Commit 3b3922cb480fe6e74eebd696b17cd7c340c25ac1

Authored by Jakub Kozakoszczak
1 parent 808433e8

kamień milowy sklejony by JK

Too many changes to show.

To preserve performance only 4 of 11 files are displayed.

semsources/kamień milowy/5.2-IPIPAN-M3.pdf 0 → 100644
No preview for this file type
semsources/kamień milowy/5.2-IPIPAN-M6.pdf 0 → 100644
No preview for this file type
semsources/kamień milowy/5.2-IPIPAN-M6.synctex.gz 0 → 100644
No preview for this file type
semsources/kamień milowy/5.2-IPIPAN-M6.tex 0 → 100644
  1 +\documentclass[12pt]{mwart}
  2 +
  3 +\usepackage[margin=2.5cm]{geometry}
  4 +\usepackage{polski,url}
  5 +\usepackage[utf8]{inputenc}
  6 +\usepackage{tgtermes}
  7 +% \usepackage[T1]{fontenc}
  8 +% \usepackage[english, polish]{babel}
  9 +% \usepackage[utf8]{inputenc}
  10 +
  11 +\usepackage{fullpage}
  12 +\usepackage{amsmath}
  13 +\usepackage{amsthm}
  14 +\theoremstyle{remark}
  15 +\newtheorem{test}{Test}
  16 +
  17 +
  18 +\usepackage[hidelinks]{hyperref}
  19 +% \urlstyle{sf}
  20 +\expandafter\def\expandafter\UrlBreaks\expandafter{\UrlBreaks% save the current one
  21 + \do\\~} % this stops urls from sticking out of the damn screen and the paper. I hate this arrggh.
  22 +
  23 +
  24 +\usepackage{tocloft}
  25 +\cftsetindents{section}{0pt}{2.25em}
  26 +\cftsetindents{subsubsection}{0pt}{2.25em}
  27 +\addtocontents{toc}{\cftpagenumbersoff{section}}
  28 +
  29 +\usepackage{xcolor}
  30 +
  31 +\newcommand{\eniam}{\textsc{Eniam}}
  32 +\newcommand{\experiencer}{\textsc{Experiencer}}
  33 +\newcommand{\agent}{\textsc{Agent}}
  34 +\newcommand{\theme}{\textsc{Theme}}
  35 +
  36 +\frenchspacing
  37 +\usepackage{tikz}
  38 +\usetikzlibrary{conceptgraph}
  39 +
  40 +\newcommand{\sg}{{\it sg} }
  41 +\newcommand{\pl}{{\it pl} }
  42 +\newcommand{\mass}{{\it mass} }
  43 +\newcommand{\ind}{{\it indexical} }
  44 +\newcommand{\corf}{{\it coreferential} }
  45 +\newcommand{\deict}{{\it deictic} }
  46 +\newcommand{\interr}{{\it interrogative} }
  47 +
  48 +\begin{document}
  49 +
  50 +{\noindent\fboxsep5mm\framebox{\begin{minipage}[s][.9\textheight]{.94\textwidth}\vspace*{15mm}
  51 +\centering\parskip\baselineskip
  52 +%%%% Nazwa zadania:
  53 +\textbf{Z5} Efektywny parser składniowo-semantyczny
  54 +
  55 +%%%% Nazwa podzadania
  56 +\textbf{Z5.2} Rozbudowa kategorialnego parsera składniowo-semantycznego
  57 +
  58 +%%%% Miesiąc i nazwa kamienia milowego:
  59 +\textbf{M6} Kwerenda biblioteczna, utworzenie bazy jednostek leksykalnych i wstępnej listy zjawisk semantycznych, wstępna wersja koncepcji metaopisu semantycznego
  60 +
  61 +%%%% okres:
  62 +Okres sprawozdawczy: październik – grudzień 2016
  63 +
  64 +Partner: Instytut Podstaw Informatyki PAN, Warszawa
  65 +
  66 +%%%% raport/zasób językowy/program (narzędzie językowe, usługa sieciowa lub system)
  67 +Typ: program
  68 +
  69 +\vfil
  70 +%%%% Data oddania kamienia:
  71 +31.12.2016, Warszawa
  72 +
  73 +%%%% autor/osoba odpowiedzialna:
  74 +Autor: Wojciech Jaworski, Jakub Kozakoszczak
  75 +
  76 +\vspace*{15mm}\end{minipage}}}
  77 +\thispagestyle{empty}
  78 +\newpage
  79 +
  80 +%%%% Dalszy ciąg zależny od typu kamienia. W~wypadku raportu
  81 +%%%% dalej idzie raport. W~wypadku zasobów językowych i~programów
  82 +%%%% dalej idzie opis według schematu:
  83 +
  84 +\section{Wprowadzenie}
  85 +
  86 +W ramach kamienia milowego opracowano listę jednostek leksykalnych wprowadzających niestandardowe zjawiska semantyczne wymagające. Zjawiska te wymagały pogłębionych badań i opracowania lub adaptowania specjalnych rozwiązań po stronie metajęzyka reprezentacji. Lista leksemów stanowi załącznik do dokumentu. Na podstawie listy oraz jwarendy literaturowej opracowano listę niestandardowych zjawisk semantycznych przedstawioną w rozdziale \ref{zjawiska}. Etapem wieńczącym pierwsze dwa było opracowanie innowacyjnych rozbudowanej innowacyjnej koncepcji metaopisu semantycznego przystosowanej do celów implementacyjnych w parserze kategorialnym.
  87 +
  88 +%%%% Wyjaśnić w jaki sposób oddany przedmiot realizuje dany kamień milowy.
  89 +
  90 +
  91 +\section{Opis zasobu/programu}
  92 +\subsection{Lista zjawisk przeznaczonych do uwzględnienia w reprezentacji semantycznej parsera \textsc{Eniam}}\label{zjawiska}
  93 +% W przypadku zasobu dodać krótkie informacje o:
  94 +% - formacie zasobu,
  95 +% - zawartości wraz z podstawową informacją statystyczną,
  96 +% - procedurze zapewnienia jakości i zmierzonej jakości (jeżeli została zmierzona),
  97 +% - ewentualnych publikacjach opisujących zasób lub dokumentacji.
  98 +
  99 +
  100 +% W przypadku programu:
  101 +% - przeznaczeniu programu,
  102 +% - metodzie na jakiej jest oparty lub algorytmach (najważniejszych),
  103 +% - parametrach działania: jakościowych i statystycznych (np. szybkość przetwarzania),
  104 +% - modułach, od których program zależy,
  105 +% - wymaganiach sprzętowych.
  106 +
  107 +
  108 +% \maketitle
  109 +
  110 +
  111 +\subsubsection{Wstęp} % (fold)
  112 +
  113 +Lista zbiera zjawiska semantyczne, których spójne opisanie w ramach jednolitej implementowalnej reprezentacji znaczenia o szerokim pokryciu dla języka polskiego wymaga szczegółowych, głębszych badań.
  114 +Są to przede wszystkim zjawiska polegające na wprowadzaniu przez wyrażenia elementów znaczenia do zdań w sposób inny podstawowy, czyli przez zawężającą modyfikację znaczenia bezpośredniego nadrzędnika składniowego.
  115 +Ten podstawowy sposób nazywamy roboczo \emph{lokalnym wkładem znaczeniowym}.
  116 +Lista jest wstępnym rozpoznaniem, które posłuży jako mapa zadań w następnych etapach rozwoju kategorialnego parsera składniowo-semantycznego \eniam.
  117 +
  118 +% section zakres_i_cel_listy (end)
  119 +
  120 +%\chapter{Lista zjawisk semantycznych} % (fold)
  121 +{
  122 +\subsubsection{Lokalność i nielokalność składniowo-semantyczna}
  123 +\subsubsection{Opis zjawiska} % (fold)
  124 +\label{sub:definicja_robocza1}
  125 +}
  126 +
  127 +% subsubsection definicja_robocza (end)
  128 +Podzbiorem logiki pierwszego rzędu, który wystarcza do wyrażenia znakomitej większości wypowiedzeń w języku naturalnym, jest logika egzystencjalno-koniunkcyjna (logika $\exists\wedge$). Język reprezentacji znaczenia parsera \eniam{} jest bardziej złożony, bo wzbogacony między innymi o operator \textsc{dscr} wiążący zmienną z formułą oraz pozalogiczne predykaty relacyjne, jak \textsc{type} i \textsc{count} i role tematyczne, jak \agent{} i \theme{}. Istnieją jednak jednostki języka naturalnego, wśród nich kwantyfikatory, operatory logiczne i modyfikatory nieintersektywne, których znaczenie leksykalne (w sensie wkładu w znaczenie zdania) jest niewyrażalne w logice $\exists\wedge$ z operatorem \textsc{dscr}, np. dla języka polskiego
  129 +\begin{itemize}
  130 + \item każdy, prawie każdy, każdy z powyższych, co dziesiąty,
  131 +każdy \dots ma inny \dots, nawzajem, razem,
  132 +codziennie, nigdy, zawsze, tylko, jakiś, pewien, jedyny, oba, inny
  133 +nie tylko \dots lecz także
  134 +\end{itemize}
  135 +Jednostki te nazywać będziemy \emph{jednostkami o nielokalnym wkładzie składniowo-semantycznym} lub po prostu \emph{operatorami nielokalnymi}. Pozostałe jednostki mają \emph{lokalny wkład składniowo-semantyczny}.
  136 +
  137 +Interesują nas następujące cechy operatorów nielokalnych:
  138 +\begin{itemize}
  139 +\item konstrukcje składniowe, w których występują,
  140 +\item semantyka, czyli wprowadzane zmienne i liczba argumentów,
  141 +\item odwzorowanie konstrukcji składniowych na semantykę.
  142 +\end{itemize}
  143 +Nie będziemy opatrywać operatorów nielokalnych pełnymi hasłami leksykalnymi, a jedynie zaznaczać ich wystąpienia w formach logicznych
  144 +w sposób taki, by potencjalne dodanie znaczenia leksykalnego nie wymagało dalszego zmieniania formy logicznej zdania.
  145 +
  146 +Z uwagi na to, że operatory nielokalne wchodzą ze sobą w interakcje w zdaniu (np. mogą stać w różnej kolejności),
  147 +zadane przez nas odwzorowanie konstrukcji składniowych na formę logiczną nie będzie stanowić przepisu na jednoznaczną semantykę,
  148 +w szczególności nie będziemy na tym etapie rozwiązywać problemu niejednoznaczności zakresu operatorów nielokalnych.
  149 +
  150 +Osobnym problemem jest reprezentacja nieciągłych operatorów nielokalnych,np. \emph{Każda strona ma inny kolor} i interakcji między operatorami nielokalnymi innych niż zagnieżdżanie się zakresów
  151 +np. w przypadku kwatyfikatorów rozgałęzionych w zdaniu Hintikki.
  152 +
  153 +\textbf{Negację} traktujemy jako operator nielokalny mający jeden argument i nie wprowadzający zmiennej.
  154 +
  155 +Spójniki ,,\textbf{jeśli \dots, to \dots}'' oraz~ ,,\textbf{jeśli \dots, \dots}'' użyte w znaczeniu logicznym uznajemy za operatory nielokalne.
  156 +
  157 +% TODO for ENIAM:
  158 +% Uwaga zgodnie z formalizmem wprowadzonym w Walentym ,,jeśli'' wiąże zdanie podrzędne z orzeczeniem zdania nadrzędnego za pomocą
  159 +% roli tematycznej Condition. Trzeba będzie zbadać użycia roli Condition i określić czy są one uogólnienie intersektywne.
  160 +% Jeśli nie są trzeba zbadać w jaki sposób należy je przekształcić do postaci formuły logicznej.
  161 +
  162 +% Rolę Manner też można traktować jako nielokalną.
  163 +
  164 +\subsubsection{Zjawisko wyciągania kwantyfikatorów poza zakres operatora spowodowane koreferencją elementów argumentów operatora}
  165 +\begin{equation}
  166 + \text{Jeśli rolnik ma krowę, to ją doi}
  167 +\end{equation}
  168 +W powyższym przykładzie ,,jeśli'' traktujemy jako logiczną implikację, ,,rolnik'' i ,,krowa'' są kwantyfikowane egzystencjalnie, a
  169 +,,ją'' i ,,pro'' (podmiot domyślny czasownika ,,doi'') są kwantyfikowane koreferencyjnie ($\iota$).
  170 +Aby rozwiązać koreferencję trzeba przenieść powyższe 4 kwantyfikatory ponad implikację co powoduje
  171 +zamianę kwantyfikatorów ezgzystencjanych przy ,,rolniku'' i ,,krowie'' na uniwersalne.
  172 +
  173 +Analogiczne zjawisko będzie występować przy wszystkich operatorach nielokalnych mających więcej niż jeden argument.
  174 +
  175 +\subsubsection{Niejawne argumenty semantyczne} % (fold)
  176 +{
  177 +\subsubsection{Opis zjawiska} % (fold)
  178 +\label{sub:definicja_robocza2}
  179 +}
  180 +Niezbędne jest rozpoznanie i oznaczenie argumentów niejawnych w leksemach i wypracowanie skutecznej koncepcji ich opisu i przetwarzania.
  181 +
  182 +Za niejawne argumenty semantyczne uznajemy te argumenty, które są niezbędne do ustalenia znaczenia wyrazu mającego ten argument.
  183 +Przykłady występowania wyrażeń z różnymi argumentami niejawnymi:
  184 +\begin{itemize}
  185 + \item większy -- większy niż słoń \\ Znaczenia wyrazu ,,większy'' nie da się obliczyć bez argumentu ,,niż słoń''.
  186 + \item Biegnie. -- On biegnie. -- Jaś biegnie. \\
  187 + W pierwszym zdaniu inicjatora (\textsc{Initiator}) reprezentujemy oznaczając go niemym zaimmkiem (\textsc{pro}), w drugim jest on wyrażony za pomocą zaimka ,,on'', w trzecim jest wskazany jawnie jako ,,Jaś''.
  188 + Aby obliczyć znaczenie \textsc{pro} i ,,on'' potrzebna jest wartość koreferencyjnego lub deiktycznego argumentu.
  189 + \item Karol chce. -- Karol chce pracować.\\
  190 + Brakującego argumentu składniowego czasownika ,,chcieć'' nie traktujemy jako niejawnego argumentu semantycznego.
  191 +\end{itemize}
  192 +
  193 +% subsubsection definicja_robocza (end)
  194 +\subsubsection{Lista niejawnych argumentów semantycznych} % (fold)
  195 +\label{niejawne}
  196 +Po wstępnej analizie przyjmujemy istnienie sześciu typów niejawnych argumentów semantycznych:
  197 +
  198 +\begin{enumerate}
  199 +\item Okazjonalne \\ Np. \emph{tu}.
  200 +\item Deiktyczne\\ Np. \emph{taki}.
  201 +\item Porównawcze \\ Leksemy z tym argumentem mogą przyjmować porównawczy argument przyimkowy.
  202 +\item Porządkowe \\ Np. \emph{kolejny}.
  203 +\item Koreferencyjne \\ Np. \emph{on}.
  204 +\item Relacyjne \\ Aby określić znaczenie znaczenie przymiotników i liczebników z argumentem relacyjnym (\emph{duży}, \emph{sporo}) trzeba wiedzieć, jaki predykat jest modyfikowany przez dane słowo.
  205 +\label{relac}
  206 +\end{enumerate}
  207 +
  208 +
  209 +\subsubsection{Znaczenie relacji składniowych} % (fold)
  210 +
  211 +\subsubsection{Uogólniona intersektywność} % (fold)
  212 +\label{uog_interektywnosc}
  213 +Ważną cechą semantyczną, która przysługuje nie wszystkim leksemom, a pozwala na reprezentowanie ich wkładu znaczeniowego jako zawężającego znaczenie szerszej frazy, jest \emph{intersektywność}.
  214 +Tradycyjnie rozumiana intersektywność przypisywana jest przymiotnikom i oznacza, że denotacja frazy rzeczownikowej z przymiotnikiem intersektywnym jest podzbiorem denotacji frazy bez niego.
  215 +
  216 +\begin{equation}
  217 +\text{Widzę czarnego kota.} \rightarrow \text{Widzę kota.}
  218 +\end{equation}
  219 +
  220 +
  221 +Rozumienie to można uogólnić na przysłówki i mówić o przysłówkach intersektywnych. Zbadania wymaga, w jakich innych częściach mowy lub pozycjach składniowych da się mówić o podziale na wyrażenia nieintersektywne i intersektywne w sensie uogólnionym -- wyrażenia takie powinny spełniać większość lub wszystkie testy:
  222 +\begin{test}
  223 +Zaczynając od korzenia drzewa rozbioru składniowego dodajemy kolejne węzły i sprawdzamy, czy ze znaczenia drzewa rozszerzonego wynika znaczenie drzewa mniejszego. Jeśli tak, dodawane węzły są intersektywne w sensie uogólnionym.
  224 +\end{test}
  225 +\begin{test}
  226 +Zaczynamy od liści i ucinamy je po jednym, sprawdzając, czy znaczenie zdania staje się bardziej ogólne. Jeśli tak, ucinane węzły są intersektywne w sensie uogólnionym.
  227 +\end{test}
  228 +\begin{test}
  229 +Porównujemy typy semantyczne wyrażenia złożonego i tego samego wyrażenia bez jednego z podrzędników. Jeżeli pierwszy z tych typów jest podtypem drugiego, podrzędnik jest intersektywny w sensie uogólnionym.
  230 +\end{test}
  231 +\begin{equation}\label{biegnie}
  232 + \text{Jaś biegnie.} \rightarrow \text{Biegnie.}
  233 +\end{equation}
  234 +\begin{equation}\label{jablka}
  235 + \text{cztery jabłka} \subset \text{jabłka}
  236 +\end{equation}
  237 +\begin{equation}\label{fontanna}
  238 +\text{Mieszkam nieopodal fontanny.} \stackrel{?}{\rightarrow} \text{Mieszkam nieopodal.}
  239 +\end{equation}
  240 +
  241 +Przykłady \ref{biegnie} i \ref{fontanna} ilustrują wynikanie zdań, przykład \ref{jablka} mówi o zawieraniu się denotacji.
  242 +Ostatni przykład pokazuje, że rozstrzygnięcia wymaga problem relacji znaczenia jednobrzmiących leksemów przysłówkowych i przyimkowych. Pożądaną opcją wymagającą zweryfikowania jest identyczność znaczeniowa wszystkich lub większości takich par \emph{modulo} argument niejawny przysłówka.
  243 +
  244 +\subsubsection{Rozbiór składniowy w podejściu semantycznym}
  245 +
  246 +Do wyliczenia reprezentacji semantycznej zdania potrzebne są dane wejściowe -- rozbiór składniowy w podejściu semantycznym. Otrzymanie takiego rozbioru wymaga przekształcenia bardziej niskopoziomowego rozbioru w podejściu morfoskładniowym z użyciem informacji o znaczeniu wzajemnych rzędników. Przekształcenie jest potrzebne, gdy bezpośredni podrzędnik węzła $n$ nie spełnia jego ograniczeń selekcyjnych, ale podrzędnik następnego rzędu (wnuczek $n$) je spełnia. Spełnianie ograniczeń selekcyjnych przez leksem polega na tym, że jego typ semantyczny jest podtypem jednego z typów wskazanych w ograniczeniach selekcyjnych. W takim przypadku podrzędnik pierwszego i drugiego rzędu są zamieniane miejscami w drzewie rozbioru.
  247 +
  248 +Typowym przykładem zadania, w którym opisana wyżej procedura jest nietrywialna, jest rozpoznanie, czy wystąpienie przyimka przewidzianego w ramie składniowej nadrzędnego czasownika jest realizacją tej ramy, jak ,,w głowie'', czy jest to przyimek semantyczny, jak w wyrażeniu ,,w samolocie'' w przykładzie:
  249 +
  250 +\begin{equation}
  251 + \text{\textbf{W samolocie} wielu osobom kręci się \textbf{w głowie}.}
  252 +\end{equation}
  253 +W rozwijanej dla parsera \eniam{} odmianie podejścia semantycznego
  254 +o tym, czy bezpośrednim podrzędnikiem czasownika jest przyimek czy rzeczownik,
  255 +decyduje ostatecznie to, czy preferencje selekcyjne argumentu ramy uzgadniają się z typem semantycznym rzeczownika czy frazy przyimkowej.
  256 +Podobny problem dotyczy liczebników i rzeczowników w użyciu pojemnikowym (patrz sekcja \ref{pojemniki})
  257 +
  258 +\subsubsection{Zależność roli tematycznej od znaczenia rzędników}
  259 +
  260 +Podrzędniki dzielimy na argumenty i modyfikatory rozumiane semantycznie. Rola tematyczna podrzędnika zależy za każdym razem od
  261 +jego typu zależności składniowej, a ponadto
  262 +\begin{itemize}
  263 + \item w przypadku argumentu -- od znaczenia nadrzędnika.
  264 +Przykładowo, odniesienie podmiotu czasownika \emph{czuć} to \experiencer{} zdarzenia, czasownika \emph{myśleć} -- to \agent{} zdarzenia, a jego dopełnienia -- to \theme{} zdarzenia.
  265 +\item w przypadku modyfikatora -- od jego znaczenia (podrzędnika).
  266 +Przykładem jest modyfikator rzeczownikowy w narzędniku. Taki modyfikator może wprowadzać role \textsc{Instrument}, \textsc{Time} lub \textsc{Manner} w zależności od jego znaczenia:
  267 +\end{itemize}
  268 +\begin{equation}
  269 + \text{Naprawiła szafę \textbf{młotkiem}.}
  270 +\end{equation}
  271 +\begin{equation}
  272 + \text{Naprawiła szafę \textbf{wieczorem}.}
  273 +\end{equation}
  274 +\begin{equation}
  275 + \text{Naprawiła szafę \textbf{własnym sposobem}.}
  276 +\end{equation}
  277 +
  278 +Oddzielnej uwagi wymagają też rzeczownikowe frazy wolne w celowniku,
  279 +przymiotniki, które mają rolę tematyczną inną niż \textsc{Attribute}
  280 +i przysłówki, które mają rolę tematyczną inną niż \textsc{Manner}.
  281 +
  282 +\subsubsection{Nieintersektywność}
  283 +
  284 +Modyfikatory nieintersektywne mają nielokalny wkład znaczeniowy. Przykładami modyfikatorów nieintersektywnych są
  285 +\begin{itemize}
  286 +\item ,,były''
  287 +\begin{equation}
  288 + \text{były prezydent}
  289 +\end{equation}
  290 +\item ,,fałszywy''
  291 +\begin{equation}
  292 + \text{fałszywy brylant}
  293 +\end{equation}
  294 +\item ,,co najmniej''
  295 +\begin{equation}
  296 + \text{co najmniej cztery dni}
  297 +\end{equation}
  298 +\end{itemize}
  299 +
  300 +\emph{Były} i \emph{fałszywy} są funktorami, które tworzą wraz ze znaczeniem nadrzędnika pojęcie na tyle zmodyfikowane, że jego denotacja nie musi lub nie może mieścić się w przecięciu oryginalnych denotacji.
  301 +Funktor \emph{co najmniej} bierze za argument nazwę liczby bądź miary i zwraca nowe określenie liczby bądź miary, które nie jest zawężeniem określenia oryginalnego.
  302 +
  303 +
  304 +%TODO \subsubsection{Nieintersektywność II typu}
  305 +% Modyfikuje aspekt znaczenia swojego podrzędnika, generując obiekt innego typu semantycznego niż podrzędnik.
  306 +% To, jaki to jest aspekt, jest zdeterminowane znaczeniem funktora.
  307 +% \textcolor{red}{(Obie rzeczy są naturalnym zachowaniem nadrzędnika.)}
  308 +% Leksem funktora może mieć kilka znaczeń dotyczących różnych aspektów.
  309 +
  310 +% Przykłady:
  311 +
  312 +% \begin{itemize}
  313 +% \item przysłówek ,,ledwo'' w znaczeniu czasowym
  314 +% \begin{equation}
  315 +% \text{Słońce ledwo wzeszło}
  316 +% \end{equation}
  317 +% \begin{equation}
  318 +% \text{Ledwo zabrał się do pracy, zadzwonił telefon.}
  319 +% \end{equation}
  320 +% \emph{Ledwo} traktujemy tu jak funktor biorący zdarzenie i generujący czas chwilę po nim. W funkcji
  321 +% spójnika podrzędnego, czas ten określa czas zdarzenia ze zdania nadrzędnego, w funkcji przysłówka
  322 +% czas ten określa czas zdarzenia wynikającego z kontekstu, co można wyrazić jako pro-zdarzenie.
  323 +
  324 +% \item spójnik ,,gdy''
  325 +% \begin{equation}
  326 +% \text{Wszedł, gdy go wpuścili.}
  327 +% \end{equation}
  328 +% \emph{Gdy} bierze sytuację (zdarzenie) i generuje jej czas.
  329 +
  330 +% \item przyimek ,,pod''
  331 +% \begin{equation}
  332 +% \text{pod stołem}
  333 +% \end{equation}
  334 +% Funktor biorący obiekt i zwracający miejsce oraz wskazujący, że jest to miejce, gdzie znajduje się referent nadrzędnika.
  335 +% \begin{equation}
  336 +% \text{pod stół}
  337 +% \end{equation}
  338 +% Funktor biorący obiekt i zwracający miejsce oraz wskazujący, że jest to miejce, do którego zmierza się referent nadrzędnika.
  339 +% \item ponieważ
  340 +% \begin{equation}
  341 +% \text{Pada, ponieważ spadło ciśnienie}
  342 +% \end{equation}
  343 +% Funktor biorący sytuację i generujący obiekt o typie semantycznym \textsf{CZEMU}.
  344 +% \end{itemize}
  345 +
  346 +\subsubsection{Relacyjność}
  347 +{
  348 +\subsubsection{Opis zjawiska} % (fold)
  349 +\label{sub:opis_zjawiska1}
  350 +}
  351 +
  352 +Przez relacyjność modyfikatora rozumiemy tradycyjnie tę jego cechę, że jego znaczenie zależy w pewnym ustalonym zakresie od znaczenia jego nadrzędnika. Dogodnym sposobem jej reprezentowania jest relacyjny argument niejawny (punkt \ref{relac} na liście niejawnych argumentów w części \ref{niejawne}).
  353 +
  354 +\begin{itemize}
  355 +\item ,,ledwo'' w znaczeniu `prawie nie'
  356 +\begin{equation}
  357 + \text{Ledwo zdał egzamin}.
  358 +\end{equation}
  359 +%TODO \textcolor{red}{Mamy tu funktor który modyfikuje pojęcie będące jego składniowym nadrzędnikiem (analogicznie jak leksem ,,były'').}
  360 +Funktor \emph{ledwo} ma domyślny argument -- referencyjny porządek, zależny od nadrzędnika.
  361 +\item niedużo
  362 +\begin{equation}
  363 + \text{niedużo mleka}
  364 +\end{equation}
  365 +\item dużo
  366 +\begin{equation}
  367 + \text{dużo złota}
  368 +\end{equation}
  369 +Te typowe przykłady przymiotników relacyjnych mają znaczenie jednoznacznie dodeterminowane znaczeniem nadrzędnika.
  370 +,,Dużo złota'' to inna ilość niż ,,dużo węgla''.
  371 +\item już
  372 +\begin{equation}
  373 + \text{już za daleko}
  374 +\end{equation}
  375 +\item jeszcze
  376 +\begin{equation}
  377 + \text{jeszcze we wtorek}
  378 +\end{equation}
  379 +\item aż
  380 +\begin{equation}
  381 + \text{aż cztery}
  382 +\end{equation}
  383 +Te funktory mają domyśny argument wskazujący skalę jako czasową, przestrzenną itp. ale niedostarczony przez sam nadrzędnik.
  384 +Nadrzędnik ogranicza ich znaczenie, niekoniecznie je determinując.
  385 +%TODO \color{red}{(Ew. skala jest jednoznacznie przypisana do znaczenia leksemu
  386 +% a ich wielość wynika z wielości znaczeń leksemu)
  387 +% }
  388 +\end{itemize}
  389 +
  390 +\subsubsection{Przyrematyczność}
  391 +{
  392 +\subsubsection{Opis zjawiska} % (fold)
  393 +\label{sub:opis_zjawiska2}
  394 +}
  395 +Przyrematyczne są te partykuły, które obejmują swoim zakresem zawsze remat zdania, choć może to być niewidoczne na poziomie morfoskładni i szyku, często swobodnego.
