy Brzostek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#JerzyBrzostek">Jeżeli można, chciałbym prosić, Obywatelu Marszałku, jeszcze o dwa zdania na temat prób rozwiązywania problemu przedszkoli w Warszawie. Ponieważ w Warszawie od ubiegłego roku powstał taki program wprowadzania czy organizowania przedszkoli, mini przedszkoli w parterach nowo budowanych budynków mieszkalnych. Zresztą od strony dokumentacyjnej rzecz jest opracowana przez profesor Skibniewską. Wyznaczono budynki, które już w fazie projektowania mają partery przystosowane na potrzeby przedszkola na 40–50 miejsc. Myślę, że ten system należałoby rozpowszechnić w całym kraju.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#JerzyBrzostek">W Warszawie podjęto działania na rzecz wykorzystywania różnych rewindykowanych pomieszczeń, przeznaczanych czy wykorzystywanych na różne cele — na potrzeby wychowania przedszkolnego. Są to rozwiązania równoległe, które powinny wspomagać stosunkowo, skromny program inwestycyjny. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję obywatelowi Ministrowi. Rozumiem, że pytanie, które obecnie skierowała poseł Dukielska zostanie przejęte przez Ministra Oświaty i Wychowania i na jednym z następnych posiedzeń Sejmu zostanie udzielona odpowiedź.</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Józef Serafin z okręgu wyborczego Rybnik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#JózefSerafin">W Monitorze Polskim nr 12 z dnia 15 maja bieżącego roku pod pozycją 95 ukazało się zarządzenie Ministra Finansów o emisji oprócz monet 50-złotowych normalno-obiegowych również srebrnych monet 200-złotowych oraz złotych monet o wartości nominalnej dwa tysiące złotych. Moje pytanie skierowane jest do Ministra Finansów z nawiązaniem do tej sprawy, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#JózefSerafin">Po pierwsze — czy w sytuacji, kiedy nie mamy dewiz nawet na zakup lekarstw, to stać nas na przeznaczenie złota, które również może być walorem dewizowym, na emisję złotej monety.</u>
          <u xml:id="u-142.2" who="#JózefSerafin">Po drugie — dla kogo będą przeznaczone te złote monety, bo srebrne to może trafią do obiegu, ale złote o ciężarze 8 gramów, o rzeczywistej wartości parokrotnie większej od ich wartości nominalnej, nie będą na pewno monetami obiegowymi.</u>
          <u xml:id="u-142.3" who="#JózefSerafin">Po trzecie — ile dotychczas wypuszczono złotych monet, w ilu seriach, w jakiej ilości i co się z nimi stało.</u>
          <u xml:id="u-142.4" who="#JózefSerafin">Po czwarte — jaka jest rzeczywista wartość kruszcu w monetach, czyli rzeczywista wartość srebrnych monet 200 złotowych i złotych monet 2-tysięczno zlotowych.</u>
          <u xml:id="u-142.5" who="#JózefSerafin">Po piąte — czy do produkcji złotych monet mamy nasze własne złoto czy też może pochodzi ono z importu. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#StanisławGucwa">Na pytanie posła Józefa Serafina odpowie Minister Finansów obywatel Marian Krzak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#MarianKrzak">Całe zagadnienie emisji monet ze złota i ze srebra jest w naszej działalności emisyjnej zagadnieniem marginesowym, aczkolwiek budzi duże zainteresowanie opinii społecznej i dlatego jestem bardzo wdzięczny ob. posłowi Serafinowi za postawienie tego pytania. Pojawiły się swego czasu w prasie, w tym także w jednym z poczytnych warszawskich dzienników wywiady, nawet profesorów i doradców organizacji społecznych, które na ten temat zawierały nieprawdziwe wieści. I dlaczego jestem wdzięczny za postawienie tego pytania, bo mimo że sprawę wielokrotnie wyjaśnialiśmy, to od czasu do czasu na ścianach takich czy innych budynków a ostatnio Uniwersytetu Jagiellońskiego, pojawiają się z powrotem na ten temat wieści nieprawdziwe, a więc chciałbym w tej sprawie obywatelom posłom złożyć oświadczenie. Chodzi mi tu konkretnie o rzekome rozdawanie w minionym okresie złotych monet, co jeśli chodzi o tak zwanych prominentów czy niektórych przedstawicieli władz nie miało miejsca, jeszcze o tym wspomnę. Wracając do pytań, to chciałbym wyjaśnić, że istotnie złoto, słusznie to podkreśla w swoim pytaniu obywatel poseł jest walorem dewizowym, tak samo jak i waluty wymienialne i stąd też może być sprzedawane w postaci sztabek bądź monet, co więcej, chcę powiedzieć, że my sami traktujemy sztabki i monety, a szczególnie sztabki jako walor dewizowy. Można je wpłacić do banku PKO i zaliczyć ich wartość według aktualnej ceny rynkowej, obowiązującej na świecie, na rachunku A. Można więc dolar wpłacić, można również wpłacić walor w formie sztabki. Natomiast istotna różnica jest kiedy złoto jest wykorzystywane w postaci monet przeznaczonych dla celów kolekcjonerskich, numizmatycznych, wówczas jest ono sprzedawane ze znaczną nadwyżką. W naszym przypadku, polskim przypadku, nadwyżka ta wynosi przeciętnie około 100% w stosunku do aktualnie obowiązujących światowych cen tego kruszcu.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#MarianKrzak">Tak więc działalność polegająca na emitowaniu monet złotych jest jednoznacznie korzystna dla skarbu państwa w praktyce, którą realizujemy, ponieważ złote monety przeznaczone są wyłącznie do sprzedaży za waluty wymienialne, głównie kolekcjonerom zagranicznym, ale można je także kupić u nas w naszych przedsiębiorstwach eksportu wewnętrznego. Ale żeby mieć 100% zysku na monecie musi ona być wprowadzona do obiegu zgodnie ze wszystkimi regułami sztuki emisji monet, a więc musi być formalnie traktowana jako środek płatniczy, obiegowy, a więc musi być wprowadzona zarządzeniem Ministra Finansów. Obywatel poseł pyta czy ta wartość nominalna monety, w tym przypadku chodziło o monetę złotą, którą wypuścimy z wizerunkiem Bolesława Śmiałego i Władysława Hermana, czy ta wartość dwa tysiące złotych odpowiada wartości kruszcu? Ja rozumiem podtekst tego pytania. Istotnie gdybyśmy chcieli wziąć pod uwagę realną wartość tej monety to ona jest co najmniej 10-krotnie więcej warta niż to jest zanotowane na nominale i ten podtekst przyjmuję jako uwagę, którą powinniśmy przyjąć, rozpatrzyć w naszej praktyce. Istotnie nie jest chyba uzasadnione, ażeby wiedząc, że taka moneta co najmniej kosztuje 20 tysięcy, pisać na niej dwa tysiące złotych, w przyszłości więc zastanowimy się nad tą sprawą, ażeby rzeczywiście bardziej realnie oznaczać te wartości. A więc postaramy się zbliżyć ten współczynnik między wartością nominalną a rzeczywistą, niemniej jednak w pełni nigdy to nie będzie możliwe dlatego, że ceny złota się bardzo wahają. Dość powiedzieć, że dzisiaj cena złota wynosi około 400 dolarów za uncję, a jeszcze rok temu wynosiła ponad 800 dolarów za uncję. Wahania są ogromne i poza tym występuje jeszcze drugi czynnik, czynnik rzadkości, który my staramy się także wygrywać i on oczywiście będzie