Commit 655657f71c360438e6839864719e68ecbaa810c7
1 parent
2a3ffbfa
początek opisu ról dla przysłówków na podstawie realizacji z Walentego
Showing
2 changed files
with
1236 additions
and
1225 deletions
semsources/SJP_ann.tab
1 | -"akurat" "adv" "II" "przysłówek komunikujący, że zdarzenie odbywa się w danej chwili lub bezpośrednio przed nią" | |
2 | -"co" "adv" "III" 1 "przysłówek używany w połączeniach komunikujących, że niektórym przedmiotom przysługuje jakaś cecha w większym stopniu niż innym" " Wybierał co ciekawsze książki." | |
3 | -"co" "adv" "III" 2 "przysłówek używany w połączeniach charakteryzujących częstość, z jaką coś się powtarza" "Pytano o to co drugiego przechodnia." | |
4 | -"jak" "adv" "V" "przysłówek wyrażający maksymalny stopień intensywności cechy lub zdarzenia, jaki jest możliwy w danej sytuacji" "Ubierz się jak najcieplej." | |
5 | -"ledwie" "adv" "I" "zobacz „ledwo I” " | |
6 | -"ledwo" "adv" "I" 1 "przysłówek komunikujący, iż to, o czym mowa, zostało z trudem osiągnięte" "Ledwo zdał egzamin." | |
7 | -"ledwo" "adv" "I" 2 "przysłówek komunikujący, iż od danego zdarzenia upłynęło bardzo niewiele czasu" "Słońce ledwo zaszło." | |
8 | -"nareszcie" "adv" "I" "przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie nastąpiło później, niż się tego spodziewaliśmy, i że okres czekania na nie trwał zbyt długo, a także wyrażający zadowolenie, że nastąpiło" | |
9 | -"nieco" "adv" "I" "przysłówek komunikujący, że stopień cechy lub zakres stanu rzeczy bądź zjawiska nie jest duży" "Spóźniłeś się nieco." | |
10 | -"nieopodal" "adv" "II" "zobacz „opodal II” " | |
11 | -"obok" "adv" "MIEJSCE" "Location" "II" "przysłówek komunikujący o małej odległości między przedmiotami" "Dziecko śpi obok." | |
12 | -"omal" "adv" "I" "przysłówek tworzący zwroty oznaczające bliską lokalizację czegoś, możliwość czegoś" "Omal nie stracił przytomności z bólu." | |
13 | -"omalże" "adv" "I" "zobacz „omal I” " | |
14 | -"opodal" "adv" "II" "przysłówek komunikujący, że coś znajduje się lub dzieje się w małej odległości" "Mieszkam opodal." | |
15 | -"pół" "adv" "III" "przysłówek lub składnik przysłówka złożonego komunikujący, że czynność została wykonana lub że cecha przysługuje przedmiotowi w pewnym stopniu" "Pół czytał, pół drzemał. Wyrzucił na pół uschnięte kwiaty." | |
16 | -"precz" "adv" "I" "przysłówek o charakterze ekspresywnym towarzyszący czasownikom oznaczającym usuwanie, wyrzucanie, oddalanie (się)" | |
17 | -"trochę" "adv" "I" "a" "przysłówek komunikujący, że stopień cechy lub zakres stanu rzeczy bądź zjawiska, o których mowa w zdaniu, nie jest duży" "Trochę go martwiła ta pogoda." | |
18 | -"trochę" "adv" "I" "b" "lub komunikujący, że to, o czym mowa, trwało przez krótki czas" "Musisz trochę poczekać." | |
19 | -"tylko" "adv" "III" 1 "przysłówek komunikujący, że do osiągnięcia pewnego celu wystarczy wykonanie czynności lub zaistnienie stanu, o których jest mowa w zdaniu, lub komunikujący, że niekorzystna sytuacja uległa lub może ulec pogorszeniu" | |
20 | -"tym" "adv" "przysłówek komunikujący, że stopień intensywności cechy lub stanu rzeczy, o którym mowa, jest w podanych okolicznościach jeszcze większy" "Tym lepiej, że wiesz, jak to zrobić." | |
21 | -"wcale" "adv" "II" 1 "przysłówek komunikujący, że dany stan rzeczy nie przysługuje obiektowi w najmniejszym stopniu" "Wcale się nie opaliłaś." | |
22 | -"wcale" "adv" "II" 2 "przysłówek komunikujący, że dana cecha przysługuje obiektowi w stopniu wystarczającym" "Mają wcale niezłe mieszkanie." | |
23 | -"więcej" "adv" 1 "stopień wyższy od „dużo” lub od „wiele”" "Więcej teraz podróżował." | |
24 | -"więcej" "adv" 2 "przysłówek występujący w zdaniach zaprzeczonych, wzmacniający przeczenie" "Był parę razy i nie pokazał się więcej." | |
25 | -"właśnie" "adv" "II" "przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie odbywa się w chwili mówienia, odbywało się bezpośrednio przed nią lub w czasie innego zdarzenia" | |
26 | -"wreszcie" "adv" "I" "przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie nastąpiło później, niż mówiący się tego spodziewał" "Drzwi otworzyły się i wreszcie mogliśmy wejść do środka." | |
27 | -"za" "adv" "II" "przysłówek komunikujący zbyt wielkie natężenie cechy" "za duży za ciężki" | |
28 | -"zaraz" "adv" "II" "przysłówek komunikujący, że między dwoma zdarzeniami lub między jakimś zdarzeniem a daną wypowiedzią upłynęło lub upłynie bardzo mało czasu" "Zaraz mi wypomnisz, że go naciągam." | |
29 | -"a" "conj" "II" 1 "spójnik łączący zdania lub wyrażenia o przeciwstawnej treści" "On gra, a ona tańczy. Nauka a zabawa." | |
30 | -"a" "conj" "II" 2 "spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie uzupełniające wcześniejszą informację" "Kwitły kwiaty, a nad nimi uwijały się pszczoły." | |
31 | -"a" "conj" "II" 3 "spójnik przyłączający zdanie wyrażające konsekwencje tego, o czym była mowa wcześniej" "Zastąpię cię w pracy, a ty odpoczniesz." | |
32 | -"a" "conj" "II" 4 "spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie o treści niezgodnej z tym, co można wnioskować na podstawie zdania poprzedzającego" "Zjadł dużo, a ciągle był głodny." | |
33 | -"a" "conj" "II" 5 "spójnik łączący słowa o takiej samej postaci, powtórzone w celu podkreślenia tego, o czym mowa w zdaniu" "Takie przykłady można mnożyć a mnożyć." | |
34 | -"a" "conj" "II" 6 "spójnik łączący powtórzone zaimki wskazujące, użyte w tym celu, by dane wyrażenie nie miało określonego odniesienia" "Nazywał się tak a tak." | |
35 | -"aby" "conj" "I" 1 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne wskazujące na cel czynności" "Wyciągnął rękę, aby zerwać kwiat." | |
36 | -"aby" "conj" "I" 2 "spójnik łączący zdanie nadrzędne porównujące stopień, w jakim dana cecha komuś lub czemuś przysługuje, z zależnym od tej cechy rezultatem czynności, o którym mowa w zdaniu podrzędnym" "Był zbyt dumny, aby przyjąć pomoc." | |
37 | -"aby" "conj" "I" 3 "spójnik łączący ze zdaniem nadrzędnym takie zdanie podrzędne, które komunikuje o zdarzeniu nieoczekiwanym" "Deszcz przestał siąpić, aby po chwili rozpadać się na dobre." | |
38 | -"aby" "conj" "I" 4 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, używany zwykle po czasownikach i rzeczownikach wyrażających wolę, sąd, propozycję lub konieczność" "Chcę, abyś przyszedł." | |
39 | -"aby" "conj" "I" 5 "spójnik przyłączający do zdania dodatkowy składnik, wyrażający życzenie lub warunek" "Napisz coś, aby na temat." | |
40 | -"aczkolwiek" "conj" "spójnik łączący zdania lub wyrażenia o treści przeciwstawnej, nieoczekiwanej w danym zestawieniu" "Uczył się dobrze, aczkolwiek orłem nie był." | |
41 | -"albo" "conj" "I" "spójnik wyrażający możliwą wymienność albo wzajemne wyłączanie się zdań lub części zdań" | |
42 | -"albowiem" "conj" "spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację" | |
43 | -"ale" "conj" "I" "spójnik wyrażający przeciwieństwo, kontrast lub odmienne treści" | |
44 | -"ani" "conj" "I" "spójnik łączący zaprzeczone zdania współrzędne lub składniki współrzędne zdania zaprzeczonego" "Nie kradł ani nie oszukiwał." | |
45 | -"aniżeli" "conj" "I" "spójnik przyłączający zdanie lub jego składnik, które charakteryzują podstawę porównania" "Okazał się lepszy, aniżeli myślano." | |
46 | -"aż" "conj" "I" 1 "spójnik zestawiający zdania współrzędne z uwydatnieniem treści jednego z nich" | |
47 | -"aż" "conj" "I" 2 "spójnik w zdaniach wyrażających skutek albo stopień nasilenia, granicę czasową tego, o czym mowa w zdaniu poprzedzającym" | |
48 | -"ażeby" "conj" "I" "zobacz „aby I” " | |
49 | -"bądź" "conj" "I" "spójnik wyrażający możliwą wymienność części zdań lub zdań równorzędnych" | |
50 | -"bo" "conj" "I" "spójnik wprowadzający zdanie wyjaśniające wcześniejszą informację lub ostrzegające przed konsekwencjami niewykonania tego, o czym była mowa wcześniej" | |
51 | -"bodaj" "conj" "II" "spójnik wyrażający obojętność mówiącego wobec wyboru, jaki przed kimś stoi, i zarazem sugestię, jakiego wyboru można dokonać" "Odwiedź mnie kiedyś, bodaj jutro." | |
52 | -"bowiem" "conj" "spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację" "Nie kupił książki, zapomniał bowiem pieniędzy." | |
53 | -"by" "conj" "I" 1 "zobacz „aby I” w znaczeniu 1, 2, 3, 4" | |
54 | -"by" "conj" "I" 2 "spójnik wprowadzający wtrącenie zawierające komentarz na temat użytego w zdaniu słowa lub wyrażenia" "Był lekkomyślny, by nie powiedzieć, głupi." | |
55 | -"byle" "conj" "I" 1 "spójnik wyrażający życzenie i warunek wykonania tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Kup bułki, byle świeże." | |
56 | -"byle" "conj" "I" 2 "spójnik wyrażający cel, którego minimalnym warunkiem osiągnięcia jest to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Zrobiłem to, byleś była zadowolona." | |
57 | -"byleby" "conj" "I" "zobacz „byle I” " | |
58 | -"chociaż" "conj" "I" "spójnik przyłączający do zdania nadrzędnego zdanie podrzędne, z którego treści można wyprowadzić sąd przeciwstawny względem tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" | |
59 | -"chociażby" "conj" "I" "zobacz „choćby I” " | |
60 | -"choć" "conj" "I" "zobacz „chociaż I” " | |
61 | -"choćby" "conj" "I" 1 "spójnik komunikujący, iż nie ma możliwości przeciwdziałania temu, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" | |
62 | -"choćby" "conj" "I" 2 "spójnik wyrażający obojętność wobec wyboru, jaki przed kimś stoi" | |
63 | -"co" "conj" "IV" 1 "spójnik komunikujący, że między faktami zachodzi związek polegający na tym, że za każdym razem, gdy ma miejsce pierwszy z nich, ma miejsce również drugi" "Co strzelił, to chybił." | |
64 | -"co" "conj" "IV" 2 "spójnik komunikujący, że przedmiot lub sytuacja, o których mowa, ma zrozumiałą przewagę nad innymi tego rodzaju i że tego, o czym mowa, nie należy lekceważyć" "Co głowa, to głowa." | |
65 | -"co" "conj" "IV" 3 "spójnik łączący dwa wyrażenia odnoszące się do tego samego typu przedmiotów lub cech" "Dziś ten sam jadłospis co wczoraj." | |
66 | -"czy" "conj" "II" 1 "spójnik zdań podrzędnych o charakterze pytajnym" "Nie wiem, czy to by się udało." | |
67 | -"czy" "conj" "II" 2 "spójnik łączący zdania równorzędne lub ich części, wyrażający wymienność lub wyłączanie się członów" "Był smutny czy też znudzony." | |
68 | -"czyli" "conj" "spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie wyjaśniające" "Ola, czyli moja siostra." | |
69 | -"dlatego" "conj" "spójnik wprowadzający informację, której uzasadnienie zostało podane wcześniej" "Było zimno, dlatego włożył płaszcz." | |
70 | -"dopóki" "conj" "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające końcowy moment czynności lub stanu, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Żyli w zgodzie, dopóki mieszkała z nimi matka. Musisz leżeć, dopóki nie wyzdrowiejesz." | |
71 | -"dopóty" "conj" "spójnik komunikujący, iż czas trwania czegoś jest wyznaczony przez czas trwania innej czynności lub stanu" "Dopóty stał pod drzewem, dopóki nie przestało padać." | |
72 | -"dotąd" "conj" "II" "spójnik komunikujący, iż czas trwania czegoś jest wyznaczony przez czas trwania innej czynności lub stanu" "Dotąd bili brawo, dopóki nie wróciła na scenę." | |
73 | -"gdy" "conj" "II" "spójnik rozpoczynający zdanie oznaczające warunek" "Otrzyma dyplom, gdy zda egzamin." | |
74 | -"gdyby" "conj" "I" "a" "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne lub jego równoważnik oznaczające możliwość" "Gdyby coś się stało, dowiesz się pierwsza." | |
75 | -"gdyby" "conj" "I" "b" "lub niespełniony warunek tego, o czym mowa w drugim zdaniu" "Gdyby była ciepła woda, wykąpałabym się." | |
76 | -"gdyż" "conj" "spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację" | |
77 | -"i" "conj" "II" 1 "a" "spójnik łączący zdania lub inne wyrażenia odnoszące się do tych samych przedmiotów lub faktów" "Tańczą i śpiewają." | |
78 | -"i" "conj" "II" 1 "b" "albo sygnalizujące zakończenie danej wypowiedzi" "Nie wracam, i koniec." | |
79 | -"i" "conj" "II" 2 "spójnik komunikujący, że zdarzenie nazywane przez czasownik trwa długo lub często się powtarza" "On tylko śpi i śpi." | |
80 | -"i" "conj" "II" 3 "a" "spójnik łączący zdania komunikujące o zdarzeniach równoczesnych lub następujących po sobie" "Siedział i patrzył przed siebie." | |
81 | -"i" "conj" "II" 3 "b" "albo przyłączający zdanie, które wyraża konsekwencję tego, o czym wcześniej była mowa" "Upadła i złamała nogę." | |
82 | -"ilekroć" "conj" "spójnik łączący wypowiedzenia, wskazujący na zależność zachodzącą między regularnie powtarzającymi się faktami: ile razy" "Ilekroć o niej myśli, ogarnia go złość." | |
83 | -"inaczej" "conj" "II" 1 "spójnik przyłączający wyrażenie lub zdanie, za pomocą którego mówiący chce powiedzieć w inny sposób to, co powiedział za pomocą wyrażenia użytego przed spójnikiem" | |
84 | -"inaczej" "conj" "II" 2 "spójnik wprowadzający wypowiedzenie, w którym jest mowa o konsekwencjach niewykonania tego, co komunikuje wypowiedzenie poprzedzające" | |
85 | -"iż" "conj" "zobacz „że I” w znaczeniu 1, 2" | |
86 | -"jak" "conj" "I" 1 "spójnik wprowadzający wyrażenie porównawcze" "Rzucało łodzią jak łupiną orzecha." | |
87 | -"jak" "conj" "I" 2 "spójnik przyłączający zdania lub ich części wtrącone, dopowiedziane, objaśniające" " Jak widzę, dobrze ci się powodzi" | |
88 | -"jak" "conj" "I" 3 "spójnik łączący równorzędne części zdania, zwykle w połączeniach: „jak i”, „jak też”, „jak również”, „zarówno..., jak”" "Dręczyły go różne troski, jak i to, że nic nie wiedział o losie najbliższych." | |
89 | -"jak" "conj" "I" 4 "spójnik wprowadzający zdania podrzędne określające czas, warunek, przyczynę" "Pięć lat minęło, jak ojciec nie żyje." | |
90 | -"jakby" "conj" "II" 1 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające sytuację nierzeczywistą, która, biorąc pod uwagę to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, mogłaby się urzeczywistnić" "Chichotaliśmy, jakbyśmy mieli łaskotki." | |
91 | -"jakby" "conj" "II" 2 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunki urzeczywistnienia się tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Jakbyś znalazł chwilę, wpadnij do nas jutro." | |
92 | -"jakkolwiek" "conj" "III" "spójnik komunikujący, że wniosek wynikający z treści zdania podrzędnego jest niezgodny z treścią zdania nadrzędnego" "Jakkolwiek sytuacja była dla niego krępująca, nie opuścił sali." | |
93 | -"jako" "conj" "II" 1 "spójnik przyłączający określenie roli, jaką pełni jakaś osoba w danych okolicznościach, a także określenie stosunku tej osoby do innych osób" "Zatrudniono ją jako sekretarkę dyrektora." | |
94 | -"jako" "conj" "II" 2 "spójnik przyłączający rzeczownik, który wskazuje na okres życia osoby, o której mowa w zdaniu" "Jako małolata wyproszono go z tej imprezy." | |
95 | -"jako" "conj" "II" 3 "spójnik przyłączający określenie sposobu potraktowania lub oceny danego obiektu lub stanu rzeczy" "Zaskarżyła decyzję wojewody jako krzywdzącą." | |
96 | -"jako" "conj" "II" 4 "spójnik przyłączający liczebnik porządkowy, który wskazuje na kolejność charakteryzowanego zdarzenia względem innych" "Jako trzeciemu na mecie przyznano mu brązowy medal." | |
97 | -"jakoby" "conj" "I" "spójnik przyłączający do zdania nadrzędnego zdanie podrzędne i zarazem podający w wątpliwość to, o czym jest mowa w tym zdaniu" " Twierdził, jakoby znał ją od dawna." | |
98 | -"jednak" "conj" "I" "spójnik przyłączający zdanie o treści niezgodnej z tym, co można wnioskować na podstawie zdania poprzedzającego" | |
99 | -"jednakże" "conj" "zobacz „jednak I” " | |
100 | -"jeśli" "conj" 1 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunek, od którego spełnienia zależy to, o czym jest mowa w zdaniu nadrzędnym" "Jeśli będziesz dobrze się uczył, to dostaniesz stypendium." | |
101 | -"jeśli" "conj" 2 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające okoliczności, w jakich zachodzi stan rzeczy, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Martwiła się bardzo, jeśli kogoś spotykało nieszczęście." | |
102 | -"jeśli" "conj" 3 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające założenie, przy którym jest prawdziwe lub może się spełnić to, o czym jest mowa w zdaniu nadrzędnym" "Jeśli dobrze pamiętam jego życiorys, to studiował najpierw filozofię, a potem prawo." | |
103 | -"jeśli" "conj" 4 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające przesłankę, na podstawie której można wywnioskować to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Jeśli nie wychodzi z domu od tygodnia, to musi być chory." | |
104 | -"jeśli" "conj" 5 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne uzasadniające pytanie retoryczne zawarte w zdaniu nadrzędnym" "Co mają powiedzieć inni, jeśli ty narzekasz na brak pieniędzy." | |
105 | -"jeśli" "conj" 6 "spójnik używany do ostrzeżenia rozmówcy przed negatywnymi konsekwencjami działania, o którym mowa w zdaniu podrzędnym" "Jeśli tu jeszcze raz przyjedziesz, to wyrzucę cię za drzwi." | |
106 | -"jeśli" "conj" 7 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, w którym zakłada się możliwość zajścia pewnego zdarzenia ocenianego jako nieistotne" "Jeśli nawet będę musiał wyjechać, to zostaną inni." | |
107 | -"jeśli" "conj" 8 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, którego prawdziwość nie jest wykluczona" "Jeśli czegoś tej zupie brakuje, to pieprzu." | |
108 | -"jeśli" "conj" 9 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, w którym jest mowa o zdarzeniu uważanym za nieprawdopodobne do tego stopnia, co zdarzenie charakteryzowane w zdaniu nadrzędnym" "Jeśli on dotrzyma tajemnicy, to mi kaktus na dłoni wyrośnie." | |
109 | -"jeśli" "conj" 10 "spójnik łączący dwa zdania o treściach przeciwstawnych" "Jeśli w szkole zachowywał się skandalicznie, to w domu był wyjątkowo grzeczny." | |
110 | -"jeśli" "conj" 11 "spójnik wraz ze słowem „nie” przyłączający wyrażenie, które rozszerza potencjalny zakres odniesienia charakterystyki przedstawionej w zdaniu" "Przejechaliśmy już pięćset kilometrów, jeśli nie więcej." | |
111 | -"jeśli" "conj" 12 "spójnik wraz ze słowem „nie” łączący dwa zdania lub równorzędne składniki zdania w konstrukcję komunikującą, że ma miejsce jeden z dwóch przedstawionych w niej stanów rzeczy" "Zawsze go coś bolało, jeśli nie brzuch, to głowa." | |
112 | -"jeśliby" "conj" 1 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, może nastąpić w bliższej lub dalszej przyszłości" "Jeśliby uzyskał poparcie swojej partii, to będzie ubiegał się o fotel prezydencki." | |
113 | -"jeśliby" "conj" 2 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nie mogło, nie może ani nie będzie mogło nastąpić" "Jeślibym był wiedział, że mamy zebranie, to na pewno bym przyszedł." | |
114 | -"jeśliby" "conj" 3 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że spełnienie warunku określonego w tym zdaniu zależy od czyjejś woli" "Zrobi się tu o wiele więcej miejsca, jeśliby wyrzucić starą kanapę do piwnicy." | |
115 | -"jeżeli" "conj" "zobacz „jeśli” " | |
116 | -"jeżeliby" "conj" "zobacz „jeśliby” " | |
117 | -"kiedy" "conj" "II" "a" "spójnik wprowadzający zdanie czasowe" "Było późno, kiedy wrócił do domu." | |
118 | -"kiedy" "conj" "II" "b" "rozpoczynajacy zdanie podrzędne oznaczające przyczynę, warunek czegoś" "Kiedy jesteś taki mądry, radź sobie sam." | |
119 | -"kiedy" "conj" "II" "c" "lub łączący zdania o treści przeciwstawnej" "Mógłby się uczyć, cóż kiedy nie chce." | |
120 | -"lecz" "conj" "spójnik wyrażający przeciwieństwo, kontrast lub odmienne treści" | |
121 | -"ledwie" "conj" "II" "zobacz „ledwo II” " | |
122 | -"ledwo" "conj" "II" "spójnik międzyzdaniowy wskazujący na bezpośrednie następstwo zdarzeń" "Ledwo zabrał się do pracy, zadzwonił telefon." | |
123 | -"lub" "conj" "I" "spójnik wyrażający możliwą wymienność lub wzajemne wyłączanie się zdań lub ich części" | |
124 | -"mianowicie" "conj" "a" "spójnik, który wprowadza wyjaśniający komentarz do treści wcześniejszego komunikatu" "Pomógł mu bardzo, mianowicie znalazł mu pracę." | |
125 | -"mianowicie" "conj" "b" "lub poprzedza wyliczenie" "Przyszła cała rodzina, a mianowicie: rodzice, rodzeństwo, dziadkowie." | |
126 | -"mimo iż" "conj" "zobacz „mimo że” " | |
127 | -"mimo że" "conj" "spójnik wyrażający rozbieżność między tym, co się dzieje w rzeczywistości, a tym, czego się oczekiwało" "Mimo że świeciło słońce, było zimno." | |
128 | -"nadto" "conj" "I" "spójnik nawiązujący do poprzedzającego kontekstu i wprowadzający nową informację na omawiany już temat" | |
129 | -"natomiast" "conj" "spójnik przeciwstawiający treści komunikowane za pomocą połączonych zdań" | |
130 | -"ni" "conj" "I" "spójnik łączący składniki zdań zaprzeczonych, rzadziej całe zdania, charakteryzujące te same osoby, rzeczy lub fakty" | |
131 | -"niby" "conj" "II" "spójnik używany w konstrukcjach porównawczych, wyrażający relację podobieństwa" "Przeglądała się w wodzie niby w lustrze" | |
132 | -"niczym" "conj" "II" "spójnik przyłączający wyraz lub wyrażenie, które określają podstawę porównania" "Była to scena niczym z bajki." | |
133 | -"nie" "conj" "II" 1 "a" "spójnik występujący między identycznymi formami tego samego wyrazu, tworząc połączenie wyrażające niepewność mówiącego co do charakterystyki przedmiotu, stanu rzeczy lub wyrażające wahanie, jak postąpić" "Pies nie pies, wygląd ma nietypowy." | |
134 | -"nie" "conj" "II" 1 "b" "albo komunikujące, że niezależnie od tego, czy ten wyraz przekazuje informację prawdziwą, należy zaakceptować to, o czym mowa w bezpośrednim kontekście tego połączenia" "Strach nie strach, ale iść do dentysty musisz." | |
135 | -"nie" "conj" "II" 2 "spójnik występujący między dwoma rzeczownikami, komunikujący, że osoba lub rzecz należąca do zakresu drugiego rzeczownika ma wyróżniające się cechy wskazane przez pierwszy rzeczownik" "Diabeł nie dziewczyna." | |
136 | -"niemniej" "conj" "spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, którego treść jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu; też w wyrażeniach: " "niemniej jednak, niemniej przeto" | |
137 | -"nim" "conj" "spójnik komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nastąpiło wcześniej niż zdarzenie, o którym mowa w zdaniu podrzędnym" | |
138 | -"niźli" "conj" "I" "zobacz „niż I” " | |
139 | -"niż" "conj" "I" "spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie określające podstawę porównania dla cechy lub sytuacji odznaczających się zwykle większym lub mniejszym stopniem nasilenia" "Wydawała się młodsza, niż była w istocie." | |
140 | -"niżby" "conj" "spójnik przyłączający zdanie, które określa możliwą do wyobrażenia bądź przewidywaną podstawę porównania dla charakteryzowanej wcześniej sytuacji" "Jego misja jest trudniejsza, niżby się to wydawało." | |
141 | -"niżeli" "conj" "I" "zobacz „niż I” " | |
142 | -"oraz" "conj" "spójnik używany do łączenia zdań lub innych wyrażeń, które odnoszą się do tych samych przedmiotów, osób lub faktów" | |
143 | -"pomimo że" "conj" "zobacz „mimo że” " | |
144 | -"ponieważ" "conj" "spójnik wprowadzający zdanie, które wyjaśnia informację podaną w drugim zdaniu składowym zdania złożonego" "Odszedł, ponieważ się obraził." | |
145 | -"póki" "conj" "zobacz „dopóki” " | |
146 | -"póty" "conj" "zobacz „dopóty” " | |
147 | -"przeto" "conj" "spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, które przedstawia skutek tego, o czym była wcześniej mowa lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania" "Był młody, przeto niedoświadczony." | |
148 | -"skoro" "conj" 1 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające przesłankę, na podstawie której można wywnioskować to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Musiał na coś poważnego chorować, skoro umarł tak młodo." | |
149 | -"skoro" "conj" 2 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunki umożliwiające zajście, bezpośrednio po ich powstaniu, zdarzenia, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Skoro usłyszeli głos matki, zaraz zawrócili do domu." | |
150 | -"tedy" "conj" "spójnik przyłączający zdanie, które przedstawia informację wynikającą ze zdania poprzedzającego" | |
151 | -"to" "conj" "IV" 1 "spójnik wprowadzający zdanie wyrażające konsekwencje tego, o czym była mowa" "Poszukaj, to znajdziesz." | |
152 | -"to" "conj" "IV" 2 "spójnik przyłączający do zdań z zaimkami względnymi lub innymi spójnikami zdania wyrażające różne relacje w zależności od sensu tych zaimków czy spójników" "Gdybyś coś chciał, to napisz." | |
153 | -"to" "conj" "IV" 3 "spójnik łączący dwa takie same czasowniki w tej samej formie, wyrażający obojętność nadawcy dotyczącą przedstawionej sytuacji" "No trudno, nie kocha to nie kocha." | |
154 | -"toteż" "conj" "spójnik przyłączający zdanie, które przedstawia informację wynikającą ze zdania poprzedzającego" | |
155 | -"tudzież" "conj" "spójnik używany do łączenia zdań lub innych wyrażeń, które odnoszą się do tych samych przedmiotów, osób lub faktów" | |
156 | -"tylko" "conj" "II" 1 "spójnik przyłączający wyrażenie, które uściśla lub ogranicza zakres tego, o czym była mowa" | |
157 | -"tylko" "conj" "II" 2 "spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie, za pomocą którego mówiący koryguje czyjąś opinię, zastępując ją nowym sądem" | |
158 | -"tylko" "conj" "II" 3 "spójnik, który wraz z użytym po nim słowem „że” przyłącza zdanie lub wyrażenie informujące o czymś niekorzystnym i zaprzeczające temu, co można wnioskować ze zdania poprzedzającego" | |
159 | -"więc" "conj" "I" 1 "spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, które przedstawia skutek tego, o czym była wcześniej mowa, lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania" "Uśmiechnęła się, więc pewnie była zadowolona." | |
160 | -"więc" "conj" "I" 2 "spójnik, zwykle w połączeniu z poprzedzającym słowem „a”, rozpoczynający wyliczanie, podsumowanie lub charakterystykę tego, o czym była mowa" "Przyjechała cała rodzina, a więc siostry, bracia, ciotki, wujowie. Ślub jest o dwunastej, a więc za godzinę." | |
161 | -"wszakże" "conj" "II" "spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie o treści niezgodnej z tym, co można wywnioskować z poprzedzającego kontekstu" "Gospodarz był stary, energiczny wszakże." | |
162 | -"wszelako" "conj" "II" "spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, którego treść jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu" "Rozmowy nie doprowadziły do zbliżenia stanowisk, inicjowały wszelako bezpośrednie negocjacje na wysokim szczeblu. " | |
163 | -"zaledwie" "conj" "II" "spójnik łączący zdania, informujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu ze spójnikiem, miało miejsce niewiele wcześniej niż zdarzenie charakteryzowane w drugim zdaniu" "Zaledwie skończyła szkołę, zaczęła pracować w banku." | |
164 | -"zamiast" "conj" "II" "spójnik komunikujący, że miał miejsce inny stan rzeczy niż ten, którego można było się spodziewać" "Włóż coś na siebie, zamiast się trząść z zimna." | |
165 | -"zanim" "conj" "spójnik komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nastąpiło wcześniej niż zdarzenie, o którym mowa w zdaniu podrzędnym" | |
166 | -"zaś" "conj" 1 "spójnik przeciwstawiający treści komunikowane przez połączone zdania" "Pewne fakty nabierają znaczenia, inne zaś je tracą." | |
167 | -"zaś" "conj" 2 "spójnik przyłączający zdanie nawiązujące do wcześniejszego kontekstu" "Chirurg włożył czyste rękawiczki, po chwili zaś pochylił się nad uśpionym chłopcem." | |
168 | -"zatem" "conj" "I" 1 "spójnik przyłączający zdania lub wyrażenia, które przedstawiają skutek tego, o czym była wcześniej mowa, lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania" "Masz gorączkę, zatem jesteś chory." | |
169 | -"zatem" "conj" "I" 2 "spójnik w połączeniu „a zatem” wprowadzający inną charakterystykę tego, o czym wcześniej była mowa" "Mam spotkanie z mężem mojej córki, a zatem z moim zięciem." | |
170 | -"że" "conj" "I" 1 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne zależne od czasownika, określające przedmiot czyichś wypowiedzi, myśli, emocji, doznań lub spostrzeżeń" "Myślę, że nie powinieneś tego robić." | |
171 | -"że" "conj" "I" 2 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające skutek scharakteryzowanego w zdaniu nadrzędnym stanu rzeczy o wysokim stopniu intensywności" "Trząsł się tak mocno, że położyliśmy go do łóżka." | |
172 | -"że" "conj" "I" 3 "spójnik wprowadzający zdanie lub wyrażenie wtrącone, charakteryzujące wypowiedź główną lub jej fragment" "Nasz szef odznacza się, że nazwę to wprost, dziecięcą naiwnością." | |
173 | -"żeby" "conj" "I" 1 "zobacz „aby I” w znaczeniu 1, 2, 3, 4" | |
174 | -"żeby" "conj" "I" 2 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne zależne od zaprzeczonego czasownika, przekazującego czyjąś opinię" "Nie sądzę, żeby dla matki było to miłe." | |
175 | -"żeby" "conj" "I" 3 "zobacz „choćby I” w znaczeniu 1" | |
176 | -"żeby" "conj" "I" 4 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne oznaczające niespełniony warunek tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Żebym wiedział jak, to bym wam pomógł." | |
177 | -"a" "interj" "IV" "wykrzyknik wyrażający różne stany uczuciowe" | |
178 | -"ach" "interj" "wykrzyknik ujawniający spontaniczną reakcję mówiącego" | |
179 | -"aha" "interj" "wykrzyknik wyrażający potwierdzenie, zrozumienie, przypomnienie, ironię itp." | |
180 | -"aj" "interj" "wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję mówiącego na nieoczekiwane doznanie" | |
181 | -"akurat" "interj" "III" "wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział" | |
182 | -"ale" "interj" "III" "a" "wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział" "Ale! W tym nie było żadnej ironii." | |
183 | -"ale" "interj" "III" "b" "lub używany wtedy, gdy mówiący przypomni sobie coś nieoczekiwanie" "Ale! Ale! Chciałem coś jeszcze powiedzieć." | |
184 | -"ależ" "interj" "II" "zobacz „ale III” " | |
185 | -"ba" "interj" "II" "wykrzyknik wyrażający niepewność lub zakłopotanie" | |
186 | -"bam" "interj" "wykrzyknik imitujący dźwięk spowodowany biciem zegara lub dzwonu" | |
187 | -"basta" "interj" "wykrzyknik wyrażający stanowczy nakaz zakończenia czegoś" | |
188 | -"bęc" "interj" "wykrzyknik imitujący dźwięk powstający, gdy coś lub ktoś spada i uderza w coś" | |
189 | -"bim" "interj" "wykrzyknik imitujący dźwięk spowodowany biciem zegara lub dzwonu" | |
190 | -"bravissimo" "interj" "wykrzyknik wyrażający najwyższą pochwałę" | |
191 | -"brawo" "interj" "II" "wykrzyknik wyrażający pochwałę, zadowolenie" | |
192 | -"brr" "interj" "wykrzyknik wyrażający negatywną reakcję na coś" | |
193 | -"bryk" "interj" "I" "wykrzyknik nazywający szybki ruch z miejsca na miejsce" | |
194 | -"bu" "interj" "I" "wykrzyknik nazywający niski, monotonny dźwięk" | |
195 | -"buch" "interj" "wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany nagłym, silnym uderzeniem" | |
196 | -"bynajmniej" "interj" "II" "wykrzyknik będący przeczącą odpowiedzią na pytanie" "Czy to wszystko? – Bynajmniej." | |
197 | -"cap" "interj" "III" "wykrzyknik nazywający szybki ruch, polegający na chwyceniu czegoś lub kogoś za coś" | |
198 | -"chap" "interj" "wykrzyknik nazywający szybki ruch, polegający na chwyceniu czegoś, zwykle zębami, pyskiem, dziobem" | |
199 | -"chaps" "interj" "zobacz „chap” " | |
200 | -"che" "interj" "wykrzyknik naśladujący niskie dźwięki, powstające wtedy, gdy ktoś głośno się śmieje" | |
201 | -"chi" "interj" "I" "wykrzyknik naśladujący wysokie dźwięki powstające wtedy, gdy ktoś spontanicznie się śmieje" | |
202 | -"chlap" "interj" "wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany uderzeniem wody o coś" | |
203 | -"chlast" "interj" "wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany gwałtownym uderzeniem" | |
204 | -"chlip" "interj" "wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, gdy ktoś głośno coś pije lub głośno płacze" | |
205 | -"chlup" "interj" "wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, gdy coś wpada do wody lub gdy woda uderza o coś" | |
206 | -"ciach" "interj" "wykrzyknik nazywający szybko wykonywaną czynność" | |
207 | -"cip-cip" "interj" "wykrzyknik używany w celu przywołania ptactwa domowego" | |
208 | -"cup" "interj" "wykrzyknik nazywający szybki ruch, który polega zwykle na tym, że ktoś kucający chowa się gdzieś" | |
209 | -"cyk" "interj" "wykrzyknik imitujący jeden z wielu dźwięków powtarzających się miarowo, które powstają wtedy, gdy zegarek chodzi, lub imitujący dźwięk wydawany przez cykające owady" | |
210 | -"cym" "interj" "wykrzyknik zastępujący słowa przy śpiewaniu melodii; też: przyśpiewka w piosenkach ludowych" | |
211 | -"cyt" "interj" "wykrzyknik wzywający do zachowania ciszy" | |
212 | -"czmych" "interj" "wykrzyknik nazywający nagłą ucieczkę" | |
213 | -"czyżby" "interj" "II" "wykrzyknik o intonacji pytania wyrażający powątpiewanie w prawdziwość tego, co zostało powiedziane" | |
214 | -"dalej" "interj" "wykrzyknik wzywający do szybkiego rozpoczęcia czynności lub wskazujący na jej gwałtowny charakter" | |
215 | -"dalejże" "interj" "zobacz „dalej” " | |
216 | -"dlaboga" "interj" "wykrzyknik wyrażający różne reakcje emocjonalne, zwłaszcza lęk lub zdziwienie" | |
217 | -"dosyć" "interj" "II" "wykrzyknik wyrażający zakaz" | |
218 | -"dość" "interj" "II" "zobacz „dosyć II” " | |
219 | -"e" "interj" "II" "a" "wykrzyknik wyrażający różne reakcje emocjonalne" "E, nudny jesteś!" | |
220 | -"e" "interj" "II" "b" "lub mający na celu zwrócenie czyjejś uwagi" "E! Mały, chodź no tu." | |
221 | -"ech" "interj" "wykrzyknik wyrażający różne stany woli lub emocji" | |
222 | -"eh" "interj" "zobacz „ech” " | |
223 | -"ej" "interj" "wykrzyknik wzywający adresata do zwrócenia na coś uwagi" | |
224 | -"ejże" "interj" "wykrzyknik wyrażający przestrogę lub pogróżkę albo wątpliwość mówiącego co do prawdziwości czyjejś wypowiedzi" | |
225 | -"et" "interj" "wykrzyknik wyrażający różne stany, uczucia" | |
226 | -"fe" "interj" "wykrzyknik wyrażający reprymendę z powodu czyjegoś niewłaściwego zachowania" | |
227 | -"fi" "interj" "wykrzyknik wyrażający podziw, uznanie lub niedowierzanie" | |
228 | -"fik" "interj" "wykrzyknik nazywający szybki ruch całym ciałem, powodujący, że ktoś się przewraca" | |
229 | -"fiu" "interj" 1 "wykrzyknik wyrażający uznanie lub zdziwienie, niekiedy połączone z ironią" | |
230 | -"fiu" "interj" 2 "wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, kiedy ktoś lub coś gwiżdże" | |
231 | -"fru" "interj" "wykrzyknik nazywający czynność wykonywaną energicznie" | |
232 | -"fu" "interj" "I" "wykrzyknik wyrażający uczucia wstrętu bądź obrzydzenia" | |
233 | -"fuj" "interj" "zobacz „fu I” " | |
234 | -"gadu-gadu" "interj" "wykrzyknik nazywający odgłosy długiej rozmowy" | |
235 | -"gul" "interj" "I" 1 "powtarzalny dźwięk, jaki powstaje wtedy, gdy przelewa się woda lub gdy ktoś głośno coś pije" | |
236 | -"gul" "interj" "I" 2 "dźwięk wydawany przez indora" | |
237 | -"gul" "interj" "I" 3 "wykrzyknik używany w celu przywoływania indyków" | |
238 | -"gwałtu" "interj" "wykrzyknik wypowiadany przez osobę wzywającą pomocy" | |
239 | -"ha" "interj" "I" 1 "wykrzyknik wyrażający różne uczucia zależnie od sytuacji" | |
240 | -"ha" "interj" "I" 2 "wykrzyknik, parokrotnie powtórzony, nazywający dźwięki, jakie powstają, gdy ktoś głośno i spontanicznie się śmieje" | |
241 | -"he" "interj" "II" 1 "wykrzyknik wyrażający różne uczucia zależnie od sytuacji" "He, spryciarzu, udało ci się!" | |
242 | -"he" "interj" "II" 2 "wykrzyknik, parokrotnie powtarzany, nazywający dźwięki, jakie powstają, gdy ktoś śmieje się głośno" | |
243 | -"hej" "interj" 1 "wykrzyknik używany dla zwrócenia czyjejś uwagi" "Hej, z drogi! Hej, poczekaj." | |
244 | -"hej" "interj" 2 "rodzaj pozdrowienia używanego przez młodych ludzi wtedy, gdy się witają lub żegnają" | |
245 | -"hejże" "interj" "zobacz „hej” w znaczeniu 1" | |
246 | -"hm" "interj" "I" "wykrzyknik wyrażający namysł mówiącego" | |
247 | -"ho" "interj" "wykrzyknik, zwykle powtórzony, za pomocą którego mówiący reaguje na sytuację i przedmioty niepospolite" | |
248 | -"hoc" "interj" "wykrzyknik, zwykle powtórzony, wyrażający beztroską wesołość, jaka towarzyszy podskokom w tańcu" | |
249 | -"hokus-pokus" "interj" "wykrzyknik używany jako czarodziejskie zaklęcie" | |
250 | -"hop" "interj" 1 "wykrzyknik zachęcający do skoku lub podskakiwania" | |
251 | -"hop" "interj" 2 "wykrzyknik, zwykle powtarzany, za pomocą którego ludzie nawołują się" | |
252 | -"hopla" "interj" "zobacz „hop” w znaczeniu 1" | |
253 | -"hops" "interj" "zobacz „hop” w znaczeniu 1" | |
254 | -"hosanna" "interj" "wykrzyknik będący pierwotnie wezwaniem do Boga o pomoc, potem radosną inwokacją" | |
255 | -"hu" "interj" 1 "wykrzyknik, zwykle powtarzany, za pomocą którego ludzie nawołują się" | |
256 | -"hu" "interj" 2 "wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję na coś zaskakującego" | |
257 | -"hu" "interj" 3 "dźwięk wydawany przez puchacza lub sowę" | |
258 | -"hu-ha" "interj" "wykrzyknik wyrażający radość i zachęcający do zabawy" | |
259 | -"hura" "interj" "wykrzyknik wyrażający radość i zachęcający do wiwatowania na cześć kogoś lub z powodu osiągnięcia czegoś" | |
260 | -"hurra" "interj" "zobacz „hura” " | |
261 | -"huzia" "interj" "wykrzyknik zachęcający psa do ataku" | |
262 | -"hyc" "interj" "wykrzyknik nazywający szybki skok małego zwierzęcia, a także towarzyszący temu skokowi dźwięk" | |
263 | -"i" "interj" "IV" "wykrzyknik wyrażający różne postawy emocjonalne lub stany woli" | |
264 | -"jej" "interj" "wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję emocjonalną" | |
265 | -"jejku" "interj" "zobacz „jej” " | |
266 | -"kic" "interj" "wykrzyknik, często powtarzany, nazywający skok zająca, królika, wiewiórki itp." | |
267 | -"kici" "interj" "wykrzyknik, zwykle powtarzany, używany w celu przywołania kota" | |
268 | -"klap" "interj" "wykrzyknik, zwykle powtarzany, nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, gdy jeden przedmiot uderza o drugi" | |
269 | -"klepu-klep" "interj" "zobacz „klepu-klepu” " | |
270 | -"klepu-klepu" "interj" "wykrzyknik nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, kiedy ktoś kogoś klepie" | |
271 | -"kłap" "interj" "wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący dźwięk wydawany przez zwierzęta przy nagłym zamykaniu szczęk" | |
272 | -"kusztyk" "interj" "II" "zobacz „kuśtyk” " | |
273 | -"kuśtyk" "interj" "wykrzyknik nazywający sposób chodzenia osoby, która kuleje lub podpiera się laską" | |
274 | -"kwita" "interj" 1 "wykrzyknik zamykający wypowiedź, podkreślający, że nadawca nie ma nic więcej do powiedzenia na dany temat lub że to, o czym była mowa, zostało zakończone" | |
275 | -"kwita" "interj" 2 "wykrzyknik wyrażający w sposób stanowczy wolę zakończenia czegoś" | |
276 | -"la" "interj" "I" "wykrzyknik, zwykle powtarzany, zastępujący słowa przy śpiewaniu melodii; też: przyśpiewka w piosenkach ludowych" | |
277 | -"lu" "interj" 1 "wykrzyknik naśladujący odgłos chluśnięcia wodą" | |
278 | -"lu" "interj" 2 "wykrzyknik określający uderzenie kogoś" | |
279 | -"lu" "interj" 3 "wykrzyknik zachęcający do wykonania jakiejś czynności, zwłaszcza do wypicia alkoholu" | |
280 | -"łubu-du" "interj" "wykrzyknik naśladujący odgłos spadania czegoś ciężkiego, uderzenia czymś ciężkim" | |
281 | -"łup" "interj" "II" "wykrzyknik naśladujący uderzenie, zwykle nagłe i mocne" | |
282 | -"mach" "interj" "II" "wykrzyknik nazywający szybko wykonaną czynność" | |
283 | -"nareszcie" "interj" "II" "wykrzyknik wyrażający zadowolenie mówiącego, że stało się to, na co czekał" | |
284 | -"naturalnie" "interj" "II" "wykrzyknik nawiązujący do wcześniejszej wypowiedzi i potwierdzający to, co ona komunikuje" | |
285 | -"nieprawda" "interj" "II" 1 "wykrzyknik nawiązujący do czyjejś wypowiedzi, sygnalizujący, że mówiący nie zgadza się z tym, co ktoś powiedział" | |
286 | -"nieprawda" "interj" "II" 2 "wykrzyknik używany z intonacją pytającą na końcu zdania, kiedy mówiący oczekuje od swojego rozmówcy aprobaty tego, co powiedział" | |
287 | -"nieprawdaż" "interj" "zobacz „nieprawda II” w znaczeniu 2" | |
288 | -"no" "interj" "II" 1 "a" "wykrzyknik wyrażający odpowiedź twierdzącą na postawione pytanie" "Zgadzasz się ze mną? - No." | |
289 | -"no" "interj" "II" 1 "b" "albo sygnalizujący, że adresat słucha mówiącego" "Powiem ci coś. - No?" | |
290 | -"no" "interj" "II" 2 "wykrzyknik używany wtedy, gdy mówiący chce zmienić tok rozmowy lub spowodować określone działanie" "Chciałbym cię o coś zapytać. - No, mów!" | |
291 | -"no" "interj" "II" 3 "a" "wykrzyknik stanowiący odrębną wypowiedź tego samego nadawcy, używany wtedy, gdy ten się waha, co powiedzieć, lub zapomniał, co chciał powiedzieć" "Ona jest taka trochę, no, niepoważna." | |
292 | -"no" "interj" "II" 3 "b" "albo gdy nadawca koryguje swoją wypowiedź" "Poszło mi to tak łatwo, no, dosyć łatwo." | |
293 | -"no" "interj" "II" 3 "c" "albo gdy nadawca chce zwrócić uwagę słuchacza na to, co mówi, często wyrażając zniecierpliwienie lub pośpiech" "No, ruszaj się!" | |
294 | -"no" "interj" "II" 3 "d" "albo gdy nadawca protestuje przeciw jakimś działaniom" "No! Dlaczego się tak rozpychasz!?" | |
295 | -"nuż" "interj" "wykrzyknik komunikujący, że coś się nagle, nieoczekiwanie i zarazem w sposób gwałtowny zaczyna" | |
296 | -"nuże" "interj" 1 "wykrzyknik komunikujący, że coś się nagle, nieoczekiwanie i zarazem w sposób gwałtowny zaczyna" | |
297 | -"nuże" "interj" 2 "wykrzyknik wyrażający ponaglenie do szybszego wykonywania czynności" | |
298 | -"o" "interj" "III" 1 "wykrzyknik wyrażający zdziwienie lub zaskoczenie" "O! Co za miła wiadomość!" | |
299 | -"o" "interj" "III" 2 "wykrzyknik używany w celu zwrócenia uwagi na coś" "O, tu są świeże ślady." | |
300 | -"o" "interj" "III" 3 "wykrzyknik poprzedzający rzeczownik w wołaczu, użyty spontanicznie w funkcji czysto ekspresywnej" "O mój Boże, co tu się dzieje?" | |
301 | -"och" "interj" "wykrzyknik będący spontaniczną reakcją mówiącego na nieoczekiwane odczucie lub zaskakującą informację" | |
302 | -"oczywiście" "interj" "II" "wykrzyknik nawiązujący do wcześniejszej wypowiedzi i potwierdzający to, co ona komunikuje" "Przywitali się z wami? – Oczywiście, że tak." | |
303 | -"oho" "interj" 1 "wykrzyknik wzmacniający wypowiedź, wyrażający podziw lub zdziwienie" "Urodzaj będzie, że oho!" | |
304 | -"oho" "interj" 2 "wykrzyknik używany w momencie zobaczenia, stwierdzenia, uświadomienia sobie czegoś" "Oho, na mnie już czas!" | |
305 | -"oj" "interj" 1 "wykrzyknik wyrażający spontaniczne reakcje na różne doznania" | |
306 | -"oj" "interj" 2 "wykrzyknik wyrażający ostrzeżenie, pogróżkę lub reprymendę" | |
307 | -"ojej" "interj" "zobacz „oj” w znaczeniu 1" | |
308 | -"ojoj" "interj" "zobacz „oj” w znaczeniu 1" | |
309 | -"paf" "interj" "zobacz „pif-paf” " | |
310 | -"pewnie" "interj" "II" "wykrzyknik potwierdzający coś lub zaprzeczający czemuś" | |
311 | -"pfe" "interj" "zobacz „fe” " | |
312 | -"pfu" "interj" "zobacz „fu I” " | |
313 | -"phi" "interj" "I" "wykrzyknik wyrażający lekceważenie, rozczarowanie lub niedowierzanie" | |
314 | -"pif" "interj" "zobacz „pif-paf” " | |
315 | -"pif-paf" "interj" "wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany strzałem z broni palnej" | |
316 | -"pik" "interj" "IV" "wykrzyknik oznaczający lekkie ukłucie, uderzenie, zwykle serca, lub naśladujący głos wydawany przez niektóre ptaki" | |
317 | -"plask" "interj" "II" "wykrzyknik naśladujący odgłos uderzenia płaską powierzchnią czegoś lub upadku czegoś płaskiego" | |
318 | -"plusk" "interj" "II" "wykrzyknik naśladujący odgłos uderzającej o coś lub uderzanej czymś cieczy albo wpadnięcie do wody, błota itp." | |
319 | -"prask" "interj" "wykrzyknik naśladujący dźwięk, który powstaje, gdy coś nagle pęka lub uderza w coś" | |
320 | -"prawda" "interj" "II" 1 "wykrzyknik sygnalizujący, że mówiący zgadza się z tym, co ktoś powiedział" | |
321 | -"prawda" "interj" "II" 2 "wykrzyknik na końcu zdania lub otwierający pytanie, sygnalizujący, że mówiący oczekuje od swojego rozmówcy aprobaty tego, co powiedział lub powie" | |
322 | -"precz" "interj" "II" "wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe oddalenie się skądś" | |
323 | -"psik" "interj" 1 "wykrzyknik używany w celu odpędzenia kota" | |
324 | -"psik" "interj" 2 "wykrzyknik nazywający kichnięcie" | |
325 | -"pstryk" "interj" "II" "wykrzyknik nazywający dźwięk wydawany przy pstryknięciu lub przy uruchamianiu jakiegoś urządzenia przy pomocy przycisku" | |
326 | -"puf" "interj" "II" "wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący sapanie parowozu lub odgłos wystrzału" | |
327 | -"puk" "interj" "wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący odgłos pukania, puknięcia lub wystrzału" | |
328 | -"pyk" "interj" "wykrzyknik naśladujący odgłos wydawany przy wypuszczaniu dymu z fajki lub podobny do niego odgłos" | |
329 | -"rety" "interj" "wykrzyknik wyrażający zaskoczenie lub przestrach" | |
330 | -"rym" "interj" "II" "wykrzyknik naśladujący odgłos nagłego, nieoczekiwanego uderzenia, upadku, strzału" | |
331 | -"ryms" "interj" "zobacz „rym II” " | |
332 | -"ryzyk-fizyk" "interj" "wykrzyknik używany w momencie podejmowania trudnej, ważnej decyzji" | |
333 | -"siup" "interj" "I" "wykrzyknik wyrażający zachętę do skoku lub oznaczający szybki ruch, skok" | |
334 | -"skąd" "interj" "II" "wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział" "Powiedziałeś jej o tym? – Skąd!" | |
335 | -"stop" "interj" "I" 1 "wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe zatrzymanie się lub przerwanie jakiejś czynności" | |
336 | -"stop" "interj" "I" 2 "w tekstach depesz: wyraz pełniący funkcję kropki" | |
337 | -"stop" "interj" "I" 3 "czerwone światło zapalające się automatycznie z tyłu pojazdu mechanicznego w momencie naciśnięcia hamulca" | |
338 | -"stop" "interj" "I" 4 "forma podróżowania polegająca na nieodpłatnym korzystaniu z zatrzymywanych po drodze pojazdów" | |
339 | -"stop" "interj" "I" 5 "samochód zabierający autostopowiczów" | |
340 | -"stuk" "interj" "II" "wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący odgłos stukania" | |
341 | -"sza" "interj" "wykrzyknik, za pomocą którego mówiący chce kogoś uciszyć lub dać komuś znać, żeby o danej sprawie nikomu nie mówił" | |
342 | -"szast" "interj" "wykrzyknik naśladujący szybki ruch" | |
343 | -"szlus" "interj" "wykrzyknik wyrażający stanowczy nakaz zakończenia czegoś" | |
344 | -"szu" "interj" "zobacz „szur” " | |
345 | -"szur" "interj" "wykrzyknik naśladujący odgłos powstający przy tarciu czegoś, szuraniu o coś" | |
346 | -"taś" "interj" "wykrzyknik, parokrotnie powtórzony, używany w celu przywołania kaczek" | |
347 | -"tfu" "interj" "wykrzyknik imitujący dźwięk podczas plucia, wyrażający wstręt lub odrazę, albo wypowiadany przez kogoś, kto zauważył, że powiedział nie to, co chciał" | |
348 | -"tik-tak" "interj" "wykrzyknik nazywający dwa kolejne, regularnie powtarzające się dźwięki, jakie powstają wtedy, gdy zegar tyka" | |
349 | -"tirli" "interj" "wykrzyknik, zwykle powtarzany, naśladujący dźwięki instrumentów smyczkowych" | |
350 | -"trach" "interj" "wykrzyknik nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, kiedy coś pęka lub łamie się" | |
351 | -"trzask" "interj" "II" "wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany uderzeniem, pęknięciem, wystrzałem itp." | |
352 | -"ts" "interj" "wykrzyknik nakazujący milczenie, zachowanie ciszy" | |
353 | -"tss" "interj" "zobacz „ts” " | |
354 | -"tup" "interj" "wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący głośne chodzenie" | |
355 | -"tupu" "interj" "zobacz „tup” " | |
356 | -"u" "interj" "III" "wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję mówiącego na to, co sprawia mu przykrość lub ból, co go dziwi bądź zaskakuje" | |
357 | -"uf" "interj" "wykrzyknik używany dla wyrażenia różnych stanów fizycznych i psychicznych" | |
358 | -"uff" "interj" "zobacz „uf” " | |
359 | -"uha" "interj" "wykrzyknik wyrażający różne uczucia, używany też jako przyśpiewka w piosenkach ludowych" | |
360 | -"uhm" "interj" "wykrzyknik będący odpowiedzią twierdzącą na postawione pytanie lub sygnalizujący, że adresat słucha mówiącego" | |
361 | -"wara" "interj" "wykrzyknik wyrażający kategoryczny zakaz dostępu do osoby, rzeczy lub sprawy, o której jest mowa" | |
362 | -"won" "interj" "I" "zobacz „precz II” " | |
363 | -"wynocha" "interj" "wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe oddalenie się skądś" | |
364 | -"zaraz" "interj" "III" 1 "wykrzyknik informujący, że mówiący spełni w niedługim czasie to, o co ktoś go prosi" | |
365 | -"zaraz" "interj" "III" 2 "wykrzyknik używany, aby powstrzymać kogoś przed zbyt szybkim działaniem lub przerwać czyjeś zbyt szybkie działania" | |
366 | -"zaraz" "interj" "III" 3 "wykrzyknik sygnalizujący, że nadawca chce sobie coś przypomnieć, zanim włączy się do rozmowy" | |
367 | -"czterdzieści" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 40" | |
368 | -"czternaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 14" | |
369 | -"cztery" "num" "I" "liczebnik główny oznaczający liczbę 4" | |
370 | -"czterysta" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 400" | |
371 | -"ćwierć" "num" "I" "liczebnik oznaczający jedną z czterech części danej całości" | |
372 | -"dwa" "num" "I" "liczebnik główny oznaczający liczbę 2" | |
373 | -"dwadzieścia" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 20" | |
374 | -"dwanaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 12" | |
375 | -"dwieście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 200" | |
376 | -"dziesięć" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 10" | |
377 | -"dziewięć" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 9" | |
378 | -"dziewięćdziesiąt" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 90" | |
379 | -"dziewięćset" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 900" | |
380 | -"dziewiętnaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 19" | |
381 | -"jeden" "num" "I" "liczebnik główny oznaczający liczbę jeden" | |
382 | -"jedenaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 11" | |
383 | -"osiem" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 8" | |
384 | -"osiemdziesiąt" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 80" | |
385 | -"osiemnaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 18" | |
386 | -"osiemset" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 800" | |
387 | -"pięć" "num" "I" "liczebnik główny oznaczający liczbę 5" | |
388 | -"pięćdziesiąt" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 50" | |
389 | -"pięćset" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 500" | |
390 | -"piętnaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 15" | |
391 | -"półtora" "num" "liczebnik ułamkowy oznaczający jeden i pół" | |
392 | -"siedem" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 7" | |
393 | -"siedemdziesiąt" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 70" | |
394 | -"siedemnaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 17" | |
395 | -"siedemset" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 700" | |
396 | -"sto" "num" "I" "liczebnik główny oznaczający liczbę 100" | |
397 | -"szesnaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 16" | |
398 | -"sześć" "num" "I" "liczebnik główny oznaczający liczbę 6" | |
399 | -"sześćdziesiąt" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 60" | |
400 | -"sześćset" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 600" | |
401 | -"trzy" "num" "I" "liczebnik główny oznaczający liczbę 3" | |
402 | -"trzydzieści" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 30" | |
403 | -"trzynaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 13" | |
404 | -"trzysta" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 300" | |
405 | -"tysiąc" "num" "I" 1 "liczebnik główny oznaczający liczbę 1000" | |
406 | -"tysiąc" "num" "I" 2 "tysiąc złotych, dolarów itp." | |
407 | -"tysiąc" "num" "I" 3 "gra w karty, w której wygrywa ten, kto pierwszy uzyska tysiąc punktów" | |
408 | -"aniżeli" "prep" "II" "przyimek łączący podstawę porównania z wyrażeniem, które komunikuje zwykle wyższy stopień nasilenia cechy" "Była ładniejsza aniżeli jej koleżanka." | |
409 | -"bez" "prep" "II" "przyimek komunikujący zwykle brak, nieobecność czegoś lub kogoś" "Las bez grzybów. Sukienka bez rękawów. Odejść bez pożegnania." | |
410 | -"blisko" "prep" "CZAS" "Time" "gen" "II" "b" "lub między punktami czasowymi" "Było już blisko daty wyjazdu." | |
411 | -"blisko" "prep" "Location" "gen" "II" "a" "przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami" "Mieszka blisko stacji metra." | |
412 | -"co" "prep" "II" 1 "przyimek używany w połączeniach charakteryzujących częstość, z jaką coś się powtarza" "Przystawał co krok." | |
413 | -"co" "prep" "II" 2 "przyimek używany w połączeniach, komunikujących, że przedmioty pod względem danej cechy są tożsame" "Krawat tego koloru co koszula" | |
414 | -"dla" "prep" 1 "przyimek komunikujący o przeznaczeniu obiektu" "Film dla młodzieży." | |
415 | -"dla" "prep" "CZEMU" "Purpose" "gen" 2 "przyimek komunikujący cel czynności" "Tupali nogami dla rozgrzewki." | |
416 | -"dla" "prep" 3 "przyimek wyznaczający obiekt odniesienia komunikowanego sądu, najczęściej osobę, z punktu widzenia której sąd ten jest wydawany" "Był to dla mnie rok pełen sukcesów." | |
417 | -"dla" "prep" "CZEMU" "Purpose" "gen" 4 "przyimek wprowadzający przyczynę jakichś działań" "Na dziki polowano dla mięsa." | |
418 | -"do" "prep" "CZAS" "Time Goal/Duration" "gen" "I" 4 "przyimek określający czas zakończenia zdarzenia" "Spał do południa." | |
419 | -"do" "prep" "I" 1 "przyimek komunikujący o przeznaczeniu obiektu" "filiżanka do kawy" | |
420 | -"do" "prep" "CZEMU" "Purpose" "gen" "I" 2 "przyimek komunikujący cel czynności" "Oddał buty do naprawy." | |
421 | -"do" "prep" "Location Goal" "gen" "I" 3 "przyimek komunikujący kierunek ruchu" "Skoczył do wody." | |
422 | -"do" "prep" "I" 5 "przyimek wyznaczający górną lub dolną granicę czegoś" "Inflacja spadła do dziesięciu procent." | |
423 | -"do" "prep" "I" 6 "przyimek komunikujący o rezultacie procesu lub charakteryzujący stopień nasilenia tego procesu" "Blacha rozpaliła się do czerwoności." | |
424 | -"do" "prep" "I" 7 "przyimek wprowadzający składnik zdania rządzony przez czasownik, przymiotnik, rzeczownik lub określający je" "Przywiązał się do dziadka. Był podobny do siostry." | |
425 | -"do" "prep" "I" 8 "przyimek wprowadzający samodzielne wypowiedzenia nieoznajmujące, m.in. przekleństwa, formuły grzecznościowe, odezwy" "Do diabła! Do zobaczenia! Do broni!" | |
426 | -"do" "prep" "I" 9 "przyimek między liczebnikami oznaczający potęgowanie" "Dwa do piątej." | |
427 | -"dokoła" "prep" "Path" "gen" "II" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś znajdującego się w środku" "Dokoła klombów posadzono tulipany." | |
428 | -"dokoła" "prep" "Location" "gen" "II" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś znajdującego się w środku" "Dokoła klombów posadzono tulipany." | |