  396 +\begin{itemize}
  397 +\item chyba
  398 +\begin{equation}
  399 + \text{\textbf{Oslo} jest chyba stolicą Norwegii.}
  400 +\end{equation}
  401 +\begin{equation}
  402 + \text{Oslo jest chyba stolicą \textbf{Norwegii}.}
  403 +\end{equation}
  404 +\item także
  405 +\begin{equation}
  406 + \text{Pójdziemy także do kina.}
  407 +\end{equation}
  408 +\item również
  409 +\begin{equation}
  410 + \text{Pojedziemy również do Stanów.}
  411 +\end{equation}
  412 +\item też
  413 +\begin{equation}
  414 + \text{Polecimy też do Berlina.}
  415 +\end{equation}
  416 +\item nawet
  417 +\begin{equation}
  418 + \text{Popłyniemy nawet do Oslo.}
  419 +\end{equation}
  420 +
  421 +
  422 +\end{itemize}
  423 +
  424 +
  425 +\subsubsection{Operatory nieprawdomówne (\emph{nonveridical})}
  426 +{
  427 +\subsubsection{Opis zjawiska} % (fold)
  428 +\label{sub:opis_zjawiska3}
  429 +}
  430 +
  431 +Szereg wyrażeń języka można definiować jako funktory od argumentów zdaniowych, w tym przysłówki, partykuły i czasowniki przyjmujące dopełnienie zdaniowe. Kluczowym podziałem przy reprezentowaniu ich znaczenia jest to, czy prawdziwość frazy pociąga prawdziwość argumentu (\emph{veridicality}) czy nie (\emph{nonveridicality}).
  432 +Przykładem jest większość partykuł i wyrażeń przyimkowych wyrażających modalność epistemiczną, jak
  433 +\begin{itemize}
  434 +\item ,,chyba''
  435 +\begin{equation}
  436 + \text{Chyba idzie zima.}
  437 +\end{equation}
  438 +\item ,,pewnie''
  439 +\begin{equation}
  440 + \text{Pewnie spadnie śnieg.}
  441 +\end{equation}
  442 +\item ,,może''
  443 +\begin{equation}
  444 + \text{Może będzie przymrozek.}
  445 +\end{equation}
  446 +\item ,,być może''
  447 +\begin{equation}
  448 + \text{Być może spadnie grad.}
  449 +\end{equation}
  450 +%TODO \item \textcolor{red}{,,na pewno''}
  451 +% \begin{equation}
  452 +% \text{\textcolor{red}{Na pewno spadnie grad.}}
  453 +% \end{equation}
  454 +% \item \textcolor{red}{,,oczywiście ''}
  455 +% \begin{equation}
  456 +% \text{\textcolor{red}{Spadnie oczywiście grad.}}
  457 +% \end{equation}
  458 +\item ,,prawdopodobnie''
  459 +\begin{equation}
  460 + \text{Prawdopodobnie będzie ślisko.}
  461 +\end{equation}
  462 +\end{itemize}
  463 +które stanowią ocenę stopnia uzasadnienia sądu. \emph{Prawdopodobnie} może też być partykułą modalną aletyczną wyrażającą możliwość i w tym znaczeniu też jest operatorem nieprawdomównym.
  464 +
  465 +Tryb rozkazujący także jest nieprawdomówny, choć zależy to dodatkowo od znaczenia czasownika: Ze zdania ,,Podaj mi sól'' wynika pragmatycznie, że teraz odbiorca nie podaje soli, ale ze zdania ,,Bądź punktualny'' nie wynika, że odbiorca punktualny nie jest.
  466 +
  467 +\subsubsection{Niefaktywność} % (fold)
  468 +Najlepiej znanym podtypem nieprawdomówności jest niefaktywność, tradycyjnie przypisywana leksemom czasownikowym. W naszej analizie faktywność i niefaktywność przysługuje pozycji w ramie walencyjnej, co uwzględnia odmienne zachowanie podrzędników tego samego leksemu wprowadzanych przez różne spójniki podrzędne.
  469 +\begin{itemize}
  470 + \item ,,roić sobie, że\_''
  471 + \begin{equation}
  472 + \text{Anna roi sobie, że pada.}
  473 + \end{equation}
  474 + \item ,,chcieć, żeby\_''
  475 + \begin{equation}
  476 + \text{Anna chce, żeby nie padało.}
  477 + \end{equation}
  478 +\end{itemize}
  479 +
  480 +Oddzielnej analizy wymaga prawdomówność spójników leksykalnych i faktywność pozycji wypełnionych przez frazy czasownikowe niefinitywne -- bezokolicznikowe, imiesłowowe, odsłownikowe, bezosobnikowe, którym nie przysługuje np. czas gramatyczny.
  481 +
  482 +% subsubsection faktywność (end)
  483 +
  484 +\subsubsection{Cechy składniowo-semantyczne jednostek nieopisanych w zasobach} % (fold)
  485 +{
  486 +\subsubsection{Opis problemu} % (fold)
  487 +\label{sub:opis_problemu}
  488 +}
  489 +% subsubsection opis_problemu (end)
  490 +Słownik \emph{Walenty}, który jest podstawowym źródłem sformalizowanej informacji o cechach składniowo-semantycznych jednostek współczesnego języka polskiego, nie obejmuje niektórych klas gramatycznych lub obejmuje je w niedostatecznym stopniu.
  491 +Według wstępnego rozeznania wiele z brakujących leksemów rzeczownikowych, przymiotnikowych, przysłówkowych i przyimkowych wnosi wkład znaczeniowy lokalnie, a więc w sposób najbardziej podstawowy. Niezbędny jest jednak ich opis składniowo-semantyczny pozwalający przypisać im odpowiednią rolę tematyczną.
  492 +Dalsze potrzeby zasobowe obejmują typ semantyczny leksemów nieopisanych w Słowosieci.
  493 +
  494 +\subsubsection{Lista cech składniowo-semantycznych} % (fold)
  495 +\label{sub:cechy_ala_Walenty}
  496 +
  497 +% subsubsection cechy_ala_Walenty (end)
  498 +Docelowy opis cech składniowo-semantycznych obejmuje następujące cechy:
  499 +
  500 +\begin{enumerate}
  501 +\item Rola tematyczna łącząca wyraz z nadrzędnikiem, jeśli leksem podrzędnika ma ją do siebie przypisaną oraz jest uogólnienie intersektywny
  502 +\item Struktura składniowa argumentów leksemu (rama składniowa), np. dla przyimka będzie to
  503 +\begin{enumerate}
  504 +\item Liczba argumentów jawnych przyimka (por. \emph{między\_a}, \emph{między\_i})
  505 +\item Okalającość przyimka (por. \emph{między\_a})
  506 +\item Pozycyjność przyimka (por. postpozycyjne \emph{(100 lat) temu})
  507 +\item Przypadek wymagany przez przyimek
  508 +\end{enumerate}
  509 +
  510 +\item Preferencje selekcyjne i role tematyczne argumentów intersektywnych w sposób uogólniony
  511 +\item Typ semantyczny leksemu, jeśli leksem nie występuje w Słowosieci. Dla przyimków i spójników podrzędnych jest to typ semantyczny frazy, których są elementem głównym.
  512 +\end{enumerate}
  513 +
  514 +\subsubsection{Oznaczanie miary i liczebności referenta} % (fold)
  515 +{
  516 +\subsubsection{Opis zjawiska} % (fold)
  517 +\label{sub:opis_zjawiska4}
  518 +}
  519 +% subsubsection opis_zjawiska (end)
  520 +
  521 +Szczególnej uwagi wymagają wyrażenia, których typem semantycznym jest \textsf{ILOŚĆ} dla wyrażeń policzalnych lub \textsf{MIARA} dla wyrażeń niepoliczalnych. Ich rolą tematyczną jest odpowiednio \textsc{count} lub \textsc{measure}.
  522 +
  523 +
  524 +\subsubsection{Użycie pojemnikowe} % (fold)
  525 +\label{pojemniki}
  526 +Użycie pojemnikowe rzeczownika to takie, w którym rzeczownik odnosi do miary referenta swojego podrzędnika rzeczownikowego w dopełniaczu w morfoskładniowym (niesemantycznym) podejściu do składni. Przykładem jest ,,łyżka'' w wyrażeniu ,,łyżka cukru''.
  527 +Żeby otrzymać rozkład zdania zawierającego rzeczowniki w użyciach pojemnikowych w składni semantycznej, jak Universal Dependencies, traktujemy pojemniki jak podrzędniki swoich tradycyjnych składniowych nadrzędników. Do tego celu niezbędne jest oznaczenie pojemników w języku polskim.
  528 +
  529 +% subsubsection pojemniki (end)
  530 +
  531 +\subsubsection{Podział liczebników ze względu na dokładność} % (fold)
  532 +
  533 +Liczebniki niewłaściwe (\emph{trochę}, \emph{sporo}) i większość rzeczowników w użyciu oznaczającym miarę nie podaje dokładnej wartości wielkości, którą opisuje. Żeby reprezentować ich znaczenia, trzeba je podzielić ze względu na dokładność, opisać zakres niedokładności i zaproponować spójną koncepcję reprezentacji znaczeń niedokładnych.
  534 +
  535 +% subsubsection podział_liczebników_ze_względu_na_dokładność (end)
  536 +
  537 +\subsubsection{Miara referentów niepoliczalnych} % (fold)
  538 +
  539 +Do zdefiniowania, które leksemy wprowadzają w języku polskim relację \textsc{Measure} (np. \emph{niedużo}), konieczne jest ich oznaczenie w zasobie typu słownikowego.
  540 +
  541 +% subsubsection miara_referentów_niepoliczalnych (end)
  542 +
  543 +
  544 +\subsubsection{Niedenotatywne funkcje języka} % (fold)
  545 +{
  546 +\subsubsection{Opis zjawiska} % (fold)
  547 +\label{sub:opis_zjawiska2}
  548 +}
  549 +% subsubsection opis_zjawiska (end)
  550 +% Pierwotna nazwa podrozdziału: Metatekstowość
  551 +Szczególnej uwagi wymagają wszystkie leksemy i konstrukcje pełniące funkcję fatyczną (\emph{halo}), konatywną (np. tryb rozkazujący), emotywną (np. ekspresywizmy) lub metatekstową (np. \emph{że tak powiem}).
  552 +Do opisu ostatniej należą złożone zagadnienia znaczenia spójników, wyrażeń przyrematycznych i przytematycznych.
  553 +
  554 +Przykłady wyrażeń pełniących pierwotnie funkcję niedenotatywną:
  555 +\begin{itemize}
  556 + \item ,,halo''
  557 + \item ,,brawo''
  558 + \item ,,brr''
  559 + \item ,,miau''
  560 + \item ,,że tak powiem''
  561 +\end{itemize}
  562 +
  563 +\subsubsection{Metatekstowość}
  564 +Wyrażenia metatekstowe, przede wszystkim partykuły i spójniki, odnoszą do fragmentu wypowiedzenia lub wyrażają komentarz na jego temat. Przykładem jest
  565 +\begin{itemize}
  566 +\item ,,więc''
  567 +\begin{equation}
  568 + \text{Padało, więc wyszliśmy tańczyć.}
  569 +\end{equation}
  570 +\end{itemize}
  571 +Spójnik \emph{więc} informuje, że zachodzi związek quasi-przyczynowy między odniesieniami koordynowanych członów.
  572 +
  573 +\subsubsection{Podmiot epistemiczny}
  574 +Niektóre wyrażenia i kategorie gramatyczne odnoszą do stanów mentalnych osoby niekoniecznie tożsamej z nadawcą. Należą tu
  575 +\begin{itemize}
  576 +
  577 +\item partykuły modalne
  578 +
  579 + \begin{itemize}
  580 + \item ,,chyba''
  581 + \begin{equation}
  582 + \text{Piotr mówi, że chyba skończyli już układać.}
  583 + \end{equation}
  584 + \item ,,pewnie''
  585 + \begin{equation}
  586 + \text{Piotr mówi, że pewnie skończyli już układać.}
  587 + \end{equation}
  588 + W obu przykładach osoba referencyjna potwierdziłaby modyfikowany sąd, gdyby wiedziała, że pewna brakująca przesłanka jest prawdziwa, ale osoba tą nie jest nadawca zdania.
  589 + \end{itemize}
  590 +
  591 +\item partykuły miriatywne
  592 +
  593 + \begin{itemize}
  594 + \item ,,nawet''
  595 + \begin{equation}
  596 + \text{Anna narzekała, że nie przyszedł nawet przywitać się z rodzeństwem.}
  597 + \end{equation}
  598 + Modyfikowany sąd dziwi podmiot epistemiczny, który ponownie nie musi być tożsamy z nadawcą.
  599 + \end{itemize}
  600 +
  601 +\item tryb rozkazujący, ponieważ wskazuje na intencje nadawcy
  602 +\item spójniki przeciwstawne i wprowadzające okoliczniki przyzwolenia
  603 + \begin{itemize}
  604 + \item ,,chociaż''
  605 + \begin{equation}
  606 + \text{Maria powiedziała, że wyszli tańczyć, chociać padał deszcz.}
  607 + \end{equation}
  608 + \item ,,ale''
  609 + \begin{equation}
  610 + \text{Maria powiedziała, że padał deszcz, ale oni tańczyli.}
  611 + \end{equation}
  612 + \item ,,a''
  613 + \begin{equation}
  614 + \text{Maria powiedziała, że padał deszcz, a oni tańczyli.}
  615 + \end{equation}
  616 + \end{itemize}
  617 +
  618 +\end{itemize}
  619 +
  620 +\subsection{Koncepcja metaopisu semantycznego}
  621 +
  622 +
  623 +\subsubsection{Wprowadzenie}
  624 +
  625 +Znaczenie wypowiedzeń reprezentowane jest w systemie dwupoziomowo.
  626 +Najpierw za pomocą grafu semantycznego opisującego występujące w tekście pojęcia
  627 +oraz relacje pomiędzy nimi a następnie w postaci formuły logiki pierwszego rzędu
  628 +rozszerzonej o predykat metajęzykowy i dodatkowe kwantyfikatory.
  629 +
  630 +Różnica pomiędzy reprezentacjami polega na tym, że
  631 +graf semantyczny jest bliższy składni, natomiast formuła logiczna posiada formalnie zdefiniowaną semantykę.
  632 +Formuła logiczna jest generowana z grafu semantycznego za pomocą algorytmu, co pozwala przenieść
  633 +formalną semantykę na graf. Niniejszy dokument skupia się na opisie poszczególnych zjawisk językowych za pomocą grafów semantycznych.
  634 +
  635 +Grafy semantyczne inspirowane są pracami Johna Sowy (`` Knowledge Representation:
  636 +Logical, Philosophical, and Computational Foundations'')
  637 +
  638 +Podstawy reprezentacji zostały opracowane w ramach projektu Clarin i
  639 +są opisane w dokumencie: ``Język reprezentacji znaczenia dla języka
  640 +polskiego'' oraz szkicowo opublikowane na konferencji COLING 2016 w
  641 +pracy ``ENIAM: Categorial Syntactic-Semantic Parser for Polish''.
  642 +Poniżej zostanie opisane sposób w jaki poszczególne zjawiska składniowe
  643 +są reprezentowane za pomocą grafów pojęć. Opis ma charakter techniczny
  644 +i nie obejmuje rozważań dotyczących teoriomodelowej semantyki poszczególnych konstrukcji,
  645 +analizy możliwych reprezentacji ani kontekstów literaturowych.
  646 +Celem, oprócz opisania zasad tworzenia form logicznych przez parser ENIAM
  647 +jest określenie formatu zasobów leksykalnych potrzebnych do ich wygenerowania.
  648 +
  649 +\subsubsection{Pojęcia i relacje między pojęciami}
  650 +Formuły naszego języka reprezentacji znaczenia wyrażamy graficznie
  651 +w formie grafów semantycznych. % równoważnych tradycyjnie rozumianym formułom logicznym.
  652 +Przykładowo dla zdania {\it Słoń trąbi} uzyskamy graf
  653 +
  654 +\[\begin{tikzpicture}
  655 +\node[concept] (t) {trąbić};
  656 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
  657 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg słoń};
  658 +\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
  659 +\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
  660 +\edge {t} {ts};
  661 +\edge {cx} {pr};
  662 +\edge {ts} {s};
  663 +\end{tikzpicture}\]
  664 +
  665 +W powyższym grafie pudełka reprezentują obiekty, o których jest mowa.
  666 +Występuje zatem obiekt {\it słoń} i zdarzenie {\it trąbić}.
  667 +Symbol $\sg$ określa liczność obiektów jako dokładnie 1.
  668 +
  669 +Kółeczka reprezentują relacje między obiektami.
  670 +Init wskazuje na to, że {\it słoń} jest inicjatorem {\it trąbienia},
  671 +a Pres na to, że zdarzenie jest równoczesne z czasem jego wypowiedzenia.
  672 +%TODO unaukowić i zrobić opis semantyczny czasu
  673 +Strzałka wchodząca to pierwszy argument, wychodząca drugi.
  674 +Źródłem informacji o relacjach łączących czasowniki
  675 +(a w przyszłości również rzeczowniki, przymiotniki i przysłówki) z ich argumentami jest słownik walencyjny Walenty.
  676 +
  677 +Zewnętrzna ramka to kontekst. Reprezentuje on sytuację, czyli
  678 +podzbiór czasoprzestrzeni, w którym istnieją byty wskazane przez pojęcia w pudełkach
  679 +i zachodzą wymienione w kółeczkach relacje pomiędzy nimi.
  680 +
  681 +Standardowo każdej jednostce leksykalnej (leksemowi lub wyrażeniu wielosłownemu)
  682 +zawartej w zdaniu odpowiada pudełko, a relacji składniowej kółeczko.
  683 +Pudełka zawierają sensy jednostek leksykalnych oraz ich liczbę, a w przypadku
  684 +nazw własnych nazwę i typ nazwy własnej np {\it Franciszek trąbi}:
  685 +\[\begin{tikzpicture}
  686 +\node[concept] (t) {trąbić};
  687 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
  688 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg osoba ``Franciszek''};
  689 +\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
  690 +\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
  691 +\edge {t} {ts};
  692 +\edge {cx} {pr};
  693 +\edge {ts} {s};
  694 +\end{tikzpicture}\]
  695 +
  696 +\subsubsection{Wprowadzanie bytów do dyskursu}
  697 +W języku logiki pierwszego rzędu wzmiankowane byty stanowią odniesienia zmiennych, a
  698 +same zmienne wprowadzane są przez kwantyfikatory. Przy czym dostępne są dwa rodzaje kwantyfikacji:
  699 +uniwersalna w której wartościowanie wprowadzanej zmiennej przebiega po wszystkich elementach uniwersum
  700 +spełniających restrykcję oraz egzystencjalna, przy której zmienna wartościowana jest jednym
  701 +z bytów spełniających restrykcję.
  702 +
  703 +W przypadku grafów semantycznych zmienne nie są jawnie wskazane, tym niemniej
  704 +zachodzi konieczność określenia w jaki sposób obiekty wskazywane przez pudełka
  705 +są wiązane z uniwersum.
  706 +
  707 +Domyślnie przyjmujemy kwantyfikację egzystencjalną, czyli np. zdanie {\it Słoń trąbi}
  708 +stwierdza o istnieniu {\it słonia} i istnieniu zdarzenia {\it trąbienia}.
  709 +
  710 +Z kolei dla zdania {\it Ty biegniesz} otrzymamy reprezentację z pojęciem okazjonalnym (indexical),
  711 +który wiąże słowo {\it ty} z uczestnikami komunikacji, czyli odwołuje się do uniwersum na metapoziomie.
  712 +\[\begin{tikzpicture}
  713 +\node[concept] (t) {biec};
  714 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
  715 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\ind ty};
  716 +\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
  717 +\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
  718 +\edge {t} {ts};
  719 +\edge {cx} {pr};
  720 +\edge {ts} {s};
  721 +\end{tikzpicture}\]
  722 +a dla zdania {\it Ona biegnie} otrzymamy reprezentację z pojęciem deiktycznym
  723 +\[\begin{tikzpicture}
  724 +\node[concept] (t) {biec};
  725 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
  726 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\deict ona};
  727 +\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
  728 +\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
  729 +\edge {t} {ts};
  730 +\edge {cx} {pr};
  731 +\edge {ts} {s};
  732 +\end{tikzpicture}\]
  733 +lub koreferencyjnym
  734 +\[\begin{tikzpicture}
  735 +\node[concept] (t) {biec};
  736 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
  737 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\corf ona};
  738 +\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
  739 +\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
  740 +\edge {t} {ts};
  741 +\edge {cx} {pr};
  742 +\edge {ts} {s};
  743 +\end{tikzpicture}\]
  744 +W powyższych trzech przypadkach nie następuje wprowadzenie nowego bytu do dyskursu.
  745 +
  746 +Zaimki wnoszą informację o osobie, liczbie i rodzaju, która jest istotna przy ustalaniu ich referenta.
  747 +Z tego tego względu lematyzujemy je do form uwzględniających te informacje ({\it ja}, {\it wy}, {\it one}, {\it która}), ewentualnie uzupełniając
  748 +np. {\it ja-m}.
  749 +
  750 +Kiedy podmiot nie jest dany w sposób jawny, jest reprezentowany za pomocą wariantu niemego zaimka {\it pro}
  751 +np. {\it Biegnę}.:
  752 +\[\begin{tikzpicture}
  753 +\node[concept] (t) {biec};
  754 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
  755 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\ind pro-ja};
  756 +\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
  757 +\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
  758 +\edge {t} {ts};
  759 +\edge {cx} {pr};
  760 +\edge {ts} {s};
  761 +\end{tikzpicture}\]
  762 +Zaimek {\it pro} używany jest również, kiedy przedmiot jest wprowadzany poprzez podanie swojej cechy,
  763 +co ma miejsce we frazach rzeczownikowych, których głową jest przymiotnik np. {\it Gruby trąbi.}
  764 +\[\begin{tikzpicture}
  765 +\node[concept] (t) {trąbić};
  766 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
  767 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\ind pro-on};
  768 +\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
  769 +\node[relation, right=10mm of s] (a) {Attr};
  770 +\node[concept, right=1cm of a] (b) {gruby};
  771 +\context{cx}{(t)(ts)(s)(a)(b)}{};
  772 +\edge {t} {ts};
  773 +\edge {cx} {pr};
  774 +\edge {ts} {s};
  775 +\edge {s} {a};
  776 +\edge {a} {b};
  777 +\end{tikzpicture}\]
  778 +Kolejnym zastosowaniem niemego zaimka są równoważniki zdań.
  779 +Dodajemy do nich {\it pro-zdarzenie}, które wiąże poszczególne elementy zdania,
  780 +np. {\it Kot pod stołem}
  781 +\[\begin{tikzpicture}
  782 +\node[concept] (a) {pro-zdarzenie};
  783 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
  784 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg kot};
  785 +\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Pres};
  786 +\node[relation, right=1cm of a] (e) {Loc};
  787 +\node[concept, right=1cm of e] (f) {pod};
  788 +\node[concept, below=0.5cm of e] (h) {\sg stół};
  789 +\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(h)}{};
  790 +\edge {a} {b};
  791 +\edge {b} {c};
  792 +\edge {cx} {d};
  793 +\edge {a} {e};
  794 +\edge [dashed]{e} {f};
  795 +\edge {e} {h};
  796 +\end{tikzpicture}\]
  797 +%TODO pro-zdarzenie to może też być stan, przydałaby się ogólniejsza nazwa
  798 +
  799 +
  800 +
  801 +Leksemy {\it siebie} i {\it się} są koreferencyjne:
  802 +{\it Jan kupił sobie samochód}, {\it Jan myje się}
  803 +\[\begin{tikzpicture}
  804 +\node[concept] (t) {\sg osoba ``Jan''};
  805 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
  806 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {kupić};
  807 +\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
  808 +\node[relation, right=1cm of s] (sk) {Rcpt};
  809 +\node[concept, right=1cm of sk] (k) {\corf siebie};
  810 +\node[relation, below=5mm of s] (a) {Thme};
  811 +\node[concept, right=1cm of a] (b) {\sg samochód};
  812 +\context{cx}{(t)(ts)(s)(sk)(k)(a)(b)}{};
  813 +\edge {ts} {t};
  814 +\edge {cx} {pr};
  815 +\edge {s} {ts};
  816 +\edge {s} {sk};
  817 +\edge {sk} {k};
  818 +\edge {s} {a};
  819 +\edge {a} {b};
  820 +\end{tikzpicture}\]
  821 +\[\begin{tikzpicture}
  822 +\node[concept] (t) {\sg osoba ``Jan''};
  823 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
  824 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {myć};
  825 +\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
  826 +\node[relation, right=1cm of s] (sk) {Thme};
  827 +\node[concept, right=1cm of sk] (k) {\corf się};
  828 +\context{cx}{(t)(ts)(s)(sk)(k)}{};
  829 +\edge {ts} {t};
  830 +\edge {cx} {pr};
  831 +\edge {s} {ts};
  832 +\edge {s} {sk};
  833 +\edge {sk} {k};
  834 +\end{tikzpicture}\]
  835 +
  836 +W dalszym toku tekstu wprowadzimy jeszcze pojęcia interrogatywne (interrogative),
  837 +występujące przy zadawaniu pytań, jak również kwantyfikację uniwersalną
  838 +(przebiegającą po wielu bytach).
  839 +%kwantyfikacja uniwesalna może być wprowadzona niejawnie np: Słoń jest ssakiem,
  840 +
  841 +\subsubsection{Modyfikatory nieintersektywne}
  842 +Funkcja modyfikacji nieintersektywnej zachodzi między wyrażeniem określanym
  843 +a jego nieintersektywnym określnikiem, który może być przymiotnikiem
  844 +({\it były prezydent}, {\it fałszywy brylant}, {\it sztuczny miód}),
  845 +przysłówkiem ({\it pozornie zachodzi}) lub wyrażeniem przyimkowym ({\it je na niby}).
  846 +\[\begin{tikzpicture}
  847 +\node[concept] (a) {były(prezydent)};
  848 +\node[concept, right=1cm of a] (b) {fałszywy(brylant)};
  849 +\node[concept, right=1cm of b] (c) {sztuczny(miód)};
  850 +\end{tikzpicture}\]
  851 +\[\begin{tikzpicture}
  852 +\node[concept] (t) {pozornie(zachodzić)};
  853 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Thme};
  854 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\deict pro-3sg};
  855 +\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
  856 +\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
  857 +\edge {t} {ts};
  858 +\edge {cx} {pr};
  859 +\edge {ts} {s};
  860 +\end{tikzpicture}\]
  861 +\[\begin{tikzpicture}
  862 +\node[concept] (t) {na niby(jeść)};
  863 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
  864 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\deict pro-3sg};
  865 +\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
  866 +\context{cx}{(t)(ts)(s)}{};
  867 +\edge {t} {ts};
  868 +\edge {cx} {pr};
  869 +\edge {ts} {s};
  870 +\end{tikzpicture}\]
  871 +% prawie [prawie:qub] dobiegłem do mety\\
  872 +% broda pokrywała prawie [prawie:qub] całą jego twarz\\
  873 +
  874 +%TODO: Kryteria określające, kiedy przymiotnik stanowi fragment jednostki wielosłownej, kiedy zmienia znaczenie rzeczownika, a kiedy wyznacza jego cechy.
  875 +
  876 +\subsubsection{Liczebność i miara}
  877 +
  878 +Liczebność odniesienia rzeczowników policzalnych wskazuje relacja Count,
  879 +np: {\it Dwa słonie trąbią}, {\it trzy i pół jabłka}, {\it kilka słoni}
  880 +\[\begin{tikzpicture}
  881 +\node[concept] (t) {trąbić};
  882 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
  883 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {słoń};
  884 +\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
  885 +\node[relation, right=1cm of s] (sk) {Count};
  886 +\node[concept, right=1cm of sk] (k) {2};
  887 +\context{cx}{(t)(ts)(s)(sk)(k)}{};
  888 +\edge {t} {ts};
  889 +\edge {cx} {pr};
  890 +\edge {ts} {s};
  891 +\edge {s} {sk};
  892 +\edge {sk} {k};
  893 +\end{tikzpicture}\]
  894 +\[\begin{tikzpicture}
  895 +\node[concept] (t) {jabłko};
  896 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Count};
  897 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {3.5};
  898 +\edge {t} {ts};
  899 +\edge {ts} {s};
  900 +\end{tikzpicture}\]
  901 +\[\begin{tikzpicture}
  902 +\node[concept] (t) {słoń};
  903 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Count};
  904 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {kilka};
  905 +\edge {t} {ts};
  906 +\edge {ts} {s};
  907 +\end{tikzpicture}\]
  908 +{\it między 2 a 5 jabłek}
  909 +\[\begin{tikzpicture}
  910 +\node[concept] (a) {2};
  911 +\node[concept, right=5mm of a] (b) {5};
  912 +\context{v}{(a)(b)}{a};
  913 +\node[relation, right=10mm of b] (f) {Count};
  914 +\node[concept, below=5mm of f] (e) {między};
  915 +\node[concept, right=10mm of f] (g) {jabłko};
  916 +\edge{f}{v};
  917 +\edge[dashed]{f}{e};
  918 +\edge{g}{f};
  919 +\end{tikzpicture}\]
  920 +{\it 3 lub 4 jabłka}
  921 +\[\begin{tikzpicture}
  922 +\node[concept] (a) {3};
  923 +\node[concept, right=5mm of a] (b) {4};
  924 +\context{v}{(a)(b)}{lub};
  925 +\node[relation, right=10mm of b] (f) {Count};
  926 +\node[concept, right=10mm of f] (g) {jabłko};
  927 +\edge{f}{v};
  928 +\edge{g}{f};
  929 +\end{tikzpicture}\]
  930 +Liczebniki określone reprezentujemy za pomocą liczb, a nieokreślone (np {\it kilka, trochę}) za pomocą leksemów.