powodował odchylenie ceny rzeczywistej od ceny nominalnej. Odpowiadając dalej na pytanie wyjaśniam, że dotychczas było tych emisji około 12, były to emisje sławnych Polaków: Kościuszko, Pułaski, Fryderyk Chopin, Kopernik, Maria Curie-Skłodowska, a w 1979 roku rozpoczęliśmy emisję monet serii królewskiej i przedtem ukazały się monety z wizerunkiem Mieszka, Bolesława Chrobrego, Kazimierza Odnowiciela oraz w 1980 roku wybiliśmy monetę złotą dla upamiętnienia Zimowych Igrzysk Olimpijskich, na której to monecie zarobiliśmy sporo pieniędzy. Dotychczas sprzedaliśmy 20 tysięcy 500 sztuk monet złotych; monety te jak powiedziałem były wyłącznie sprzedawane za waluty wymienialne, w żadnym razie nie były sprzedawane za złote obiegowe, chociaż, odpowiem otwarcie, że nad tym ubolewam i mam nadzieję, że w wyniku pomyślnego realizowania programu stabilizacji, a także i reformy gospodarczej, dojdziemy do takiej sytuacji, kiedy również za złote obiegowe będzie można bez większych trudności kupić monetę złotą. Natomiast były dwa wypadki podarowania takich monet, mianowicie Muzeum im. Kopernika w Toruniu otrzymało taką monetę z wizerunkiem Kopernika, co jest rzeczą naturalną, oraz władze Stanów Zjednoczonych z okazji 200-rocznicy — z wizerunkiem Kościuszki i Pułaskiego. I to były jedyne przypadki ofiarowania monet złotych.</u>
          <u xml:id="u-144.2" who="#MarianKrzak">Jeśli chodzi o dalsze pytania, to wyjaśniam, że waga, zawartość w monecie złota wynosi 7,2. Pan poseł wspomniał o 8 gramach, różnica to jest miedź i inne stopy, które nadają ładny kolor monecie. Wartość takiej monety stanowi 115 dolarów, to znaczy wartość kosztu tej monety około 115 dolarów, podczas gdy my taką monetę sprzedajemy za 230–240 dolarów. A więc jak już wspomniałem aż wynosi 100%.</u>
          <u xml:id="u-144.3" who="#MarianKrzak">Do bicia monet złotych wykorzystujemy złoto z zasobów bankowych, na które m. in. składa się złoto po prze rafinowaniu, pochodzące ze skupu, od ludności. W ubiegłym roku skupiliśmy od ludności 3 tony złota, a zużyliśmy na 5 emisji monet 96 kg.</u>
          <u xml:id="u-144.4" who="#MarianKrzak">Jeśli chodzi o monety srebrne, to waga zawartego w nich kruszcu srebra wynosi 13 gramów, to jest wartość około 4 dolarów. Obecnie sprzedajemy monetę srebrną średnio za około 20 dolarów. Jeśli więc uwzględnić aktualną cenę srebra, która zresztą, niestety, się zniża, to aż na tych monetach wzrasta, ale jeżeli mówię „niestety” to dlatego, że jesteśmy jednym z większych eksporterów srebra i zjawisko to nie jest dla nas korzystne.</u>
          <u xml:id="u-144.5" who="#MarianKrzak">Tak więc emisja monet złotych i emisja monet srebrnych jest przedsięwzięciem jednoznacznie korzystnym dla kraju, przede wszystkim z punktu widzenia dewizowego, a także i finansowego, albowiem pozwala nam na osiągnięcie dużego zysku, niezależnie od tego, sądzę, że nie bez znaczenia jest podkreślenie, że emisja pozwala nam popularyzować nasz kraj, naszą sztukę menniczą, kunszt artystów plastyków i dlatego też idziemy śladem tej praktyki, którą stosują wszystkie prawie kraje na świecie, w tym kraje wysoko rozwinięte, które emitują monety złote i korzystając z wysokiego aż na tych monetach starają się osiągnąć jak najkorzystniejsze zyski. Sądzę więc, że ta działalność znajdzie swoją aprobatę u obywatela posła i obywateli posłów, i chciałbym powiedzieć, że będziemy ją kontynuowali, być może, że także uda nam się w przyszłości bardziej spektakularne interesy w tym zakresie rozwiązać i załatwić. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#StanisławGucwa">Aprobatę — to na pewno, Obywatelu Ministrze, tylko interes to by się przydało lepszy robić na sztuce numizmatycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#MarianKrzak">Dziękuję, będziemy działali.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#komentarz">(O Głos prosi poseł Józef Serafin)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Józef Serafin.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#JózefSerafin">Dziękuję obywatelowi Ministrowi za udzielenie odpowiedzi, chociaż już dla żartu, chcę powiedzieć, że ten kto sprzedaje powyżej ceny nominalnej uprawia spekulację, czyli Minister uprawia spekulacje. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#komentarz">(Wesołość w sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma Minister Krzak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#MarianKrzak">Mój znakomity poprzednik, kolega do spraw cen, już coś niecoś na ten temat powiedział. Otóż wydaje się, że właśnie w przypadku rzeczy takich, jak dobra rzadkie, jakim jest między innymi moneta, właśnie cena jest wyrazem szczególnego stosunku, jaki ludzie mają do tych monet, a więc i ich szczególnej wartości. I powiem szczerze, że tu spekulacja jest naturą rzeczy, i tu ona ma raczej pozytywny charakter. Myślę, że o to właśnie w tym wypadku chodzi.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#StanisławGucwa">Zgodnie z teorią Ministra Krasińskiego — popieramy.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-151.2" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Kazimierz Frątczak — okręg wyborczy Gorzów Wielkopolski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#KazimierzFrątczak">Moje zapytanie kieruję do Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#KazimierzFrątczak">Warunki pracy w odlewniach i hutach należą do wyjątkowo ciężkich. Jest to przyczyną znacznej zachorowalności na choroby zawodowe, jak na przykład pylica, krzemica, wibracja czy też choroby oczu. Choroby te w wielu przypadkach powodują przedwczesne odejście pracowników na rentę, często nawet nie przepracują oni 20 lat pracy.</u>
          <u xml:id="u-152.2" who="#KazimierzFrątczak">W związku z powyższym zapytuję obywatela Ministra, co resort zamierza uczynić, żeby wydatniej rozwinąć profilaktykę, przede wszystkim zaś specjalistyczne badania, pozwalające na stosunkowo wczesne wykrywanie stanów chorobowych, co ma przecież olbrzymi wpływ na późniejszy proces leczniczy i rehabilitacyjny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#StanisławGucwa">Odpowie na pytanie podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej Ryszard Brzozowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#RyszardBrzozowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Odpowiadając na pytanie obywatela posła Kazimierza Frączaka pragnę podkreślić, iż aktualnie nad zdrowiem pracowników zatrudnionych w przemyśle sprawuje opiekę niespełna 9 tys. lekarzy, a nad pracownikami branży hutniczej — niespełna 600. Jeśli oceniać ilościowe zabezpieczenie opieki medycznej, to na 1000 zatrudnionych w przemyśle wypada 10 godzin pracy lekarskiej dziennie. Co do tego wskaźnika istnieje istotna zbieżność, bo analogiczne zabezpieczenie mają pracownicy hutnictwa żelaza, natomiast inne branże hutnictwa, szczególnie hutnictwa miedzi, mają po stronie ilościowej nieco gorsze zabezpieczenie.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#RyszardBrzozowski">Dlatego też w roku bieżącym i w latach następnych będziemy czynić wysiłki, aby w tych branżach przemysłu, gdzie istnieją warunki szkodliwe dla zdrowia, wypełnić tę ilościową lukę.</u>
