text_structure.xml 38.2 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#Sprawozdawca">Dnia 18 lipca 1974 r. Komisje: Prac Ustawodawczych oraz Pracy i Spraw Socjalnych, obradujące pod przewodnictwem posła Ireny Sroczyńskiej (PZPR), rozpatrzyły wstępnie projekt ustawy o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#Sprawozdawca">W posiedzeniu udział wzięli przedstawiciele: Ministerstwa Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z ministrem Wincentym Kawalcem, Ministerstwa Sprawiedliwości z ministrem Włodzimierzem Berutowiczem, prezes Sądu Najwyższego Franciszek Rusek, przedstawiciele Ministerstwa Finansów, Centralnej Rady Związków Zawodowych oraz dyrektor Zespołu NIK Eugeniusz Polakowski.</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#Sprawozdawca">Uzasadnienie projektu ustawy o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych przedstawili: minister pracy, płac i spraw socjalnych — Wincenty Kawalec i minister sprawiedliwości Włodzimierz Berutowicz (tekst uzasadnienia podajemy na kartkach z numeracją rzymską).</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#Sprawozdawca">Pytania pod adresem resortów skierowali i w dyskusji udział wzięli posłowie: Aleksandrach Poch (ZSL), Franciszek Krengelewski (SD), Jerzy Bafia (PZPR) i Irena Sroczyńska (PZPR); dodatkowych wyjaśnień udzielił minister sprawiedliwości — Włodzimierz Berutowicz.</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#Sprawozdawca">W dyskusji podkreślano, że projektowana ustawa stanowi realizację generalnych rozwiązań przyjętych w Kodeksie pracy dotyczących zasad rozpatrywania sporów o roszczenia wynikające ze stosunku pracy.</u>
          <u xml:id="u-1.5" who="#Sprawozdawca">W toku dyskusji zgłoszono szereg uwag dotyczących brzmienia poszczególnych przepisów projektu.</u>
          <u xml:id="u-1.6" who="#Sprawozdawca">Komisje zleciły podkomisji, która rozpatrywała Kodeks pracy, przeprowadzenie szczegółowej analizy projektu ustawy i przedstawienie wniosków na kolejnym posiedzeniu.</u>
          <u xml:id="u-1.7" who="#Sprawozdawca">O PROJEKCIE USTAWY O OKRĘGOWYCH SADACH PRACY I UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH.</u>
          <u xml:id="u-1.8" who="#Sprawozdawca">Streszczenie informacji złożonych na posiedzeniu Komisji: Prac Ustawodawczych Pracy i Spraw Socjalnych w dniu 18 lipce 1974 r.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Rządowy projekt ustawy o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych realizuje w swym zakresie jedną z głównych koncepcji uchwalonego kodeksu pracy. Koncepcja ta wyraża się w stworzeniu jednolitego, harmonijnego i sprawnego systemu rozstrzygania sporów ze stosunku pracy.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Kodeks pracy likwiduje obecną wielotorowość w rozpatrywaniu spraw pracowniczych, wynikającą z odrębności różnych plenów orzekających. W aktualnym stanie prawnym spory ze stosunku pracy w uspołecznionych przedsiębiorstwach rozpatrują zakładowe i terenowe komisje rozjemcze, a odwołania od orzeczeń tych komisji — zarządy główne związków zawodowych. Natomiast orzecznictwu sądów powszechnych poddane są sprawy pracowników na stanowiskach kierowniczych oraz spory powstające w zakładach pracy, wyłączonych spod właściwości komisji rozjemczych. W określonych przypadkach powstaje wprawdzie możliwość przekazania konkretnej sprawy z komisji rozjemczej do sądu, jednakże są to luźne powiązania całkowicie odmiennych w swej strukturze organów rozstrzygających spory pracownicze. Nie jest więc zapewniona jednolitość orzecznictwa w sprawach tak bardzo ważnych ze społecznego punktu widzenia.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Niemniej istotną wadą dotychczasowego systemu jest brak dostatecznej gwarancji szybkiej i właściwej realizacji przysługujących pracownikom uprawnień; nie ma instytucjonalnych przeszkód dla pieniactwa i przewlekania sporów. Np. w razie uchylenia orzecznictwa wydanego przez komisję rozjemczą — sprawa może być od nowa rozpatrywana w dwóch instancjach sądowych.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Podobnie wygląda sytuacja przy rozpatrywaniu spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, rent i emerytur.