  931 +Dwa ostatnie z powyższych przykładów wykorzystuj notację dla koordynacji opisaną szczegółowo w rozdziale \ref{coordination}.
  932 +
  933 +Liczebniki mogą być modyfikowane przez operatory adnumeratywne np. {\it prawie 30 słoni}.
  934 +\[\begin{tikzpicture}
  935 +\node[concept] (t) {jabłko};
  936 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Count};
  937 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {30};
  938 +\node[concept, below=0.5cm of ts] (a) {prawie};
  939 +\edge {t} {ts};
  940 +\edge {ts} {s};
  941 +\edge [dashed]{ts} {a};
  942 +\end{tikzpicture}\]
  943 +Podobnie zachowują się {\it około}, {\it koło}, {\it co najmniej}, {\it niemal}, {\it niespełna}, {\it co najwyżej}, {\it ponad}, {\it prawie}, {\it przeszło}, {\it przynajmniej}.
  944 +
  945 +Liczność rzeczowników, które nie mają jej jawnie zadanej przez liczebnik
  946 +wnioskujemy na podstawie liczby gramatycznej i zapisujemy za pomocą uproszczonej notacji.
  947 +Symbol $\sg$ określa liczność obiektów jako dokładnie 1.
  948 +\[\text{Graf }\begin{tikzpicture}
  949 +\node[concept] (t) {\sg słoń};
  950 +\end{tikzpicture}
  951 +\text{ jest równoważny }
  952 +\begin{tikzpicture}
  953 +\node[concept] (t) {słoń};
  954 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Count};
  955 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {1};
  956 +\edge {t} {ts};
  957 +\edge {ts} {s};
  958 +\end{tikzpicture}\]
  959 +
  960 +Oprócz niego stosujemy symbol $\pl$ na określenie liczności większej niż 1.
  961 +\[\text{Graf }\begin{tikzpicture}
  962 +\node[concept] (t) {\pl słoń};
  963 +\end{tikzpicture}
  964 +\text{ jest równoważny }
  965 +\begin{tikzpicture}
  966 +\node[concept] (t) {słoń};
  967 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Count};
  968 +% \node[concept, right=1cm of ts] (s) {co najmniej(2)};
  969 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {1};
  970 +\node[concept, below=0.5cm of ts] (a) {ponad};
  971 +\edge {t} {ts};
  972 +\edge {ts} {s};
  973 +\edge [dashed]{ts} {a};
  974 +\end{tikzpicture}\]
  975 +Rzeczowniki plurale tantum nie wnoszą informacji o liczności.
  976 +
  977 +Dla innych części mowy liczność uznajemy za nieokreśloną, gdy nie jest jawnie wskazana.
  978 +Liczebność czasowników wskazuje zazwyczaj leksem {\it raz}, np
  979 +%TODO czy usunąć ``raz''?
  980 +{\it Mistrz wygrał dwa razy}.
  981 +\[\begin{tikzpicture}
  982 +\node[concept] (t) {wygrać};
  983 +\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Init};
  984 +\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg mistrz};
  985 +\node[relation, right=1cm of t] (a) {Count};
  986 +\node[concept, right=1cm of a] (b) {raz};
  987 +\node[relation, right=1cm of b] (c) {Count};
  988 +\node[concept, right=1cm of c] (d) {2};
  989 +\node[relation, left=1cm of s] (pr) {Past};
  990 +\context{cx}{(t)(ts)(s)(a)(b)(c)(d)}{};
  991 +\edge {t} {ts};
  992 +\edge {cx} {pr};
  993 +\edge {ts} {s};
  994 +\edge {t} {a};
  995 +\edge {a} {b};
  996 +\edge {b} {c};
  997 +\edge {c} {d};
  998 +\end{tikzpicture}\]
  999 +
  1000 +Oprócz liczebników liczność mogą wyrażać rzeczowniki użyte w znaczeniu pojemnikowym, np:
  1001 +{\it Słoń zjadł piramidę arbuzów}.
  1002 +\[\begin{tikzpicture}
  1003 +\node[concept] (t) {jeść};
  1004 +\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Init};
  1005 +\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg słoń};
  1006 +\node[relation, right=1cm of t] (a) {Thme};
  1007 +\node[concept, right=1cm of a] (b) {azbuz};
  1008 +\node[relation, right=1cm of b] (c) {Count};
  1009 +\node[concept, right=1cm of c] (d) {\sg piramida};
  1010 +\node[relation, left=1cm of s] (pr) {Past};
  1011 +\context{cx}{(t)(ts)(s)(a)(b)(c)(d)}{};
  1012 +\edge {t} {ts};
  1013 +\edge {cx} {pr};
  1014 +\edge {ts} {s};
  1015 +\edge {t} {a};
  1016 +\edge {a} {b};
  1017 +\edge {b} {c};
  1018 +\edge {c} {d};
  1019 +\end{tikzpicture}\]
  1020 +
  1021 +% Test na pojemnikowatość: rzeczowniki modyfikowane przez prawie zwykle są pojemnikami\\
  1022 +% prawie [prawie:qub] kilogram\\
  1023 +% prawie [prawie:qub] kilometr
  1024 +
  1025 +
  1026 +Słów takich jak {\it para}, czy {\it setka} nie zamieniamy na liczby by odróżnić je od liczebników głównych, np.
  1027 +{\it Dwanaście setek słoni trąbi}.
  1028 +\[\begin{tikzpicture}
  1029 +\node[concept] (t) {trąbić};
  1030 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
  1031 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {słoń};
  1032 +\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
  1033 +\node[relation, right=1cm of s] (sk) {Count};
  1034 +\node[concept, right=1cm of sk] (k) {setka};
  1035 +\node[relation, right=1cm of k] (a) {Count};
  1036 +\node[concept, right=1cm of a] (b) {12};
  1037 +\context{cx}{(t)(ts)(s)(sk)(k)(a)(b)}{};
  1038 +\edge {t} {ts};
  1039 +\edge {cx} {pr};
  1040 +\edge {ts} {s};
  1041 +\edge {s} {sk};
  1042 +\edge {sk} {k};
  1043 +\edge {k} {a};
  1044 +\edge {a} {b};
  1045 +\end{tikzpicture}\]
  1046 +
  1047 +Nie rozróżniamy kolektywności i dystrybutywności, np. w dla zdania {\it Pięciu studentów zjadło 2 arbuzy}
  1048 +nie wskazujemy czy {\it studenci} zjedli w sumie {\it 2 arbuzy}, czy też każdy z nich zjadł {\it 2 arbuzy}.
  1049 +%Odczytanie kolektywne wymusza interpretowanie rzeczowników jako zbiorów.
  1050 +\[\begin{tikzpicture}
  1051 +\node[concept] (b) {jeść};
  1052 +\node[relation, left=1cm of b] (a) {Past};
  1053 +\node[relation, above=5mm of b] (c) {Init};
  1054 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {student};
  1055 +\node[relation, right=10mm of d] (e) {Count};
  1056 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {5};
  1057 +\node[relation, below=5mm of b] (i) {Thme};
  1058 +\node[concept, right=10mm of i] (j) {arbuz};
  1059 +\node[relation, right=10mm of j] (k) {Count};
  1060 +\node[concept, right=10mm of k] (l) {2};
  1061 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(i)(j)(k)(l)}{};
  1062 +\edge{b}{c};
  1063 +\edge{cx}{a};
  1064 +\edge{c}{d};
  1065 +\edge{d}{e};
  1066 +\edge{e}{f};
  1067 +\edge{b}{i};
  1068 +\edge{i}{j};
  1069 +\edge{j}{k};
  1070 +\edge{k}{l};
  1071 +\end{tikzpicture}\]
  1072 +
  1073 +Pojęcia do których odnoszą się rzeczowniki niepoliczalne są oznaczane symbolem $\mass$,%TODO: wstawić w grafach
  1074 +a ich miara jest wyrażana relacją Measure. Miara może być wyrażona za pomocą
  1075 +liczebników np. {\it nieco mleka} lub pojemników np. {\it dwa litry mleka}, czy {\it długość około 30 metrów}
  1076 +\[\begin{tikzpicture}
  1077 +\node[concept] (t) {mleko};
  1078 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Measure};
  1079 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {nieco};
  1080 +\edge {t} {ts};
  1081 +\edge {ts} {s};
  1082 +\end{tikzpicture}\]
  1083 +\[\begin{tikzpicture}
  1084 +\node[concept] (t) {mleko};
  1085 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Measure};
  1086 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {litr};
  1087 +\node[relation, right=1cm of s] (a) {Count};
  1088 +\node[concept, right=1cm of a] (b) {2};
  1089 +\edge {t} {ts};
  1090 +\edge {ts} {s};
  1091 +\edge {s} {a};
  1092 +\edge {a} {b};
  1093 +\end{tikzpicture}\]
  1094 +\[\begin{tikzpicture}
  1095 +\node[concept] (t) {długość};
  1096 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Measure};
  1097 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {metr};
  1098 +\node[relation, right=1cm of s] (a) {Count};
  1099 +\node[concept, right=1cm of a] (b) {30};
  1100 +\node[concept, below=0.5cm of a] (c) {około};
  1101 +\edge {t} {ts};
  1102 +\edge {ts} {s};
  1103 +\edge {s} {a};
  1104 +\edge {a} {b};
  1105 +\edge [dashed]{a} {c};
  1106 +\end{tikzpicture}\]
  1107 +
  1108 +%TODO konstrukcje typu: {\it Na ostatnich dziesięć lat osiem obfitowało w ...}, {\it 3 razy w tygodniu},
  1109 +%TODO {\it suma kwadratów trzech kolejnych liczb całkowitych}, {\it ani trochę}.
  1110 +
  1111 +\subsubsection{Kwantyfikatory}
  1112 +
  1113 +Kwantyfikatory i określenia częstości traktujemy jak pozostałe pojęcia np.
  1114 +{\it Każdy słoń trąbi codziennie}:
  1115 +\[\begin{tikzpicture}
  1116 +\node[concept] (t) {trąbić};
  1117 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
  1118 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg słoń};
  1119 +\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
  1120 +\node[relation, below=0.5cm of t] (tc) {Quant};
  1121 +\node[relation, below=0.5cm of s] (sk) {Quant};
  1122 +\node[concept, below=0.5cm of tc] (c) {codziennie};
  1123 +\node[concept, below=0.5cm of sk] (k) {każdy};
  1124 +\context{cx}{(t)(ts)(s)(tc)(c)(sk)(k)}{};
  1125 +\edge {t} {ts};
  1126 +\edge {cx} {pr};
  1127 +\edge {ts} {s};
  1128 +\edge {t} {tc};
  1129 +\edge {tc} {c};
  1130 +\edge {s} {sk};
  1131 +\edge {sk} {k};
  1132 +\end{tikzpicture}\]
  1133 +Podobnie zachowuje się {\it tylko}, {\it pewien}, {\it niektóre}, {\it wszystkie}, {\it zawsze}, {\it zwykle}, {\it czasami}%, {\it }, {\it },
  1134 +
  1135 +%TODO: poprawić poniższe 3 przykłady żeby nie było Poss
  1136 +Dystrybutywne {\it po} traktujemy jako kwantyfikator, np. {\it Pięciu studentów zjadło po 2 arbuzy}
  1137 +\[\begin{tikzpicture}
  1138 +\node[concept] (b) {jeść};
  1139 +\node[relation, left=1cm of b] (a) {Past};
  1140 +\node[relation, above=5mm of b] (c) {Init};
  1141 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {student};
  1142 +\node[relation, right=10mm of d] (e) {Count};
  1143 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {5};
  1144 +\node[relation, below=5mm of b] (i) {Thme};
  1145 +\node[concept, right=10mm of i] (j) {arbuz};
  1146 +\node[relation, right=10mm of j] (k) {Quant};
  1147 +\node[concept, right=10mm of k] (l) {po};
  1148 +\node[relation, right=10mm of l] (m) {Poss};%TODO jaka relacja
  1149 +\node[concept, right=10mm of m] (n) {2};
  1150 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(i)(j)(k)(l)(m)(n)}{};
  1151 +\edge{b}{c};
  1152 +\edge{cx}{a};
  1153 +\edge{c}{d};
  1154 +\edge{d}{e};
  1155 +\edge{e}{f};
  1156 +\edge{b}{i};
  1157 +\edge{i}{j};
  1158 +\edge{j}{k};
  1159 +\edge{k}{l};
  1160 +\edge{l}{m};
  1161 +\edge{m}{n};
  1162 +\end{tikzpicture}\]
  1163 +Kwantyfikujące częstość i porządek {\it co} reprezentujemy analogicznie jak {\it po}, np. {\it Słoń trąbi co drugi dzień},
  1164 +{\it Co drugi słoń trąbi}.
  1165 +\[\begin{tikzpicture}%I hope you will enjoy taste of japanese mother / bus 3
  1166 +\node[concept] (b) {\sg słoń};
  1167 +\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
  1168 +\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
  1169 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
  1170 +\node[relation, right=10mm of d] (e) {Quant};
  1171 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {co};
  1172 +\node[relation, right=10mm of f] (g) {Poss};
  1173 +\node[concept, below=5mm of g] (h) {\sg dzień};
  1174 +\node[relation, left=10mm of h] (i) {Attr};%TODO jaka relacja
  1175 +\node[concept, left=10mm of i] (j) {2.};%TODO ukryty argument
  1176 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)(i)(j)}{};
  1177 +\edge{c}{b};
  1178 +\edge{cx}{a};
  1179 +\edge{d}{c};
  1180 +\edge{d}{e};
  1181 +\edge{e}{f};
  1182 +\edge{f}{g};
  1183 +\edge{g}{h};
  1184 +\edge{h}{i};
  1185 +\edge{i}{j};
  1186 +\end{tikzpicture}\]
  1187 +\[\begin{tikzpicture}
  1188 +\node[concept] (b) {trąbić};
  1189 +\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
  1190 +\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
  1191 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {\sg słoń};
  1192 +\node[relation, right=10mm of d] (e) {Quant};
  1193 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {co};
  1194 +\node[relation, right=10mm of f] (g) {Poss};
  1195 +\node[concept, right=10mm of g] (h) {2.};%TODO ukryty argument
  1196 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)}{};
  1197 +\edge{b}{c};
  1198 +\edge{cx}{a};
  1199 +\edge{c}{d};
  1200 +\edge{d}{e};
  1201 +\edge{e}{f};
  1202 +\edge{f}{g};
  1203 +\edge{g}{h};
  1204 +\end{tikzpicture}\]
  1205 +Podobnie we frazie {\it połowa słoni} występuje kwantyfikacja, zaś we frazie {\it połowa słonia}
  1206 +określona jest liczność.
  1207 +
  1208 +Nie wskazujemy zależności pomiędzy kwantyfikatorami, czy też kwantyfikatorów wprowadzonych przez kilka leksemów
  1209 +rozsianych po zdaniu, tak jak w przypadku zdania {\it Każda postać reprezentuje inną postawę}
  1210 +%Każda postać reprezentuje pewną postawę
  1211 +\[\begin{tikzpicture}
  1212 +\node[concept] (b) {reprezentować};
  1213 +\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
  1214 +\node[relation, above=5mm of b] (c) {Init};
  1215 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {\sg postać};
  1216 +\node[relation, right=10mm of d] (e) {Quant};
  1217 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {każdy};
  1218 +\node[relation, below=5mm of b] (i) {Thme};
  1219 +\node[concept, right=10mm of i] (j) {\sg postawa};
  1220 +\node[relation, right=10mm of j] (k) {Quant};
  1221 +\node[concept, right=10mm of k] (l) {inny};%TODO ukryte argumenty
  1222 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(i)(j)(k)(l)}{};
  1223 +\edge{b}{c};
  1224 +\edge{cx}{a};
  1225 +\edge{c}{d};
  1226 +\edge{d}{e};
  1227 +\edge{e}{f};
  1228 +\edge{b}{i};
  1229 +\edge{i}{j};
  1230 +\edge{j}{k};
  1231 +\edge{k}{l};
  1232 +\end{tikzpicture}\]
  1233 +
  1234 +Kwantyfikatory można modyfikować nieintersektywnie np. {\it prawie każdy słoń}
  1235 +\[\begin{tikzpicture}
  1236 +\node[concept] (b) {prawie(każdy)};
  1237 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Quant};
  1238 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {\sg słoń};
  1239 +\edge{e}{b};
  1240 +\edge{f}{e};
  1241 +\end{tikzpicture}\]
  1242 +%prawie wszyscy
  1243 +% prawie [prawie:qub] każde słowo skrapiała łzami
  1244 +%Do liceum chodziłem prawie [prawie:qub] codziennie pieszo\\
  1245 +
  1246 +Kwantyfikatory można też modyfikować intersektywnie.
  1247 +Restrykcję kwantyfikatora wyznacza poddrzewo do którego przyłączona jest relacja Quant. Zakres kwantyfikatora nie jest jawnie wskazany.
  1248 +Np. zdaniu {\it Tylko różowy słoń trąbi} odpowiada graf
  1249 +\[\begin{tikzpicture}
  1250 +\node[concept] (b) {\sg słoń};
  1251 +\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
  1252 +\node[relation, above=5mm of b] (c) {Init};
  1253 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
  1254 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Quant};
  1255 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {tylko};
  1256 +\node[relation, below=5mm of b] (i) {Attr};
  1257 +\node[concept, right=10mm of i] (j) {różowy};
  1258 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(i)(j)}{};
  1259 +\edge{c}{b};
  1260 +\edge{cx}{a};
  1261 +\edge{d}{c};
  1262 +\edge{b}{e};
  1263 +\edge{e}{f};
  1264 +\edge{b}{i};
  1265 +\edge{i}{j};
  1266 +\end{tikzpicture}\]
  1267 +w którym restrykcja kwantyfikatora {\it tylko} obejmuje pojęcia {\it słoń}, {\it różowy} oraz relację między nimi.
  1268 +%{\it Wczoraj słoń tylko jadł trawę} w restrykcji powinno być ``jadł trawę''?
  1269 +Zaś zdaniu {\it Słoń tylko trąbi} odpowiada graf
  1270 +\[\begin{tikzpicture}
  1271 +\node[concept] (b) {\sg słoń};
  1272 +\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
  1273 +\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
  1274 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
  1275 +\node[relation, right=10mm of d] (e) {Quant};
  1276 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {tylko};
  1277 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)}{};
  1278 +\edge{c}{b};
  1279 +\edge{cx}{a};
  1280 +\edge{d}{c};
  1281 +\edge{d}{e};
  1282 +\edge{e}{f};
  1283 +\end{tikzpicture}\]
  1284 +Kwantyfikacja może być połączona z licznością np. {\it Każda para słoni trąbi}
  1285 +\[\begin{tikzpicture}
  1286 +\node[concept] (b) {słoń};
  1287 +\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
  1288 +\node[relation, above=5mm of b] (c) {Init};
  1289 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
  1290 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Quant};
  1291 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {każdy};
  1292 +\node[relation, below=5mm of b] (i) {Count};
  1293 +\node[concept, right=10mm of i] (j) {para};
  1294 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(i)(j)}{};
  1295 +\edge{c}{b};
  1296 +\edge{cx}{a};
  1297 +\edge{d}{c};
  1298 +\edge{b}{e};
  1299 +\edge{e}{f};
  1300 +\edge{b}{i};
  1301 +\edge{i}{j};
  1302 +\end{tikzpicture}\]
  1303 +
  1304 +Kwantyfikatory mające dodatkowe argumenty, np: {\it Każdy z wyjątkiem Franciszka trąbi},
  1305 +\[\begin{tikzpicture}
  1306 +\node[concept] (b) {pro-on};
  1307 +\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
  1308 +\node[relation, above=5mm of b] (c) {Init};
  1309 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
  1310 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Quant};
  1311 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {każdy};
  1312 +\node[relation, right=10mm of f] (i) {Manr};
  1313 +\node[concept, right=10mm of i] (j) {z wyjątkiem};
  1314 +\node[concept, below=5mm of i] (l) {\sg osoba ``Franciszek''};
  1315 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(i)(j)(l)}{};
  1316 +\edge{c}{b};
  1317 +\edge{cx}{a};
  1318 +\edge{d}{c};
  1319 +\edge{b}{e};
  1320 +\edge{e}{f};
  1321 +\edge{f}{i};
  1322 +\edge[dashed]{i}{j};
  1323 +\edge{i}{l};
  1324 +\end{tikzpicture}\]
  1325 +{\it Wszyscy z wyjątkiem co najwyżej trzech osób trąbią.}
  1326 +\[\begin{tikzpicture}
  1327 +\node[concept] (b) {pro-oni};
  1328 +\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
  1329 +\node[relation, above=5mm of b] (c) {Init};
  1330 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
  1331 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Quant};
  1332 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {wszyscy};
  1333 +\node[relation, right=10mm of f] (i) {Manr};
  1334 +\node[concept, right=10mm of i] (j) {z wyjątkiem};
  1335 +\node[concept, below=5mm of i] (l) {\pl osoba};
  1336 +\node[relation, left=10mm of l] (m) {Count};
  1337 +\node[concept, left=10mm of m] (n) {co najwyżej};
  1338 +\node[concept, below=5mm of m] (o) {3};
  1339 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(i)(j)(l)(o)}{};
  1340 +\edge{c}{b};
  1341 +\edge{cx}{a};
  1342 +\edge{d}{c};
  1343 +\edge{b}{e};
  1344 +\edge{e}{f};
  1345 +\edge{f}{i};
  1346 +\edge[dashed]{i}{j};
  1347 +\edge{i}{l};
  1348 +\edge{l}{m};
  1349 +\edge[dashed]{m}{n};
  1350 +\edge{m}{o};
  1351 +\end{tikzpicture}\]
  1352 +
  1353 +% {\it Kucharz posolił wszystkie dania dwoma łyżkami soli.}\\
  1354 +% \includegraphics[scale=0.3]{metaopis_sol.png}
  1355 +
  1356 +%za pierwszym/drugim razem, co drugi raz
  1357 +
  1358 +\subsubsection{Relacja quasi-posiadania i identyczności}
  1359 +Predykat Poss symbolizuje relację posiadania ({\it piłka chłopca}) oraz pozostałe
  1360 +relacje wskazywane przez modyfikator rzeczownikowy w dopełniaczu (przydawkę dopełniaczową)
  1361 +({\it sposób wykonania}, {\it prezeska organizacji}, {\it obrzeża Warszawy}).
  1362 +Poss jest domyślną rolą dla przydawki dopełniaczowej. W konkretnych przypadkach np. przy użyciu pojemnikowym jest zastępowana inną relacją.
  1363 +%W toku dalszych badań Poss zostanie podzielona na podklasy
  1364 +\[\begin{tikzpicture}
  1365 +\node[concept] (a) {\sg piłka};
  1366 +\node[relation, right=1cm of a] (b) {Poss};
  1367 +\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg chłopiec};
  1368 +\edge {a} {b};
  1369 +\edge {b} {c};
  1370 +\end{tikzpicture}\]
  1371 +
  1372 +Predykat Poss wykorzystujemy również w sytuacjach, gdy pojęcia mają charakter funkcji biorących odniesienie jednego ze
  1373 +swych podrzędników i określających swoje odniesienie na tej podstawie, np odniesieniem frazy
  1374 +%{\it pod stołem} będzie miejsce znajdujące się poniżej jakiegoś {\it stołu}.
  1375 +%Podobnie przy frazie
  1376 +{\it kolor piłki} mamy {\it piłkę}, z której wyłuskujemy cechę.
  1377 +% \[\begin{tikzpicture}
  1378 +% \node[concept] (a) {pod};
  1379 +% \node[relation, right=1cm of a] (b) {Poss};
  1380 +% \node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg stół};
  1381 +% \edge {a} {b};
  1382 +% \edge {b} {c};
  1383 +% \end{tikzpicture}\]
  1384 +\[\begin{tikzpicture}
  1385 +\node[concept] (a) {\sg kolor};
  1386 +\node[relation, right=1cm of a] (b) {Poss};
  1387 +\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg piłka};
  1388 +\edge {a} {b};
  1389 +\edge {b} {c};
  1390 +\end{tikzpicture}\]
  1391 +
  1392 +% Spójniki podrzędne traktujemy analogicznie jak przyimki, jako
  1393 +% operatory, które wyłuskują cechę sytuacji będącej ich argumentem.
  1394 +
  1395 +Przydawki przyimkowe domyślnie traktujemy tak jak argumenty czasownika.
  1396 +Na przykład {\it pasta do zębów Jana} jest reprezentowana jako
  1397 +\[\begin{tikzpicture}
  1398 +\node[concept] (a) {\sg pasta};
  1399 +\node[relation, right=1cm of a] (b) {Purp};
  1400 +\node[concept, below=0.5cm of b] (c) {do};
  1401 +\node[concept, right=1cm of b] (e) {\pl ząb};
  1402 +\node[relation, left=1cm of a] (f) {Poss};
  1403 +\node[concept, left=1cm of f] (g) {\sg osoba ``Jan''};
  1404 +\edge {a} {b};
  1405 +\edge [dashed]{b} {c};
  1406 +\edge {b} {e};
  1407 +\edge {a} {f};
  1408 +\edge {f} {g};
  1409 +\end{tikzpicture}\]
  1410 +%TODO: można by wprowadzać domyślne zdarzenia/użycia: pasta do [mycia] zębów
  1411 +
  1412 +Relacja identyczności komunikowana jest przez apozycję oraz przydawkę rzeczoną i zachodzi między odniesieniami obu wyrażeń.
  1413 +Apozycja (dwa rzeczowniki uzgodnione pod względem przypadka) wyraża dwa określenia tego samego obiektu.
  1414 +Może to być typ i nazwa, albo dwa różna typy, np. {\it lekarz dentysta} zapiszemy jako
  1415 +\[\begin{tikzpicture}
  1416 +\node[concept] (a) {\sg lekarz};
  1417 +\node[relation, right=1cm of a] (b) {=};
  1418 +\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg dentysta};
  1419 +\edge {a} {b};
  1420 +\edge {b} {c};
  1421 +\end{tikzpicture}\]
  1422 +a {\it w mieście Warszawie}, zapiszemy jako
  1423 +\[\begin{tikzpicture}
  1424 +\node[concept] (a) {w};
  1425 +\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc};
  1426 +\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg miasto};
  1427 +\node[relation, right=1cm of c] (d) {=};
  1428 +\node[concept, right=1cm of d] (e) {\sg ``Warszawa''};
  1429 +\edge [dashed]{b} {a};
  1430 +\edge {b} {c};
  1431 +\edge {c} {d};
  1432 +\edge {d} {e};
  1433 +\end{tikzpicture}\]
  1434 +co możemy skrócić do
  1435 +\[\begin{tikzpicture}
  1436 +\node[concept] (a) {w};
  1437 +\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc};
  1438 +\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg miasto ``Warszawa''};
  1439 +\edge [dashed]{b} {a};
  1440 +\edge {b} {c};
  1441 +\end{tikzpicture}\]
  1442 +%{\it artysta malarz}%
  1443 +Przydawka rzeczowna (wyrażona w mianowniku) nadaje nazwę swojemu nadrzędnikowi, np. {\it na ulicy Ruczaj}, zapiszemy jako
  1444 +\[\begin{tikzpicture}
  1445 +\node[concept] (a) {na};
  1446 +\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc};
  1447 +\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg ulica};
  1448 +\node[relation, right=1cm of c] (d) {=};
  1449 +\node[concept, right=1cm of d] (e) {\sg ``Ruczaj''};
  1450 +\edge [dashed]{b} {a};
  1451 +\edge {b} {c};
  1452 +\edge {c} {d};
  1453 +\edge {d} {e};
  1454 +\end{tikzpicture}\]
  1455 +\[\begin{tikzpicture}
  1456 +\node[concept] (a) {na};
  1457 +\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc};
  1458 +\node[concept, right=1cm of b] (c) {\sg ulica ``Ruczaj''};
  1459 +\edge [dashed]{b} {a};
  1460 +\edge {b} {c};
  1461 +\end{tikzpicture}\]
  1462 +%opiekunka pani Gabrysia
  1463 +
  1464 +Relacja identyczności może zachodzić również pomiędzy podrzędnikami czasownika,
  1465 +np. w zdaniu {\it Dionizy pracował jako ogrodnik}. Walentym zjawisko to oznaczone jest rolą Attribute.