          <u xml:id="u-154.2" who="#RyszardBrzozowski">Jeśli mowa o czynnej opiece lekarskiej, w ramach tak zwanych grup dyspanseryjnych, to pragnę podkreślić, iż 7% pracowników przemysłu podlega tym wzmożonym działaniom profilaktycznym. Tak jest w całej branży przemysłowej, w hutnictwie jest ich dwa razy więcej, bowiem 14%. Co siódmy pracownik jest zakwalifikowany do grupy dyspanseryjnej. Najczęstszą przyczyną objęcia czynnym poradnictwem w hutnictwie jest choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy oraz nadciśnienie tętnicze. Jest to odmienne w porównaniu do innych działów gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-154.3" who="#RyszardBrzozowski">Jeśli oceniać stan zdrowia pracowników na podstawie wskaźnika rozpoznanych chorób zawodowych na 100 tys. zatrudnionych, to w roku 1980 ten wskaźnik wynosił 76. W hutnictwie był, niestety, znacznie wyższy, a w hutnictwie aluminium szczególnie wysoki.</u>
          <u xml:id="u-154.4" who="#RyszardBrzozowski">W hutnictwie główne choroby zawodowe to uszkodzenie słuchu, pylice i nieżyty górnych dróg oddechowych, ołowica oraz choroba wibracyjna. Z tej specyfiki hutniczej dla służby zdrowia wypływają określone zadania w zakresie profilaktyki medycznej. Ale muszę w tym miejscu powiedzieć, że i dla zakładów pracy bardzo istotna jest profilaktyka techniczna.</u>
          <u xml:id="u-154.5" who="#RyszardBrzozowski">Służba zdrowia w całej branży hutniczej jest zobowiązana do zwiększenia częstotliwości badan profilaktycznych. Aktualnie mówiąc o wskaźniku roku 1980, jedno badanie wypada na 6 miesięcy dla każdego hutnika. Czy to jest dużo? W niektórych działach hutnictwa jest to stanowczo za mało. I dlatego, aby zwiększyć częstotliwość badań, należy zwiększyć nie tylko liczbę zatrudnionych lekarzy, ale i zwiększyć zaplecze badające środowisko pracy.</u>
          <u xml:id="u-154.6" who="#RyszardBrzozowski">Istotnym elementem, który ma wpływ na stan zdrowia wszystkich zatrudnionych, a szczególnie tam, gdzie występują duże możliwości negatywnego wpływu na układ oddechowy. rozpoczęliśmy w roku ubiegłym skomplikowane badania w zakresie bardzo wysoko specjalistycznej opieki profilaktycznej, badając kandydatów do pracy, m. in. w hutnictwie — jaki jest poziom w ich organizmie alfaantytrypsyny, gdyż ci ludzie, którzy mają deficyt tego składnika są szczególnie wrażliwi na uszkodzenia układu nerwowego. Stąd ich praca w warunkach dużego zapylenia, praca w bardzo wysokich temperaturach i zanieczyszczeniach chemicznych, bardzo szybko doprowadza do istotnych uszkodzeń zdrowia. Te badania prowadzimy na razie w czterech najbardziej uprzemysłowionych województwach i po rocznej ocenie będziemy mogli dać odpowiedź jak daleko należy rozszerzać zakres istotnych badań.</u>
          <u xml:id="u-154.7" who="#RyszardBrzozowski">Wczesne rozpoznawanie chorób zawodowych ułatwiają laboratoria zakładowe, które badają środowisko pracy. Mamy w kraju aktualnie ponad 700 tego typu laboratoriów. Potrzeby docelowe — około tysiąca. Są w przemyśle hutniczym i bardzo dobrze działające laboratoria — exemplum — w Zagłębiu Miedziowym. Myślę, że lata najbliższe, do roku 1985, ten istotny element w profilaktyce medycznej będziemy starali się wzbogacić.</u>
          <u xml:id="u-154.8" who="#RyszardBrzozowski">Główmy kierunek działań w całej medycynie przemysłowej, a także i w hutnictwie, to częste badania kontrolne osób pracujących najciężej i narażonych na powstawanie chorób zawodowych. Pozwoli to wykrywać choroby wcześnie, jeszcze w stadium przed klinicznym.</u>
          <u xml:id="u-154.9" who="#RyszardBrzozowski">Wzbogaca efektywność naszej pracy medycznej znajomość szkodliwości warunków przez wspomniany rozwój laboratoriów, badań środowiskowych, współdziałanie ze służbą bezpieczeństwa i higieny pracy, Państwową Inspekcją Sanitarną, ale także lepsza i właściwsza forma doboru pracowników do zawodu, uwzględniając nie tylko element, który podniosłem w odniesieniu do uszkodzeń układu oddechowego. ale także i inne.</u>
          <u xml:id="u-154.10" who="#RyszardBrzozowski">Działania, które podjęliśmy, aby wzbogacić ilościowo i jakościowo sferę naszej pracy, aby wcześnie rozpoznawać i wcześnie odsuwać od szkodliwości zawodowych pracowników, aby jak najmniej było ludzi, którzy z punktu widzenia medycznego nie nadają się do dalszej pracy zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-154.11" who="#RyszardBrzozowski">Mówiąc o chorobach zawodowych w skali globalnej, rocznie rozpoznajemy ich od 6 do 8 tys. Zjawisko jest na pewno istotne, jakkolwiek na tle innych krajów nie są to liczby zastraszająco duże. Kierunek działań: zwiększyć liczbę zatrudnionych w lecznictwie podstawowym w miejscu zamieszkania i pracy, wzbogacić bazę laboratoryjną i wcześnie rozpoznawać patologię zawodową.</u>
          <u xml:id="u-154.12" who="#RyszardBrzozowski">Czy obywatel poseł Kazimierz Frątczak ma jeszcze uwagi? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#KazimierzFrątczak">Pracownik odlewni musi pracować 40 lat, żeby mógł sobie wypracować rentę stuprocentową. A w moim zakładzie pracownicy idą na emeryturę, nawet ci, którzy nie przepracowali lat 15. I ja po prostu uważam, żeby ci pracownicy, którzy pracują w oczyszczalniach, polach wsadowych, żeby ich kierować do sanatorium, gdzie są aparaty, żeby można było tych pracowników przebadać. Jeżeli pracownik się nie nadaje do pracy w odlewni, trzeba go kierować na inne stanowisko pracy. Chodzi konkretnie o to, żeby ten pracownik już wcześniej wiedział, że w odlewni nie może pracować, a mógłby pracować na innym wydziale.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#KazimierzFrątczak">Głos ma podsekretarz stanu Ryszard Brzozowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#RyszardBrzozowski">Oczywiście istotna jest opinia medyczna w tego typu sytuacjach i taka ocena jest przez służbę zdrowia wydawana. Ale musi być zrozumienie z dwóch stron. I pracownika chcącego przejść do innej pracy, jak i możliwości zakładu pracy. Tutaj w tych sprawach opinia medyczna jest jednoznaczna. My nie ukrywamy, że pracownik powinien odejść z tego miejsca pracy z uwagi na to, iż jest zagrożony większym kalectwem, większą utratą zdrowia. Te sprawy są powszechnie przez służbę zdrowia realizowane.