429 | -"dokoła" "prep" "II" 2 "przyimek określający główny temat tego, o czym mowa w zdaniu" "Wszystkie jego myśli krążyły dokoła rodzinnego domu." | |
430 | -"dookoła" "prep" "II" "zobacz „dokoła II” " | |
431 | -"dzięki" "prep" "CZEMU" "Condition" "dat" "I" "przyimek komunikujący o cechach, faktach lub osobach, które spowodowały, że dana sytuacja jest dla kogoś pomyślna" "Uratował się dzięki przytomności umysłu." | |
432 | -"jak" "prep" "II" "przyimek wprowadzający wyrażenie porównawcze" "Nos miała jak kartofelek." | |
433 | -"jako" "prep" "I" 1 "przyimek wprowadzający określenie roli, jaką pełni jakaś osoba w danych okolicznościach, a także określenie stosunku tej osoby do innych osób" "Jako gospodarz spotkania starał się być dla wszystkich życzliwy i miły." | |
434 | -"jako" "prep" "I" 2 "przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem wskazujący na okres życia osoby, o której mowa w zdaniu" "Jako dziecko przebyła wszystkie choroby zakaźne." | |
435 | -"jako" "prep" "I" 3 "przyimek wprowadzający określenie sposobu potraktowania lub oceny danego obiektu lub stanu rzeczy" "Takie stany są określane jako depresyjne." | |
436 | -"jako" "prep" "I" 4 "przyimek przyłączający liczebnik porządkowy, który wskazuje na kolejność charakteryzowanego zdarzenia względem innych" "Sekretarz komisji przyszedł na zebranie jako pierwszy." | |
437 | -"koło" "prep" "CZAS" "Time" "gen" "II" 2 "przyimek poprzedzający określenie liczby, ilości, miary lub czasu, który komunikuje, że jest ono przybliżone" "Zadzwoniła koło szóstej." | |
438 | -"koło" "prep" "Path" "gen" "II" 1 "przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami" "Usiądź koło mnie." | |
439 | -"koło" "prep" "Location" "gen" "II" 1 "przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami" "Usiądź koło mnie." | |
440 | -"koło" "prep" "II" 2 "przyimek poprzedzający określenie liczby, ilości, miary lub czasu, który komunikuje, że jest ono przybliżone" "Zadzwoniła koło szóstej." | |
441 | -"koło" "prep" "II" 3 "przyimek przyłączający nazwę przedmiotu będącego obiektem czynności, o której mowa w zdaniu" "Dłubał coś koło zegara." | |
442 | -"ku" "prep" "Location Goal" "dat" 1 "przyimek przyłączający określenie miejsca, w kierunku którego ktoś zmierza lub coś prowadzi" "Odwrócił się nagle i ruszył ku drzwiom." | |
443 | -"ku" "prep" "CZEMU" "Purpose" "dat" 2 "przyimek przyłączający określenie celu czynności, o której mowa w zdaniu" "Nakręcono ten film ku przestrodze młodzieży." | |
444 | -"ku" "prep" 3 "przyimek przyłączający określenie czyjegoś stanu wewnętrznego, który wytworzył się w następstwie zdarzenia lub zjawiska, o którym mowa w zdaniu" "Ku radości maluchów spadł śnieg." | |
445 | -"ku" "prep" "ARG" "Time Goal?" "dat" 4 "przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący, że zbliża się dana pora roku lub dnia" "Dni są coraz dłuższe i ma się ku wiośnie." | |
446 | -"ku" "prep" 5 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś jest zainteresowany inną osobą pod względem erotycznym" "Nasze dzieci mają się ku sobie." | |
447 | -"lada" "prep" "CZAS" "Time" "nom" "III" "przyimek łączący się z nazwą jednostki czasu, komunikujący, iż coś stanie się w najbliższym czasie" "Przyjadą lada godzina." | |
448 | -"między" "prep" "CZAS" "Time" "inst" 3 "przyimek wprowadzający określenia granic czasowych, w których miało miejsce dane zdarzenie" "Wrócę między drugą a trzecią." | |
449 | -"między" "prep" "Path" "inst" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa, jest z obu stron otoczone czymś" "Ulica ciągnęła się między domami." | |
450 | -"między" "prep" "Location" "inst" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa, jest z obu stron otoczone czymś" "Ulica ciągnęła się między domami." | |
451 | -"między" "prep" "Location Goal" "acc" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa, jest z obu stron otoczone czymś" "Ulica ciągnęła się między domami." | |
452 | -"między" "prep" 2 "przyimek komunikujący, iż zależność, o której mowa, dotyczy wymienionych w zdaniu osób, zjawisk, przedmiotów lub faktów" "Pokrewieństwo między nimi było bardzo dalekie." | |
453 | -"między" "prep" 4 "przyimek wprowadzający określenie przeznaczenia tego, co stanowi rezultat dokonanego podziału" "Podzielił majątek między synów." | |
454 | -"między" "prep" 5 "przyimek ograniczający dwustronnie zbiór cech, które można przypisać nietypowemu obiektowi, o którym mowa" "Bluzka koloru między żółtym a brązowym." | |
455 | -"między" "prep" 6 "przyimek komunikujący, iż wybór, przed którym stoi dana osoba, dotyczy wymienionych przedmiotów lub osób" "Wybieraj między mną a nim." | |
456 | -"między" "prep" 7 "przyimek wprowadzający określenie zbioru, do którego należą lub spośród którego się wyróżniają charakteryzowane w zdaniu przedmioty lub osoby" "Słynęła z urody między rówieśnicami." | |
457 | -"mimo" "prep" "przyimek oznaczający rozbieżność między tym, co się dzieje, a tym, czego się należało spodziewać" "Mimo późnej pory wyszedł na spacer." | |
458 | -"na" "prep" "Duration" "adv" 9 "przyimek tworzący z przysłówkami oznaczającymi czas wyrażenia precyzujące ten czas" "Przyjechali na krótko." | |
459 | -"na" "prep" "Location" "loc" 1 "a" "przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miejsce dziania się lub znajdowania się czegoś" "Pracował na polu." | |
460 | -"na" "prep" "Location Goal" "acc" 1 "b" "miejsce lub kierunek, będące celem ruchu, czynności" "Pojechali na Mazury." | |
461 | -"na" "prep" "Duration" "acc" 2 "przyimek tworzący wyrażenia oznaczające trwanie czegoś, okres, termin lub porę dziania się czegoś" "Wyjechać na weekend." | |
462 | -"na" "prep" 3 "przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miarę, ocenę wielkości oraz zakres ich zastosowania" "Gruby na palec." | |
463 | -"na" "prep" 4 "przyimek tworzący z nazwami czynności wyrażenia określające cel, skutek lub sposób odbywania się tych czynności" "Składać na pół." | |
464 | -"na" "prep" "CZEMU" "Purpose" "acc" 4 "przyimek tworzący z nazwami czynności wyrażenia określające cel, skutek lub sposób odbywania się tych czynności" "Składać na pół." | |
465 | -"na" "prep" "CZEMU" "Condition" "acc" 4 "przyimek tworzący z nazwami czynności wyrażenia określające cel, skutek lub sposób odbywania się tych czynności" "Składać na pół." | |
466 | -"na" "prep" 5 "a" "przyimek łączący z nadrzędnymi czasownikami rzeczowniki stanowiące ich uzupełnienie" "Liczyć na pomoc." | |
467 | -"na" "prep" 5 "b" "z nadrzędnymi rzeczownikami wyrazy stanowiące ich uzupełnienie" "Skrzynka na listy." | |
468 | -"na" "prep" 5 "c" "lub z nadrzędnymi przymiotnikami wyrazy stanowiące ich uzupełnienie" "Był chciwy na pieniądze." | |
469 | -"na" "prep" 6 "przyimek tworzący wraz z rzeczownikami równoważniki zdań" "Na zdrowie!" | |
470 | -"na" "prep" 7 "przyimek tworzący z przysłówkowymi określeniami kolorów wyrażenia precyzujące osiągnięcie koloru" "Pomalował ściany na zielono." | |
471 | -"na" "prep" 8 "przyimek tworzący z przysłówkami lub przymiotnikami wyrażenia oznaczające szczególne okoliczności dziania się czegoś" "Spać na stojąco." | |
472 | -"na" "prep" 10 "przyimek tworzący w połączeniu ze składnikami nieodmiennymi wyrażenia zleksykalizowane, oznaczające różne relacje przestrzenne" "Wyjść na zewnątrz." | |
473 | -"nad" "prep" "CZAS" "Time" "inst" 4 "przyimek tworzący wyrażenia oznaczające bliskość czasową czegoś względem określonej pory" "Wrócili nad ranem." | |
474 | -"nad" "prep" "Location" "inst" 1 "przyimek tworzący wyrażenia lokalizujące coś powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni" "Nad miastem przeszła burza." | |
475 | -"nad" "prep" "Location Goal" "acc" 1 "przyimek tworzący wyrażenia lokalizujące coś powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni" "Nad miastem przeszła burza." | |
476 | -"nad" "prep" "Path" "inst" 1 "przyimek tworzący wyrażenia lokalizujące coś powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni" "Nad miastem przeszła burza." | |
477 | -"nad" "prep" "Location" "inst" 2 "przyimek tworzący wyrażenia lokalizujące coś w miejscu położonym blisko wody" "Wyjechali nad morze. Warszawa leży nad Wisłą." | |
478 | -"nad" "prep" 3 "przyimek tworzący wyrażenia wskazujące na przedmiot, temat tego, co oznacza wyraz określany" "Opieka nad dziećmi. Myśleć nad sposobem ratunku." | |
479 | -"nad" "prep" 5 "przyimek przyłączający określenie osoby, która jest podporządkowana służbowo komuś innemu" "Nad dyrektorem departamentu stał określony wiceminister." | |
480 | -"nad" "prep" 6 "przyimek wprowadzający nazwę czegoś, czemu wymieniona w zdaniu cecha przysługuje w największym stopniu" "Nic ważniejszego nad zdrowie." | |
481 | -"nad" "prep" 7 "przyimek tworzący wyrażenia stanowiące wzmocnienie lub ograniczenie tego, co oznacza rzeczownik, z którym się łączy" "Skandal nad skandale." | |
482 | -"nad" "prep" 8 "przyimek przyłączający określenie podstawy porównania" "Praca nad siły." | |
483 | -"naokoło" "prep" "Location" "gen" "II" "przyimek komunikujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś" | |
484 | -"naokoło" "prep" "Path" "gen" "II" "przyimek komunikujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś" | |
485 | -"naokół" "prep" "II" "zobacz „naokoło II” " | |
486 | -"naprzeciw" "prep" "Location" "gen" "I" "przyimek komunikujący, że coś znajduje się lub dzieje się w miejscu, do którego dana osoba lub rzecz jest zwrócona, albo że ktoś idzie w kierunku, z którego spodziewa się nadejścia danej osoby" | |
487 | -"naprzeciwko" "prep" "I" "zobacz „naprzeciw I” " | |
488 | -"niby" "prep" "I" "przyimek używany w konstrukcjach porównawczych, wyrażający relację podobieństwa" "Drucik cienki niby igła." | |
489 | -"niczym" "prep" "I" "przyimek przyłączający wyraz, który określa podstawę porównania" "Wpatrywał się w mrok niczym sowa czyhająca na łup." | |
490 | -"niedaleko" "prep" "CZAS" "Time" "gen" "przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami, zdarzeniami lub punktami czasowymi" "Mieszkali niedaleko parku." | |
491 | -"niedaleko" "prep" "Location" "gen" "przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami, zdarzeniami lub punktami czasowymi" "Mieszkali niedaleko parku." | |
492 | -"nieopodal" "prep" "I" "zobacz „opodal I” " | |
493 | -"niźli" "prep" "II" "zobacz „niż II” " | |
494 | -"niż" "prep" "II" "przyimek przyłączający wyrażenie określające podstawę porównania dla cechy lub sytuacji odznaczających się zwykle większym lub mniejszym stopniem nasilenia" "Szybciej rosną wydatki niż dochody." | |
495 | -"niżeli" "prep" "II" "zobacz „niż II” " | |
496 | -"o" "prep" "CZAS" "Time" "loc" "II" 4 "przyimek wprowadzający określenie czasu zdarzenia" "Wyruszyli w góry o świcie." | |
497 | -"o" "prep" "II" 1 "przyimek wprowadzający nazwę lub charakterystykę przedmiotu czyjejś wypowiedzi, czyjejś prośby, czyichś starań, myśli, uczuć, czyjegoś sądu lub przekonania, a także nazwę przedmiotu sporu, walki bądź oskarżenia" "Często opowiadał o swojej rodzinie. Był przekonany o swojej racji. Drużyny walczyły o wejście do finału." | |
498 | -"o" "prep" "II" 2 "przyimek poprzedzający nazwę przedmiotu, z którym styka się jakaś osoba lub rzecz w wyniku ruchu lub w trakcie wykonywania jakiejś czynności" "Zaczepiła rękawem o gwóźdź. Koła stukały o szyny." | |
499 | -"o" "prep" "II" 3 "przyimek wprowadzający określenie różnicy między dwoma obiektami lub stanami rzeczy pod względem ilości, liczby lub stopnia" "Przerósł brata o głowę." | |
500 | -"o" "prep" "II" 5 "przyimek przyłączający do nazwy rzeczy lub osoby rzeczownik z przymiotnikiem lub liczebnikiem charakteryzujący właściwość tej rzeczy lub osoby" "Był człowiekiem o stalowych nerwach." | |
501 | -"o" "prep" "II" 6 "przyimek przyłączający nazwę narzędzia lub środka, którym posługuje się dana osoba, chcąc wykonać określoną czynność" "Poruszała się o kulach." | |
502 | -"obok" "prep" "MIEJSCE" "Location" "gen" "I" 1 "przyimek komunikujący, że dana rzecz lub osoba znajduje się blisko innej" "Położył łyżkę obok talerza. Usiadła obok syna." | |
503 | -"obok" "prep" "MIEJSCE" "Path" "gen" "I" 1 "przyimek komunikujący, że dana rzecz lub osoba znajduje się blisko innej" "Położył łyżkę obok talerza. Usiadła obok syna." | |
504 | -"obok" "prep" "I" 2 "przyimek komunikujący o współwystępowaniu przedmiotów lub faktów, o których jest mowa, z innymi przedmiotami i faktami" "Obok działalności politycznej uprawiał dziennikarstwo." | |
505 | -"od" "prep" "CZAS" "Time Source/Duration" "gen" 5 "przyimek wprowadzający określenie czasu, w którym zaczął mieć miejsce dany stan rzeczy" "Była od świtu na nogach." | |
506 | -"od" "prep" "Location Source" "gen" 1 "a" "przyimek wprowadzający określenie miejsca, od którego oddala się dana rzecz lub osoba" "Goście wstali od stołu." | |
507 | -"od" "prep" "Location Source" "gen" 1 "b" "lub z którego dochodzi dane zjawisko" "Zimny wiatr wiał od morza." | |
508 | -"od" "prep" 2 "przyimek wprowadzający nazwę strony lub miejsca, względem których określane jest położenie danego obiektu" "Ręczniki leżą na drugiej półce od dołu." | |
509 | -"od" "prep" 3 "przyimek wprowadzający nazwę obiektu, od którego dana rzecz jest oddzielana lub oddzielona" "Odklejała znaczki od kopert." | |
510 | -"od" "prep" 4 "przyimek wprowadzający nazwę osoby, od której pochodzi to, o czym jest mowa" "Pieniądze pożyczyła od ojca." | |
511 | -"od" "prep" "Location Source?" "gen" 6 "przyimek wprowadzający określenie dolnej granicy czegoś" "Mieszkanie było zastawione książkami od podłogi po sufit." | |
512 | -"od" "prep" "CZEMU" "Condition" "gen" 7 "przyimek wprowadzający określenie przyczyny danego zjawiska" "Buty miał mokre od rosy." | |
513 | -"od" "prep" 8 "przyimek poprzedzający nazwę osoby, rzeczy lub zjawiska, z którymi ktoś chce uniknąć kontaktu" "Zasłaniała twarz od słońca." | |
514 | -"od" "prep" 9 "a" "przyimek łączący dwa rzeczowniki, z których pierwszy nazywa część danej całości" "Wyprasuj kołnierzyk od bluzki." | |
515 | -"od" "prep" 9 "b" "przedmiot zabezpieczający przed danym zjawiskiem" "Weź proszek od bólu głowy." | |
516 | -"od" "prep" 9 "c" "lub przedmiot używany w danych sytuacjach" "Garnitur od ślubu." | |
517 | -"od" "prep" 10 "przyimek łączący nazwę osoby z określeniem jej specjalności" "Firma zatrudni specjalistę od komputerów." | |
518 | -"od" "prep" 11 "przyimek łączący dwa człony konstrukcji porównawczej dotyczącej stopnia nasilenia danej cechy" "Ta praca była trudniejsza od poprzedniej." | |
519 | -"od" "prep" 12 "przyimek wprowadzający określenie podstawy obliczania jakiejś wielkości" "W redakcji płacono mu od wiersza lub od arkusza." | |
520 | -"od" "prep" 13 "przyimek przyłączający wyrazy i wyrażenia służące wymyślaniu komuś" "Nawyzywała go od łajdaków." | |
521 | -"około" "prep" "CZAS" "Time" "gen" "I" "przyimek poprzedzający określenie liczby, ilości, miary lub czasu, nadający im przybliżony charakter" | |
522 | -"około" "prep" "I" "przyimek poprzedzający określenie liczby, ilości, miary lub czasu, nadający im przybliżony charakter" | |
523 | -"opodal" "prep" "Location" "gen" "I" "przyimek komunikujący o małej odległości przedmiotu lub zdarzenia od danego miejsca" "Konie pasły się opodal lasu." | |
524 | -"opodal" "prep" "Location Goal" "gen" "I" "przyimek komunikujący o małej odległości przedmiotu lub zdarzenia od danego miejsca" "Konie pasły się opodal lasu." | |
525 | -"oprócz" "prep" 1 "przyimek wyłączający z zakresu odniesienia zdania element, którego nazwa użyta jest po tym przyimku" "Zwiedzili cały pałac oprócz ostatniego piętra." | |
526 | -"oprócz" "prep" 2 "przyimek włączający do zakresu odniesienia zdania element, którego nazwa użyta jest po tym przyimku" "Oprócz niego byli tam i inni." | |
527 | -"po" "prep" "Condition/Time" "loc" 14 "przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem nazywającym zdarzenie lub osobę komunikujący o przewidywanym następstwie tego zdarzenia lub działania tej osoby" "Po wizycie prezydenta miasta oczekiwano reaktywowania starej umowy." | |
528 | -"po" "prep" "CZAS" "Time" "loc" 2 "przyimek wprowadzający określenie czasu, wraz z którym komunikujący, że to samo zdarzenie powtarza się przez pewien czas" "Po nocach grał w karty, a w dzień się uczył." | |
529 | -"po" "prep" "CZAS" "Time" "loc" 6 "przyimek wprowadzający określenie stanu rzeczy lub punktu czasowego wcześniejszego w stosunku do zdarzenia, o którym mowa w zdaniu" "Po doktoracie podjęła pracę w liceum." | |
530 | -"po" "prep" "CZAS/SYTUACJA" "Time/Condition" "loc" 7 "przyimek wprowadzający określenie czasu dzielącego dwa zdarzenia" "Spotkali się dopiero po dwudziestu latach." | |
531 | -"po" "prep" "Location" "loc" 1 "a" "przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem komunikujący, że to, o czym mowa, dzieje się w wielu miejscach jakiejś przestrzeni" "Echo roznosi się po lesie." | |
532 | -"po" "prep" "Path" "loc" 1 "a" "przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem komunikujący, że to, o czym mowa, dzieje się w wielu miejscach jakiejś przestrzeni" "Echo roznosi się po lesie." | |
533 | -"po" "prep" "Location" "loc" 1 "b" "lub że czynność, o której mowa, jest wykonywana w różnych miejscach" "Szeptali o tym po kawiarniach." | |
534 | -"po" "prep" "Location" "loc" 3 "przyimek wprowadzający określenie powierzchni przedmiotu, na której lub wzdłuż której wykonuje się czynność lub ruch" "Zimą dzieci ślizgały się po zamarzniętym jeziorze." | |
535 | -"po" "prep" "Path" "loc" 3 "przyimek wprowadzający określenie powierzchni przedmiotu, na której lub wzdłuż której wykonuje się czynność lub ruch" "Zimą dzieci ślizgały się po zamarzniętym jeziorze." | |
536 | -"po" "prep" "COMPREP" 4 "a" "przyimek wprowadzający określenie strony, z której lub na której coś się dzieje lub znajduje" "Pisz tylko po jednej stronie kartki." | |
537 | -"po" "prep" "ARG" 4 "b" "lub części jakiejś całości, zwykle części ciała, podlegającej działaniu" "Całował babcię po rękach." | |
538 | -"po" "prep" "x?" "acc" 5 "przyimek poprzedzający określenie górnej granicy czegoś" "Nakryła się kołdrą po czubek nosa." | |
539 | -"po" "prep" 8 "przyimek wraz z użytą po nim nazwą wyznaczający osobę lub rzecz zajmującą w pewnej hierarchii miejsce wyróżnione w stosunku do innych osób lub rzeczy, o których jest mowa" "W parafii uchodził za pierwszego człowieka po proboszczu." | |
540 | -"po" "prep" 9 "przyimek wprowadzający nazwę rzeczy, użytą również bezpośrednio przed przyimkiem, i wraz z tymi nazwami komunikujący, że z każdą kolejną rzeczą objętą tą nazwą dzieje się to samo co z poprzednią" "Nagrywał zdanie po zdaniu." | |
541 | -"po" "prep" 10 "przyimek wprowadzający nazwę osoby, do której coś wcześniej należało lub która była wcześniej nosicielem danej cechy" "Talent malarski miał po matce." | |
542 | -"po" "prep" 11 "przyimek wprowadzający nazwę osoby, której działania wymagają innych działań charakteryzowanych w zdaniu" "Przez cały tydzień sprzątała po murarzach." | |
543 | -"po" "prep" 12 "przyimek wprowadzający nazwę rzeczy, którą było wcześniej wypełnione dane naczynie lub opakowanie" "Butelka po mleku." | |
544 | -"po" "prep" 13 "przyimek wprowadzający nazwę osoby, której odejście wywołało czyjąś rozpacz" "Przez miesiąc rozpaczała po dziadku." | |
545 | -"po" "prep" 15 "przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem komunikujący, na jakiej podstawie rozpoznawany jest przedmiot, o którym mowa w zdaniu" "Potrafiła rozróżniać drzewa po liściach." | |
546 | -"po" "prep" "CZEMU" "Purpose?" "acc" 16 "przyimek wprowadzający nazwę rzeczy lub osoby, którą ktoś zamierza zabrać z miejsca, do którego się w tym celu udaje" "Poszedł do przedszkola po wnuka." | |
547 | -"po" "prep" "CZEMU" "Purpose" "acc" 17 "przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem wprowadzający określenie celu charakteryzowanej w zdaniu czynności" "Zatelefonowała do niego po radę i pomoc." | |
548 | -"po" "prep" 18 "przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem lub połączeniem liczebnika z rzeczownikiem komunikujący, ile rzeczy, osób lub zdarzeń przypada na kogoś lub na coś" "Każde dziecko dostało po gruszce." | |
549 | -"po" "prep" 19 "przyimek wprowadzajacy przysłówki określające sposób lub podobieństwo" "Zachowywał się w stosunku do mnie po ojcowsku." | |
550 | -"pod" "prep" "Stimulus/Condition" 8 "przyimek wprowadzający określenie przyczyny lub uzasadnienia jakiegoś zdarzenia albo okoliczności, które miały na to zdarzenie wpływ" "Drzwi otworzyły się pod naporem tłumu." | |
551 | -"pod" "prep" "CZAS" "Time" "acc" 13 "przyimek wraz z określeniem czasu komunikujący, że coś zdarzyło się nieco wcześniej, niż w chwili, na którą to określenie wskazuje" "Pod wieczór zaczęło padać." | |
552 | -"pod" "prep" "Location" "inst" 1 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się poniżej lub przedostaje się tak, żeby znaleźć się poniżej danej rzeczy" "Kot spał pod biurkiem. Woda wlewała się pod wannę." | |
553 | -"pod" "prep" "Location Goal" "acc" 1 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się poniżej lub przedostaje się tak, żeby znaleźć się poniżej danej rzeczy" "Kot spał pod biurkiem. Woda wlewała się pod wannę." | |
554 | -"pod" "prep" "Path" "inst" 1 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się poniżej lub przedostaje się tak, żeby znaleźć się poniżej danej rzeczy" "Kot spał pod biurkiem. Woda wlewała się pod wannę." | |
555 | -"pod" "prep" "Location" "inst" 2 "przyimek przyłączający nazwę rzeczy, która przykrywa coś lub kogoś" "Dziecko schowało się pod kołdrę." | |
556 | -"pod" "prep" "Location Goal" "acc" 2 "przyimek przyłączający nazwę rzeczy, która przykrywa coś lub kogoś" "Dziecko schowało się pod kołdrę." | |
557 | -"pod" "prep" "Location" "inst" 3 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się w pobliżu lub udaje się w pobliże obiektu, który przewyższa osobę lub rzecz, o której mowa" "Spotkajmy się pod pomnikiem." | |
558 | -"pod" "prep" "Location Goal" "acc" 3 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się w pobliżu lub udaje się w pobliże obiektu, który przewyższa osobę lub rzecz, o której mowa" "Spotkajmy się pod pomnikiem." | |
559 | -"pod" "prep" "Location" "inst" 4 "przyimek przyłączający nazwę góry lub miejscowości, w okolicach której coś się dzieje lub w okolice której ktoś się udaje" "Mieszkali pod Babią Górą. Katastrofa wydarzyła się pod Poznaniem." | |
560 | -"pod" "prep" "Location Goal" "acc" 4 "przyimek przyłączający nazwę góry lub miejscowości, w okolicach której coś się dzieje lub w okolice której ktoś się udaje" "Mieszkali pod Babią Górą. Katastrofa wydarzyła się pod Poznaniem." | |
561 | -"pod" "prep" "Location Goal" "acc" 5 "przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący, że ktoś lub coś posuwa się w kierunku przeciwnym do kierunku wiatru lub prądu rzeki" "Z trudem wiosłowali pod prąd." | |
562 | -"pod" "prep" 6 "przyimek wprowadzający nazwę czynności lub jej obiektu, podporządkowaną nadrzędnemu składnikowi zdania" "Wniosek poddano pod głosowanie." | |
563 | -"pod" "prep" 7 "przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący o kierowaniu czymś, sprawowaniu władzy lub opieki nad kimś lub nad czymś" "Rodzice oddali córkę pod opiekę babci." | |
564 | -"pod" "prep" 9 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że dana osoba lub dany obiekt mogą być rozpoznane za pomocą wymienionej nazwy" " Policja zorganizowała akcję pod kryptonimem ""Powroty""." | |
565 | -"pod" "prep" 10 "przyimek wraz z przyłączanym wyrażeniem określający czyjś adres lub numer telefonu" "Proszę zanieść te bagaże pod szóstkę." | |
566 | -"pod" "prep" 11 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że jedna rzecz jest dopasowana lub dostosowana do drugiej" "Kupiła torebkę pod kolor płaszcza." | |
567 | -"pod" "prep" 12 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś robi coś w sposób charakterystyczny dla danego twórcy lub odpowiadający upodobaniom danej osoby" "Jej pierwsze obrazy były malowane pod Picassa." | |
568 | -"pod" "prep" 14 "przyimek wraz z określeniem liczby komunikujący, że dana wielkość jest niewiele mniejsza, niż wskazuje ta liczba" "Ojciec miał już wtedy pod osiemdziesiątkę." | |
569 | -"pod" "prep" 15 "a" "przyimek wprowadzający nazwę zakąski, która towarzyszy piciu alkoholu" "Pili pod śledzika." | |
570 | -"pod" "prep" 15 "b" "lub określenie wznoszonego przez kogoś toastu" "Pod nasze spotkanie!" | |
571 | -"pod" "prep" 16 "przyimek przyłączający określenie osoby, której inni są podporządkowani, zwykle służbowo" "Pod wiceministrem było pięciu dyrektorów departamentu." | |
572 | -"pod" "prep" 17 "przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem określający konsekwencje, jakie grożą osobie, która nie dostosuje się do tego, o czym jest mowa w zdaniu" "Kazano mu opuścić lokal pod groźbą eksmisji." | |
573 | -"pod" "prep" 18 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że dana osoba za pomocą wypowiedzianych słów zobowiązała się do czegoś" "Zeznawał pod przysięgą." | |
574 | -"podczas" "prep" "CZAS" "Time" "gen" "przyimek komunikujący, że dane zdarzenie miało miejsce w tym samym czasie, co inne" | |
575 | -"pomiędzy" "prep" "zobacz „między” " | |
576 | -"pomimo" "prep" "zobacz „mimo” " | |
577 | -"ponad" "prep" "Location" "inst" "I" 1 "przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że coś znajduje się lub dzieje się powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni" "Gołębie wzbiły się ponad dachy domów." | |
578 | -"ponad" "prep" "Location Goal" "acc" "I" 1 "przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że coś znajduje się lub dzieje się powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni" "Gołębie wzbiły się ponad dachy domów." | |
579 | -"ponad" "prep" "Path" "inst" "I" 1 "przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że coś znajduje się lub dzieje się powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni" "Gołębie wzbiły się ponad dachy domów." | |
580 | -"ponad" "prep" "I" 2 "przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że jeden z porównywanych obiektów jest bardziej ceniony niż drugi" "Bracia kochali matkę ponad wszystko." | |
581 | -"ponad" "prep" "I" 3 "przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że ktoś lub coś wyróżnia się spośród osób, rzeczy lub zjawisk tego samego rodzaju albo że dystansuje się od nich" "Wybił się ponad swoje środowisko." | |
582 | -"ponad" "prep" "I" 4 "przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że jakieś działanie lub jakiś stan przekracza dany poziom lub normę" "Był dojrzały ponad wiek." | |
583 | -"popod" "prep" "zobacz „pod” w znaczeniu 1, 3" | |
584 | -"poprzez" "prep" "Duration" "acc" 6 "przyimek przyłączający określenie czasu, w którym miał miejsce dany stan rzeczy" | |
585 | -"poprzez" "prep" "Path" "acc" 1 "przyimek komunikujący, że ktoś lub coś posuwa się po jakimś obszarze" | |
586 | -"poprzez" "prep" 2 "przyimek przyłączający nazwę rzeczy utrudniającej wykonywanie czynności" | |
587 | -"poprzez" "prep" 3 "przyimek, który wraz z przyłączanym rzeczownikiem charakteryzuje działanie, będące środkiem do osiągnięcia celu" | |
588 | -"poprzez" "prep" "Path" "acc" 4 "przyimek wprowadzający element zajmujący miejsce pośrednie w co najmniej trójelementowym szeregu" | |
589 | -"poprzez" "prep" 5 "przyimek przyłączający nazwę osoby, instytucji lub rzeczy, z której pośrednictwa ktoś korzysta" | |
590 | -"pośród" "prep" "zobacz „wśród” " | |
591 | -"poza" "prep" "Condition/Time" "inst" "II" 2 "przyimek komunikujący, że dany stan rzeczy ma miejsce w innym czasie lub środowisku, niż wskazuje na to przyłączany rzeczownik" "Widywali się poza lekcjami." | |
592 | -"poza" "prep" "Location" "inst" "II" 1 "przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo udaje się lub przemieszcza do miejsca położonego na zewnątrz niego" "Wieczory spędzamy poza domem." | |
593 | -"poza" "prep" "Location Goal" "acc" "II" 1 "przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo udaje się lub przemieszcza do miejsca położonego na zewnątrz niego" "Wieczory spędzamy poza domem." | |
594 | -"poza" "prep" "II" 3 "przyimek wyłączający z zakresu odniesienia zdania pewne elementy" "Nie pisał prawie nic poza felietonami do gazety." | |
595 | -"poza" "prep" "II" 4 "przyimek włączający do zakresu odniesienia zdania jakieś elementy" "Poza kierowcą poszkodowanych było jeszcze kilka osób." | |
596 | -"prócz" "prep" "zobacz „oprócz” " | |
597 | -"przeciw" "prep" 1 "przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, na które się dana osoba nie zgadza" "Mieszkańcy gminy protestowali przeciw budowie oczyszczalni ścieków." | |
598 | -"przeciw" "prep" 2 "przyimek przyłączający nazwę osoby, której ktoś zamierza zrobić coś złego" "Generał poprowadził dywizjon przeciw nieprzyjacielskim czołgom." | |
599 | -"przeciw" "prep" 3 "przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, któremu określone działania mają zapobiec lub który mają usunąć" "Łykał tabletki przeciw grypie." | |
600 | -"przeciw" "prep" 4 "przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, której istnienie jest zagrożone" "Wykroczenia przeciw porządkowi i spokojowi publicznemu podlegają karze." | |
601 | -"przeciw" "prep" 5 "przyimek przyłączający nazwę osoby lub grupy osób, z którą inna osoba lub grupa osób współzawodniczy" "Dwie drużyny dziennikarzy mają walczyć przeciw sobie o puchar prezydenta miasta." | |
602 | -"przeciw" "prep" "Location Goal?" "dat" 6 "przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący o kierunku ruchu odwrotnym do kierunku zjawiska nazywanego przez ten rzeczownik" " Łódź z trudem płynęła przeciw prądowi rzeki." | |
603 | -"przeciwko" "prep" "zobacz „przeciw” " | |
604 | -"przed" "prep" "cel/CZAS" "Purpose/Time" "inst" 3 "przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem nazywający zdarzenie, względem którego stan rzeczy, o którym mowa w zdaniu, nastąpił wcześniej" "Wszystkie ptaki gromadziły się tu przed odlotem." | |
605 | -"przed" "prep" "CZAS" "Time" "inst" 4 "przyimek wprowadzający określenie czasu, jaki upłynął od momentu zajścia danego zdarzenia" "Statek odpłynął przed godziną." | |
606 | -"przed" "prep" "Location" "inst" 1 "przyimek komunikujący, że osoba lub rzecz znajduje się lub została umieszczona po tej samej stronie danego obiektu co obserwator albo bliżej przodu tego obiektu niż tyłu" "Samochód zatrzymał się przed gmachem." | |
607 | -"przed" "prep" "Location Goal" "acc" 1 "przyimek komunikujący, że osoba lub rzecz znajduje się lub została umieszczona po tej samej stronie danego obiektu co obserwator albo bliżej przodu tego obiektu niż tyłu" "Samochód zatrzymał się przed gmachem." | |
608 | -"przed" "prep" 2 "przyimek komunikujący, że osoba lub rzecz znajduje się lub została umieszczona bliżej początku czegoś albo wyżej w jakiejś hierarchii niż obiekt, o którym mowa" "Piotr stał w kolejce przed Adamem." | |
609 | -"przed" "prep" 5 "przyimek wprowadzający nazwę osoby, rzeczy lub zjawiska, z którymi ktoś chce uniknąć kontaktu" "Zasłoniła twarz przed wiatrem." | |
610 | -"przed" "prep" 6 "przyimek wprowadzający określenie adresata lub świadka czyjejś wypowiedzi" "Wyżaliła się przed babcią." | |
611 | -"przed" "prep" 7 "przyimek komunikujący, że dane zdarzenie ma miejsce w obecności ważnej osoby lub grupy osób" "Rozprawa odbyła się przed kolegium do spraw wykroczeń." | |
612 | -"przez" "prep" "Duration" "acc" 5 "przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący czas trwania zdarzenia, o którym jest mowa" "Rozmawiali przez chwilę." | |
613 | -"przez" "prep" "Path" "acc" 1 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś przechodzi lub przedostaje się z jednej strony danego obiektu na drugą" "Do domu wracała przez park. Droga prowadziła przez most." | |
614 | -"przez" "prep" "Path?" "acc" 2 "przyimek przyłączający określenie grupy osób, rzeczy lub masy czegoś, które znajdują się na drodze czyjegoś ruchu i wymagają pokonania" "Brnęli przez śnieg w stronę schroniska." | |
615 | -"przez" "prep" "Path?" "acc" 3 "przyimek przyłączający nazwę rzeczy, która oddziela dwie sąsiadujące ze sobą części przestrzeni" "Słyszałam przez drzwi waszą rozmowę." | |
616 | -"przez" "prep" 4 "przyimek przyłączający określenie stanów rzeczy, w których ktoś uczestniczył lub które przeżył" "Przeszedł przez życie cicho i spokojnie." | |
617 | -"przez" "prep" "Path" "acc" 6 "przyimek wprowadzający element zajmujący miejsce pośrednie w szeregu złożonym z co najmniej trzech elementów" "Układ niżowy ciągnął się od Skandynawii przez Morze Północne po Wyspy Brytyjskie." | |
618 | -"przez" "prep" "Path" "acc" 7 "przyimek komunikujący, że cała powierzchnia jakiejś rzeczy lub części ciała ma daną cechę albo że cała podlega danej czynności" "Głęboka szrama przechodziła mu przez czoło." | |
619 | -"przez" "prep" "ARG" 8 "przyimek przyłączający określenie wykonawcy lub sprawcy czynności" "Omawiano poprawki zgłoszone przez posłów." | |
620 | -"przez" "prep" 9 "przyimek wprowadzający nazwę środka lub narzędzia czynności" "Piła sok przez słomkę." | |
621 | -"przez" "prep" 10 "przyimek przyłączający określenie czynności, która służy osiągnięciu komunikowanego w zdaniu celu" "Uczczono pamięć zmarłych przez powstanie." | |
622 | -"przez" "prep" "CZEMU" "Condition" "acc" 11 "przyimek przyłączający określenie okoliczności lub nazwę osoby, która spowodowała dany stan rzeczy, oceniany zazwyczaj jako zły" "Wpadł w furię przez zazdrość." | |
623 | -"przez" "prep" 12 "przyimek wprowadzający nazwę osoby, z której pomocy lub pośrednictwa ktoś korzysta" "Przekażę ci informację przez Piotra." | |
624 | -"przez" "prep" 13 "przyimek wprowadzający słowa, którym przypisywane jest w zdaniu określone znaczenie" "Co rozumiesz przez to pojęcie?" | |
625 | -"przez" "prep" 14 "przyimek wprowadzający liczbę, za pomocą której dokonuje się mnożenia lub dzielenia" "Podziel dziewięć przez trzy." | |
626 | -"przez" "prep" 15 "przyimek przyłączający nazwę litery, która jest używana w danej pisowni" "Wyraz ""nadzieja"" pisze się w dopełniaczu przez ""i""." | |
627 | -"przy" "prep" "CZAS?" "Time?" "loc" 4 "przyimek używany dla określenia czasu lub okoliczności zdarzenia, o którym mowa w zdaniu" "Grali przy pełnej sali." | |
628 | -"przy" "prep" "Location" "loc" 1 "przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się blisko danej osoby, rzeczy albo danego miejsca" "Usiadła przy dziadku." | |
629 | -"przy" "prep" 2 "przyimek komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa, miało miejsce w obecności danej osoby" "Umowę zawarli przy świadkach." | |
630 | -"przy" "prep" 3 "przyimek używany w celu porównania kontrastujących ze sobą rzeczy lub osób" "Przy rosłym bracie wydawał się niepozorny." | |
631 | -"przy" "prep" 4 "przyimek używany dla określenia czasu lub okoliczności zdarzenia, o którym mowa w zdaniu" "Grali przy pełnej sali." | |
632 | -"przy" "prep" 5 "przyimek komunikujący, że jakaś rzecz, instytucja lub osoba jest w jakiś sposób przyporządkowana innej rzeczy, instytucji lub osobie" "Poodpinał guziki przy swetrze. Zaczynał jako asystent przy profesorze." | |
633 | -"przy" "prep" 6 "przyimek przyłączający nazwę obiektu, z którym związane są charakteryzowane w zdaniu czynności" "Pracuje przy budowie hotelu." | |
634 | -"przy" "prep" 7 "przyimek określający przedmiot, który posiada lub który ma do dyspozycji charakteryzowana w zdaniu osoba" "Przy władzy są teraz partie prawicowe." | |
635 | -"spod" "prep" "Location Source" "gen" 1 "przyimek komunikujący o ruchu z miejsca położonego niżej lub głębiej niż obiekt nazywany przez rzeczownik" "Wyciągnęła rękawiczki spod sterty ubrań." | |
636 | -"spod" "prep" "Location Source" "gen" 2 "przyimek komunikujący, że ktoś lub coś przybywa lub pochodzi z miejsca położonego w pobliżu miejscowości bądź obiektu, o których mowa" "Ich rodzina pochodziła spod Lwowa." | |
637 | -"spod" "prep" "Location Source?" "gen" 3 "przyimek komunikujący, że ktoś spogląda pod czymś, co ma nad oczami" "Żołnierze spoglądali na nas spod ciężkich hełmów." | |
638 | -"spod" "prep" 4 "przyimek oznaczający wspólne podleganie jakiejś władzy lub wydobycie się z zakresu jakichś oddziaływań" "Przestępca uwolnił się spod dozoru policji." | |
639 | -"spod" "prep" 5 "przyimek przyłączający określenie przysługującego danej osobie znaku zodiaku" "Syn jest spod Raka, a córka spod Lwa." | |
640 | -"spomiędzy" "prep" "Location Source" "gen" 1 "przyimek informujący, że z miejsca położonego między jakimiś obiektami wysunęła się, wyjrzała lub wyszła rzecz lub osoba, o której mowa w zdaniu" "Spomiędzy kamieni ciekła woda." | |
641 | -"spomiędzy" "prep" 2 "przyimek informujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wyróżnionej części zbioru" "Spomiędzy setek listów wylosowano trzy." | |
642 | -"sponad" "prep" "Location Source" "gen" "przyimek informujący o ruchu z miejsca położonego wyżej niż obiekt lub obszar nazywany przez rzeczownik" "Sponad gór wiał wiatr." | |
643 | -"spośród" "prep" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wyróżnionej części jakiegoś zbioru" "Wybrano go spośród zebranych." | |
644 | -"spośród" "prep" "Location Source" "gen" 2 "przyimek komunikujący, że z miejsca położonego między jakimiś obiektami wysunęła się, wyjrzała lub wyszła rzecz lub osoba, o której mowa w zdaniu" "Spośród zarośli wyłaniała się zabytkowa wieża." | |
645 | -"spoza" "prep" 1 "przyimek informujący, że ktoś nie należy do grupy osób, instytucji lub organizacji, o której jest mowa" "Zabiegali o poparcie posłów spoza koalicji." | |
646 | -"spoza" "prep" "Location Source" "gen" 2 "przyimek informujący, że ktoś lub coś pochodzi z miejsca położonego poza danym obszarem" "Powołano recenzentów spoza Warszawy." | |
647 | -"spoza" "prep" "Location Source?" "gen" 3 "przyimek informujący, że obiekt, o którym mowa, przestał być zasłonięty przedmiotem nazwanym przez rzeczownik" "Słońce wyjrzało spoza chmur." | |
648 | -"sprzed" "prep" "CZAS" "Time" "gen" 2 "przyimek przyłączający rzeczownik, który określa, ile czasu upłynęło od danego zdarzenia do momentu mówienia" "To fotografia sprzed pięciu lat." | |
649 | -"sprzed" "prep" "CZAS" "Time" "gen" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, pochodzi z okresu wcześniejszego niż wydarzenie nazywane rzeczownikiem" "Pieśń ta pochodzi sprzed powstania listopadowego." | |
650 | -"sprzed" "prep" "Location Source" "gen" 3 "przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz przestała być w miejscu znajdującym się przed obiektem nazywanym przez rzeczownik" "Samochód odjechał sprzed domu." | |
651 | -"śród" "prep" "zobacz „wśród” " | |
652 | -"u" "prep" "II" 1 "przyimek komunikujący, że coś jest częścią pewnej rzeczy lub tworzy z czymś pewną całość" "Pomalowała paznokcie u nóg." | |
653 | -"u" "prep" "II" 2 "a" "przyimek wprowadzający nazwę osoby, z której usług ktoś korzysta" "Zamówił buty u szewca." | |
654 | -"u" "prep" "II" 2 "b" "której ktoś podlega jako wykonawca danej pracy" "Praktykowała u samego mistrza." | |
655 | -"u" "prep" "Location?" "gen" "II" 3 "przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się w pomieszczeniu należącym do danej osoby bądź w miejscu, w którym ona przebywa" "Będę u ciebie jutro wieczorem." | |
656 | -"u" "prep" "Location" "gen" "II" 4 "przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotem lub miejscem, w którym coś się dzieje, a danym miejscem lub terenem" "Wieś leżała u podnóża góry." | |
657 | -"u" "prep" "II" 5 "przyimek wprowadzający nazwę rzeczy lub osoby, której przysługuje dana cecha" "Miała powodzenie u mężczyzn." | |
658 | -"w" "prep" "Duration" "acc" "II" 16 "przyimek tworzący wraz z określeniem odcinka czasu wyrażenie informujące o długości trwania jakiegoś procesu" "W trzy lata zrobił doktorat." | |
659 | -"w" "prep" "Purpose" "acc" "II" 25 "przyimek łączący się z określeniem celu czynności" "Pojechał w odwiedziny do babci." | |
660 | -"w" "prep" "ARG" "Theme" "loc" "II" 17 "przyimek łączący się z nazwą zdarzenia, któremu towarzyszy inne, toczące się równolegle do pierwszego" "Dziadkowie zginęli w powstaniu." | |
661 | -"w" "prep" "CZAS" "Time" "loc/acc?" "II" 15 "przyimek łączący się z określeniem czasu zdarzenia" "W lipcu wyjechał na urlop." | |
662 | -"w" "prep" "Location" "loc" "II" 1 "przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz zajmuje część jakiejś przestrzeni, powierzchni" "Usiadł w fotelu." | |
663 | -"w" "prep" "Location" "loc" "II" 2 "przyimek komunikujący, że dana osoba idzie, jedzie lub wchodzi gdzieś" "Rankiem wyruszyli w góry." | |
664 | -"w" "prep" "Location Goal" "acc" "II" 2 "przyimek komunikujący, że dana osoba idzie, jedzie lub wchodzi gdzieś" "Rankiem wyruszyli w góry." | |
665 | -"w" "prep" "COMPREP" "II" 3 "przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz jest zwrócona do jakiegoś miejsca" "Dyrygent skierował wzrok w stronę orkiestry." | |
666 | -"w" "prep" "Location Goal?" "acc" "II" 4 "przyimek łączący się z nazwą obiektu czynności polegającej na zetknięciu się dwóch przedmiotów" "Piorun uderzył w stodołę." | |
667 | -"w" "prep" "Location?" "loc" "II" 5 "przyimek łączący się z nazwami rzeczy, które ludzie wkładają na siebie, a także nazwy opakowań różnych przedmiotów" "Najchętniej chodziła w dżinsach." | |
668 | -"w" "prep" "II" 6 "przyimek łączący się z nazwą przedmiotu, wewnątrz którego lub na powierzchni którego jest otwór" "Wypalił dziurę w spodniach." | |
669 | -"w" "prep" "II" 7 "przyimek występujący w zdaniach, które komunikują, że dany proces zachodzi wewnątrz ciała lub umysłu danej osoby" "Szybko zrobiła wszystkie obliczenia w pamięci." | |
670 | -"w" "prep" "II" 8 "przyimek łączący się z nazwą środka, za pomocą którego coś zostało przedstawione lub pokazane" "W telewizji oglądali często programy rozrywkowe." | |
671 | -"w" "prep" "II" 9 "przyimek łączący się z nazwą zbiorowości, która jest miejscem czyjejś pracy, nauki lub innej działalności" "Działał aktywnie w związkach zawodowych." | |
672 | -"w" "prep" "II" 10 "przyimek łączący się z nazwą grupy, do której ktoś lub coś należy" "Był najlepszy w klasie." | |
673 | -"w" "prep" "II" 11 "przyimek łączący się z nazwą dziedziny, do której coś należy" "Stale powstają nowe kierunki w nauce i w sztuce." | |
674 | -"w" "prep" "II" 12 "przyimek łączący się z określeniami czyjegoś stanu psychicznego lub czyjejś sytuacji materialnej" "Przyszła do szkoły w wyśmienitym nastroju." | |
675 | -"w" "prep" "II" 13 "przyimek wprowadzający charakterystykę okoliczności towarzyszących jakiemuś zdarzeniu" "Słuchali kazania w milczeniu." | |
676 | -"w" "prep" "II" 14 "przyimek łączący się z nazwą zjawiska atmosferycznego towarzyszącego jakiejś czynności" "Nie wychodź z domu w taką śnieżycę." | |
677 | -"w" "prep" "II" 18 "przyimek łączący się z wyrażeniem określającym formę, jaką ma dany obiekt lub jaka została mu nadana" "Stoły ustawiono w podkowę." | |
678 | -"w" "prep" "II" 19 "przyimek łączący się z nazwą materiału, z którego coś zostało wykonane" "Michał Anioł rzeźbił w marmurze." | |
679 | -"w" "prep" "II" 20 "przyimek łączący się z określeniem wzoru lub deseniu na jakimś materiale" "Kup papier w kratkę." | |
680 | -"w" "prep" "II" 21 "przyimek łączący się z nazwą nowego obiektu lub określeniem nowej postaci istniejącego już obiektu, który ukształtował się w wyniku jakiejś zmiany" "Pąki rozwinęły się w kwiaty." | |
681 | -"w" "prep" "II" 22 "przyimek łączący się z określeniem liczby i ilości" "Przygotuj to sprawozdanie w dziesięciu kopiach." | |
682 | -"w" "prep" "II" 23 "przyimek komunikujący, pod jakim względem przysługuje danej osobie lub rzeczy jakaś cecha" "Jabłka były cierpkie w smaku." | |
683 | -"w" "prep" "II" 24 "przyimek wprowadzający określenie motywu lub powodu czyjegoś działania" "Pojechała do miasta w poszukiwaniu leku." | |
684 | -"w" "prep" "II" 26 "przyimek łączący dwie formy tego samego rzeczownika w konstrukcję, która komunikuje, że dane zdarzenie się powtarza albo dany przedmiot jest bardzo podobny do innego, tego samego rodzaju" "Dzień w dzień zapraszała gości." | |
685 | -"w" "prep" "II" 27 "przyimek wprowadzający wyrażenie, za pomocą którego mówiący wzywa lub nakłania kogoś do określonego działania" "W nogi!" | |
686 | -"wbrew" "prep" "a" "przyimek komunikujący, że coś stało się w sposób niezgodny z tym, o czym jest mowa" "Postąpił wbrew przyjętym konwencjom." | |
687 | -"wbrew" "prep" "b" "lub komunikujący, że dana osoba nie chciała, by się zdarzyło to, o czym jest mowa" "Wbrew ojcu poszła do klasztoru." | |
688 | -"wedle" "prep" "zobacz „według” " | |
689 | -"według" "prep" 1 "przyimek wskazujący na zgodność czegoś z czymś" "Pociąg przyjechał według rozkładu." | |
690 | -"według" "prep" 2 "przyimek wskazujący na osobę, książkę lub inne źródło przytoczonej w zdaniu informacji" "Według zeznań świadków oskarżony znał ofiarę od dawna." | |
691 | -"wewnątrz" "prep" "Location" "gen" "I" "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, znajduje się lub odbywa w granicach zamkniętej przestrzeni lub w obrębie jakiejś grupy" | |
692 | -"wkoło" "prep" "I" "zobacz „wokół I” " | |
693 | -"wobec" "prep" 1 "przyimek przyłączający nazwę osoby, instytucji lub organizacji, do której odnosi się charakteryzowana w zdaniu postawa lub czynność" "Wobec handlarzy narkotyków stosowano surowe kary." | |
694 | -"wobec" "prep" 2 "przyimek przyłączający charakterystykę okoliczności, zwykle niekorzystnych, które pociągnęły za sobą konsekwencje przedstawione w zdaniu" "Wobec zagrożenia lawinowego zrezygnowali ze wspinaczki." | |
695 | -"wobec" "prep" 3 "przyimek wprowadzający podstawę porównania charakteryzowanego w zdaniu zjawiska lub przedmiotu" "Wysiłek był niewielki wobec oczekiwanych rezultatów." | |
696 | -"wobec" "prep" 4 "przyimek wraz z rzeczownikiem nazywającym osobę komunikujący o obecności danej osoby w czasie danego zdarzenia" "Przeprosiła nauczyciela wobec całej klasy." | |
697 | -"wokoło" "prep" "I" "zobacz „wokół I” " | |
698 | -"wokół" "prep" "Location" "gen" "I" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś lub kogoś znajdującego się w środku" "Wielkie ćmy krążyły wokół lampy." | |
699 | -"wokół" "prep" "Path" "gen" "I" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś lub kogoś znajdującego się w środku" "Wielkie ćmy krążyły wokół lampy." | |
700 | -"wokół" "prep" "Location?" "gen" "I" 2 "przyimek określający centralne miejsce lub środowisko, w którym są dokonywane charakteryzowane działania" "Potrafiła skupić wokół siebie niemałą grupę uczniów." | |
701 | -"wokół" "prep" "I" 3 "przyimek określający główny temat tego, o czym mowa w zdaniu" "Ożywiona dyskusja toczyła się wokół lustracji." | |
702 | -"wokół" "prep" "I" 4 "przyimek wskazujący na przedmiot, którym się ktoś zajmuje" "Rodzice krzątali się wokół gospodarstwa." | |
703 | -"wskutek" "prep" "CZEMU" "Condition" "gen" "przyimek wprowadzający informację o przyczynie czegoś" | |
704 | -"wśród" "prep" "Location" "gen" 1 "przyimek komunikujący, że przedmiot, osoba itp., o których mowa, są otoczone innymi przedmiotami, osobami itp." "Szła miedzą wśród rozgrzanych zbóż." | |
705 | -"wśród" "prep" 2 "przyimek komunikujący, że przedmiot, osoba lub zjawisko, o których mowa, są jednym z elementów danego zbioru przedmiotów, osób lub zjawisk" "Wśród nagrodzonych umieszczono jego nazwisko." | |
706 | -"wśród" "prep" 3 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wymienionej grupy osób jako całości lub każdej bądź większości z nich z osobna" " Wśród licznie przybyłych gości narastała niecierpliwość." | |
707 | -"wśród" "prep" 4 "przyimek komunikujący o zjawiskach towarzyszących danemu zdarzeniu" "Weszły na estradę wśród dźwięków orkiestry." | |
708 | -"wzdłuż" "prep" "Location" "gen" "I" "przyimek komunikujący, że coś znajduje się lub odbywa równolegle do długości danego obiektu" | |
709 | -"wzdłuż" "prep" "Path" "gen" "I" "przyimek komunikujący, że coś znajduje się lub odbywa równolegle do długości danego obiektu" | |
710 | -"z" "prep" "Location Source" "gen" "II" 1 "a" "przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miejsce znajdowania się czegoś" "Gwóźdź wystający z deski." | |
711 | -"z" "prep" "Location Source" "gen" "II" 1 "b" "rozpoczęcia ruch lub czynności" "Wyszedł z banku." | |
712 | -"z" "prep" "Location Source" "gen" "II" 1 "c" "pochodzenia kogoś lub powstania czegoś" "Pamiątka z Afryki." | |
713 | -"z" "prep" "CZAS" "Time" "gen" "II" 3 "b" "czas powstania czegoś" "powieść z XIX w." | |
714 | -"z" "prep" "gen" "II" 2 "przyimek tworzący wyrażenia oznaczające źródło informacji lub wiedzy" "dane z rocznika statystycznego" | |
715 | -"z" "prep" "gen" "II" 3 "a" "przyimek tworzący wyrażenia określające okoliczności pojawienia się jakiejś rzeczy lub osoby" "towary z importu" | |
716 | -"z" "prep" "gen" "II" 3 "c" "lub podstawę do wykonania czegoś" "Grał z nut." | |
717 | -"z" "prep" "gen" "II" 4 "a" "przyimek tworzący wyrażenia nazywające składnik całości" "wiązanka z róż" | |
718 | -"z" "prep" "inst" "II" 4 "b" "lub zbiór zawierający określony element" "kawa z mlekiem" | |
719 | -"z" "prep" "CZEMU" "Condition" "gen" "II" 5 "a" "przyimek tworzący wyrażenia określające przyczynę jakiegoś zachowania lub procesu" "Zemdlała z głodu." | |
720 | -"z" "prep" "gen" "II" 5 "b" "albo stan początkowy procesu" "Z dziecka wyrosła panna." | |
721 | -"z" "prep" "gen" "II" 6 "a" "przyimek tworzący wyrażenia charakteryzujące zakres odniesienia danej cechy" "Z oczu była podobna do matki." | |
722 | -"z" "prep" "gen" "II" 6 "b" "lub wysoki stopień nasilenia czynności" "Kochał ją z całego serca." | |
723 | -"z" "prep" "inst" "II" 7 "a" "przyimek tworzący wyrażenia nazywające rzecz, którą ktoś ma przy sobie" "pan z parasolem" | |
724 | -"z" "prep" "inst" "II" 7 "b" "oraz osobę towarzyszącą komuś" "Podróżowała z mężem." | |
725 | -"z" "prep" "inst" "II" 7 "c" "lub rozmawiającą z kimś albo zjawisko występujące razem z innym" "Padał deszcz z gradem." | |
726 | -"z" "prep" "inst" "II" 8 "a" "przyimek tworzący wyrażenia informujące o okolicznościach towarzyszących działaniu" "Okno zamknęło się z trzaskiem." | |
727 | -"z" "prep" "inst" "II" 8 "b" "oraz jego celu i skutku" "Przyszedłem do pana z prośbą o radę." | |
728 | -"z" "prep" "inst" "II" 9 "a" "przyimek tworzący wyrażenia oznaczające początek i koniec jakiegoś stanu" "Budziła się z pianiem koguta." | |
729 | -"z" "prep" "Location Source" "inst" "II" 9 "b" "lub kierunek ruchu" "Peleton jechał z wiatrem." | |
730 | -"z" "prep" "gen" "II" 10 "przyimek tworzący przysłówki złożone" "z cudzoziemska z chłopska" | |
731 | -"za" "prep" "CZAS" "Time" "acc" "I" 9 "a" "przyimek tworzący wyrażenia określające czas, po upływie którego nastąpi dane zdarzenie" "Za dziesięć minut odjeżdżamy." | |
732 | -"za" "prep" "CZAS" "Time" "acc" "I" 9 "b" "lub jaki pozostał do danego punktu czasowego" "Za kwadrans wybije północ." | |
733 | -"za" "prep" "CZAS" "Time" "acc" "I" 10 "przyimek tworzący wyrażenia określające czasy, w których nastąpiło dane zdarzenie" "Za Kazimierza Wielkiego powstała Akademia Krakowska." | |
734 | -"za" "prep" "Location" "inst" "I" 1 "a" "przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że osoba lub rzecz znajduje się po przeciwnej stronie danego obiektu niż obserwator" "Za katedrą wisiał orzeł w koronie." | |
735 | -"za" "prep" "Location" "inst" "I" 1 "b" "albo dalej niż obiekt, z którego pozycją jest porównywana" "Stała w kolejce za starszym małżeństwem." | |
736 | -"za" "prep" "I" 1 "c" "lub niżej od tego obiektu w jakiejś hierarchii" "Na liście rankingowej nasza klasa zajmowała drugie miejsce tuż za klasą matematyczną." | |
737 | -"za" "prep" "Location" "inst" "I" 2 "przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś posuwa się z tyłu danej osoby lub danego pojazdu" "Autobus jechał za ciężarówką." | |
738 | -"za" "prep" "Location Goal" "acc" "I" 2 "przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś posuwa się z tyłu danej osoby lub danego pojazdu" "Autobus jechał za ciężarówką." | |
739 | -"za" "prep" "Location" "inst" "I" 3 "przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo przemieszcza się do miejsca położonego na zewnątrz niego" "Nasze dzieci od dawna mieszkają za miastem." | |
740 | -"za" "prep" "Location Goal" "acc" "I" 3 "przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo przemieszcza się do miejsca położonego na zewnątrz niego" "Nasze dzieci od dawna mieszkają za miastem." | |
741 | -"za" "prep" "Location Goal?" "acc" "I" 4 "przyimek przyłączający nazwę części ciała lub rzeczy, którą ktoś chwycił" "Złapał chłopca za rękę." | |
742 | -"za" "prep" "I" 5 "a" "przyimek przyłączający określenie przedmiotu transakcji" "Dostała niewielkie honorarium za książkę." | |
743 | -"za" "prep" "I" 5 "b" "albo kwoty, którą ktoś zapłacił lub przyjął z tytułu jakiejś transakcji" "Kup sobie loda za dwa złote." | |
744 | -"za" "prep" "I" 6 "a" "przyimek tworzący wyrażenia wskazujące przyczynę jakiegoś zachowania" "Pogniewała się na niego za spóźnienie." | |
745 | -"za" "prep" "I" 6 "b" "lub cel, warunki oraz sposób wykonania czynności" "Modlili się za syna." | |
746 | -"za" "prep" "I" 7 "przyimek tworzący wyrażenia komunikujące o powtarzających się okolicznościach, które pociągają za sobą charakteryzowany skutek" "Zdałem egzamin już za drugim podejściem." | |
747 | -"za" "prep" "I" 8 "a" "przyimek tworzący wyrażenia wskazujące osobę, która miała robić to, co robi zamiast niej ktoś inny" "Pójdź za mnie na to spotkanie." | |
748 | -"za" "prep" "I" 8 "b" "lub komunikujące, że ktoś robi czegoś bardzo dużo, przez wskazanie na liczbę osób, która zazwyczaj wykonuje daną czynność" "Pracował za dwóch." | |
749 | -"za" "prep" "inst" "I" 11 "przyimek tworzący wyrażenia komunikujące o następowaniu po sobie takich samych czynności, zdarzeń lub odcinków czasu" "Upływa dzień za dniem." | |
750 | -"za" "prep" "I" 12 "przyimek tworzący wyrażenia nazywające okres obejmujący stan rzeczy, o którym mowa" "Nie zapłaciła pani czynszu za styczeń." | |
751 | -"za" "prep" "I" 13 "przyimek przyłączający określenie właściwości lub roli przypisywanej osobie albo rzeczy" "Przez pomyłkę uznano go za złodzieja." | |
752 | -"za" "prep" "I" 14 "przyimek przyłączający nazwę przedmiotu uczuć lub upodobań" "Szalał za nią." | |
753 | -"zamiast" "prep" "I" "przyimek komunikujący, że miał miejsce inny stan rzeczy niż ten, którego można było się spodziewać" "Miał na sobie aksamitną kokardkę zamiast krawata." | |
754 | -"ze" "prep" "I" "zobacz „z II” " | |
755 | -"znad" "prep" "Location Source" "gen" 1 "przyimek tworzący z rzeczownikiem wyrażenie informujące, że coś porusza się nad obiektem nazywany przez rzeczownik i oddala się od niego" | |
756 | -"znad" "prep" "Location Source" "gen" 2 "przyimek tworzący z rzeczownikiem wyrażenie informujące, że ktoś lub coś pochodzi, przybywa lub dochodzi z miejsca położonego nad zbiornikiem wodnym nazywanym przez rzeczownik" | |
757 | -"zza" "prep" "Location Source" "gen" 1 "przyimek tworzący wyrażenia informujące, że coś przestało być zasłonięte przedmiotem nazywanym przez rzeczownik" | |