  1466 +\[\begin{tikzpicture}
  1467 +\node[concept] (a) {pracować};
  1468 +\node[relation, left=12mm of a] (b) {Init};
  1469 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {\sg osoba ``Dionizy''};
  1470 +\node[relation, below=5mm of a] (d) {=};
  1471 +\node[concept, right=1cm of d] (e) {\sg ogrodnik};
  1472 +\node[relation, left=1cm of c] (f) {Past};
  1473 +\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
  1474 +\edge {a} {b};
  1475 +\edge {b} {c};
  1476 +\edge {c} {d};
  1477 +\edge {d} {e};
  1478 +\edge[dashed] {a} {d};
  1479 +\edge {cx} {f};
  1480 +\end{tikzpicture}\]
  1481 +Przerywana strzałka pomiędzy {\it pracować} a relacją ``='' oznacza, że
  1482 +relacja identyczności pomiędzy {\it Dionizym} a {\it ogrodnikiem} jest parametryzowana przez zdarzenie {\it pracowania}.
  1483 +
  1484 +Analogicznie reprezentujemy konstrukcje predykatywne w zdaniach
  1485 +{\it Franciszek był studentem}, {\it Każdy stół jest meblem.}
  1486 +\[\begin{tikzpicture}
  1487 +\node[concept] (a) {być};
  1488 +\node[relation, left=15mm of a] (b) {Thme};
  1489 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {\sg osoba ``Franciszek''};
  1490 +\node[relation, below=5mm of a] (d) {=};
  1491 +\node[concept, right=1cm of d] (e) {\sg student};
  1492 +\node[relation, left=1cm of c] (f) {Past};
  1493 +\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
  1494 +\edge {a} {b};
  1495 +\edge {b} {c};
  1496 +\edge {c} {d};
  1497 +\edge {d} {e};
  1498 +\edge[dashed] {a} {d};
  1499 +\edge {cx} {f};
  1500 +\end{tikzpicture}\]
  1501 +\[\begin{tikzpicture}
  1502 +\node[concept] (a) {być};
  1503 +\node[relation, left=15mm of a] (b) {Thme};
  1504 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {\sg stół};
  1505 +\node[relation, below=5mm of a] (d) {=};
  1506 +\node[concept, right=1cm of d] (e) {\sg mebel};
  1507 +\node[relation, left=10mm of c] (g) {Quant};
  1508 +\node[concept, left=1cm of g] (h) {każdy};
  1509 +\node[relation, left=1cm of h] (f) {Pres};
  1510 +\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(h)(g)}{};
  1511 +\edge {a} {b};
  1512 +\edge {b} {c};
  1513 +\edge {c} {d};
  1514 +\edge {d} {e};
  1515 +\edge {c} {g};
  1516 +\edge {g} {h};
  1517 +\edge[dashed] {a} {d};
  1518 +\edge {cx} {f};
  1519 +\end{tikzpicture}\]
  1520 +
  1521 +
  1522 +% Predykatywne {\it to} możemy zinterpretować tak samo jak {\it być}.
  1523 +%
  1524 +% Dla porównania {\it być} bez predykatywu:
  1525 +% {\it Stół jest.}
  1526 +% \[\begin{tikzpicture}
  1527 +% \node[concept] (a) {być};
  1528 +% \node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
  1529 +% \node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg stół};
  1530 +% \node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
  1531 +% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)}{};
  1532 +% \edge {a} {b};
  1533 +% \edge {b} {c};
  1534 +% \edge {a} {d};
  1535 +% \end{tikzpicture}\]
  1536 +
  1537 +\subsubsection{Relacje przestrzenne}
  1538 +Zazwyczaj wyrażane przez wyrażenia przyimkowe, przysłówki bądź zdania podrzędne.
  1539 +Przyimki lokatywne reprezentują relacje pomiędzy miejscami.
  1540 +
  1541 +Relacja Location (Loc) wskazuje położenie sytuacji / zdarzenia.
  1542 +Relacje Location Source (Loc Src), Location Goal (Loc Goal), Path informują o obecności i kierunku ruchu.
  1543 +{\it Z Poznania jedzie pociąg przez Warszawę.}:
  1544 +
  1545 +\[\begin{tikzpicture}
  1546 +\node[concept] (b) {jechać};
  1547 +\node[relation, left=25mm of b] (a) {Pres};
  1548 +\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
  1549 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {\sg pociąg};
  1550 +\node[relation, above=5mm of b] (e) {Loc Src};
  1551 +\node[concept, left=10mm of e] (f) {z};
  1552 +\node[concept, right=10mm of e] (h) {\sg miasto ''Poznań''};
  1553 +\node[relation, below=5mm of b] (i) {Path};
  1554 +\node[concept, left=10mm of i] (j) {przez};
  1555 +\node[concept, right=10mm of i] (l) {\sg miasto ''Warszawa''};
  1556 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(h)(i)(j)(l)}{};
  1557 +\edge{b}{c};
  1558 +\edge{cx}{a};
  1559 +\edge{c}{d};
  1560 +\edge{b}{e};
  1561 +\edge[dashed]{e}{f};
  1562 +\edge{e}{h};
  1563 +\edge{b}{i};
  1564 +\edge[dashed]{i}{j};
  1565 +\edge{i}{l};
  1566 +\end{tikzpicture}\]
  1567 +
  1568 +% alternatywna wersja (sensem ``z'' jest ``w''):
  1569 +%
  1570 +% \[\begin{tikzpicture}
  1571 +% \node[concept] (b) {jechać};
  1572 +% \node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
  1573 +% \node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
  1574 +% \node[concept, right=10mm of c] (d) {\sg pociąg};
  1575 +% \node[relation, above=5mm of b] (e) {Loc Src};
  1576 +% \node[concept, right=10mm of e] (h) {\sg miasto ''Poznań''};
  1577 +% \node[relation, below=5mm of b] (i) {Path};
  1578 +% \node[concept, right=10mm of i] (l) {\sg miasto ''Warszawa''};
  1579 +% \context{f}{(h)}{w}
  1580 +% \context{j}{(l)}{przez}
  1581 +% \edge{b}{c};
  1582 +% \edge{b}{a};
  1583 +% \edge{c}{d};
  1584 +% \edge{b}{e};
  1585 +% \edge{e}{f};
  1586 +% \edge{b}{i};
  1587 +% \edge{i}{j};
  1588 +% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)(i)(j)(k)(l)}{};
  1589 +% \end{tikzpicture}\]
  1590 +{\it Piłka leży pod stołem.}
  1591 +\[\begin{tikzpicture}
  1592 +\node[concept] (a) {leżeć};
  1593 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
  1594 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg piłka};
  1595 +\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Pres};
  1596 +\node[relation, right=1cm of a] (e) {Loc};
  1597 +\node[concept, right=1cm of e] (f) {pod};
  1598 +\node[concept, below=5mm of e] (h) {\sg stół};
  1599 +\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(h)}{};
  1600 +\edge {a} {b};
  1601 +\edge {b} {c};
  1602 +\edge {cx} {d};
  1603 +\edge {a} {e};
  1604 +\edge [dashed]{e} {f};
  1605 +\edge {e} {h};
  1606 +\end{tikzpicture}\]
  1607 +{\it Piłka jest pod stołem.}
  1608 +\[\begin{tikzpicture}
  1609 +\node[concept] (a) {być};
  1610 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
  1611 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg piłka};
  1612 +\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Pres};
  1613 +\node[relation, right=1cm of a] (e) {Loc};
  1614 +\node[concept, right=1cm of e] (f) {pod};
  1615 +\node[concept, below=5mm of e] (h) {\sg stół};
  1616 +\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(h)}{};
  1617 +\edge {a} {b};
  1618 +\edge {b} {c};
  1619 +\edge {cx} {d};
  1620 +\edge {a} {e};
  1621 +\edge [dashed]{e} {f};
  1622 +\edge {e} {h};
  1623 +\end{tikzpicture}\]
  1624 +
  1625 +Przyjmujemy że odpowiadające sobie przyimki lokatywne, ablatywne i adlatywne mają ten sam sens, np {\it pod stołem}, {\it spod stołu}, {\it pod stół}:
  1626 +\[\begin{tikzpicture}
  1627 +\node[virtualconcept] (a) {$\cdot$};
  1628 +\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc};
  1629 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {pod};
  1630 +\node[concept, right=10mm of b] (e) {\sg stół};
  1631 +\edge{a}{b};
  1632 +\edge[dashed]{b}{c};
  1633 +\edge{b}{e};
  1634 +\end{tikzpicture}\]
  1635 +\[\begin{tikzpicture}
  1636 +\node[virtualconcept] (a) {$\cdot$};
  1637 +\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc Src};
  1638 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {pod};
  1639 +\node[concept, right=10mm of b] (e) {\sg stół};
  1640 +\edge{a}{b};
  1641 +\edge[dashed]{b}{c};
  1642 +\edge{b}{e};
  1643 +\end{tikzpicture}\]
  1644 +\[\begin{tikzpicture}
  1645 +\node[virtualconcept] (a) {$\cdot$};
  1646 +\node[relation, right=1cm of a] (b) {Loc Goal};
  1647 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {pod};
  1648 +\node[concept, right=10mm of b] (e) {\sg stół};
  1649 +\edge{a}{b};
  1650 +\edge[dashed]{b}{c};
  1651 +\edge{b}{e};
  1652 +\end{tikzpicture}\]
  1653 +
  1654 +W niektórych sytuacjach argument przyimka opisującego relację przestrzenną nie jest jawny i staje się on przysłówkiem
  1655 +z argumentem okazjonalnym bądź koreferencyjnym, np:
  1656 +{\it Mieszkam nieopodal fontanny} vs {\it Mieszkam nieopodal}.
  1657 +\[\begin{tikzpicture}
  1658 +\node[concept] (t) {mieszkać};
  1659 +\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Init};
  1660 +\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg \ind ja};
  1661 +\node[relation, above=0.8cm of t] (pr) {Pres};
  1662 +\node[relation, right=1cm of t] (tk) {Loc};
  1663 +\node[concept, below=5mm of tk] (k) {nieopodal};
  1664 +\node[concept, right=1cm of tk] (l) {\sg fontanna};
  1665 +\context{cx}{(t)(ts)(s)(tk)(k)(l)}{};
  1666 +\edge {t} {ts};
  1667 +\edge {cx} {pr};
  1668 +\edge {ts} {s};
  1669 +\edge {t} {tk};
  1670 +\edge [dashed]{tk} {k};
  1671 +\edge {tk} {l};
  1672 +\end{tikzpicture}\]
  1673 +\[\begin{tikzpicture}
  1674 +\node[concept] (t) {mieszkać};
  1675 +\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Init};
  1676 +\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg \ind ja};
  1677 +\node[relation, above=0.8cm of t] (pr) {Pres};
  1678 +\node[relation, right=1cm of t] (tk) {Loc};
  1679 +\node[concept, below=5mm of tk] (k) {nieopodal};
  1680 +\node[concept, right=1cm of tk] (l) {\ind pro};
  1681 +\context{cx}{(t)(ts)(s)(tk)(k)(l)}{};
  1682 +\edge {t} {ts};
  1683 +\edge {cx} {pr};
  1684 +\edge {ts} {s};
  1685 +\edge {t} {tk};
  1686 +\edge [dashed]{tk} {k};
  1687 +\edge {tk} {l};
  1688 +\end{tikzpicture}\]
  1689 +Przyjmujemy, że sens leksemu {\it nieopodal} jest identyczny w obu wypadkach.
  1690 +Podobnie zachowują się: {\it obok, blisko, dookoła, naokoło, naprzeciw, opodal, wewnątrz, wokół, wzdłuż}.
  1691 +
  1692 +Wieloargumentowy przyimek {\it między} traktujemy jak przyimek jednoargumentowy,
  1693 +którego podrzędnikiem jest koordynacja, np. {\it między stołem, krzesłem a pianinem}
  1694 +\[\begin{tikzpicture}
  1695 +\node[concept] (a) {\sg stół};
  1696 +\node[concept, right=5mm of a] (b) {\sg krzesło};
  1697 +\node[concept, right=5mm of b] (c) {\sg pianino};
  1698 +\context{v}{(a)(b)(c)}{a};
  1699 +\node[relation, right=10mm of c] (d) {Loc};
  1700 +\node[concept, right=10mm of d] (e) {między};
  1701 +\edge{d}{v};
  1702 +\edge[dashed]{d}{e};
  1703 +\end{tikzpicture}\]
  1704 +{\it między fotelami}
  1705 +\[\begin{tikzpicture}
  1706 +\node[concept] (a) {\pl fotel};
  1707 +\node[relation, right=10mm of a] (d) {Loc};
  1708 +\node[concept, right=10mm of d] (e) {między};
  1709 +\edge{d}{a};
  1710 +\edge[dashed]{d}{e};
  1711 +\end{tikzpicture}\]
  1712 +%{\it Kot jest między stołem a fotelem}
  1713 +%{\it Kot jest między fotelami}
  1714 +
  1715 +Przyimki lokatywne mogą być modyfikowane, np. {\it dość głęboko w szafie},
  1716 +{\it 5 km od domu}, {\it po lewej (prawej, drugiej) stronie lustra}.
  1717 +%TODO: czy tu na pewno powinna być relacja Manner
  1718 +\[\begin{tikzpicture}
  1719 +\node[concept] (t) {w};
  1720 +\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Loc};
  1721 +\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg szafa};
  1722 +\node[relation, right=1cm of t] (a) {Manr};
  1723 +\node[concept, right=1cm of a] (b) {głęboko};
  1724 +\node[relation, right=1cm of b] (c) {Manr};
  1725 +\node[concept, right=1cm of c] (d) {dość};
  1726 +\edge [dashed]{ts} {t};
  1727 +\edge {ts} {s};
  1728 +\edge {t} {a};
  1729 +\edge {a} {b};
  1730 +\edge {b} {c};
  1731 +\edge {c} {d};
  1732 +\end{tikzpicture}\]
  1733 +\[\begin{tikzpicture}
  1734 +\node[concept] (t) {od};
  1735 +\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Loc};
  1736 +\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg dom};
  1737 +\node[relation, right=1cm of t] (a) {Manr};
  1738 +\node[concept, right=1cm of a] (b) {kilometr};
  1739 +\node[relation, right=1cm of b] (c) {Count};
  1740 +\node[concept, right=1cm of c] (d) {5};
  1741 +\edge [dashed]{ts} {t};
  1742 +\edge {ts} {s};
  1743 +\edge {t} {a};
  1744 +\edge {a} {b};
  1745 +\edge {b} {c};
  1746 +\edge {c} {d};
  1747 +\end{tikzpicture}\]
  1748 +\[\begin{tikzpicture}
  1749 +\node[concept] (t) {po stronie};
  1750 +\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Loc};
  1751 +\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg lustro};
  1752 +\node[relation, right=1cm of t] (a) {Manr};
  1753 +\node[concept, right=1cm of a] (b) {lewy};
  1754 +\edge [dashed]{ts} {t};
  1755 +\edge {ts} {s};
  1756 +\edge {t} {a};
  1757 +\edge {a} {b};
  1758 +\end{tikzpicture}\]
  1759 +%w szczególnym związku z - zmodyfikowany przyimek złożony
  1760 +Przyimki mogą być też modyfikowane nieintersektywnie np. {\it prawie na rogu ulicy}
  1761 +\[\begin{tikzpicture}
  1762 +\node[concept] (t) {prawie(na rogu)};
  1763 +\node[relation, left=1cm of t] (ts) {Loc};
  1764 +\node[concept, left=1cm of ts] (s) {\sg ulica};
  1765 +\edge [dashed]{ts} {t};
  1766 +\edge {ts} {s};
  1767 +\end{tikzpicture}\]
  1768 +
  1769 +\subsubsection{Sytuacje, procesy i relacje czasowe}
  1770 +Każdy proces wymieniowy w zdaniu umieszczamy w osobnym kontekście sytuacyjnym.
  1771 +% Nawet jeśli procesy są wyrażone imiesłowem przysłówkowym uprzednim lub imiesłowem przymiotnikowym czynnym,
  1772 +% który stwierdza równoczesność zdarzeń mogą mieć inny czas rozpoczęcia i zakończenia.
  1773 +W kontekstach sytuacyjnych uczestnicy istnieją a relacje między nimi
  1774 +zachodzą przez cały czas trwania sytuacji, chyba że uczestnik jest
  1775 +połączony relacją z procesem. W takiej sytuacji może on zostać
  1776 +w trakcie procesu stworzony, czyli zaistnieć dopiero na jego
  1777 +końcu, może powstawać stopniowo, może też przestać istnieć.
  1778 +Z kolei relacje wychodzące z procesów mogą się zmieniać w trakcie procesu.
  1779 +Natomiast relacje czasowe przypisane zdarzeniu dotyczą każdego uczestnika sytuacji a
  1780 +czas zdarzenia przysługuje całej sytuacji.
  1781 +
  1782 +Na potrzeby reprezentacji za pomocą grafów semantycznych
  1783 +przyjmujemy, że relacje czasowe wiążą czas z sytuacjami,
  1784 +a znajdujące się w kontekstach pojęcia i relacje uznamy za fluenty
  1785 +niejawnie przez ten czas parametryzowane.
  1786 +
  1787 +Relacje czasowe zazwyczaj wyrażane przez wyrażenia przyimkowe, przysłówki bądź zdania podrzędne.
  1788 +Przyimki temporalne reprezentują relacje pomiędzy punktami w czasie, interwałami oraz ich zbiorami.
  1789 +Relacje Time i Duration (Dur) informują o czasie, przypisanym do danego obiektu (zazwyczaj zdarzenia) oraz czasie jego trwania.
  1790 +
  1791 +Spójnik {\it gdy} w jednym ze swoich znaczeń bierze sytuację (zdarzenie) i generuje jej czas, np. {\it Wszedł, gdy go wpuścili}:
  1792 +\[\begin{tikzpicture}
  1793 +\node[concept] (a) {wejść};
  1794 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
  1795 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\corf pro-on};
  1796 +\node[relation, right=1cm of a] (d) {Past};
  1797 +\node[relation, below=0.5cm of a] (e) {Time};
  1798 +\node[concept, right=1cm of e] (f) {gdy};
  1799 +\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
  1800 +\node[concept, below=2.2cm of a] (h) {wpuścić};
  1801 +\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
  1802 +\node[concept, left=1cm of i] (j) {\deict pro-oni};
  1803 +\node[relation, below=0.8cm of h] (k) {Past};
  1804 +\node[relation, right=1cm of h] (l) {Thme};
  1805 +\node[concept, right=1cm of l] (m) {\corf on};
  1806 +\context{cy}{(h)(i)(j)(l)(m)}{};
  1807 +\edge {a} {b};
  1808 +\edge {b} {c};
  1809 +\edge {cx} {d};
  1810 +\edge {cx} {e};
  1811 +\edge [dashed]{e} {f};
  1812 +\edge {e} {cy};
  1813 +\edge {h} {i};
  1814 +\edge {i} {j};
  1815 +\edge {cy} {k};
  1816 +\edge {h} {l};
  1817 +\edge {l} {m};
  1818 +\end{tikzpicture}\]
  1819 +
  1820 +Przyimek {\it po} w znaczeniu czasowym odwołuje się do wcześniejszej sytuacji, bądź wcześniejszego zdarzenia.
  1821 +Może być ono wyrażone przez odsłownik, bądź rzeczownik, np:
  1822 +{\it Po powrocie z zagranicy Sebastian pracował w fabryce}, {\it Po ukończeniu studiów Sebastian pracował na poczcie.}
  1823 +% \[\begin{tikzpicture}
  1824 +% \node[concept] (a) {pracować};
  1825 +% \node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
  1826 +% \node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Sebastian''};
  1827 +% \node[relation, above=0.5cm of b] (d) {Past};
  1828 +% \node[relation, right=1cm of a] (e) {Time};
  1829 +% \node[concept, right=1cm of e] (f) {po};
  1830 +% \node[relation, right=1cm of f] (g) {Poss};
  1831 +% \node[relation, right=1cm of d] (l) {Loc};
  1832 +% \node[concept, right=1cm of l] (m) {w};
  1833 +% \node[relation, right=1cm of m] (n) {Poss};
  1834 +% \node[concept, right=1cm of n] (o) {\sg fabryka};
  1835 +% \node[concept, below=1cm of c] (h) {powrót};
  1836 +% \node[relation, right=1cm of h] (p) {Loc Src};
  1837 +% \node[concept, right=1cm of p] (q) {z};
  1838 +% \node[relation, right=1cm of q] (i) {Poss};
  1839 +% \node[concept, right=1cm of i] (j) {\sg zagranica};
  1840 +% \context{cy}{(h)(i)(j)(p)(q)}{};
  1841 +% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(cy)}{};
  1842 +% \edge {a} {b};
  1843 +% \edge {b} {c};
  1844 +% \edge {a} {d};
  1845 +% \edge {a} {e};
  1846 +% \edge {e} {f};
  1847 +% \edge {f} {g};
  1848 +% \edge {g} {cy};
  1849 +% \edge {q} {i};
  1850 +% \edge {i} {j};
  1851 +% \edge {a} {l};
  1852 +% \edge {l} {m};
  1853 +% \edge {m} {n};
  1854 +% \edge {n} {o};
  1855 +% \edge {h} {p};
  1856 +% \edge {p} {q};
  1857 +% \end{tikzpicture}\]
  1858 +
  1859 +\[\begin{tikzpicture}
  1860 +\node[concept] (a) {pracować};
  1861 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
  1862 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Sebastian''};
  1863 +\node[relation, below=1.6cm of c] (d) {Past};
  1864 +\node[relation, below=1.6cm of b] (e) {Time};
  1865 +\node[concept, right=1cm of e] (f) {po};
  1866 +\node[relation, right=1cm of a] (l) {Loc};
  1867 +\node[concept, right=1cm of l] (m) {w};
  1868 +\node[concept, below=5mm of l] (o) {\sg fabryka};
  1869 +\node[concept, below=3.5cm of c] (h) {powrót};
  1870 +\node[relation, right=1cm of h] (p) {Loc Src};
  1871 +\node[concept, right=1cm of p] (q) {z};
  1872 +\node[concept, below=5mm of p] (j) {\sg zagranica};
  1873 +\context{cx}{(a)(b)(c)(m)(o)}{};
  1874 +\context{cy}{(h)(j)(p)(q)}{};
  1875 +\edge {a} {b};
  1876 +\edge {b} {c};
  1877 +\edge {cx} {d};
  1878 +\edge {cx} {e};
  1879 +\edge [dashed]{e} {f};
  1880 +\edge {e} {cy};
  1881 +\edge {p} {j};
  1882 +\edge {a} {l};
  1883 +\edge [dashed]{l} {m};
  1884 +\edge {l} {o};
  1885 +\edge {h} {p};
  1886 +\edge [dashed]{p} {q};
  1887 +\end{tikzpicture}\]
  1888 +
  1889 +% \[\begin{tikzpicture}
  1890 +% \node[concept] (a) {pracować};
  1891 +% \node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
  1892 +% \node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Sebastian''};
  1893 +% \node[relation, above=0.5cm of b] (d) {Past};
  1894 +% \node[relation, right=1cm of a] (e) {Time};
  1895 +% \node[concept, right=1cm of e] (f) {po};
  1896 +% \node[relation, right=1cm of f] (g) {Poss};
  1897 +% \node[relation, right=1cm of d] (l) {Loc};
  1898 +% \node[concept, right=1cm of l] (m) {na};
  1899 +% \node[relation, right=1cm of m] (n) {Poss};
  1900 +% \node[concept, right=1cm of n] (o) {\sg poczta};
  1901 +% \node[concept, below=1cm of a] (h) {ukończyć};
  1902 +% \node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
  1903 +% \node[concept, left=1cm of i] (j) {\sg {\it ter} \corf pro};
  1904 +% \node[relation, below=0.5cm of h] (k) {Past};
  1905 +% \node[relation, right=1cm of h] (p) {Thme};
  1906 +% \node[concept, right=1cm of p] (q) {studia};
  1907 +% \context{cy}{(h)(i)(j)(k)(p)(q)}{};
  1908 +% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(cy)}{};
  1909 +% \edge {a} {b};
  1910 +% \edge {b} {c};
  1911 +% \edge {a} {d};
  1912 +% \edge {a} {e};
  1913 +% \edge {e} {f};
  1914 +% \edge {f} {g};
  1915 +% \edge {g} {cy};
  1916 +% \edge {h} {i};
  1917 +% \edge {i} {j};
  1918 +% \edge {h} {k};
  1919 +% \edge {a} {l};
  1920 +% \edge {l} {m};
  1921 +% \edge {m} {n};
  1922 +% \edge {n} {o};
  1923 +% \edge {h} {p};
  1924 +% \edge {p} {q};
  1925 +% \end{tikzpicture}\]
  1926 +
  1927 +\[\begin{tikzpicture}
  1928 +\node[concept] (a) {pracować};
  1929 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
  1930 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Sebastian''};
  1931 +\node[relation, below=1.6cm of c] (d) {Past};
  1932 +\node[relation, below=1.6cm of b] (e) {Time};
  1933 +\node[concept, right=1cm of e] (f) {po};
  1934 +\node[relation, right=1cm of a] (l) {Loc};
  1935 +\node[concept, right=1cm of l] (m) {na};
  1936 +\node[concept, below=5mm of l] (o) {\sg poczta};
  1937 +\node[concept, below=1cm of f] (h) {ukończyć};
  1938 +\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
  1939 +\node[concept, left=1cm of i] (j) {\corf pro};
  1940 +\node[relation, below=0.8cm of h] (k) {Past};
  1941 +\node[relation, right=1cm of h] (p) {Thme};
  1942 +\node[concept, right=1cm of p] (q) {studia};
  1943 +\context{cx}{(a)(b)(c)(m)(o)}{};
  1944 +\context{cy}{(h)(i)(j)(p)(q)}{};
  1945 +\edge {a} {b};
  1946 +\edge {b} {c};
  1947 +\edge {cx} {d};
  1948 +\edge {cx} {e};
  1949 +\edge [dashed]{e} {f};
  1950 +\edge {e} {cy};
  1951 +\edge {h} {i};
  1952 +\edge {i} {j};
  1953 +\edge {cy} {k};
  1954 +\edge {a} {l};
  1955 +\edge [dashed]{l} {m};
  1956 +\edge {l} {o};
  1957 +\edge {h} {p};
  1958 +\edge {p} {q};
  1959 +\end{tikzpicture}\]
  1960 +
  1961 +% Jest to też powód dla którego każdy proces wymieniowy w zdaniu powienien być
  1962 +% umieszczony w osobnym kontekście sytuacyjnym.
  1963 +% Nawet jeśli procesy są wyrażone imiesłowem przysłówkowym uprzednim lub imiesłowem przymiotnikowym czynnym,
  1964 +% który stwierdza równoczesność zdarzeń mogą mieć inny czas rozpoczęcia i zakończenia.
  1965 +
  1966 +{\it Słoń biegnie trąbiąc.}
  1967 +\[\begin{tikzpicture}
  1968 +\node[concept] (a) {biec};
  1969 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
  1970 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg słoń $\ast x$};
  1971 +\node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
  1972 +\node[relation, below=0.5cm of a] (e) {Time};
  1973 +\node[concept, right=1cm of e] (f) {czas};
  1974 +\node[concept, below=1cm of e] (h) {trąbić};
  1975 +\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
  1976 +\node[concept, left=1cm of i] (j) {T $?x$};
  1977 +\node[relation, right=1cm of h] (g) {Time};
  1978 +\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
  1979 +\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
  1980 +\edge {a} {b};
  1981 +\edge {b} {c};
  1982 +\edge {cx} {d};
  1983 +\edge {cx} {e};
  1984 +\edge {e} {f};
  1985 +\edge {g} {f};
  1986 +\edge {cy} {g};
  1987 +\edge {h} {i};
  1988 +\edge {i} {j};
  1989 +\end{tikzpicture}\]
  1990 +Symbol $\ast x$ wprowadza zmienną $x$, która oznacza odniesienie pojęcia słoń,
  1991 +a symbol $?x$ oznacza użycie zmiennej $x$. Razem wyrażają koreferencję.
  1992 +Pudełko {\it czas} służy do zareprezentowania równoczesności obu zdarzeń.