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Występuje tu bowiem również:</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">— Po pierwsze — nadmierne zróżnicowanie i niejednolitość organów odwoławczych. W zależności od rodzaju sporu oraz od organu, który podjął decyzję, sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozpatrują rady nadzorcze oddziałów ZUS i Centrali ZUS, Komisja Odwoławcza przy ministrze komunikacji, okręgowe sądy ubezpieczeń społecznych i Trybunał Ubezpieczeń Społecznych.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">— Po drugie — wielkość instancji orzekających w niektórych sprawach emerytalno-rentowych, gdzie obok organów odwoławczych o charakterze społecznym (są nimi rady nadzorcze ZUS) lub administracyjnym — jest nią Komisja Odwoławcza do Spraw Emerytalnych przy Ministrze komunikacji — występują jeszcze dwie instancje sądowe, a mianowicie okręgowe sądy ubezpieczeń społecznych i Trybunał Ubezpieczeń Społecznych.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">— Po trzecie — nadmierne sformalizowanie przepisów proceduralnych, co w znacznym stopniu przyczynia się do przewlekłości postępowania.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Ponadto krytykę i zastrzeżenia ze strony zainteresowanych wywołuje brak kontroli sądowej w tak istotnych sprawach, jak zasiłki chorobowe, rodzinne, połogowe i pogrzebowa.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Te ujemne cechy aktualnego systemu odwoławczego w sprawach ubezpieczeń społecznych, którego zręby opierają się jeszcze na przepisach przedwojennych, stały się szczególnie odczuwalne w obecnym okresie intensywnego rozwoju ubezpieczeń, stanowiącego jeden z podstawowych instrumentów realizacji nowej polityki społecznej partii i rządu.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Kodeks pracy reformuje w sposób zasadniczy ten stan rzeczy, łącząc w jednym i spójnym systemie całość orzecznictwa organów społecznych z orzecznictwem wyspecjalizowanych organów państwowych. Znamienną cechą przyjętego w tej sprawie rozwiązania jest ustanowienie dla wszystkich w zasadzie spraw dwóch instancji orzekających, przy czym pierwszą instancję reprezentują komisje o charakterze społecznym, zaś drugą i z reguły ostatnią — wyodrębnione organy sądowe, poddane nadzorowi Sądu Najwyższego.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Nowy system rozstrzygania sporów ze stosunku pracy charakteryzuje się rozszerzeniem i wzmocnieniem roli organów społecznych. Jest to zgodne z podstawowymi założeniami naszego ustroju i odpowiada obecnemu etapowi rozwoju demokracji socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Kodeks pracy przewiduje powoływanie komisji rozjemczych w zasadzie we wszystkich uspołecznionych zakładach pracy zatrudniających stale co najmniej stu pracowników; obecnie zakładowe komisje rozjemcze działają tylko w uspołecznionych przedsiębiorstwach. Kategorie zakładów, w których nie będą powoływane komisje zakładowe określi rozporządzenie wykonawcze do kodeksu. Dla zakładów pracy, w których nie będzie zakładowych komisji rozjemczych, a także dla pracowników zajmujących stanowiska kierownicze — aktualnie nie podlegających w ogóle właściwości komisji — kodeks tworzy powiatowe komisje rozjemcze, wybierane przez właściwe rady narodowe, w połowie spośród kandydatów zgłoszonych przez odpowiednie instancje związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Przedmiotowy zakres właściwości komisji rozjemczych zakładowych i powiatowych jest identyczny. Będą one rozpatrywać wszystkie sprawy ze stosunku pracy, wnoszone przez pracowników, z wyjątkiem wąskiej grupy sporów, przekazanych do kompetencji powiatowych komisji odwoławczych do spraw pracy.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Wyodrębnione komisje odwoławcze zostaną powołane na szczeblu powiatowym dla rozpatrywania spraw dotyczących rozwiązania stosunku pracy oraz opiniowania pracowników, a także związanych z tymi sprawami roszczeń odszkodowawczych. Przekazanie tego rodzaju sporów powiatowym komisjom odwoławczym zapewnia już w pierwszej instancji niezbędne warunki do wydawania najbardziej prawidłowych i obiektywnych rozstrzygnięć w sprawach ze swej istoty trudnych, skomplikowanych i drażliwych. Jest to tym bardziej uzasadnione, że kodeks wprowadza znacznie szerszą niż to przewiduje prawo obecne — ochronę pracowników przed nieuzasadnionym zwolnieniem z pracy. Powiatowe komisje odwoławcze wybierane będą przez rady narodowe na tych samych zasadach jak powiatowe komisje rozjemcze, z tym jednak, że dla zapewnienia wysokiego, fachowego