758 | -"zza" "prep" "Location Source" "gen" 2 "przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że coś pochodzi z miejsca położonego dalej niż obiekt nazywany przez rzeczownik" | |
759 | -"co" "pron" "I" 1 "zaimek używany w pytaniach lub innych wypowiedzeniach o postaci pytania" "Co to jest?" | |
760 | -"co" "pron" "I" 2 "zaimek wprowadzający zdanie podrzędne zawężające zakres zdania nadrzędnego" "Wciąż myślę o tym, co się stało." | |
761 | -"co" "pron" "I" 3 "zaimek przyłączający do zdania nadrzędnego wypowiedzenie rozwijające" "Była ubrana na czarno, co dodawało jej uroku." | |
762 | -"co" "pron" "I" 4 "zaimek zastępujący formy zaimków względnych „kto”, „który”, „ile”" "Znam kogoś, co to chętnie zrobi." | |
763 | -"co" "pron" "I" 5 "zaimek pytajny mający znaczenie: dlaczego, z jakiego powodu, w jakim celu" "Co się tak kręcisz?" | |
764 | -"coś" "pron" "I" "zaimek nieokreślony, zastępujący nazwę dowolnego przedmiotu lub faktu bądź takiego, którego mówiący nie chce lub nie umie określić" "Coś trzeba z tym zrobić." | |
765 | -"cóż" "pron" "zaimek wprowadzający pytanie o coś lub pytanie retoryczne" "Cóż on teraz robi?" | |
766 | -"czyjś" "pron" "zaimek przymiotny dzierżawczy: odnoszący się do kogoś, należący do innej osoby" | |
767 | -"dlaczego" "pron" 1 "zaimek wprowadzający pytanie, które zawiera prośbę o wyjaśnienie przedstawionej w tym pytaniu lub wynikającej z niego informacji" "Dlaczego nie byłeś w szkole?" | |
768 | -"dlaczego" "pron" 2 "zaimek wprowadzający pytanie zależne, za pomocą którego stwierdza się coś, co wymaga wyjaśnienia" "Nie wiadomo, dlaczego wyjechał." | |
769 | -"dlaczegoż" "pron" "zobacz „dlaczego” w znaczeniu 1" | |
770 | -"dokąd" "pron" 1 "a" "zaimek wprowadzający pytanie o miejsce, cel lub stan, do którego ktoś lub coś prowadzi albo zmierza" "Dokąd idziesz?" | |
771 | -"dokąd" "pron" 1 "b" "; używany też w pytaniach zależnych" "Nie wiem, dokąd mamy uciekać." | |
772 | -"dokąd" "pron" 2 "zaimek wprowadzający zdanie podrzędne uściślające miejsce, cel lub stan, do którego ktoś lub coś prowadzi albo zmierza" "Wybrali się tam, dokąd byli zaproszeni." | |
773 | -"dokąd" "pron" 3 "zaimek wprowadzający pytanie o końcowy moment trwania czegoś" "Dokąd mam na ciebie czekać?" | |
774 | -"dokąd" "pron" 4 "zaimek przyłączający zdanie podrzędne, w którym jest określony końcowy moment czegoś" "Czekał, dokąd nie zasnęła." | |
775 | -"dokądkolwiek" "pron" 1 "zaimek komunikujący dowolność lub obojętność wyboru miejsca bądź kierunku czynności" " Możesz go zaprosić dokądkolwiek." | |
776 | -"dokądkolwiek" "pron" 2 "zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, zachodzi zawsze, bez względu na miejsce zdarzenia, o którym mowa w zdaniu podrzędnym" "Wszędzie mi dobrze, dokądkolwiek pójdę." | |
777 | -"dokądś" "pron" 1 "zaimek oznaczający miejsce, którego mówiący nie potrafi zindentyfikować lub nie chce wskazać" "Po pracy zawsze się dokądś śpieszył." | |
778 | -"dokądś" "pron" 2 "zaimek oznaczający końcowy, nieustalony przez mówiącego, moment trwania czegoś" "Dokądś wypadałoby na nich zaczekać." | |
779 | -"dokądże" "pron" "zobacz „dokąd” w znaczeniu 1, 3" | |
780 | -"dopókiż" "pron" "zaimek wprowadzający pytanie, które wyraża różne stany mówiącego, często niecierpliwość" "Dopókiż będę cię o to prosił?" | |
781 | -"dotąd" "pron" "I" "zaimek wyznaczający granicę przestrzenną lub czasową tego, o czym jest mowa w zdaniu" "Woda sięgała dotąd. Dotąd nie było między nami nieporozumień." | |
782 | -"gdy" "pron" "I" 1 "a" "zaimek wprowadzający zdanie podrzędne, które określa czas odbywania się tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Ściemniało się już, gdy wracali." | |
783 | -"gdy" "pron" "I" 1 "b" "lub okoliczności, w jakich to zachodzi" "Gdy wracali ze spaceru, zaczął padać deszcz." | |
784 | -"gdy" "pron" "I" 2 "zaimek wprowadzający zdanie podrzędne, rozwijające składnik zdania nadrzędnego nazywający punkt lub odcinek czasu" "Pół roku minęło od chwili, gdy wyjechała." | |
785 | -"gdzie" "pron" "I" 1 "a" "zaimek zastępujący określenie miejsca, w którym coś się dzieje lub znajduje, kierunku lub trasy ruchu, w zdaniach pytajnych" "Gdzie byłeś rano?" | |
786 | -"gdzie" "pron" "I" 1 "b" "lub w zdaniach podrzędnych będących rozwiniętym określeniem miejsca" "Kryli się, gdzie kto mógł." | |
787 | -"gdzie" "pron" "I" 2 "zaimek reprezentujący dowolne miejsce, do którego odnosi przedstawiona charakterystyka" "Byle gdzie robili przerwy w podróży." | |
788 | -"gdziekolwiek" "pron" "zaimek oznaczający miejsce dowolne lub bliżej nieokreślone" | |
789 | -"gdzieś" "pron" "I" "zaimek oznaczający określone miejsce, którego mówiący nie potrafi zidentyfikować lub którego nie chce wskazać" | |
790 | -"ile" "pron" "I" 1 "a" "zaimek wprowadzający pytanie o liczbę lub ilość" "Ile masz lat?" | |
791 | -"ile" "pron" "I" 1 "b" "albo przyłączający pytanie zależne dotyczące ilości, liczby lub miary" "Policz, ile osób jest na sali." | |
792 | -"ile" "pron" "I" 2 "zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne, które określa podstawę charakterystyki ilości wskazanej przez składnik wypowiedzenia nadrzędnego" "Przeczytam tyle, ile zdążę." | |
793 | -"ilekolwiek" "pron" 1 "zaimek wprowadzający wypowiedzenie podrzędne, oznaczający: bez względu na to, ile" | |
794 | -"ilekolwiek" "pron" 2 "zaimek zastępujący liczebnik w wypowiedzeniu prostym, oznaczający: wszystko jedno ile" | |
795 | -"ileś" "pron" "zaimek oznaczający liczbę lub ilość, których mówiący nie potrafi lub nie chce ustalić" | |
796 | -"ileż" "pron" "zaimek wprowadzający pytanie o liczbę lub ilość" | |
797 | -"ja" "pron" "I" "zaimek odnoszący się do mówiącego" | |
798 | -"jak" "pron" "III" 1 "zaimek wprowadzający pytanie dotyczące różnych kwestii" "Jak wybrnąć z tej sytuacji?" | |
799 | -"jak" "pron" "III" 2 "zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe lub pytajne, za pomocą którego mówiący wyraża swój stosunek do ludzi i ich zachowań" "Jak pan śmiał!" | |
800 | -"jak" "pron" "III" 3 "zaimek wprowadzający zdanie komunikujące, iż dana cecha lub dane zdarzenie charakteryzują się bardzo dużym stopniem intensywności" "Jak tu duszno!" | |
801 | -"jak" "pron" "III" 4 "zaimek wprowadzający pytanie zależne i przyłączający je do zdania nadrzędnego, które dotyczy zwykle stanu umysłu jakiejś osoby" "Zastanawiał się, jak żyć." | |
802 | -"jakikolwiek" "pron" 1 "zaimek nieokreślony, komunikujący dowolność lub obojętność wyboru" "Poszukaj sobie jakiejkolwiek pracy." | |
803 | -"jakikolwiek" "pron" 2 "zaimek nieokreślony, wyrażający negatywną ocenę wartości przedmiotu" "Zrobiła sweter z jakiejkolwiek wełny i po praniu musiała go wyrzucić." | |
804 | -"jakikolwiek" "pron" 3 "zaimek komunikujący, że cecha danego obiektu lub stanu rzeczy jest nieistotna z punktu widzenia tego, o czym mowa w wypowiedzeniu nadrzędnym" "Jakiekolwiek masz kłopoty, skorzystaj z pomocy rodziców." | |
805 | -"jakiś" "pron" 1 "zaimek nieokreślony" "Jakieś dziecko płacze." | |
806 | -"jakiś" "pron" 2 "zaimek dodawany do określenia liczby, ilości lub miary w przybliżeniu" "Wrócę za jakąś godzinę." | |
807 | -"jakiś" "pron" 3 "zaimek wyrażający przypuszczenie nadawcy, że cecha komunikowana przez przymiotnik w pewnym tylko stopniu przysługuje komuś lub czemuś" "Ona była dzisiaj jakaś ponura." | |
808 | -"jakkolwiek" "pron" "II" "zaimek komunikujący, iż niezależnie od przebiegu zdarzeń, o których mowa w zdaniu podrzędnym, stanie się to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Jakkolwiek sprawa się zakończy, wyjedziemy stąd." | |
809 | -"jakoś" "pron" "I" 1 "zaimek odnoszący się do nieokreślonego sposobu wykonania czynności" "Trzeba to jakoś załatwić." | |
810 | -"jakoś" "pron" "I" 2 "zaimek sugerujący, że intensywność danego zjawiska jest tak niewielka, że mówiący waha się, czy w ogóle można scharakteryzować to zjawisko w podany sposób" "Czuł się jakoś niewyraźnie." | |
811 | -"jakoś" "pron" "I" 3 "zaimek sugerujący, że mówiący nie zna przyczyn danego zjawiska i jest nim zaskoczony" "Jakoś nie mogę w to uwierzyć." | |
812 | -"jakże" "pron" 1 "zaimek wprowadzający pytanie o sposób wykonywania czynności" "Jakże go do tego namówić?" | |
813 | -"jakże" "pron" 2 "zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe, podkreślające wysoki stopień nasilenia danego stanu rzeczy lub danej cechy" "Jakże byłam naiwna!" | |
814 | -"jakże" "pron" 3 "zaimek wprowadzający pytanie retoryczne, wyrażające niezadowolenie, oburzenie, wątpliwość lub kwestionujące czyjeś postępowanie" "Jakże mogłaś go puścić samego w góry?" | |
815 | -"jakżeby" "pron" 1 "zaimek wprowadzający pytanie retoryczne, w którym mówiący uznaje dany stan rzeczy za niemożliwy" "Jakżeby mogła taka uroczystość odbyć się bez ciebie?" | |
816 | -"jakżeby" "pron" 2 "zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe wyrażające życzenie" "Jakżebym chciał, żebyś przyjechała choć na parę dni!" | |
817 | -"każdy" "pron" "I" "zaimek komunikujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, odnosi się do osób, przedmiotów lub zjawisk danej grupy, i że nie ma takich, do których by się to nie odnosiło" | |
818 | -"kędy" "pron" "zobacz „którędy” " | |
819 | -"kędyś" "pron" "zobacz „gdzieś I” " | |
820 | -"kiedy" "pron" "I" "zaimek zastępujący określenia czasu lub nawiązujący do nich, używany w zdaniach samodzielnych o formie pytajnej lub rozpoczynający zdanie podrzędne" "Kiedy przyjdziesz? Nie zauważył, kiedy wyszłam." | |
821 | -"kilka" "pron" "I" "zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą niż 2 i mniejszą niż 10" | |
822 | -"kilkadziesiąt" "pron" "zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą od 20 i mniejszą od 99" | |
823 | -"kilkanaście" "pron" "zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę w przedziale od 11 do 19" | |
824 | -"kilkaset" "pron" "zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą od 200 i mniejszą od 999" | |
825 | -"kto" "pron" 1 "zaimek wprowadzający pytanie" "Kto tam jest?" | |
826 | -"kto" "pron" 2 "zaimek przyłączający pytanie zależne do wypowiedzenia nadrzędnego" "Nie wiem, kto przyszedł." | |
827 | -"kto" "pron" 3 "zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne do składnika wypowiedzenia nadrzędnego" "Zapytaj o to kogoś, kto się na tym zna." | |
828 | -"kto" "pron" 4 "zaimek komunikujący o dowolności osoby należącej do pewnego zbioru o danej cesze" "Kto zda egzamin, zostanie przyjęty." | |
829 | -"kto" "pron" 5 "zaimek reprezentujący dowolną osobę, do której odnosi się przedstawiona charakterystyka" "Nie znosił, gdy kto zaglądał mu w karty." | |
830 | -"ktokolwiek" "pron" 1 "zaimek komunikujący dowolność lub obojętność wyboru osoby" "Zostaw klucze komukolwiek w bibliotece." | |
831 | -"ktokolwiek" "pron" 2 "zaimek wyrażający negatywną ocenę osoby z punktu widzenia tego, o czym jest mowa" "Nie nawiązuje się kontaktów z kimkolwiek." | |
832 | -"ktokolwiek" "pron" 3 "zaimek komunikujący o dowolności osoby należącej do pewnego zbioru o danej cesze" "Ktokolwiek do nich przychodził, był serdecznie witany." | |
833 | -"ktoś" "pron" "I" 1 "zaimek oznaczający określoną osobę, której mówiący nie potrafi zidentyfikować lub której nie chce wskazać" "Ktoś maczał palce w tej sprawie." | |
834 | -"ktoś" "pron" "I" 2 "zaimek reprezentujący dowolną osobę, do której odnosi się przedstawiona charakterystyka" "Potrzebny jest ktoś do pomocy w sklepie." | |
835 | -"ktoś" "pron" "I" 3 "zaimek reprezentujący pojęcie osoby" "Uważał się za kogoś lepszego od innych." | |
836 | -"ktoś" "pron" "I" 4 "zaimek oznaczający osobę, która wyróżnia się czymś na tle danej zbiorowości" " W tym miasteczku doktor jest kimś." | |
837 | -"którędy" "pron" 1 "a" "zaimek zastępujący określenie drogi lub kierunku ruchu, wprowadzający pytanie" "Którędy jedzie ten tramwaj?" | |
838 | -"którędy" "pron" 1 "b" "lub pytanie zależne" "Zastanawiał się, którędy by wrócić." | |
839 | -"którędy" "pron" 2 "zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne do wypowiedzenia nadrzędnego" "Popłyniemy tędy, którędy jest najbliżej." | |
840 | -"którędykolwiek" "pron" "zaimek oznaczający dowolność lub obojętność wyboru drogi bądź kierunku ruchu" | |
841 | -"którędyż" "pron" "zaimek zastępujący określenie drogi lub kierunku ruchu, wprowadzający pytanie" "Którędyż ona tu przyszła?" | |
842 | -"który" "pron" 1 "a" "zaimek używany dla wyrażenia prośby o wskazanie tego, czego pytanie dotyczy, wprowadzający pytanie" "Który wagon jest ogrzewany?" | |
843 | -"który" "pron" 1 "b" "lub pytanie zależne" "Powiedz, który telewizor kupić." | |
844 | -"który" "pron" 2 "zaimek przyłączający do nadrzędnego rzeczownika lub zaimka zdanie charakteryzujące określony i już zidentyfikowany obiekt" "Przez całe życie mieszkał w mieście, w którym się urodził." | |
845 | -"który" "pron" 3 "zaimek nieokreślony" "Czy odprowadzi mnie który z was?" | |
846 | -"mój" "pron" "I" 1 "zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do osoby mówiącej" | |
847 | -"mój" "pron" "I" 2 "zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, jest szczególnie lubiane przez osobę mówiącą" "Zielony to mój kolor." | |
848 | -"my" "pron" "I" "zaimek odnoszący się do grupy osób, do których należy mówiący" | |
849 | -"nasz" "pron" 1 "zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do zespołu osób, z których jedną jest mówiący" | |
850 | -"nasz" "pron" 2 "zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, stanowi przedmiot szczególnego zainteresowania osób mówiących" "Nasz podróżnik ruszył dalej." | |
851 | -"nic" "pron" "I" 1 "zaimek rzeczowny, sygnalizujący, zwykle wraz ze słowem „nie”, nieistnienie obiektu lub zdarzenia o właściwościach określonych w danym zdaniu" "Wieczorami już nic nie czytam." | |
852 | -"nic" "pron" "I" 2 "zaimek przysłowny, podkreślający, wraz ze słowem „nie”, że w żadnym stopniu dane zdarzenie nie miało miejsca" "Ona nic się nie śmieje." | |
853 | -"nieco" "pron" "II" "zaimek komunikujący o niedużej ilości rzeczy lub osób bądź o niewielkim stopniu cechy" "Dolała mu do herbaty nieco rumu." | |
854 | -"niejeden" "pron" "I" "zaimek sygnalizujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, dotyczy wielu osób, rzeczy, sytuacji itp." | |
855 | -"niektóry" "pron" "zaimek wskazujący na ograniczoną liczbę rzeczy, zjawisk lub na pewną część jakiejś zbiorowości" "Niektórzy ludzie nie jadają mięsa." | |
856 | -"nikt" "pron" "zaimek przeczący, wraz ze słowem „nie” sygnalizujący nieistnienie osoby o właściwościach określonych w danym zdaniu" | |
857 | -"odkąd" "pron" 1 "zaimek używany w pytaniach o czas lub miejsce rozpoczęcia czegoś" "Odkąd go znasz?" | |
858 | -"odkąd" "pron" 2 "zaimek wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące o zjawisku trwającym w tym samym czasie, co zjawisko opisywane w zdaniu nadrzędnym" "Nie słyszałem o tym, odkąd żyję." | |
859 | -"odtąd" "pron" 1 "zaimek wskazujący na miejsce rozpoczęcia czegoś" "Przepisz ten tekst odtąd do końca strony." | |
860 | -"odtąd" "pron" 2 "a" "zaimek określający czas rozpoczęcia czegoś od momentu wskazanego we wcześniejszej wypowiedzi" "Wyjechała rok temu i odtąd już jej nie widziałem." | |
861 | -"odtąd" "pron" 2 "b" "lub od teraz" "Obiecuję, że odtąd wszystko się zmieni." | |
862 | -"on" "pron" "zaimek, który odnosi się do osób nieuczestniczących w rozmowie, a także do przedmiotów i zjawisk" | |
863 | -"oto" "pron" "I" "zaimek odsyłający do kogoś lub do czegoś, kto lub co znajduje się w zasięgu wzroku rozmówców" | |
864 | -"ów" "pron" 1 "a" "zaimek towarzyszący rzeczownikowi, wyróżniający kogoś lub coś spośród innych" "Oto ów znajomy." | |
865 | -"ów" "pron" 1 "b" "będący określeniem tego, o czym była mowa" "Dużo jak na owe czasy podróżował." | |
866 | -"ów" "pron" 1 "c" "lub występujący w zdaniu nadrzędnym, z którym się wiąże zdanie określające" "Od łąk wionął ów zapach, jaki wydziela skoszona trawa." | |
867 | -"ów" "pron" 2 "zaimek występujący w połączeniu z innymi zaimkami, stawiany zwykle na drugim miejscu" "Ten czytał, ów oglądał telewizję." | |
868 | -"ów" "pron" 3 "zaimek oznaczający osobę lub rzecz bliżej nieokreśloną" "Ten i ów coś powiedział." | |
869 | -"ów" "pron" 4 "on" | |
870 | -"parę" "pron" "zobacz „kilka I” " | |
871 | -"parędziesiąt" "pron" "zobacz „kilkadziesiąt” " | |
872 | -"paręnaście" "pron" "zobacz „kilkanaście” " | |
873 | -"paręset" "pron" "zobacz „kilkaset” " | |
874 | -"pewien" "pron" "I" "zaimek odnoszący się do obiektów o cechach znanych mówiącemu, ale nieokreślanych w wypowiedzi" "Pewne osoby chcą cię poznać." | |
875 | -"pół" "pron" "II" "zaimek oznaczający dużą liczbę lub ilość czegoś" "Pół życia stracił na poszukiwania. Na pogrzeb przyszło pół miasta." | |
876 | -"sam" "pron" "I" 1 "zaimek wskazujący, że dana osoba wykonuje jakąś czynność samodzielnie lub z własnej woli albo że pozostaje bez towarzystwa lub bez opieki" "Sam posprzątał. Zawsze podróżuje sam." | |
877 | -"sam" "pron" "I" 2 "zaimek odnoszony do osoby wykonującej pewną czynność i wskazujący, że ważne jest to, że właśnie ta osoba ją wykonuje" "Nie uwierzy, póki sam nie zobaczy." | |
878 | -"sam" "pron" "I" 3 "zaimek uwydatniający czyjąś szczególną rangę" "Sam generał do nas przyjechał." | |
879 | -"sam" "pron" "I" 4 "zaimek odnoszony do osoby lub rzeczy, o której wcześniej była mowa, zwykle przeciwstawianej komuś lub czemuś" "Sam pomysł jest dobry, ale jego realizacja budzi zastrzeżenia." | |
880 | -"sam" "pron" "I" 5 "zaimek podkreślający, że coś dotyczy tylko osób lub rzeczy nim oznaczonych i niczego więcej" "Spotykały ją same nieszczęścia." | |
881 | -"sam" "pron" "I" 6 "zaimek wskazujący, że coś się dzieje samoczynnie, bez niczyjego udziału" "Włosy same jej się kręcą." | |
882 | -"sam" "pron" "I" 7 "zaimek podkreślający, że coś stanowi wystarczającą przyczynę, rację czegoś" "Uszczęśliwił go sam jej widok." | |
883 | -"sam" "pron" "I" 8 "zaimek uściślający relacje przestrzenne lub czasowe" "Pracował do samej północy. Stanął nad samym urwiskiem." | |
884 | -"siak" "pron" "zaimek występujący wyłącznie z zaimkiem „tak”, odnoszący się do innych sytuacji niż „tak”" | |
885 | -"skąd" "pron" "abl" "I" "a" "zaimek zastępujący określenie miejsca, źródła, przyczyny czegoś, używany w funkcji pytajnej" "Skąd ci to przyszło do głowy?" | |
886 | -"skąd" "pron" "abl" "I" "b" "lub względnej, w zdaniu podrzędnym" "Wracaj tam, skąd przyszedłeś" | |
887 | -"skądciś" "pron" "abl" "zobacz „skądś” " | |
888 | -"skądkolwiek" "pron" "abl" "zaimek zastępujący wyrażenia: „z jakiegokolwiek miejsca” lub „bez względu na to skąd”" | |
889 | -"skądsiś" "pron" "abl" "zobacz „skądś” " | |
890 | -"skądś" "pron" "abl" "zaimek oznaczający miejsce lub źródło czegoś bliżej nieokreślone lub nieznane" "Ja chyba skądś go znam." | |
891 | -"sporo" "pron" "II" "zaimek informujący o dość dużej liczbie rzeczy, osób lub zjawisk" | |
892 | -"stamtąd" "pron" "zaimek odnoszący się do miejsca oddalonego od osoby mówiącej, z którego zaczyna się jakieś działanie" "Stamtąd łatwo trafisz do hotelu." | |
893 | -"stąd" "pron" 1 "zaimek wyznaczający miejsce, w którym znajduje się osoba mówiąca lub z którego zaczyna się jakieś działanie" "Zabierz stąd tego psa." | |
894 | -"stąd" "pron" 2 "zaimek wskazujący na źródło, przyczynę lub punkt wyjścia czegoś" "Stąd biorą się jego kłopoty." | |
895 | -"stąd" "pron" 3 "zaimek wprowadzający zdanie lub jego równoważnik, które określają następstwo wcześniejszego faktu" "Nie przestrzegano higieny, stąd częste choroby zakaźne." | |
896 | -"swój" "pron" "I" "a" "zaimek zastępujący w odpowiednich kontekstach inne zaimki dzierżawcze: mój, twój, nasz, wasz, jego, jej, ich, oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się odpowiednio: do mówiącego" "Spakowałam wszystkie swoje rzeczy." | |
897 | -"swój" "pron" "I" "b" "do osoby, do której zwraca się mówiący" "Zabierz stąd swoje rzeczy." | |
898 | -"swój" "pron" "I" "c" "do grupy osób, do której należy mówiący" "Wyłożyliśmy im swoje racje." | |
899 | -"swój" "pron" "I" "d" "do grupy osób, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący" "Dlaczego nie mówiliście o swoich problemach?" | |
900 | -"swój" "pron" "I" "e" "albo do innych osób lub rzeczy" "Umówił się ze swoją dziewczyną." | |
901 | -"szereg" "pron" "II" "zaimek komunikujący o dość dużej liczbie rzeczy, zjawisk lub osób" | |
902 | -"tak" "pron" "II" 1 "zaimek, który wyraża wysoki stopień nasilenia cechy lub stanu rzeczy i komunikuje, że jest on większy, niż mówiący tego oczekiwał" "Mieszkasz tak daleko od nas." | |
903 | -"tak" "pron" "II" 2 "zaimek, który sygnalizuje wysoki stopień nasilenia cechy lub stanu rzeczy" "Tak krzyczał, aż uszy bolały." | |
904 | -"tak" "pron" "II" 3 "zaimek, który sygnalizuje sposób wykonywania czynności, odsyłając do konkretnej sytuacji" "Spójrz na mnie. Tak wyglądam." | |
905 | -"tak" "pron" "II" 4 "zaimek, który sygnalizuje sposób wykonania czynności, odsyłając do zdania podrzędnego, określającego, na czym ten sposób polega" "Mów tak, żeby cię nikt nie usłyszał." | |
906 | -"tak" "pron" "II" 5 "zaimek, który odsyła do wyrażenia oznaczającego podstawę porównania" "Tak postąpiłem, jak chciałaś." | |
907 | -"taki" "pron" "a" "zaimek odnoszący się do cechy danych osób lub przedmiotów, o której była wcześniej mowa" "Dom jest duży, takiego potrzebujemy." | |
908 | -"taki" "pron" "b" "o której będzie mowa" "On jest taki jak ojciec." | |
909 | -"taki" "pron" "c" "o której nie mówi się, ale zakłada, że odbiorca wie, o jaką cechę chodzi" "Nie spotkasz drugiej takiej kobiety." | |
910 | -"taki" "pron" "d" "o której nie mówi się, oceniając ją jako nieistotną w danej sytuacji" "Kto to jest? A taki jeden." | |
911 | -"tam" "pron" "I" "a" "zaimek, który odnosi się do miejsca postrzeganego jako dalsze (nie tu, gdzie jest mówiący)" "Gdzie mam to położyć? Tam." | |
912 | -"tam" "pron" "I" "b" "lub do miejsca, o którym była mowa albo będzie mowa" "Urodził się w Szwecji i tam spędził dzieciństwo. Nie idziemy tam, dokąd myślisz." | |
913 | -"tamten" "pron" "a" "zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako dalsze (w opozycji do „ten”), wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego" "Podaj mi tamte okulary." | |
914 | -"tamten" "pron" "b" "lub w odniesieniu do obiektów, które są znane odbiorcy, bo była o nich mowa" "Nie mówmy o tamtej sprawie." | |
915 | -"tamten" "pron" "c" "używany przy nazwach okresów oznacza poprzedni taki okres" "Widziałam go w tamtym tygodniu." | |
916 | -"tamtędy" "pron" "a" "zaimek odnoszacy się do miejsca stanowiącego trasę ruchu, postrzeganego jako dalsze (w przeciwieństwie do „tędy”), wskazanego w jakiś sposób przez mówiącego" "Nie idźcie tamtędy, bo ciemno." | |
917 | -"tamtędy" "pron" "b" "lub wskazujący na miejsce, o którym była lub będzie mowa" "Tamtęty właśnie będziemy szli. Idźcie tamtędy, którędy szliśmy wczoraj." | |
918 | -"tamże" "pron" "a" "zaimek odnoszący się do miejsca, o którym była mowa" "Urodziła się w Warszawie i tamże chodziła do szkoły." | |
919 | -"tamże" "pron" "b" "oraz używany w przypisach do tekstów o charakterze naukowym; odnoszący się do wcześniej cytowanego utworu" | |
920 | -"ten" "pron" 1 "a" "zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako bliskie, wyróżnionych spośród innych i wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego" "To ten człowiek." | |
921 | -"ten" "pron" 1 "b" "lub uznanych przez mówiącego za znane odbiorcy" "I co z tymi pieniędzmi?" | |
922 | -"ten" "pron" 2 "zaimek w funkcji wyrażenia nawiązującego, odnosi się do obiektów bądź okoliczności, o których była lub będzie mowa" "Był wczoraj na jakimś filmie, film ten znał już wcześniej. To jest ta książka, o której mówiłam." | |
923 | -"ten" "pron" 3 "zaimek używany przy nazwach dni, wyznaczający najbliższy taki dzień w przeszłości lub w przyszłości" "Spotkamy się w tę niedzielę." | |
924 | -"tędy" "pron" "zaimek odnoszący się do miejsca stanowiącego trasę ruchu, wskazanego w jakiś sposób przez mówiącego, np. gestem, albo wskazujący na miejsce, o którym była lub będzie mowa" | |
925 | -"to" "pron" "I" 1 "a" "zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako bliskie, wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego" "Co to jest?" | |
926 | -"to" "pron" "I" 1 "b" "lub uznanych przez mówiącego za znane odbiorcy" "Co to ma znaczyć?" | |
927 | -"to" "pron" "I" 2 "zaimek odnoszący się do obiektów bądź okoliczności, o których była lub będzie mowa" "W zlewie leżą brudne naczynia. Pozmywaj to. To, co się później działo, trudno opisać." | |
928 | -"to" "pron" "I" 3 "zaimek odnoszący się do aktywności seksualnej człowieka" | |
929 | -"to" "pron" "V" "zobacz „ten” " | |
930 | -"trochę" "pron" "III" "a" "zaimek komunikujący o niedużej ilości rzeczy lub osób" "Odłożył trochę pieniędzy na remont." | |
931 | -"trochę" "pron" "III" "b" "bądź o niewielkim stopniu natężenia cechy lub stanu" "To wymaga trochę ostrożności." | |
932 | -"tu" "pron" "I" 1 "a" "zaimek odnoszący się do miejsca postrzeganego jako bliskie, wskazanego przez mówiącego" "Czekaj tu na mnie." | |
933 | -"tu" "pron" "I" 1 "b" "lub do miejsca, o którym była albo będzie mowa" "Wszedł do pokoju i dopiero tu zauważył, że zapomniał kupić masło. Stał tu, gdzie kiedyś był dom." | |
934 | -"tu" "pron" "I" 2 "zaimek odnoszący się do wiadomej lub wskazanej w tekście sytuacji" "Tu płacz nic nie pomoże." | |
935 | -"tutaj" "pron" "zobacz „tu I” " | |
936 | -"twój" "pron" "I" 1 "zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do osoby, do której się mówi „ty”" "To twoje ubranie. Słyszałam twoje kroki." | |
937 | -"twój" "pron" "I" 2 "zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, jest szczególnie lubiane przez osobę, do której się mówi „ty”" "Czerwony to twój kolor." | |
938 | -"ty" "pron" "zaimek odnoszący się do osoby, do której zwraca się mówiący" | |
939 | -"tyle" "pron" "I" 1 "zaimek wskazujący na ilość lub liczbę rzeczy albo osób, określoną za pomocą gestu lub wymienioną w wypowiedzi poprzedzającej daną lub następującej po niej" "Możemy porozmawiać parę minut? – Tyle możemy." | |
940 | -"tyle" "pron" "I" 2 "zaimek komunikujący o dużej ilości lub liczbie rzeczy albo osób, pociągającej za sobą konsekwencje, o których mowa w zdaniu podrzędnym" "Przynieś tyle krzeseł, żeby wszyscy mogli usiąść." | |
941 | -"tyle" "pron" "I" 3 "zaimek wskazujący na taką samą liczbę, ilość lub skalę czegoś, o jakiej jest mowa w zdaniu podrzędnym" "Ma tylu zwolenników co przeciwników." | |
942 | -"tyle" "pron" "II" 1 "zaimek komunikujący o dużej ilości zdarzeń, która może pociągać za sobą konsekwencje, o których jest mowa" "Tyle chodziła, że aż nabawiła się odcisków." | |
943 | -"tyle" "pron" "II" 2 "a" "zaimek komunikujący o małej ilości, liczbie lub skali, która ogranicza się do tego, o czym jest mowa w zdaniu podrzędnym" "Tyle zrozumiała, że ktoś ją gdzieś zaprasza." | |
944 | -"tyle" "pron" "II" 2 "b" "lub o takiej samej liczbie, ilości lub skali czegoś, o jakiej jest mowa w zdaniu podrzędnym" "Napisał tyle, ile umiał." | |
945 | -"tyle" "pron" "II" 3 "zaimek, który wraz z poprzedzającym przyimkiem „na” komunikuje, że stopień lub zakres danego stanu rzeczy jest wystarczający do uzasadnienia tego, o czym mowa" "Był na tyle sprytny, że wszystko przewidział." | |
946 | -"tyle" "pron" "II" 4 "zaimek, który wraz z poprzedzającym przyimkiem „o” wprowadza wyrażenie charakteryzujące stopień, w jakim można urzeczywistnić lub wyjaśnić to, o czym jest mowa, albo otwiera zdanie zamykające wypowiedź na jakiś temat lub przerywające ją na jakiś czas" "Była o tyle rozsądna, że nie mówiła o tym." | |
947 | -"tysiąc" "pron" "II" "zaimek oznaczający bardzo dużą liczbę czegoś lub kogoś" | |
948 | -"wasz" "pron" 1 "zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do grupy, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący" | |
949 | -"wasz" "pron" 2 "zaimek dotyczący osób lub przedmiotów, które ta grupa osób wybiera z pewnego zbioru, uznając je za najlepsze pod jakimś względem" "Chodźmy do tej waszej kawiarenki." | |
950 | -"wieleset" "pron" "zaimek oznaczający bardzo dużą liczbę osób lub rzeczy" | |
951 | -"wówczas" "pron" "zobacz „wtedy” " | |
952 | -"wszelki" "pron" "zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wszystkich rodzajów obiektów, stanów rzeczy lub sposobów działania, nazywanych przez rzeczownik" "Rozważ wszelkie możliwości." | |
953 | -"wszyscy" "pron" "zaimek oznaczający ogół osób" | |
954 | -"wszystek" "pron" "zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy całej substancji lub zbiorowości nazywanej przez określany rzeczownik" | |
955 | -"wszystko" "pron" "zaimek oznaczający ogół rzeczy i spraw" | |
956 | -"wtedy" "pron" 1 "zaimek odnoszący się do pewnego czasu w przeszłości lub przyszłości, o którym mowa w zdaniu" "Wtedy nie było jeszcze telefonów." | |
957 | -"wtedy" "pron" 2 "zaimek odnoszący się do sytuacji, której zajście zależy od spełnienia pewnego warunku" "Jeśli o tym porozmawiamy, wtedy pewnie wszystko się wyjaśni." | |
958 | -"wtenczas" "pron" "zobacz „wtedy” w znaczeniu 1" | |
959 | -"wy" "pron" 1 "zaimek odnoszący się do grupy osób, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący" | |
960 | -"wy" "pron" 2 "zaimek używany w niektórych środowiskach zamiast ""pan"", ""pani""" | |
961 | -"żaden" "pron" "I" 1 "zaimek w zdaniach przeczących, komunikujący brak kogoś lub czegoś" "Do żadnej winy się nie poczuwaj!" | |
962 | -"żaden" "pron" "I" 2 "zaimek w zdaniach przeczących, komunikujący, że ktoś nie zgadza się na kwalifikowanie jakiejś osoby lub rzeczy w określony sposób" "Ja nie jestem żadnym szpiegiem." | |
963 | -"żaden" "pron" "III" "zobacz „nikt” " | |
964 | -"a" "qub" "III" "partykuła nawiązująca do kontekstu lub sytuacji i zarazem wprowadzająca wypowiedzenia o różnych odcieniach intonacyjnych" "A nie mówiłam? A niech sobie śpiewa." | |
965 | -"aby" "qub" "II" 1 "partykuła wyrażająca życzenie mówiącego" "Aby wam się dobrze działo!" | |
966 | -"aby" "qub" "II" 2 "partykuła wyrażająca wątpliwość mówiącego co do prawdziwości sądu zawartego w pytaniu" "Aby nie za późno na wizytę?" | |
967 | -"akurat" "qub" "I" 1 " partykuła podkreślająca, że jest dokładnie tak, jak to komunikuje wyraz, do którego się ona odnosi" "Jest akurat pięć jabłek dla nas pięciorga." | |
968 | -"akurat" "qub" "I" 2 "partykuła wyróżniająca, ze względu na daną cechę, wskazany w kontekście obiekt i przeciwstawiająca go innym obiektom, które nie mają tej cechy" "Te akurat banderole są oryginalne." | |
969 | -"albo" "qub" "II" "partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczające komunikowanej w nim treści" "Albo ona to zrozumie?" | |
970 | -"alboż" "qub" "zobacz „albo II” " | |
971 | -"ale" "qub" "II" "partykuła wzmacniająca, wyrażająca zdumienie, podziw, zaskoczenie, podkreślająca kontrast sytuacji" "Ale suknia! Ale pomówmy poważnie!" | |
972 | -"ależ" "qub" "I" "zobacz „ale II” " | |
973 | -"ani" "qub" "II" "a" "partykuła przecząca poprzedzająca orzeczenie czasownikowe" "Ani pisnął." | |
974 | -"ani" "qub" "II" "b" "niektóre użycia rzeczownikowe" "Nie wypił ani kropli." | |
975 | -"ani" "qub" "II" "c" "występująca w utartych połączeniach oznaczających brak czegoś" "Ani krzty; ani odrobinę; ani razu; ani trochę." | |
976 | -"ano" "qub" "partykuła wzmacniająca, nawiązująca lub wykrzyknikowa" "To on nie był u dentysty? – Ano stchórzył." | |
977 | -"aż" "qub" "II" "a" "partykuła wyrażająca wyższy od oczekiwanego stopień intensywności" "Mieli aż czworo dzieci." | |
978 | -"aż" "qub" "II" "b" "albo używana przed wyrażeniami nazywającymi miejsce, punkt czasowy lub określającymi kolejność: dalej lub później niż mówiący tego oczekiwał" "Spałam aż do dziesiątej." | |
979 | -"ażeby" "qub" "II" "zobacz „aby II” w znaczeniu 1" | |
980 | -"ba" "qub" "I" "partykuła potwierdzająca wcześniej wyrażoną myśl i zapowiadająca dodatkowy sąd" "Mówił o tym z wielką kulturą, ba, z dużą delikatnością." | |
981 | -"bądź" "qub" "II" "partykuła występująca po zaimkach pytajnych, nadająca im znaczenie nieokreśloności, wyrażająca obojętność wyboru" "Możesz to zrobić kiedy bądź." | |
982 | -"bo" "qub" "II" "a" "partykuła mająca charakter wzmacniający, zwykle w zwrotach przeciwstawnych" "Ładna, bo ładna, ale głupia" | |
983 | -"bo" "qub" "II" "b" "lub wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści" "Bo to prawda?, Bo ja wiem?" | |
984 | -"bodaj" "qub" "I" 1 "partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy, a niekiedy wątpliwość co do prawdziwości powtarzanego za kimś sądu" "To bodaj ich jedyne dziecko." | |
985 | -"bodaj" "qub" "I" 2 "partykuła wyrażająca przekonanie mówiącego, że skoro spełnienie jego oczekiwań jest nierealne, trzeba je ograniczyć do minimum" "Pożycz bodaj sto złotych." | |
986 | -"bodaj" "qub" "I" 3 "partykuła wyrażająca życzenie lub przekleństwo" "Bodaj kark skręcił." | |
987 | -"bodajże" "qub" "zobacz „bodaj I” w znaczeniu 1" | |
988 | -"byle" "qub" "II" 1 "a" "partykuła nadająca komuś lub czemuś cechę dowolności" "Wyszedł pod byle pretekstem." | |
989 | -"byle" "qub" "II" 1 "b" "lub wyrażająca obojętność wyboru" "Przenocujemy byle gdzie." | |
990 | -"byle" "qub" "II" 2 "a" "partykuła wyrażająca negatywną ocenę czegoś lub kogoś" "Zadawał się z byle kim." | |
991 | -"byle" "qub" "II" 2 "b" "lub – w połączeniu z poprzedzającym „nie” – wyróżniająca kogoś lub coś jako zasługującego na uwagę" "Jej brat to nie byle kto." | |
992 | -"byle" "qub" "II" 3 "partykuła wyrażająca życzenie mówiącego" "Byle szybko." | |
993 | -"byleby" "qub" "II" "zobacz „byle II” w znaczeniu 3" | |
994 | -"bynajmniej" "qub" "I" "partykuła wzmacniająca przeczenie zawarte w wypowiedzi" "Nie twierdzę bynajmniej, że jest to jedyne rozwiązanie." | |
995 | -"chociaż" "qub" "II" "partykuła komunikująca o minimalnym ograniczeniu zakresu czegoś" " Posadź tam chociaż dwa drzewa." | |
996 | -"chociażby" "qub" "II" "zobacz „choćby II” " | |
997 | -"choć" "qub" "II" "zobacz „chociaż II” " | |
998 | -"choćby" "qub" "II" 1 "zobacz „chociaż II” " | |
999 | -"choćby" "qub" "II" 2 "partykuła komunikująca, że wyrażenie, do którego się odnosi, charakteryzuje jeden z możliwych przykładów tego, o czym mowa w zdaniu" "Porozmawiajmy choćby o turystyce górskiej." | |
1000 | -"chyba" "qub" "I" "partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy" "Chyba doszliśmy do porozumienia." | |
1001 | -"co" "qub" "V" "partykuła wyrażająca sugestię mówiącego, by adresat potwierdził prawdziwość danego sądu lub zgodził się na to, co mówiący zaproponował" "Nie poznajesz mnie, co?" | |
1002 | -"coś" "qub" "II" "partykuła charakteryzująca cechę lub zdarzenie w sposób przybliżony, często wyrażająca niepewność lub zdziwienie" "On ostatnio coś wychudł." | |
1003 | -"czy" "qub" "I" "partykuła rozpoczynająca zdanie pytajne lub ekspresywne, mające formę zdania pytajnego" "Czy pada deszcz?" | |
1004 | -"czyż" "qub" "I" "partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści" "Czyż można było przyglądać się temu z obojętnością." | |
1005 | -"czyżby" "qub" "I" "partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści lub podająca w wątpliwość to, co zostało powiedziane" "Czyżby pani miała zamiar wyjechać?" | |
1006 | -"dopiero" "qub" "I" 1 "partykuła komunikująca, że coś nastąpiło później, niż można było się spodziewać" "Mieszka tu dopiero od stycznia." | |
1007 | -"dopiero" "qub" "I" 2 "partykuła komunikująca, że nikt inny nie zrobił wcześniej tego, o czym mowa" "Dopiero ojciec pożyczył jej pieniądze." | |
1008 | -"dopiero" "qub" "I" 3 "partykuła komunikująca, że czegoś lub kogoś w danym czasie jest mniej lub że coś jest mniej intensywne, niż można było się spodziewać" "Spłacił dopiero połowę długu." | |
1009 | -"doprawdy" "qub" 1 "partykuła, za pomocą której mówiący chce podkreślić prawdziwość tego, o czym mówi" "Doprawdy nie rozumiem, o co chodzi." | |
1010 | -"doprawdy" "qub" 2 "partykuła wyrażająca zdziwienie lub niedowierzanie" "Zrobił furorę w Paryżu. – Doprawdy?" | |
1011 | -"gdyby" "qub" "II" "a" "partykuła wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające możliwość podjęcia działania, o którym mowa" "A gdybym tak zaprosił ją do kina?" | |
1012 | -"gdyby" "qub" "II" "b" "wyrażające prośbę" "Gdybyś mogła powtórzyć swój adres." | |
1013 | -"gdyby" "qub" "II" "c" "lub wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające pragnienie lub życzenie" "Gdyby to mieszkanie było tańsze." | |
1014 | -"gdybyż" "qub" "partykuła wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające pragnienie lub życzenie" "Gdybyż to była prawda." | |
1015 | -"gdzie" "qub" "II" "partykuła wzmacniająca, uwydatniająca kontrast, nierealność lub niemożliwość czegoś" "Gdzie mnie staremu do tańca." | |
1016 | -"gdzieś" "qub" "II" "a" "partykuła nadająca znaczenie przybliżenia określeniom czasu i miejsca" "Zjemy coś gdzieś po drodze." | |
1017 | -"gdzieś" "qub" "II" "b" "lub wyrażeniom określającym liczbę, ilość lub miarę" "Wrócimy gdzieś za godzinę." | |
1018 | -"he" "qub" "I" "partykuła wzmacniająca pytanie" "Czemu milczysz, he?" | |
1019 | -"hę" "qub" "partykuła wzmacniająca pytanie" "Jak to było, hę?" | |
1020 | -"i" "qub" "III" 1 "a" "partykuła włączająca do danego zbioru wyróżniony przez nią element" "Trzeba i jego zaprosić." | |
1021 | -"i" "qub" "III" 1 "b" "lub wprowadzająca w zdanie wyrażenie wtrącone" "Obrady, i tak spóźnione, odwlekały się." | |
1022 | -"i" "qub" "III" 2 "partykuła wprowadzająca wypowiedź akceptującą czyjąś wcześniejszą wypowiedź" "Idę spać. – I słusznie." | |
1023 | -"i" "qub" "III" 3 "a" "partykuła poprzedzająca składnik zdania, który komunikuje o jednym z możliwych zachowań w danej sytuacji" "Mogę i sama to naprawić." | |
1024 | -"i" "qub" "III" 3 "b" "lub określający minimalny zakres niespełnionych oczekiwań mówiącego" "Wychodząc i słowa nie powiedział." | |
1025 | -"istotnie" "qub" "partykuła potwierdzająca słuszność tego, co ktoś wcześniej powiedział" | |
1026 | -"jak" "qub" "IV" 1 "partykuła wraz ze słowem „nie” wprowadzająca zdanie, w którym nadawca zaczyna opowiadać o czyimś spontanicznym zachowaniu" "Jak nie krzyknie, jak się nie wścieknie..." | |
1027 | -"jak" "qub" "IV" 2 "partykuła wraz ze słowem „to” wprowadzająca pytanie, za pomocą którego mówiący wyraża swoje zaskoczenie" "Jak to, już czwarta?" | |
1028 | -"jakby" "qub" "I" "partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy" "Wszystko w jego żołądku zaczęło jakby pulsować." | |
1029 | -"jakoby" "qub" "II" "partykuła komunikująca, że zawarty w zdaniu sąd nie pochodzi od mówiącego i że mówiący wątpi w prawdziwość tego sądu" " Krążą pogłoski o mających jakoby nastąpić zmianach w rządzie." | |
1030 | -"jakoś" "qub" "II" "partykuła wskazująca na to, że podana charakterystyka dotycząca czasu lub miejsca jest przybliżona" "Umówmy się tak jakoś na początku przyszłego tygodnia." | |
1031 | -"jednak" "qub" "II" "partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa w zdaniu, jest niezgodne z przewidywaniami mówiącego" "Ta książka była jednak za droga." | |
1032 | -"jedynie" "qub" 1 "partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione" "Czuł się dobrze jedynie w domu." | |
1033 | -"jedynie" "qub" 2 "partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący spodziewał się, iż ilość, zakres lub natężenie tego, o czym mowa, będą większe" "Mam dla was jedynie po czekoladzie." | |
1034 | -"jeszcze" "qub" 1 "partykuła komunikująca, że dany stan rzeczy trwał lub trwa dłużej, niż mówiący się tego spodziewał" "Dziecko jeszcze śpi." | |
1035 | -"jeszcze" "qub" 2 "partykuła komunikująca, że coś stało się niedawno lub że od zajścia danego zdarzenia upłynęło niewiele czasu" "Jeszcze przed godziną było tu gwarno." | |
1036 | -"jeszcze" "qub" 3 "partykuła uwydatniająca odległość w czasie lub przestrzeni między danym miejscem bądź momentem a początkiem lub końcem zdarzenia, o którym jest mowa" " Do wyjazdu mamy jeszcze dwa dni." | |
1037 | -"jeszcze" "qub" 4 "partykuła włączająca do danego zbioru wyróżniony przez nią obiekt" "Dzwoniła jeszcze twoja siostra." | |
1038 | -"jeszcze" "qub" 5 "partykuła podkreślająca, że cecha, o której mowa, przysługuje danemu obiektowi w większym stopniu niż innym wskazanym obiektom i że mówiący nie spodziewał się tego" " Dziś jest jeszcze chłodniej niż wczoraj." | |
1039 | -"jeszcze" "qub" 6 "partykuła komunikująca, że mówiący ocenia dany przedmiot z punktu widzenia charakteryzowanej cechy jako stosunkowo niezły na tle innych przedmiotów tego samego rodzaju" "Wśród tych zwiędłych kwiatów te róże są jeszcze najładniejsze." | |
1040 | -"jeszcze" "qub" 7 "partykuła zapewniająca adresata, który wątpi w urzeczywistnienie się faktu, o którym jest mowa, że będzie on miał miejsce w przyszłości" "Jeszcze się o tym przekonasz." | |
1041 | -"już" "qub" 1 "a" "partykuła komunikująca, że dany stan rzeczy zaczął się lub zakończył wcześniej, niż to przewidywano" "Nie mam już pieniędzy." | |
1042 | -"już" "qub" 1 "b" "albo że miał miejsce dawno lub trwa, będzie trwać długo" "Mecz trwa już godzinę." | |
1043 | -"już" "qub" 2 "partykuła uwydatniająca niewielką odległość między czasem wypowiedzi a przewidywanym początkiem lub końcem danego zdarzenia" "Do wakacji już tylko miesiąc." | |
1044 | -"już" "qub" 3 "partykuła komunikująca, że niewiele brakowało, by dany stan rzeczy nastąpił" "Już miał się z nami przywitać, ale ktoś go zawołał." | |
1045 | -"już" "qub" 4 "partykuła komunikująca, że to, co się stało, spełnia oczekiwania mówiącego" "To już wystarczy na zaliczenie zajęć." | |
1046 | -"już" "qub" 5 "partykuła podkreślająca niezgodność czyjegoś zachowania z przyjętą normą" "To już wielka przesada." | |
1047 | -"już" "qub" 6 "partykuła użyta w zdaniu wykrzyknikowym lub rozkazującym: wyrażająca wolę, by zmiana danego stanu rzeczy nastąpiła w tej chwili" "Wyłącz to już!" | |
1048 | -"już" "qub" 7 "partykuła użyta w odniesieniu do czasownika w trybie rozkazującym wprowadzająca zdanie, które ma nakłonić adresata do zmiany jego zachowania lub postępowania" "Już nie płacz." | |
1049 | -"lada" "qub" "II" 1 "a" "partykuła nadająca komuś lub czemuś cechę dowolności" "Pod lada pretekstem przynosił do pracy alkohol." | |
1050 | -"lada" "qub" "II" 1 "b" "wyrażająca obojętność wyboru" "Obywał się lada czym." | |
1051 | -"lada" "qub" "II" 1 "c" "wyrażająca negatywną ocenę czegoś lub kogoś" "Nie będzie mnie lada kto obrażał." | |
1052 | -"lada" "qub" "II" 1 "d" "wyróżniająca kogoś lub coś jako zasługującego na uwagę" "To był nie lada sukces." | |
1053 | -"ledwie" "qub" "III" "zobacz „ledwo III” " | |
1054 | -"ledwo" "qub" "III" "partykuła komunikująca, że ilość, zakres lub natężenie czegoś jest bardzo małe" "Herbata była ledwo ciepła." | |
1055 | -"lub" "qub" "II" "partykuła używana między dwoma określeniami ilości lub liczby, komunikująca, że podane wielkości są przybliżone" "Spotykali się dwa lub trzy razy w tygodniu." | |
1056 | -"może" "qub" 1 "partykuła nadająca wypowiedzi odcień przypuszczenia, wahania, osłabienia kategoryczności" "Zadzwoń do niej, może już wróciła." | |
1057 | -"może" "qub" 2 "partykuła poprzedzająca określenie liczby lub ilości czegoś, komunikująca, że jest ono przybliżone" "Byłam w Krakowie może pięć razy w życiu." | |
1058 | -"może" "qub" 3 "partykuła używana w zdaniach wyrażających propozycję, prośbę, radę lub polecenie, świadczy o grzeczności lub uprzejmości mówiącego w stosunku do rozmówcy" "Zaczekaj może jeszcze kilka dni." | |
1059 | -"może" "qub" 4 "partykuła używana wówczas, gdy mówiący nie chce udzielić jednoznacznej odpowiedzi" "Zdążysz to zrobić do jutra? - Może." | |
1060 | -"najmniej" "qub" "II" "partykuła komunikująca, że ilość, liczba lub miara czegoś jest nie mniejsza od wymienionej i że może być większa" "Konferencja potrwa najmniej trzy godziny." | |
1061 | -"najwidoczniej" "qub" "zobacz „widocznie” " | |
1062 | -"najwyżej" "qub" "II" "partykuła komunikująca, że wymieniona w zdaniu wielkość stanowi, według mówiącego, w danym wypadku maksimum możliwości" "Ona ma najwyżej dwadzieścia lat." | |
1063 | -"naprawdę" "qub" 1 "partykuła, za pomocą której mówiący, chcąc przekonać kogoś o słuszności swojego sądu, potwierdza jego prawdziwość" "Naprawdę nie wiem." | |
1064 | -"naprawdę" "qub" 2 "partykuła wyrażająca zdziwienie lub niedowierzanie" "Czy ty naprawdę myślisz, że ci uwierzyłam?" | |
1065 | -"naturalnie" "qub" "I" "partykuła komunikująca, że to, o czym jest mowa, nie budzi żadnych wątpliwości" "Nie chciał się uczyć i naturalnie nie zdał egzaminu." | |
1066 | -"nawet" "qub" 1 "partykuła wyrażająca zdziwienie mówiącego wywołane jakąś nietypową lub nieoczekiwaną sytuacją" "Nawet chleba nie było." | |
1067 | -"nawet" "qub" 2 "partykuła wyrażająca obojętność mówiącego wobec czyjegoś wyboru" "Możesz polecieć nawet do Australii." | |
1068 | -"ni" "qub" "II" "partykuła komunikująca, wraz ze słowem „nie” poprzedzającym formę czasownika, że nie ma takiej rzeczy, osoby i sytuacji, do której odnosiłoby się to, o czym jest mowa w zdaniu" "Nie dostał za tę pracę ni złotówki." | |
1069 | -"niby" "qub" "III" 1 "a" "partykuła wyrażająca dystans mówiącego wobec sądu uważanego za nieprawdziwy" "Niby cieszyła się dobrą opinią w swoim środowisku." | |
1070 | -"niby" "qub" "III" 1 "b" "lub wobec sądu kontrastującego z innym i dlatego tylko w pewnym zakresie kwestionowanego" "Tak go niby lubi, a robi mu przykrości." | |
1071 | -"niby" "qub" "III" 2 "partykuła wyrażająca niedowierzanie mówiącego, a także jego zastrzeżenie lub dezaprobatę wobec czyjegoś postępowania" "Za chwilę wychodzimy. – Niby dokąd?" | |
1072 | -"nie" "qub" "I" 1 "partykuła występująca przed głównym składnikiem zdania lub równoważnikiem zdania, zmieniająca jego treść na przeciwną" "Nie kupiliśmy tego mieszkania." | |
1073 | -"nie" "qub" "I" 2 "partykuła poprzedzająca określony składnik zdania, wykluczając w ten sposób z zakresu treści zdania to, do czego ten składnik się odnosi" "Nie z zazdrości to zrobił." | |
1074 | -"nie" "qub" "I" 3 "partykuła negująca wcześniejszy sąd" "Jedni lokatorzy sami remontują mieszkania, inni nie." | |
1075 | -"nie" "qub" "I" 4 "partykuła używana w pytaniach, kiedy mówiący liczy – w zależności od znaczenia pytania, jego kontekstu – na odpowiedź twierdzącą lub przeczącą" "Nie mylisz się czasem?" | |
1076 | -"nie" "qub" "I" 5 "partykuła używana w pytaniach wyrażających jakąś propozycję lub prośbę" "Nie poszlibyśmy do kina?" | |
1077 | -"nie" "qub" "I" 6 "partykuła poprzedzająca czasownik w zdaniach wykrzyknikowych i pytaniach retorycznych, podkreślając, jak wielu przedmiotów lub stanów rzeczy dotyczy, to o czym mowa" "Co się nie najeździła tymi pociągami!" | |
1078 | -"nie" "qub" "I" 7 "partykuła używana w pytaniach retorycznych dla podkreślenia, że prawdziwość tego, o czym mowa, jest oczywista" "Czyż zdrowie nie jest najważniejsze?" | |
1079 | -"nie" "qub" "I" 8 "partykuła używana w pytaniach wyrażających zdziwienie, że nie nastąpiło to, o czym jest mowa" "Nie powiedziałeś mi o tym wcześniej?" | |
1080 | -"nie" "qub" "I" 9 "partykuła wykluczająca zależność między przedmiotami lub stanami rzeczy wyrażoną w danym zdaniu" "Ojciec był nie wyższy od matki." | |
1081 | -"nie" "qub" "I" 10 "partykuła podkreślająca, że dana osoba, dany obiekt lub stan rzeczy są pozbawione jakiejś cechy lub przysługuje im ona w małym stopniu" "Egzaminy zdawał nie najlepiej." | |
1082 | -"nie" "qub" "I" 11 "partykuła używana, aby odpowiedzieć na pytanie rozstrzygnięcia" "Kupiłeś sobie garnitur? – Nie." | |
1083 | -"nie" "qub" "I" 12 "partykuła używana, aby odrzucić sąd rozmówcy lub jego propozycję albo żeby odmówić spełnienia jego prośby lub polecenia" "Zostań u nas na kolacji! – Nie, dziś nie mogę." | |
1084 | -"nie" "qub" "I" 13 "partykuła poprzedzająca korektę lub autokorektę tego, co zostało powiedziane wcześniej" "Wrócę w niedzielę, nie, w poniedziałek." | |
1085 | -"nie" "qub" "I" 14 "partykuła używana z intonacją pytającą na końcu zdania twierdzącego, kiedy mówiący oczekuje aprobaty tego, co powiedział" "Cieszysz się z tego, nie?" | |
1086 | -"nie" "qub" "I" 15 "a" "partykuła używana jako wypowiedzenie wykrzyknikowe dla wyrażenia emocji, zwykle na widok czegoś niespodziewanego" "Nie! Przecież to mój kumpel ze szkoły!" | |
1087 | -"nie" "qub" "I" 15 "b" "lub w celu powstrzymania kogoś przed jakimś działaniem" "Nie! Zostaw ją w spokoju." | |
1088 | -"niech" "qub" "a" "partykuła tworząca formy opisowe trybu rozkazującego, występująca na początku zdań i równoważników zdań wyrażających: prośbę, polecenie, życzenie" "Niech pani siądzie." | |
1089 | -"niech" "qub" "b" "warunek" "Niech dostanie pieniądze, zaraz je wyda." | |
1090 | -"niech" "qub" "c" "niemożliwość czegoś" "Niech kto tak pięknie zagra jak ona." | |
1091 | -"niech" "qub" "d" "niechętne przyzwolenie na coś, obojętność" "Zostanę tam jeszcze ze dwa dni. – Niech ci będzie." | |
1092 | -"niech" "qub" "e" "możliwość skutku, który nie odstrasza od powziętego zamiaru" "Niech mnie zwolnią, nie zmienię swojego zdania." | |
1093 | -"niech" "qub" "f" "sprzeciw wobec czegoś lub pogróżkę, groźbę" "Niech ja złapię tego smarkacza." | |
1094 | -"niechaj" "qub" "zobacz „niech” " | |
1095 | -"niechby" "qub" "partykuła wprowadzająca zdania i równoważniki zdań wyrażające życzenie" "Niechby się wreszcie pogodzili." | |
1096 | -"niechże" "qub" "zobacz „niech” " | |
1097 | -"niejako" "qub" "partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy, ale jest mu bliski" "Niejako podświadomie pozwalała mu o wszystkim decydować." | |
1098 | -"niemal" "qub" "partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa, nie zostało osiągnięte i że niewiele brakuje, aby się urzeczywistniło" "Skarpety były niemal w strzępach." | |
1099 | -"niemalże" "qub" "zobacz „niemal” " | |
1100 | -"nieomal" "qub" "zobacz „niemal” " | |
1101 | -"niespełna" "qub" "partykuła dodawana do wyrażenia określającego ilość, liczbę, miarę, informująca, iż czegoś jest niewiele mniej, niż komunikuje to dane wyrażenie" "Miał niespełna pięćdziesiąt lat." | |
1102 | -"niestety" "qub" "partykuła, za pomocą której mówiący wyraża żal, iż dana sytuacja ma miejsce, i zarazem pragnienie, żeby było inaczej" "Niestety, nie mogę ci pomóc." | |
1103 | -"no" "qub" "I" 1 "a" "partykuła występująca w wypowiedzeniach wyrażających polecenie lub rozkaz" "Siedź no spokojnie." | |
1104 | -"no" "qub" "I" 1 "b" "albo naleganie" "Porozmawiał no byś z nią!" | |
1105 | -"no" "qub" "I" 1 "c" "albo groźbę lub ostrzeżenie" "Niech no ja go spotkam!" | |
1106 | -"no" "qub" "I" 2 "a" "partykuła występująca na początku kolejnego wypowiedzenia, wyraźnie nawiązującego do poprzedniego" "Chciał jak najlepiej, no ale mu nie wyszło." | |
1107 | -"no" "qub" "I" 2 "b" "albo na początku repliki w dialogu" "Wpadniesz do mnie na chwilę? - No dobrze." | |
1108 | -"no" "qub" "I" 3 "partykuła poprzedzająca słowo wprowadzające pytanie" "No co ja mam mu odpowiedzieć?" | |
1109 | -"no" "qub" "I" 4 "partykuła występująca na początku wypowiedzenia odnoszącego się bezpośrednio do danej sytuacji" "No czemu się tak krzywisz?" | |
1110 | -"oby" "qub" "partykuła wyrażająca życzenie, aby spełniło się to, czego mówiący pragnie" "Obyś żył długo i szczęśliwie." | |
1111 | -"oczywiście" "qub" "I" "partykuła komunikująca, że to, o czym jest mowa, nie budzi żadnych wątpliwości" "To było oczywiście nieporozumienie." | |
1112 | -"około" "qub" "II" "partykuła dodawana do określenia liczby, ilości lub miary, komunikująca, że jest ono przybliżone" "Ceny papieru wzrosły około trzykrotnie." | |
1113 | -"omal" "qub" "II" "partykuła nadająca wyrazowi, który poprzedza, odcień przybliżenia, mniejszej dokładności" "Naiwność granicząca omalże z głupotą." | |
1114 | -"omalże" "qub" "II" "zobacz „omal II” " | |
1115 | -"ot" "qub" "partykuła poprzedzająca składnik zdania odnoszący się do czegoś, co mówiący uważa za zwyczajne lub nieistotne" "Odwiedziłem wczoraj dziadka, ot tak sobie, żeby pogadać." | |
1116 | -"oto" "qub" "II" 1 "partykuła wzmacniająca funkcję wskazującą sąsiadującego zaimka" "Tyle oto są warte wasze obietnice." | |
1117 | -"oto" "qub" "II" 2 "partykuła otwierająca nową wypowiedź, która stanowi podsumowanie wcześniejszej lub komentarz do niej" "Dziesięć płyt – oto jej dorobek piosenkarski." | |
1118 | -"oto" "qub" "II" 3 "partykuła wprowadzająca wypowiedzenie odsyłające do sytuacji i nawiązujące do poprzedzającego kontekstu" "Zbliżaliśmy się do miasta, bo oto widać już było światła." | |
1119 | -"otóż" "qub" "partykuła wprowadzająca nową wypowiedź, która nawiązuje do wcześniejszej i jest komentarzem do niej lub wyjaśnieniem zawartych w niej informacji" "Zgadza się pan z moją oceną? – Otóż nie, sądzę, że jest niesprawiedliwa." | |
1120 | -"owszem" "qub" 1 "a" "partykuła potwierdzająca to, co powiedział rozmówca, lub wyrażająca twierdzącą odpowiedź na pytanie" "Smakuje ci? – Owszem." | |
1121 | -"owszem" "qub" 1 "b" "używana też jako wtrącenie" "Nikt mu nie szkodził, owszem, szli mu na rękę." | |
1122 | -"owszem" "qub" 2 "partykuła kwestionująca sąd rozmówcy" "Ona już nie wróci. – Owszem, wróci." | |
1123 | -"pewnie" "qub" "I" "partykuła komunikująca, że mówiący uważa coś za bardzo prawdopodobne" "Pewnie dobrze zarobię." | |
1124 | -"ponad" "qub" "II" "partykuła komunikująca, że czegoś jest więcej, niż informuje wyraz, do którego została dodana" "Nie widzieli się ponad rok." | |
1125 | -"ponadto" "qub" "partykuła nawiązująca do poprzedniego kontekstu i wprowadzająca nową informację na omawiany już temat" "Była zdolna i pracowita, a ponadto bardzo miła." | |
1126 | -"poniekąd" "qub" "partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy, ale jest mu w znacznym stopniu bliski" "Reprodukcje zastępują poniekąd oryginały." | |
1127 | -"praktycznie" "qub" "partykuła używana jako składnik wyrażeń „praktycznie biorąc”, „praktycznie rzecz biorąc”, komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd jest w znacznym stopniu bliski stanowi rzeczywistemu" "Praktycznie biorąc, sprawa była dość prosta." | |
1128 | -"prawda" "qub" "III" "partykuła używana jako wtrącenie, sygnalizująca, że mówiący zastanawia się nad dalszym ciągiem swojej wypowiedzi" "Trzeba wreszcie znaleźć, prawda, rozwiązanie, prawda, tej kwestii." | |
1129 | -"prawie" "qub" "partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa, nie zostało osiągnięte i że niewiele brakuje, aby się urzeczywistniło" "Była prawie mężatką." | |
1130 | -"przecież" "qub" "partykuła wprowadzająca sąd polemiczny w stosunku do wypowiedzianego wcześniej, podkreślająca, że jego prawdziwość jest dla mówiącego oczywista" "Pana przecież obowiązuje jakaś etyka zawodowa." | |
1131 | -"przeciwnie" "qub" "II" "partykuła wprowadzająca sąd polemiczny lub zaprzeczający w stosunku do wypowiedzianego wcześniej" "Oni nie wyjeżdżają, przeciwnie, dopiero niedawno wrócili." | |
1132 | -"przeszło" "qub" "partykuła komunikująca, że czegoś jest więcej, niż informuje wyraz, do którego została dodana" "Rozmawiali przeszło godzinę." | |
1133 | -"przynajmniej" "qub" "a" "partykuła wyznaczająca minimalny, możliwy do zaakceptowania przez mówiącego zakres czegoś" "Wypij przynajmniej mleko." | |
1134 | -"przynajmniej" "qub" "b" "lub komunikująca, że ilość lub miara czegoś jest nie mniejsza od wymienionej i że może być większa" "Wyjechała przynajmniej na rok." | |