  1993 +
  1994 +{\it Trąbiący słoń biegnie.}
  1995 +\[\begin{tikzpicture}
  1996 +\node[concept] (a) {biec};
  1997 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
  1998 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg słoń $\ast x$};
  1999 +\node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
  2000 +\node[relation, below=0.5cm of a] (e) {Time};
  2001 +\node[concept, right=1cm of e] (f) {czas};
  2002 +\node[concept, below=1cm of e] (h) {trąbić};
  2003 +\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
  2004 +\node[concept, left=1cm of i] (j) {T $?x$};
  2005 +\node[relation, right=1cm of h] (g) {Time};
  2006 +\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
  2007 +\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
  2008 +\edge {a} {b};
  2009 +\edge {b} {c};
  2010 +\edge {cx} {d};
  2011 +\edge {cx} {e};
  2012 +\edge {e} {f};
  2013 +\edge {g} {f};
  2014 +\edge {cy} {g};
  2015 +\edge {h} {i};
  2016 +\edge {i} {j};
  2017 +\end{tikzpicture}\]
  2018 +
  2019 +Następstwo zdarzeń reprezentujemy za pomocą relacji Succ, np {\it Słoń odpoczywa zatrąbiwszy.}
  2020 +\[\begin{tikzpicture}
  2021 +\node[concept] (a) {odpoczywać};
  2022 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
  2023 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg słoń};
  2024 +\node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
  2025 +\node[relation, left=1cm of c] (e) {Succ};
  2026 +\node[concept, below=1cm of a] (h) {zatrąbić};
  2027 +\node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
  2028 +\node[concept, left=1cm of i] (j) {$\corf$ pro};
  2029 +\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
  2030 +\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
  2031 +\edge {a} {b};
  2032 +\edge {b} {c};
  2033 +\edge {cx} {d};
  2034 +\edge {cy} {e};
  2035 +\edge {e} {cx};
  2036 +\edge {h} {i};
  2037 +\edge {i} {j};
  2038 +\end{tikzpicture}\]
  2039 +% \[\begin{tikzpicture}
  2040 +% \node[concept] (a) {odpoczywać};
  2041 +% \node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
  2042 +% \node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg słoń $\ast x$};
  2043 +% \node[relation, right=1cm of a] (d) {Pres};
  2044 +% \node[relation, below=0.5cm of a] (e) {Succ};
  2045 +% \node[concept, below=1cm of e] (h) {zatrąbić};
  2046 +% \node[relation, left=1cm of h] (i) {Init};
  2047 +% \node[concept, left=1cm of i] (j) {T $?x$};
  2048 +% \context{cx}{(a)(b)(c)}{};
  2049 +% \context{cy}{(h)(i)(j)}{};
  2050 +% \edge {a} {b};
  2051 +% \edge {b} {c};
  2052 +% \edge {cx} {d};
  2053 +% \edge {cx} {e};
  2054 +% \edge {e} {cy};
  2055 +% \edge {h} {i};
  2056 +% \edge {i} {j};
  2057 +% \end{tikzpicture}\]
  2058 +
  2059 +{\it Kupiłem ręcznie malowaną filiżankę.}
  2060 +\[\begin{tikzpicture}
  2061 +\node[concept] (a) {kupić};
  2062 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
  2063 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\ind pro-ja-m};
  2064 +\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Past};
  2065 +\node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
  2066 +\node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg filiżanka $\ast x$};
  2067 +\node[concept, below=3cm of a] (h) {malować};
  2068 +\node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
  2069 +\node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
  2070 +\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
  2071 +\node[concept, right=1cm of g] (k) {T $?x$};
  2072 +\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)}{};
  2073 +\context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
  2074 +\node[relation, below=0.8cm of b] (p) {Succ};
  2075 +\edge {a} {b};
  2076 +\edge {b} {c};
  2077 +\edge {cx} {d};
  2078 +\edge {a} {e};
  2079 +\edge {e} {f};
  2080 +\edge {g} {k};
  2081 +\edge {h} {g};
  2082 +\edge {h} {i};
  2083 +\edge {i} {j};
  2084 +\edge {p} {cx};
  2085 +\edge {cy} {p};
  2086 +\end{tikzpicture}\]
  2087 +
  2088 +Czasowniki {\it być} i {\it zostać} w stronie biernej
  2089 +traktujemy jako czasowniki posiłkowe wnoszące do semantyki jedynie czas, np
  2090 +{\it Filiżanka jest malowana ręcznie.}
  2091 +% \[\begin{tikzpicture}
  2092 +% \node[concept] (a) {być};
  2093 +% \node[relation, left=1cm of a] (d) {Pres};
  2094 +% \node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
  2095 +% \node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg filiżanka $\ast x$};
  2096 +% \node[concept, below=1.2cm of a] (h) {malować};
  2097 +% \node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
  2098 +% \node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
  2099 +% \node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
  2100 +% \node[concept, right=1cm of g] (k) {T $?x$};
  2101 +% \context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
  2102 +% \context{cx}{(a)(d)(e)(f)}{};
  2103 +% \edge {a} {d};
  2104 +% \edge {a} {e};
  2105 +% \edge {e} {f};
  2106 +% \edge {g} {k};
  2107 +% \edge {h} {g};
  2108 +% \edge {h} {i};
  2109 +% \edge {i} {j};
  2110 +% \end{tikzpicture}\]
  2111 +% W powyższym zdaniu kontekst z {\it być} można uznać za redundantny,
  2112 +% ale pozostanie by reprezentacja strony biernej nie różniła się od innych
  2113 +% użyć predykatynwych.
  2114 +% albo
  2115 +\[\begin{tikzpicture}
  2116 +\node[concept] (h) {malować};
  2117 +\node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
  2118 +\node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
  2119 +\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
  2120 +\node[concept, right=1cm of g] (k) {\sg filiżanka};
  2121 +\node[relation, left=1cm of j] (d) {Pres};
  2122 +\context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
  2123 +\edge {g} {k};
  2124 +\edge {h} {g};
  2125 +\edge {h} {i};
  2126 +\edge {i} {j};
  2127 +\edge {cy} {d};
  2128 +\end{tikzpicture}\]
  2129 +
  2130 +{\it Filiżanka została pomalowana ręcznie.}
  2131 +% \[\begin{tikzpicture}
  2132 +% \node[concept] (a) {zostać};
  2133 +% \node[relation, left=1cm of a] (d) {Past};
  2134 +% \node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
  2135 +% \node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg filiżanka $\ast x$};
  2136 +% \node[concept, below=1.2cm of a] (h) {pomalować};
  2137 +% \node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
  2138 +% \node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
  2139 +% \node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
  2140 +% \node[concept, right=1cm of g] (k) {T $?x$};
  2141 +% \context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
  2142 +% \context{cx}{(a)(d)(e)(f)}{};
  2143 +% \edge {a} {d};
  2144 +% \edge {a} {e};
  2145 +% \edge {e} {f};
  2146 +% \edge {g} {k};
  2147 +% \edge {h} {g};
  2148 +% \edge {h} {i};
  2149 +% \edge {i} {j};
  2150 +% \end{tikzpicture}\]
  2151 +% albo
  2152 +\[\begin{tikzpicture}
  2153 +\node[concept] (h) {pomalować};
  2154 +\node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
  2155 +\node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
  2156 +\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
  2157 +\node[concept, right=1cm of g] (k) {\sg filiżanka};
  2158 +\node[relation, left=1cm of j] (d) {Past};
  2159 +\context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
  2160 +\edge {g} {k};
  2161 +\edge {h} {g};
  2162 +\edge {h} {i};
  2163 +\edge {i} {j};
  2164 +\edge {cy} {d};
  2165 +\end{tikzpicture}\]
  2166 +
  2167 +% TODO co zrobić z {\it Twarz Eduarda stała się napięta}
  2168 +
  2169 +Leksem {\it ledwo} użyty w znaczeniu czasowym funktor biorący zdarzenie i generujący czas chwilę po nim. W funkcji
  2170 +spójnika podrzędnego, czas ten określa czas zdarzenia ze zdania nadrzędnego, w funkcji przysłówka
  2171 +czas ten określa czas zdarzenia wynikającego z kontekstu. %, co można wyrazić jako pro-zdarzenie.
  2172 +Np.: {\it Słońce ledwo wzeszło}, {\it Ledwo zabrał się do pracy, zadzwonił telefon}:
  2173 +\[\begin{tikzpicture}
  2174 +\node[concept] (a) {wzejść};
  2175 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
  2176 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg słońce};
  2177 +\node[relation, above=0.8cm of a] (d) {Past};
  2178 +\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
  2179 +\node[relation, below=0.8cm of b] (p) {Time};
  2180 +\node[concept, right=1cm of p] (q) {\ind ledwo};
  2181 +\edge {a} {b};
  2182 +\edge {b} {c};
  2183 +\edge {cx} {d};
  2184 +\edge {cx} {p};
  2185 +\edge {p} {q};
  2186 +\end{tikzpicture}\]
  2187 +\[\begin{tikzpicture}
  2188 +\node[concept] (a) {zabrać się};
  2189 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
  2190 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\deict pro-on};
  2191 +\node[relation, below=0.8cm of c] (d) {Past};
  2192 +\node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
  2193 +\node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg praca};
  2194 +\node[concept, below=2.8cm of a] (h) {zadzwonić};
  2195 +\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
  2196 +\node[concept, right=1cm of g] (k) {\sg telefon};
  2197 +\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)}{};
  2198 +\context{cy}{(h)(g)(k)}{};
  2199 +\node[relation, right=1cm of q] (r) {Time};
  2200 +\node[concept, left=1cm of r] (q) {ledwo};
  2201 +\node[relation, left=1cm of h] (l) {Past};
  2202 +\edge {a} {b};
  2203 +\edge {b} {c};
  2204 +\edge {cx} {d};
  2205 +\edge {a} {e};
  2206 +\edge {e} {f};
  2207 +\edge {g} {k};
  2208 +\edge {h} {g};
  2209 +\edge {r} {cx};
  2210 +\edge {cy} {r};
  2211 +\edge [dashed]{r} {q};
  2212 +\edge {cy} {l};
  2213 +\end{tikzpicture}\]
  2214 +
  2215 +{\it Jan przybył na dwie umówione przez Marysię kolacje.}
  2216 +\[\begin{tikzpicture}
  2217 +\node[concept] (a) {przybyć};
  2218 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
  2219 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Jan''};
  2220 +\node[relation, below=0.8cm of c] (d) {Past};
  2221 +\node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
  2222 +\node[concept, right=1cm of e] (f) {kolacja $\ast x$};
  2223 +\node[relation, right=1cm of f] (g) {Count};
  2224 +\node[concept, right=1cm of g] (h) {2};
  2225 +\node[relation, below=1cm of a] (r) {Succ};
  2226 +\node[concept, below=2.8cm of a] (i) {umówić};
  2227 +\node[relation, right=1cm of i] (j) {Thme};
  2228 +\node[concept, right=1cm of j] (k) {T $?x$};
  2229 +\node[relation, left=1cm of i] (l) {Init};
  2230 +\node[concept, left=1cm of l] (m) {\sg osoba ``Marysia''};
  2231 +\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(g)(h)}{};
  2232 +\context{cy}{(i)(j)(k)(l)(m)}{};
  2233 +\edge {a} {b};
  2234 +\edge {b} {c};
  2235 +\edge {cx} {d};
  2236 +\edge {a} {e};
  2237 +\edge {e} {f};
  2238 +\edge {f} {g};
  2239 +\edge {g} {h};
  2240 +\edge {r} {cx};
  2241 +\edge {cy} {r};
  2242 +\edge {i} {j};
  2243 +\edge {j} {k};
  2244 +\edge {i} {l};
  2245 +\edge {l} {m};
  2246 +\end{tikzpicture}\]
  2247 +
  2248 +Poszczególne symbole czasowe (numery lat, dni tygodnia, numery godzin, minut, itp.) traktujemy
  2249 +jako nazwy interwałów. Wiele interwałów może nosić tą samą nazwę (np. co tydzień jest {\it poniedziałek})
  2250 +podobnie jak wiele osób może mieć to samo imię, czy nazwisko.
  2251 +Złożone określenia czasu --- 16 grudnia 2016 --- traktujemy interwał odpowiadający dniowi o nazwie 16.
  2252 +Dzień ten jest dookreślony przez przynależność do miesiąca grudnia, który z kolei określony
  2253 +przynależnością do roku o numerze 2016. Zatem zdanie {\it Urodził się 16 grudnia 2016} będzie miało interpretację
  2254 +\[\begin{tikzpicture}
  2255 +\node[concept] (a) {urodzić się};
  2256 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
  2257 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\deict pro-on};
  2258 +\node[relation, right=1cm of a] (d) {Past};
  2259 +\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
  2260 +\node[relation, below=0.8cm of c] (e) {Time};
  2261 +\node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg dzień ``16''};
  2262 +\node[relation, right=1cm of f] (g) {Poss};%TODO relacja
  2263 +\node[concept, right=1cm of g] (h) {\sg miesiąc ``grudzień''};
  2264 +\node[relation, right=1cm of h] (i) {Poss};%TODO relacja
  2265 +\node[concept, right=1cm of i] (j) {\sg rok ``2016''};
  2266 +\edge {a} {b};
  2267 +\edge {b} {c};
  2268 +\edge {cx} {d};
  2269 +\edge {cx} {e};
  2270 +\edge {e} {f};
  2271 +\edge {f} {g};
  2272 +\edge {g} {h};
  2273 +\edge {h} {i};
  2274 +\edge {i} {j};
  2275 +\end{tikzpicture}\]
  2276 +{\it Padało do wtorku.}
  2277 +\[\begin{tikzpicture}
  2278 +\node[concept] (a) {padać};
  2279 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
  2280 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\deict pro-ono};%TODO czy tu jest pro???
  2281 +\node[relation, right=1cm of a] (d) {Past};
  2282 +\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
  2283 +\node[relation, below=0.8cm of c] (e) {Time};
  2284 +\node[concept, left=1cm of e] (f) {do};
  2285 +\node[concept, right=1cm of e] (h) {\sg dzień tygodnia ``wtorek''};
  2286 +\edge {a} {b};
  2287 +\edge {b} {c};
  2288 +\edge {cx} {d};
  2289 +\edge {cx} {e};
  2290 +\edge [dashed]{e} {f};
  2291 +\edge {e} {h};
  2292 +\end{tikzpicture}\]
  2293 +{\it Obudził się o 12:21.}
  2294 +\[\begin{tikzpicture}
  2295 +\node[concept] (a) {obudzić się};
  2296 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Expr};
  2297 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\deict pro-on};
  2298 +\node[relation, right=1cm of a] (d) {Past};
  2299 +\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
  2300 +\node[relation, below=0.8cm of c] (e) {Time};
  2301 +\node[concept, left=1cm of e] (f) {o};
  2302 +\node[concept, right=1cm of e] (h) {\sg godzina ``12''};
  2303 +\node[relation, right=1cm of h] (i) {Poss};%TODO relacja
  2304 +\node[concept, right=1cm of i] (j) {\sg minuta ``21''};
  2305 +\edge {a} {b};
  2306 +\edge {b} {c};
  2307 +\edge {cx} {d};
  2308 +\edge {cx} {e};
  2309 +\edge [dashed]{e} {f};
  2310 +\edge {e} {h};
  2311 +\edge {h} {i};
  2312 +\edge {i} {j};
  2313 +\end{tikzpicture}\]
  2314 +{\it Przyjdzie rano.}
  2315 +\[\begin{tikzpicture}
  2316 +\node[concept] (a) {przyjść};
  2317 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
  2318 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\deict pro-3sg};
  2319 +\node[relation, right=1cm of a] (d) {Fut};
  2320 +\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
  2321 +\node[relation, below=0.8cm of c] (e) {Time};
  2322 +\node[concept, right=1cm of e] (f) {rano};
  2323 +\edge {a} {b};
  2324 +\edge {b} {c};
  2325 +\edge {cx} {d};
  2326 +\edge {cx} {e};
  2327 +\edge {e} {f};
  2328 +\end{tikzpicture}\]
  2329 +{\it Śnieg stopniał wiosną.}
  2330 +\[\begin{tikzpicture}
  2331 +\node[concept] (a) {stopnieć};
  2332 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Thme};
  2333 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg śnieg};
  2334 +\node[relation, right=1cm of a] (d) {Past};
  2335 +\context{cx}{(a)(b)(c)}{};
  2336 +\node[relation, below=0.8cm of c] (e) {Time};
  2337 +\node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg wiosna};
  2338 +\edge {a} {b};
  2339 +\edge {b} {c};
  2340 +\edge {cx} {d};
  2341 +\edge {cx} {e};
  2342 +\edge {e} {f};
  2343 +\end{tikzpicture}\]
  2344 +{\it Ptak przebywał w Nigerii przez zimę}
  2345 +\[\begin{tikzpicture}
  2346 +\node[concept] (a) {przebywać};
  2347 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
  2348 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg ptak};
  2349 +\node[relation, below=1.8cm of b] (d) {Past};
  2350 +\node[relation, right=1cm of a] (e) {Loc};
  2351 +\node[concept, right=1cm of e] (f) {w};
  2352 +\node[concept, below=5mm of e] (j) {\sg kraj ``Nigeria''};
  2353 +\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(j)}{};
  2354 +\node[relation, below=1.8cm of e] (p) {Dur};
  2355 +\node[concept, left=1cm of p] (q) {przez};
  2356 +\node[concept, right=1cm of p] (s) {\sg zima};
  2357 +\edge {a} {b};
  2358 +\edge {b} {c};
  2359 +\edge {cx} {d};
  2360 +\edge {a} {e};
  2361 +\edge [dashed]{e} {f};
  2362 +\edge {e} {j};
  2363 +\edge {cx} {p};
  2364 +\edge [dashed]{p} {q};
  2365 +\edge {p} {s};
  2366 +\end{tikzpicture}\]
  2367 +%TODO: umowa z dnia 7 grudnia 2016
  2368 +
  2369 +
  2370 +%TODO
  2371 +% Każdy rzeczownik pospolity pełniący funkcję podmiotu może wprowadzać
  2372 +% informację o czasie, kiedy można go orzec o jego odniesieniu, a każda nazwa własna
  2373 +% - o czasie kiedy przysauguje swojemu odniesieniu. Dzięki temu formuła, którą
  2374 +% podmiot wprowadza do reprezentacji zdania, nie musi być prawdziwa wtedy,
  2375 +% gdy prawdziwe jest orzeczenie, co czyni zadość obserwacjom językowym, np.
  2376 +% Dyrektorka też zdawała maturę.
  2377 +\subsubsection{Cechy}
  2378 +
  2379 +Zazwyczaj cechy (atrybuty) wyrażane są przez przymiotniki, przysłówki lub wyrażenia przyimkowe, np.: {\it Intensywnie różowy słoń trąbi}:
  2380 +\[\begin{tikzpicture}
  2381 +\node[concept] (t) {trąbić};
  2382 +\node[relation, right=1cm of t] (ts) {Init};
  2383 +\node[concept, right=1cm of ts] (s) {\sg słoń};
  2384 +\node[relation, left=1cm of t] (pr) {Pres};
  2385 +\node[relation, right=1cm of s] (sk) {Attr};
  2386 +\node[concept, right=1cm of sk] (k) {różowy};
  2387 +\node[relation, right=1cm of k] (kl) {Manr};
  2388 +\node[concept, right=1cm of kl] (l) {intensywnie};
  2389 +\context{cx}{(t)(ts)(s)(sk)(k)(kl)(l)}{};
  2390 +\edge {t} {ts};
  2391 +\edge {cx} {pr};
  2392 +\edge {ts} {s};
  2393 +\edge {s} {sk};
  2394 +\edge {sk} {k};
  2395 +\edge {k} {kl};
  2396 +\edge {kl} {l};
  2397 +\end{tikzpicture}\]
  2398 +
  2399 +Cechę opisywaną przez przymiotnik domyślnie wyrażamy rolą Attribute (Attr)
  2400 +zaś cechę opisywaną przez przysłówek wyrażamy rolą Manner (Manr).
  2401 +
  2402 +W przypadku wyrażeń przyimkowych opisujących cechy rzeczowników również stosujemy rolę Attr,
  2403 +np.: {\it książka na temat grzybów}, {\it książka o grzybach}:
  2404 +\[\begin{tikzpicture}
  2405 +\node[concept] (a) {\sg książka};
  2406 +\node[relation, right=1cm of a] (b) {Attr};
  2407 +\node[concept, right=1cm of b] (c) {na temat};
  2408 +\node[concept, below=5mm of b] (e) {\pl grzyb};
  2409 +\edge {a} {b};
  2410 +\edge [dashed]{b} {c};
  2411 +\edge {b} {e};
  2412 +\end{tikzpicture}\]
  2413 +\[\begin{tikzpicture}
  2414 +\node[concept] (a) {\sg książka};
  2415 +\node[relation, right=1cm of a] (b) {Attr};
  2416 +\node[concept, right=1cm of b] (c) {o};
  2417 +\node[concept, below=5mm of b] (e) {\pl grzyb};
  2418 +\edge {a} {b};
  2419 +\edge [dashed]{b} {c};
  2420 +\edge {b} {e};
  2421 +\end{tikzpicture}\]
  2422 +{\it na temat} jest przyimkiem złożonym traktowanym jako pojedyncza jednostka leksykalna,
  2423 +natomiast {\it o} w znaczeniu użytym w powyższym przykładzie jest jego synonimem.
  2424 +Przyimki złożone wskazują w swojej treści nazwę cechy, której dotyczą.
  2425 +
  2426 +%TODO: jak to jest dla czasowników
  2427 +
  2428 +
  2429 +Cechy danego przedmiotu mogą być składniowo wyrażone przez podrzędnik czasownika.
  2430 +Słownik walencyjny Walenty sygnalizuje takie sytuacje nadając podrzędnikowi
  2431 +wyrażającemu cechę rolę Attribute oraz czyniąc go kontrolowanym przez
  2432 +podrzędnik będący nosicielem cechy, np {\it Kazimierz przemalował słonia na różowo}:
  2433 +\[\begin{tikzpicture}
  2434 +\node[concept] (a) {przemalować};
  2435 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
  2436 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\sg osoba ``Kazimierz''};
  2437 +\node[relation, left=1cm of c] (d) {Past};
  2438 +\node[relation, right=1cm of a] (e) {Attr Goal};
  2439 +\node[concept, below=0.5cm of e] (f) {\sg słoń};
  2440 +\node[relation, below=0.5cm of a] (g) {Thme Goal};
  2441 +\node[concept, right=1cm of e] (h) {różowy};
  2442 +\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)(g)(h)}{};
  2443 +\edge {cx} {d};
  2444 +\edge {a} {b};
  2445 +\edge {b} {c};
  2446 +\edge[dashed] {a} {e};
  2447 +\edge {f} {e};
  2448 +\edge {a} {g};
  2449 +\edge {e} {h};
  2450 +\edge {g} {f};
  2451 +\end{tikzpicture}\]
  2452 +Przerywana linia łącząca {\it przemalować} i Attr Goal oznacza
  2453 +że relacja Attr Goal zmienia się w czasie trwania sytuacji
  2454 +w miarę postępów procesu malowania i nabierania przez słonia cechy bycia różowym.
  2455 +% podobnie zachowuje się zdanie {\it Wiele ptaków owadożernych zimą zmienia jadłospis na roślinny}.
  2456 +Analogicznie zinterpretujemy zdanie {\it Słoń stał się różowy}
  2457 +\[\begin{tikzpicture}
  2458 +\node[concept] (a) {stać się};
  2459 +\node[relation, left=1cm of a] (d) {Past};
  2460 +\node[relation, right=1cm of a] (e) {Attr};
  2461 +\node[concept, below=0.5cm of e] (f) {\sg słoń};
  2462 +\node[relation, below=0.5cm of a] (g) {Thme};
  2463 +\node[concept, right=1cm of e] (h) {różowy};
  2464 +\context{cx}{(a)(e)(f)(g)(h)}{};
  2465 +\edge {cx} {d};
  2466 +\edge[dashed] {a} {e};
  2467 +\edge {f} {e};
  2468 +\edge {a} {g};
  2469 +\edge {e} {h};
  2470 +\edge {g} {f};
  2471 +\end{tikzpicture}\]
  2472 +
  2473 +Zdania z czasownikiem {\it być} stanowiące o cechach interpretujemy
  2474 +analogicznie do powyższego
  2475 +np. {\it Słoń jest różowy}, {\it Książka jest o grzybach.}
  2476 +\[\begin{tikzpicture}
  2477 +\node[concept] (a) {być};
  2478 +\node[relation, left=1cm of a] (d) {Pres};
  2479 +\node[relation, right=1cm of a] (e) {Attr};
  2480 +\node[concept, below=0.5cm of e] (f) {\sg słoń};
  2481 +\node[relation, below=0.5cm of a] (g) {Thme};
  2482 +\node[concept, right=1cm of e] (h) {różowy};
  2483 +\context{cx}{(a)(e)(f)(g)(h)}{};
  2484 +\edge {cx} {d};
  2485 +\edge[dashed] {a} {e};
  2486 +\edge {f} {e};
  2487 +\edge {a} {g};
  2488 +\edge {e} {h};
  2489 +\edge {g} {f};
  2490 +\end{tikzpicture}\]
  2491 +\[\begin{tikzpicture}
  2492 +\node[concept] (a) {być};
  2493 +\node[relation, left=1cm of a] (d) {Pres};
  2494 +\node[relation, right=1cm of a] (e) {Attr};
  2495 +\node[concept, below=0.5cm of e] (f) {\sg książka};
  2496 +\node[relation, below=0.5cm of a] (g) {Thme};
  2497 +\node[concept, right=1cm of e] (h) {o};
  2498 +\node[concept, above=5mm of e] (j) {\pl grzyb};
  2499 +\context{cx}{(a)(e)(f)(g)(h)(j)}{};
  2500 +\edge {cx} {d};
  2501 +\edge[dashed] {a} {e};
  2502 +\edge {f} {e};
  2503 +\edge {a} {g};
  2504 +\edge [dashed]{e} {h};
  2505 +\edge {g} {f};
  2506 +\edge {e} {j};
  2507 +\end{tikzpicture}\]
  2508 +
  2509 +%TODO: Modyfikatory stanowiące cechę zbioru obiektów:
  2510 +% {\it ostatnie 10 lat} --- $\pred{type}(o,\text{ostatni})\wedge\pred{type}(n,10))\wedge\pred{type}(r,\text{rok})\wedge|r|=n\wedge R11(r,o)$
  2511 +
  2512 +\subsubsection{Przyczyna i cel}
  2513 +Rola Condition określa okoliczności, bez zaistnienia których nie doszłoby do zaistnienia akcji\footnote{Na podstawie instrukcji semantycznej Walentego}.
  2514 +Informuje o przyczynie lub warunkach zaistnienia sytuacji.
  2515 +rola Purpose określa cel, który przyświeca sytuacji, na którą wskazuje predykat.
  2516 +Gdyby Initiatorowi nie przyświecał ten cel, nie doszłoby do danej sytuacji.
  2517 +Określa marzenia, życzenia i oczekiwania.
  2518 +
  2519 +Role Condition i Purpose mogą wiązać zdarzenie bądź sytuację, np
  2520 +{\it Jan zjadł ciastko, bo był głodny}
  2521 +\[\begin{tikzpicture}
  2522 +\node[concept] (a) {zjeść};
  2523 +\node[relation, above=5mm of a] (b) {Init};
  2524 +\node[concept, above=5mm of b] (c) {\sg osoba ``Jan''};
  2525 +\node[relation, below=5mm of a] (d) {Thme};
  2526 +\node[concept, below=5mm of d] (e) {\sg ciastko};
  2527 +\node[relation, below=8mm of e] (f) {Past};
  2528 +\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
  2529 +\node[relation, right=12mm of a] (g) {Cond};
  2530 +\node[concept, below=5mm of g] (h) {bo};
  2531 +\node[concept, right=1cm of g] (j) {być};
  2532 +\node[relation, right=18mm of j] (k) {Attr};
  2533 +\node[concept, below=0.5cm of k] (l) {\corf pro-on};
  2534 +\node[relation, below=0.5cm of j] (m) {Thme};
  2535 +\node[concept, above=5mm of k] (n) {głodny};
  2536 +\node[relation, below=5mm of m] (o) {Past};
  2537 +\context{cy}{(j)(k)(l)(m)(n)}{};
  2538 +\edge {a} {b};
  2539 +\edge {b} {c};
  2540 +\edge {a} {d};
  2541 +\edge {d} {e};
  2542 +\edge {cx} {f};
  2543 +\edge {cx} {g};
  2544 +\edge [dashed]{g} {h};
  2545 +\edge {g} {cy};
  2546 +\edge[dashed] {j} {k};
  2547 +\edge {l} {k};
  2548 +\edge {j} {m};
  2549 +\edge {m} {l};
  2550 +\edge {k} {n};
  2551 +\edge {cy} {o};
  2552 +\end{tikzpicture}\]
  2553 +\[\begin{tikzpicture}
  2554 +\node[concept] (a) {zjeść};
  2555 +\node[relation, above=5mm of a] (b) {Init};
  2556 +\node[concept, above=5mm of b] (c) {\sg osoba ``Jan''};
  2557 +\node[relation, below=5mm of a] (d) {Thme};
  2558 +\node[concept, below=5mm of d] (e) {\sg ciastko};
  2559 +\node[relation, below=8mm of e] (f) {Past};
  2560 +\node[relation, right=12mm of a] (g) {Cond};
  2561 +\node[concept, below=5mm of g] (h) {bo};
  2562 +\node[concept, right=1cm of g] (j) {być};
  2563 +\node[relation, right=18mm of j] (k) {Attr};
  2564 +\node[concept, below=0.5cm of k] (l) {\corf pro-on};
  2565 +\node[relation, below=0.5cm of j] (m) {Thme};
  2566 +\node[concept, above=5mm of k] (n) {głodny};
  2567 +\node[relation, below=5mm of m] (o) {Past};
  2568 +\context{cy}{(j)(k)(l)(m)(n)}{};
  2569 +\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(g)(h)(cy)}{};
  2570 +\edge {a} {b};
  2571 +\edge {b} {c};
  2572 +\edge {a} {d};
  2573 +\edge {d} {e};
  2574 +\edge {cx} {f};
  2575 +\edge {a} {g};
  2576 +\edge [dashed]{g} {h};
  2577 +\edge {g} {cy};
  2578 +\edge[dashed] {j} {k};
  2579 +\edge {l} {k};
  2580 +\edge {j} {m};
  2581 +\edge {m} {l};
  2582 +\edge {k} {n};
  2583 +\edge {cy} {o};
  2584 +\end{tikzpicture}\]
  2585 +%{\it Pada, ponieważ spadło ciśnienie}
  2586 +
  2587 +Przyimek {\it na} w jednym ze swoich znaczeń bierze określenie czasu i wiąże ten czas z celem czynności.