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#komentarz">(O głos prosi poseł Kazimierz Frątczak)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Kazimierz Frątczak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#KazimierzFrątczak">Jeżeli chodzi o mój zakład, to odbywają się takie badania okresowe i pracownicy są kierowani do lekarza specjalisty. Lekarz ten rozbiera pracownika, każę mu zrobić kilka przysiadów, skręt głowy w lewo, w prawo. W tej sytuacji, jak lekarz może orzec czy ten pracownik ma chorobę zawodową.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#StanisławGucwa">Czy obywatel wiceminister jeszcze chciałbym coś wyjaśnić w tej sprawie? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#RyszardBrzozowski">W sprawach dotyczących rozpoznawania chorób zawodowych istnieją ściśle sprecyzowane zasady uznawania, co jest chorobą zawodową. Te same parametry obowiązują w Polsce, jak i w innych cywilizowanych krajach. Rozpoznawanie chorób zawodowych musi być potwierdzone badaniami laboratoryjnymi i badaniami klinicznymi, i badaniami środowiska pracy. Uznanie choroby zawodowej może nastąpić nawet po paroletniej, nawet po paromiesięcznej pracy zawodowej. To nie na podstawie pobieżnego badania, tak jak obywatel poseł twierdzi, lecz na podstawie badania czynności serca — czy rytm się przyspiesza pod wpływem przysiadów, a także na podstawie innych badań, które dowodzą, że jest upośledzenie stanu zdrowia, stwierdzone nie tylko badaniem obiektywnym lekarskim, ale i badaniami laboratoryjnymi, potwierdza się istnienie choroby zawodowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#StanisławGucwa">Myślę, że ponieważ sprawa dotyczy jednego zakładu, to można ten temat skontrolować na miejscu, zobaczyć czy służba lekarska właściwie tę sprawę rozwiązuje.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Jerzy Gołaczyński — okręg wyborczy Jelenia Góra.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#JerzyGołaczynski">Od dłuższego już czasu mamy do czynienia ze znaczną nie regularnością kursowania pociągów. Otóż w ramach moich kontaktów z wyborcami, pracownikami PKP, głównie z Dolnośląskiej DOKP, zasygnalizowano mi istotny problem, który ma jak sądzę znaczący wpływ na ten stan rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#JerzyGołaczynski">Od szeregu lat mianowicie narasta w skali całego kraju problem sprawności technicznej lokomotyw spalinowych, z powodu nie przyjmowania ich do napraw okresowych w wyznaczonych terminach, a także nie realizowania zgłaszanych napraw silników spalinowych tych lokomotyw. Oznacza to, że na przykład w Dolnośląskiej DOKP na stan 38 lokomotyw określonego typu, nie będę tu określał symbolami, czynnych jest aktualnie 15, a wskutek niesprawnych silników spalinowych oraz przekroczenia przebiegów między naprawczych 20 tych lokomotyw wycofanych jest z ruchu. Liczba ta stanowi ponad 52% ogólnego stanu, a uwzględniając lokomotywy znajdujące się w naprawach, ogólny procent lokomotyw wycofanych wynosi ponad 62%. Taki stan powoduje, że eksploatuje się lokomotywy o zaniżonym stanie technicznym, co jest przyczyną pogarszającej się regularności w ruchu pociągów pasażerskich wskutek napraw w drodze i defektów. Pytanie zatem moje, które kieruje do Ministra Komunikacji, brzmi: Co resort zamierza konkretnie uczynić dla rozwiązania problemu napraw lokomotyw spalinowych i ich silników, a tym samym dla poprawy regularności kursowania pociągów w ogóle, a pasażerskich w szczególności?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#StanisławGucwa">Na to pytanie odpowie Minister Komunikacji obywatel Mieczysław Zajfryd.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#MieczysławZajfryd">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Problem przedstawiony w pytaniu obywatela posła Jerzego Gołaczyńskiego dotyczy nie tylko okręgu dolnośląskiego, ale całej sieci kolejowej. Według ustalonego normatywu, liczba lokomotyw spalinowych, będących w naprawie i oczekujących na naprawę, nie powinna przekraczać 17% łącznej liczby wszystkich lokomotyw. W rzeczywistości nie pracuje obecnie 20,7% lokomotyw spalinowych wszelkich mocy pociągowych i manewrowych razem. W globalnym rachunku jest to więc stan niepomyślny, ale jeszcze nie alarmujący. Natomiast w niektórych seriach sytuacja przedstawia się krytycznie. Najgorzej jest z lokomotywami pasażerskimi serii SP 45 i SU 46 produkcji krajowej. Nie pracuje ich obecnie 158 sztuk, czyli ponad 50%. Z lokomotywami serii ST 43 produkcji rumuńskiej jest lepiej — wyłączonych z pracy jest 107, czyli prawie 26%. Są dwie główne, podkreślam główne, przyczyny zbyt dużej liczby niesprawnych lokomotyw spalinowych.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#MieczysławZajfryd">Po pierwsze — niedorozwój zaplecza naprawczego oraz niedobór części zamiennych. Przyspieszone w początkach lat siedemdziesiątych zastępowanie parowozów na liniach nie zelektryfikowanych lokomotywami spalinowymi, bardziej sprawnymi, o wyższych parametrach technicznych i ekonomicznych, spowodowało szybki wzrost zapotrzebowania na naprawy okresowe tych lokomotyw. Aby podołać zwiększonym zadaniom remontowym, zmodernizowano Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Poznaniu do napraw lokomotyw spalinowych dużej mocy i wagonów spalinowych oraz Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Nowym Sączu do napraw lokomotyw spalinowych średniej mocy. Zakład nowosądecki wymaga jeszcze dalszej rozbudowy w zakresie napraw silników spalinowych oraz bazy wytwórczej części zamiennych. W Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego we Wrocławiu adaptowano jeden z oddziałów do napraw lokomotyw spalinowych małej mocy. Od trzech lat trwa modernizacja Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego w Pile i w Bydgoszczy. Jej zakończenie znacznie zwiększy potencjał naprawczy lokomotyw spalinowych, wymaga to jednak znacznych jeszcze nakładów inwestycyjnych. Na razie niedostatek środków zdecydowanie ogranicza tempo robót modernizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-164.2" who="#MieczysławZajfryd">W ogóle w drugiej połowie lat siedemdziesiątych rozwój zaplecza naprawczego kolei został zahamowany z braku środków na inwestycje. Spowodowało to szybki wzrost niedoboru zdolności naprawczej lokomotyw spalinowych w stosunku do rosnących nadal potrzeb. W miarę stabilizacji gospodarki Rząd niewątpliwie znajdzie środki i moce wykonawcze na wydatne przyspieszenie kolejnych etapów modernizacji zakładów naprawczych taboru kolejowego oraz na rozbudowę bazy naprawczej w lokomotywowniach. Natomiast już teraz musimy tak organizować pracę zaplecza, aby zapewnić maksymalne wykorzystanie jego potencjału technicznego, także w dni wolne od pracy.</u>