poziomu orzecznictwa — komisje te mają rozpatrywać sprawy pod przewodnictwem sędziego sądu powiatowego lub sądu wojewódzkiego, Społeczny charakter utrzymany zostanie również w strukturze organów odwoławczych pierwszej instancji w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i zaopatrzeń emerytalnych. Pozostaną nimi jak dotychczas, przede wszystkim rady nadzorcze oddziałów ZUS. Organy te rozstrzygać będą wszystkie sprawy z wyjątkiem spraw dotyczących lekarskiej oceny stanu zdrowia. Te zagadnienia bowiem, wymagające ściśle fachowej oceny, mają być nadal rozpatrywane przez wojewódzkie komisje lekarskie do spraw inwalidztwa i zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Przywiązujemy ogromne znaczenie do właściwego zorganizowania i przygotowania do pracy wszystkich organów rozpatrujących w pierwszej instancji sprawy pracownicze, wynikające ze stosunku pracy oraz stosunku ubezpieczenia społecznego. Jest zresztą oczywiste, że od poziomu pracy tych organów zależeć będzie w poważnej mierze przebieg postępowania odwoławczego w drugiej instancji. W szczególności stoi przed nami zadanie utworzenia ponad 420 powiatowych komisji rozjemczych i tyleż samo komisji odwoławczych. Członkom tych organów musimy zapewnić niezbędną w pierwszym etapie działania pomoc, instruktaż, szkolenie.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Trzeba zaznaczyć, że organy pierwszej instancji rozpatrują znaczne liczby spraw spornych, co samo przez się decyduje o ich ogromnym znaczeniu w życiu społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Na przykład do komisji rozjemczych wpływa rocznie ok. 25 tys. spraw ze stosunku pracy, wnoszonych przez pracowników. Do sądów powszechnych wpływa takich spraw ok. 10 tys. rocznie.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Jeszcze wyższe są liczby sporów załatwianych w pierwszej instancji przez organy ubezpieczeń społecznych:</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">— ok. 82 tys. spraw otrzymują wojewódzkie komisje lekarskie do spraw inwalidztwa i zatrudnienia,</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">— ponad 56 tys. odwołań wpływa do rad nadzorczych oddziałów ZUS,</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">— i ok. 2 tys. spraw rozpatruje Komisja do Spraw Emerytalnych przy Ministrze Komunikacji.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Następną znamienną cechą nowego systemu prawnego jest stworzenie jednolitej drugiej instancji orzekającej w postaci okręgowych sądów pracy i ubezpieczeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Specyfika sporów ze stosunku pracy była od dawna dostrzegana i uwzględniana w posunięciach legislacyjnych. Wystarczy przykładowo wskazać na utworzenie w 1962 r. Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Sądzie Najwyższym, czy też na zamieszczenie w kodeksie postępowania cywilnego działu dotyczącego odrębnego postępowania w sprawach o roszczenia pracowników.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Jednakże tak gruntowne zmiany w organizacji wymiaru sprawiedliwości w sprawach pracowniczych — jakie przeprowadzamy obecnie — stały się możliwe tylko w ramach całościowej kodyfikacji norm prawnych.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Okręgowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych będą instancją odwoławczą od orzeczeń wszystkich organów społecznych, rozpatrujących w pierwszej instancji spory ze stosunku pracy oraz z zakresu ubezpieczeń społecznych, rent i emerytur. Sądy te mają być drugą instancją także dla spraw ubezpieczeniowych, dotyczących lekarskiej oceny stanu zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Zakłada się ponadto, iż sądy pracy i ubezpieczeń społecznych będą rozpatrywać odwołania od orzeczeń organów rozstrzygających w pierwszej instancji spory ze spółdzielczego stosunku pracy. W rezultacie więc zakres jurysdykcji tych sądów obejmie całokształt spraw dotyczących roszczeń z pracowniczego i spółdzielczego stosunku pracy oraz ze stosunku ubezpieczenia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Zasługuje na szczególną uwagę, że orzecznictwu sądów pracy i ubezpieczeń społecznych mają być poddane sprawy, dotychczas wyłączone z drogi postępowania sądowego, to jest powiązane z zasiłkami chorobowymi, połogowymi, rodzinnymi i pogrzebowymi z ubezpieczenia społecznego. Ranga i poziom tych świadczeń — zwłaszcza w wyniku ostatnich podwyżek — w pełni uzasadnia objęcie ich kontrolą sądową.