  2588 +{\it Ptak odleciał na zimę}
  2589 +\[\begin{tikzpicture}
  2590 +\node[concept] (a) {odlecieć};
  2591 +\node[relation, left=10mm of a] (b) {Init};
  2592 +\node[concept, left=10mm of b] (c) {\sg ptak};
  2593 +\node[relation, left=10mm of c] (f) {Past};
  2594 +\node[relation, right=10mm of a] (g) {Cond};
  2595 +\node[concept, right=10mm of g] (h) {na};
  2596 +\node[concept, below=5mm of g] (k) {\sg zima};
  2597 +\context{cx}{(a)(b)(c)(g)(h)(k)}{};
  2598 +\edge {a} {b};
  2599 +\edge {b} {c};
  2600 +\edge {cx} {f};
  2601 +\edge {a} {g};
  2602 +\edge [dashed]{g} {h};
  2603 +\edge {g} {k};
  2604 +\end{tikzpicture}\]
  2605 +%{\it Zrobię to na za dwie godziny}
  2606 +
  2607 +Rola Purpose użyta z rzeczownikami oznacza przeznaczenie obiektu,
  2608 +na przykład {\it pasta do zębów Jana} jest reprezentowana jako
  2609 +\[\begin{tikzpicture}
  2610 +\node[concept] (a) {\sg pasta};
  2611 +\node[relation, right=1cm of a] (b) {Purp};
  2612 +\node[concept, right=1cm of b] (c) {do};
  2613 +\node[concept, below=5mm of b] (e) {\pl ząb};
  2614 +\node[relation, left=1cm of a] (f) {Poss};
  2615 +\node[concept, left=1cm of f] (g) {\sg osoba ``Jan''};
  2616 +\edge {a} {b};
  2617 +\edge [dashed]{b} {c};
  2618 +\edge {b} {e};
  2619 +\edge {a} {f};
  2620 +\edge {f} {g};
  2621 +\end{tikzpicture}\]
  2622 +
  2623 +Pojęciem, które wiąże relacja Condition (typ semantyczny pojęć {\it bo}, {\it ponieważ}, {\it z powodu}) to
  2624 +pojęcie CZEMU, lub {\it przyczyna}. {\it przyczyna} to rola jaką pełni sytuacja.
  2625 +
  2626 +\subsubsection{Stopniowanie przymiotników i przysłówków oraz konstrukcje porównawcze, relacyjne i wprowadzające kolejność}
  2627 +Zakładamy, że oba sposoby stopniowania przymiotników i przysłówków (przez dodanie
  2628 +{\it bardziej} lub {\it najbardziej} oraz przez dodanie afiksów) są równoważne semantycznie, np.
  2629 +{\it najweselszy} i {\it najbardziej wesoły} znaczą to samo. Dlatego
  2630 +traktujemy wszystkie wystąpienia stopnia wyższego i najwyższego jakby były
  2631 +analityczne.
  2632 +Np. {\it słoń szybszy niż strzała}, {\it mądrzejsza od Jana}
  2633 +\[\begin{tikzpicture}
  2634 +\node[concept] (b) {słoń};
  2635 +\node[relation, right=10mm of b] (c) {Attr};
  2636 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {szybki};
  2637 +\node[relation, right=10mm of d] (e) {Manr};
  2638 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {bardziej};
  2639 +\node[relation, right=10mm of f] (g) {Comp};
  2640 +\node[concept, below=5mm of g] (h) {niż};
  2641 +\node[concept, right=10mm of g] (j) {\sg strzała};
  2642 +\edge{b}{c};
  2643 +\edge{c}{d};
  2644 +\edge{d}{e};
  2645 +\edge{e}{f};
  2646 +\edge{f}{g};
  2647 +\edge[dashed]{g}{h};
  2648 +\edge{g}{j};
  2649 +\end{tikzpicture}\]
  2650 +\[\begin{tikzpicture}
  2651 +\node[concept] (d) {mądry};
  2652 +\node[relation, right=10mm of d] (e) {Manr};
  2653 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {bardziej};
  2654 +\node[relation, right=10mm of f] (g) {Comp};
  2655 +\node[concept, below=5mm of g] (h) {od};
  2656 +\node[concept, right=10mm of g] (j) {\sg osoba ``Jan''};
  2657 +\edge{d}{e};
  2658 +\edge{e}{f};
  2659 +\edge{f}{g};
  2660 +\edge[dashed]{g}{h};
  2661 +\edge{g}{j};
  2662 +\end{tikzpicture}\]
  2663 +Comparative (Comp) oznacza argument porównawczy.
  2664 +Argument ten może pozostać niejawny, np. {\it szybszy słoń}
  2665 +\[\begin{tikzpicture}
  2666 +\node[concept] (b) {słoń};
  2667 +\node[relation, right=10mm of b] (c) {Attr};
  2668 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {szybki};
  2669 +\node[relation, right=10mm of d] (e) {Manr};
  2670 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {{\it comparative} bardziej};
  2671 +\edge{b}{c};
  2672 +\edge{c}{d};
  2673 +\edge{d}{e};
  2674 +\edge{e}{f};
  2675 +\end{tikzpicture}\]
  2676 +%TODO {\it comparative} należałoby zamienić na relację z pro
  2677 +
  2678 +Liczność zadana przez konstrukcję porównawczą: {\it więcej niż kilkanaście słoni}
  2679 +\[\begin{tikzpicture}
  2680 +\node[concept] (b) {słoń};
  2681 +\node[relation, right=10mm of b] (c) {Count};
  2682 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {dużo};
  2683 +\node[relation, right=10mm of d] (e) {Manr};
  2684 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {bardziej};
  2685 +\node[relation, right=10mm of f] (g) {Comp};
  2686 +\node[concept, below=5mm of g] (h) {niż};
  2687 +\node[concept, right=10mm of g] (j) {kilkanaście};
  2688 +\edge{b}{c};
  2689 +\edge{c}{d};
  2690 +\edge{d}{e};
  2691 +\edge{e}{f};
  2692 +\edge{f}{g};
  2693 +\edge[dashed]{g}{h};
  2694 +\edge{g}{j};
  2695 +\end{tikzpicture}\]
  2696 +
  2697 +W przypadku stopnia najwyższego występuje niejawny argument porównawczy, np. {\it najgrubszy słoń}
  2698 +%TODO: argument porównawczy, czy porządkowy?
  2699 +\[\begin{tikzpicture}
  2700 +\node[concept] (b) {słoń};
  2701 +\node[relation, right=10mm of b] (c) {Attr};
  2702 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {gruby};
  2703 +\node[relation, right=10mm of d] (e) {Manr};
  2704 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {{\it comparative} najbardziej};
  2705 +\edge{b}{c};
  2706 +\edge{c}{d};
  2707 +\edge{d}{e};
  2708 +\edge{e}{f};
  2709 +\end{tikzpicture}\]
  2710 +
  2711 +Leksemy takie jak {\it pierwszy}, {\it drugi}, {\it ostatni}, {\it kolejny}, {\it jeszcze}, {\it już}
  2712 +mają niejawny, zależny od kontekstu argument porządkowy, np {\it pierwszy słoń}:
  2713 +\[\begin{tikzpicture}
  2714 +\node[concept] (b) {słoń};
  2715 +\node[relation, right=10mm of b] (c) {Attr};
  2716 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {{\it order} pierwszy};
  2717 +\edge{b}{c};
  2718 +\edge{c}{d};
  2719 +\end{tikzpicture}\]
  2720 +
  2721 +%TODO OPISAĆ argumenty relacyjne
  2722 +Znaczenie leksemów relacyjnych zależy w pewnym ustalonym zakresie od znaczenia nadrzędnika.
  2723 +Fakt ten jest reprezentowany przez argument relacyjny ({\it relational}), np. {\it ledwo} znaczące {\it prawie nie}
  2724 +w zdaniu {\it Ledwo zdał egzamin}
  2725 +\[\begin{tikzpicture}
  2726 +\node[concept] (a) {zdać};
  2727 +\node[relation, left=10mm of a] (b) {Init};
  2728 +\node[concept, left=10mm of b] (c) {\corf pro-on};
  2729 +\node[relation, below=5mm of a] (e) {Manner};
  2730 +\node[concept, below=5mm of e] (f) {{\it relational} ledwo};
  2731 +\node[relation, right=10mm of a] (g) {Thme};
  2732 +\node[concept, right=10mm of g] (h) {\sg egzamin};
  2733 +\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(f)(g)(h)}{};
  2734 +\node[relation, right=10mm of h] (i) {Pres};
  2735 +\edge{a}{b};
  2736 +\edge{b}{c};
  2737 +\edge{a}{e};
  2738 +\edge{e}{f};
  2739 +\edge{a}{g};
  2740 +\edge{g}{h};
  2741 +\edge{cx}{i};
  2742 +\end{tikzpicture}\]
  2743 +Inne leksemy relacyjne:
  2744 +{\it dużo}, {\it sporo}, {\it ledwo}, {\it niedużo}, {\it już}, {\it jeszcze}, {\it aż}.
  2745 +
  2746 +%TODO zwykle, czasami - czy mają niejawne argumenty?
  2747 +
  2748 +\subsubsection{Partykuły przyrematyczne i nieprawdomówne, podmiot epistemiczny}
  2749 +Możemy wyróżnić partykuły, których argument semantyczny jest zdeterminowany składniowo,
  2750 +{\it niejako, niemniej, oby, omalże, zwłaszcza, lada, ledwie, ledwo, nadto,
  2751 +aż, wprost, akurat, dosyć, dość, wszak, zaledwie, przecież, zaprawdę, zaiste,
  2752 +dopiero, jeszcze, już, doprawdy, ponadto}
  2753 +% są reprezentowane jako predykaty
  2754 +% przyjmujące zmienną modelową nadrzędnika (czyli identyfikator podformuły wprowadzanej przez ich nadrzędnik):
  2755 +np {\it Jan lubi arbuzy zwłaszcza zimą}.
  2756 +Oraz partykuły, których argument semantyczny nie jest rozpoznawalny na poziomie
  2757 +opisu składniowego, w szczególności partykuły przyrematyczne
  2758 +modyfikujące akcentowaną, potencjalnie odległą część zdania (remat).%, reprezentowane
  2759 +% są jako modyfikujące całe zdanie. Należy to rozumieć jako niedospecyfikowane
  2760 +% wskazanie maksymalnej możliwej podformuły modyfikowanej przez kublik.
  2761 +Kublikami takimi są {\it otóż, notabene, owszem, prawda, skądinąd,
  2762 +również, także, też, znowu, znów, zarazem, tylko, niestety, jedynie, wręcz,
  2763 +naprawdę, oczywiście, naturalnie, wprawdzie, właśnie, nareszcie, wreszcie,
  2764 +bynajmniej}.
  2765 +
  2766 +Niektóre spośród nich, gwarantują prawdziwość modyfikowanego
  2767 +modelu w modelu zewnętrznym, w którym same są interpretowane
  2768 +(partykuły faktywne): %, wprowadzają dodatkowo koniunkt mówiący o faktywności, widoczny w ostatniej linii przykładu:
  2769 +{\it Anna oczywiście zaśpiewała Marsyliankę.}
  2770 +Inne (partykuły nieprawdomówne) tworzą niefaktywny kontekst obejmujący fragment zdania,
  2771 +często jest nim remat.
  2772 +
  2773 +Partykuły, których zakres argumentu nie jest zadany przez morfoskładnię,
  2774 +będziemy reprezentować w sposób niedospecyfikowany podobnie jak kwantyfikatory.
  2775 +%Podobnie postąpimy z nieprawdomównymi przysłówkami.
  2776 +Np. {\it Słoń prawdopodobnie trąbi}
  2777 +\[\begin{tikzpicture}
  2778 +\node[concept] (b) {\sg słoń};
  2779 +\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
  2780 +\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
  2781 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
  2782 +\node[relation, right=10mm of d] (e) {Op};
  2783 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {prawdopodobnie};
  2784 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)}{};
  2785 +\edge{c}{b};
  2786 +\edge{cx}{a};
  2787 +\edge{d}{c};
  2788 +\edge{d}{e};
  2789 +\edge{e}{f};
  2790 +\end{tikzpicture}\]
  2791 +Negację traktujemy jako partykułę nieprawdomówną np. {\it Słoń nie trąbi}.
  2792 +\[\begin{tikzpicture}
  2793 +\node[concept] (b) {\sg słoń};
  2794 +\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
  2795 +\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
  2796 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
  2797 +\node[relation, right=10mm of d] (e) {Op};
  2798 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {nie};
  2799 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)}{};
  2800 +\edge{c}{b};
  2801 +\edge{cx}{a};
  2802 +\edge{d}{c};
  2803 +\edge{d}{e};
  2804 +\edge{e}{f};
  2805 +\end{tikzpicture}\]
  2806 +co możemy w skrócie zapisać jako
  2807 +\[\begin{tikzpicture}
  2808 +\node[concept] (b) {\sg słoń};
  2809 +\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
  2810 +\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
  2811 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {{\it nie} trąbić};
  2812 +\context{cx}{(b)(c)(d)}{};
  2813 +\edge{c}{b};
  2814 +\edge{cx}{a};
  2815 +\edge{d}{c};
  2816 +\end{tikzpicture}\]
  2817 +%TODO: OPISAĆ
  2818 +%$\neg\exists$ traktujemy jako całość, a potem jako dwa symbole - ciekawe zjawisko logicznie.
  2819 +%Fałszywe jabłko nie spadło\\
  2820 +%Jedno jabłko nie spadło
  2821 +%Dwa jabłka nie spadły $\pred{Q}(q,\text{dwa})\wedge\pred{type}(j,\text{jabłko}\wedge{restr}(q,j)$
  2822 +%Po wypadku nie przerwałem pracy\\
  2823 +
  2824 +%TODO
  2825 +%Nie wróciłem do Warszawy po wojnie
  2826 +%nie prawda, że\\
  2827 +%nie on to zrobił\\
  2828 +%nie szef to zrobił\\
  2829 +%bez pieniędzy\\
  2830 +%nie do domu
  2831 +
  2832 +%TODO zmiana kwantyfikatorów w zasięgu negacji
  2833 +%nikt, nigdy, żaden $\to$ każdy, zawsze (poza zasięgiem negacji)\\
  2834 +%(nie ktoś, kiedyś, (w zasięgu negacji) bo:)\\
  2835 +%prawie nigdy $\to$ prawie zawsze
  2836 +
  2837 +Podobnie zachowują się {\it chyba, także, również, też, nawet, pewnie, może, być może}.
  2838 +
  2839 +Dodatkowo, gdy wyrażenie odnosi do stanów mentalnych osoby niekoniecznie tożsamej z nadawcą (podmiot epistemiczny)
  2840 +dodajemy argument {\it pro} wskazujący tą osobę, zjawisko to występuje np. przy leksemach {\it chyba, pewnie, nawet, chociaż, ale, a}.
  2841 +%\popr{Jak zapisać zdania {\it Słoń już trąbi},
  2842 +{\it Słoń nawet trąbi}
  2843 +\[\begin{tikzpicture}
  2844 +\node[concept] (b) {\sg słoń};
  2845 +\node[relation, left=1cm of b] (a) {Pres};
  2846 +\node[relation, right=10mm of b] (c) {Init};
  2847 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {trąbić};
  2848 +\node[relation, right=10mm of d] (e) {Op};
  2849 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {nawet};
  2850 +\node[relation, right=10mm of f] (g) {Expr};
  2851 +\node[concept, right=10mm of g] (h) {\ind pro};
  2852 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)}{};
  2853 +\edge{c}{b};
  2854 +\edge{cx}{a};
  2855 +\edge{d}{c};
  2856 +\edge{d}{e};
  2857 +\edge{e}{f};
  2858 +\edge{f}{g};
  2859 +\edge{g}{h};
  2860 +\end{tikzpicture}\]
  2861 +
  2862 +%TODO Konstrukcje wzmacniające
  2863 +% {\it dokładnie pięć słoni}
  2864 +% {\it jeden słoń}
  2865 +
  2866 +\subsubsection{Koordynacja}\label{coordination}
  2867 +Koordynację reprezentujemy jako kontekst etykietowany spójnikiem, zawierający listę koordynowanych obiektów.
  2868 +Graficznie kolejność elementów na liście jest wyrażona poprzez ich ułożenie od lewej do prawej.
  2869 +
  2870 +Użycie kontekstu pozwala wyjść poza domyślną dla grafów pojęć zasadę łączenia poszczególnych węzłów za pomocą koniunkcji, np:
  2871 +w zdaniu {\it Jaś, Ania lub Marysia śpiewa.} kontekst {\it lub} zostanie zastąpiony w formule logicznej przez alternatywę.
  2872 +\[\begin{tikzpicture}
  2873 +\node[concept] (a) {\sg osoba ''Jaś''};
  2874 +\node[concept, right=5mm of a] (b) {\sg osoba ''Ania''};
  2875 +\node[concept, right=5mm of b] (c) {\sg osoba ''Marysia''};
  2876 +\context{v}{(a)(b)(c)}{lub};
  2877 +\node[relation, right=10mm of c] (d) {Init};
  2878 +\node[concept, right=10mm of d] (e) {śpiewać};
  2879 +\node[relation, right=10mm of e] (f) {Pres};
  2880 +\context{cx}{(v)(d)(e)}{};
  2881 +\edge{d}{v};
  2882 +\edge{e}{d};
  2883 +\edge{cx}{f};
  2884 +\end{tikzpicture}\]
  2885 +Współdzielone podrzędniki koordynacji reprezentujemy dodając koreferencyjny niemy zaimek {\it pro}.
  2886 +Dzięki temu, nie musimy rozstrzygać czy w zdaniu {\it Słoń biegnie i trąbi} trąbiącym jest {\it słoń}.
  2887 +\[\begin{tikzpicture}
  2888 +\node[concept] (a) {biec};
  2889 +\node[relation, below=5mm of a] (b) {Init};
  2890 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {\sg słoń};
  2891 +\node[relation, below=5mm of c] (g) {Pres};
  2892 +\context{v}{(a)(b)(c)}{};
  2893 +\node[concept, right=30mm of a] (d) {trąbić};
  2894 +\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
  2895 +\node[concept, below=5mm of e] (f) {\corf pro-3sg};
  2896 +\node[relation, below=5mm of f] (h) {Pres};
  2897 +\context{w}{(d)(e)(f)}{};
  2898 +\context{cx}{(v)(w)(g)(h)}{i};
  2899 +\edge{a}{b};
  2900 +\edge{b}{c};
  2901 +\edge{v}{g};
  2902 +\edge{d}{e};
  2903 +\edge{e}{f};
  2904 +\edge{w}{h};
  2905 +\end{tikzpicture}\]
  2906 +Sekwencje fraz rozdzielone przecinkami, bądź średnikami traktujemy tak jak frazy skoordynowane, np.
  2907 +{\it Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem.}
  2908 +\[\begin{tikzpicture}
  2909 +\node[concept] (a) {przybyć};
  2910 +\node[relation, below=5mm of a] (b) {Init};
  2911 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {\ind pro-ja-m};
  2912 +\node[relation, below=5mm of c] (g) {Past};
  2913 +\context{v}{(a)(b)(c)}{};
  2914 +\node[concept, right=30mm of a] (d) {zobaczyć};
  2915 +\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
  2916 +\node[concept, below=5mm of e] (f) {\ind pro-ja-m};
  2917 +\node[relation, below=5mm of f] (h) {Past};
  2918 +\context{w}{(d)(e)(f)}{};
  2919 +\node[concept, right=30mm of d] (i) {zwyciężyć};
  2920 +\node[relation, below=5mm of i] (j) {Init};
  2921 +\node[concept, below=5mm of j] (k) {\ind pro-ja-m};
  2922 +\node[relation, below=5mm of k] (l) {Past};
  2923 +\context{u}{(i)(j)(k)}{};
  2924 +\context{cx}{(v)(w)(u)(g)(h)(l)}{,};
  2925 +\edge{a}{b};
  2926 +\edge{b}{c};
  2927 +\edge{v}{g};
  2928 +\edge{d}{e};
  2929 +\edge{e}{f};
  2930 +\edge{w}{h};
  2931 +\edge{i}{j};
  2932 +\edge{j}{k};
  2933 +\edge{u}{l};
  2934 +\end{tikzpicture}\]
  2935 +Sekwencje zdań również reprezentujemy jako koordynację, np.
  2936 +{\it Przybyłem. Zobaczyłem. Zwyciężyłem.}
  2937 +\[\begin{tikzpicture}
  2938 +\node[concept] (a) {przybyć};
  2939 +\node[relation, below=5mm of a] (b) {Init};
  2940 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {\ind pro-ja-m};
  2941 +\node[relation, below=5mm of c] (g) {Past};
  2942 +\context{v}{(a)(b)(c)}{};
  2943 +\node[concept, right=30mm of a] (d) {zobaczyć};
  2944 +\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
  2945 +\node[concept, below=5mm of e] (f) {\ind pro-ja-m};
  2946 +\node[relation, below=5mm of f] (h) {Past};
  2947 +\context{w}{(d)(e)(f)}{};
  2948 +\node[concept, right=30mm of d] (i) {zwyciężyć};
  2949 +\node[relation, below=5mm of i] (j) {Init};
  2950 +\node[concept, below=5mm of j] (k) {\ind pro-ja-m};
  2951 +\node[relation, below=5mm of k] (l) {Past};
  2952 +\context{u}{(i)(j)(k)}{};
  2953 +\context{cx}{(v)(w)(u)(g)(h)(l)}{.};
  2954 +\edge{a}{b};
  2955 +\edge{b}{c};
  2956 +\edge{v}{g};
  2957 +\edge{d}{e};
  2958 +\edge{e}{f};
  2959 +\edge{w}{h};
  2960 +\edge{i}{j};
  2961 +\edge{j}{k};
  2962 +\edge{u}{l};
  2963 +\end{tikzpicture}\]
  2964 +
  2965 +Leksemy spójników złożonych reprezentujemy umieszczając ``\dots'' w polach poszczególnych argumentów, np.:
  2966 +{\it zarówno słoń jak i żyrafa}. Argumenty występują na liście w kolejności takiej jak ich pola.
  2967 +\[\begin{tikzpicture}
  2968 +\node[concept] (a) {\sg słoń};
  2969 +\node[concept, right=5mm of a] (b) {\sg żyrafa};
  2970 +\context{v}{(a)(b)}{zarówno \dots{} jak i \dots};
  2971 +\end{tikzpicture}\]
  2972 +
  2973 +Spójniki współrzędne niosą znaczenie ``i'' oraz ``lub'' na poziomie zwykłej logiki uzupełnione o wkład metatekstowy.
  2974 +Te, które mają znaczenie ``i'' mogą zachowywać się addytywnie bądź multiplikatywnie.
  2975 +Powyższa reprezentacja nie wskazuje tych dwu znaczeń oraz pozostawia addytywność i multiplikatywność niedospecyfikowaną.
  2976 +
  2977 +Poszczególne użycia spójnika ``i'' oraz innych spójników mających jego znaczenie można przetłumaczyć na reprezentację
  2978 +nie zawierających jawnego wystąpienia spójnika, np: kontekst wprowadzany przez przecinek sygnalizujący następstwo zdarzeń w zdaniu
  2979 +{\it Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem.} możemy przetłumaczyć na
  2980 +\[\begin{tikzpicture}
  2981 +\node[concept] (a) {przybyć};
  2982 +\node[relation, below=5mm of a] (b) {Init};
  2983 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {\ind pro-ja-m};
  2984 +\node[relation, below=5mm of c] (g) {Past};
  2985 +\node[relation, right=16mm of b] (m) {Succ};
  2986 +\context{v}{(a)(b)(c)}{};
  2987 +\node[concept, right=35mm of a] (d) {zobaczyć};
  2988 +\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
  2989 +\node[concept, below=5mm of e] (f) {\ind pro-ja-m};
  2990 +\node[relation, below=5mm of f] (h) {Past};
  2991 +\context{w}{(d)(e)(f)}{};
  2992 +\node[relation, right=16mm of e] (n) {Succ};
  2993 +\node[concept, right=35mm of d] (i) {zwyciężyć};
  2994 +\node[relation, below=5mm of i] (j) {Init};
  2995 +\node[concept, below=5mm of j] (k) {\ind pro-ja-m};
  2996 +\node[relation, below=5mm of k] (l) {Past};
  2997 +\context{u}{(i)(j)(k)}{};
  2998 +\edge{a}{b};
  2999 +\edge{b}{c};
  3000 +\edge{v}{g};
  3001 +\edge{d}{e};
  3002 +\edge{e}{f};
  3003 +\edge{w}{h};
  3004 +\edge{i}{j};
  3005 +\edge{j}{k};
  3006 +\edge{u}{l};
  3007 +\edge{v}{m};
  3008 +\edge{m}{w};
  3009 +\edge{w}{n};
  3010 +\edge{n}{u};
  3011 +\end{tikzpicture}\]
  3012 +Zdanie {\it Myślę, więc jestem} z mającym wkład metatekstowy spójnikiem {\it więc} możemy zapisać na następujące sposoby:
  3013 +\[\begin{tikzpicture}
  3014 +\node[concept] (a) {myśleć};
  3015 +\node[relation, below=5mm of a] (b) {Init};
  3016 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {\ind pro-ja};
  3017 +\node[relation, below=5mm of c] (g) {Pres};
  3018 +\context{v}{(a)(b)(c)}{};
  3019 +\node[concept, right=35mm of a] (d) {być};
  3020 +\node[relation, below=5mm of d] (e) {Thme};
  3021 +\node[concept, below=5mm of e] (f) {\ind pro-ja};
  3022 +\node[relation, below=5mm of f] (h) {Pres};
  3023 +\context{w}{(d)(e)(f)}{};
  3024 +\context{cx}{(v)(w)(g)(h)}{więc};
  3025 +\edge{a}{b};
  3026 +\edge{b}{c};
  3027 +\edge{v}{g};
  3028 +\edge{d}{e};
  3029 +\edge{e}{f};
  3030 +\edge{w}{h};
  3031 +\end{tikzpicture}\]
  3032 +\[\begin{tikzpicture}
  3033 +\node[concept] (a) {myśleć};
  3034 +\node[relation, below=5mm of a] (b) {Init};
  3035 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {\ind pro-ja};
  3036 +\node[relation, below=5mm of c] (g) {Pres};
  3037 +\context{v}{(a)(b)(c)}{};
  3038 +\node[concept, right=45mm of a] (d) {być};
  3039 +\node[relation, below=5mm of d] (e) {Thme};
  3040 +\node[concept, below=5mm of e] (f) {\ind pro-ja};
  3041 +\node[relation, below=5mm of f] (h) {Pres};
  3042 +\context{w}{(d)(e)(f)}{};
  3043 +%TODO: czy ta reprezentacja jest sensowna, czy nie lepiej zrobić relację ``więc''
  3044 +\node[relation, right=18mm of a] (i) {???};
  3045 +\node[concept, below=5mm of i] (j) {więc};
  3046 +\node[relation, below=5mm of j] (k) {???};
  3047 +\edge{a}{b};
  3048 +\edge{b}{c};
  3049 +\edge{v}{g};
  3050 +\edge{d}{e};
  3051 +\edge{e}{f};
  3052 +\edge{w}{h};
  3053 +\edge{v}{i};
  3054 +\edge{i}{j};
  3055 +\edge{j}{k};
  3056 +\edge{k}{w};
  3057 +\end{tikzpicture}\]
  3058 +
  3059 +W ramach reprezentacji nie sygnalizujemy dystrybutywności i kolektywności koordynacji.