          <u xml:id="u-164.3" who="#MieczysławZajfryd">Drugą przyczyną unieruchomienia tak wielu lokomotyw spalinowych, są niepełne i nie rytmiczne dostawy części zamiennych, w tym importowanych z II obszaru płatniczego. Przykładowo: średni wkład dewizowy na naprawę jednej lokomotywy ST 45 wynosi 21 tysięcy złotych dewizowych, serii SU 46-15 tysięcy złotych, a serii ST 43 prawie 11 tysięcy złotych dewizowych. Na zakup części zamiennych do całego taboru kolejowego z II obszaru płatniczego potrzebujemy w bieżącym roku znacznych środków dewizowych, których uzyskanie napotyka ze względów oczywistych bardzo poważne trudności. Bezpośrednim powodem wyłączenia z pracy dużej liczby lokomotyw SP 45 i SU 46, to są lokomotywy pasażerskie, są przede wszystkim uszkodzenia wałów korbowych, które sprowadzaliśmy dotychczas z drugiego obszaru. Wprawdzie przemysł krajowy przekonstruował już te elementy i podjął ich produkcję, ale na tegoroczne zapotrzebowanie 120 wałów do wymiany, otrzymaliśmy dopiero 23. Liczymy na zwiększenie dostaw i to w najkrótszym czasie, co pozwoli poprawić sytuację trakcyjną w dyrekcji dolnośląskiej i nie tylko tam, ale również na całej sieci PKP.</u>
          <u xml:id="u-164.4" who="#MieczysławZajfryd">Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że dla złagodzenia deficytu części zamiennych rozwinięto regenerację części w zakładach naprawczych taboru kolejowego, która w roku 1980 osiągnęła wartość pół miliarda złotych, a w bieżącym roku osiągnie według przewidywań, około 600 milionów złotych, co stanowi 12% łącznych dostaw części zamiennych. Ponadto podjęto też antyimportową produkcję części sprowadzanych z drugiego obszaru o wartości pół miliona złotych dewizowych, co odpowiada 5% rocznego limitu na zakup części zamiennych. W latach 1982–1985 przewidujemy dalszy rozwój antyimportowej produkcji części o podstawowym znaczeniu. Działaniami podejmowanymi przez resort we własnym zakresie łagodzimy w pewnym stopniu ostrość problemu, ale nie jesteśmy w stanie rozwiązać go sami. Oczekujemy, że w nowej strukturze organizacyjnej przemysłu nastąpi ściślejsza integracja zakładów przemysłu taboru kolejowego, że w nowych warunkach ekonomiczno-organizacyjnych będzie on w stanie zagwarantować nam dostawy niezbędnych materiałów i części zamiennych oraz pomóc w naprawach silników spalinowych i elektrycznych silników trakcyjnych produkcji krajowej do lokomotyw pasażerskich ST 45 i SU 46. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-165.1" who="#StanisławGucwa">Obywatele Posłowie! Wielokrotnie zwracaliśmy się, żeby tematy szerokie, wymagające bardzo obszernego wyjaśnienia, nie były przedstawiane w formie pytań, lecz zgłaszane jako interpelacje, bo czas, który przeznaczamy na przedstawione pytania trwa dłużej niż sama debata, co jest niesłuszne. Dlatego prosiłbym, żeby nie przeciągać czasu przeznaczonego na pytania, który i tak jest aż nadto przekroczony.</u>
          <u xml:id="u-165.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-165.3" who="#StanisławGucwa">O ile poseł Różański ma jakąś sprawę, może skierować wniosek do rozpatrzenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#JózefRóżański">Bardzo krótka sprawa. Słyszeliśmy tu o wielu sprawach technicznych, które powodują opóźnienia pociągów, natomiast jest wiele spraw organizacyjnych. Dla przykładu pociąg z Krynicy spóźnia się zawsze dosyć dużo. Zakopiański pociąg czeka na niego godzinę. Jest możliwość tylko dostosowania rozkładu jazdy, na przykład z Krynicy do Krakowa, żeby później ten pociąg nie nadrabiał opóźnienia, bo zdarza się tak, że tę spóźnioną godzinę nadrabia się do Warszawy. Dlatego o tym mówię, że niekoniecznie potrzebne są części zamienne i to z drugiego obszaru, ale czasami organizacyjne sprawy powodują te sytuacje, o których poseł w pytaniu mówił. A nie jest nawet ważne to, czy jadę godzinę wcześniej, ale jest ważne to, żebym przyjechał zgodnie z zaplanowanym w rozkładzie jazdy czasem do określonego miejsca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#StanisławGucwa">Jest to oczywiste, nie trzeba rozwijać tematu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#MieczysławZajfryd">Przepraszam bardzo, ale pytanie dotyczyło stanu technicznego lokomotyw. Dlatego ja się tylko do tej sprawy ustosunkowałem. Natomiast, jeżeli chodzi o konkretne sprawy opóźnień pociągów, to jest tak szeroki temat i trudno wypowiedzieć się w ciągu 5 czy 10 minut. Proponowałbym, żeby to omówić oddzielnie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#StanisławGucwa">Proponuję, ażeby poseł Różański z Ministrem Zajfrydem umówili się na kawę i wyjaśnili tę sprawę.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#StanisławGucwa">Głos ma poseł Marianna Kwiatkowska — okręg wyborczy Elbląg.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#MariannaKwiatkowska">Pytanie kieruję do Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. W najbliższym czasie przewidziane jest oddanie do eksploatacji zakładów celulozowo-papierniczych w Kwidzyniu. A tymczasem brak ostatecznego rozwiązania takiej problematyki, jak: spalania gazów złowonnych, zaprojektowania i wykonania różnych stopni zieleni na całej głębokości strefy ochronnej, ochrony wód powierzchniowych i rzeki Wisły. W tej sytuacji w imieniu społeczeństwa Kwidzynia i województwa elbląskiego oraz gdańskiego pragnę zapytać obywatela Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, jak widzi uregulowanie tych podstawowych spraw dla środowiska i społeczeństwa w terminie poprzedzającym uruchomienie zakładów oraz kto jest winien braku korelacji prac inwestycyjnych w zakresie budownictwa zakładów z pracami w zakresie ochrony środowiska, a zatem zdecydowanych zaniedbań w tej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#StanisławGucwa">Udzielam głosu Ministrowi Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego obywatelowi Waldemarowi Kozłowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#WaldemarKozłowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Rozumiem, że pytanie zawiera problem na skalę zakładu i wielkości przedsięwzięcia, problem rzeczywiście powodujący wiele wątpliwości i wymagający wyjaśnienia.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#WaldemarKozłowski">Jeśli chodzi o problem ochrony środowiska w Kwidzyniu to ogólny zakres prac, jaki został podjęty w ramach projektowania i wykonawstwa inwestycji, charakteryzuje może najlepiej kwota nakładów na ten cel, przekraczająca 3 miliardy złotych, przeznaczonych na przedsięwzięcia bezpośrednio lub pośrednio związane z ochroną środowiska, a przede wszystkim wody i ze zwalczaniem innych zanieczyszczeń, które są związane z eksploatacją tego rodzaju zakładów.</u>
