Commit 08eab85e220f17c50ff7f3a6c16a2e041a26ca43
1 parent
262782ce
konwersja słownika do postaci tabeli i strony html
Showing
5 changed files
with
4538 additions
and
6 deletions
semsources/instrukcja_semantyczna.pdf
0 → 100644
No preview for this file type
semsources/role tematyczne.png
0 → 100644
380 KB
semsources/sjp/data/SJP.html
0 → 100644
| 1 | +<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN"> | |
| 2 | +<html> | |
| 3 | + <head> | |
| 4 | + <META HTTP-EQUIV="CONTENT-TYPE" CONTENT="text/html; charset=utf8"> | |
| 5 | + <TITLE>Słownik</TITLE> | |
| 6 | + <META HTTP-EQUIV="Content-Language" CONTENT="pl"> | |
| 7 | + </head> | |
| 8 | + | |
| 9 | + <body> | |
| 10 | + <center> | |
| 11 | +<table border=1> | |
| 12 | +<tr><td><b>Jezu</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wykrzyknienie wyrażające różne stany i postawy emocjonalne</td></tr> | |
| 13 | +<tr><td><b>OK</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „okej” </td></tr> | |
| 14 | +<tr><td><b>a I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> pierwsza litera alfabetu<br><b>2</b> <i></i> samogłoska ustna<br><b>3</b> <i></i> litera oznaczająca w numeracji porządkowej: pierwszy<br><b>4</b> <i></i> kilkakrotnie powtórzona głoska, nucona przy usypianiu dziecka<br><b>5</b> <i></i> szósty dźwięk podstawowej skali diatonicznej</td></tr> | |
| 15 | +<tr><td><b>a II</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik łączący zdania lub wyrażenia o przeciwstawnej treści<br> <i>On gra, a ona tańczy.</i><br> <i>Nauka a zabawa.</i><br><b>2</b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie uzupełniające wcześniejszą informację<br> <i>Kwitły kwiaty, a nad nimi uwijały się pszczoły.</i><br><b>3</b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie wyrażające konsekwencje tego, o czym była mowa wcześniej<br> <i>Zastąpię cię w pracy, a ty odpoczniesz.</i><br><b>4</b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie o treści niezgodnej z tym, co można wnioskować na podstawie zdania poprzedzającego<br> <i>Zjadł dużo, a ciągle był głodny.</i><br><b>5</b> <i></i> spójnik łączący słowa o takiej samej postaci, powtórzone w celu podkreślenia tego, o czym mowa w zdaniu<br> <i>Takie przykłady można mnożyć a mnożyć.</i><br><b>6</b> <i></i> spójnik łączący powtórzone zaimki wskazujące, użyte w tym celu, by dane wyrażenie nie miało określonego odniesienia<br> <i>Nazywał się tak a tak.</i></td></tr> | |
| 16 | +<tr><td><b>a III</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła nawiązująca do kontekstu lub sytuacji i zarazem wprowadzająca wypowiedzenia o różnych odcieniach intonacyjnych<br> <i>A nie mówiłam?</i><br> <i>A niech sobie śpiewa.</i></td></tr> | |
| 17 | +<tr><td><b>a IV</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający różne stany uczuciowe</td></tr> | |
| 18 | +<tr><td><b>aby I</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne wskazujące na cel czynności<br> <i>Wyciągnął rękę, aby zerwać kwiat.</i><br><b>2</b> <i></i> spójnik łączący zdanie nadrzędne porównujące stopień, w jakim dana cecha komuś lub czemuś przysługuje, z zależnym od tej cechy rezultatem czynności, o którym mowa w zdaniu podrzędnym<br> <i>Był zbyt dumny, aby przyjąć pomoc.</i><br><b>3</b> <i></i> spójnik łączący ze zdaniem nadrzędnym takie zdanie podrzędne, które komunikuje o zdarzeniu nieoczekiwanym<br> <i>Deszcz przestał siąpić, aby po chwili rozpadać się na dobre.</i><br><b>4</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, używany zwykle po czasownikach i rzeczownikach wyrażających wolę, sąd, propozycję lub konieczność<br> <i>Chcę, abyś przyszedł.</i><br><b>5</b> <i>pot.</i> spójnik przyłączający do zdania dodatkowy składnik, wyrażający życzenie lub warunek<br> <i>Napisz coś, aby na temat.</i></td></tr> | |
| 19 | +<tr><td><b>aby II</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła wyrażająca życzenie mówiącego<br> <i>Aby wam się dobrze działo!</i><br><b>2</b> <i>pot.</i> partykuła wyrażająca wątpliwość mówiącego co do prawdziwości sądu zawartego w pytaniu<br> <i>Aby nie za późno na wizytę?</i></td></tr> | |
| 20 | +<tr><td><b>ach</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik ujawniający spontaniczną reakcję mówiącego</td></tr> | |
| 21 | +<tr><td><b>aczkolwiek</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik łączący zdania lub wyrażenia o treści przeciwstawnej, nieoczekiwanej w danym zestawieniu<br> <i>Uczył się dobrze, aczkolwiek orłem nie był.</i></td></tr> | |
| 22 | +<tr><td><b>adieu</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> do widzenia</td></tr> | |
| 23 | +<tr><td><b>aha</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i>pot.</i> wykrzyknik wyrażający potwierdzenie, zrozumienie, przypomnienie, ironię itp.</td></tr> | |
| 24 | +<tr><td><b>ahoj</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> pozdrowienie używane najczęściej wśród marynarzy i żeglarzy</td></tr> | |
| 25 | +<tr><td><b>aj</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję mówiącego na nieoczekiwane doznanie</td></tr> | |
| 26 | +<tr><td><b>akceptacja</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> aprobata<br><b>2</b> <i></i> formalna zgoda na coś<br><b>3</b> <i></i> pogodzenie się z czymś, czego nie można zmienić<br><b>4</b> <i></i> uznanie czyichś cech, czyjegoś postępowania za zgodne z oczekiwaniami<br><b>5</b> <i></i> <b>zobacz</b> „akcept” w znaczeniu 1</td></tr> | |
| 27 | +<tr><td><b>akcja I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zorganizowane działanie podjęte w konkretnym celu<br><b>2</b> <i></i> działania bojowe<br><b>3</b> <i></i> ciąg następujących po sobie zdarzeń w utworze literackim lub w filmie<br><b>4</b> <i></i> atak w rozgrywkach sportowych</td></tr> | |
| 28 | +<tr><td><b>akcja II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> papier wartościowy</td></tr> | |
| 29 | +<tr><td><b>akt</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> czyn, działanie będące urzeczywistnieniem jakiegoś zamysłu lub spełnieniem jakiejś powinności albo przejawem czegoś<br><b>2</b> <i></i> czynność lub proces o charakterze psychicznym<br><b>3</b> <i></i> oficjalna uroczystość podkreślająca doniosłość jakiegoś wydarzenia<br><b>4</b> <i></i> dokument urzędowy lub prawny<br><b>5</b> <i></i> część utworu dramatycznego lub przedstawienia teatralnego<br><b>6</b> <i></i> obraz, rzeźba lub fotografia przedstawiające nagą postać<br><b>7</b> <i></i> w metafizyce klasycznej: urzeczywistnienie możliwości tkwiących w materii przez nadanie jej formy; w fenomenologii: zdarzenie świadomościowe</td></tr> | |
| 30 | +<tr><td><b>akurat I</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła podkreślająca, że jest dokładnie tak, jak to komunikuje wyraz, do którego się ona odnosi<br> <i>Jest akurat pięć jabłek dla nas pięciorga.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła wyróżniająca, ze względu na daną cechę, wskazany w kontekście obiekt i przeciwstawiająca go innym obiektom, które nie mają tej cechy<br> <i>Te akurat banderole są oryginalne.</i></td></tr> | |
| 31 | +<tr><td><b>akurat II</b></td><td>adv</td><td><b></b> <i></i> przysłówek komunikujący, że zdarzenie odbywa się w danej chwili lub bezpośrednio przed nią</td></tr> | |
| 32 | +<tr><td><b>akurat III</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział</td></tr> | |
| 33 | +<tr><td><b>albo I</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik wyrażający możliwą wymienność albo wzajemne wyłączanie się zdań lub części zdań</td></tr> | |
| 34 | +<tr><td><b>albo II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i>pot.</i> partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczające komunikowanej w nim treści<br> <i>Albo ona to zrozumie?</i></td></tr> | |
| 35 | +<tr><td><b>albowiem</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację</td></tr> | |
| 36 | +<tr><td><b>alboż</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „albo II” </td></tr> | |
| 37 | +<tr><td><b>ale I</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik wyrażający przeciwieństwo, kontrast lub odmienne treści</td></tr> | |
| 38 | +<tr><td><b>ale II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wzmacniająca, wyrażająca zdumienie, podziw, zaskoczenie, podkreślająca kontrast sytuacji<br> <i>Ale suknia! Ale pomówmy poważnie!</i></td></tr> | |
| 39 | +<tr><td><b>ale III</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i>pot.</i> <b>a</b> wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział<br> <i>Ale! W tym nie było żadnej ironii.</i><br><b>b</b> lub używany wtedy, gdy mówiący przypomni sobie coś nieoczekiwanie<br> <i>Ale! Ale! Chciałem coś jeszcze powiedzieć.</i></td></tr> | |
| 40 | +<tr><td><b>ale IV</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> słaba strona czegoś lub czyjaś<br><b>2</b> <i></i> zastrzeżenie, uwaga</td></tr> | |
| 41 | +<tr><td><b>ale V</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> mocne jasne piwo angielskie</td></tr> | |
| 42 | +<tr><td><b>ależ I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „ale II” </td></tr> | |
| 43 | +<tr><td><b>ależ II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „ale III” </td></tr> | |
| 44 | +<tr><td><b>alias</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> inaczej (zwany)<br> <i>Janina Pietrzak alias Anna Piotrowska</i><br><b>2</b> <i></i> inny identyfikator użytkownika komputera, konta lub inny adres sieciowy określający ten sam obiekt</td></tr> | |
| 45 | +<tr><td><b>alleluja</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w judaizmie i chrześcijaństwie: chwalcie Pana; też: okrzyk radości i triumfu zaczynający lub kończący liczne psalmy i pieśni</td></tr> | |
| 46 | +<tr><td><b>amen</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wyraz używany na zakończenie modlitwy lub przysięgi</td></tr> | |
| 47 | +<tr><td><b>ani I</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik łączący zaprzeczone zdania współrzędne lub składniki współrzędne zdania zaprzeczonego<br> <i>Nie kradł ani nie oszukiwał.</i></td></tr> | |
| 48 | +<tr><td><b>ani II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> partykuła przecząca poprzedzająca orzeczenie czasownikowe<br> <i>Ani pisnął.</i><br><b>b</b> niektóre użycia rzeczownikowe<br> <i>Nie wypił ani kropli.</i><br><b>c</b> występująca w utartych połączeniach oznaczających brak czegoś<br> <i>Ani krzty; ani odrobinę; ani razu; ani trochę.</i></td></tr> | |
| 49 | +<tr><td><b>aniżeli I</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie lub jego składnik, które charakteryzują podstawę porównania<br> <i>Okazał się lepszy, aniżeli myślano.</i></td></tr> | |
| 50 | +<tr><td><b>aniżeli II</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek łączący podstawę porównania z wyrażeniem, które komunikuje zwykle wyższy stopień nasilenia cechy<br> <i>Była ładniejsza aniżeli jej koleżanka.</i></td></tr> | |
| 51 | +<tr><td><b>ano</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i>pot.</i> partykuła wzmacniająca, nawiązująca lub wykrzyknikowa<br> <i>To on nie był u dentysty? – Ano stchórzył.</i></td></tr> | |
| 52 | +<tr><td><b>anonimowy</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> nieujawniający swego nazwiska lub nieznany z nazwiska<br><b>2</b> <i></i> taki, którego autor lub sprawca nie jest znany<br><b>3</b> <i></i> będący udziałem ludzi nieznanych lub niczym się niewyróżniających</td></tr> | |
| 53 | +<tr><td><b>argument</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> fakt lub twierdzenie przytaczane dla uzasadnienia lub obalenia jakichś tez lub decyzji<br><b>2</b> <i></i> krótkie streszczenie fabuły zawartej w danej części utworu, umieszczone na jej początku<br><b>3</b> <i></i> zdanie będące przesłanką dowodu<br><b>4</b> <i></i> zmienna niezależna funkcji matematycznej</td></tr> | |
| 54 | +<tr><td><b>atak</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> gwałtowne uderzenie wojsk na nieprzyjaciela<br><b>2</b> <i></i> gwałtowne użycie siły wobec kogoś<br><b>3</b> <i></i> ostre wystąpienie przeciwko komuś albo czemuś<br><b>4</b> <i></i> ostry i nagły przejaw emocji<br><b>5</b> <i></i> usilne staranie, domaganie się czegoś<br><b>6</b> <i></i> nagłe pojawienie się niekorzystnych warunków atmosferycznych<br><b>7</b> <i></i> nagłe, gwałtowne wystąpienie choroby<br><b>8</b> <i>sport.</i> energiczna próba uzyskania przewagi nad przeciwnikiem<br><b>9</b> <i></i> w niektórych grach zespołowych: grupa zawodników, których zadaniem jest prowadzenie akcji ofensywnych</td></tr> | |
| 55 | +<tr><td><b>au</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> okrzyk wyrażający spontaniczną reakcję mówiącego na ból<br><b>2</b> <i></i> dźwięk wydawany przez wyjące zwierzę</td></tr> | |
| 56 | +<tr><td><b>awista</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „a vista” </td></tr> | |
| 57 | +<tr><td><b>aż I</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik zestawiający zdania współrzędne z uwydatnieniem treści jednego z nich<br><b>2</b> <i></i> spójnik w zdaniach wyrażających skutek albo stopień nasilenia, granicę czasową tego, o czym mowa w zdaniu poprzedzającym</td></tr> | |
| 58 | +<tr><td><b>aż II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> partykuła wyrażająca wyższy od oczekiwanego stopień intensywności<br> <i>Mieli aż czworo dzieci.</i><br><b>b</b> albo używana przed wyrażeniami nazywającymi miejsce, punkt czasowy lub określającymi kolejność: dalej lub później niż mówiący tego oczekiwał<br> <i>Spałam aż do dziesiątej.</i></td></tr> | |
| 59 | +<tr><td><b>ażeby I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „aby I” </td></tr> | |
| 60 | +<tr><td><b>ażeby II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „aby II” w znaczeniu 1</td></tr> | |
| 61 | +<tr><td><b>ba I</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła potwierdzająca wcześniej wyrażoną myśl i zapowiadająca dodatkowy sąd<br> <i>Mówił o tym z wielką kulturą, ba, z dużą delikatnością.</i></td></tr> | |
| 62 | +<tr><td><b>ba II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający niepewność lub zakłopotanie</td></tr> | |
| 63 | +<tr><td><b>bach</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> odgłos uderzenia lub upadku</td></tr> | |
| 64 | +<tr><td><b>baj</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> postać baśniowa opowiadająca bajki</td></tr> | |
| 65 | +<tr><td><b>bam</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik imitujący dźwięk spowodowany biciem zegara lub dzwonu</td></tr> | |
| 66 | +<tr><td><b>bardzo</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w wysokim stopniu, mocno, dużo</td></tr> | |
| 67 | +<tr><td><b>basta</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający stanowczy nakaz zakończenia czegoś</td></tr> | |
| 68 | +<tr><td><b>be I</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> taki, który wzbudza niechęć – określenie używane w rozmowach z małymi dziećmi</td></tr> | |
| 69 | +<tr><td><b>be II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dźwięk wydawany przez owcę lub kozę</td></tr> | |
| 70 | +<tr><td><b>bez I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> krzew lub niskie drzewo o fioletowych lub białych kwiatostanach; też: kiść kwiatów tej rośliny<br><b>2</b> <i></i> krzew lub niskie drzewko o drobnych kwiatach wydzielających mdły zapach i czarnych lub czerwonych owocach</td></tr> | |
| 71 | +<tr><td><b>bez II</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek komunikujący zwykle brak, nieobecność czegoś lub kogoś<br> <i>Las bez grzybów. Sukienka bez rękawów. Odejść bez pożegnania.</i></td></tr> | |
| 72 | +<tr><td><b>bieg</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> posuwanie się naprzód szybkimi skokami<br><b>2</b> <i></i> przemieszczanie się lub funkcjonowanie czegoś<br><b>3</b> <i></i> dzianie się, rozwijanie się zdarzeń, myśli<br><b>4</b> <i></i> prąd wody<br><b>5</b> <i></i> każda z konkurencji sportowych polegająca na pokonywaniu określonego dystansu w możliwie najkrótszym czasie<br><b>6</b> <i></i> jedna z pozycji przekładni w mechanizmie napędowym regulująca prędkość jazdy w zależności od prędkości obrotów silnika</td></tr> | |
| 73 | +<tr><td><b>bieżąco</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w miarę zdarzania się jakichś faktów</td></tr> | |
| 74 | +<tr><td><b>bieżący</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> przypadający na chwilę obecną<br><b>2</b> <i></i> kolejny<br><b>3</b> <i></i> płynący, posuwający się naprzód</td></tr> | |
| 75 | +<tr><td><b>biliard</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> tysiąc bilionów</td></tr> | |
| 76 | +<tr><td><b>bilion I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w Polsce i w niektórych krajach: milion milionów, w innych – tysiąc milionów (miliard)</td></tr> | |
| 77 | +<tr><td><b>bilion II</b></td><td></td><td><b></b> <i> pot.</i> ogromna liczba czegoś lub kogoś</td></tr> | |
| 78 | +<tr><td><b>bim</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik imitujący dźwięk spowodowany biciem zegara lub dzwonu</td></tr> | |
| 79 | +<tr><td><b>bliski I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> znajdujący się w niewielkiej odległości<br><b>2</b> <i></i> mający nastąpić w niedalekiej przyszłości<br><b>3</b> <i></i> niedawno przeszły<br><b>4</b> <i></i> „bliższy” dokładny, szczegółowy, sprecyzowany<br><b>5</b> <i></i> spokrewniony z kimś bezpośrednio; też: wyrażający taki stosunek<br><b>6</b> <i></i> mający pewne cechy zbieżne z czymś<br><b>7</b> <i></i> ściśle złączony uczuciami, poglądami; też: będący wyrazem takiego złączenia</td></tr> | |
| 80 | +<tr><td><b>bliski II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> członek rodziny, krewny lub przyjaciel</td></tr> | |
| 81 | +<tr><td><b>blisko I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w małej odległości<br><b>2</b> <i></i> w krótkim czasie<br><b>3</b> <i></i> w dużym stopniu<br><b>4</b> <i></i> „bliżej” dobrze, dokładnie, wnikliwie</td></tr> | |
| 82 | +<tr><td><b>blisko II</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami<br> <i>Mieszka blisko stacji metra.</i><br><b>b</b> lub między punktami czasowymi<br> <i>Było już blisko daty wyjazdu.</i></td></tr> | |
| 83 | +<tr><td><b>blisko III</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> niewiele mniej niż</td></tr> | |
| 84 | +<tr><td><b>bo I</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie wyjaśniające wcześniejszą informację lub ostrzegające przed konsekwencjami niewykonania tego, o czym była mowa wcześniej</td></tr> | |
| 85 | +<tr><td><b>bo II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> partykuła mająca charakter wzmacniający, zwykle w zwrotach przeciwstawnych<br> <i>Ładna, bo ładna, ale głupia</i><br><b>b</b> lub wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści<br> <i>Bo to prawda?, Bo ja wiem?</i></td></tr> | |
| 86 | +<tr><td><b>boczny</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> znajdujący się na boku w stosunku do czegoś, kierujący się, skierowany w bok</td></tr> | |
| 87 | +<tr><td><b>bodaj I</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy, a niekiedy wątpliwość co do prawdziwości powtarzanego za kimś sądu<br> <i>To bodaj ich jedyne dziecko.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła wyrażająca przekonanie mówiącego, że skoro spełnienie jego oczekiwań jest nierealne, trzeba je ograniczyć do minimum<br> <i>Pożycz bodaj sto złotych.</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła wyrażająca życzenie lub przekleństwo<br> <i>Bodaj kark skręcił.</i></td></tr> | |
| 88 | +<tr><td><b>bodaj II</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik wyrażający obojętność mówiącego wobec wyboru, jaki przed kimś stoi, i zarazem sugestię, jakiego wyboru można dokonać<br> <i>Odwiedź mnie kiedyś, bodaj jutro.</i></td></tr> | |
| 89 | +<tr><td><b>bodajże</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „bodaj I” w znaczeniu 1</td></tr> | |
| 90 | +<tr><td><b>bom I</b><br>bum</td><td></td><td><b>1</b> <i></i> <b>zobacz</b> „tram” w znaczeniu 3<br><b>2</b> <i></i> poziome, ruchome drzewce umocowane do masztu, służące do przymocowywania dolnej krawędzi żagla<br><b>3</b> <i></i> urządzenie przeładunkowe na statku</td></tr> | |
| 91 | +<tr><td><b>bom II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wyraz nazywający dźwięk bicia dzwonu lub zegara</td></tr> | |
| 92 | +<tr><td><b>bowiem</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację<br> <i>Nie kupił książki, zapomniał bowiem pieniędzy.</i></td></tr> | |
| 93 | +<tr><td><b>brak I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> fakt nieistnienia czegoś<br><b>2</b> <i></i> wada, defekt, błąd<br><b>3</b> <i></i> wyrób mający usterki</td></tr> | |
| 94 | +<tr><td><b>brak II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> nie ma, brakuje<br> <i>Brak mi czegoś.</i></td></tr> | |
| 95 | +<tr><td><b>bravissimo</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający najwyższą pochwałę</td></tr> | |
| 96 | +<tr><td><b>brawo I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> oklaski wyrażające uznanie, zachwyt</td></tr> | |
| 97 | +<tr><td><b>brawo II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający pochwałę, zadowolenie</td></tr> | |
| 98 | +<tr><td><b>break</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w boksie: komenda sędziego nakazująca chwilowe zaprzestanie walki</td></tr> | |
| 99 | +<tr><td><b>brr</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający negatywną reakcję na coś</td></tr> | |
| 100 | +<tr><td><b>bryk I</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający szybki ruch z miejsca na miejsce</td></tr> | |
| 101 | +<tr><td><b>bryk II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> broszura zawierająca streszczenia lektur szkolnych, rozwiązania zadań matematycznych itp.</td></tr> | |
| 102 | +<tr><td><b>brzdęk</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dźwięk spowodowany uderzeniem szklanych lub metalowych przedmiotów albo powstały w wyniku pociągnięcia za strunę</td></tr> | |
| 103 | +<tr><td><b>bu I</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający niski, monotonny dźwięk</td></tr> | |
| 104 | +<tr><td><b>bu II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> symbol jednostki objętości materiałów sypkich „buszel”</td></tr> | |
| 105 | +<tr><td><b>buch</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany nagłym, silnym uderzeniem</td></tr> | |
| 106 | +<tr><td><b>budowa</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> budowanie domu, mostu, drogi itp.; też: miejsce, gdzie trwają takie prace<br><b>2</b> <i></i> zespół i wzajemne powiązanie części składowych całości<br><b>3</b> <i></i> tworzenie, organizowanie czegoś</td></tr> | |
| 107 | +<tr><td><b>bum I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dźwięk wydawany przez bijący zegar albo spowodowany uderzeniem innych przedmiotów</td></tr> | |
| 108 | +<tr><td><b>bum II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „bom I” w znaczeniu 1, 2</td></tr> | |
| 109 | +<tr><td><b>by I</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> <b>zobacz</b> „aby I” w znaczeniu 1, 2, 3, 4<br><b>2</b> <i></i> spójnik wprowadzający wtrącenie zawierające komentarz na temat użytego w zdaniu słowa lub wyrażenia<br> <i>Był lekkomyślny, by nie powiedzieć, głupi.</i></td></tr> | |
| 110 | +<tr><td><b>by II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wykładnik trybu przypuszczającego, w 1. i 2. osobie liczby pojedynczej i mnogiej rozszerzony o końcówki osobowe: „bym, byś, byśmy, byście”<br> <i>Zrobiłbym to zaraz. Czyżby to już koniec?</i></td></tr> | |
| 111 | +<tr><td><b>byle I</b><br>byleby I</td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik wyrażający życzenie i warunek wykonania tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym<br> <i>Kup bułki, byle świeże.</i><br><b>2</b> <i></i> spójnik wyrażający cel, którego minimalnym warunkiem osiągnięcia jest to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym<br> <i>Zrobiłem to, byleś była zadowolona.</i></td></tr> | |
| 112 | +<tr><td><b>byle II</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> partykuła nadająca komuś lub czemuś cechę dowolności<br> <i>Wyszedł pod byle pretekstem.</i><br> <b>b</b> lub wyrażająca obojętność wyboru<br> <i>Przenocujemy byle gdzie.</i><br><b>2</b> <i></i> <b>a</b> partykuła wyrażająca negatywną ocenę czegoś lub kogoś<br> <i>Zadawał się z byle kim.</i><br> <b>b</b> lub – w połączeniu z poprzedzającym „nie” – wyróżniająca kogoś lub coś jako zasługującego na uwagę<br> <i>Jej brat to nie byle kto.</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła wyrażająca życzenie mówiącego<br> <i>Byle szybko.</i></td></tr> | |
| 113 | +<tr><td><b>byleby II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „byle II” w znaczeniu 3</td></tr> | |
| 114 | +<tr><td><b>bynajmniej I</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wzmacniająca przeczenie zawarte w wypowiedzi<br> <i>Nie twierdzę bynajmniej, że jest to jedyne rozwiązanie.</i></td></tr> | |
| 115 | +<tr><td><b>bynajmniej II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik będący przeczącą odpowiedzią na pytanie<br> <i>Czy to wszystko? – Bynajmniej.</i></td></tr> | |
| 116 | +<tr><td><b>były I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> taki, który przestał pełnić jakąś funkcję<br><b>2</b> <i></i> o państwie: taki, który przestał istnieć lub istnieje w innych granicach</td></tr> | |
| 117 | +<tr><td><b>były II</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> były mąż lub narzeczony</td></tr> | |
| 118 | +<tr><td><b>bądź I</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik wyrażający możliwą wymienność części zdań lub zdań równorzędnych</td></tr> | |
| 119 | +<tr><td><b>bądź II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła występująca po zaimkach pytajnych, nadająca im znaczenie nieokreśloności, wyrażająca obojętność wyboru<br> <i>Możesz to zrobić kiedy bądź.</i></td></tr> | |
| 120 | +<tr><td><b>bęc</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik imitujący dźwięk powstający, gdy coś lub ktoś spada i uderza w coś</td></tr> | |
| 121 | +<tr><td><b>cap I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> baran lub kozioł<br><b>2</b> <i>pot.</i> o mężczyźnie, zwłaszcza starym i nieprzyzwoitym wobec kobiet lub głupim<br><b>3</b> <i>pot.</i> mężczyzna mający brodę podobną do brody koźlej<br><b>4</b> <i>łow.</i> samiec kozicy</td></tr> | |
| 122 | +<tr><td><b>cap II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> hak wyciągowy<br><b>2</b> <i></i> kołek spinający dwa bale</td></tr> | |
| 123 | +<tr><td><b>cap III</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający szybki ruch, polegający na chwyceniu czegoś lub kogoś za coś</td></tr> | |
| 124 | +<tr><td><b>całkiem</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> całkowicie<br><b>2</b> <i></i> w pewnym stopniu</td></tr> | |
| 125 | +<tr><td><b>całkowity</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> obejmujący całość</td></tr> | |
| 126 | +<tr><td><b>cały</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> obejmujący wszystkie części składowe<br><b>2</b> <i></i> jedyny, wyłączny<br><b>3</b> <i></i> duży<br><b>4</b> <i></i> nieuszkodzony<br><b>5</b> <i></i> o człowieku, zwierzęciu: taki, któremu nic się nie stało, taki, który wyszedł z opresji<br><b>6</b> <i>pot.</i> przejawiający charakterystyczne dla siebie lub kogoś cechy</td></tr> | |
| 127 | +<tr><td><b>centralny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> znajdujący się w centrum<br><b>2</b> <i></i> główny</td></tr> | |
| 128 | +<tr><td><b>cha</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> powtarzalny wykrzyknik naśladujący dźwięki powstające wtedy, gdy ktoś głośno i spontanicznie się śmieje</td></tr> | |
| 129 | +<tr><td><b>chap</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający szybki ruch, polegający na chwyceniu czegoś, zwykle zębami, pyskiem, dziobem</td></tr> | |
| 130 | +<tr><td><b>chaps</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „chap” </td></tr> | |
| 131 | +<tr><td><b>che</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik naśladujący niskie dźwięki, powstające wtedy, gdy ktoś głośno się śmieje</td></tr> | |
| 132 | +<tr><td><b>chi I</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik naśladujący wysokie dźwięki powstające wtedy, gdy ktoś spontanicznie się śmieje</td></tr> | |
| 133 | +<tr><td><b>chi II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w chińskim taoizmie i tradycyjnej chińskiej medycynie: energia przenikająca cały świat i krążąca w ludzkim ciele</td></tr> | |
| 134 | +<tr><td><b>chi III</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> nazwa litery greckiej „X”, „x”, oznaczającej głoskę „ch” („kh”)</td></tr> | |
| 135 | +<tr><td><b>chlap</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany uderzeniem wody o coś</td></tr> | |
| 136 | +<tr><td><b>chlast</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany gwałtownym uderzeniem</td></tr> | |
| 137 | +<tr><td><b>chlip</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, gdy ktoś głośno coś pije lub głośno płacze</td></tr> | |
| 138 | +<tr><td><b>chlup</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, gdy coś wpada do wody lub gdy woda uderza o coś</td></tr> | |
| 139 | +<tr><td><b>chociaż I</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik przyłączający do zdania nadrzędnego zdanie podrzędne, z którego treści można wyprowadzić sąd przeciwstawny względem tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym</td></tr> | |
| 140 | +<tr><td><b>chociaż II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca o minimalnym ograniczeniu zakresu czegoś<br> <i> Posadź tam chociaż dwa drzewa.</i></td></tr> | |
| 141 | +<tr><td><b>chociażby I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „choćby I” </td></tr> | |
| 142 | +<tr><td><b>chociażby II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „choćby II” </td></tr> | |
| 143 | +<tr><td><b>cholera</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> ostra, epidemiczna choroba zakaźna<br><b>2</b> <i>pot.</i> wyzwisko lub przekleństwo</td></tr> | |
| 144 | +<tr><td><b>cholewa</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> część buta okrywająca łydkę</td></tr> | |
| 145 | +<tr><td><b>choć I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „chociaż I” </td></tr> | |
| 146 | +<tr><td><b>choć II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „chociaż II” </td></tr> | |
| 147 | +<tr><td><b>choćby I</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik komunikujący, iż nie ma możliwości przeciwdziałania temu, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym<br><b>2</b> <i></i> spójnik wyrażający obojętność wobec wyboru, jaki przed kimś stoi</td></tr> | |
| 148 | +<tr><td><b>choćby II</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> <b>zobacz</b> „chociaż II” <br><b>2</b> <i></i> partykuła komunikująca, że wyrażenie, do którego się odnosi, charakteryzuje jeden z możliwych przykładów tego, o czym mowa w zdaniu<br> <i>Porozmawiajmy choćby o turystyce górskiej.</i></td></tr> | |
| 149 | +<tr><td><b>chyba I</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy<br> <i>Chyba doszliśmy do porozumienia.</i></td></tr> | |
| 150 | +<tr><td><b>chyba II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> składnik spójników złożonych „chyba że”, „chyba żeby”, które komunikują, iż tylko w wypadku zajścia zdarzenia, o którym mowa w zdaniu podrzędnym, nie nastąpi to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym<br> <i>Naprawię to jutro, chyba żebym miał gości.</i></td></tr> | |
| 151 | +<tr><td><b>ciach</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i>pot.</i> wykrzyknik nazywający szybko wykonywaną czynność</td></tr> | |
| 152 | +<tr><td><b>ciao</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> do widzenia</td></tr> | |
| 153 | +<tr><td><b>cichaczem</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> po cichu, niepostrzeżenie<br><b>2</b> <i></i> w tajemnicy przed innymi</td></tr> | |
| 154 | +<tr><td><b>cichcem</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> <b>zobacz</b> „cichaczem” </td></tr> | |
| 155 | +<tr><td><b>cip-cip</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i>pot.</i> wykrzyknik używany w celu przywołania ptactwa domowego</td></tr> | |
| 156 | +<tr><td><b>ciut</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> trochę</td></tr> | |
| 157 | +<tr><td><b>ciągle</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> bez przerwy, stale<br><b>2</b> <i></i> w sposób cykliczny, co jakiś czas</td></tr> | |
| 158 | +<tr><td><b>cmok</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> dźwięk wydawany podczas głośnego całowania</td></tr> | |
| 159 | +<tr><td><b>co I</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek używany w pytaniach lub innych wypowiedzeniach o postaci pytania<br> <i>Co to jest?</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek wprowadzający zdanie podrzędne zawężające zakres zdania nadrzędnego<br> <i>Wciąż myślę o tym, co się stało.</i><br><b>3</b> <i></i> zaimek przyłączający do zdania nadrzędnego wypowiedzenie rozwijające<br> <i>Była ubrana na czarno, co dodawało jej uroku.</i><br><b>4</b> <i>pot.</i> zaimek zastępujący formy zaimków względnych „kto”, „który”, „ile”<br> <i>Znam kogoś, co to chętnie zrobi.</i><br><b>5</b> <i>pot.</i> zaimek pytajny mający znaczenie: dlaczego, z jakiego powodu, w jakim celu<br> <i>Co się tak kręcisz?</i></td></tr> | |
| 160 | +<tr><td><b>co II</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek używany w połączeniach charakteryzujących częstość, z jaką coś się powtarza<br> <i>Przystawał co krok.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek używany w połączeniach, komunikujących, że przedmioty pod względem danej cechy są tożsame<br> <i>Krawat tego koloru co koszula</i></td></tr> | |
| 161 | +<tr><td><b>co III</b></td><td>adv</td><td><b>1</b> <i></i> przysłówek używany w połączeniach komunikujących, że niektórym przedmiotom przysługuje jakaś cecha w większym stopniu niż innym<br> <i> Wybierał co ciekawsze książki.</i><br><b>2</b> <i></i> przysłówek używany w połączeniach charakteryzujących częstość, z jaką coś się powtarza<br> <i>Pytano o to co drugiego przechodnia.</i></td></tr> | |
| 162 | +<tr><td><b>co IV</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik komunikujący, że między faktami zachodzi związek polegający na tym, że za każdym razem, gdy ma miejsce pierwszy z nich, ma miejsce również drugi<br> <i>Co strzelił, to chybił.</i><br><b>2</b> <i>pot.</i> spójnik komunikujący, że przedmiot lub sytuacja, o których mowa, ma zrozumiałą przewagę nad innymi tego rodzaju i że tego, o czym mowa, nie należy lekceważyć<br> <i>Co głowa, to głowa.</i><br><b>3</b> <i>pot.</i> spójnik łączący dwa wyrażenia odnoszące się do tego samego typu przedmiotów lub cech<br> <i>Dziś ten sam jadłospis co wczoraj.</i></td></tr> | |
| 163 | +<tr><td><b>co V</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i>pot.</i> partykuła wyrażająca sugestię mówiącego, by adresat potwierdził prawdziwość danego sądu lub zgodził się na to, co mówiący zaproponował<br> <i>Nie poznajesz mnie, co?</i></td></tr> | |
| 164 | +<tr><td><b>codzienny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zdarzający się co dzień lub używany każdego dnia<br><b>2</b> <i></i> zwyczajny, taki, jak każdego dnia</td></tr> | |
| 165 | +<tr><td><b>cokolwiek I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wszystko jedno co<br><b>2</b> <i></i> byle co<br><b>3</b> <i></i> niezależnie od okoliczności</td></tr> | |
| 166 | +<tr><td><b>cokolwiek II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w pewnym stopniu, trochę</td></tr> | |
| 167 | +<tr><td><b>contra</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „kontra II” </td></tr> | |
| 168 | +<tr><td><b>coraz</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wyraz komunikujący o stopniowym nasilaniu się czegoś<br><b>2</b> <i></i> wyraz komunikujący o częstym powtarzaniu się czegoś w krótkich odstępach czasu</td></tr> | |
| 169 | +<tr><td><b>coś I</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek nieokreślony, zastępujący nazwę dowolnego przedmiotu lub faktu bądź takiego, którego mówiący nie chce lub nie umie określić<br> <i>Coś trzeba z tym zrobić.</i></td></tr> | |
| 170 | +<tr><td><b>coś II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i>pot.</i> partykuła charakteryzująca cechę lub zdarzenie w sposób przybliżony, często wyrażająca niepewność lub zdziwienie<br> <i>On ostatnio coś wychudł.</i></td></tr> | |
| 171 | +<tr><td><b>cup</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający szybki ruch, który polega zwykle na tym, że ktoś kucający chowa się gdzieś</td></tr> | |
| 172 | +<tr><td><b>cyk</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik imitujący jeden z wielu dźwięków powtarzających się miarowo, które powstają wtedy, gdy zegarek chodzi, lub imitujący dźwięk wydawany przez cykające owady</td></tr> | |
| 173 | +<tr><td><b>cym</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik zastępujący słowa przy śpiewaniu melodii; też: przyśpiewka w piosenkach ludowych</td></tr> | |
| 174 | +<tr><td><b>cyt</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wzywający do zachowania ciszy</td></tr> | |
| 175 | +<tr><td><b>czego</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> dlaczego, po co</td></tr> | |
| 176 | +<tr><td><b>czegoż</b><br>czegóż</td><td></td><td><b></b> <i></i> dlaczego</td></tr> | |
| 177 | +<tr><td><b>czemu</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> dlaczego</td></tr> | |
| 178 | +<tr><td><b>czemuż</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dlaczego</td></tr> | |
| 179 | +<tr><td><b>cześć I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> szacunek, poważanie<br><b>2</b> <i></i> honor, dobre imię<br><b>3</b> <i></i> kult, uwielbienie</td></tr> | |
| 180 | +<tr><td><b>cześć II</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> rodzaj pozdrowienia używanego w sytuacjach nieoficjalnych</td></tr> | |
| 181 | +<tr><td><b>czmych</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający nagłą ucieczkę</td></tr> | |
| 182 | +<tr><td><b>czołem</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> oficjalne pozdrowienie używane w wojsku, a także poufale wśród osób bliżej z sobą zżytych</td></tr> | |
| 183 | +<tr><td><b>czterdzieści</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 40</td></tr> | |
| 184 | +<tr><td><b>czternaście</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 14</td></tr> | |
| 185 | +<tr><td><b>cztery I</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 4</td></tr> | |
| 186 | +<tr><td><b>cztery II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ocena dobra w szkolnym systemie ocen</td></tr> | |
| 187 | +<tr><td><b>czterykroć</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> cztery razy</td></tr> | |
| 188 | +<tr><td><b>czterysta</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 400</td></tr> | |
| 189 | +<tr><td><b>czwórka</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> cyfra oznaczająca liczbę 4<br><b>2</b> <i></i> całość składająca się z czterech części lub jednostek<br><b>3</b> <i></i> szereg złożony z czterech osób, samochodów itp. wchodzących w skład kolumny<br><b>4</b> <i></i> to, co jest oznaczone liczbą 4<br><b>5</b> <i></i> pomieszczenie dla czterech osób<br><b>6</b> <i></i> <b>zobacz</b> „ocena dobra” <br><b>7</b> <i></i> cztery punkty na kostce do gry, cztery oczka na kostce domina<br><b>8</b> <i></i> cztery prawidłowe skreślenia w totolotku<br><b>9</b> <i></i> karta oznaczona cyfrą 4<br><b>10</b> <i></i> zaprzęg z czterech koni<br><b>11</b> <i></i> łódka wiosłowa lub bobslej dla czterech zawodników; też: ci zawodnicy<br><b>12</b> <i></i> obsada typowego biegu sztafetowego<br><b>13</b> <i></i> czwarta część arkusza złożonego z szesnastu kolumn</td></tr> | |
| 190 | +<tr><td><b>czy I</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła rozpoczynająca zdanie pytajne lub ekspresywne, mające formę zdania pytajnego<br> <i>Czy pada deszcz?</i></td></tr> | |
| 191 | +<tr><td><b>czy II</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik zdań podrzędnych o charakterze pytajnym<br> <i>Nie wiem, czy to by się udało.</i><br><b>2</b> <i></i> spójnik łączący zdania równorzędne lub ich części, wyrażający wymienność lub wyłączanie się członów<br> <i>Był smutny czy też znudzony.</i></td></tr> | |
| 192 | +<tr><td><b>czyjś</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek przymiotny dzierżawczy: odnoszący się do kogoś, należący do innej osoby</td></tr> | |
| 193 | +<tr><td><b>czyli</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie wyjaśniające<br> <i>Ola, czyli moja siostra.</i></td></tr> | |
| 194 | +<tr><td><b>czyn</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> postępek, uczynek</td></tr> | |
| 195 | +<tr><td><b>czynność</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wykonywanie czegoś<br><b>2</b> <i></i> funkcjonowanie, działanie czegoś</td></tr> | |
| 196 | +<tr><td><b>czyż I</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści<br> <i>Czyż można było przyglądać się temu z obojętnością.</i></td></tr> | |
| 197 | +<tr><td><b>czyż II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „czyżyk” </td></tr> | |
| 198 | +<tr><td><b>czyżby I</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści lub podająca w wątpliwość to, co zostało powiedziane<br> <i>Czyżby pani miała zamiar wyjechać?</i></td></tr> | |
| 199 | +<tr><td><b>czyżby II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik o intonacji pytania wyrażający powątpiewanie w prawdziwość tego, co zostało powiedziane</td></tr> | |
| 200 | +<tr><td><b>częstokroć</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> często, niejednokrotnie</td></tr> | |
| 201 | +<tr><td><b>częsty</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> zachodzący wiele razy lub obecny w wielu przypadkach</td></tr> | |
| 202 | +<tr><td><b>część</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> jeden z elementów, na które dzieli się jakaś całość, pewna ilość z całości<br><b>2</b> <i></i> przedmiot stanowiący jakiś dający się samodzielnie wyodrębnić element większej całości</td></tr> | |
| 203 | +<tr><td><b>cóż</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek wprowadzający pytanie o coś lub pytanie retoryczne<br> <i>Cóż on teraz robi?</i></td></tr> | |
| 204 | +<tr><td><b>dalej</b><br>dalejże</td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wzywający do szybkiego rozpoczęcia czynności lub wskazujący na jej gwałtowny charakter</td></tr> | |
| 205 | +<tr><td><b>daleki</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> znajdujący się w dużej odległości<br><b>2</b> <i></i> dochodzący z dużej odległości<br><b>3</b> <i></i> przybywający z odległych miejsc<br><b>4</b> <i></i> odległy w czasie, dotyczący odległej przeszłości<br><b>5</b> <i></i> ciągnący się na dużą odległość; też: długo trwający<br><b>6</b> <i></i> mający pojawić się w przyszłości, po upływie dłuższego czasu<br><b>7</b> <i></i> niemający w danej chwili związku z rzeczywistością<br><b>8</b> <i></i> niebudzący zainteresowania<br><b>9</b> <i></i> niedorównujący czemuś, niezgodny z czymś<br><b>10</b> <i></i> spokrewniony z kimś poprzez innych członków rodziny<br><b>11</b> <i></i> „dalszy” kontynuowany, następujący po czymś</td></tr> | |
| 206 | +<tr><td><b>daleko</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w znacznej odległości, w odległym miejscu<br><b>2</b> <i></i> na znaczną odległość, w odległe miejsce<br><b>3</b> <i></i> o dużej odległości, dalekiej drodze<br><b>4</b> <i></i> w długim czasie od danej chwili<br><b>5</b> <i></i> o wiele, znacznie<br><b>6</b> <i></i> „dalej” w dalszym ciągu, później, w przyszłości<br><b>7</b> <i></i> „najdalej” najpóźniej, nie później niż ...</td></tr> | |
| 207 | +<tr><td><b>dalibóg</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> doprawdy, słowo daję</td></tr> | |
| 208 | +<tr><td><b>darmo</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> bezpłatnie<br><b>2</b> <i></i> niepotrzebnie</td></tr> | |
| 209 | +<tr><td><b>darzbór</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> pozdrowienie myśliwych</td></tr> | |
| 210 | +<tr><td><b>dawno</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w odległych czasach<br><b>2</b> <i></i> od dłuższego czasu<br><b>3</b> <i></i> „dawniej” poprzednio, przedtem</td></tr> | |
| 211 | +<tr><td><b>dawny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> odległy w czasie, pochodzący z odległych lat<br><b>2</b> <i></i> taki jak poprzednio<br><b>3</b> <i></i> trwający długo, od dawna<br><b>4</b> <i></i> były<br><b>5</b> <i>pot.</i> „dawniejszy” taki jak był kiedyś</td></tr> | |
| 212 | +<tr><td><b>dialog</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> rozmowa dwóch osób, zwłaszcza bohaterów powieści, sztuki lub filmu<br><b>2</b> <i></i> utwór literacki niesceniczny, napisany w formie rozmowy<br><b>3</b> <i></i> szereg rozmów, negocjacji i innych działań mających doprowadzić do porozumienia między stronami konfliktu</td></tr> | |
| 213 | +<tr><td><b>dla</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek komunikujący o przeznaczeniu obiektu<br> <i>Film dla młodzieży.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek komunikujący cel czynności<br> <i>Tupali nogami dla rozgrzewki.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek wyznaczający obiekt odniesienia komunikowanego sądu, najczęściej osobę, z punktu widzenia której sąd ten jest wydawany<br> <i>Był to dla mnie rok pełen sukcesów.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek wprowadzający przyczynę jakichś działań<br> <i>Na dziki polowano dla mięsa.</i></td></tr> | |
| 214 | +<tr><td><b>dlaboga</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i>daw.</i> wykrzyknik wyrażający różne reakcje emocjonalne, zwłaszcza lęk lub zdziwienie</td></tr> | |
| 215 | +<tr><td><b>dlaczego</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek wprowadzający pytanie, które zawiera prośbę o wyjaśnienie przedstawionej w tym pytaniu lub wynikającej z niego informacji<br> <i>Dlaczego nie byłeś w szkole?</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek wprowadzający pytanie zależne, za pomocą którego stwierdza się coś, co wymaga wyjaśnienia<br> <i>Nie wiadomo, dlaczego wyjechał.</i></td></tr> | |
| 216 | +<tr><td><b>dlaczegoż</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „dlaczego” w znaczeniu 1</td></tr> | |
| 217 | +<tr><td><b>dlatego</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik wprowadzający informację, której uzasadnienie zostało podane wcześniej<br> <i>Było zimno, dlatego włożył płaszcz.</i></td></tr> | |
| 218 | +<tr><td><b>do I</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek komunikujący o przeznaczeniu obiektu<br> <i>filiżanka do kawy</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek komunikujący cel czynności<br> <i>Oddał buty do naprawy.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek komunikujący kierunek ruchu<br> <i>Skoczył do wody.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek określający czas zakończenia zdarzenia<br> <i>Spał do południa.</i><br><b>5</b> <i></i> przyimek wyznaczający górną lub dolną granicę czegoś<br> <i>Inflacja spadła do dziesięciu procent.</i><br><b>6</b> <i></i> przyimek komunikujący o rezultacie procesu lub charakteryzujący stopień nasilenia tego procesu<br> <i>Blacha rozpaliła się do czerwoności.</i><br><b>7</b> <i></i> przyimek wprowadzający składnik zdania rządzony przez czasownik, przymiotnik, rzeczownik lub określający je<br> <i>Przywiązał się do dziadka. Był podobny do siostry.</i><br><b>8</b> <i></i> przyimek wprowadzający samodzielne wypowiedzenia nieoznajmujące, m.in. przekleństwa, formuły grzecznościowe, odezwy<br> <i>Do diabła! Do zobaczenia! Do broni!</i><br><b>9</b> <i></i> przyimek między liczebnikami oznaczający potęgowanie<br> <i>Dwa do piątej.</i></td></tr> | |
| 219 | +<tr><td><b>do II</b></td><td></td><td><b></b> <i>muz.</i> sylabowa nazwa dźwięku „c”</td></tr> | |
| 220 | +<tr><td><b>do szczętu</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> całkiem, zupełnie</td></tr> | |
| 221 | +<tr><td><b>dobra I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> duży majątek ziemski<br><b>2</b> <i></i> rzeczy i wartości potrzebne do życia i rozwoju człowieka</td></tr> | |
| 222 | +<tr><td><b>dobra II</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> dobrze, zgoda</td></tr> | |
| 223 | +<tr><td><b>dobranoc</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> forma pożegnania przed nocą</td></tr> | |
| 224 | +<tr><td><b>dokoła I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ze wszystkich stron miejsca położonego w środku<br> <i>Dokoła panował nieład.</i></td></tr> | |
| 225 | +<tr><td><b>dokoła II</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś znajdującego się w środku<br> <i>Dokoła klombów posadzono tulipany.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek określający główny temat tego, o czym mowa w zdaniu<br> <i>Wszystkie jego myśli krążyły dokoła rodzinnego domu.</i></td></tr> | |
| 226 | +<tr><td><b>dokąd</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> zaimek wprowadzający pytanie o miejsce, cel lub stan, do którego ktoś lub coś prowadzi albo zmierza<br> <i>Dokąd idziesz?</i><br> <b>b</b> ; używany też w pytaniach zależnych<br> <i>Nie wiem, dokąd mamy uciekać.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek wprowadzający zdanie podrzędne uściślające miejsce, cel lub stan, do którego ktoś lub coś prowadzi albo zmierza<br> <i>Wybrali się tam, dokąd byli zaproszeni.</i><br><b>3</b> <i></i> zaimek wprowadzający pytanie o końcowy moment trwania czegoś<br> <i>Dokąd mam na ciebie czekać?</i><br><b>4</b> <i></i> zaimek przyłączający zdanie podrzędne, w którym jest określony końcowy moment czegoś<br> <i>Czekał, dokąd nie zasnęła.</i></td></tr> | |
| 227 | +<tr><td><b>dokądkolwiek</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek komunikujący dowolność lub obojętność wyboru miejsca bądź kierunku czynności<br> <i> Możesz go zaprosić dokądkolwiek.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, zachodzi zawsze, bez względu na miejsce zdarzenia, o którym mowa w zdaniu podrzędnym<br> <i>Wszędzie mi dobrze, dokądkolwiek pójdę.</i></td></tr> | |
| 228 | +<tr><td><b>dokądś</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek oznaczający miejsce, którego mówiący nie potrafi zindentyfikować lub nie chce wskazać<br> <i>Po pracy zawsze się dokądś śpieszył.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek oznaczający końcowy, nieustalony przez mówiącego, moment trwania czegoś<br> <i>Dokądś wypadałoby na nich zaczekać.</i></td></tr> | |
| 229 | +<tr><td><b>dokądże</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „dokąd” w znaczeniu 1, 3</td></tr> | |
| 230 | +<tr><td><b>dolny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> znajdujący się na niskiej wysokości, u dołu<br><b>2</b> <i></i> niżej położony<br><b>3</b> <i></i> o rzece: bliski ujścia<br><b>4</b> <i></i> o okresach geologicznych: starszy<br><b>5</b> <i></i> o dźwiękach: niższy od danego o jakąś odległość muzyczną; też: zapisywany poniżej pięciolinii</td></tr> | |
| 231 | +<tr><td><b>doniesienie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> komunikat przekazywany przez środki masowego przekazu<br><b>2</b> <i></i> zawiadomienie władz o wykroczeniu lub przestępstwie</td></tr> | |
| 232 | +<tr><td><b>donikąd</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> do żadnego określonego miejsca, bez wytkniętego celu</td></tr> | |
| 233 | +<tr><td><b>dookoła I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „dokoła I” </td></tr> | |
| 234 | +<tr><td><b>dookoła II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „dokoła II” </td></tr> | |
| 235 | +<tr><td><b>dopiero I</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła komunikująca, że coś nastąpiło później, niż można było się spodziewać<br> <i>Mieszka tu dopiero od stycznia.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła komunikująca, że nikt inny nie zrobił wcześniej tego, o czym mowa<br> <i>Dopiero ojciec pożyczył jej pieniądze.</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła komunikująca, że czegoś lub kogoś w danym czasie jest mniej lub że coś jest mniej intensywne, niż można było się spodziewać<br> <i>Spłacił dopiero połowę długu.</i></td></tr> | |
| 236 | +<tr><td><b>dopiero II</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> składnik wykrzykników złożonych, wyrażających reakcję na coś nieoczekiwanego<br> <i>A to dopiero pech!</i></td></tr> | |
| 237 | +<tr><td><b>doprawdy</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła, za pomocą której mówiący chce podkreślić prawdziwość tego, o czym mówi<br> <i>Doprawdy nie rozumiem, o co chodzi.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła wyrażająca zdziwienie lub niedowierzanie<br> <i>Zrobił furorę w Paryżu. – Doprawdy?</i></td></tr> | |
| 238 | +<tr><td><b>dopóki</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające końcowy moment czynności lub stanu, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym<br> <i>Żyli w zgodzie, dopóki mieszkała z nimi matka.</i><br> <i>Musisz leżeć, dopóki nie wyzdrowiejesz.</i></td></tr> | |
| 239 | +<tr><td><b>dopókiż</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek wprowadzający pytanie, które wyraża różne stany mówiącego, często niecierpliwość<br> <i>Dopókiż będę cię o to prosił?</i></td></tr> | |
| 240 | +<tr><td><b>dopóty</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik komunikujący, iż czas trwania czegoś jest wyznaczony przez czas trwania innej czynności lub stanu<br> <i>Dopóty stał pod drzewem, dopóki nie przestało padać.</i></td></tr> | |
| 241 | +<tr><td><b>dosyć I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> tyle, ile trzeba<br><b>2</b> <i></i> w pewnym stopniu, stosunkowo</td></tr> | |
| 242 | +<tr><td><b>dosyć II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający zakaz</td></tr> | |
| 243 | +<tr><td><b>dotychczas</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> do tej pory</td></tr> | |
| 244 | +<tr><td><b>dotychczasowy</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> poprzedzający chwilę obecną, trwający w niezmienionej formie dotychczas<br><b>2</b> <i></i> żyjący gdzieś dotychczas</td></tr> | |
| 245 | +<tr><td><b>dotąd I</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek wyznaczający granicę przestrzenną lub czasową tego, o czym jest mowa w zdaniu<br> <i>Woda sięgała dotąd.</i><br> <i>Dotąd nie było między nami nieporozumień.</i></td></tr> | |
| 246 | +<tr><td><b>dotąd II</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik komunikujący, iż czas trwania czegoś jest wyznaczony przez czas trwania innej czynności lub stanu<br> <i>Dotąd bili brawo, dopóki nie wróciła na scenę.</i></td></tr> | |
| 247 | +<tr><td><b>dość I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „dosyć I” </td></tr> | |
| 248 | +<tr><td><b>dość II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „dosyć II” </td></tr> | |
| 249 | +<tr><td><b>drugi I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dwóch jednostek lub jedną z dwóch części, na które można coś podzielić<br><b>2</b> <i></i> pozostający w opozycji do pierwszego<br><b>3</b> <i></i> podkreślający podobieństwo do kogoś, czegoś<br><b>4</b> <i></i> mogący zastąpić nam kogoś lub coś</td></tr> | |
| 250 | +<tr><td><b>drugi II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> drugi dzień miesiąca</td></tr> | |
| 251 | +<tr><td><b>drugi III</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ktoś inny</td></tr> | |
| 252 | +<tr><td><b>dużo</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> duża liczba, ilość<br> <i>Miał dużo spraw do załatwienia.</i><br> <i>Przyszło dużo ludzi.</i><br><b>2</b> <i></i> w dużym stopniu, zakresie<br> <i>Dużo podróżował.</i><br><b>3</b> <i>pot.</i> niewiele, wcale, nic<br> <i>Dużo ty o tym wiesz!</i></td></tr> | |
| 253 | +<tr><td><b>dwa I</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 2</td></tr> | |
| 254 | +<tr><td><b>dwa II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ocena mierna w szkolnym systemie ocen</td></tr> | |
| 255 | +<tr><td><b>dwadzieścia</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 20</td></tr> | |
| 256 | +<tr><td><b>dwakroć</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dwa razy</td></tr> | |
| 257 | +<tr><td><b>dwanaście</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 12</td></tr> | |
| 258 | +<tr><td><b>dwieście</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 200</td></tr> | |
| 259 | +<tr><td><b>dwudziesty I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dwudziestu jednostek lub jedną z dwudziestu części, na które można coś podzielić</td></tr> | |
| 260 | +<tr><td><b>dwudziesty II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dwudziesty dzień miesiąca</td></tr> | |
| 261 | +<tr><td><b>dylu-dylu</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> o charakterystycznym ruchu ręki wykonywanym podczas gry na instrumencie smyczkowym</td></tr> | |
| 262 | +<tr><td><b>dymisja</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> zwolnienie kogoś z zajmowanego stanowiska lub ustąpienie z zajmowanego stanowiska</td></tr> | |
| 263 | +<tr><td><b>dyspozycja</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> polecenie wydane komuś<br><b>2</b> <i></i> czyjaś forma fizyczna lub psychiczna, zwłaszcza dobra<br><b>3</b> <i></i> wrodzona skłonność lub talent do czegoś<br><b>4</b> <i></i> układ, rozkład, plan czegoś</td></tr> | |
| 264 | +<tr><td><b>dzienny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> związany z okresem od wschodu do zachodu słońca<br><b>2</b> <i></i> dotyczący doby jako dnia kalendarzowego<br><b>3</b> <i></i> dotyczący systemu nauczania przeznaczonego dla osób niepracujących, polegającego na tym, że zajęcia odbywają się w ciągu dnia<br><b>4</b> <i></i> studiujący lub uczący się w szkołach działających w tym systemie</td></tr> | |
| 265 | +<tr><td><b>dziesiąty I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dziesięciu jednostek lub jedną z dziesięciu części, na które można coś podzielić</td></tr> | |
| 266 | +<tr><td><b>dziesiąty II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dziesiąty dzień miesiąca</td></tr> | |
| 267 | +<tr><td><b>dziesięć</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 10</td></tr> | |
| 268 | +<tr><td><b>dziewiąty I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dziewięciu jednostek lub jedną z dziewięciu części, na które można coś podzielić</td></tr> | |
| 269 | +<tr><td><b>dziewiąty II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dziewiąty dzień miesiąca</td></tr> | |
| 270 | +<tr><td><b>dziewiętnaście</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 19</td></tr> | |
| 271 | +<tr><td><b>dziewięć</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 9</td></tr> | |
| 272 | +<tr><td><b>dziewięćdziesiąt</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 90</td></tr> | |
| 273 | +<tr><td><b>dziewięćset</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 900</td></tr> | |
| 274 | +<tr><td><b>dzieńdoberek</b></td><td></td><td><b></b> <i>żart.</i> dzień dobry</td></tr> | |
| 275 | +<tr><td><b>dzisiaj I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „dziś I” </td></tr> | |
| 276 | +<tr><td><b>dzisiaj II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „dziś II” </td></tr> | |
| 277 | +<tr><td><b>dzisiejszy</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> odnoszący się do dnia obecnego, taki, który zdarzył się dziś<br><b>2</b> <i></i> współczesny, teraźniejszy</td></tr> | |
| 278 | +<tr><td><b>dzięki I</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek komunikujący o cechach, faktach lub osobach, które spowodowały, że dana sytuacja jest dla kogoś pomyślna<br> <i>Uratował się dzięki przytomności umysłu.</i></td></tr> | |