1135 | -"raczej" "qub" 1 "partykuła wyrażająca wahanie mówiącego co do wyboru odpowiedniego sądu i zarazem skłonność, by uznać sąd komunikowany w zdaniu" "Recenzje były raczej przychylne." | |
1136 | -"raczej" "qub" 2 "a" "partykuła wyrażająca przekonanie mówiącego, że jedna z dwóch możliwości jest bardziej prawdopodobna w porównaniu z drugą" "Szeptał raczej, niż mówił." | |
1137 | -"raczej" "qub" 2 "b" "lub że dane zachowanie uważa on za bardziej właściwe" "Raczej trzymaj się od niej z daleka." | |
1138 | -"raczej" "qub" 3 "partykuła używana w spontanicznych wypowiedziach mówionych w celu unieważnienia wcześniejszych słów i zastąpienia ich nowymi, charakteryzującymi lepiej dany fakt" "To jest granatowe, czarne raczej." | |
1139 | -"również" "qub" "partykuła włączająca do większego zbioru wyróżniony przez nią element i komunikująca, że można o nim powiedzieć to samo co o pozostałych elementach tego zbioru" "Jest surowy dla wszystkich, również dla siebie." | |
1140 | -"skądinąd" "qub" "I" "partykuła używana w wyrażeniu wtrąconym, nawiązującym do wcześniejszej wypowiedzi i uzupełniającym je nową, zwykle mniej istotną informacją" "Człowiek ten, skądinąd postępowy, był przeciwnikiem równouprawnienia kobiet." | |
1141 | -"szczególnie" "qub" "partykuła, za pomocą której mówiący wyróżnia określony obiekt lub stan rzeczy, stwierdzając, że to, co jest powiedziane w zdaniu, w większym stopniu dotyczy tego obiektu lub stanu rzeczy niż innych" "Było zimno, szczególnie rano." | |
1142 | -"tak" "qub" "I" 1 "partykuła wyrażająca twierdzącą odpowiedź na pytanie" "Czy lubi pani słodycze? Tak." | |
1143 | -"tak" "qub" "I" 2 "partykuła wyrażająca aprobatę" "Wyrzucisz śmiecie? Tak." | |
1144 | -"tak" "qub" "I" 3 "partykuła wyrażająca oczekiwanie mówiącego, że adresat potwierdzi jego przypuszczenie" "Napiłbyś się czegoś, tak?" | |
1145 | -"tak" "qub" "I" 4 "partykuła poprzedzająca określenie ilości lub miary, rzadziej czasu" "Spotkajmy się tak o piątej." | |
1146 | -"tam" "qub" "II" "partykuła o charakterze ekspresywnym, zwykle podkreślająca obojętność mówiącego wobec obiektów lub zdarzeń, o których mowa" "Ma tam jakieś zasługi." | |
1147 | -"też" "qub" 1 "partykuła włączająca do większego zbioru wyróżniony przez nią element i komunikująca, że można o nim powiedzieć to samo co o pozostałych elementach" "Czy ty też o tym wiedziałeś?" | |
1148 | -"też" "qub" 2 "partykuła występująca w zdaniu nawiązującym do poprzedniego i podkreślająca, że mowa jest o tych samych przedmiotach lub faktach, których dotyczyło wcześniejsze zdanie" "Liczyłam, że dostanie nagrodę. Tak też się stało." | |
1149 | -"też" "qub" 3 "partykuła występująca bezpośrednio przed ostatnim członem wyliczenia, sygnalizując jego zamknięcie" "Nie wiem, czy dobrze usłyszałam, czy też nie." | |
1150 | -"też" "qub" 4 "partykuła wprowadzająca wypowiedź wyrażającą negatywny stosunek mówiącego do osoby, przedmiotu lub faktu, których dotyczy" "Też masz zachcianki!" | |
1151 | -"to" "qub" "III" "a" "partykuła dodawana do wyrazów, które nadawca chce w szczególny sposób wyróżnić" "Kogo to ja widzę?" | |
1152 | -"to" "qub" "III" "b" "lub oddzielająca temat wypowiedzi od reszty zdania" "Teraz to idź spać." | |
1153 | -"toż" "qub" "partykuła nawiązująca do jakiejś sytuacji lub do czyjejś wypowiedzi, wprowadzająca sąd polemiczny" "Sto tysięcy? Toż to majątek." | |
1154 | -"trochę" "qub" "II" "partykuła komunikująca o niewielkim stopniu nasilenia cechy" "To trochę naiwność." | |
1155 | -"tu" "qub" "II" 1 "partykuła używana z reguły w rozmowach telefonicznych, wprowadzająca wyrażenie, za pomocą którego mówiący przedstawia się" "Dzień dobry, tu Ania." | |
1156 | -"tu" "qub" "II" 2 "partykula o charakterze ekspresywnym, wyrażająca najczęściej zniecierpliwienie, a nawet złość" "Ty mi tu nie płacz!" | |
1157 | -"tuż" "qub" "a" "partykuła komunikująca o bardzo małej odległości między dwoma miejscami" "Ojciec mieszka tuż obok." | |
1158 | -"tuż" "qub" "b" "lub komunikująca, że między dwoma zdarzeniami upłynęło bardzo mało czasu" "Zachorowała tuż po maturze." | |
1159 | -"tylko" "qub" "I" 1 "partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione" "Nosi tylko dżinsy." | |
1160 | -"tylko" "qub" "I" 2 "partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący spodziewał się, iż ilość, zakres lub natężenie tego, o czym mowa, będą większe" "Uczyła się angielskiego tylko rok." | |
1161 | -"tylko" "qub" "I" 3 "partykuła komunikująca, że mówiący ogranicza swoją prośbę lub życzenie do minimum" "Oby jutro tylko nie padało." | |
1162 | -"tylko" "qub" "I" 4 "partykuła wprowadzająca zastrzeżenie lub dodatkowy komentarz mówiącego do wyrażonej wcześniej zgody na coś" "Tylko bez żartów." | |
1163 | -"tylko" "qub" "I" 5 "partykuła używana w zdaniach wyrażających groźbę" "Spróbuj tylko tam pójść." | |
1164 | -"tymczasem" "qub" "I" "a" "partykuła przyłączająca zdanie o treści przeciwstawnej w stosunku do poprzedzającego kontekstu" "Zdążył wsiąść do pociągu, tymczasem kolega został na peronie." | |
1165 | -"tymczasem" "qub" "I" "b" "lub przyłączajaca zdanie o treści niezgodnej z tym, co można wywnioskować z poprzedzającego kontekstu" "Zapowiadali słońce, tymczasem padał deszcz." | |
1166 | -"wcale" "qub" "I" 1 "partykuła podkreślająca, że wyrażony w zdaniu sąd zaprzeczony mówiący uważa za prawdziwy, wbrew przypuszczeniom, że mogłoby być inaczej" "Nie twierdzę wcale, że on coś takiego powiedział." | |
1167 | -"wcale" "qub" "I" 2 "partykuła, wraz ze słowem „nie”, zaprzeczająca temu, co ktoś powiedział" "Te spodnie są za szerokie. – Wcale nie, teraz się takie nosi." | |
1168 | -"widocznie" "qub" "partykuła wprowadzająca wniosek, uważany przez mówiącego za prawdopodobny i możliwy do przyjęcia" "Nie mogę otworzyć drzwi, widocznie zaciął się zamek." | |
1169 | -"więc" "qub" "II" "a" "partykuła wprowadzająca nawiązanie do poprzedzającego kontekstu lub do sytuacji" "Więc co masz zamiar teraz robić?" | |
1170 | -"więc" "qub" "II" "b" "albo poprzedzająca odpowiedź na czyjeś pytanie" "Kto rozpoczął tę wojnę? – A więc po kolei, to było tak ..." | |
1171 | -"właściwie" "qub" 1 "partykuła, za pomocą której mówiący podkreśla to, co chce powiedzieć" "Właściwie to nie mam żadnych aspiracji." | |
1172 | -"właściwie" "qub" 2 "partykuła, za pomocą której mówiący poprawia lub uzupełnia swoją wypowiedź albo wypowiedź rozmówcy" "Z dnia na dzień, a właściwie z godziny na godzinę wszystko się zmieniło." | |
1173 | -"właściwie" "qub" 3 "partykuła, za pomocą której mówiący przekazuje, że nie wszystko rozumie, pamięta itp." " O co ci właściwie chodzi?" | |
1174 | -"właśnie" "qub" "I" 1 "partykuła, za pomocą której mówiący wyróżnia, ze względu na określoną cechę, dany obiekt lub stan rzeczy, przeciwstawiając go innym" "Właśnie w tej sprawie kieruję do państwa apel." | |
1175 | -"właśnie" "qub" "I" 2 "partykuła, za pomocą której mówiący potwierdza słuszność przypuszczenia zawartego w pytaniu rozmówcy" "Czy to oznacza, że mógłbym od jutra pójść na urlop? – Właśnie." | |
1176 | -"właśnie" "qub" "I" 3 "partykuła, za pomocą której mówiący potwierdza tożsamość sądu rozmówcy i identyfikując się z tym sądem, daje do zrozumienia, że chciał powiedzieć to samo" "To jest bardzo korzystny kontrakt. – Właśnie." | |
1177 | -"wprost" "qub" "I" 1 "a" "partykuła komunikująca, że ktoś lub coś przemieszcza się bezpośrednio z jednego miejsca do drugiego" "Wyniki badań prześlemy z laboratorium wprost na oddział." | |
1178 | -"wprost" "qub" "I" 1 "b" "albo kieruje się gdzieś w linii prostej" "Szedłem wprost przed siebie." | |
1179 | -"wprost" "qub" "I" 2 "a" "partykuła komunikująca o bezpośrednim kontakcie dwóch obiektów" "Włożyła bluzkę wprost na gołe ciało." | |
1180 | -"wprost" "qub" "I" 2 "b" "albo o bezpośrednim związku dwóch zjawisk" "Zarządzenie dotyczyło wprost aktualnej sytuacji." | |
1181 | -"wprost" "qub" "I" 3 "partykuła podkreślająca większe od spodziewanego natężenie cechy lub zjawiska" "Wprost szalała z radości." | |
1182 | -"wreszcie" "qub" "II" "partykuła poprzedzająca ostatni człon wyliczenia" "Ogarnęło go zdziwienie, potem niezadowolenie, wreszcie złość." | |
1183 | -"wręcz" "qub" "I" "partykuła podkreślająca większe od spodziewanego natężenie cechy lub zjawiska" "Tempo pracy było bardzo szybkie, wręcz szaleńcze." | |
1184 | -"wszak" "qub" "partykuła nawiązująca do jakiejś sytuacji lub do czyjejś opinii, podkreślająca oczywistość sądu wyrażonego przez mówiącego" "Poznaję ten głos, wszak to nasz sąsiad. Zaprzeczaj tym pogłoskom, wszakże to nic pewnego." | |
1185 | -"wszakże" "qub" "I" "zobacz „wszak” " | |
1186 | -"wszelako" "qub" "I" "partykuła komunikująca, że treść zdania jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu" "Zebrane fakty zasługują wszelako na szerszą i głębszą interpretację." | |
1187 | -"wyłącznie" "qub" "partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione" "Poświęcili się wyłącznie nauce." | |
1188 | -"z" "qub" "III" "partykuła komunikująca, że określenie liczby, ilości lub czasu jest przybliżone" "Potrzebuję z litr mleka." | |
1189 | -"zaledwie" "qub" "I" 1 "partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący liczył na większą ilość danej rzeczy lub na wyższy stopień nasilenia cechy" "Był zaledwie przeciętnym uczniem." | |
1190 | -"zaledwie" "qub" "I" 2 "partykuła komunikująca, że do lub od danego momentu upłynęło mniej czasu, niż można się było spodziewać" "Dochodziła zaledwie siódma." | |
1191 | -"zapewne" "qub" 1 "partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy" "Ma na swoich wykładach zapewne najliczniejsze grono słuchaczy." | |
1192 | -"zapewne" "qub" 2 "partykuła wprowadzająca przytoczenie opinii, z którą mówiący w zasadzie się zgadza, ale z pewnymi zastrzeżeniami" "Zapewne, że człowiek może wiele zdziałać, ale musi chcieć." | |
1193 | -"zaprawdę" "qub" "partykuła podkreślająca prawdziwość sądu" "Zaprawdę, żal się z nią było rozstawać." | |
1194 | -"zaraz" "qub" "I" 1 "partykuła informująca o bardzo małej odległości między dwoma miejscami" "Kiosk jest zaraz za rogiem ulicy." | |
1195 | -"zaraz" "qub" "I" 2 "partykuła komunikująca, że między dwoma zdarzeniami upłynęło bardzo mało czasu" "Napisała do niego zaraz po powrocie." | |
1196 | -"zatem" "qub" "II" "partykuła wprowadzająca w połączeniu „a zatem” nawiązanie do poprzedzającego kontekstu lub do sytuacji" "Chciałabym z wami o czymś porozmawiać. – A zatem siądźmy." | |
1197 | -"zawsze" "qub" "II" "partykuła komunikująca, że pomimo wszystko coś jest korzystne" "Nie dostanie wiele, ale zawsze coś zarobi." | |
1198 | -"ze" "qub" "II" "zobacz „z III” " | |
1199 | -"zgoda" "qub" "II" "partykuła wyrażająca przyzwolenie lub aprobatę" "Spotkamy się o drugiej. – Zgoda." | |
1200 | -"znowu" "qub" "II" 1 "partykuła podkreślająca przeciwstawienie treści danego zdania treści zdania poprzedzającego" "Tu wyszłaś trochę poważnie. Ale znowuż na innych zdjęciach wyglądasz bardzo młodo." | |
1201 | -"znowu" "qub" "II" 2 "partykuła wyrażająca polemikę mówiącego z przywołanym sądem" "Nie taki on znowu wysoki." | |
1202 | -"znowu" "qub" "II" 3 "partykuła wyrażająca zniecierpliwienie mówiącego" | |
1203 | -"znowuż" "qub" "II" "zobacz „znowu II” " | |
1204 | -"znów" "qub" "II" "zobacz „znowu II” " | |
1205 | -"zresztą" "qub" "partykuła wprowadzająca zdanie uzupełniające wcześniejszą wypowiedź o nową informację" "Nie mam ochoty tam iść, zresztą nie mam czasu." | |
1206 | -"zwłaszcza" "qub" "partykuła dołączana do składnika zdania, aby zaznaczyć, że część wypowiedzi dotyczy tego składnika" "Upał dokuczał nam zwłaszcza w południe." | |
1207 | -"że" "qub" "II" 1 "partykuła wprowadzająca wypowiedź wyrażającą ubolewanie z jakiegoś powodu" "Że dałeś się przyłapać na ściąganiu!" | |
1208 | -"że" "qub" "II" 2 "partykuła, do której przyłącza się końcówka drugiej osoby liczby pojedynczej i mnogiej lub pierwszej osoby liczby mnogiej czasownika użytego w zdaniu w formie czasu przeszłego" "Brata żeś odwiedził?" | |
1209 | -"żeby" "qub" "II" 1 "partykuła wyrażająca życzenie lub pragnienie" "Żeby go piekło pochłonęło! " | |
1210 | -"żeby" "qub" "II" 2 "partykuła wyrażająca ubolewanie lub politowanie" "Żeby tak ciągle zrzędzić!" | |
1211 | -"żeby" "qub" "II" 3 "partykuła występująca w zdaniach, za pomocą których mówiący chce przekonać rozmówcę o autentyczności swoich doświadczeń" "Żebyś wiedział, co ja przeżyłam!" | |
1212 | -"żeby" "qub" "II" 4 "partykuła występująca w poleceniach, naganach i groźbach" "Żeby mi to było ostatni raz!" | |
1213 | -"spoko" "qub_interj" 1 "wykrzyknik nawołujący do zachowania spokoju" | |
1214 | -"spoko" "qub_interj" 2 "partykuła wyrażająca przyzwolenie lub aprobatę; tak, w porządku, dobrze, zgoda" | |
1 | +"a" "conj" "II" 1 "spójnik łączący zdania lub wyrażenia o przeciwstawnej treści" "On gra, a ona tańczy. Nauka a zabawa." | |
2 | +"a" "conj" "II" 2 "spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie uzupełniające wcześniejszą informację" "Kwitły kwiaty, a nad nimi uwijały się pszczoły." | |
3 | +"a" "conj" "II" 3 "spójnik przyłączający zdanie wyrażające konsekwencje tego, o czym była mowa wcześniej" "Zastąpię cię w pracy, a ty odpoczniesz." | |
4 | +"a" "conj" "II" 4 "spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie o treści niezgodnej z tym, co można wnioskować na podstawie zdania poprzedzającego" "Zjadł dużo, a ciągle był głodny." | |
5 | +"a" "conj" "II" 5 "spójnik łączący słowa o takiej samej postaci, powtórzone w celu podkreślenia tego, o czym mowa w zdaniu" "Takie przykłady można mnożyć a mnożyć." | |
6 | +"a" "conj" "II" 6 "spójnik łączący powtórzone zaimki wskazujące, użyte w tym celu, by dane wyrażenie nie miało określonego odniesienia" "Nazywał się tak a tak." | |
7 | +"a" "interj" "IV" "wykrzyknik wyrażający różne stany uczuciowe" | |
8 | +"a" "qub" "III" "partykuła nawiązująca do kontekstu lub sytuacji i zarazem wprowadzająca wypowiedzenia o różnych odcieniach intonacyjnych" "A nie mówiłam? A niech sobie śpiewa." | |
1215 | 9 | "a" "I" 1 "pierwsza litera alfabetu" |
1216 | 10 | "a" "I" 2 "samogłoska ustna" |
1217 | 11 | "a" "I" 3 "litera oznaczająca w numeracji porządkowej: pierwszy" |
... | ... | @@ -1219,8 +13,19 @@ |
1219 | 13 | "a" "I" 5 "szósty dźwięk podstawowej skali diatonicznej" |
1220 | 14 | "à" "po – używane przy określaniu miary lub ceny" "10 sztuk à 5 zł" |
1221 | 15 | "à la" "wykonany tak, by przypominał kogoś lub coś" "cielęcina à la flaczki" |
16 | +"aby" "conj" "I" 1 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne wskazujące na cel czynności" "Wyciągnął rękę, aby zerwać kwiat." | |
17 | +"aby" "conj" "I" 2 "spójnik łączący zdanie nadrzędne porównujące stopień, w jakim dana cecha komuś lub czemuś przysługuje, z zależnym od tej cechy rezultatem czynności, o którym mowa w zdaniu podrzędnym" "Był zbyt dumny, aby przyjąć pomoc." | |
18 | +"aby" "conj" "I" 3 "spójnik łączący ze zdaniem nadrzędnym takie zdanie podrzędne, które komunikuje o zdarzeniu nieoczekiwanym" "Deszcz przestał siąpić, aby po chwili rozpadać się na dobre." | |
19 | +"aby" "conj" "I" 4 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, używany zwykle po czasownikach i rzeczownikach wyrażających wolę, sąd, propozycję lub konieczność" "Chcę, abyś przyszedł." | |
20 | +"aby" "conj" "I" 5 "spójnik przyłączający do zdania dodatkowy składnik, wyrażający życzenie lub warunek" "Napisz coś, aby na temat." | |
21 | +"aby" "qub" "II" 1 "partykuła wyrażająca życzenie mówiącego" "Aby wam się dobrze działo!" | |
22 | +"aby" "qub" "II" 2 "partykuła wyrażająca wątpliwość mówiącego co do prawdziwości sądu zawartego w pytaniu" "Aby nie za późno na wizytę?" | |
23 | +"ach" "interj" "wykrzyknik ujawniający spontaniczną reakcję mówiącego" | |
24 | +"aczkolwiek" "conj" "spójnik łączący zdania lub wyrażenia o treści przeciwstawnej, nieoczekiwanej w danym zestawieniu" "Uczył się dobrze, aczkolwiek orłem nie był." | |
1222 | 25 | "adieu" "do widzenia" |
26 | +"aha" "interj" "wykrzyknik wyrażający potwierdzenie, zrozumienie, przypomnienie, ironię itp." | |
1223 | 27 | "ahoj" "pozdrowienie używane najczęściej wśród marynarzy i żeglarzy" |
28 | +"aj" "interj" "wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję mówiącego na nieoczekiwane doznanie" | |
1224 | 29 | "akceptacja" 1 "aprobata" |
1225 | 30 | "akceptacja" 2 "formalna zgoda na coś" |
1226 | 31 | "akceptacja" 3 "pogodzenie się z czymś, czego nie można zmienić" |
... | ... | @@ -1238,13 +43,34 @@ |
1238 | 43 | "akt" 5 "część utworu dramatycznego lub przedstawienia teatralnego" |
1239 | 44 | "akt" 6 "obraz, rzeźba lub fotografia przedstawiające nagą postać" |
1240 | 45 | "akt" 7 "w metafizyce klasycznej: urzeczywistnienie możliwości tkwiących w materii przez nadanie jej formy; w fenomenologii: zdarzenie świadomościowe" |
46 | +"akurat" "adv" "II" "przysłówek komunikujący, że zdarzenie odbywa się w danej chwili lub bezpośrednio przed nią" | |
47 | +"akurat" "interj" "III" "wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział" | |
48 | +"akurat" "qub" "I" 1 " partykuła podkreślająca, że jest dokładnie tak, jak to komunikuje wyraz, do którego się ona odnosi" "Jest akurat pięć jabłek dla nas pięciorga." | |
49 | +"akurat" "qub" "I" 2 "partykuła wyróżniająca, ze względu na daną cechę, wskazany w kontekście obiekt i przeciwstawiająca go innym obiektom, które nie mają tej cechy" "Te akurat banderole są oryginalne." | |
50 | +"albo" "conj" "I" "spójnik wyrażający możliwą wymienność albo wzajemne wyłączanie się zdań lub części zdań" | |
51 | +"albo" "qub" "II" "partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczające komunikowanej w nim treści" "Albo ona to zrozumie?" | |
52 | +"albowiem" "conj" "spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację" | |
53 | +"alboż" "qub" "zobacz „albo II” " | |
54 | +"ale" "conj" "I" "spójnik wyrażający przeciwieństwo, kontrast lub odmienne treści" | |
55 | +"ale" "interj" "III" "a" "wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział" "Ale! W tym nie było żadnej ironii." | |
56 | +"ale" "interj" "III" "b" "lub używany wtedy, gdy mówiący przypomni sobie coś nieoczekiwanie" "Ale! Ale! Chciałem coś jeszcze powiedzieć." | |
57 | +"ale" "qub" "II" "partykuła wzmacniająca, wyrażająca zdumienie, podziw, zaskoczenie, podkreślająca kontrast sytuacji" "Ale suknia! Ale pomówmy poważnie!" | |
1241 | 58 | "ale" "IV" 1 "słaba strona czegoś lub czyjaś" |
1242 | 59 | "ale" "IV" 2 "zastrzeżenie, uwaga" |
1243 | 60 | "ale" "V" "mocne jasne piwo angielskie" |
61 | +"ależ" "interj" "II" "zobacz „ale III” " | |
62 | +"ależ" "qub" "I" "zobacz „ale II” " | |
1244 | 63 | "alias" 1 "inaczej (zwany)" "Janina Pietrzak alias Anna Piotrowska" |
1245 | 64 | "alias" 2 "inny identyfikator użytkownika komputera, konta lub inny adres sieciowy określający ten sam obiekt" |
1246 | 65 | "alleluja" "w judaizmie i chrześcijaństwie: chwalcie Pana; też: okrzyk radości i triumfu zaczynający lub kończący liczne psalmy i pieśni" |
1247 | 66 | "amen" "wyraz używany na zakończenie modlitwy lub przysięgi" |
67 | +"ani" "conj" "I" "spójnik łączący zaprzeczone zdania współrzędne lub składniki współrzędne zdania zaprzeczonego" "Nie kradł ani nie oszukiwał." | |
68 | +"ani" "qub" "II" "a" "partykuła przecząca poprzedzająca orzeczenie czasownikowe" "Ani pisnął." | |
69 | +"ani" "qub" "II" "b" "niektóre użycia rzeczownikowe" "Nie wypił ani kropli." | |
70 | +"ani" "qub" "II" "c" "występująca w utartych połączeniach oznaczających brak czegoś" "Ani krzty; ani odrobinę; ani razu; ani trochę." | |
71 | +"aniżeli" "conj" "I" "spójnik przyłączający zdanie lub jego składnik, które charakteryzują podstawę porównania" "Okazał się lepszy, aniżeli myślano." | |
72 | +"aniżeli" "prep" "II" "przyimek łączący podstawę porównania z wyrażeniem, które komunikuje zwykle wyższy stopień nasilenia cechy" "Była ładniejsza aniżeli jej koleżanka." | |
73 | +"ano" "qub" "partykuła wzmacniająca, nawiązująca lub wykrzyknikowa" "To on nie był u dentysty? – Ano stchórzył." | |
1248 | 74 | "anonimowy" 1 "nieujawniający swego nazwiska lub nieznany z nazwiska" |
1249 | 75 | "anonimowy" 2 "taki, którego autor lub sprawca nie jest znany" |
1250 | 76 | "anonimowy" 3 "będący udziałem ludzi nieznanych lub niczym się niewyróżniających" |
... | ... | @@ -1264,13 +90,27 @@ |
1264 | 90 | "au" 1 "okrzyk wyrażający spontaniczną reakcję mówiącego na ból" |
1265 | 91 | "au" 2 "dźwięk wydawany przez wyjące zwierzę" |
1266 | 92 | "awista" "zobacz „a vista” " |
93 | +"aż" "conj" "I" 1 "spójnik zestawiający zdania współrzędne z uwydatnieniem treści jednego z nich" | |
94 | +"aż" "conj" "I" 2 "spójnik w zdaniach wyrażających skutek albo stopień nasilenia, granicę czasową tego, o czym mowa w zdaniu poprzedzającym" | |
95 | +"aż" "qub" "II" "a" "partykuła wyrażająca wyższy od oczekiwanego stopień intensywności" "Mieli aż czworo dzieci." | |
96 | +"aż" "qub" "II" "b" "albo używana przed wyrażeniami nazywającymi miejsce, punkt czasowy lub określającymi kolejność: dalej lub później niż mówiący tego oczekiwał" "Spałam aż do dziesiątej." | |
97 | +"ażeby" "conj" "I" "zobacz „aby I” " | |
98 | +"ażeby" "qub" "II" "zobacz „aby II” w znaczeniu 1" | |
99 | +"ba" "interj" "II" "wykrzyknik wyrażający niepewność lub zakłopotanie" | |
100 | +"ba" "qub" "I" "partykuła potwierdzająca wcześniej wyrażoną myśl i zapowiadająca dodatkowy sąd" "Mówił o tym z wielką kulturą, ba, z dużą delikatnością." | |
1267 | 101 | "bach" "odgłos uderzenia lub upadku" |
1268 | 102 | "baj" "postać baśniowa opowiadająca bajki" |
103 | +"bam" "interj" "wykrzyknik imitujący dźwięk spowodowany biciem zegara lub dzwonu" | |
1269 | 104 | "bardzo" "w wysokim stopniu, mocno, dużo" |
105 | +"basta" "interj" "wykrzyknik wyrażający stanowczy nakaz zakończenia czegoś" | |
106 | +"bądź" "conj" "I" "spójnik wyrażający możliwą wymienność części zdań lub zdań równorzędnych" | |
107 | +"bądź" "qub" "II" "partykuła występująca po zaimkach pytajnych, nadająca im znaczenie nieokreśloności, wyrażająca obojętność wyboru" "Możesz to zrobić kiedy bądź." | |
1270 | 108 | "be" "I" "taki, który wzbudza niechęć – określenie używane w rozmowach z małymi dziećmi" |
1271 | 109 | "be" "II" "dźwięk wydawany przez owcę lub kozę" |
110 | +"bez" "prep" "II" "przyimek komunikujący zwykle brak, nieobecność czegoś lub kogoś" "Las bez grzybów. Sukienka bez rękawów. Odejść bez pożegnania." | |
1272 | 111 | "bez" "I" 1 "krzew lub niskie drzewo o fioletowych lub białych kwiatostanach; też: kiść kwiatów tej rośliny" |
1273 | 112 | "bez" "I" 2 "krzew lub niskie drzewko o drobnych kwiatach wydzielających mdły zapach i czarnych lub czerwonych owocach" |
113 | +"bęc" "interj" "wykrzyknik imitujący dźwięk powstający, gdy coś lub ktoś spada i uderza w coś" | |
1274 | 114 | "bieg" 1 "posuwanie się naprzód szybkimi skokami" |
1275 | 115 | "bieg" 2 "przemieszczanie się lub funkcjonowanie czegoś" |
1276 | 116 | "bieg" 3 "dzianie się, rozwijanie się zdarzeń, myśli" |
... | ... | @@ -1284,6 +124,7 @@ |
1284 | 124 | "biliard" "tysiąc bilionów" |
1285 | 125 | "bilion" "I" "w Polsce i w niektórych krajach: milion milionów, w innych – tysiąc milionów (miliard)" |
1286 | 126 | "bilion" "II" "ogromna liczba czegoś lub kogoś" |
127 | +"bim" "interj" "wykrzyknik imitujący dźwięk spowodowany biciem zegara lub dzwonu" | |
1287 | 128 | "bliski" "I" 1 "znajdujący się w niewielkiej odległości" |
1288 | 129 | "bliski" "I" 2 "mający nastąpić w niedalekiej przyszłości" |
1289 | 130 | "bliski" "I" 3 "niedawno przeszły" |
... | ... | @@ -1292,35 +133,66 @@ |
1292 | 133 | "bliski" "I" 6 "mający pewne cechy zbieżne z czymś" |
1293 | 134 | "bliski" "I" 7 "ściśle złączony uczuciami, poglądami; też: będący wyrazem takiego złączenia" |
1294 | 135 | "bliski" "II" "członek rodziny, krewny lub przyjaciel" |
1295 | -"blisko" "I" 1 "w małej odległości" | |
1296 | -"blisko" "I" 2 "w krótkim czasie" | |
1297 | -"blisko" "I" 3 "w dużym stopniu" | |
1298 | -"blisko" "I" 4 "„bliżej” dobrze, dokładnie, wnikliwie" | |
136 | +"blisko" "prep" "Location" "gen" "II" "a" "przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami" "Mieszka blisko stacji metra." | |
137 | +"blisko" "prep" "CZAS" "Time" "gen" "II" "b" "lub między punktami czasowymi" "Było już blisko daty wyjazdu." | |
138 | +"blisko" "adv" "Location" "I" 1 "w małej odległości" | |
139 | +"blisko" "adv" "Location Goal" "I" 1 "w małej odległości" | |
140 | +"blisko" "adv" "I" 2 "w krótkim czasie" | |
141 | +"blisko" "adv" "I" 3 "w dużym stopniu" | |
142 | +"blisko" "adv" "I" 4 "„bliżej” dobrze, dokładnie, wnikliwie" | |
1299 | 143 | "blisko" "III" "niewiele mniej niż" |
144 | +"bo" "conj" "I" "spójnik wprowadzający zdanie wyjaśniające wcześniejszą informację lub ostrzegające przed konsekwencjami niewykonania tego, o czym była mowa wcześniej" | |
145 | +"bo" "qub" "II" "a" "partykuła mająca charakter wzmacniający, zwykle w zwrotach przeciwstawnych" "Ładna, bo ładna, ale głupia" | |
146 | +"bo" "qub" "II" "b" "lub wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści" "Bo to prawda?, Bo ja wiem?" | |
1300 | 147 | "boczny" "znajdujący się na boku w stosunku do czegoś, kierujący się, skierowany w bok" |
148 | +"bodaj" "conj" "II" "spójnik wyrażający obojętność mówiącego wobec wyboru, jaki przed kimś stoi, i zarazem sugestię, jakiego wyboru można dokonać" "Odwiedź mnie kiedyś, bodaj jutro." | |
149 | +"bodaj" "qub" "I" 1 "partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy, a niekiedy wątpliwość co do prawdziwości powtarzanego za kimś sądu" "To bodaj ich jedyne dziecko." | |
150 | +"bodaj" "qub" "I" 2 "partykuła wyrażająca przekonanie mówiącego, że skoro spełnienie jego oczekiwań jest nierealne, trzeba je ograniczyć do minimum" "Pożycz bodaj sto złotych." | |
151 | +"bodaj" "qub" "I" 3 "partykuła wyrażająca życzenie lub przekleństwo" "Bodaj kark skręcił." | |
152 | +"bodajże" "qub" "zobacz „bodaj I” w znaczeniu 1" | |
1301 | 153 | "bom" "I" 1 "zobacz „tram” w znaczeniu 3" |
1302 | 154 | "bom" "I" 2 "poziome, ruchome drzewce umocowane do masztu, służące do przymocowywania dolnej krawędzi żagla" |
1303 | 155 | "bom" "I" 3 "urządzenie przeładunkowe na statku" |
1304 | 156 | "bom" "II" "wyraz nazywający dźwięk bicia dzwonu lub zegara" |
157 | +"bowiem" "conj" "spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację" "Nie kupił książki, zapomniał bowiem pieniędzy." | |
1305 | 158 | "brak" "I" 1 "fakt nieistnienia czegoś" |
1306 | 159 | "brak" "I" 2 "wada, defekt, błąd" |
1307 | 160 | "brak" "I" 3 "wyrób mający usterki" |
1308 | 161 | "brak" "II" "nie ma, brakuje" "Brak mi czegoś." |
162 | +"bravissimo" "interj" "wykrzyknik wyrażający najwyższą pochwałę" | |
163 | +"brawo" "interj" "II" "wykrzyknik wyrażający pochwałę, zadowolenie" | |
1309 | 164 | "brawo" "I" "oklaski wyrażające uznanie, zachwyt" |
1310 | 165 | "break" "w boksie: komenda sędziego nakazująca chwilowe zaprzestanie walki" |
166 | +"brr" "interj" "wykrzyknik wyrażający negatywną reakcję na coś" | |
167 | +"bryk" "interj" "I" "wykrzyknik nazywający szybki ruch z miejsca na miejsce" | |
1311 | 168 | "bryk" "II" "broszura zawierająca streszczenia lektur szkolnych, rozwiązania zadań matematycznych itp." |
1312 | 169 | "brzdęk" "dźwięk spowodowany uderzeniem szklanych lub metalowych przedmiotów albo powstały w wyniku pociągnięcia za strunę" |
170 | +"bu" "interj" "I" "wykrzyknik nazywający niski, monotonny dźwięk" | |
1313 | 171 | "bu" "II" "symbol jednostki objętości materiałów sypkich „buszel”" |
172 | +"buch" "interj" "wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany nagłym, silnym uderzeniem" | |
1314 | 173 | "budowa" 1 "budowanie domu, mostu, drogi itp.; też: miejsce, gdzie trwają takie prace" |
1315 | 174 | "budowa" 2 "zespół i wzajemne powiązanie części składowych całości" |
1316 | 175 | "budowa" 3 "tworzenie, organizowanie czegoś" |
1317 | 176 | "bum" "zobacz „bom I” " |
1318 | 177 | "bum" "I" "dźwięk wydawany przez bijący zegar albo spowodowany uderzeniem innych przedmiotów" |
1319 | 178 | "bum" "II" "zobacz „bom I” w znaczeniu 1, 2" |
179 | +"by" "conj" "I" 1 "zobacz „aby I” w znaczeniu 1, 2, 3, 4" | |
180 | +"by" "conj" "I" 2 "spójnik wprowadzający wtrącenie zawierające komentarz na temat użytego w zdaniu słowa lub wyrażenia" "Był lekkomyślny, by nie powiedzieć, głupi." | |
1320 | 181 | "by" "II" "wykładnik trybu przypuszczającego, w 1. i 2. osobie liczby pojedynczej i mnogiej rozszerzony o końcówki osobowe: „bym, byś, byśmy, byście”" "Zrobiłbym to zaraz. Czyżby to już koniec?" |
182 | +"byle" "conj" "I" 1 "spójnik wyrażający życzenie i warunek wykonania tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Kup bułki, byle świeże." | |
183 | +"byle" "conj" "I" 2 "spójnik wyrażający cel, którego minimalnym warunkiem osiągnięcia jest to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Zrobiłem to, byleś była zadowolona." | |
184 | +"byle" "qub" "II" 1 "a" "partykuła nadająca komuś lub czemuś cechę dowolności" "Wyszedł pod byle pretekstem." | |
185 | +"byle" "qub" "II" 1 "b" "lub wyrażająca obojętność wyboru" "Przenocujemy byle gdzie." | |
186 | +"byle" "qub" "II" 2 "a" "partykuła wyrażająca negatywną ocenę czegoś lub kogoś" "Zadawał się z byle kim." | |
187 | +"byle" "qub" "II" 2 "b" "lub – w połączeniu z poprzedzającym „nie” – wyróżniająca kogoś lub coś jako zasługującego na uwagę" "Jej brat to nie byle kto." | |
188 | +"byle" "qub" "II" 3 "partykuła wyrażająca życzenie mówiącego" "Byle szybko." | |
189 | +"byleby" "conj" "I" "zobacz „byle I” " | |
190 | +"byleby" "qub" "II" "zobacz „byle II” w znaczeniu 3" | |
1321 | 191 | "były" "I" 1 "taki, który przestał pełnić jakąś funkcję" |
1322 | 192 | "były" "I" 2 "o państwie: taki, który przestał istnieć lub istnieje w innych granicach" |
1323 | 193 | "były" "II" "były mąż lub narzeczony" |
194 | +"bynajmniej" "interj" "II" "wykrzyknik będący przeczącą odpowiedzią na pytanie" "Czy to wszystko? – Bynajmniej." | |
195 | +"bynajmniej" "qub" "I" "partykuła wzmacniająca przeczenie zawarte w wypowiedzi" "Nie twierdzę bynajmniej, że jest to jedyne rozwiązanie." | |
1324 | 196 | "całkiem" 1 "całkowicie" |
1325 | 197 | "całkiem" 2 "w pewnym stopniu" |
1326 | 198 | "całkowity" "obejmujący całość" |
... | ... | @@ -1330,6 +202,7 @@ |
1330 | 202 | "cały" 4 "nieuszkodzony" |
1331 | 203 | "cały" 5 "o człowieku, zwierzęciu: taki, któremu nic się nie stało, taki, który wyszedł z opresji" |
1332 | 204 | "cały" 6 "przejawiający charakterystyczne dla siebie lub kogoś cechy" |
205 | +"cap" "interj" "III" "wykrzyknik nazywający szybki ruch, polegający na chwyceniu czegoś lub kogoś za coś" | |
1333 | 206 | "cap" "I" 1 "baran lub kozioł" |
1334 | 207 | "cap" "I" 2 "o mężczyźnie, zwłaszcza starym i nieprzyzwoitym wobec kobiet lub głupim" |
1335 | 208 | "cap" "I" 3 "mężczyzna mający brodę podobną do brody koźlej" |
... | ... | @@ -1339,20 +212,54 @@ |
1339 | 212 | "centralny" 1 "znajdujący się w centrum" |
1340 | 213 | "centralny" 2 "główny" |
1341 | 214 | "cha" "powtarzalny wykrzyknik naśladujący dźwięki powstające wtedy, gdy ktoś głośno i spontanicznie się śmieje" |
215 | +"chap" "interj" "wykrzyknik nazywający szybki ruch, polegający na chwyceniu czegoś, zwykle zębami, pyskiem, dziobem" | |
216 | +"chaps" "interj" "zobacz „chap” " | |
217 | +"che" "interj" "wykrzyknik naśladujący niskie dźwięki, powstające wtedy, gdy ktoś głośno się śmieje" | |
218 | +"chi" "interj" "I" "wykrzyknik naśladujący wysokie dźwięki powstające wtedy, gdy ktoś spontanicznie się śmieje" | |
1342 | 219 | "chi" "II" "w chińskim taoizmie i tradycyjnej chińskiej medycynie: energia przenikająca cały świat i krążąca w ludzkim ciele" |
1343 | 220 | "chi" "III" "nazwa litery greckiej „X”, „x”, oznaczającej głoskę „ch” („kh”)" |
221 | +"chlap" "interj" "wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany uderzeniem wody o coś" | |
222 | +"chlast" "interj" "wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany gwałtownym uderzeniem" | |
223 | +"chlip" "interj" "wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, gdy ktoś głośno coś pije lub głośno płacze" | |
224 | +"chlup" "interj" "wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, gdy coś wpada do wody lub gdy woda uderza o coś" | |
225 | +"chociaż" "conj" "I" "spójnik przyłączający do zdania nadrzędnego zdanie podrzędne, z którego treści można wyprowadzić sąd przeciwstawny względem tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" | |
226 | +"chociaż" "qub" "II" "partykuła komunikująca o minimalnym ograniczeniu zakresu czegoś" " Posadź tam chociaż dwa drzewa." | |
227 | +"chociażby" "conj" "I" "zobacz „choćby I” " | |
228 | +"chociażby" "qub" "II" "zobacz „choćby II” " | |
229 | +"choć" "conj" "I" "zobacz „chociaż I” " | |
230 | +"choć" "qub" "II" "zobacz „chociaż II” " | |
231 | +"choćby" "conj" "I" 1 "spójnik komunikujący, iż nie ma możliwości przeciwdziałania temu, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" | |
232 | +"choćby" "conj" "I" 2 "spójnik wyrażający obojętność wobec wyboru, jaki przed kimś stoi" | |
233 | +"choćby" "qub" "II" 1 "zobacz „chociaż II” " | |
234 | +"choćby" "qub" "II" 2 "partykuła komunikująca, że wyrażenie, do którego się odnosi, charakteryzuje jeden z możliwych przykładów tego, o czym mowa w zdaniu" "Porozmawiajmy choćby o turystyce górskiej." | |
1344 | 235 | "cholera" 1 "ostra, epidemiczna choroba zakaźna" |
1345 | 236 | "cholera" 2 "wyzwisko lub przekleństwo" |
1346 | 237 | "cholewa" "część buta okrywająca łydkę" |
238 | +"chyba" "qub" "I" "partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy" "Chyba doszliśmy do porozumienia." | |
1347 | 239 | "chyba" "II" "składnik spójników złożonych „chyba że”, „chyba żeby”, które komunikują, iż tylko w wypadku zajścia zdarzenia, o którym mowa w zdaniu podrzędnym, nie nastąpi to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Naprawię to jutro, chyba żebym miał gości." |
240 | +"ciach" "interj" "wykrzyknik nazywający szybko wykonywaną czynność" | |
1348 | 241 | "ciao" "do widzenia" |
1349 | 242 | "ciągle" 1 "bez przerwy, stale" |
1350 | 243 | "ciągle" 2 "w sposób cykliczny, co jakiś czas" |
1351 | 244 | "cichaczem" 1 "po cichu, niepostrzeżenie" |
1352 | 245 | "cichaczem" 2 "w tajemnicy przed innymi" |
1353 | 246 | "cichcem" "zobacz „cichaczem” " |
247 | +"cip-cip" "interj" "wykrzyknik używany w celu przywołania ptactwa domowego" | |
1354 | 248 | "ciut" "trochę" |
1355 | 249 | "cmok" "dźwięk wydawany podczas głośnego całowania" |
250 | +"co" "adv" "III" 1 "przysłówek używany w połączeniach komunikujących, że niektórym przedmiotom przysługuje jakaś cecha w większym stopniu niż innym" " Wybierał co ciekawsze książki." | |
251 | +"co" "adv" "III" 2 "przysłówek używany w połączeniach charakteryzujących częstość, z jaką coś się powtarza" "Pytano o to co drugiego przechodnia." | |
252 | +"co" "conj" "IV" 1 "spójnik komunikujący, że między faktami zachodzi związek polegający na tym, że za każdym razem, gdy ma miejsce pierwszy z nich, ma miejsce również drugi" "Co strzelił, to chybił." | |
253 | +"co" "conj" "IV" 2 "spójnik komunikujący, że przedmiot lub sytuacja, o których mowa, ma zrozumiałą przewagę nad innymi tego rodzaju i że tego, o czym mowa, nie należy lekceważyć" "Co głowa, to głowa." | |
254 | +"co" "conj" "IV" 3 "spójnik łączący dwa wyrażenia odnoszące się do tego samego typu przedmiotów lub cech" "Dziś ten sam jadłospis co wczoraj." | |
255 | +"co" "prep" "II" 1 "przyimek używany w połączeniach charakteryzujących częstość, z jaką coś się powtarza" "Przystawał co krok." | |
256 | +"co" "prep" "II" 2 "przyimek używany w połączeniach, komunikujących, że przedmioty pod względem danej cechy są tożsame" "Krawat tego koloru co koszula" | |
257 | +"co" "pron" "I" 1 "zaimek używany w pytaniach lub innych wypowiedzeniach o postaci pytania" "Co to jest?" | |
258 | +"co" "pron" "I" 2 "zaimek wprowadzający zdanie podrzędne zawężające zakres zdania nadrzędnego" "Wciąż myślę o tym, co się stało." | |
259 | +"co" "pron" "I" 3 "zaimek przyłączający do zdania nadrzędnego wypowiedzenie rozwijające" "Była ubrana na czarno, co dodawało jej uroku." | |
260 | +"co" "pron" "I" 4 "zaimek zastępujący formy zaimków względnych „kto”, „który”, „ile”" "Znam kogoś, co to chętnie zrobi." | |
261 | +"co" "pron" "I" 5 "zaimek pytajny mający znaczenie: dlaczego, z jakiego powodu, w jakim celu" "Co się tak kręcisz?" | |
262 | +"co" "qub" "V" "partykuła wyrażająca sugestię mówiącego, by adresat potwierdził prawdziwość danego sądu lub zgodził się na to, co mówiący zaproponował" "Nie poznajesz mnie, co?" | |
1356 | 263 | "codzienny" 1 "zdarzający się co dzień lub używany każdego dnia" |
1357 | 264 | "codzienny" 2 "zwyczajny, taki, jak każdego dnia" |
1358 | 265 | "cokolwiek" "I" 1 "wszystko jedno co" |
... | ... | @@ -1362,6 +269,13 @@ |
1362 | 269 | "contra" "zobacz „kontra II” " |
1363 | 270 | "coraz" 1 "wyraz komunikujący o stopniowym nasilaniu się czegoś" |
1364 | 271 | "coraz" 2 "wyraz komunikujący o częstym powtarzaniu się czegoś w krótkich odstępach czasu" |
272 | +"coś" "pron" "I" "zaimek nieokreślony, zastępujący nazwę dowolnego przedmiotu lub faktu bądź takiego, którego mówiący nie chce lub nie umie określić" "Coś trzeba z tym zrobić." | |
273 | +"coś" "qub" "II" "partykuła charakteryzująca cechę lub zdarzenie w sposób przybliżony, często wyrażająca niepewność lub zdziwienie" "On ostatnio coś wychudł." | |
274 | +"cóż" "pron" "zaimek wprowadzający pytanie o coś lub pytanie retoryczne" "Cóż on teraz robi?" | |
275 | +"cup" "interj" "wykrzyknik nazywający szybki ruch, który polega zwykle na tym, że ktoś kucający chowa się gdzieś" | |
276 | +"cyk" "interj" "wykrzyknik imitujący jeden z wielu dźwięków powtarzających się miarowo, które powstają wtedy, gdy zegarek chodzi, lub imitujący dźwięk wydawany przez cykające owady" | |
277 | +"cym" "interj" "wykrzyknik zastępujący słowa przy śpiewaniu melodii; też: przyśpiewka w piosenkach ludowych" | |
278 | +"cyt" "interj" "wykrzyknik wzywający do zachowania ciszy" | |
1365 | 279 | "czego" "dlaczego, po co" |
1366 | 280 | "czegoż" "dlaczego" |
1367 | 281 | "czegóż" "zobacz „czegoż” " |
... | ... | @@ -1375,9 +289,14 @@ |
1375 | 289 | "częsty" "zachodzący wiele razy lub obecny w wielu przypadkach" |
1376 | 290 | "część" 1 "jeden z elementów, na które dzieli się jakaś całość, pewna ilość z całości" |
1377 | 291 | "część" 2 "przedmiot stanowiący jakiś dający się samodzielnie wyodrębnić element większej całości" |
292 | +"czmych" "interj" "wykrzyknik nazywający nagłą ucieczkę" | |
1378 | 293 | "czołem" "oficjalne pozdrowienie używane w wojsku, a także poufale wśród osób bliżej z sobą zżytych" |
294 | +"czterdzieści" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 40" | |
295 | +"czternaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 14" | |
296 | +"cztery" "num" "I" "liczebnik główny oznaczający liczbę 4" | |
1379 | 297 | "cztery" "II" "ocena dobra w szkolnym systemie ocen" |
1380 | 298 | "czterykroć" "cztery razy" |
299 | +"czterysta" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 400" | |
1381 | 300 | "czwórka" 1 "cyfra oznaczająca liczbę 4" |
1382 | 301 | "czwórka" 2 "całość składająca się z czterech części lub jednostek" |
1383 | 302 | "czwórka" 3 "szereg złożony z czterech osób, samochodów itp. wchodzących w skład kolumny" |
... | ... | @@ -1391,12 +310,23 @@ |
1391 | 310 | "czwórka" 11 "łódka wiosłowa lub bobslej dla czterech zawodników; też: ci zawodnicy" |
1392 | 311 | "czwórka" 12 "obsada typowego biegu sztafetowego" |
1393 | 312 | "czwórka" 13 "czwarta część arkusza złożonego z szesnastu kolumn" |
313 | +"czy" "conj" "II" 1 "spójnik zdań podrzędnych o charakterze pytajnym" "Nie wiem, czy to by się udało." | |
314 | +"czy" "conj" "II" 2 "spójnik łączący zdania równorzędne lub ich części, wyrażający wymienność lub wyłączanie się członów" "Był smutny czy też znudzony." | |
315 | +"czy" "qub" "I" "partykuła rozpoczynająca zdanie pytajne lub ekspresywne, mające formę zdania pytajnego" "Czy pada deszcz?" | |
316 | +"czyjś" "pron" "zaimek przymiotny dzierżawczy: odnoszący się do kogoś, należący do innej osoby" | |
317 | +"czyli" "conj" "spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie wyjaśniające" "Ola, czyli moja siostra." | |
1394 | 318 | "czyn" "postępek, uczynek" |
1395 | 319 | "czynność" 1 "wykonywanie czegoś" |
1396 | 320 | "czynność" 2 "funkcjonowanie, działanie czegoś" |
321 | +"czyż" "qub" "I" "partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści" "Czyż można było przyglądać się temu z obojętnością." | |
1397 | 322 | "czyż" "II" "zobacz „czyżyk” " |
323 | +"czyżby" "interj" "II" "wykrzyknik o intonacji pytania wyrażający powątpiewanie w prawdziwość tego, co zostało powiedziane" | |
324 | +"czyżby" "qub" "I" "partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści lub podająca w wątpliwość to, co zostało powiedziane" "Czyżby pani miała zamiar wyjechać?" | |
325 | +"ćwierć" "num" "I" "liczebnik oznaczający jedną z czterech części danej całości" | |
1398 | 326 | "ćwierć" "II" "ćwiartka" |
1399 | 327 | "ćwir" "krótki, wysoki dźwięk wydawany przez ptaka" |
328 | +"dalej" "interj" "wykrzyknik wzywający do szybkiego rozpoczęcia czynności lub wskazujący na jej gwałtowny charakter" | |
329 | +"dalejże" "interj" "zobacz „dalej” " | |
1400 | 330 | "daleki" 1 "znajdujący się w dużej odległości" |
1401 | 331 | "daleki" 2 "dochodzący z dużej odległości" |
1402 | 332 | "daleki" 3 "przybywający z odległych miejsc" |
... | ... | @@ -1408,13 +338,13 @@ |
1408 | 338 | "daleki" 9 "niedorównujący czemuś, niezgodny z czymś" |
1409 | 339 | "daleki" 10 "spokrewniony z kimś poprzez innych członków rodziny" |
1410 | 340 | "daleki" 11 "„dalszy” kontynuowany, następujący po czymś" |
1411 | -"daleko" 1 "w znacznej odległości, w odległym miejscu" | |
1412 | -"daleko" 2 "na znaczną odległość, w odległe miejsce" | |
1413 | -"daleko" 3 "o dużej odległości, dalekiej drodze" | |
1414 | -"daleko" 4 "w długim czasie od danej chwili" | |
1415 | -"daleko" 5 "o wiele, znacznie" | |
1416 | -"daleko" 6 "„dalej” w dalszym ciągu, później, w przyszłości" | |
1417 | -"daleko" 7 "„najdalej” najpóźniej, nie później niż ..." | |
341 | +"daleko" "adv" "Location" 1 "w znacznej odległości, w odległym miejscu" | |
342 | +"daleko" "adv" "Location Goal" 2 "na znaczną odległość, w odległe miejsce" | |
343 | +"daleko" "adv" 3 "o dużej odległości, dalekiej drodze" | |
344 | +"daleko" "adv" 4 "w długim czasie od danej chwili" | |
345 | +"daleko" "adv" 5 "o wiele, znacznie" | |
346 | +"daleko" "adv" 6 "„dalej” w dalszym ciągu, później, w przyszłości" | |
347 | +"daleko" "adv" 7 "„najdalej” najpóźniej, nie później niż ..." | |
1418 | 348 | "dalibóg" "doprawdy, słowo daję" |
1419 | 349 | "darmo" 1 "bezpłatnie" |
1420 | 350 | "darmo" 2 "niepotrzebnie" |
... | ... | @@ -1433,15 +363,46 @@ |
1433 | 363 | "dialog" 1 "rozmowa dwóch osób, zwłaszcza bohaterów powieści, sztuki lub filmu" |
1434 | 364 | "dialog" 2 "utwór literacki niesceniczny, napisany w formie rozmowy" |
1435 | 365 | "dialog" 3 "szereg rozmów, negocjacji i innych działań mających doprowadzić do porozumienia między stronami konfliktu" |
366 | +"dla" "prep" "CZEMU" "Purpose" "gen" 2 "przyimek komunikujący cel czynności" "Tupali nogami dla rozgrzewki." | |
367 | +"dla" "prep" "CZEMU" "Purpose" "gen" 4 "przyimek wprowadzający przyczynę jakichś działań" "Na dziki polowano dla mięsa." | |
368 | +"dla" "prep" 1 "przyimek komunikujący o przeznaczeniu obiektu" "Film dla młodzieży." | |
369 | +"dla" "prep" 3 "przyimek wyznaczający obiekt odniesienia komunikowanego sądu, najczęściej osobę, z punktu widzenia której sąd ten jest wydawany" "Był to dla mnie rok pełen sukcesów." | |
370 | +"dlaboga" "interj" "wykrzyknik wyrażający różne reakcje emocjonalne, zwłaszcza lęk lub zdziwienie" | |
371 | +"dlaczego" "pron" 1 "zaimek wprowadzający pytanie, które zawiera prośbę o wyjaśnienie przedstawionej w tym pytaniu lub wynikającej z niego informacji" "Dlaczego nie byłeś w szkole?" | |
372 | +"dlaczego" "pron" 2 "zaimek wprowadzający pytanie zależne, za pomocą którego stwierdza się coś, co wymaga wyjaśnienia" "Nie wiadomo, dlaczego wyjechał." | |
373 | +"dlaczegoż" "pron" "zobacz „dlaczego” w znaczeniu 1" | |
374 | +"dlatego" "conj" "spójnik wprowadzający informację, której uzasadnienie zostało podane wcześniej" "Było zimno, dlatego włożył płaszcz." | |
1436 | 375 | "długość" 1 "odległość między skrajnymi punktami linii lub płaszczyzny" |
1437 | 376 | "długość" 2 "czas, który mija od początku do końca jakiegoś zjawiska, procesu itp." |
1438 | 377 | "długość" 3 "cecha tego, co jest długie" |
378 | +"do" "prep" "Location Goal" "gen" "I" 3 "przyimek komunikujący kierunek ruchu" "Skoczył do wody." | |
379 | +"do" "prep" "CZEMU" "Purpose" "gen" "I" 2 "przyimek komunikujący cel czynności" "Oddał buty do naprawy." | |
380 | +"do" "prep" "CZAS" "Time Goal/Duration" "gen" "I" 4 "przyimek określający czas zakończenia zdarzenia" "Spał do południa." | |
381 | +"do" "prep" "I" 1 "przyimek komunikujący o przeznaczeniu obiektu" "filiżanka do kawy" | |
382 | +"do" "prep" "I" 5 "przyimek wyznaczający górną lub dolną granicę czegoś" "Inflacja spadła do dziesięciu procent." | |
383 | +"do" "prep" "I" 6 "przyimek komunikujący o rezultacie procesu lub charakteryzujący stopień nasilenia tego procesu" "Blacha rozpaliła się do czerwoności." | |
384 | +"do" "prep" "I" 7 "przyimek wprowadzający składnik zdania rządzony przez czasownik, przymiotnik, rzeczownik lub określający je" "Przywiązał się do dziadka. Był podobny do siostry." | |
385 | +"do" "prep" "I" 8 "przyimek wprowadzający samodzielne wypowiedzenia nieoznajmujące, m.in. przekleństwa, formuły grzecznościowe, odezwy" "Do diabła! Do zobaczenia! Do broni!" | |
386 | +"do" "prep" "I" 9 "przyimek między liczebnikami oznaczający potęgowanie" "Dwa do piątej." | |
1439 | 387 | "do" "II" "sylabowa nazwa dźwięku „c”" |
1440 | 388 | "do szczętu" "całkiem, zupełnie" |
1441 | 389 | "dobra" "I" 1 "duży majątek ziemski" |
1442 | 390 | "dobra" "I" 2 "rzeczy i wartości potrzebne do życia i rozwoju człowieka" |
1443 | 391 | "dobra" "II" "dobrze, zgoda" |
1444 | 392 | "dobranoc" "forma pożegnania przed nocą" |
393 | +"dokąd" "pron" "x" "Location Goal" 1 "a" "zaimek wprowadzający pytanie o miejsce, cel lub stan, do którego ktoś lub coś prowadzi albo zmierza" "Dokąd idziesz?" | |
394 | +"dokąd" "pron" "x" "Location Goal" 1 "b" "; używany też w pytaniach zależnych" "Nie wiem, dokąd mamy uciekać." | |
395 | +"dokąd" "pron" "x" "Location Goal" 2 "zaimek wprowadzający zdanie podrzędne uściślające miejsce, cel lub stan, do którego ktoś lub coś prowadzi albo zmierza" "Wybrali się tam, dokąd byli zaproszeni." | |
396 | +"dokąd" "pron" 3 "zaimek wprowadzający pytanie o końcowy moment trwania czegoś" "Dokąd mam na ciebie czekać?" | |
397 | +"dokąd" "pron" 4 "zaimek przyłączający zdanie podrzędne, w którym jest określony końcowy moment czegoś" "Czekał, dokąd nie zasnęła." | |
398 | +"dokądkolwiek" "pron" "Location Goal" 1 "zaimek komunikujący dowolność lub obojętność wyboru miejsca bądź kierunku czynności" " Możesz go zaprosić dokądkolwiek." | |
399 | +"dokądkolwiek" "pron" "Location Goal?" 2 "zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, zachodzi zawsze, bez względu na miejsce zdarzenia, o którym mowa w zdaniu podrzędnym" "Wszędzie mi dobrze, dokądkolwiek pójdę." | |
400 | +"dokądś" "pron" "Location Goal" 1 "zaimek oznaczający miejsce, którego mówiący nie potrafi zindentyfikować lub nie chce wskazać" "Po pracy zawsze się dokądś śpieszył." | |
401 | +"dokądś" "pron" 2 "zaimek oznaczający końcowy, nieustalony przez mówiącego, moment trwania czegoś" "Dokądś wypadałoby na nich zaczekać." | |
402 | +"dokądże" "pron" "zobacz „dokąd” w znaczeniu 1, 3" | |
403 | +"dokoła" "prep" "Location" "gen" "II" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś znajdującego się w środku" "Dokoła klombów posadzono tulipany." | |
404 | +"dokoła" "prep" "Path" "gen" "II" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś znajdującego się w środku" "Dokoła klombów posadzono tulipany." | |
405 | +"dokoła" "prep" "II" 2 "przyimek określający główny temat tego, o czym mowa w zdaniu" "Wszystkie jego myśli krążyły dokoła rodzinnego domu." | |
1445 | 406 | "dokoła" "I" "ze wszystkich stron miejsca położonego w środku" "Dokoła panował nieład." |
1446 | 407 | "dolny" 1 "znajdujący się na niskiej wysokości, u dołu" |
1447 | 408 | "dolny" 2 "niżej położony" |
... | ... | @@ -1451,11 +412,24 @@ |
1451 | 412 | "doniesienie" 1 "komunikat przekazywany przez środki masowego przekazu" |
1452 | 413 | "doniesienie" 2 "zawiadomienie władz o wykroczeniu lub przestępstwie" |
1453 | 414 | "donikąd" "do żadnego określonego miejsca, bez wytkniętego celu" |
415 | +"dookoła" "prep" "II" "zobacz „dokoła II” " | |
1454 | 416 | "dookoła" "I" "zobacz „dokoła I” " |
417 | +"dopiero" "qub" "I" 1 "partykuła komunikująca, że coś nastąpiło później, niż można było się spodziewać" "Mieszka tu dopiero od stycznia." | |
418 | +"dopiero" "qub" "I" 2 "partykuła komunikująca, że nikt inny nie zrobił wcześniej tego, o czym mowa" "Dopiero ojciec pożyczył jej pieniądze." | |
419 | +"dopiero" "qub" "I" 3 "partykuła komunikująca, że czegoś lub kogoś w danym czasie jest mniej lub że coś jest mniej intensywne, niż można było się spodziewać" "Spłacił dopiero połowę długu." | |
1455 | 420 | "dopiero" "II" "składnik wykrzykników złożonych, wyrażających reakcję na coś nieoczekiwanego" "A to dopiero pech!" |
421 | +"dopóki" "conj" "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające końcowy moment czynności lub stanu, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Żyli w zgodzie, dopóki mieszkała z nimi matka. Musisz leżeć, dopóki nie wyzdrowiejesz." | |
422 | +"dopókiż" "pron" "zaimek wprowadzający pytanie, które wyraża różne stany mówiącego, często niecierpliwość" "Dopókiż będę cię o to prosił?" | |
423 | +"dopóty" "conj" "spójnik komunikujący, iż czas trwania czegoś jest wyznaczony przez czas trwania innej czynności lub stanu" "Dopóty stał pod drzewem, dopóki nie przestało padać." | |
424 | +"doprawdy" "qub" 1 "partykuła, za pomocą której mówiący chce podkreślić prawdziwość tego, o czym mówi" "Doprawdy nie rozumiem, o co chodzi." | |
425 | +"doprawdy" "qub" 2 "partykuła wyrażająca zdziwienie lub niedowierzanie" "Zrobił furorę w Paryżu. – Doprawdy?" | |
426 | +"dosyć" "interj" "II" "wykrzyknik wyrażający zakaz" | |
1456 | 427 | "dosyć" "I" 1 "tyle, ile trzeba" |
1457 | 428 | "dosyć" "I" 2 "w pewnym stopniu, stosunkowo" |
429 | +"dość" "interj" "II" "zobacz „dosyć II” " | |
1458 | 430 | "dość" "I" "zobacz „dosyć I” " |
431 | +"dotąd" "conj" "II" "spójnik komunikujący, iż czas trwania czegoś jest wyznaczony przez czas trwania innej czynności lub stanu" "Dotąd bili brawo, dopóki nie wróciła na scenę." | |
432 | +"dotąd" "pron" "I" "zaimek wyznaczający granicę przestrzenną lub czasową tego, o czym jest mowa w zdaniu" "Woda sięgała dotąd. Dotąd nie było między nami nieporozumień." | |
1459 | 433 | "dotychczas" "do tej pory" |
1460 | 434 | "dotychczasowy" 1 "poprzedzający chwilę obecną, trwający w niezmienionej formie dotychczas" |
1461 | 435 | "dotychczasowy" 2 "żyjący gdzieś dotychczas" |
... | ... | @@ -1468,8 +442,12 @@ |
1468 | 442 | "dużo" 1 "duża liczba, ilość" "Miał dużo spraw do załatwienia. Przyszło dużo ludzi." |
1469 | 443 | "dużo" 2 "w dużym stopniu, zakresie" "Dużo podróżował." |
1470 | 444 | "dużo" 3 "niewiele, wcale, nic" "Dużo ty o tym wiesz!" |
445 | +"dwa" "num" "I" "liczebnik główny oznaczający liczbę 2" | |
1471 | 446 | "dwa" "II" "ocena mierna w szkolnym systemie ocen" |
447 | +"dwadzieścia" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 20" | |
1472 | 448 | "dwakroć" "dwa razy" |
449 | +"dwanaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 12" | |
450 | +"dwieście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 200" | |
1473 | 451 | "dwudziesty" "I" "będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dwudziestu jednostek lub jedną z dwudziestu części, na które można coś podzielić" |
1474 | 452 | "dwudziesty" "II" "dwudziesty dzień miesiąca" |
1475 | 453 | "dylu-dylu" "o charakterystycznym ruchu ręki wykonywanym podczas gry na instrumencie smyczkowym" |
... | ... | @@ -1485,8 +463,14 @@ |
1485 | 463 | "dzieńdoberek" "dzień dobry" |
1486 | 464 | "dziesiąty" "I" "będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dziesięciu jednostek lub jedną z dziesięciu części, na które można coś podzielić" |
1487 | 465 | "dziesiąty" "II" "dziesiąty dzień miesiąca" |
466 | +"dziesięć" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 10" | |
1488 | 467 | "dziewiąty" "I" "będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dziewięciu jednostek lub jedną z dziewięciu części, na które można coś podzielić" |
1489 | 468 | "dziewiąty" "II" "dziewiąty dzień miesiąca" |
469 | +"dziewięć" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 9" | |
470 | +"dziewięćdziesiąt" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 90" | |
471 | +"dziewięćset" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 900" | |
472 | +"dziewiętnaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 19" | |
473 | +"dzięki" "prep" "CZEMU" "Condition" "dat" "I" "przyimek komunikujący o cechach, faktach lub osobach, które spowodowały, że dana sytuacja jest dla kogoś pomyślna" "Uratował się dzięki przytomności umysłu." | |
1490 | 474 | "dzięki" "II" "podziękowania" |
1491 | 475 | "dzięki" "III" "dziękuję" |
1492 | 476 | "dzisiaj" "I" "zobacz „dziś I” " |
... | ... | @@ -1498,12 +482,18 @@ |
1498 | 482 | "dziś" "II" 1 "dzień obecny" |
1499 | 483 | "dziś" "II" 2 "teraźniejszość" |
1500 | 484 | "dzyń" "dźwięk wydawany przez dzwonek lub dzwonki" |
485 | +"e" "interj" "II" "a" "wykrzyknik wyrażający różne reakcje emocjonalne" "E, nudny jesteś!" | |
486 | +"e" "interj" "II" "b" "lub mający na celu zwrócenie czyjejś uwagi" "E! Mały, chodź no tu." | |
1501 | 487 | "e" "I" 1 "litera oznaczająca samogłoskę „e”" |
1502 | 488 | "e" "I" 2 "samogłoska ustna" |
1503 | 489 | "e" "I" 3 "litera oznaczająca w numeracji porządkowej: piąty" |
1504 | 490 | "e" "I" 4 "trzeci dźwięk podstawowej skali diatonicznej" |
491 | +"ech" "interj" "wykrzyknik wyrażający różne stany woli lub emocji" | |
1505 | 492 | "écru" "I" "kolor biały z żółtawym odcieniem" |
1506 | 493 | "écru" "II" "biały z żółtawym odcieniem" |
494 | +"eh" "interj" "zobacz „ech” " | |
495 | +"ej" "interj" "wykrzyknik wzywający adresata do zwrócenia na coś uwagi" | |
496 | +"ejże" "interj" "wykrzyknik wyrażający przestrogę lub pogróżkę albo wątpliwość mówiącego co do prawdziwości czyjejś wypowiedzi" | |
1507 | 497 | "ekspedite" "biegle, doskonale" |
1508 | 498 | "eksport" "sprzedaż towarów za granicę lub odpłatne świadczenie usług na rzecz kontrahenta zagranicznego" |
1509 | 499 | "ekstra" "I" 1 "dodatkowy, osobny" |
... | ... | @@ -1511,6 +501,7 @@ |
1511 | 501 | "ekstra" "II" 1 "dodatkowo, osobno" |
1512 | 502 | "ekstra" "II" 2 "bardzo dobrze, atrakcyjnie" |
1513 | 503 | "ergo" "a więc" |
504 | +"et" "interj" "wykrzyknik wyrażający różne stany, uczucia" | |