          <u xml:id="u-172.2" who="#WaldemarKozłowski">Pytanie jest tym bardziej na czasie, ponieważ rzeczywiście w ciągu najbliższych około 2 miesięcy pierwszy etap, pierwsze urządzenia w celulozowniach powinny wejść do eksploatacji i mogą się te kłopoty zacząć. W bliższym ujęciu sprawy nie tylko kwota jest istotna, istotne jest to, że w całym szeregu rozwiązań technicznych, jakie zostały tam przyjęte, zastosowano właściwie najlepsze, jakie są znane w Polsce, a często i w ramach kontraktów zagranicznych, rozwiązania w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-172.3" who="#WaldemarKozłowski">Jeszcze przed uruchomieniem celulozowni są w fazie rozruchu dwie oczyszczalnie, oczyszczalnia mechaniczna i oczyszczalnia biologiczna, przy czym oczyszczalnia biologiczna jest wyposażona dodatkowo w wytwórnię tlenu po to, ażeby można było osiągnąć możliwie najwyższy stopień oczyszczania wody spływającej do Wisły.</u>
          <u xml:id="u-172.4" who="#WaldemarKozłowski">Jeszcze w tym roku we wrześniu, równolegle z oddaniem zakładu do eksploatacji, oddane będą dalsze dwa czy trzy obiekty do odwadniania, spalania osadów powstających w różnych fazach procesu technologicznego.</u>
          <u xml:id="u-172.5" who="#WaldemarKozłowski">Nie uda się w tym roku natomiast uruchomić jednej jeszcze oczyszczalni związanej częściowo, a właściwie głównie z funkcjonowaniem miasta i osiedla, oczyszczalni komunalnej, która będzie oddana w roku 1982, a więc już po uruchomieniu pierwszego etapu celulozowni.</u>
          <u xml:id="u-172.6" who="#WaldemarKozłowski">Sprawa spalania gazów złowonnych jest rozwiązywana i jest realizowana, i ma być zakończona budowa instalacji do końca tego roku. Jest to w stosunku do terminu uruchomienia celulozowni również pewne opóźnienie 2–3-miesięczne i w pierwszym okresie eksploatacji będzie to powodowało pewne kłopoty, przy czym problem celulozowni polega na tym, że wydzielają się gazy o nieprzyjemnym zapachu, a nie o wysokiej szkodliwości. Żadna celulozowania w Polsce nie była dotychczas w takie urządzenia wyposażona. Będzie to pierwsze tego typu urządzenie w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-172.7" who="#WaldemarKozłowski">Troszeczkę może trudniejsza jest sprawa ze strefą ochronną. Jest w projekcie przewidziany i teren na to, i środki, z tym że jest to pomyślane w ten sposób, że jest to pas okalający zakład o szerokości ponad 1 kilometra, angażujący około 350 hektarów, w tym sporej części hektarów użytkowanych rolniczo. Sprawa jest przygotowana, zapewnione są środki w projekcie i w kosztorysach, natomiast prowadzone są badania od strony skuteczności tych rozwiązań i możności oraz celowości takiego rozwiązania, bo trzeba by przejąć część dość nawet intensywnie zagospodarowanych użytków rolnych. Badania są prowadzone przez Uniwersytet im. Kopernika w Toruniu i do czasu zakończenia budowy jako całości, będą mogły być w tej sprawie podjęte jednoznaczne decyzje i ostateczne rozwiązania. Do dnia dzisiejszego rzeczywiście ta sprawa nie jest jeszcze do końca przemyślana i nie bardzo mamy podstawy twierdzić jak to rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-172.8" who="#komentarz">(Poseł Marianna Kwiatkowska: Panie Ministrze! Przykro mi. Panie Marszałku, proszę pozwolić tylko…)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#StanisławGucwa">Jest to sprawa incydentalna, chodzi o jeden zakład, po prostu porozumcie się, jest telefon, jest pismo; nie musimy zajmować uwagi całej Izby sprawą jednej fabryki…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#MariannaKwiatkowska">Jeżeli od 1973 roku budujemy zakłady celulozowo-papiernicze, a w 1977 r. albo w 1980 roku dopiero dochodzimy do formułowania planu ochrony środowiska, to czy nie jest za późno, czy mamy powtórzyć drugą historię z Jelenią Górą, gdzie trzeba było zamykać wydział celwiskozy, bo te właśnie gazy złowonne do tego zmusiły zakład. Zachodzi taka obawa właśnie z Kwidzyniem. Pracę rozpoczyna celulozownia we wrześniu, a problem spalania gazów złowonnych nie jest rozwiązany. O ile wiem, dopiero w grudniu został zawarty kontrakt z firmą Siemens z RFN. Orientując się w czasie, który upływa między umową a realizacją dostawy, można określić, że jest to okres dwóch lat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#StanisławGucwa">Proponuję jednak, żeby obywatelka poseł bezpośrednio skontaktowała się z Ministrem. Trudno zajmować wszystkich posłów tą jedną sprawą incydentalną, która dotyczy przecież jednego zakładu w Kwidzyniu, nie ma charakteru ogólnopolskiego.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-175.2" who="#komentarz">(Poseł Marianna Kwiatkowska: Chwileczkę, powtórzmy: Świecie i Jelenia Góra.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#WaldemarKozłowski">Jeżeli obywatel Marszałek pozwoli — dwa słowa. Sprawa tych gazów była rozstrzygnięta w roku 1980 z tym, że jak mówiłem, jest to pierwsza instalacja w Polsce. Celulozownia nie jest pierwsza. Dopiero w tych warunkach, po wejściu ustawy o ochronie środowiska, po zwiększeniu wymogów w stosunku do ochrony, sprawa została podjęta. Tak to wygląda. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-176.1" who="#WaldemarKozłowski">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: Zmiany w składzie osobowym komisji sejmowych (druk nr 88).</u>
          <u xml:id="u-176.2" who="#WaldemarKozłowski">Wniosek Konwentu Seniorów w tej sprawie został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-176.3" who="#WaldemarKozłowski">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-176.4" who="#WaldemarKozłowski">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-176.5" who="#WaldemarKozłowski">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że proponowana przez Konwent Seniorów uchwała została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-176.6" who="#WaldemarKozłowski">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-176.7" who="#WaldemarKozłowski">Stwierdzam, że Sejm uchwałę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-176.8" who="#WaldemarKozłowski">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-176.9" who="#WaldemarKozłowski">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Barbarę Krzemień o odczytanie informacji o interpelacjach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#BarbaraKrzemień">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęły następujące interpelacje posłów:</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#BarbaraKrzemień">— do Prezesa Rady Ministrów:</u>
          <u xml:id="u-177.2" who="#BarbaraKrzemień">1) posła Bernarda Kusa w sprawie służby wojskowej rolników,</u>
          <u xml:id="u-177.3" who="#BarbaraKrzemień">2) Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Częstochowie podpisana przez posła Kazimierza Męcika w sprawie rozwoju ciepłownictwa w Częstochowie,</u>
          <u xml:id="u-177.4" who="#BarbaraKrzemień">3) Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Tarnowie podpisana przez posła Jacka Ramiana w sprawie przyspieszenia budowy fabryki domów w Tarnowie,</u>
          <u xml:id="u-177.5" who="#BarbaraKrzemień">4) posła Kazimiery Plezi w sprawie rozwoju przemysłu chemicznego,</u>