| 279 | +<tr><td><b>dzięki II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> podziękowania</td></tr> | |
| 280 | +<tr><td><b>dzięki III</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> dziękuję</td></tr> | |
| 281 | +<tr><td><b>dziś I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w dniu bieżącym<br><b>2</b> <i></i> w dobie obecnej, w bieżącym okresie</td></tr> | |
| 282 | +<tr><td><b>dziś II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> dzień obecny<br><b>2</b> <i></i> teraźniejszość</td></tr> | |
| 283 | +<tr><td><b>dzyń</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> dźwięk wydawany przez dzwonek lub dzwonki</td></tr> | |
| 284 | +<tr><td><b>dążenie</b><br>dążność</td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wysiłki zmierzające do osiągnięcia czegoś<br><b>2</b> <i></i> skłonność ku czemuś</td></tr> | |
| 285 | +<tr><td><b>długość</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> odległość między skrajnymi punktami linii lub płaszczyzny<br><b>2</b> <i></i> czas, który mija od początku do końca jakiegoś zjawiska, procesu itp.<br><b>3</b> <i></i> cecha tego, co jest długie</td></tr> | |
| 286 | +<tr><td><b>e I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> litera oznaczająca samogłoskę „e”<br><b>2</b> <i></i> samogłoska ustna<br><b>3</b> <i></i> litera oznaczająca w numeracji porządkowej: piąty<br><b>4</b> <i></i> trzeci dźwięk podstawowej skali diatonicznej</td></tr> | |
| 287 | +<tr><td><b>e II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> wykrzyknik wyrażający różne reakcje emocjonalne<br> <i>E, nudny jesteś!</i><br><b>b</b> lub mający na celu zwrócenie czyjejś uwagi<br> <i>E! Mały, chodź no tu.</i></td></tr> | |
| 288 | +<tr><td><b>ech</b><br>eh</td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający różne stany woli lub emocji</td></tr> | |
| 289 | +<tr><td><b>eh</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „ech” </td></tr> | |
| 290 | +<tr><td><b>ej</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wzywający adresata do zwrócenia na coś uwagi</td></tr> | |
| 291 | +<tr><td><b>ejże</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający przestrogę lub pogróżkę albo wątpliwość mówiącego co do prawdziwości czyjejś wypowiedzi</td></tr> | |
| 292 | +<tr><td><b>ekspedite</b><br>expedite</td><td></td><td><b></b> <i></i> biegle, doskonale</td></tr> | |
| 293 | +<tr><td><b>eksport</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> sprzedaż towarów za granicę lub odpłatne świadczenie usług na rzecz kontrahenta zagranicznego</td></tr> | |
| 294 | +<tr><td><b>ekstra I</b><br>extra I</td><td></td><td><b>1</b> <i></i> dodatkowy, osobny<br><b>2</b> <i></i> bardzo dobry, atrakcyjny</td></tr> | |
| 295 | +<tr><td><b>ekstra II</b><br>extra II</td><td></td><td><b>1</b> <i></i> dodatkowo, osobno<br><b>2</b> <i></i> bardzo dobrze, atrakcyjnie</td></tr> | |
| 296 | +<tr><td><b>ergo</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> a więc</td></tr> | |
| 297 | +<tr><td><b>et</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający różne stany, uczucia</td></tr> | |
| 298 | +<tr><td><b>etap</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> część przebywanej drogi, trasy itp. między dwoma postojami<br><b>2</b> <i></i> okres rozwoju jakiejś działalności lub procesu<br><b>3</b> <i>daw.</i> miejsce postoju w czasie podróży</td></tr> | |
| 299 | +<tr><td><b>eureka</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „heureka” </td></tr> | |
| 300 | +<tr><td><b>ewentualnie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w razie zaistnienia jakichś okoliczności<br><b>2</b> <i></i> lub, czy też</td></tr> | |
| 301 | +<tr><td><b>ewentualny</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> możliwy, przypuszczalny</td></tr> | |
| 302 | +<tr><td><b>extra I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „ekstra I” </td></tr> | |
| 303 | +<tr><td><b>extra II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „ekstra II” </td></tr> | |
| 304 | +<tr><td><b>fakt</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> to, co zaszło lub zachodzi w rzeczywistości</td></tr> | |
| 305 | +<tr><td><b>faktyczny</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> zgodny z faktami</td></tr> | |
| 306 | +<tr><td><b>fałszywy</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> podrobiony<br><b>2</b> <i></i> niezgodny z prawdą<br><b>3</b> <i></i> obłudny; też: świadczący o czyjejś obłudzie<br><b>4</b> <i></i> podszywający się pod kogoś<br><b>5</b> <i></i> nieharmoniczny</td></tr> | |
| 307 | +<tr><td><b>fe</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający reprymendę z powodu czyjegoś niewłaściwego zachowania</td></tr> | |
| 308 | +<tr><td><b>fest I</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> silny, dziarski</td></tr> | |
| 309 | +<tr><td><b>fest II</b></td><td></td><td><b></b> <i> pot.</i> mocno, porządnie</td></tr> | |
| 310 | +<tr><td><b>fest III</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> uroczystość, święto</td></tr> | |
| 311 | +<tr><td><b>fi</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający podziw, uznanie lub niedowierzanie</td></tr> | |
| 312 | +<tr><td><b>fifty-fifty</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> po równo</td></tr> | |
| 313 | +<tr><td><b>fik</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający szybki ruch całym ciałem, powodujący, że ktoś się przewraca</td></tr> | |
| 314 | +<tr><td><b>fiu</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i></i> wykrzyknik wyrażający uznanie lub zdziwienie, niekiedy połączone z ironią<br><b>2</b> <i></i> wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, kiedy ktoś lub coś gwiżdże</td></tr> | |
| 315 | +<tr><td><b>fiut</b></td><td></td><td><b>1</b> <i>posp.</i> członek męski<br><b>2</b> <i>posp.</i> wyzwisko używane w stosunku do mężczyzny</td></tr> | |
| 316 | +<tr><td><b>fora</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> okrzyk wyrażający żądanie natychmiastowego opuszczenia przez kogoś jakiegoś miejsca</td></tr> | |
| 317 | +<tr><td><b>fragment</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wyodrębniona część jakiejś całości<br><b>2</b> <i></i> niewielki utwór literacki o formie szkicowej, urywkowej, popularny w okresie romantyzmu</td></tr> | |
| 318 | +<tr><td><b>franko</b><br>franco</td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „porto-franko” w znaczeniu 2</td></tr> | |
| 319 | +<tr><td><b>frr</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dźwięk naśladujący odgłos furkotania skrzydeł ptaków podrywających się do lotu</td></tr> | |
| 320 | +<tr><td><b>fru</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający czynność wykonywaną energicznie</td></tr> | |
| 321 | +<tr><td><b>fu I</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający uczucia wstrętu bądź obrzydzenia</td></tr> | |
| 322 | +<tr><td><b>fu II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> chiński poemat pisany prozą rytmiczną, opisujący krajobrazy lub architekturę</td></tr> | |
| 323 | +<tr><td><b>fuj</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „fu I” </td></tr> | |
| 324 | +<tr><td><b>ful I</b><br>full I</td><td></td><td><b>1</b> <i>pot.</i> piwo jasne pełne<br><b>2</b> <i></i> w pokerze: jeden z układów kart<br><b>3</b> <i></i> w grze w kości: jeden z układów oczek</td></tr> | |
| 325 | +<tr><td><b>ful II</b><br>full II</td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> pod dostatkiem</td></tr> | |
| 326 | +<tr><td><b>gadu-gadu</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający odgłosy długiej rozmowy</td></tr> | |
| 327 | +<tr><td><b>gdy I</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> zaimek wprowadzający zdanie podrzędne, które określa czas odbywania się tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym<br> <i>Ściemniało się już, gdy wracali.</i><br> <b>b</b> lub okoliczności, w jakich to zachodzi<br> <i>Gdy wracali ze spaceru, zaczął padać deszcz.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek wprowadzający zdanie podrzędne, rozwijające składnik zdania nadrzędnego nazywający punkt lub odcinek czasu<br> <i>Pół roku minęło od chwili, gdy wyjechała.</i></td></tr> | |
| 328 | +<tr><td><b>gdy II</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik rozpoczynający zdanie oznaczające warunek<br> <i>Otrzyma dyplom, gdy zda egzamin.</i></td></tr> | |
| 329 | +<tr><td><b>gdyby I</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne lub jego równoważnik oznaczające możliwość<br> <i>Gdyby coś się stało, dowiesz się pierwsza.</i><br><b>b</b> lub niespełniony warunek tego, o czym mowa w drugim zdaniu<br> <i>Gdyby była ciepła woda, wykąpałabym się.</i></td></tr> | |
| 330 | +<tr><td><b>gdyby II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> partykuła wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające możliwość podjęcia działania, o którym mowa<br> <i>A gdybym tak zaprosił ją do kina?</i><br><b>b</b> wyrażające prośbę<br> <i>Gdybyś mogła powtórzyć swój adres.</i><br><b>c</b> lub wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające pragnienie lub życzenie<br> <i>Gdyby to mieszkanie było tańsze.</i></td></tr> | |
| 331 | +<tr><td><b>gdybyż</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające pragnienie lub życzenie<br> <i>Gdybyż to była prawda.</i></td></tr> | |
| 332 | +<tr><td><b>gdyż</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację</td></tr> | |
| 333 | +<tr><td><b>gdzie I</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> zaimek zastępujący określenie miejsca, w którym coś się dzieje lub znajduje, kierunku lub trasy ruchu, w zdaniach pytajnych<br> <i>Gdzie byłeś rano?</i><br> <b>b</b> lub w zdaniach podrzędnych będących rozwiniętym określeniem miejsca<br> <i>Kryli się, gdzie kto mógł.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek reprezentujący dowolne miejsce, do którego odnosi przedstawiona charakterystyka<br> <i>Byle gdzie robili przerwy w podróży.</i></td></tr> | |
| 334 | +<tr><td><b>gdzie II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wzmacniająca, uwydatniająca kontrast, nierealność lub niemożliwość czegoś<br> <i>Gdzie mnie staremu do tańca.</i></td></tr> | |
| 335 | +<tr><td><b>gdziekolwiek</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek oznaczający miejsce dowolne lub bliżej nieokreślone</td></tr> | |
| 336 | +<tr><td><b>gdzieniegdzie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w niektórych miejscach</td></tr> | |
| 337 | +<tr><td><b>gdzieś I</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek oznaczający określone miejsce, którego mówiący nie potrafi zidentyfikować lub którego nie chce wskazać</td></tr> | |
| 338 | +<tr><td><b>gdzieś II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> partykuła nadająca znaczenie przybliżenia określeniom czasu i miejsca<br> <i>Zjemy coś gdzieś po drodze.</i><br><b>b</b> lub wyrażeniom określającym liczbę, ilość lub miarę<br> <i>Wrócimy gdzieś za godzinę.</i></td></tr> | |
| 339 | +<tr><td><b>gdzież I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wzmocniony zaimek „gdzie”, występujący w pytaniach</td></tr> | |
| 340 | +<tr><td><b>gdzież II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wzmocniona partykuła „gdzie”</td></tr> | |
| 341 | +<tr><td><b>generalnie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> ogólnie, zasadniczo<br><b>2</b> <i></i> całkowicie, gruntownie,</td></tr> | |
| 342 | +<tr><td><b>gore</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> odmiana filmu grozy</td></tr> | |
| 343 | +<tr><td><b>gotowość</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> stan pogotowia<br><b>2</b> <i></i> stan należytego przygotowania do czegoś<br><b>3</b> <i></i> zdecydowanie się na coś</td></tr> | |
| 344 | +<tr><td><b>gratis I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> bezpłatnie</td></tr> | |
| 345 | +<tr><td><b>gratis II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> książka lub czasopismo otrzymane bezpłatnie</td></tr> | |
| 346 | +<tr><td><b>grono</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> grupa ludzi spokrewnionych lub zaprzyjaźnionych ze sobą<br><b>2</b> <i></i> kiść drobnych owoców<br><b>3</b> <i></i> kwiatostan składający się z kwiatów osadzonych na bocznych szypułkach odchodzących od wydłużonej osi głównej; też: owocostan o takiej budowie</td></tr> | |
| 347 | +<tr><td><b>gros I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dwanaście tuzinów</td></tr> | |
| 348 | +<tr><td><b>gros II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> większa część</td></tr> | |
| 349 | +<tr><td><b>grupa</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> pewna liczba jednostek skupiona w całość<br><b>2</b> <i></i> zbiorowość, której członkowie połączeni są jakąś więzią<br><b>3</b> <i></i> zespół ludzi, np. spełniających określone zadanie<br><b>4</b> <i></i> jednostka klasyfikacyjna<br><b>5</b> <i></i> zespół pierwiastków stanowiących jedną z pionowych kolumn tablicy układu okresowego pierwiastków<br><b>6</b> <i></i> zespół skał powstały w ciągu jednej ery<br><b>7</b> <i>mat.</i> zbiór dowolnych elementów „a, b, c...”, w którym określone jest działanie na dwóch dowolnych elementach, dające w wyniku znów element tego zbioru<br><b>8</b> <i>wojsk.</i> oddziały połączone czasowo pod wspólnym dowództwem w celu wykonania jakiegoś zadania</td></tr> | |
| 350 | +<tr><td><b>gul I</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i></i> powtarzalny dźwięk, jaki powstaje wtedy, gdy przelewa się woda lub gdy ktoś głośno coś pije<br><b>2</b> <i></i> dźwięk wydawany przez indora<br><b>3</b> <i></i> wykrzyknik używany w celu przywoływania indyków</td></tr> | |
| 351 | +<tr><td><b>gul II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> u ludów muzułmańskich: demon, który pożera ludzi i zwłoki na cmentarzach</td></tr> | |
| 352 | +<tr><td><b>gwałt</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zmuszenie kogoś do stosunku płciowego<br><b>2</b> <i></i> przemoc lub bezprawie popełnione z użyciem siły<br><b>3</b> <i></i> bezładny pośpiech lub zamieszanie</td></tr> | |
| 353 | +<tr><td><b>gwałtu</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i>daw.</i> wykrzyknik wypowiadany przez osobę wzywającą pomocy</td></tr> | |
| 354 | +<tr><td><b>gę</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dźwięk wydawany przez gęsi</td></tr> | |
| 355 | +<tr><td><b>głosowanie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> kolektywne podejmowanie decyzji, polegające na opowiedzeniu się za czymś lub przeciwko czemuś<br><b>2</b> <i></i> <b>zobacz</b> „wybory” </td></tr> | |
| 356 | +<tr><td><b>głównie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> zwłaszcza, przede wszystkim, przeważnie</td></tr> | |
| 357 | +<tr><td><b>głębokość</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> odległość od powierzchni czegoś do dna<br><b>2</b> <i></i> miejsce położone daleko od powierzchni, brzegu<br><b>3</b> <i></i> wnikliwość, dociekliwość<br><b>4</b> <i></i> prawdziwość uczuć, stanów psychicznych<br><b>5</b> <i></i> powszechność, nieodwracalność procesów, zjawisk społecznych lub psychologicznych</td></tr> | |
| 358 | +<tr><td><b>ha I</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i></i> wykrzyknik wyrażający różne uczucia zależnie od sytuacji<br><b>2</b> <i></i> wykrzyknik, parokrotnie powtórzony, nazywający dźwięki, jakie powstają, gdy ktoś głośno i spontanicznie się śmieje</td></tr> | |
| 359 | +<tr><td><b>ha II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> symbol jednostki powierzchni „hektar”</td></tr> | |
| 360 | +<tr><td><b>hajże</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> dalejże</td></tr> | |
| 361 | +<tr><td><b>halo I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> słowo rozpoczynające rozmowę telefoniczną lub używane w celu upewnienia się, że rozmowa nie została przerwana<br><b>2</b> <i></i> słowo używane w celu przywołania kogoś lub zwrócenia na siebie czyjejś uwagi</td></tr> | |
| 362 | +<tr><td><b>halo II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zjawisko optyczne w atmosferze wywołane odbiciem i załamaniem promieni świetlnych przez kryształki lodu w chmurach pierzastych<br><b>2</b> <i></i> aureola na zdjęciu fotograficznym dookoła przedmiotów bardzo jasnych</td></tr> | |
| 363 | +<tr><td><b>harap</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> bicz z krótką rękojeścią i długim plecionym rzemieniem, używany dawniej na psy myśliwskie</td></tr> | |
| 364 | +<tr><td><b>hau</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dźwięk wydawany przez szczekającego psa</td></tr> | |
| 365 | +<tr><td><b>he I</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wzmacniająca pytanie<br> <i>Czemu milczysz, he?</i></td></tr> | |
| 366 | +<tr><td><b>he II</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i></i> wykrzyknik wyrażający różne uczucia zależnie od sytuacji<br> <i>He, spryciarzu, udało ci się!</i><br><b>2</b> <i></i> wykrzyknik, parokrotnie powtarzany, nazywający dźwięki, jakie powstają, gdy ktoś śmieje się głośno</td></tr> | |
| 367 | +<tr><td><b>hej</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i></i> wykrzyknik używany dla zwrócenia czyjejś uwagi<br> <i>Hej, z drogi!</i><br> <i>Hej, poczekaj.</i><br><b>2</b> <i></i> rodzaj pozdrowienia używanego przez młodych ludzi wtedy, gdy się witają lub żegnają</td></tr> | |
| 368 | +<tr><td><b>hejt</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> obraźliwy lub agresywny komentarz zamieszczony w Internecie</td></tr> | |
| 369 | +<tr><td><b>hejże</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „hej” w znaczeniu 1</td></tr> | |
| 370 | +<tr><td><b>hen</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> bardzo daleko</td></tr> | |
| 371 | +<tr><td><b>het</b></td><td></td><td><b>1</b> <i>daw.</i> <b>zobacz</b> „hen” <br><b>2</b> <i>daw.</i> bardzo dawno temu</td></tr> | |
| 372 | +<tr><td><b>heureka</b><br>eureka</td><td></td><td><b></b> <i></i> znalazłem – okrzyk radości po dokonaniu jakiegoś odkrycia lub znalezieniu rozwiązania problemu</td></tr> | |
| 373 | +<tr><td><b>hi</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> wysoki dźwięk, parokrotnie powtórzony, jaki powstaje, gdy ktoś się śmieje</td></tr> | |
| 374 | +<tr><td><b>hm I</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający namysł mówiącego</td></tr> | |
| 375 | +<tr><td><b>hm II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> symbol jednostki długości „hektometr”</td></tr> | |
| 376 | +<tr><td><b>ho</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik, zwykle powtórzony, za pomocą którego mówiący reaguje na sytuację i przedmioty niepospolite</td></tr> | |
| 377 | +<tr><td><b>hoc</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik, zwykle powtórzony, wyrażający beztroską wesołość, jaka towarzyszy podskokom w tańcu</td></tr> | |
| 378 | +<tr><td><b>hokus-pokus</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik używany jako czarodziejskie zaklęcie</td></tr> | |
| 379 | +<tr><td><b>holender</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w jeździe na łyżwach: łuk zataczany przez łyżwiarza na jednej nodze<br><b>2</b> <i></i> urządzenie do rozdrabniania materiałów włóknistych<br><b>3</b> <i></i> <b>zobacz</b> „wiatrak holenderski” </td></tr> | |
| 380 | +<tr><td><b>hop</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i></i> wykrzyknik zachęcający do skoku lub podskakiwania<br><b>2</b> <i></i> wykrzyknik, zwykle powtarzany, za pomocą którego ludzie nawołują się</td></tr> | |
| 381 | +<tr><td><b>hopla</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „hop” w znaczeniu 1</td></tr> | |
| 382 | +<tr><td><b>hops</b><br>hopsa</td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „hop” w znaczeniu 1</td></tr> | |
| 383 | +<tr><td><b>hosanna</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik będący pierwotnie wezwaniem do Boga o pomoc, potem radosną inwokacją</td></tr> | |
| 384 | +<tr><td><b>hu</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i></i> wykrzyknik, zwykle powtarzany, za pomocą którego ludzie nawołują się<br><b>2</b> <i></i> wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję na coś zaskakującego<br><b>3</b> <i></i> dźwięk wydawany przez puchacza lub sowę</td></tr> | |
| 385 | +<tr><td><b>hu-ha</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający radość i zachęcający do zabawy</td></tr> | |
| 386 | +<tr><td><b>hura</b><br>hurra</td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający radość i zachęcający do wiwatowania na cześć kogoś lub z powodu osiągnięcia czegoś</td></tr> | |
| 387 | +<tr><td><b>hurra</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „hura” </td></tr> | |
| 388 | +<tr><td><b>huzia</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik zachęcający psa do ataku</td></tr> | |
| 389 | +<tr><td><b>hyc</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający szybki skok małego zwierzęcia, a także towarzyszący temu skokowi dźwięk</td></tr> | |
| 390 | +<tr><td><b>hę</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i>pot.</i> partykuła wzmacniająca pytanie<br> <i>Jak to było, hę?</i></td></tr> | |
| 391 | +<tr><td><b>i I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> litera oznaczająca samogłoskę „i” lub miękkość poprzedzającej spółgłoski<br><b>2</b> <i></i> samogłoska ustna<br><b>3</b> <i></i> litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dziewiąty</td></tr> | |
| 392 | +<tr><td><b>i II</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> spójnik łączący zdania lub inne wyrażenia odnoszące się do tych samych przedmiotów lub faktów<br> <i>Tańczą i śpiewają.</i><br> <b>b</b> albo sygnalizujące zakończenie danej wypowiedzi<br> <i>Nie wracam, i koniec.</i><br><b>2</b> <i></i> spójnik komunikujący, że zdarzenie nazywane przez czasownik trwa długo lub często się powtarza<br> <i>On tylko śpi i śpi.</i><br><b>3</b> <i></i> <b>a</b> spójnik łączący zdania komunikujące o zdarzeniach równoczesnych lub następujących po sobie<br> <i>Siedział i patrzył przed siebie.</i><br> <b>b</b> albo przyłączający zdanie, które wyraża konsekwencję tego, o czym wcześniej była mowa<br> <i>Upadła i złamała nogę.</i></td></tr> | |
| 393 | +<tr><td><b>i III</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> partykuła włączająca do danego zbioru wyróżniony przez nią element<br> <i>Trzeba i jego zaprosić.</i><br> <b>b</b> lub wprowadzająca w zdanie wyrażenie wtrącone<br> <i>Obrady, i tak spóźnione, odwlekały się.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła wprowadzająca wypowiedź akceptującą czyjąś wcześniejszą wypowiedź<br> <i>Idę spać. – I słusznie.</i><br><b>3</b> <i></i> <b>a</b> partykuła poprzedzająca składnik zdania, który komunikuje o jednym z możliwych zachowań w danej sytuacji<br> <i>Mogę i sama to naprawić.</i><br> <b>b</b> lub określający minimalny zakres niespełnionych oczekiwań mówiącego<br> <i>Wychodząc i słowa nie powiedział.</i></td></tr> | |
| 394 | +<tr><td><b>i IV</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający różne postawy emocjonalne lub stany woli</td></tr> | |
| 395 | +<tr><td><b>identyczny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> ten sam<br><b>2</b> <i></i> taki sam, jednakowy</td></tr> | |
| 396 | +<tr><td><b>ile I</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> zaimek wprowadzający pytanie o liczbę lub ilość<br> <i>Ile masz lat?</i><br> <b>b</b> albo przyłączający pytanie zależne dotyczące ilości, liczby lub miary<br> <i>Policz, ile osób jest na sali.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne, które określa podstawę charakterystyki ilości wskazanej przez składnik wypowiedzenia nadrzędnego<br> <i>Przeczytam tyle, ile zdążę.</i></td></tr> | |
| 397 | +<tr><td><b>ile II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> składnik spójników złożonych, np. „ile razy”... („tylekroć, tyle razy, zawsze”); „o ile”..., „to”; „o ile”..., „o tyle”...</td></tr> | |
| 398 | +<tr><td><b>ilekolwiek</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek wprowadzający wypowiedzenie podrzędne, oznaczający: bez względu na to, ile<br><b>2</b> <i></i> zaimek zastępujący liczebnik w wypowiedzeniu prostym, oznaczający: wszystko jedno ile</td></tr> | |
| 399 | +<tr><td><b>ilekroć</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik łączący wypowiedzenia, wskazujący na zależność zachodzącą między regularnie powtarzającymi się faktami: ile razy<br> <i>Ilekroć o niej myśli, ogarnia go złość.</i></td></tr> | |
| 400 | +<tr><td><b>ileś</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek oznaczający liczbę lub ilość, których mówiący nie potrafi lub nie chce ustalić</td></tr> | |
| 401 | +<tr><td><b>ileż</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek wprowadzający pytanie o liczbę lub ilość</td></tr> | |
| 402 | +<tr><td><b>ilość</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wielkość tego, co może być mierzone lub ważone</td></tr> | |
| 403 | +<tr><td><b>im</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> składnik spójnika złożonego „im”..., „tym”..., komunikującego taką zależność między dwiema zmianami, że jeżeli jedna zmiana zachodzi w pewnym stopniu, to druga dokonuje się również w tym samym stopniu<br> <i>Im szybciej skończysz, tym dłużej będziesz odpoczywać.</i></td></tr> | |
| 404 | +<tr><td><b>inaczej I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w inny sposób</td></tr> | |
| 405 | +<tr><td><b>inaczej II</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik przyłączający wyrażenie lub zdanie, za pomocą którego mówiący chce powiedzieć w inny sposób to, co powiedział za pomocą wyrażenia użytego przed spójnikiem<br><b>2</b> <i></i> spójnik wprowadzający wypowiedzenie, w którym jest mowa o konsekwencjach niewykonania tego, co komunikuje wypowiedzenie poprzedzające</td></tr> | |
| 406 | +<tr><td><b>incognito I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> zachowując anonimowość</td></tr> | |
| 407 | +<tr><td><b>incognito II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> zatajenie swojej tożsamości</td></tr> | |
| 408 | +<tr><td><b>indziej</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> składnik przysłówków złożonych, np. „gdzie indziej”, „kiedy indziej”</td></tr> | |
| 409 | +<tr><td><b>istotnie</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła potwierdzająca słuszność tego, co ktoś wcześniej powiedział</td></tr> | |
| 410 | +<tr><td><b>iście</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> naprawdę, niewątpliwie</td></tr> | |
| 411 | +<tr><td><b>iż</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „że I” w znaczeniu 1, 2</td></tr> | |
| 412 | +<tr><td><b>ja I</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek odnoszący się do mówiącego</td></tr> | |
| 413 | +<tr><td><b>ja II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> osobowość, jaźń</td></tr> | |
| 414 | +<tr><td><b>jak I</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik wprowadzający wyrażenie porównawcze<br> <i>Rzucało łodzią jak łupiną orzecha.</i><br><b>2</b> <i></i> spójnik przyłączający zdania lub ich części wtrącone, dopowiedziane, objaśniające<br> <i> Jak widzę, dobrze ci się powodzi</i><br><b>3</b> <i></i> spójnik łączący równorzędne części zdania, zwykle w połączeniach: „jak i”, „jak też”, „jak również”, „zarówno..., jak”<br> <i>Dręczyły go różne troski, jak i to, że nic nie wiedział o losie najbliższych.</i><br><b>4</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdania podrzędne określające czas, warunek, przyczynę<br> <i>Pięć lat minęło, jak ojciec nie żyje.</i></td></tr> | |
| 415 | +<tr><td><b>jak II</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek wprowadzający wyrażenie porównawcze<br> <i>Nos miała jak kartofelek.</i></td></tr> | |
| 416 | +<tr><td><b>jak III</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek wprowadzający pytanie dotyczące różnych kwestii<br> <i>Jak wybrnąć z tej sytuacji?</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe lub pytajne, za pomocą którego mówiący wyraża swój stosunek do ludzi i ich zachowań<br> <i>Jak pan śmiał!</i><br><b>3</b> <i></i> zaimek wprowadzający zdanie komunikujące, iż dana cecha lub dane zdarzenie charakteryzują się bardzo dużym stopniem intensywności<br> <i>Jak tu duszno!</i><br><b>4</b> <i></i> zaimek wprowadzający pytanie zależne i przyłączający je do zdania nadrzędnego, które dotyczy zwykle stanu umysłu jakiejś osoby<br> <i>Zastanawiał się, jak żyć.</i></td></tr> | |
| 417 | +<tr><td><b>jak IV</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła wraz ze słowem „nie” wprowadzająca zdanie, w którym nadawca zaczyna opowiadać o czyimś spontanicznym zachowaniu<br> <i>Jak nie krzyknie, jak się nie wścieknie...</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła wraz ze słowem „to” wprowadzająca pytanie, za pomocą którego mówiący wyraża swoje zaskoczenie<br> <i>Jak to, już czwarta?</i></td></tr> | |
| 418 | +<tr><td><b>jak V</b></td><td>adv</td><td><b></b> <i></i> przysłówek wyrażający maksymalny stopień intensywności cechy lub zdarzenia, jaki jest możliwy w danej sytuacji<br> <i>Ubierz się jak najcieplej.</i></td></tr> | |
| 419 | +<tr><td><b>jak VI</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> rogaty ssak o potężnym ciele porośniętym długą, brunatnoczarną sierścią, żyjący w Tybecie</td></tr> | |
| 420 | +<tr><td><b>jakby I</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy<br> <i>Wszystko w jego żołądku zaczęło jakby pulsować.</i></td></tr> | |
| 421 | +<tr><td><b>jakby II</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające sytuację nierzeczywistą, która, biorąc pod uwagę to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, mogłaby się urzeczywistnić<br> <i>Chichotaliśmy, jakbyśmy mieli łaskotki.</i><br><b>2</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunki urzeczywistnienia się tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym<br> <i>Jakbyś znalazł chwilę, wpadnij do nas jutro.</i></td></tr> | |
| 422 | +<tr><td><b>jakikolwiek</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek nieokreślony, komunikujący dowolność lub obojętność wyboru<br> <i>Poszukaj sobie jakiejkolwiek pracy.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek nieokreślony, wyrażający negatywną ocenę wartości przedmiotu<br> <i>Zrobiła sweter z jakiejkolwiek wełny i po praniu musiała go wyrzucić.</i><br><b>3</b> <i></i> zaimek komunikujący, że cecha danego obiektu lub stanu rzeczy jest nieistotna z punktu widzenia tego, o czym mowa w wypowiedzeniu nadrzędnym<br> <i>Jakiekolwiek masz kłopoty, skorzystaj z pomocy rodziców.</i></td></tr> | |
| 423 | +<tr><td><b>jakiś</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek nieokreślony<br> <i>Jakieś dziecko płacze.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek dodawany do określenia liczby, ilości lub miary w przybliżeniu<br> <i>Wrócę za jakąś godzinę.</i><br><b>3</b> <i>pot.</i> zaimek wyrażający przypuszczenie nadawcy, że cecha komunikowana przez przymiotnik w pewnym tylko stopniu przysługuje komuś lub czemuś<br> <i>Ona była dzisiaj jakaś ponura.</i></td></tr> | |
| 424 | +<tr><td><b>jakkolwiek I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wszystko jedno w jaki sposób</td></tr> | |
| 425 | +<tr><td><b>jakkolwiek II</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek komunikujący, iż niezależnie od przebiegu zdarzeń, o których mowa w zdaniu podrzędnym, stanie się to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym<br> <i>Jakkolwiek sprawa się zakończy, wyjedziemy stąd.</i></td></tr> | |
| 426 | +<tr><td><b>jakkolwiek III</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik komunikujący, że wniosek wynikający z treści zdania podrzędnego jest niezgodny z treścią zdania nadrzędnego<br> <i>Jakkolwiek sytuacja była dla niego krępująca, nie opuścił sali.</i></td></tr> | |
| 427 | +<tr><td><b>jako I</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie roli, jaką pełni jakaś osoba w danych okolicznościach, a także określenie stosunku tej osoby do innych osób<br> <i>Jako gospodarz spotkania starał się być dla wszystkich życzliwy i miły.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem wskazujący na okres życia osoby, o której mowa w zdaniu<br> <i>Jako dziecko przebyła wszystkie choroby zakaźne.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie sposobu potraktowania lub oceny danego obiektu lub stanu rzeczy<br> <i>Takie stany są określane jako depresyjne.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek przyłączający liczebnik porządkowy, który wskazuje na kolejność charakteryzowanego zdarzenia względem innych<br> <i>Sekretarz komisji przyszedł na zebranie jako pierwszy.</i></td></tr> | |
| 428 | +<tr><td><b>jako II</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik przyłączający określenie roli, jaką pełni jakaś osoba w danych okolicznościach, a także określenie stosunku tej osoby do innych osób<br> <i>Zatrudniono ją jako sekretarkę dyrektora.</i><br><b>2</b> <i></i> spójnik przyłączający rzeczownik, który wskazuje na okres życia osoby, o której mowa w zdaniu<br> <i>Jako małolata wyproszono go z tej imprezy.</i><br><b>3</b> <i></i> spójnik przyłączający określenie sposobu potraktowania lub oceny danego obiektu lub stanu rzeczy<br> <i>Zaskarżyła decyzję wojewody jako krzywdzącą.</i><br><b>4</b> <i></i> spójnik przyłączający liczebnik porządkowy, który wskazuje na kolejność charakteryzowanego zdarzenia względem innych<br> <i>Jako trzeciemu na mecie przyznano mu brązowy medal.</i></td></tr> | |
| 429 | +<tr><td><b>jakoby I</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik przyłączający do zdania nadrzędnego zdanie podrzędne i zarazem podający w wątpliwość to, o czym jest mowa w tym zdaniu<br> <i> Twierdził, jakoby znał ją od dawna.</i></td></tr> | |
| 430 | +<tr><td><b>jakoby II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, że zawarty w zdaniu sąd nie pochodzi od mówiącego i że mówiący wątpi w prawdziwość tego sądu<br> <i> Krążą pogłoski o mających jakoby nastąpić zmianach w rządzie.</i></td></tr> | |
| 431 | +<tr><td><b>jakoś I</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek odnoszący się do nieokreślonego sposobu wykonania czynności<br> <i>Trzeba to jakoś załatwić.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek sugerujący, że intensywność danego zjawiska jest tak niewielka, że mówiący waha się, czy w ogóle można scharakteryzować to zjawisko w podany sposób<br> <i>Czuł się jakoś niewyraźnie.</i><br><b>3</b> <i></i> zaimek sugerujący, że mówiący nie zna przyczyn danego zjawiska i jest nim zaskoczony<br> <i>Jakoś nie mogę w to uwierzyć.</i></td></tr> | |
| 432 | +<tr><td><b>jakoś II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wskazująca na to, że podana charakterystyka dotycząca czasu lub miejsca jest przybliżona<br> <i>Umówmy się tak jakoś na początku przyszłego tygodnia.</i></td></tr> | |
| 433 | +<tr><td><b>jakże</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek wprowadzający pytanie o sposób wykonywania czynności<br> <i>Jakże go do tego namówić?</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe, podkreślające wysoki stopień nasilenia danego stanu rzeczy lub danej cechy<br> <i>Jakże byłam naiwna!</i><br><b>3</b> <i></i> zaimek wprowadzający pytanie retoryczne, wyrażające niezadowolenie, oburzenie, wątpliwość lub kwestionujące czyjeś postępowanie<br> <i>Jakże mogłaś go puścić samego w góry?</i></td></tr> | |
| 434 | +<tr><td><b>jakżeby</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek wprowadzający pytanie retoryczne, w którym mówiący uznaje dany stan rzeczy za niemożliwy<br> <i>Jakżeby mogła taka uroczystość odbyć się bez ciebie?</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe wyrażające życzenie<br> <i>Jakżebym chciał, żebyś przyjechała choć na parę dni!</i></td></tr> | |
| 435 | +<tr><td><b>jeden I</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę jeden</td></tr> | |
| 436 | +<tr><td><b>jeden II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> pierwszy, rozpoczynający ciąg, serię, kolejność<br><b>2</b> <i></i> sam, jedyny<br><b>3</b> <i></i> ten sam<br><b>4</b> <i></i> tworzący całość</td></tr> | |
| 437 | +<tr><td><b>jeden III</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> pewien, bliżej nieokreślony</td></tr> | |
| 438 | +<tr><td><b>jeden IV</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> o działającej w pojedynkę osobie</td></tr> | |
| 439 | +<tr><td><b>jeden V</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> kieliszek wódki</td></tr> | |
| 440 | +<tr><td><b>jedenaście</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 11</td></tr> | |
| 441 | +<tr><td><b>jednak I</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie o treści niezgodnej z tym, co można wnioskować na podstawie zdania poprzedzającego</td></tr> | |
| 442 | +<tr><td><b>jednak II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa w zdaniu, jest niezgodne z przewidywaniami mówiącego<br> <i>Ta książka była jednak za droga.</i></td></tr> | |
| 443 | +<tr><td><b>jednakże</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „jednak I” </td></tr> | |
| 444 | +<tr><td><b>jedno</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> tylko to<br><b>2</b> <i></i> całość<br><b>3</b> <i></i> to samo</td></tr> | |
| 445 | +<tr><td><b>jednonóż</b></td><td></td><td><b></b> <i>sport.</i> jedną nogą</td></tr> | |
| 446 | +<tr><td><b>jednorącz</b></td><td></td><td><b></b> <i>sport.</i> jedną ręką</td></tr> | |
| 447 | +<tr><td><b>jedynie</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione<br> <i>Czuł się dobrze jedynie w domu.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący spodziewał się, iż ilość, zakres lub natężenie tego, o czym mowa, będą większe<br> <i>Mam dla was jedynie po czekoladzie.</i></td></tr> | |
| 448 | +<tr><td><b>jedyny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> tylko jeden<br><b>2</b> <i></i> niemający sobie równego<br><b>3</b> <i></i> najmilszy ze wszystkich</td></tr> | |
| 449 | +<tr><td><b>jej</b><br>jejku</td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję emocjonalną</td></tr> | |
| 450 | +<tr><td><b>jeszcze</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła komunikująca, że dany stan rzeczy trwał lub trwa dłużej, niż mówiący się tego spodziewał<br> <i>Dziecko jeszcze śpi.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła komunikująca, że coś stało się niedawno lub że od zajścia danego zdarzenia upłynęło niewiele czasu<br> <i>Jeszcze przed godziną było tu gwarno.</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła uwydatniająca odległość w czasie lub przestrzeni między danym miejscem bądź momentem a początkiem lub końcem zdarzenia, o którym jest mowa<br> <i> Do wyjazdu mamy jeszcze dwa dni.</i><br><b>4</b> <i></i> partykuła włączająca do danego zbioru wyróżniony przez nią obiekt<br> <i>Dzwoniła jeszcze twoja siostra.</i><br><b>5</b> <i></i> partykuła podkreślająca, że cecha, o której mowa, przysługuje danemu obiektowi w większym stopniu niż innym wskazanym obiektom i że mówiący nie spodziewał się tego<br> <i> Dziś jest jeszcze chłodniej niż wczoraj.</i><br><b>6</b> <i></i> partykuła komunikująca, że mówiący ocenia dany przedmiot z punktu widzenia charakteryzowanej cechy jako stosunkowo niezły na tle innych przedmiotów tego samego rodzaju<br> <i>Wśród tych zwiędłych kwiatów te róże są jeszcze najładniejsze.</i><br><b>7</b> <i></i> partykuła zapewniająca adresata, który wątpi w urzeczywistnienie się faktu, o którym jest mowa, że będzie on miał miejsce w przyszłości<br> <i>Jeszcze się o tym przekonasz.</i></td></tr> | |
| 451 | +<tr><td><b>jeśli</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunek, od którego spełnienia zależy to, o czym jest mowa w zdaniu nadrzędnym<br> <i>Jeśli będziesz dobrze się uczył, to dostaniesz stypendium.</i><br><b>2</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające okoliczności, w jakich zachodzi stan rzeczy, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym<br> <i>Martwiła się bardzo, jeśli kogoś spotykało nieszczęście.</i><br><b>3</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające założenie, przy którym jest prawdziwe lub może się spełnić to, o czym jest mowa w zdaniu nadrzędnym<br> <i>Jeśli dobrze pamiętam jego życiorys, to studiował najpierw filozofię, a potem prawo.</i><br><b>4</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające przesłankę, na podstawie której można wywnioskować to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym<br> <i>Jeśli nie wychodzi z domu od tygodnia, to musi być chory.</i><br><b>5</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne uzasadniające pytanie retoryczne zawarte w zdaniu nadrzędnym<br> <i>Co mają powiedzieć inni, jeśli ty narzekasz na brak pieniędzy.</i><br><b>6</b> <i></i> spójnik używany do ostrzeżenia rozmówcy przed negatywnymi konsekwencjami działania, o którym mowa w zdaniu podrzędnym<br> <i>Jeśli tu jeszcze raz przyjedziesz, to wyrzucę cię za drzwi.</i><br><b>7</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, w którym zakłada się możliwość zajścia pewnego zdarzenia ocenianego jako nieistotne<br> <i>Jeśli nawet będę musiał wyjechać, to zostaną inni.</i><br><b>8</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, którego prawdziwość nie jest wykluczona<br> <i>Jeśli czegoś tej zupie brakuje, to pieprzu.</i><br><b>9</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, w którym jest mowa o zdarzeniu uważanym za nieprawdopodobne do tego stopnia, co zdarzenie charakteryzowane w zdaniu nadrzędnym<br> <i>Jeśli on dotrzyma tajemnicy, to mi kaktus na dłoni wyrośnie.</i><br><b>10</b> <i></i> spójnik łączący dwa zdania o treściach przeciwstawnych<br> <i>Jeśli w szkole zachowywał się skandalicznie, to w domu był wyjątkowo grzeczny.</i><br><b>11</b> <i></i> spójnik wraz ze słowem „nie” przyłączający wyrażenie, które rozszerza potencjalny zakres odniesienia charakterystyki przedstawionej w zdaniu<br> <i>Przejechaliśmy już pięćset kilometrów, jeśli nie więcej.</i><br><b>12</b> <i></i> spójnik wraz ze słowem „nie” łączący dwa zdania lub równorzędne składniki zdania w konstrukcję komunikującą, że ma miejsce jeden z dwóch przedstawionych w niej stanów rzeczy<br> <i>Zawsze go coś bolało, jeśli nie brzuch, to głowa.</i></td></tr> | |
| 452 | +<tr><td><b>jeśliby</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, może nastąpić w bliższej lub dalszej przyszłości<br> <i>Jeśliby uzyskał poparcie swojej partii, to będzie ubiegał się o fotel prezydencki.</i><br><b>2</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nie mogło, nie może ani nie będzie mogło nastąpić<br> <i>Jeślibym był wiedział, że mamy zebranie, to na pewno bym przyszedł.</i><br><b>3</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że spełnienie warunku określonego w tym zdaniu zależy od czyjejś woli<br> <i>Zrobi się tu o wiele więcej miejsca, jeśliby wyrzucić starą kanapę do piwnicy.</i></td></tr> | |
| 453 | +<tr><td><b>jeżeli</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „jeśli” </td></tr> | |
| 454 | +<tr><td><b>jeżeliby</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „jeśliby” </td></tr> | |
| 455 | +<tr><td><b>jutro I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> następnego dnia po dzisiejszym<br><b>2</b> <i></i> w przyszłości</td></tr> | |
| 456 | +<tr><td><b>jutro II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> dzień następujący po dzisiejszym<br><b>2</b> <i></i> przyszłość</td></tr> | |
| 457 | +<tr><td><b>już</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> partykuła komunikująca, że dany stan rzeczy zaczął się lub zakończył wcześniej, niż to przewidywano<br> <i>Nie mam już pieniędzy.</i><br> <b>b</b> albo że miał miejsce dawno lub trwa, będzie trwać długo<br> <i>Mecz trwa już godzinę.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła uwydatniająca niewielką odległość między czasem wypowiedzi a przewidywanym początkiem lub końcem danego zdarzenia<br> <i>Do wakacji już tylko miesiąc.</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła komunikująca, że niewiele brakowało, by dany stan rzeczy nastąpił<br> <i>Już miał się z nami przywitać, ale ktoś go zawołał.</i><br><b>4</b> <i></i> partykuła komunikująca, że to, co się stało, spełnia oczekiwania mówiącego<br> <i>To już wystarczy na zaliczenie zajęć.</i><br><b>5</b> <i></i> partykuła podkreślająca niezgodność czyjegoś zachowania z przyjętą normą<br> <i>To już wielka przesada.</i><br><b>6</b> <i></i> partykuła użyta w zdaniu wykrzyknikowym lub rozkazującym: wyrażająca wolę, by zmiana danego stanu rzeczy nastąpiła w tej chwili<br> <i>Wyłącz to już!</i><br><b>7</b> <i></i> partykuła użyta w odniesieniu do czasownika w trybie rozkazującym wprowadzająca zdanie, które ma nakłonić adresata do zmiany jego zachowania lub postępowania<br> <i>Już nie płacz.</i></td></tr> | |
| 458 | +<tr><td><b>kap</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wyraz nazywający dźwięk spowodowany odgłosem spadających kropel</td></tr> | |
| 459 | +<tr><td><b>kaput</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> wyraz oznaczający koniec, klęskę lub zły stan czegoś</td></tr> | |
| 460 | +<tr><td><b>kawał</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> znaczna część jakiejś masy lub całości<br><b>2</b> <i></i> znaczna część jakiejś odległości lub przestrzeni<br><b>3</b> <i></i> duża ilość czegoś<br><b>4</b> <i></i> wesoła historyjka z dowcipnym, zaskakującym zakończeniem<br><b>5</b> <i></i> zażartowanie z kogoś</td></tr> | |
| 461 | +<tr><td><b>kawałek</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> niewielka część jakiejś masy lub całości<br><b>2</b> <i></i> niewielka lub niedokładnie określona część jakiejś odległości lub przestrzeni<br><b>3</b> <i></i> niewielki utwór muzyczny</td></tr> | |
| 462 | +<tr><td><b>każdy I</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek komunikujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, odnosi się do osób, przedmiotów lub zjawisk danej grupy, i że nie ma takich, do których by się to nie odnosiło</td></tr> | |
| 463 | +<tr><td><b>każdy II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> każdy człowiek, każda rzecz</td></tr> | |
| 464 | +<tr><td><b>kic</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik, często powtarzany, nazywający skok zająca, królika, wiewiórki itp.</td></tr> | |
| 465 | +<tr><td><b>kici</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik, zwykle powtarzany, używany w celu przywołania kota</td></tr> | |
| 466 | +<tr><td><b>kiedy I</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek zastępujący określenia czasu lub nawiązujący do nich, używany w zdaniach samodzielnych o formie pytajnej lub rozpoczynający zdanie podrzędne<br> <i>Kiedy przyjdziesz? Nie zauważył, kiedy wyszłam.</i></td></tr> | |
| 467 | +<tr><td><b>kiedy II</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> spójnik wprowadzający zdanie czasowe<br> <i>Było późno, kiedy wrócił do domu.</i><br><b>b</b> rozpoczynajacy zdanie podrzędne oznaczające przyczynę, warunek czegoś<br> <i>Kiedy jesteś taki mądry, radź sobie sam.</i><br><b>c</b> lub łączący zdania o treści przeciwstawnej<br> <i>Mógłby się uczyć, cóż kiedy nie chce.</i></td></tr> | |
| 468 | +<tr><td><b>kiedykolwiek</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w czasie bliżej nieokreślonym lub dowolnym</td></tr> | |
| 469 | +<tr><td><b>kiedyś</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w czasie nieokreślonym, którego mówiący nie może lub nie chce zidentyfikować</td></tr> | |
| 470 | +<tr><td><b>kiedyż</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wzmocniony zaimek „kiedy”, występujący w pytaniach</td></tr> | |
| 471 | +<tr><td><b>kieliszek</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> niewielkie naczynie na nóżce, służące do picia alkoholu; też: zawartość tego naczynia</td></tr> | |
| 472 | +<tr><td><b>kikiryki</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „kukuryku I” </td></tr> | |
| 473 | +<tr><td><b>kilka I</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą niż 2 i mniejszą niż 10</td></tr> | |
| 474 | +<tr><td><b>kilka II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> mała ryba morska, mająca wzdłuż brzucha ostry pas łusek</td></tr> | |
| 475 | +<tr><td><b>kilkadziesiąt</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą od 20 i mniejszą od 99</td></tr> | |
| 476 | +<tr><td><b>kilkakroć</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> kilka razy</td></tr> | |
| 477 | +<tr><td><b>kilkanaście</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę w przedziale od 11 do 19</td></tr> | |
| 478 | +<tr><td><b>kilkaset</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą od 200 i mniejszą od 999</td></tr> | |
| 479 | +<tr><td><b>kić</b></td><td></td><td><b></b> <i>posp.</i> więzienie</td></tr> | |
| 480 | +<tr><td><b>klap</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik, zwykle powtarzany, nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, gdy jeden przedmiot uderza o drugi</td></tr> | |
| 481 | +<tr><td><b>klepu-klepu</b><br>klepu-klep</td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, kiedy ktoś kogoś klepie</td></tr> | |
| 482 | +<tr><td><b>klituś-bajduś</b></td><td></td><td><b>1</b> <i>pot.</i> bezsensowna paplanina lub kłamliwe opowieści<br><b>2</b> <i>pot.</i> ten, kto opowiada rzeczy nieprawdopodobne</td></tr> | |
| 483 | +<tr><td><b>kniaź</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> tytuł księcia panującego dawniej na Rusi i Litwie; też: osoba, której przysługiwał ten tytuł</td></tr> | |
| 484 | +<tr><td><b>kolejność</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> następstwo według ustalonego porządku</td></tr> | |
| 485 | +<tr><td><b>kolekcja</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zbiór przedmiotów jednego rodzaju, gromadzonych przez kogoś ze względu na ich wartość artystyczną, naukową lub historyczną<br><b>2</b> <i></i> zestaw strojów proponowany przez projektanta lub firmę na daną porę roku lub okazję</td></tr> | |
| 486 | +<tr><td><b>komentarz</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> uwaga na temat kogoś lub czegoś, najczęściej krytyczna lub złośliwa<br><b>2</b> <i></i> artykuł publicystyczny lub wypowiedź omawiające aktualne wydarzenia polityczne, gospodarcze, kulturalne<br><b>3</b> <i></i> objaśnienia lub interpretacja tekstu, obrazu, badania naukowego itp., dodawane przez autora, wystawcę, reżysera lub wydawcę<br><b>4</b> <i></i> dziennikarska relacja z przebiegu wydarzeń, prowadzona na bieżąco w radiu lub telewizji</td></tr> | |
| 487 | +<tr><td><b>kompleks</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zespół wyobrażeń, pragnień, odczuć itp. tkwiących w podświadomości człowieka, nieakceptowanych przez niego, przejawiających się w różnego rodzaju obawach, zahamowaniach itp.<br><b>2</b> <i></i> zespół wielu przedmiotów lub zjawisk uzupełniających się wzajemnie, tworzących pewną całość<br><b>3</b> <i></i> <b>zobacz</b> „związek koordynacyjny” </td></tr> | |
| 488 | +<tr><td><b>konkurent</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> osoba lub firma konkurująca z innymi<br><b>2</b> <i></i> mężczyzna starający się o rękę kobiety</td></tr> | |
| 489 | +<tr><td><b>kontra I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wypowiedź lub działanie wyrażające sprzeciw wobec wypowiedzi lub działania innej osoby<br><b>2</b> <i></i> w boksie: błyskawiczny cios odparowujący lub blokujący atak przeciwnika<br><b>3</b> <i></i> <b>zobacz</b> „kontratak” w znaczeniu 2<br><b>4</b> <i>karc.</i> zobowiązanie się gracza do niedopuszczenia do wzięcia przez przeciwnika deklarowanej liczby lew<br><b>5</b> <i></i> w wioślarstwie: wiosłowanie wstecz<br><b>6</b> <i></i> kreskowa klisza drukarska, dająca na odbitce odwrotny w stosunku do oryginału układ plam czarnych i białych</td></tr> | |
| 490 | +<tr><td><b>kontra II</b><br>contra</td><td></td><td><b></b> <i></i> przeciw, przeciwko</td></tr> | |
| 491 | +<tr><td><b>koło I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> część płaszczyzny ograniczona okręgiem<br><b>2</b> <i></i> linia zamykająca płaszczyznę mającą kształt koła geometrycznego; też: obwód takiego koła<br><b>3</b> <i></i> okrągły element nośny pojazdów, umożliwiający im ruch przez toczenie<br><b>4</b> <i></i> element występujący w różnych maszynach i urządzeniach, o okrągłym kształcie, spełniający różne funkcje związane z przenoszeniem ruchu obrotowego; też: przyrząd w kształcie koła lub urządzenie zaopatrzone w koło<br><b>5</b> <i></i> przedmiot, znak, plama itp. mające kształt koła geometrycznego<br><b>6</b> <i></i> określona grupa osób<br><b>7</b> <i></i> stowarzyszenie pewnej liczby osób o wspólnych dążeniach lub zainteresowaniach<br><b>8</b> <i></i> zabawa dziecięca, w której uczestnicy, ustawieni w kręgu, trzymają się za ręce<br><b>9</b> <i></i> średniowieczne narzędzie tortur<br><b>10</b> <i></i> w dawnej Polsce: zgromadzenie radnych, obradujący sejmik<br><b>11</b> <i></i> taniec słowiański, w którym tancerze i tancerki trzymają się za ręce w kręgu</td></tr> | |
| 492 | +<tr><td><b>koło II</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami<br> <i>Usiądź koło mnie.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek poprzedzający określenie liczby, ilości, miary lub czasu, który komunikuje, że jest ono przybliżone<br> <i>Zadzwoniła koło szóstej.</i><br><b>3</b> <i>pot.</i> przyimek przyłączający nazwę przedmiotu będącego obiektem czynności, o której mowa w zdaniu<br> <i>Dłubał coś koło zegara.</i></td></tr> | |
| 493 | +<tr><td><b>krytyka</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> surowa lub negatywna ocena kogoś lub czegoś<br><b>2</b> <i></i> analiza i ocena książki, filmu lub czyichś dokonań<br><b>3</b> <i></i> tekst lub wypowiedź zawierające taką ocenę<br><b>4</b> <i></i> dział piśmiennictwa obejmujący oceny utworów literackich, muzycznych, dzieł sztuki itp.<br><b>5</b> <i></i> grupa ludzi zajmująca się formułowaniem takich ocen</td></tr> | |
| 494 | +<tr><td><b>kto</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek wprowadzający pytanie<br> <i>Kto tam jest?</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek przyłączający pytanie zależne do wypowiedzenia nadrzędnego<br> <i>Nie wiem, kto przyszedł.</i><br><b>3</b> <i></i> zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne do składnika wypowiedzenia nadrzędnego<br> <i>Zapytaj o to kogoś, kto się na tym zna.</i><br><b>4</b> <i></i> zaimek komunikujący o dowolności osoby należącej do pewnego zbioru o danej cesze<br> <i>Kto zda egzamin, zostanie przyjęty.</i><br><b>5</b> <i></i> zaimek reprezentujący dowolną osobę, do której odnosi się przedstawiona charakterystyka<br> <i>Nie znosił, gdy kto zaglądał mu w karty.</i></td></tr> | |
| 495 | +<tr><td><b>ktokolwiek</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek komunikujący dowolność lub obojętność wyboru osoby<br> <i>Zostaw klucze komukolwiek w bibliotece.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek wyrażający negatywną ocenę osoby z punktu widzenia tego, o czym jest mowa<br> <i>Nie nawiązuje się kontaktów z kimkolwiek.</i><br><b>3</b> <i></i> zaimek komunikujący o dowolności osoby należącej do pewnego zbioru o danej cesze<br> <i>Ktokolwiek do nich przychodził, był serdecznie witany.</i></td></tr> | |
| 496 | +<tr><td><b>ktoś I</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek oznaczający określoną osobę, której mówiący nie potrafi zidentyfikować lub której nie chce wskazać<br> <i>Ktoś maczał palce w tej sprawie.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek reprezentujący dowolną osobę, do której odnosi się przedstawiona charakterystyka<br> <i>Potrzebny jest ktoś do pomocy w sklepie.</i><br><b>3</b> <i></i> zaimek reprezentujący pojęcie osoby<br> <i>Uważał się za kogoś lepszego od innych.</i><br><b>4</b> <i></i> zaimek oznaczający osobę, która wyróżnia się czymś na tle danej zbiorowości<br> <i> W tym miasteczku doktor jest kimś.</i></td></tr> | |
| 497 | +<tr><td><b>ktoś II</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> określona osoba nieujawniona przez mówiącego lub dowolna osoba, do której odnosi się przedstawiona charakterystyka<br> <i> Nie znał dobrze tego ktosia.</i></td></tr> | |
| 498 | +<tr><td><b>który</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> zaimek używany dla wyrażenia prośby o wskazanie tego, czego pytanie dotyczy, wprowadzający pytanie<br> <i>Który wagon jest ogrzewany?</i><br> <b>b</b> lub pytanie zależne<br> <i>Powiedz, który telewizor kupić.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek przyłączający do nadrzędnego rzeczownika lub zaimka zdanie charakteryzujące określony i już zidentyfikowany obiekt<br> <i>Przez całe życie mieszkał w mieście, w którym się urodził.</i><br><b>3</b> <i>pot.</i> zaimek nieokreślony<br> <i>Czy odprowadzi mnie który z was?</i></td></tr> | |
| 499 | +<tr><td><b>któryś</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dowolny, bliżej nieokreślony</td></tr> | |
| 500 | +<tr><td><b>którędy</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> zaimek zastępujący określenie drogi lub kierunku ruchu, wprowadzający pytanie<br> <i>Którędy jedzie ten tramwaj?</i><br> <b>b</b> lub pytanie zależne<br> <i>Zastanawiał się, którędy by wrócić.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne do wypowiedzenia nadrzędnego<br> <i>Popłyniemy tędy, którędy jest najbliżej.</i></td></tr> | |
| 501 | +<tr><td><b>którędykolwiek</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek oznaczający dowolność lub obojętność wyboru drogi bądź kierunku ruchu</td></tr> | |
| 502 | +<tr><td><b>którędyż</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek zastępujący określenie drogi lub kierunku ruchu, wprowadzający pytanie<br> <i>Którędyż ona tu przyszła?</i></td></tr> | |
| 503 | +<tr><td><b>ku</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek przyłączający określenie miejsca, w kierunku którego ktoś zmierza lub coś prowadzi<br> <i>Odwrócił się nagle i ruszył ku drzwiom.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek przyłączający określenie celu czynności, o której mowa w zdaniu<br> <i>Nakręcono ten film ku przestrodze młodzieży.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek przyłączający określenie czyjegoś stanu wewnętrznego, który wytworzył się w następstwie zdarzenia lub zjawiska, o którym mowa w zdaniu<br> <i>Ku radości maluchów spadł śnieg.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący, że zbliża się dana pora roku lub dnia<br> <i>Dni są coraz dłuższe i ma się ku wiośnie.</i><br><b>5</b> <i></i> przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś jest zainteresowany inną osobą pod względem erotycznym<br> <i>Nasze dzieci mają się ku sobie.</i></td></tr> | |
| 504 | +<tr><td><b>kuchnia</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> pomieszczenie z urządzeniem do gotowania, w którym przygotowuje się potrawy<br><b>2</b> <i></i> urządzenie do gotowania, smażenia, pieczenia itp. potraw<br><b>3</b> <i></i> charakterystyczny dla danego kraju lub regionu zestaw potraw, napojów itp.; też: pożywienie<br><b>4</b> <i></i> gotowanie i przyrządzanie posiłków<br><b>5</b> <i></i> miejsce, w którym opracowuje się szczegóły jakiejś pracy nieujawniane ogółowi<br><b>6</b> <i></i> instytucja zajmująca się sporządzaniem i wydawaniem posiłków</td></tr> | |
| 505 | +<tr><td><b>kuku I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> głos kukułki – samca; też: wyraz naśladujący ten głos</td></tr> | |
| 506 | +<tr><td><b>kuku II</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> w języku małych dzieci: skaleczenie, ranka; też: krzywda</td></tr> | |
| 507 | +<tr><td><b>kukuryku I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dźwięk wydawany przez piejącego koguta</td></tr> | |
| 508 | +<tr><td><b>kukuryku II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i>pot.</i> o sterczącej ozdobie na kapeluszu, kokardzie na włosach itp.<br><b>2</b> <i>pot.</i> o sterczących włosach</td></tr> | |