1514 | 505 | "etap" 1 "część przebywanej drogi, trasy itp. między dwoma postojami" |
1515 | 506 | "etap" 2 "okres rozwoju jakiejś działalności lub procesu" |
1516 | 507 | "etap" 3 "miejsce postoju w czasie podróży" |
... | ... | @@ -1528,10 +519,15 @@ |
1528 | 519 | "fałszywy" 3 "obłudny; też: świadczący o czyjejś obłudzie" |
1529 | 520 | "fałszywy" 4 "podszywający się pod kogoś" |
1530 | 521 | "fałszywy" 5 "nieharmoniczny" |
522 | +"fe" "interj" "wykrzyknik wyrażający reprymendę z powodu czyjegoś niewłaściwego zachowania" | |
1531 | 523 | "fest" "I" "silny, dziarski" |
1532 | 524 | "fest" "II" "mocno, porządnie" |
1533 | 525 | "fest" "III" "uroczystość, święto" |
526 | +"fi" "interj" "wykrzyknik wyrażający podziw, uznanie lub niedowierzanie" | |
1534 | 527 | "fifty-fifty" "po równo" |
528 | +"fik" "interj" "wykrzyknik nazywający szybki ruch całym ciałem, powodujący, że ktoś się przewraca" | |
529 | +"fiu" "interj" 1 "wykrzyknik wyrażający uznanie lub zdziwienie, niekiedy połączone z ironią" | |
530 | +"fiu" "interj" 2 "wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, kiedy ktoś lub coś gwiżdże" | |
1535 | 531 | "fiut" 1 "członek męski" |
1536 | 532 | "fiut" 2 "wyzwisko używane w stosunku do mężczyzny" |
1537 | 533 | "fora" "okrzyk wyrażający żądanie natychmiastowego opuszczenia przez kogoś jakiegoś miejsca" |
... | ... | @@ -1540,14 +536,37 @@ |
1540 | 536 | "franco" "zobacz „franko” " |
1541 | 537 | "franko" "zobacz „porto-franko” w znaczeniu 2" |
1542 | 538 | "frr" "dźwięk naśladujący odgłos furkotania skrzydeł ptaków podrywających się do lotu" |
539 | +"fru" "interj" "wykrzyknik nazywający czynność wykonywaną energicznie" | |
540 | +"fu" "interj" "I" "wykrzyknik wyrażający uczucia wstrętu bądź obrzydzenia" | |
1543 | 541 | "fu" "II" "chiński poemat pisany prozą rytmiczną, opisujący krajobrazy lub architekturę" |
542 | +"fuj" "interj" "zobacz „fu I” " | |
1544 | 543 | "ful" "I" 1 "piwo jasne pełne" |
1545 | 544 | "ful" "I" 2 "w pokerze: jeden z układów kart" |
1546 | 545 | "ful" "I" 3 "w grze w kości: jeden z układów oczek" |
1547 | 546 | "ful" "II" "pod dostatkiem" |
1548 | 547 | "full" "I" "zobacz „ful I” " |
1549 | 548 | "full" "II" "zobacz „ful II” " |
549 | +"gadu-gadu" "interj" "wykrzyknik nazywający odgłosy długiej rozmowy" | |
550 | +"gdy" "conj" "II" "spójnik rozpoczynający zdanie oznaczające warunek" "Otrzyma dyplom, gdy zda egzamin." | |
551 | +"gdy" "pron" "I" 1 "a" "zaimek wprowadzający zdanie podrzędne, które określa czas odbywania się tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Ściemniało się już, gdy wracali." | |
552 | +"gdy" "pron" "I" 1 "b" "lub okoliczności, w jakich to zachodzi" "Gdy wracali ze spaceru, zaczął padać deszcz." | |
553 | +"gdy" "pron" "I" 2 "zaimek wprowadzający zdanie podrzędne, rozwijające składnik zdania nadrzędnego nazywający punkt lub odcinek czasu" "Pół roku minęło od chwili, gdy wyjechała." | |
554 | +"gdyby" "conj" "I" "a" "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne lub jego równoważnik oznaczające możliwość" "Gdyby coś się stało, dowiesz się pierwsza." | |
555 | +"gdyby" "conj" "I" "b" "lub niespełniony warunek tego, o czym mowa w drugim zdaniu" "Gdyby była ciepła woda, wykąpałabym się." | |
556 | +"gdyby" "qub" "II" "a" "partykuła wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające możliwość podjęcia działania, o którym mowa" "A gdybym tak zaprosił ją do kina?" | |
557 | +"gdyby" "qub" "II" "b" "wyrażające prośbę" "Gdybyś mogła powtórzyć swój adres." | |
558 | +"gdyby" "qub" "II" "c" "lub wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające pragnienie lub życzenie" "Gdyby to mieszkanie było tańsze." | |
559 | +"gdybyż" "qub" "partykuła wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające pragnienie lub życzenie" "Gdybyż to była prawda." | |
560 | +"gdyż" "conj" "spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację" | |
561 | +"gdzie" "pron" "I" 1 "a" "zaimek zastępujący określenie miejsca, w którym coś się dzieje lub znajduje, kierunku lub trasy ruchu, w zdaniach pytajnych" "Gdzie byłeś rano?" | |
562 | +"gdzie" "pron" "I" 1 "b" "lub w zdaniach podrzędnych będących rozwiniętym określeniem miejsca" "Kryli się, gdzie kto mógł." | |
563 | +"gdzie" "pron" "I" 2 "zaimek reprezentujący dowolne miejsce, do którego odnosi przedstawiona charakterystyka" "Byle gdzie robili przerwy w podróży." | |
564 | +"gdzie" "qub" "II" "partykuła wzmacniająca, uwydatniająca kontrast, nierealność lub niemożliwość czegoś" "Gdzie mnie staremu do tańca." | |
565 | +"gdziekolwiek" "pron" "zaimek oznaczający miejsce dowolne lub bliżej nieokreślone" | |
1550 | 566 | "gdzieniegdzie" "w niektórych miejscach" |
567 | +"gdzieś" "pron" "I" "zaimek oznaczający określone miejsce, którego mówiący nie potrafi zidentyfikować lub którego nie chce wskazać" | |
568 | +"gdzieś" "qub" "II" "a" "partykuła nadająca znaczenie przybliżenia określeniom czasu i miejsca" "Zjemy coś gdzieś po drodze." | |
569 | +"gdzieś" "qub" "II" "b" "lub wyrażeniom określającym liczbę, ilość lub miarę" "Wrócimy gdzieś za godzinę." | |
1551 | 570 | "gdzież" "I" "wzmocniony zaimek „gdzie”, występujący w pytaniach" |
1552 | 571 | "gdzież" "II" "wzmocniona partykuła „gdzie”" |
1553 | 572 | "generalnie" 1 "ogólnie, zasadniczo" |
... | ... | @@ -1580,10 +599,16 @@ |
1580 | 599 | "grupa" 6 "zespół skał powstały w ciągu jednej ery" |
1581 | 600 | "grupa" 7 "zbiór dowolnych elementów „a, b, c...”, w którym określone jest działanie na dwóch dowolnych elementach, dające w wyniku znów element tego zbioru" |
1582 | 601 | "grupa" 8 "oddziały połączone czasowo pod wspólnym dowództwem w celu wykonania jakiegoś zadania" |
602 | +"gul" "interj" "I" 1 "powtarzalny dźwięk, jaki powstaje wtedy, gdy przelewa się woda lub gdy ktoś głośno coś pije" | |
603 | +"gul" "interj" "I" 2 "dźwięk wydawany przez indora" | |
604 | +"gul" "interj" "I" 3 "wykrzyknik używany w celu przywoływania indyków" | |
1583 | 605 | "gul" "II" "u ludów muzułmańskich: demon, który pożera ludzi i zwłoki na cmentarzach" |
1584 | 606 | "gwałt" 1 "zmuszenie kogoś do stosunku płciowego" |
1585 | 607 | "gwałt" 2 "przemoc lub bezprawie popełnione z użyciem siły" |
1586 | 608 | "gwałt" 3 "bezładny pośpiech lub zamieszanie" |
609 | +"gwałtu" "interj" "wykrzyknik wypowiadany przez osobę wzywającą pomocy" | |
610 | +"ha" "interj" "I" 1 "wykrzyknik wyrażający różne uczucia zależnie od sytuacji" | |
611 | +"ha" "interj" "I" 2 "wykrzyknik, parokrotnie powtórzony, nazywający dźwięki, jakie powstają, gdy ktoś głośno i spontanicznie się śmieje" | |
1587 | 612 | "ha" "II" "symbol jednostki powierzchni „hektar”" |
1588 | 613 | "hajże" "dalejże" |
1589 | 614 | "halo" "I" 1 "słowo rozpoczynające rozmowę telefoniczną lub używane w celu upewnienia się, że rozmowa nie została przerwana" |
... | ... | @@ -1592,33 +617,124 @@ |
1592 | 617 | "halo" "II" 2 "aureola na zdjęciu fotograficznym dookoła przedmiotów bardzo jasnych" |
1593 | 618 | "harap" "bicz z krótką rękojeścią i długim plecionym rzemieniem, używany dawniej na psy myśliwskie" |
1594 | 619 | "hau" "dźwięk wydawany przez szczekającego psa" |
620 | +"he" "interj" "II" 1 "wykrzyknik wyrażający różne uczucia zależnie od sytuacji" "He, spryciarzu, udało ci się!" | |
621 | +"he" "interj" "II" 2 "wykrzyknik, parokrotnie powtarzany, nazywający dźwięki, jakie powstają, gdy ktoś śmieje się głośno" | |
622 | +"he" "qub" "I" "partykuła wzmacniająca pytanie" "Czemu milczysz, he?" | |
623 | +"hej" "interj" 1 "wykrzyknik używany dla zwrócenia czyjejś uwagi" "Hej, z drogi! Hej, poczekaj." | |
624 | +"hej" "interj" 2 "rodzaj pozdrowienia używanego przez młodych ludzi wtedy, gdy się witają lub żegnają" | |
1595 | 625 | "hejt" "obraźliwy lub agresywny komentarz zamieszczony w Internecie" |
626 | +"hejże" "interj" "zobacz „hej” w znaczeniu 1" | |
1596 | 627 | "hen" "bardzo daleko" |
1597 | 628 | "het" 1 "zobacz „hen” " |
1598 | 629 | "het" 2 "bardzo dawno temu" |
1599 | 630 | "heureka" "znalazłem – okrzyk radości po dokonaniu jakiegoś odkrycia lub znalezieniu rozwiązania problemu" |
631 | +"hę" "qub" "partykuła wzmacniająca pytanie" "Jak to było, hę?" | |
1600 | 632 | "hi" "wysoki dźwięk, parokrotnie powtórzony, jaki powstaje, gdy ktoś się śmieje" |
633 | +"hm" "interj" "I" "wykrzyknik wyrażający namysł mówiącego" | |
1601 | 634 | "hm" "II" "symbol jednostki długości „hektometr”" |
635 | +"ho" "interj" "wykrzyknik, zwykle powtórzony, za pomocą którego mówiący reaguje na sytuację i przedmioty niepospolite" | |
636 | +"hoc" "interj" "wykrzyknik, zwykle powtórzony, wyrażający beztroską wesołość, jaka towarzyszy podskokom w tańcu" | |
637 | +"hokus-pokus" "interj" "wykrzyknik używany jako czarodziejskie zaklęcie" | |
1602 | 638 | "holender" 1 "w jeździe na łyżwach: łuk zataczany przez łyżwiarza na jednej nodze" |
1603 | 639 | "holender" 2 "urządzenie do rozdrabniania materiałów włóknistych" |
1604 | 640 | "holender" 3 "zobacz „wiatrak holenderski” " |
641 | +"hop" "interj" 1 "wykrzyknik zachęcający do skoku lub podskakiwania" | |
642 | +"hop" "interj" 2 "wykrzyknik, zwykle powtarzany, za pomocą którego ludzie nawołują się" | |
643 | +"hopla" "interj" "zobacz „hop” w znaczeniu 1" | |
644 | +"hops" "interj" "zobacz „hop” w znaczeniu 1" | |
1605 | 645 | "hopsa" "zobacz „hops” " |
646 | +"hosanna" "interj" "wykrzyknik będący pierwotnie wezwaniem do Boga o pomoc, potem radosną inwokacją" | |
647 | +"hu" "interj" 1 "wykrzyknik, zwykle powtarzany, za pomocą którego ludzie nawołują się" | |
648 | +"hu" "interj" 2 "wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję na coś zaskakującego" | |
649 | +"hu" "interj" 3 "dźwięk wydawany przez puchacza lub sowę" | |
650 | +"hu-ha" "interj" "wykrzyknik wyrażający radość i zachęcający do zabawy" | |
651 | +"hura" "interj" "wykrzyknik wyrażający radość i zachęcający do wiwatowania na cześć kogoś lub z powodu osiągnięcia czegoś" | |
652 | +"hurra" "interj" "zobacz „hura” " | |
653 | +"huzia" "interj" "wykrzyknik zachęcający psa do ataku" | |
654 | +"hyc" "interj" "wykrzyknik nazywający szybki skok małego zwierzęcia, a także towarzyszący temu skokowi dźwięk" | |
655 | +"i" "conj" "II" 1 "a" "spójnik łączący zdania lub inne wyrażenia odnoszące się do tych samych przedmiotów lub faktów" "Tańczą i śpiewają." | |
656 | +"i" "conj" "II" 1 "b" "albo sygnalizujące zakończenie danej wypowiedzi" "Nie wracam, i koniec." | |
657 | +"i" "conj" "II" 2 "spójnik komunikujący, że zdarzenie nazywane przez czasownik trwa długo lub często się powtarza" "On tylko śpi i śpi." | |
658 | +"i" "conj" "II" 3 "a" "spójnik łączący zdania komunikujące o zdarzeniach równoczesnych lub następujących po sobie" "Siedział i patrzył przed siebie." | |
659 | +"i" "conj" "II" 3 "b" "albo przyłączający zdanie, które wyraża konsekwencję tego, o czym wcześniej była mowa" "Upadła i złamała nogę." | |
660 | +"i" "interj" "IV" "wykrzyknik wyrażający różne postawy emocjonalne lub stany woli" | |
661 | +"i" "qub" "III" 1 "a" "partykuła włączająca do danego zbioru wyróżniony przez nią element" "Trzeba i jego zaprosić." | |
662 | +"i" "qub" "III" 1 "b" "lub wprowadzająca w zdanie wyrażenie wtrącone" "Obrady, i tak spóźnione, odwlekały się." | |
663 | +"i" "qub" "III" 2 "partykuła wprowadzająca wypowiedź akceptującą czyjąś wcześniejszą wypowiedź" "Idę spać. – I słusznie." | |
664 | +"i" "qub" "III" 3 "a" "partykuła poprzedzająca składnik zdania, który komunikuje o jednym z możliwych zachowań w danej sytuacji" "Mogę i sama to naprawić." | |
665 | +"i" "qub" "III" 3 "b" "lub określający minimalny zakres niespełnionych oczekiwań mówiącego" "Wychodząc i słowa nie powiedział." | |
1606 | 666 | "i" "I" 1 "litera oznaczająca samogłoskę „i” lub miękkość poprzedzającej spółgłoski" |
1607 | 667 | "i" "I" 2 "samogłoska ustna" |
1608 | 668 | "i" "I" 3 "litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dziewiąty" |
1609 | 669 | "identyczny" 1 "ten sam" |
1610 | 670 | "identyczny" 2 "taki sam, jednakowy" |
671 | +"ile" "pron" "I" 1 "a" "zaimek wprowadzający pytanie o liczbę lub ilość" "Ile masz lat?" | |
672 | +"ile" "pron" "I" 1 "b" "albo przyłączający pytanie zależne dotyczące ilości, liczby lub miary" "Policz, ile osób jest na sali." | |
673 | +"ile" "pron" "I" 2 "zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne, które określa podstawę charakterystyki ilości wskazanej przez składnik wypowiedzenia nadrzędnego" "Przeczytam tyle, ile zdążę." | |
1611 | 674 | "ile" "II" "składnik spójników złożonych, np. „ile razy”... („tylekroć, tyle razy, zawsze”); „o ile”..., „to”; „o ile”..., „o tyle”..." |
675 | +"ilekolwiek" "pron" 1 "zaimek wprowadzający wypowiedzenie podrzędne, oznaczający: bez względu na to, ile" | |
676 | +"ilekolwiek" "pron" 2 "zaimek zastępujący liczebnik w wypowiedzeniu prostym, oznaczający: wszystko jedno ile" | |
677 | +"ilekroć" "conj" "spójnik łączący wypowiedzenia, wskazujący na zależność zachodzącą między regularnie powtarzającymi się faktami: ile razy" "Ilekroć o niej myśli, ogarnia go złość." | |
678 | +"ileś" "pron" "zaimek oznaczający liczbę lub ilość, których mówiący nie potrafi lub nie chce ustalić" | |
679 | +"ileż" "pron" "zaimek wprowadzający pytanie o liczbę lub ilość" | |
1612 | 680 | "ilość" "wielkość tego, co może być mierzone lub ważone" |
1613 | 681 | "im" "składnik spójnika złożonego „im”..., „tym”..., komunikującego taką zależność między dwiema zmianami, że jeżeli jedna zmiana zachodzi w pewnym stopniu, to druga dokonuje się również w tym samym stopniu" "Im szybciej skończysz, tym dłużej będziesz odpoczywać." |
682 | +"inaczej" "conj" "II" 1 "spójnik przyłączający wyrażenie lub zdanie, za pomocą którego mówiący chce powiedzieć w inny sposób to, co powiedział za pomocą wyrażenia użytego przed spójnikiem" | |
683 | +"inaczej" "conj" "II" 2 "spójnik wprowadzający wypowiedzenie, w którym jest mowa o konsekwencjach niewykonania tego, co komunikuje wypowiedzenie poprzedzające" | |
1614 | 684 | "inaczej" "I" "w inny sposób" |
1615 | 685 | "incognito" "I" "zachowując anonimowość" |
1616 | 686 | "incognito" "II" "zatajenie swojej tożsamości" |
1617 | 687 | "indziej" "składnik przysłówków złożonych, np. „gdzie indziej”, „kiedy indziej”" |
688 | +"istotnie" "qub" "partykuła potwierdzająca słuszność tego, co ktoś wcześniej powiedział" | |
1618 | 689 | "iście" "naprawdę, niewątpliwie" |
690 | +"iż" "conj" "zobacz „że I” w znaczeniu 1, 2" | |
691 | +"ja" "pron" "I" "zaimek odnoszący się do mówiącego" | |
1619 | 692 | "ja" "II" "osobowość, jaźń" |
693 | +"jak" "adv" "V" "przysłówek wyrażający maksymalny stopień intensywności cechy lub zdarzenia, jaki jest możliwy w danej sytuacji" "Ubierz się jak najcieplej." | |
694 | +"jak" "conj" "I" 1 "spójnik wprowadzający wyrażenie porównawcze" "Rzucało łodzią jak łupiną orzecha." | |
695 | +"jak" "conj" "I" 2 "spójnik przyłączający zdania lub ich części wtrącone, dopowiedziane, objaśniające" " Jak widzę, dobrze ci się powodzi" | |
696 | +"jak" "conj" "I" 3 "spójnik łączący równorzędne części zdania, zwykle w połączeniach: „jak i”, „jak też”, „jak również”, „zarówno..., jak”" "Dręczyły go różne troski, jak i to, że nic nie wiedział o losie najbliższych." | |
697 | +"jak" "conj" "I" 4 "spójnik wprowadzający zdania podrzędne określające czas, warunek, przyczynę" "Pięć lat minęło, jak ojciec nie żyje." | |
698 | +"jak" "prep" "II" "przyimek wprowadzający wyrażenie porównawcze" "Nos miała jak kartofelek." | |
699 | +"jak" "pron" "III" 1 "zaimek wprowadzający pytanie dotyczące różnych kwestii" "Jak wybrnąć z tej sytuacji?" | |
700 | +"jak" "pron" "III" 2 "zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe lub pytajne, za pomocą którego mówiący wyraża swój stosunek do ludzi i ich zachowań" "Jak pan śmiał!" | |
701 | +"jak" "pron" "III" 3 "zaimek wprowadzający zdanie komunikujące, iż dana cecha lub dane zdarzenie charakteryzują się bardzo dużym stopniem intensywności" "Jak tu duszno!" | |
702 | +"jak" "pron" "III" 4 "zaimek wprowadzający pytanie zależne i przyłączający je do zdania nadrzędnego, które dotyczy zwykle stanu umysłu jakiejś osoby" "Zastanawiał się, jak żyć." | |
703 | +"jak" "qub" "IV" 1 "partykuła wraz ze słowem „nie” wprowadzająca zdanie, w którym nadawca zaczyna opowiadać o czyimś spontanicznym zachowaniu" "Jak nie krzyknie, jak się nie wścieknie..." | |
704 | +"jak" "qub" "IV" 2 "partykuła wraz ze słowem „to” wprowadzająca pytanie, za pomocą którego mówiący wyraża swoje zaskoczenie" "Jak to, już czwarta?" | |
1620 | 705 | "jak" "VI" "rogaty ssak o potężnym ciele porośniętym długą, brunatnoczarną sierścią, żyjący w Tybecie" |
706 | +"jakby" "conj" "II" 1 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające sytuację nierzeczywistą, która, biorąc pod uwagę to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, mogłaby się urzeczywistnić" "Chichotaliśmy, jakbyśmy mieli łaskotki." | |
707 | +"jakby" "conj" "II" 2 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunki urzeczywistnienia się tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Jakbyś znalazł chwilę, wpadnij do nas jutro." | |
708 | +"jakby" "qub" "I" "partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy" "Wszystko w jego żołądku zaczęło jakby pulsować." | |
709 | +"jakikolwiek" "pron" 1 "zaimek nieokreślony, komunikujący dowolność lub obojętność wyboru" "Poszukaj sobie jakiejkolwiek pracy." | |
710 | +"jakikolwiek" "pron" 2 "zaimek nieokreślony, wyrażający negatywną ocenę wartości przedmiotu" "Zrobiła sweter z jakiejkolwiek wełny i po praniu musiała go wyrzucić." | |
711 | +"jakikolwiek" "pron" 3 "zaimek komunikujący, że cecha danego obiektu lub stanu rzeczy jest nieistotna z punktu widzenia tego, o czym mowa w wypowiedzeniu nadrzędnym" "Jakiekolwiek masz kłopoty, skorzystaj z pomocy rodziców." | |
712 | +"jakiś" "pron" 1 "zaimek nieokreślony" "Jakieś dziecko płacze." | |
713 | +"jakiś" "pron" 2 "zaimek dodawany do określenia liczby, ilości lub miary w przybliżeniu" "Wrócę za jakąś godzinę." | |
714 | +"jakiś" "pron" 3 "zaimek wyrażający przypuszczenie nadawcy, że cecha komunikowana przez przymiotnik w pewnym tylko stopniu przysługuje komuś lub czemuś" "Ona była dzisiaj jakaś ponura." | |
715 | +"jakkolwiek" "conj" "III" "spójnik komunikujący, że wniosek wynikający z treści zdania podrzędnego jest niezgodny z treścią zdania nadrzędnego" "Jakkolwiek sytuacja była dla niego krępująca, nie opuścił sali." | |
716 | +"jakkolwiek" "pron" "II" "zaimek komunikujący, iż niezależnie od przebiegu zdarzeń, o których mowa w zdaniu podrzędnym, stanie się to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Jakkolwiek sprawa się zakończy, wyjedziemy stąd." | |
1621 | 717 | "jakkolwiek" "I" "wszystko jedno w jaki sposób" |
718 | +"jako" "conj" "II" 1 "spójnik przyłączający określenie roli, jaką pełni jakaś osoba w danych okolicznościach, a także określenie stosunku tej osoby do innych osób" "Zatrudniono ją jako sekretarkę dyrektora." | |
719 | +"jako" "conj" "II" 2 "spójnik przyłączający rzeczownik, który wskazuje na okres życia osoby, o której mowa w zdaniu" "Jako małolata wyproszono go z tej imprezy." | |
720 | +"jako" "conj" "II" 3 "spójnik przyłączający określenie sposobu potraktowania lub oceny danego obiektu lub stanu rzeczy" "Zaskarżyła decyzję wojewody jako krzywdzącą." | |
721 | +"jako" "conj" "II" 4 "spójnik przyłączający liczebnik porządkowy, który wskazuje na kolejność charakteryzowanego zdarzenia względem innych" "Jako trzeciemu na mecie przyznano mu brązowy medal." | |
722 | +"jako" "prep" "I" 1 "przyimek wprowadzający określenie roli, jaką pełni jakaś osoba w danych okolicznościach, a także określenie stosunku tej osoby do innych osób" "Jako gospodarz spotkania starał się być dla wszystkich życzliwy i miły." | |
723 | +"jako" "prep" "I" 2 "przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem wskazujący na okres życia osoby, o której mowa w zdaniu" "Jako dziecko przebyła wszystkie choroby zakaźne." | |
724 | +"jako" "prep" "I" 3 "przyimek wprowadzający określenie sposobu potraktowania lub oceny danego obiektu lub stanu rzeczy" "Takie stany są określane jako depresyjne." | |
725 | +"jako" "prep" "I" 4 "przyimek przyłączający liczebnik porządkowy, który wskazuje na kolejność charakteryzowanego zdarzenia względem innych" "Sekretarz komisji przyszedł na zebranie jako pierwszy." | |
726 | +"jakoby" "conj" "I" "spójnik przyłączający do zdania nadrzędnego zdanie podrzędne i zarazem podający w wątpliwość to, o czym jest mowa w tym zdaniu" " Twierdził, jakoby znał ją od dawna." | |
727 | +"jakoby" "qub" "II" "partykuła komunikująca, że zawarty w zdaniu sąd nie pochodzi od mówiącego i że mówiący wątpi w prawdziwość tego sądu" " Krążą pogłoski o mających jakoby nastąpić zmianach w rządzie." | |
728 | +"jakoś" "pron" "I" 1 "zaimek odnoszący się do nieokreślonego sposobu wykonania czynności" "Trzeba to jakoś załatwić." | |
729 | +"jakoś" "pron" "I" 2 "zaimek sugerujący, że intensywność danego zjawiska jest tak niewielka, że mówiący waha się, czy w ogóle można scharakteryzować to zjawisko w podany sposób" "Czuł się jakoś niewyraźnie." | |
730 | +"jakoś" "pron" "I" 3 "zaimek sugerujący, że mówiący nie zna przyczyn danego zjawiska i jest nim zaskoczony" "Jakoś nie mogę w to uwierzyć." | |
731 | +"jakoś" "qub" "II" "partykuła wskazująca na to, że podana charakterystyka dotycząca czasu lub miejsca jest przybliżona" "Umówmy się tak jakoś na początku przyszłego tygodnia." | |
732 | +"jakże" "pron" 1 "zaimek wprowadzający pytanie o sposób wykonywania czynności" "Jakże go do tego namówić?" | |
733 | +"jakże" "pron" 2 "zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe, podkreślające wysoki stopień nasilenia danego stanu rzeczy lub danej cechy" "Jakże byłam naiwna!" | |
734 | +"jakże" "pron" 3 "zaimek wprowadzający pytanie retoryczne, wyrażające niezadowolenie, oburzenie, wątpliwość lub kwestionujące czyjeś postępowanie" "Jakże mogłaś go puścić samego w góry?" | |
735 | +"jakżeby" "pron" 1 "zaimek wprowadzający pytanie retoryczne, w którym mówiący uznaje dany stan rzeczy za niemożliwy" "Jakżeby mogła taka uroczystość odbyć się bez ciebie?" | |
736 | +"jakżeby" "pron" 2 "zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe wyrażające życzenie" "Jakżebym chciał, żebyś przyjechała choć na parę dni!" | |
737 | +"jeden" "num" "I" "liczebnik główny oznaczający liczbę jeden" | |
1622 | 738 | "jeden" "II" 1 "pierwszy, rozpoczynający ciąg, serię, kolejność" |
1623 | 739 | "jeden" "II" 2 "sam, jedyny" |
1624 | 740 | "jeden" "II" 3 "ten sam" |
... | ... | @@ -1626,19 +742,59 @@ |
1626 | 742 | "jeden" "III" "pewien, bliżej nieokreślony" |
1627 | 743 | "jeden" "IV" "o działającej w pojedynkę osobie" |
1628 | 744 | "jeden" "V" "kieliszek wódki" |
745 | +"jedenaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 11" | |
746 | +"jednak" "conj" "I" "spójnik przyłączający zdanie o treści niezgodnej z tym, co można wnioskować na podstawie zdania poprzedzającego" | |
747 | +"jednak" "qub" "II" "partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa w zdaniu, jest niezgodne z przewidywaniami mówiącego" "Ta książka była jednak za droga." | |
748 | +"jednakże" "conj" "zobacz „jednak I” " | |
1629 | 749 | "jedno" 1 "tylko to" |
1630 | 750 | "jedno" 2 "całość" |
1631 | 751 | "jedno" 3 "to samo" |
1632 | 752 | "jednonóż" "jedną nogą" |
1633 | 753 | "jednorącz" "jedną ręką" |
754 | +"jedynie" "qub" 1 "partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione" "Czuł się dobrze jedynie w domu." | |
755 | +"jedynie" "qub" 2 "partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący spodziewał się, iż ilość, zakres lub natężenie tego, o czym mowa, będą większe" "Mam dla was jedynie po czekoladzie." | |
1634 | 756 | "jedyny" 1 "tylko jeden" |
1635 | 757 | "jedyny" 2 "niemający sobie równego" |
1636 | 758 | "jedyny" 3 "najmilszy ze wszystkich" |
759 | +"jej" "interj" "wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję emocjonalną" | |
760 | +"jejku" "interj" "zobacz „jej” " | |
761 | +"jeszcze" "qub" 1 "partykuła komunikująca, że dany stan rzeczy trwał lub trwa dłużej, niż mówiący się tego spodziewał" "Dziecko jeszcze śpi." | |
762 | +"jeszcze" "qub" 2 "partykuła komunikująca, że coś stało się niedawno lub że od zajścia danego zdarzenia upłynęło niewiele czasu" "Jeszcze przed godziną było tu gwarno." | |
763 | +"jeszcze" "qub" 3 "partykuła uwydatniająca odległość w czasie lub przestrzeni między danym miejscem bądź momentem a początkiem lub końcem zdarzenia, o którym jest mowa" " Do wyjazdu mamy jeszcze dwa dni." | |
764 | +"jeszcze" "qub" 4 "partykuła włączająca do danego zbioru wyróżniony przez nią obiekt" "Dzwoniła jeszcze twoja siostra." | |
765 | +"jeszcze" "qub" 5 "partykuła podkreślająca, że cecha, o której mowa, przysługuje danemu obiektowi w większym stopniu niż innym wskazanym obiektom i że mówiący nie spodziewał się tego" " Dziś jest jeszcze chłodniej niż wczoraj." | |
766 | +"jeszcze" "qub" 6 "partykuła komunikująca, że mówiący ocenia dany przedmiot z punktu widzenia charakteryzowanej cechy jako stosunkowo niezły na tle innych przedmiotów tego samego rodzaju" "Wśród tych zwiędłych kwiatów te róże są jeszcze najładniejsze." | |
767 | +"jeszcze" "qub" 7 "partykuła zapewniająca adresata, który wątpi w urzeczywistnienie się faktu, o którym jest mowa, że będzie on miał miejsce w przyszłości" "Jeszcze się o tym przekonasz." | |
768 | +"jeśli" "conj" 1 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunek, od którego spełnienia zależy to, o czym jest mowa w zdaniu nadrzędnym" "Jeśli będziesz dobrze się uczył, to dostaniesz stypendium." | |
769 | +"jeśli" "conj" 2 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające okoliczności, w jakich zachodzi stan rzeczy, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Martwiła się bardzo, jeśli kogoś spotykało nieszczęście." | |
770 | +"jeśli" "conj" 3 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające założenie, przy którym jest prawdziwe lub może się spełnić to, o czym jest mowa w zdaniu nadrzędnym" "Jeśli dobrze pamiętam jego życiorys, to studiował najpierw filozofię, a potem prawo." | |
771 | +"jeśli" "conj" 4 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające przesłankę, na podstawie której można wywnioskować to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Jeśli nie wychodzi z domu od tygodnia, to musi być chory." | |
772 | +"jeśli" "conj" 5 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne uzasadniające pytanie retoryczne zawarte w zdaniu nadrzędnym" "Co mają powiedzieć inni, jeśli ty narzekasz na brak pieniędzy." | |
773 | +"jeśli" "conj" 6 "spójnik używany do ostrzeżenia rozmówcy przed negatywnymi konsekwencjami działania, o którym mowa w zdaniu podrzędnym" "Jeśli tu jeszcze raz przyjedziesz, to wyrzucę cię za drzwi." | |
774 | +"jeśli" "conj" 7 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, w którym zakłada się możliwość zajścia pewnego zdarzenia ocenianego jako nieistotne" "Jeśli nawet będę musiał wyjechać, to zostaną inni." | |
775 | +"jeśli" "conj" 8 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, którego prawdziwość nie jest wykluczona" "Jeśli czegoś tej zupie brakuje, to pieprzu." | |
776 | +"jeśli" "conj" 9 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, w którym jest mowa o zdarzeniu uważanym za nieprawdopodobne do tego stopnia, co zdarzenie charakteryzowane w zdaniu nadrzędnym" "Jeśli on dotrzyma tajemnicy, to mi kaktus na dłoni wyrośnie." | |
777 | +"jeśli" "conj" 10 "spójnik łączący dwa zdania o treściach przeciwstawnych" "Jeśli w szkole zachowywał się skandalicznie, to w domu był wyjątkowo grzeczny." | |
778 | +"jeśli" "conj" 11 "spójnik wraz ze słowem „nie” przyłączający wyrażenie, które rozszerza potencjalny zakres odniesienia charakterystyki przedstawionej w zdaniu" "Przejechaliśmy już pięćset kilometrów, jeśli nie więcej." | |
779 | +"jeśli" "conj" 12 "spójnik wraz ze słowem „nie” łączący dwa zdania lub równorzędne składniki zdania w konstrukcję komunikującą, że ma miejsce jeden z dwóch przedstawionych w niej stanów rzeczy" "Zawsze go coś bolało, jeśli nie brzuch, to głowa." | |
780 | +"jeśliby" "conj" 1 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, może nastąpić w bliższej lub dalszej przyszłości" "Jeśliby uzyskał poparcie swojej partii, to będzie ubiegał się o fotel prezydencki." | |
781 | +"jeśliby" "conj" 2 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nie mogło, nie może ani nie będzie mogło nastąpić" "Jeślibym był wiedział, że mamy zebranie, to na pewno bym przyszedł." | |
782 | +"jeśliby" "conj" 3 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że spełnienie warunku określonego w tym zdaniu zależy od czyjejś woli" "Zrobi się tu o wiele więcej miejsca, jeśliby wyrzucić starą kanapę do piwnicy." | |
1637 | 783 | "Jezu" "wykrzyknienie wyrażające różne stany i postawy emocjonalne" |
784 | +"jeżeli" "conj" "zobacz „jeśli” " | |
785 | +"jeżeliby" "conj" "zobacz „jeśliby” " | |
1638 | 786 | "jutro" "I" 1 "następnego dnia po dzisiejszym" |
1639 | 787 | "jutro" "I" 2 "w przyszłości" |
1640 | 788 | "jutro" "II" 1 "dzień następujący po dzisiejszym" |
1641 | 789 | "jutro" "II" 2 "przyszłość" |
790 | +"już" "qub" 1 "a" "partykuła komunikująca, że dany stan rzeczy zaczął się lub zakończył wcześniej, niż to przewidywano" "Nie mam już pieniędzy." | |
791 | +"już" "qub" 1 "b" "albo że miał miejsce dawno lub trwa, będzie trwać długo" "Mecz trwa już godzinę." | |
792 | +"już" "qub" 2 "partykuła uwydatniająca niewielką odległość między czasem wypowiedzi a przewidywanym początkiem lub końcem danego zdarzenia" "Do wakacji już tylko miesiąc." | |
793 | +"już" "qub" 3 "partykuła komunikująca, że niewiele brakowało, by dany stan rzeczy nastąpił" "Już miał się z nami przywitać, ale ktoś go zawołał." | |
794 | +"już" "qub" 4 "partykuła komunikująca, że to, co się stało, spełnia oczekiwania mówiącego" "To już wystarczy na zaliczenie zajęć." | |
795 | +"już" "qub" 5 "partykuła podkreślająca niezgodność czyjegoś zachowania z przyjętą normą" "To już wielka przesada." | |
796 | +"już" "qub" 6 "partykuła użyta w zdaniu wykrzyknikowym lub rozkazującym: wyrażająca wolę, by zmiana danego stanu rzeczy nastąpiła w tej chwili" "Wyłącz to już!" | |
797 | +"już" "qub" 7 "partykuła użyta w odniesieniu do czasownika w trybie rozkazującym wprowadzająca zdanie, które ma nakłonić adresata do zmiany jego zachowania lub postępowania" "Już nie płacz." | |
1642 | 798 | "kap" "wyraz nazywający dźwięk spowodowany odgłosem spadających kropel" |
1643 | 799 | "kaput" "wyraz oznaczający koniec, klęskę lub zły stan czegoś" |
1644 | 800 | "kawał" 1 "znaczna część jakiejś masy lub całości" |
... | ... | @@ -1649,24 +805,46 @@ |
1649 | 805 | "kawałek" 1 "niewielka część jakiejś masy lub całości" |
1650 | 806 | "kawałek" 2 "niewielka lub niedokładnie określona część jakiejś odległości lub przestrzeni" |
1651 | 807 | "kawałek" 3 "niewielki utwór muzyczny" |
808 | +"każdy" "pron" "I" "zaimek komunikujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, odnosi się do osób, przedmiotów lub zjawisk danej grupy, i że nie ma takich, do których by się to nie odnosiło" | |
1652 | 809 | "każdy" "II" "każdy człowiek, każda rzecz" |
810 | +"kędy" "pron" "zobacz „którędy” " | |
811 | +"kędyś" "pron" "zobacz „gdzieś I” " | |
1653 | 812 | "kędyż" "wzmocnione „kędy”" |
813 | +"kic" "interj" "wykrzyknik, często powtarzany, nazywający skok zająca, królika, wiewiórki itp." | |
814 | +"kici" "interj" "wykrzyknik, zwykle powtarzany, używany w celu przywołania kota" | |
1654 | 815 | "kić" "więzienie" |
816 | +"kiedy" "conj" "II" "a" "spójnik wprowadzający zdanie czasowe" "Było późno, kiedy wrócił do domu." | |
817 | +"kiedy" "conj" "II" "b" "rozpoczynajacy zdanie podrzędne oznaczające przyczynę, warunek czegoś" "Kiedy jesteś taki mądry, radź sobie sam." | |
818 | +"kiedy" "conj" "II" "c" "lub łączący zdania o treści przeciwstawnej" "Mógłby się uczyć, cóż kiedy nie chce." | |
819 | +"kiedy" "pron" "I" "zaimek zastępujący określenia czasu lub nawiązujący do nich, używany w zdaniach samodzielnych o formie pytajnej lub rozpoczynający zdanie podrzędne" "Kiedy przyjdziesz? Nie zauważył, kiedy wyszłam." | |
1655 | 820 | "kiedykolwiek" "w czasie bliżej nieokreślonym lub dowolnym" |
1656 | 821 | "kiedyś" "w czasie nieokreślonym, którego mówiący nie może lub nie chce zidentyfikować" |
1657 | 822 | "kiedyż" "wzmocniony zaimek „kiedy”, występujący w pytaniach" |
1658 | 823 | "kieliszek" "niewielkie naczynie na nóżce, służące do picia alkoholu; też: zawartość tego naczynia" |
1659 | 824 | "kikiryki" "zobacz „kukuryku I” " |
825 | +"kilka" "pron" "I" "zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą niż 2 i mniejszą niż 10" | |
1660 | 826 | "kilka" "II" "mała ryba morska, mająca wzdłuż brzucha ostry pas łusek" |
827 | +"kilkadziesiąt" "pron" "zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą od 20 i mniejszą od 99" | |
1661 | 828 | "kilkakroć" "kilka razy" |
829 | +"kilkanaście" "pron" "zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę w przedziale od 11 do 19" | |
830 | +"kilkaset" "pron" "zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą od 200 i mniejszą od 999" | |
831 | +"klap" "interj" "wykrzyknik, zwykle powtarzany, nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, gdy jeden przedmiot uderza o drugi" | |
832 | +"klepu-klep" "interj" "zobacz „klepu-klepu” " | |
833 | +"klepu-klepu" "interj" "wykrzyknik nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, kiedy ktoś kogoś klepie" | |
1662 | 834 | "klituś-bajduś" 1 "bezsensowna paplanina lub kłamliwe opowieści" |
1663 | 835 | "klituś-bajduś" 2 "ten, kto opowiada rzeczy nieprawdopodobne" |
1664 | 836 | "kłamstwo" "twierdzenie niezgodne z rzeczywistością, mające wprowadzić kogoś w błąd" |
837 | +"kłap" "interj" "wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący dźwięk wydawany przez zwierzęta przy nagłym zamykaniu szczęk" | |
1665 | 838 | "kłótnia" "gwałtowna i ostra wymiana zdań" |
1666 | 839 | "kniaź" "tytuł księcia panującego dawniej na Rusi i Litwie; też: osoba, której przysługiwał ten tytuł" |
1667 | 840 | "kolejność" "następstwo według ustalonego porządku" |
1668 | 841 | "kolekcja" 1 "zbiór przedmiotów jednego rodzaju, gromadzonych przez kogoś ze względu na ich wartość artystyczną, naukową lub historyczną" |
1669 | 842 | "kolekcja" 2 "zestaw strojów proponowany przez projektanta lub firmę na daną porę roku lub okazję" |
843 | +"koło" "prep" "Location" "gen" "II" 1 "przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami" "Usiądź koło mnie." | |
844 | +"koło" "prep" "Path" "gen" "II" 1 "przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami" "Usiądź koło mnie." | |
845 | +"koło" "prep" "CZAS" "Time" "gen" "II" 2 "przyimek poprzedzający określenie liczby, ilości, miary lub czasu, który komunikuje, że jest ono przybliżone" "Zadzwoniła koło szóstej." | |
846 | +"koło" "prep" "II" 2 "przyimek poprzedzający określenie liczby, ilości, miary lub czasu, który komunikuje, że jest ono przybliżone" "Zadzwoniła koło szóstej." | |
847 | +"koło" "prep" "II" 3 "przyimek przyłączający nazwę przedmiotu będącego obiektem czynności, o której mowa w zdaniu" "Dłubał coś koło zegara." | |
1670 | 848 | "koło" "I" 1 "część płaszczyzny ograniczona okręgiem" |
1671 | 849 | "koło" "I" 2 "linia zamykająca płaszczyznę mającą kształt koła geometrycznego; też: obwód takiego koła" |
1672 | 850 | "koło" "I" 3 "okrągły element nośny pojazdów, umożliwiający im ruch przez toczenie" |
... | ... | @@ -1699,8 +877,34 @@ |
1699 | 877 | "krytyka" 3 "tekst lub wypowiedź zawierające taką ocenę" |
1700 | 878 | "krytyka" 4 "dział piśmiennictwa obejmujący oceny utworów literackich, muzycznych, dzieł sztuki itp." |
1701 | 879 | "krytyka" 5 "grupa ludzi zajmująca się formułowaniem takich ocen" |
880 | +"kto" "pron" 1 "zaimek wprowadzający pytanie" "Kto tam jest?" | |
881 | +"kto" "pron" 2 "zaimek przyłączający pytanie zależne do wypowiedzenia nadrzędnego" "Nie wiem, kto przyszedł." | |
882 | +"kto" "pron" 3 "zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne do składnika wypowiedzenia nadrzędnego" "Zapytaj o to kogoś, kto się na tym zna." | |
883 | +"kto" "pron" 4 "zaimek komunikujący o dowolności osoby należącej do pewnego zbioru o danej cesze" "Kto zda egzamin, zostanie przyjęty." | |
884 | +"kto" "pron" 5 "zaimek reprezentujący dowolną osobę, do której odnosi się przedstawiona charakterystyka" "Nie znosił, gdy kto zaglądał mu w karty." | |
885 | +"ktokolwiek" "pron" 1 "zaimek komunikujący dowolność lub obojętność wyboru osoby" "Zostaw klucze komukolwiek w bibliotece." | |
886 | +"ktokolwiek" "pron" 2 "zaimek wyrażający negatywną ocenę osoby z punktu widzenia tego, o czym jest mowa" "Nie nawiązuje się kontaktów z kimkolwiek." | |
887 | +"ktokolwiek" "pron" 3 "zaimek komunikujący o dowolności osoby należącej do pewnego zbioru o danej cesze" "Ktokolwiek do nich przychodził, był serdecznie witany." | |
888 | +"ktoś" "pron" "I" 1 "zaimek oznaczający określoną osobę, której mówiący nie potrafi zidentyfikować lub której nie chce wskazać" "Ktoś maczał palce w tej sprawie." | |
889 | +"ktoś" "pron" "I" 2 "zaimek reprezentujący dowolną osobę, do której odnosi się przedstawiona charakterystyka" "Potrzebny jest ktoś do pomocy w sklepie." | |
890 | +"ktoś" "pron" "I" 3 "zaimek reprezentujący pojęcie osoby" "Uważał się za kogoś lepszego od innych." | |
891 | +"ktoś" "pron" "I" 4 "zaimek oznaczający osobę, która wyróżnia się czymś na tle danej zbiorowości" " W tym miasteczku doktor jest kimś." | |
1702 | 892 | "ktoś" "II" "określona osoba nieujawniona przez mówiącego lub dowolna osoba, do której odnosi się przedstawiona charakterystyka" " Nie znał dobrze tego ktosia." |
893 | +"którędy" "pron" 1 "a" "zaimek zastępujący określenie drogi lub kierunku ruchu, wprowadzający pytanie" "Którędy jedzie ten tramwaj?" | |
894 | +"którędy" "pron" 1 "b" "lub pytanie zależne" "Zastanawiał się, którędy by wrócić." | |
895 | +"którędy" "pron" 2 "zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne do wypowiedzenia nadrzędnego" "Popłyniemy tędy, którędy jest najbliżej." | |
896 | +"którędykolwiek" "pron" "zaimek oznaczający dowolność lub obojętność wyboru drogi bądź kierunku ruchu" | |
897 | +"którędyż" "pron" "zaimek zastępujący określenie drogi lub kierunku ruchu, wprowadzający pytanie" "Którędyż ona tu przyszła?" | |
898 | +"który" "pron" 1 "a" "zaimek używany dla wyrażenia prośby o wskazanie tego, czego pytanie dotyczy, wprowadzający pytanie" "Który wagon jest ogrzewany?" | |
899 | +"który" "pron" 1 "b" "lub pytanie zależne" "Powiedz, który telewizor kupić." | |
900 | +"który" "pron" 2 "zaimek przyłączający do nadrzędnego rzeczownika lub zaimka zdanie charakteryzujące określony i już zidentyfikowany obiekt" "Przez całe życie mieszkał w mieście, w którym się urodził." | |
901 | +"który" "pron" 3 "zaimek nieokreślony" "Czy odprowadzi mnie który z was?" | |
1703 | 902 | "któryś" "dowolny, bliżej nieokreślony" |
903 | +"ku" "prep" "Location Goal" "dat" 1 "przyimek przyłączający określenie miejsca, w kierunku którego ktoś zmierza lub coś prowadzi" "Odwrócił się nagle i ruszył ku drzwiom." | |
904 | +"ku" "prep" "CZEMU" "Purpose" "dat" 2 "przyimek przyłączający określenie celu czynności, o której mowa w zdaniu" "Nakręcono ten film ku przestrodze młodzieży." | |
905 | +"ku" "prep" "ARG" "Time Goal?" "dat" 4 "przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący, że zbliża się dana pora roku lub dnia" "Dni są coraz dłuższe i ma się ku wiośnie." | |
906 | +"ku" "prep" 3 "przyimek przyłączający określenie czyjegoś stanu wewnętrznego, który wytworzył się w następstwie zdarzenia lub zjawiska, o którym mowa w zdaniu" "Ku radości maluchów spadł śnieg." | |
907 | +"ku" "prep" 5 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś jest zainteresowany inną osobą pod względem erotycznym" "Nasze dzieci mają się ku sobie." | |
1704 | 908 | "kuchnia" 1 "pomieszczenie z urządzeniem do gotowania, w którym przygotowuje się potrawy" |
1705 | 909 | "kuchnia" 2 "urządzenie do gotowania, smażenia, pieczenia itp. potraw" |
1706 | 910 | "kuchnia" 3 "charakterystyczny dla danego kraju lub regionu zestaw potraw, napojów itp.; też: pożywienie" |
... | ... | @@ -1732,11 +936,29 @@ |
1732 | 936 | "kurwa" 2 "przekleństwo" |
1733 | 937 | "kurwa" 3 "o kobiecie" |
1734 | 938 | "kurwa" 4 "o kimś, kto dla osiągnięcia korzyści postępuje w sposób moralnie naganny" |
939 | +"kusztyk" "interj" "II" "zobacz „kuśtyk” " | |
940 | +"kuśtyk" "interj" "wykrzyknik nazywający sposób chodzenia osoby, która kuleje lub podpiera się laską" | |
1735 | 941 | "kwa" "dźwięk wydawany przez kaczkę" |
1736 | 942 | "kwadrylion" "w Polsce, Anglii i Niemczech: bilion bilionów, oznaczany w piśmie jedynką z dwudziestoma czterema zerami; we Francji, w USA, krajach byłego Związku Radzieckiego i południowej Europy: tysiąc trylionów, oznaczany w piśmie jedynką z piętnastoma zerami" |
943 | +"kwita" "interj" 1 "wykrzyknik zamykający wypowiedź, podkreślający, że nadawca nie ma nic więcej do powiedzenia na dany temat lub że to, o czym była mowa, zostało zakończone" | |
944 | +"kwita" "interj" 2 "wykrzyknik wyrażający w sposób stanowczy wolę zakończenia czegoś" | |
945 | +"la" "interj" "I" "wykrzyknik, zwykle powtarzany, zastępujący słowa przy śpiewaniu melodii; też: przyśpiewka w piosenkach ludowych" | |
1737 | 946 | "la" "II" "sylabowa nazwa dźwięku „a”" |
947 | +"lada" "prep" "CZAS" "Time" "nom" "III" "przyimek łączący się z nazwą jednostki czasu, komunikujący, iż coś stanie się w najbliższym czasie" "Przyjadą lada godzina." | |
948 | +"lada" "qub" "II" 1 "a" "partykuła nadająca komuś lub czemuś cechę dowolności" "Pod lada pretekstem przynosił do pracy alkohol." | |
949 | +"lada" "qub" "II" 1 "b" "wyrażająca obojętność wyboru" "Obywał się lada czym." | |
950 | +"lada" "qub" "II" 1 "c" "wyrażająca negatywną ocenę czegoś lub kogoś" "Nie będzie mnie lada kto obrażał." | |
951 | +"lada" "qub" "II" 1 "d" "wyróżniająca kogoś lub coś jako zasługującego na uwagę" "To był nie lada sukces." | |
1738 | 952 | "lada" "I" "długi blat w sklepie, za którym stoi sprzedawca" |
1739 | 953 | "latoś" "tego roku, w tym roku" |
954 | +"lecz" "conj" "spójnik wyrażający przeciwieństwo, kontrast lub odmienne treści" | |
955 | +"ledwie" "adv" "I" "zobacz „ledwo I” " | |
956 | +"ledwie" "conj" "II" "zobacz „ledwo II” " | |
957 | +"ledwie" "qub" "III" "zobacz „ledwo III” " | |
958 | +"ledwo" "adv" "I" 1 "przysłówek komunikujący, iż to, o czym mowa, zostało z trudem osiągnięte" "Ledwo zdał egzamin." | |
959 | +"ledwo" "adv" "I" 2 "przysłówek komunikujący, iż od danego zdarzenia upłynęło bardzo niewiele czasu" "Słońce ledwo zaszło." | |
960 | +"ledwo" "conj" "II" "spójnik międzyzdaniowy wskazujący na bezpośrednie następstwo zdarzeń" "Ledwo zabrał się do pracy, zadzwonił telefon." | |
961 | +"ledwo" "qub" "III" "partykuła komunikująca, że ilość, zakres lub natężenie czegoś jest bardzo małe" "Herbata była ledwo ciepła." | |
1740 | 962 | "liczba" 1 "podstawowe pojęcie matematyczne, którego treścią jest wynik liczenia, wyrażane najczęściej za pomocą cyfr" |
1741 | 963 | "liczba" 2 "kategoria gramatyczna określająca jednostkowość lub niejednostkowość przedmiotów, osób itp." |
1742 | 964 | "liczba" 3 "stan liczebny" |
... | ... | @@ -1755,12 +977,20 @@ |
1755 | 977 | "loco" "I" "zobacz „loko” " |
1756 | 978 | "loco" "II" "określenie w nutach unieważniające poprzedni znak wskazujący, że należy grać o oktawę wyżej lub niżej" |
1757 | 979 | "loko" "miejsce dostarczenia i odbioru towaru" |
980 | +"lu" "interj" 1 "wykrzyknik naśladujący odgłos chluśnięcia wodą" | |
981 | +"lu" "interj" 2 "wykrzyknik określający uderzenie kogoś" | |
982 | +"lu" "interj" 3 "wykrzyknik zachęcający do wykonania jakiejś czynności, zwłaszcza do wypicia alkoholu" | |
983 | +"lub" "conj" "I" "spójnik wyrażający możliwą wymienność lub wzajemne wyłączanie się zdań lub ich części" | |
984 | +"lub" "qub" "II" "partykuła używana między dwoma określeniami ilości lub liczby, komunikująca, że podane wielkości są przybliżone" "Spotykali się dwa lub trzy razy w tygodniu." | |
1758 | 985 | "lulu" "w rozmowach z małymi dziećmi: spać" |
1759 | 986 | "łapu-capu" "pośpiesznie, bez namysłu, nieuważnie" |
1760 | 987 | "łączny" "powstały z połączenia, tworzący sumę czegoś" |
988 | +"łubu-du" "interj" "wykrzyknik naśladujący odgłos spadania czegoś ciężkiego, uderzenia czymś ciężkim" | |
989 | +"łup" "interj" "II" "wykrzyknik naśladujący uderzenie, zwykle nagłe i mocne" | |
1761 | 990 | "łup" "I" 1 "rzecz zdobyta na wojnie lub pochodząca z rabunku" |
1762 | 991 | "łup" "I" 2 "coś, co zostało zdobyte, zwykle w nieuczciwy sposób" |
1763 | 992 | "łupu-cupu" "zobacz „łup-cup ” " |
993 | +"mach" "interj" "II" "wykrzyknik nazywający szybko wykonaną czynność" | |
1764 | 994 | "mach" "I" "jednostka prędkości równa prędkości rozchodzenia się dźwięku w powietrzu" |
1765 | 995 | "maksimum" "I" "najwyższy stopień, największa możliwa ilość, wielkość lub wartość czegoś" |
1766 | 996 | "maksimum" "II" "co najwyżej, maksymalnie" |
... | ... | @@ -1777,6 +1007,8 @@ |
1777 | 1007 | "metr" "II" "zobacz „metrum” w znaczeniu 1" |
1778 | 1008 | "metr" "III" "nauczyciel tańca, rzadziej muzyki, języków" |
1779 | 1009 | "mi" "zobacz „my II” " |
1010 | +"mianowicie" "conj" "a" "spójnik, który wprowadza wyjaśniający komentarz do treści wcześniejszego komunikatu" "Pomógł mu bardzo, mianowicie znalazł mu pracę." | |
1011 | +"mianowicie" "conj" "b" "lub poprzedza wyliczenie" "Przyszła cała rodzina, a mianowicie: rodzice, rodzeństwo, dziadkowie." | |
1780 | 1012 | "miara" 1 "jednostka, za pomocą której mierzone są jakieś wielkości" |
1781 | 1013 | "miara" 2 "przedmiot lub przyrząd do mierzenia; też: odmierzona ilość czegoś" |
1782 | 1014 | "miara" 3 "wielkość lub rozmiar czegoś" |
... | ... | @@ -1792,12 +1024,24 @@ |
1792 | 1024 | "miejsce" 5 "pozycja, ranga lub rola kogoś lub czegoś" |
1793 | 1025 | "miejsce" 6 "fragment tekstu, wypowiedzi lub ciągu zdarzeń" |
1794 | 1026 | "miejsce" 7 "stanowisko, posada" |
1027 | +"między" "prep" "Location" "inst" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa, jest z obu stron otoczone czymś" "Ulica ciągnęła się między domami." | |
1028 | +"między" "prep" "Location Goal" "acc" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa, jest z obu stron otoczone czymś" "Ulica ciągnęła się między domami." | |
1029 | +"między" "prep" "Path" "inst" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa, jest z obu stron otoczone czymś" "Ulica ciągnęła się między domami." | |
1030 | +"między" "prep" "CZAS" "Time" "inst" 3 "przyimek wprowadzający określenia granic czasowych, w których miało miejsce dane zdarzenie" "Wrócę między drugą a trzecią." | |
1031 | +"między" "prep" 2 "przyimek komunikujący, iż zależność, o której mowa, dotyczy wymienionych w zdaniu osób, zjawisk, przedmiotów lub faktów" "Pokrewieństwo między nimi było bardzo dalekie." | |
1032 | +"między" "prep" 4 "przyimek wprowadzający określenie przeznaczenia tego, co stanowi rezultat dokonanego podziału" "Podzielił majątek między synów." | |
1033 | +"między" "prep" 5 "przyimek ograniczający dwustronnie zbiór cech, które można przypisać nietypowemu obiektowi, o którym mowa" "Bluzka koloru między żółtym a brązowym." | |
1034 | +"między" "prep" 6 "przyimek komunikujący, iż wybór, przed którym stoi dana osoba, dotyczy wymienionych przedmiotów lub osób" "Wybieraj między mną a nim." | |
1035 | +"między" "prep" 7 "przyimek wprowadzający określenie zbioru, do którego należą lub spośród którego się wyróżniają charakteryzowane w zdaniu przedmioty lub osoby" "Słynęła z urody między rówieśnicami." | |
1795 | 1036 | "mig" 1 "znak porozumiewawczy wykonywany za pomocą gestów lub mimiki" |
1796 | 1037 | "mig" 2 "umowny ruch lub układ rąk, dłoni, palców odpowiadający poszczególnym wyrazom, literom, cyfrom w alfabecie migowym głuchoniemych" |
1797 | 1038 | "miliard" 1 "tysiąc milionów" |
1798 | 1039 | "miliard" 2 "niezliczona ilość czegoś" |
1799 | 1040 | "milion" 1 "tysiąc tysięcy" |
1800 | 1041 | "milion" 2 "niezliczona ilość czegoś" |
1042 | +"mimo" "prep" "przyimek oznaczający rozbieżność między tym, co się dzieje, a tym, czego się należało spodziewać" "Mimo późnej pory wyszedł na spacer." | |
1043 | +"mimo iż" "conj" "zobacz „mimo że” " | |
1044 | +"mimo że" "conj" "spójnik wyrażający rozbieżność między tym, co się dzieje w rzeczywistości, a tym, czego się oczekiwało" "Mimo że świeciło słońce, było zimno." | |
1801 | 1045 | "mimochodem" "nie przywiązując do czegoś wagi, przy okazji" |
1802 | 1046 | "minimalny" "bardzo mały, ograniczony do minimum" |
1803 | 1047 | "minimum" "I" "najmniejsza możliwa lub niezbędna ilość lub wielkość czegoś" |
... | ... | @@ -1823,38 +1067,77 @@ |
1823 | 1067 | "moment" 2 "pewien odcinek czasu wyodrębniony ze względu na ważne wydarzenia" |
1824 | 1068 | "moment" 3 "fragment czegoś, co ma jakiś przebieg w czasie" |
1825 | 1069 | "moment" 4 "wielkość stosowana w mechanice bryły" |
1070 | +"może" "qub" 1 "partykuła nadająca wypowiedzi odcień przypuszczenia, wahania, osłabienia kategoryczności" "Zadzwoń do niej, może już wróciła." | |
1071 | +"może" "qub" 2 "partykuła poprzedzająca określenie liczby lub ilości czegoś, komunikująca, że jest ono przybliżone" "Byłam w Krakowie może pięć razy w życiu." | |
1072 | +"może" "qub" 3 "partykuła używana w zdaniach wyrażających propozycję, prośbę, radę lub polecenie, świadczy o grzeczności lub uprzejmości mówiącego w stosunku do rozmówcy" "Zaczekaj może jeszcze kilka dni." | |
1073 | +"może" "qub" 4 "partykuła używana wówczas, gdy mówiący nie chce udzielić jednoznacznej odpowiedzi" "Zdążysz to zrobić do jutra? - Może." | |
1826 | 1074 | "możliwość" "fakt, że coś jest możliwe" |
1827 | 1075 | "możliwy" 1 "taki, który da się urzeczywistnić" |
1828 | 1076 | "możliwy" 2 "będący w zasięgu czyichś możliwości" |
1829 | 1077 | "możliwy" 3 "taki, który może się zdarzyć" |
1830 | 1078 | "możliwy" 4 "dość dobry, znośny, jaki taki" |
1079 | +"mój" "pron" "I" 1 "zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do osoby mówiącej" | |
1080 | +"mój" "pron" "I" 2 "zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, jest szczególnie lubiane przez osobę mówiącą" "Zielony to mój kolor." | |
1831 | 1081 | "mój" "II" "mój mąż" |
1832 | 1082 | "mu" "wyraz naśladujący dźwięk wydawany przez krowę" |
1083 | +"my" "pron" "I" "zaimek odnoszący się do grupy osób, do których należy mówiący" | |
1833 | 1084 | "my" "II" "nazwa litery greckiej „M”, „μ”, oznaczającej głoskę „m”" |
1834 | 1085 | "myk" "wyraz oznaczający szybki ruch, szybką ucieczkę" |
1835 | 1086 | "myśl" 1 "wytwór pracy umysłu" |
1836 | 1087 | "myśl" 2 "pomysł, zamiar, chęć" |
1837 | 1088 | "myśl" 3 "pogląd, idea lub koncepcja" |
1089 | +"na" "prep" "CZEMU" "Condition" "acc" 4 "przyimek tworzący z nazwami czynności wyrażenia określające cel, skutek lub sposób odbywania się tych czynności" "Składać na pół." | |
1090 | +"na" "prep" "Duration" "adv" 9 "przyimek tworzący z przysłówkami oznaczającymi czas wyrażenia precyzujące ten czas" "Przyjechali na krótko." | |
1091 | +"na" "prep" "Duration" "acc" 2 "przyimek tworzący wyrażenia oznaczające trwanie czegoś, okres, termin lub porę dziania się czegoś" "Wyjechać na weekend." | |
1092 | +"na" "prep" "Location" "loc" 1 "a" "przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miejsce dziania się lub znajdowania się czegoś" "Pracował na polu." | |
1093 | +"na" "prep" "Location Goal" "acc" 1 "b" "miejsce lub kierunek, będące celem ruchu, czynności" "Pojechali na Mazury." | |
1094 | +"na" "prep" "CZEMU" "Purpose" "acc" 4 "przyimek tworzący z nazwami czynności wyrażenia określające cel, skutek lub sposób odbywania się tych czynności" "Składać na pół." | |
1095 | +"na" "prep" 3 "przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miarę, ocenę wielkości oraz zakres ich zastosowania" "Gruby na palec." | |
1096 | +"na" "prep" 4 "przyimek tworzący z nazwami czynności wyrażenia określające cel, skutek lub sposób odbywania się tych czynności" "Składać na pół." | |
1097 | +"na" "prep" 5 "a" "przyimek łączący z nadrzędnymi czasownikami rzeczowniki stanowiące ich uzupełnienie" "Liczyć na pomoc." | |
1098 | +"na" "prep" 5 "b" "z nadrzędnymi rzeczownikami wyrazy stanowiące ich uzupełnienie" "Skrzynka na listy." | |
1099 | +"na" "prep" 5 "c" "lub z nadrzędnymi przymiotnikami wyrazy stanowiące ich uzupełnienie" "Był chciwy na pieniądze." | |
1100 | +"na" "prep" 6 "przyimek tworzący wraz z rzeczownikami równoważniki zdań" "Na zdrowie!" | |
1101 | +"na" "prep" 7 "przyimek tworzący z przysłówkowymi określeniami kolorów wyrażenia precyzujące osiągnięcie koloru" "Pomalował ściany na zielono." | |
1102 | +"na" "prep" 8 "przyimek tworzący z przysłówkami lub przymiotnikami wyrażenia oznaczające szczególne okoliczności dziania się czegoś" "Spać na stojąco." | |
1103 | +"na" "prep" 10 "przyimek tworzący w połączeniu ze składnikami nieodmiennymi wyrażenia zleksykalizowane, oznaczające różne relacje przestrzenne" "Wyjść na zewnątrz." | |
1838 | 1104 | "na przemian" "jeden po drugim lub raz jeden, raz drugi" |
1839 | 1105 | "nacisk" 1 "działanie jednego ciała na drugie z pewną siłą" |
1840 | 1106 | "nacisk" 2 "oddziaływanie na kogoś w celu skłonienia lub zmuszenia go do czegoś; też: środki tego oddziaływania" |
1841 | 1107 | "nacisk" 3 "zaakcentowanie głoski, wyrazu, zdania" |
1108 | +"nad" "prep" "Location" "inst" 1 "przyimek tworzący wyrażenia lokalizujące coś powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni" "Nad miastem przeszła burza." | |
1109 | +"nad" "prep" "Location" "inst" 2 "przyimek tworzący wyrażenia lokalizujące coś w miejscu położonym blisko wody" "Wyjechali nad morze. Warszawa leży nad Wisłą." | |
1110 | +"nad" "prep" "Location Goal" "acc" 1 "przyimek tworzący wyrażenia lokalizujące coś powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni" "Nad miastem przeszła burza." | |
1111 | +"nad" "prep" "Path" "inst" 1 "przyimek tworzący wyrażenia lokalizujące coś powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni" "Nad miastem przeszła burza." | |
1112 | +"nad" "prep" "CZAS" "Time" "inst" 4 "przyimek tworzący wyrażenia oznaczające bliskość czasową czegoś względem określonej pory" "Wrócili nad ranem." | |
1113 | +"nad" "prep" 3 "przyimek tworzący wyrażenia wskazujące na przedmiot, temat tego, co oznacza wyraz określany" "Opieka nad dziećmi. Myśleć nad sposobem ratunku." | |
1114 | +"nad" "prep" 5 "przyimek przyłączający określenie osoby, która jest podporządkowana służbowo komuś innemu" "Nad dyrektorem departamentu stał określony wiceminister." | |
1115 | +"nad" "prep" 6 "przyimek wprowadzający nazwę czegoś, czemu wymieniona w zdaniu cecha przysługuje w największym stopniu" "Nic ważniejszego nad zdrowie." | |
1116 | +"nad" "prep" 7 "przyimek tworzący wyrażenia stanowiące wzmocnienie lub ograniczenie tego, co oznacza rzeczownik, z którym się łączy" "Skandal nad skandale." | |
1117 | +"nad" "prep" 8 "przyimek przyłączający określenie podstawy porównania" "Praca nad siły." | |