</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Musimy zdawać sobie sprawę z poważnej roli społecznej, jaką spełniać będą nowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych. Można szacunkowo założyć, iż przypadnie im do rozstrzygnięcia ponad 50 tysięcy spraw w skali rocznej. Na tę liczbę składa się około 12 tys, spraw ze stosunku pracy, około 37 tys. spraw rozpatrywanych obecnie przez sądy ubezpieczeń społecznych oraz parę tysięcy spraw dotyczących zasiłków z ubezpieczenia społecznego. Przytoczona liczba może ulec zwiększeniu o trudne w tej chwili do przewidzenia ilości odwołań od orzeczeń w sprawach o wypowiedzenie umów o pracę.</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Organy rozstrzygające spory ze stosunku pracy i stosunku ubezpieczenia społecznego działać będą jednak od 1 stycznia przyszłego roku w nowej sytuacji prawnej i w nowych warunkach, jakie powstaną w wyniku kodyfikacji prawą pracy. Stworzenie jednolitego i przejrzystego systemu norm prawnych, ścisłe określenie zakresu kompetencji, uprawnień i obowiązków w sferze stosunków pracy stanie się niewątpliwie czynnikiem likwidującym znaczną część nieporozumień i sporów, które aktualnie wywoływane są nadmierną liczbą przepisów często wzajemnie niezharmonizowanych ani terminologicznie, ani merytorycznie.</u>
          <u xml:id="u-2.30" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Równie ważną jest okoliczność, że nowa polityka społeczno-gospodarcza państwa sana przez się usuwa wiele potencjalnych źródeł zadrażnień w stosunkach społecznych, w szczególności zaś w stosunkach pracy i stosunkach ubezpieczenia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-2.31" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Mam tu na myśli realizowany konsekwentnie, szeroki program regulacji i podwyżek płac oraz podnoszenia świadczeń socjalnych. Przedsięwzięcia te mają przecież na celu wydatne podniesienie poziomu życia ludzi pracy i całego społeczeństwa, a tym samym przyczynią się do lepszej atmosfery pracy, poprawy stosunków między ludzkich, ściślejszej integracji społecznej poszczególnych środowisk pracowniczych i szerszych zespołów ludzkich.</u>
          <u xml:id="u-2.32" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Jest sprawą powszechnie znaną, że nieporozumienia i konflikty rodzą się najczęściej w sytuacjach, kiedy szwankuje system organizacji pracy i zarządzania, lub kiedy mamy do czynienia z niezadowoleniem wywołanym bądź to niedoskonałym mechanizmem wynagradzania za pracę, bądź też brakiem korelacji pomiędzy pełnionymi faktycznie czynnościami a aspiracjami, opartymi na kwalifikacjach zawodowych, osobistych predyspozycjach psychicznych i zamiłowaniach pracowników.</u>
          <u xml:id="u-2.33" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Należy wskazać na cały szereg przedsięwzięć podejmowanych przez rząd w tym kierunku, aby w maksymalnym stopniu poprawić i podnieść na wyższy poziom instrumenty działania w sferze gospodarczej i społecznej.</u>
          <u xml:id="u-2.34" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Nieustannie doskonalimy systemy płac, kierując się dążeniem do coraz pełniejszego realizowania zasady „każdemu według jego pracy”. Coraz ściślej wiążemy środki zachęt materialnych z wynikami pracy całych załóg i poszczególnych pracowników.</u>
          <u xml:id="u-2.35" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Pod patronatem komisji partyjno-rządowej wprowadzane są nowe rozwiązania i koncepcje, usprawniające system planowania i zarządzania gospodarką narodową, zarówno na szczeblu centralnym, jak i w układzie terenowym.</u>
          <u xml:id="u-2.36" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Zgodnie z kierunkami wytyczonymi przez IX plenum KU PZPR racjonalizujemy politykę kadrową w myśl założenia, iż należy jak najkonsekwentniej realizować zasadę „właściwy człowiek na właściwym miejscu”. Jednocześnie stwarzamy coraz korzystniejsze warunki do zapewnienia każdemu pracownikowi i każdemu, kto po raz pierwszy podejmuje zatrudnienie — pracy zgodnej z kwalifikacjami i osobistymi zainteresowaniami.</u>