| 509 | +<tr><td><b>kum I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> ojciec chrzestny w stosunku do matki chrzestnej i do rodziców dziecka lub ojciec dziecka w stosunku do jego rodziców chrzestnych<br><b>2</b> <i>pot.</i> przyjaciel, towarzysz</td></tr> | |
| 510 | +<tr><td><b>kum II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dźwięk wydawany przez żabę</td></tr> | |
| 511 | +<tr><td><b>kupa</b></td><td></td><td><b>1</b> <i>pot.</i> wiele rzeczy leżących na sobie<br><b>2</b> <i>pot.</i> duża liczba jakichś osób, zwierząt razem zgromadzonych<br><b>3</b> <i>pot.</i> wielka ilość czegoś<br><b>4</b> <i>pot.</i> kał</td></tr> | |
| 512 | +<tr><td><b>kupno</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> nabywanie czegoś na własność</td></tr> | |
| 513 | +<tr><td><b>kurczę</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> pisklę kury domowej od wyklucia się z jaja do wieku 3–4 miesięcy<br><b>2</b> <i></i> potrawa z tego ptaka<br><b>3</b> <i>pot.</i> o kimś małym, delikatnym, zwłaszcza o dziecku</td></tr> | |
| 514 | +<tr><td><b>kurde</b></td><td></td><td><b></b> <i>euf.</i> rodzaj przekleństwa</td></tr> | |
| 515 | +<tr><td><b>kurdebalans</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> rodzaj przekleństwa</td></tr> | |
| 516 | +<tr><td><b>kurka</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> mała lub młoda kura<br><b>2</b> <i></i> grzyb jadalny o wklęsłym, żółtawym kapeluszu</td></tr> | |
| 517 | +<tr><td><b>kurna</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> rodzaj przekleństwa</td></tr> | |
| 518 | +<tr><td><b>kurwa</b></td><td></td><td><b>1</b> <i>wulg.</i> prostytutka; też: kobieta prowadząca rozwiązły tryb życia<br><b>2</b> <i>wulg.</i> przekleństwo<br><b>3</b> <i>wulg.</i> o kobiecie<br><b>4</b> <i>wulg.</i> o kimś, kto dla osiągnięcia korzyści postępuje w sposób moralnie naganny</td></tr> | |
| 519 | +<tr><td><b>kuśtyk</b><br>kusztyk II</td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający sposób chodzenia osoby, która kuleje lub podpiera się laską</td></tr> | |
| 520 | +<tr><td><b>kwa</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dźwięk wydawany przez kaczkę</td></tr> | |
| 521 | +<tr><td><b>kwadrylion</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w Polsce, Anglii i Niemczech: bilion bilionów, oznaczany w piśmie jedynką z dwudziestoma czterema zerami; we Francji, w USA, krajach byłego Związku Radzieckiego i południowej Europy: tysiąc trylionów, oznaczany w piśmie jedynką z piętnastoma zerami</td></tr> | |
| 522 | +<tr><td><b>kwita</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i></i> wykrzyknik zamykający wypowiedź, podkreślający, że nadawca nie ma nic więcej do powiedzenia na dany temat lub że to, o czym była mowa, zostało zakończone<br><b>2</b> <i></i> wykrzyknik wyrażający w sposób stanowczy wolę zakończenia czegoś</td></tr> | |
| 523 | +<tr><td><b>kędy</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> <b>zobacz</b> „którędy” </td></tr> | |
| 524 | +<tr><td><b>kędyś</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> <b>zobacz</b> „gdzieś I” </td></tr> | |
| 525 | +<tr><td><b>kędyż</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> wzmocnione „kędy”</td></tr> | |
| 526 | +<tr><td><b>kłamstwo</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> twierdzenie niezgodne z rzeczywistością, mające wprowadzić kogoś w błąd</td></tr> | |
| 527 | +<tr><td><b>kłap</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący dźwięk wydawany przez zwierzęta przy nagłym zamykaniu szczęk</td></tr> | |
| 528 | +<tr><td><b>kłótnia</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> gwałtowna i ostra wymiana zdań</td></tr> | |
| 529 | +<tr><td><b>la I</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik, zwykle powtarzany, zastępujący słowa przy śpiewaniu melodii; też: przyśpiewka w piosenkach ludowych</td></tr> | |
| 530 | +<tr><td><b>la II</b></td><td></td><td><b></b> <i>muz.</i> sylabowa nazwa dźwięku „a”</td></tr> | |
| 531 | +<tr><td><b>lada I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> długi blat w sklepie, za którym stoi sprzedawca</td></tr> | |
| 532 | +<tr><td><b>lada II</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> partykuła nadająca komuś lub czemuś cechę dowolności<br> <i>Pod lada pretekstem przynosił do pracy alkohol.</i><br> <b>b</b> wyrażająca obojętność wyboru<br> <i>Obywał się lada czym.</i><br> <b>c</b> wyrażająca negatywną ocenę czegoś lub kogoś<br> <i>Nie będzie mnie lada kto obrażał.</i><br> <b>d</b> wyróżniająca kogoś lub coś jako zasługującego na uwagę<br> <i>To był nie lada sukces.</i></td></tr> | |
| 533 | +<tr><td><b>lada III</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek łączący się z nazwą jednostki czasu, komunikujący, iż coś stanie się w najbliższym czasie<br> <i>Przyjadą lada godzina.</i></td></tr> | |
| 534 | +<tr><td><b>latoś</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> tego roku, w tym roku</td></tr> | |
| 535 | +<tr><td><b>lecz</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik wyrażający przeciwieństwo, kontrast lub odmienne treści</td></tr> | |
| 536 | +<tr><td><b>ledwo I</b><br>ledwie I</td><td>adv</td><td><b>1</b> <i></i> przysłówek komunikujący, iż to, o czym mowa, zostało z trudem osiągnięte<br> <i>Ledwo zdał egzamin.</i><br><b>2</b> <i></i> przysłówek komunikujący, iż od danego zdarzenia upłynęło bardzo niewiele czasu<br> <i>Słońce ledwo zaszło.</i></td></tr> | |
| 537 | +<tr><td><b>ledwo II</b><br>ledwie II</td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik międzyzdaniowy wskazujący na bezpośrednie następstwo zdarzeń<br> <i>Ledwo zabrał się do pracy, zadzwonił telefon.</i></td></tr> | |
| 538 | +<tr><td><b>ledwo III</b><br>ledwie III</td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, że ilość, zakres lub natężenie czegoś jest bardzo małe<br> <i>Herbata była ledwo ciepła.</i></td></tr> | |
| 539 | +<tr><td><b>liczba</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> podstawowe pojęcie matematyczne, którego treścią jest wynik liczenia, wyrażane najczęściej za pomocą cyfr<br><b>2</b> <i></i> kategoria gramatyczna określająca jednostkowość lub niejednostkowość przedmiotów, osób itp.<br><b>3</b> <i></i> stan liczebny<br><b>4</b> <i></i> grono osób, grupa, kategoria</td></tr> | |
| 540 | +<tr><td><b>likwidacja</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zniesienie, usunięcie lub rozwiązanie czegoś<br><b>2</b> <i>pot.</i> zabicie kogoś na polecenie jakiejś organizacji<br><b>3</b> <i></i> postępowanie zmierzające do uregulowania spraw organizacyjnych i majątkowych rozwiązywanego przedsiębiorstwa lub organizacji<br><b>4</b> <i></i> w bankowości: obliczanie i spłacanie należności<br><b>5</b> <i>daw.</i> policzenie sobie kosztów i wydatków z powodu jakiejś czynności; też: rachunek zawierający zestawienie kosztów</td></tr> | |
| 541 | +<tr><td><b>lila I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> kolor liliowy</td></tr> | |
| 542 | +<tr><td><b>lila II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w kolorze liliowym</td></tr> | |
| 543 | +<tr><td><b>lilaróż I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> kolor lilioworóżowy</td></tr> | |
| 544 | +<tr><td><b>lilaróż II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w kolorze lilioworóżowym</td></tr> | |
| 545 | +<tr><td><b>litr</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> jednostka objętości cieczy i ciał sypkich oraz pojemności naczyń równa jednemu decymetrowi sześciennemu; też: ilość płynu lub ciał sypkich równa tej objętości<br><b>2</b> <i></i> taka ilość wódki</td></tr> | |
| 546 | +<tr><td><b>loco I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „loko” </td></tr> | |
| 547 | +<tr><td><b>loco II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> określenie w nutach unieważniające poprzedni znak wskazujący, że należy grać o oktawę wyżej lub niżej</td></tr> | |
| 548 | +<tr><td><b>loko</b><br>loco I</td><td></td><td><b></b> <i></i> miejsce dostarczenia i odbioru towaru</td></tr> | |
| 549 | +<tr><td><b>lu</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i>pot.</i> wykrzyknik naśladujący odgłos chluśnięcia wodą<br><b>2</b> <i>pot.</i> wykrzyknik określający uderzenie kogoś<br><b>3</b> <i>pot.</i> wykrzyknik zachęcający do wykonania jakiejś czynności, zwłaszcza do wypicia alkoholu</td></tr> | |
| 550 | +<tr><td><b>lub I</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik wyrażający możliwą wymienność lub wzajemne wyłączanie się zdań lub ich części</td></tr> | |
| 551 | +<tr><td><b>lub II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła używana między dwoma określeniami ilości lub liczby, komunikująca, że podane wielkości są przybliżone<br> <i>Spotykali się dwa lub trzy razy w tygodniu.</i></td></tr> | |
| 552 | +<tr><td><b>lulu</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> w rozmowach z małymi dziećmi: spać</td></tr> | |
| 553 | +<tr><td><b>mach I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> jednostka prędkości równa prędkości rozchodzenia się dźwięku w powietrzu</td></tr> | |
| 554 | +<tr><td><b>mach II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i>pot.</i> wykrzyknik nazywający szybko wykonaną czynność</td></tr> | |
| 555 | +<tr><td><b>maksimum I</b><br>maximum I</td><td></td><td><b></b> <i></i> najwyższy stopień, największa możliwa ilość, wielkość lub wartość czegoś</td></tr> | |
| 556 | +<tr><td><b>maksimum II</b><br>maximum II</td><td></td><td><b></b> <i></i> co najwyżej, maksymalnie</td></tr> | |
| 557 | +<tr><td><b>mało</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> mała lub za mała liczba, ilość kogoś lub czegoś<br> <i>Mam mało pieniędzy.</i><br><b>2</b> <i></i> w małym lub za małym stopniu, zakresie<br> <i> Mało go znam.</i><br><b>3</b> <i></i> słowo, za pomocą którego mówiący koryguje wcześniejszą wypowiedź, uznając, że użyte określenie charakteryzuje się zbyt małym stopniem intensywności<br> <i>Wtedy zaczęliśmy krzyczeć, mało krzyczeć – darliśmy się.</i><br><b>4</b> <i></i> w połączeniu z rzeczownikami i zaimkami osobowymi wskazuje, że dana osoba nie zadowala się tym, co ma, i chce więcej<br> <i>Ciągle mu mało zaszczytów.</i></td></tr> | |
| 558 | +<tr><td><b>me</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dźwięk wydawany przez meczącą owcę lub kozę</td></tr> | |
| 559 | +<tr><td><b>metr I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> jednostka długości równa 100 centymetrom, odpowiadająca drodze, jaką przebywa światło w próżni w czasie 1/299 792 458 sekundy<br><b>2</b> <i></i> miarka długości jednego metra<br><b>3</b> <i></i> w odniesieniu do płodów rolnych: sto kilogramów</td></tr> | |
| 560 | +<tr><td><b>metr II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „metrum” w znaczeniu 1</td></tr> | |
| 561 | +<tr><td><b>metr III</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> nauczyciel tańca, rzadziej muzyki, języków</td></tr> | |
| 562 | +<tr><td><b>mianowicie</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> spójnik, który wprowadza wyjaśniający komentarz do treści wcześniejszego komunikatu<br> <i>Pomógł mu bardzo, mianowicie znalazł mu pracę.</i><br><b>b</b> lub poprzedza wyliczenie<br> <i>Przyszła cała rodzina, a mianowicie: rodzice, rodzeństwo, dziadkowie.</i></td></tr> | |
| 563 | +<tr><td><b>miara</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> jednostka, za pomocą której mierzone są jakieś wielkości<br><b>2</b> <i></i> przedmiot lub przyrząd do mierzenia; też: odmierzona ilość czegoś<br><b>3</b> <i></i> wielkość lub rozmiar czegoś<br><b>4</b> <i></i> ilość, liczba<br><b>5</b> <i></i> umiar w czymś, dopuszczalne granice czegoś<br><b>6</b> <i></i> wartość, stopień lub poziom czegoś<br><b>7</b> <i>pot.</i> mierzenie szytego ubrania</td></tr> | |
| 564 | +<tr><td><b>miau</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wyraz naśladujący dźwięk wydawany przez kota</td></tr> | |
| 565 | +<tr><td><b>miejsce</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> przestrzeń, którą można czymś zająć lub zapełnić<br><b>2</b> <i></i> określony fragment ciała<br><b>3</b> <i></i> część jakiejś przestrzeni, na której ktoś przebywa, coś się znajduje lub odbywa; też: pomieszczenie służące określonym celom<br><b>4</b> <i></i> wycinek przestrzeni przeznaczony dla jednej osoby<br><b>5</b> <i></i> pozycja, ranga lub rola kogoś lub czegoś<br><b>6</b> <i></i> fragment tekstu, wypowiedzi lub ciągu zdarzeń<br><b>7</b> <i></i> stanowisko, posada</td></tr> | |
| 566 | +<tr><td><b>mig</b></td><td></td><td><b>1</b> <i>pot.</i> znak porozumiewawczy wykonywany za pomocą gestów lub mimiki<br><b>2</b> <i></i> umowny ruch lub układ rąk, dłoni, palców odpowiadający poszczególnym wyrazom, literom, cyfrom w alfabecie migowym głuchoniemych</td></tr> | |
| 567 | +<tr><td><b>miliard</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> tysiąc milionów<br><b>2</b> <i></i> niezliczona ilość czegoś</td></tr> | |
| 568 | +<tr><td><b>milion</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> tysiąc tysięcy<br><b>2</b> <i></i> niezliczona ilość czegoś</td></tr> | |
| 569 | +<tr><td><b>mimo</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek oznaczający rozbieżność między tym, co się dzieje, a tym, czego się należało spodziewać<br> <i>Mimo późnej pory wyszedł na spacer.</i></td></tr> | |
| 570 | +<tr><td><b>mimo iż</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „mimo że” </td></tr> | |
| 571 | +<tr><td><b>mimo że</b><br>mimo iż</td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik wyrażający rozbieżność między tym, co się dzieje w rzeczywistości, a tym, czego się oczekiwało<br> <i>Mimo że świeciło słońce, było zimno.</i></td></tr> | |
| 572 | +<tr><td><b>mimochodem</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> nie przywiązując do czegoś wagi, przy okazji</td></tr> | |
| 573 | +<tr><td><b>minimalny</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> bardzo mały, ograniczony do minimum</td></tr> | |
| 574 | +<tr><td><b>minimum I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> najmniejsza możliwa lub niezbędna ilość lub wielkość czegoś</td></tr> | |
| 575 | +<tr><td><b>minimum II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> najmniej, co najmniej, przynajmniej</td></tr> | |
| 576 | +<tr><td><b>minus</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> znak odejmowania w postaci poziomej kreski stawiany między liczbami<br><b>2</b> <i></i> znak w postaci poziomej kreski stawiany przed liczbą mniejszą od zera<br><b>3</b> <i></i> znak w postaci poziomej kreski przy ocenie szkolnej, oznaczający zmniejszenie tej oceny o pół stopnia<br><b>4</b> <i></i> wada, słaba strona</td></tr> | |
| 577 | +<tr><td><b>między</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek komunikujący, że to, o czym mowa, jest z obu stron otoczone czymś<br> <i>Ulica ciągnęła się między domami.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek komunikujący, iż zależność, o której mowa, dotyczy wymienionych w zdaniu osób, zjawisk, przedmiotów lub faktów<br> <i>Pokrewieństwo między nimi było bardzo dalekie.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenia granic czasowych, w których miało miejsce dane zdarzenie<br> <i>Wrócę między drugą a trzecią.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie przeznaczenia tego, co stanowi rezultat dokonanego podziału<br> <i>Podzielił majątek między synów.</i><br><b>5</b> <i></i> przyimek ograniczający dwustronnie zbiór cech, które można przypisać nietypowemu obiektowi, o którym mowa<br> <i>Bluzka koloru między żółtym a brązowym.</i><br><b>6</b> <i></i> przyimek komunikujący, iż wybór, przed którym stoi dana osoba, dotyczy wymienionych przedmiotów lub osób<br> <i>Wybieraj między mną a nim.</i><br><b>7</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie zbioru, do którego należą lub spośród którego się wyróżniają charakteryzowane w zdaniu przedmioty lub osoby<br> <i>Słynęła z urody między rówieśnicami.</i></td></tr> | |
| 578 | +<tr><td><b>mniej</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> stopień wyższy od „mało”</td></tr> | |
| 579 | +<tr><td><b>mniejszość</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> mniejsza część jakiejś całości<br><b>2</b> <i></i> grupa ludności danego państwa różniąca się od większości jego mieszkańców przynależnością narodową, rasową lub wyznaniową</td></tr> | |
| 580 | +<tr><td><b>mnóstwo</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wielka ilość czegoś lub kogoś</td></tr> | |
| 581 | +<tr><td><b>moc I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> siła psychiczna lub fizyczna<br><b>2</b> <i></i> energia lub siła, którą wyzwala jakieś urządzenie lub zjawisko<br><b>3</b> <i></i> zdolność oddziaływania, wywierania wpływu<br><b>4</b> <i></i> praca wykonana w jednostce czasu<br><b>5</b> <i></i> prawomocność, ważność jakiegoś dokumentu lub decyzji<br><b>6</b> <i></i> stopień stężenia czegoś<br><b>7</b> <i></i> trwałość i wytrzymałość materiału<br><b>8</b> <i></i> możliwości produkcyjne zakładu</td></tr> | |
| 582 | +<tr><td><b>moc II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> bardzo dużo, mnóstwo</td></tr> | |
| 583 | +<tr><td><b>moment</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> bardzo krótki odcinek czasu<br><b>2</b> <i></i> pewien odcinek czasu wyodrębniony ze względu na ważne wydarzenia<br><b>3</b> <i></i> fragment czegoś, co ma jakiś przebieg w czasie<br><b>4</b> <i></i> wielkość stosowana w mechanice bryły</td></tr> | |
| 584 | +<tr><td><b>może</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła nadająca wypowiedzi odcień przypuszczenia, wahania, osłabienia kategoryczności<br> <i>Zadzwoń do niej, może już wróciła.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła poprzedzająca określenie liczby lub ilości czegoś, komunikująca, że jest ono przybliżone<br> <i>Byłam w Krakowie może pięć razy w życiu.</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła używana w zdaniach wyrażających propozycję, prośbę, radę lub polecenie, świadczy o grzeczności lub uprzejmości mówiącego w stosunku do rozmówcy<br> <i>Zaczekaj może jeszcze kilka dni.</i><br><b>4</b> <i></i> partykuła używana wówczas, gdy mówiący nie chce udzielić jednoznacznej odpowiedzi<br> <i>Zdążysz to zrobić do jutra? - Może.</i></td></tr> | |
| 585 | +<tr><td><b>możliwość</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> fakt, że coś jest możliwe</td></tr> | |
| 586 | +<tr><td><b>możliwy</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> taki, który da się urzeczywistnić<br><b>2</b> <i></i> będący w zasięgu czyichś możliwości<br><b>3</b> <i></i> taki, który może się zdarzyć<br><b>4</b> <i>pot.</i> dość dobry, znośny, jaki taki</td></tr> | |
| 587 | +<tr><td><b>mu</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wyraz naśladujący dźwięk wydawany przez krowę</td></tr> | |
| 588 | +<tr><td><b>my I</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek odnoszący się do grupy osób, do których należy mówiący</td></tr> | |
| 589 | +<tr><td><b>my II</b><br>mi</td><td></td><td><b></b> <i></i> nazwa litery greckiej „M”, „μ”, oznaczającej głoskę „m”</td></tr> | |
| 590 | +<tr><td><b>myk</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> wyraz oznaczający szybki ruch, szybką ucieczkę</td></tr> | |
| 591 | +<tr><td><b>myśl</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wytwór pracy umysłu<br><b>2</b> <i></i> pomysł, zamiar, chęć<br><b>3</b> <i></i> pogląd, idea lub koncepcja</td></tr> | |
| 592 | +<tr><td><b>mój I</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do osoby mówiącej<br><b>2</b> <i></i> zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, jest szczególnie lubiane przez osobę mówiącą<br> <i>Zielony to mój kolor.</i></td></tr> | |
| 593 | +<tr><td><b>mój II</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> mój mąż</td></tr> | |
| 594 | +<tr><td><b>na</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miejsce dziania się lub znajdowania się czegoś<br> <i>Pracował na polu.</i><br> <b>b</b> miejsce lub kierunek, będące celem ruchu, czynności<br> <i>Pojechali na Mazury.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek tworzący wyrażenia oznaczające trwanie czegoś, okres, termin lub porę dziania się czegoś<br> <i>Wyjechać na weekend.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miarę, ocenę wielkości oraz zakres ich zastosowania<br> <i>Gruby na palec.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek tworzący z nazwami czynności wyrażenia określające cel, skutek lub sposób odbywania się tych czynności<br> <i>Składać na pół.</i><br><b>5</b> <i></i> <b>a</b> przyimek łączący z nadrzędnymi czasownikami rzeczowniki stanowiące ich uzupełnienie<br> <i>Liczyć na pomoc.</i><br> <b>b</b> z nadrzędnymi rzeczownikami wyrazy stanowiące ich uzupełnienie<br> <i>Skrzynka na listy.</i><br> <b>c</b> lub z nadrzędnymi przymiotnikami wyrazy stanowiące ich uzupełnienie<br> <i>Był chciwy na pieniądze.</i><br><b>6</b> <i></i> przyimek tworzący wraz z rzeczownikami równoważniki zdań<br> <i>Na zdrowie!</i><br><b>7</b> <i></i> przyimek tworzący z przysłówkowymi określeniami kolorów wyrażenia precyzujące osiągnięcie koloru<br> <i>Pomalował ściany na zielono.</i><br><b>8</b> <i></i> przyimek tworzący z przysłówkami lub przymiotnikami wyrażenia oznaczające szczególne okoliczności dziania się czegoś<br> <i>Spać na stojąco.</i><br><b>9</b> <i></i> przyimek tworzący z przysłówkami oznaczającymi czas wyrażenia precyzujące ten czas<br> <i>Przyjechali na krótko.</i><br><b>10</b> <i></i> przyimek tworzący w połączeniu ze składnikami nieodmiennymi wyrażenia zleksykalizowane, oznaczające różne relacje przestrzenne<br> <i>Wyjść na zewnątrz.</i></td></tr> | |
| 595 | +<tr><td><b>na przemian</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> jeden po drugim lub raz jeden, raz drugi</td></tr> | |
| 596 | +<tr><td><b>nacisk</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> działanie jednego ciała na drugie z pewną siłą<br><b>2</b> <i></i> oddziaływanie na kogoś w celu skłonienia lub zmuszenia go do czegoś; też: środki tego oddziaływania<br><b>3</b> <i></i> zaakcentowanie głoski, wyrazu, zdania</td></tr> | |
| 597 | +<tr><td><b>nad</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek tworzący wyrażenia lokalizujące coś powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni<br> <i>Nad miastem przeszła burza.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek tworzący wyrażenia lokalizujące coś w miejscu położonym blisko wody<br> <i>Wyjechali nad morze. Warszawa leży nad Wisłą.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek tworzący wyrażenia wskazujące na przedmiot, temat tego, co oznacza wyraz określany<br> <i>Opieka nad dziećmi. Myśleć nad sposobem ratunku.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek tworzący wyrażenia oznaczające bliskość czasową czegoś względem określonej pory<br> <i>Wrócili nad ranem.</i><br><b>5</b> <i></i> przyimek przyłączający określenie osoby, która jest podporządkowana służbowo komuś innemu<br> <i>Nad dyrektorem departamentu stał określony wiceminister.</i><br><b>6</b> <i></i> przyimek wprowadzający nazwę czegoś, czemu wymieniona w zdaniu cecha przysługuje w największym stopniu<br> <i>Nic ważniejszego nad zdrowie.</i><br><b>7</b> <i></i> przyimek tworzący wyrażenia stanowiące wzmocnienie lub ograniczenie tego, co oznacza rzeczownik, z którym się łączy<br> <i>Skandal nad skandale.</i><br><b>8</b> <i></i> przyimek przyłączający określenie podstawy porównania<br> <i>Praca nad siły.</i></td></tr> | |
| 598 | +<tr><td><b>nadal</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w dalszym ciągu</td></tr> | |
| 599 | +<tr><td><b>nader</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> bardzo, niezwykle, niezmiernie</td></tr> | |
| 600 | +<tr><td><b>nadto I</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik nawiązujący do poprzedzającego kontekstu i wprowadzający nową informację na omawiany już temat</td></tr> | |
| 601 | +<tr><td><b>nadto II</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> <b>zobacz</b> „zanadto” </td></tr> | |
| 602 | +<tr><td><b>nadzwyczaj</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w sposób niezwykły</td></tr> | |
| 603 | +<tr><td><b>nadzór</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> kontrolowanie lub pilnowanie kogoś lub czegoś<br><b>2</b> <i></i> komórka organizacyjna instytucji nadzorująca kogoś lub coś; też: personel nadzorujący</td></tr> | |
| 604 | +<tr><td><b>najmniej I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> stopień najwyższy od „mało”</td></tr> | |
| 605 | +<tr><td><b>najmniej II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, że ilość, liczba lub miara czegoś jest nie mniejsza od wymienionej i że może być większa<br> <i>Konferencja potrwa najmniej trzy godziny.</i></td></tr> | |
| 606 | +<tr><td><b>najpierw</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> jako pierwsze w kolejności, przed wszystkim innym</td></tr> | |
| 607 | +<tr><td><b>najprzód</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> <b>zobacz</b> „najpierw” </td></tr> | |
| 608 | +<tr><td><b>najsampierw</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> wzmocnione „najpierw”</td></tr> | |
| 609 | +<tr><td><b>najwidoczniej</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „widocznie” </td></tr> | |
| 610 | +<tr><td><b>najwyżej I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> stopień najwyższy od „wysoko”<br><b>2</b> <i></i> w ostatecznym razie</td></tr> | |
| 611 | +<tr><td><b>najwyżej II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, że wymieniona w zdaniu wielkość stanowi, według mówiącego, w danym wypadku maksimum możliwości<br> <i>Ona ma najwyżej dwadzieścia lat.</i></td></tr> | |
| 612 | +<tr><td><b>nakaz</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> norma działania oparta na zwyczaju i moralności<br><b>2</b> <i></i> ustne lub pisemne polecenie, któremu należy się podporządkować</td></tr> | |
| 613 | +<tr><td><b>naokoło I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> ze wszystkich stron miejsca położonego w środku lub na wszystkie strony<br><b>2</b> <i></i> wzdłuż zewnętrznej krawędzi czegoś</td></tr> | |
| 614 | +<tr><td><b>naokoło II</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek komunikujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś</td></tr> | |
| 615 | +<tr><td><b>naokół I</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> <b>zobacz</b> „naokoło I” w znaczeniu 1</td></tr> | |
| 616 | +<tr><td><b>naokół II</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> <b>zobacz</b> „naokoło II” </td></tr> | |
| 617 | +<tr><td><b>naonczas</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> <b>zobacz</b> „naówczas” </td></tr> | |
| 618 | +<tr><td><b>napad</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> niespodziewane agresywne napadnięcie na kogoś lub na coś<br><b>2</b> <i></i> zbrojny atak na czyjeś terytorium<br><b>3</b> <i></i> gwałtowne wystąpienie lub działanie przeciwko komuś lub czemuś<br><b>4</b> <i></i> nagłe pojawienie się lub nasilenie się jakiejś cechy u kogoś<br><b>5</b> <i></i> gwałtowne nasilenie się jakiejś choroby lub jej objawów, występujące okresowo; też: gwałtowny przejaw silnego stanu emocjonalnego<br><b>6</b> <i></i> ofensywna część drużyny w wielu grach zespołowych</td></tr> | |
| 619 | +<tr><td><b>naprawdę</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła, za pomocą której mówiący, chcąc przekonać kogoś o słuszności swojego sądu, potwierdza jego prawdziwość<br> <i>Naprawdę nie wiem.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła wyrażająca zdziwienie lub niedowierzanie<br> <i>Czy ty naprawdę myślisz, że ci uwierzyłam?</i></td></tr> | |
| 620 | +<tr><td><b>naprzeciw I</b><br>naprzeciwko I</td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek komunikujący, że coś znajduje się lub dzieje się w miejscu, do którego dana osoba lub rzecz jest zwrócona, albo że ktoś idzie w kierunku, z którego spodziewa się nadejścia danej osoby</td></tr> | |
| 621 | +<tr><td><b>naprzeciw II</b><br>naprzeciwko II</td><td></td><td><b></b> <i></i> po przeciwnej, przeciwległej stronie</td></tr> | |
| 622 | +<tr><td><b>naprzód</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> przed siebie, w przód<br><b>2</b> <i></i> na przedzie przed innymi<br><b>3</b> <i>pot.</i> wcześniej<br><b>4</b> <i>daw.</i> po pierwsze, przede wszystkim</td></tr> | |
| 623 | +<tr><td><b>naraz</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> szybko i nieoczekiwanie<br><b>2</b> <i></i> jednocześnie</td></tr> | |
| 624 | +<tr><td><b>nareszcie I</b></td><td>adv</td><td><b></b> <i></i> przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie nastąpiło później, niż się tego spodziewaliśmy, i że okres czekania na nie trwał zbyt długo, a także wyrażający zadowolenie, że nastąpiło</td></tr> | |
| 625 | +<tr><td><b>nareszcie II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający zadowolenie mówiącego, że stało się to, na co czekał</td></tr> | |
| 626 | +<tr><td><b>nasamprzód</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> przede wszystkim</td></tr> | |
| 627 | +<tr><td><b>następca</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> ten, kto po kimś następuje, obejmuje jakieś stanowisko, dziedziczy coś<br><b>2</b> <i></i> rzecz, która zastępuje inną, wcześniejszą</td></tr> | |
| 628 | +<tr><td><b>następnie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> potem, później, z kolei</td></tr> | |
| 629 | +<tr><td><b>następny I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> następujący po innym w kolejności czasowej lub przestrzennej</td></tr> | |
| 630 | +<tr><td><b>następny II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ten, kto następuje po innym</td></tr> | |
| 631 | +<tr><td><b>następujący</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> taki oto</td></tr> | |
| 632 | +<tr><td><b>nasz</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do zespołu osób, z których jedną jest mówiący<br><b>2</b> <i></i> zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, stanowi przedmiot szczególnego zainteresowania osób mówiących<br> <i>Nasz podróżnik ruszył dalej.</i></td></tr> | |
| 633 | +<tr><td><b>natenczas</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> wówczas</td></tr> | |
| 634 | +<tr><td><b>natomiast</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik przeciwstawiający treści komunikowane za pomocą połączonych zdań</td></tr> | |
| 635 | +<tr><td><b>naturalnie I</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, że to, o czym jest mowa, nie budzi żadnych wątpliwości<br> <i>Nie chciał się uczyć i naturalnie nie zdał egzaminu.</i></td></tr> | |
| 636 | +<tr><td><b>naturalnie II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nawiązujący do wcześniejszej wypowiedzi i potwierdzający to, co ona komunikuje</td></tr> | |
| 637 | +<tr><td><b>natychmiast</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w tej samej chwili, bezpośrednio po czymś</td></tr> | |
| 638 | +<tr><td><b>natychmiastowy</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> następujący natychmiast, bezzwłocznie po czymś</td></tr> | |
| 639 | +<tr><td><b>nawet</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła wyrażająca zdziwienie mówiącego wywołane jakąś nietypową lub nieoczekiwaną sytuacją<br> <i>Nawet chleba nie było.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła wyrażająca obojętność mówiącego wobec czyjegoś wyboru<br> <i>Możesz polecieć nawet do Australii.</i></td></tr> | |
| 640 | +<tr><td><b>nawzajem</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> obopólnie, wzajemnie<br><b>2</b> <i></i> odwzajemniając się za coś; też: tak samo, także</td></tr> | |
| 641 | +<tr><td><b>nazajutrz</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> następnego dnia</td></tr> | |
| 642 | +<tr><td><b>nazbyt</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> nadmiernie, przesadnie</td></tr> | |
| 643 | +<tr><td><b>nazwa</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wyraz albo połączenie wyrazowe oznaczające kogoś lub coś</td></tr> | |
| 644 | +<tr><td><b>naówczas</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w określonym czasie w przeszłości lub w przyszłości</td></tr> | |
| 645 | +<tr><td><b>ni I</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik łączący składniki zdań zaprzeczonych, rzadziej całe zdania, charakteryzujące te same osoby, rzeczy lub fakty</td></tr> | |
| 646 | +<tr><td><b>ni II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, wraz ze słowem „nie” poprzedzającym formę czasownika, że nie ma takiej rzeczy, osoby i sytuacji, do której odnosiłoby się to, o czym jest mowa w zdaniu<br> <i>Nie dostał za tę pracę ni złotówki.</i></td></tr> | |
| 647 | +<tr><td><b>ni III</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „ny” </td></tr> | |
| 648 | +<tr><td><b>niby I</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek używany w konstrukcjach porównawczych, wyrażający relację podobieństwa<br> <i>Drucik cienki niby igła.</i></td></tr> | |
| 649 | +<tr><td><b>niby II</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik używany w konstrukcjach porównawczych, wyrażający relację podobieństwa<br> <i>Przeglądała się w wodzie niby w lustrze</i></td></tr> | |
| 650 | +<tr><td><b>niby III</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> partykuła wyrażająca dystans mówiącego wobec sądu uważanego za nieprawdziwy<br> <i>Niby cieszyła się dobrą opinią w swoim środowisku.</i><br> <b>b</b> lub wobec sądu kontrastującego z innym i dlatego tylko w pewnym zakresie kwestionowanego<br> <i>Tak go niby lubi, a robi mu przykrości.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła wyrażająca niedowierzanie mówiącego, a także jego zastrzeżenie lub dezaprobatę wobec czyjegoś postępowania<br> <i>Za chwilę wychodzimy. – Niby dokąd?</i></td></tr> | |
| 651 | +<tr><td><b>nic I</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek rzeczowny, sygnalizujący, zwykle wraz ze słowem „nie”, nieistnienie obiektu lub zdarzenia o właściwościach określonych w danym zdaniu<br> <i>Wieczorami już nic nie czytam.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek przysłowny, podkreślający, wraz ze słowem „nie”, że w żadnym stopniu dane zdarzenie nie miało miejsca<br> <i>Ona nic się nie śmieje.</i></td></tr> | |
| 652 | +<tr><td><b>nic II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> rzecz lub osoba bez wartości</td></tr> | |
| 653 | +<tr><td><b>niczym I</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek przyłączający wyraz, który określa podstawę porównania<br> <i>Wpatrywał się w mrok niczym sowa czyhająca na łup.</i></td></tr> | |
| 654 | +<tr><td><b>niczym II</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik przyłączający wyraz lub wyrażenie, które określają podstawę porównania<br> <i>Była to scena niczym z bajki.</i></td></tr> | |
| 655 | +<tr><td><b>nie I</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła występująca przed głównym składnikiem zdania lub równoważnikiem zdania, zmieniająca jego treść na przeciwną<br> <i>Nie kupiliśmy tego mieszkania.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła poprzedzająca określony składnik zdania, wykluczając w ten sposób z zakresu treści zdania to, do czego ten składnik się odnosi<br> <i>Nie z zazdrości to zrobił.</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła negująca wcześniejszy sąd<br> <i>Jedni lokatorzy sami remontują mieszkania, inni nie.</i><br><b>4</b> <i></i> partykuła używana w pytaniach, kiedy mówiący liczy – w zależności od znaczenia pytania, jego kontekstu – na odpowiedź twierdzącą lub przeczącą<br> <i>Nie mylisz się czasem?</i><br><b>5</b> <i></i> partykuła używana w pytaniach wyrażających jakąś propozycję lub prośbę<br> <i>Nie poszlibyśmy do kina?</i><br><b>6</b> <i></i> partykuła poprzedzająca czasownik w zdaniach wykrzyknikowych i pytaniach retorycznych, podkreślając, jak wielu przedmiotów lub stanów rzeczy dotyczy, to o czym mowa<br> <i>Co się nie najeździła tymi pociągami!</i><br><b>7</b> <i></i> partykuła używana w pytaniach retorycznych dla podkreślenia, że prawdziwość tego, o czym mowa, jest oczywista<br> <i>Czyż zdrowie nie jest najważniejsze?</i><br><b>8</b> <i></i> partykuła używana w pytaniach wyrażających zdziwienie, że nie nastąpiło to, o czym jest mowa<br> <i>Nie powiedziałeś mi o tym wcześniej?</i><br><b>9</b> <i></i> partykuła wykluczająca zależność między przedmiotami lub stanami rzeczy wyrażoną w danym zdaniu<br> <i>Ojciec był nie wyższy od matki.</i><br><b>10</b> <i></i> partykuła podkreślająca, że dana osoba, dany obiekt lub stan rzeczy są pozbawione jakiejś cechy lub przysługuje im ona w małym stopniu<br> <i>Egzaminy zdawał nie najlepiej.</i><br><b>11</b> <i></i> partykuła używana, aby odpowiedzieć na pytanie rozstrzygnięcia<br> <i>Kupiłeś sobie garnitur? – Nie.</i><br><b>12</b> <i></i> partykuła używana, aby odrzucić sąd rozmówcy lub jego propozycję albo żeby odmówić spełnienia jego prośby lub polecenia<br> <i>Zostań u nas na kolacji! – Nie, dziś nie mogę.</i><br><b>13</b> <i></i> partykuła poprzedzająca korektę lub autokorektę tego, co zostało powiedziane wcześniej<br> <i>Wrócę w niedzielę, nie, w poniedziałek.</i><br><b>14</b> <i></i> partykuła używana z intonacją pytającą na końcu zdania twierdzącego, kiedy mówiący oczekuje aprobaty tego, co powiedział<br> <i>Cieszysz się z tego, nie?</i><br><b>15</b> <i></i> <b>a</b> partykuła używana jako wypowiedzenie wykrzyknikowe dla wyrażenia emocji, zwykle na widok czegoś niespodziewanego<br> <i>Nie! Przecież to mój kumpel ze szkoły!</i><br> <b>b</b> lub w celu powstrzymania kogoś przed jakimś działaniem<br> <i>Nie! Zostaw ją w spokoju.</i></td></tr> | |
| 656 | +<tr><td><b>nie II</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> spójnik występujący między identycznymi formami tego samego wyrazu, tworząc połączenie wyrażające niepewność mówiącego co do charakterystyki przedmiotu, stanu rzeczy lub wyrażające wahanie, jak postąpić<br> <i>Pies nie pies, wygląd ma nietypowy.</i><br> <b>b</b> albo komunikujące, że niezależnie od tego, czy ten wyraz przekazuje informację prawdziwą, należy zaakceptować to, o czym mowa w bezpośrednim kontekście tego połączenia<br> <i>Strach nie strach, ale iść do dentysty musisz.</i><br><b>2</b> <i></i> spójnik występujący między dwoma rzeczownikami, komunikujący, że osoba lub rzecz należąca do zakresu drugiego rzeczownika ma wyróżniające się cechy wskazane przez pierwszy rzeczownik<br> <i>Diabeł nie dziewczyna.</i></td></tr> | |
| 657 | +<tr><td><b>niebawem</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> po upływie krótkiego czasu, wkrótce</td></tr> | |
| 658 | +<tr><td><b>niebieskolila</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> lila o odcieniu niebieskim</td></tr> | |
| 659 | +<tr><td><b>niech</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> partykuła tworząca formy opisowe trybu rozkazującego, występująca na początku zdań i równoważników zdań wyrażających: prośbę, polecenie, życzenie<br> <i>Niech pani siądzie.</i><br><b>b</b> warunek<br> <i>Niech dostanie pieniądze, zaraz je wyda.</i><br><b>c</b> niemożliwość czegoś<br> <i>Niech kto tak pięknie zagra jak ona.</i><br><b>d</b> niechętne przyzwolenie na coś, obojętność<br> <i>Zostanę tam jeszcze ze dwa dni. – Niech ci będzie.</i><br><b>e</b> możliwość skutku, który nie odstrasza od powziętego zamiaru<br> <i>Niech mnie zwolnią, nie zmienię swojego zdania.</i><br><b>f</b> sprzeciw wobec czegoś lub pogróżkę, groźbę<br> <i>Niech ja złapię tego smarkacza.</i></td></tr> | |
| 660 | +<tr><td><b>niechaj</b><br>niechajże</td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „niech” </td></tr> | |
| 661 | +<tr><td><b>niechby</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wprowadzająca zdania i równoważniki zdań wyrażające życzenie<br> <i>Niechby się wreszcie pogodzili.</i></td></tr> | |
| 662 | +<tr><td><b>niechcący</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> mimo woli, nieświadomie</td></tr> | |
| 663 | +<tr><td><b>niechęć</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> brak chęci do czegoś<br><b>2</b> <i></i> nieprzyjazne uczucia względem kogoś</td></tr> | |
| 664 | +<tr><td><b>niechże</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „niech” </td></tr> | |
| 665 | +<tr><td><b>nieco I</b></td><td>adv</td><td><b></b> <i></i> przysłówek komunikujący, że stopień cechy lub zakres stanu rzeczy bądź zjawiska nie jest duży<br> <i>Spóźniłeś się nieco.</i></td></tr> | |
| 666 | +<tr><td><b>nieco II</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek komunikujący o niedużej ilości rzeczy lub osób bądź o niewielkim stopniu cechy<br> <i>Dolała mu do herbaty nieco rumu.</i></td></tr> | |
| 667 | +<tr><td><b>niedaleko</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami, zdarzeniami lub punktami czasowymi<br> <i>Mieszkali niedaleko parku.</i></td></tr> | |
| 668 | +<tr><td><b>niedawny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> taki, który zdarzył się w niedalekiej przeszłości<br><b>2</b> <i></i> istniejący od krótkiego czasu<br><b>3</b> <i></i> istniejący jeszcze nie tak dawno, prawie do chwili obecnej</td></tr> | |
| 669 | +<tr><td><b>niedużo</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> niewielka ilość lub liczba<br> <i>Przyszło niedużo ludzi.</i><br><b>2</b> <i></i> w niewielkim stopniu, zakresie<br> <i>Niedużo podróżował.</i></td></tr> | |
| 670 | +<tr><td><b>niegdyś</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> kiedyś, dawniej</td></tr> | |
| 671 | +<tr><td><b>niejako</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy, ale jest mu bliski<br> <i>Niejako podświadomie pozwalała mu o wszystkim decydować.</i></td></tr> | |
| 672 | +<tr><td><b>niejeden I</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek sygnalizujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, dotyczy wielu osób, rzeczy, sytuacji itp.</td></tr> | |
| 673 | +<tr><td><b>niejeden II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> więcej niż jedna osoba, wiele osób</td></tr> | |
| 674 | +<tr><td><b>niekiedy</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> co pewien czas</td></tr> | |
| 675 | +<tr><td><b>niekoniecznie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> bez koniecznej potrzeby; też: niewyłącznie<br> <i>To jest niekoniecznie potrzebne.</i><br><b>2</b> <i></i> niezupełnie, nie całkiem<br> <i>Śpiewać wesoło, niekoniecznie pięknie.</i></td></tr> | |
| 676 | +<tr><td><b>niektóry</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek wskazujący na ograniczoną liczbę rzeczy, zjawisk lub na pewną część jakiejś zbiorowości<br> <i>Niektórzy ludzie nie jadają mięsa.</i></td></tr> | |
| 677 | +<tr><td><b>nieliczny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> niebędący licznym<br><b>2</b> <i></i> zdarzający się rzadko</td></tr> | |
| 678 | +<tr><td><b>niemal</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa, nie zostało osiągnięte i że niewiele brakuje, aby się urzeczywistniło<br> <i>Skarpety były niemal w strzępach.</i></td></tr> | |
| 679 | +<tr><td><b>niemalże</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „niemal” </td></tr> | |
| 680 | +<tr><td><b>niemało</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w dość dużej liczbie lub ilości<br> <i>Mają niemało pieniędzy.</i><br><b>2</b> <i></i> w dość dużym stopniu, zakresie<br> <i>Niemało się wczoraj nasłuchałam o twoich dzieciach.</i></td></tr> | |
| 681 | +<tr><td><b>niemniej</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, którego treść jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu; też w wyrażeniach: <br> <i>niemniej jednak, niemniej przeto</i></td></tr> | |
| 682 | +<tr><td><b>niemożliwy</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> niedający się urzeczywistnić<br><b>2</b> <i></i> będący nie do zniesienia</td></tr> | |
| 683 | +<tr><td><b>nieomal</b><br>nieomalże</td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „niemal” </td></tr> | |
| 684 | +<tr><td><b>nieopodal I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „opodal I” </td></tr> | |
| 685 | +<tr><td><b>nieopodal II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „opodal II” </td></tr> | |
| 686 | +<tr><td><b>niepostrzeżenie</b><br>niespostrzeżenie</td><td></td><td><b></b> <i></i> w sposób nierzucający się w oczy</td></tr> | |
| 687 | +<tr><td><b>nieprawda I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> brak zgodności z rzeczywistością; też: to, co niezgodne z prawdą</td></tr> | |
| 688 | +<tr><td><b>nieprawda II</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i></i> wykrzyknik nawiązujący do czyjejś wypowiedzi, sygnalizujący, że mówiący nie zgadza się z tym, co ktoś powiedział<br><b>2</b> <i></i> wykrzyknik używany z intonacją pytającą na końcu zdania, kiedy mówiący oczekuje od swojego rozmówcy aprobaty tego, co powiedział</td></tr> | |
| 689 | +<tr><td><b>nieprawdaż</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „nieprawda II” w znaczeniu 2</td></tr> | |
| 690 | +<tr><td><b>nieraz</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> często<br><b>2</b> <i></i> czasem</td></tr> | |
| 691 | +<tr><td><b>niespełna</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła dodawana do wyrażenia określającego ilość, liczbę, miarę, informująca, iż czegoś jest niewiele mniej, niż komunikuje to dane wyrażenie<br> <i>Miał niespełna pięćdziesiąt lat.</i></td></tr> | |
| 692 | +<tr><td><b>niestety</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła, za pomocą której mówiący wyraża żal, iż dana sytuacja ma miejsce, i zarazem pragnienie, żeby było inaczej<br> <i>Niestety, nie mogę ci pomóc.</i></td></tr> | |
| 693 | +<tr><td><b>niewczas</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> nieodpowiednia pora</td></tr> | |
| 694 | +<tr><td><b>niewiele</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> nieduża liczba lub ilość<br> <i>Z niewieloma koleżankami udało mi się porozmawiać.</i><br> <i>Mam niewiele czasu na rozmowę.</i><br><b>2</b> <i></i> w niewielkim stopniu, zakresie<br> <i>On zawsze niewiele mówił o sobie.</i><br> <i>Siostra jest niewiele młodsza ode mnie.</i></td></tr> | |
| 695 | +<tr><td><b>niezadługo</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wkrótce, niebawem</td></tr> | |
| 696 | +<tr><td><b>niezbyt</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w małym stopniu, nie bardzo</td></tr> | |
| 697 | +<tr><td><b>nigdy</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w żadnym czasie; też: pod żadnym warunkiem</td></tr> | |
| 698 | +<tr><td><b>nigdzie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w żadnym miejscu<br><b>2</b> <i></i> do żadnego miejsca</td></tr> | |
| 699 | +<tr><td><b>nijak</b></td><td></td><td><b>1</b> <i>pot.</i> w żaden sposób<br><b>2</b> <i>pot.</i> niezbyt dobrze pod względem samopoczucia</td></tr> | |
| 700 | +<tr><td><b>nikogusieńko</b><br>nikoguteńko</td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> absolutnie nikogo</td></tr> | |
| 701 | +<tr><td><b>nikt</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek przeczący, wraz ze słowem „nie” sygnalizujący nieistnienie osoby o właściwościach określonych w danym zdaniu</td></tr> | |
| 702 | +<tr><td><b>nim</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nastąpiło wcześniej niż zdarzenie, o którym mowa w zdaniu podrzędnym</td></tr> | |
| 703 | +<tr><td><b>niniejszy</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ten właśnie</td></tr> | |
| 704 | +<tr><td><b>niźli I</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> <b>zobacz</b> „niż I” </td></tr> | |
| 705 | +<tr><td><b>niźli II</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> <b>zobacz</b> „niż II” </td></tr> | |
| 706 | +<tr><td><b>niż I</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie określające podstawę porównania dla cechy lub sytuacji odznaczających się zwykle większym lub mniejszym stopniem nasilenia<br> <i>Wydawała się młodsza, niż była w istocie.</i></td></tr> | |
| 707 | +<tr><td><b>niż II</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek przyłączający wyrażenie określające podstawę porównania dla cechy lub sytuacji odznaczających się zwykle większym lub mniejszym stopniem nasilenia<br> <i>Szybciej rosną wydatki niż dochody.</i></td></tr> | |
| 708 | +<tr><td><b>niż III</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> nizina obejmująca duże obszary<br><b>2</b> <i></i> bardzo niski lub najniższy poziom czegoś<br><b>3</b> <i></i> obszar niskiego ciśnienia atmosferycznego, w którym ciśnienie maleje ku środkowi obszaru</td></tr> | |
| 709 | +<tr><td><b>niżby</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie, które określa możliwą do wyobrażenia bądź przewidywaną podstawę porównania dla charakteryzowanej wcześniej sytuacji<br> <i>Jego misja jest trudniejsza, niżby się to wydawało.</i></td></tr> | |
| 710 | +<tr><td><b>niżeli I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „niż I” </td></tr> | |
| 711 | +<tr><td><b>niżeli II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „niż II” </td></tr> | |
| 712 | +<tr><td><b>no</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> japońskie widowisko teatralno-operowe z XIV i XVII w.</td></tr> | |
| 713 | +<tr><td><b>no I</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> partykuła występująca w wypowiedzeniach wyrażających polecenie lub rozkaz<br> <i>Siedź no spokojnie.</i><br> <b>b</b> albo naleganie<br> <i>Porozmawiał no byś z nią!</i><br> <b>c</b> albo groźbę lub ostrzeżenie<br> <i>Niech no ja go spotkam!</i><br><b>2</b> <i></i> <b>a</b> partykuła występująca na początku kolejnego wypowiedzenia, wyraźnie nawiązującego do poprzedniego<br> <i>Chciał jak najlepiej, no ale mu nie wyszło.</i><br> <b>b</b> albo na początku repliki w dialogu<br> <i>Wpadniesz do mnie na chwilę? - No dobrze.</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła poprzedzająca słowo wprowadzające pytanie<br> <i>No co ja mam mu odpowiedzieć?</i><br><b>4</b> <i></i> partykuła występująca na początku wypowiedzenia odnoszącego się bezpośrednio do danej sytuacji<br> <i>No czemu się tak krzywisz?</i></td></tr> | |
| 714 | +<tr><td><b>no II</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> wykrzyknik wyrażający odpowiedź twierdzącą na postawione pytanie<br> <i>Zgadzasz się ze mną? - No.</i><br> <b>b</b> albo sygnalizujący, że adresat słucha mówiącego<br> <i>Powiem ci coś. - No?</i><br><b>2</b> <i></i> wykrzyknik używany wtedy, gdy mówiący chce zmienić tok rozmowy lub spowodować określone działanie<br> <i>Chciałbym cię o coś zapytać. - No, mów!</i><br><b>3</b> <i></i> <b>a</b> wykrzyknik stanowiący odrębną wypowiedź tego samego nadawcy, używany wtedy, gdy ten się waha, co powiedzieć, lub zapomniał, co chciał powiedzieć<br> <i>Ona jest taka trochę, no, niepoważna.</i><br> <b>b</b> albo gdy nadawca koryguje swoją wypowiedź<br> <i>Poszło mi to tak łatwo, no, dosyć łatwo.</i><br> <b>c</b> albo gdy nadawca chce zwrócić uwagę słuchacza na to, co mówi, często wyrażając zniecierpliwienie lub pośpiech<br> <i>No, ruszaj się!</i><br> <b>d</b> albo gdy nadawca protestuje przeciw jakimś działaniom<br> <i>No! Dlaczego się tak rozpychasz!?</i></td></tr> | |
| 715 | +<tr><td><b>notabene</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wyraz wtrącony w tekst zdania, poprzedzający jakąś dodatkową, ale ważną informację</td></tr> | |
| 716 | +<tr><td><b>notatka</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> krótki tekst, spostrzeżenie zapisane w celu zapamiętania; też: kartka z takim tekstem<br><b>2</b> <i></i> krótka informacja w prasie</td></tr> | |
| 717 | +<tr><td><b>nowo</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> niedawno, dopiero co</td></tr> | |
| 718 | +<tr><td><b>nowy I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> niedawno zrobiony, nabyty lub właśnie powstały, założony<br><b>2</b> <i></i> taki, który zajął miejsce poprzedniego<br><b>3</b> <i></i> o ludziach: spotykany po raz pierwszy, dopiero co poznany lub będący od niedawna w jakimś środowisku<br><b>4</b> <i></i> od niedawna istniejący, właśnie wynaleziony<br><b>5</b> <i></i> następny, dalszy<br><b>6</b> <i></i> zwykle o roślinach lub ich częściach: świeżo wyrosły lub świeżo dojrzały</td></tr> | |
| 719 | +<tr><td><b>nowy II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> człowiek właśnie przybyły, dopiero co poznany lub początkujący w jakimś zawodzie</td></tr> | |
| 720 | +<tr><td><b>nuż</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i>daw.</i> wykrzyknik komunikujący, że coś się nagle, nieoczekiwanie i zarazem w sposób gwałtowny zaczyna</td></tr> | |
| 721 | +<tr><td><b>nuże</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i>daw.</i> wykrzyknik komunikujący, że coś się nagle, nieoczekiwanie i zarazem w sposób gwałtowny zaczyna<br><b>2</b> <i>daw.</i> wykrzyknik wyrażający ponaglenie do szybszego wykonywania czynności</td></tr> | |
| 722 | +<tr><td><b>o I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> litera oznaczająca samogłoskę „o”<br><b>2</b> <i></i> samogłoska ustna<br><b>3</b> <i></i> litera oznaczająca w numeracji porządkowej: szesnasty</td></tr> | |
| 723 | +<tr><td><b>o II</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek wprowadzający nazwę lub charakterystykę przedmiotu czyjejś wypowiedzi, czyjejś prośby, czyichś starań, myśli, uczuć, czyjegoś sądu lub przekonania, a także nazwę przedmiotu sporu, walki bądź oskarżenia<br> <i>Często opowiadał o swojej rodzinie.</i><br> <i>Był przekonany o swojej racji.</i><br> <i>Drużyny walczyły o wejście do finału.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek poprzedzający nazwę przedmiotu, z którym styka się jakaś osoba lub rzecz w wyniku ruchu lub w trakcie wykonywania jakiejś czynności<br> <i>Zaczepiła rękawem o gwóźdź.</i><br> <i>Koła stukały o szyny.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie różnicy między dwoma obiektami lub stanami rzeczy pod względem ilości, liczby lub stopnia<br> <i>Przerósł brata o głowę.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie czasu zdarzenia<br> <i>Wyruszyli w góry o świcie.</i><br><b>5</b> <i></i> przyimek przyłączający do nazwy rzeczy lub osoby rzeczownik z przymiotnikiem lub liczebnikiem charakteryzujący właściwość tej rzeczy lub osoby<br> <i>Był człowiekiem o stalowych nerwach.</i><br><b>6</b> <i></i> przyimek przyłączający nazwę narzędzia lub środka, którym posługuje się dana osoba, chcąc wykonać określoną czynność<br> <i>Poruszała się o kulach.</i></td></tr> | |
| 724 | +<tr><td><b>o III</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i></i> wykrzyknik wyrażający zdziwienie lub zaskoczenie<br> <i>O! Co za miła wiadomość!</i><br><b>2</b> <i></i> wykrzyknik używany w celu zwrócenia uwagi na coś<br> <i>O, tu są świeże ślady.</i><br><b>3</b> <i></i> wykrzyknik poprzedzający rzeczownik w wołaczu, użyty spontanicznie w funkcji czysto ekspresywnej<br> <i>O mój Boże, co tu się dzieje?</i></td></tr> | |
| 725 | +<tr><td><b>oba</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „obaj ” </td></tr> | |
| 726 | +<tr><td><b>obecnie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> teraz</td></tr> | |
| 727 | +<tr><td><b>obecny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> osobiście przy czymś będący, znajdujący się gdzieś w danej chwili<br><b>2</b> <i></i> istniejący teraz, w tym okresie lub momencie<br><b>3</b> <i></i> funkcjonujący lub zaznaczający się w czymś</td></tr> | |
| 728 | +<tr><td><b>obiekt</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> przedmiot, który można zobaczyć lub dotknąć<br><b>2</b> <i></i> rzecz abstrakcyjna, np. cecha lub pojęcie<br><b>3</b> <i></i> coś, czego dotyczą czyjeś działania, zainteresowania lub uczucia<br><b>4</b> <i></i> budynek lub zespół budynków; też: urządzenia terenowe</td></tr> | |
| 729 | +<tr><td><b>obietnica</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> zapewnienie zrobienia, załatwienia lub dania komuś czegoś</td></tr> | |
| 730 | +<tr><td><b>obok I</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek komunikujący, że dana rzecz lub osoba znajduje się blisko innej<br> <i>Położył łyżkę obok talerza.</i><br> <i>Usiadła obok syna.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek komunikujący o współwystępowaniu przedmiotów lub faktów, o których jest mowa, z innymi przedmiotami i faktami<br> <i>Obok działalności politycznej uprawiał dziennikarstwo.</i></td></tr> | |
| 731 | +<tr><td><b>obok II</b></td><td>adv</td><td><b></b> <i></i> przysłówek komunikujący o małej odległości między przedmiotami<br> <i>Dziecko śpi obok.</i></td></tr> | |
| 732 | +<tr><td><b>obręb</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> obszar ograniczony czymś<br><b>2</b> <i></i> zamknięta całość o ustalonych granicach<br><b>3</b> <i></i> zakres czyichś wpływów, działań, możliwości<br><b>4</b> <i></i> brzeg tkaniny zagięty i przyszyty, zabezpieczający materiał przed strzępieniem</td></tr> | |
| 733 | +<tr><td><b>obsługa</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> obsługiwanie ludzi lub jakichś urządzeń; też: grupa ludzi, którzy się tym zajmują</td></tr> | |
| 734 | +<tr><td><b>obunóż</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> obiema nogami</td></tr> | |
| 735 | +<tr><td><b>oburącz</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> obiema rękami</td></tr> | |
| 736 | +<tr><td><b>obwód</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> linia zamknięta, okalająca płaszczyznę lub bryłę; też: długość tej linii<br><b>2</b> <i></i> wydzielony umownie obszar</td></tr> | |
| 737 | +<tr><td><b>oby</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wyrażająca życzenie, aby spełniło się to, czego mówiący pragnie<br> <i>Obyś żył długo i szczęśliwie.</i></td></tr> | |
| 738 | +<tr><td><b>obyż</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „oby ” </td></tr> | |
| 739 | +<tr><td><b>och</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik będący spontaniczną reakcją mówiącego na nieoczekiwane odczucie lub zaskakującą informację</td></tr> | |
| 740 | +<tr><td><b>ochota</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> chęć, pragnienie czegoś</td></tr> | |
| 741 | +<tr><td><b>oczekiwanie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> to, czego się pragnie i spodziewa</td></tr> | |
| 742 | +<tr><td><b>oczywisty</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> niebudzący wątpliwości</td></tr> | |
| 743 | +<tr><td><b>oczywiście I</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, że to, o czym jest mowa, nie budzi żadnych wątpliwości<br> <i>To było oczywiście nieporozumienie.</i></td></tr> | |
| 744 | +<tr><td><b>oczywiście II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nawiązujący do wcześniejszej wypowiedzi i potwierdzający to, co ona komunikuje<br> <i>Przywitali się z wami? – Oczywiście, że tak.</i></td></tr> | |