1842 | 1118 | "nadal" "w dalszym ciągu" |
1843 | 1119 | "nader" "bardzo, niezwykle, niezmiernie" |
1120 | +"nadto" "conj" "I" "spójnik nawiązujący do poprzedzającego kontekstu i wprowadzający nową informację na omawiany już temat" | |
1844 | 1121 | "nadto" "II" "zobacz „zanadto” " |
1845 | 1122 | "nadzór" 1 "kontrolowanie lub pilnowanie kogoś lub czegoś" |
1846 | 1123 | "nadzór" 2 "komórka organizacyjna instytucji nadzorująca kogoś lub coś; też: personel nadzorujący" |
1847 | 1124 | "nadzwyczaj" "w sposób niezwykły" |
1125 | +"najmniej" "qub" "II" "partykuła komunikująca, że ilość, liczba lub miara czegoś jest nie mniejsza od wymienionej i że może być większa" "Konferencja potrwa najmniej trzy godziny." | |
1848 | 1126 | "najmniej" "I" "stopień najwyższy od „mało”" |
1849 | 1127 | "najpierw" "jako pierwsze w kolejności, przed wszystkim innym" |
1850 | 1128 | "najprzód" "zobacz „najpierw” " |
1851 | 1129 | "najsampierw" "wzmocnione „najpierw”" |
1130 | +"najwidoczniej" "qub" "zobacz „widocznie” " | |
1131 | +"najwyżej" "qub" "II" "partykuła komunikująca, że wymieniona w zdaniu wielkość stanowi, według mówiącego, w danym wypadku maksimum możliwości" "Ona ma najwyżej dwadzieścia lat." | |
1852 | 1132 | "najwyżej" "I" 1 "stopień najwyższy od „wysoko”" |
1853 | 1133 | "najwyżej" "I" 2 "w ostatecznym razie" |
1854 | 1134 | "nakaz" 1 "norma działania oparta na zwyczaju i moralności" |
1855 | 1135 | "nakaz" 2 "ustne lub pisemne polecenie, któremu należy się podporządkować" |
1136 | +"naokoło" "prep" "Location" "gen" "II" "przyimek komunikujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś" | |
1137 | +"naokoło" "prep" "Path" "gen" "II" "przyimek komunikujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś" | |
1856 | 1138 | "naokoło" "I" 1 "ze wszystkich stron miejsca położonego w środku lub na wszystkie strony" |
1857 | 1139 | "naokoło" "I" 2 "wzdłuż zewnętrznej krawędzi czegoś" |
1140 | +"naokół" "prep" "II" "zobacz „naokoło II” " | |
1858 | 1141 | "naokół" "I" "zobacz „naokoło I” w znaczeniu 1" |
1859 | 1142 | "naonczas" "zobacz „naówczas” " |
1860 | 1143 | "naówczas" "w określonym czasie w przeszłości lub w przyszłości" |
... | ... | @@ -1864,7 +1147,11 @@ |
1864 | 1147 | "napad" 4 "nagłe pojawienie się lub nasilenie się jakiejś cechy u kogoś" |
1865 | 1148 | "napad" 5 "gwałtowne nasilenie się jakiejś choroby lub jej objawów, występujące okresowo; też: gwałtowny przejaw silnego stanu emocjonalnego" |
1866 | 1149 | "napad" 6 "ofensywna część drużyny w wielu grach zespołowych" |
1150 | +"naprawdę" "qub" 1 "partykuła, za pomocą której mówiący, chcąc przekonać kogoś o słuszności swojego sądu, potwierdza jego prawdziwość" "Naprawdę nie wiem." | |
1151 | +"naprawdę" "qub" 2 "partykuła wyrażająca zdziwienie lub niedowierzanie" "Czy ty naprawdę myślisz, że ci uwierzyłam?" | |
1152 | +"naprzeciw" "prep" "Location" "gen" "I" "przyimek komunikujący, że coś znajduje się lub dzieje się w miejscu, do którego dana osoba lub rzecz jest zwrócona, albo że ktoś idzie w kierunku, z którego spodziewa się nadejścia danej osoby" | |
1867 | 1153 | "naprzeciw" "II" "po przeciwnej, przeciwległej stronie" |
1154 | +"naprzeciwko" "prep" "I" "zobacz „naprzeciw I” " | |
1868 | 1155 | "naprzeciwko" "II" "zobacz „naprzeciw II” " |
1869 | 1156 | "naprzód" 1 "przed siebie, w przód" |
1870 | 1157 | "naprzód" 2 "na przedzie przed innymi" |
... | ... | @@ -1872,6 +1159,8 @@ |
1872 | 1159 | "naprzód" 4 "po pierwsze, przede wszystkim" |
1873 | 1160 | "naraz" 1 "szybko i nieoczekiwanie" |
1874 | 1161 | "naraz" 2 "jednocześnie" |
1162 | +"nareszcie" "adv" "I" "przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie nastąpiło później, niż się tego spodziewaliśmy, i że okres czekania na nie trwał zbyt długo, a także wyrażający zadowolenie, że nastąpiło" | |
1163 | +"nareszcie" "interj" "II" "wykrzyknik wyrażający zadowolenie mówiącego, że stało się to, na co czekał" | |
1875 | 1164 | "nasamprzód" "przede wszystkim" |
1876 | 1165 | "następca" 1 "ten, kto po kimś następuje, obejmuje jakieś stanowisko, dziedziczy coś" |
1877 | 1166 | "następca" 2 "rzecz, która zastępuje inną, wcześniejszą" |
... | ... | @@ -1879,44 +1168,108 @@ |
1879 | 1168 | "następny" "I" "następujący po innym w kolejności czasowej lub przestrzennej" |
1880 | 1169 | "następny" "II" "ten, kto następuje po innym" |
1881 | 1170 | "następujący" "taki oto" |
1171 | +"nasz" "pron" 1 "zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do zespołu osób, z których jedną jest mówiący" | |
1172 | +"nasz" "pron" 2 "zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, stanowi przedmiot szczególnego zainteresowania osób mówiących" "Nasz podróżnik ruszył dalej." | |
1882 | 1173 | "natenczas" "wówczas" |
1174 | +"natomiast" "conj" "spójnik przeciwstawiający treści komunikowane za pomocą połączonych zdań" | |
1175 | +"naturalnie" "interj" "II" "wykrzyknik nawiązujący do wcześniejszej wypowiedzi i potwierdzający to, co ona komunikuje" | |
1176 | +"naturalnie" "qub" "I" "partykuła komunikująca, że to, o czym jest mowa, nie budzi żadnych wątpliwości" "Nie chciał się uczyć i naturalnie nie zdał egzaminu." | |
1883 | 1177 | "natychmiast" "w tej samej chwili, bezpośrednio po czymś" |
1884 | 1178 | "natychmiastowy" "następujący natychmiast, bezzwłocznie po czymś" |
1179 | +"nawet" "qub" 1 "partykuła wyrażająca zdziwienie mówiącego wywołane jakąś nietypową lub nieoczekiwaną sytuacją" "Nawet chleba nie było." | |
1180 | +"nawet" "qub" 2 "partykuła wyrażająca obojętność mówiącego wobec czyjegoś wyboru" "Możesz polecieć nawet do Australii." | |
1885 | 1181 | "nawzajem" 1 "obopólnie, wzajemnie" |
1886 | 1182 | "nawzajem" 2 "odwzajemniając się za coś; też: tak samo, także" |
1887 | 1183 | "nazajutrz" "następnego dnia" |
1888 | 1184 | "nazbyt" "nadmiernie, przesadnie" |
1889 | 1185 | "nazwa" "wyraz albo połączenie wyrazowe oznaczające kogoś lub coś" |
1186 | +"ni" "conj" "I" "spójnik łączący składniki zdań zaprzeczonych, rzadziej całe zdania, charakteryzujące te same osoby, rzeczy lub fakty" | |
1187 | +"ni" "qub" "II" "partykuła komunikująca, wraz ze słowem „nie” poprzedzającym formę czasownika, że nie ma takiej rzeczy, osoby i sytuacji, do której odnosiłoby się to, o czym jest mowa w zdaniu" "Nie dostał za tę pracę ni złotówki." | |
1890 | 1188 | "ni" "III" "zobacz „ny” " |
1189 | +"niby" "conj" "II" "spójnik używany w konstrukcjach porównawczych, wyrażający relację podobieństwa" "Przeglądała się w wodzie niby w lustrze" | |
1190 | +"niby" "prep" "I" "przyimek używany w konstrukcjach porównawczych, wyrażający relację podobieństwa" "Drucik cienki niby igła." | |
1191 | +"niby" "qub" "III" 1 "a" "partykuła wyrażająca dystans mówiącego wobec sądu uważanego za nieprawdziwy" "Niby cieszyła się dobrą opinią w swoim środowisku." | |
1192 | +"niby" "qub" "III" 1 "b" "lub wobec sądu kontrastującego z innym i dlatego tylko w pewnym zakresie kwestionowanego" "Tak go niby lubi, a robi mu przykrości." | |
1193 | +"niby" "qub" "III" 2 "partykuła wyrażająca niedowierzanie mówiącego, a także jego zastrzeżenie lub dezaprobatę wobec czyjegoś postępowania" "Za chwilę wychodzimy. – Niby dokąd?" | |
1194 | +"nic" "pron" "I" 1 "zaimek rzeczowny, sygnalizujący, zwykle wraz ze słowem „nie”, nieistnienie obiektu lub zdarzenia o właściwościach określonych w danym zdaniu" "Wieczorami już nic nie czytam." | |
1195 | +"nic" "pron" "I" 2 "zaimek przysłowny, podkreślający, wraz ze słowem „nie”, że w żadnym stopniu dane zdarzenie nie miało miejsca" "Ona nic się nie śmieje." | |
1891 | 1196 | "nic" "II" "rzecz lub osoba bez wartości" |
1197 | +"niczym" "conj" "II" "spójnik przyłączający wyraz lub wyrażenie, które określają podstawę porównania" "Była to scena niczym z bajki." | |
1198 | +"niczym" "prep" "I" "przyimek przyłączający wyraz, który określa podstawę porównania" "Wpatrywał się w mrok niczym sowa czyhająca na łup." | |
1199 | +"nie" "conj" "II" 1 "a" "spójnik występujący między identycznymi formami tego samego wyrazu, tworząc połączenie wyrażające niepewność mówiącego co do charakterystyki przedmiotu, stanu rzeczy lub wyrażające wahanie, jak postąpić" "Pies nie pies, wygląd ma nietypowy." | |
1200 | +"nie" "conj" "II" 1 "b" "albo komunikujące, że niezależnie od tego, czy ten wyraz przekazuje informację prawdziwą, należy zaakceptować to, o czym mowa w bezpośrednim kontekście tego połączenia" "Strach nie strach, ale iść do dentysty musisz." | |
1201 | +"nie" "conj" "II" 2 "spójnik występujący między dwoma rzeczownikami, komunikujący, że osoba lub rzecz należąca do zakresu drugiego rzeczownika ma wyróżniające się cechy wskazane przez pierwszy rzeczownik" "Diabeł nie dziewczyna." | |
1202 | +"nie" "qub" "I" 1 "partykuła występująca przed głównym składnikiem zdania lub równoważnikiem zdania, zmieniająca jego treść na przeciwną" "Nie kupiliśmy tego mieszkania." | |
1203 | +"nie" "qub" "I" 2 "partykuła poprzedzająca określony składnik zdania, wykluczając w ten sposób z zakresu treści zdania to, do czego ten składnik się odnosi" "Nie z zazdrości to zrobił." | |
1204 | +"nie" "qub" "I" 3 "partykuła negująca wcześniejszy sąd" "Jedni lokatorzy sami remontują mieszkania, inni nie." | |
1205 | +"nie" "qub" "I" 4 "partykuła używana w pytaniach, kiedy mówiący liczy – w zależności od znaczenia pytania, jego kontekstu – na odpowiedź twierdzącą lub przeczącą" "Nie mylisz się czasem?" | |
1206 | +"nie" "qub" "I" 5 "partykuła używana w pytaniach wyrażających jakąś propozycję lub prośbę" "Nie poszlibyśmy do kina?" | |
1207 | +"nie" "qub" "I" 6 "partykuła poprzedzająca czasownik w zdaniach wykrzyknikowych i pytaniach retorycznych, podkreślając, jak wielu przedmiotów lub stanów rzeczy dotyczy, to o czym mowa" "Co się nie najeździła tymi pociągami!" | |
1208 | +"nie" "qub" "I" 7 "partykuła używana w pytaniach retorycznych dla podkreślenia, że prawdziwość tego, o czym mowa, jest oczywista" "Czyż zdrowie nie jest najważniejsze?" | |
1209 | +"nie" "qub" "I" 8 "partykuła używana w pytaniach wyrażających zdziwienie, że nie nastąpiło to, o czym jest mowa" "Nie powiedziałeś mi o tym wcześniej?" | |
1210 | +"nie" "qub" "I" 9 "partykuła wykluczająca zależność między przedmiotami lub stanami rzeczy wyrażoną w danym zdaniu" "Ojciec był nie wyższy od matki." | |
1211 | +"nie" "qub" "I" 10 "partykuła podkreślająca, że dana osoba, dany obiekt lub stan rzeczy są pozbawione jakiejś cechy lub przysługuje im ona w małym stopniu" "Egzaminy zdawał nie najlepiej." | |
1212 | +"nie" "qub" "I" 11 "partykuła używana, aby odpowiedzieć na pytanie rozstrzygnięcia" "Kupiłeś sobie garnitur? – Nie." | |
1213 | +"nie" "qub" "I" 12 "partykuła używana, aby odrzucić sąd rozmówcy lub jego propozycję albo żeby odmówić spełnienia jego prośby lub polecenia" "Zostań u nas na kolacji! – Nie, dziś nie mogę." | |
1214 | +"nie" "qub" "I" 13 "partykuła poprzedzająca korektę lub autokorektę tego, co zostało powiedziane wcześniej" "Wrócę w niedzielę, nie, w poniedziałek." | |
1215 | +"nie" "qub" "I" 14 "partykuła używana z intonacją pytającą na końcu zdania twierdzącego, kiedy mówiący oczekuje aprobaty tego, co powiedział" "Cieszysz się z tego, nie?" | |
1216 | +"nie" "qub" "I" 15 "a" "partykuła używana jako wypowiedzenie wykrzyknikowe dla wyrażenia emocji, zwykle na widok czegoś niespodziewanego" "Nie! Przecież to mój kumpel ze szkoły!" | |
1217 | +"nie" "qub" "I" 15 "b" "lub w celu powstrzymania kogoś przed jakimś działaniem" "Nie! Zostaw ją w spokoju." | |
1892 | 1218 | "niebawem" "po upływie krótkiego czasu, wkrótce" |
1893 | 1219 | "niebieskolila" "lila o odcieniu niebieskim" |
1220 | +"niech" "qub" "a" "partykuła tworząca formy opisowe trybu rozkazującego, występująca na początku zdań i równoważników zdań wyrażających: prośbę, polecenie, życzenie" "Niech pani siądzie." | |
1221 | +"niech" "qub" "b" "warunek" "Niech dostanie pieniądze, zaraz je wyda." | |
1222 | +"niech" "qub" "c" "niemożliwość czegoś" "Niech kto tak pięknie zagra jak ona." | |
1223 | +"niech" "qub" "d" "niechętne przyzwolenie na coś, obojętność" "Zostanę tam jeszcze ze dwa dni. – Niech ci będzie." | |
1224 | +"niech" "qub" "e" "możliwość skutku, który nie odstrasza od powziętego zamiaru" "Niech mnie zwolnią, nie zmienię swojego zdania." | |
1225 | +"niech" "qub" "f" "sprzeciw wobec czegoś lub pogróżkę, groźbę" "Niech ja złapię tego smarkacza." | |
1226 | +"niechaj" "qub" "zobacz „niech” " | |
1894 | 1227 | "niechajże" "zobacz „niechaj” " |
1228 | +"niechby" "qub" "partykuła wprowadzająca zdania i równoważniki zdań wyrażające życzenie" "Niechby się wreszcie pogodzili." | |
1895 | 1229 | "niechcący" "mimo woli, nieświadomie" |
1896 | 1230 | "niechęć" 1 "brak chęci do czegoś" |
1897 | 1231 | "niechęć" 2 "nieprzyjazne uczucia względem kogoś" |
1232 | +"niechże" "qub" "zobacz „niech” " | |
1233 | +"nieco" "adv" "I" "przysłówek komunikujący, że stopień cechy lub zakres stanu rzeczy bądź zjawiska nie jest duży" "Spóźniłeś się nieco." | |
1234 | +"nieco" "pron" "II" "zaimek komunikujący o niedużej ilości rzeczy lub osób bądź o niewielkim stopniu cechy" "Dolała mu do herbaty nieco rumu." | |
1235 | +"niedaleko" "prep" "Location" "gen" "przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami, zdarzeniami lub punktami czasowymi" "Mieszkali niedaleko parku." | |
1236 | +"niedaleko" "prep" "CZAS" "Time" "gen" "przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami, zdarzeniami lub punktami czasowymi" "Mieszkali niedaleko parku." | |
1898 | 1237 | "niedawny" 1 "taki, który zdarzył się w niedalekiej przeszłości" |
1899 | 1238 | "niedawny" 2 "istniejący od krótkiego czasu" |
1900 | 1239 | "niedawny" 3 "istniejący jeszcze nie tak dawno, prawie do chwili obecnej" |
1901 | 1240 | "niedużo" 1 "niewielka ilość lub liczba" "Przyszło niedużo ludzi." |
1902 | 1241 | "niedużo" 2 "w niewielkim stopniu, zakresie" "Niedużo podróżował." |
1903 | 1242 | "niegdyś" "kiedyś, dawniej" |
1243 | +"niejako" "qub" "partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy, ale jest mu bliski" "Niejako podświadomie pozwalała mu o wszystkim decydować." | |
1244 | +"niejeden" "pron" "I" "zaimek sygnalizujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, dotyczy wielu osób, rzeczy, sytuacji itp." | |
1904 | 1245 | "niejeden" "II" "więcej niż jedna osoba, wiele osób" |
1905 | 1246 | "niekiedy" "co pewien czas" |
1906 | 1247 | "niekoniecznie" 1 "bez koniecznej potrzeby; też: niewyłącznie" "To jest niekoniecznie potrzebne." |
1907 | 1248 | "niekoniecznie" 2 "niezupełnie, nie całkiem" "Śpiewać wesoło, niekoniecznie pięknie." |
1249 | +"niektóry" "pron" "zaimek wskazujący na ograniczoną liczbę rzeczy, zjawisk lub na pewną część jakiejś zbiorowości" "Niektórzy ludzie nie jadają mięsa." | |
1908 | 1250 | "nieliczny" 1 "niebędący licznym" |
1909 | 1251 | "nieliczny" 2 "zdarzający się rzadko" |
1252 | +"niemal" "qub" "partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa, nie zostało osiągnięte i że niewiele brakuje, aby się urzeczywistniło" "Skarpety były niemal w strzępach." | |
1253 | +"niemalże" "qub" "zobacz „niemal” " | |
1910 | 1254 | "niemało" 1 "w dość dużej liczbie lub ilości" "Mają niemało pieniędzy." |
1911 | 1255 | "niemało" 2 "w dość dużym stopniu, zakresie" "Niemało się wczoraj nasłuchałam o twoich dzieciach." |
1256 | +"niemniej" "conj" "spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, którego treść jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu; też w wyrażeniach: " "niemniej jednak, niemniej przeto" | |
1912 | 1257 | "niemożliwy" 1 "niedający się urzeczywistnić" |
1913 | 1258 | "niemożliwy" 2 "będący nie do zniesienia" |
1259 | +"nieomal" "qub" "zobacz „niemal” " | |
1914 | 1260 | "nieomalże" "zobacz „nieomal” " |
1261 | +"nieopodal" "adv" "II" "zobacz „opodal II” " | |
1262 | +"nieopodal" "prep" "I" "zobacz „opodal I” " | |
1915 | 1263 | "niepostrzeżenie" "w sposób nierzucający się w oczy" |
1264 | +"nieprawda" "interj" "II" 1 "wykrzyknik nawiązujący do czyjejś wypowiedzi, sygnalizujący, że mówiący nie zgadza się z tym, co ktoś powiedział" | |
1265 | +"nieprawda" "interj" "II" 2 "wykrzyknik używany z intonacją pytającą na końcu zdania, kiedy mówiący oczekuje od swojego rozmówcy aprobaty tego, co powiedział" | |
1916 | 1266 | "nieprawda" "I" "brak zgodności z rzeczywistością; też: to, co niezgodne z prawdą" |
1267 | +"nieprawdaż" "interj" "zobacz „nieprawda II” w znaczeniu 2" | |
1917 | 1268 | "nieraz" 1 "często" |
1918 | 1269 | "nieraz" 2 "czasem" |
1270 | +"niespełna" "qub" "partykuła dodawana do wyrażenia określającego ilość, liczbę, miarę, informująca, iż czegoś jest niewiele mniej, niż komunikuje to dane wyrażenie" "Miał niespełna pięćdziesiąt lat." | |
1919 | 1271 | "niespostrzeżenie" "zobacz „niepostrzeżenie” " |
1272 | +"niestety" "qub" "partykuła, za pomocą której mówiący wyraża żal, iż dana sytuacja ma miejsce, i zarazem pragnienie, żeby było inaczej" "Niestety, nie mogę ci pomóc." | |
1920 | 1273 | "niewczas" "nieodpowiednia pora" |
1921 | 1274 | "niewiele" 1 "nieduża liczba lub ilość" "Z niewieloma koleżankami udało mi się porozmawiać. Mam niewiele czasu na rozmowę." |
1922 | 1275 | "niewiele" 2 "w niewielkim stopniu, zakresie" "On zawsze niewiele mówił o sobie. Siostra jest niewiele młodsza ode mnie." |
... | ... | @@ -1929,10 +1282,33 @@ |
1929 | 1282 | "nijak" 2 "niezbyt dobrze pod względem samopoczucia" |
1930 | 1283 | "nikogusieńko" "absolutnie nikogo" |
1931 | 1284 | "nikoguteńko" "zobacz „nikogusieńko” " |
1285 | +"nikt" "pron" "zaimek przeczący, wraz ze słowem „nie” sygnalizujący nieistnienie osoby o właściwościach określonych w danym zdaniu" | |
1286 | +"nim" "conj" "spójnik komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nastąpiło wcześniej niż zdarzenie, o którym mowa w zdaniu podrzędnym" | |
1932 | 1287 | "niniejszy" "ten właśnie" |
1288 | +"niźli" "conj" "I" "zobacz „niż I” " | |
1289 | +"niźli" "prep" "II" "zobacz „niż II” " | |
1290 | +"niż" "conj" "I" "spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie określające podstawę porównania dla cechy lub sytuacji odznaczających się zwykle większym lub mniejszym stopniem nasilenia" "Wydawała się młodsza, niż była w istocie." | |
1291 | +"niż" "prep" "II" "przyimek przyłączający wyrażenie określające podstawę porównania dla cechy lub sytuacji odznaczających się zwykle większym lub mniejszym stopniem nasilenia" "Szybciej rosną wydatki niż dochody." | |
1933 | 1292 | "niż" "III" 1 "nizina obejmująca duże obszary" |
1934 | 1293 | "niż" "III" 2 "bardzo niski lub najniższy poziom czegoś" |
1935 | 1294 | "niż" "III" 3 "obszar niskiego ciśnienia atmosferycznego, w którym ciśnienie maleje ku środkowi obszaru" |
1295 | +"niżby" "conj" "spójnik przyłączający zdanie, które określa możliwą do wyobrażenia bądź przewidywaną podstawę porównania dla charakteryzowanej wcześniej sytuacji" "Jego misja jest trudniejsza, niżby się to wydawało." | |
1296 | +"niżeli" "conj" "I" "zobacz „niż I” " | |
1297 | +"niżeli" "prep" "II" "zobacz „niż II” " | |
1298 | +"no" "interj" "II" 1 "a" "wykrzyknik wyrażający odpowiedź twierdzącą na postawione pytanie" "Zgadzasz się ze mną? - No." | |
1299 | +"no" "interj" "II" 1 "b" "albo sygnalizujący, że adresat słucha mówiącego" "Powiem ci coś. - No?" | |
1300 | +"no" "interj" "II" 2 "wykrzyknik używany wtedy, gdy mówiący chce zmienić tok rozmowy lub spowodować określone działanie" "Chciałbym cię o coś zapytać. - No, mów!" | |
1301 | +"no" "interj" "II" 3 "a" "wykrzyknik stanowiący odrębną wypowiedź tego samego nadawcy, używany wtedy, gdy ten się waha, co powiedzieć, lub zapomniał, co chciał powiedzieć" "Ona jest taka trochę, no, niepoważna." | |
1302 | +"no" "interj" "II" 3 "b" "albo gdy nadawca koryguje swoją wypowiedź" "Poszło mi to tak łatwo, no, dosyć łatwo." | |
1303 | +"no" "interj" "II" 3 "c" "albo gdy nadawca chce zwrócić uwagę słuchacza na to, co mówi, często wyrażając zniecierpliwienie lub pośpiech" "No, ruszaj się!" | |
1304 | +"no" "interj" "II" 3 "d" "albo gdy nadawca protestuje przeciw jakimś działaniom" "No! Dlaczego się tak rozpychasz!?" | |
1305 | +"no" "qub" "I" 1 "a" "partykuła występująca w wypowiedzeniach wyrażających polecenie lub rozkaz" "Siedź no spokojnie." | |
1306 | +"no" "qub" "I" 1 "b" "albo naleganie" "Porozmawiał no byś z nią!" | |
1307 | +"no" "qub" "I" 1 "c" "albo groźbę lub ostrzeżenie" "Niech no ja go spotkam!" | |
1308 | +"no" "qub" "I" 2 "a" "partykuła występująca na początku kolejnego wypowiedzenia, wyraźnie nawiązującego do poprzedniego" "Chciał jak najlepiej, no ale mu nie wyszło." | |
1309 | +"no" "qub" "I" 2 "b" "albo na początku repliki w dialogu" "Wpadniesz do mnie na chwilę? - No dobrze." | |
1310 | +"no" "qub" "I" 3 "partykuła poprzedzająca słowo wprowadzające pytanie" "No co ja mam mu odpowiedzieć?" | |
1311 | +"no" "qub" "I" 4 "partykuła występująca na początku wypowiedzenia odnoszącego się bezpośrednio do danej sytuacji" "No czemu się tak krzywisz?" | |
1936 | 1312 | "no" "japońskie widowisko teatralno-operowe z XIV i XVII w." |
1937 | 1313 | "notabene" "wyraz wtrącony w tekst zdania, poprzedzający jakąś dodatkową, ale ważną informację" |
1938 | 1314 | "notatka" 1 "krótki tekst, spostrzeżenie zapisane w celu zapamiętania; też: kartka z takim tekstem" |
... | ... | @@ -1945,6 +1321,18 @@ |
1945 | 1321 | "nowy" "I" 5 "następny, dalszy" |
1946 | 1322 | "nowy" "I" 6 "zwykle o roślinach lub ich częściach: świeżo wyrosły lub świeżo dojrzały" |
1947 | 1323 | "nowy" "II" "człowiek właśnie przybyły, dopiero co poznany lub początkujący w jakimś zawodzie" |
1324 | +"nuż" "interj" "wykrzyknik komunikujący, że coś się nagle, nieoczekiwanie i zarazem w sposób gwałtowny zaczyna" | |
1325 | +"nuże" "interj" 1 "wykrzyknik komunikujący, że coś się nagle, nieoczekiwanie i zarazem w sposób gwałtowny zaczyna" | |
1326 | +"nuże" "interj" 2 "wykrzyknik wyrażający ponaglenie do szybszego wykonywania czynności" | |
1327 | +"o" "prep" "CZAS" "Time" "loc" "II" 4 "przyimek wprowadzający określenie czasu zdarzenia" "Wyruszyli w góry o świcie." | |
1328 | +"o" "interj" "III" 1 "wykrzyknik wyrażający zdziwienie lub zaskoczenie" "O! Co za miła wiadomość!" | |
1329 | +"o" "interj" "III" 2 "wykrzyknik używany w celu zwrócenia uwagi na coś" "O, tu są świeże ślady." | |
1330 | +"o" "interj" "III" 3 "wykrzyknik poprzedzający rzeczownik w wołaczu, użyty spontanicznie w funkcji czysto ekspresywnej" "O mój Boże, co tu się dzieje?" | |
1331 | +"o" "prep" "II" 1 "przyimek wprowadzający nazwę lub charakterystykę przedmiotu czyjejś wypowiedzi, czyjejś prośby, czyichś starań, myśli, uczuć, czyjegoś sądu lub przekonania, a także nazwę przedmiotu sporu, walki bądź oskarżenia" "Często opowiadał o swojej rodzinie. Był przekonany o swojej racji. Drużyny walczyły o wejście do finału." | |
1332 | +"o" "prep" "II" 2 "przyimek poprzedzający nazwę przedmiotu, z którym styka się jakaś osoba lub rzecz w wyniku ruchu lub w trakcie wykonywania jakiejś czynności" "Zaczepiła rękawem o gwóźdź. Koła stukały o szyny." | |
1333 | +"o" "prep" "II" 3 "przyimek wprowadzający określenie różnicy między dwoma obiektami lub stanami rzeczy pod względem ilości, liczby lub stopnia" "Przerósł brata o głowę." | |
1334 | +"o" "prep" "II" 5 "przyimek przyłączający do nazwy rzeczy lub osoby rzeczownik z przymiotnikiem lub liczebnikiem charakteryzujący właściwość tej rzeczy lub osoby" "Był człowiekiem o stalowych nerwach." | |
1335 | +"o" "prep" "II" 6 "przyimek przyłączający nazwę narzędzia lub środka, którym posługuje się dana osoba, chcąc wykonać określoną czynność" "Poruszała się o kulach." | |
1948 | 1336 | "o" "I" 1 "litera oznaczająca samogłoskę „o”" |
1949 | 1337 | "o" "I" 2 "samogłoska ustna" |
1950 | 1338 | "o" "I" 3 "litera oznaczająca w numeracji porządkowej: szesnasty" |
... | ... | @@ -1959,6 +1347,10 @@ |
1959 | 1347 | "obiekt" 3 "coś, czego dotyczą czyjeś działania, zainteresowania lub uczucia" |
1960 | 1348 | "obiekt" 4 "budynek lub zespół budynków; też: urządzenia terenowe" |
1961 | 1349 | "obietnica" "zapewnienie zrobienia, załatwienia lub dania komuś czegoś" |
1350 | +"obok" "adv" "MIEJSCE" "Location" "II" "przysłówek komunikujący o małej odległości między przedmiotami" "Dziecko śpi obok." | |
1351 | +"obok" "prep" "MIEJSCE" "Location" "gen" "I" 1 "przyimek komunikujący, że dana rzecz lub osoba znajduje się blisko innej" "Położył łyżkę obok talerza. Usiadła obok syna." | |
1352 | +"obok" "prep" "MIEJSCE" "Path" "gen" "I" 1 "przyimek komunikujący, że dana rzecz lub osoba znajduje się blisko innej" "Położył łyżkę obok talerza. Usiadła obok syna." | |
1353 | +"obok" "prep" "I" 2 "przyimek komunikujący o współwystępowaniu przedmiotów lub faktów, o których jest mowa, z innymi przedmiotami i faktami" "Obok działalności politycznej uprawiał dziennikarstwo." | |
1962 | 1354 | "obręb" 1 "obszar ograniczony czymś" |
1963 | 1355 | "obręb" 2 "zamknięta całość o ustalonych granicach" |
1964 | 1356 | "obręb" 3 "zakres czyichś wpływów, działań, możliwości" |
... | ... | @@ -1968,10 +1360,30 @@ |
1968 | 1360 | "oburącz" "obiema rękami" |
1969 | 1361 | "obwód" 1 "linia zamknięta, okalająca płaszczyznę lub bryłę; też: długość tej linii" |
1970 | 1362 | "obwód" 2 "wydzielony umownie obszar" |
1363 | +"oby" "qub" "partykuła wyrażająca życzenie, aby spełniło się to, czego mówiący pragnie" "Obyś żył długo i szczęśliwie." | |
1971 | 1364 | "obyż" "zobacz „oby ” " |
1365 | +"och" "interj" "wykrzyknik będący spontaniczną reakcją mówiącego na nieoczekiwane odczucie lub zaskakującą informację" | |
1972 | 1366 | "ochota" "chęć, pragnienie czegoś" |
1973 | 1367 | "oczekiwanie" "to, czego się pragnie i spodziewa" |
1974 | 1368 | "oczywisty" "niebudzący wątpliwości" |
1369 | +"oczywiście" "interj" "II" "wykrzyknik nawiązujący do wcześniejszej wypowiedzi i potwierdzający to, co ona komunikuje" "Przywitali się z wami? – Oczywiście, że tak." | |
1370 | +"oczywiście" "qub" "I" "partykuła komunikująca, że to, o czym jest mowa, nie budzi żadnych wątpliwości" "To było oczywiście nieporozumienie." | |
1371 | +"od" "prep" "CZEMU" "Condition" "gen" 7 "przyimek wprowadzający określenie przyczyny danego zjawiska" "Buty miał mokre od rosy." | |
1372 | +"od" "prep" "Location Source" "gen" 1 "a" "przyimek wprowadzający określenie miejsca, od którego oddala się dana rzecz lub osoba" "Goście wstali od stołu." | |
1373 | +"od" "prep" "Location Source" "gen" 1 "b" "lub z którego dochodzi dane zjawisko" "Zimny wiatr wiał od morza." | |
1374 | +"od" "prep" "Location Source/Manner" "gen" 6 "przyimek wprowadzający określenie dolnej granicy czegoś" "Mieszkanie było zastawione książkami od podłogi po sufit." | |
1375 | +"od" "prep" "CZAS" "Time Source/Duration" "gen" 5 "przyimek wprowadzający określenie czasu, w którym zaczął mieć miejsce dany stan rzeczy" "Była od świtu na nogach." | |
1376 | +"od" "prep" 2 "przyimek wprowadzający nazwę strony lub miejsca, względem których określane jest położenie danego obiektu" "Ręczniki leżą na drugiej półce od dołu." | |
1377 | +"od" "prep" 3 "przyimek wprowadzający nazwę obiektu, od którego dana rzecz jest oddzielana lub oddzielona" "Odklejała znaczki od kopert." | |
1378 | +"od" "prep" 4 "przyimek wprowadzający nazwę osoby, od której pochodzi to, o czym jest mowa" "Pieniądze pożyczyła od ojca." | |
1379 | +"od" "prep" 8 "przyimek poprzedzający nazwę osoby, rzeczy lub zjawiska, z którymi ktoś chce uniknąć kontaktu" "Zasłaniała twarz od słońca." | |
1380 | +"od" "prep" 9 "a" "przyimek łączący dwa rzeczowniki, z których pierwszy nazywa część danej całości" "Wyprasuj kołnierzyk od bluzki." | |
1381 | +"od" "prep" 9 "b" "przedmiot zabezpieczający przed danym zjawiskiem" "Weź proszek od bólu głowy." | |
1382 | +"od" "prep" 9 "c" "lub przedmiot używany w danych sytuacjach" "Garnitur od ślubu." | |
1383 | +"od" "prep" 10 "przyimek łączący nazwę osoby z określeniem jej specjalności" "Firma zatrudni specjalistę od komputerów." | |
1384 | +"od" "prep" 11 "przyimek łączący dwa człony konstrukcji porównawczej dotyczącej stopnia nasilenia danej cechy" "Ta praca była trudniejsza od poprzedniej." | |
1385 | +"od" "prep" 12 "przyimek wprowadzający określenie podstawy obliczania jakiejś wielkości" "W redakcji płacono mu od wiersza lub od arkusza." | |
1386 | +"od" "prep" 13 "przyimek przyłączający wyrazy i wyrażenia służące wymyślaniu komuś" "Nawyzywała go od łajdaków." | |
1975 | 1387 | "odcinek" 1 "wyodrębniona część czegoś mająca kształt podłużny" |
1976 | 1388 | "odcinek" 2 "fragment utworu drukowanego w kolejnych numerach czasopisma lub prezentowanego w radiu, telewizji w regularnych odstępach czasu; też: samodzielny film lub samodzielna audycja będące częścią jakiegoś cyklu" |
1977 | 1389 | "odcinek" 3 "odcięta część jakiegoś dokumentu, będąca zwykle dowodem wpłaty lub wypłaty" |
... | ... | @@ -1980,6 +1392,8 @@ |
1980 | 1392 | "odcinek" 6 "część linii prostej zawarta między jej dwoma punktami wraz z tymi punktami" |
1981 | 1393 | "odcinek" 7 "teren wyznaczony na samodzielne działania jednostki wojskowej" |
1982 | 1394 | "oddziaływanie" "wpływ wywierany przez kogoś lub coś" |
1395 | +"odkąd" "pron" 1 "zaimek używany w pytaniach o czas lub miejsce rozpoczęcia czegoś" "Odkąd go znasz?" | |
1396 | +"odkąd" "pron" 2 "zaimek wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące o zjawisku trwającym w tym samym czasie, co zjawisko opisywane w zdaniu nadrzędnym" "Nie słyszałem o tym, odkąd żyję." | |
1983 | 1397 | "odległość" 1 "przestrzeń oddzielająca od siebie dwa miejsca lub punkty" |
1984 | 1398 | "odległość" 2 "odcinek czasu dzielący dwa porównywalne wydarzenia" |
1985 | 1399 | "odległość" 3 "różnica wysokości między dwoma współbrzmiącymi lub następującymi po sobie dźwiękami" |
... | ... | @@ -1991,6 +1405,9 @@ |
1991 | 1405 | "odpowiedź" 5 "w szachach, brydżu itp.: ruch jednego z grających wykonywany po ruchu przeciwnika" |
1992 | 1406 | "odrobina" 1 "bardzo mała ilość czegoś" |
1993 | 1407 | "odrobina" 2 "mały stopień intensywności czegoś" |
1408 | +"odtąd" "pron" 1 "zaimek wskazujący na miejsce rozpoczęcia czegoś" "Przepisz ten tekst odtąd do końca strony." | |
1409 | +"odtąd" "pron" 2 "a" "zaimek określający czas rozpoczęcia czegoś od momentu wskazanego we wcześniejszej wypowiedzi" "Wyjechała rok temu i odtąd już jej nie widziałem." | |
1410 | +"odtąd" "pron" 2 "b" "lub od teraz" "Obiecuję, że odtąd wszystko się zmieni." | |
1994 | 1411 | "oferta" 1 "formalna propozycja zawarcia umowy, dokonania transakcji" |
1995 | 1412 | "oferta" 2 "towary i usługi proponowane klientom" |
1996 | 1413 | "off line" "zobacz „offline” " |
... | ... | @@ -1999,11 +1416,25 @@ |
1999 | 1416 | "ogół" 1 "zespół przedmiotów, zjawisk tworzących pewną całość" |
2000 | 1417 | "ogół" 2 "zespół osób mających jakąś wspólną cechę, np. zawód, narodowość, zainteresowania" |
2001 | 1418 | "ogół" 3 "wszyscy mieszkańcy danego kraju, okręgu, miasta itp" |
1419 | +"oho" "interj" 1 "wykrzyknik wzmacniający wypowiedź, wyrażający podziw lub zdziwienie" "Urodzaj będzie, że oho!" | |
1420 | +"oho" "interj" 2 "wykrzyknik używany w momencie zobaczenia, stwierdzenia, uświadomienia sobie czegoś" "Oho, na mnie już czas!" | |
1421 | +"oj" "interj" 1 "wykrzyknik wyrażający spontaniczne reakcje na różne doznania" | |
1422 | +"oj" "interj" 2 "wykrzyknik wyrażający ostrzeżenie, pogróżkę lub reprymendę" | |
1423 | +"ojej" "interj" "zobacz „oj” w znaczeniu 1" | |
1424 | +"ojoj" "interj" "zobacz „oj” w znaczeniu 1" | |
2002 | 1425 | "OK" "zobacz „okej” " |
2003 | 1426 | "okay" "zobacz „okej” " |
2004 | 1427 | "okej" "wszystko w porządku, dobrze, zgoda" |
2005 | 1428 | "okoliczny" 1 "znajdujący się w pobliżu czegoś" |
2006 | 1429 | "okoliczny" 2 "miejscowy, tutejszy, lokalny" |
1430 | +"około" "prep" "CZAS" "Time" "gen" "I" "przyimek poprzedzający określenie liczby, ilości, miary lub czasu, nadający im przybliżony charakter" | |
1431 | +"około" "prep" "I" "przyimek poprzedzający określenie liczby, ilości, miary lub czasu, nadający im przybliżony charakter" | |
1432 | +"około" "qub" "II" "partykuła dodawana do określenia liczby, ilości lub miary, komunikująca, że jest ono przybliżone" "Ceny papieru wzrosły około trzykrotnie." | |
1433 | +"omal" "adv" "I" "przysłówek tworzący zwroty oznaczające bliską lokalizację czegoś, możliwość czegoś" "Omal nie stracił przytomności z bólu." | |
1434 | +"omal" "qub" "II" "partykuła nadająca wyrazowi, który poprzedza, odcień przybliżenia, mniejszej dokładności" "Naiwność granicząca omalże z głupotą." | |
1435 | +"omalże" "adv" "I" "zobacz „omal I” " | |
1436 | +"omalże" "qub" "II" "zobacz „omal II” " | |
1437 | +"on" "pron" "zaimek, który odnosi się do osób nieuczestniczących w rozmowie, a także do przedmiotów i zjawisk" | |
2007 | 1438 | "on-line" "zobacz „online” " |
2008 | 1439 | "onegdaj" "dawniej, kiedyś" |
2009 | 1440 | "ongi" "kiedyś" |
... | ... | @@ -2012,10 +1443,20 @@ |
2012 | 1443 | "opis" 1 "wypowiedź lub tekst, w których są opisane jakieś osoby, przedmioty, zjawiska lub sytuacje; też: czynność opisywania czegoś" |
2013 | 1444 | "opis" 2 "objaśnienia i podpis do rysunku, mapy itp." |
2014 | 1445 | "opis" 3 "podstawowe dane dotyczące jakiejś publikacji lub urządzenia" |
1446 | +"opodal" "prep" "Location" "gen" "I" "przyimek komunikujący o małej odległości przedmiotu lub zdarzenia od danego miejsca" "Konie pasły się opodal lasu." | |
1447 | +"opodal" "prep" "Location Goal" "gen" "I" "przyimek komunikujący o małej odległości przedmiotu lub zdarzenia od danego miejsca" "Konie pasły się opodal lasu." | |
1448 | +"opodal" "adv" "II" "przysłówek komunikujący, że coś znajduje się lub dzieje się w małej odległości" "Mieszkam opodal." | |
2015 | 1449 | "opowiadanie" 1 "to, co jest opowiadane" |
2016 | 1450 | "opowiadanie" 2 "niewielki utwór pisany prozą, ograniczony zwykle do jednego wątku fabularnego" |
2017 | 1451 | "opowieść" 1 "opowiadana historia" |
2018 | 1452 | "opowieść" 2 "utwór na pograniczu noweli i powieści, o bogatej fabule i gawędziarskim toku narracji" |
1453 | +"oprócz" "prep" 1 "przyimek wyłączający z zakresu odniesienia zdania element, którego nazwa użyta jest po tym przyimku" "Zwiedzili cały pałac oprócz ostatniego piętra." | |
1454 | +"oprócz" "prep" 2 "przyimek włączający do zakresu odniesienia zdania element, którego nazwa użyta jest po tym przyimku" "Oprócz niego byli tam i inni." | |
1455 | +"oraz" "conj" "spójnik używany do łączenia zdań lub innych wyrażeń, które odnoszą się do tych samych przedmiotów, osób lub faktów" | |
1456 | +"osiem" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 8" | |
1457 | +"osiemdziesiąt" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 80" | |
1458 | +"osiemnaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 18" | |
1459 | +"osiemset" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 800" | |
2019 | 1460 | "osobny" "oddzielony od innych lub mający specjalne przeznaczenie" |
2020 | 1461 | "ostatecznie" 1 "w sposób ostateczny lub do samego końca, całkowicie" |
2021 | 1462 | "ostatecznie" 2 "wreszcie lub w ostatecznym razie" |
... | ... | @@ -2032,15 +1473,31 @@ |
2032 | 1473 | "ostatnio" 1 "w ostatnich czasach, niedawno" |
2033 | 1474 | "ostatnio" 2 "ostatnim razem" |
2034 | 1475 | "oświadczenie" "oficjalna wypowiedź przedstawiająca czyjeś przekonania lub stanowisko; też: pismo zawierające taką wypowiedź" |
1476 | +"ot" "qub" "partykuła poprzedzająca składnik zdania odnoszący się do czegoś, co mówiący uważa za zwyczajne lub nieistotne" "Odwiedziłem wczoraj dziadka, ot tak sobie, żeby pogadać." | |
1477 | +"oto" "pron" "I" "zaimek odsyłający do kogoś lub do czegoś, kto lub co znajduje się w zasięgu wzroku rozmówców" | |
1478 | +"oto" "qub" "II" 1 "partykuła wzmacniająca funkcję wskazującą sąsiadującego zaimka" "Tyle oto są warte wasze obietnice." | |
1479 | +"oto" "qub" "II" 2 "partykuła otwierająca nową wypowiedź, która stanowi podsumowanie wcześniejszej lub komentarz do niej" "Dziesięć płyt – oto jej dorobek piosenkarski." | |
1480 | +"oto" "qub" "II" 3 "partykuła wprowadzająca wypowiedzenie odsyłające do sytuacji i nawiązujące do poprzedzającego kontekstu" "Zbliżaliśmy się do miasta, bo oto widać już było światła." | |
1481 | +"otóż" "qub" "partykuła wprowadzająca nową wypowiedź, która nawiązuje do wcześniejszej i jest komentarzem do niej lub wyjaśnieniem zawartych w niej informacji" "Zgadza się pan z moją oceną? – Otóż nie, sądzę, że jest niesprawiedliwa." | |
2035 | 1482 | "otwarcie" "I" 1 "szczerze, wprost" |
2036 | 1483 | "otwarcie" "I" 2 "jawnie" |
2037 | 1484 | "otwarcie" "II" 1 "bycie otwartym, czynnym" |
2038 | 1485 | "otwarcie" "II" 2 "początek partii, rozgrywki rozgrywany według określonych reguł" |
2039 | 1486 | "owędy" "inną drogą, tamtędy" |
1487 | +"owszem" "qub" 1 "a" "partykuła potwierdzająca to, co powiedział rozmówca, lub wyrażająca twierdzącą odpowiedź na pytanie" "Smakuje ci? – Owszem." | |
1488 | +"owszem" "qub" 1 "b" "używana też jako wtrącenie" "Nikt mu nie szkodził, owszem, szli mu na rękę." | |
1489 | +"owszem" "qub" 2 "partykuła kwestionująca sąd rozmówcy" "Ona już nie wróci. – Owszem, wróci." | |
1490 | +"ów" "pron" 1 "a" "zaimek towarzyszący rzeczownikowi, wyróżniający kogoś lub coś spośród innych" "Oto ów znajomy." | |
1491 | +"ów" "pron" 1 "b" "będący określeniem tego, o czym była mowa" "Dużo jak na owe czasy podróżował." | |
1492 | +"ów" "pron" 1 "c" "lub występujący w zdaniu nadrzędnym, z którym się wiąże zdanie określające" "Od łąk wionął ów zapach, jaki wydziela skoszona trawa." | |
1493 | +"ów" "pron" 2 "zaimek występujący w połączeniu z innymi zaimkami, stawiany zwykle na drugim miejscu" "Ten czytał, ów oglądał telewizję." | |
1494 | +"ów" "pron" 3 "zaimek oznaczający osobę lub rzecz bliżej nieokreśloną" "Ten i ów coś powiedział." | |
1495 | +"ów" "pron" 4 "on" | |
2040 | 1496 | "ówczesny" "istniejący w czasach, o których była mowa" |
2041 | 1497 | "ówdzie" "w innym miejscu" |
2042 | 1498 | "pa" "forma pożegnania używana w sytuacjach nieoficjalnych" |
2043 | 1499 | "pac" "dźwięk spowodowany lekkim uderzeniem czegoś w coś lub o coś" |
1500 | +"paf" "interj" "zobacz „pif-paf” " | |
2044 | 1501 | "pakt" "umowa międzynarodowa o charakterze politycznym lub wojskowym" |
2045 | 1502 | "para" "I" 1 "substancja w stanie lotnym, tworząca się w czasie podgrzewania i stygnięcia cieczy lub ciał stałych" |
2046 | 1503 | "para" "I" 2 "dech, tchnienie" |
... | ... | @@ -2052,9 +1509,16 @@ |
2052 | 1509 | "para" "II" 6 "jedna z dwóch sztuk lub istot stanowiących pewną całość" |
2053 | 1510 | "para" "III" 1 "drobna moneta jugosłowiańska" |
2054 | 1511 | "para" "III" 2 "dawna srebrna moneta turecka" |
1512 | +"parę" "pron" "zobacz „kilka I” " | |
1513 | +"parędziesiąt" "pron" "zobacz „kilkadziesiąt” " | |
1514 | +"paręnaście" "pron" "zobacz „kilkanaście” " | |
1515 | +"paręset" "pron" "zobacz „kilkaset” " | |
2055 | 1516 | "parokroć" "parę razy" |
2056 | 1517 | "patataj" "okrzyk towarzyszący podrzucaniu dziecka na kolanach, mający naśladować odgłos jazdy na koniu" |
1518 | +"pewien" "pron" "I" "zaimek odnoszący się do obiektów o cechach znanych mówiącemu, ale nieokreślanych w wypowiedzi" "Pewne osoby chcą cię poznać." | |
2057 | 1519 | "pewien" "II" "zobacz „pewny” w znaczeniu 7, 8" |
1520 | +"pewnie" "interj" "II" "wykrzyknik potwierdzający coś lub zaprzeczający czemuś" | |
1521 | +"pewnie" "qub" "I" "partykuła komunikująca, że mówiący uważa coś za bardzo prawdopodobne" "Pewnie dobrze zarobię." | |
2058 | 1522 | "pewno" "prawdopodobnie, pewnie" |
2059 | 1523 | "pewny" 1 "taki, który niewątpliwie nastąpi" |
2060 | 1524 | "pewny" 2 "o człowieku: taki, na którym można polegać" |
... | ... | @@ -2069,7 +1533,10 @@ |
2069 | 1533 | "pęd" 3 "część rośliny składająca się z łodygi i liści lub kwiatów" |
2070 | 1534 | "pęk" 1 "większa liczba jednorodnych przedmiotów związanych razem lub występujących razem w naturze" |
2071 | 1535 | "pęk" 2 "jakaś rzecz skłębiona, splątana" |
1536 | +"pfe" "interj" "zobacz „fe” " | |
1537 | +"pfu" "interj" "zobacz „fu I” " | |
2072 | 1538 | "pfuj" "zobacz „pfu” " |
1539 | +"phi" "interj" "I" "wykrzyknik wyrażający lekceważenie, rozczarowanie lub niedowierzanie" | |
2073 | 1540 | "phi" "II" "nazwa litery greckiej „Φ, ϕ”" |
2074 | 1541 | "pi" "I" "wyraz naśladujący dźwięk wydawany przez pisklę" |
2075 | 1542 | "pi" "II" 1 "nazwa litery greckiej „Π, π”" |
... | ... | @@ -2084,8 +1551,15 @@ |
2084 | 1551 | "pierwszy" "I" 4 "przewyższający innych pod jakimś względem" |
2085 | 1552 | "pierwszy" "II" "pierwszy dzień miesiąca" |
2086 | 1553 | "pięciokroć" "pięć razy" |
1554 | +"pięć" "num" "I" "liczebnik główny oznaczający liczbę 5" | |
2087 | 1555 | "pięć" "II" "ocena bardzo dobra w szkolnym systemie ocen" |
1556 | +"pięćdziesiąt" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 50" | |
2088 | 1557 | "pięćkroć" "pięć razy" |
1558 | +"pięćset" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 500" | |
1559 | +"piętnaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 15" | |
1560 | +"pif" "interj" "zobacz „pif-paf” " | |
1561 | +"pif-paf" "interj" "wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany strzałem z broni palnej" | |
1562 | +"pik" "interj" "IV" "wykrzyknik oznaczający lekkie ukłucie, uderzenie, zwykle serca, lub naśladujący głos wydawany przez niektóre ptaki" | |
2089 | 1563 | "pik" "I" 1 "jeden z czterech kolorów w kartach, oznaczony czarnym listkiem w kształcie serca" |
2090 | 1564 | "pik" "I" 2 "karta w tym kolorze" |
2091 | 1565 | "pik" "II" "o kartach do gry: mający kolor oznaczony czarnym listkiem w kształcie serca" |
... | ... | @@ -2097,14 +1571,39 @@ |
2097 | 1571 | "pismo" 4 "tekst napisany ręcznie lub maszynowo na kartce lub kartkach papieru" |
2098 | 1572 | "pismo" 5 "zebrane utwory literackie, publicystyczne itp." |
2099 | 1573 | "pismo" 6 "publikacja wydawana w stałych terminach; też: egzemplarz tej publikacji" |
1574 | +"plask" "interj" "II" "wykrzyknik naśladujący odgłos uderzenia płaską powierzchnią czegoś lub upadku czegoś płaskiego" | |
2100 | 1575 | "plask" "I" "odgłos powstający przy uderzeniu o jakąś płaską powierzchnię" |
2101 | 1576 | "ple-ple" "mówienie rzeczy błahych lub bezsensownych" |
2102 | 1577 | "plus" 1 "znak dodawania w postaci krzyżyka stawiany między liczbami" |
2103 | 1578 | "plus" 2 "znak w postaci krzyżyka stawiany przed liczbą większą od zera" |
2104 | 1579 | "plus" 3 "znak w postaci krzyżyka przy ocenie szkolnej, oznaczający podwyższenie tej oceny o pół stopnia" |
2105 | 1580 | "plus" 4 "zaleta, dodatnia strona" |
1581 | +"plusk" "interj" "II" "wykrzyknik naśladujący odgłos uderzającej o coś lub uderzanej czymś cieczy albo wpadnięcie do wody, błota itp." | |
2106 | 1582 | "plusk" "I" 1 "odgłos spowodowany uderzeniem czegoś o ciecz lub cieczy o coś" |
2107 | 1583 | "plusk" "I" 2 "ogon bobra" |
1584 | +"po" "prep" "Location" "loc" 1 "a" "przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem komunikujący, że to, o czym mowa, dzieje się w wielu miejscach jakiejś przestrzeni" "Echo roznosi się po lesie." | |
1585 | +"po" "prep" "Location" "loc" 1 "b" "lub że czynność, o której mowa, jest wykonywana w różnych miejscach" "Szeptali o tym po kawiarniach." | |
1586 | +"po" "prep" "Location" "loc" 3 "przyimek wprowadzający określenie powierzchni przedmiotu, na której lub wzdłuż której wykonuje się czynność lub ruch" "Zimą dzieci ślizgały się po zamarzniętym jeziorze." | |
1587 | +"po" "prep" "Path" "loc" 1 "a" "przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem komunikujący, że to, o czym mowa, dzieje się w wielu miejscach jakiejś przestrzeni" "Echo roznosi się po lesie." | |
1588 | +"po" "prep" "Path" "loc" 3 "przyimek wprowadzający określenie powierzchni przedmiotu, na której lub wzdłuż której wykonuje się czynność lub ruch" "Zimą dzieci ślizgały się po zamarzniętym jeziorze." | |
1589 | +"po" "prep" "CZEMU" "Purpose" "acc" 17 "przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem wprowadzający określenie celu charakteryzowanej w zdaniu czynności" "Zatelefonowała do niego po radę i pomoc." | |
1590 | +"po" "prep" "CZEMU" "Purpose?" "acc" 16 "przyimek wprowadzający nazwę rzeczy lub osoby, którą ktoś zamierza zabrać z miejsca, do którego się w tym celu udaje" "Poszedł do przedszkola po wnuka." | |
1591 | +"po" "prep" "Purpose/Condition" "loc" 14 "przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem nazywającym zdarzenie lub osobę komunikujący o przewidywanym następstwie tego zdarzenia lub działania tej osoby" "Po wizycie prezydenta miasta oczekiwano reaktywowania starej umowy." | |
1592 | +"po" "prep" "CZAS" "Time" "loc" 2 "przyimek wprowadzający określenie czasu, wraz z którym komunikujący, że to samo zdarzenie powtarza się przez pewien czas" "Po nocach grał w karty, a w dzień się uczył." | |
1593 | +"po" "prep" "CZAS" "Time" "loc" 6 "przyimek wprowadzający określenie stanu rzeczy lub punktu czasowego wcześniejszego w stosunku do zdarzenia, o którym mowa w zdaniu" "Po doktoracie podjęła pracę w liceum." | |
1594 | +"po" "prep" "CZAS/SYTUACJA" "Time" "loc" 7 "przyimek wprowadzający określenie czasu dzielącego dwa zdarzenia" "Spotkali się dopiero po dwudziestu latach." | |
1595 | +"po" "prep" "x?" "acc" 5 "przyimek poprzedzający określenie górnej granicy czegoś" "Nakryła się kołdrą po czubek nosa." | |
1596 | +"po" "prep" "COMPREP" 4 "a" "przyimek wprowadzający określenie strony, z której lub na której coś się dzieje lub znajduje" "Pisz tylko po jednej stronie kartki." | |
1597 | +"po" "prep" "ARG" 4 "b" "lub części jakiejś całości, zwykle części ciała, podlegającej działaniu" "Całował babcię po rękach." | |
1598 | +"po" "prep" 8 "przyimek wraz z użytą po nim nazwą wyznaczający osobę lub rzecz zajmującą w pewnej hierarchii miejsce wyróżnione w stosunku do innych osób lub rzeczy, o których jest mowa" "W parafii uchodził za pierwszego człowieka po proboszczu." | |
1599 | +"po" "prep" 9 "przyimek wprowadzający nazwę rzeczy, użytą również bezpośrednio przed przyimkiem, i wraz z tymi nazwami komunikujący, że z każdą kolejną rzeczą objętą tą nazwą dzieje się to samo co z poprzednią" "Nagrywał zdanie po zdaniu." | |
1600 | +"po" "prep" 10 "przyimek wprowadzający nazwę osoby, do której coś wcześniej należało lub która była wcześniej nosicielem danej cechy" "Talent malarski miał po matce." | |
1601 | +"po" "prep" 11 "przyimek wprowadzający nazwę osoby, której działania wymagają innych działań charakteryzowanych w zdaniu" "Przez cały tydzień sprzątała po murarzach." | |
1602 | +"po" "prep" 12 "przyimek wprowadzający nazwę rzeczy, którą było wcześniej wypełnione dane naczynie lub opakowanie" "Butelka po mleku." | |
1603 | +"po" "prep" 13 "przyimek wprowadzający nazwę osoby, której odejście wywołało czyjąś rozpacz" "Przez miesiąc rozpaczała po dziadku." | |
1604 | +"po" "prep" 15 "przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem komunikujący, na jakiej podstawie rozpoznawany jest przedmiot, o którym mowa w zdaniu" "Potrafiła rozróżniać drzewa po liściach." | |
1605 | +"po" "prep" 18 "przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem lub połączeniem liczebnika z rzeczownikiem komunikujący, ile rzeczy, osób lub zdarzeń przypada na kogoś lub na coś" "Każde dziecko dostało po gruszce." | |
1606 | +"po" "prep" 19 "przyimek wprowadzajacy przysłówki określające sposób lub podobieństwo" "Zachowywał się w stosunku do mnie po ojcowsku." | |
2108 | 1607 | "po ciemku" "bez światła" |
2109 | 1608 | "po trochu" 1 "w małej ilości" |
2110 | 1609 | "po trochu" 2 "niewielkimi porcjami, co jakiś czas" |
... | ... | @@ -2113,6 +1612,31 @@ |
2113 | 1612 | "pobliski" "znajdujący się w niewielkiej odległości" |
2114 | 1613 | "pobyt" "znajdowanie się gdzieś" |
2115 | 1614 | "poczucie" "zdawanie sobie sprawy z pewnych faktów, zjawisk zachodzących w otaczającym świecie, stanów wewnętrznych itp." |
1615 | +"pod" "prep" "Location" "inst" 1 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się poniżej lub przedostaje się tak, żeby znaleźć się poniżej danej rzeczy" "Kot spał pod biurkiem. Woda wlewała się pod wannę." | |
1616 | +"pod" "prep" "Location" "inst" 2 "przyimek przyłączający nazwę rzeczy, która przykrywa coś lub kogoś" "Dziecko schowało się pod kołdrę." | |
1617 | +"pod" "prep" "Location" "inst" 3 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się w pobliżu lub udaje się w pobliże obiektu, który przewyższa osobę lub rzecz, o której mowa" "Spotkajmy się pod pomnikiem." | |
1618 | +"pod" "prep" "Location" "inst" 4 "przyimek przyłączający nazwę góry lub miejscowości, w okolicach której coś się dzieje lub w okolice której ktoś się udaje" "Mieszkali pod Babią Górą. Katastrofa wydarzyła się pod Poznaniem." | |
1619 | +"pod" "prep" "Location Goal" "acc" 1 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się poniżej lub przedostaje się tak, żeby znaleźć się poniżej danej rzeczy" "Kot spał pod biurkiem. Woda wlewała się pod wannę." | |
1620 | +"pod" "prep" "Location Goal" "acc" 2 "przyimek przyłączający nazwę rzeczy, która przykrywa coś lub kogoś" "Dziecko schowało się pod kołdrę." | |
1621 | +"pod" "prep" "Location Goal" "acc" 3 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się w pobliżu lub udaje się w pobliże obiektu, który przewyższa osobę lub rzecz, o której mowa" "Spotkajmy się pod pomnikiem." | |
1622 | +"pod" "prep" "Location Goal" "acc" 4 "przyimek przyłączający nazwę góry lub miejscowości, w okolicach której coś się dzieje lub w okolice której ktoś się udaje" "Mieszkali pod Babią Górą. Katastrofa wydarzyła się pod Poznaniem." | |
1623 | +"pod" "prep" "Location Goal" "acc" 5 "przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący, że ktoś lub coś posuwa się w kierunku przeciwnym do kierunku wiatru lub prądu rzeki" "Z trudem wiosłowali pod prąd." | |
1624 | +"pod" "prep" "Path" "inst" 1 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się poniżej lub przedostaje się tak, żeby znaleźć się poniżej danej rzeczy" "Kot spał pod biurkiem. Woda wlewała się pod wannę." | |
1625 | +"pod" "prep" "Stimulus/Condition" 8 "przyimek wprowadzający określenie przyczyny lub uzasadnienia jakiegoś zdarzenia albo okoliczności, które miały na to zdarzenie wpływ" "Drzwi otworzyły się pod naporem tłumu." | |
1626 | +"pod" "prep" "CZAS" "Time" "acc" 13 "przyimek wraz z określeniem czasu komunikujący, że coś zdarzyło się nieco wcześniej, niż w chwili, na którą to określenie wskazuje" "Pod wieczór zaczęło padać." | |
1627 | +"pod" "prep" 6 "przyimek wprowadzający nazwę czynności lub jej obiektu, podporządkowaną nadrzędnemu składnikowi zdania" "Wniosek poddano pod głosowanie." | |
1628 | +"pod" "prep" 7 "przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący o kierowaniu czymś, sprawowaniu władzy lub opieki nad kimś lub nad czymś" "Rodzice oddali córkę pod opiekę babci." | |
1629 | +"pod" "prep" 9 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że dana osoba lub dany obiekt mogą być rozpoznane za pomocą wymienionej nazwy" " Policja zorganizowała akcję pod kryptonimem ""Powroty""." | |
1630 | +"pod" "prep" 10 "przyimek wraz z przyłączanym wyrażeniem określający czyjś adres lub numer telefonu" "Proszę zanieść te bagaże pod szóstkę." | |
1631 | +"pod" "prep" 11 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że jedna rzecz jest dopasowana lub dostosowana do drugiej" "Kupiła torebkę pod kolor płaszcza." | |
1632 | +"pod" "prep" 12 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś robi coś w sposób charakterystyczny dla danego twórcy lub odpowiadający upodobaniom danej osoby" "Jej pierwsze obrazy były malowane pod Picassa." | |
1633 | +"pod" "prep" 14 "przyimek wraz z określeniem liczby komunikujący, że dana wielkość jest niewiele mniejsza, niż wskazuje ta liczba" "Ojciec miał już wtedy pod osiemdziesiątkę." | |
1634 | +"pod" "prep" 15 "a" "przyimek wprowadzający nazwę zakąski, która towarzyszy piciu alkoholu" "Pili pod śledzika." | |
1635 | +"pod" "prep" 15 "b" "lub określenie wznoszonego przez kogoś toastu" "Pod nasze spotkanie!" | |
1636 | +"pod" "prep" 16 "przyimek przyłączający określenie osoby, której inni są podporządkowani, zwykle służbowo" "Pod wiceministrem było pięciu dyrektorów departamentu." | |
1637 | +"pod" "prep" 17 "przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem określający konsekwencje, jakie grożą osobie, która nie dostosuje się do tego, o czym jest mowa w zdaniu" "Kazano mu opuścić lokal pod groźbą eksmisji." | |
1638 | +"pod" "prep" 18 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że dana osoba za pomocą wypowiedzianych słów zobowiązała się do czegoś" "Zeznawał pod przysięgą." | |
1639 | +"podczas" "prep" "CZAS" "Time" "gen" "przyimek komunikujący, że dane zdarzenie miało miejsce w tym samym czasie, co inne" | |
2116 | 1640 | "podejrzenie" 1 "posądzenie o coś" |
2117 | 1641 | "podejrzenie" 2 "przypuszczenie istnienia czegoś" |
2118 | 1642 | "podejście" 1 "przestrzeń, którą się przebywa, podchodząc pod górę; też: droga wiodąca pod górę" |
... | ... | @@ -2151,14 +1675,28 @@ |
2151 | 1675 | "pomału" 1 "bez pośpiechu, powoli" |
2152 | 1676 | "pomału" 2 "stopniowo, nie od razu" |
2153 | 1677 | "pomału" 3 "nie najgorzej, znośnie (w odpowiedzi na grzecznościowe pytanie o zdrowie, pracę itp.)" |
1678 | +"pomiędzy" "prep" "zobacz „między” " | |
1679 | +"pomimo" "prep" "zobacz „mimo” " | |
2154 | 1680 | "pomimo iż" "zobacz „pomimo że” " |
1681 | +"pomimo że" "conj" "zobacz „mimo że” " | |
2155 | 1682 | "pomysł" "twórcza myśl zawierająca projekt działania, rozwiązania czegoś" |
1683 | +"ponad" "prep" "Location" "inst" "I" 1 "przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że coś znajduje się lub dzieje się powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni" "Gołębie wzbiły się ponad dachy domów." | |
1684 | +"ponad" "prep" "Location Goal" "acc" "I" 1 "przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że coś znajduje się lub dzieje się powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni" "Gołębie wzbiły się ponad dachy domów." | |
1685 | +"ponad" "prep" "Path" "inst" "I" 1 "przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że coś znajduje się lub dzieje się powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni" "Gołębie wzbiły się ponad dachy domów." | |
1686 | +"ponad" "prep" "I" 2 "przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że jeden z porównywanych obiektów jest bardziej ceniony niż drugi" "Bracia kochali matkę ponad wszystko." | |
1687 | +"ponad" "prep" "I" 3 "przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że ktoś lub coś wyróżnia się spośród osób, rzeczy lub zjawisk tego samego rodzaju albo że dystansuje się od nich" "Wybił się ponad swoje środowisko." | |
1688 | +"ponad" "prep" "I" 4 "przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że jakieś działanie lub jakiś stan przekracza dany poziom lub normę" "Był dojrzały ponad wiek." | |
1689 | +"ponad" "qub" "II" "partykuła komunikująca, że czegoś jest więcej, niż informuje wyraz, do którego została dodana" "Nie widzieli się ponad rok." | |
1690 | +"ponadto" "qub" "partykuła nawiązująca do poprzedniego kontekstu i wprowadzająca nową informację na omawiany już temat" "Była zdolna i pracowita, a ponadto bardzo miła." | |