          <u xml:id="u-2.37" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Na podstawie uchwały nr 250 Sądy Ministrów integrujemy w państwowych jednostkach organizacyjnych wszystkie komórki zajmujące się sprawami człowieka w procesie pracy. Chodzi w tym przypadku o ukształtowanie służb pracowniczych na takim poziomie, który zapewni prowadzenie w przedsiębiorstwach nowoczesnej polityki zatrudnienia przy maksymalnym zaspokajaniu słusznych potrzeb pracowników, respektowaniu ich uprawnień i przywilejów oraz sprawnym załatwianiu codziennych, życiowych spraw ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-2.38" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">W świetle tych przedsięwzięć uzasadnione wydają się przekonanie, że nowe organy wymiaru sprawiedliwości działać będą w coraz lepszej atmosferze społecznej i w coraz lepszej sytuacji gospodarczej, co nie pozostanie bez wpływu na liczbę sporów i poziom orzecznictwa.</u>
          <u xml:id="u-2.39" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Przedłożony projekt ustawy o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych w swych podstawowych założeniach odpowiada generalnej linii naszej polityki społecznej i gospodarczej, której najważniejszym celem jest dobro człowieka i jego wszechstronny rozwój. Jedyną drogę do tego celu widzimy w rozwoju potencjału gospodarczego i umacnianiu ekonomiki państwa, podnoszeniu na wyższy poziom organizacji pracy i produkcji — przy równoległym zwiększaniu wszelkich gwarancji praworządności w stosunkach społecznych. Rozpatrywany dziś projekt ustawy możemy więc traktować także jako jeden ze środków realizacji tej polityki.</u>
          <u xml:id="u-2.40" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">Projekt ustawy w swych generalnych rozwiązaniach kontynuuje jasno wyrażone w kodeksie pracy zadania:</u>
          <u xml:id="u-2.41" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">— osiągnięcie szybki Rozstrzygnięcia spornej sprawy,</u>
          <u xml:id="u-2.42" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">— dążenie do ugodowego załatwienia sporu,</u>
          <u xml:id="u-2.43" who="#MinisterPracyiSprawSocjalnychWincentyKawalec">— zabezpieczenie ochrony słusznych interesów pracowników oraz ochrony interesu ogólnospołecznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Uchwalenie przez Sejm w dniu 26 czerwca 1974 r. Kodeksu pracy, stanowiące wydarzenie o dużej doniosłości politycznej i społecznej, zakończyło najważniejszy etap prac w zakresie skodyfikowania, unowocześnienia i doskonalenia prawa pracy. W rezultacie tego stworzony został trzon socjalistycznego systemu prawa pracy w PRL, obejmujący podstawowe zasady tego prawa i rozwijający je w szczegółowych unormowaniach praw i obowiązków pracowników i zakładów pracy oraz regulujących sposób ich realizacji i ochrony.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">W tym ostatnim okresie były podejmowane próby racjonalizacji tej ochrony, dokonując ruin. przekształceń postępowania sądowego w celu przystosowania go do nowoczesnych wymagań rozstrzygania sporów ze stosunku pracy oraz zapewnienia w orzecznictwie sądów specjalizacji, odpowiadającej potrzebom swoistości tych spraw. Znalazło to swój wyraz zarówno w nowym Kodeksie postępowania cywilnego, w przepisach dotyczących postępowania w sprawach o roszczenia pracownicze, jak i w ustawie o Sądzie Najwyższym, w którym powołana została Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Wymienione zmiany ustawodawcze stanowiły jednak tylko reformy częściowe. Sygnalizowały one równocześnie potrzebę reformy kompleksowej w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Uwzględniając dotychczasowe osiągnięcia ustawodawcze, doświadczenia praktyki oraz wnioski wysuwane w literaturze przedmiotu i w środowiskach społecznych. Kodeks pracy reformuje dotychczasowy system ochrony praw pracowników, wprowadzając rozwiązania odpowiadające tendencjom nowego ujęcia powiązania drogi sądowej i drogi rozjemczej.