| 745 | +<tr><td><b>od</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> przyimek wprowadzający określenie miejsca, od którego oddala się dana rzecz lub osoba<br> <i>Goście wstali od stołu.</i><br> <b>b</b> lub z którego dochodzi dane zjawisko<br> <i>Zimny wiatr wiał od morza.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek wprowadzający nazwę strony lub miejsca, względem których określane jest położenie danego obiektu<br> <i>Ręczniki leżą na drugiej półce od dołu.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek wprowadzający nazwę obiektu, od którego dana rzecz jest oddzielana lub oddzielona<br> <i>Odklejała znaczki od kopert.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek wprowadzający nazwę osoby, od której pochodzi to, o czym jest mowa<br> <i>Pieniądze pożyczyła od ojca.</i><br><b>5</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie czasu, w którym zaczął mieć miejsce dany stan rzeczy<br> <i>Była od świtu na nogach.</i><br><b>6</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie dolnej granicy czegoś<br> <i>Mieszkanie było zastawione książkami od podłogi po sufit.</i><br><b>7</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie przyczyny danego zjawiska<br> <i>Buty miał mokre od rosy.</i><br><b>8</b> <i></i> przyimek poprzedzający nazwę osoby, rzeczy lub zjawiska, z którymi ktoś chce uniknąć kontaktu<br> <i>Zasłaniała twarz od słońca.</i><br><b>9</b> <i></i> <b>a</b> przyimek łączący dwa rzeczowniki, z których pierwszy nazywa część danej całości<br> <i>Wyprasuj kołnierzyk od bluzki.</i><br> <b>b</b> przedmiot zabezpieczający przed danym zjawiskiem<br> <i>Weź proszek od bólu głowy.</i><br> <b>c</b> lub przedmiot używany w danych sytuacjach<br> <i>Garnitur od ślubu.</i><br><b>10</b> <i></i> przyimek łączący nazwę osoby z określeniem jej specjalności<br> <i>Firma zatrudni specjalistę od komputerów.</i><br><b>11</b> <i></i> przyimek łączący dwa człony konstrukcji porównawczej dotyczącej stopnia nasilenia danej cechy<br> <i>Ta praca była trudniejsza od poprzedniej.</i><br><b>12</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie podstawy obliczania jakiejś wielkości<br> <i>W redakcji płacono mu od wiersza lub od arkusza.</i><br><b>13</b> <i>pot.</i> przyimek przyłączający wyrazy i wyrażenia służące wymyślaniu komuś<br> <i>Nawyzywała go od łajdaków.</i></td></tr> | |
| 746 | +<tr><td><b>odcinek</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wyodrębniona część czegoś mająca kształt podłużny<br><b>2</b> <i></i> fragment utworu drukowanego w kolejnych numerach czasopisma lub prezentowanego w radiu, telewizji w regularnych odstępach czasu; też: samodzielny film lub samodzielna audycja będące częścią jakiegoś cyklu<br><b>3</b> <i></i> odcięta część jakiegoś dokumentu, będąca zwykle dowodem wpłaty lub wypłaty<br><b>4</b> <i></i> to, co zostało oderwane lub odcięte od czegoś<br><b>5</b> <i></i> wydzielona część jakiejś działalności<br><b>6</b> <i></i> część linii prostej zawarta między jej dwoma punktami wraz z tymi punktami<br><b>7</b> <i></i> teren wyznaczony na samodzielne działania jednostki wojskowej</td></tr> | |
| 747 | +<tr><td><b>oddziaływanie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wpływ wywierany przez kogoś lub coś</td></tr> | |
| 748 | +<tr><td><b>odkąd</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek używany w pytaniach o czas lub miejsce rozpoczęcia czegoś<br> <i>Odkąd go znasz?</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące o zjawisku trwającym w tym samym czasie, co zjawisko opisywane w zdaniu nadrzędnym<br> <i>Nie słyszałem o tym, odkąd żyję.</i></td></tr> | |
| 749 | +<tr><td><b>odległość</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> przestrzeń oddzielająca od siebie dwa miejsca lub punkty<br><b>2</b> <i></i> odcinek czasu dzielący dwa porównywalne wydarzenia<br><b>3</b> <i></i> różnica wysokości między dwoma współbrzmiącymi lub następującymi po sobie dźwiękami</td></tr> | |
| 750 | +<tr><td><b>odmowa</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> niewyrażenie zgody na coś</td></tr> | |
| 751 | +<tr><td><b>odpowiedź</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> ustna lub pisemna reakcja na pytanie, zwrot lub zarzut skierowany do kogoś<br><b>2</b> <i></i> mówienie lub pisanie na zadany przez sprawdzającego wiadomości temat; też: treść tego, co zostało odpowiedziane<br><b>3</b> <i></i> reakcja na coś<br><b>4</b> <i></i> rozwiązanie jakichś problemów lub wątpliwości<br><b>5</b> <i></i> w szachach, brydżu itp.: ruch jednego z grających wykonywany po ruchu przeciwnika</td></tr> | |
| 752 | +<tr><td><b>odrobina</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> bardzo mała ilość czegoś<br><b>2</b> <i></i> mały stopień intensywności czegoś</td></tr> | |
| 753 | +<tr><td><b>odtąd</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek wskazujący na miejsce rozpoczęcia czegoś<br> <i>Przepisz ten tekst odtąd do końca strony.</i><br><b>2</b> <i></i> <b>a</b> zaimek określający czas rozpoczęcia czegoś od momentu wskazanego we wcześniejszej wypowiedzi<br> <i>Wyjechała rok temu i odtąd już jej nie widziałem.</i><br> <b>b</b> lub od teraz<br> <i>Obiecuję, że odtąd wszystko się zmieni.</i></td></tr> | |
| 754 | +<tr><td><b>oferta</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> formalna propozycja zawarcia umowy, dokonania transakcji<br><b>2</b> <i></i> towary i usługi proponowane klientom</td></tr> | |
| 755 | +<tr><td><b>offline</b><br>off-line<br>off line</td><td></td><td><b></b> <i></i> tryb pracy, podczas którego komputer lub urządzenie działa w odłączeniu od sieci, komputera głównego itp.</td></tr> | |
| 756 | +<tr><td><b>ogół</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zespół przedmiotów, zjawisk tworzących pewną całość<br><b>2</b> <i></i> zespół osób mających jakąś wspólną cechę, np. zawód, narodowość, zainteresowania<br><b>3</b> <i></i> wszyscy mieszkańcy danego kraju, okręgu, miasta itp</td></tr> | |
| 757 | +<tr><td><b>oho</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i></i> wykrzyknik wzmacniający wypowiedź, wyrażający podziw lub zdziwienie<br> <i>Urodzaj będzie, że oho!</i><br><b>2</b> <i></i> wykrzyknik używany w momencie zobaczenia, stwierdzenia, uświadomienia sobie czegoś<br> <i>Oho, na mnie już czas!</i></td></tr> | |
| 758 | +<tr><td><b>oj</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i></i> wykrzyknik wyrażający spontaniczne reakcje na różne doznania<br><b>2</b> <i></i> wykrzyknik wyrażający ostrzeżenie, pogróżkę lub reprymendę</td></tr> | |
| 759 | +<tr><td><b>ojej</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „oj” w znaczeniu 1</td></tr> | |
| 760 | +<tr><td><b>ojoj</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „oj” w znaczeniu 1</td></tr> | |
| 761 | +<tr><td><b>okay</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „okej” </td></tr> | |
| 762 | +<tr><td><b>okej</b><br>okay<br>OK<br>O.K.</td><td></td><td><b></b> <i></i> wszystko w porządku, dobrze, zgoda</td></tr> | |
| 763 | +<tr><td><b>okoliczny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> znajdujący się w pobliżu czegoś<br><b>2</b> <i></i> miejscowy, tutejszy, lokalny</td></tr> | |
| 764 | +<tr><td><b>około I</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek poprzedzający określenie liczby, ilości, miary lub czasu, nadający im przybliżony charakter</td></tr> | |
| 765 | +<tr><td><b>około II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła dodawana do określenia liczby, ilości lub miary, komunikująca, że jest ono przybliżone<br> <i>Ceny papieru wzrosły około trzykrotnie.</i></td></tr> | |
| 766 | +<tr><td><b>omal I</b><br>omalże I</td><td>adv</td><td><b></b> <i></i> przysłówek tworzący zwroty oznaczające bliską lokalizację czegoś, możliwość czegoś<br> <i>Omal nie stracił przytomności z bólu.</i></td></tr> | |
| 767 | +<tr><td><b>omal II</b><br>omalże II</td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła nadająca wyrazowi, który poprzedza, odcień przybliżenia, mniejszej dokładności<br> <i>Naiwność granicząca omalże z głupotą.</i></td></tr> | |
| 768 | +<tr><td><b>on</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek, który odnosi się do osób nieuczestniczących w rozmowie, a także do przedmiotów i zjawisk</td></tr> | |
| 769 | +<tr><td><b>onegdaj</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> dawniej, kiedyś</td></tr> | |
| 770 | +<tr><td><b>ongi</b><br>ongiś</td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> kiedyś</td></tr> | |
| 771 | +<tr><td><b>online</b><br>on-line</td><td></td><td><b></b> <i></i> dokonywany za pośrednictwem sieci komputerowej, głównie Internetu</td></tr> | |
| 772 | +<tr><td><b>opis</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wypowiedź lub tekst, w których są opisane jakieś osoby, przedmioty, zjawiska lub sytuacje; też: czynność opisywania czegoś<br><b>2</b> <i></i> objaśnienia i podpis do rysunku, mapy itp.<br><b>3</b> <i></i> podstawowe dane dotyczące jakiejś publikacji lub urządzenia</td></tr> | |
| 773 | +<tr><td><b>opodal I</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek komunikujący o małej odległości przedmiotu lub zdarzenia od danego miejsca<br> <i>Konie pasły się opodal lasu.</i></td></tr> | |
| 774 | +<tr><td><b>opodal II</b></td><td>adv</td><td><b></b> <i></i> przysłówek komunikujący, że coś znajduje się lub dzieje się w małej odległości<br> <i>Mieszkam opodal.</i></td></tr> | |
| 775 | +<tr><td><b>opowiadanie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> to, co jest opowiadane<br><b>2</b> <i></i> niewielki utwór pisany prozą, ograniczony zwykle do jednego wątku fabularnego</td></tr> | |
| 776 | +<tr><td><b>opowieść</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> opowiadana historia<br><b>2</b> <i></i> utwór na pograniczu noweli i powieści, o bogatej fabule i gawędziarskim toku narracji</td></tr> | |
| 777 | +<tr><td><b>oprócz</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek wyłączający z zakresu odniesienia zdania element, którego nazwa użyta jest po tym przyimku<br> <i>Zwiedzili cały pałac oprócz ostatniego piętra.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek włączający do zakresu odniesienia zdania element, którego nazwa użyta jest po tym przyimku<br> <i>Oprócz niego byli tam i inni.</i></td></tr> | |
| 778 | +<tr><td><b>oraz</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik używany do łączenia zdań lub innych wyrażeń, które odnoszą się do tych samych przedmiotów, osób lub faktów</td></tr> | |
| 779 | +<tr><td><b>osiem</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 8</td></tr> | |
| 780 | +<tr><td><b>osiemdziesiąt</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 80</td></tr> | |
| 781 | +<tr><td><b>osiemnaście</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 18</td></tr> | |
| 782 | +<tr><td><b>osiemset</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 800</td></tr> | |
| 783 | +<tr><td><b>osobny</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> oddzielony od innych lub mający specjalne przeznaczenie</td></tr> | |
| 784 | +<tr><td><b>ostatecznie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w sposób ostateczny lub do samego końca, całkowicie<br><b>2</b> <i></i> wreszcie lub w ostatecznym razie</td></tr> | |
| 785 | +<tr><td><b>ostateczny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> taki, który jest ostatnim etapem jakiegoś działania lub procesu i nie ulegnie już zmianie<br><b>2</b> <i></i> o działaniach, decyzjach itp.: radykalny i podejmowany, gdy nie ma już wyjścia<br><b>3</b> <i></i> mający związek ze śmiercią i sensem życia w wymiarze religijnym i filozoficznym<br><b>4</b> <i></i> o stanach, odczuciach itp.: taki, który jest w najwyższym stopniu</td></tr> | |
| 786 | +<tr><td><b>ostatni I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> znajdujący się na końcu lub taki, po którym nie będzie innego<br><b>2</b> <i></i> najbliższy teraźniejszości spośród minionych<br><b>3</b> <i></i> najmniej prawdopodobny lub najmniej odpowiedni<br><b>4</b> <i></i> najniższy pod względem wartości, godności</td></tr> | |
| 787 | +<tr><td><b>ostatni II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> ktoś, kto jest ostatnim i jedynym specjalistą w jakiejś dziedzinie lub ostatnim posiadającym jakieś umiejętności<br><b>2</b> <i></i> człowiek najniżej stojący pod względem wartości moralnych</td></tr> | |
| 788 | +<tr><td><b>ostatnio</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w ostatnich czasach, niedawno<br><b>2</b> <i></i> ostatnim razem</td></tr> | |
| 789 | +<tr><td><b>ot</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i>pot.</i> partykuła poprzedzająca składnik zdania odnoszący się do czegoś, co mówiący uważa za zwyczajne lub nieistotne<br> <i>Odwiedziłem wczoraj dziadka, ot tak sobie, żeby pogadać.</i></td></tr> | |
| 790 | +<tr><td><b>oto I</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek odsyłający do kogoś lub do czegoś, kto lub co znajduje się w zasięgu wzroku rozmówców</td></tr> | |
| 791 | +<tr><td><b>oto II</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła wzmacniająca funkcję wskazującą sąsiadującego zaimka<br> <i>Tyle oto są warte wasze obietnice.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła otwierająca nową wypowiedź, która stanowi podsumowanie wcześniejszej lub komentarz do niej<br> <i>Dziesięć płyt – oto jej dorobek piosenkarski.</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła wprowadzająca wypowiedzenie odsyłające do sytuacji i nawiązujące do poprzedzającego kontekstu<br> <i>Zbliżaliśmy się do miasta, bo oto widać już było światła.</i></td></tr> | |
| 792 | +<tr><td><b>otwarcie I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> szczerze, wprost<br><b>2</b> <i></i> jawnie</td></tr> | |
| 793 | +<tr><td><b>otwarcie II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> bycie otwartym, czynnym<br><b>2</b> <i></i> początek partii, rozgrywki rozgrywany według określonych reguł</td></tr> | |
| 794 | +<tr><td><b>otóż</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wprowadzająca nową wypowiedź, która nawiązuje do wcześniejszej i jest komentarzem do niej lub wyjaśnieniem zawartych w niej informacji<br> <i>Zgadza się pan z moją oceną? – Otóż nie, sądzę, że jest niesprawiedliwa.</i></td></tr> | |
| 795 | +<tr><td><b>owszem</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> partykuła potwierdzająca to, co powiedział rozmówca, lub wyrażająca twierdzącą odpowiedź na pytanie<br> <i>Smakuje ci? – Owszem.</i><br> <b>b</b> używana też jako wtrącenie<br> <i>Nikt mu nie szkodził, owszem, szli mu na rękę.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła kwestionująca sąd rozmówcy<br> <i>Ona już nie wróci. – Owszem, wróci.</i></td></tr> | |
| 796 | +<tr><td><b>owędy</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> inną drogą, tamtędy</td></tr> | |
| 797 | +<tr><td><b>oświadczenie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> oficjalna wypowiedź przedstawiająca czyjeś przekonania lub stanowisko; też: pismo zawierające taką wypowiedź</td></tr> | |
| 798 | +<tr><td><b>pa</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> forma pożegnania używana w sytuacjach nieoficjalnych</td></tr> | |
| 799 | +<tr><td><b>pac</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> dźwięk spowodowany lekkim uderzeniem czegoś w coś lub o coś</td></tr> | |
| 800 | +<tr><td><b>paf</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „pif-paf” </td></tr> | |
| 801 | +<tr><td><b>pakt</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> umowa międzynarodowa o charakterze politycznym lub wojskowym</td></tr> | |
| 802 | +<tr><td><b>para I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> substancja w stanie lotnym, tworząca się w czasie podgrzewania i stygnięcia cieczy lub ciał stałych<br><b>2</b> <i></i> dech, tchnienie</td></tr> | |
| 803 | +<tr><td><b>para II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> dwie jednakowe lub podobne sztuki czegoś stanowiące pewną całość<br><b>2</b> <i></i> dwa jednakowe i symetryczne narządy pełniące jednakową funkcję w organizmie<br><b>3</b> <i></i> dwoje ludzi lub zwierząt<br><b>4</b> <i></i> dwoje ludzi sympatyzujących ze sobą, zakochanych lub będących małżeństwem<br><b>5</b> <i></i> przedmiot składający się z dwóch symetrycznych, złączonych części<br><b>6</b> <i></i> jedna z dwóch sztuk lub istot stanowiących pewną całość</td></tr> | |
| 804 | +<tr><td><b>para III</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> drobna moneta jugosłowiańska<br><b>2</b> <i></i> dawna srebrna moneta turecka</td></tr> | |
| 805 | +<tr><td><b>parokroć</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> parę razy</td></tr> | |
| 806 | +<tr><td><b>parę</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „kilka I” </td></tr> | |
| 807 | +<tr><td><b>parędziesiąt</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „kilkadziesiąt” </td></tr> | |
| 808 | +<tr><td><b>paręnaście</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „kilkanaście” </td></tr> | |
| 809 | +<tr><td><b>paręset</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „kilkaset” </td></tr> | |
| 810 | +<tr><td><b>patataj</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> okrzyk towarzyszący podrzucaniu dziecka na kolanach, mający naśladować odgłos jazdy na koniu</td></tr> | |
| 811 | +<tr><td><b>pewien I</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek odnoszący się do obiektów o cechach znanych mówiącemu, ale nieokreślanych w wypowiedzi<br> <i>Pewne osoby chcą cię poznać.</i></td></tr> | |
| 812 | +<tr><td><b>pewien II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „pewny” w znaczeniu 7, 8</td></tr> | |
| 813 | +<tr><td><b>pewnie I</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, że mówiący uważa coś za bardzo prawdopodobne<br> <i>Pewnie dobrze zarobię.</i></td></tr> | |
| 814 | +<tr><td><b>pewnie II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik potwierdzający coś lub zaprzeczający czemuś</td></tr> | |
| 815 | +<tr><td><b>pewno</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> prawdopodobnie, pewnie</td></tr> | |
| 816 | +<tr><td><b>pewny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> taki, który niewątpliwie nastąpi<br><b>2</b> <i></i> o człowieku: taki, na którym można polegać<br><b>3</b> <i></i> niebudzący wątpliwości<br><b>4</b> <i></i> niezawodny, skuteczny<br><b>5</b> <i></i> świadczący o zdecydowaniu, opanowaniu<br><b>6</b> <i></i> gwarantujący bezpieczeństwo, trwałość<br><b>7</b> <i></i> całkowicie przekonany o czymś<br><b>8</b> <i></i> nienarażony na niebezpieczeństwo</td></tr> | |
| 817 | +<tr><td><b>pfe</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „fe” </td></tr> | |
| 818 | +<tr><td><b>pfu</b><br>pfuj</td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „fu I” </td></tr> | |
| 819 | +<tr><td><b>phi I</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający lekceważenie, rozczarowanie lub niedowierzanie</td></tr> | |
| 820 | +<tr><td><b>phi II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> nazwa litery greckiej „Φ, ϕ”</td></tr> | |
| 821 | +<tr><td><b>pi I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wyraz naśladujący dźwięk wydawany przez pisklę</td></tr> | |
| 822 | +<tr><td><b>pi II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> nazwa litery greckiej „Π, π”<br><b>2</b> <i></i> liczba oznaczona symbolem „π”, wyrażająca stosunek długości okręgu do jego średnicy</td></tr> | |
| 823 | +<tr><td><b>pierwej</b><br>pierw</td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> wpierw</td></tr> | |
| 824 | +<tr><td><b>pierwszy I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> znajdujący się na początku, przed wszystkimi wyliczanymi osobami, rzeczami itp.<br><b>2</b> <i></i> znajdujący się na początku pod względem czasu<br><b>3</b> <i></i> odgrywający w czymś najważniejszą rolę<br><b>4</b> <i></i> przewyższający innych pod jakimś względem</td></tr> | |
| 825 | +<tr><td><b>pierwszy II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> pierwszy dzień miesiąca</td></tr> | |
| 826 | +<tr><td><b>pif-paf</b><br>pif</td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany strzałem z broni palnej</td></tr> | |
| 827 | +<tr><td><b>pik I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> jeden z czterech kolorów w kartach, oznaczony czarnym listkiem w kształcie serca<br><b>2</b> <i></i> karta w tym kolorze</td></tr> | |
| 828 | +<tr><td><b>pik II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> o kartach do gry: mający kolor oznaczony czarnym listkiem w kształcie serca</td></tr> | |
| 829 | +<tr><td><b>pik III</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> górny, najwyższy róg żagla gaflowego<br><b>2</b> <i></i> wolny koniec rei, gafla lub bomu</td></tr> | |
| 830 | +<tr><td><b>pik IV</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik oznaczający lekkie ukłucie, uderzenie, zwykle serca, lub naśladujący głos wydawany przez niektóre ptaki</td></tr> | |
| 831 | +<tr><td><b>pismo</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zespół znaków graficznych będących znakami dźwięków lub pojęć; też: ogół liter składających się na dany alfabet<br><b>2</b> <i></i> właściwy komuś sposób kreślenia liter i cyfr<br><b>3</b> <i></i> wyrażanie myśli za pomocą znaków graficznych, umiejętność pisania<br><b>4</b> <i></i> tekst napisany ręcznie lub maszynowo na kartce lub kartkach papieru<br><b>5</b> <i></i> zebrane utwory literackie, publicystyczne itp.<br><b>6</b> <i></i> publikacja wydawana w stałych terminach; też: egzemplarz tej publikacji</td></tr> | |
| 832 | +<tr><td><b>piąty I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> będący ostatnim elementem zbioru składającego się z pięciu jednostek lub jedną z pięciu części, na które można coś podzielić</td></tr> | |
| 833 | +<tr><td><b>piąty II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> piąty dzień miesiąca</td></tr> | |
| 834 | +<tr><td><b>pięciokroć</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> pięć razy</td></tr> | |
| 835 | +<tr><td><b>piętnaście</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 15</td></tr> | |
| 836 | +<tr><td><b>pięć I</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 5</td></tr> | |
| 837 | +<tr><td><b>pięć II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ocena bardzo dobra w szkolnym systemie ocen</td></tr> | |
| 838 | +<tr><td><b>pięćdziesiąt</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 50</td></tr> | |
| 839 | +<tr><td><b>pięćkroć</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> pięć razy</td></tr> | |
| 840 | +<tr><td><b>pięćset</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 500</td></tr> | |
| 841 | +<tr><td><b>plask I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> odgłos powstający przy uderzeniu o jakąś płaską powierzchnię</td></tr> | |
| 842 | +<tr><td><b>plask II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik naśladujący odgłos uderzenia płaską powierzchnią czegoś lub upadku czegoś płaskiego</td></tr> | |
| 843 | +<tr><td><b>ple-ple</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> mówienie rzeczy błahych lub bezsensownych</td></tr> | |
| 844 | +<tr><td><b>plus</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> znak dodawania w postaci krzyżyka stawiany między liczbami<br><b>2</b> <i></i> znak w postaci krzyżyka stawiany przed liczbą większą od zera<br><b>3</b> <i></i> znak w postaci krzyżyka przy ocenie szkolnej, oznaczający podwyższenie tej oceny o pół stopnia<br><b>4</b> <i></i> zaleta, dodatnia strona</td></tr> | |
| 845 | +<tr><td><b>plusk I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> odgłos spowodowany uderzeniem czegoś o ciecz lub cieczy o coś<br><b>2</b> <i>łow.</i> ogon bobra</td></tr> | |
| 846 | +<tr><td><b>plusk II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik naśladujący odgłos uderzającej o coś lub uderzanej czymś cieczy albo wpadnięcie do wody, błota itp.</td></tr> | |
| 847 | +<tr><td><b>po</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem komunikujący, że to, o czym mowa, dzieje się w wielu miejscach jakiejś przestrzeni<br> <i>Echo roznosi się po lesie.</i><br> <b>b</b> lub że czynność, o której mowa, jest wykonywana w różnych miejscach<br> <i>Szeptali o tym po kawiarniach.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie czasu, wraz z którym komunikujący, że to samo zdarzenie powtarza się przez pewien czas<br> <i>Po nocach grał w karty, a w dzień się uczył.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie powierzchni przedmiotu, na której lub wzdłuż której wykonuje się czynność lub ruch<br> <i>Zimą dzieci ślizgały się po zamarzniętym jeziorze.</i><br><b>4</b> <i></i> <b>a</b> przyimek wprowadzający określenie strony, z której lub na której coś się dzieje lub znajduje<br> <i>Pisz tylko po jednej stronie kartki.</i><br> <b>b</b> lub części jakiejś całości, zwykle części ciała, podlegającej działaniu<br> <i>Całował babcię po rękach.</i><br><b>5</b> <i></i> przyimek poprzedzający określenie górnej granicy czegoś<br> <i>Nakryła się kołdrą po czubek nosa.</i><br><b>6</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie stanu rzeczy lub punktu czasowego wcześniejszego w stosunku do zdarzenia, o którym mowa w zdaniu<br> <i>Po doktoracie podjęła pracę w liceum.</i><br><b>7</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie czasu dzielącego dwa zdarzenia<br> <i>Spotkali się dopiero po dwudziestu latach.</i><br><b>8</b> <i></i> przyimek wraz z użytą po nim nazwą wyznaczający osobę lub rzecz zajmującą w pewnej hierarchii miejsce wyróżnione w stosunku do innych osób lub rzeczy, o których jest mowa<br> <i>W parafii uchodził za pierwszego człowieka po proboszczu.</i><br><b>9</b> <i></i> przyimek wprowadzający nazwę rzeczy, użytą również bezpośrednio przed przyimkiem, i wraz z tymi nazwami komunikujący, że z każdą kolejną rzeczą objętą tą nazwą dzieje się to samo co z poprzednią<br> <i>Nagrywał zdanie po zdaniu.</i><br><b>10</b> <i></i> przyimek wprowadzający nazwę osoby, do której coś wcześniej należało lub która była wcześniej nosicielem danej cechy<br> <i>Talent malarski miał po matce.</i><br><b>11</b> <i></i> przyimek wprowadzający nazwę osoby, której działania wymagają innych działań charakteryzowanych w zdaniu<br> <i>Przez cały tydzień sprzątała po murarzach.</i><br><b>12</b> <i></i> przyimek wprowadzający nazwę rzeczy, którą było wcześniej wypełnione dane naczynie lub opakowanie<br> <i>Butelka po mleku.</i><br><b>13</b> <i></i> przyimek wprowadzający nazwę osoby, której odejście wywołało czyjąś rozpacz<br> <i>Przez miesiąc rozpaczała po dziadku.</i><br><b>14</b> <i></i> przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem nazywającym zdarzenie lub osobę komunikujący o przewidywanym następstwie tego zdarzenia lub działania tej osoby<br> <i>Po wizycie prezydenta miasta oczekiwano reaktywowania starej umowy.</i><br><b>15</b> <i></i> przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem komunikujący, na jakiej podstawie rozpoznawany jest przedmiot, o którym mowa w zdaniu<br> <i>Potrafiła rozróżniać drzewa po liściach.</i><br><b>16</b> <i></i> przyimek wprowadzający nazwę rzeczy lub osoby, którą ktoś zamierza zabrać z miejsca, do którego się w tym celu udaje<br> <i>Poszedł do przedszkola po wnuka.</i><br><b>17</b> <i></i> przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem wprowadzający określenie celu charakteryzowanej w zdaniu czynności<br> <i>Zatelefonowała do niego po radę i pomoc.</i><br><b>18</b> <i></i> przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem lub połączeniem liczebnika z rzeczownikiem komunikujący, ile rzeczy, osób lub zdarzeń przypada na kogoś lub na coś<br> <i>Każde dziecko dostało po gruszce.</i><br><b>19</b> <i></i> przyimek wprowadzajacy przysłówki określające sposób lub podobieństwo<br> <i>Zachowywał się w stosunku do mnie po ojcowsku.</i></td></tr> | |
| 848 | +<tr><td><b>po ciemku</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> bez światła</td></tr> | |
| 849 | +<tr><td><b>po trochu</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w małej ilości<br><b>2</b> <i></i> niewielkimi porcjami, co jakiś czas<br><b>3</b> <i></i> w pewnym stopniu</td></tr> | |
| 850 | +<tr><td><b>po trosze</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „po trochu” </td></tr> | |
| 851 | +<tr><td><b>pobliski</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> znajdujący się w niewielkiej odległości</td></tr> | |
| 852 | +<tr><td><b>pobyt</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> znajdowanie się gdzieś</td></tr> | |
| 853 | +<tr><td><b>poczucie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> zdawanie sobie sprawy z pewnych faktów, zjawisk zachodzących w otaczającym świecie, stanów wewnętrznych itp.</td></tr> | |
| 854 | +<tr><td><b>pod</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się poniżej lub przedostaje się tak, żeby znaleźć się poniżej danej rzeczy<br> <i>Kot spał pod biurkiem.</i><br> <i>Woda wlewała się pod wannę.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek przyłączający nazwę rzeczy, która przykrywa coś lub kogoś<br> <i>Dziecko schowało się pod kołdrę.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się w pobliżu lub udaje się w pobliże obiektu, który przewyższa osobę lub rzecz, o której mowa<br> <i>Spotkajmy się pod pomnikiem.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek przyłączający nazwę góry lub miejscowości, w okolicach której coś się dzieje lub w okolice której ktoś się udaje<br> <i>Mieszkali pod Babią Górą.</i><br> <i>Katastrofa wydarzyła się pod Poznaniem.</i><br><b>5</b> <i></i> przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący, że ktoś lub coś posuwa się w kierunku przeciwnym do kierunku wiatru lub prądu rzeki<br> <i>Z trudem wiosłowali pod prąd.</i><br><b>6</b> <i></i> przyimek wprowadzający nazwę czynności lub jej obiektu, podporządkowaną nadrzędnemu składnikowi zdania<br> <i>Wniosek poddano pod głosowanie.</i><br><b>7</b> <i></i> przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący o kierowaniu czymś, sprawowaniu władzy lub opieki nad kimś lub nad czymś<br> <i>Rodzice oddali córkę pod opiekę babci.</i><br><b>8</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie przyczyny lub uzasadnienia jakiegoś zdarzenia albo okoliczności, które miały na to zdarzenie wpływ<br> <i>Drzwi otworzyły się pod naporem tłumu.</i><br><b>9</b> <i></i> przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że dana osoba lub dany obiekt mogą być rozpoznane za pomocą wymienionej nazwy<br> <i> Policja zorganizowała akcję pod kryptonimem "Powroty".</i><br><b>10</b> <i></i> przyimek wraz z przyłączanym wyrażeniem określający czyjś adres lub numer telefonu<br> <i>Proszę zanieść te bagaże pod szóstkę.</i><br><b>11</b> <i></i> przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że jedna rzecz jest dopasowana lub dostosowana do drugiej<br> <i>Kupiła torebkę pod kolor płaszcza.</i><br><b>12</b> <i></i> przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś robi coś w sposób charakterystyczny dla danego twórcy lub odpowiadający upodobaniom danej osoby<br> <i>Jej pierwsze obrazy były malowane pod Picassa.</i><br><b>13</b> <i></i> przyimek wraz z określeniem czasu komunikujący, że coś zdarzyło się nieco wcześniej, niż w chwili, na którą to określenie wskazuje<br> <i>Pod wieczór zaczęło padać.</i><br><b>14</b> <i></i> przyimek wraz z określeniem liczby komunikujący, że dana wielkość jest niewiele mniejsza, niż wskazuje ta liczba<br> <i>Ojciec miał już wtedy pod osiemdziesiątkę.</i><br><b>15</b> <i></i> <b>a</b> przyimek wprowadzający nazwę zakąski, która towarzyszy piciu alkoholu<br> <i>Pili pod śledzika.</i><br> <b>b</b> lub określenie wznoszonego przez kogoś toastu<br> <i>Pod nasze spotkanie!</i><br><b>16</b> <i></i> przyimek przyłączający określenie osoby, której inni są podporządkowani, zwykle służbowo<br> <i>Pod wiceministrem było pięciu dyrektorów departamentu.</i><br><b>17</b> <i></i> przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem określający konsekwencje, jakie grożą osobie, która nie dostosuje się do tego, o czym jest mowa w zdaniu<br> <i>Kazano mu opuścić lokal pod groźbą eksmisji.</i><br><b>18</b> <i></i> przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że dana osoba za pomocą wypowiedzianych słów zobowiązała się do czegoś<br> <i>Zeznawał pod przysięgą.</i></td></tr> | |
| 855 | +<tr><td><b>podczas</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek komunikujący, że dane zdarzenie miało miejsce w tym samym czasie, co inne</td></tr> | |
| 856 | +<tr><td><b>podejrzenie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> posądzenie o coś<br><b>2</b> <i></i> przypuszczenie istnienia czegoś</td></tr> | |
| 857 | +<tr><td><b>podejście</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> przestrzeń, którą się przebywa, podchodząc pod górę; też: droga wiodąca pod górę<br><b>2</b> <i></i> sposób traktowania kogoś lub ujmowania czegoś</td></tr> | |
| 858 | +<tr><td><b>podobno</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> jak się zdaje, jak mówią</td></tr> | |
| 859 | +<tr><td><b>podobny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> mający pewne cechy wspólne z czymś, z kimś<br><b>2</b> <i></i> taki jak inny, o którym była mowa poprzednio lub który się ma na myśli</td></tr> | |
| 860 | +<tr><td><b>podwójny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> złożony z dwóch jednakowych części, zawierający dwukrotną ilość czegoś lub taki, który powtórzył się dwa razy<br><b>2</b> <i></i> zwiększony pod względem intensywności, natężenia<br><b>3</b> <i></i> występujący, istniejący jednocześnie w dwóch funkcjach, rolach, postaciach</td></tr> | |
| 861 | +<tr><td><b>podówczas</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w tych czasach, o których była mowa poprzednio</td></tr> | |
| 862 | +<tr><td><b>pogląd</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> sąd o czymś oparty na przeświadczeniu o prawdziwości lub fałszywości czegoś</td></tr> | |
| 863 | +<tr><td><b>pojedynczy</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> występujący osobno, rozpatrywany w oderwaniu od innych<br><b>2</b> <i></i> składający się z jednego tylko elementu, przeciwstawny czemuś wielokrotnemu<br><b>3</b> <i></i> przeznaczony dla jednej osoby</td></tr> | |
| 864 | +<tr><td><b>pojemność</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wielkość wnętrza jakiegoś naczynia, zbiornika itp.<br><b>2</b> <i></i> wielkość charakteryzująca zdolność ciała do gromadzenia ładunków elektrycznych</td></tr> | |
| 865 | +<tr><td><b>pojutrze I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> następnego dnia po dniu jutrzejszym</td></tr> | |
| 866 | +<tr><td><b>pojutrze II</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> dzień następujący po dniu jutrzejszym</td></tr> | |
| 867 | +<tr><td><b>pojęcie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> myślowe odzwierciedlenie istotnych cech przedmiotów lub zjawisk<br><b>2</b> <i></i> wyobrażenie, pogląd, wiedza o czymś</td></tr> | |
| 868 | +<tr><td><b>pokrótce</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w skrócie, zwięźle</td></tr> | |
| 869 | +<tr><td><b>pole</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> obszar ziemi przeznaczony pod uprawę<br><b>2</b> <i></i> teren przeznaczony na coś lub pokryty czymś<br><b>3</b> <i></i> powierzchnia czegoś lub jej część wyodrębniona konturami, barwą lub w inny sposób<br><b>4</b> <i></i> dziedzina, zakres czyichś działań i zainteresowań<br><b>5</b> <i></i> możliwość, sposobność jakiegoś działania<br><b>6</b> <i></i> część boiska broniona przez zawodnika lub drużynę<br><b>7</b> <i>fiz.</i> obszar, w którym każdemu punktowi przyporządkowuje się pewną wartość określonej wielkości<br><b>8</b> <i>mat.</i> nieujemna liczba rzeczywista, wyrażająca powierzchnię danej figury</td></tr> | |
| 870 | +<tr><td><b>polecenie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wypowiedź nakazująca komuś wykonanie jakiejś czynności<br><b>2</b> <i></i> zaprotegowanie kogoś</td></tr> | |
| 871 | +<tr><td><b>polemika</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> publiczna dyskusja na ważne tematy</td></tr> | |
| 872 | +<tr><td><b>pomału</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> bez pośpiechu, powoli<br><b>2</b> <i></i> stopniowo, nie od razu<br><b>3</b> <i>pot.</i> nie najgorzej, znośnie (w odpowiedzi na grzecznościowe pytanie o zdrowie, pracę itp.)</td></tr> | |
| 873 | +<tr><td><b>pomimo</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „mimo” </td></tr> | |
| 874 | +<tr><td><b>pomimo że</b><br>pomimo iż</td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „mimo że” </td></tr> | |
| 875 | +<tr><td><b>pomiędzy</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „między” </td></tr> | |
| 876 | +<tr><td><b>pomysł</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> twórcza myśl zawierająca projekt działania, rozwiązania czegoś</td></tr> | |
| 877 | +<tr><td><b>ponad I</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że coś znajduje się lub dzieje się powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni<br> <i>Gołębie wzbiły się ponad dachy domów.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że jeden z porównywanych obiektów jest bardziej ceniony niż drugi<br> <i>Bracia kochali matkę ponad wszystko.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że ktoś lub coś wyróżnia się spośród osób, rzeczy lub zjawisk tego samego rodzaju albo że dystansuje się od nich<br> <i>Wybił się ponad swoje środowisko.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że jakieś działanie lub jakiś stan przekracza dany poziom lub normę<br> <i>Był dojrzały ponad wiek.</i></td></tr> | |
| 878 | +<tr><td><b>ponad II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, że czegoś jest więcej, niż informuje wyraz, do którego została dodana<br> <i>Nie widzieli się ponad rok.</i></td></tr> | |
| 879 | +<tr><td><b>ponadto</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła nawiązująca do poprzedniego kontekstu i wprowadzająca nową informację na omawiany już temat<br> <i>Była zdolna i pracowita, a ponadto bardzo miła.</i></td></tr> | |
| 880 | +<tr><td><b>poniekąd</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy, ale jest mu w znacznym stopniu bliski<br> <i>Reprodukcje zastępują poniekąd oryginały.</i></td></tr> | |
| 881 | +<tr><td><b>ponieważ</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie, które wyjaśnia informację podaną w drugim zdaniu składowym zdania złożonego<br> <i>Odszedł, ponieważ się obraził.</i></td></tr> | |
| 882 | +<tr><td><b>poniewczasie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> zbyt późno</td></tr> | |
| 883 | +<tr><td><b>poniżej</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> niżej w stosunku do jakiegoś punktu odniesienia<br><b>2</b> <i></i> mniej niż podana wielkość<br><b>3</b> <i></i> w dalszej części tekstu lub wypowiedzi<br><b>4</b> <i></i> na niższym poziomie</td></tr> | |
| 884 | +<tr><td><b>ponowny</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wykonany, odbywający się po raz drugi</td></tr> | |
| 885 | +<tr><td><b>popod</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> <b>zobacz</b> „pod” w znaczeniu 1, 3</td></tr> | |
| 886 | +<tr><td><b>popojutrze I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> następnego dnia po dniu pojutrzejszym</td></tr> | |
| 887 | +<tr><td><b>popojutrze II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dzień następujący po dniu pojutrzejszym</td></tr> | |
| 888 | +<tr><td><b>poprzedni</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wcześniejszy<br><b>2</b> <i></i> taki, który bezpośrednio poprzedza</td></tr> | |
| 889 | +<tr><td><b>poprzednik</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> ten, kto zajmował się czymś przed kimś<br><b>2</b> <i></i> coś, co poprzedzało jakąś rzecz i zwykle w sposób mniej doskonały spełniało te same funkcje<br><b>3</b> <i>jęz.</i> część pierwsza, podrzędna, okresu warunkowego<br><b>4</b> <i>log.</i> pierwszy z członów implikacji<br><b>5</b> <i></i> pierwsze z dwu zdań okresu muzycznego gromadzące napięcia, które są rozładowywane w drugim zdaniu</td></tr> | |
| 890 | +<tr><td><b>poprzez</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek komunikujący, że ktoś lub coś posuwa się po jakimś obszarze<br><b>2</b> <i></i> przyimek przyłączający nazwę rzeczy utrudniającej wykonywanie czynności<br><b>3</b> <i></i> przyimek, który wraz z przyłączanym rzeczownikiem charakteryzuje działanie, będące środkiem do osiągnięcia celu<br><b>4</b> <i></i> przyimek wprowadzający element zajmujący miejsce pośrednie w co najmniej trójelementowym szeregu<br><b>5</b> <i></i> przyimek przyłączający nazwę osoby, instytucji lub rzeczy, z której pośrednictwa ktoś korzysta<br><b>6</b> <i></i> przyimek przyłączający określenie czasu, w którym miał miejsce dany stan rzeczy</td></tr> | |
| 891 | +<tr><td><b>pora</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> okres, w którym coś się dzieje lub jest wykonywane; też: czas trwania czegoś<br><b>2</b> <i></i> czas odpowiedni na coś</td></tr> | |
| 892 | +<tr><td><b>porozumienie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zgoda na coś<br><b>2</b> <i></i> wzajemne zrozumienie<br><b>3</b> <i></i> umowa, układ</td></tr> | |
| 893 | +<tr><td><b>posiedzenie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> spotkanie służbowe w celu omówienia jakichś spraw</td></tr> | |
| 894 | +<tr><td><b>pospołu</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> w tym samym miejscu lub czasie; też: wspólnie</td></tr> | |
| 895 | +<tr><td><b>postulat</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> życzenie, dotyczące spraw politycznych, społecznych lub ekonomicznych<br><b>2</b> <i>filoz.</i> wypowiedź wyrażająca jakąś normę lub regułę, domagająca się realizacji określonych wartości<br><b>3</b> <i>log.</i> teza przyjmowana bez dowodu, stanowiąca punkt wyjścia i podstawę w dowodzeniu innych twierdzeń<br><b>4</b> <i></i> okres próbny w zakonie trwający około roku, poprzedzający nowicjat</td></tr> | |
| 896 | +<tr><td><b>postępowanie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> określony prawem sposób działania sądu<br><b>2</b> <i></i> proces sądowy</td></tr> | |
| 897 | +<tr><td><b>poszczególny</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> każdy z wielu, pojedynczo rozpatrywany</td></tr> | |
| 898 | +<tr><td><b>poszukiwanie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> prace badawcze prowadzone przez naukowców w celu odkrycia nowych faktów lub czegoś nieznanego dotąd</td></tr> | |
| 899 | +<tr><td><b>potem</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w chwili następującej po czymś, o czym była mowa</td></tr> | |
| 900 | +<tr><td><b>potrzeba I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> silnie odczuwane pragnienie<br><b>2</b> <i></i> to, co jest potrzebne do normalnej egzystencji lub do właściwego funkcjonowania<br><b>3</b> <i>daw.</i> trudna sytuacja, zwłaszcza materialna</td></tr> | |
| 901 | +<tr><td><b>potrzeba II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> jest niezbędne, konieczne</td></tr> | |
| 902 | +<tr><td><b>potąd</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> do danego miejsca, zwykle do wskazanej wysokości<br><b>2</b> <i>daw.</i> do tego czasu</td></tr> | |
| 903 | +<tr><td><b>powierzchnia</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zewnętrzna, wierzchnia strona czegoś<br><b>2</b> <i></i> obszar, przestrzeń o ograniczonych rozmiarach<br><b>3</b> <i></i> górna warstwa czegoś<br><b>4</b> <i></i> w geometrii elementarnej: pewne zbiory punktów lub prostych o określonych właściwościach<br><b>5</b> <i></i> zewnętrzne, łatwo dostrzegalne, ale często mylące cechy zjawisk, spraw, wydarzeń</td></tr> | |
| 904 | +<tr><td><b>powodzenie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> pomyślny obrót rzeczy, sukces, pożądany wynik<br><b>2</b> <i></i> popularność, wzięcie</td></tr> | |
| 905 | +<tr><td><b>powrót</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> przybycie lub podróż do miejsca, w którym się przedtem było, przebywało jakiś czas<br><b>2</b> <i></i> ponowne znalezienie się w jakimś stanie, w jakiejś sytuacji<br><b>3</b> <i></i> wznowienie czegoś po przerwie</td></tr> | |
| 906 | +<tr><td><b>powyżej</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wyżej w stosunku do jakiegoś punktu odniesienia<br><b>2</b> <i></i> w tekście napisanym lub w wypowiedzi: bliżej początku tekstu, wcześniej omówiony lub wymieniony<br><b>3</b> <i></i> ponad poziom, o którym się mówi<br><b>4</b> <i></i> bliżej źródła rzeki<br><b>5</b> <i></i> na północ od jakiegoś punktu</td></tr> | |
| 907 | +<tr><td><b>powyższy</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> to, co było wcześniej omówione, opisane lub wymienione</td></tr> | |
| 908 | +<tr><td><b>powyższy</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wcześniej omówiony, opisany lub wymieniony</td></tr> | |
| 909 | +<tr><td><b>poza I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> ułożenie ciała, postawa<br><b>2</b> <i></i> przesada lub nienaturalność w zachowaniu</td></tr> | |
| 910 | +<tr><td><b>poza II</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo udaje się lub przemieszcza do miejsca położonego na zewnątrz niego<br> <i>Wieczory spędzamy poza domem.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek komunikujący, że dany stan rzeczy ma miejsce w innym czasie lub środowisku, niż wskazuje na to przyłączany rzeczownik<br> <i>Widywali się poza lekcjami.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek wyłączający z zakresu odniesienia zdania pewne elementy<br> <i>Nie pisał prawie nic poza felietonami do gazety.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek włączający do zakresu odniesienia zdania jakieś elementy<br> <i>Poza kierowcą poszkodowanych było jeszcze kilka osób.</i></td></tr> | |
| 911 | +<tr><td><b>pozostały</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> taki, który pozostał<br><b>2</b> <i></i> nienależący do grupy, o której mowa, nie ten, o którym mowa</td></tr> | |
| 912 | +<tr><td><b>pozwolenie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ustna lub pisemna zgoda na coś; też: dokument stwierdzający taką zgodę</td></tr> | |
| 913 | +<tr><td><b>połowa</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> jedna z dwu równych części jakiejś całości<br><b>2</b> <i></i> chwila, punkt, miejsce równo oddalone (w czasie lub przestrzeni) od obu krańców czegoś</td></tr> | |
| 914 | +<tr><td><b>pośrodku</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w środkowym punkcie czegoś</td></tr> | |
| 915 | +<tr><td><b>pośród</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „wśród” </td></tr> | |
| 916 | +<tr><td><b>praktycznie</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła używana jako składnik wyrażeń „praktycznie biorąc”, „praktycznie rzecz biorąc”, komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd jest w znacznym stopniu bliski stanowi rzeczywistemu<br> <i>Praktycznie biorąc, sprawa była dość prosta.</i></td></tr> | |
| 917 | +<tr><td><b>prask</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik naśladujący dźwięk, który powstaje, gdy coś nagle pęka lub uderza w coś</td></tr> | |
| 918 | +<tr><td><b>prawda I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zgodna z rzeczywistością treść słów, interpretacja faktów, przedstawienie czegoś zgodne z realiami<br><b>2</b> <i></i> to, co rzeczywiście jest, istnieje lub było<br><b>3</b> <i></i> zasada dowiedziona naukowo lub wynikająca z doświadczenia, uważana powszechnie za niepodważalną</td></tr> | |
| 919 | +<tr><td><b>prawda II</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i></i> wykrzyknik sygnalizujący, że mówiący zgadza się z tym, co ktoś powiedział<br><b>2</b> <i></i> wykrzyknik na końcu zdania lub otwierający pytanie, sygnalizujący, że mówiący oczekuje od swojego rozmówcy aprobaty tego, co powiedział lub powie</td></tr> | |
| 920 | +<tr><td><b>prawda III</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła używana jako wtrącenie, sygnalizująca, że mówiący zastanawia się nad dalszym ciągiem swojej wypowiedzi<br> <i>Trzeba wreszcie znaleźć, prawda, rozwiązanie, prawda, tej kwestii.</i></td></tr> | |
| 921 | +<tr><td><b>prawda IV</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> składnik spójnika złożonego „co prawda..., ale (jednak, lecz)...”, łączącego dwa zdania lub inne wyrażenia, komunikującego, że treść jednego z nich jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z treści drugiego</td></tr> | |
| 922 | +<tr><td><b>prawdopodobny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> taki, co do którego można przypuszczać, że jest prawdziwy<br><b>2</b> <i></i> taki, który przypuszczalnie nastąpi</td></tr> | |
| 923 | +<tr><td><b>prawdziwy</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zgodny z rzeczywistością, z prawdą<br><b>2</b> <i></i> autentyczny, niesfałszowany<br><b>3</b> <i></i> taki jak zwykle bywa, typowy; też: mający cechy osoby, stanu, przedmiotu, do których jest porównywany</td></tr> | |
| 924 | +<tr><td><b>prawie</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa, nie zostało osiągnięte i że niewiele brakuje, aby się urzeczywistniło<br> <i>Była prawie mężatką.</i></td></tr> | |
| 925 | +<tr><td><b>precz I</b></td><td>adv</td><td><b></b> <i></i> przysłówek o charakterze ekspresywnym towarzyszący czasownikom oznaczającym usuwanie, wyrzucanie, oddalanie (się)</td></tr> | |
| 926 | +<tr><td><b>precz II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe oddalenie się skądś</td></tr> | |
| 927 | +<tr><td><b>pretensja</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> żal, uraza i niechęć do kogoś z jakiegoś powodu; też: słowa wyrażające to uczucie<br><b>2</b> <i></i> prawo, które sobie ktoś rości do czegoś<br><b>3</b> <i></i> przesadnie wysokie mniemanie o sobie</td></tr> | |
| 928 | +<tr><td><b>prezentacja</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> przedstawienie kogoś komuś w sposób oficjalny<br><b>2</b> <i></i> pokaz towarów, urządzeń, filmów itp.<br><b>3</b> <i></i> przedstawienie swojego programu lub stanowiska w jakiejś sprawie</td></tr> | |
| 929 | +<tr><td><b>problematyka</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ogół zagadnień należących do jakiejś dziedziny</td></tr> | |
| 930 | +<tr><td><b>procedura</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> określone reguły postępowania w jakiejś sprawie, zwykle o charakterze urzędowym lub prawnym<br><b>2</b> <i></i> w językach programowania: wydzielony fragment algorytmu</td></tr> | |
| 931 | +<tr><td><b>procent</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> (%) setna część danej wielkości<br><b>2</b> <i></i> bliżej nieokreślona część jakiejś wielkości<br><b>3</b> <i></i> odsetki od pożyczki lub lokaty</td></tr> | |
| 932 | +<tr><td><b>proces</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> przebieg następujących po sobie i powiązanych przyczynowo określonych zmian<br><b>2</b> <i></i> postępowanie prowadzone przez sąd<br><b>3</b> <i></i> kolejno następujące po sobie zmiany fizykochemiczne materii</td></tr> | |
| 933 | +<tr><td><b>produkcja</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zorganizowana działalność mająca na celu wytwarzanie jakichś towarów, usług lub dóbr kultury; też: to, co zostało wytworzone<br><b>2</b> <i></i> wytwarzanie przez organizm żywy komórek lub jakichś substancji<br><b>3</b> <i></i> ogół dzieł stworzonych przez jakiegoś pisarza, muzyka itp. lub powstałych w jakimś okresie<br><b>4</b> <i></i> występ sceniczny lub film</td></tr> | |
| 934 | +<tr><td><b>promil</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> (<sup>o</sup>/<sub>oo</sub>) jedna tysięczna część jakiejś wielkości<br><b>2</b> <i></i> jednostka zawartości alkoholu we krwi osoby nietrzeźwej</td></tr> | |
| 935 | +<tr><td><b>propozycja</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> to, co się komuś proponuje</td></tr> | |
| 936 | +<tr><td><b>protest</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> ostre wystąpienie przeciw działaniu uważanemu za niesłuszne<br><b>2</b> <i></i> urzędowe stwierdzenie odmowy zapłaty przez dłużnika sumy wymienionej na wekslu, czeku itp.</td></tr> | |
| 937 | +<tr><td><b>prośba</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> uprzejme zwrócenie się do kogoś w celu uzyskania, wyjednania czegoś<br><b>2</b> <i></i> życzenie wyrażone na piśmie, skierowane do jakiejś instytucji lub osoby urzędowej</td></tr> | |
| 938 | +<tr><td><b>prr</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> zawołanie na konia używane wtedy, gdy powożący chce go zatrzymać</td></tr> | |
| 939 | +<tr><td><b>przebieg</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> rozwijanie się czegoś w czasie i sposób, w jaki coś przebiega<br><b>2</b> <i></i> miejsce i kierunek biegu czegoś<br><b>3</b> <i></i> liczba kilometrów przejechanych przez dany pojazd<br><b>4</b> <i></i> praca wykonana przez jakieś urządzenie, liczona w odpowiadających rodzajowi danej pracy lub rodzajowi urządzenia jednostkach, pozwalająca określić jego wydolność lub stopień zużycia<br><b>5</b> <i></i> zbiór następujących po sobie kolejno wartości tej samej wielkości fizycznej, np. temperatury, ciśnienia</td></tr> | |
| 940 | +<tr><td><b>przecież</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wprowadzająca sąd polemiczny w stosunku do wypowiedzianego wcześniej, podkreślająca, że jego prawdziwość jest dla mówiącego oczywista<br> <i>Pana przecież obowiązuje jakaś etyka zawodowa.</i></td></tr> | |
| 941 | +<tr><td><b>przeciw</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, na które się dana osoba nie zgadza<br> <i>Mieszkańcy gminy protestowali przeciw budowie oczyszczalni ścieków.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek przyłączający nazwę osoby, której ktoś zamierza zrobić coś złego<br> <i>Generał poprowadził dywizjon przeciw nieprzyjacielskim czołgom.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, któremu określone działania mają zapobiec lub który mają usunąć<br> <i>Łykał tabletki przeciw grypie.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, której istnienie jest zagrożone<br> <i>Wykroczenia przeciw porządkowi i spokojowi publicznemu podlegają karze.</i><br><b>5</b> <i></i> przyimek przyłączający nazwę osoby lub grupy osób, z którą inna osoba lub grupa osób współzawodniczy<br> <i>Dwie drużyny dziennikarzy mają walczyć przeciw sobie o puchar prezydenta miasta.</i><br><b>6</b> <i>daw.</i> przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący o kierunku ruchu odwrotnym do kierunku zjawiska nazywanego przez ten rzeczownik<br> <i> Łódź z trudem płynęła przeciw prądowi rzeki.</i></td></tr> | |
| 942 | +<tr><td><b>przeciwko</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „przeciw” </td></tr> | |
| 943 | +<tr><td><b>przeciwnie I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w przeciwnym kierunku<br><b>2</b> <i></i> w zupełnie inny sposób</td></tr> | |
| 944 | +<tr><td><b>przeciwnie II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wprowadzająca sąd polemiczny lub zaprzeczający w stosunku do wypowiedzianego wcześniej<br> <i>Oni nie wyjeżdżają, przeciwnie, dopiero niedawno wrócili.</i></td></tr> | |
| 945 | +<tr><td><b>przed</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek komunikujący, że osoba lub rzecz znajduje się lub została umieszczona po tej samej stronie danego obiektu co obserwator albo bliżej przodu tego obiektu niż tyłu<br> <i>Samochód zatrzymał się przed gmachem.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek komunikujący, że osoba lub rzecz znajduje się lub została umieszczona bliżej początku czegoś albo wyżej w jakiejś hierarchii niż obiekt, o którym mowa<br> <i>Piotr stał w kolejce przed Adamem.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem nazywający zdarzenie, względem którego stan rzeczy, o którym mowa w zdaniu, nastąpił wcześniej<br> <i>Wszystkie ptaki gromadziły się tu przed odlotem.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie czasu, jaki upłynął od momentu zajścia danego zdarzenia<br> <i>Statek odpłynął przed godziną.</i><br><b>5</b> <i></i> przyimek wprowadzający nazwę osoby, rzeczy lub zjawiska, z którymi ktoś chce uniknąć kontaktu<br> <i>Zasłoniła twarz przed wiatrem.</i><br><b>6</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie adresata lub świadka czyjejś wypowiedzi<br> <i>Wyżaliła się przed babcią.</i><br><b>7</b> <i></i> przyimek komunikujący, że dane zdarzenie ma miejsce w obecności ważnej osoby lub grupy osób<br> <i>Rozprawa odbyła się przed kolegium do spraw wykroczeń.</i></td></tr> | |
| 946 | +<tr><td><b>przedmiot</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> rzecz, materialny element świata<br><b>2</b> <i></i> jedna z nauk objęta programem nauczania w szkole lub na studiach wyższych<br><b>3</b> <i></i> temat, treść, wątek czegoś<br><b>4</b> <i></i> to, co lub ten, kto skupia na sobie czyjąś uwagę, podlega czyjemuś działaniu<br><b>5</b> <i>filoz.</i> obiekt poznania i działalności człowieka</td></tr> | |
| 947 | +<tr><td><b>przedtem</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w czasie poprzedzającym coś</td></tr> | |
| 948 | +<tr><td><b>przedwczoraj I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w dniu poprzedzającym dzień wczorajszy</td></tr> | |
| 949 | +<tr><td><b>przedwczoraj II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dzień poprzedzający dzień wczorajszy</td></tr> | |
| 950 | +<tr><td><b>przedział</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> niewielkie pomieszczenie wyodrębnione wskutek podzielenia na części<br><b>2</b> <i></i> to, co dzieli lub jest wynikiem podziału, np. różnica w poglądach, sytuacji społecznej, materialnej między kimś a kimś<br><b>3</b> <i></i> część skali jakiejś wielkości wyodrębniona w określonym celu przez wyznaczenie wartości granicznych; też: zbiór wszystkich wartości lub wszystkich elementów zawartych między dwiema wyznaczonymi w tej części skali wartościami granicznymi<br><b>4</b> <i></i> zbiór wszystkich liczb rzeczywistych spełniających określoną nierówność, zawartych między dwiema wartościami granicznymi<br><b>5</b> <i>daw.</i> to, co odgradza coś od czegoś; też: odstęp między czymś a czymś</td></tr> | |
| 951 | +<tr><td><b>przejście</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> miejsce, w którym można przejść<br><b>2</b> <i></i> zdarzenie, doświadczenie, zwykle przykre; też: przeżycie wywołane przez to zdarzenie<br><b>3</b> <i></i> stadium przejściowe; też: wstawka między dwiema częściami utworu, dwoma zjawiskami, okresami itp.</td></tr> | |
| 952 | +<tr><td><b>przekaz</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> pieniądze przekazane komuś za pośrednictwem poczty lub banku; też: przekazanie komuś pieniędzy w taki sposób<br><b>2</b> <i></i> blankiet pocztowy lub bankowy przeznaczony do wypisania zlecenia przesyłki<br><b>3</b> <i></i> tekst pisany, dzieło sztuki itp., będące źródłem wiedzy o przeszłości; też: taka informacja zawarta w czymś lub przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie<br><b>4</b> <i></i> przekazanie czegoś</td></tr> | |
| 953 | +<tr><td><b>przekonanie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> sąd, zdanie oparte na przeświadczeniu o prawdziwości, słuszności czegoś</td></tr> | |
| 954 | +<tr><td><b>przemiana</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> stanie się innym niż poprzednio</td></tr> | |
| 955 | +<tr><td><b>przenigdy</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> stanowczo, absolutnie nigdy</td></tr> | |
| 956 | +<tr><td><b>przeszło</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, że czegoś jest więcej, niż informuje wyraz, do którego została dodana<br> <i>Rozmawiali przeszło godzinę.</i></td></tr> | |
| 957 | +<tr><td><b>przesłuchanie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> sprawdzenie umiejętności osób, które startują w jakimś konkursie lub ubiegają się o coś<br><b>2</b> <i></i> sytuacja, w której policjant, prokurator itp. zadaje komuś pytania dotyczące popełnionego przestępstwa</td></tr> | |
| 958 | +<tr><td><b>przetarg</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> publiczna sprzedaż ruchomości lub nieruchomości, w której nabywcą zostaje osoba oferująca najwyższą cenę<br><b>2</b> <i></i> konkurs ofert na wykonanie określonych robót i usług<br><b>3</b> <i></i> spór, targowanie się o jakieś ustępstwa</td></tr> | |
| 959 | +<tr><td><b>przeto</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, które przedstawia skutek tego, o czym była wcześniej mowa lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania<br> <i>Był młody, przeto niedoświadczony.</i></td></tr> | |
| 960 | +<tr><td><b>przeważnie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w przeważającej części</td></tr> | |