1691 | +"poniekąd" "qub" "partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy, ale jest mu w znacznym stopniu bliski" "Reprodukcje zastępują poniekąd oryginały." | |
1692 | +"ponieważ" "conj" "spójnik wprowadzający zdanie, które wyjaśnia informację podaną w drugim zdaniu składowym zdania złożonego" "Odszedł, ponieważ się obraził." | |
2156 | 1693 | "poniewczasie" "zbyt późno" |
2157 | 1694 | "poniżej" 1 "niżej w stosunku do jakiegoś punktu odniesienia" |
2158 | 1695 | "poniżej" 2 "mniej niż podana wielkość" |
2159 | 1696 | "poniżej" 3 "w dalszej części tekstu lub wypowiedzi" |
2160 | 1697 | "poniżej" 4 "na niższym poziomie" |
2161 | 1698 | "ponowny" "wykonany, odbywający się po raz drugi" |
1699 | +"popod" "prep" "zobacz „pod” w znaczeniu 1, 3" | |
2162 | 1700 | "popojutrze" "I" "następnego dnia po dniu pojutrzejszym" |
2163 | 1701 | "popojutrze" "II" "dzień następujący po dniu pojutrzejszym" |
2164 | 1702 | "poprzedni" 1 "wcześniejszy" |
... | ... | @@ -2168,6 +1706,12 @@ |
2168 | 1706 | "poprzednik" 3 "część pierwsza, podrzędna, okresu warunkowego" |
2169 | 1707 | "poprzednik" 4 "pierwszy z członów implikacji" |
2170 | 1708 | "poprzednik" 5 "pierwsze z dwu zdań okresu muzycznego gromadzące napięcia, które są rozładowywane w drugim zdaniu" |
1709 | +"poprzez" "prep" "Duration" "acc" 6 "przyimek przyłączający określenie czasu, w którym miał miejsce dany stan rzeczy" | |
1710 | +"poprzez" "prep" "Path" "acc" 1 "przyimek komunikujący, że ktoś lub coś posuwa się po jakimś obszarze" | |
1711 | +"poprzez" "prep" "Path" "acc" 4 "przyimek wprowadzający element zajmujący miejsce pośrednie w co najmniej trójelementowym szeregu" | |
1712 | +"poprzez" "prep" 2 "przyimek przyłączający nazwę rzeczy utrudniającej wykonywanie czynności" | |
1713 | +"poprzez" "prep" 3 "przyimek, który wraz z przyłączanym rzeczownikiem charakteryzuje działanie, będące środkiem do osiągnięcia celu" | |
1714 | +"poprzez" "prep" 5 "przyimek przyłączający nazwę osoby, instytucji lub rzeczy, z której pośrednictwa ktoś korzysta" | |
2171 | 1715 | "pora" 1 "okres, w którym coś się dzieje lub jest wykonywane; też: czas trwania czegoś" |
2172 | 1716 | "pora" 2 "czas odpowiedni na coś" |
2173 | 1717 | "porozumienie" 1 "zgoda na coś" |
... | ... | @@ -2184,6 +1728,7 @@ |
2184 | 1728 | "poszczególny" "każdy z wielu, pojedynczo rozpatrywany" |
2185 | 1729 | "poszukiwanie" "prace badawcze prowadzone przez naukowców w celu odkrycia nowych faktów lub czegoś nieznanego dotąd" |
2186 | 1730 | "pośrodku" "w środkowym punkcie czegoś" |
1731 | +"pośród" "prep" "zobacz „wśród” " | |
2187 | 1732 | "potąd" 1 "do danego miejsca, zwykle do wskazanej wysokości" |
2188 | 1733 | "potąd" 2 "do tego czasu" |
2189 | 1734 | "potem" "w chwili następującej po czymś, o czym była mowa" |
... | ... | @@ -2208,13 +1753,23 @@ |
2208 | 1753 | "powyżej" 5 "na północ od jakiegoś punktu" |
2209 | 1754 | "powyższy" "wcześniej omówiony, opisany lub wymieniony" |
2210 | 1755 | "powyższy" "to, co było wcześniej omówione, opisane lub wymienione" |
1756 | +"poza" "prep" "Time" "inst" "II" 2 "przyimek komunikujący, że dany stan rzeczy ma miejsce w innym czasie lub środowisku, niż wskazuje na to przyłączany rzeczownik" "Widywali się poza lekcjami." | |
1757 | +"poza" "prep" "Location" "inst" "II" 1 "przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo udaje się lub przemieszcza do miejsca położonego na zewnątrz niego" "Wieczory spędzamy poza domem." | |
1758 | +"poza" "prep" "Location Goal" "acc" "II" 1 "przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo udaje się lub przemieszcza do miejsca położonego na zewnątrz niego" "Wieczory spędzamy poza domem." | |
1759 | +"poza" "prep" "II" 3 "przyimek wyłączający z zakresu odniesienia zdania pewne elementy" "Nie pisał prawie nic poza felietonami do gazety." | |
1760 | +"poza" "prep" "II" 4 "przyimek włączający do zakresu odniesienia zdania jakieś elementy" "Poza kierowcą poszkodowanych było jeszcze kilka osób." | |
2211 | 1761 | "poza" "I" 1 "ułożenie ciała, postawa" |
2212 | 1762 | "poza" "I" 2 "przesada lub nienaturalność w zachowaniu" |
2213 | 1763 | "pozostały" 1 "taki, który pozostał" |
2214 | 1764 | "pozostały" 2 "nienależący do grupy, o której mowa, nie ten, o którym mowa" |
2215 | 1765 | "pozwolenie" "ustna lub pisemna zgoda na coś; też: dokument stwierdzający taką zgodę" |
1766 | +"póki" "conj" "zobacz „dopóki” " | |
1767 | +"pół" "adv" "III" "przysłówek lub składnik przysłówka złożonego komunikujący, że czynność została wykonana lub że cecha przysługuje przedmiotowi w pewnym stopniu" "Pół czytał, pół drzemał. Wyrzucił na pół uschnięte kwiaty." | |
1768 | +"pół" "pron" "II" "zaimek oznaczający dużą liczbę lub ilość czegoś" "Pół życia stracił na poszukiwania. Na pogrzeb przyszło pół miasta." | |
2216 | 1769 | "pół" "I" "jedna z dwóch równych części jakiejś całości" "Zjadł pół jabłka." |
1770 | +"półtora" "num" "liczebnik ułamkowy oznaczający jeden i pół" | |
2217 | 1771 | "półuchem" "nieuważnie" |
1772 | +"póty" "conj" "zobacz „dopóty” " | |
2218 | 1773 | "późno" 1 "wieczorem lub w nocy" |
2219 | 1774 | "późno" 2 "pod koniec jakiegoś czasu lub okresu" |
2220 | 1775 | "późno" 3 "po upływie czasu dłuższego niż zwykle lub niż oczekiwano" |
... | ... | @@ -2228,6 +1783,11 @@ |
2228 | 1783 | "późny" 5 "„późniejszy” następujący po czymś, co miało miejsce wcześniej" |
2229 | 1784 | "późny" 6 "o roślinach: mający długi okres dojrzewania; też: siany lub sadzony po innych gatunkach" |
2230 | 1785 | "późny" 7 "zrealizowany przez kogoś będącego w stosunkowo zaawansowanym wieku" |
1786 | +"praktycznie" "qub" "partykuła używana jako składnik wyrażeń „praktycznie biorąc”, „praktycznie rzecz biorąc”, komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd jest w znacznym stopniu bliski stanowi rzeczywistemu" "Praktycznie biorąc, sprawa była dość prosta." | |
1787 | +"prask" "interj" "wykrzyknik naśladujący dźwięk, który powstaje, gdy coś nagle pęka lub uderza w coś" | |
1788 | +"prawda" "interj" "II" 1 "wykrzyknik sygnalizujący, że mówiący zgadza się z tym, co ktoś powiedział" | |
1789 | +"prawda" "interj" "II" 2 "wykrzyknik na końcu zdania lub otwierający pytanie, sygnalizujący, że mówiący oczekuje od swojego rozmówcy aprobaty tego, co powiedział lub powie" | |
1790 | +"prawda" "qub" "III" "partykuła używana jako wtrącenie, sygnalizująca, że mówiący zastanawia się nad dalszym ciągiem swojej wypowiedzi" "Trzeba wreszcie znaleźć, prawda, rozwiązanie, prawda, tej kwestii." | |
2231 | 1791 | "prawda" "I" 1 "zgodna z rzeczywistością treść słów, interpretacja faktów, przedstawienie czegoś zgodne z realiami" |
2232 | 1792 | "prawda" "I" 2 "to, co rzeczywiście jest, istnieje lub było" |
2233 | 1793 | "prawda" "I" 3 "zasada dowiedziona naukowo lub wynikająca z doświadczenia, uważana powszechnie za niepodważalną" |
... | ... | @@ -2237,6 +1797,9 @@ |
2237 | 1797 | "prawdziwy" 1 "zgodny z rzeczywistością, z prawdą" |
2238 | 1798 | "prawdziwy" 2 "autentyczny, niesfałszowany" |
2239 | 1799 | "prawdziwy" 3 "taki jak zwykle bywa, typowy; też: mający cechy osoby, stanu, przedmiotu, do których jest porównywany" |
1800 | +"prawie" "qub" "partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa, nie zostało osiągnięte i że niewiele brakuje, aby się urzeczywistniło" "Była prawie mężatką." | |
1801 | +"precz" "adv" "I" "przysłówek o charakterze ekspresywnym towarzyszący czasownikom oznaczającym usuwanie, wyrzucanie, oddalanie (się)" | |
1802 | +"precz" "interj" "II" "wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe oddalenie się skądś" | |
2240 | 1803 | "pretensja" 1 "żal, uraza i niechęć do kogoś z jakiegoś powodu; też: słowa wyrażające to uczucie" |
2241 | 1804 | "pretensja" 2 "prawo, które sobie ktoś rości do czegoś" |
2242 | 1805 | "pretensja" 3 "przesadnie wysokie mniemanie o sobie" |
... | ... | @@ -2265,14 +1828,32 @@ |
2265 | 1828 | "prośba" 2 "życzenie wyrażone na piśmie, skierowane do jakiejś instytucji lub osoby urzędowej" |
2266 | 1829 | "protest" 1 "ostre wystąpienie przeciw działaniu uważanemu za niesłuszne" |
2267 | 1830 | "protest" 2 "urzędowe stwierdzenie odmowy zapłaty przez dłużnika sumy wymienionej na wekslu, czeku itp." |
1831 | +"prócz" "prep" "zobacz „oprócz” " | |
2268 | 1832 | "prr" "zawołanie na konia używane wtedy, gdy powożący chce go zatrzymać" |
2269 | 1833 | "przebieg" 1 "rozwijanie się czegoś w czasie i sposób, w jaki coś przebiega" |
2270 | 1834 | "przebieg" 2 "miejsce i kierunek biegu czegoś" |
2271 | 1835 | "przebieg" 3 "liczba kilometrów przejechanych przez dany pojazd" |
2272 | 1836 | "przebieg" 4 "praca wykonana przez jakieś urządzenie, liczona w odpowiadających rodzajowi danej pracy lub rodzajowi urządzenia jednostkach, pozwalająca określić jego wydolność lub stopień zużycia" |
2273 | 1837 | "przebieg" 5 "zbiór następujących po sobie kolejno wartości tej samej wielkości fizycznej, np. temperatury, ciśnienia" |
1838 | +"przecież" "qub" "partykuła wprowadzająca sąd polemiczny w stosunku do wypowiedzianego wcześniej, podkreślająca, że jego prawdziwość jest dla mówiącego oczywista" "Pana przecież obowiązuje jakaś etyka zawodowa." | |
1839 | +"przeciw" "prep" "Location Goal/Manner" "dat" 6 "przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący o kierunku ruchu odwrotnym do kierunku zjawiska nazywanego przez ten rzeczownik" " Łódź z trudem płynęła przeciw prądowi rzeki." | |
1840 | +"przeciw" "prep" 1 "przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, na które się dana osoba nie zgadza" "Mieszkańcy gminy protestowali przeciw budowie oczyszczalni ścieków." | |
1841 | +"przeciw" "prep" 2 "przyimek przyłączający nazwę osoby, której ktoś zamierza zrobić coś złego" "Generał poprowadził dywizjon przeciw nieprzyjacielskim czołgom." | |
1842 | +"przeciw" "prep" 3 "przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, któremu określone działania mają zapobiec lub który mają usunąć" "Łykał tabletki przeciw grypie." | |
1843 | +"przeciw" "prep" 4 "przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, której istnienie jest zagrożone" "Wykroczenia przeciw porządkowi i spokojowi publicznemu podlegają karze." | |
1844 | +"przeciw" "prep" 5 "przyimek przyłączający nazwę osoby lub grupy osób, z którą inna osoba lub grupa osób współzawodniczy" "Dwie drużyny dziennikarzy mają walczyć przeciw sobie o puchar prezydenta miasta." | |
1845 | +"przeciwko" "prep" "zobacz „przeciw” " | |
1846 | +"przeciwnie" "qub" "II" "partykuła wprowadzająca sąd polemiczny lub zaprzeczający w stosunku do wypowiedzianego wcześniej" "Oni nie wyjeżdżają, przeciwnie, dopiero niedawno wrócili." | |
2274 | 1847 | "przeciwnie" "I" 1 "w przeciwnym kierunku" |
2275 | 1848 | "przeciwnie" "I" 2 "w zupełnie inny sposób" |
1849 | +"przed" "prep" "Location" "inst" 1 "przyimek komunikujący, że osoba lub rzecz znajduje się lub została umieszczona po tej samej stronie danego obiektu co obserwator albo bliżej przodu tego obiektu niż tyłu" "Samochód zatrzymał się przed gmachem." | |
1850 | +"przed" "prep" "Location Goal" "acc" 1 "przyimek komunikujący, że osoba lub rzecz znajduje się lub została umieszczona po tej samej stronie danego obiektu co obserwator albo bliżej przodu tego obiektu niż tyłu" "Samochód zatrzymał się przed gmachem." | |
1851 | +"przed" "prep" "cel/CZAS" "Purpose/Time" "inst" 3 "przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem nazywający zdarzenie, względem którego stan rzeczy, o którym mowa w zdaniu, nastąpił wcześniej" "Wszystkie ptaki gromadziły się tu przed odlotem." | |
1852 | +"przed" "prep" "CZAS" "Time" "inst" 4 "przyimek wprowadzający określenie czasu, jaki upłynął od momentu zajścia danego zdarzenia" "Statek odpłynął przed godziną." | |
1853 | +"przed" "prep" 2 "przyimek komunikujący, że osoba lub rzecz znajduje się lub została umieszczona bliżej początku czegoś albo wyżej w jakiejś hierarchii niż obiekt, o którym mowa" "Piotr stał w kolejce przed Adamem." | |
1854 | +"przed" "prep" 5 "przyimek wprowadzający nazwę osoby, rzeczy lub zjawiska, z którymi ktoś chce uniknąć kontaktu" "Zasłoniła twarz przed wiatrem." | |
1855 | +"przed" "prep" 6 "przyimek wprowadzający określenie adresata lub świadka czyjejś wypowiedzi" "Wyżaliła się przed babcią." | |
1856 | +"przed" "prep" 7 "przyimek komunikujący, że dane zdarzenie ma miejsce w obecności ważnej osoby lub grupy osób" "Rozprawa odbyła się przed kolegium do spraw wykroczeń." | |
2276 | 1857 | "przedmiot" 1 "rzecz, materialny element świata" |
2277 | 1858 | "przedmiot" 2 "jedna z nauk objęta programem nauczania w szkole lub na studiach wyższych" |
2278 | 1859 | "przedmiot" 3 "temat, treść, wątek czegoś" |
... | ... | @@ -2298,14 +1879,41 @@ |
2298 | 1879 | "przenigdy" "stanowczo, absolutnie nigdy" |
2299 | 1880 | "przesłuchanie" 1 "sprawdzenie umiejętności osób, które startują w jakimś konkursie lub ubiegają się o coś" |
2300 | 1881 | "przesłuchanie" 2 "sytuacja, w której policjant, prokurator itp. zadaje komuś pytania dotyczące popełnionego przestępstwa" |
1882 | +"przeszło" "qub" "partykuła komunikująca, że czegoś jest więcej, niż informuje wyraz, do którego została dodana" "Rozmawiali przeszło godzinę." | |
2301 | 1883 | "przetarg" 1 "publiczna sprzedaż ruchomości lub nieruchomości, w której nabywcą zostaje osoba oferująca najwyższą cenę" |
2302 | 1884 | "przetarg" 2 "konkurs ofert na wykonanie określonych robót i usług" |
2303 | 1885 | "przetarg" 3 "spór, targowanie się o jakieś ustępstwa" |
1886 | +"przeto" "conj" "spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, które przedstawia skutek tego, o czym była wcześniej mowa lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania" "Był młody, przeto niedoświadczony." | |
2304 | 1887 | "przeważnie" "w przeważającej części" |
1888 | +"przez" "prep" "CZEMU" "Condition" "acc" 11 "przyimek przyłączający określenie okoliczności lub nazwę osoby, która spowodowała dany stan rzeczy, oceniany zazwyczaj jako zły" "Wpadł w furię przez zazdrość." | |
1889 | +"przez" "prep" "Duration" "acc" 5 "przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący czas trwania zdarzenia, o którym jest mowa" "Rozmawiali przez chwilę." | |
1890 | +"przez" "prep" "Path" "acc" 1 "przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś przechodzi lub przedostaje się z jednej strony danego obiektu na drugą" "Do domu wracała przez park. Droga prowadziła przez most." | |
1891 | +"przez" "prep" "Path" "acc" 6 "przyimek wprowadzający element zajmujący miejsce pośrednie w szeregu złożonym z co najmniej trzech elementów" "Układ niżowy ciągnął się od Skandynawii przez Morze Północne po Wyspy Brytyjskie." | |
1892 | +"przez" "prep" "Path" "acc" 7 "przyimek komunikujący, że cała powierzchnia jakiejś rzeczy lub części ciała ma daną cechę albo że cała podlega danej czynności" "Głęboka szrama przechodziła mu przez czoło." | |
1893 | +"przez" "prep" "Path" "acc" 2 "przyimek przyłączający określenie grupy osób, rzeczy lub masy czegoś, które znajdują się na drodze czyjegoś ruchu i wymagają pokonania" "Brnęli przez śnieg w stronę schroniska." | |
1894 | +"przez" "prep" "Path" "acc" 3 "przyimek przyłączający nazwę rzeczy, która oddziela dwie sąsiadujące ze sobą części przestrzeni" "Słyszałam przez drzwi waszą rozmowę." | |
1895 | +"przez" "prep" 4 "przyimek przyłączający określenie stanów rzeczy, w których ktoś uczestniczył lub które przeżył" "Przeszedł przez życie cicho i spokojnie." | |
1896 | +"przez" "prep" "ARG" 8 "przyimek przyłączający określenie wykonawcy lub sprawcy czynności" "Omawiano poprawki zgłoszone przez posłów." | |
1897 | +"przez" "prep" 9 "przyimek wprowadzający nazwę środka lub narzędzia czynności" "Piła sok przez słomkę." | |
1898 | +"przez" "prep" 10 "przyimek przyłączający określenie czynności, która służy osiągnięciu komunikowanego w zdaniu celu" "Uczczono pamięć zmarłych przez powstanie." | |
1899 | +"przez" "prep" 12 "przyimek wprowadzający nazwę osoby, z której pomocy lub pośrednictwa ktoś korzysta" "Przekażę ci informację przez Piotra." | |
1900 | +"przez" "prep" 13 "przyimek wprowadzający słowa, którym przypisywane jest w zdaniu określone znaczenie" "Co rozumiesz przez to pojęcie?" | |
1901 | +"przez" "prep" 14 "przyimek wprowadzający liczbę, za pomocą której dokonuje się mnożenia lub dzielenia" "Podziel dziewięć przez trzy." | |
1902 | +"przez" "prep" 15 "przyimek przyłączający nazwę litery, która jest używana w danej pisowni" "Wyraz ""nadzieja"" pisze się w dopełniaczu przez ""i""." | |
1903 | +"przy" "prep" "Location" "loc" 1 "przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się blisko danej osoby, rzeczy albo danego miejsca" "Usiadła przy dziadku." | |
1904 | +"przy" "prep" "CZAS?" "Time?" "loc" 4 "przyimek używany dla określenia czasu lub okoliczności zdarzenia, o którym mowa w zdaniu" "Grali przy pełnej sali." | |
1905 | +"przy" "prep" 2 "przyimek komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa, miało miejsce w obecności danej osoby" "Umowę zawarli przy świadkach." | |
1906 | +"przy" "prep" 3 "przyimek używany w celu porównania kontrastujących ze sobą rzeczy lub osób" "Przy rosłym bracie wydawał się niepozorny." | |
1907 | +"przy" "prep" 4 "przyimek używany dla określenia czasu lub okoliczności zdarzenia, o którym mowa w zdaniu" "Grali przy pełnej sali." | |
1908 | +"przy" "prep" 5 "przyimek komunikujący, że jakaś rzecz, instytucja lub osoba jest w jakiś sposób przyporządkowana innej rzeczy, instytucji lub osobie" "Poodpinał guziki przy swetrze. Zaczynał jako asystent przy profesorze." | |
1909 | +"przy" "prep" 6 "przyimek przyłączający nazwę obiektu, z którym związane są charakteryzowane w zdaniu czynności" "Pracuje przy budowie hotelu." | |
1910 | +"przy" "prep" 7 "przyimek określający przedmiot, który posiada lub który ma do dyspozycji charakteryzowana w zdaniu osoba" "Przy władzy są teraz partie prawicowe." | |
2305 | 1911 | "przybyły" "ten, kto przybył" |
2306 | 1912 | "przygotowanie" "czynności, zabiegi, starania wykonywane z myślą o czymś, co ma nastąpić" |
2307 | 1913 | "przyjazd" "przybycie gdzieś jakimś środkiem lokomocji" |
2308 | 1914 | "przymusowy" "wynikający z konieczności lub narzucony przez okoliczności" |
1915 | +"przynajmniej" "qub" "a" "partykuła wyznaczająca minimalny, możliwy do zaakceptowania przez mówiącego zakres czegoś" "Wypij przynajmniej mleko." | |
1916 | +"przynajmniej" "qub" "b" "lub komunikująca, że ilość lub miara czegoś jest nie mniejsza od wymienionej i że może być większa" "Wyjechała przynajmniej na rok." | |
2309 | 1917 | "przyszły" 1 "taki, który nastąpi lub ma nastąpić" |
2310 | 1918 | "przyszły" 2 "mający się stać kimś lub czymś w czasie, który nastąpi" |
2311 | 1919 | "przyszły" 3 "najbliższy z tych, które mają nastąpić" |
... | ... | @@ -2318,16 +1926,22 @@ |
2318 | 1926 | "psiamać" "zobacz „psiakość” " |
2319 | 1927 | "psianoga" 1 "przekleństwo" |
2320 | 1928 | "psianoga" 2 "wyzwisko" |
1929 | +"psik" "interj" 1 "wykrzyknik używany w celu odpędzenia kota" | |
1930 | +"psik" "interj" 2 "wykrzyknik nazywający kichnięcie" | |
2321 | 1931 | "psipsi" 1 "oddanie moczu" |
2322 | 1932 | "psipsi" 2 "mocz" |
1933 | +"pstryk" "interj" "II" "wykrzyknik nazywający dźwięk wydawany przy pstryknięciu lub przy uruchamianiu jakiegoś urządzenia przy pomocy przycisku" | |
2323 | 1934 | "pstryk" "I" "zobacz „pstryczek” w znaczeniu 1" |
2324 | 1935 | "psyk" "dźwięk wydawany przy psykaniu" |
2325 | 1936 | "psyt" "zobacz „pss” " |
1937 | +"puf" "interj" "II" "wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący sapanie parowozu lub odgłos wystrzału" | |
2326 | 1938 | "puf" "I" "miękki, niski taboret obity całkowicie tkaniną lub skórą" |
2327 | 1939 | "puf" "II" "dom publiczny, zwłaszcza dla więźniów w obozie" |
2328 | 1940 | "puf" "IV" "dawna gra w kości" |
2329 | 1941 | "puff" "zobacz „puf II” " |
2330 | 1942 | "puff" "II" "zobacz „puf II” " |
1943 | +"puk" "interj" "wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący odgłos pukania, puknięcia lub wystrzału" | |
1944 | +"pyk" "interj" "wykrzyknik naśladujący odgłos wydawany przy wypuszczaniu dymu z fajki lub podobny do niego odgłos" | |
2331 | 1945 | "pytanie" 1 "zdanie lub równoważnik zdania wypowiedziane z odpowiednią intonacją w celu dowiedzenia się czegoś, zgody na coś" |
2332 | 1946 | "pytanie" 2 "kwestia, zagadnienie, problem" |
2333 | 1947 | "pytanie" 3 "zadanie lub ćwiczenie egzaminacyjne lub konkursowe" |
... | ... | @@ -2337,6 +1951,10 @@ |
2337 | 1951 | "racja" "I" 4 "uzasadniona przyczyna czegoś" |
2338 | 1952 | "racja" "I" 5 "zdanie, którego prawdziwość stanowi warunek wystarczający do uznania prawdziwości innego zdania" |
2339 | 1953 | "racja" "II" "wyznaczona porcja czegoś, zwłaszcza żywności" |
1954 | +"raczej" "qub" 1 "partykuła wyrażająca wahanie mówiącego co do wyboru odpowiedniego sądu i zarazem skłonność, by uznać sąd komunikowany w zdaniu" "Recenzje były raczej przychylne." | |
1955 | +"raczej" "qub" 2 "a" "partykuła wyrażająca przekonanie mówiącego, że jedna z dwóch możliwości jest bardziej prawdopodobna w porównaniu z drugą" "Szeptał raczej, niż mówił." | |
1956 | +"raczej" "qub" 2 "b" "lub że dane zachowanie uważa on za bardziej właściwe" "Raczej trzymaj się od niej z daleka." | |
1957 | +"raczej" "qub" 3 "partykuła używana w spontanicznych wypowiedziach mówionych w celu unieważnienia wcześniejszych słów i zastąpienia ich nowymi, charakteryzującymi lepiej dany fakt" "To jest granatowe, czarne raczej." | |
2340 | 1958 | "rada" 1 "to, co się komuś proponuje, aby zrobił w danej sytuacji" |
2341 | 1959 | "rada" 2 "zespół ludzi wybranych przez pewną grupę lub powołanych przez władzę do pełnienia określonych zadań" |
2342 | 1960 | "rada" 3 "posiedzenie tego zespołu" |
... | ... | @@ -2395,6 +2013,7 @@ |
2395 | 2013 | "reszta" 1 "to, co pozostaje z całości po oddzieleniu od niej jakiejś części" |
2396 | 2014 | "reszta" 2 "pieniądze wydane osobie regulującej rachunek kwotą większą, niż wynosi należność" |
2397 | 2015 | "reszta" 3 "to, co pozostaje z dzielenia, gdy jedna liczba nie dzieli się dokładnie przez drugą" |
2016 | +"rety" "interj" "wykrzyknik wyrażający zaskoczenie lub przestrach" | |
2398 | 2017 | "rezygnacja" 1 "zrzeczenie się lub zaniechanie czegoś" |
2399 | 2018 | "rezygnacja" 2 "stan przygnębienia i zniechęcenia towarzyszący zgodzie na sytuację, której nie można zmienić" |
2400 | 2019 | "roczny" 1 "mający lub trwający jeden rok" |
... | ... | @@ -2423,6 +2042,7 @@ |
2423 | 2042 | "rozwój" 2 "sposób rozwijania się zdarzeń w czasie" |
2424 | 2043 | "rozwój" 3 "proces zmian zachodzących w organizmach w ciągu życia osobnika lub w kolejnych pokoleniach" |
2425 | 2044 | "równie" "w równej mierze, w równym stopniu, tak samo, tyle samo" |
2045 | +"również" "qub" "partykuła włączająca do większego zbioru wyróżniony przez nią element i komunikująca, że można o nim powiedzieć to samo co o pozostałych elementach tego zbioru" "Jest surowy dla wszystkich, również dla siebie." | |
2426 | 2046 | "równocześnie" 1 "w tym samym czasie" |
2427 | 2047 | "równocześnie" 2 "zarazem, także" |
2428 | 2048 | "równy" "I" 1 "tworzący linię prostą" |
... | ... | @@ -2455,9 +2075,12 @@ |
2455 | 2075 | "runda" 2 "jeden z etapów współzawodnictwa w ramach konkursu, turnieju, mistrzostw itp." |
2456 | 2076 | "runda" 3 "jedna z części spotkania sportowego" |
2457 | 2077 | "runda" 4 "okrążenie toru lub bieżni" |
2078 | +"rym" "interj" "II" "wykrzyknik naśladujący odgłos nagłego, nieoczekiwanego uderzenia, upadku, strzału" | |
2458 | 2079 | "rym" "I" "zgodność brzmienia końcowych części wyrazów, występująca najczęściej na końcu poszczególnych wersów utworu poetyckiego" |
2080 | +"ryms" "interj" "zobacz „rym II” " | |
2459 | 2081 | "rywal" 1 "człowiek współzawodniczący z kimś w dążeniu do czegoś" |
2460 | 2082 | "rywal" 2 "mężczyzna ubiegający się jednocześnie z kimś innym o względy kobiety" |
2083 | +"ryzyk-fizyk" "interj" "wykrzyknik używany w momencie podejmowania trudnej, ważnej decyzji" | |
2461 | 2084 | "rzadki" 1 "złożony z elementów znajdujących się w dużych odstępach od siebie" |
2462 | 2085 | "rzadki" 2 "o płynach i potrawach: mający płynną konsystencję" |
2463 | 2086 | "rzadki" 3 "o włosach, sierści: rosnący w dużych odstępach" |
... | ... | @@ -2475,6 +2098,14 @@ |
2475 | 2098 | "rzeczywisty" 1 "obiektywnie istniejący, taki, który się naprawdę zdarzył" |
2476 | 2099 | "rzeczywisty" 2 "autentyczny, prawdziwy" |
2477 | 2100 | "rzeczywiście" "naprawdę, faktycznie" |
2101 | +"sam" "pron" "I" 1 "zaimek wskazujący, że dana osoba wykonuje jakąś czynność samodzielnie lub z własnej woli albo że pozostaje bez towarzystwa lub bez opieki" "Sam posprzątał. Zawsze podróżuje sam." | |
2102 | +"sam" "pron" "I" 2 "zaimek odnoszony do osoby wykonującej pewną czynność i wskazujący, że ważne jest to, że właśnie ta osoba ją wykonuje" "Nie uwierzy, póki sam nie zobaczy." | |
2103 | +"sam" "pron" "I" 3 "zaimek uwydatniający czyjąś szczególną rangę" "Sam generał do nas przyjechał." | |
2104 | +"sam" "pron" "I" 4 "zaimek odnoszony do osoby lub rzeczy, o której wcześniej była mowa, zwykle przeciwstawianej komuś lub czemuś" "Sam pomysł jest dobry, ale jego realizacja budzi zastrzeżenia." | |
2105 | +"sam" "pron" "I" 5 "zaimek podkreślający, że coś dotyczy tylko osób lub rzeczy nim oznaczonych i niczego więcej" "Spotykały ją same nieszczęścia." | |
2106 | +"sam" "pron" "I" 6 "zaimek wskazujący, że coś się dzieje samoczynnie, bez niczyjego udziału" "Włosy same jej się kręcą." | |
2107 | +"sam" "pron" "I" 7 "zaimek podkreślający, że coś stanowi wystarczającą przyczynę, rację czegoś" "Uszczęśliwił go sam jej widok." | |
2108 | +"sam" "pron" "I" 8 "zaimek uściślający relacje przestrzenne lub czasowe" "Pracował do samej północy. Stanął nad samym urwiskiem." | |
2478 | 2109 | "sam" "II" "sklep samoobsługowy" |
2479 | 2110 | "samochcąc" "z własnej woli" |
2480 | 2111 | "samopas" 1 "bez opieki lub bez kontroli" |
... | ... | @@ -2508,8 +2139,14 @@ |
2508 | 2139 | "sezon" 1 "pora roku" |
2509 | 2140 | "sezon" 2 "okres dogodny do jakichś działań" |
2510 | 2141 | "sezon" 3 "okres dojrzewania i zbiorów roślin lub owoców" |
2142 | +"siak" "pron" "zaimek występujący wyłącznie z zaimkiem „tak”, odnoszący się do innych sytuacji niż „tak”" | |
2143 | +"siedem" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 7" | |
2144 | +"siedemdziesiąt" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 70" | |
2145 | +"siedemnaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 17" | |
2146 | +"siedemset" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 700" | |
2511 | 2147 | "siku" "zobacz „siusiu” " |
2512 | 2148 | "sio" "zawołanie skierowane zwykle do fruwającego stworzenia, by je przepędzić" |
2149 | +"siup" "interj" "I" "wykrzyknik wyrażający zachętę do skoku lub oznaczający szybki ruch, skok" | |
2513 | 2150 | "siup" "II" "zaskakujący postępek, często naruszający przyjęte normy" |
2514 | 2151 | "siusiu" 1 "oddanie moczu" |
2515 | 2152 | "siusiu" 2 "mocz" |
... | ... | @@ -2523,9 +2160,19 @@ |
2523 | 2160 | "skarga" 2 "obwinianie kogoś o coś" |
2524 | 2161 | "skarga" 3 "akt oskarżenia prywatnego w procesie karnym lub powództwo w sprawie cywilnej" |
2525 | 2162 | "skarga" 4 "środek odwoławczy przysługujący stronom i innym uczestnikom postępowania przed określonym organem, zmierzający do zmiany lub uchylenia orzeczenia tego organu" |
2163 | +"skąd" "pron" "abl" "I" "a" "zaimek zastępujący określenie miejsca, źródła, przyczyny czegoś, używany w funkcji pytajnej" "Skąd ci to przyszło do głowy?" | |
2164 | +"skąd" "pron" "abl" "I" "b" "lub względnej, w zdaniu podrzędnym" "Wracaj tam, skąd przyszedłeś" | |
2165 | +"skąd" "interj" "II" "wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział" "Powiedziałeś jej o tym? – Skąd!" | |
2166 | +"skądciś" "pron" "abl" "zobacz „skądś” " | |
2526 | 2167 | "skądinąd" "abl" "II" "z innego miejsca lub źródła niż to, o którym była mowa, i to, które mówiący lub słuchacz miał na myśli" "Wiem to skądinąd." |
2168 | +"skądinąd" "qub" "I" "partykuła używana w wyrażeniu wtrąconym, nawiązującym do wcześniejszej wypowiedzi i uzupełniającym je nową, zwykle mniej istotną informacją" "Człowiek ten, skądinąd postępowy, był przeciwnikiem równouprawnienia kobiet." | |
2169 | +"skądkolwiek" "pron" "abl" "zaimek zastępujący wyrażenia: „z jakiegokolwiek miejsca” lub „bez względu na to skąd”" | |
2170 | +"skądsiś" "pron" "abl" "zobacz „skądś” " | |
2171 | +"skądś" "pron" "abl" "zaimek oznaczający miejsce lub źródło czegoś bliżej nieokreślone lub nieznane" "Ja chyba skądś go znam." | |
2527 | 2172 | "skądże" "abl" "II" "wzmocniony zaimek „skąd”, występujący w pytaniach" |
2528 | 2173 | "skądże" "I" "wzmocniony wykrzyknik „skąd”" |
2174 | +"skoro" "conj" 1 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające przesłankę, na podstawie której można wywnioskować to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Musiał na coś poważnego chorować, skoro umarł tak młodo." | |
2175 | +"skoro" "conj" 2 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunki umożliwiające zajście, bezpośrednio po ich powstaniu, zdarzenia, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Skoro usłyszeli głos matki, zaraz zawrócili do domu." | |
2529 | 2176 | "skrajny" 1 "występujący w krańcowej postaci" |
2530 | 2177 | "skrajny" 2 "znajdujący się na skraju czegoś" |
2531 | 2178 | "służba" 1 "praca na rzecz jakiejś wspólnoty, wykonywana z poświęceniem" |
... | ... | @@ -2536,20 +2183,40 @@ |
2536 | 2183 | "smyk" "I" 1 "o dziecku, zwłaszcza o chłopcu" |
2537 | 2184 | "smyk" "I" 2 "zobacz „smyczek” " |
2538 | 2185 | "smyk" "II" "wyraz oznaczający szybki ruch, szybką ucieczkę" |
2186 | +"spod" "prep" "Location Source" "gen" 1 "przyimek komunikujący o ruchu z miejsca położonego niżej lub głębiej niż obiekt nazywany przez rzeczownik" "Wyciągnęła rękawiczki spod sterty ubrań." | |
2187 | +"spod" "prep" "Location Source" "gen" 2 "przyimek komunikujący, że ktoś lub coś przybywa lub pochodzi z miejsca położonego w pobliżu miejscowości bądź obiektu, o których mowa" "Ich rodzina pochodziła spod Lwowa." | |
2188 | +"spod" "prep" "Location Source/Manner" "gen" 3 "przyimek komunikujący, że ktoś spogląda pod czymś, co ma nad oczami" "Żołnierze spoglądali na nas spod ciężkich hełmów." | |
2189 | +"spod" "prep" 4 "przyimek oznaczający wspólne podleganie jakiejś władzy lub wydobycie się z zakresu jakichś oddziaływań" "Przestępca uwolnił się spod dozoru policji." | |
2190 | +"spod" "prep" 5 "przyimek przyłączający określenie przysługującego danej osobie znaku zodiaku" "Syn jest spod Raka, a córka spod Lwa." | |
2539 | 2191 | "spojrzenie" 1 "wzrok w chwili patrzenia" |
2540 | 2192 | "spojrzenie" 2 "sposób widzenia i oceny czegoś" |
2193 | +"spoko" "qub_interj" 1 "wykrzyknik nawołujący do zachowania spokoju" | |
2194 | +"spoko" "qub_interj" 2 "partykuła wyrażająca przyzwolenie lub aprobatę; tak, w porządku, dobrze, zgoda" | |
2541 | 2195 | "społem" "wspólnie" |
2196 | +"spomiędzy" "prep" "Location Source" "gen" 1 "przyimek informujący, że z miejsca położonego między jakimiś obiektami wysunęła się, wyjrzała lub wyszła rzecz lub osoba, o której mowa w zdaniu" "Spomiędzy kamieni ciekła woda." | |
2197 | +"spomiędzy" "prep" 2 "przyimek informujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wyróżnionej części zbioru" "Spomiędzy setek listów wylosowano trzy." | |
2198 | +"sponad" "prep" "Location Source" "gen" "przyimek informujący o ruchu z miejsca położonego wyżej niż obiekt lub obszar nazywany przez rzeczownik" "Sponad gór wiał wiatr." | |
2199 | +"sporo" "pron" "II" "zaimek informujący o dość dużej liczbie rzeczy, osób lub zjawisk" | |
2542 | 2200 | "sporo" "I" "niemało, dość dużo" |
2201 | +"spośród" "prep" "Location Source" "gen" 2 "przyimek komunikujący, że z miejsca położonego między jakimiś obiektami wysunęła się, wyjrzała lub wyszła rzecz lub osoba, o której mowa w zdaniu" "Spośród zarośli wyłaniała się zabytkowa wieża." | |
2202 | +"spośród" "prep" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wyróżnionej części jakiegoś zbioru" "Wybrano go spośród zebranych." | |
2543 | 2203 | "spotkanie" 1 "umówione zejście się lub zjazd w celu zobaczenia się z kimś" |
2544 | 2204 | "spotkanie" 2 "rozgrywka, zawody sportowe" |
2205 | +"spoza" "prep" "Location Source" "gen" 2 "przyimek informujący, że ktoś lub coś pochodzi z miejsca położonego poza danym obszarem" "Powołano recenzentów spoza Warszawy." | |
2206 | +"spoza" "prep" "Location Source" "gen" 3 "przyimek informujący, że obiekt, o którym mowa, przestał być zasłonięty przedmiotem nazwanym przez rzeczownik" "Słońce wyjrzało spoza chmur." | |
2207 | +"spoza" "prep" 1 "przyimek informujący, że ktoś nie należy do grupy osób, instytucji lub organizacji, o której jest mowa" "Zabiegali o poparcie posłów spoza koalicji." | |
2545 | 2208 | "spór" "spieranie się z kimś" |
2546 | 2209 | "sprawa" 1 "zespół okoliczności, które są przedmiotem czyjegoś zainteresowania" |
2547 | 2210 | "sprawa" 2 "interes, rzecz do załatwienia" |
2548 | 2211 | "sprawa" 3 "wielkie zadanie, wzniosły cel" |
2549 | 2212 | "sprawa" 4 "postępowanie toczące się przed sądem" |
2550 | 2213 | "sprawozdanie" "przedstawienie przebiegu jakiejś działalności, szczegółowe zdanie sprawy z czegoś" |
2214 | +"sprzed" "prep" "Location Source" "gen" 3 "przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz przestała być w miejscu znajdującym się przed obiektem nazywanym przez rzeczownik" "Samochód odjechał sprzed domu." | |
2215 | +"sprzed" "prep" "CZAS" "Time" "gen" 2 "przyimek przyłączający rzeczownik, który określa, ile czasu upłynęło od danego zdarzenia do momentu mówienia" "To fotografia sprzed pięciu lat." | |
2216 | +"sprzed" "prep" "CZAS" "Time" "gen" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, pochodzi z okresu wcześniejszego niż wydarzenie nazywane rzeczownikiem" "Pieśń ta pochodzi sprzed powstania listopadowego." | |
2551 | 2217 | "sprzedaż" "odstępowanie czegoś przez sprzedawcę na własność kupującemu za określoną sumę" |
2552 | 2218 | "stale" "przez cały czas, bez przerwy" |
2219 | +"stamtąd" "pron" "zaimek odnoszący się do miejsca oddalonego od osoby mówiącej, z którego zaczyna się jakieś działanie" "Stamtąd łatwo trafisz do hotelu." | |
2553 | 2220 | "stanowisko" 1 "miejsce występowania czegoś" |
2554 | 2221 | "stanowisko" 2 "sposób pojmowania czegoś, zapatrywania się na coś" |
2555 | 2222 | "stanowisko" 3 "miejsce pobytu, postoju lub wykonywania jakiejś czynności" |
... | ... | @@ -2580,11 +2247,20 @@ |
2580 | 2247 | "status" 1 "stan prawny jakiejś osoby, instytucji lub organizacji" |
2581 | 2248 | "status" 2 "pozycja społeczna i zawodowa jakiejś osoby lub grupy" |
2582 | 2249 | "status" 3 "funkcja, ranga lub znaczenie czegoś" |
2250 | +"stąd" "pron" 1 "zaimek wyznaczający miejsce, w którym znajduje się osoba mówiąca lub z którego zaczyna się jakieś działanie" "Zabierz stąd tego psa." | |
2251 | +"stąd" "pron" 2 "zaimek wskazujący na źródło, przyczynę lub punkt wyjścia czegoś" "Stąd biorą się jego kłopoty." | |
2252 | +"stąd" "pron" 3 "zaimek wprowadzający zdanie lub jego równoważnik, które określają następstwo wcześniejszego faktu" "Nie przestrzegano higieny, stąd częste choroby zakaźne." | |
2583 | 2253 | "stereo" "I" "stereofoniczny" |
2584 | 2254 | "stereo" "II" "stereofoniczny sprzęt grający" |
2255 | +"sto" "num" "I" "liczebnik główny oznaczający liczbę 100" | |
2585 | 2256 | "sto" "II" "mnóstwo, wiele" |
2586 | 2257 | "stokroć" 1 "sto razy lub bardzo wiele razy" |
2587 | 2258 | "stokroć" 2 "bardzo intensywnie" |
2259 | +"stop" "interj" "I" 1 "wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe zatrzymanie się lub przerwanie jakiejś czynności" | |
2260 | +"stop" "interj" "I" 2 "w tekstach depesz: wyraz pełniący funkcję kropki" | |
2261 | +"stop" "interj" "I" 3 "czerwone światło zapalające się automatycznie z tyłu pojazdu mechanicznego w momencie naciśnięcia hamulca" | |
2262 | +"stop" "interj" "I" 4 "forma podróżowania polegająca na nieodpłatnym korzystaniu z zatrzymywanych po drodze pojazdów" | |
2263 | +"stop" "interj" "I" 5 "samochód zabierający autostopowiczów" | |
2588 | 2264 | "stop" "II" "substancja metaliczna wytwarzana w celu poprawienia właściwości wytrzymałościowych i technologicznych metali" |
2589 | 2265 | "stopień" 1 "pojedynczy element schodów; też: występ w jakimś podwyższeniu umożliwiający wchodzenie lub schodzenie" |
2590 | 2266 | "stopień" 2 "szczebel w klasyfikacji czegoś" |
... | ... | @@ -2595,6 +2271,7 @@ |
2595 | 2271 | "stopień" 7 "jednostka miary kąta równa 1/360 kąta pełnego" |
2596 | 2272 | "stopień" 8 "forma przymiotnika lub przysłówka określająca natężenie cechy jakiegoś przedmiotu lub czynności" |
2597 | 2273 | "stopień" 9 "kolejny dźwięk skali lub gamy diatonicznej, licząc od dźwięku centralnego" |
2274 | +"stuk" "interj" "II" "wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący odgłos stukania" | |
2598 | 2275 | "stuk" "I" "odgłos powstający przy uderzaniu twardymi przedmiotami" |
2599 | 2276 | "stulecie" 1 "okres stu lat" |
2600 | 2277 | "stulecie" 2 "setna rocznica" |
... | ... | @@ -2608,23 +2285,39 @@ |
2608 | 2285 | "suma" 2 "wynik dodawania liczb" |
2609 | 2286 | "suma" 3 "ogół rzeczy, zjawisk lub wrażeń" |
2610 | 2287 | "suma" 4 "w Kościele katolickim: uroczysta msza z kazaniem, odprawiana w niedziele i święta" |
2288 | +"swój" "pron" "I" "a" "zaimek zastępujący w odpowiednich kontekstach inne zaimki dzierżawcze: mój, twój, nasz, wasz, jego, jej, ich, oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się odpowiednio: do mówiącego" "Spakowałam wszystkie swoje rzeczy." | |
2289 | +"swój" "pron" "I" "b" "do osoby, do której zwraca się mówiący" "Zabierz stąd swoje rzeczy." | |
2290 | +"swój" "pron" "I" "c" "do grupy osób, do której należy mówiący" "Wyłożyliśmy im swoje racje." | |
2291 | +"swój" "pron" "I" "d" "do grupy osób, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący" "Dlaczego nie mówiliście o swoich problemach?" | |
2292 | +"swój" "pron" "I" "e" "albo do innych osób lub rzeczy" "Umówił się ze swoją dziewczyną." | |
2611 | 2293 | "swój" "II" "ktoś bliski, należący do tego samego środowiska, do rodziny" |
2612 | 2294 | "sytuacja" 1 "ogół warunków, w których ktoś się znajduje lub coś się dzieje" |
2613 | 2295 | "sytuacja" 2 "fragment akcji, zwłaszcza w sztuce lub filmie" |
2614 | 2296 | "sytuacja" 3 "położenie jakiejś miejscowości lub obiektu" |
2297 | +"sza" "interj" "wykrzyknik, za pomocą którego mówiący chce kogoś uciszyć lub dać komuś znać, żeby o danej sprawie nikomu nie mówił" | |
2615 | 2298 | "szalom" "pozdrowienie żydowskie" |
2616 | 2299 | "szansa" "możliwość powodzenia w jakiejś sprawie lub zaistnienia jakichś pożądanych okoliczności" |
2300 | +"szast" "interj" "wykrzyknik naśladujący szybki ruch" | |
2301 | +"szczególnie" "qub" "partykuła, za pomocą której mówiący wyróżnia określony obiekt lub stan rzeczy, stwierdzając, że to, co jest powiedziane w zdaniu, w większym stopniu dotyczy tego obiektu lub stanu rzeczy niż innych" "Było zimno, szczególnie rano." | |
2302 | +"szereg" "pron" "II" "zaimek komunikujący o dość dużej liczbie rzeczy, zjawisk lub osób" | |
2617 | 2303 | "szereg" "I" 1 "ciąg osób lub rzeczy znajdujących się obok siebie, w jednej, prostej linii" |
2618 | 2304 | "szereg" "I" 2 "zbiór jednostek, np. faktów, uporządkowanych według określonego systemu" |
2619 | 2305 | "szereg" "I" 3 "wyrażenie mające postać sumy skończonej lub nieskończonej liczby składników" |
2620 | 2306 | "szerokość" "poprzeczny wymiar liniowy powierzchni lub bryły" |
2307 | +"szesnaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 16" | |
2308 | +"sześć" "num" "I" "liczebnik główny oznaczający liczbę 6" | |
2621 | 2309 | "sześć" "II" "ocena celująca w szkolnym systemie ocen" |
2310 | +"sześćdziesiąt" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 60" | |
2311 | +"sześćset" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 600" | |
2622 | 2312 | "szklanka" 1 "szklane, walcowate naczynie o pojemności około <sup>1</sup>/<sub>4</sub> litra, przeznaczone do picia z niego napojów; też: zawartość takiego naczynia" |
2623 | 2313 | "szklanka" 2 "cienka warstewka lodu pokrywająca jezdnie i chodniki" |
2624 | 2314 | "szklanka" 3 "odmiana wiśni; też: owoc tej wiśni" |
2315 | +"szlus" "interj" "wykrzyknik wyrażający stanowczy nakaz zakończenia czegoś" | |
2625 | 2316 | "sztuczny" 1 "o substancji, przedmiocie lub zjawisku: stworzony przez człowieka w celu zastąpienia naturalnego odpowiednika" |
2626 | 2317 | "sztuczny" 2 "niezgodny z naturalną koleją rzeczy" |
2627 | 2318 | "sztuczny" 3 "zachowujący się w sposób nienaturalny; też: świadczący o takim zachowaniu" |
2319 | +"szu" "interj" "zobacz „szur” " | |
2320 | +"szur" "interj" "wykrzyknik naśladujący odgłos powstający przy tarciu czegoś, szuraniu o coś" | |
2628 | 2321 | "szurum-burum" "II" "zamieszanie" |
2629 | 2322 | "szus" 1 "szybki zjazd na nartach prosto w dół" |
2630 | 2323 | "szus" 2 "szybki ruch w jakimś kierunku, wykonany np. w czasie zjazdu lub biegu" |
... | ... | @@ -2636,6 +2329,7 @@ |
2636 | 2329 | "ścichapęk" "I" "ktoś z pozoru cichy, ale zdolny do niespodziewanych zachowań" |
2637 | 2330 | "ścichapęk" "II" "niespodziewany, zaskakujący" |
2638 | 2331 | "ścichapęk" "III" "w sposób nagły i zaskakujący" |
2332 | +"śród" "prep" "zobacz „wśród” " | |
2639 | 2333 | "świadectwo" 1 "dokument stwierdzający ukończenie jakiejś szkoły lub jakiegoś kursu" |
2640 | 2334 | "świadectwo" 2 "dokument stwierdzający pewien fakt lub prawo do czegoś" |
2641 | 2335 | "świadectwo" 3 "dowód istnienia czegoś" |
... | ... | @@ -2648,9 +2342,34 @@ |
2648 | 2342 | "tajemnica" 2 "wiadomość, której poznanie lub ujawnienie jest zakazane przez prawo" |
2649 | 2343 | "tajemnica" 3 "rzecz, której się nie rozumie lub nie umie wyjaśnić" |
2650 | 2344 | "tajemnica" 4 "najlepszy lub jedyny sposób na osiągnięcie czegoś" |
2345 | +"tak" "pron" "II" 1 "zaimek, który wyraża wysoki stopień nasilenia cechy lub stanu rzeczy i komunikuje, że jest on większy, niż mówiący tego oczekiwał" "Mieszkasz tak daleko od nas." | |
2346 | +"tak" "pron" "II" 2 "zaimek, który sygnalizuje wysoki stopień nasilenia cechy lub stanu rzeczy" "Tak krzyczał, aż uszy bolały." | |
2347 | +"tak" "pron" "II" 3 "zaimek, który sygnalizuje sposób wykonywania czynności, odsyłając do konkretnej sytuacji" "Spójrz na mnie. Tak wyglądam." | |
2348 | +"tak" "pron" "II" 4 "zaimek, który sygnalizuje sposób wykonania czynności, odsyłając do zdania podrzędnego, określającego, na czym ten sposób polega" "Mów tak, żeby cię nikt nie usłyszał." | |
2349 | +"tak" "pron" "II" 5 "zaimek, który odsyła do wyrażenia oznaczającego podstawę porównania" "Tak postąpiłem, jak chciałaś." | |
2350 | +"tak" "qub" "I" 1 "partykuła wyrażająca twierdzącą odpowiedź na pytanie" "Czy lubi pani słodycze? Tak." | |
2351 | +"tak" "qub" "I" 2 "partykuła wyrażająca aprobatę" "Wyrzucisz śmiecie? Tak." | |
2352 | +"tak" "qub" "I" 3 "partykuła wyrażająca oczekiwanie mówiącego, że adresat potwierdzi jego przypuszczenie" "Napiłbyś się czegoś, tak?" | |
2353 | +"tak" "qub" "I" 4 "partykuła poprzedzająca określenie ilości lub miary, rzadziej czasu" "Spotkajmy się tak o piątej." | |
2354 | +"taki" "pron" "a" "zaimek odnoszący się do cechy danych osób lub przedmiotów, o której była wcześniej mowa" "Dom jest duży, takiego potrzebujemy." | |
2355 | +"taki" "pron" "b" "o której będzie mowa" "On jest taki jak ojciec." | |
2356 | +"taki" "pron" "c" "o której nie mówi się, ale zakłada, że odbiorca wie, o jaką cechę chodzi" "Nie spotkasz drugiej takiej kobiety." | |
2357 | +"taki" "pron" "d" "o której nie mówi się, oceniając ją jako nieistotną w danej sytuacji" "Kto to jest? A taki jeden." | |
2651 | 2358 | "takoż" "tak samo, również" |
2652 | 2359 | "także" "i również, też" |
2360 | +"tam" "pron" "I" "a" "zaimek, który odnosi się do miejsca postrzeganego jako dalsze (nie tu, gdzie jest mówiący)" "Gdzie mam to położyć? Tam." | |
2361 | +"tam" "pron" "I" "b" "lub do miejsca, o którym była mowa albo będzie mowa" "Urodził się w Szwecji i tam spędził dzieciństwo. Nie idziemy tam, dokąd myślisz." | |
2362 | +"tam" "qub" "II" "partykuła o charakterze ekspresywnym, zwykle podkreślająca obojętność mówiącego wobec obiektów lub zdarzeń, o których mowa" "Ma tam jakieś zasługi." | |
2653 | 2363 | "tamtejszy" "znajdujący się tam (w przeciwieństwie do „tu”); też: dotyczący tamtych, już wspomnianych miejsc, osób" |
2364 | +"tamten" "pron" "a" "zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako dalsze (w opozycji do „ten”), wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego" "Podaj mi tamte okulary." | |
2365 | +"tamten" "pron" "b" "lub w odniesieniu do obiektów, które są znane odbiorcy, bo była o nich mowa" "Nie mówmy o tamtej sprawie." | |
2366 | +"tamten" "pron" "c" "używany przy nazwach okresów oznacza poprzedni taki okres" "Widziałam go w tamtym tygodniu." | |
2367 | +"tamtędy" "pron" "a" "zaimek odnoszacy się do miejsca stanowiącego trasę ruchu, postrzeganego jako dalsze (w przeciwieństwie do „tędy”), wskazanego w jakiś sposób przez mówiącego" "Nie idźcie tamtędy, bo ciemno." | |
2368 | +"tamtędy" "pron" "b" "lub wskazujący na miejsce, o którym była lub będzie mowa" "Tamtęty właśnie będziemy szli. Idźcie tamtędy, którędy szliśmy wczoraj." | |
2369 | +"tamże" "pron" "a" "zaimek odnoszący się do miejsca, o którym była mowa" "Urodziła się w Warszawie i tamże chodziła do szkoły." | |
2370 | +"tamże" "pron" "b" "oraz używany w przypisach do tekstów o charakterze naukowym; odnoszący się do wcześniej cytowanego utworu" | |
2371 | +"taś" "interj" "wykrzyknik, parokrotnie powtórzony, używany w celu przywołania kaczek" | |
2372 | +"tedy" "conj" "spójnik przyłączający zdanie, które przedstawia informację wynikającą ze zdania poprzedzającego" | |
2654 | 2373 | "tegoroczny" "dotyczący bieżącego roku" |
2655 | 2374 | "tek" "drzewo o dużych liściach, rosnące w strefie wilgotnych lasów tropikalnych" |
2656 | 2375 | "tekst" "ciąg zapisanych słów i zdań składających się na pewną całość wyrażającą określone treści" |
... | ... | @@ -2661,6 +2380,10 @@ |
2661 | 2380 | "tempo" 1 "szybkość, z jaką się wykonuje jakąś czynność lub z jaką się coś odbywa" |
2662 | 2381 | "tempo" 2 "rytm, według którego wykonuje się pewne ruchy" |
2663 | 2382 | "tempo" 3 "stopień szybkości wykonywania utworu muzycznego" |
2383 | +"ten" "pron" 1 "a" "zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako bliskie, wyróżnionych spośród innych i wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego" "To ten człowiek." | |
2384 | +"ten" "pron" 1 "b" "lub uznanych przez mówiącego za znane odbiorcy" "I co z tymi pieniędzmi?" | |
2385 | +"ten" "pron" 2 "zaimek w funkcji wyrażenia nawiązującego, odnosi się do obiektów bądź okoliczności, o których była lub będzie mowa" "Był wczoraj na jakimś filmie, film ten znał już wcześniej. To jest ta książka, o której mówiłam." | |
2386 | +"ten" "pron" 3 "zaimek używany przy nazwach dni, wyznaczający najbliższy taki dzień w przeszłości lub w przyszłości" "Spotkamy się w tę niedzielę." | |
2664 | 2387 | "tentego" "wyraz zastępujący określenie jakiejś czynności, sytuacji, jakiegoś faktu itp., których mówiący nie chce lub nie umie określić" |
2665 | 2388 | "tenże" "ten sam" |
2666 | 2389 | "teoria" 1 "całościowa koncepcja zawierająca opis i wyjaśnienie określonych zjawisk i zagadnień; też: czyjakolwiek koncepcja na określony temat" |
... | ... | @@ -2675,8 +2398,29 @@ |
2675 | 2398 | "teza" 3 "w utworze literackim: idea, przesłanie" |
2676 | 2399 | "teza" 4 "założenie, twierdzenie wymagające dowodu" |
2677 | 2400 | "teza" 5 "część twierdzenia, której przy danych założeniach należy dowieść" |
2401 | +"też" "qub" 1 "partykuła włączająca do większego zbioru wyróżniony przez nią element i komunikująca, że można o nim powiedzieć to samo co o pozostałych elementach" "Czy ty też o tym wiedziałeś?" | |
2402 | +"też" "qub" 2 "partykuła występująca w zdaniu nawiązującym do poprzedniego i podkreślająca, że mowa jest o tych samych przedmiotach lub faktach, których dotyczyło wcześniejsze zdanie" "Liczyłam, że dostanie nagrodę. Tak też się stało." | |
2403 | +"też" "qub" 3 "partykuła występująca bezpośrednio przed ostatnim członem wyliczenia, sygnalizując jego zamknięcie" "Nie wiem, czy dobrze usłyszałam, czy też nie." | |
2404 | +"też" "qub" 4 "partykuła wprowadzająca wypowiedź wyrażającą negatywny stosunek mówiącego do osoby, przedmiotu lub faktu, których dotyczy" "Też masz zachcianki!" | |
2405 | +"tędy" "pron" "zaimek odnoszący się do miejsca stanowiącego trasę ruchu, wskazanego w jakiś sposób przez mówiącego, np. gestem, albo wskazujący na miejsce, o którym była lub będzie mowa" | |
2406 | +"tfu" "interj" "wykrzyknik imitujący dźwięk podczas plucia, wyrażający wstręt lub odrazę, albo wypowiadany przez kogoś, kto zauważył, że powiedział nie to, co chciał" | |
2407 | +"tik-tak" "interj" "wykrzyknik nazywający dwa kolejne, regularnie powtarzające się dźwięki, jakie powstają wtedy, gdy zegar tyka" | |
2408 | +"tirli" "interj" "wykrzyknik, zwykle powtarzany, naśladujący dźwięki instrumentów smyczkowych" | |
2409 | +"to" "conj" "IV" 1 "spójnik wprowadzający zdanie wyrażające konsekwencje tego, o czym była mowa" "Poszukaj, to znajdziesz." | |
2410 | +"to" "conj" "IV" 2 "spójnik przyłączający do zdań z zaimkami względnymi lub innymi spójnikami zdania wyrażające różne relacje w zależności od sensu tych zaimków czy spójników" "Gdybyś coś chciał, to napisz." | |
2411 | +"to" "conj" "IV" 3 "spójnik łączący dwa takie same czasowniki w tej samej formie, wyrażający obojętność nadawcy dotyczącą przedstawionej sytuacji" "No trudno, nie kocha to nie kocha." | |
2412 | +"to" "pron" "I" 1 "a" "zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako bliskie, wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego" "Co to jest?" | |
2413 | +"to" "pron" "I" 1 "b" "lub uznanych przez mówiącego za znane odbiorcy" "Co to ma znaczyć?" | |
2414 | +"to" "pron" "I" 2 "zaimek odnoszący się do obiektów bądź okoliczności, o których była lub będzie mowa" "W zlewie leżą brudne naczynia. Pozmywaj to. To, co się później działo, trudno opisać." | |
2415 | +"to" "pron" "I" 3 "zaimek odnoszący się do aktywności seksualnej człowieka" | |
2416 | +"to" "pron" "V" "zobacz „ten” " | |
2417 | +"to" "qub" "III" "a" "partykuła dodawana do wyrazów, które nadawca chce w szczególny sposób wyróżnić" "Kogo to ja widzę?" | |
2418 | +"to" "qub" "III" "b" "lub oddzielająca temat wypowiedzi od reszty zdania" "Teraz to idź spać." | |
2678 | 2419 | "to" "II" "a" "czasownik utożsamiający obiekty lub okoliczności" "Śmiech to zdrowie." |
2679 | 2420 | "to" "II" "b" "lub łączący dwa takie same wyrazy w tej samej formie" "Wojna to wojna." |
2421 | +"toteż" "conj" "spójnik przyłączający zdanie, które przedstawia informację wynikającą ze zdania poprzedzającego" | |
2422 | +"toż" "qub" "partykuła nawiązująca do jakiejś sytuacji lub do czyjejś wypowiedzi, wprowadzająca sąd polemiczny" "Sto tysięcy? Toż to majątek." | |
2423 | +"trach" "interj" "wykrzyknik nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, kiedy coś pęka lub łamie się" | |
2680 | 2424 | "traf" "przypadek, zbieg okoliczności" |
2681 | 2425 | "traktat" 1 "ważna umowa międzynarodowa" |
2682 | 2426 | "traktat" 2 "obszerne dzieło naukowe, zawierające wykład na jakiś temat" |
... | ... | @@ -2686,6 +2430,11 @@ |
2686 | 2430 | "treść" 1 "to, co jest zawarte w czyjejś wypowiedzi; też: to, co przekazuje odbiorcy dzieło sztuki, w przeciwstawieniu do formy" |
2687 | 2431 | "treść" 2 "to, co stanowi istotę, sens czegoś" |
2688 | 2432 | "treść" 3 "zawartość przewodu pokarmowego, niektórych jam wewnątrz ciała lub żywych komórek" |
2433 | +"trochę" "adv" "I" "a" "przysłówek komunikujący, że stopień cechy lub zakres stanu rzeczy bądź zjawiska, o których mowa w zdaniu, nie jest duży" "Trochę go martwiła ta pogoda." | |
2434 | +"trochę" "adv" "I" "b" "lub komunikujący, że to, o czym mowa, trwało przez krótki czas" "Musisz trochę poczekać." | |
2435 | +"trochę" "pron" "III" "a" "zaimek komunikujący o niedużej ilości rzeczy lub osób" "Odłożył trochę pieniędzy na remont." | |
2436 | +"trochę" "pron" "III" "b" "bądź o niewielkim stopniu natężenia cechy lub stanu" "To wymaga trochę ostrożności." | |
2437 | +"trochę" "qub" "II" "partykuła komunikująca o niewielkim stopniu nasilenia cechy" "To trochę naiwność." | |
2689 | 2438 | "trójka" 1 "cyfra oznaczająca liczbę 3" |
2690 | 2439 | "trójka" 2 "to, co jest oznaczone liczbą 3" |
2691 | 2440 | "trójka" 3 "trzy osoby, troje zwierząt, rzadziej trzy przedmioty" |
... | ... | @@ -2700,25 +2449,66 @@ |
2700 | 2449 | "tryliard" "tysiąc trylionów, liczba odpowiadająca jedynce z dwudziestoma jeden zerami" |
2701 | 2450 | "trylion" 1 "milion bilionów, liczba zapisywana jako jedynka z osiemnastoma zerami" |
2702 | 2451 | "trylion" 2 "ogromna liczba czegoś" |
2452 | +"trzask" "interj" "II" "wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany uderzeniem, pęknięciem, wystrzałem itp." | |
2703 | 2453 | "trzask" "I" "suchy, urywany odgłos" |
2704 | 2454 | "trzeci" "I" 1 "będący ostatnim elementem zbioru składającego się z trzech jednostek lub jedną z trzech części, na które można coś podzielić" |
2705 | 2455 | "trzeci" "I" 2 "niebezpośredni" |
2706 | 2456 | "trzeci" "II" 1 "trzeci dzień miesiąca" |
2707 | 2457 | "trzeci" "II" 2 "osoba występująca po dwóch poprzednich; też: jeden z trzech" |
2458 | +"trzy" "num" "I" "liczebnik główny oznaczający liczbę 3" | |
2708 | 2459 | "trzy" "II" "ocena dostateczna w szkolnym systemie ocen" |
2709 | 2460 | "trzydziesty" "I" "będący ostatnim elementem zbioru składającego się z trzydziestu jednostek lub jedną z trzydziestu części, na które można coś podzielić" |
2710 | 2461 | "trzydziesty" "II" "trzydziesty dzień miesiąca" |
2462 | +"trzydzieści" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 30" | |
2711 | 2463 | "trzykroć" "trzy razy, trzykrotnie" |
2464 | +"trzynaście" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 13" | |
2465 | +"trzysta" "num" "liczebnik główny oznaczający liczbę 300" | |
2466 | +"ts" "interj" "wykrzyknik nakazujący milczenie, zachowanie ciszy" | |
2467 | +"tss" "interj" "zobacz „ts” " | |
2468 | +"tu" "pron" "I" 1 "a" "zaimek odnoszący się do miejsca postrzeganego jako bliskie, wskazanego przez mówiącego" "Czekaj tu na mnie." | |
2469 | +"tu" "pron" "I" 1 "b" "lub do miejsca, o którym była albo będzie mowa" "Wszedł do pokoju i dopiero tu zauważył, że zapomniał kupić masło. Stał tu, gdzie kiedyś był dom." | |
2470 | +"tu" "pron" "I" 2 "zaimek odnoszący się do wiadomej lub wskazanej w tekście sytuacji" "Tu płacz nic nie pomoże." | |
2471 | +"tu" "qub" "II" 1 "partykuła używana z reguły w rozmowach telefonicznych, wprowadzająca wyrażenie, za pomocą którego mówiący przedstawia się" "Dzień dobry, tu Ania." | |
2472 | +"tu" "qub" "II" 2 "partykula o charakterze ekspresywnym, wyrażająca najczęściej zniecierpliwienie, a nawet złość" "Ty mi tu nie płacz!" | |
2473 | +"tudzież" "conj" "spójnik używany do łączenia zdań lub innych wyrażeń, które odnoszą się do tych samych przedmiotów, osób lub faktów" | |