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Równocześnie Kodeks pracy jakkolwiek nie reguluje spraw ubezpieczeń społecznych — włącznie ze sprawami o świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych — przewiduje reformę systemu ochrony praw także w tych sprawach. W jej ramach powołano do życia nową, instytucję okręgowych sądów pracy i ubezpieczeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Kodeks pracy zawiera jednak tylko podstawowe normy z tego zakresu, przewidując, że organizację sądów pracy i ubezpieczeń społecznych oraz tryb postępowania przed tymi sądami regulować będą odrębne przepisy. Przedstawiony projekt ustawy o okręgowych sądach pracy i ubezpieczali społecznych stanowi realizację tych podstawowych postanowień Kodeksu pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Według projektu ustawy sądy pracy i ubezpieczeń społecznych będą sądami wyspecjalizowanymi, charakteryzującymi się w systemie organów sądowych spełnianiem szczególnych funkcji w zakresie umacniania socjalistycznych stosunków pracy, ochrony osobistych i majątkowych praw i interesów pracowników i zakładów pracy oraz wychowawczego oddziaływania w duchu przestrzegania zasad praworządności ludowej, dyscypliny pracy i troski o mienie społeczne zgodnie z zasadami ustroju i celami polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (art. 3). Będą one organami II instancji rozpoznającymi odwołania od orzeczeń komisji rozjemczych i komisji odwoławczych do spraw pracy, a także odwołania od orzeczeń w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego (art. 2 par. 1).</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Jedynie jako wyjątek od zasady projekt przewiduje możliwość rozpoznania przez sąd pracy i ubezpiecza społecznych w I instancji sprawy przekazanej mu do rozpatrzenia przez komisję rozjemczą lub odwoławczą ze względu na występujące w sprawie poważne wątpliwości prawne (art. 2 § 2). Równocześnie w celu zapewnienie korzystania z tego uprawnienia przez komisję zgodnie z jego przeznaczeniem projekt przewiduje możliwość zwrócenia sprawy przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych tej komisji w bardzo krótkim terminie, jeżeli poważne wątpliwości prawne w sprawie nie występują. Uzasadnienie decyzji sądu w tym przedmiocie zawierało będzie równocześnie wyjaśnienie prawne, co ułatwi dalsze postępowanie przed komisją (art. 73).</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Nadzór nad orzecznictwem sądów pracy i ubezpieczeń społecznych sprawował będzie Sąd Najwyższy — Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych — przez:</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">— rozpoznawanie rewizji nadzwyczajnych od orzeczeń tych sądów (art. 275–277 Kodeksu pracy),</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">— rozstrzyganie zagadnień przedstawianych mu przez sądy w postaci pytań prawnych (art. 66 projektu),</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">— uchwalanie wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej oraz wyjątkowo — rozpoznawanie rewizji zwyczajnych w sprawach przekazanych sądom pracy i ubezpieczeń społecznych przez komisje.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">W ten sposób projekt ustawy realizuje zwartą koncepcję sądownictwa pracy i ubezpieczeń społecznych, z jednolitym centrum interpretacji i stosowania prawa, wpływającym swoją wykładnią na prawidłowe stosowanie prawa przez sądy pracy i ubezpieczeń społecznych oraz inne organy załatwiające sprawy z tego zakresu.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">W projekcie realizowana jest zasada szerokiego udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości — obok sędziów sądów pracy i ubezpieczeń społecznych powoływanych przez Radę Państwa — czynnika społecznego wyspecjalizowanego w problematyce stosunków pracy i ubezpieczeń społecznych występujących na danym terenie, tj. ławników sądów pracy i ubezpieczeń społecznych, wybieranych przez wojewódzkie rady narodowe (rady narodowe miast wyłączonych z województw). Dla zapewnienia odpowiedniego doboru kadry ławników przewiduje się, że kandydatury na ławników będą zgłaszane w połowie przez wojewodów (prezydentów miast wyłączonych z województw), a w połowie przez wojewódzkie rady związków zawodowych (art. 5 i art. 21–29).</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Z uwagi na to, że rozstrzyganie spraw ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych wymaga poza znajomością prawa także odpowiedniego zasobu doświadczenia życiowego i społecznego, projekt wprowadza podwyższony cenzus wieku dla sędziów i ławników, ustalając go na ukończone 30 lat życia (art. 16 § 1 lit. f i art. 24).