  3060 +Przykładowo dla zdania {\it Artur spał w Pile i Spale} nie zaznaczamy, że
  3061 +występują dwa miejsca i dwie czynności spania. Jeśli koordynowane podrzędniki wnoszą relacje
  3062 +wyciągamy je poza kontekst koordynacji np {\it duży i gruby słoń}, {\it czerwony i niebieski ręcznik}, {\it czarno-biały telewizor}:
  3063 +\[\begin{tikzpicture}
  3064 +\node[concept] (a) {duży};%TODO relacyjność
  3065 +\node[concept, right=5mm of a] (b) {gruby};
  3066 +\context{v}{(a)(b)}{i};
  3067 +\node[relation, right=10mm of b] (d) {Attr};
  3068 +\node[concept, right=10mm of d] (e) {\sg słoń};
  3069 +\edge{d}{v};
  3070 +\edge{e}{d};
  3071 +\end{tikzpicture}\]
  3072 +\[\begin{tikzpicture}
  3073 +\node[concept] (a) {czerwony};
  3074 +\node[concept, right=5mm of a] (b) {niebieski};
  3075 +\context{v}{(a)(b)}{i};
  3076 +\node[relation, right=10mm of b] (d) {Attr};
  3077 +\node[concept, right=10mm of d] (e) {\sg ręcznik};
  3078 +\edge{d}{v};
  3079 +\edge{e}{d};
  3080 +\end{tikzpicture}\]
  3081 +\[\begin{tikzpicture}
  3082 +\node[concept] (a) {czarny};
  3083 +\node[concept, right=5mm of a] (b) {biały};
  3084 +\context{v}{(a)(b)}{-};
  3085 +\node[relation, right=10mm of b] (d) {Attr};
  3086 +\node[concept, right=10mm of d] (e) {\sg telewizor};
  3087 +\edge{d}{v};
  3088 +\edge{e}{d};
  3089 +\end{tikzpicture}\]
  3090 +W przypadku, gdy człony koordynacji wnoszą różne relacje, nie są intersektywne
  3091 +lub jeden wnosi relację a drugi nie fraza zostaje przekształcona dystrybutywnie, np:
  3092 +{\it prawdziwi czy fałszywi bogowie}:
  3093 +\[\begin{tikzpicture}
  3094 +\node[concept] (a) {\pl bóg};
  3095 +\node[relation, below=5mm of a] (b) {Attr};%TODO: czy taka relacja?
  3096 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {prawdziwy};%TODO: metatekst?
  3097 +\node[concept, right=15mm of a] (d) {\pl fałszywy(bóg)};
  3098 +\context{v}{(a)(b)(c)(d)}{czy};
  3099 +\edge{a}{b};
  3100 +\edge{b}{c};
  3101 +\end{tikzpicture}\]
  3102 +{\it Żyję tu i teraz}:
  3103 +\[\begin{tikzpicture}
  3104 +\node[concept] (a) {żyć};
  3105 +\node[relation, below=5mm of a] (b) {Loc};
  3106 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {\ind tu};
  3107 +\node[concept, right=15mm of a] (d) {żyć};
  3108 +\node[relation, below=5mm of d] (e) {Time};
  3109 +\node[concept, below=5mm of e] (f) {\ind teraz};
  3110 +\context{v}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)}{i};
  3111 +\node[relation, right=15mm of e] (g) {Thme};
  3112 +\node[concept, right=10mm of g] (h) {\ind pro-ja};
  3113 +\context{cx}{(v)(g)(h)}{};
  3114 +\node[relation, right=10mm of h] (i) {Pres};
  3115 +\edge{a}{b};
  3116 +\edge{b}{c};
  3117 +\edge{d}{e};
  3118 +\edge{e}{f};
  3119 +\edge{v}{g};
  3120 +\edge{g}{h};
  3121 +\edge{cx}{i};
  3122 +\end{tikzpicture}\]
  3123 +Jeśli dodatkowo uznamy, że mamy tu do czynienia z addytywnym {\it i}
  3124 +możemy usunąć koordynację:
  3125 +\[\begin{tikzpicture}
  3126 +\node[concept] (a) {żyć};
  3127 +\node[relation, left=10mm of a] (b) {Loc};
  3128 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {\ind tu};
  3129 +\node[relation, below=5mm of a] (e) {Time};
  3130 +\node[concept, below=5mm of e] (f) {\ind teraz};
  3131 +\node[relation, right=10mm of a] (g) {Thme};
  3132 +\node[concept, right=10mm of g] (h) {\ind pro-ja};
  3133 +\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(f)(g)(h)}{};
  3134 +\node[relation, right=10mm of h] (i) {Pres};
  3135 +\edge{a}{b};
  3136 +\edge{b}{c};
  3137 +\edge{a}{e};
  3138 +\edge{e}{f};
  3139 +\edge{a}{g};
  3140 +\edge{g}{h};
  3141 +\edge{cx}{i};
  3142 +\end{tikzpicture}\]
  3143 +%{\it liście dębów i grabów} (do tego trzeba najpierw zrobić Poss)
  3144 +%koordynacja podtrzędników różnych typów (Lubię Piotra i to, że mnie kocha)
  3145 +%{\it W tej lecznicy usunięto pacjentce martwą ciążę, a także macicę i fragment jelita}
  3146 +
  3147 +Zredukowane, mające tylko jeden argument spójniki,
  3148 +gramatycznie interpretowane jako kubliki
  3149 +np. {\it albo, ale, a, bo, chociaż, choć, i, czyli}
  3150 +reprezentujemy jako koordynację, której drugim argumentem jest {\it pro-zdarzenie}
  3151 +np. zdanie {\it I trąbi}:
  3152 +\[\begin{tikzpicture}
  3153 +\node[concept] (a) {pro-zdarzenie};
  3154 +\context{v}{(a)}{};
  3155 +\node[concept, right=30mm of a] (d) {trąbić};
  3156 +\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
  3157 +\node[concept, below=5mm of e] (f) {\corf pro-3sg};
  3158 +\node[relation, below=5mm of f] (h) {Pres};
  3159 +\context{w}{(d)(e)(f)}{};
  3160 +\context{cx}{(v)(w)(g)(h)}{i};
  3161 +\edge{d}{e};
  3162 +\edge{e}{f};
  3163 +\edge{w}{h};
  3164 +\end{tikzpicture}\]
  3165 +% {\it I szukaj korka w polu!}, czy {\it I Zula poszła do urny.}
  3166 +
  3167 +%TODO: argument cluster coordination dla spójnika ``a''
  3168 +%TODO: składnia - szyk V Conj
  3169 +%TODO: reprezentacje metatekstowości spójników (np. więc)
  3170 +
  3171 +\subsubsection{Spójniki podrzędne i zaimki względne}
  3172 +Spójnik {\it jeśli \dots, to \dots} użyty w znaczeniu logicznej implikacji reprezentujemy za pomocą kontekstu np.
  3173 +{\it Jeśli słońce świeci, to słoń trąbi}
  3174 +\[\begin{tikzpicture}
  3175 +\node[concept] (a) {świecić};
  3176 +\node[relation, below=5mm of a] (b) {Thme};
  3177 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {\sg słońce};
  3178 +\node[relation, below=5mm of c] (g) {Pres};
  3179 +\context{v}{(a)(b)(c)}{};
  3180 +\node[concept, right=15mm of a] (d) {trąbić};
  3181 +\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
  3182 +\node[concept, below=5mm of e] (f) {\sg słoń};
  3183 +\node[relation, below=5mm of f] (h) {Pres};
  3184 +\context{w}{(d)(e)(f)}{};
  3185 +\context{cx}{(v)(w)(g)(h)}{jeśli \dots, to \dots};
  3186 +\edge{a}{b};
  3187 +\edge{b}{c};
  3188 +\edge{v}{g};
  3189 +\edge{d}{e};
  3190 +\edge{e}{f};
  3191 +\edge{w}{h};
  3192 +\end{tikzpicture}\]
  3193 +Zdania ze spójnikami podrzędnymi wnoszącymi znaczenie {\it i} możemy zapisać na dwa sposoby, np
  3194 +{\it Chociaż słońce świeci, słoń trąbi}:
  3195 +\[\begin{tikzpicture}
  3196 +\hspace{-30mm}
  3197 +\node[concept] (a) {świecić};
  3198 +\node[relation, below=5mm of a] (b) {Thme};
  3199 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {\sg słońce};
  3200 +\node[relation, below=5mm of c] (g) {Pres};
  3201 +\context{v}{(a)(b)(c)}{};
  3202 +\node[concept, right=15mm of a] (d) {trąbić};
  3203 +\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
  3204 +\node[concept, below=5mm of e] (f) {\sg słoń};
  3205 +\node[relation, below=5mm of f] (h) {Pres};
  3206 +\context{w}{(d)(e)(f)}{};
  3207 +\context{cx}{(v)(w)(g)(h)}{{\it e} chociaż \dots, \dots};
  3208 +\edge{a}{b};
  3209 +\edge{b}{c};
  3210 +\edge{v}{g};
  3211 +\edge{d}{e};
  3212 +\edge{e}{f};
  3213 +\edge{w}{h};
  3214 +\hspace{60mm}
  3215 +\node[concept] (a) {świecić};
  3216 +\node[relation, below=5mm of a] (b) {Thme};
  3217 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {\sg słońce};
  3218 +\node[relation, below=5mm of c] (g) {Pres};
  3219 +\node[concept, right=10mm of a] (j) {{\it e} chociaż};
  3220 +\node[relation, below=5mm of j] (k) {Cond};%TODO relacja
  3221 +\context{v}{(a)(b)(c)}{};
  3222 +\node[concept, right=30mm of a] (d) {trąbić};
  3223 +\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
  3224 +\node[concept, below=5mm of e] (f) {\sg słoń};
  3225 +\node[relation, below=5mm of f] (h) {Pres};
  3226 +\context{w}{(d)(e)(f)}{};
  3227 +\edge{a}{b};
  3228 +\edge{b}{c};
  3229 +\edge{v}{g};
  3230 +\edge{d}{e};
  3231 +\edge{e}{f};
  3232 +\edge{w}{h};
  3233 +\edge{w}{k};
  3234 +\edge[dashed]{k}{j};
  3235 +\edge{k}{v};
  3236 +\end{tikzpicture}\]
  3237 +
  3238 +%TODO negacja zdania ndrzędnego uniemożliwia wyrażenie zdania podrzędnego
  3239 +%jako modyfikatora orzeczenia zdania nadrzędnego
  3240 +%Nie pójdę do kina ponieważ jest za późno.
  3241 +
  3242 +Zaimki względne również mogą generować implikację. Dlatego będziemy reprezentować je jednocześnie za pomocą kontekstu i pojęcia np.
  3243 +{\it Kto ma krowę, doi ją}
  3244 +\[\begin{tikzpicture}
  3245 +\node[concept] (a) {\corf kto};%TODO czy na pewno coreferential???
  3246 +\node[relation, below=5mm of a] (b) {Init};%TODO relacja
  3247 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {mieć};
  3248 +\node[relation, below=5mm of c] (d) {Thme};
  3249 +\node[concept, below=5mm of d] (e) {\sg krowa};
  3250 +\node[relation, below=5mm of e] (f) {Pres};
  3251 +\context{v}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
  3252 +\node[concept, right=15mm of a] (g) {\corf pro-3sg};
  3253 +\node[relation, below=5mm of g] (h) {Init};
  3254 +\node[concept, below=5mm of h] (i) {doić};
  3255 +\node[relation, below=5mm of i] (j) {Thme};
  3256 +\node[concept, below=5mm of j] (k) {\sg \corf ona};
  3257 +\node[relation, below=5mm of k] (l) {Pres};
  3258 +\context{cv}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
  3259 +\context{cw}{(g)(h)(i)(j)(k)}{};
  3260 +\context{cx}{(cv)(cw)(f)(l)}{kto \dots, \dots};%TODO a może ``rel''
  3261 +\edge{b}{a};
  3262 +\edge{c}{b};
  3263 +\edge{c}{d};
  3264 +\edge{d}{e};
  3265 +\edge{cv}{f};
  3266 +\edge{h}{g};
  3267 +\edge{i}{h};
  3268 +\edge{i}{j};
  3269 +\edge{j}{k};
  3270 +\edge{cw}{l};
  3271 +\end{tikzpicture}\]
  3272 +
  3273 +% Zdanie {\it Kto jest mężczyzną, nosi brodę} trzeba zinterpretować tak by uzyskać implikację,
  3274 +% co można uzyskać dzięki zagnieżdżonym typom.
  3275 +
  3276 +% Zdanie {\it Rolnik, który ma krowę, doi ją} ma raczej egzystencjalną kwantyfikację ``rolnika''.
  3277 +
  3278 +% Zdania zawierające zdania podrzędne wprowadzone przez zaimek {\it który} są
  3279 +% interpretowane tak samo jak zdania zawierające
  3280 +% konstrukcje imiesłowowe, np.
  3281 +{\it Kupiłem filiżankę, która jest ręcznie malowana.}
  3282 +\[\begin{tikzpicture}
  3283 +\node[concept] (a) {kupić};
  3284 +\node[relation, left=1cm of a] (b) {Init};
  3285 +\node[concept, left=1cm of b] (c) {\ind pro-ja-m};
  3286 +\node[relation, left=1cm of c] (d) {Past};
  3287 +\node[relation, right=1cm of a] (e) {Thme};
  3288 +\node[concept, right=1cm of e] (f) {\sg filiżanka $\ast x$};
  3289 +\node[concept, below=1cm of b] (h) {malować};
  3290 +\node[relation, left=1cm of h] (i) {Manner};
  3291 +\node[concept, left=1cm of i] (j) {ręcznie};
  3292 +\node[relation, right=1cm of h] (g) {Thme};
  3293 +\node[concept, right=1cm of g] (k) {\sg \corf który $?x$};
  3294 +\node[relation, left=1cm of j] (l) {Pres};
  3295 +\context{cx}{(a)(b)(c)(e)(f)}{};
  3296 +\context{cy}{(h)(i)(j)(g)(k)}{};
  3297 +\context{cz}{(d)(cx)(cy)(l)}{\dots, który \dots};
  3298 +% \node[relation, below=0.8cm of b] (p) {Time};
  3299 +% \node[concept, right=1cm of p] (q) {czas};
  3300 +% \node[relation, right=1cm of q] (r) {Time};
  3301 +\edge {a} {b};
  3302 +\edge {b} {c};
  3303 +\edge {cx} {d};
  3304 +\edge {a} {e};
  3305 +\edge {e} {f};
  3306 +\edge {g} {k};
  3307 +\edge {h} {g};
  3308 +\edge {h} {i};
  3309 +\edge {i} {j};
  3310 +\edge {cy} {l};
  3311 +% \edge {cx} {p};
  3312 +% \edge {p} {q};
  3313 +% \edge {cy} {r};
  3314 +% \edge {r} {q};
  3315 +\end{tikzpicture}\]
  3316 +
  3317 +\subsubsection{Dalsze zagadnienia dotyczące koordynacji}
  3318 +\begin{itemize}
  3319 +\item zakres koordynacji a zakres kwantyfikacji {\it nie tylko \dots, ale i \dots} {\it Oceniano nie tylko słowa, ale i głos}
  3320 +\item kompozycjonalność frazy koordynowanej,
  3321 +interpretacja ``nie'' w konstrukcjach ``nie ... a ...'', ``nie ... ani ...''.
  3322 +\item interakcja koordynacji i koreferencji przy spójniku {\it jeśli}, (zamiana kwantyfikatorów z egzystencjalnych na uniwersalne)
  3323 +\item koordynacja czasowników zanegowanych {\it Jan nie odpowiedział i wyszedł}
  3324 +\item Co zrobić przy koordynacji różnych kwantyfikatorów {\it Wszystkie słonie i niektóre samochody zatrąbiły}, czyli
  3325 +tak jak w zdaniu Hintikki (Za: Jakub Szymanik ``PROBLEMY Z FORMĄ LOGICZNĄ''):
  3326 +{\it Pewien krewniak każdego wieśniaka i pewien krewniak każdego mieszczucha nienawidzą się nawzajem};
  3327 +{\it Większość krewniaków każdego wieśniaka i większość krewniaków każdego mieszczucha nienawidzi się nawzajem}.
  3328 +\item Jak wyrazić 'wkład meta językowy', czyli odróżnić {\it Jan tańczy i śpiewa} od {\it Jan tańczy, ale i śpiewa};
  3329 +jak wyrazić sekwencyjne 'i' {\it Jan wstał i poszedł}
  3330 +\end{itemize}
  3331 +
  3332 +\subsubsection{Wewnętrzne modele}
  3333 +Zdanie, które jest przedmiotem przekonań, pragnień, komunikacji nie musi być obiektywnie prawdziwe.
  3334 +Umieszczamy je w pudełku oznaczającym, że jego prawdziwość należy określać ze względu na subiektywny model świata, np {\it
  3335 +Jan wierzy, że słoń trąbi.}
  3336 +% \[\begin{tikzpicture}
  3337 +% \node[concept] (b) {wierzyć};
  3338 +% \node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3339 +% \node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg osoba ''Jan''};
  3340 +% \node[relation, right=10mm of b] (e) {że};
  3341 +% \node[concept, right=10mm of e] (f) {trąbić};
  3342 +% \node[relation, right=10mm of f] (g) {Init};
  3343 +% \node[concept, right=10mm of g] (h) {\sg słoń};
  3344 +% \context{v}{(f)(g)(h)}{};
  3345 +% \edge{b}{c};
  3346 +% \edge{c}{d};
  3347 +% \edge{b}{e};
  3348 +% \edge{e}{v};
  3349 +% \edge{f}{g};
  3350 +% \edge{g}{h};
  3351 +% \context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)(v)}{};
  3352 +% \end{tikzpicture}\]
  3353 +% alternatywnie
  3354 +\[\begin{tikzpicture}
  3355 +\node[concept] (b) {wierzyć};
  3356 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Expr};
  3357 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg osoba ''Jan''};
  3358 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
  3359 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {trąbić};
  3360 +\node[relation, right=10mm of f] (g) {Init};
  3361 +\node[concept, right=10mm of g] (h) {\sg słoń};
  3362 +\context{v}{(f)(g)(h)}{};
  3363 +\edge{b}{c};
  3364 +\edge{c}{d};
  3365 +\edge{b}{e};
  3366 +\edge{e}{v};
  3367 +\edge{f}{g};
  3368 +\edge{g}{h};
  3369 +\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)(v)}{};
  3370 +\end{tikzpicture}\]
  3371 +Podobnie jak przyimki, spójniki podrzędne dzielimy na semantyczne i niesemantyczne,
  3372 +zgodnie z tym, co stanowi o nich {\it Walenty}. Spójniki niesemantyczne
  3373 +nie są odzwierciedlane w grafach semantycznych.
  3374 +
  3375 +Mowa niezależna i zależna są interpretowane w sposób maksymalnie zbliżony,
  3376 +np. {\it Jaś zawołał, że chce jeść}
  3377 +\[\begin{tikzpicture}
  3378 +\node[concept] (b) {zawołać};
  3379 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3380 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg osoba ''Jaś''};
  3381 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
  3382 +\node[concept, below=12mm of b] (f) {chcieć};
  3383 +\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
  3384 +\node[concept, left=10mm of g] (h) {\corf pro-3sg};
  3385 +\node[relation, right=10mm of f] (i) {Thme};
  3386 +\node[concept, below=12mm of f] (j) {jeść};
  3387 +\node[relation, left=10mm of j] (k) {Init};
  3388 +\node[concept, left=10mm of k] (l) {\corf pro};
  3389 +\node[relation, left=35mm of d] (a) {Past};
  3390 +\node[relation, left=10mm of h] (m) {Pres};
  3391 +\context{cv}{(j)(k)(l)}{};
  3392 +\context{cw}{(f)(g)(h)(i)(cv)}{};
  3393 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
  3394 +\edge{b}{c};
  3395 +\edge{c}{d};
  3396 +\edge{b}{e};
  3397 +\edge{e}{cw};
  3398 +\edge{f}{g};
  3399 +\edge{g}{h};
  3400 +\edge{f}{i};
  3401 +\edge{i}{cv};
  3402 +\edge{j}{k};
  3403 +\edge{k}{l};
  3404 +\edge{cx}{a};
  3405 +\edge{cw}{m};
  3406 +\end{tikzpicture}\]
  3407 +oraz {\it - Chcę jeść - zawołał Jaś}
  3408 +\[\begin{tikzpicture}
  3409 +\node[concept] (b) {zawołać};
  3410 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3411 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg osoba ''Jaś''};
  3412 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
  3413 +\node[concept, below=12mm of b] (f) {chcieć};
  3414 +\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
  3415 +\node[concept, left=10mm of g] (h) {\ind pro-ja};
  3416 +\node[relation, right=10mm of f] (i) {Thme};
  3417 +\node[concept, below=12mm of f] (j) {jeść};
  3418 +\node[relation, left=10mm of j] (k) {Init};
  3419 +\node[concept, left=10mm of k] (l) {\corf pro};
  3420 +\node[relation, left=30mm of d] (a) {Past};
  3421 +\node[relation, left=10mm of h] (m) {Pres};
  3422 +\context{cv}{(j)(k)(l)}{};
  3423 +\context{cw}{(f)(g)(h)(i)(cv)}{};
  3424 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
  3425 +\edge{b}{c};
  3426 +\edge{c}{d};
  3427 +\edge{b}{e};
  3428 +\edge{e}{cw};
  3429 +\edge{f}{g};
  3430 +\edge{g}{h};
  3431 +\edge{f}{i};
  3432 +\edge{i}{cv};
  3433 +\edge{j}{k};
  3434 +\edge{k}{l};
  3435 +\edge{cx}{a};
  3436 +\edge{cw}{m};
  3437 +\end{tikzpicture}\]
  3438 +Kiedy w mowie niezależnej mówca nie jest wskazany dodajemy go oraz zdarzenie komunikowania do reprezentacji logicznej, np. {\it - Chcę jeść}
  3439 +\[\begin{tikzpicture}
  3440 +\node[concept] (b) {pro-komunikować};
  3441 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3442 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {\corf pro};
  3443 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
  3444 +\node[concept, below=12mm of b] (f) {chcieć};
  3445 +\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
  3446 +\node[concept, left=10mm of g] (h) {\ind pro-ja};
  3447 +\node[relation, right=10mm of f] (i) {Thme};
  3448 +\node[concept, below=12mm of f] (j) {jeść};
  3449 +\node[relation, left=10mm of j] (k) {Init};
  3450 +\node[concept, left=10mm of k] (l) {\corf pro};
  3451 +\node[relation, left=15mm of d] (a) {Past};
  3452 +\node[relation, left=10mm of h] (m) {Pres};
  3453 +\context{cv}{(j)(k)(l)}{};
  3454 +\context{cw}{(f)(g)(h)(i)(cv)}{};
  3455 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
  3456 +\edge{b}{c};
  3457 +\edge{c}{d};
  3458 +\edge{b}{e};
  3459 +\edge{e}{cw};
  3460 +\edge{f}{g};
  3461 +\edge{g}{h};
  3462 +\edge{f}{i};
  3463 +\edge{i}{cv};
  3464 +\edge{j}{k};
  3465 +\edge{k}{l};
  3466 +\edge{cx}{a};
  3467 +\edge{cw}{m};
  3468 +\end{tikzpicture}\]
  3469 +
  3470 +Mowę niezależną składającą się z wielu zdań reprezentujemy jako koordynację, np.
  3471 +{\it - Przybyłem - powiedział Cezar. - Zobaczyłem. Zwyciężyłem.}
  3472 +\[\begin{tikzpicture}
  3473 +\node[concept] (m) {powiedzieć};
  3474 +\node[relation, left=10mm of m] (n) {Init};
  3475 +\node[concept, left=10mm of n] (o) {\sg osoba ''Cezar''};
  3476 +\node[relation, right=10mm of m] (p) {Thme};
  3477 +\node[relation, above=10mm of m] (q) {Past};
  3478 +\node[concept, below=15mm of o] (a) {przybyć};
  3479 +\node[relation, below=5mm of a] (b) {Init};
  3480 +\node[concept, below=5mm of b] (c) {\ind pro-ja-m};
  3481 +\node[relation, below=5mm of c] (g) {Past};
  3482 +\context{v}{(a)(b)(c)}{};
  3483 +\node[concept, right=30mm of a] (d) {zobaczyć};
  3484 +\node[relation, below=5mm of d] (e) {Init};
  3485 +\node[concept, below=5mm of e] (f) {\ind pro-ja-m};
  3486 +\node[relation, below=5mm of f] (h) {Past};
  3487 +\context{w}{(d)(e)(f)}{};
  3488 +\node[concept, right=30mm of d] (i) {zwyciężyć};
  3489 +\node[relation, below=5mm of i] (j) {Init};
  3490 +\node[concept, below=5mm of j] (k) {\ind pro-ja-m};
  3491 +\node[relation, below=5mm of k] (l) {Past};
  3492 +\context{u}{(i)(j)(k)}{};
  3493 +\context{cx}{(v)(w)(u)(g)(h)(l)}{.};
  3494 +\context{cy}{(cx)(m)(n)(o)(p)(r)}{};
  3495 +\edge{m}{n};
  3496 +\edge{n}{o};
  3497 +\edge{m}{p};
  3498 +\edge{p}{cx};
  3499 +\edge{cy}{q};
  3500 +\edge{a}{b};
  3501 +\edge{b}{c};
  3502 +\edge{v}{g};
  3503 +\edge{d}{e};
  3504 +\edge{e}{f};
  3505 +\edge{w}{h};
  3506 +\edge{i}{j};
  3507 +\edge{j}{k};
  3508 +\edge{u}{l};
  3509 +\end{tikzpicture}\]
  3510 +
  3511 +%TODO zależności czasowe między zdaniem podrzędnym a nadrzędnym
  3512 +% Następujące przykłady ilustrują zależności czasowe między zdaniem podrzędnym a nadrzędnym:
  3513 +% {\it Pomyślałem}, {\it Pomyślę}, {\it Myślałem, że pomyślałem}, {\it Myślałem, że pomyślę}.
  3514 +%TODO: grafy
  3515 +
  3516 +Pytania zadane wprost oraz wyrażone w mowie zależnej interpretujemy umieszczając je w wewnętrznym
  3517 +kontekście oraz nadając zaimkowi pytającemu symbol \interr, %TODO co on właściwie znaczy
  3518 +np: {\it - Kto trąbi?}, {\it Wiem, kto trąbi.}
  3519 +\[\begin{tikzpicture}
  3520 +\node[concept] (b) {pro-pytać};
  3521 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3522 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {\corf pro};
  3523 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
  3524 +\node[concept, below=12mm of b] (f) {trąbić};
  3525 +\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
  3526 +\node[concept, left=10mm of g] (h) {\interr kto};
  3527 +\node[relation, left=25mm of d] (a) {Pres};
  3528 +\node[relation, left=10mm of h] (m) {Pres};
  3529 +\context{cw}{(f)(g)(h)}{};
  3530 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
  3531 +\edge{b}{c};
  3532 +\edge{c}{d};
  3533 +\edge{b}{e};
  3534 +\edge{e}{cw};
  3535 +\edge{f}{g};
  3536 +\edge{g}{h};
  3537 +\edge{cx}{a};
  3538 +\edge{cw}{m};
  3539 +\end{tikzpicture}\]
  3540 +\[\begin{tikzpicture}
  3541 +\node[concept] (b) {wiedzieć};
  3542 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3543 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {\ind pro-ja};
  3544 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
  3545 +\node[concept, below=12mm of b] (f) {trąbić};
  3546 +\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
  3547 +\node[concept, left=10mm of g] (h) {\interr kto};
  3548 +\node[relation, left=30mm of d] (a) {Pres};
  3549 +\node[relation, left=10mm of h] (m) {Pres};
  3550 +\context{cw}{(f)(g)(h)}{};
  3551 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
  3552 +\edge{b}{c};
  3553 +\edge{c}{d};
  3554 +\edge{b}{e};
  3555 +\edge{e}{cw};
  3556 +\edge{f}{g};
  3557 +\edge{g}{h};
  3558 +\edge{cx}{a};
  3559 +\edge{cw}{m};
  3560 +\end{tikzpicture}\]
  3561 +
  3562 +Faktywność możemy uwzględnić etykietując konteksty relacją wskazującą,
  3563 +czy treść kontekstu musi być prawdziwa w kontekście zewnętrznym.
  3564 +%TODO ukonkretnić i pokazać przykłady
  3565 +%{\it Jan wie, że pada}
  3566 +%{\it Janowi wydaje się, że pada}
  3567 +
  3568 +Tryb przypuszczający zaznacza, że sytuacja nie ma miejsca w rzeczywistości, czyli czyni ją niefaktywną.
  3569 +Oznaczamy to jednoargumentową relacją Cond.
  3570 +{\it Zjadłbym słonia.}
  3571 +\[\begin{tikzpicture}
  3572 +\node[concept] (a) {zjeść};
  3573 +\node[relation, left=10mm of a] (b) {Init};
  3574 +\node[concept, left=10mm of b] (c) {\ind pro-ja-m};
  3575 +\node[relation, right=10mm of a] (d) {Thme};
  3576 +\node[concept, right=10mm of d] (e) {\sg słoń};
  3577 +\node[relation, left=10mm of c] (f) {Cond};
  3578 +\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
  3579 +\edge{a}{b};
  3580 +\edge{b}{c};
  3581 +\edge{a}{d};
  3582 +\edge{d}{e};
  3583 +\edge{cx}{f};
  3584 +\end{tikzpicture}\]
  3585 +W przyszłości można zastąpić relację Cond poszczególnymi użyciami trybu przypuszczającego, np.