2474 | +"tup" "interj" "wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący głośne chodzenie" | |
2475 | +"tupu" "interj" "zobacz „tup” " | |
2712 | 2476 | "tur" "wymarły przodek bydła domowego" |
2713 | 2477 | "tura" 1 "jedna z kolejno powtarzających się czynności stanowiących fazę jakiegoś cyklu" |
2714 | 2478 | "tura" 2 "jedna z grup ludzi wykonujących kolejno tę samą czynność" |
2479 | +"tutaj" "pron" "zobacz „tu I” " | |
2715 | 2480 | "tutejszy" "I" "miejscowy" |
2716 | 2481 | "tutejszy" "II" "stały mieszkaniec miejsca, w którym znajduje się mówiący o tej osobie" |
2482 | +"tuż" "qub" "a" "partykuła komunikująca o bardzo małej odległości między dwoma miejscami" "Ojciec mieszka tuż obok." | |
2483 | +"tuż" "qub" "b" "lub komunikująca, że między dwoma zdarzeniami upłynęło bardzo mało czasu" "Zachorowała tuż po maturze." | |
2484 | +"twój" "pron" "I" 1 "zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do osoby, do której się mówi „ty”" "To twoje ubranie. Słyszałam twoje kroki." | |
2485 | +"twój" "pron" "I" 2 "zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, jest szczególnie lubiane przez osobę, do której się mówi „ty”" "Czerwony to twój kolor." | |
2717 | 2486 | "twój" "II" "twój mąż" |
2487 | +"ty" "pron" "zaimek odnoszący się do osoby, do której zwraca się mówiący" | |
2718 | 2488 | "tyk" "I" "tykanie jakiegoś mechanizmu, urządzenia, np. zegara" |
2719 | 2489 | "tyk" "II" "gęste, matowe, czerwone płótno używane na wsypy" |
2490 | +"tyle" "pron" "I" 1 "zaimek wskazujący na ilość lub liczbę rzeczy albo osób, określoną za pomocą gestu lub wymienioną w wypowiedzi poprzedzającej daną lub następującej po niej" "Możemy porozmawiać parę minut? – Tyle możemy." | |
2491 | +"tyle" "pron" "I" 2 "zaimek komunikujący o dużej ilości lub liczbie rzeczy albo osób, pociągającej za sobą konsekwencje, o których mowa w zdaniu podrzędnym" "Przynieś tyle krzeseł, żeby wszyscy mogli usiąść." | |
2492 | +"tyle" "pron" "I" 3 "zaimek wskazujący na taką samą liczbę, ilość lub skalę czegoś, o jakiej jest mowa w zdaniu podrzędnym" "Ma tylu zwolenników co przeciwników." | |
2493 | +"tyle" "pron" "II" 1 "zaimek komunikujący o dużej ilości zdarzeń, która może pociągać za sobą konsekwencje, o których jest mowa" "Tyle chodziła, że aż nabawiła się odcisków." | |
2494 | +"tyle" "pron" "II" 2 "a" "zaimek komunikujący o małej ilości, liczbie lub skali, która ogranicza się do tego, o czym jest mowa w zdaniu podrzędnym" "Tyle zrozumiała, że ktoś ją gdzieś zaprasza." | |
2495 | +"tyle" "pron" "II" 2 "b" "lub o takiej samej liczbie, ilości lub skali czegoś, o jakiej jest mowa w zdaniu podrzędnym" "Napisał tyle, ile umiał." | |
2496 | +"tyle" "pron" "II" 3 "zaimek, który wraz z poprzedzającym przyimkiem „na” komunikuje, że stopień lub zakres danego stanu rzeczy jest wystarczający do uzasadnienia tego, o czym mowa" "Był na tyle sprytny, że wszystko przewidział." | |
2497 | +"tyle" "pron" "II" 4 "zaimek, który wraz z poprzedzającym przyimkiem „o” wprowadza wyrażenie charakteryzujące stopień, w jakim można urzeczywistnić lub wyjaśnić to, o czym jest mowa, albo otwiera zdanie zamykające wypowiedź na jakiś temat lub przerywające ją na jakiś czas" "Była o tyle rozsądna, że nie mówiła o tym." | |
2720 | 2498 | "tylekroć" "wiele razy" |
2721 | 2499 | "tyleż" "wzmocniony zaimek „tyle”" |
2500 | +"tylko" "adv" "III" 1 "przysłówek komunikujący, że do osiągnięcia pewnego celu wystarczy wykonanie czynności lub zaistnienie stanu, o których jest mowa w zdaniu, lub komunikujący, że niekorzystna sytuacja uległa lub może ulec pogorszeniu" | |
2501 | +"tylko" "conj" "II" 1 "spójnik przyłączający wyrażenie, które uściśla lub ogranicza zakres tego, o czym była mowa" | |
2502 | +"tylko" "conj" "II" 2 "spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie, za pomocą którego mówiący koryguje czyjąś opinię, zastępując ją nowym sądem" | |
2503 | +"tylko" "conj" "II" 3 "spójnik, który wraz z użytym po nim słowem „że” przyłącza zdanie lub wyrażenie informujące o czymś niekorzystnym i zaprzeczające temu, co można wnioskować ze zdania poprzedzającego" | |
2504 | +"tylko" "qub" "I" 1 "partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione" "Nosi tylko dżinsy." | |
2505 | +"tylko" "qub" "I" 2 "partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący spodziewał się, iż ilość, zakres lub natężenie tego, o czym mowa, będą większe" "Uczyła się angielskiego tylko rok." | |
2506 | +"tylko" "qub" "I" 3 "partykuła komunikująca, że mówiący ogranicza swoją prośbę lub życzenie do minimum" "Oby jutro tylko nie padało." | |
2507 | +"tylko" "qub" "I" 4 "partykuła wprowadzająca zastrzeżenie lub dodatkowy komentarz mówiącego do wyrażonej wcześniej zgody na coś" "Tylko bez żartów." | |
2508 | +"tylko" "qub" "I" 5 "partykuła używana w zdaniach wyrażających groźbę" "Spróbuj tylko tam pójść." | |
2509 | +"tym" "adv" "przysłówek komunikujący, że stopień intensywności cechy lub stanu rzeczy, o którym mowa, jest w podanych okolicznościach jeszcze większy" "Tym lepiej, że wiesz, jak to zrobić." | |
2510 | +"tymczasem" "qub" "I" "a" "partykuła przyłączająca zdanie o treści przeciwstawnej w stosunku do poprzedzającego kontekstu" "Zdążył wsiąść do pociągu, tymczasem kolega został na peronie." | |
2511 | +"tymczasem" "qub" "I" "b" "lub przyłączajaca zdanie o treści niezgodnej z tym, co można wywnioskować z poprzedzającego kontekstu" "Zapowiadali słońce, tymczasem padał deszcz." | |
2722 | 2512 | "tymczasem" "II" 1 "w tym samym czasie, w którym działo się to, o czym wcześniej była mowa" |
2723 | 2513 | "tymczasem" "II" 2 "do tego czasu, w którym stanie się to, o czym była mowa" |
2724 | 2514 | "tymczasem" "III" "na razie, do zobaczenia" |
... | ... | @@ -2731,8 +2521,19 @@ |
2731 | 2521 | "typ" 6 "postać literacka mająca cechy ponadindywidualne, właściwe jakiejś grupie ludzi lub tradycyjnie powtarzanemu wzorowi bohatera literackiego" |
2732 | 2522 | "typ" 7 "jednostka klasyfikacyjna w systematyce roślin i zwierząt" |
2733 | 2523 | "typ" 8 "jednostka klasyfikacyjna obejmująca osobniki o wyrazistych cechach psychicznych lub psychicznych i fizycznych; też: osobnik o takich cechach" |
2524 | +"tysiąc" "num" "I" 1 "liczebnik główny oznaczający liczbę 1000" | |
2525 | +"tysiąc" "num" "I" 2 "tysiąc złotych, dolarów itp." | |
2526 | +"tysiąc" "num" "I" 3 "gra w karty, w której wygrywa ten, kto pierwszy uzyska tysiąc punktów" | |
2527 | +"tysiąc" "pron" "II" "zaimek oznaczający bardzo dużą liczbę czegoś lub kogoś" | |
2734 | 2528 | "tysiące" "ogromne sumy, kapitały" |
2735 | 2529 | "tysiąckroć" "mnóstwo razy" |
2530 | +"u" "prep" "Location" "gen" "II" 4 "przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotem lub miejscem, w którym coś się dzieje, a danym miejscem lub terenem" "Wieś leżała u podnóża góry." | |
2531 | +"u" "prep" "Location" "gen" "II" 3 "przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się w pomieszczeniu należącym do danej osoby bądź w miejscu, w którym ona przebywa" "Będę u ciebie jutro wieczorem." | |
2532 | +"u" "interj" "III" "wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję mówiącego na to, co sprawia mu przykrość lub ból, co go dziwi bądź zaskakuje" | |
2533 | +"u" "prep" "II" 1 "przyimek komunikujący, że coś jest częścią pewnej rzeczy lub tworzy z czymś pewną całość" "Pomalowała paznokcie u nóg." | |
2534 | +"u" "prep" "II" 2 "a" "przyimek wprowadzający nazwę osoby, z której usług ktoś korzysta" "Zamówił buty u szewca." | |
2535 | +"u" "prep" "II" 2 "b" "której ktoś podlega jako wykonawca danej pracy" "Praktykowała u samego mistrza." | |
2536 | +"u" "prep" "II" 5 "przyimek wprowadzający nazwę rzeczy lub osoby, której przysługuje dana cecha" "Miała powodzenie u mężczyzn." | |
2736 | 2537 | "u" "I" 1 "litera oznaczająca samogłoskę „u”" |
2737 | 2538 | "u" "I" 2 "samogłoska ustna" |
2738 | 2539 | "u" "I" 3 "litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty drugi" |
... | ... | @@ -2744,6 +2545,10 @@ |
2744 | 2545 | "uderzenie" 6 "silna dawka leku" |
2745 | 2546 | "uderzenie" 7 "sposób dotykania, naciskania klawiszy przez artystę grającego na instrumencie klawiszowym, głównie na fortepianie" |
2746 | 2547 | "uderzenie" 8 "gwałtowny, szybki ruch wojsk w kierunku nieprzyjaciela" |
2548 | +"uf" "interj" "wykrzyknik używany dla wyrażenia różnych stanów fizycznych i psychicznych" | |
2549 | +"uff" "interj" "zobacz „uf” " | |
2550 | +"uha" "interj" "wykrzyknik wyrażający różne uczucia, używany też jako przyśpiewka w piosenkach ludowych" | |
2551 | +"uhm" "interj" "wykrzyknik będący odpowiedzią twierdzącą na postawione pytanie lub sygnalizujący, że adresat słucha mówiącego" | |
2747 | 2552 | "ukosem" "pod kątem ostrym w stosunku do czegoś" |
2748 | 2553 | "umowa" "pisemne lub ustne porozumienie stron, mające na celu ustalenie wzajemnych praw i obowiązków; też: dokument, w którym są określone te prawa" |
2749 | 2554 | "upadek" 1 "nagła, niezamierzona zmiana czyjejś pozycji pionowej na poziomą, spadnięcie z góry na dół" |
... | ... | @@ -2770,6 +2575,34 @@ |
2770 | 2575 | "vis-à-vis" "I" "naprzeciwko" |
2771 | 2576 | "vis-à-vis" "II" "osoba znajdująca się lub mieszkająca naprzeciwko" |
2772 | 2577 | "vivat" "zobacz „wiwat II” " |
2578 | +"w" "prep" "Duration" "acc" "II" 16 "przyimek tworzący wraz z określeniem odcinka czasu wyrażenie informujące o długości trwania jakiegoś procesu" "W trzy lata zrobił doktorat." | |
2579 | +"w" "prep" "Location" "loc" "II" 1 "przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz zajmuje część jakiejś przestrzeni, powierzchni" "Usiadł w fotelu." | |
2580 | +"w" "prep" "Location" "loc" "II" 2 "przyimek komunikujący, że dana osoba idzie, jedzie lub wchodzi gdzieś" "Rankiem wyruszyli w góry." | |
2581 | +"w" "prep" "Location Goal" "acc" "II" 2 "przyimek komunikujący, że dana osoba idzie, jedzie lub wchodzi gdzieś" "Rankiem wyruszyli w góry." | |
2582 | +"w" "prep" "Location Goal" "acc" "II" 4 "przyimek łączący się z nazwą obiektu czynności polegającej na zetknięciu się dwóch przedmiotów" "Piorun uderzył w stodołę." | |
2583 | +"w" "prep" "Manner?" "loc" "II" 5 "przyimek łączący się z nazwami rzeczy, które ludzie wkładają na siebie, a także nazwy opakowań różnych przedmiotów" "Najchętniej chodziła w dżinsach." | |
2584 | +"w" "prep" "Purpose" "acc" "II" 25 "przyimek łączący się z określeniem celu czynności" "Pojechał w odwiedziny do babci." | |
2585 | +"w" "prep" "ARG" "Theme" "loc" "II" 17 "przyimek łączący się z nazwą zdarzenia, któremu towarzyszy inne, toczące się równolegle do pierwszego" "Dziadkowie zginęli w powstaniu." | |
2586 | +"w" "prep" "CZAS" "Time" "loc/acc?" "II" 15 "przyimek łączący się z określeniem czasu zdarzenia" "W lipcu wyjechał na urlop." | |
2587 | +"w" "prep" "COMPREP" "II" 3 "przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz jest zwrócona do jakiegoś miejsca" "Dyrygent skierował wzrok w stronę orkiestry." | |
2588 | +"w" "prep" "II" 6 "przyimek łączący się z nazwą przedmiotu, wewnątrz którego lub na powierzchni którego jest otwór" "Wypalił dziurę w spodniach." | |
2589 | +"w" "prep" "II" 7 "przyimek występujący w zdaniach, które komunikują, że dany proces zachodzi wewnątrz ciała lub umysłu danej osoby" "Szybko zrobiła wszystkie obliczenia w pamięci." | |
2590 | +"w" "prep" "II" 8 "przyimek łączący się z nazwą środka, za pomocą którego coś zostało przedstawione lub pokazane" "W telewizji oglądali często programy rozrywkowe." | |
2591 | +"w" "prep" "II" 9 "przyimek łączący się z nazwą zbiorowości, która jest miejscem czyjejś pracy, nauki lub innej działalności" "Działał aktywnie w związkach zawodowych." | |
2592 | +"w" "prep" "II" 10 "przyimek łączący się z nazwą grupy, do której ktoś lub coś należy" "Był najlepszy w klasie." | |
2593 | +"w" "prep" "II" 11 "przyimek łączący się z nazwą dziedziny, do której coś należy" "Stale powstają nowe kierunki w nauce i w sztuce." | |
2594 | +"w" "prep" "II" 12 "przyimek łączący się z określeniami czyjegoś stanu psychicznego lub czyjejś sytuacji materialnej" "Przyszła do szkoły w wyśmienitym nastroju." | |
2595 | +"w" "prep" "II" 13 "przyimek wprowadzający charakterystykę okoliczności towarzyszących jakiemuś zdarzeniu" "Słuchali kazania w milczeniu." | |
2596 | +"w" "prep" "II" 14 "przyimek łączący się z nazwą zjawiska atmosferycznego towarzyszącego jakiejś czynności" "Nie wychodź z domu w taką śnieżycę." | |
2597 | +"w" "prep" "II" 18 "przyimek łączący się z wyrażeniem określającym formę, jaką ma dany obiekt lub jaka została mu nadana" "Stoły ustawiono w podkowę." | |
2598 | +"w" "prep" "II" 19 "przyimek łączący się z nazwą materiału, z którego coś zostało wykonane" "Michał Anioł rzeźbił w marmurze." | |
2599 | +"w" "prep" "II" 20 "przyimek łączący się z określeniem wzoru lub deseniu na jakimś materiale" "Kup papier w kratkę." | |
2600 | +"w" "prep" "II" 21 "przyimek łączący się z nazwą nowego obiektu lub określeniem nowej postaci istniejącego już obiektu, który ukształtował się w wyniku jakiejś zmiany" "Pąki rozwinęły się w kwiaty." | |
2601 | +"w" "prep" "II" 22 "przyimek łączący się z określeniem liczby i ilości" "Przygotuj to sprawozdanie w dziesięciu kopiach." | |
2602 | +"w" "prep" "II" 23 "przyimek komunikujący, pod jakim względem przysługuje danej osobie lub rzeczy jakaś cecha" "Jabłka były cierpkie w smaku." | |
2603 | +"w" "prep" "II" 24 "przyimek wprowadzający określenie motywu lub powodu czyjegoś działania" "Pojechała do miasta w poszukiwaniu leku." | |
2604 | +"w" "prep" "II" 26 "przyimek łączący dwie formy tego samego rzeczownika w konstrukcję, która komunikuje, że dane zdarzenie się powtarza albo dany przedmiot jest bardzo podobny do innego, tego samego rodzaju" "Dzień w dzień zapraszała gości." | |
2605 | +"w" "prep" "II" 27 "przyimek wprowadzający wyrażenie, za pomocą którego mówiący wzywa lub nakłania kogoś do określonego działania" "W nogi!" | |
2773 | 2606 | "w" "I" 1 "litera oznaczająca spółgłoskę „w”" |
2774 | 2607 | "w" "I" 2 "spółgłoska wargowo-zębowa, dźwięczna, twarda" |
2775 | 2608 | "w" "I" 3 "litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty czwarty" |
... | ... | @@ -2782,6 +2615,7 @@ |
2782 | 2615 | "walka" 4 "zmaganie się ze stanem swojego ciała, ducha lub umysłu" |
2783 | 2616 | "walka" 5 "działanie mające na celu zdobycie, odzyskanie kogoś lub czegoś" |
2784 | 2617 | "walka" 6 "ścieranie się sprzecznych interesów, poglądów" |
2618 | +"wara" "interj" "wykrzyknik wyrażający kategoryczny zakaz dostępu do osoby, rzeczy lub sprawy, o której jest mowa" | |
2785 | 2619 | "warstwa" 1 "pewna ilość czegoś tworząca jednolitą płaszczyznę na powierzchni lub między czymś a czymś" |
2786 | 2620 | "warstwa" 2 "składniki jakiejś rzeczy lub jakiegoś zjawiska, stanowiące pewną całość" |
2787 | 2621 | "warstwa" 3 "grupa społeczna jednolita pod jakimś względem" |
... | ... | @@ -2789,8 +2623,16 @@ |
2789 | 2623 | "warunek" 1 "czynnik, od którego uzależnione jest istnienie lub zajście czegoś" |
2790 | 2624 | "warunek" 2 "zastrzeżenie w umowie, od którego spełnienia zależy zrealizowanie czegoś" |
2791 | 2625 | "warunek" 3 "we wnioskowaniu implikacyjnym: stan rzeczy, który musi zajść, aby mógł zaistnieć inny stan rzeczy" |
2626 | +"wasz" "pron" 1 "zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do grupy, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący" | |
2627 | +"wasz" "pron" 2 "zaimek dotyczący osób lub przedmiotów, które ta grupa osób wybiera z pewnego zbioru, uznając je za najlepsze pod jakimś względem" "Chodźmy do tej waszej kawiarenki." | |
2792 | 2628 | "wątpliwość" 1 "niepewność co do prawdziwości jakichś słów, słuszności rozstrzygnięć, postępowania itp." |
2793 | 2629 | "wątpliwość" 2 "cecha tego, co jest wątpliwe" |
2630 | +"wbrew" "prep" "a" "przyimek komunikujący, że coś stało się w sposób niezgodny z tym, o czym jest mowa" "Postąpił wbrew przyjętym konwencjom." | |
2631 | +"wbrew" "prep" "b" "lub komunikujący, że dana osoba nie chciała, by się zdarzyło to, o czym jest mowa" "Wbrew ojcu poszła do klasztoru." | |
2632 | +"wcale" "adv" "II" 1 "przysłówek komunikujący, że dany stan rzeczy nie przysługuje obiektowi w najmniejszym stopniu" "Wcale się nie opaliłaś." | |
2633 | +"wcale" "adv" "II" 2 "przysłówek komunikujący, że dana cecha przysługuje obiektowi w stopniu wystarczającym" "Mają wcale niezłe mieszkanie." | |
2634 | +"wcale" "qub" "I" 1 "partykuła podkreślająca, że wyrażony w zdaniu sąd zaprzeczony mówiący uważa za prawdziwy, wbrew przypuszczeniom, że mogłoby być inaczej" "Nie twierdzę wcale, że on coś takiego powiedział." | |
2635 | +"wcale" "qub" "I" 2 "partykuła, wraz ze słowem „nie”, zaprzeczająca temu, co ktoś powiedział" "Te spodnie są za szerokie. – Wcale nie, teraz się takie nosi." | |
2794 | 2636 | "wciąż" 1 "cały czas przez jakiś okres" |
2795 | 2637 | "wciąż" 2 "raz po raz" |
2796 | 2638 | "wcześnie" 1 "rano" |
... | ... | @@ -2808,8 +2650,12 @@ |
2808 | 2650 | "wczorajszy" 2 "niedawno miniony" |
2809 | 2651 | "wczorajszy" 3 "niedostosowany do współczesnych wymogów" |
2810 | 2652 | "wczorajszy" 4 "taki, który poprzedniego dnia pił alkohol i źle się czuje" |
2653 | +"wedle" "prep" "zobacz „według” " | |
2654 | +"według" "prep" 1 "przyimek wskazujący na zgodność czegoś z czymś" "Pociąg przyjechał według rozkładu." | |
2655 | +"według" "prep" 2 "przyimek wskazujący na osobę, książkę lub inne źródło przytoczonej w zdaniu informacji" "Według zeznań świadków oskarżony znał ofiarę od dawna." | |
2811 | 2656 | "weryfikacja" 1 "sprawdzenie prawdziwości, przydatności lub prawidłowości czegoś" |
2812 | 2657 | "weryfikacja" 2 "ocena pracownika i sprawdzenie jego przydatności na danym stanowisku" |
2658 | +"wewnątrz" "prep" "Location" "gen" "I" "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, znajduje się lub odbywa w granicach zamkniętej przestrzeni lub w obrębie jakiejś grupy" | |
2813 | 2659 | "wewnątrz" "II" 1 "w granicach zamkniętej przestrzeni lub w obrębie jakiejś grupy" |
2814 | 2660 | "wewnątrz" "II" 2 "w psychice człowieka" |
2815 | 2661 | "wiadomość" "nowa informacja o czymś" |
... | ... | @@ -2818,11 +2664,13 @@ |
2818 | 2664 | "wiara" 3 "przeświadczenie, że istnieją istoty lub zjawiska nadprzyrodzone" |
2819 | 2665 | "wiara" 4 "grupa ludzi zżytych ze sobą" |
2820 | 2666 | "wiara" 5 "wierność komuś lub czemuś" |
2667 | +"widocznie" "qub" "partykuła wprowadzająca wniosek, uważany przez mówiącego za prawdopodobny i możliwy do przyjęcia" "Nie mogę otworzyć drzwi, widocznie zaciął się zamek." | |
2821 | 2668 | "wiedza" 1 "ogół wiadomości zdobytych dzięki badaniom, uczeniu się itp.; też: zasób informacji z jakiejś dziedziny" |
2822 | 2669 | "wiedza" 2 "znajomość czegoś" |
2823 | 2670 | "wiele" 1 "wielka liczba, ilość czegoś lub kogoś" |
2824 | 2671 | "wiele" 2 "w dużym stopniu, zakresie" "Wiele się u was zmieniło." |
2825 | 2672 | "wielekroć" "wiele razy" |
2673 | +"wieleset" "pron" "zaimek oznaczający bardzo dużą liczbę osób lub rzeczy" | |
2826 | 2674 | "wielki" 1 "znaczny pod względem rozmiarów, liczby, ilości lub wartości" |
2827 | 2675 | "wielki" 2 "przewyższający inne rzeczy lub zjawiska pod względem siły, intensywności lub jakości" |
2828 | 2676 | "wielki" 3 "mający duże znaczenie" |
... | ... | @@ -2833,6 +2681,12 @@ |
2833 | 2681 | "wielkość" 3 "cechy umysłu, charakteru wznoszące kogoś ponad przeciętny poziom; też: osoba nieprzeciętna" |
2834 | 2682 | "wielkość" 4 "właściwość ciał fizycznych lub zjawisk, którą można mierzyć" |
2835 | 2683 | "wielokroć" "zobacz „wielekroć” " |
2684 | +"więc" "conj" "I" 1 "spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, które przedstawia skutek tego, o czym była wcześniej mowa, lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania" "Uśmiechnęła się, więc pewnie była zadowolona." | |
2685 | +"więc" "conj" "I" 2 "spójnik, zwykle w połączeniu z poprzedzającym słowem „a”, rozpoczynający wyliczanie, podsumowanie lub charakterystykę tego, o czym była mowa" "Przyjechała cała rodzina, a więc siostry, bracia, ciotki, wujowie. Ślub jest o dwunastej, a więc za godzinę." | |
2686 | +"więc" "qub" "II" "a" "partykuła wprowadzająca nawiązanie do poprzedzającego kontekstu lub do sytuacji" "Więc co masz zamiar teraz robić?" | |
2687 | +"więc" "qub" "II" "b" "albo poprzedzająca odpowiedź na czyjeś pytanie" "Kto rozpoczął tę wojnę? – A więc po kolei, to było tak ..." | |
2688 | +"więcej" "adv" 1 "stopień wyższy od „dużo” lub od „wiele”" "Więcej teraz podróżował." | |
2689 | +"więcej" "adv" 2 "przysłówek występujący w zdaniach zaprzeczonych, wzmacniający przeczenie" "Był parę razy i nie pokazał się więcej." | |
2836 | 2690 | "większość" "większa liczebnie część danej grupy rzeczy, zjawisk lub osób; rzadziej: większa rozmiarami część czegoś" |
2837 | 2691 | "wilkom" "okazały puchar z pokrywą, używany w XVI–XVIII w. do picia piwa podczas uroczystości cechowych" |
2838 | 2692 | "wina" 1 "czyn naruszający normy postępowania" |
... | ... | @@ -2844,26 +2698,46 @@ |
2844 | 2698 | "wizja" 1 "obraz pojawiający się w czyjejś wyobraźni pod wpływem natchnienia, szaleństwa, wysokiej gorączki lub środków odurzających" |
2845 | 2699 | "wizja" 2 "czyjeś wyobrażenie jakichś zdarzeń mających zajść w przyszłości, zwykle przedstawiane w książce lub w filmie" |
2846 | 2700 | "wizja" 3 "ogół sygnałów tworzących obraz, przesyłanych od nadajnika do odbiornika; też: obraz na ekranie telewizora" |
2701 | +"wkoło" "prep" "I" "zobacz „wokół I” " | |
2847 | 2702 | "wkoło" "II" "zobacz „wokół II” " |
2848 | 2703 | "wkrótce" "niedługo" |
2849 | 2704 | "własny" 1 "będący przedmiotem czyjegoś wyłącznego posiadania" |
2850 | 2705 | "własny" 2 "taki, w którym ktoś, o kim mowa, sam brał (bierze) udział, którym się posługuje, którego jest sprawcą itp." |
2851 | 2706 | "własny" 3 "związany z tym, o kim mowa, więzami pokrewieństwa, przyjaźni, środowiskiem społecznym itp." |
2852 | 2707 | "własny" 4 "właściwy tylko temu, o kim mowa" |
2708 | +"właściwie" "qub" 1 "partykuła, za pomocą której mówiący podkreśla to, co chce powiedzieć" "Właściwie to nie mam żadnych aspiracji." | |
2709 | +"właściwie" "qub" 2 "partykuła, za pomocą której mówiący poprawia lub uzupełnia swoją wypowiedź albo wypowiedź rozmówcy" "Z dnia na dzień, a właściwie z godziny na godzinę wszystko się zmieniło." | |
2710 | +"właściwie" "qub" 3 "partykuła, za pomocą której mówiący przekazuje, że nie wszystko rozumie, pamięta itp." " O co ci właściwie chodzi?" | |
2853 | 2711 | "właściwość" 1 "to, co jest charakterystyczne dla danej osoby lub rzeczy" |
2854 | 2712 | "właściwość" 2 "cecha tego, co właściwe, odpowiednie" |
2855 | 2713 | "właściwość" 3 "zakres spraw, które podlegają określonemu organowi państwowemu" |
2714 | +"właśnie" "adv" "II" "przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie odbywa się w chwili mówienia, odbywało się bezpośrednio przed nią lub w czasie innego zdarzenia" | |
2715 | +"właśnie" "qub" "I" 1 "partykuła, za pomocą której mówiący wyróżnia, ze względu na określoną cechę, dany obiekt lub stan rzeczy, przeciwstawiając go innym" "Właśnie w tej sprawie kieruję do państwa apel." | |
2716 | +"właśnie" "qub" "I" 2 "partykuła, za pomocą której mówiący potwierdza słuszność przypuszczenia zawartego w pytaniu rozmówcy" "Czy to oznacza, że mógłbym od jutra pójść na urlop? – Właśnie." | |
2717 | +"właśnie" "qub" "I" 3 "partykuła, za pomocą której mówiący potwierdza tożsamość sądu rozmówcy i identyfikując się z tym sądem, daje do zrozumienia, że chciał powiedzieć to samo" "To jest bardzo korzystny kontrakt. – Właśnie." | |
2856 | 2718 | "wnet" "w krótkim czasie po czymś" |
2857 | 2719 | "wniosek" 1 "projekt przedstawiony do rozważenia i decyzji" |
2858 | 2720 | "wniosek" 2 "wynik rozumowania; też w logice: twierdzenie wyprowadzone ze zdań uznanych za prawdziwe" |
2859 | 2721 | "wniosek" 3 "prośba skierowana do odpowiednich władz dotycząca załatwienia jakiejś sprawy" |
2860 | 2722 | "wniwecz" "całkiem, zupełnie" |
2723 | +"wobec" "prep" 1 "przyimek przyłączający nazwę osoby, instytucji lub organizacji, do której odnosi się charakteryzowana w zdaniu postawa lub czynność" "Wobec handlarzy narkotyków stosowano surowe kary." | |
2724 | +"wobec" "prep" 2 "przyimek przyłączający charakterystykę okoliczności, zwykle niekorzystnych, które pociągnęły za sobą konsekwencje przedstawione w zdaniu" "Wobec zagrożenia lawinowego zrezygnowali ze wspinaczki." | |
2725 | +"wobec" "prep" 3 "przyimek wprowadzający podstawę porównania charakteryzowanego w zdaniu zjawiska lub przedmiotu" "Wysiłek był niewielki wobec oczekiwanych rezultatów." | |
2726 | +"wobec" "prep" 4 "przyimek wraz z rzeczownikiem nazywającym osobę komunikujący o obecności danej osoby w czasie danego zdarzenia" "Przeprosiła nauczyciela wobec całej klasy." | |
2727 | +"wokoło" "prep" "I" "zobacz „wokół I” " | |
2861 | 2728 | "wokoło" "II" "zobacz „wokół II” " |
2729 | +"wokół" "prep" "Location" "gen" "I" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś lub kogoś znajdującego się w środku" "Wielkie ćmy krążyły wokół lampy." | |
2730 | +"wokół" "prep" "Location?" "gen" "I" 2 "przyimek określający centralne miejsce lub środowisko, w którym są dokonywane charakteryzowane działania" "Potrafiła skupić wokół siebie niemałą grupę uczniów." | |
2731 | +"wokół" "prep" "Path" "gen" "I" 1 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś lub kogoś znajdującego się w środku" "Wielkie ćmy krążyły wokół lampy." | |
2732 | +"wokół" "prep" "I" 3 "przyimek określający główny temat tego, o czym mowa w zdaniu" "Ożywiona dyskusja toczyła się wokół lustracji." | |
2733 | +"wokół" "prep" "I" 4 "przyimek wskazujący na przedmiot, którym się ktoś zajmuje" "Rodzice krzątali się wokół gospodarstwa." | |
2862 | 2734 | "wokół" "II" 1 "ze wszystkich stron miejsca lub we wszystkie strony z miejsca położonego w środku" "Wokół szalała burza." |
2863 | 2735 | "wokół" "II" 2 "w otoczeniu, w środowisku" "Wszystkim wokół opowiada o swoich chorobach." |
2864 | 2736 | "wola" 1 "zdolność psychiczna człowieka do świadomego i celowego regulowania swego postępowania" |
2865 | 2737 | "wola" 2 "to, czego ktoś chce, co ktoś postanowił" |
2738 | +"won" "interj" "I" "zobacz „precz II” " | |
2866 | 2739 | "won" "II" "jednostka monetarna w Korei Południowej i Północnej" |
2740 | +"wówczas" "pron" "zobacz „wtedy” " | |
2867 | 2741 | "wpierw" 1 "w pierwszej kolejności" |
2868 | 2742 | "wpierw" 2 "uprzednio" |
2869 | 2743 | "wpis" 1 "tekst wpisany odręcznie do pamiętnika lub księgi pamiątkowej" |
... | ... | @@ -2874,6 +2748,11 @@ |
2874 | 2748 | "wpół" 1 "w połowie, na połowę" |
2875 | 2749 | "wpół" 2 "częściowo" |
2876 | 2750 | "wprawdzie" "składnik spójnika złożonego „wprawdzie..., ale (jednak, lecz)...” łączącego dwa zdania lub inne wyrażenia, komunikującego, że treść jednego z nich jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z treści drugiego" |
2751 | +"wprost" "qub" "I" 1 "a" "partykuła komunikująca, że ktoś lub coś przemieszcza się bezpośrednio z jednego miejsca do drugiego" "Wyniki badań prześlemy z laboratorium wprost na oddział." | |
2752 | +"wprost" "qub" "I" 1 "b" "albo kieruje się gdzieś w linii prostej" "Szedłem wprost przed siebie." | |
2753 | +"wprost" "qub" "I" 2 "a" "partykuła komunikująca o bezpośrednim kontakcie dwóch obiektów" "Włożyła bluzkę wprost na gołe ciało." | |
2754 | +"wprost" "qub" "I" 2 "b" "albo o bezpośrednim związku dwóch zjawisk" "Zarządzenie dotyczyło wprost aktualnej sytuacji." | |
2755 | +"wprost" "qub" "I" 3 "partykuła podkreślająca większe od spodziewanego natężenie cechy lub zjawiska" "Wprost szalała z radości." | |
2877 | 2756 | "wprost" "II" "otwarcie, bezpośrednio" |
2878 | 2757 | "wprzód" "najpierw, uprzednio" |
2879 | 2758 | "wraz" 1 "wspólnie z kimś innym" |
... | ... | @@ -2882,6 +2761,9 @@ |
2882 | 2761 | "wrażenie" 1 "stan psychiczny, reakcja psychiczna wywołane jakimś bodźcem" |
2883 | 2762 | "wrażenie" 2 "przeżycie, zwłaszcza silne" |
2884 | 2763 | "wrażenie" 3 "uświadomiona reakcja narządu zmysłowego na bodziec zewnętrzny" |
2764 | +"wreszcie" "adv" "I" "przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie nastąpiło później, niż mówiący się tego spodziewał" "Drzwi otworzyły się i wreszcie mogliśmy wejść do środka." | |
2765 | +"wreszcie" "qub" "II" "partykuła poprzedzająca ostatni człon wyliczenia" "Ogarnęło go zdziwienie, potem niezadowolenie, wreszcie złość." | |
2766 | +"wręcz" "qub" "I" "partykuła podkreślająca większe od spodziewanego natężenie cechy lub zjawiska" "Tempo pracy było bardzo szybkie, wręcz szaleńcze." | |
2885 | 2767 | "wręcz" "II" "otwarcie, bezpośrednio" |
2886 | 2768 | "wskazówka" 1 "część przyrządu pomiarowego, której położenie określa miarę mierzonej wielkości" |
2887 | 2769 | "wskazówka" 2 "zobacz „wskaźnik” w znaczeniu 2" |
... | ... | @@ -2889,6 +2771,7 @@ |
2889 | 2771 | "wskazówka" 4 "informacja o czymś" |
2890 | 2772 | "wskazówka" 5 "oznaka czegoś" |
2891 | 2773 | "wskroś" "przez całą długość, szerokość, wysokość lub czyniąc otwór z obu stron" |
2774 | +"wskutek" "prep" "CZEMU" "Condition" "gen" "przyimek wprowadzający informację o przyczynie czegoś" | |
2892 | 2775 | "wspomnienie" 1 "obraz przeszłości wywołany w pamięci; też: pamięć o tym, co było" |
2893 | 2776 | "wspomnienie" 2 "przedmiot, znak itp. przypominający przeszłość" |
2894 | 2777 | "wspomnienie" 3 "napomknięcie o czymś" |
... | ... | @@ -2902,11 +2785,29 @@ |
2902 | 2785 | "wstecz" 2 "w przeszłość" |
2903 | 2786 | "wstyd" 1 "przykre uczucie spowodowane świadomością niewłaściwego postępowania, niewłaściwych słów itp., zwykle połączone z lękiem przed utratą dobrej opinii" |
2904 | 2787 | "wstyd" 2 "uczucie onieśmielenia lub skrępowania" |
2788 | +"wszak" "qub" "partykuła nawiązująca do jakiejś sytuacji lub do czyjejś opinii, podkreślająca oczywistość sądu wyrażonego przez mówiącego" "Poznaję ten głos, wszak to nasz sąsiad. Zaprzeczaj tym pogłoskom, wszakże to nic pewnego." | |
2789 | +"wszakże" "conj" "II" "spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie o treści niezgodnej z tym, co można wywnioskować z poprzedzającego kontekstu" "Gospodarz był stary, energiczny wszakże." | |
2790 | +"wszakże" "qub" "I" "zobacz „wszak” " | |
2791 | +"wszelako" "conj" "II" "spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, którego treść jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu" "Rozmowy nie doprowadziły do zbliżenia stanowisk, inicjowały wszelako bezpośrednie negocjacje na wysokim szczeblu. " | |
2792 | +"wszelako" "qub" "I" "partykuła komunikująca, że treść zdania jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu" "Zebrane fakty zasługują wszelako na szerszą i głębszą interpretację." | |
2793 | +"wszelki" "pron" "zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wszystkich rodzajów obiektów, stanów rzeczy lub sposobów działania, nazywanych przez rzeczownik" "Rozważ wszelkie możliwości." | |
2905 | 2794 | "wszerz" "przez całą szerokość, prostopadle do długości" |
2906 | 2795 | "wszędy" "zobacz „wszędzie” " |
2907 | 2796 | "wszędzie" 1 "w każdym miejscu, w każdej sytuacji" |
2908 | 2797 | "wszędzie" 2 "do każdego miejsca, w każdym kierunku" |
2798 | +"wszyscy" "pron" "zaimek oznaczający ogół osób" | |
2799 | +"wszystek" "pron" "zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy całej substancji lub zbiorowości nazywanej przez określany rzeczownik" | |
2800 | +"wszystko" "pron" "zaimek oznaczający ogół rzeczy i spraw" | |
2801 | +"wśród" "prep" "Location" "gen" 1 "przyimek komunikujący, że przedmiot, osoba itp., o których mowa, są otoczone innymi przedmiotami, osobami itp." "Szła miedzą wśród rozgrzanych zbóż." | |
2802 | +"wśród" "prep" 2 "przyimek komunikujący, że przedmiot, osoba lub zjawisko, o których mowa, są jednym z elementów danego zbioru przedmiotów, osób lub zjawisk" "Wśród nagrodzonych umieszczono jego nazwisko." | |
2803 | +"wśród" "prep" 3 "przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wymienionej grupy osób jako całości lub każdej bądź większości z nich z osobna" " Wśród licznie przybyłych gości narastała niecierpliwość." | |
2804 | +"wśród" "prep" 4 "przyimek komunikujący o zjawiskach towarzyszących danemu zdarzeniu" "Weszły na estradę wśród dźwięków orkiestry." | |
2805 | +"wtedy" "pron" 1 "zaimek odnoszący się do pewnego czasu w przeszłości lub przyszłości, o którym mowa w zdaniu" "Wtedy nie było jeszcze telefonów." | |
2806 | +"wtedy" "pron" 2 "zaimek odnoszący się do sytuacji, której zajście zależy od spełnienia pewnego warunku" "Jeśli o tym porozmawiamy, wtedy pewnie wszystko się wyjaśni." | |
2909 | 2807 | "wtem" "nagle, nieoczekiwanie" |
2808 | +"wtenczas" "pron" "zobacz „wtedy” w znaczeniu 1" | |
2809 | +"wy" "pron" 1 "zaimek odnoszący się do grupy osób, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący" | |
2810 | +"wy" "pron" 2 "zaimek używany w niektórych środowiskach zamiast ""pan"", ""pani""" | |
2910 | 2811 | "wyjaśnienie" 1 "uwagi wyjaśniające rzecz niezrozumiałą" |
2911 | 2812 | "wyjaśnienie" 2 "usprawiedliwienie, umotywowanie czegoś" |
2912 | 2813 | "wyjazd" 1 "opuszczenie jakiegoś miejsca, wyruszenie dokądś jakimś środkiem lokomocji" |
... | ... | @@ -2915,8 +2816,10 @@ |
2915 | 2816 | "wyjątkowo" 1 "w sposób szczególny, niepowtarzalny" |
2916 | 2817 | "wyjątkowo" 2 "bardzo rzadko" |
2917 | 2818 | "wykonanie" "sposób zrobienia czegoś" |
2819 | +"wyłącznie" "qub" "partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione" "Poświęcili się wyłącznie nauce." | |
2918 | 2820 | "wymaganie" "warunek lub zespół warunków, którym ktoś lub coś musi odpowiadać" |
2919 | 2821 | "wymóg" "warunek lub zespół warunków, którym ktoś lub coś musi odpowiadać" |
2822 | +"wynocha" "interj" "wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe oddalenie się skądś" | |
2920 | 2823 | "wyobrażenie" 1 "wywołany w świadomości obraz przedmiotu, osoby lub sytuacji, opierający się na uprzednio poczynionych spostrzeżeniach i fantazji" |
2921 | 2824 | "wyobrażenie" 2 "pogląd o czymś" |
2922 | 2825 | "wyobrażenie" 3 "obraz, podobizna" |
... | ... | @@ -2930,6 +2833,8 @@ |
2930 | 2833 | "wyznanie" 1 "wypowiedź, w której ktoś coś wyznaje" |
2931 | 2834 | "wyznanie" 2 "religia wyznawana przez jakąś grupę ludzi" |
2932 | 2835 | "wzajemny" "dokonywany lub okazywany nawzajem przez obie strony" |
2836 | +"wzdłuż" "prep" "Location" "gen" "I" "przyimek komunikujący, że coś znajduje się lub odbywa równolegle do długości danego obiektu" | |
2837 | +"wzdłuż" "prep" "Path" "gen" "I" "przyimek komunikujący, że coś znajduje się lub odbywa równolegle do długości danego obiektu" | |
2933 | 2838 | "wzdłuż" "II" "równolegle do dłuższego boku" |
2934 | 2839 | "względnie" 1 "do pewnego stopnia, w jakichś przyjętych granicach" |
2935 | 2840 | "względnie" 2 "dość dobrze" |
... | ... | @@ -2943,6 +2848,28 @@ |
2943 | 2848 | "y" 3 "litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty szósty" |
2944 | 2849 | "y" 4 "określenie osoby, której danych się nie zna lub nie chce się ujawniać, albo określenie czegoś bliżej niesprecyzowanego" |
2945 | 2850 | "y" 5 "znak niewiadomej lub zmiennej funkcji" |
2851 | +"z" "prep" "CZEMU" "Condition" "gen" "II" 5 "a" "przyimek tworzący wyrażenia określające przyczynę jakiegoś zachowania lub procesu" "Zemdlała z głodu." | |
2852 | +"z" "prep" "Location Source" "gen" "II" 1 "a" "przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miejsce znajdowania się czegoś" "Gwóźdź wystający z deski." | |
2853 | +"z" "prep" "Location Source" "gen" "II" 1 "b" "rozpoczęcia ruch lub czynności" "Wyszedł z banku." | |
2854 | +"z" "prep" "Location Source" "gen" "II" 1 "c" "pochodzenia kogoś lub powstania czegoś" "Pamiątka z Afryki." | |
2855 | +"z" "prep" "Location Source" "inst" "II" 9 "b" "lub kierunek ruchu" "Peleton jechał z wiatrem." | |
2856 | +"z" "prep" "CZAS" "Time" "gen" "II" 3 "b" "czas powstania czegoś" "powieść z XIX w." | |
2857 | +"z" "prep" "gen" "II" 2 "przyimek tworzący wyrażenia oznaczające źródło informacji lub wiedzy" "dane z rocznika statystycznego" | |
2858 | +"z" "prep" "gen" "II" 3 "a" "przyimek tworzący wyrażenia określające okoliczności pojawienia się jakiejś rzeczy lub osoby" "towary z importu" | |
2859 | +"z" "prep" "gen" "II" 3 "c" "lub podstawę do wykonania czegoś" "Grał z nut." | |
2860 | +"z" "prep" "gen" "II" 4 "a" "przyimek tworzący wyrażenia nazywające składnik całości" "wiązanka z róż" | |
2861 | +"z" "prep" "inst" "II" 4 "b" "lub zbiór zawierający określony element" "kawa z mlekiem" | |
2862 | +"z" "prep" "gen" "II" 5 "b" "albo stan początkowy procesu" "Z dziecka wyrosła panna." | |
2863 | +"z" "prep" "gen" "II" 6 "a" "przyimek tworzący wyrażenia charakteryzujące zakres odniesienia danej cechy" "Z oczu była podobna do matki." | |
2864 | +"z" "prep" "gen" "II" 6 "b" "lub wysoki stopień nasilenia czynności" "Kochał ją z całego serca." | |
2865 | +"z" "prep" "inst" "II" 7 "a" "przyimek tworzący wyrażenia nazywające rzecz, którą ktoś ma przy sobie" "pan z parasolem" | |
2866 | +"z" "prep" "inst" "II" 7 "b" "oraz osobę towarzyszącą komuś" "Podróżowała z mężem." | |
2867 | +"z" "prep" "inst" "II" 7 "c" "lub rozmawiającą z kimś albo zjawisko występujące razem z innym" "Padał deszcz z gradem." | |
2868 | +"z" "prep" "inst" "II" 8 "a" "przyimek tworzący wyrażenia informujące o okolicznościach towarzyszących działaniu" "Okno zamknęło się z trzaskiem." | |
2869 | +"z" "prep" "inst" "II" 8 "b" "oraz jego celu i skutku" "Przyszedłem do pana z prośbą o radę." | |
2870 | +"z" "prep" "inst" "II" 9 "a" "przyimek tworzący wyrażenia oznaczające początek i koniec jakiegoś stanu" "Budziła się z pianiem koguta." | |
2871 | +"z" "prep" "gen" "II" 10 "przyimek tworzący przysłówki złożone" "z cudzoziemska z chłopska" | |
2872 | +"z" "qub" "III" "partykuła komunikująca, że określenie liczby, ilości lub czasu jest przybliżone" "Potrzebuję z litr mleka." | |
2946 | 2873 | "z" "I" 1 "litera oznaczająca spółgłoskę „z”" |
2947 | 2874 | "z" "I" 2 "spółgłoska przedniojęzykowo-zębowa, dźwięczna, twarda" |
2948 | 2875 | "z" "I" 3 "litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty siódmy" |
... | ... | @@ -2952,6 +2879,29 @@ |
2952 | 2879 | "z przeciwka" "I" "z kierunku, w którym mówiący jest zwrócony" |
2953 | 2880 | "z przeciwka" "II" "znajdujący się lub mieszkający naprzeciw kogoś" |
2954 | 2881 | "z ukosa" "zobacz „ukosem” " |
2882 | +"za" "prep" "Location" "inst" "I" 1 "a" "przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że osoba lub rzecz znajduje się po przeciwnej stronie danego obiektu niż obserwator" "Za katedrą wisiał orzeł w koronie." | |
2883 | +"za" "prep" "Location" "inst" "I" 1 "b" "albo dalej niż obiekt, z którego pozycją jest porównywana" "Stała w kolejce za starszym małżeństwem." | |
2884 | +"za" "prep" "Location" "inst" "I" 2 "przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś posuwa się z tyłu danej osoby lub danego pojazdu" "Autobus jechał za ciężarówką." | |
2885 | +"za" "prep" "Location" "inst" "I" 3 "przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo przemieszcza się do miejsca położonego na zewnątrz niego" "Nasze dzieci od dawna mieszkają za miastem." | |
2886 | +"za" "prep" "Location Goal" "acc" "I" 2 "przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś posuwa się z tyłu danej osoby lub danego pojazdu" "Autobus jechał za ciężarówką." | |
2887 | +"za" "prep" "Location Goal" "acc" "I" 3 "przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo przemieszcza się do miejsca położonego na zewnątrz niego" "Nasze dzieci od dawna mieszkają za miastem." | |
2888 | +"za" "prep" "Location Goal/Manner" "acc" "I" 4 "przyimek przyłączający nazwę części ciała lub rzeczy, którą ktoś chwycił" "Złapał chłopca za rękę." | |
2889 | +"za" "prep" "CZAS" "Time" "acc" "I" 9 "a" "przyimek tworzący wyrażenia określające czas, po upływie którego nastąpi dane zdarzenie" "Za dziesięć minut odjeżdżamy." | |
2890 | +"za" "prep" "CZAS" "Time" "acc" "I" 9 "b" "lub jaki pozostał do danego punktu czasowego" "Za kwadrans wybije północ." | |
2891 | +"za" "prep" "CZAS" "Time" "acc" "I" 10 "przyimek tworzący wyrażenia określające czasy, w których nastąpiło dane zdarzenie" "Za Kazimierza Wielkiego powstała Akademia Krakowska." | |
2892 | +"za" "adv" "II" "przysłówek komunikujący zbyt wielkie natężenie cechy" "za duży za ciężki" | |
2893 | +"za" "prep" "I" 1 "c" "lub niżej od tego obiektu w jakiejś hierarchii" "Na liście rankingowej nasza klasa zajmowała drugie miejsce tuż za klasą matematyczną." | |
2894 | +"za" "prep" "I" 5 "a" "przyimek przyłączający określenie przedmiotu transakcji" "Dostała niewielkie honorarium za książkę." | |
2895 | +"za" "prep" "I" 5 "b" "albo kwoty, którą ktoś zapłacił lub przyjął z tytułu jakiejś transakcji" "Kup sobie loda za dwa złote." | |
2896 | +"za" "prep" "I" 6 "a" "przyimek tworzący wyrażenia wskazujące przyczynę jakiegoś zachowania" "Pogniewała się na niego za spóźnienie." | |
2897 | +"za" "prep" "I" 6 "b" "lub cel, warunki oraz sposób wykonania czynności" "Modlili się za syna." | |
2898 | +"za" "prep" "I" 7 "przyimek tworzący wyrażenia komunikujące o powtarzających się okolicznościach, które pociągają za sobą charakteryzowany skutek" "Zdałem egzamin już za drugim podejściem." | |
2899 | +"za" "prep" "I" 8 "a" "przyimek tworzący wyrażenia wskazujące osobę, która miała robić to, co robi zamiast niej ktoś inny" "Pójdź za mnie na to spotkanie." | |
2900 | +"za" "prep" "I" 8 "b" "lub komunikujące, że ktoś robi czegoś bardzo dużo, przez wskazanie na liczbę osób, która zazwyczaj wykonuje daną czynność" "Pracował za dwóch." | |
2901 | +"za" "prep" "inst" "I" 11 "przyimek tworzący wyrażenia komunikujące o następowaniu po sobie takich samych czynności, zdarzeń lub odcinków czasu" "Upływa dzień za dniem." | |
2902 | +"za" "prep" "I" 12 "przyimek tworzący wyrażenia nazywające okres obejmujący stan rzeczy, o którym mowa" "Nie zapłaciła pani czynszu za styczeń." | |
2903 | +"za" "prep" "I" 13 "przyimek przyłączający określenie właściwości lub roli przypisywanej osobie albo rzeczy" "Przez pomyłkę uznano go za złodzieja." | |
2904 | +"za" "prep" "I" 14 "przyimek przyłączający nazwę przedmiotu uczuć lub upodobań" "Szalał za nią." | |
2955 | 2905 | "zachowanie" "sposób, w jaki zachowują się ludzie lub zwierzęta" |
2956 | 2906 | "zadość" "tyle, ile trzeba, by zadowolić kogoś" |
2957 | 2907 | "zagadka" 1 "pytanie sformułowane tak, że odpowiedzi można się domyślić z jego treści; też: rebus lub inna łamigłówka" |
... | ... | @@ -2962,9 +2912,24 @@ |
2962 | 2912 | "zakład" 3 "umowa zawarta między osobami mającymi odmienne zdania, określająca, co ma zrobić osoba myląca się" |
2963 | 2913 | "zakład" 4 "stawianie jakiejś sumy pieniędzy na przewidywany wynik meczu, gonitwy itp." |
2964 | 2914 | "zakład" 5 "podwinięty brzeg czegoś" |
2915 | +"zaledwie" "conj" "II" "spójnik łączący zdania, informujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu ze spójnikiem, miało miejsce niewiele wcześniej niż zdarzenie charakteryzowane w drugim zdaniu" "Zaledwie skończyła szkołę, zaczęła pracować w banku." | |
2916 | +"zaledwie" "qub" "I" 1 "partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący liczył na większą ilość danej rzeczy lub na wyższy stopień nasilenia cechy" "Był zaledwie przeciętnym uczniem." | |
2917 | +"zaledwie" "qub" "I" 2 "partykuła komunikująca, że do lub od danego momentu upłynęło mniej czasu, niż można się było spodziewać" "Dochodziła zaledwie siódma." | |
2965 | 2918 | "zamiar" "to, co ktoś zamierza zrobić" |
2919 | +"zamiast" "conj" "II" "spójnik komunikujący, że miał miejsce inny stan rzeczy niż ten, którego można było się spodziewać" "Włóż coś na siebie, zamiast się trząść z zimna." | |
2920 | +"zamiast" "prep" "I" "przyimek komunikujący, że miał miejsce inny stan rzeczy niż ten, którego można było się spodziewać" "Miał na sobie aksamitną kokardkę zamiast krawata." | |
2966 | 2921 | "zanadto" "bardziej lub więcej, niżby należało" |
2922 | +"zanim" "conj" "spójnik komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nastąpiło wcześniej niż zdarzenie, o którym mowa w zdaniu podrzędnym" | |
2923 | +"zapewne" "qub" 1 "partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy" "Ma na swoich wykładach zapewne najliczniejsze grono słuchaczy." | |
2924 | +"zapewne" "qub" 2 "partykuła wprowadzająca przytoczenie opinii, z którą mówiący w zasadzie się zgadza, ale z pewnymi zastrzeżeniami" "Zapewne, że człowiek może wiele zdziałać, ale musi chcieć." | |
2925 | +"zaprawdę" "qub" "partykuła podkreślająca prawdziwość sądu" "Zaprawdę, żal się z nią było rozstawać." | |
2967 | 2926 | "zapytanie" "oficjalnie zadawane pytanie" |
2927 | +"zaraz" "adv" "II" "przysłówek komunikujący, że między dwoma zdarzeniami lub między jakimś zdarzeniem a daną wypowiedzią upłynęło lub upłynie bardzo mało czasu" "Zaraz mi wypomnisz, że go naciągam." | |
2928 | +"zaraz" "interj" "III" 1 "wykrzyknik informujący, że mówiący spełni w niedługim czasie to, o co ktoś go prosi" | |
2929 | +"zaraz" "interj" "III" 2 "wykrzyknik używany, aby powstrzymać kogoś przed zbyt szybkim działaniem lub przerwać czyjeś zbyt szybkie działania" | |
2930 | +"zaraz" "interj" "III" 3 "wykrzyknik sygnalizujący, że nadawca chce sobie coś przypomnieć, zanim włączy się do rozmowy" | |
2931 | +"zaraz" "qub" "I" 1 "partykuła informująca o bardzo małej odległości między dwoma miejscami" "Kiosk jest zaraz za rogiem ulicy." | |
2932 | +"zaraz" "qub" "I" 2 "partykuła komunikująca, że między dwoma zdarzeniami upłynęło bardzo mało czasu" "Napisała do niego zaraz po powrocie." | |
2968 | 2933 | "zarazem" "jednocześnie" |
2969 | 2934 | "zarówno" "składnik spójnika złożonego „zarówno ..., jak (i, też) ...” komunikującego, że cechy lub stany rzeczy charakteryzowane przez dwa zdania lub składniki zdań odnoszą się do tego samego przedmiotu lub faktu" "Artysta zarówno maluje, jak i rzeźbi." |
2970 | 2935 | "zarzut" "to, co się komuś zarzuca" |
... | ... | @@ -2973,9 +2938,15 @@ |
2973 | 2938 | "zasada" 3 "ustalony na mocy jakiegoś przepisu lub zwyczaju sposób postępowania w danych okolicznościach" |
2974 | 2939 | "zasada" 4 "podstawa funkcjonowania lub konstrukcji czegoś" |
2975 | 2940 | "zasada" 5 "związek chemiczny o właściwościach przeciwnych do kwasów i w reakcjach z nimi tworzący sole" |
2941 | +"zaś" "conj" 1 "spójnik przeciwstawiający treści komunikowane przez połączone zdania" "Pewne fakty nabierają znaczenia, inne zaś je tracą." | |
2942 | +"zaś" "conj" 2 "spójnik przyłączający zdanie nawiązujące do wcześniejszego kontekstu" "Chirurg włożył czyste rękawiczki, po chwili zaś pochylił się nad uśpionym chłopcem." | |
2976 | 2943 | "zaświadczenie" "dokument stwierdzający coś" |
2944 | +"zatem" "conj" "I" 1 "spójnik przyłączający zdania lub wyrażenia, które przedstawiają skutek tego, o czym była wcześniej mowa, lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania" "Masz gorączkę, zatem jesteś chory." | |
2945 | +"zatem" "conj" "I" 2 "spójnik w połączeniu „a zatem” wprowadzający inną charakterystykę tego, o czym wcześniej była mowa" "Mam spotkanie z mężem mojej córki, a zatem z moim zięciem." | |
2946 | +"zatem" "qub" "II" "partykuła wprowadzająca w połączeniu „a zatem” nawiązanie do poprzedzającego kontekstu lub do sytuacji" "Chciałabym z wami o czymś porozmawiać. – A zatem siądźmy." | |
2977 | 2947 | "zawczasu" "wcześniej" |
2978 | 2948 | "zawiadomienie" "dokument lub list zawiadamiający o czymś" |
2949 | +"zawsze" "qub" "II" "partykuła komunikująca, że pomimo wszystko coś jest korzystne" "Nie dostanie wiele, ale zawsze coś zarobi." | |
2979 | 2950 | "zawsze" "I" 1 "za każdym razem" |
2980 | 2951 | "zawsze" "I" 2 "przez cały czas, który się pamięta" |
2981 | 2952 | "zazwyczaj" "w większości przypadków" |
... | ... | @@ -2988,6 +2959,8 @@ |
2988 | 2959 | "zdanie" 5 "czterotaktowa część utworu muzycznego stanowiąca logiczną całość" |
2989 | 2960 | "zdumienie" "stan osoby odczuwającej wielkie zdziwienie" |
2990 | 2961 | "zdziwienie" "stan osoby, która się zdziwiła" |
2962 | +"ze" "prep" "I" "zobacz „z II” " | |
2963 | +"ze" "qub" "II" "zobacz „z III” " | |
2991 | 2964 | "zero" 1 "liczba 0" |
2992 | 2965 | "zero" 2 "brak czegokolwiek" |
2993 | 2966 | "zero" 3 "początkowy punkt na skali, podziałce" |
... | ... | @@ -2996,6 +2969,7 @@ |
2996 | 2969 | "zewsząd" "abl" "ze wszystkich stron" |
2997 | 2970 | "zeznanie" 1 "oficjalne wyjaśnienia złożone w sądzie lub przed innymi władzami" |
2998 | 2971 | "zeznanie" 2 "dokument zawierający treść takiego wyjaśnienia" |
2972 | +"zgoda" "qub" "II" "partykuła wyrażająca przyzwolenie lub aprobatę" "Spotkamy się o drugiej. – Zgoda." | |
2999 | 2973 | "zgoda" "I" 1 "stan, w którym nie ma zatargów, kłótni, konfliktów" |
3000 | 2974 | "zgoda" "I" 2 "stan, w którym ludzie mają wspólne zdanie lub odczucia w jakiejś sprawie" |
3001 | 2975 | "zgoda" "I" 3 "pozwolenie na coś" |
... | ... | @@ -3004,17 +2978,44 @@ |
3004 | 2978 | "złość" "silne uczucie wzburzenia, gniewu lub wrogości często połączone z agresją" |
3005 | 2979 | "złudzenie" 1 "zniekształcone lub błędne wrażenie zmysłowe" |
3006 | 2980 | "złudzenie" 2 "nierealne marzenie lub wyobrażenie o czymś" |
2981 | +"znad" "prep" "Location Source" "gen" 1 "przyimek tworzący z rzeczownikiem wyrażenie informujące, że coś porusza się nad obiektem nazywany przez rzeczownik i oddala się od niego" | |
2982 | +"znad" "prep" "Location Source" "gen" 2 "przyimek tworzący z rzeczownikiem wyrażenie informujące, że ktoś lub coś pochodzi, przybywa lub dochodzi z miejsca położonego nad zbiornikiem wodnym nazywanym przez rzeczownik" | |
3007 | 2983 | "znienacka" "nagle, niespodziewanie" |
3008 | 2984 | "znikąd" "abl" "z żadnego miejsca, z żadnej strony, od nikogo" |
3009 | 2985 | "znikądinąd" "z żadnego innego miejsca, od żadnej innej osoby" |
2986 | +"znowu" "qub" "II" 1 "partykuła podkreślająca przeciwstawienie treści danego zdania treści zdania poprzedzającego" "Tu wyszłaś trochę poważnie. Ale znowuż na innych zdjęciach wyglądasz bardzo młodo." | |
2987 | +"znowu" "qub" "II" 2 "partykuła wyrażająca polemikę mówiącego z przywołanym sądem" "Nie taki on znowu wysoki." | |
2988 | +"znowu" "qub" "II" 3 "partykuła wyrażająca zniecierpliwienie mówiącego" | |
3010 | 2989 | "znowu" "I" "po raz kolejny" |
2990 | +"znowuż" "qub" "II" "zobacz „znowu II” " | |
3011 | 2991 | "znowuż" "I" "zobacz „znowu I” " |
2992 | +"znów" "qub" "II" "zobacz „znowu II” " | |
3012 | 2993 | "znów" "I" "zobacz „znowu I” " |
3013 | 2994 | "zowąd" "z owej strony" |
3014 | 2995 | "zrazu" "początkowo" |
2996 | +"zresztą" "qub" "partykuła wprowadzająca zdanie uzupełniające wcześniejszą wypowiedź o nową informację" "Nie mam ochoty tam iść, zresztą nie mam czasu." | |
2997 | +"zwłaszcza" "qub" "partykuła dołączana do składnika zdania, aby zaznaczyć, że część wypowiedzi dotyczy tego składnika" "Upał dokuczał nam zwłaszcza w południe." | |
3015 | 2998 | "zwykle" "najczęściej, przeważnie" |
2999 | +"zza" "prep" "Location Source" "gen" 1 "przyimek tworzący wyrażenia informujące, że coś przestało być zasłonięte przedmiotem nazywanym przez rzeczownik" | |
3000 | +"zza" "prep" "Location Source" "gen" 2 "przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że coś pochodzi z miejsca położonego dalej niż obiekt nazywany przez rzeczownik" | |
3001 | +"żaden" "pron" "I" 1 "zaimek w zdaniach przeczących, komunikujący brak kogoś lub czegoś" "Do żadnej winy się nie poczuwaj!" | |
3002 | +"żaden" "pron" "I" 2 "zaimek w zdaniach przeczących, komunikujący, że ktoś nie zgadza się na kwalifikowanie jakiejś osoby lub rzeczy w określony sposób" "Ja nie jestem żadnym szpiegiem." | |
3003 | +"żaden" "pron" "III" "zobacz „nikt” " | |
3016 | 3004 | "żaden" "II" "niewielki, bez wartości" |
3017 | 3005 | "żal" 1 "uczucie smutku" |
3018 | 3006 | "żal" 2 "skrucha po popełnieniu czegoś złego" |
3019 | 3007 | "żal" 3 "pretensja do kogoś lub czegoś spowodowana rozczarowaniem" |
3020 | 3008 | "żądanie" "to, czego ktoś żąda" |
3009 | +"że" "conj" "I" 1 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne zależne od czasownika, określające przedmiot czyichś wypowiedzi, myśli, emocji, doznań lub spostrzeżeń" "Myślę, że nie powinieneś tego robić." | |
3010 | +"że" "conj" "I" 2 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające skutek scharakteryzowanego w zdaniu nadrzędnym stanu rzeczy o wysokim stopniu intensywności" "Trząsł się tak mocno, że położyliśmy go do łóżka." | |
3011 | +"że" "conj" "I" 3 "spójnik wprowadzający zdanie lub wyrażenie wtrącone, charakteryzujące wypowiedź główną lub jej fragment" "Nasz szef odznacza się, że nazwę to wprost, dziecięcą naiwnością." | |
3012 | +"że" "qub" "II" 1 "partykuła wprowadzająca wypowiedź wyrażającą ubolewanie z jakiegoś powodu" "Że dałeś się przyłapać na ściąganiu!" | |
3013 | +"że" "qub" "II" 2 "partykuła, do której przyłącza się końcówka drugiej osoby liczby pojedynczej i mnogiej lub pierwszej osoby liczby mnogiej czasownika użytego w zdaniu w formie czasu przeszłego" "Brata żeś odwiedził?" | |
3014 | +"żeby" "conj" "I" 1 "zobacz „aby I” w znaczeniu 1, 2, 3, 4" | |
3015 | +"żeby" "conj" "I" 2 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne zależne od zaprzeczonego czasownika, przekazującego czyjąś opinię" "Nie sądzę, żeby dla matki było to miłe." | |
3016 | +"żeby" "conj" "I" 3 "zobacz „choćby I” w znaczeniu 1" | |
3017 | +"żeby" "conj" "I" 4 "spójnik wprowadzający zdanie podrzędne oznaczające niespełniony warunek tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym" "Żebym wiedział jak, to bym wam pomógł." | |
3018 | +"żeby" "qub" "II" 1 "partykuła wyrażająca życzenie lub pragnienie" "Żeby go piekło pochłonęło! " | |
3019 | +"żeby" "qub" "II" 2 "partykuła wyrażająca ubolewanie lub politowanie" "Żeby tak ciągle zrzędzić!" | |
3020 | +"żeby" "qub" "II" 3 "partykuła występująca w zdaniach, za pomocą których mówiący chce przekonać rozmówcę o autentyczności swoich doświadczeń" "Żebyś wiedział, co ja przeżyłam!" | |
3021 | +"żeby" "qub" "II" 4 "partykuła występująca w poleceniach, naganach i groźbach" "Żeby mi to było ostatni raz!" | |
... | ... |
semsources/opis_kolumn
... | ... | @@ -15,3 +15,13 @@ po usunięciu z niego słowa i ze znaczenia zdania pełnego wynika znaczenie zda |
15 | 15 | |
16 | 16 | znaczenia przysłówkowe przyimków są z nimi identyczne np "Mieszkam obok." i "Mieszkam obok dworca." |
17 | 17 | W pierwszym przypadku mamy argument domyślny rozwijalny do "Mieszkam obok tutaj." |
18 | + | |
19 | +role tematyczne modyfikatorów wiążemy z zaimkami pytajnymi. | |
20 | +wybieramy najbardziej podstawową rolę (najbliższą świata fizycznego) | |
21 | +np "Po śmierci męża wdziała żałobę." to jest Time a nie Condition. | |
22 | +"miejsce pracy" to miejsce (obiekt fizyczny) a nie przynależność do organizacji | |
23 | +np "Pracuję na uniwersytecie to Location a nie Theme. | |
24 | +Alternatywne podejście wymagałoby sięgnięcia po pragmatykę, np | |
25 | +gdy ktoś na pytanie "Jak ci się powodzi?" odpowiada "Mieszkam pod mostem.", | |
26 | +komunikuje standard swojego życia (Manner) a nie miejsce zamieszkania (Location). | |
27 | + | |
... | ... |