</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Wzajemnym kontaktom i współdziałaniu sądów pracy i ubezpieczeń społecznych ze środowiskiem, w którym sądy będą realizowały swoje funkcje, a także wzajemnemu przepływowi informacji między tymi sądami a organami orzekającymi, zainteresowanymi instytucjami i organizacjami społecznymi oraz zakładami pracy, służyć będą przewidziane w projekcie ustawy takie instytucje prawne, jak:</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">— zgromadzenie ogólne sędziów danego okręgu organizowane z udziałem wojewodów (prezydenta miasta wyłączonego z województwa), prokuratora wojewódzkiego, przedstawiciela wojewódzkiej rady związków zawodowych a także — w zależności od przedmiotu zgromadzenia — z udziałem kierowników większych zakładów pracy, organów inspekcji pracy, organów ZUS oraz innych zainteresowanych organów (art. 8),</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">— składanie przez prezesa sądu wojewódzkiej radzie narodowej (radzie narodowej miasta wyłączonego z województwa) okresowych informacji o działalności sądu (art. 9),</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">— sygnalizowanie przez sądy właściwym organom orzekającym, kierownikom zakładów pracy i organom rentowym o stwierdzeniu istotnych uchybień w ich działalności (art. 7).</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Umożliwi to przekazywanie przez sądy pracy i ubezpieczeń społecznych wymienionym organom, instytucjom, organizacjom i zakładom pracy spostrzeżeń z zakresu załatwiania spraw ze stosunku pracy i ubezpieczenia społecznego, poznawanie problematyki zakładów pracy, oraz rozwijanie działalności wychowawczej w kierunku zapobiegania dalszym sporom, a równocześnie sprzyjało będzie doskonaleniu działalności sądów pracy i ubezpieczeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Kontynuując i rozwijając tendencje do dalszego usprawnienia i przyspieszenia postępowania sądowego w sprawach ze stosunku pracy i ubezpieczenia społecznego, w szczególności przez uproszczeń nie form postępowania, projekt ustawy z jednej strony wprowadza szereg ułatwień dla osób dochodzących swoich roszczeń w tych sprawach, z drugiej zaś strony stwarza dalsze, poza wymienionymi wyżej, warunki do zbliżenia sądów i sędziów do załóg pracowniczych i zakładów pracy, przewidując możliwość wyjścia sędziów poza salę sądową do zakładu pracy w dążeniu do jak najpełniejszego zbadania i poznania podłoża i przyczyn zaistniałego sporu.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Do pierwszej grupy rozwiązań należą postanowienia, umożliwiające wniesienie odwołania do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych również ustnie do protokołu, w zakładowej komisji rozjemczej lub innym organie, który wydał zaskarżone orzeczenie, jak i bezpośrednio we właściwym sądzie pracy i ubezpieczeń społecznych, a nawet w sądzie niewłaściwym do rozpoznania danej sprawy, jeżeli tylko odwołujący się zamieszkuje w mieście lub powiecie, a którym sąd ten ma swoją siedzibę. Odwołanie będzie można wnieść także do protokołu w sądzie powiatowym właściwym dla miejsca zamieszkania osoby wnoszącej odwołanie (art. 52 § 1 i 2).</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Natomiast sądy te będą miały obowiązek takiego kierowania odwołania lub żądania akt, by sprawa już bez udziału zainteresowanego, otrzymała bieg przed właściwym sądem (art. 32 § 3).</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Odwołujący się w odwołaniu do sądu będzie mógł rozszerzyć lub w inny sposób zmienić żądanie, jeżeli oparte jest ono na tej samej podstawie faktycznej lub prawnej co żądanie pierwotne. Jeżeli zgłoszone zostanie nowe żądanie, które nie będzie odpowiadało tym wymaganiom i nie było rozpoznane przez organ orzekający, sąd pracy i ubezpieczeń społecznych przyjąwszy takie żądanie do protokołu, przekaże je właściwemu organowi orzekającemu lub organowi rentowemu do załatwienia (art. 33).</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Sąd pracy i ubezpieczeń społecznych nie będzie również związany granicami wniosków i zarzutów odwołania i orzekał będzie o wszystkich roszczeniach, jakie wynikać będą z tej samej podstawy faktycznej lub prawnej, niezależnie od tego, czy roszczenie takie było objęte żądaniem lub było zgłoszone w mniejszym rozmiarze (art. 55 i art. 57). W ten sposób spór będzie mógł być załatwiony całkowicie.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Do drugiej grupy rozwiązań z tego zakresu należą postanowienia przewidujące możliwość wykonywania przez sąd czynności poza swoją siedzibą, w szczególności na terenie uspołecznionego zakładu pracy, którego spór dotyczy, jeżeli przemawia za tym cel działania sądu, zwłaszcza zaś dobro wymiaru sprawiedliwości i potrzeba bezpośredniego oddziaływania wychowawczego (art. [nieczytelne] i art. 47).