  3586 +wyrażeniem intencji.
  3587 +
  3588 +%TODO problem czasu i trybu przypuszczającego w zdaniach podrzędnych
  3589 +{\it Stanisław zawołał Franciszka i powiedział, żeby jadł}
  3590 +
  3591 +\subsubsection{Niedenotatywne funkcje języka}
  3592 +Semantykę trybu rozkazującego definiujemy przez sprowadzenie do mowy zależnej, np. {\it - Jedz!} przetłumaczymy na {\it Nakazał mu jeść}
  3593 +\[\begin{tikzpicture}
  3594 +\node[concept] (b) {pro-nakazywać};
  3595 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3596 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {\corf pro};
  3597 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
  3598 +\node[concept, below=12mm of b] (f) {jeść};
  3599 +\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
  3600 +\node[concept, left=10mm of g] (h) {\ind pro-ty};
  3601 +\node[relation, left=10mm of h] (m) {Fut};
  3602 +\context{cw}{(f)(g)(h)}{};
  3603 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
  3604 +\edge{b}{c};
  3605 +\edge{c}{d};
  3606 +\edge{b}{e};
  3607 +\edge{e}{cw};
  3608 +\edge{f}{g};
  3609 +\edge{g}{h};
  3610 +\edge{cw}{m};
  3611 +\end{tikzpicture}\]
  3612 +%TODO semantyka wykrzyknika
  3613 +Podobnie semantyka wołacza jest określona przez sprowadzenie do mowy zależnej, np. {\it - Franciszku!} przetłumaczymy na {\it Zawołał Franciszka}
  3614 +\[\begin{tikzpicture}
  3615 +\node[concept] (b) {pro-zawołać};
  3616 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3617 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {\corf pro};
  3618 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};%TODO rola Rcpt?
  3619 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {\sg osoba ``Franciszek''};
  3620 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(f)}{};
  3621 +\edge{b}{c};
  3622 +\edge{c}{d};
  3623 +\edge{b}{e};
  3624 +\edge{e}{f};
  3625 +\end{tikzpicture}\]
  3626 +Połączenie wołacza i trybu rozkazującego daje następującą reprezentację {\it - Franciszku, jedz!}
  3627 +\[\begin{tikzpicture}
  3628 +\node[concept] (b1) {pro-zawołać};
  3629 +\node[relation, left=10mm of b1] (c1) {Init};
  3630 +\node[concept, left=10mm of c1] (d1) {\corf pro};
  3631 +\node[relation, right=10mm of b1] (e1) {Thme};
  3632 +\node[concept, right=10mm of e1] (f1) {\sg osoba ``Franciszek''};
  3633 +\context{cx1}{(b1)(c1)(d1)(e1)(f1)}{};
  3634 +\edge{b1}{c1};
  3635 +\edge{c1}{d1};
  3636 +\edge{b1}{e1};
  3637 +\edge{e1}{f1};
  3638 +\node[concept, below=10mm of e1] (b) {pro-nakazywać};
  3639 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3640 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {\corf pro};
  3641 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
  3642 +\node[concept, below=12mm of b] (f) {jeść};
  3643 +\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
  3644 +\node[concept, left=10mm of g] (h) {\ind pro-ty};
  3645 +\node[relation, left=10mm of h] (m) {Fut};
  3646 +\context{cw}{(f)(g)(h)}{};
  3647 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
  3648 +\edge{b}{c};
  3649 +\edge{c}{d};
  3650 +\edge{b}{e};
  3651 +\edge{e}{cw};
  3652 +\edge{f}{g};
  3653 +\edge{g}{h};
  3654 +\edge{cw}{m};
  3655 +\context{cz}{(cx1)(cx)}{,};
  3656 +\end{tikzpicture}\]
  3657 +{\it - Franciszku, jedz! - powiedział Stanisław.} tłumaczymy na {\it Stanisław zawołał Franciszka i powiedział, żeby jadł}
  3658 +\[\begin{tikzpicture}
  3659 +\node[concept] (b1) {pro-zawołać};
  3660 +\node[relation, left=10mm of b1] (c1) {Init};
  3661 +\node[concept, left=10mm of c1] (d1) {\sg osoba ``Stanisław''};
  3662 +\node[relation, right=10mm of b1] (e1) {Thme};
  3663 +\node[concept, right=10mm of e1] (f1) {\sg osoba ``Franciszek''};
  3664 +\context{cx1}{(b1)(c1)(d1)(e1)(f1)}{};
  3665 +\edge{b1}{c1};
  3666 +\edge{c1}{d1};
  3667 +\edge{b1}{e1};
  3668 +\edge{e1}{f1};
  3669 +\node[concept, below=10mm of e1] (b) {powiedzieć};
  3670 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3671 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg osoba ``Stanisław''};
  3672 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
  3673 +\node[concept, below=12mm of b] (f) {jeść};
  3674 +\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
  3675 +\node[concept, left=10mm of g] (h) {\ind pro-ty};
  3676 +\node[relation, left=10mm of h] (m) {Fut};
  3677 +\node[concept, right=10mm of f] (o) {żeby};
  3678 +\context{cw}{(f)(g)(h)}{};
  3679 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)(o)}{};
  3680 +\edge{b}{c};
  3681 +\edge{c}{d};
  3682 +\edge{b}{e};
  3683 +\edge{f}{g};
  3684 +\edge{g}{h};
  3685 +\edge{cw}{m};
  3686 +\context{cz}{(cx1)(cx)}{,};
  3687 +\edge[dashed]{e}{o};
  3688 +\edge{e}{cw};
  3689 +\end{tikzpicture}\]
  3690 +Alternatywnie można by powyższe zdanie zinterpretować jako {\it Stanisław powiedział Franciszkowi, żeby jadł}
  3691 +\[\begin{tikzpicture}
  3692 +\node[relation, right=10mm] (e1) {Rcpt};
  3693 +\node[concept, right=10mm of e1] (f1) {\sg osoba ``Franciszek''};
  3694 +\edge{e1}{f1};
  3695 +\node[concept, below=10mm of e1] (b) {powiedzieć};
  3696 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3697 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg osoba ``Stanisław''};
  3698 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
  3699 +\node[concept, below=12mm of b] (f) {jeść};
  3700 +\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
  3701 +\node[concept, left=10mm of g] (h) {\ind pro-ty};
  3702 +\node[relation, left=10mm of h] (m) {Fut};
  3703 +\node[concept, right=10mm of f] (o) {żeby};
  3704 +\context{cw}{(f)(g)(h)}{};
  3705 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)(o)(f1)(e1)}{};
  3706 +\edge{b}{c};
  3707 +\edge{c}{d};
  3708 +\edge{b}{e};
  3709 +\edge{f}{g};
  3710 +\edge{g}{h};
  3711 +\edge{cw}{m};
  3712 +\edge[dashed]{e}{o};
  3713 +\edge{e}{cw};
  3714 +\edge{b}{e1};
  3715 +\end{tikzpicture}\]
  3716 +%{\it - Kocham Cię, Dorotko!}
  3717 +
  3718 +Zdania w bezokoliczniku oznaczające polecenia reprezentujemy analogicznie do trybu rozkazującego, np. {\it - Stać!}
  3719 +\[\begin{tikzpicture}
  3720 +\node[concept] (b) {pro-nakazywać};
  3721 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3722 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {\corf pro};
  3723 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
  3724 +\node[concept, below=12mm of b] (f) {stać};
  3725 +\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
  3726 +\node[concept, left=10mm of g] (h) {\ind pro};
  3727 +\node[relation, left=10mm of h] (m) {Fut};
  3728 +\context{cw}{(f)(g)(h)}{};
  3729 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
  3730 +\edge{b}{c};
  3731 +\edge{c}{d};
  3732 +\edge{b}{e};
  3733 +\edge{e}{cw};
  3734 +\edge{f}{g};
  3735 +\edge{g}{h};
  3736 +\edge{cw}{m};
  3737 +\end{tikzpicture}\]
  3738 +%TODO: inne użycia bezokolicznika {\it Błądzić jest rzeczą ludzką}
  3739 +
  3740 +Wykrzykniki odnoszą do zdarzeń, dlatego reprezentujemy je analogicznie do czasowników i nadajemy kontekst sytuacyjny, np {\it Para buch, koła w ruch}
  3741 +\[\begin{tikzpicture}
  3742 +\node[concept] (b) {buch};
  3743 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3744 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {para};
  3745 +\node[concept, below=12mm of b] (f) {pro-zdarzenie};
  3746 +\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
  3747 +\node[concept, left=10mm of g] (h) {\pl koło};
  3748 +\node[relation, right=10mm of f] (i) {Thme};
  3749 +\node[concept, below=5mm of i] (j) {w};
  3750 +\node[concept, right=10mm of i] (l) {ruch};
  3751 +\context{cx}{(b)(c)(d)}{};
  3752 +\context{cy}{(f)(g)(h)(i)(j)(l)}{};
  3753 +\context{cz}{(cx)(cy)}{,};
  3754 +\edge{b}{c};
  3755 +\edge{c}{d};
  3756 +\edge{f}{i};
  3757 +\edge[dashed]{i}{j};
  3758 +\edge{f}{g};
  3759 +\edge{g}{h};
  3760 +\edge{i}{l};
  3761 +\end{tikzpicture}\]
  3762 +Znaczenie leksemu {\it buch} możemy zdefiniować jako {\it wydać dźwięk ``buch''}. Pozwoli nam to zapisać frazę {\it Para buch} jako {\it Para wydała dźwięk ``buch''} i reprezentować ją jako:
  3763 +\[\begin{tikzpicture}
  3764 +\node[concept] (a) {wydać dźwięk};
  3765 +\node[relation, left=10mm of a] (b) {Init};
  3766 +\node[concept, left=10mm of b] (c) {para};
  3767 +\node[relation, right=10mm of a] (d) {Thme};
  3768 +\node[concept, right=10mm of d] (e) {dźwięk ``buch''};
  3769 +\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
  3770 +\edge{a}{b};
  3771 +\edge{b}{c};
  3772 +\edge{a}{d};
  3773 +\edge{d}{e};
  3774 +\end{tikzpicture}\]
  3775 +W powyższym grafie {\it wydać dźwięk} jest sensem ze Słowosieci, a {\it dźwięk ``buch''} wygenerowanym dźwiękiem.
  3776 +Analogicznie możemy reprezentować pozostałe onomatopeje (np {\it miau, brzdęk, brr, be, baś, brrum, bum, cip-cip}).
  3777 +Zakładamy, że dla każdego zdarzenia sygnalizowanego przez onomatopeje istnieje jego Initiator.
  3778 +%Onomatopeje to zdarzenia wystąpienia dźwięku o brzmieniu podobnym do brzmienia leksemu.
  3779 +Frazę {\it bardzo przymilne miau} zapiszemy jako
  3780 +\[\begin{tikzpicture}
  3781 +\node[concept] (b) {miau};
  3782 +\node[relation, right=10mm of b] (c) {Manr};
  3783 +\node[concept, right=10mm of c] (d) {przymilny};
  3784 +\node[relation, right=10mm of d] (e) {Manr};
  3785 +\node[concept, right=10mm of e] (f) {bardzo};
  3786 +\edge{b}{c};
  3787 +\edge{c}{d};
  3788 +\edge{d}{e};
  3789 +\edge{e}{f};
  3790 +\end{tikzpicture}\]
  3791 +co jest równoważne:
  3792 +\[\begin{tikzpicture}
  3793 +\node[concept] (a) {wydać dźwięk};
  3794 +\node[relation, right=10mm of a] (b) {Thme};
  3795 +\node[concept, right=10mm of b] (c) {dźwięk ``miau''};
  3796 +\node[relation, right=10mm of c] (d) {Attr};
  3797 +\node[concept, right=10mm of d] (e) {przymilny};
  3798 +\node[relation, right=10mm of e] (f) {Manr};
  3799 +\node[concept, right=10mm of f] (g) {bardzo};
  3800 +\edge{a}{b};
  3801 +\edge{b}{c};
  3802 +\edge{c}{d};
  3803 +\edge{d}{e};
  3804 +\edge{e}{f};
  3805 +\edge{f}{g};
  3806 +\end{tikzpicture}\]
  3807 +Z kolei zdanie {\it A kot z bólu: miau} zinterpretujemy
  3808 +tak jak mowę niezależną:
  3809 +\[\begin{tikzpicture}
  3810 +\node[concept] (b) {pro-zdarzenie};
  3811 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3812 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg kot};
  3813 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Cond};
  3814 +\node[concept, above=5mm of e] (f) {z};
  3815 +\node[concept, right=10mm of e] (h) {\sg ból};
  3816 +\node[relation, below=10mm of b] (k) {Thme};
  3817 +\node[concept, right=10mm of k] (l) {miau};
  3818 +\node[relation, right=10mm of l] (m) {Init};
  3819 +\node[concept, right=10mm of m] (n) {\corf pro};
  3820 +\context{cx}{(l)(m)(n)}{};
  3821 +\context{cy}{(c)(b)(d)(e)(f)(h)(k)(cx)}{};
  3822 +\edge{b}{c};
  3823 +\edge{c}{d};
  3824 +\edge{b}{e};
  3825 +\edge[dashed]{e}{f};
  3826 +\edge{e}{h};
  3827 +\edge{b}{k};
  3828 +\edge{k}{cx};
  3829 +\edge{l}{m};
  3830 +\edge{m}{n};
  3831 +\end{tikzpicture}\]
  3832 +Następnie po rozwiązaniu koreferencji pomiędzy {\it pro-zdarzenie} i {\it miau} otrzymamy
  3833 +\[\begin{tikzpicture}
  3834 +\node[concept] (b) {miau};
  3835 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3836 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg kot};
  3837 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Cond};
  3838 +\node[concept, above=5mm of e] (f) {z};
  3839 +\node[concept, right=10mm of e] (h) {\sg ból};
  3840 +\context{cy}{(c)(b)(d)(e)(f)(h)}{};
  3841 +\edge{b}{c};
  3842 +\edge{c}{d};
  3843 +\edge{b}{e};
  3844 +\edge[dashed]{e}{f};
  3845 +\edge{e}{h};
  3846 +\end{tikzpicture}\]
  3847 +a po rozwinięciu {\it miau}:
  3848 +\[\begin{tikzpicture}
  3849 +\node[concept] (b) {wydać dźwięk};
  3850 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3851 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {\sg kot};
  3852 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Cond};
  3853 +\node[concept, above=5mm of e] (f) {z};
  3854 +\node[concept, right=10mm of e] (h) {\sg ból};
  3855 +\node[relation, below=10mm of b] (k) {Thme};
  3856 +\node[concept, right=10mm of k] (l) {dźwięk ``miau''};
  3857 +\context{cy}{(c)(b)(d)(e)(f)(h)(k)(l)}{};
  3858 +\edge{b}{c};
  3859 +\edge{c}{d};
  3860 +\edge{b}{e};
  3861 +\edge[dashed]{e}{f};
  3862 +\edge{e}{h};
  3863 +\edge{b}{k};
  3864 +\edge{k}{l};
  3865 +\end{tikzpicture}\]
  3866 +Z wykrzyknikami wyrażającymi uczucia i emocje np {\it hurra, fuj, ojejej} związane są osoby, które ich doświadczają, np
  3867 +{\it Teraz mi się dopiero, ojejej, przypomniało}
  3868 +\[\begin{tikzpicture}
  3869 +\node[concept] (a) {przypomnieć się};
  3870 +\node[relation, left=10mm of a] (b) {Init};
  3871 +\node[concept, left=10mm of b] (c) {{\it pri} \ind pro};
  3872 +\node[relation, right=10mm of a] (d) {Time};
  3873 +\node[concept, right=10mm of d] (e) {\ind teraz};
  3874 +\node[relation, below=5mm of a] (f) {Manr};%TODO relacja
  3875 +\node[concept, right=10mm of f] (g) {{\it relational} dopiero};
  3876 +\node[concept, below=24mm of a] (h) {ojejej};
  3877 +\node[relation, left=10mm of h] (i) {Expr};
  3878 +\node[concept, left=10mm of i] (j) {\corf pro};
  3879 +\node[concept, above=11mm of a] (k) {pro-komunikować};
  3880 +\node[relation, left=10mm of k] (l) {Init};
  3881 +\node[concept, left=10mm of l] (m) {\corf pro};
  3882 +\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)}{};
  3883 +\context{cv}{(cx)(k)(l)(m)}{};
  3884 +\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
  3885 +\context{cz}{(cv)(cy)}{,\dots,}
  3886 +\edge{a}{b};
  3887 +\edge{b}{c};
  3888 +\edge{a}{d};
  3889 +\edge{d}{e};
  3890 +\edge{a}{f};
  3891 +\edge{f}{g};
  3892 +\edge{h}{i};
  3893 +\edge{i}{j};
  3894 +\edge{k}{cx};
  3895 +\edge{k}{l};
  3896 +\edge{l}{m};
  3897 +\end{tikzpicture}\]
  3898 +W powyższym zdaniu kontekst {\it ,\dots,} oznacza wtrącenie. Z uwagi na metatekstowy charakter {\it ojejej}
  3899 +trzeba jawnie wskazać, że {\it Teraz mi się dopiero przypomniało} jest treścią komunikatu.
  3900 +Możemy zinterpretować {\it ojejej} jako {\it poczuć emocję o nazwie ``ojejej''}.
  3901 +{\it Emocję ``ojejej''} można potem przetłumaczyć na np. {\it zaskoczenie}.
  3902 +\[\begin{tikzpicture}
  3903 +\node[concept] (a) {przypomnieć się};
  3904 +\node[relation, left=10mm of a] (b) {Init};
  3905 +\node[concept, left=10mm of b] (c) {{\it pri} \ind pro};
  3906 +\node[relation, right=10mm of a] (d) {Time};
  3907 +\node[concept, right=10mm of d] (e) {\ind teraz};
  3908 +\node[relation, below=5mm of a] (f) {Manr};%TODO relacja
  3909 +\node[concept, right=10mm of f] (g) {{\it relational} dopiero};
  3910 +\node[concept, below=24mm of a] (h) {poczuć};%TODO może lepiej: komunikować, tutaj trzeba by zaznaczyć, że emocja jest też komunikowana.
  3911 +\node[relation, left=10mm of h] (i) {Expr};
  3912 +\node[concept, left=10mm of i] (j) {\corf pro};
  3913 +\node[relation, right=10mm of h] (n) {Thme};
  3914 +\node[concept, right=10mm of n] (o) {emocja ``ojejej''};
  3915 +\node[concept, above=11mm of a] (k) {pro-komunikować};
  3916 +\node[relation, left=10mm of k] (l) {Init};
  3917 +\node[concept, left=10mm of l] (m) {\corf pro};
  3918 +\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)(f)(g)}{};
  3919 +\context{cv}{(cx)(k)(l)(m)}{};
  3920 +\context{cy}{(h)(i)(j)(n)(o)}{};
  3921 +\context{cz}{(cv)(cy)}{,\dots,}
  3922 +\edge{a}{b};
  3923 +\edge{b}{c};
  3924 +\edge{a}{d};
  3925 +\edge{d}{e};
  3926 +\edge{a}{f};
  3927 +\edge{f}{g};
  3928 +\edge{h}{i};
  3929 +\edge{i}{j};
  3930 +\edge{k}{cx};
  3931 +\edge{k}{l};
  3932 +\edge{l}{m};
  3933 +\edge{h}{n};
  3934 +\edge{n}{o};
  3935 +\end{tikzpicture}\]
  3936 +
  3937 +Wykrzykniki wyrażające wolę mówiącego (powitania {\it cześć}, kontaktu ze zwierzętami np. {\it kici-kici}),
  3938 +apelatywne {\it brawo, uwaga, precz, huzia, jazda, wara, won, a kysz, amen},
  3939 +parentetyczne {\it halo, ałła, cholera},
  3940 +potwierdzenia {\it spoko, tak} traktujemy jako zdarzenia, które mają swojego Initiatiora.
  3941 +Wykrzykniki te mają charakter trybu rozkazującego, a ich Initiatior to osoba, która wyraża wolę,
  3942 +np. %{\it - Amen} można przetłumaczyć na {\it Niech się stanie}, a
  3943 +{\it - Kici-kici!} można przetłumaczyć na {\it - Kocie podejdź!} i dalej na {\it Nakazał kotu podejść}.
  3944 +%TODO: czy wszystkie tak się zachowują?
  3945 +\[\begin{tikzpicture}
  3946 +\node[concept] (b) {kici-kici};
  3947 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3948 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {\corf pro};
  3949 +\context{cx}{(b)(c)(d)}{};
  3950 +\edge{b}{c};
  3951 +\edge{c}{d};
  3952 +\end{tikzpicture}\]
  3953 +\[\begin{tikzpicture}
  3954 +\node[concept] (b) {pro-nakazywać};
  3955 +\node[relation, left=10mm of b] (c) {Init};
  3956 +\node[concept, left=10mm of c] (d) {\corf pro};
  3957 +\node[relation, right=10mm of b] (e) {Thme};
  3958 +\node[concept, below=12mm of b] (f) {podejść};
  3959 +\node[relation, left=10mm of f] (g) {Init};
  3960 +\node[concept, left=10mm of g] (h) {\ind pro-kot};
  3961 +\node[relation, left=10mm of h] (m) {Fut};
  3962 +\context{cw}{(f)(g)(h)}{};
  3963 +\context{cx}{(b)(c)(d)(e)(cw)(m)}{};
  3964 +\edge{b}{c};
  3965 +\edge{c}{d};
  3966 +\edge{b}{e};
  3967 +\edge{e}{cw};
  3968 +\edge{f}{g};
  3969 +\edge{g}{h};
  3970 +\edge{cw}{m};
  3971 +\end{tikzpicture}\]
  3972 +
  3973 +
  3974 +Emotikony reprezentujemy tak jak wykrzykniki emotywne, {\it Lubię Cię :)}
  3975 +\[\begin{tikzpicture}
  3976 +\node[concept] (a) {lubić};
  3977 +\node[relation, left=10mm of a] (b) {Init};
  3978 +\node[concept, left=10mm of b] (c) {{\it pri} \ind pro};
  3979 +\node[relation, right=10mm of a] (d) {Thme};
  3980 +\node[concept, right=10mm of d] (e) {{\it sec} \ind pro};
  3981 +\node[concept, below=14mm of a] (h) {:)};
  3982 +\node[relation, left=10mm of h] (i) {Expr};
  3983 +\node[concept, left=10mm of i] (j) {\corf pro};
  3984 +\node[concept, above=11mm of a] (k) {pro-komunikować};
  3985 +\node[relation, left=10mm of k] (l) {Init};
  3986 +\node[concept, left=10mm of l] (m) {\corf pro};
  3987 +\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
  3988 +\context{cv}{(cx)(k)(l)(m)}{};
  3989 +\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
  3990 +\context{cz}{(cv)(cy)}{,}
  3991 +\edge{a}{b};
  3992 +\edge{b}{c};
  3993 +\edge{a}{d};
  3994 +\edge{d}{e};
  3995 +\edge{h}{i};
  3996 +\edge{i}{j};
  3997 +\edge{k}{cx};
  3998 +\edge{k}{l};
  3999 +\edge{l}{m};
  4000 +\end{tikzpicture}\]
  4001 +%TODO a może zaznaczyć, że emotikon odnosi się do komunikatu
  4002 +Znak wykrzyknienia reprezentujemy podobnie jak emotikony, {\it Lubię Cię!}
  4003 +\[\begin{tikzpicture}
  4004 +\node[concept] (a) {lubić};
  4005 +\node[relation, left=10mm of a] (b) {Init};
  4006 +\node[concept, left=10mm of b] (c) {{\it pri} \ind pro};
  4007 +\node[relation, right=10mm of a] (d) {Thme};
  4008 +\node[concept, right=10mm of d] (e) {{\it sec} \ind pro};
  4009 +\node[concept, below=14mm of a] (h) {!};
  4010 +\node[relation, left=10mm of h] (i) {Init};
  4011 +\node[concept, left=10mm of i] (j) {\corf pro};
  4012 +\node[concept, above=11mm of a] (k) {pro-komunikować};
  4013 +\node[relation, left=10mm of k] (l) {Init};
  4014 +\node[concept, left=10mm of l] (m) {\corf pro};
  4015 +\context{cx}{(a)(b)(c)(d)(e)}{};
  4016 +\context{cv}{(cx)(k)(l)(m)}{};
  4017 +\context{cy}{(h)(i)(j)}{};
  4018 +\context{cz}{(cv)(cy)}{,}
  4019 +\edge{a}{b};
  4020 +\edge{b}{c};
  4021 +\edge{a}{d};
  4022 +\edge{d}{e};
  4023 +\edge{h}{i};
  4024 +\edge{i}{j};
  4025 +\edge{k}{cx};
  4026 +\edge{k}{l};
  4027 +\edge{l}{m};
  4028 +\end{tikzpicture}\]
  4029 +%TODO a może zaznaczyć, że wykrzyknik odnosi się do komunikatu
  4030 +
  4031 +
  4032 +% Wykrzykniki nie zakwalifikowane do żadnej z powyższych grup, np. cym, ole, ojra, la, na, rym, tralala. Wyrazy te nie mają konkretnego znaczenia i pełnią rolę uzupełniającą. Używane najczęściej jako przyśpiewka w piosenkach.
  4033 +% Dopowiedzenie {\it aha, ajuści, basta}
  4034 +% {\it że tak powiem}
  4035 +
  4036 +
  4037 +\end{document}
  4038 +
  4039 +
  4040 +
  4041 +
  4042 +
  4043 +\subsubsection{Niejednoznaczność}
  4044 +%TODO OPISAĆ
  4045 +\begin{center}
  4046 +{\it Chłód wiatru powiewem ogarnął Jana.}\\
  4047 +\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_wiatr1.png}\\
  4048 +\includegraphics[scale=0.3]{metaopis_wiatr2.png}
  4049 +\end{center}
  4050 +
  4051 +\subsubsection{Inne przykłady}
  4052 +
  4053 +% \begin{center}
  4054 +% Modyfikowany przyimek {\it Ania schowała piłkę głęboko w szafie.}\\
  4055 +% \includegraphics[scale=0.3]{metaopis_gleboko.png}\\
  4056 +% Role tematyczne, przyimek niesemantyczny {\it Jaś wystosował petycję do urzędu.}\\
  4057 +% \includegraphics[scale=0.3]{metaopis_wystosowac.png}\\
  4058 +% Rozpoznanie nazwy własnej dzięki preferencjom selekcyjnym,
  4059 +% pojemniki i data.
  4060 +% {\it Kot odkupił 25 sierpnia 2015 samochód za 20000zł.}\\
  4061 +% \includegraphics[scale=0.3]{metaopis_odkupic.png}\\
  4062 +% Wykrycie rzadkiego leksemu, dzięki preferencjom selekcyjnym.
  4063 +% {\it Chłopcy mają ulicę kwiatami.}\\
  4064 +% \includegraphics[scale=0.3]{metaopis_maic.png}\\
  4065 +% Wielopoziomowe konteksty i mowa zależna
  4066 +% {\it Jaś wierzy, że Marysia kłamała, kiedy powiedziała, że go nie kocha.}\\
  4067 +% Rzeczowniki odnoszące się do pojęć:
  4068 +% {\it Słonie są ssakami} vs {\it Słonie są gatunkiem}.\\
  4069 +% Niejednoznaczność składniowa, kwantyfikator, indexical.
  4070 +% {\it Codziennie jest tu opiekunka pani Gabrysia}\\
  4071 +% \end{center}
  4072 +
  4073 +\subsubsection{Zasoby istniejące i wymagające wytworzenia}
  4074 +%TODO OPISAĆ
  4075 +
  4076 +Źródła wiedzy: Walenty, informacje składniowe, zasoby semantyczne do utworzenia w Clarin 2
  4077 +w szczególności kwantyfikatorowatość.
  4078 +
  4079 +% TODO: niektóre przymiotniki i przysłówki (być może wszystkie)
  4080 +% warto reprezentować jako leksemy rzeczownikowe, np. lwowsko i
  4081 +% lwowski jako Lwów.
  4082 +
  4083 +
  4084 +\section{Ewaluacja}
  4085 +
  4086 +%%%% Zdać sprawę z~przeprowadzonej ewaluacji, jeśli była. Podać
  4087 +%%%% jakość zasobu lub wyników programu.
  4088 +
  4089 +
  4090 +\section{Zawartość towarzyszącego pliku ZIP}
  4091 +
  4092 +%%%% Napisać, co jest czym w towarzyszącej paczce.
  4093 +
  4094 +\section{Publikacje}
  4095 +
  4096 +%%%% Wymienić publikacje opisujące zasób lub program, także dostępną dokumentację.
  4097 +
  4098 +
  4099 +\end{document}
  4100 +
  4101 +%%% Local Variables:
  4102 +%%% mode: latex
  4103 +%%% TeX-master: t
  4104 +%%% End:
0 4105 \ No newline at end of file
... ...