| 961 | +<tr><td><b>przez</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś przechodzi lub przedostaje się z jednej strony danego obiektu na drugą<br> <i>Do domu wracała przez park.</i><br> <i>Droga prowadziła przez most.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek przyłączający określenie grupy osób, rzeczy lub masy czegoś, które znajdują się na drodze czyjegoś ruchu i wymagają pokonania<br> <i>Brnęli przez śnieg w stronę schroniska.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek przyłączający nazwę rzeczy, która oddziela dwie sąsiadujące ze sobą części przestrzeni<br> <i>Słyszałam przez drzwi waszą rozmowę.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek przyłączający określenie stanów rzeczy, w których ktoś uczestniczył lub które przeżył<br> <i>Przeszedł przez życie cicho i spokojnie.</i><br><b>5</b> <i></i> przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący czas trwania zdarzenia, o którym jest mowa<br> <i>Rozmawiali przez chwilę.</i><br><b>6</b> <i></i> przyimek wprowadzający element zajmujący miejsce pośrednie w szeregu złożonym z co najmniej trzech elementów<br> <i>Układ niżowy ciągnął się od Skandynawii przez Morze Północne po Wyspy Brytyjskie.</i><br><b>7</b> <i></i> przyimek komunikujący, że cała powierzchnia jakiejś rzeczy lub części ciała ma daną cechę albo że cała podlega danej czynności<br> <i>Głęboka szrama przechodziła mu przez czoło.</i><br><b>8</b> <i></i> przyimek przyłączający określenie wykonawcy lub sprawcy czynności<br> <i>Omawiano poprawki zgłoszone przez posłów.</i><br><b>9</b> <i></i> przyimek wprowadzający nazwę środka lub narzędzia czynności<br> <i>Piła sok przez słomkę.</i><br><b>10</b> <i></i> przyimek przyłączający określenie czynności, która służy osiągnięciu komunikowanego w zdaniu celu<br> <i>Uczczono pamięć zmarłych przez powstanie.</i><br><b>11</b> <i></i> przyimek przyłączający określenie okoliczności lub nazwę osoby, która spowodowała dany stan rzeczy, oceniany zazwyczaj jako zły<br> <i>Wpadł w furię przez zazdrość.</i><br><b>12</b> <i></i> przyimek wprowadzający nazwę osoby, z której pomocy lub pośrednictwa ktoś korzysta<br> <i>Przekażę ci informację przez Piotra.</i><br><b>13</b> <i></i> przyimek wprowadzający słowa, którym przypisywane jest w zdaniu określone znaczenie<br> <i>Co rozumiesz przez to pojęcie?</i><br><b>14</b> <i></i> przyimek wprowadzający liczbę, za pomocą której dokonuje się mnożenia lub dzielenia<br> <i>Podziel dziewięć przez trzy.</i><br><b>15</b> <i></i> przyimek przyłączający nazwę litery, która jest używana w danej pisowni<br> <i>Wyraz "nadzieja" pisze się w dopełniaczu przez "i".</i></td></tr> | |
| 962 | +<tr><td><b>przy</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się blisko danej osoby, rzeczy albo danego miejsca<br> <i>Usiadła przy dziadku.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa, miało miejsce w obecności danej osoby<br> <i>Umowę zawarli przy świadkach.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek używany w celu porównania kontrastujących ze sobą rzeczy lub osób<br> <i>Przy rosłym bracie wydawał się niepozorny.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek używany dla określenia czasu lub okoliczności zdarzenia, o którym mowa w zdaniu<br> <i>Grali przy pełnej sali.</i><br><b>5</b> <i></i> przyimek komunikujący, że jakaś rzecz, instytucja lub osoba jest w jakiś sposób przyporządkowana innej rzeczy, instytucji lub osobie<br> <i>Poodpinał guziki przy swetrze.</i><br> <i>Zaczynał jako asystent przy profesorze.</i><br><b>6</b> <i></i> przyimek przyłączający nazwę obiektu, z którym związane są charakteryzowane w zdaniu czynności<br> <i>Pracuje przy budowie hotelu.</i><br><b>7</b> <i></i> przyimek określający przedmiot, który posiada lub który ma do dyspozycji charakteryzowana w zdaniu osoba<br> <i>Przy władzy są teraz partie prawicowe.</i></td></tr> | |
| 963 | +<tr><td><b>przybyły</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ten, kto przybył</td></tr> | |
| 964 | +<tr><td><b>przygotowanie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> czynności, zabiegi, starania wykonywane z myślą o czymś, co ma nastąpić</td></tr> | |
| 965 | +<tr><td><b>przyjazd</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> przybycie gdzieś jakimś środkiem lokomocji</td></tr> | |
| 966 | +<tr><td><b>przymusowy</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wynikający z konieczności lub narzucony przez okoliczności</td></tr> | |
| 967 | +<tr><td><b>przynajmniej</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> partykuła wyznaczająca minimalny, możliwy do zaakceptowania przez mówiącego zakres czegoś<br> <i>Wypij przynajmniej mleko.</i><br><b>b</b> lub komunikująca, że ilość lub miara czegoś jest nie mniejsza od wymienionej i że może być większa<br> <i>Wyjechała przynajmniej na rok.</i></td></tr> | |
| 968 | +<tr><td><b>przyszły</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> taki, który nastąpi lub ma nastąpić<br><b>2</b> <i></i> mający się stać kimś lub czymś w czasie, który nastąpi<br><b>3</b> <i></i> najbliższy z tych, które mają nastąpić</td></tr> | |
| 969 | +<tr><td><b>prócz</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „oprócz” </td></tr> | |
| 970 | +<tr><td><b>prędkość</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> bycie prędkim<br><b>2</b> <i></i> wektorowa wielkość fizyczna charakteryzująca ruch ciała; też: stosunek drogi do czasu, w którym dane ciało tę drogę przebywa</td></tr> | |
| 971 | +<tr><td><b>pseudo</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „pseudonim” </td></tr> | |
| 972 | +<tr><td><b>psiadusza</b><br>psiajucha</td><td></td><td><b>1</b> <i>euf.</i> przekleństwo<br><b>2</b> <i>euf.</i> wyzwisko</td></tr> | |
| 973 | +<tr><td><b>psiakość</b><br>psiakrew<br>psiamać</td><td></td><td><b></b> <i>euf.</i> przekleństwo</td></tr> | |
| 974 | +<tr><td><b>psianoga</b></td><td></td><td><b>1</b> <i>euf.</i> przekleństwo<br><b>2</b> <i>euf.</i> wyzwisko</td></tr> | |
| 975 | +<tr><td><b>psik</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i></i> wykrzyknik używany w celu odpędzenia kota<br><b>2</b> <i></i> wykrzyknik nazywający kichnięcie</td></tr> | |
| 976 | +<tr><td><b>psipsi</b></td><td></td><td><b>1</b> <i>euf.</i> oddanie moczu<br><b>2</b> <i>euf.</i> mocz</td></tr> | |
| 977 | +<tr><td><b>pstryk I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „pstryczek” w znaczeniu 1</td></tr> | |
| 978 | +<tr><td><b>pstryk II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający dźwięk wydawany przy pstryknięciu lub przy uruchamianiu jakiegoś urządzenia przy pomocy przycisku</td></tr> | |
| 979 | +<tr><td><b>psyk</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dźwięk wydawany przy psykaniu</td></tr> | |
| 980 | +<tr><td><b>psyt</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „pss” </td></tr> | |
| 981 | +<tr><td><b>puf I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> miękki, niski taboret obity całkowicie tkaniną lub skórą</td></tr> | |
| 982 | +<tr><td><b>puf II</b><br>puff II</td><td></td><td><b></b> <i></i> dom publiczny, zwłaszcza dla więźniów w obozie</td></tr> | |
| 983 | +<tr><td><b>puf II</b><br>puff</td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący sapanie parowozu lub odgłos wystrzału</td></tr> | |
| 984 | +<tr><td><b>puf IV</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dawna gra w kości</td></tr> | |
| 985 | +<tr><td><b>puk</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący odgłos pukania, puknięcia lub wystrzału</td></tr> | |
| 986 | +<tr><td><b>pyk</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik naśladujący odgłos wydawany przy wypuszczaniu dymu z fajki lub podobny do niego odgłos</td></tr> | |
| 987 | +<tr><td><b>pytanie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zdanie lub równoważnik zdania wypowiedziane z odpowiednią intonacją w celu dowiedzenia się czegoś, zgody na coś<br><b>2</b> <i></i> kwestia, zagadnienie, problem<br><b>3</b> <i></i> zadanie lub ćwiczenie egzaminacyjne lub konkursowe</td></tr> | |
| 988 | +<tr><td><b>póki</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „dopóki” </td></tr> | |
| 989 | +<tr><td><b>póty</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „dopóty” </td></tr> | |
| 990 | +<tr><td><b>pół I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> jedna z dwóch równych części jakiejś całości<br> <i>Zjadł pół jabłka.</i></td></tr> | |
| 991 | +<tr><td><b>pół II</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek oznaczający dużą liczbę lub ilość czegoś<br> <i>Pół życia stracił na poszukiwania.</i><br> <i>Na pogrzeb przyszło pół miasta.</i></td></tr> | |
| 992 | +<tr><td><b>pół III</b></td><td>adv</td><td><b></b> <i></i> przysłówek lub składnik przysłówka złożonego komunikujący, że czynność została wykonana lub że cecha przysługuje przedmiotowi w pewnym stopniu<br> <i>Pół czytał, pół drzemał.</i><br> <i>Wyrzucił na pół uschnięte kwiaty.</i></td></tr> | |
| 993 | +<tr><td><b>półtora</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik ułamkowy oznaczający jeden i pół</td></tr> | |
| 994 | +<tr><td><b>półuchem</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> nieuważnie</td></tr> | |
| 995 | +<tr><td><b>późno</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wieczorem lub w nocy<br><b>2</b> <i></i> pod koniec jakiegoś czasu lub okresu<br><b>3</b> <i></i> po upływie czasu dłuższego niż zwykle lub niż oczekiwano<br><b>4</b> <i></i> będąc w stosunkowo zaawansowanym wieku<br><b>5</b> <i></i> „później” po jakimś wydarzeniu, po upływie jakiegoś czasu<br><b>6</b> <i></i> „najpóźniej” najdalej, najdłużej, nie później niż...</td></tr> | |
| 996 | +<tr><td><b>późny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> znajdujący się w końcowej fazie<br><b>2</b> <i></i> następujący, przybywający, pojawiający się itp. po upływie lub pod koniec właściwej czemuś pory<br><b>3</b> <i></i> pochodzący z przeszłości, dawny, ale najbardziej zbliżony do teraźniejszości<br><b>4</b> <i></i> „późniejszy” pełniący w przyszłości inną funkcję niż poprzednio<br><b>5</b> <i></i> „późniejszy” następujący po czymś, co miało miejsce wcześniej<br><b>6</b> <i></i> o roślinach: mający długi okres dojrzewania; też: siany lub sadzony po innych gatunkach<br><b>7</b> <i></i> zrealizowany przez kogoś będącego w stosunkowo zaawansowanym wieku</td></tr> | |
| 997 | +<tr><td><b>pęd</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> bardzo szybkie posuwanie się naprzód lub bardzo szybki ruch<br><b>2</b> <i></i> wewnętrzna potrzeba, zamiłowanie do czegoś<br><b>3</b> <i></i> część rośliny składająca się z łodygi i liści lub kwiatów</td></tr> | |
| 998 | +<tr><td><b>pęk</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> większa liczba jednorodnych przedmiotów związanych razem lub występujących razem w naturze<br><b>2</b> <i></i> jakaś rzecz skłębiona, splątana</td></tr> | |
| 999 | +<tr><td><b>racja I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> słuszność jakiegoś poglądu, stanowiska lub postępowania<br><b>2</b> <i></i> argument dowodzący słuszności czyjegoś stanowiska; też: stanowisko, którego słuszności chce się dowieść<br><b>3</b> <i></i> interes państwa, społeczeństwa lub jakiejś grupy politycznej albo społecznej<br><b>4</b> <i></i> uzasadniona przyczyna czegoś<br><b>5</b> <i>log.</i> zdanie, którego prawdziwość stanowi warunek wystarczający do uznania prawdziwości innego zdania</td></tr> | |
| 1000 | +<tr><td><b>racja II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wyznaczona porcja czegoś, zwłaszcza żywności</td></tr> | |
| 1001 | +<tr><td><b>raczej</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła wyrażająca wahanie mówiącego co do wyboru odpowiedniego sądu i zarazem skłonność, by uznać sąd komunikowany w zdaniu<br> <i>Recenzje były raczej przychylne.</i><br><b>2</b> <i></i> <b>a</b> partykuła wyrażająca przekonanie mówiącego, że jedna z dwóch możliwości jest bardziej prawdopodobna w porównaniu z drugą<br> <i>Szeptał raczej, niż mówił.</i><br> <b>b</b> lub że dane zachowanie uważa on za bardziej właściwe<br> <i>Raczej trzymaj się od niej z daleka.</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła używana w spontanicznych wypowiedziach mówionych w celu unieważnienia wcześniejszych słów i zastąpienia ich nowymi, charakteryzującymi lepiej dany fakt<br> <i>To jest granatowe, czarne raczej.</i></td></tr> | |
| 1002 | +<tr><td><b>rada</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> to, co się komuś proponuje, aby zrobił w danej sytuacji<br><b>2</b> <i></i> zespół ludzi wybranych przez pewną grupę lub powołanych przez władzę do pełnienia określonych zadań<br><b>3</b> <i></i> posiedzenie tego zespołu<br><b>4</b> <i>daw.</i> radzenie nad jakąś sprawą</td></tr> | |
| 1003 | +<tr><td><b>rano I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wczesna pora dnia</td></tr> | |
| 1004 | +<tr><td><b>rano II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> na początku dnia</td></tr> | |
| 1005 | +<tr><td><b>raport</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> sprawozdanie z jakichś prac lub relacja o stanie czegoś<br><b>2</b> <i></i> ustne lub pisemne doniesienie o czymś zwierzchnikowi lub instytucji nadrzędnej<br><b>3</b> <i></i> pojedynczy motyw ornamentowy występujący w regularnych odstępach na jakiejś powierzchni<br><b>4</b> <i></i> w tkactwie: najmniejsza liczba nitek osnowy i wątku, po której powtarza się porządek przeplatania nitek; w dziewiarstwie: najmniejsza liczba oczek w rządkach i kolumienkach, po której powtarza się porządek łączenia oczek<br><b>5</b> <i></i> w parapsychologii: paranormalny kontakt między ludźmi</td></tr> | |
| 1006 | +<tr><td><b>raptem</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> nagle, niespodziewanie<br><b>2</b> <i></i> zaledwie, nie więcej niż</td></tr> | |
| 1007 | +<tr><td><b>raz I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zwykle z liczebnikiem głównym lub z równoważnym z nim zaimkiem: wyraz oznaczający powtarzanie się jakiejś czynności, zjawiska lub zwielokrotnienie cechy, wielkości<br><b>2</b> <i></i> sytuacja, okoliczność, w której coś się zdarzyło<br> <i>W razie potrzeby miał do mnie dzwonić.</i><br><b>3</b> <i></i> uderzenie, cios</td></tr> | |
| 1008 | +<tr><td><b>raz II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> przy liczeniu: jeden, pierwszy</td></tr> | |
| 1009 | +<tr><td><b>raz III</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w pewnej chwili, kiedyś<br><b>2</b> <i></i> nareszcie, w końcu<br><b>3</b> <i></i> ostatecznie, definitywnie</td></tr> | |
| 1010 | +<tr><td><b>razem</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wspólnie z kimś innym<br><b>2</b> <i></i> wspólnie z czymś innym<br><b>3</b> <i></i> poprzedza sumę dokonanego wcześniej obliczenia<br><b>4</b> <i></i> w jednym czasie</td></tr> | |
| 1011 | +<tr><td><b>razy</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wyraz używany na określenie działania mnożenia</td></tr> | |
| 1012 | +<tr><td><b>reakcja</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> działanie lub zajęcie jakiegoś stanowiska jako odpowiedź na coś<br><b>2</b> <i></i> zachowanie się żywego organizmu wywołane przez jakieś bodźce<br><b>3</b> <i></i> przemiana jednych substancji w inne<br><b>4</b> <i></i> siła wywierana przez jedno ciało materialne na drugie ciało zgodnie z trzecią zasadą dynamiki<br><b>5</b> <i></i> polityczny i ekonomiczny opór przeciw zmianom społecznym<br><b>6</b> <i></i> konserwatywne ugrupowanie dążące do przywrócenia poprzedniego stanu rzeczy</td></tr> | |
| 1013 | +<tr><td><b>realizacja</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wprowadzenie czegoś w życie, zastosowanie w praktyce<br><b>2</b> <i></i> film, przedstawienie teatralne itp. powstałe jako efekt czyjejś pracy<br><b>3</b> <i></i> zamiana papierów wartościowych, nieruchomości lub wyprodukowanych towarów na pieniądze</td></tr> | |
| 1014 | +<tr><td><b>realny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> istniejący w rzeczywistości<br><b>2</b> <i></i> możliwy do wykonania lub urzeczywistnienia<br><b>3</b> <i></i> odznaczający się realizmem lub zdrowym rozsądkiem</td></tr> | |
| 1015 | +<tr><td><b>refleksja</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> głębsze zastanowienie się nad czymś, wywołane silnym przeżyciem<br><b>2</b> <i></i> myśl lub wypowiedź, będąca wynikiem takiego zastanowienia się<br><b>3</b> <i>filoz.</i> zwrócenie się podmiotu myślącego ku własnej aktywności<br><b>4</b> <i>filoz.</i> czynnik aktu świadomości stanowiący o tym, że spełniając go, uprzytamniamy sobie jego zachodzenie</td></tr> | |
| 1016 | +<tr><td><b>reguła</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zasada postępowania ustalona przez kogoś lub przyjęta na mocy zwyczaju<br><b>2</b> <i></i> formuła wyjaśniająca jakieś zjawiska<br><b>3</b> <i></i> zbiór norm postępowania, ustalonych dla zakonników przez założyciela zakonu i potwierdzonych przez papieża lub biskupa</td></tr> | |
| 1017 | +<tr><td><b>rejestracja</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wpisywanie kogoś lub czegoś do rejestru<br><b>2</b> <i></i> miejsce, w którym dokonuje się takich wpisów<br><b>3</b> <i></i> utrwalanie czegoś za pomocą urządzeń technicznych<br><b>4</b> <i></i> numer identyfikacyjny pojazdu zapisany na jego tablicach rejestracyjnych<br><b>5</b> <i></i> dobieranie odpowiednich głosów w organach, klawesynie, akordeonie przez właściwe operowanie rejestrami</td></tr> | |
| 1018 | +<tr><td><b>reklama</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> działanie mające na celu zachęcenie potencjalnych klientów do zakupu konkretnych towarów lub do skorzystania z określonych usług<br><b>2</b> <i></i> plakat, napis, ogłoszenie, krótki film itp. służące temu celowi</td></tr> | |
| 1019 | +<tr><td><b>relacja</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> opowiadanie naocznego świadka o przebiegu jakiegoś zdarzenia<br><b>2</b> <i></i> stosunek lub zależność między przedmiotami, pojęciami, wielkościami itp.<br><b>3</b> <i></i> związek zachodzący między ludźmi lub grupami społecznymi<br><b>4</b> <i></i> trasa przejazdu pociągu od stacji początkowej do końcowej</td></tr> | |
| 1020 | +<tr><td><b>reszta</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> to, co pozostaje z całości po oddzieleniu od niej jakiejś części<br><b>2</b> <i></i> pieniądze wydane osobie regulującej rachunek kwotą większą, niż wynosi należność<br><b>3</b> <i></i> to, co pozostaje z dzielenia, gdy jedna liczba nie dzieli się dokładnie przez drugą</td></tr> | |
| 1021 | +<tr><td><b>rety</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i>pot.</i> wykrzyknik wyrażający zaskoczenie lub przestrach</td></tr> | |
| 1022 | +<tr><td><b>rezygnacja</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zrzeczenie się lub zaniechanie czegoś<br><b>2</b> <i></i> stan przygnębienia i zniechęcenia towarzyszący zgodzie na sytuację, której nie można zmienić</td></tr> | |
| 1023 | +<tr><td><b>roczny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> mający lub trwający jeden rok<br><b>2</b> <i></i> obejmujący okres jednego roku</td></tr> | |
| 1024 | +<tr><td><b>rodak</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> człowiek tej samej narodowości co i ktoś drugi<br><b>2</b> <i></i> człowiek pochodzący z tego samego regionu co i ktoś drugi</td></tr> | |
| 1025 | +<tr><td><b>rodzaj</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> gatunek czegoś wyróżniany ze względu na pewne cechy<br><b>2</b> <i></i> jednostka w systematyce roślin i zwierząt niższa od rodziny, obejmująca blisko spokrewnione gatunki lub jeden gatunek</td></tr> | |
| 1026 | +<tr><td><b>rozkaz I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> polecenie wykonania czegoś wydane przez osobę uprawnioną do tego lub mającą nad kimś jakąś przewagę; też: tekst tego polecenia na piśmie<br><b>2</b> <i>inform.</i> zespół znaków w języku maszyny, które kierują nią przy wykonywaniu określonego zadania</td></tr> | |
| 1027 | +<tr><td><b>rozkaz II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> słowo, którym podkomendny wyraża gotowość wykonania polecenia dowódcy</td></tr> | |
| 1028 | +<tr><td><b>rozliczenie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> uregulowanie wzajemnych należności, zobowiązań między przedsiębiorstwem i dostawcami, dłużnikami i wierzycielami, pracodawcami i pracownikami itp.</td></tr> | |
| 1029 | +<tr><td><b>rozmiar</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wielkość czegoś materialnego, rozpatrywanego pod względem długości, szerokości i wysokości lub głębokości<br><b>2</b> <i></i> znaczenie, zakres, stopień nasilenia zjawiska, stanu itp.<br><b>3</b> <i></i> jedna z przyjętych w handlu wielkości odzieży lub obuwia</td></tr> | |
| 1030 | +<tr><td><b>rozmowa</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wzajemna wymiana myśli za pomocą słów</td></tr> | |
| 1031 | +<tr><td><b>rozporządzenie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> polecenie wykonania czegoś wydane przez osobę uprawnioną<br><b>2</b> <i></i> akt normatywny niższy rangą od ustawy, wydawany na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie</td></tr> | |
| 1032 | +<tr><td><b>rozważanie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zastanawianie się nad jakimś zagadnieniem; też: wspólne omawianie jakiegoś problemu<br><b>2</b> <i></i> wypowiedź ustna lub pisemna poświęcona omówieniu jakiegoś zagadnienia</td></tr> | |
| 1033 | +<tr><td><b>rozwiązanie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> sposób, wynik załatwienia czegoś<br><b>2</b> <i>mat.</i> niewiadoma wielkość albo działanie odpowiadające na pytanie zawarte w zadaniu<br><b>3</b> <i></i> poród<br><b>4</b> <i></i> projekt i realizacja założeń architektonicznych, konstrukcyjnych, plastycznych itp.</td></tr> | |
| 1034 | +<tr><td><b>rozwój</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> proces przechodzenia do stanów lub form bardziej złożonych lub pod pewnym względem doskonalszych; też: stadium tego procesu<br><b>2</b> <i></i> sposób rozwijania się zdarzeń w czasie<br><b>3</b> <i></i> proces zmian zachodzących w organizmach w ciągu życia osobnika lub w kolejnych pokoleniach</td></tr> | |
| 1035 | +<tr><td><b>ruch</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zmiana położenia punktu materialnego w stosunku do innych punktów dokonująca się w czasie<br><b>2</b> <i></i> zmiana położenia ciała ludzkiego, zwierzęcego lub jego części; też: sposób poruszania się<br><b>3</b> <i></i> chodzenie, poruszanie się wykonywane w celu nabycia sprawności fizycznej<br><b>4</b> <i></i> krzątanina, bieganina, ożywienie<br><b>5</b> <i></i> zespół czynności podejmowanych w jakimś celu<br><b>6</b> <i></i> wahania ilościowe związane z przebiegiem jakichś zjawisk<br><b>7</b> <i></i> działanie, decyzja podjęte w rozgrywce z kimś<br><b>8</b> <i></i> regularne przemieszczanie się ciał niebieskich, części skorupy ziemskiej lub części atmosfery otaczającej Ziemię<br><b>9</b> <i></i> przesunięcie figury na szachownicy<br><b>10</b> <i></i> poruszanie się przechodniów i pojazdów na drogach, ulicach, szosach itp.<br><b>11</b> <i></i> przemieszczanie się wojska w terenie</td></tr> | |
| 1036 | +<tr><td><b>rum</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> mocny aromatyczny napój alkoholowy</td></tr> | |
| 1037 | +<tr><td><b>runda</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> kolejna faza, kolejny etap czegoś<br><b>2</b> <i></i> jeden z etapów współzawodnictwa w ramach konkursu, turnieju, mistrzostw itp.<br><b>3</b> <i></i> jedna z części spotkania sportowego<br><b>4</b> <i></i> okrążenie toru lub bieżni</td></tr> | |
| 1038 | +<tr><td><b>rym I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> zgodność brzmienia końcowych części wyrazów, występująca najczęściej na końcu poszczególnych wersów utworu poetyckiego</td></tr> | |
| 1039 | +<tr><td><b>rym II</b><br>ryms</td><td>interj</td><td><b></b> <i>pot.</i> wykrzyknik naśladujący odgłos nagłego, nieoczekiwanego uderzenia, upadku, strzału</td></tr> | |
| 1040 | +<tr><td><b>ryms</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „rym II” </td></tr> | |
| 1041 | +<tr><td><b>rywal</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> człowiek współzawodniczący z kimś w dążeniu do czegoś<br><b>2</b> <i></i> mężczyzna ubiegający się jednocześnie z kimś innym o względy kobiety</td></tr> | |
| 1042 | +<tr><td><b>ryzyk-fizyk</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i>pot.</i> wykrzyknik używany w momencie podejmowania trudnej, ważnej decyzji</td></tr> | |
| 1043 | +<tr><td><b>rzadki</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> złożony z elementów znajdujących się w dużych odstępach od siebie<br><b>2</b> <i></i> o płynach i potrawach: mający płynną konsystencję<br><b>3</b> <i></i> o włosach, sierści: rosnący w dużych odstępach<br><b>4</b> <i></i> o tkaninach, splotach: mający duże oczka<br><b>5</b> <i></i> nieczęsto się zdarzający, spotykany</td></tr> | |
| 1044 | +<tr><td><b>rzadko</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w dużej odległości lub odstępach od siebie<br><b>2</b> <i></i> w dużych odstępach czasu lub w niewielu przypadkach<br><b>3</b> <i></i> wyraz towarzyszący zaimkom lub przysłówkom, ograniczający ich zastosowanie do niewielkiej liczby przedmiotów, osób, sytuacji, miejsc</td></tr> | |
| 1045 | +<tr><td><b>rzeczywisty</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> obiektywnie istniejący, taki, który się naprawdę zdarzył<br><b>2</b> <i></i> autentyczny, prawdziwy</td></tr> | |
| 1046 | +<tr><td><b>rzeczywiście</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> naprawdę, faktycznie</td></tr> | |
| 1047 | +<tr><td><b>rząd I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> pewna liczba osób lub rzeczy stojących lub umieszczonych jeden za drugim albo jeden obok drugiego<br><b>2</b> <i></i> grupa osób lub rzeczy wybrana ze względu na jakieś kryterium<br><b>3</b> <i></i> w systematyce organizmów: jednostka obejmująca spokrewnione ze sobą rodziny<br><b>4</b> <i></i> ozdobna uprząż końska przeznaczona do jazdy wierzchem</td></tr> | |
| 1048 | +<tr><td><b>rząd II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> naczelny wykonawczy i zarządzający organ państwa, kierujący całym aparatem administracyjnym<br><b>2</b> <i></i> kierowanie czymś, zwłaszcza państwem</td></tr> | |
| 1049 | +<tr><td><b>równie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w równej mierze, w równym stopniu, tak samo, tyle samo</td></tr> | |
| 1050 | +<tr><td><b>również</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła włączająca do większego zbioru wyróżniony przez nią element i komunikująca, że można o nim powiedzieć to samo co o pozostałych elementach tego zbioru<br> <i>Jest surowy dla wszystkich, również dla siebie.</i></td></tr> | |
| 1051 | +<tr><td><b>równocześnie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w tym samym czasie<br><b>2</b> <i></i> zarazem, także</td></tr> | |
| 1052 | +<tr><td><b>równy I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> tworzący linię prostą<br><b>2</b> <i></i> tworzący gładką, płaską powierzchnię<br><b>3</b> <i></i> równający się czemuś pod względem liczby, ilości, wielkości<br><b>4</b> <i></i> jednakowy z czymś pod względem intensywności, wagi, znaczenia<br><b>5</b> <i></i> niefaworyzujący nikogo<br><b>6</b> <i></i> dorównujący komuś<br><b>7</b> <i></i> jednostajny, miarowy, rytmiczny<br><b>8</b> <i></i> spokojny, zrównoważony<br><b>9</b> <i></i> stanowiący, wynoszący akurat tyle<br><b>10</b> <i>pot.</i> sympatyczny, koleżeński</td></tr> | |
| 1053 | +<tr><td><b>równy II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> człowiek zajmujący to samo miejsce w hierarchii społecznej, co ktoś inny</td></tr> | |
| 1054 | +<tr><td><b>różnie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> nie tak samo, w różny sposób</td></tr> | |
| 1055 | +<tr><td><b>różny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> odznaczający się wielością, odmiennością pewnych cech, złożony z jednostek, elementów różniących się od siebie<br><b>2</b> <i></i> stanowiący opozycję, przeciwieństwo kogoś lub czegoś</td></tr> | |
| 1056 | +<tr><td><b>sam I</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek wskazujący, że dana osoba wykonuje jakąś czynność samodzielnie lub z własnej woli albo że pozostaje bez towarzystwa lub bez opieki<br> <i>Sam posprzątał. Zawsze podróżuje sam.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek odnoszony do osoby wykonującej pewną czynność i wskazujący, że ważne jest to, że właśnie ta osoba ją wykonuje<br> <i>Nie uwierzy, póki sam nie zobaczy.</i><br><b>3</b> <i></i> zaimek uwydatniający czyjąś szczególną rangę<br> <i>Sam generał do nas przyjechał.</i><br><b>4</b> <i></i> zaimek odnoszony do osoby lub rzeczy, o której wcześniej była mowa, zwykle przeciwstawianej komuś lub czemuś<br> <i>Sam pomysł jest dobry, ale jego realizacja budzi zastrzeżenia.</i><br><b>5</b> <i></i> zaimek podkreślający, że coś dotyczy tylko osób lub rzeczy nim oznaczonych i niczego więcej<br> <i>Spotykały ją same nieszczęścia.</i><br><b>6</b> <i></i> zaimek wskazujący, że coś się dzieje samoczynnie, bez niczyjego udziału<br> <i>Włosy same jej się kręcą.</i><br><b>7</b> <i></i> zaimek podkreślający, że coś stanowi wystarczającą przyczynę, rację czegoś<br> <i>Uszczęśliwił go sam jej widok.</i><br><b>8</b> <i></i> zaimek uściślający relacje przestrzenne lub czasowe<br> <i>Pracował do samej północy. Stanął nad samym urwiskiem.</i></td></tr> | |
| 1057 | +<tr><td><b>sam II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> sklep samoobsługowy</td></tr> | |
| 1058 | +<tr><td><b>samochcąc</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> z własnej woli</td></tr> | |
| 1059 | +<tr><td><b>samopas</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> bez opieki lub bez kontroli<br><b>2</b> <i></i> w pojedynkę, oddzielnie</td></tr> | |
| 1060 | +<tr><td><b>scenariusz</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> tekst stanowiący podstawę filmu, przedstawienia lub audycji<br><b>2</b> <i></i> szczegółowo przygotowany program jakiejś imprezy lub jakiegoś spotkania<br><b>3</b> <i></i> zaplanowany lub przewidywany rozwój wydarzeń</td></tr> | |
| 1061 | +<tr><td><b>sekcja</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> dział urzędu, organizacji itp.<br><b>2</b> <i></i> badanie zwłok w celu stwierdzenia zmian chorobowych i ustalenia przyczyny zgonu<br><b>3</b> <i></i> część urządzenia mająca określony zakres działania<br><b>4</b> <i></i> część plutonu<br><b>5</b> <i></i> grupa żołnierzy obsługujących określony sprzęt bojowy</td></tr> | |
| 1062 | +<tr><td><b>seria</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> szereg następujących po sobie czynności lub zdarzeń<br><b>2</b> <i></i> zbiór przedmiotów jednakowych lub stanowiących pewną całość<br><b>3</b> <i></i> szereg szybko po sobie następujących strzałów lub wybuchów<br><b>4</b> <i></i> określona liczba wyrobów przemysłowych wykonana według tej samej dokumentacji<br><b>5</b> <i></i> zespół następujących po sobie warstw skalnych o wspólnych cechach<br><b>6</b> <i></i> jednostka stratygraficzna podziału utworów geologicznych<br><b>7</b> <i></i> zestawienie 12 dźwięków o różnej wysokości i o różnym czasie trwania, różnej głośności, barwie, artykulacji itp.</td></tr> | |
| 1063 | +<tr><td><b>serio I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w sposób świadczący o poważnym traktowaniu czegoś</td></tr> | |
| 1064 | +<tr><td><b>serio II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> mający duże znaczenie<br><b>2</b> <i></i> poważny, surowy</td></tr> | |
| 1065 | +<tr><td><b>setka</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> liczba sto<br><b>2</b> <i></i> całość składająca się ze stu części lub jednostek<br><b>3</b> <i></i> to, co jest oznaczone liczbą sto<br><b>4</b> <i></i> sto jednostek podstawowych dla danego systemu pieniężnego; też: banknot stanowiący ich równowartość<br><b>5</b> <i></i> tkanina zawierająca 100% wełny<br><b>6</b> <i>pot.</i> porcja napoju alkoholowego równa dziesiątej części litra<br><b>7</b> <i>sport.</i> dystans stu metrów; też: zawody na tym dystansie</td></tr> | |
| 1066 | +<tr><td><b>sezon</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> pora roku<br><b>2</b> <i></i> okres dogodny do jakichś działań<br><b>3</b> <i></i> okres dojrzewania i zbiorów roślin lub owoców</td></tr> | |
| 1067 | +<tr><td><b>siak</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i>pot.</i> zaimek występujący wyłącznie z zaimkiem „tak”, odnoszący się do innych sytuacji niż „tak”</td></tr> | |
| 1068 | +<tr><td><b>siedem</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 7</td></tr> | |
| 1069 | +<tr><td><b>siedemdziesiąt</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 70</td></tr> | |
| 1070 | +<tr><td><b>siedemnaście</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 17</td></tr> | |
| 1071 | +<tr><td><b>siedemset</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 700</td></tr> | |
| 1072 | +<tr><td><b>siku</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „siusiu” </td></tr> | |
| 1073 | +<tr><td><b>sio</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> zawołanie skierowane zwykle do fruwającego stworzenia, by je przepędzić</td></tr> | |
| 1074 | +<tr><td><b>siup I</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i>pot.</i> wykrzyknik wyrażający zachętę do skoku lub oznaczający szybki ruch, skok</td></tr> | |
| 1075 | +<tr><td><b>siup II</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> zaskakujący postępek, często naruszający przyjęte normy</td></tr> | |
| 1076 | +<tr><td><b>siusiu</b></td><td></td><td><b>1</b> <i>pot.</i> oddanie moczu<br><b>2</b> <i>pot.</i> mocz</td></tr> | |
| 1077 | +<tr><td><b>skala</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zbiór kolejnych liczb używany do mierzenia i porównywania jakichś wielkości<br><b>2</b> <i></i> podziałka na przyrządach pomiarowych i innych aparatach, służąca do odczytywania wartości mierzonej wielkości<br><b>3</b> <i></i> ustalony stosunek zmniejszania się lub zwiększania rysunku, mapy, modelu w porównaniu z rozmiarami przedmiotu rzeczywistego<br><b>4</b> <i></i> układ dźwięków uszeregowanych według wysokości, o ustalonych odległościach między poszczególnymi stopniami, właściwy muzyce jakiejś epoki lub kultury<br><b>5</b> <i></i> zakres dźwięków, którymi rozporządza jakiś instrument lub rodzaj głosu<br><b>6</b> <i></i> wielkość lub zakres jakiegoś zjawiska</td></tr> | |
| 1078 | +<tr><td><b>skarga</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wypowiedź, w której ktoś uskarża się na coś<br><b>2</b> <i></i> obwinianie kogoś o coś<br><b>3</b> <i></i> akt oskarżenia prywatnego w procesie karnym lub powództwo w sprawie cywilnej<br><b>4</b> <i></i> środek odwoławczy przysługujący stronom i innym uczestnikom postępowania przed określonym organem, zmierzający do zmiany lub uchylenia orzeczenia tego organu</td></tr> | |
| 1079 | +<tr><td><b>skoro</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające przesłankę, na podstawie której można wywnioskować to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym<br> <i>Musiał na coś poważnego chorować, skoro umarł tak młodo.</i><br><b>2</b> <i>daw.</i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunki umożliwiające zajście, bezpośrednio po ich powstaniu, zdarzenia, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym<br> <i>Skoro usłyszeli głos matki, zaraz zawrócili do domu.</i></td></tr> | |
| 1080 | +<tr><td><b>skrajny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> występujący w krańcowej postaci<br><b>2</b> <i></i> znajdujący się na skraju czegoś</td></tr> | |
| 1081 | +<tr><td><b>skąd I</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> zaimek zastępujący określenie miejsca, źródła, przyczyny czegoś, używany w funkcji pytajnej<br> <i>Skąd ci to przyszło do głowy?</i><br><b>b</b> lub względnej, w zdaniu podrzędnym<br> <i>Wracaj tam, skąd przyszedłeś</i></td></tr> | |
| 1082 | +<tr><td><b>skąd II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział<br> <i>Powiedziałeś jej o tym? – Skąd!</i></td></tr> | |
| 1083 | +<tr><td><b>skądciś</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> <b>zobacz</b> „skądś” </td></tr> | |
| 1084 | +<tr><td><b>skądinąd I</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła używana w wyrażeniu wtrąconym, nawiązującym do wcześniejszej wypowiedzi i uzupełniającym je nową, zwykle mniej istotną informacją<br> <i>Człowiek ten, skądinąd postępowy, był przeciwnikiem równouprawnienia kobiet.</i></td></tr> | |
| 1085 | +<tr><td><b>skądinąd II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> z innego miejsca lub źródła niż to, o którym była mowa, i to, które mówiący lub słuchacz miał na myśli<br> <i>Wiem to skądinąd.</i></td></tr> | |
| 1086 | +<tr><td><b>skądkolwiek</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek zastępujący wyrażenia: „z jakiegokolwiek miejsca” lub „bez względu na to skąd”</td></tr> | |
| 1087 | +<tr><td><b>skądsiś</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> <b>zobacz</b> „skądś” </td></tr> | |
| 1088 | +<tr><td><b>skądś</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek oznaczający miejsce lub źródło czegoś bliżej nieokreślone lub nieznane<br> <i>Ja chyba skądś go znam.</i></td></tr> | |
| 1089 | +<tr><td><b>skądże I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wzmocniony wykrzyknik „skąd”</td></tr> | |
| 1090 | +<tr><td><b>skądże II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wzmocniony zaimek „skąd”, występujący w pytaniach</td></tr> | |
| 1091 | +<tr><td><b>smyk I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i>pot.</i> o dziecku, zwłaszcza o chłopcu<br><b>2</b> <i></i> <b>zobacz</b> „smyczek” </td></tr> | |
| 1092 | +<tr><td><b>smyk II</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> wyraz oznaczający szybki ruch, szybką ucieczkę</td></tr> | |
| 1093 | +<tr><td><b>spod</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek komunikujący o ruchu z miejsca położonego niżej lub głębiej niż obiekt nazywany przez rzeczownik<br> <i>Wyciągnęła rękawiczki spod sterty ubrań.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek komunikujący, że ktoś lub coś przybywa lub pochodzi z miejsca położonego w pobliżu miejscowości bądź obiektu, o których mowa<br> <i>Ich rodzina pochodziła spod Lwowa.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek komunikujący, że ktoś spogląda pod czymś, co ma nad oczami<br> <i>Żołnierze spoglądali na nas spod ciężkich hełmów.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek oznaczający wspólne podleganie jakiejś władzy lub wydobycie się z zakresu jakichś oddziaływań<br> <i>Przestępca uwolnił się spod dozoru policji.</i><br><b>5</b> <i></i> przyimek przyłączający określenie przysługującego danej osobie znaku zodiaku<br> <i>Syn jest spod Raka, a córka spod Lwa.</i></td></tr> | |
| 1094 | +<tr><td><b>spojrzenie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wzrok w chwili patrzenia<br><b>2</b> <i></i> sposób widzenia i oceny czegoś</td></tr> | |
| 1095 | +<tr><td><b>spoko</b></td><td>qub_interj</td><td><b>1</b> <i>pot.</i> wykrzyknik nawołujący do zachowania spokoju<br><b>2</b> <i>pot.</i> partykuła wyrażająca przyzwolenie lub aprobatę; tak, w porządku, dobrze, zgoda</td></tr> | |
| 1096 | +<tr><td><b>spomiędzy</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek informujący, że z miejsca położonego między jakimiś obiektami wysunęła się, wyjrzała lub wyszła rzecz lub osoba, o której mowa w zdaniu<br> <i>Spomiędzy kamieni ciekła woda.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek informujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wyróżnionej części zbioru<br> <i>Spomiędzy setek listów wylosowano trzy.</i></td></tr> | |
| 1097 | +<tr><td><b>sponad</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek informujący o ruchu z miejsca położonego wyżej niż obiekt lub obszar nazywany przez rzeczownik<br> <i>Sponad gór wiał wiatr.</i></td></tr> | |
| 1098 | +<tr><td><b>sporo I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> niemało, dość dużo</td></tr> | |
| 1099 | +<tr><td><b>sporo II</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek informujący o dość dużej liczbie rzeczy, osób lub zjawisk</td></tr> | |
| 1100 | +<tr><td><b>spotkanie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> umówione zejście się lub zjazd w celu zobaczenia się z kimś<br><b>2</b> <i></i> rozgrywka, zawody sportowe</td></tr> | |
| 1101 | +<tr><td><b>spoza</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek informujący, że ktoś nie należy do grupy osób, instytucji lub organizacji, o której jest mowa<br> <i>Zabiegali o poparcie posłów spoza koalicji.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek informujący, że ktoś lub coś pochodzi z miejsca położonego poza danym obszarem<br> <i>Powołano recenzentów spoza Warszawy.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek informujący, że obiekt, o którym mowa, przestał być zasłonięty przedmiotem nazwanym przez rzeczownik<br> <i>Słońce wyjrzało spoza chmur.</i></td></tr> | |
| 1102 | +<tr><td><b>społem</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> wspólnie</td></tr> | |
| 1103 | +<tr><td><b>spośród</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wyróżnionej części jakiegoś zbioru<br> <i>Wybrano go spośród zebranych.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek komunikujący, że z miejsca położonego między jakimiś obiektami wysunęła się, wyjrzała lub wyszła rzecz lub osoba, o której mowa w zdaniu<br> <i>Spośród zarośli wyłaniała się zabytkowa wieża.</i></td></tr> | |
| 1104 | +<tr><td><b>sprawa</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zespół okoliczności, które są przedmiotem czyjegoś zainteresowania<br><b>2</b> <i></i> interes, rzecz do załatwienia<br><b>3</b> <i></i> wielkie zadanie, wzniosły cel<br><b>4</b> <i></i> postępowanie toczące się przed sądem</td></tr> | |
| 1105 | +<tr><td><b>sprawozdanie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> przedstawienie przebiegu jakiejś działalności, szczegółowe zdanie sprawy z czegoś</td></tr> | |
| 1106 | +<tr><td><b>sprzed</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, pochodzi z okresu wcześniejszego niż wydarzenie nazywane rzeczownikiem<br> <i>Pieśń ta pochodzi sprzed powstania listopadowego.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek przyłączający rzeczownik, który określa, ile czasu upłynęło od danego zdarzenia do momentu mówienia<br> <i>To fotografia sprzed pięciu lat.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz przestała być w miejscu znajdującym się przed obiektem nazywanym przez rzeczownik<br> <i>Samochód odjechał sprzed domu.</i></td></tr> | |
| 1107 | +<tr><td><b>sprzedaż</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> odstępowanie czegoś przez sprzedawcę na własność kupującemu za określoną sumę</td></tr> | |
| 1108 | +<tr><td><b>spór</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> spieranie się z kimś</td></tr> | |
| 1109 | +<tr><td><b>stale</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> przez cały czas, bez przerwy</td></tr> | |
| 1110 | +<tr><td><b>stamtąd</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek odnoszący się do miejsca oddalonego od osoby mówiącej, z którego zaczyna się jakieś działanie<br> <i>Stamtąd łatwo trafisz do hotelu.</i></td></tr> | |
| 1111 | +<tr><td><b>stanowisko</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> miejsce występowania czegoś<br><b>2</b> <i></i> sposób pojmowania czegoś, zapatrywania się na coś<br><b>3</b> <i></i> miejsce pobytu, postoju lub wykonywania jakiejś czynności<br><b>4</b> <i></i> pozycja w hierarchii zawodowej, służbowej; też: pozycja w środowisku<br><b>5</b> <i></i> ufortyfikowane miejsce w terenie, zajmowane przez wojsko<br><b>6</b> <i></i> miejsce występowania roślin<br><b>7</b> <i></i> miejsce stałego przebywania lub lęgu zwierząt żyjących na swobodzie<br><b>8</b> <i></i> miejsce, w którym myśliwy czeka na zwierzynę podczas polowania</td></tr> | |
| 1112 | +<tr><td><b>staranie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wysiłki podejmowane w celu osiągnięcia lub otrzymania czegoś</td></tr> | |
| 1113 | +<tr><td><b>starcie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> powierzchowne uszkodzenie skóry<br><b>2</b> <i></i> potyczka, bitwa<br><b>3</b> <i></i> ostra wymiana zdań<br><b>4</b> <i></i> w niektórych sportach: jedna z części, na które dzieli się walka</td></tr> | |
| 1114 | +<tr><td><b>stary I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> mający wiele lat, istniejący od wielu lat<br><b>2</b> <i></i> charakterystyczny dla kogoś, kto przeżył wiele lat<br><b>3</b> <i></i> taki, który ma za sobą wieloletnie doświadczenie w jakiejś dziedzinie<br><b>4</b> <i></i> istniejący od dawna, mający długą tradycję<br><b>5</b> <i></i> pochodzący z dawnych czasów i mający wartość historyczną<br><b>6</b> <i></i> zniszczony wskutek długiego używania<br><b>7</b> <i></i> dawny, poprzedni, nieaktualny<br><b>8</b> <i></i> znany, trwający od dawna, a mimo to nietracący na aktualności<br><b>9</b> <i></i> o produktach żywnościowych: nieświeży</td></tr> | |
| 1115 | +<tr><td><b>stary II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i>pot.</i> stary mężczyzna<br><b>2</b> <i>pot.</i> w zwrocie do dobrego znajomego<br><b>3</b> <i>pot.</i> szef, przełożony<br><b>4</b> <i>pot.</i> ojciec<br><b>5</b> <i>pot.</i> mąż</td></tr> | |
| 1116 | +<tr><td><b>status</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> stan prawny jakiejś osoby, instytucji lub organizacji<br><b>2</b> <i></i> pozycja społeczna i zawodowa jakiejś osoby lub grupy<br><b>3</b> <i></i> funkcja, ranga lub znaczenie czegoś</td></tr> | |
| 1117 | +<tr><td><b>stereo I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> stereofoniczny</td></tr> | |
| 1118 | +<tr><td><b>stereo II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> stereofoniczny sprzęt grający</td></tr> | |
| 1119 | +<tr><td><b>sto I</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 100</td></tr> | |
| 1120 | +<tr><td><b>sto II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> mnóstwo, wiele</td></tr> | |
| 1121 | +<tr><td><b>stokroć</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> sto razy lub bardzo wiele razy<br><b>2</b> <i></i> bardzo intensywnie</td></tr> | |
| 1122 | +<tr><td><b>stop I</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i></i> wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe zatrzymanie się lub przerwanie jakiejś czynności<br><b>2</b> <i></i> w tekstach depesz: wyraz pełniący funkcję kropki<br><b>3</b> <i></i> czerwone światło zapalające się automatycznie z tyłu pojazdu mechanicznego w momencie naciśnięcia hamulca<br><b>4</b> <i>pot.</i> forma podróżowania polegająca na nieodpłatnym korzystaniu z zatrzymywanych po drodze pojazdów<br><b>5</b> <i>pot.</i> samochód zabierający autostopowiczów</td></tr> | |
| 1123 | +<tr><td><b>stop II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> substancja metaliczna wytwarzana w celu poprawienia właściwości wytrzymałościowych i technologicznych metali</td></tr> | |
| 1124 | +<tr><td><b>stopień</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> pojedynczy element schodów; też: występ w jakimś podwyższeniu umożliwiający wchodzenie lub schodzenie<br><b>2</b> <i></i> szczebel w klasyfikacji czegoś<br><b>3</b> <i></i> szczebel w hierarchii urzędniczej, społecznej, wojskowej, naukowej itp.<br><b>4</b> <i></i> cyfrowa lub słowna ocena postępów ucznia<br><b>5</b> <i></i> jednostka miary, podstawowa część różnych skal<br><b>6</b> <i></i> poziom, intensywność czegoś<br><b>7</b> <i></i> jednostka miary kąta równa 1/360 kąta pełnego<br><b>8</b> <i></i> forma przymiotnika lub przysłówka określająca natężenie cechy jakiegoś przedmiotu lub czynności<br><b>9</b> <i></i> kolejny dźwięk skali lub gamy diatonicznej, licząc od dźwięku centralnego</td></tr> | |
| 1125 | +<tr><td><b>stuk I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> odgłos powstający przy uderzaniu twardymi przedmiotami</td></tr> | |
| 1126 | +<tr><td><b>stuk II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący odgłos stukania</td></tr> | |
| 1127 | +<tr><td><b>stulecie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> okres stu lat<br><b>2</b> <i></i> setna rocznica</td></tr> | |
| 1128 | +<tr><td><b>stwierdzenie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wypowiedź stwierdzająca coś</td></tr> | |
| 1129 | +<tr><td><b>stworzenie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> istota żywa<br><b>2</b> <i></i> wszystko, co żyje; też: cały świat</td></tr> | |
| 1130 | +<tr><td><b>stąd</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek wyznaczający miejsce, w którym znajduje się osoba mówiąca lub z którego zaczyna się jakieś działanie<br> <i>Zabierz stąd tego psa.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek wskazujący na źródło, przyczynę lub punkt wyjścia czegoś<br> <i>Stąd biorą się jego kłopoty.</i><br><b>3</b> <i></i> zaimek wprowadzający zdanie lub jego równoważnik, które określają następstwo wcześniejszego faktu<br> <i>Nie przestrzegano higieny, stąd częste choroby zakaźne.</i></td></tr> | |
| 1131 | +<tr><td><b>sugestia</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> czyjś wpływ na myśli, przekonania, zachowania drugiej osoby lub całej grupy<br><b>2</b> <i></i> czyjeś rady, pomysły lub propozycje<br><b>3</b> <i></i> informacja, która nie wynika wprost z czyjejś wypowiedzi lub jakiegoś tekstu, ale jest w nich zawarta np. w formie aluzji</td></tr> | |
| 1132 | +<tr><td><b>suma</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> pewna ilość pieniędzy<br><b>2</b> <i></i> wynik dodawania liczb<br><b>3</b> <i></i> ogół rzeczy, zjawisk lub wrażeń<br><b>4</b> <i></i> w Kościele katolickim: uroczysta msza z kazaniem, odprawiana w niedziele i święta</td></tr> | |
| 1133 | +<tr><td><b>swój I</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> zaimek zastępujący w odpowiednich kontekstach inne zaimki dzierżawcze: mój, twój, nasz, wasz, jego, jej, ich, oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się odpowiednio: do mówiącego<br> <i>Spakowałam wszystkie swoje rzeczy.</i><br><b>b</b> do osoby, do której zwraca się mówiący<br> <i>Zabierz stąd swoje rzeczy.</i><br><b>c</b> do grupy osób, do której należy mówiący<br> <i>Wyłożyliśmy im swoje racje.</i><br><b>d</b> do grupy osób, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący<br> <i>Dlaczego nie mówiliście o swoich problemach?</i><br><b>e</b> albo do innych osób lub rzeczy<br> <i>Umówił się ze swoją dziewczyną.</i></td></tr> | |
| 1134 | +<tr><td><b>swój II</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> ktoś bliski, należący do tego samego środowiska, do rodziny</td></tr> | |
| 1135 | +<tr><td><b>sytuacja</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> ogół warunków, w których ktoś się znajduje lub coś się dzieje<br><b>2</b> <i></i> fragment akcji, zwłaszcza w sztuce lub filmie<br><b>3</b> <i>daw.</i> położenie jakiejś miejscowości lub obiektu</td></tr> | |
| 1136 | +<tr><td><b>sza</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik, za pomocą którego mówiący chce kogoś uciszyć lub dać komuś znać, żeby o danej sprawie nikomu nie mówił</td></tr> | |
| 1137 | +<tr><td><b>szalom</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> pozdrowienie żydowskie</td></tr> | |
| 1138 | +<tr><td><b>szansa</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> możliwość powodzenia w jakiejś sprawie lub zaistnienia jakichś pożądanych okoliczności</td></tr> | |
| 1139 | +<tr><td><b>szast</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik naśladujący szybki ruch</td></tr> | |
| 1140 | +<tr><td><b>szczególnie</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła, za pomocą której mówiący wyróżnia określony obiekt lub stan rzeczy, stwierdzając, że to, co jest powiedziane w zdaniu, w większym stopniu dotyczy tego obiektu lub stanu rzeczy niż innych<br> <i>Było zimno, szczególnie rano.</i></td></tr> | |
| 1141 | +<tr><td><b>szereg I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> ciąg osób lub rzeczy znajdujących się obok siebie, w jednej, prostej linii<br><b>2</b> <i></i> zbiór jednostek, np. faktów, uporządkowanych według określonego systemu<br><b>3</b> <i>mat.</i> wyrażenie mające postać sumy skończonej lub nieskończonej liczby składników</td></tr> | |
| 1142 | +<tr><td><b>szereg II</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek komunikujący o dość dużej liczbie rzeczy, zjawisk lub osób</td></tr> | |
| 1143 | +<tr><td><b>szerokość</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> poprzeczny wymiar liniowy powierzchni lub bryły</td></tr> | |
| 1144 | +<tr><td><b>szesnaście</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 16</td></tr> | |
| 1145 | +<tr><td><b>sześć I</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 6</td></tr> | |
| 1146 | +<tr><td><b>sześć II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ocena celująca w szkolnym systemie ocen</td></tr> | |
| 1147 | +<tr><td><b>sześćdziesiąt</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 60</td></tr> | |
| 1148 | +<tr><td><b>sześćset</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 600</td></tr> | |
| 1149 | +<tr><td><b>szklanka</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> szklane, walcowate naczynie o pojemności około <sup>1</sup>/<sub>4</sub> litra, przeznaczone do picia z niego napojów; też: zawartość takiego naczynia<br><b>2</b> <i>pot.</i> cienka warstewka lodu pokrywająca jezdnie i chodniki<br><b>3</b> <i></i> odmiana wiśni; też: owoc tej wiśni</td></tr> | |
| 1150 | +<tr><td><b>szlus</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i>pot.</i> wykrzyknik wyrażający stanowczy nakaz zakończenia czegoś</td></tr> | |
| 1151 | +<tr><td><b>sztuczny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> o substancji, przedmiocie lub zjawisku: stworzony przez człowieka w celu zastąpienia naturalnego odpowiednika<br><b>2</b> <i></i> niezgodny z naturalną koleją rzeczy<br><b>3</b> <i></i> zachowujący się w sposób nienaturalny; też: świadczący o takim zachowaniu</td></tr> | |
| 1152 | +<tr><td><b>szu</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „szur” </td></tr> | |
| 1153 | +<tr><td><b>szur</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik naśladujący odgłos powstający przy tarciu czegoś, szuraniu o coś</td></tr> | |
| 1154 | +<tr><td><b>szurum-burum II</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> zamieszanie</td></tr> | |
| 1155 | +<tr><td><b>szus</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> szybki zjazd na nartach prosto w dół<br><b>2</b> <i>pot.</i> szybki ruch w jakimś kierunku, wykonany np. w czasie zjazdu lub biegu<br><b>3</b> <i>daw.</i> wybryk</td></tr> | |
| 1156 | +<tr><td><b>szybkość</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> cecha tego, co przebiega w większym tempie, z większą częstotliwością, krócej niż zwykle<br><b>2</b> <i></i> cecha tego, kto szybko porusza się, pracuje lub reaguje<br><b>3</b> <i></i> wartość określająca, jak szybko coś lub ktoś się porusza lub coś się dzieje<br><b>4</b> <i></i> fakt, że coś następuje natychmiast, niezwłocznie</td></tr> | |
| 1157 | +<tr><td><b>sąsiedni</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> położony w pobliżu czegoś</td></tr> | |
| 1158 | +<tr><td><b>służba</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> praca na rzecz jakiejś wspólnoty, wykonywana z poświęceniem<br><b>2</b> <i></i> instytucja użyteczności publicznej lub wojsko; też: pracownicy tej instytucji<br><b>3</b> <i></i> działalność tych instytucji<br><b>4</b> <i></i> obowiązki pełnione w określonych godzinach pracy w niektórych instytucjach<br><b>5</b> <i>daw.</i> wykonywanie pracy służącego w czyimś domu, gospodarstwie itp. za wynagrodzeniem; też: osoby wykonujące takie prace</td></tr> | |
| 1159 | +<tr><td><b>tajemnica</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> sekret; też: nieujawnianie czegoś<br><b>2</b> <i></i> wiadomość, której poznanie lub ujawnienie jest zakazane przez prawo<br><b>3</b> <i></i> rzecz, której się nie rozumie lub nie umie wyjaśnić<br><b>4</b> <i></i> najlepszy lub jedyny sposób na osiągnięcie czegoś</td></tr> | |
| 1160 | +<tr><td><b>tak I</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła wyrażająca twierdzącą odpowiedź na pytanie<br> <i>Czy lubi pani słodycze? Tak.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła wyrażająca aprobatę<br> <i>Wyrzucisz śmiecie? Tak.</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła wyrażająca oczekiwanie mówiącego, że adresat potwierdzi jego przypuszczenie<br> <i>Napiłbyś się czegoś, tak?</i><br><b>4</b> <i></i> partykuła poprzedzająca określenie ilości lub miary, rzadziej czasu<br> <i>Spotkajmy się tak o piątej.</i></td></tr> | |
| 1161 | +<tr><td><b>tak II</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek, który wyraża wysoki stopień nasilenia cechy lub stanu rzeczy i komunikuje, że jest on większy, niż mówiący tego oczekiwał<br> <i>Mieszkasz tak daleko od nas.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek, który sygnalizuje wysoki stopień nasilenia cechy lub stanu rzeczy<br> <i>Tak krzyczał, aż uszy bolały.</i><br><b>3</b> <i></i> zaimek, który sygnalizuje sposób wykonywania czynności, odsyłając do konkretnej sytuacji<br> <i>Spójrz na mnie. Tak wyglądam.</i><br><b>4</b> <i></i> zaimek, który sygnalizuje sposób wykonania czynności, odsyłając do zdania podrzędnego, określającego, na czym ten sposób polega<br> <i>Mów tak, żeby cię nikt nie usłyszał.</i><br><b>5</b> <i></i> zaimek, który odsyła do wyrażenia oznaczającego podstawę porównania<br> <i>Tak postąpiłem, jak chciałaś.</i></td></tr> | |
| 1162 | +<tr><td><b>taki</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> zaimek odnoszący się do cechy danych osób lub przedmiotów, o której była wcześniej mowa<br> <i>Dom jest duży, takiego potrzebujemy.</i><br><b>b</b> o której będzie mowa<br> <i>On jest taki jak ojciec.</i><br><b>c</b> o której nie mówi się, ale zakłada, że odbiorca wie, o jaką cechę chodzi<br> <i>Nie spotkasz drugiej takiej kobiety.</i><br><b>d</b> o której nie mówi się, oceniając ją jako nieistotną w danej sytuacji<br> <i>Kto to jest? A taki jeden.</i></td></tr> | |
| 1163 | +<tr><td><b>takoż</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> tak samo, również</td></tr> | |
| 1164 | +<tr><td><b>także</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> i również, też</td></tr> | |
| 1165 | +<tr><td><b>tam I</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> zaimek, który odnosi się do miejsca postrzeganego jako dalsze (nie tu, gdzie jest mówiący)<br> <i>Gdzie mam to położyć? Tam.</i><br><b>b</b> lub do miejsca, o którym była mowa albo będzie mowa<br> <i>Urodził się w Szwecji i tam spędził dzieciństwo.</i><br> <i>Nie idziemy tam, dokąd myślisz.</i></td></tr> | |
| 1166 | +<tr><td><b>tam II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i>pot.</i> partykuła o charakterze ekspresywnym, zwykle podkreślająca obojętność mówiącego wobec obiektów lub zdarzeń, o których mowa<br> <i>Ma tam jakieś zasługi.</i></td></tr> | |
| 1167 | +<tr><td><b>tamtejszy</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> znajdujący się tam (w przeciwieństwie do „tu”); też: dotyczący tamtych, już wspomnianych miejsc, osób</td></tr> | |
| 1168 | +<tr><td><b>tamten</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako dalsze (w opozycji do „ten”), wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego<br> <i>Podaj mi tamte okulary.</i><br><b>b</b> lub w odniesieniu do obiektów, które są znane odbiorcy, bo była o nich mowa<br> <i>Nie mówmy o tamtej sprawie.</i><br><b>c</b> używany przy nazwach okresów oznacza poprzedni taki okres<br> <i>Widziałam go w tamtym tygodniu.</i></td></tr> | |