</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">W dążeniu do dalszego przyspieszenia postępowania sądowego w sprawach ze stosunku pracy i ubezpieczenia społecznego, projekt ustawy szeroko określa uprawnienia i obowiązki przewodniczącego i sądu w zakresie wstępnego badania sprawy, przeprowadzanie czynności wyjaśniających oraz rozprawy, w celu możliwie jak najszybszego i jak najlepszego zebrania materiału dowodowego i przygotowania sprawy w taki sposób, by zapewnić jej załatwienie na pierwszej rozprawie, a w miarę możliwości nawet jeszcze wcześniej doprowadzić do ugodowego załatwienia sprawy.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">W związku z tym projekt nakazuje podjęcie wstępnego zbadania sprawy niezwłocznie po jej wpłynięciu i w razie potrzeby zażądania niezbędnych dokumentów od stron lub właściwych organów. Jeżeli przed wyznaczeniem rozprawy zajdzie konieczność przeprowadzenia czynności wyjaśniających w celu ustalenia, jakie z istotnych dla sprawy okoliczności są sporne oraz czy i jakie dowody należy dodatkowo przeprowadzić lub czy istnieje możliwość skłonienia stron do ugody — sąd, dla przyspieszenia postępowania, będzie mógł zlecić przeprowadzenie tych czynności przez sędziego wyznaczonego (art. 41, 42, 45–48). Postanowienia dowodowe będą mogły być wydawane przez sąd również na posiedzeniu niejawnym (art. 49).</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Z uwagi na to, że sprawy ze stosunku pracy dotyczą najczęściej bieżących potrzeb bytowych pracownika, projekt przewiduje niezwłoczne, w dniu rozstrzygnięcia sprawy przez sąd, wydanie uprawnionemu odpisu sentencji wyroku sądowego. Na wniosek pracownika sąd stwierdzi również prawomocność orzeczenia komisji rozjemczej lub powiatowej komisji odwoławczej do spraw pracy w takim zakresie, w jakim orzeczenie to uprawomocniło się w następstwie orzeczenia sądu (art. 69). Umożliwi to szybkie uzyskanie przez uprawnionego zasądzonych należności.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych zawierają obok elementów wspólnych dla tych spraw i spraw pracowniczych także kwestie odrębne, które musiały być wzięte pod uwagę również przy normowaniu postępowania przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych. Dlatego poświęcono im oddział 4 ustawy. Odrębności w tym zakresie polegają m.in. na wyłączeniu w niektórych sprawach z tego zakresu możliwości odwołania się do sądu (w sprawach, w których decyzja najeży do swobodnego uznania organa rentowego oraz w sprawach o przeliczenie na walutę polską świadczeń przyznawanych przez instytucje zagraniczne i odwrotnie) (art. 75) oraz na innym określeniu osób mogących uczestniczyć w sprawie (art. 76 i 77), a także na specyficznym dla spraw unormowaniu sposobu orzekania (art. 79).</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Ustawa dostosowuje także do nowych rozwiązań obowiązujące przepisy dotyczące spraw nią objętych, a zawarte w innych aktach prawnych (art. 95–96).</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Wobec tego, że w związku z utworzeniem sądów pracy i ubezpieczeń społecznych zniesione zostaną Trybunał Ubezpieczeń Społecznych oraz okręgowe sądy ubezpieczeń społecznych, projekt ustawy reguluje również sprawy kadrowo-organizacyjne w tym zakresie oraz sposób załatwiania w okresie przejściowym spraw wszczętych przed wejściem w życie ustawy (art. 84–92).</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Utworzenie sądów pracy i ubezpieczeń społecznych pociągnie za sobą pewne konsekwencje kadrowo-organizacyjne. W związku z tym niezbędne będą odpowiednie działania dla zapewnienia nowym sądom kadry sędziowsko-ławniczej oraz odpowiednich budynków i pomieszczeń z wyposażeniem. W tym kierunku podjęte zostały już prace przygotowawcze.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#MinisterSprawiedliwościWłodzimierzBerutowicz">Reasumując, można wyrazić przekonanie, że projektowane w ustawie ukształtowanie organizacyjne sądów pracy i ubezpieczeń społecznych oraz rozwiązania w zakresie postępowania przed tymi sądami będą dobrze służyły umacnianiu socjalistycznych stosunków pracy oraz realizacji zadań w zakresie ochrony praworządności w stosunkach pracy i ubezpieczenia społecznego.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>