          <u xml:id="u-177.6" who="#BarbaraKrzemień">5) Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Radomiu podpisana przez posła Janusza Prokopiaka w sprawie zapewnienia realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju województwa radomskiego do 1985 r.,</u>
          <u xml:id="u-177.7" who="#BarbaraKrzemień">6) posła Jerzego Gołaczyńskiego w sprawie wtórnego wykorzystania popiołów lotnych w Elektrowni „Turów” w Bogatyni,</u>
          <u xml:id="u-177.8" who="#BarbaraKrzemień">7) posła Anny Lehmann w sprawie rzetelności badań mleka w skupie,</u>
          <u xml:id="u-177.9" who="#BarbaraKrzemień">8) posła Heleny Galus w sprawie ochrony środowiska w województwie płockim,</u>
          <u xml:id="u-177.10" who="#BarbaraKrzemień">9) posła Stanisława Baranika w sprawie poprawy warunków pracy w przemyśle hutniczym,</u>
          <u xml:id="u-177.11" who="#BarbaraKrzemień">10) posła Franciszka Odrzywolskiego w sprawie budowy Doświadczalno-Produkcyjnego Zakładu Zgazowania Węgla w Libiążu,</u>
          <u xml:id="u-177.12" who="#BarbaraKrzemień">11) posła Zbigniewa Białeckiego w sprawie braku części zamiennych, ogumienia i akumulatorów w Przedsiębiorstwach Komunikacji Miejskiej,</u>
          <u xml:id="u-177.13" who="#BarbaraKrzemień">12) posła Mariana Żołnierczyka w sprawie zagospodarowania i wykorzystania przepracowanych olei,</u>
          <u xml:id="u-177.14" who="#BarbaraKrzemień">13) Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Opolu w sprawie realizacji III etapu budowy elektrociepłowni na potrzeby miasta Opola,</u>
          <u xml:id="u-177.15" who="#BarbaraKrzemień">14) posła Stanisława Adamiaka w sprawie przyspieszenia włączenia do planu społeczno-gospodarczego budowy nowego szpitala rejonowego w Przasnyszu,</u>
          <u xml:id="u-177.16" who="#BarbaraKrzemień">15) posłów Antoniego Wesołowskiego i Zenona Chudego w sprawie zaopatrzenia miasta Bydgoszczy w gaz ziemny,</u>
          <u xml:id="u-177.17" who="#BarbaraKrzemień">16) posła Kazimierza Chromego w sprawie zwalczania narkomanii,</u>
          <u xml:id="u-177.18" who="#BarbaraKrzemień">17) posła Józefy Orłowskiej w sprawie powstrzymywania dalszego zatruwania wód Zatoki Gdańskiej, Puckiej i Zalewów Wiślanego i Szczecińskiego,</u>
          <u xml:id="u-177.19" who="#BarbaraKrzemień">18) posła Witolda Zakrzewskiego w sprawie przepisów o ochronie użytków rolnych, ograniczających możliwości budowlane ludności,</u>
          <u xml:id="u-177.20" who="#BarbaraKrzemień">19) posła Barbary Koziej-Żukowej w sprawie wykorzystania funduszy specjalnych, przeznaczonych na ochronę środowiska,</u>
          <u xml:id="u-177.21" who="#BarbaraKrzemień">20) posła Zbigniewa Kledeckiego w sprawie zaopatrzenia w artykuły higieniczne dla kobiet,</u>
          <u xml:id="u-177.22" who="#BarbaraKrzemień">21) Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Rzeszowie w sprawie kontynuowania budowy dwóch szklarni w województwie rzeszowskim,</u>
          <u xml:id="u-177.23" who="#BarbaraKrzemień">22) posła Danuty Maszczyk w sprawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 marca 1981 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie czynszów najmu za lokale mieszkalne,</u>
          <u xml:id="u-177.24" who="#BarbaraKrzemień">23) Komisji Oświaty i Wychowania w sprawie warunków bytu dzieci i młodzieży w domach dziecka i specjalnych zakładach wychowawczych,</u>
          <u xml:id="u-177.25" who="#BarbaraKrzemień">24) posła Witolda Zakrzewskiego w sprawie opóźnień w przeładunku zboża w porcie szczecińskim,</u>
          <u xml:id="u-177.26" who="#BarbaraKrzemień">25) Krakowskiego Zespołu Poselskiego w sprawie zabezpieczenia dostaw odpowiedniego węgla dla Elektrociepłowni Łęg,</u>
          <u xml:id="u-177.27" who="#BarbaraKrzemień">26) Krakowskiego Zespołu Poselskiego w sprawie kontynuacji najbardziej niezbędnych inwestycji energetycznych w Krakowie,</u>
          <u xml:id="u-177.28" who="#BarbaraKrzemień">27) posła Rudolfa Buchały w sprawie zwiększenia przydziałów żywności i środków utrzymania czystości dla Zagłębia Śląsko-Dąbrowskiego,</u>
          <u xml:id="u-177.29" who="#BarbaraKrzemień">28) posłów: Jagiełowicz-Gawle, Waldemara Michny, Jadwigi Kurzawińskiej, Tadeusza Kałasy, Henryka Wiśniewskiego i Stanisława Gałeckiego w sprawie sytuacji w zakresie zaopatrzenia Warszawy i województwa stołecznego warszawskiego,</u>
          <u xml:id="u-177.30" who="#BarbaraKrzemień">29) posła Jana Fajęckiego w sprawie wykorzystania potencjału Kombinatu Budownictwa Miejskiego Warszawa-Zachód,</u>
          <u xml:id="u-177.31" who="#BarbaraKrzemień">30) posła Barbary Koziej-Żukowej w sprawie efektów ekonomicznych turystyki przyjazdowej w związku z zanieczyszczeniem Zatoki Gdańskiej i Zalewu Wiślanego,</u>
          <u xml:id="u-177.32" who="#BarbaraKrzemień">31) posła Jerzego Bukowskiego w sprawie działalności przemysłu maszynowego;</u>
          <u xml:id="u-177.33" who="#BarbaraKrzemień">— do wiceprezesa Rady Ministrów Stanisława Macha:</u>
          <u xml:id="u-177.34" who="#BarbaraKrzemień">32) Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Częstochowie podpisana przez posła Kazimierza Męcika w sprawie uznania województwa częstochowskiego za turystyczne,</u>
          <u xml:id="u-177.35" who="#BarbaraKrzemień">33) Komisji Oświaty i Wychowania w sprawie zaopatrzenia w żywność, środki utrzymania czystości, opał oraz zapewnienia bezpieczeństwa w placówkach wypoczynku letniego dzieci i młodzieży;</u>
          <u xml:id="u-177.36" who="#BarbaraKrzemień">— do wiceprezesa Rady Ministrów Romana Malinowskiego:</u>
          <u xml:id="u-177.37" who="#BarbaraKrzemień">34) Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Elblągu podpisana przez posła Jana Kubita w sprawie realizacji tak zwanej „uchwały żuławskiej”;</u>
          <u xml:id="u-177.38" who="#BarbaraKrzemień">— do Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów:</u>
          <u xml:id="u-177.39" who="#BarbaraKrzemień">35) Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Rzeszowie w sprawie zagospodarowania zaimportowanych samochodów ciężarowych będących w dyspozycji z Przedsiębiorstwa Państwowego „Polmozbyt” w Rzeszowie;</u>
          <u xml:id="u-177.40" who="#BarbaraKrzemień">— do Ministrów: Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz Oświaty i Wychowania:</u>
          <u xml:id="u-177.41" who="#BarbaraKrzemień">36) posła Jana Waleczka w sprawie zwrotu przez Politechnikę Śląską gmachu Śląskim Technicznym Zakładom Naukowym;</u>
          <u xml:id="u-177.42" who="#BarbaraKrzemień">— do Ministra Przemysłu Chemicznego:</u>
          <u xml:id="u-177.43" who="#BarbaraKrzemień">37) posłów-członków Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Kaliszu w sprawie zlikwidowania uciążliwości wynikających z działalności produkcyjnej Zakładu Ultramaryny w Kaliszu;</u>