| 1169 | +<tr><td><b>tamtędy</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> zaimek odnoszacy się do miejsca stanowiącego trasę ruchu, postrzeganego jako dalsze (w przeciwieństwie do „tędy”), wskazanego w jakiś sposób przez mówiącego<br> <i>Nie idźcie tamtędy, bo ciemno.</i><br><b>b</b> lub wskazujący na miejsce, o którym była lub będzie mowa<br> <i>Tamtęty właśnie będziemy szli. Idźcie tamtędy, którędy szliśmy wczoraj.</i></td></tr> | |
| 1170 | +<tr><td><b>tamże</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> zaimek odnoszący się do miejsca, o którym była mowa<br> <i>Urodziła się w Warszawie i tamże chodziła do szkoły.</i><br><b>b</b> oraz używany w przypisach do tekstów o charakterze naukowym; odnoszący się do wcześniej cytowanego utworu</td></tr> | |
| 1171 | +<tr><td><b>taś</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik, parokrotnie powtórzony, używany w celu przywołania kaczek</td></tr> | |
| 1172 | +<tr><td><b>tedy</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i>daw.</i> spójnik przyłączający zdanie, które przedstawia informację wynikającą ze zdania poprzedzającego</td></tr> | |
| 1173 | +<tr><td><b>tegoroczny</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dotyczący bieżącego roku</td></tr> | |
| 1174 | +<tr><td><b>tek</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> drzewo o dużych liściach, rosnące w strefie wilgotnych lasów tropikalnych</td></tr> | |
| 1175 | +<tr><td><b>tekst</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ciąg zapisanych słów i zdań składających się na pewną całość wyrażającą określone treści</td></tr> | |
| 1176 | +<tr><td><b>temperatura</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> odczytywana na skali termometru wielkość fizyczna określająca stopień ogrzania czegoś<br><b>2</b> <i></i> stan cieplny ciała ludzi lub zwierząt<br><b>3</b> <i></i> gorączka<br><b>4</b> <i></i> emocje panujące w jakimś środowisku</td></tr> | |
| 1177 | +<tr><td><b>tempo</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> szybkość, z jaką się wykonuje jakąś czynność lub z jaką się coś odbywa<br><b>2</b> <i></i> rytm, według którego wykonuje się pewne ruchy<br><b>3</b> <i></i> stopień szybkości wykonywania utworu muzycznego</td></tr> | |
| 1178 | +<tr><td><b>ten</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako bliskie, wyróżnionych spośród innych i wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego<br> <i>To ten człowiek.</i><br> <b>b</b> lub uznanych przez mówiącego za znane odbiorcy<br> <i>I co z tymi pieniędzmi?</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek w funkcji wyrażenia nawiązującego, odnosi się do obiektów bądź okoliczności, o których była lub będzie mowa<br> <i>Był wczoraj na jakimś filmie, film ten znał już wcześniej.</i><br> <i>To jest ta książka, o której mówiłam.</i><br><b>3</b> <i></i> zaimek używany przy nazwach dni, wyznaczający najbliższy taki dzień w przeszłości lub w przyszłości<br> <i>Spotkamy się w tę niedzielę.</i></td></tr> | |
| 1179 | +<tr><td><b>tentego</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> wyraz zastępujący określenie jakiejś czynności, sytuacji, jakiegoś faktu itp., których mówiący nie chce lub nie umie określić</td></tr> | |
| 1180 | +<tr><td><b>tenże</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ten sam</td></tr> | |
| 1181 | +<tr><td><b>teoria</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> całościowa koncepcja zawierająca opis i wyjaśnienie określonych zjawisk i zagadnień; też: czyjakolwiek koncepcja na określony temat<br><b>2</b> <i></i> dział nauki o literaturze, kulturze, sztuce itp. zajmujący się systematyzowaniem pojęć i twierdzeń leżących u podstaw tych dziedzin<br><b>3</b> <i></i> teza jeszcze nieudowodniona lub nieznajdująca potwierdzenia w praktyce</td></tr> | |
| 1182 | +<tr><td><b>teraz</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w tej chwili, współcześnie</td></tr> | |
| 1183 | +<tr><td><b>termin</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> czas przeznaczony na wykonanie jakiegoś zadania; też: konkretna data, kiedy ma coś nastąpić<br><b>2</b> <i></i> wyraz lub wyrażenie o specjalnym znaczeniu w jakiejś dziedzinie<br><b>3</b> <i>daw.</i> nauka rzemiosła u majstra</td></tr> | |
| 1184 | +<tr><td><b>teza</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> założenie, które ktoś zamierza udowodnić<br><b>2</b> <i></i> w dialektyce Hegla: pierwszy etap trójfazowego rozwoju rzeczywistości<br><b>3</b> <i></i> w utworze literackim: idea, przesłanie<br><b>4</b> <i>log.</i> założenie, twierdzenie wymagające dowodu<br><b>5</b> <i>mat.</i> część twierdzenia, której przy danych założeniach należy dowieść</td></tr> | |
| 1185 | +<tr><td><b>też</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła włączająca do większego zbioru wyróżniony przez nią element i komunikująca, że można o nim powiedzieć to samo co o pozostałych elementach<br> <i>Czy ty też o tym wiedziałeś?</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła występująca w zdaniu nawiązującym do poprzedniego i podkreślająca, że mowa jest o tych samych przedmiotach lub faktach, których dotyczyło wcześniejsze zdanie<br> <i>Liczyłam, że dostanie nagrodę. Tak też się stało.</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła występująca bezpośrednio przed ostatnim członem wyliczenia, sygnalizując jego zamknięcie<br> <i>Nie wiem, czy dobrze usłyszałam, czy też nie.</i><br><b>4</b> <i>lekcew.</i> partykuła wprowadzająca wypowiedź wyrażającą negatywny stosunek mówiącego do osoby, przedmiotu lub faktu, których dotyczy<br> <i>Też masz zachcianki!</i></td></tr> | |
| 1186 | +<tr><td><b>tfu</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik imitujący dźwięk podczas plucia, wyrażający wstręt lub odrazę, albo wypowiadany przez kogoś, kto zauważył, że powiedział nie to, co chciał</td></tr> | |
| 1187 | +<tr><td><b>tik-tak</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający dwa kolejne, regularnie powtarzające się dźwięki, jakie powstają wtedy, gdy zegar tyka</td></tr> | |
| 1188 | +<tr><td><b>tirli</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik, zwykle powtarzany, naśladujący dźwięki instrumentów smyczkowych</td></tr> | |
| 1189 | +<tr><td><b>to I</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako bliskie, wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego<br> <i>Co to jest?</i><br> <b>b</b> lub uznanych przez mówiącego za znane odbiorcy<br> <i>Co to ma znaczyć?</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek odnoszący się do obiektów bądź okoliczności, o których była lub będzie mowa<br> <i>W zlewie leżą brudne naczynia. Pozmywaj to.</i><br> <i>To, co się później działo, trudno opisać.</i><br><b>3</b> <i>euf.</i> zaimek odnoszący się do aktywności seksualnej człowieka</td></tr> | |
| 1190 | +<tr><td><b>to II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> czasownik utożsamiający obiekty lub okoliczności<br> <i>Śmiech to zdrowie.</i><br><b>b</b> lub łączący dwa takie same wyrazy w tej samej formie<br> <i>Wojna to wojna.</i></td></tr> | |
| 1191 | +<tr><td><b>to III</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> partykuła dodawana do wyrazów, które nadawca chce w szczególny sposób wyróżnić<br> <i>Kogo to ja widzę?</i><br><b>b</b> lub oddzielająca temat wypowiedzi od reszty zdania<br> <i>Teraz to idź spać.</i></td></tr> | |
| 1192 | +<tr><td><b>to IV</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie wyrażające konsekwencje tego, o czym była mowa<br> <i>Poszukaj, to znajdziesz.</i><br><b>2</b> <i></i> spójnik przyłączający do zdań z zaimkami względnymi lub innymi spójnikami zdania wyrażające różne relacje w zależności od sensu tych zaimków czy spójników<br> <i>Gdybyś coś chciał, to napisz.</i><br><b>3</b> <i></i> spójnik łączący dwa takie same czasowniki w tej samej formie, wyrażający obojętność nadawcy dotyczącą przedstawionej sytuacji<br> <i>No trudno, nie kocha to nie kocha.</i></td></tr> | |
| 1193 | +<tr><td><b>to V</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „ten” </td></tr> | |
| 1194 | +<tr><td><b>toteż</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie, które przedstawia informację wynikającą ze zdania poprzedzającego</td></tr> | |
| 1195 | +<tr><td><b>toż</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła nawiązująca do jakiejś sytuacji lub do czyjejś wypowiedzi, wprowadzająca sąd polemiczny<br> <i>Sto tysięcy? Toż to majątek.</i></td></tr> | |
| 1196 | +<tr><td><b>trach</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, kiedy coś pęka lub łamie się</td></tr> | |
| 1197 | +<tr><td><b>traf</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> przypadek, zbieg okoliczności</td></tr> | |
| 1198 | +<tr><td><b>traktat</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> ważna umowa międzynarodowa<br><b>2</b> <i></i> obszerne dzieło naukowe, zawierające wykład na jakiś temat</td></tr> | |
| 1199 | +<tr><td><b>trap I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ruchome schodki, pomost lub kładka służące m. in. do wchodzenia z nabrzeża na statek</td></tr> | |
| 1200 | +<tr><td><b>trap II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „zapadnia” </td></tr> | |
| 1201 | +<tr><td><b>trap III</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> konkurencja strzelecka polegająca na strzelaniu ze strzelby śrutowej do rzutków</td></tr> | |
| 1202 | +<tr><td><b>treść</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> to, co jest zawarte w czyjejś wypowiedzi; też: to, co przekazuje odbiorcy dzieło sztuki, w przeciwstawieniu do formy<br><b>2</b> <i></i> to, co stanowi istotę, sens czegoś<br><b>3</b> <i></i> zawartość przewodu pokarmowego, niektórych jam wewnątrz ciała lub żywych komórek</td></tr> | |
| 1203 | +<tr><td><b>trochę I</b></td><td>adv</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> przysłówek komunikujący, że stopień cechy lub zakres stanu rzeczy bądź zjawiska, o których mowa w zdaniu, nie jest duży<br> <i>Trochę go martwiła ta pogoda.</i><br><b>b</b> lub komunikujący, że to, o czym mowa, trwało przez krótki czas<br> <i>Musisz trochę poczekać.</i></td></tr> | |
| 1204 | +<tr><td><b>trochę II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca o niewielkim stopniu nasilenia cechy<br> <i>To trochę naiwność.</i></td></tr> | |
| 1205 | +<tr><td><b>trochę III</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> zaimek komunikujący o niedużej ilości rzeczy lub osób<br> <i>Odłożył trochę pieniędzy na remont.</i><br><b>b</b> bądź o niewielkim stopniu natężenia cechy lub stanu<br> <i>To wymaga trochę ostrożności.</i></td></tr> | |
| 1206 | +<tr><td><b>truś</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „trusia” w znaczeniu 1</td></tr> | |
| 1207 | +<tr><td><b>tryliard</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> tysiąc trylionów, liczba odpowiadająca jedynce z dwudziestoma jeden zerami</td></tr> | |
| 1208 | +<tr><td><b>trylion</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> milion bilionów, liczba zapisywana jako jedynka z osiemnastoma zerami<br><b>2</b> <i></i> ogromna liczba czegoś</td></tr> | |
| 1209 | +<tr><td><b>trzask I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> suchy, urywany odgłos</td></tr> | |
| 1210 | +<tr><td><b>trzask II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i>pot.</i> wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany uderzeniem, pęknięciem, wystrzałem itp.</td></tr> | |
| 1211 | +<tr><td><b>trzeci I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> będący ostatnim elementem zbioru składającego się z trzech jednostek lub jedną z trzech części, na które można coś podzielić<br><b>2</b> <i></i> niebezpośredni</td></tr> | |
| 1212 | +<tr><td><b>trzeci II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> trzeci dzień miesiąca<br><b>2</b> <i></i> osoba występująca po dwóch poprzednich; też: jeden z trzech</td></tr> | |
| 1213 | +<tr><td><b>trzy I</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 3</td></tr> | |
| 1214 | +<tr><td><b>trzy II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ocena dostateczna w szkolnym systemie ocen</td></tr> | |
| 1215 | +<tr><td><b>trzydziesty I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> będący ostatnim elementem zbioru składającego się z trzydziestu jednostek lub jedną z trzydziestu części, na które można coś podzielić</td></tr> | |
| 1216 | +<tr><td><b>trzydziesty II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> trzydziesty dzień miesiąca</td></tr> | |
| 1217 | +<tr><td><b>trzydzieści</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 30</td></tr> | |
| 1218 | +<tr><td><b>trzykroć</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> trzy razy, trzykrotnie</td></tr> | |
| 1219 | +<tr><td><b>trzynaście</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 13</td></tr> | |
| 1220 | +<tr><td><b>trzysta</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 300</td></tr> | |
| 1221 | +<tr><td><b>trójka</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> cyfra oznaczająca liczbę 3<br><b>2</b> <i></i> to, co jest oznaczone liczbą 3<br><b>3</b> <i></i> trzy osoby, troje zwierząt, rzadziej trzy przedmioty<br><b>4</b> <i></i> <b>zobacz</b> „ocena dostateczna” <br><b>5</b> <i></i> pokój, pomieszczenie dla trzech osób<br><b>6</b> <i></i> szereg złożony z trzech osób, samolotów itp., wchodzący w skład kolumny<br><b>7</b> <i></i> trzy punkty na kostce do gry, trzy oczka na kostce domina<br><b>8</b> <i></i> trzy prawidłowe skreślenia w totolotku<br><b>9</b> <i></i> <b>zobacz</b> „trojka” <br><b>10</b> <i></i> karta oznaczona cyfrą 3, mająca taką wartość</td></tr> | |
| 1222 | +<tr><td><b>ts</b><br>tss</td><td>interj</td><td><b></b> <i>pot.</i> wykrzyknik nakazujący milczenie, zachowanie ciszy</td></tr> | |
| 1223 | +<tr><td><b>tu I</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> zaimek odnoszący się do miejsca postrzeganego jako bliskie, wskazanego przez mówiącego<br> <i>Czekaj tu na mnie.</i><br> <b>b</b> lub do miejsca, o którym była albo będzie mowa<br> <i>Wszedł do pokoju i dopiero tu zauważył, że zapomniał kupić masło.</i><br> <i>Stał tu, gdzie kiedyś był dom.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek odnoszący się do wiadomej lub wskazanej w tekście sytuacji<br> <i>Tu płacz nic nie pomoże.</i></td></tr> | |
| 1224 | +<tr><td><b>tu II</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła używana z reguły w rozmowach telefonicznych, wprowadzająca wyrażenie, za pomocą którego mówiący przedstawia się<br> <i>Dzień dobry, tu Ania.</i><br><b>2</b> <i>pot.</i> partykula o charakterze ekspresywnym, wyrażająca najczęściej zniecierpliwienie, a nawet złość<br> <i>Ty mi tu nie płacz!</i></td></tr> | |
| 1225 | +<tr><td><b>tudzież</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik używany do łączenia zdań lub innych wyrażeń, które odnoszą się do tych samych przedmiotów, osób lub faktów</td></tr> | |
| 1226 | +<tr><td><b>tup</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący głośne chodzenie</td></tr> | |
| 1227 | +<tr><td><b>tupu</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> <b>zobacz</b> „tup” </td></tr> | |
| 1228 | +<tr><td><b>tur</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wymarły przodek bydła domowego</td></tr> | |
| 1229 | +<tr><td><b>tura</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> jedna z kolejno powtarzających się czynności stanowiących fazę jakiegoś cyklu<br><b>2</b> <i></i> jedna z grup ludzi wykonujących kolejno tę samą czynność</td></tr> | |
| 1230 | +<tr><td><b>tutaj</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „tu I” </td></tr> | |
| 1231 | +<tr><td><b>tutejszy I</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> miejscowy</td></tr> | |
| 1232 | +<tr><td><b>tutejszy II</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> stały mieszkaniec miejsca, w którym znajduje się mówiący o tej osobie</td></tr> | |
| 1233 | +<tr><td><b>tuż</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> partykuła komunikująca o bardzo małej odległości między dwoma miejscami<br> <i>Ojciec mieszka tuż obok.</i><br><b>b</b> lub komunikująca, że między dwoma zdarzeniami upłynęło bardzo mało czasu<br> <i>Zachorowała tuż po maturze.</i></td></tr> | |
| 1234 | +<tr><td><b>twój I</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do osoby, do której się mówi „ty”<br> <i>To twoje ubranie.</i><br> <i>Słyszałam twoje kroki.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, jest szczególnie lubiane przez osobę, do której się mówi „ty”<br> <i>Czerwony to twój kolor.</i></td></tr> | |
| 1235 | +<tr><td><b>twój II</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> twój mąż</td></tr> | |
| 1236 | +<tr><td><b>ty</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek odnoszący się do osoby, do której zwraca się mówiący</td></tr> | |
| 1237 | +<tr><td><b>tyk I</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> tykanie jakiegoś mechanizmu, urządzenia, np. zegara</td></tr> | |
| 1238 | +<tr><td><b>tyk II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> gęste, matowe, czerwone płótno używane na wsypy</td></tr> | |
| 1239 | +<tr><td><b>tyle I</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek wskazujący na ilość lub liczbę rzeczy albo osób, określoną za pomocą gestu lub wymienioną w wypowiedzi poprzedzającej daną lub następującej po niej<br> <i>Możemy porozmawiać parę minut? – Tyle możemy.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek komunikujący o dużej ilości lub liczbie rzeczy albo osób, pociągającej za sobą konsekwencje, o których mowa w zdaniu podrzędnym<br> <i>Przynieś tyle krzeseł, żeby wszyscy mogli usiąść.</i><br><b>3</b> <i></i> zaimek wskazujący na taką samą liczbę, ilość lub skalę czegoś, o jakiej jest mowa w zdaniu podrzędnym<br> <i>Ma tylu zwolenników co przeciwników.</i></td></tr> | |
| 1240 | +<tr><td><b>tyle II</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek komunikujący o dużej ilości zdarzeń, która może pociągać za sobą konsekwencje, o których jest mowa<br> <i>Tyle chodziła, że aż nabawiła się odcisków.</i><br><b>2</b> <i></i> <b>a</b> zaimek komunikujący o małej ilości, liczbie lub skali, która ogranicza się do tego, o czym jest mowa w zdaniu podrzędnym<br> <i>Tyle zrozumiała, że ktoś ją gdzieś zaprasza.</i><br> <b>b</b> lub o takiej samej liczbie, ilości lub skali czegoś, o jakiej jest mowa w zdaniu podrzędnym<br> <i>Napisał tyle, ile umiał.</i><br><b>3</b> <i></i> zaimek, który wraz z poprzedzającym przyimkiem „na” komunikuje, że stopień lub zakres danego stanu rzeczy jest wystarczający do uzasadnienia tego, o czym mowa<br> <i>Był na tyle sprytny, że wszystko przewidział.</i><br><b>4</b> <i></i> zaimek, który wraz z poprzedzającym przyimkiem „o” wprowadza wyrażenie charakteryzujące stopień, w jakim można urzeczywistnić lub wyjaśnić to, o czym jest mowa, albo otwiera zdanie zamykające wypowiedź na jakiś temat lub przerywające ją na jakiś czas<br> <i>Była o tyle rozsądna, że nie mówiła o tym.</i></td></tr> | |
| 1241 | +<tr><td><b>tylekroć</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wiele razy</td></tr> | |
| 1242 | +<tr><td><b>tyleż</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wzmocniony zaimek „tyle”</td></tr> | |
| 1243 | +<tr><td><b>tylko I</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione<br> <i>Nosi tylko dżinsy.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący spodziewał się, iż ilość, zakres lub natężenie tego, o czym mowa, będą większe<br> <i>Uczyła się angielskiego tylko rok.</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła komunikująca, że mówiący ogranicza swoją prośbę lub życzenie do minimum<br> <i>Oby jutro tylko nie padało.</i><br><b>4</b> <i></i> partykuła wprowadzająca zastrzeżenie lub dodatkowy komentarz mówiącego do wyrażonej wcześniej zgody na coś<br> <i>Tylko bez żartów.</i><br><b>5</b> <i></i> partykuła używana w zdaniach wyrażających groźbę<br> <i>Spróbuj tylko tam pójść.</i></td></tr> | |
| 1244 | +<tr><td><b>tylko II</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik przyłączający wyrażenie, które uściśla lub ogranicza zakres tego, o czym była mowa<br><b>2</b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie, za pomocą którego mówiący koryguje czyjąś opinię, zastępując ją nowym sądem<br><b>3</b> <i></i> spójnik, który wraz z użytym po nim słowem „że” przyłącza zdanie lub wyrażenie informujące o czymś niekorzystnym i zaprzeczające temu, co można wnioskować ze zdania poprzedzającego</td></tr> | |
| 1245 | +<tr><td><b>tylko III</b></td><td>adv</td><td><b>1</b> <i></i> przysłówek komunikujący, że do osiągnięcia pewnego celu wystarczy wykonanie czynności lub zaistnienie stanu, o których jest mowa w zdaniu, lub komunikujący, że niekorzystna sytuacja uległa lub może ulec pogorszeniu</td></tr> | |
| 1246 | +<tr><td><b>tym</b></td><td>adv</td><td><b></b> <i></i> przysłówek komunikujący, że stopień intensywności cechy lub stanu rzeczy, o którym mowa, jest w podanych okolicznościach jeszcze większy<br> <i>Tym lepiej, że wiesz, jak to zrobić.</i></td></tr> | |
| 1247 | +<tr><td><b>tymczasem I</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> partykuła przyłączająca zdanie o treści przeciwstawnej w stosunku do poprzedzającego kontekstu<br> <i>Zdążył wsiąść do pociągu, tymczasem kolega został na peronie.</i><br><b>b</b> lub przyłączajaca zdanie o treści niezgodnej z tym, co można wywnioskować z poprzedzającego kontekstu<br> <i>Zapowiadali słońce, tymczasem padał deszcz.</i></td></tr> | |
| 1248 | +<tr><td><b>tymczasem II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w tym samym czasie, w którym działo się to, o czym wcześniej była mowa<br><b>2</b> <i></i> do tego czasu, w którym stanie się to, o czym była mowa</td></tr> | |
| 1249 | +<tr><td><b>tymczasem III</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> na razie, do zobaczenia</td></tr> | |
| 1250 | +<tr><td><b>tymczasowy</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> mający trwać krótko, do czasu przewidywanej zmiany</td></tr> | |
| 1251 | +<tr><td><b>typ</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wzór, któremu odpowiada pewna seria przedmiotów, ludzi, zjawisk itp.<br><b>2</b> <i></i> osoba skupiająca w sobie charakterystyczne cechy ludzi pewnej kategorii<br><b>3</b> <i>pot.</i> osobnik, indywiduum<br><b>4</b> <i></i> sportowiec, koń, drużyna itp. przewidziane przez kogoś na zwycięzcę lub wynik czegoś<br><b>5</b> <i></i> charakterystyczna budowa, fizjonomia człowieka związana z jego rasą, przynależnością etniczną; też: osoba mająca taką budowę, fizjonomię<br><b>6</b> <i></i> postać literacka mająca cechy ponadindywidualne, właściwe jakiejś grupie ludzi lub tradycyjnie powtarzanemu wzorowi bohatera literackiego<br><b>7</b> <i></i> jednostka klasyfikacyjna w systematyce roślin i zwierząt<br><b>8</b> <i></i> jednostka klasyfikacyjna obejmująca osobniki o wyrazistych cechach psychicznych lub psychicznych i fizycznych; też: osobnik o takich cechach</td></tr> | |
| 1252 | +<tr><td><b>tysiąc I</b></td><td>num</td><td><b>1</b> <i></i> liczebnik główny oznaczający liczbę 1000<br><b>2</b> <i>pot.</i> tysiąc złotych, dolarów itp.<br><b>3</b> <i></i> gra w karty, w której wygrywa ten, kto pierwszy uzyska tysiąc punktów</td></tr> | |
| 1253 | +<tr><td><b>tysiąc II</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek oznaczający bardzo dużą liczbę czegoś lub kogoś</td></tr> | |
| 1254 | +<tr><td><b>tysiące</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ogromne sumy, kapitały</td></tr> | |
| 1255 | +<tr><td><b>tysiąckroć</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> mnóstwo razy</td></tr> | |
| 1256 | +<tr><td><b>tędy</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek odnoszący się do miejsca stanowiącego trasę ruchu, wskazanego w jakiś sposób przez mówiącego, np. gestem, albo wskazujący na miejsce, o którym była lub będzie mowa</td></tr> | |
| 1257 | +<tr><td><b>u I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> litera oznaczająca samogłoskę „u”<br><b>2</b> <i></i> samogłoska ustna<br><b>3</b> <i></i> litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty drugi</td></tr> | |
| 1258 | +<tr><td><b>u II</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek komunikujący, że coś jest częścią pewnej rzeczy lub tworzy z czymś pewną całość<br> <i>Pomalowała paznokcie u nóg.</i><br><b>2</b> <i></i> <b>a</b> przyimek wprowadzający nazwę osoby, z której usług ktoś korzysta<br> <i>Zamówił buty u szewca.</i><br> <b>b</b> której ktoś podlega jako wykonawca danej pracy<br> <i>Praktykowała u samego mistrza.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się w pomieszczeniu należącym do danej osoby bądź w miejscu, w którym ona przebywa<br> <i>Będę u ciebie jutro wieczorem.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotem lub miejscem, w którym coś się dzieje, a danym miejscem lub terenem<br> <i>Wieś leżała u podnóża góry.</i><br><b>5</b> <i></i> przyimek wprowadzający nazwę rzeczy lub osoby, której przysługuje dana cecha<br> <i>Miała powodzenie u mężczyzn.</i></td></tr> | |
| 1259 | +<tr><td><b>u III</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję mówiącego na to, co sprawia mu przykrość lub ból, co go dziwi bądź zaskakuje</td></tr> | |
| 1260 | +<tr><td><b>uderzenie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> raz zadany ręką lub trzymanym przedmiotem<br><b>2</b> <i></i> gwałtowne zetknięcie się dwóch rzeczy, z których przynajmniej jedna jest w ruchu; też: odgłos towarzyszący takiemu zetknięciu<br><b>3</b> <i></i> nagłe i gwałtowne nasilenie się mrozu, wiatru itp.<br><b>4</b> <i></i> w boksie, szermierce, walce wręcz: trafienie przeciwnika<br><b>5</b> <i></i> w grach sportowych, np. w piłce, tenisie, bilardzie: kopnięcie, odbicie piłki, kuli, trafienie piłką, bilą<br><b>6</b> <i></i> silna dawka leku<br><b>7</b> <i></i> sposób dotykania, naciskania klawiszy przez artystę grającego na instrumencie klawiszowym, głównie na fortepianie<br><b>8</b> <i></i> gwałtowny, szybki ruch wojsk w kierunku nieprzyjaciela</td></tr> | |
| 1261 | +<tr><td><b>uf</b><br>uff</td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik używany dla wyrażenia różnych stanów fizycznych i psychicznych</td></tr> | |
| 1262 | +<tr><td><b>uff</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „uf” </td></tr> | |
| 1263 | +<tr><td><b>uha</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i>pot.</i> wykrzyknik wyrażający różne uczucia, używany też jako przyśpiewka w piosenkach ludowych</td></tr> | |
| 1264 | +<tr><td><b>uhm</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik będący odpowiedzią twierdzącą na postawione pytanie lub sygnalizujący, że adresat słucha mówiącego</td></tr> | |
| 1265 | +<tr><td><b>ukosem</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> pod kątem ostrym w stosunku do czegoś</td></tr> | |
| 1266 | +<tr><td><b>umowa</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> pisemne lub ustne porozumienie stron, mające na celu ustalenie wzajemnych praw i obowiązków; też: dokument, w którym są określone te prawa</td></tr> | |
| 1267 | +<tr><td><b>upadek</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> nagła, niezamierzona zmiana czyjejś pozycji pionowej na poziomą, spadnięcie z góry na dół<br><b>2</b> <i></i> pogorszenie się stanu czegoś, utrata znaczenia<br><b>3</b> <i></i> chwila, w której coś się kończy, ktoś lub coś przestaje istnieć<br><b>4</b> <i></i> czyjeś niepowodzenie, koniec czyjejś kariery itp.<br><b>5</b> <i></i> niemoralne postępowanie</td></tr> | |
| 1268 | +<tr><td><b>ustalenie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> to, co zostało ustalone: decyzje, wytyczne itp.<br><b>2</b> <i></i> to, co zostało stwierdzone po uprzednim zbadaniu</td></tr> | |
| 1269 | +<tr><td><b>utrzymanie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> pieniądze wydawane na życie<br><b>2</b> <i></i> wyżywienie; też: mieszkanie, nocleg</td></tr> | |
| 1270 | +<tr><td><b>uwaga I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> koncentracja świadomości na jakimś przedmiocie, fakcie lub przeżyciu psychicznym<br><b>2</b> <i></i> spostrzeżenie, obserwacja, wypowiedź na jakiś temat<br><b>3</b> <i></i> krytyka czyjegoś zachowania, postępowania, czyjejś pracy itp.<br><b>4</b> <i></i> nagana wpisana do dzienniczka ucznia lub do dziennika klasowego<br><b>5</b> <i>daw.</i> przyczyna</td></tr> | |
| 1271 | +<tr><td><b>uwaga II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> okrzyk lub napis uprzedzający o niebezpieczeństwie<br><b>2</b> <i></i> okrzyk mający zainteresować kogoś czymś</td></tr> | |
| 1272 | +<tr><td><b>uzasadnienie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> zbiór argumentów, motywów, dowodów itp. uzasadniających czyjeś działanie</td></tr> | |
| 1273 | +<tr><td><b>uznanie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> decyzja, wola<br><b>2</b> <i></i> szacunek</td></tr> | |
| 1274 | +<tr><td><b>vel</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> albo, czyli – słowo używane przy zestawieniu określeń synonimicznych lub dwu nazwisk tej samej osoby<br> <i>Bolesław Prus vel Aleksander Głowacki </i></td></tr> | |
| 1275 | +<tr><td><b>via</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> słowo poprzedzające nazwę miejscowości, wskazujące, że jakaś trasa właśnie przez nią prowadzi</td></tr> | |
| 1276 | +<tr><td><b>vis-à-vis I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> naprzeciwko</td></tr> | |
| 1277 | +<tr><td><b>vis-à-vis II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> osoba znajdująca się lub mieszkająca naprzeciwko</td></tr> | |
| 1278 | +<tr><td><b>vivat</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „wiwat II” </td></tr> | |
| 1279 | +<tr><td><b>w I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> litera oznaczająca spółgłoskę „w”<br><b>2</b> <i></i> spółgłoska wargowo-zębowa, dźwięczna, twarda<br><b>3</b> <i></i> litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty czwarty</td></tr> | |
| 1280 | +<tr><td><b>w II</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz zajmuje część jakiejś przestrzeni, powierzchni<br> <i>Usiadł w fotelu.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek komunikujący, że dana osoba idzie, jedzie lub wchodzi gdzieś<br> <i>Rankiem wyruszyli w góry.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz jest zwrócona do jakiegoś miejsca<br> <i>Dyrygent skierował wzrok w stronę orkiestry.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek łączący się z nazwą obiektu czynności polegającej na zetknięciu się dwóch przedmiotów<br> <i>Piorun uderzył w stodołę.</i><br><b>5</b> <i></i> przyimek łączący się z nazwami rzeczy, które ludzie wkładają na siebie, a także nazwy opakowań różnych przedmiotów<br> <i>Najchętniej chodziła w dżinsach.</i><br><b>6</b> <i></i> przyimek łączący się z nazwą przedmiotu, wewnątrz którego lub na powierzchni którego jest otwór<br> <i>Wypalił dziurę w spodniach.</i><br><b>7</b> <i></i> przyimek występujący w zdaniach, które komunikują, że dany proces zachodzi wewnątrz ciała lub umysłu danej osoby<br> <i>Szybko zrobiła wszystkie obliczenia w pamięci.</i><br><b>8</b> <i></i> przyimek łączący się z nazwą środka, za pomocą którego coś zostało przedstawione lub pokazane<br> <i>W telewizji oglądali często programy rozrywkowe.</i><br><b>9</b> <i></i> przyimek łączący się z nazwą zbiorowości, która jest miejscem czyjejś pracy, nauki lub innej działalności<br> <i>Działał aktywnie w związkach zawodowych.</i><br><b>10</b> <i></i> przyimek łączący się z nazwą grupy, do której ktoś lub coś należy<br> <i>Był najlepszy w klasie.</i><br><b>11</b> <i></i> przyimek łączący się z nazwą dziedziny, do której coś należy<br> <i>Stale powstają nowe kierunki w nauce i w sztuce.</i><br><b>12</b> <i></i> przyimek łączący się z określeniami czyjegoś stanu psychicznego lub czyjejś sytuacji materialnej<br> <i>Przyszła do szkoły w wyśmienitym nastroju.</i><br><b>13</b> <i></i> przyimek wprowadzający charakterystykę okoliczności towarzyszących jakiemuś zdarzeniu<br> <i>Słuchali kazania w milczeniu.</i><br><b>14</b> <i></i> przyimek łączący się z nazwą zjawiska atmosferycznego towarzyszącego jakiejś czynności<br> <i>Nie wychodź z domu w taką śnieżycę.</i><br><b>15</b> <i></i> przyimek łączący się z określeniem czasu zdarzenia<br> <i>W lipcu wyjechał na urlop.</i><br><b>16</b> <i></i> przyimek tworzący wraz z określeniem odcinka czasu wyrażenie informujące o długości trwania jakiegoś procesu<br> <i>W trzy lata zrobił doktorat.</i><br><b>17</b> <i></i> przyimek łączący się z nazwą zdarzenia, któremu towarzyszy inne, toczące się równolegle do pierwszego<br> <i>Dziadkowie zginęli w powstaniu.</i><br><b>18</b> <i></i> przyimek łączący się z wyrażeniem określającym formę, jaką ma dany obiekt lub jaka została mu nadana<br> <i>Stoły ustawiono w podkowę.</i><br><b>19</b> <i></i> przyimek łączący się z nazwą materiału, z którego coś zostało wykonane<br> <i>Michał Anioł rzeźbił w marmurze.</i><br><b>20</b> <i></i> przyimek łączący się z określeniem wzoru lub deseniu na jakimś materiale<br> <i>Kup papier w kratkę.</i><br><b>21</b> <i></i> przyimek łączący się z nazwą nowego obiektu lub określeniem nowej postaci istniejącego już obiektu, który ukształtował się w wyniku jakiejś zmiany<br> <i>Pąki rozwinęły się w kwiaty.</i><br><b>22</b> <i></i> przyimek łączący się z określeniem liczby i ilości<br> <i>Przygotuj to sprawozdanie w dziesięciu kopiach.</i><br><b>23</b> <i></i> przyimek komunikujący, pod jakim względem przysługuje danej osobie lub rzeczy jakaś cecha<br> <i>Jabłka były cierpkie w smaku.</i><br><b>24</b> <i></i> przyimek wprowadzający określenie motywu lub powodu czyjegoś działania<br> <i>Pojechała do miasta w poszukiwaniu leku.</i><br><b>25</b> <i></i> przyimek łączący się z określeniem celu czynności<br> <i>Pojechał w odwiedziny do babci.</i><br><b>26</b> <i></i> przyimek łączący dwie formy tego samego rzeczownika w konstrukcję, która komunikuje, że dane zdarzenie się powtarza albo dany przedmiot jest bardzo podobny do innego, tego samego rodzaju<br> <i>Dzień w dzień zapraszała gości.</i><br><b>27</b> <i>pot.</i> przyimek wprowadzający wyrażenie, za pomocą którego mówiący wzywa lub nakłania kogoś do określonego działania<br> <i>W nogi!</i></td></tr> | |
| 1281 | +<tr><td><b>w zamian</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dając lub otrzymując jakąś rzecz za inną</td></tr> | |
| 1282 | +<tr><td><b>wahanie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> niepewność, wątpliwości, brak zdecydowania<br><b>2</b> <i></i> zmienność zjawisk zamykająca się w określonych granicach</td></tr> | |
| 1283 | +<tr><td><b>walka</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> starcie uzbrojonych grup, oddziałów, zorganizowane działanie sił zbrojnych w celu pokonania przeciwnika<br><b>2</b> <i></i> zmaganie się pojedynczych przeciwników lub zespołów w sporcie; też: konkretna rozgrywka, mecz<br><b>3</b> <i></i> działanie mające na celu usunięcie czegoś<br><b>4</b> <i></i> zmaganie się ze stanem swojego ciała, ducha lub umysłu<br><b>5</b> <i></i> działanie mające na celu zdobycie, odzyskanie kogoś lub czegoś<br><b>6</b> <i></i> ścieranie się sprzecznych interesów, poglądów</td></tr> | |
| 1284 | +<tr><td><b>wara</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i>pot.</i> wykrzyknik wyrażający kategoryczny zakaz dostępu do osoby, rzeczy lub sprawy, o której jest mowa</td></tr> | |
| 1285 | +<tr><td><b>warstwa</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> pewna ilość czegoś tworząca jednolitą płaszczyznę na powierzchni lub między czymś a czymś<br><b>2</b> <i></i> składniki jakiejś rzeczy lub jakiegoś zjawiska, stanowiące pewną całość<br><b>3</b> <i></i> grupa społeczna jednolita pod jakimś względem<br><b>4</b> <i></i> nagromadzenie osadu i skał osadowych w kształcie płaskiej płyty</td></tr> | |
| 1286 | +<tr><td><b>warunek</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> czynnik, od którego uzależnione jest istnienie lub zajście czegoś<br><b>2</b> <i></i> zastrzeżenie w umowie, od którego spełnienia zależy zrealizowanie czegoś<br><b>3</b> <i></i> we wnioskowaniu implikacyjnym: stan rzeczy, który musi zajść, aby mógł zaistnieć inny stan rzeczy</td></tr> | |
| 1287 | +<tr><td><b>wasz</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do grupy, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący<br><b>2</b> <i></i> zaimek dotyczący osób lub przedmiotów, które ta grupa osób wybiera z pewnego zbioru, uznając je za najlepsze pod jakimś względem<br> <i>Chodźmy do tej waszej kawiarenki.</i></td></tr> | |
| 1288 | +<tr><td><b>wbrew</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> <b>a</b> przyimek komunikujący, że coś stało się w sposób niezgodny z tym, o czym jest mowa<br> <i>Postąpił wbrew przyjętym konwencjom.</i><br><b>b</b> lub komunikujący, że dana osoba nie chciała, by się zdarzyło to, o czym jest mowa<br> <i>Wbrew ojcu poszła do klasztoru.</i></td></tr> | |
| 1289 | +<tr><td><b>wcale I</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła podkreślająca, że wyrażony w zdaniu sąd zaprzeczony mówiący uważa za prawdziwy, wbrew przypuszczeniom, że mogłoby być inaczej<br> <i>Nie twierdzę wcale, że on coś takiego powiedział.</i><br><b>2</b> <i>pot.</i> partykuła, wraz ze słowem „nie”, zaprzeczająca temu, co ktoś powiedział<br> <i>Te spodnie są za szerokie. – Wcale nie, teraz się takie nosi.</i></td></tr> | |
| 1290 | +<tr><td><b>wcale II</b></td><td>adv</td><td><b>1</b> <i></i> przysłówek komunikujący, że dany stan rzeczy nie przysługuje obiektowi w najmniejszym stopniu<br> <i>Wcale się nie opaliłaś.</i><br><b>2</b> <i>pot.</i> przysłówek komunikujący, że dana cecha przysługuje obiektowi w stopniu wystarczającym<br> <i>Mają wcale niezłe mieszkanie.</i></td></tr> | |
| 1291 | +<tr><td><b>wciąż</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> cały czas przez jakiś okres<br><b>2</b> <i></i> raz po raz</td></tr> | |
| 1292 | +<tr><td><b>wcześnie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> rano<br><b>2</b> <i></i> w odpowiednim czasie<br><b>3</b> <i></i> dawno temu, w początkowym okresie trwania czegoś<br><b>4</b> <i></i> na początku spodziewanego okresu lub przed właściwą porą<br><b>5</b> <i></i> „wcześniej” przed upływem jakiegoś określonego czasu, przed jakimś innym wydarzeniem<br><b>6</b> <i></i> „wcześniej” uprzednio, poprzednio, dawniej<br><b>7</b> <i></i> „najwcześniej” nie wcześniej niż ...</td></tr> | |
| 1293 | +<tr><td><b>wczoraj I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w dniu poprzedzającym dzień dzisiejszy<br><b>2</b> <i></i> w niedalekiej przeszłości</td></tr> | |
| 1294 | +<tr><td><b>wczoraj II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> dzień wczorajszy<br><b>2</b> <i></i> niedawna przeszłość</td></tr> | |
| 1295 | +<tr><td><b>wczorajszy</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> dotyczący dnia poprzedzającego dzień dzisiejszy<br><b>2</b> <i></i> niedawno miniony<br><b>3</b> <i></i> niedostosowany do współczesnych wymogów<br><b>4</b> <i>pot.</i> taki, który poprzedniego dnia pił alkohol i źle się czuje</td></tr> | |
| 1296 | +<tr><td><b>według</b><br>wedle</td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek wskazujący na zgodność czegoś z czymś<br> <i>Pociąg przyjechał według rozkładu.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek wskazujący na osobę, książkę lub inne źródło przytoczonej w zdaniu informacji<br> <i>Według zeznań świadków oskarżony znał ofiarę od dawna.</i></td></tr> | |
| 1297 | +<tr><td><b>weryfikacja</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> sprawdzenie prawdziwości, przydatności lub prawidłowości czegoś<br><b>2</b> <i></i> ocena pracownika i sprawdzenie jego przydatności na danym stanowisku</td></tr> | |
| 1298 | +<tr><td><b>wewnątrz I</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, znajduje się lub odbywa w granicach zamkniętej przestrzeni lub w obrębie jakiejś grupy</td></tr> | |
| 1299 | +<tr><td><b>wewnątrz II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w granicach zamkniętej przestrzeni lub w obrębie jakiejś grupy<br><b>2</b> <i></i> w psychice człowieka</td></tr> | |
| 1300 | +<tr><td><b>wiadomość</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> nowa informacja o czymś</td></tr> | |
| 1301 | +<tr><td><b>wiara</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> określona religia lub wyznanie; też: przekonanie o istnieniu Boga<br><b>2</b> <i></i> przekonanie, że coś jest słuszne, prawdziwe, wartościowe lub że coś się spełni<br><b>3</b> <i></i> przeświadczenie, że istnieją istoty lub zjawiska nadprzyrodzone<br><b>4</b> <i>pot.</i> grupa ludzi zżytych ze sobą<br><b>5</b> <i>daw.</i> wierność komuś lub czemuś</td></tr> | |
| 1302 | +<tr><td><b>widocznie</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wprowadzająca wniosek, uważany przez mówiącego za prawdopodobny i możliwy do przyjęcia<br> <i>Nie mogę otworzyć drzwi, widocznie zaciął się zamek.</i></td></tr> | |
| 1303 | +<tr><td><b>wiedza</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> ogół wiadomości zdobytych dzięki badaniom, uczeniu się itp.; też: zasób informacji z jakiejś dziedziny<br><b>2</b> <i></i> znajomość czegoś</td></tr> | |
| 1304 | +<tr><td><b>wiele</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wielka liczba, ilość czegoś lub kogoś<br><b>2</b> <i></i> w dużym stopniu, zakresie<br> <i>Wiele się u was zmieniło.</i></td></tr> | |
| 1305 | +<tr><td><b>wielekroć</b><br>wielokroć</td><td></td><td><b></b> <i></i> wiele razy</td></tr> | |
| 1306 | +<tr><td><b>wieleset</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek oznaczający bardzo dużą liczbę osób lub rzeczy</td></tr> | |
| 1307 | +<tr><td><b>wielki</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> znaczny pod względem rozmiarów, liczby, ilości lub wartości<br><b>2</b> <i></i> przewyższający inne rzeczy lub zjawiska pod względem siły, intensywności lub jakości<br><b>3</b> <i></i> mający duże znaczenie<br><b>4</b> <i></i> o człowieku: znacznie przewyższający swymi zdolnościami, umysłem, zasługami itp. innych ludzi<br><b>5</b> <i></i> przydomek nadawany wybitnym władcom, wodzom</td></tr> | |
| 1308 | +<tr><td><b>wielkość</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> długość, szerokość i wysokość lub głębokość czegoś materialnego<br><b>2</b> <i></i> cecha tego, co odznacza się dużymi rozmiarami lub wielkim nasileniem<br><b>3</b> <i></i> cechy umysłu, charakteru wznoszące kogoś ponad przeciętny poziom; też: osoba nieprzeciętna<br><b>4</b> <i></i> właściwość ciał fizycznych lub zjawisk, którą można mierzyć</td></tr> | |
| 1309 | +<tr><td><b>wielokroć</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „wielekroć” </td></tr> | |
| 1310 | +<tr><td><b>wilkom</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> okazały puchar z pokrywą, używany w XVI–XVIII w. do picia piwa podczas uroczystości cechowych</td></tr> | |
| 1311 | +<tr><td><b>wina</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> czyn naruszający normy postępowania<br><b>2</b> <i></i> odpowiedzialność za zły czyn<br><b>3</b> <i></i> przyczyna, powód czegoś złego</td></tr> | |
| 1312 | +<tr><td><b>wio</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> zawołanie mające pobudzić zwierzę w zaprzęgu do ruszenia z miejsca lub do szybszego biegu</td></tr> | |
| 1313 | +<tr><td><b>wiwat I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> reakcja w formie okrzyku na czyjąś cześć</td></tr> | |
| 1314 | +<tr><td><b>wiwat II</b><br>vivat</td><td></td><td><b></b> <i></i> okrzyk wznoszony na czyjąś cześć albo na cześć czegoś</td></tr> | |
| 1315 | +<tr><td><b>wizja</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> obraz pojawiający się w czyjejś wyobraźni pod wpływem natchnienia, szaleństwa, wysokiej gorączki lub środków odurzających<br><b>2</b> <i></i> czyjeś wyobrażenie jakichś zdarzeń mających zajść w przyszłości, zwykle przedstawiane w książce lub w filmie<br><b>3</b> <i></i> ogół sygnałów tworzących obraz, przesyłanych od nadajnika do odbiornika; też: obraz na ekranie telewizora</td></tr> | |
| 1316 | +<tr><td><b>więc I</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, które przedstawia skutek tego, o czym była wcześniej mowa, lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania<br> <i>Uśmiechnęła się, więc pewnie była zadowolona.</i><br><b>2</b> <i></i> spójnik, zwykle w połączeniu z poprzedzającym słowem „a”, rozpoczynający wyliczanie, podsumowanie lub charakterystykę tego, o czym była mowa<br> <i>Przyjechała cała rodzina, a więc siostry, bracia, ciotki, wujowie.</i><br> <i>Ślub jest o dwunastej, a więc za godzinę.</i></td></tr> | |
| 1317 | +<tr><td><b>więc II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i>pot.</i> <b>a</b> partykuła wprowadzająca nawiązanie do poprzedzającego kontekstu lub do sytuacji<br> <i>Więc co masz zamiar teraz robić?</i><br><b>b</b> albo poprzedzająca odpowiedź na czyjeś pytanie<br> <i>Kto rozpoczął tę wojnę? – A więc po kolei, to było tak ...</i></td></tr> | |
| 1318 | +<tr><td><b>więcej</b></td><td>adv</td><td><b>1</b> <i></i> stopień wyższy od „dużo” lub od „wiele”<br> <i>Więcej teraz podróżował.</i><br><b>2</b> <i></i> przysłówek występujący w zdaniach zaprzeczonych, wzmacniający przeczenie<br> <i>Był parę razy i nie pokazał się więcej.</i></td></tr> | |
| 1319 | +<tr><td><b>większość</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> większa liczebnie część danej grupy rzeczy, zjawisk lub osób; rzadziej: większa rozmiarami część czegoś</td></tr> | |
| 1320 | +<tr><td><b>wkoło I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „wokół I” </td></tr> | |
| 1321 | +<tr><td><b>wkoło II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „wokół II” </td></tr> | |
| 1322 | +<tr><td><b>wkrótce</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> niedługo</td></tr> | |
| 1323 | +<tr><td><b>wnet</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w krótkim czasie po czymś</td></tr> | |
| 1324 | +<tr><td><b>wniosek</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> projekt przedstawiony do rozważenia i decyzji<br><b>2</b> <i></i> wynik rozumowania; też w logice: twierdzenie wyprowadzone ze zdań uznanych za prawdziwe<br><b>3</b> <i></i> prośba skierowana do odpowiednich władz dotycząca załatwienia jakiejś sprawy</td></tr> | |
| 1325 | +<tr><td><b>wniwecz</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> całkiem, zupełnie</td></tr> | |
| 1326 | +<tr><td><b>wobec</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek przyłączający nazwę osoby, instytucji lub organizacji, do której odnosi się charakteryzowana w zdaniu postawa lub czynność<br> <i>Wobec handlarzy narkotyków stosowano surowe kary.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek przyłączający charakterystykę okoliczności, zwykle niekorzystnych, które pociągnęły za sobą konsekwencje przedstawione w zdaniu<br> <i>Wobec zagrożenia lawinowego zrezygnowali ze wspinaczki.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek wprowadzający podstawę porównania charakteryzowanego w zdaniu zjawiska lub przedmiotu<br> <i>Wysiłek był niewielki wobec oczekiwanych rezultatów.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek wraz z rzeczownikiem nazywającym osobę komunikujący o obecności danej osoby w czasie danego zdarzenia<br> <i>Przeprosiła nauczyciela wobec całej klasy.</i></td></tr> | |
| 1327 | +<tr><td><b>wokoło I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „wokół I” </td></tr> | |
| 1328 | +<tr><td><b>wokoło II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „wokół II” </td></tr> | |
| 1329 | +<tr><td><b>wokół I</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś lub kogoś znajdującego się w środku<br> <i>Wielkie ćmy krążyły wokół lampy.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek określający centralne miejsce lub środowisko, w którym są dokonywane charakteryzowane działania<br> <i>Potrafiła skupić wokół siebie niemałą grupę uczniów.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek określający główny temat tego, o czym mowa w zdaniu<br> <i>Ożywiona dyskusja toczyła się wokół lustracji.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek wskazujący na przedmiot, którym się ktoś zajmuje<br> <i>Rodzice krzątali się wokół gospodarstwa.</i></td></tr> | |
| 1330 | +<tr><td><b>wokół II</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> ze wszystkich stron miejsca lub we wszystkie strony z miejsca położonego w środku<br> <i>Wokół szalała burza.</i><br><b>2</b> <i></i> w otoczeniu, w środowisku<br> <i>Wszystkim wokół opowiada o swoich chorobach.</i></td></tr> | |
| 1331 | +<tr><td><b>wola</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zdolność psychiczna człowieka do świadomego i celowego regulowania swego postępowania<br><b>2</b> <i></i> to, czego ktoś chce, co ktoś postanowił</td></tr> | |
| 1332 | +<tr><td><b>won I</b></td><td></td><td><b></b> <i>posp.</i> <b>zobacz</b> „precz II” </td></tr> | |
| 1333 | +<tr><td><b>won II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> jednostka monetarna w Korei Południowej i Północnej</td></tr> | |
| 1334 | +<tr><td><b>wpierw</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w pierwszej kolejności<br><b>2</b> <i></i> uprzednio</td></tr> | |
| 1335 | +<tr><td><b>wpis</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> tekst wpisany odręcznie do pamiętnika lub księgi pamiątkowej<br><b>2</b> <i></i> opłata wnoszona przy zapisywaniu się do jakiegoś stowarzyszenia, na kurs itp.<br><b>3</b> <i></i> zarejestrowanie kogoś, czegoś w księdze urzędowej; też: notatka poświadczająca taką rejestrację<br><b>4</b> <i></i> <b>zobacz</b> „post II” </td></tr> | |
| 1336 | +<tr><td><b>wprawdzie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> składnik spójnika złożonego „wprawdzie..., ale (jednak, lecz)...” łączącego dwa zdania lub inne wyrażenia, komunikującego, że treść jednego z nich jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z treści drugiego</td></tr> | |
| 1337 | +<tr><td><b>wprost I</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> partykuła komunikująca, że ktoś lub coś przemieszcza się bezpośrednio z jednego miejsca do drugiego<br> <i>Wyniki badań prześlemy z laboratorium wprost na oddział.</i><br> <b>b</b> albo kieruje się gdzieś w linii prostej<br> <i>Szedłem wprost przed siebie.</i><br><b>2</b> <i></i> <b>a</b> partykuła komunikująca o bezpośrednim kontakcie dwóch obiektów<br> <i>Włożyła bluzkę wprost na gołe ciało.</i><br> <b>b</b> albo o bezpośrednim związku dwóch zjawisk<br> <i>Zarządzenie dotyczyło wprost aktualnej sytuacji.</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła podkreślająca większe od spodziewanego natężenie cechy lub zjawiska<br> <i>Wprost szalała z radości.</i></td></tr> | |
| 1338 | +<tr><td><b>wprost II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> otwarcie, bezpośrednio</td></tr> | |
| 1339 | +<tr><td><b>wprzód</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> najpierw, uprzednio</td></tr> | |
| 1340 | +<tr><td><b>wpół</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w połowie, na połowę<br><b>2</b> <i></i> częściowo</td></tr> | |
| 1341 | +<tr><td><b>wpław</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> płynąc bezpośrednio w wodzie</td></tr> | |
| 1342 | +<tr><td><b>wraz</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wspólnie z kimś innym<br><b>2</b> <i></i> wtedy, kiedy zachodzi drugie zdarzenie<br><b>3</b> <i></i> łącznie z czymś, co należy do większej całości</td></tr> | |
| 1343 | +<tr><td><b>wrażenie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> stan psychiczny, reakcja psychiczna wywołane jakimś bodźcem<br><b>2</b> <i></i> przeżycie, zwłaszcza silne<br><b>3</b> <i></i> uświadomiona reakcja narządu zmysłowego na bodziec zewnętrzny</td></tr> | |
| 1344 | +<tr><td><b>wreszcie I</b></td><td>adv</td><td><b></b> <i></i> przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie nastąpiło później, niż mówiący się tego spodziewał<br> <i>Drzwi otworzyły się i wreszcie mogliśmy wejść do środka.</i></td></tr> | |
| 1345 | +<tr><td><b>wreszcie II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła poprzedzająca ostatni człon wyliczenia<br> <i>Ogarnęło go zdziwienie, potem niezadowolenie, wreszcie złość.</i></td></tr> | |
| 1346 | +<tr><td><b>wręcz I</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła podkreślająca większe od spodziewanego natężenie cechy lub zjawiska<br> <i>Tempo pracy było bardzo szybkie, wręcz szaleńcze.</i></td></tr> | |
| 1347 | +<tr><td><b>wręcz II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> otwarcie, bezpośrednio</td></tr> | |
| 1348 | +<tr><td><b>wskazówka</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> część przyrządu pomiarowego, której położenie określa miarę mierzonej wielkości<br><b>2</b> <i></i> <b>zobacz</b> „wskaźnik” w znaczeniu 2<br><b>3</b> <i></i> pouczenie dotyczące postępowania<br><b>4</b> <i></i> informacja o czymś<br><b>5</b> <i></i> oznaka czegoś</td></tr> | |
| 1349 | +<tr><td><b>wskroś</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> przez całą długość, szerokość, wysokość lub czyniąc otwór z obu stron</td></tr> | |
| 1350 | +<tr><td><b>wskutek</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek wprowadzający informację o przyczynie czegoś</td></tr> | |
| 1351 | +<tr><td><b>wspomnienie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> obraz przeszłości wywołany w pamięci; też: pamięć o tym, co było<br><b>2</b> <i></i> przedmiot, znak itp. przypominający przeszłość<br><b>3</b> <i></i> napomknięcie o czymś<br><b>4</b> <i></i> dzieło literackie, artykuł itp. dotyczące zdarzeń minionych, w których autor uczestniczył, lub osób, które znał</td></tr> | |
| 1352 | +<tr><td><b>wspólnik</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> osoba biorąca wspólnie z kimś udział w jakimś przedsięwzięciu<br><b>2</b> <i></i> osoba wnosząca swój kapitał do spółki i czerpiąca z tego zyski</td></tr> | |
| 1353 | +<tr><td><b>wspólny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wykonywany lub przeżywany przez wiele osób, razem z innymi<br><b>2</b> <i></i> należący do wielu osób<br><b>3</b> <i></i> jednakowy dla wielu osób</td></tr> | |
| 1354 | +<tr><td><b>wstecz</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w kierunku przeciwnym do kierunku w przód, do kierunku poprzedniego lub właściwego<br><b>2</b> <i></i> w przeszłość</td></tr> | |
| 1355 | +<tr><td><b>wstyd</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> przykre uczucie spowodowane świadomością niewłaściwego postępowania, niewłaściwych słów itp., zwykle połączone z lękiem przed utratą dobrej opinii<br><b>2</b> <i></i> uczucie onieśmielenia lub skrępowania</td></tr> | |
| 1356 | +<tr><td><b>wszak</b><br>wszakże I</td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła nawiązująca do jakiejś sytuacji lub do czyjejś opinii, podkreślająca oczywistość sądu wyrażonego przez mówiącego<br> <i>Poznaję ten głos, wszak to nasz sąsiad.</i><br> <i>Zaprzeczaj tym pogłoskom, wszakże to nic pewnego.</i></td></tr> | |
| 1357 | +<tr><td><b>wszakże II</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie o treści niezgodnej z tym, co można wywnioskować z poprzedzającego kontekstu<br> <i>Gospodarz był stary, energiczny wszakże.</i></td></tr> | |
| 1358 | +<tr><td><b>wszelako I</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, że treść zdania jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu<br> <i>Zebrane fakty zasługują wszelako na szerszą i głębszą interpretację.</i></td></tr> | |
| 1359 | +<tr><td><b>wszelako II</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, którego treść jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu<br> <i>Rozmowy nie doprowadziły do zbliżenia stanowisk, inicjowały wszelako bezpośrednie negocjacje na wysokim szczeblu. </i></td></tr> | |
| 1360 | +<tr><td><b>wszelki</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wszystkich rodzajów obiektów, stanów rzeczy lub sposobów działania, nazywanych przez rzeczownik<br> <i>Rozważ wszelkie możliwości.</i></td></tr> | |
| 1361 | +<tr><td><b>wszerz</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> przez całą szerokość, prostopadle do długości</td></tr> | |
| 1362 | +<tr><td><b>wszyscy</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek oznaczający ogół osób</td></tr> | |
| 1363 | +<tr><td><b>wszystek</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy całej substancji lub zbiorowości nazywanej przez określany rzeczownik</td></tr> | |
| 1364 | +<tr><td><b>wszystko</b></td><td>pron</td><td><b></b> <i></i> zaimek oznaczający ogół rzeczy i spraw</td></tr> | |
| 1365 | +<tr><td><b>wszędy</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> <b>zobacz</b> „wszędzie” </td></tr> | |
| 1366 | +<tr><td><b>wszędzie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w każdym miejscu, w każdej sytuacji<br><b>2</b> <i></i> do każdego miejsca, w każdym kierunku</td></tr> | |
| 1367 | +<tr><td><b>wtedy</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek odnoszący się do pewnego czasu w przeszłości lub przyszłości, o którym mowa w zdaniu<br> <i>Wtedy nie było jeszcze telefonów.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek odnoszący się do sytuacji, której zajście zależy od spełnienia pewnego warunku<br> <i>Jeśli o tym porozmawiamy, wtedy pewnie wszystko się wyjaśni.</i></td></tr> | |
| 1368 | +<tr><td><b>wtem</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> nagle, nieoczekiwanie</td></tr> | |
| 1369 | +<tr><td><b>wtenczas</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „wtedy” w znaczeniu 1</td></tr> | |
| 1370 | +<tr><td><b>wy</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek odnoszący się do grupy osób, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący<br><b>2</b> <i></i> zaimek używany w niektórych środowiskach zamiast "pan", "pani"</td></tr> | |
| 1371 | +<tr><td><b>wyjazd</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> opuszczenie jakiegoś miejsca, wyruszenie dokądś jakimś środkiem lokomocji<br><b>2</b> <i></i> podróż dokądś<br><b>3</b> <i></i> miejsce, przez które wyjeżdża się skądś</td></tr> | |
| 1372 | +<tr><td><b>wyjaśnienie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> uwagi wyjaśniające rzecz niezrozumiałą<br><b>2</b> <i></i> usprawiedliwienie, umotywowanie czegoś</td></tr> | |
| 1373 | +<tr><td><b>wyjątkowo</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> w sposób szczególny, niepowtarzalny<br><b>2</b> <i></i> bardzo rzadko</td></tr> | |
| 1374 | +<tr><td><b>wykonanie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> sposób zrobienia czegoś</td></tr> | |
| 1375 | +<tr><td><b>wymaganie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> warunek lub zespół warunków, którym ktoś lub coś musi odpowiadać</td></tr> | |
| 1376 | +<tr><td><b>wymóg</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> warunek lub zespół warunków, którym ktoś lub coś musi odpowiadać</td></tr> | |
| 1377 | +<tr><td><b>wynocha</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i>posp.</i> wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe oddalenie się skądś</td></tr> | |
| 1378 | +<tr><td><b>wyobrażenie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wywołany w świadomości obraz przedmiotu, osoby lub sytuacji, opierający się na uprzednio poczynionych spostrzeżeniach i fantazji<br><b>2</b> <i></i> pogląd o czymś<br><b>3</b> <i></i> obraz, podobizna</td></tr> | |
| 1379 | +<tr><td><b>wypowiedź</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ustne lub pisemne zabranie głosu w jakiejś sprawie</td></tr> | |
| 1380 | +<tr><td><b>wysokość</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wymiar czegoś liczony od podstawy w górę<br><b>2</b> <i></i> odległość od jakiegoś punktu do punktu znajdującego się w górze; też: miejsce położone wysoko<br><b>3</b> <i></i> wielkość lub natężenie czegoś<br><b>4</b> <i></i> właściwość dźwięku zależna od częstotliwości drgań<br><b>5</b> <i></i> w figurach i bryłach geometrycznych: odległość podstawy od wierzchołka figury lub od przeciwległego boku wielościanu<br><b>6</b> <i></i> kąt między kierunkiem do ciała niebieskiego a płaszczyzną horyzontu</td></tr> | |