          <u xml:id="u-177.44" who="#BarbaraKrzemień">— do Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska:</u>
          <u xml:id="u-177.45" who="#BarbaraKrzemień">38) posła Stanisława Gaertiga w sprawie ochrony starej substancji mieszkaniowej; do Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych,</u>
          <u xml:id="u-177.46" who="#BarbaraKrzemień">39) posła Jerzego Gołaczyńskiego w sprawie uruchomienia produkcji fryty szklanej w Hucie Szkła Technicznego w Jelenie Górze oraz zapewnienia środków dewizowych na zakup surowców do produkcji fryty,</u>
          <u xml:id="u-177.47" who="#BarbaraKrzemień">40) posła Józefa Bańkowskiego w sprawie usuwania wad technologicznych z systemu WK 70 w budownictwie mieszkaniowym;</u>
          <u xml:id="u-177.48" who="#BarbaraKrzemień">— do Ministra Przemysłu Maszyn Ciężkich i Rolniczych:</u>
          <u xml:id="u-177.49" who="#BarbaraKrzemień">41) posła Kazimierza Frątczaka w sprawie poprawy warunków pracy w Odlewni Zakładów Mechanicznych w Gorzowie;</u>
          <u xml:id="u-177.50" who="#BarbaraKrzemień">— do Ministra Oświaty i Wychowania:</u>
          <u xml:id="u-177.51" who="#BarbaraKrzemień">42) posła Józefa Bańkowskiego w sprawie wprowadzenia do planu inwestycyjnego budowy szkoły podstawowej w osiedlu „Przylesie” w Koszalinie;</u>
          <u xml:id="u-177.52" who="#BarbaraKrzemień">— do Ministra Sprawiedliwości:</u>
          <u xml:id="u-177.53" who="#BarbaraKrzemień">43) posła Genowefy Rejman w sprawie stanu więziennictwa;</u>
          <u xml:id="u-177.54" who="#BarbaraKrzemień">— do Ministra Łączności:</u>
          <u xml:id="u-177.55" who="#BarbaraKrzemień">44) posła Zdzisławy Sudyki w sprawie budowy wojewódzkiego centrum telekomunikacji w Rzeszowie,</u>
          <u xml:id="u-177.56" who="#BarbaraKrzemień">45) posła Józefa Słuszczaka w sprawie produkcji wiejskich central telefonicznych.</u>
          <u xml:id="u-177.57" who="#BarbaraKrzemień">Interpelacje te — zgodnie z art. 82 ust. 1 regulaminu Sejmu — zostały przekazane adresatom.</u>
          <u xml:id="u-177.58" who="#BarbaraKrzemień">Jednocześnie informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynęły następujące odpowiedzi na interpelacje:</u>
          <u xml:id="u-177.59" who="#BarbaraKrzemień">— wiceprezesa Rady Ministrów, Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów na interpelacje posłów:</u>
          <u xml:id="u-177.60" who="#BarbaraKrzemień">1) Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Legnicy w sprawie przyspieszenia realizacji inwestycji „Wielka Woda” w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym,</u>
          <u xml:id="u-177.61" who="#BarbaraKrzemień">2) Władysława Gębczyka w sprawie budowy węzła komunikacyjnego w Oświęcimiu,</u>
          <u xml:id="u-177.62" who="#BarbaraKrzemień">3) Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Koninie w sprawie realizacji niektórych zadań inwestycyjnych na obszarze województwa konińskiego,</u>
          <u xml:id="u-177.63" who="#BarbaraKrzemień">4) Ministra Finansów na interpelację posła Barbary Majzel w sprawie zapewnienia niezbędnego importu półproduktów dla utrzymania ciągłości produkcji włókna „Viskona” oraz przędzy technicznej w Zakładach Włókien Chemicznych „Chemitex-Vistom” w Tomaszowie Mazowieckim,</u>
          <u xml:id="u-177.64" who="#BarbaraKrzemień">5) Ministra Przemysłu Maszynowego na ponowną interpelację posła Władysława Gębczyka w sprawie dostaw liczników dla energetyki zawodowej,</u>
          <u xml:id="u-177.65" who="#BarbaraKrzemień">— Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska na interpelacje posłów:</u>
          <u xml:id="u-177.66" who="#BarbaraKrzemień">6) Katowickiego Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w sprawie groźby katastrofy ekologicznej w województwie katowickim,</u>
          <u xml:id="u-177.67" who="#BarbaraKrzemień">7) Stanisława Gaertiga w sprawie ochrony starej substancji mieszkaniowej,</u>
          <u xml:id="u-177.68" who="#BarbaraKrzemień">8) Mieczysława Tarnawy w sprawie wysokości czynszu za najem lokali w prywatnych budynkach mieszkalnych,</u>
          <u xml:id="u-177.69" who="#BarbaraKrzemień">9) Wiceprezesa Rady Ministrów Andrzeja Jedynaka na interpelacje posła Adama Fuszary w sprawie branżowej integracji zakładów górnictwa skalnego,</u>
          <u xml:id="u-177.70" who="#BarbaraKrzemień">10) Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych na interpelację Kieleckiego Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w sprawie ochrony środowiska w Kieleckim Okręgu Eksploatacji Surowców Węglanowych,</u>
          <u xml:id="u-177.71" who="#BarbaraKrzemień">11) Ministra Energetyki i Energii Atomowej na interpelację posła Danieli Kwiatkowskiej w sprawie finansowania budowy ciepłowni Łagisza w Będzinie,</u>
          <u xml:id="u-177.72" who="#BarbaraKrzemień">12) Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej na interpelację posła Alojzego Langnera w sprawie rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego w województwie koszalińskim. Ministra Przemysłu Chemicznego na interpelacje,</u>
          <u xml:id="u-177.73" who="#BarbaraKrzemień">13) posła Krystyny Wawrzynowicz w sprawie katastrofalnego stanu zaopatrzenia przemysłu farmaceutycznego w opakowania szklane,</u>
          <u xml:id="u-177.74" who="#BarbaraKrzemień">14) Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego w Kaliszu w sprawie zlikwidowania uciążliwości wynikających z działalności produkcyjnej Zakładu Ultramaryny w Kaliszu,</u>
          <u xml:id="u-177.75" who="#BarbaraKrzemień">15) Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki na interpelację posła Jana Waleczka w sprawie zwrotu przez Politechnikę Śląską gmachu Śląskim Technicznym Zakładom Naukowym.</u>
          <u xml:id="u-177.76" who="#BarbaraKrzemień">Prezydium Sejmu — zgodnie z art. 82 ust. 3regulaminu Sejmu — przekazało powyższe odpowiedzi interpelantom.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#StanisławGucwa">Dziękuję Obywatelce Sekretarzowi.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#StanisławGucwa">Na tym kończymy 14 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-178.2" who="#StanisławGucwa">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-178.3" who="#StanisławGucwa">O terminie następnego posiedzenia zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-178.4" who="#StanisławGucwa">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-178.5" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską.)</u>
          <u xml:id="u-178.6" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 18 min. 55.)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>