| 1381 | +<tr><td><b>wyznanie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> wypowiedź, w której ktoś coś wyznaje<br><b>2</b> <i></i> religia wyznawana przez jakąś grupę ludzi</td></tr> | |
| 1382 | +<tr><td><b>wyłącznie</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione<br> <i>Poświęcili się wyłącznie nauce.</i></td></tr> | |
| 1383 | +<tr><td><b>wzajemny</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dokonywany lub okazywany nawzajem przez obie strony</td></tr> | |
| 1384 | +<tr><td><b>wzdłuż I</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek komunikujący, że coś znajduje się lub odbywa równolegle do długości danego obiektu</td></tr> | |
| 1385 | +<tr><td><b>wzdłuż II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> równolegle do dłuższego boku</td></tr> | |
| 1386 | +<tr><td><b>względnie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> do pewnego stopnia, w jakichś przyjętych granicach<br><b>2</b> <i></i> dość dobrze</td></tr> | |
| 1387 | +<tr><td><b>wzwyż</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w górę, do góry, wyżej</td></tr> | |
| 1388 | +<tr><td><b>wówczas</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „wtedy” </td></tr> | |
| 1389 | +<tr><td><b>wątpliwość</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> niepewność co do prawdziwości jakichś słów, słuszności rozstrzygnięć, postępowania itp.<br><b>2</b> <i></i> cecha tego, co jest wątpliwe</td></tr> | |
| 1390 | +<tr><td><b>własny</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> będący przedmiotem czyjegoś wyłącznego posiadania<br><b>2</b> <i></i> taki, w którym ktoś, o kim mowa, sam brał (bierze) udział, którym się posługuje, którego jest sprawcą itp.<br><b>3</b> <i></i> związany z tym, o kim mowa, więzami pokrewieństwa, przyjaźni, środowiskiem społecznym itp.<br><b>4</b> <i></i> właściwy tylko temu, o kim mowa</td></tr> | |
| 1391 | +<tr><td><b>właściwie</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła, za pomocą której mówiący podkreśla to, co chce powiedzieć<br> <i>Właściwie to nie mam żadnych aspiracji.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła, za pomocą której mówiący poprawia lub uzupełnia swoją wypowiedź albo wypowiedź rozmówcy<br> <i>Z dnia na dzień, a właściwie z godziny na godzinę wszystko się zmieniło.</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła, za pomocą której mówiący przekazuje, że nie wszystko rozumie, pamięta itp.<br> <i> O co ci właściwie chodzi?</i></td></tr> | |
| 1392 | +<tr><td><b>właściwość</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> to, co jest charakterystyczne dla danej osoby lub rzeczy<br><b>2</b> <i></i> cecha tego, co właściwe, odpowiednie<br><b>3</b> <i>praw.</i> zakres spraw, które podlegają określonemu organowi państwowemu</td></tr> | |
| 1393 | +<tr><td><b>właśnie I</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła, za pomocą której mówiący wyróżnia, ze względu na określoną cechę, dany obiekt lub stan rzeczy, przeciwstawiając go innym<br> <i>Właśnie w tej sprawie kieruję do państwa apel.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła, za pomocą której mówiący potwierdza słuszność przypuszczenia zawartego w pytaniu rozmówcy<br> <i>Czy to oznacza, że mógłbym od jutra pójść na urlop? – Właśnie.</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła, za pomocą której mówiący potwierdza tożsamość sądu rozmówcy i identyfikując się z tym sądem, daje do zrozumienia, że chciał powiedzieć to samo<br> <i>To jest bardzo korzystny kontrakt. – Właśnie.</i></td></tr> | |
| 1394 | +<tr><td><b>właśnie II</b></td><td>adv</td><td><b></b> <i></i> przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie odbywa się w chwili mówienia, odbywało się bezpośrednio przed nią lub w czasie innego zdarzenia</td></tr> | |
| 1395 | +<tr><td><b>wśród</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek komunikujący, że przedmiot, osoba itp., o których mowa, są otoczone innymi przedmiotami, osobami itp.<br> <i>Szła miedzą wśród rozgrzanych zbóż.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek komunikujący, że przedmiot, osoba lub zjawisko, o których mowa, są jednym z elementów danego zbioru przedmiotów, osób lub zjawisk<br> <i>Wśród nagrodzonych umieszczono jego nazwisko.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wymienionej grupy osób jako całości lub każdej bądź większości z nich z osobna<br> <i> Wśród licznie przybyłych gości narastała niecierpliwość.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek komunikujący o zjawiskach towarzyszących danemu zdarzeniu<br> <i>Weszły na estradę wśród dźwięków orkiestry.</i></td></tr> | |
| 1396 | +<tr><td><b>x</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> litera oznaczająca spółgłoskę „x”, odpowiadającą połączeniu głosek „ks”<br><b>2</b> <i></i> litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty piąty<br><b>3</b> <i></i> określenie osoby, której danych się nie zna lub nie chce się ujawniać, albo określenie czegoś bliżej niesprecyzowanego<br><b>4</b> <i></i> znak niewiadomej lub zmiennej funkcji</td></tr> | |
| 1397 | +<tr><td><b>y</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> litera nazywana „igrek” lub „ipsylon”, odpowiadająca samogłosce „y” lub w niektórych wyrazach obcych w nagłosie przed samogłoską – spółgłosce „j”<br><b>2</b> <i></i> samogłoska ustna<br><b>3</b> <i></i> litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty szósty<br><b>4</b> <i></i> określenie osoby, której danych się nie zna lub nie chce się ujawniać, albo określenie czegoś bliżej niesprecyzowanego<br><b>5</b> <i></i> znak niewiadomej lub zmiennej funkcji</td></tr> | |
| 1398 | +<tr><td><b>z I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> litera oznaczająca spółgłoskę „z”<br><b>2</b> <i></i> spółgłoska przedniojęzykowo-zębowa, dźwięczna, twarda<br><b>3</b> <i></i> litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty siódmy<br><b>4</b> <i></i> określenie osoby, której danych się nie zna lub nie chce się ujawniać<br><b>5</b> <i></i> znak niewiadomej lub zmiennej funkcji</td></tr> | |
| 1399 | +<tr><td><b>z II</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miejsce znajdowania się czegoś<br> <i>Gwóźdź wystający z deski.</i><br> <b>b</b> rozpoczęcia ruch lub czynności<br> <i>Wyszedł z banku.</i><br> <b>c</b> pochodzenia kogoś lub powstania czegoś<br> <i>Pamiątka z Afryki.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek tworzący wyrażenia oznaczające źródło informacji lub wiedzy<br> <i>dane z rocznika statystycznego</i><br><b>3</b> <i></i> <b>a</b> przyimek tworzący wyrażenia określające okoliczności pojawienia się jakiejś rzeczy lub osoby<br> <i>towary z importu</i><br> <b>b</b> czas powstania czegoś<br> <i>powieść z XIX w.</i><br> <b>c</b> lub podstawę do wykonania czegoś<br> <i>Grał z nut.</i><br><b>4</b> <i></i> <b>a</b> przyimek tworzący wyrażenia nazywające składnik całości<br> <i>wiązanka z róż</i><br> <b>b</b> lub zbiór zawierający określony element<br> <i>kawa z mlekiem</i><br><b>5</b> <i></i> <b>a</b> przyimek tworzący wyrażenia określające przyczynę jakiegoś zachowania lub procesu<br> <i>Zemdlała z głodu.</i><br> <b>b</b> albo stan początkowy procesu<br> <i>Z dziecka wyrosła panna.</i><br><b>6</b> <i></i> <b>a</b> przyimek tworzący wyrażenia charakteryzujące zakres odniesienia danej cechy<br> <i>Z oczu była podobna do matki.</i><br> <b>b</b> lub wysoki stopień nasilenia czynności<br> <i>Kochał ją z całego serca.</i><br><b>7</b> <i></i> <b>a</b> przyimek tworzący wyrażenia nazywające rzecz, którą ktoś ma przy sobie<br> <i>pan z parasolem</i><br> <b>b</b> oraz osobę towarzyszącą komuś<br> <i>Podróżowała z mężem.</i><br> <b>c</b> lub rozmawiającą z kimś albo zjawisko występujące razem z innym<br> <i>Padał deszcz z gradem.</i><br><b>8</b> <i></i> <b>a</b> przyimek tworzący wyrażenia informujące o okolicznościach towarzyszących działaniu<br> <i>Okno zamknęło się z trzaskiem.</i><br> <b>b</b> oraz jego celu i skutku<br> <i>Przyszedłem do pana z prośbą o radę.</i><br><b>9</b> <i></i> <b>a</b> przyimek tworzący wyrażenia oznaczające początek i koniec jakiegoś stanu<br> <i>Budziła się z pianiem koguta.</i><br> <b>b</b> lub kierunek ruchu<br> <i>Peleton jechał z wiatrem.</i><br><b>10</b> <i></i> przyimek tworzący przysłówki złożone<br> <i>z cudzoziemska</i><br> <i>z chłopska</i></td></tr> | |
| 1400 | +<tr><td><b>z III</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, że określenie liczby, ilości lub czasu jest przybliżone<br> <i>Potrzebuję z litr mleka.</i></td></tr> | |
| 1401 | +<tr><td><b>z oddali</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ze znacznej odległości</td></tr> | |
| 1402 | +<tr><td><b>z przeciwka I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> z kierunku, w którym mówiący jest zwrócony</td></tr> | |
| 1403 | +<tr><td><b>z przeciwka II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> znajdujący się lub mieszkający naprzeciw kogoś</td></tr> | |
| 1404 | +<tr><td><b>z ukosa</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „ukosem” </td></tr> | |
| 1405 | +<tr><td><b>za I</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że osoba lub rzecz znajduje się po przeciwnej stronie danego obiektu niż obserwator<br> <i>Za katedrą wisiał orzeł w koronie.</i><br> <b>b</b> albo dalej niż obiekt, z którego pozycją jest porównywana<br> <i>Stała w kolejce za starszym małżeństwem.</i><br> <b>c</b> lub niżej od tego obiektu w jakiejś hierarchii<br> <i>Na liście rankingowej nasza klasa zajmowała drugie miejsce tuż za klasą matematyczną.</i><br><b>2</b> <i></i> przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś posuwa się z tyłu danej osoby lub danego pojazdu<br> <i>Autobus jechał za ciężarówką.</i><br><b>3</b> <i></i> przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo przemieszcza się do miejsca położonego na zewnątrz niego<br> <i>Nasze dzieci od dawna mieszkają za miastem.</i><br><b>4</b> <i></i> przyimek przyłączający nazwę części ciała lub rzeczy, którą ktoś chwycił<br> <i>Złapał chłopca za rękę.</i><br><b>5</b> <i></i> <b>a</b> przyimek przyłączający określenie przedmiotu transakcji<br> <i>Dostała niewielkie honorarium za książkę.</i><br> <b>b</b> albo kwoty, którą ktoś zapłacił lub przyjął z tytułu jakiejś transakcji<br> <i>Kup sobie loda za dwa złote.</i><br><b>6</b> <i></i> <b>a</b> przyimek tworzący wyrażenia wskazujące przyczynę jakiegoś zachowania<br> <i>Pogniewała się na niego za spóźnienie.</i><br> <b>b</b> lub cel, warunki oraz sposób wykonania czynności<br> <i>Modlili się za syna.</i><br><b>7</b> <i></i> przyimek tworzący wyrażenia komunikujące o powtarzających się okolicznościach, które pociągają za sobą charakteryzowany skutek<br> <i>Zdałem egzamin już za drugim podejściem.</i><br><b>8</b> <i></i> <b>a</b> przyimek tworzący wyrażenia wskazujące osobę, która miała robić to, co robi zamiast niej ktoś inny<br> <i>Pójdź za mnie na to spotkanie.</i><br> <b>b</b> lub komunikujące, że ktoś robi czegoś bardzo dużo, przez wskazanie na liczbę osób, która zazwyczaj wykonuje daną czynność<br> <i>Pracował za dwóch.</i><br><b>9</b> <i></i> <b>a</b> przyimek tworzący wyrażenia określające czas, po upływie którego nastąpi dane zdarzenie<br> <i>Za dziesięć minut odjeżdżamy.</i><br> <b>b</b> lub jaki pozostał do danego punktu czasowego<br> <i>Za kwadrans wybije północ.</i><br><b>10</b> <i></i> przyimek tworzący wyrażenia określające czasy, w których nastąpiło dane zdarzenie<br> <i>Za Kazimierza Wielkiego powstała Akademia Krakowska.</i><br><b>11</b> <i></i> przyimek tworzący wyrażenia komunikujące o następowaniu po sobie takich samych czynności, zdarzeń lub odcinków czasu<br> <i>Upływa dzień za dniem.</i><br><b>12</b> <i></i> przyimek tworzący wyrażenia nazywające okres obejmujący stan rzeczy, o którym mowa<br> <i>Nie zapłaciła pani czynszu za styczeń.</i><br><b>13</b> <i></i> przyimek przyłączający określenie właściwości lub roli przypisywanej osobie albo rzeczy<br> <i>Przez pomyłkę uznano go za złodzieja.</i><br><b>14</b> <i></i> przyimek przyłączający nazwę przedmiotu uczuć lub upodobań<br> <i>Szalał za nią.</i></td></tr> | |
| 1406 | +<tr><td><b>za II</b></td><td>adv</td><td><b></b> <i></i> przysłówek komunikujący zbyt wielkie natężenie cechy<br> <i>za duży</i><br> <i>za ciężki</i></td></tr> | |
| 1407 | +<tr><td><b>zachowanie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> sposób, w jaki zachowują się ludzie lub zwierzęta</td></tr> | |
| 1408 | +<tr><td><b>zadość</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> tyle, ile trzeba, by zadowolić kogoś</td></tr> | |
| 1409 | +<tr><td><b>zagadka</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> pytanie sformułowane tak, że odpowiedzi można się domyślić z jego treści; też: rebus lub inna łamigłówka<br><b>2</b> <i></i> coś tajemniczego, co próbujemy wyjaśnić lub zrozumieć</td></tr> | |
| 1410 | +<tr><td><b>zakaz</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> zarządzenie lub polecenie zabraniające czegoś</td></tr> | |
| 1411 | +<tr><td><b>zakład</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> przedsiębiorstwo lub jego część produkująca coś lub świadcząca jakieś usługi<br><b>2</b> <i></i> instytucja naukowa, społeczna, kulturalna, lecznicza itp.; też: jednostka organizacyjna takiej instytucji<br><b>3</b> <i></i> umowa zawarta między osobami mającymi odmienne zdania, określająca, co ma zrobić osoba myląca się<br><b>4</b> <i></i> stawianie jakiejś sumy pieniędzy na przewidywany wynik meczu, gonitwy itp.<br><b>5</b> <i></i> podwinięty brzeg czegoś</td></tr> | |
| 1412 | +<tr><td><b>zaledwie I</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący liczył na większą ilość danej rzeczy lub na wyższy stopień nasilenia cechy<br> <i>Był zaledwie przeciętnym uczniem.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła komunikująca, że do lub od danego momentu upłynęło mniej czasu, niż można się było spodziewać<br> <i>Dochodziła zaledwie siódma.</i></td></tr> | |
| 1413 | +<tr><td><b>zaledwie II</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik łączący zdania, informujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu ze spójnikiem, miało miejsce niewiele wcześniej niż zdarzenie charakteryzowane w drugim zdaniu<br> <i>Zaledwie skończyła szkołę, zaczęła pracować w banku.</i></td></tr> | |
| 1414 | +<tr><td><b>zamiar</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> to, co ktoś zamierza zrobić</td></tr> | |
| 1415 | +<tr><td><b>zamiast I</b></td><td>prep</td><td><b></b> <i></i> przyimek komunikujący, że miał miejsce inny stan rzeczy niż ten, którego można było się spodziewać<br> <i>Miał na sobie aksamitną kokardkę zamiast krawata.</i></td></tr> | |
| 1416 | +<tr><td><b>zamiast II</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik komunikujący, że miał miejsce inny stan rzeczy niż ten, którego można było się spodziewać<br> <i>Włóż coś na siebie, zamiast się trząść z zimna.</i></td></tr> | |
| 1417 | +<tr><td><b>zanadto</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> bardziej lub więcej, niżby należało</td></tr> | |
| 1418 | +<tr><td><b>zanim</b></td><td>conj</td><td><b></b> <i></i> spójnik komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nastąpiło wcześniej niż zdarzenie, o którym mowa w zdaniu podrzędnym</td></tr> | |
| 1419 | +<tr><td><b>zapewne</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy<br> <i>Ma na swoich wykładach zapewne najliczniejsze grono słuchaczy.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła wprowadzająca przytoczenie opinii, z którą mówiący w zasadzie się zgadza, ale z pewnymi zastrzeżeniami<br> <i>Zapewne, że człowiek może wiele zdziałać, ale musi chcieć.</i></td></tr> | |
| 1420 | +<tr><td><b>zaprawdę</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i>daw.</i> partykuła podkreślająca prawdziwość sądu<br> <i>Zaprawdę, żal się z nią było rozstawać.</i></td></tr> | |
| 1421 | +<tr><td><b>zapytanie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> oficjalnie zadawane pytanie</td></tr> | |
| 1422 | +<tr><td><b>zaraz I</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła informująca o bardzo małej odległości między dwoma miejscami<br> <i>Kiosk jest zaraz za rogiem ulicy.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła komunikująca, że między dwoma zdarzeniami upłynęło bardzo mało czasu<br> <i>Napisała do niego zaraz po powrocie.</i></td></tr> | |
| 1423 | +<tr><td><b>zaraz II</b></td><td>adv</td><td><b></b> <i></i> przysłówek komunikujący, że między dwoma zdarzeniami lub między jakimś zdarzeniem a daną wypowiedzią upłynęło lub upłynie bardzo mało czasu<br> <i>Zaraz mi wypomnisz, że go naciągam.</i></td></tr> | |
| 1424 | +<tr><td><b>zaraz III</b></td><td>interj</td><td><b>1</b> <i></i> wykrzyknik informujący, że mówiący spełni w niedługim czasie to, o co ktoś go prosi<br><b>2</b> <i></i> wykrzyknik używany, aby powstrzymać kogoś przed zbyt szybkim działaniem lub przerwać czyjeś zbyt szybkie działania<br><b>3</b> <i></i> wykrzyknik sygnalizujący, że nadawca chce sobie coś przypomnieć, zanim włączy się do rozmowy</td></tr> | |
| 1425 | +<tr><td><b>zarazem</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> jednocześnie</td></tr> | |
| 1426 | +<tr><td><b>zarzut</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> to, co się komuś zarzuca</td></tr> | |
| 1427 | +<tr><td><b>zarówno</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> składnik spójnika złożonego „zarówno ..., jak (i, też) ...” komunikującego, że cechy lub stany rzeczy charakteryzowane przez dwa zdania lub składniki zdań odnoszą się do tego samego przedmiotu lub faktu<br> <i>Artysta zarówno maluje, jak i rzeźbi.</i></td></tr> | |
| 1428 | +<tr><td><b>zasada</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> prawo rządzące jakimiś procesami, zjawiskami; też: formuła wyjaśniająca to prawo<br><b>2</b> <i></i> norma postępowania<br><b>3</b> <i></i> ustalony na mocy jakiegoś przepisu lub zwyczaju sposób postępowania w danych okolicznościach<br><b>4</b> <i></i> podstawa funkcjonowania lub konstrukcji czegoś<br><b>5</b> <i></i> związek chemiczny o właściwościach przeciwnych do kwasów i w reakcjach z nimi tworzący sole</td></tr> | |
| 1429 | +<tr><td><b>zatem I</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik przyłączający zdania lub wyrażenia, które przedstawiają skutek tego, o czym była wcześniej mowa, lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania<br> <i>Masz gorączkę, zatem jesteś chory.</i><br><b>2</b> <i></i> spójnik w połączeniu „a zatem” wprowadzający inną charakterystykę tego, o czym wcześniej była mowa<br> <i>Mam spotkanie z mężem mojej córki, a zatem z moim zięciem.</i></td></tr> | |
| 1430 | +<tr><td><b>zatem II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wprowadzająca w połączeniu „a zatem” nawiązanie do poprzedzającego kontekstu lub do sytuacji<br> <i>Chciałabym z wami o czymś porozmawiać. – A zatem siądźmy.</i></td></tr> | |
| 1431 | +<tr><td><b>zawczasu</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wcześniej</td></tr> | |
| 1432 | +<tr><td><b>zawiadomienie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dokument lub list zawiadamiający o czymś</td></tr> | |
| 1433 | +<tr><td><b>zawsze I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> za każdym razem<br><b>2</b> <i></i> przez cały czas, który się pamięta</td></tr> | |
| 1434 | +<tr><td><b>zawsze II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła komunikująca, że pomimo wszystko coś jest korzystne<br> <i>Nie dostanie wiele, ale zawsze coś zarobi.</i></td></tr> | |
| 1435 | +<tr><td><b>zazwyczaj</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w większości przypadków</td></tr> | |
| 1436 | +<tr><td><b>zaś</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik przeciwstawiający treści komunikowane przez połączone zdania<br> <i>Pewne fakty nabierają znaczenia, inne zaś je tracą.</i><br><b>2</b> <i></i> spójnik przyłączający zdanie nawiązujące do wcześniejszego kontekstu<br> <i>Chirurg włożył czyste rękawiczki, po chwili zaś pochylił się nad uśpionym chłopcem.</i></td></tr> | |
| 1437 | +<tr><td><b>zaświadczenie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> dokument stwierdzający coś</td></tr> | |
| 1438 | +<tr><td><b>zbyt I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> sprzedaż lub możliwość sprzedaży</td></tr> | |
| 1439 | +<tr><td><b>zbyt II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w sposób przekraczający czyjeś oczekiwania lub możliwości kogoś lub czegoś</td></tr> | |
| 1440 | +<tr><td><b>zdanie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> myśl wyrażona słowami<br><b>2</b> <i></i> opinia o kimś lub czymś<br><b>3</b> <i>jęz.</i> zespół wyrazów powiązanych zależnościami gramatycznymi i zawierający orzeczenie<br><b>4</b> <i>log.</i> sensowne wyrażenie oznajmiające podlegające falsyfikacji<br><b>5</b> <i></i> czterotaktowa część utworu muzycznego stanowiąca logiczną całość</td></tr> | |
| 1441 | +<tr><td><b>zdumienie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> stan osoby odczuwającej wielkie zdziwienie</td></tr> | |
| 1442 | +<tr><td><b>zdziwienie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> stan osoby, która się zdziwiła</td></tr> | |
| 1443 | +<tr><td><b>ze I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „z II” </td></tr> | |
| 1444 | +<tr><td><b>ze II</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> <b>zobacz</b> „z III” </td></tr> | |
| 1445 | +<tr><td><b>zero</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> liczba 0<br><b>2</b> <i></i> brak czegokolwiek<br><b>3</b> <i></i> początkowy punkt na skali, podziałce<br><b>4</b> <i>lekcew.</i> człowiek nieprzedstawiający sobą żadnej wartości</td></tr> | |
| 1446 | +<tr><td><b>zeszły</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> taki, który dopiero co minął</td></tr> | |
| 1447 | +<tr><td><b>zewsząd</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ze wszystkich stron</td></tr> | |
| 1448 | +<tr><td><b>zeznanie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> oficjalne wyjaśnienia złożone w sądzie lub przed innymi władzami<br><b>2</b> <i></i> dokument zawierający treść takiego wyjaśnienia</td></tr> | |
| 1449 | +<tr><td><b>zgoda I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> stan, w którym nie ma zatargów, kłótni, konfliktów<br><b>2</b> <i></i> stan, w którym ludzie mają wspólne zdanie lub odczucia w jakiejś sprawie<br><b>3</b> <i></i> pozwolenie na coś</td></tr> | |
| 1450 | +<tr><td><b>zgoda II</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wyrażająca przyzwolenie lub aprobatę<br> <i>Spotkamy się o drugiej. – Zgoda.</i></td></tr> | |
| 1451 | +<tr><td><b>zgoła</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zupełnie, absolutnie<br><b>2</b> <i></i> o cechach: występować w stopniu większym, niż można się tego spodziewać</td></tr> | |
| 1452 | +<tr><td><b>znad</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek tworzący z rzeczownikiem wyrażenie informujące, że coś porusza się nad obiektem nazywany przez rzeczownik i oddala się od niego<br><b>2</b> <i></i> przyimek tworzący z rzeczownikiem wyrażenie informujące, że ktoś lub coś pochodzi, przybywa lub dochodzi z miejsca położonego nad zbiornikiem wodnym nazywanym przez rzeczownik</td></tr> | |
| 1453 | +<tr><td><b>znienacka</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> nagle, niespodziewanie</td></tr> | |
| 1454 | +<tr><td><b>znikąd</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> z żadnego miejsca, z żadnej strony, od nikogo</td></tr> | |
| 1455 | +<tr><td><b>znikądinąd</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> z żadnego innego miejsca, od żadnej innej osoby</td></tr> | |
| 1456 | +<tr><td><b>znowu I</b><br>znowuż I<br>znów I</td><td></td><td><b></b> <i></i> po raz kolejny</td></tr> | |
| 1457 | +<tr><td><b>znowu II</b><br>znowuż II<br>znów II</td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła podkreślająca przeciwstawienie treści danego zdania treści zdania poprzedzającego<br> <i>Tu wyszłaś trochę poważnie. Ale znowuż na innych zdjęciach wyglądasz bardzo młodo.</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła wyrażająca polemikę mówiącego z przywołanym sądem<br> <i>Nie taki on znowu wysoki.</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła wyrażająca zniecierpliwienie mówiącego</td></tr> | |
| 1458 | +<tr><td><b>zowąd</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> z owej strony</td></tr> | |
| 1459 | +<tr><td><b>zrazu</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> początkowo</td></tr> | |
| 1460 | +<tr><td><b>zresztą</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła wprowadzająca zdanie uzupełniające wcześniejszą wypowiedź o nową informację<br> <i>Nie mam ochoty tam iść, zresztą nie mam czasu.</i></td></tr> | |
| 1461 | +<tr><td><b>zwykle</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> najczęściej, przeważnie</td></tr> | |
| 1462 | +<tr><td><b>zwłaszcza</b></td><td>qub</td><td><b></b> <i></i> partykuła dołączana do składnika zdania, aby zaznaczyć, że część wypowiedzi dotyczy tego składnika<br> <i>Upał dokuczał nam zwłaszcza w południe.</i></td></tr> | |
| 1463 | +<tr><td><b>zza</b></td><td>prep</td><td><b>1</b> <i></i> przyimek tworzący wyrażenia informujące, że coś przestało być zasłonięte przedmiotem nazywanym przez rzeczownik<br><b>2</b> <i></i> przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że coś pochodzi z miejsca położonego dalej niż obiekt nazywany przez rzeczownik</td></tr> | |
| 1464 | +<tr><td><b>złość</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> silne uczucie wzburzenia, gniewu lub wrogości często połączone z agresją</td></tr> | |
| 1465 | +<tr><td><b>złudzenie</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zniekształcone lub błędne wrażenie zmysłowe<br><b>2</b> <i></i> nierealne marzenie lub wyobrażenie o czymś</td></tr> | |
| 1466 | +<tr><td><b>à</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> po – używane przy określaniu miary lub ceny<br> <i>10 sztuk à 5 zł</i></td></tr> | |
| 1467 | +<tr><td><b>à la</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> wykonany tak, by przypominał kogoś lub coś<br> <i>cielęcina à la flaczki</i></td></tr> | |
| 1468 | +<tr><td><b>écru I</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> kolor biały z żółtawym odcieniem</td></tr> | |
| 1469 | +<tr><td><b>écru II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> biały z żółtawym odcieniem</td></tr> | |
| 1470 | +<tr><td><b>ów</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> <b>a</b> zaimek towarzyszący rzeczownikowi, wyróżniający kogoś lub coś spośród innych<br> <i>Oto ów znajomy.</i><br> <b>b</b> będący określeniem tego, o czym była mowa<br> <i>Dużo jak na owe czasy podróżował.</i><br> <b>c</b> lub występujący w zdaniu nadrzędnym, z którym się wiąże zdanie określające<br> <i>Od łąk wionął ów zapach, jaki wydziela skoszona trawa.</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek występujący w połączeniu z innymi zaimkami, stawiany zwykle na drugim miejscu<br> <i>Ten czytał, ów oglądał telewizję.</i><br><b>3</b> <i></i> zaimek oznaczający osobę lub rzecz bliżej nieokreśloną<br> <i>Ten i ów coś powiedział.</i><br><b>4</b> <i>daw.</i> on</td></tr> | |
| 1471 | +<tr><td><b>ówczesny</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> istniejący w czasach, o których była mowa</td></tr> | |
| 1472 | +<tr><td><b>ówdzie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> w innym miejscu</td></tr> | |
| 1473 | +<tr><td><b>ćwierć I</b></td><td>num</td><td><b></b> <i></i> liczebnik oznaczający jedną z czterech części danej całości</td></tr> | |
| 1474 | +<tr><td><b>ćwierć II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> ćwiartka</td></tr> | |
| 1475 | +<tr><td><b>ćwir</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> krótki, wysoki dźwięk wydawany przez ptaka</td></tr> | |
| 1476 | +<tr><td><b>łapu-capu</b></td><td></td><td><b></b> <i>pot.</i> pośpiesznie, bez namysłu, nieuważnie</td></tr> | |
| 1477 | +<tr><td><b>łubu-du</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik naśladujący odgłos spadania czegoś ciężkiego, uderzenia czymś ciężkim</td></tr> | |
| 1478 | +<tr><td><b>łup I</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> rzecz zdobyta na wojnie lub pochodząca z rabunku<br><b>2</b> <i></i> coś, co zostało zdobyte, zwykle w nieuczciwy sposób</td></tr> | |
| 1479 | +<tr><td><b>łup II</b></td><td>interj</td><td><b></b> <i></i> wykrzyknik naśladujący uderzenie, zwykle nagłe i mocne</td></tr> | |
| 1480 | +<tr><td><b>łupu-cupu</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „łup-cup ” </td></tr> | |
| 1481 | +<tr><td><b>łączny</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> powstały z połączenia, tworzący sumę czegoś</td></tr> | |
| 1482 | +<tr><td><b>ścichapęk I</b></td><td></td><td><b></b> <i>żart.</i> ktoś z pozoru cichy, ale zdolny do niespodziewanych zachowań</td></tr> | |
| 1483 | +<tr><td><b>ścichapęk II</b></td><td></td><td><b></b> <i>żart.</i> niespodziewany, zaskakujący</td></tr> | |
| 1484 | +<tr><td><b>ścichapęk III</b></td><td></td><td><b></b> <i>żart.</i> w sposób nagły i zaskakujący</td></tr> | |
| 1485 | +<tr><td><b>śród</b></td><td></td><td><b></b> <i>daw.</i> <b>zobacz</b> „wśród” </td></tr> | |
| 1486 | +<tr><td><b>świadectwo</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> dokument stwierdzający ukończenie jakiejś szkoły lub jakiegoś kursu<br><b>2</b> <i></i> dokument stwierdzający pewien fakt lub prawo do czegoś<br><b>3</b> <i></i> dowód istnienia czegoś<br><b>4</b> <i></i> potwierdzenie czegoś przez świadka</td></tr> | |
| 1487 | +<tr><td><b>świadomość</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> zdawanie sobie sprawy z czegoś<br><b>2</b> <i></i> wspólne dla określonej grupy ludzi poglądy i cele<br><b>3</b> <i></i> stan przytomności<br><b>4</b> <i></i> charakterystyczna dla człowieka zdolność poznawania i oceniania siebie i otoczenia</td></tr> | |
| 1488 | +<tr><td><b>żaden I</b></td><td>pron</td><td><b>1</b> <i></i> zaimek w zdaniach przeczących, komunikujący brak kogoś lub czegoś<br> <i>Do żadnej winy się nie poczuwaj!</i><br><b>2</b> <i></i> zaimek w zdaniach przeczących, komunikujący, że ktoś nie zgadza się na kwalifikowanie jakiejś osoby lub rzeczy w określony sposób<br> <i>Ja nie jestem żadnym szpiegiem.</i></td></tr> | |
| 1489 | +<tr><td><b>żaden II</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> niewielki, bez wartości</td></tr> | |
| 1490 | +<tr><td><b>żaden III</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> <b>zobacz</b> „nikt” </td></tr> | |
| 1491 | +<tr><td><b>żal</b></td><td></td><td><b>1</b> <i></i> uczucie smutku<br><b>2</b> <i></i> skrucha po popełnieniu czegoś złego<br><b>3</b> <i></i> pretensja do kogoś lub czegoś spowodowana rozczarowaniem</td></tr> | |
| 1492 | +<tr><td><b>że I</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne zależne od czasownika, określające przedmiot czyichś wypowiedzi, myśli, emocji, doznań lub spostrzeżeń<br> <i>Myślę, że nie powinieneś tego robić.</i><br><b>2</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające skutek scharakteryzowanego w zdaniu nadrzędnym stanu rzeczy o wysokim stopniu intensywności<br> <i>Trząsł się tak mocno, że położyliśmy go do łóżka.</i><br><b>3</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie lub wyrażenie wtrącone, charakteryzujące wypowiedź główną lub jej fragment<br> <i>Nasz szef odznacza się, że nazwę to wprost, dziecięcą naiwnością.</i></td></tr> | |
| 1493 | +<tr><td><b>że II</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła wprowadzająca wypowiedź wyrażającą ubolewanie z jakiegoś powodu<br> <i>Że dałeś się przyłapać na ściąganiu!</i><br><b>2</b> <i></i> partykuła, do której przyłącza się końcówka drugiej osoby liczby pojedynczej i mnogiej lub pierwszej osoby liczby mnogiej czasownika użytego w zdaniu w formie czasu przeszłego<br> <i>Brata żeś odwiedził?</i></td></tr> | |
| 1494 | +<tr><td><b>żeby I</b></td><td>conj</td><td><b>1</b> <i></i> <b>zobacz</b> „aby I” w znaczeniu 1, 2, 3, 4<br><b>2</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne zależne od zaprzeczonego czasownika, przekazującego czyjąś opinię<br> <i>Nie sądzę, żeby dla matki było to miłe.</i><br><b>3</b> <i></i> <b>zobacz</b> „choćby I” w znaczeniu 1<br><b>4</b> <i></i> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne oznaczające niespełniony warunek tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym<br> <i>Żebym wiedział jak, to bym wam pomógł.</i></td></tr> | |
| 1495 | +<tr><td><b>żeby II</b></td><td>qub</td><td><b>1</b> <i></i> partykuła wyrażająca życzenie lub pragnienie<br> <i>Żeby go piekło pochłonęło! </i><br><b>2</b> <i></i> partykuła wyrażająca ubolewanie lub politowanie<br> <i>Żeby tak ciągle zrzędzić!</i><br><b>3</b> <i></i> partykuła występująca w zdaniach, za pomocą których mówiący chce przekonać rozmówcę o autentyczności swoich doświadczeń<br> <i>Żebyś wiedział, co ja przeżyłam!</i><br><b>4</b> <i></i> partykuła występująca w poleceniach, naganach i groźbach<br> <i>Żeby mi to było ostatni raz!</i></td></tr> | |
| 1496 | +<tr><td><b>żądanie</b></td><td></td><td><b></b> <i></i> to, czego ktoś żąda</td></tr> | |
| 1497 | +</table> | |
| 1498 | +</center> | |
| 1499 | + </body> | |
| 1500 | +</html> | |
| ... | ... |
semsources/sjp/data/SJP.tab
0 → 100644
| 1 | +Jezu wykrzyknienie wyrażające różne stany i postawy emocjonalne | |
| 2 | +O.K. zobacz „okej” | |
| 3 | +OK zobacz „okej” | |
| 4 | +a I 1 pierwsza litera alfabetu | |
| 5 | +a I 2 samogłoska ustna | |
| 6 | +a I 3 litera oznaczająca w numeracji porządkowej: pierwszy | |
| 7 | +a I 4 kilkakrotnie powtórzona głoska, nucona przy usypianiu dziecka | |
| 8 | +a I 5 szósty dźwięk podstawowej skali diatonicznej | |
| 9 | +a conj II 1 spójnik łączący zdania lub wyrażenia o przeciwstawnej treści On gra, a ona tańczy. Nauka a zabawa. | |
| 10 | +a conj II 2 spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie uzupełniające wcześniejszą informację Kwitły kwiaty, a nad nimi uwijały się pszczoły. | |
| 11 | +a conj II 3 spójnik przyłączający zdanie wyrażające konsekwencje tego, o czym była mowa wcześniej Zastąpię cię w pracy, a ty odpoczniesz. | |
| 12 | +a conj II 4 spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie o treści niezgodnej z tym, co można wnioskować na podstawie zdania poprzedzającego Zjadł dużo, a ciągle był głodny. | |
| 13 | +a conj II 5 spójnik łączący słowa o takiej samej postaci, powtórzone w celu podkreślenia tego, o czym mowa w zdaniu Takie przykłady można mnożyć a mnożyć. | |
| 14 | +a conj II 6 spójnik łączący powtórzone zaimki wskazujące, użyte w tym celu, by dane wyrażenie nie miało określonego odniesienia Nazywał się tak a tak. | |
| 15 | +a qub III partykuła nawiązująca do kontekstu lub sytuacji i zarazem wprowadzająca wypowiedzenia o różnych odcieniach intonacyjnych A nie mówiłam? A niech sobie śpiewa. | |
| 16 | +a interj IV wykrzyknik wyrażający różne stany uczuciowe | |
| 17 | +aby conj I 1 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne wskazujące na cel czynności Wyciągnął rękę, aby zerwać kwiat. | |
| 18 | +aby conj I 2 spójnik łączący zdanie nadrzędne porównujące stopień, w jakim dana cecha komuś lub czemuś przysługuje, z zależnym od tej cechy rezultatem czynności, o którym mowa w zdaniu podrzędnym Był zbyt dumny, aby przyjąć pomoc. | |
| 19 | +aby conj I 3 spójnik łączący ze zdaniem nadrzędnym takie zdanie podrzędne, które komunikuje o zdarzeniu nieoczekiwanym Deszcz przestał siąpić, aby po chwili rozpadać się na dobre. | |
| 20 | +aby conj I 4 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, używany zwykle po czasownikach i rzeczownikach wyrażających wolę, sąd, propozycję lub konieczność Chcę, abyś przyszedł. | |
| 21 | +aby conj I 5 spójnik przyłączający do zdania dodatkowy składnik, wyrażający życzenie lub warunek Napisz coś, aby na temat. | |
| 22 | +aby qub II 1 partykuła wyrażająca życzenie mówiącego Aby wam się dobrze działo! | |
| 23 | +aby qub II 2 partykuła wyrażająca wątpliwość mówiącego co do prawdziwości sądu zawartego w pytaniu Aby nie za późno na wizytę? | |
| 24 | +ach interj wykrzyknik ujawniający spontaniczną reakcję mówiącego | |
| 25 | +aczkolwiek conj spójnik łączący zdania lub wyrażenia o treści przeciwstawnej, nieoczekiwanej w danym zestawieniu Uczył się dobrze, aczkolwiek orłem nie był. | |
| 26 | +adieu do widzenia | |
| 27 | +aha interj wykrzyknik wyrażający potwierdzenie, zrozumienie, przypomnienie, ironię itp. | |
| 28 | +ahoj pozdrowienie używane najczęściej wśród marynarzy i żeglarzy | |
| 29 | +aj interj wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję mówiącego na nieoczekiwane doznanie | |
| 30 | +akceptacja 1 aprobata | |
| 31 | +akceptacja 2 formalna zgoda na coś | |
| 32 | +akceptacja 3 pogodzenie się z czymś, czego nie można zmienić | |
| 33 | +akceptacja 4 uznanie czyichś cech, czyjegoś postępowania za zgodne z oczekiwaniami | |
| 34 | +akceptacja 5 zobacz „akcept” w znaczeniu 1 | |
| 35 | +akcja I 1 zorganizowane działanie podjęte w konkretnym celu | |
| 36 | +akcja I 2 działania bojowe | |
| 37 | +akcja I 3 ciąg następujących po sobie zdarzeń w utworze literackim lub w filmie | |
| 38 | +akcja I 4 atak w rozgrywkach sportowych | |
| 39 | +akcja II papier wartościowy | |
| 40 | +akt 1 czyn, działanie będące urzeczywistnieniem jakiegoś zamysłu lub spełnieniem jakiejś powinności albo przejawem czegoś | |
| 41 | +akt 2 czynność lub proces o charakterze psychicznym | |
| 42 | +akt 3 oficjalna uroczystość podkreślająca doniosłość jakiegoś wydarzenia | |
| 43 | +akt 4 dokument urzędowy lub prawny | |
| 44 | +akt 5 część utworu dramatycznego lub przedstawienia teatralnego | |
| 45 | +akt 6 obraz, rzeźba lub fotografia przedstawiające nagą postać | |
| 46 | +akt 7 w metafizyce klasycznej: urzeczywistnienie możliwości tkwiących w materii przez nadanie jej formy; w fenomenologii: zdarzenie świadomościowe | |
| 47 | +akurat qub I 1 partykuła podkreślająca, że jest dokładnie tak, jak to komunikuje wyraz, do którego się ona odnosi Jest akurat pięć jabłek dla nas pięciorga. | |
| 48 | +akurat qub I 2 partykuła wyróżniająca, ze względu na daną cechę, wskazany w kontekście obiekt i przeciwstawiająca go innym obiektom, które nie mają tej cechy Te akurat banderole są oryginalne. | |
| 49 | +akurat adv II przysłówek komunikujący, że zdarzenie odbywa się w danej chwili lub bezpośrednio przed nią | |
| 50 | +akurat interj III wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział | |
| 51 | +albo conj I spójnik wyrażający możliwą wymienność albo wzajemne wyłączanie się zdań lub części zdań | |
| 52 | +albo qub II partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczające komunikowanej w nim treści Albo ona to zrozumie? | |
| 53 | +albowiem conj spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację | |
| 54 | +alboż qub zobacz „albo albo” | |
| 55 | +ale conj I spójnik wyrażający przeciwieństwo, kontrast lub odmienne treści | |
| 56 | +ale qub II partykuła wzmacniająca, wyrażająca zdumienie, podziw, zaskoczenie, podkreślająca kontrast sytuacji Ale suknia! Ale pomówmy poważnie! | |
| 57 | +ale interj III a wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział Ale! W tym nie było żadnej ironii. | |
| 58 | +ale interj III b lub używany wtedy, gdy mówiący przypomni sobie coś nieoczekiwanie Ale! Ale! Chciałem coś jeszcze powiedzieć. | |
| 59 | +ale IV 1 słaba strona czegoś lub czyjaś | |
| 60 | +ale IV 2 zastrzeżenie, uwaga | |
| 61 | +ale V mocne jasne piwo angielskie | |
| 62 | +ależ qub I zobacz „ale ale” | |
| 63 | +ależ interj II zobacz „ale ale” | |
| 64 | +alias 1 inaczej (zwany) Janina Pietrzak alias Anna Piotrowska | |
| 65 | +alias 2 inny identyfikator użytkownika komputera, konta lub inny adres sieciowy określający ten sam obiekt | |
| 66 | +alleluja w judaizmie i chrześcijaństwie: chwalcie Pana; też: okrzyk radości i triumfu zaczynający lub kończący liczne psalmy i pieśni | |
| 67 | +amen wyraz używany na zakończenie modlitwy lub przysięgi | |
| 68 | +ani conj I spójnik łączący zaprzeczone zdania współrzędne lub składniki współrzędne zdania zaprzeczonego Nie kradł ani nie oszukiwał. | |
| 69 | +ani qub II a partykuła przecząca poprzedzająca orzeczenie czasownikowe Ani pisnął. | |
| 70 | +ani qub II b niektóre użycia rzeczownikowe Nie wypił ani kropli. | |
| 71 | +ani qub II c występująca w utartych połączeniach oznaczających brak czegoś Ani krzty; ani odrobinę; ani razu; ani trochę. | |
| 72 | +aniżeli conj I spójnik przyłączający zdanie lub jego składnik, które charakteryzują podstawę porównania Okazał się lepszy, aniżeli myślano. | |
| 73 | +aniżeli prep II przyimek łączący podstawę porównania z wyrażeniem, które komunikuje zwykle wyższy stopień nasilenia cechy Była ładniejsza aniżeli jej koleżanka. | |
| 74 | +ano qub partykuła wzmacniająca, nawiązująca lub wykrzyknikowa To on nie był u dentysty? – Ano stchórzył. | |
| 75 | +anonimowy 1 nieujawniający swego nazwiska lub nieznany z nazwiska | |
| 76 | +anonimowy 2 taki, którego autor lub sprawca nie jest znany | |
| 77 | +anonimowy 3 będący udziałem ludzi nieznanych lub niczym się niewyróżniających | |
| 78 | +argument 1 fakt lub twierdzenie przytaczane dla uzasadnienia lub obalenia jakichś tez lub decyzji | |
| 79 | +argument 2 krótkie streszczenie fabuły zawartej w danej części utworu, umieszczone na jej początku | |
| 80 | +argument 3 zdanie będące przesłanką dowodu | |
| 81 | +argument 4 zmienna niezależna funkcji matematycznej | |
| 82 | +atak 1 gwałtowne uderzenie wojsk na nieprzyjaciela | |
| 83 | +atak 2 gwałtowne użycie siły wobec kogoś | |
| 84 | +atak 3 ostre wystąpienie przeciwko komuś albo czemuś | |
| 85 | +atak 4 ostry i nagły przejaw emocji | |
| 86 | +atak 5 usilne staranie, domaganie się czegoś | |
| 87 | +atak 6 nagłe pojawienie się niekorzystnych warunków atmosferycznych | |
| 88 | +atak 7 nagłe, gwałtowne wystąpienie choroby | |
| 89 | +atak 8 energiczna próba uzyskania przewagi nad przeciwnikiem | |
| 90 | +atak 9 w niektórych grach zespołowych: grupa zawodników, których zadaniem jest prowadzenie akcji ofensywnych | |
| 91 | +au 1 okrzyk wyrażający spontaniczną reakcję mówiącego na ból | |
| 92 | +au 2 dźwięk wydawany przez wyjące zwierzę | |
| 93 | +awista zobacz „a vista” | |
| 94 | +aż conj I 1 spójnik zestawiający zdania współrzędne z uwydatnieniem treści jednego z nich | |
| 95 | +aż conj I 2 spójnik w zdaniach wyrażających skutek albo stopień nasilenia, granicę czasową tego, o czym mowa w zdaniu poprzedzającym | |
| 96 | +aż qub II a partykuła wyrażająca wyższy od oczekiwanego stopień intensywności Mieli aż czworo dzieci. | |
| 97 | +aż qub II b albo używana przed wyrażeniami nazywającymi miejsce, punkt czasowy lub określającymi kolejność: dalej lub później niż mówiący tego oczekiwał Spałam aż do dziesiątej. | |
| 98 | +ażeby conj I zobacz „aby aby” | |
| 99 | +ażeby qub II zobacz „aby aby” w znaczeniu 1 | |
| 100 | +ba qub I partykuła potwierdzająca wcześniej wyrażoną myśl i zapowiadająca dodatkowy sąd Mówił o tym z wielką kulturą, ba, z dużą delikatnością. | |
| 101 | +ba interj II wykrzyknik wyrażający niepewność lub zakłopotanie | |
| 102 | +bach odgłos uderzenia lub upadku | |
| 103 | +baj postać baśniowa opowiadająca bajki | |
| 104 | +bam interj wykrzyknik imitujący dźwięk spowodowany biciem zegara lub dzwonu | |
| 105 | +bardzo w wysokim stopniu, mocno, dużo | |
| 106 | +basta interj wykrzyknik wyrażający stanowczy nakaz zakończenia czegoś | |
| 107 | +be I taki, który wzbudza niechęć – określenie używane w rozmowach z małymi dziećmi | |
| 108 | +be II dźwięk wydawany przez owcę lub kozę | |
| 109 | +bez I 1 krzew lub niskie drzewo o fioletowych lub białych kwiatostanach; też: kiść kwiatów tej rośliny | |
| 110 | +bez I 2 krzew lub niskie drzewko o drobnych kwiatach wydzielających mdły zapach i czarnych lub czerwonych owocach | |
| 111 | +bez prep II przyimek komunikujący zwykle brak, nieobecność czegoś lub kogoś Las bez grzybów. Sukienka bez rękawów. Odejść bez pożegnania. | |
| 112 | +bieg 1 posuwanie się naprzód szybkimi skokami | |
| 113 | +bieg 2 przemieszczanie się lub funkcjonowanie czegoś | |
| 114 | +bieg 3 dzianie się, rozwijanie się zdarzeń, myśli | |
| 115 | +bieg 4 prąd wody | |
| 116 | +bieg 5 każda z konkurencji sportowych polegająca na pokonywaniu określonego dystansu w możliwie najkrótszym czasie | |
| 117 | +bieg 6 jedna z pozycji przekładni w mechanizmie napędowym regulująca prędkość jazdy w zależności od prędkości obrotów silnika | |
| 118 | +bieżąco w miarę zdarzania się jakichś faktów | |
| 119 | +bieżący 1 przypadający na chwilę obecną | |
| 120 | +bieżący 2 kolejny | |
| 121 | +bieżący 3 płynący, posuwający się naprzód | |
| 122 | +biliard tysiąc bilionów | |
| 123 | +bilion I w Polsce i w niektórych krajach: milion milionów, w innych – tysiąc milionów (miliard) | |
| 124 | +bilion II ogromna liczba czegoś lub kogoś | |
| 125 | +bim interj wykrzyknik imitujący dźwięk spowodowany biciem zegara lub dzwonu | |
| 126 | +bliski I 1 znajdujący się w niewielkiej odległości | |
| 127 | +bliski I 2 mający nastąpić w niedalekiej przyszłości | |
| 128 | +bliski I 3 niedawno przeszły | |
| 129 | +bliski I 4 „bliższy” dokładny, szczegółowy, sprecyzowany | |
| 130 | +bliski I 5 spokrewniony z kimś bezpośrednio; też: wyrażający taki stosunek | |
| 131 | +bliski I 6 mający pewne cechy zbieżne z czymś | |
| 132 | +bliski I 7 ściśle złączony uczuciami, poglądami; też: będący wyrazem takiego złączenia | |
| 133 | +bliski II członek rodziny, krewny lub przyjaciel | |
| 134 | +blisko I 1 w małej odległości | |
| 135 | +blisko I 2 w krótkim czasie | |
| 136 | +blisko I 3 w dużym stopniu | |
| 137 | +blisko I 4 „bliżej” dobrze, dokładnie, wnikliwie | |
| 138 | +blisko prep II a przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami Mieszka blisko stacji metra. | |
| 139 | +blisko prep II b lub między punktami czasowymi Było już blisko daty wyjazdu. | |
| 140 | +blisko III niewiele mniej niż | |
| 141 | +bo conj I spójnik wprowadzający zdanie wyjaśniające wcześniejszą informację lub ostrzegające przed konsekwencjami niewykonania tego, o czym była mowa wcześniej | |
| 142 | +bo qub II a partykuła mająca charakter wzmacniający, zwykle w zwrotach przeciwstawnych Ładna, bo ładna, ale głupia | |
| 143 | +bo qub II b lub wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści Bo to prawda?, Bo ja wiem? | |
| 144 | +boczny znajdujący się na boku w stosunku do czegoś, kierujący się, skierowany w bok | |
| 145 | +bodaj qub I 1 partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy, a niekiedy wątpliwość co do prawdziwości powtarzanego za kimś sądu To bodaj ich jedyne dziecko. | |
| 146 | +bodaj qub I 2 partykuła wyrażająca przekonanie mówiącego, że skoro spełnienie jego oczekiwań jest nierealne, trzeba je ograniczyć do minimum Pożycz bodaj sto złotych. | |
| 147 | +bodaj qub I 3 partykuła wyrażająca życzenie lub przekleństwo Bodaj kark skręcił. | |
| 148 | +bodaj conj II spójnik wyrażający obojętność mówiącego wobec wyboru, jaki przed kimś stoi, i zarazem sugestię, jakiego wyboru można dokonać Odwiedź mnie kiedyś, bodaj jutro. | |
| 149 | +bodajże qub zobacz „bodaj bodaj” w znaczeniu 1 | |
| 150 | +bom I 1 zobacz „tram” w znaczeniu 3 | |
| 151 | +bom I 2 poziome, ruchome drzewce umocowane do masztu, służące do przymocowywania dolnej krawędzi żagla | |
| 152 | +bom I 3 urządzenie przeładunkowe na statku | |
| 153 | +bom II wyraz nazywający dźwięk bicia dzwonu lub zegara | |
| 154 | +bowiem conj spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację Nie kupił książki, zapomniał bowiem pieniędzy. | |
| 155 | +brak I 1 fakt nieistnienia czegoś | |
| 156 | +brak I 2 wada, defekt, błąd | |
| 157 | +brak I 3 wyrób mający usterki | |
| 158 | +brak II nie ma, brakuje Brak mi czegoś. | |
| 159 | +bravissimo interj wykrzyknik wyrażający najwyższą pochwałę | |
| 160 | +brawo I oklaski wyrażające uznanie, zachwyt | |
| 161 | +brawo interj II wykrzyknik wyrażający pochwałę, zadowolenie | |
| 162 | +break w boksie: komenda sędziego nakazująca chwilowe zaprzestanie walki | |
| 163 | +brr interj wykrzyknik wyrażający negatywną reakcję na coś | |
| 164 | +bryk interj I wykrzyknik nazywający szybki ruch z miejsca na miejsce | |
| 165 | +bryk II broszura zawierająca streszczenia lektur szkolnych, rozwiązania zadań matematycznych itp. | |
| 166 | +brzdęk dźwięk spowodowany uderzeniem szklanych lub metalowych przedmiotów albo powstały w wyniku pociągnięcia za strunę | |
| 167 | +bu interj I wykrzyknik nazywający niski, monotonny dźwięk | |
| 168 | +bu II symbol jednostki objętości materiałów sypkich „buszel” | |
| 169 | +buch interj wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany nagłym, silnym uderzeniem | |
| 170 | +budowa 1 budowanie domu, mostu, drogi itp.; też: miejsce, gdzie trwają takie prace | |
| 171 | +budowa 2 zespół i wzajemne powiązanie części składowych całości | |
| 172 | +budowa 3 tworzenie, organizowanie czegoś | |
| 173 | +bum zobacz „bom bom” | |
| 174 | +bum I dźwięk wydawany przez bijący zegar albo spowodowany uderzeniem innych przedmiotów | |
| 175 | +bum II zobacz „bom bom” w znaczeniu 1, 2 | |
| 176 | +by conj I 1 zobacz „aby aby” w znaczeniu 1, 2, 3, 4 | |
| 177 | +by conj I 2 spójnik wprowadzający wtrącenie zawierające komentarz na temat użytego w zdaniu słowa lub wyrażenia Był lekkomyślny, by nie powiedzieć, głupi. | |
| 178 | +by II wykładnik trybu przypuszczającego, w 1. i 2. osobie liczby pojedynczej i mnogiej rozszerzony o końcówki osobowe: „bym, byś, byśmy, byście” Zrobiłbym to zaraz. Czyżby to już koniec? | |
| 179 | +byle conj I 1 spójnik wyrażający życzenie i warunek wykonania tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym Kup bułki, byle świeże. | |
| 180 | +byle conj I 2 spójnik wyrażający cel, którego minimalnym warunkiem osiągnięcia jest to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym Zrobiłem to, byleś była zadowolona. | |
| 181 | +byle qub II 1 a partykuła nadająca komuś lub czemuś cechę dowolności Wyszedł pod byle pretekstem. | |
| 182 | +byle qub II 1 b lub wyrażająca obojętność wyboru Przenocujemy byle gdzie. | |
| 183 | +byle qub II 2 a partykuła wyrażająca negatywną ocenę czegoś lub kogoś Zadawał się z byle kim. | |
| 184 | +byle qub II 2 b lub – w połączeniu z poprzedzającym „nie” – wyróżniająca kogoś lub coś jako zasługującego na uwagę Jej brat to nie byle kto. | |
| 185 | +byle qub II 3 partykuła wyrażająca życzenie mówiącego Byle szybko. | |
| 186 | +byleby conj I zobacz „byle byle” | |
| 187 | +byleby qub II zobacz „byle byle” w znaczeniu 3 | |
| 188 | +bynajmniej qub I partykuła wzmacniająca przeczenie zawarte w wypowiedzi Nie twierdzę bynajmniej, że jest to jedyne rozwiązanie. | |
| 189 | +bynajmniej interj II wykrzyknik będący przeczącą odpowiedzią na pytanie Czy to wszystko? – Bynajmniej. | |
| 190 | +były I 1 taki, który przestał pełnić jakąś funkcję | |
| 191 | +były I 2 o państwie: taki, który przestał istnieć lub istnieje w innych granicach | |
| 192 | +były II były mąż lub narzeczony | |
| 193 | +bądź conj I spójnik wyrażający możliwą wymienność części zdań lub zdań równorzędnych | |
| 194 | +bądź qub II partykuła występująca po zaimkach pytajnych, nadająca im znaczenie nieokreśloności, wyrażająca obojętność wyboru Możesz to zrobić kiedy bądź. | |
| 195 | +bęc interj wykrzyknik imitujący dźwięk powstający, gdy coś lub ktoś spada i uderza w coś | |
| 196 | +cap I 1 baran lub kozioł | |
| 197 | +cap I 2 o mężczyźnie, zwłaszcza starym i nieprzyzwoitym wobec kobiet lub głupim | |
| 198 | +cap I 3 mężczyzna mający brodę podobną do brody koźlej | |
| 199 | +cap I 4 samiec kozicy | |
| 200 | +cap II 1 hak wyciągowy | |
| 201 | +cap II 2 kołek spinający dwa bale | |
| 202 | +cap interj III wykrzyknik nazywający szybki ruch, polegający na chwyceniu czegoś lub kogoś za coś | |
| 203 | +całkiem 1 całkowicie | |
| 204 | +całkiem 2 w pewnym stopniu | |
| 205 | +całkowity obejmujący całość | |
| 206 | +cały 1 obejmujący wszystkie części składowe | |
| 207 | +cały 2 jedyny, wyłączny | |
| 208 | +cały 3 duży | |
| 209 | +cały 4 nieuszkodzony | |
| 210 | +cały 5 o człowieku, zwierzęciu: taki, któremu nic się nie stało, taki, który wyszedł z opresji | |
| 211 | +cały 6 przejawiający charakterystyczne dla siebie lub kogoś cechy | |
| 212 | +centralny 1 znajdujący się w centrum | |
| 213 | +centralny 2 główny | |
| 214 | +cha powtarzalny wykrzyknik naśladujący dźwięki powstające wtedy, gdy ktoś głośno i spontanicznie się śmieje | |
| 215 | +chap interj wykrzyknik nazywający szybki ruch, polegający na chwyceniu czegoś, zwykle zębami, pyskiem, dziobem | |
| 216 | +chaps interj zobacz „chap” | |
| 217 | +che interj wykrzyknik naśladujący niskie dźwięki, powstające wtedy, gdy ktoś głośno się śmieje | |
| 218 | +chi interj I wykrzyknik naśladujący wysokie dźwięki powstające wtedy, gdy ktoś spontanicznie się śmieje | |
| 219 | +chi II w chińskim taoizmie i tradycyjnej chińskiej medycynie: energia przenikająca cały świat i krążąca w ludzkim ciele | |
| 220 | +chi III nazwa litery greckiej „X”, „x”, oznaczającej głoskę „ch” („kh”) | |
| 221 | +chlap interj wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany uderzeniem wody o coś | |
| 222 | +chlast interj wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany gwałtownym uderzeniem | |
| 223 | +chlip interj wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, gdy ktoś głośno coś pije lub głośno płacze | |
| 224 | +chlup interj wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, gdy coś wpada do wody lub gdy woda uderza o coś | |
| 225 | +chociaż conj I spójnik przyłączający do zdania nadrzędnego zdanie podrzędne, z którego treści można wyprowadzić sąd przeciwstawny względem tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym | |
| 226 | +chociaż qub II partykuła komunikująca o minimalnym ograniczeniu zakresu czegoś Posadź tam chociaż dwa drzewa. | |
| 227 | +chociażby conj I zobacz „choćby choćby” | |
| 228 | +chociażby qub II zobacz „choćby choćby” | |
| 229 | +cholera 1 ostra, epidemiczna choroba zakaźna | |
| 230 | +cholera 2 wyzwisko lub przekleństwo | |
| 231 | +cholewa część buta okrywająca łydkę | |
| 232 | +choć conj I zobacz „chociaż chociaż” | |
| 233 | +choć qub II zobacz „chociaż chociaż” | |
| 234 | +choćby conj I 1 spójnik komunikujący, iż nie ma możliwości przeciwdziałania temu, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym | |
| 235 | +choćby conj I 2 spójnik wyrażający obojętność wobec wyboru, jaki przed kimś stoi | |
| 236 | +choćby qub II 1 zobacz „chociaż chociaż” | |
| 237 | +choćby qub II 2 partykuła komunikująca, że wyrażenie, do którego się odnosi, charakteryzuje jeden z możliwych przykładów tego, o czym mowa w zdaniu Porozmawiajmy choćby o turystyce górskiej. | |
| 238 | +chyba qub I partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy Chyba doszliśmy do porozumienia. | |
| 239 | +chyba II składnik spójników złożonych „chyba że”, „chyba żeby”, które komunikują, iż tylko w wypadku zajścia zdarzenia, o którym mowa w zdaniu podrzędnym, nie nastąpi to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym Naprawię to jutro, chyba żebym miał gości. | |
| 240 | +ciach interj wykrzyknik nazywający szybko wykonywaną czynność | |
| 241 | +ciao do widzenia | |
| 242 | +cichaczem 1 po cichu, niepostrzeżenie | |
| 243 | +cichaczem 2 w tajemnicy przed innymi | |
| 244 | +cichcem zobacz „cichaczem” | |
| 245 | +cip-cip interj wykrzyknik używany w celu przywołania ptactwa domowego | |
| 246 | +ciut trochę | |
| 247 | +ciągle 1 bez przerwy, stale | |
| 248 | +ciągle 2 w sposób cykliczny, co jakiś czas | |
| 249 | +cmok dźwięk wydawany podczas głośnego całowania | |
| 250 | +co pron I 1 zaimek używany w pytaniach lub innych wypowiedzeniach o postaci pytania Co to jest? | |
| 251 | +co pron I 2 zaimek wprowadzający zdanie podrzędne zawężające zakres zdania nadrzędnego Wciąż myślę o tym, co się stało. | |
| 252 | +co pron I 3 zaimek przyłączający do zdania nadrzędnego wypowiedzenie rozwijające Była ubrana na czarno, co dodawało jej uroku. | |
| 253 | +co pron I 4 zaimek zastępujący formy zaimków względnych „kto”, „który”, „ile” Znam kogoś, co to chętnie zrobi. | |
| 254 | +co pron I 5 zaimek pytajny mający znaczenie: dlaczego, z jakiego powodu, w jakim celu Co się tak kręcisz? | |
| 255 | +co prep II 1 przyimek używany w połączeniach charakteryzujących częstość, z jaką coś się powtarza Przystawał co krok. | |
| 256 | +co prep II 2 przyimek używany w połączeniach, komunikujących, że przedmioty pod względem danej cechy są tożsame Krawat tego koloru co koszula | |
| 257 | +co adv III 1 przysłówek używany w połączeniach komunikujących, że niektórym przedmiotom przysługuje jakaś cecha w większym stopniu niż innym Wybierał co ciekawsze książki. | |
| 258 | +co adv III 2 przysłówek używany w połączeniach charakteryzujących częstość, z jaką coś się powtarza Pytano o to co drugiego przechodnia. | |
| 259 | +co conj IV 1 spójnik komunikujący, że między faktami zachodzi związek polegający na tym, że za każdym razem, gdy ma miejsce pierwszy z nich, ma miejsce również drugi Co strzelił, to chybił. | |
| 260 | +co conj IV 2 spójnik komunikujący, że przedmiot lub sytuacja, o których mowa, ma zrozumiałą przewagę nad innymi tego rodzaju i że tego, o czym mowa, nie należy lekceważyć Co głowa, to głowa. | |
| 261 | +co conj IV 3 spójnik łączący dwa wyrażenia odnoszące się do tego samego typu przedmiotów lub cech Dziś ten sam jadłospis co wczoraj. | |
| 262 | +co qub V partykuła wyrażająca sugestię mówiącego, by adresat potwierdził prawdziwość danego sądu lub zgodził się na to, co mówiący zaproponował Nie poznajesz mnie, co? | |
| 263 | +codzienny 1 zdarzający się co dzień lub używany każdego dnia | |
| 264 | +codzienny 2 zwyczajny, taki, jak każdego dnia | |
| 265 | +cokolwiek I 1 wszystko jedno co | |
| 266 | +cokolwiek I 2 byle co | |
| 267 | +cokolwiek I 3 niezależnie od okoliczności | |
| 268 | +cokolwiek II w pewnym stopniu, trochę | |
| 269 | +contra zobacz „kontra kontra” | |
| 270 | +coraz 1 wyraz komunikujący o stopniowym nasilaniu się czegoś | |
| 271 | +coraz 2 wyraz komunikujący o częstym powtarzaniu się czegoś w krótkich odstępach czasu | |
| 272 | +coś pron I zaimek nieokreślony, zastępujący nazwę dowolnego przedmiotu lub faktu bądź takiego, którego mówiący nie chce lub nie umie określić Coś trzeba z tym zrobić. | |
| 273 | +coś qub II partykuła charakteryzująca cechę lub zdarzenie w sposób przybliżony, często wyrażająca niepewność lub zdziwienie On ostatnio coś wychudł. | |
| 274 | +cup interj wykrzyknik nazywający szybki ruch, który polega zwykle na tym, że ktoś kucający chowa się gdzieś | |
| 275 | +cyk interj wykrzyknik imitujący jeden z wielu dźwięków powtarzających się miarowo, które powstają wtedy, gdy zegarek chodzi, lub imitujący dźwięk wydawany przez cykające owady | |
| 276 | +cym interj wykrzyknik zastępujący słowa przy śpiewaniu melodii; też: przyśpiewka w piosenkach ludowych | |
| 277 | +cyt interj wykrzyknik wzywający do zachowania ciszy | |
| 278 | +czego dlaczego, po co | |
| 279 | +czegoż dlaczego | |
| 280 | +czegóż zobacz „czegoż” | |
| 281 | +czemu dlaczego | |
| 282 | +czemuż dlaczego | |
| 283 | +cześć I 1 szacunek, poważanie | |
| 284 | +cześć I 2 honor, dobre imię | |
| 285 | +cześć I 3 kult, uwielbienie | |
| 286 | +cześć II rodzaj pozdrowienia używanego w sytuacjach nieoficjalnych | |
| 287 | +czmych interj wykrzyknik nazywający nagłą ucieczkę | |
| 288 | +czołem oficjalne pozdrowienie używane w wojsku, a także poufale wśród osób bliżej z sobą zżytych | |
| 289 | +czterdzieści num liczebnik główny oznaczający liczbę 40 | |
| 290 | +czternaście num liczebnik główny oznaczający liczbę 14 | |
| 291 | +cztery num I liczebnik główny oznaczający liczbę 4 | |
| 292 | +cztery II ocena dobra w szkolnym systemie ocen | |
| 293 | +czterykroć cztery razy | |
| 294 | +czterysta num liczebnik główny oznaczający liczbę 400 | |
| 295 | +czwórka 1 cyfra oznaczająca liczbę 4 | |
| 296 | +czwórka 2 całość składająca się z czterech części lub jednostek | |
| 297 | +czwórka 3 szereg złożony z czterech osób, samochodów itp. wchodzących w skład kolumny | |
| 298 | +czwórka 4 to, co jest oznaczone liczbą 4 | |
| 299 | +czwórka 5 pomieszczenie dla czterech osób | |
| 300 | +czwórka 6 zobacz „ocena dobra” | |
| 301 | +czwórka 7 cztery punkty na kostce do gry, cztery oczka na kostce domina | |
| 302 | +czwórka 8 cztery prawidłowe skreślenia w totolotku | |
| 303 | +czwórka 9 karta oznaczona cyfrą 4 | |
| 304 | +czwórka 10 zaprzęg z czterech koni | |
| 305 | +czwórka 11 łódka wiosłowa lub bobslej dla czterech zawodników; też: ci zawodnicy | |
| 306 | +czwórka 12 obsada typowego biegu sztafetowego | |
| 307 | +czwórka 13 czwarta część arkusza złożonego z szesnastu kolumn | |
| 308 | +czy qub I partykuła rozpoczynająca zdanie pytajne lub ekspresywne, mające formę zdania pytajnego Czy pada deszcz? | |
| 309 | +czy conj II 1 spójnik zdań podrzędnych o charakterze pytajnym Nie wiem, czy to by się udało. | |
| 310 | +czy conj II 2 spójnik łączący zdania równorzędne lub ich części, wyrażający wymienność lub wyłączanie się członów Był smutny czy też znudzony. | |
| 311 | +czyjś pron zaimek przymiotny dzierżawczy: odnoszący się do kogoś, należący do innej osoby | |
| 312 | +czyli conj spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie wyjaśniające Ola, czyli moja siostra. | |
| 313 | +czyn postępek, uczynek | |
| 314 | +czynność 1 wykonywanie czegoś | |
| 315 | +czynność 2 funkcjonowanie, działanie czegoś | |
| 316 | +czyż qub I partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści Czyż można było przyglądać się temu z obojętnością. | |
| 317 | +czyż II zobacz „czyżyk” | |
| 318 | +czyżby qub I partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści lub podająca w wątpliwość to, co zostało powiedziane Czyżby pani miała zamiar wyjechać? | |
| 319 | +czyżby interj II wykrzyknik o intonacji pytania wyrażający powątpiewanie w prawdziwość tego, co zostało powiedziane | |
| 320 | +częstokroć często, niejednokrotnie | |
| 321 | +częsty zachodzący wiele razy lub obecny w wielu przypadkach | |
| 322 | +część 1 jeden z elementów, na które dzieli się jakaś całość, pewna ilość z całości | |
| 323 | +część 2 przedmiot stanowiący jakiś dający się samodzielnie wyodrębnić element większej całości | |
| 324 | +cóż pron zaimek wprowadzający pytanie o coś lub pytanie retoryczne Cóż on teraz robi? | |
| 325 | +dalej interj wykrzyknik wzywający do szybkiego rozpoczęcia czynności lub wskazujący na jej gwałtowny charakter | |
| 326 | +dalejże interj zobacz „dalej” | |
| 327 | +daleki 1 znajdujący się w dużej odległości | |
| 328 | +daleki 2 dochodzący z dużej odległości | |
| 329 | +daleki 3 przybywający z odległych miejsc | |
| 330 | +daleki 4 odległy w czasie, dotyczący odległej przeszłości | |
| 331 | +daleki 5 ciągnący się na dużą odległość; też: długo trwający | |
| 332 | +daleki 6 mający pojawić się w przyszłości, po upływie dłuższego czasu | |
| 333 | +daleki 7 niemający w danej chwili związku z rzeczywistością | |
| 334 | +daleki 8 niebudzący zainteresowania | |
| 335 | +daleki 9 niedorównujący czemuś, niezgodny z czymś | |
| 336 | +daleki 10 spokrewniony z kimś poprzez innych członków rodziny | |
| 337 | +daleki 11 „dalszy” kontynuowany, następujący po czymś | |
| 338 | +daleko 1 w znacznej odległości, w odległym miejscu | |
| 339 | +daleko 2 na znaczną odległość, w odległe miejsce | |
| 340 | +daleko 3 o dużej odległości, dalekiej drodze | |
| 341 | +daleko 4 w długim czasie od danej chwili | |
| 342 | +daleko 5 o wiele, znacznie | |
| 343 | +daleko 6 „dalej” w dalszym ciągu, później, w przyszłości | |
| 344 | +daleko 7 „najdalej” najpóźniej, nie później niż ... | |
| 345 | +dalibóg doprawdy, słowo daję | |
| 346 | +darmo 1 bezpłatnie | |
| 347 | +darmo 2 niepotrzebnie | |
| 348 | +darzbór pozdrowienie myśliwych | |
| 349 | +dawno 1 w odległych czasach | |
| 350 | +dawno 2 od dłuższego czasu | |
| 351 | +dawno 3 „dawniej” poprzednio, przedtem | |
| 352 | +dawny 1 odległy w czasie, pochodzący z odległych lat | |
| 353 | +dawny 2 taki jak poprzednio | |
| 354 | +dawny 3 trwający długo, od dawna | |
| 355 | +dawny 4 były | |
| 356 | +dawny 5 „dawniejszy” taki jak był kiedyś | |
| 357 | +dialog 1 rozmowa dwóch osób, zwłaszcza bohaterów powieści, sztuki lub filmu | |
| 358 | +dialog 2 utwór literacki niesceniczny, napisany w formie rozmowy | |
| 359 | +dialog 3 szereg rozmów, negocjacji i innych działań mających doprowadzić do porozumienia między stronami konfliktu | |
| 360 | +dla prep 1 przyimek komunikujący o przeznaczeniu obiektu Film dla młodzieży. | |
| 361 | +dla prep 2 przyimek komunikujący cel czynności Tupali nogami dla rozgrzewki. | |
| 362 | +dla prep 3 przyimek wyznaczający obiekt odniesienia komunikowanego sądu, najczęściej osobę, z punktu widzenia której sąd ten jest wydawany Był to dla mnie rok pełen sukcesów. | |
| 363 | +dla prep 4 przyimek wprowadzający przyczynę jakichś działań Na dziki polowano dla mięsa. | |
| 364 | +dlaboga interj wykrzyknik wyrażający różne reakcje emocjonalne, zwłaszcza lęk lub zdziwienie | |
| 365 | +dlaczego pron 1 zaimek wprowadzający pytanie, które zawiera prośbę o wyjaśnienie przedstawionej w tym pytaniu lub wynikającej z niego informacji Dlaczego nie byłeś w szkole? | |
| 366 | +dlaczego pron 2 zaimek wprowadzający pytanie zależne, za pomocą którego stwierdza się coś, co wymaga wyjaśnienia Nie wiadomo, dlaczego wyjechał. | |
| 367 | +dlaczegoż pron zobacz „dlaczego” w znaczeniu 1 | |
| 368 | +dlatego conj spójnik wprowadzający informację, której uzasadnienie zostało podane wcześniej Było zimno, dlatego włożył płaszcz. | |
| 369 | +do prep I 1 przyimek komunikujący o przeznaczeniu obiektu filiżanka do kawy | |
| 370 | +do prep I 2 przyimek komunikujący cel czynności Oddał buty do naprawy. | |
| 371 | +do prep I 3 przyimek komunikujący kierunek ruchu Skoczył do wody. | |
| 372 | +do prep I 4 przyimek określający czas zakończenia zdarzenia Spał do południa. | |
| 373 | +do prep I 5 przyimek wyznaczający górną lub dolną granicę czegoś Inflacja spadła do dziesięciu procent. | |
| 374 | +do prep I 6 przyimek komunikujący o rezultacie procesu lub charakteryzujący stopień nasilenia tego procesu Blacha rozpaliła się do czerwoności. | |
| 375 | +do prep I 7 przyimek wprowadzający składnik zdania rządzony przez czasownik, przymiotnik, rzeczownik lub określający je Przywiązał się do dziadka. Był podobny do siostry. | |
| 376 | +do prep I 8 przyimek wprowadzający samodzielne wypowiedzenia nieoznajmujące, m.in. przekleństwa, formuły grzecznościowe, odezwy Do diabła! Do zobaczenia! Do broni! | |
| 377 | +do prep I 9 przyimek między liczebnikami oznaczający potęgowanie Dwa do piątej. | |
| 378 | +do II sylabowa nazwa dźwięku „c” | |
| 379 | +do szczętu całkiem, zupełnie | |
| 380 | +dobra I 1 duży majątek ziemski | |
| 381 | +dobra I 2 rzeczy i wartości potrzebne do życia i rozwoju człowieka | |
| 382 | +dobra II dobrze, zgoda | |
| 383 | +dobranoc forma pożegnania przed nocą | |
| 384 | +dokoła I ze wszystkich stron miejsca położonego w środku Dokoła panował nieład. | |
| 385 | +dokoła prep II 1 przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś znajdującego się w środku Dokoła klombów posadzono tulipany. | |
| 386 | +dokoła prep II 2 przyimek określający główny temat tego, o czym mowa w zdaniu Wszystkie jego myśli krążyły dokoła rodzinnego domu. | |
| 387 | +dokąd pron 1 a zaimek wprowadzający pytanie o miejsce, cel lub stan, do którego ktoś lub coś prowadzi albo zmierza Dokąd idziesz? | |
| 388 | +dokąd pron 1 b ; używany też w pytaniach zależnych Nie wiem, dokąd mamy uciekać. | |
| 389 | +dokąd pron 2 zaimek wprowadzający zdanie podrzędne uściślające miejsce, cel lub stan, do którego ktoś lub coś prowadzi albo zmierza Wybrali się tam, dokąd byli zaproszeni. | |
| 390 | +dokąd pron 3 zaimek wprowadzający pytanie o końcowy moment trwania czegoś Dokąd mam na ciebie czekać? | |
| 391 | +dokąd pron 4 zaimek przyłączający zdanie podrzędne, w którym jest określony końcowy moment czegoś Czekał, dokąd nie zasnęła. | |
| 392 | +dokądkolwiek pron 1 zaimek komunikujący dowolność lub obojętność wyboru miejsca bądź kierunku czynności Możesz go zaprosić dokądkolwiek. | |
| 393 | +dokądkolwiek pron 2 zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, zachodzi zawsze, bez względu na miejsce zdarzenia, o którym mowa w zdaniu podrzędnym Wszędzie mi dobrze, dokądkolwiek pójdę. | |
| 394 | +dokądś pron 1 zaimek oznaczający miejsce, którego mówiący nie potrafi zindentyfikować lub nie chce wskazać Po pracy zawsze się dokądś śpieszył. | |
| 395 | +dokądś pron 2 zaimek oznaczający końcowy, nieustalony przez mówiącego, moment trwania czegoś Dokądś wypadałoby na nich zaczekać. | |
| 396 | +dokądże pron zobacz „dokąd” w znaczeniu 1, 3 | |
| 397 | +dolny 1 znajdujący się na niskiej wysokości, u dołu | |
| 398 | +dolny 2 niżej położony | |
| 399 | +dolny 3 o rzece: bliski ujścia | |
| 400 | +dolny 4 o okresach geologicznych: starszy | |
| 401 | +dolny 5 o dźwiękach: niższy od danego o jakąś odległość muzyczną; też: zapisywany poniżej pięciolinii | |
| 402 | +doniesienie 1 komunikat przekazywany przez środki masowego przekazu | |
| 403 | +doniesienie 2 zawiadomienie władz o wykroczeniu lub przestępstwie | |
| 404 | +donikąd do żadnego określonego miejsca, bez wytkniętego celu | |
| 405 | +dookoła I zobacz „dokoła dokoła” | |
| 406 | +dookoła prep II zobacz „dokoła dokoła” | |
| 407 | +dopiero qub I 1 partykuła komunikująca, że coś nastąpiło później, niż można było się spodziewać Mieszka tu dopiero od stycznia. | |
| 408 | +dopiero qub I 2 partykuła komunikująca, że nikt inny nie zrobił wcześniej tego, o czym mowa Dopiero ojciec pożyczył jej pieniądze. | |
| 409 | +dopiero qub I 3 partykuła komunikująca, że czegoś lub kogoś w danym czasie jest mniej lub że coś jest mniej intensywne, niż można było się spodziewać Spłacił dopiero połowę długu. | |
| 410 | +dopiero II składnik wykrzykników złożonych, wyrażających reakcję na coś nieoczekiwanego A to dopiero pech! | |
| 411 | +doprawdy qub 1 partykuła, za pomocą której mówiący chce podkreślić prawdziwość tego, o czym mówi Doprawdy nie rozumiem, o co chodzi. | |
| 412 | +doprawdy qub 2 partykuła wyrażająca zdziwienie lub niedowierzanie Zrobił furorę w Paryżu. – Doprawdy? | |
| 413 | +dopóki conj spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające końcowy moment czynności lub stanu, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym Żyli w zgodzie, dopóki mieszkała z nimi matka. Musisz leżeć, dopóki nie wyzdrowiejesz. | |
| 414 | +dopókiż pron zaimek wprowadzający pytanie, które wyraża różne stany mówiącego, często niecierpliwość Dopókiż będę cię o to prosił? | |
| 415 | +dopóty conj spójnik komunikujący, iż czas trwania czegoś jest wyznaczony przez czas trwania innej czynności lub stanu Dopóty stał pod drzewem, dopóki nie przestało padać. | |
| 416 | +dosyć I 1 tyle, ile trzeba | |
| 417 | +dosyć I 2 w pewnym stopniu, stosunkowo | |
| 418 | +dosyć interj II wykrzyknik wyrażający zakaz | |
| 419 | +dotychczas do tej pory | |
| 420 | +dotychczasowy 1 poprzedzający chwilę obecną, trwający w niezmienionej formie dotychczas | |
| 421 | +dotychczasowy 2 żyjący gdzieś dotychczas | |
| 422 | +dotąd pron I zaimek wyznaczający granicę przestrzenną lub czasową tego, o czym jest mowa w zdaniu Woda sięgała dotąd. Dotąd nie było między nami nieporozumień. | |
| 423 | +dotąd conj II spójnik komunikujący, iż czas trwania czegoś jest wyznaczony przez czas trwania innej czynności lub stanu Dotąd bili brawo, dopóki nie wróciła na scenę. | |
| 424 | +dość I zobacz „dosyć dosyć” | |
| 425 | +dość interj II zobacz „dosyć dosyć” | |
| 426 | +drugi I 1 będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dwóch jednostek lub jedną z dwóch części, na które można coś podzielić | |
| 427 | +drugi I 2 pozostający w opozycji do pierwszego | |
| 428 | +drugi I 3 podkreślający podobieństwo do kogoś, czegoś | |
| 429 | +drugi I 4 mogący zastąpić nam kogoś lub coś | |
| 430 | +drugi II drugi dzień miesiąca | |
| 431 | +drugi III ktoś inny | |
| 432 | +dużo 1 duża liczba, ilość Miał dużo spraw do załatwienia. Przyszło dużo ludzi. | |
| 433 | +dużo 2 w dużym stopniu, zakresie Dużo podróżował. | |
| 434 | +dużo 3 niewiele, wcale, nic Dużo ty o tym wiesz! | |
| 435 | +dwa num I liczebnik główny oznaczający liczbę 2 | |
| 436 | +dwa II ocena mierna w szkolnym systemie ocen | |
| 437 | +dwadzieścia num liczebnik główny oznaczający liczbę 20 | |
| 438 | +dwakroć dwa razy | |
| 439 | +dwanaście num liczebnik główny oznaczający liczbę 12 | |
| 440 | +dwieście num liczebnik główny oznaczający liczbę 200 | |
| 441 | +dwudziesty I będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dwudziestu jednostek lub jedną z dwudziestu części, na które można coś podzielić | |
| 442 | +dwudziesty II dwudziesty dzień miesiąca | |
| 443 | +dylu-dylu o charakterystycznym ruchu ręki wykonywanym podczas gry na instrumencie smyczkowym | |
| 444 | +dymisja zwolnienie kogoś z zajmowanego stanowiska lub ustąpienie z zajmowanego stanowiska | |
| 445 | +dyspozycja 1 polecenie wydane komuś | |
| 446 | +dyspozycja 2 czyjaś forma fizyczna lub psychiczna, zwłaszcza dobra | |
| 447 | +dyspozycja 3 wrodzona skłonność lub talent do czegoś | |
| 448 | +dyspozycja 4 układ, rozkład, plan czegoś | |
| 449 | +dzienny 1 związany z okresem od wschodu do zachodu słońca | |
| 450 | +dzienny 2 dotyczący doby jako dnia kalendarzowego | |
| 451 | +dzienny 3 dotyczący systemu nauczania przeznaczonego dla osób niepracujących, polegającego na tym, że zajęcia odbywają się w ciągu dnia | |
| 452 | +dzienny 4 studiujący lub uczący się w szkołach działających w tym systemie | |
| 453 | +dziesiąty I będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dziesięciu jednostek lub jedną z dziesięciu części, na które można coś podzielić | |
| 454 | +dziesiąty II dziesiąty dzień miesiąca | |
| 455 | +dziesięć num liczebnik główny oznaczający liczbę 10 | |
| 456 | +dziewiąty I będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dziewięciu jednostek lub jedną z dziewięciu części, na które można coś podzielić | |
| 457 | +dziewiąty II dziewiąty dzień miesiąca | |
| 458 | +dziewiętnaście num liczebnik główny oznaczający liczbę 19 | |
| 459 | +dziewięć num liczebnik główny oznaczający liczbę 9 | |
| 460 | +dziewięćdziesiąt num liczebnik główny oznaczający liczbę 90 | |
| 461 | +dziewięćset num liczebnik główny oznaczający liczbę 900 | |
| 462 | +dzieńdoberek dzień dobry | |
| 463 | +dzisiaj I zobacz „dziś dziś” | |
| 464 | +dzisiaj II zobacz „dziś dziś” | |
| 465 | +dzisiejszy 1 odnoszący się do dnia obecnego, taki, który zdarzył się dziś | |
| 466 | +dzisiejszy 2 współczesny, teraźniejszy | |
| 467 | +dzięki prep I przyimek komunikujący o cechach, faktach lub osobach, które spowodowały, że dana sytuacja jest dla kogoś pomyślna Uratował się dzięki przytomności umysłu. | |
| 468 | +dzięki II podziękowania | |
| 469 | +dzięki III dziękuję | |
| 470 | +dziś I 1 w dniu bieżącym | |
| 471 | +dziś I 2 w dobie obecnej, w bieżącym okresie | |
| 472 | +dziś II 1 dzień obecny | |
| 473 | +dziś II 2 teraźniejszość | |
| 474 | +dzyń dźwięk wydawany przez dzwonek lub dzwonki | |
| 475 | +dążenie 1 wysiłki zmierzające do osiągnięcia czegoś | |
| 476 | +dążenie 2 skłonność ku czemuś | |
| 477 | +dążność zobacz „dążenie” | |
| 478 | +długość 1 odległość między skrajnymi punktami linii lub płaszczyzny | |
| 479 | +długość 2 czas, który mija od początku do końca jakiegoś zjawiska, procesu itp. | |
| 480 | +długość 3 cecha tego, co jest długie | |
| 481 | +e I 1 litera oznaczająca samogłoskę „e” | |
| 482 | +e I 2 samogłoska ustna | |
| 483 | +e I 3 litera oznaczająca w numeracji porządkowej: piąty | |
| 484 | +e I 4 trzeci dźwięk podstawowej skali diatonicznej | |
| 485 | +e interj II a wykrzyknik wyrażający różne reakcje emocjonalne E, nudny jesteś! | |
| 486 | +e interj II b lub mający na celu zwrócenie czyjejś uwagi E! Mały, chodź no tu. | |
| 487 | +ech interj wykrzyknik wyrażający różne stany woli lub emocji | |
| 488 | +eh interj zobacz „ech” | |
| 489 | +ej interj wykrzyknik wzywający adresata do zwrócenia na coś uwagi | |
| 490 | +ejże interj wykrzyknik wyrażający przestrogę lub pogróżkę albo wątpliwość mówiącego co do prawdziwości czyjejś wypowiedzi | |
| 491 | +ekspedite biegle, doskonale | |
| 492 | +eksport sprzedaż towarów za granicę lub odpłatne świadczenie usług na rzecz kontrahenta zagranicznego | |
| 493 | +ekstra I 1 dodatkowy, osobny | |
| 494 | +ekstra I 2 bardzo dobry, atrakcyjny | |
| 495 | +ekstra II 1 dodatkowo, osobno | |
| 496 | +ekstra II 2 bardzo dobrze, atrakcyjnie | |
| 497 | +ergo a więc | |
| 498 | +et interj wykrzyknik wyrażający różne stany, uczucia | |
| 499 | +etap 1 część przebywanej drogi, trasy itp. między dwoma postojami | |
| 500 | +etap 2 okres rozwoju jakiejś działalności lub procesu | |
| 501 | +etap 3 miejsce postoju w czasie podróży | |
| 502 | +eureka zobacz „heureka” | |
| 503 | +ewentualnie 1 w razie zaistnienia jakichś okoliczności | |
| 504 | +ewentualnie 2 lub, czy też | |
| 505 | +ewentualny możliwy, przypuszczalny | |
| 506 | +expedite zobacz „ekspedite” | |
| 507 | +extra I zobacz „ekstra ekstra” | |
| 508 | +extra II zobacz „ekstra ekstra” | |
| 509 | +fakt to, co zaszło lub zachodzi w rzeczywistości | |
| 510 | +faktyczny zgodny z faktami | |
| 511 | +fałszywy 1 podrobiony | |
| 512 | +fałszywy 2 niezgodny z prawdą | |
| 513 | +fałszywy 3 obłudny; też: świadczący o czyjejś obłudzie | |
| 514 | +fałszywy 4 podszywający się pod kogoś | |
| 515 | +fałszywy 5 nieharmoniczny | |
| 516 | +fe interj wykrzyknik wyrażający reprymendę z powodu czyjegoś niewłaściwego zachowania | |
| 517 | +fest I silny, dziarski | |
| 518 | +fest II mocno, porządnie | |
| 519 | +fest III uroczystość, święto | |
| 520 | +fi interj wykrzyknik wyrażający podziw, uznanie lub niedowierzanie | |
| 521 | +fifty-fifty po równo | |
| 522 | +fik interj wykrzyknik nazywający szybki ruch całym ciałem, powodujący, że ktoś się przewraca | |
| 523 | +fiu interj 1 wykrzyknik wyrażający uznanie lub zdziwienie, niekiedy połączone z ironią | |
| 524 | +fiu interj 2 wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, kiedy ktoś lub coś gwiżdże | |
| 525 | +fiut 1 członek męski | |
| 526 | +fiut 2 wyzwisko używane w stosunku do mężczyzny | |
| 527 | +fora okrzyk wyrażający żądanie natychmiastowego opuszczenia przez kogoś jakiegoś miejsca | |
| 528 | +fragment 1 wyodrębniona część jakiejś całości | |
| 529 | +fragment 2 niewielki utwór literacki o formie szkicowej, urywkowej, popularny w okresie romantyzmu | |
| 530 | +franco zobacz „franko” | |
| 531 | +franko zobacz „porto-franko” w znaczeniu 2 | |
| 532 | +frr dźwięk naśladujący odgłos furkotania skrzydeł ptaków podrywających się do lotu | |
| 533 | +fru interj wykrzyknik nazywający czynność wykonywaną energicznie | |
| 534 | +fu interj I wykrzyknik wyrażający uczucia wstrętu bądź obrzydzenia | |
| 535 | +fu II chiński poemat pisany prozą rytmiczną, opisujący krajobrazy lub architekturę | |
| 536 | +fuj interj zobacz „fu fu” | |
| 537 | +ful I 1 piwo jasne pełne | |
| 538 | +ful I 2 w pokerze: jeden z układów kart | |
| 539 | +ful I 3 w grze w kości: jeden z układów oczek | |
| 540 | +ful II pod dostatkiem | |
| 541 | +full I zobacz „ful ful” | |
| 542 | +full II zobacz „ful ful” | |
| 543 | +gadu-gadu interj wykrzyknik nazywający odgłosy długiej rozmowy | |
| 544 | +gdy pron I 1 a zaimek wprowadzający zdanie podrzędne, które określa czas odbywania się tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym Ściemniało się już, gdy wracali. | |
| 545 | +gdy pron I 1 b lub okoliczności, w jakich to zachodzi Gdy wracali ze spaceru, zaczął padać deszcz. | |
| 546 | +gdy pron I 2 zaimek wprowadzający zdanie podrzędne, rozwijające składnik zdania nadrzędnego nazywający punkt lub odcinek czasu Pół roku minęło od chwili, gdy wyjechała. | |
| 547 | +gdy conj II spójnik rozpoczynający zdanie oznaczające warunek Otrzyma dyplom, gdy zda egzamin. | |
| 548 | +gdyby conj I a spójnik wprowadzający zdanie podrzędne lub jego równoważnik oznaczające możliwość Gdyby coś się stało, dowiesz się pierwsza. | |
| 549 | +gdyby conj I b lub niespełniony warunek tego, o czym mowa w drugim zdaniu Gdyby była ciepła woda, wykąpałabym się. | |
| 550 | +gdyby qub II a partykuła wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające możliwość podjęcia działania, o którym mowa A gdybym tak zaprosił ją do kina? | |
| 551 | +gdyby qub II b wyrażające prośbę Gdybyś mogła powtórzyć swój adres. | |
| 552 | +gdyby qub II c lub wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające pragnienie lub życzenie Gdyby to mieszkanie było tańsze. | |
| 553 | +gdybyż qub partykuła wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające pragnienie lub życzenie Gdybyż to była prawda. | |
| 554 | +gdyż conj spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację | |
| 555 | +gdzie pron I 1 a zaimek zastępujący określenie miejsca, w którym coś się dzieje lub znajduje, kierunku lub trasy ruchu, w zdaniach pytajnych Gdzie byłeś rano? | |
| 556 | +gdzie pron I 1 b lub w zdaniach podrzędnych będących rozwiniętym określeniem miejsca Kryli się, gdzie kto mógł. | |
| 557 | +gdzie pron I 2 zaimek reprezentujący dowolne miejsce, do którego odnosi przedstawiona charakterystyka Byle gdzie robili przerwy w podróży. | |
| 558 | +gdzie qub II partykuła wzmacniająca, uwydatniająca kontrast, nierealność lub niemożliwość czegoś Gdzie mnie staremu do tańca. | |
| 559 | +gdziekolwiek pron zaimek oznaczający miejsce dowolne lub bliżej nieokreślone | |
| 560 | +gdzieniegdzie w niektórych miejscach | |
| 561 | +gdzieś pron I zaimek oznaczający określone miejsce, którego mówiący nie potrafi zidentyfikować lub którego nie chce wskazać | |
| 562 | +gdzieś qub II a partykuła nadająca znaczenie przybliżenia określeniom czasu i miejsca Zjemy coś gdzieś po drodze. | |
| 563 | +gdzieś qub II b lub wyrażeniom określającym liczbę, ilość lub miarę Wrócimy gdzieś za godzinę. | |
| 564 | +gdzież I wzmocniony zaimek „gdzie”, występujący w pytaniach | |
| 565 | +gdzież II wzmocniona partykuła „gdzie” | |
| 566 | +generalnie 1 ogólnie, zasadniczo | |
| 567 | +generalnie 2 całkowicie, gruntownie, | |
| 568 | +gore odmiana filmu grozy | |
| 569 | +gotowość 1 stan pogotowia | |
| 570 | +gotowość 2 stan należytego przygotowania do czegoś | |
| 571 | +gotowość 3 zdecydowanie się na coś | |
| 572 | +gratis I bezpłatnie | |
| 573 | +gratis II książka lub czasopismo otrzymane bezpłatnie | |
| 574 | +grono 1 grupa ludzi spokrewnionych lub zaprzyjaźnionych ze sobą | |
| 575 | +grono 2 kiść drobnych owoców | |
| 576 | +grono 3 kwiatostan składający się z kwiatów osadzonych na bocznych szypułkach odchodzących od wydłużonej osi głównej; też: owocostan o takiej budowie | |
| 577 | +gros I dwanaście tuzinów | |
| 578 | +gros II większa część | |
| 579 | +grupa 1 pewna liczba jednostek skupiona w całość | |
| 580 | +grupa 2 zbiorowość, której członkowie połączeni są jakąś więzią | |
| 581 | +grupa 3 zespół ludzi, np. spełniających określone zadanie | |
| 582 | +grupa 4 jednostka klasyfikacyjna | |
| 583 | +grupa 5 zespół pierwiastków stanowiących jedną z pionowych kolumn tablicy układu okresowego pierwiastków | |
| 584 | +grupa 6 zespół skał powstały w ciągu jednej ery | |
| 585 | +grupa 7 zbiór dowolnych elementów „a, b, c...”, w którym określone jest działanie na dwóch dowolnych elementach, dające w wyniku znów element tego zbioru | |
| 586 | +grupa 8 oddziały połączone czasowo pod wspólnym dowództwem w celu wykonania jakiegoś zadania | |
| 587 | +gul interj I 1 powtarzalny dźwięk, jaki powstaje wtedy, gdy przelewa się woda lub gdy ktoś głośno coś pije | |
| 588 | +gul interj I 2 dźwięk wydawany przez indora | |
| 589 | +gul interj I 3 wykrzyknik używany w celu przywoływania indyków | |
| 590 | +gul II u ludów muzułmańskich: demon, który pożera ludzi i zwłoki na cmentarzach | |
| 591 | +gwałt 1 zmuszenie kogoś do stosunku płciowego | |
| 592 | +gwałt 2 przemoc lub bezprawie popełnione z użyciem siły | |
| 593 | +gwałt 3 bezładny pośpiech lub zamieszanie | |
| 594 | +gwałtu interj wykrzyknik wypowiadany przez osobę wzywającą pomocy | |
| 595 | +gę dźwięk wydawany przez gęsi | |
| 596 | +głosowanie 1 kolektywne podejmowanie decyzji, polegające na opowiedzeniu się za czymś lub przeciwko czemuś | |
| 597 | +głosowanie 2 zobacz „wybory” | |
| 598 | +głównie zwłaszcza, przede wszystkim, przeważnie | |
| 599 | +głębokość 1 odległość od powierzchni czegoś do dna | |
| 600 | +głębokość 2 miejsce położone daleko od powierzchni, brzegu | |
| 601 | +głębokość 3 wnikliwość, dociekliwość | |
| 602 | +głębokość 4 prawdziwość uczuć, stanów psychicznych | |
| 603 | +głębokość 5 powszechność, nieodwracalność procesów, zjawisk społecznych lub psychologicznych | |
| 604 | +ha interj I 1 wykrzyknik wyrażający różne uczucia zależnie od sytuacji | |
| 605 | +ha interj I 2 wykrzyknik, parokrotnie powtórzony, nazywający dźwięki, jakie powstają, gdy ktoś głośno i spontanicznie się śmieje | |
| 606 | +ha II symbol jednostki powierzchni „hektar” | |
| 607 | +hajże dalejże | |
| 608 | +halo I 1 słowo rozpoczynające rozmowę telefoniczną lub używane w celu upewnienia się, że rozmowa nie została przerwana | |
| 609 | +halo I 2 słowo używane w celu przywołania kogoś lub zwrócenia na siebie czyjejś uwagi | |
| 610 | +halo II 1 zjawisko optyczne w atmosferze wywołane odbiciem i załamaniem promieni świetlnych przez kryształki lodu w chmurach pierzastych | |
| 611 | +halo II 2 aureola na zdjęciu fotograficznym dookoła przedmiotów bardzo jasnych | |
| 612 | +harap bicz z krótką rękojeścią i długim plecionym rzemieniem, używany dawniej na psy myśliwskie | |
| 613 | +hau dźwięk wydawany przez szczekającego psa | |
| 614 | +he qub I partykuła wzmacniająca pytanie Czemu milczysz, he? | |
| 615 | +he interj II 1 wykrzyknik wyrażający różne uczucia zależnie od sytuacji He, spryciarzu, udało ci się! | |
| 616 | +he interj II 2 wykrzyknik, parokrotnie powtarzany, nazywający dźwięki, jakie powstają, gdy ktoś śmieje się głośno | |
| 617 | +hej interj 1 wykrzyknik używany dla zwrócenia czyjejś uwagi Hej, z drogi! Hej, poczekaj. | |
| 618 | +hej interj 2 rodzaj pozdrowienia używanego przez młodych ludzi wtedy, gdy się witają lub żegnają | |
| 619 | +hejt obraźliwy lub agresywny komentarz zamieszczony w Internecie | |
| 620 | +hejże interj zobacz „hej” w znaczeniu 1 | |
| 621 | +hen bardzo daleko | |
| 622 | +het 1 zobacz „hen” | |
| 623 | +het 2 bardzo dawno temu | |
| 624 | +heureka znalazłem – okrzyk radości po dokonaniu jakiegoś odkrycia lub znalezieniu rozwiązania problemu | |
| 625 | +hi wysoki dźwięk, parokrotnie powtórzony, jaki powstaje, gdy ktoś się śmieje | |
| 626 | +hm interj I wykrzyknik wyrażający namysł mówiącego | |
| 627 | +hm II symbol jednostki długości „hektometr” | |
| 628 | +ho interj wykrzyknik, zwykle powtórzony, za pomocą którego mówiący reaguje na sytuację i przedmioty niepospolite | |
| 629 | +hoc interj wykrzyknik, zwykle powtórzony, wyrażający beztroską wesołość, jaka towarzyszy podskokom w tańcu | |
| 630 | +hokus-pokus interj wykrzyknik używany jako czarodziejskie zaklęcie | |
| 631 | +holender 1 w jeździe na łyżwach: łuk zataczany przez łyżwiarza na jednej nodze | |
| 632 | +holender 2 urządzenie do rozdrabniania materiałów włóknistych | |
| 633 | +holender 3 zobacz „wiatrak holenderski” | |
| 634 | +hop interj 1 wykrzyknik zachęcający do skoku lub podskakiwania | |
| 635 | +hop interj 2 wykrzyknik, zwykle powtarzany, za pomocą którego ludzie nawołują się | |
| 636 | +hopla interj zobacz „hop” w znaczeniu 1 | |
| 637 | +hops interj zobacz „hop” w znaczeniu 1 | |
| 638 | +hopsa zobacz „hops” | |
| 639 | +hosanna interj wykrzyknik będący pierwotnie wezwaniem do Boga o pomoc, potem radosną inwokacją | |
| 640 | +hu interj 1 wykrzyknik, zwykle powtarzany, za pomocą którego ludzie nawołują się | |
| 641 | +hu interj 2 wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję na coś zaskakującego | |
| 642 | +hu interj 3 dźwięk wydawany przez puchacza lub sowę | |
| 643 | +hu-ha interj wykrzyknik wyrażający radość i zachęcający do zabawy | |
| 644 | +hura interj wykrzyknik wyrażający radość i zachęcający do wiwatowania na cześć kogoś lub z powodu osiągnięcia czegoś | |
| 645 | +hurra interj zobacz „hura” | |
| 646 | +huzia interj wykrzyknik zachęcający psa do ataku | |
| 647 | +hyc interj wykrzyknik nazywający szybki skok małego zwierzęcia, a także towarzyszący temu skokowi dźwięk | |
| 648 | +hę qub partykuła wzmacniająca pytanie Jak to było, hę? | |
| 649 | +i I 1 litera oznaczająca samogłoskę „i” lub miękkość poprzedzającej spółgłoski | |
| 650 | +i I 2 samogłoska ustna | |
| 651 | +i I 3 litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dziewiąty | |
| 652 | +i conj II 1 a spójnik łączący zdania lub inne wyrażenia odnoszące się do tych samych przedmiotów lub faktów Tańczą i śpiewają. | |
| 653 | +i conj II 1 b albo sygnalizujące zakończenie danej wypowiedzi Nie wracam, i koniec. | |
| 654 | +i conj II 2 spójnik komunikujący, że zdarzenie nazywane przez czasownik trwa długo lub często się powtarza On tylko śpi i śpi. | |
| 655 | +i conj II 3 a spójnik łączący zdania komunikujące o zdarzeniach równoczesnych lub następujących po sobie Siedział i patrzył przed siebie. | |
| 656 | +i conj II 3 b albo przyłączający zdanie, które wyraża konsekwencję tego, o czym wcześniej była mowa Upadła i złamała nogę. | |
| 657 | +i qub III 1 a partykuła włączająca do danego zbioru wyróżniony przez nią element Trzeba i jego zaprosić. | |
| 658 | +i qub III 1 b lub wprowadzająca w zdanie wyrażenie wtrącone Obrady, i tak spóźnione, odwlekały się. | |
| 659 | +i qub III 2 partykuła wprowadzająca wypowiedź akceptującą czyjąś wcześniejszą wypowiedź Idę spać. – I słusznie. | |
| 660 | +i qub III 3 a partykuła poprzedzająca składnik zdania, który komunikuje o jednym z możliwych zachowań w danej sytuacji Mogę i sama to naprawić. | |
| 661 | +i qub III 3 b lub określający minimalny zakres niespełnionych oczekiwań mówiącego Wychodząc i słowa nie powiedział. | |
| 662 | +i interj IV wykrzyknik wyrażający różne postawy emocjonalne lub stany woli | |
| 663 | +identyczny 1 ten sam | |
| 664 | +identyczny 2 taki sam, jednakowy | |
| 665 | +ile pron I 1 a zaimek wprowadzający pytanie o liczbę lub ilość Ile masz lat? | |
| 666 | +ile pron I 1 b albo przyłączający pytanie zależne dotyczące ilości, liczby lub miary Policz, ile osób jest na sali. | |
| 667 | +ile pron I 2 zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne, które określa podstawę charakterystyki ilości wskazanej przez składnik wypowiedzenia nadrzędnego Przeczytam tyle, ile zdążę. | |
| 668 | +ile II składnik spójników złożonych, np. „ile razy”... („tylekroć, tyle razy, zawsze”); „o ile”..., „to”; „o ile”..., „o tyle”... | |
| 669 | +ilekolwiek pron 1 zaimek wprowadzający wypowiedzenie podrzędne, oznaczający: bez względu na to, ile | |
| 670 | +ilekolwiek pron 2 zaimek zastępujący liczebnik w wypowiedzeniu prostym, oznaczający: wszystko jedno ile | |
| 671 | +ilekroć conj spójnik łączący wypowiedzenia, wskazujący na zależność zachodzącą między regularnie powtarzającymi się faktami: ile razy Ilekroć o niej myśli, ogarnia go złość. | |
| 672 | +ileś pron zaimek oznaczający liczbę lub ilość, których mówiący nie potrafi lub nie chce ustalić | |
| 673 | +ileż pron zaimek wprowadzający pytanie o liczbę lub ilość | |
| 674 | +ilość wielkość tego, co może być mierzone lub ważone | |
| 675 | +im składnik spójnika złożonego „im”..., „tym”..., komunikującego taką zależność między dwiema zmianami, że jeżeli jedna zmiana zachodzi w pewnym stopniu, to druga dokonuje się również w tym samym stopniu Im szybciej skończysz, tym dłużej będziesz odpoczywać. | |
| 676 | +inaczej I w inny sposób | |
| 677 | +inaczej conj II 1 spójnik przyłączający wyrażenie lub zdanie, za pomocą którego mówiący chce powiedzieć w inny sposób to, co powiedział za pomocą wyrażenia użytego przed spójnikiem | |
| 678 | +inaczej conj II 2 spójnik wprowadzający wypowiedzenie, w którym jest mowa o konsekwencjach niewykonania tego, co komunikuje wypowiedzenie poprzedzające | |
| 679 | +incognito I zachowując anonimowość | |
| 680 | +incognito II zatajenie swojej tożsamości | |
| 681 | +indziej składnik przysłówków złożonych, np. „gdzie indziej”, „kiedy indziej” | |
| 682 | +istotnie qub partykuła potwierdzająca słuszność tego, co ktoś wcześniej powiedział | |
| 683 | +iście naprawdę, niewątpliwie | |
| 684 | +iż conj zobacz „że że” w znaczeniu 1, 2 | |
| 685 | +ja pron I zaimek odnoszący się do mówiącego | |
| 686 | +ja II osobowość, jaźń | |
| 687 | +jak conj I 1 spójnik wprowadzający wyrażenie porównawcze Rzucało łodzią jak łupiną orzecha. | |
| 688 | +jak conj I 2 spójnik przyłączający zdania lub ich części wtrącone, dopowiedziane, objaśniające Jak widzę, dobrze ci się powodzi | |
| 689 | +jak conj I 3 spójnik łączący równorzędne części zdania, zwykle w połączeniach: „jak i”, „jak też”, „jak również”, „zarówno..., jak” Dręczyły go różne troski, jak i to, że nic nie wiedział o losie najbliższych. | |
| 690 | +jak conj I 4 spójnik wprowadzający zdania podrzędne określające czas, warunek, przyczynę Pięć lat minęło, jak ojciec nie żyje. | |
| 691 | +jak prep II przyimek wprowadzający wyrażenie porównawcze Nos miała jak kartofelek. | |
| 692 | +jak pron III 1 zaimek wprowadzający pytanie dotyczące różnych kwestii Jak wybrnąć z tej sytuacji? | |
| 693 | +jak pron III 2 zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe lub pytajne, za pomocą którego mówiący wyraża swój stosunek do ludzi i ich zachowań Jak pan śmiał! | |
| 694 | +jak pron III 3 zaimek wprowadzający zdanie komunikujące, iż dana cecha lub dane zdarzenie charakteryzują się bardzo dużym stopniem intensywności Jak tu duszno! | |
| 695 | +jak pron III 4 zaimek wprowadzający pytanie zależne i przyłączający je do zdania nadrzędnego, które dotyczy zwykle stanu umysłu jakiejś osoby Zastanawiał się, jak żyć. | |
| 696 | +jak qub IV 1 partykuła wraz ze słowem „nie” wprowadzająca zdanie, w którym nadawca zaczyna opowiadać o czyimś spontanicznym zachowaniu Jak nie krzyknie, jak się nie wścieknie... | |
| 697 | +jak qub IV 2 partykuła wraz ze słowem „to” wprowadzająca pytanie, za pomocą którego mówiący wyraża swoje zaskoczenie Jak to, już czwarta? | |
| 698 | +jak adv V przysłówek wyrażający maksymalny stopień intensywności cechy lub zdarzenia, jaki jest możliwy w danej sytuacji Ubierz się jak najcieplej. | |
| 699 | +jak VI rogaty ssak o potężnym ciele porośniętym długą, brunatnoczarną sierścią, żyjący w Tybecie | |
| 700 | +jakby qub I partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy Wszystko w jego żołądku zaczęło jakby pulsować. | |
| 701 | +jakby conj II 1 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające sytuację nierzeczywistą, która, biorąc pod uwagę to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, mogłaby się urzeczywistnić Chichotaliśmy, jakbyśmy mieli łaskotki. | |
| 702 | +jakby conj II 2 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunki urzeczywistnienia się tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym Jakbyś znalazł chwilę, wpadnij do nas jutro. | |
| 703 | +jakikolwiek pron 1 zaimek nieokreślony, komunikujący dowolność lub obojętność wyboru Poszukaj sobie jakiejkolwiek pracy. | |
| 704 | +jakikolwiek pron 2 zaimek nieokreślony, wyrażający negatywną ocenę wartości przedmiotu Zrobiła sweter z jakiejkolwiek wełny i po praniu musiała go wyrzucić. | |
| 705 | +jakikolwiek pron 3 zaimek komunikujący, że cecha danego obiektu lub stanu rzeczy jest nieistotna z punktu widzenia tego, o czym mowa w wypowiedzeniu nadrzędnym Jakiekolwiek masz kłopoty, skorzystaj z pomocy rodziców. | |
| 706 | +jakiś pron 1 zaimek nieokreślony Jakieś dziecko płacze. | |
| 707 | +jakiś pron 2 zaimek dodawany do określenia liczby, ilości lub miary w przybliżeniu Wrócę za jakąś godzinę. | |
| 708 | +jakiś pron 3 zaimek wyrażający przypuszczenie nadawcy, że cecha komunikowana przez przymiotnik w pewnym tylko stopniu przysługuje komuś lub czemuś Ona była dzisiaj jakaś ponura. | |
| 709 | +jakkolwiek I wszystko jedno w jaki sposób | |
| 710 | +jakkolwiek pron II zaimek komunikujący, iż niezależnie od przebiegu zdarzeń, o których mowa w zdaniu podrzędnym, stanie się to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym Jakkolwiek sprawa się zakończy, wyjedziemy stąd. | |
| 711 | +jakkolwiek conj III spójnik komunikujący, że wniosek wynikający z treści zdania podrzędnego jest niezgodny z treścią zdania nadrzędnego Jakkolwiek sytuacja była dla niego krępująca, nie opuścił sali. | |
| 712 | +jako prep I 1 przyimek wprowadzający określenie roli, jaką pełni jakaś osoba w danych okolicznościach, a także określenie stosunku tej osoby do innych osób Jako gospodarz spotkania starał się być dla wszystkich życzliwy i miły. | |
| 713 | +jako prep I 2 przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem wskazujący na okres życia osoby, o której mowa w zdaniu Jako dziecko przebyła wszystkie choroby zakaźne. | |
| 714 | +jako prep I 3 przyimek wprowadzający określenie sposobu potraktowania lub oceny danego obiektu lub stanu rzeczy Takie stany są określane jako depresyjne. | |
| 715 | +jako prep I 4 przyimek przyłączający liczebnik porządkowy, który wskazuje na kolejność charakteryzowanego zdarzenia względem innych Sekretarz komisji przyszedł na zebranie jako pierwszy. | |
| 716 | +jako conj II 1 spójnik przyłączający określenie roli, jaką pełni jakaś osoba w danych okolicznościach, a także określenie stosunku tej osoby do innych osób Zatrudniono ją jako sekretarkę dyrektora. | |
| 717 | +jako conj II 2 spójnik przyłączający rzeczownik, który wskazuje na okres życia osoby, o której mowa w zdaniu Jako małolata wyproszono go z tej imprezy. | |
| 718 | +jako conj II 3 spójnik przyłączający określenie sposobu potraktowania lub oceny danego obiektu lub stanu rzeczy Zaskarżyła decyzję wojewody jako krzywdzącą. | |
| 719 | +jako conj II 4 spójnik przyłączający liczebnik porządkowy, który wskazuje na kolejność charakteryzowanego zdarzenia względem innych Jako trzeciemu na mecie przyznano mu brązowy medal. | |
| 720 | +jakoby conj I spójnik przyłączający do zdania nadrzędnego zdanie podrzędne i zarazem podający w wątpliwość to, o czym jest mowa w tym zdaniu Twierdził, jakoby znał ją od dawna. | |
| 721 | +jakoby qub II partykuła komunikująca, że zawarty w zdaniu sąd nie pochodzi od mówiącego i że mówiący wątpi w prawdziwość tego sądu Krążą pogłoski o mających jakoby nastąpić zmianach w rządzie. | |
| 722 | +jakoś pron I 1 zaimek odnoszący się do nieokreślonego sposobu wykonania czynności Trzeba to jakoś załatwić. | |
| 723 | +jakoś pron I 2 zaimek sugerujący, że intensywność danego zjawiska jest tak niewielka, że mówiący waha się, czy w ogóle można scharakteryzować to zjawisko w podany sposób Czuł się jakoś niewyraźnie. | |
| 724 | +jakoś pron I 3 zaimek sugerujący, że mówiący nie zna przyczyn danego zjawiska i jest nim zaskoczony Jakoś nie mogę w to uwierzyć. | |
| 725 | +jakoś qub II partykuła wskazująca na to, że podana charakterystyka dotycząca czasu lub miejsca jest przybliżona Umówmy się tak jakoś na początku przyszłego tygodnia. | |
| 726 | +jakże pron 1 zaimek wprowadzający pytanie o sposób wykonywania czynności Jakże go do tego namówić? | |
| 727 | +jakże pron 2 zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe, podkreślające wysoki stopień nasilenia danego stanu rzeczy lub danej cechy Jakże byłam naiwna! | |
| 728 | +jakże pron 3 zaimek wprowadzający pytanie retoryczne, wyrażające niezadowolenie, oburzenie, wątpliwość lub kwestionujące czyjeś postępowanie Jakże mogłaś go puścić samego w góry? | |
| 729 | +jakżeby pron 1 zaimek wprowadzający pytanie retoryczne, w którym mówiący uznaje dany stan rzeczy za niemożliwy Jakżeby mogła taka uroczystość odbyć się bez ciebie? | |
| 730 | +jakżeby pron 2 zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe wyrażające życzenie Jakżebym chciał, żebyś przyjechała choć na parę dni! | |
| 731 | +jeden num I liczebnik główny oznaczający liczbę jeden | |
| 732 | +jeden II 1 pierwszy, rozpoczynający ciąg, serię, kolejność | |
| 733 | +jeden II 2 sam, jedyny | |
| 734 | +jeden II 3 ten sam | |
| 735 | +jeden II 4 tworzący całość | |
| 736 | +jeden III pewien, bliżej nieokreślony | |
| 737 | +jeden IV o działającej w pojedynkę osobie | |
| 738 | +jeden V kieliszek wódki | |
| 739 | +jedenaście num liczebnik główny oznaczający liczbę 11 | |
| 740 | +jednak conj I spójnik przyłączający zdanie o treści niezgodnej z tym, co można wnioskować na podstawie zdania poprzedzającego | |
| 741 | +jednak qub II partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa w zdaniu, jest niezgodne z przewidywaniami mówiącego Ta książka była jednak za droga. | |
| 742 | +jednakże conj zobacz „jednak jednak” | |
| 743 | +jedno 1 tylko to | |
| 744 | +jedno 2 całość | |
| 745 | +jedno 3 to samo | |
| 746 | +jednonóż jedną nogą | |
| 747 | +jednorącz jedną ręką | |
| 748 | +jedynie qub 1 partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione Czuł się dobrze jedynie w domu. | |
| 749 | +jedynie qub 2 partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący spodziewał się, iż ilość, zakres lub natężenie tego, o czym mowa, będą większe Mam dla was jedynie po czekoladzie. | |
| 750 | +jedyny 1 tylko jeden | |
| 751 | +jedyny 2 niemający sobie równego | |
| 752 | +jedyny 3 najmilszy ze wszystkich | |
| 753 | +jej interj wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję emocjonalną | |
| 754 | +jejku interj zobacz „jej” | |
| 755 | +jeszcze qub 1 partykuła komunikująca, że dany stan rzeczy trwał lub trwa dłużej, niż mówiący się tego spodziewał Dziecko jeszcze śpi. | |
| 756 | +jeszcze qub 2 partykuła komunikująca, że coś stało się niedawno lub że od zajścia danego zdarzenia upłynęło niewiele czasu Jeszcze przed godziną było tu gwarno. | |
| 757 | +jeszcze qub 3 partykuła uwydatniająca odległość w czasie lub przestrzeni między danym miejscem bądź momentem a początkiem lub końcem zdarzenia, o którym jest mowa Do wyjazdu mamy jeszcze dwa dni. | |
| 758 | +jeszcze qub 4 partykuła włączająca do danego zbioru wyróżniony przez nią obiekt Dzwoniła jeszcze twoja siostra. | |
| 759 | +jeszcze qub 5 partykuła podkreślająca, że cecha, o której mowa, przysługuje danemu obiektowi w większym stopniu niż innym wskazanym obiektom i że mówiący nie spodziewał się tego Dziś jest jeszcze chłodniej niż wczoraj. | |
| 760 | +jeszcze qub 6 partykuła komunikująca, że mówiący ocenia dany przedmiot z punktu widzenia charakteryzowanej cechy jako stosunkowo niezły na tle innych przedmiotów tego samego rodzaju Wśród tych zwiędłych kwiatów te róże są jeszcze najładniejsze. | |
| 761 | +jeszcze qub 7 partykuła zapewniająca adresata, który wątpi w urzeczywistnienie się faktu, o którym jest mowa, że będzie on miał miejsce w przyszłości Jeszcze się o tym przekonasz. | |
| 762 | +jeśli conj 1 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunek, od którego spełnienia zależy to, o czym jest mowa w zdaniu nadrzędnym Jeśli będziesz dobrze się uczył, to dostaniesz stypendium. | |
| 763 | +jeśli conj 2 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające okoliczności, w jakich zachodzi stan rzeczy, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym Martwiła się bardzo, jeśli kogoś spotykało nieszczęście. | |
| 764 | +jeśli conj 3 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające założenie, przy którym jest prawdziwe lub może się spełnić to, o czym jest mowa w zdaniu nadrzędnym Jeśli dobrze pamiętam jego życiorys, to studiował najpierw filozofię, a potem prawo. | |
| 765 | +jeśli conj 4 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające przesłankę, na podstawie której można wywnioskować to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym Jeśli nie wychodzi z domu od tygodnia, to musi być chory. | |
| 766 | +jeśli conj 5 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne uzasadniające pytanie retoryczne zawarte w zdaniu nadrzędnym Co mają powiedzieć inni, jeśli ty narzekasz na brak pieniędzy. | |
| 767 | +jeśli conj 6 spójnik używany do ostrzeżenia rozmówcy przed negatywnymi konsekwencjami działania, o którym mowa w zdaniu podrzędnym Jeśli tu jeszcze raz przyjedziesz, to wyrzucę cię za drzwi. | |
| 768 | +jeśli conj 7 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, w którym zakłada się możliwość zajścia pewnego zdarzenia ocenianego jako nieistotne Jeśli nawet będę musiał wyjechać, to zostaną inni. | |
| 769 | +jeśli conj 8 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, którego prawdziwość nie jest wykluczona Jeśli czegoś tej zupie brakuje, to pieprzu. | |
| 770 | +jeśli conj 9 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, w którym jest mowa o zdarzeniu uważanym za nieprawdopodobne do tego stopnia, co zdarzenie charakteryzowane w zdaniu nadrzędnym Jeśli on dotrzyma tajemnicy, to mi kaktus na dłoni wyrośnie. | |
| 771 | +jeśli conj 10 spójnik łączący dwa zdania o treściach przeciwstawnych Jeśli w szkole zachowywał się skandalicznie, to w domu był wyjątkowo grzeczny. | |
| 772 | +jeśli conj 11 spójnik wraz ze słowem „nie” przyłączający wyrażenie, które rozszerza potencjalny zakres odniesienia charakterystyki przedstawionej w zdaniu Przejechaliśmy już pięćset kilometrów, jeśli nie więcej. | |
| 773 | +jeśli conj 12 spójnik wraz ze słowem „nie” łączący dwa zdania lub równorzędne składniki zdania w konstrukcję komunikującą, że ma miejsce jeden z dwóch przedstawionych w niej stanów rzeczy Zawsze go coś bolało, jeśli nie brzuch, to głowa. | |
| 774 | +jeśliby conj 1 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, może nastąpić w bliższej lub dalszej przyszłości Jeśliby uzyskał poparcie swojej partii, to będzie ubiegał się o fotel prezydencki. | |
| 775 | +jeśliby conj 2 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nie mogło, nie może ani nie będzie mogło nastąpić Jeślibym był wiedział, że mamy zebranie, to na pewno bym przyszedł. | |
| 776 | +jeśliby conj 3 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że spełnienie warunku określonego w tym zdaniu zależy od czyjejś woli Zrobi się tu o wiele więcej miejsca, jeśliby wyrzucić starą kanapę do piwnicy. | |
| 777 | +jeżeli conj zobacz „jeśli” | |
| 778 | +jeżeliby conj zobacz „jeśliby” | |
| 779 | +jutro I 1 następnego dnia po dzisiejszym | |
| 780 | +jutro I 2 w przyszłości | |
| 781 | +jutro II 1 dzień następujący po dzisiejszym | |
| 782 | +jutro II 2 przyszłość | |
| 783 | +już qub 1 a partykuła komunikująca, że dany stan rzeczy zaczął się lub zakończył wcześniej, niż to przewidywano Nie mam już pieniędzy. | |
| 784 | +już qub 1 b albo że miał miejsce dawno lub trwa, będzie trwać długo Mecz trwa już godzinę. | |
| 785 | +już qub 2 partykuła uwydatniająca niewielką odległość między czasem wypowiedzi a przewidywanym początkiem lub końcem danego zdarzenia Do wakacji już tylko miesiąc. | |
| 786 | +już qub 3 partykuła komunikująca, że niewiele brakowało, by dany stan rzeczy nastąpił Już miał się z nami przywitać, ale ktoś go zawołał. | |
| 787 | +już qub 4 partykuła komunikująca, że to, co się stało, spełnia oczekiwania mówiącego To już wystarczy na zaliczenie zajęć. | |
| 788 | +już qub 5 partykuła podkreślająca niezgodność czyjegoś zachowania z przyjętą normą To już wielka przesada. | |
| 789 | +już qub 6 partykuła użyta w zdaniu wykrzyknikowym lub rozkazującym: wyrażająca wolę, by zmiana danego stanu rzeczy nastąpiła w tej chwili Wyłącz to już! | |
| 790 | +już qub 7 partykuła użyta w odniesieniu do czasownika w trybie rozkazującym wprowadzająca zdanie, które ma nakłonić adresata do zmiany jego zachowania lub postępowania Już nie płacz. | |
| 791 | +kap wyraz nazywający dźwięk spowodowany odgłosem spadających kropel | |
| 792 | +kaput wyraz oznaczający koniec, klęskę lub zły stan czegoś | |
| 793 | +kawał 1 znaczna część jakiejś masy lub całości | |
| 794 | +kawał 2 znaczna część jakiejś odległości lub przestrzeni | |
| 795 | +kawał 3 duża ilość czegoś | |
| 796 | +kawał 4 wesoła historyjka z dowcipnym, zaskakującym zakończeniem | |
| 797 | +kawał 5 zażartowanie z kogoś | |
| 798 | +kawałek 1 niewielka część jakiejś masy lub całości | |
| 799 | +kawałek 2 niewielka lub niedokładnie określona część jakiejś odległości lub przestrzeni | |
| 800 | +kawałek 3 niewielki utwór muzyczny | |
| 801 | +każdy pron I zaimek komunikujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, odnosi się do osób, przedmiotów lub zjawisk danej grupy, i że nie ma takich, do których by się to nie odnosiło | |
| 802 | +każdy II każdy człowiek, każda rzecz | |
| 803 | +kic interj wykrzyknik, często powtarzany, nazywający skok zająca, królika, wiewiórki itp. | |
| 804 | +kici interj wykrzyknik, zwykle powtarzany, używany w celu przywołania kota | |
| 805 | +kiedy pron I zaimek zastępujący określenia czasu lub nawiązujący do nich, używany w zdaniach samodzielnych o formie pytajnej lub rozpoczynający zdanie podrzędne Kiedy przyjdziesz? Nie zauważył, kiedy wyszłam. | |
| 806 | +kiedy conj II a spójnik wprowadzający zdanie czasowe Było późno, kiedy wrócił do domu. | |
| 807 | +kiedy conj II b rozpoczynajacy zdanie podrzędne oznaczające przyczynę, warunek czegoś Kiedy jesteś taki mądry, radź sobie sam. | |
| 808 | +kiedy conj II c lub łączący zdania o treści przeciwstawnej Mógłby się uczyć, cóż kiedy nie chce. | |
| 809 | +kiedykolwiek w czasie bliżej nieokreślonym lub dowolnym | |
| 810 | +kiedyś w czasie nieokreślonym, którego mówiący nie może lub nie chce zidentyfikować | |
| 811 | +kiedyż wzmocniony zaimek „kiedy”, występujący w pytaniach | |
| 812 | +kieliszek niewielkie naczynie na nóżce, służące do picia alkoholu; też: zawartość tego naczynia | |
| 813 | +kikiryki zobacz „kukuryku kukuryku” | |
| 814 | +kilka pron I zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą niż 2 i mniejszą niż 10 | |
| 815 | +kilka II mała ryba morska, mająca wzdłuż brzucha ostry pas łusek | |
| 816 | +kilkadziesiąt pron zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą od 20 i mniejszą od 99 | |
| 817 | +kilkakroć kilka razy | |
| 818 | +kilkanaście pron zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę w przedziale od 11 do 19 | |
| 819 | +kilkaset pron zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą od 200 i mniejszą od 999 | |
| 820 | +kić więzienie | |
| 821 | +klap interj wykrzyknik, zwykle powtarzany, nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, gdy jeden przedmiot uderza o drugi | |
| 822 | +klepu-klep interj zobacz „klepu-klepu” | |
| 823 | +klepu-klepu interj wykrzyknik nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, kiedy ktoś kogoś klepie | |
| 824 | +klituś-bajduś 1 bezsensowna paplanina lub kłamliwe opowieści | |
| 825 | +klituś-bajduś 2 ten, kto opowiada rzeczy nieprawdopodobne | |
| 826 | +kniaź tytuł księcia panującego dawniej na Rusi i Litwie; też: osoba, której przysługiwał ten tytuł | |
| 827 | +kolejność następstwo według ustalonego porządku | |
| 828 | +kolekcja 1 zbiór przedmiotów jednego rodzaju, gromadzonych przez kogoś ze względu na ich wartość artystyczną, naukową lub historyczną | |
| 829 | +kolekcja 2 zestaw strojów proponowany przez projektanta lub firmę na daną porę roku lub okazję | |
| 830 | +komentarz 1 uwaga na temat kogoś lub czegoś, najczęściej krytyczna lub złośliwa | |
| 831 | +komentarz 2 artykuł publicystyczny lub wypowiedź omawiające aktualne wydarzenia polityczne, gospodarcze, kulturalne | |
| 832 | +komentarz 3 objaśnienia lub interpretacja tekstu, obrazu, badania naukowego itp., dodawane przez autora, wystawcę, reżysera lub wydawcę | |
| 833 | +komentarz 4 dziennikarska relacja z przebiegu wydarzeń, prowadzona na bieżąco w radiu lub telewizji | |
| 834 | +kompleks 1 zespół wyobrażeń, pragnień, odczuć itp. tkwiących w podświadomości człowieka, nieakceptowanych przez niego, przejawiających się w różnego rodzaju obawach, zahamowaniach itp. | |
| 835 | +kompleks 2 zespół wielu przedmiotów lub zjawisk uzupełniających się wzajemnie, tworzących pewną całość | |
| 836 | +kompleks 3 zobacz „związek koordynacyjny” | |
| 837 | +konkurent 1 osoba lub firma konkurująca z innymi | |
| 838 | +konkurent 2 mężczyzna starający się o rękę kobiety | |
| 839 | +kontra I 1 wypowiedź lub działanie wyrażające sprzeciw wobec wypowiedzi lub działania innej osoby | |
| 840 | +kontra I 2 w boksie: błyskawiczny cios odparowujący lub blokujący atak przeciwnika | |
| 841 | +kontra I 3 zobacz „kontratak” w znaczeniu 2 | |
| 842 | +kontra I 4 zobowiązanie się gracza do niedopuszczenia do wzięcia przez przeciwnika deklarowanej liczby lew | |
| 843 | +kontra I 5 w wioślarstwie: wiosłowanie wstecz | |
| 844 | +kontra I 6 kreskowa klisza drukarska, dająca na odbitce odwrotny w stosunku do oryginału układ plam czarnych i białych | |
| 845 | +kontra II przeciw, przeciwko | |
| 846 | +koło I 1 część płaszczyzny ograniczona okręgiem | |
| 847 | +koło I 2 linia zamykająca płaszczyznę mającą kształt koła geometrycznego; też: obwód takiego koła | |
| 848 | +koło I 3 okrągły element nośny pojazdów, umożliwiający im ruch przez toczenie | |
| 849 | +koło I 4 element występujący w różnych maszynach i urządzeniach, o okrągłym kształcie, spełniający różne funkcje związane z przenoszeniem ruchu obrotowego; też: przyrząd w kształcie koła lub urządzenie zaopatrzone w koło | |
| 850 | +koło I 5 przedmiot, znak, plama itp. mające kształt koła geometrycznego | |
| 851 | +koło I 6 określona grupa osób | |
| 852 | +koło I 7 stowarzyszenie pewnej liczby osób o wspólnych dążeniach lub zainteresowaniach | |
| 853 | +koło I 8 zabawa dziecięca, w której uczestnicy, ustawieni w kręgu, trzymają się za ręce | |
| 854 | +koło I 9 średniowieczne narzędzie tortur | |
| 855 | +koło I 10 w dawnej Polsce: zgromadzenie radnych, obradujący sejmik | |
| 856 | +koło I 11 taniec słowiański, w którym tancerze i tancerki trzymają się za ręce w kręgu | |
| 857 | +koło prep II 1 przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami Usiądź koło mnie. | |
| 858 | +koło prep II 2 przyimek poprzedzający określenie liczby, ilości, miary lub czasu, który komunikuje, że jest ono przybliżone Zadzwoniła koło szóstej. | |
| 859 | +koło prep II 3 przyimek przyłączający nazwę przedmiotu będącego obiektem czynności, o której mowa w zdaniu Dłubał coś koło zegara. | |
| 860 | +krytyka 1 surowa lub negatywna ocena kogoś lub czegoś | |
| 861 | +krytyka 2 analiza i ocena książki, filmu lub czyichś dokonań | |
| 862 | +krytyka 3 tekst lub wypowiedź zawierające taką ocenę | |
| 863 | +krytyka 4 dział piśmiennictwa obejmujący oceny utworów literackich, muzycznych, dzieł sztuki itp. | |
| 864 | +krytyka 5 grupa ludzi zajmująca się formułowaniem takich ocen | |
| 865 | +kto pron 1 zaimek wprowadzający pytanie Kto tam jest? | |
| 866 | +kto pron 2 zaimek przyłączający pytanie zależne do wypowiedzenia nadrzędnego Nie wiem, kto przyszedł. | |
| 867 | +kto pron 3 zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne do składnika wypowiedzenia nadrzędnego Zapytaj o to kogoś, kto się na tym zna. | |
| 868 | +kto pron 4 zaimek komunikujący o dowolności osoby należącej do pewnego zbioru o danej cesze Kto zda egzamin, zostanie przyjęty. | |
| 869 | +kto pron 5 zaimek reprezentujący dowolną osobę, do której odnosi się przedstawiona charakterystyka Nie znosił, gdy kto zaglądał mu w karty. | |
| 870 | +ktokolwiek pron 1 zaimek komunikujący dowolność lub obojętność wyboru osoby Zostaw klucze komukolwiek w bibliotece. | |
| 871 | +ktokolwiek pron 2 zaimek wyrażający negatywną ocenę osoby z punktu widzenia tego, o czym jest mowa Nie nawiązuje się kontaktów z kimkolwiek. | |
| 872 | +ktokolwiek pron 3 zaimek komunikujący o dowolności osoby należącej do pewnego zbioru o danej cesze Ktokolwiek do nich przychodził, był serdecznie witany. | |
| 873 | +ktoś pron I 1 zaimek oznaczający określoną osobę, której mówiący nie potrafi zidentyfikować lub której nie chce wskazać Ktoś maczał palce w tej sprawie. | |
| 874 | +ktoś pron I 2 zaimek reprezentujący dowolną osobę, do której odnosi się przedstawiona charakterystyka Potrzebny jest ktoś do pomocy w sklepie. | |
| 875 | +ktoś pron I 3 zaimek reprezentujący pojęcie osoby Uważał się za kogoś lepszego od innych. | |
| 876 | +ktoś pron I 4 zaimek oznaczający osobę, która wyróżnia się czymś na tle danej zbiorowości W tym miasteczku doktor jest kimś. | |
| 877 | +ktoś II określona osoba nieujawniona przez mówiącego lub dowolna osoba, do której odnosi się przedstawiona charakterystyka Nie znał dobrze tego ktosia. | |
| 878 | +który pron 1 a zaimek używany dla wyrażenia prośby o wskazanie tego, czego pytanie dotyczy, wprowadzający pytanie Który wagon jest ogrzewany? | |
| 879 | +który pron 1 b lub pytanie zależne Powiedz, który telewizor kupić. | |
| 880 | +który pron 2 zaimek przyłączający do nadrzędnego rzeczownika lub zaimka zdanie charakteryzujące określony i już zidentyfikowany obiekt Przez całe życie mieszkał w mieście, w którym się urodził. | |
| 881 | +który pron 3 zaimek nieokreślony Czy odprowadzi mnie który z was? | |
| 882 | +któryś dowolny, bliżej nieokreślony | |
| 883 | +którędy pron 1 a zaimek zastępujący określenie drogi lub kierunku ruchu, wprowadzający pytanie Którędy jedzie ten tramwaj? | |
| 884 | +którędy pron 1 b lub pytanie zależne Zastanawiał się, którędy by wrócić. | |
| 885 | +którędy pron 2 zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne do wypowiedzenia nadrzędnego Popłyniemy tędy, którędy jest najbliżej. | |
| 886 | +którędykolwiek pron zaimek oznaczający dowolność lub obojętność wyboru drogi bądź kierunku ruchu | |
| 887 | +którędyż pron zaimek zastępujący określenie drogi lub kierunku ruchu, wprowadzający pytanie Którędyż ona tu przyszła? | |
| 888 | +ku prep 1 przyimek przyłączający określenie miejsca, w kierunku którego ktoś zmierza lub coś prowadzi Odwrócił się nagle i ruszył ku drzwiom. | |
| 889 | +ku prep 2 przyimek przyłączający określenie celu czynności, o której mowa w zdaniu Nakręcono ten film ku przestrodze młodzieży. | |
| 890 | +ku prep 3 przyimek przyłączający określenie czyjegoś stanu wewnętrznego, który wytworzył się w następstwie zdarzenia lub zjawiska, o którym mowa w zdaniu Ku radości maluchów spadł śnieg. | |
| 891 | +ku prep 4 przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący, że zbliża się dana pora roku lub dnia Dni są coraz dłuższe i ma się ku wiośnie. | |
| 892 | +ku prep 5 przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś jest zainteresowany inną osobą pod względem erotycznym Nasze dzieci mają się ku sobie. | |
| 893 | +kuchnia 1 pomieszczenie z urządzeniem do gotowania, w którym przygotowuje się potrawy | |
| 894 | +kuchnia 2 urządzenie do gotowania, smażenia, pieczenia itp. potraw | |
| 895 | +kuchnia 3 charakterystyczny dla danego kraju lub regionu zestaw potraw, napojów itp.; też: pożywienie | |
| 896 | +kuchnia 4 gotowanie i przyrządzanie posiłków | |
| 897 | +kuchnia 5 miejsce, w którym opracowuje się szczegóły jakiejś pracy nieujawniane ogółowi | |
| 898 | +kuchnia 6 instytucja zajmująca się sporządzaniem i wydawaniem posiłków | |
| 899 | +kuku I głos kukułki – samca; też: wyraz naśladujący ten głos | |
| 900 | +kuku II w języku małych dzieci: skaleczenie, ranka; też: krzywda | |
| 901 | +kukuryku I dźwięk wydawany przez piejącego koguta | |
| 902 | +kukuryku II 1 o sterczącej ozdobie na kapeluszu, kokardzie na włosach itp. | |
| 903 | +kukuryku II 2 o sterczących włosach | |
| 904 | +kum I 1 ojciec chrzestny w stosunku do matki chrzestnej i do rodziców dziecka lub ojciec dziecka w stosunku do jego rodziców chrzestnych | |
| 905 | +kum I 2 przyjaciel, towarzysz | |
| 906 | +kum II dźwięk wydawany przez żabę | |
| 907 | +kupa 1 wiele rzeczy leżących na sobie | |
| 908 | +kupa 2 duża liczba jakichś osób, zwierząt razem zgromadzonych | |
| 909 | +kupa 3 wielka ilość czegoś | |
| 910 | +kupa 4 kał | |
| 911 | +kupno nabywanie czegoś na własność | |
| 912 | +kurczę 1 pisklę kury domowej od wyklucia się z jaja do wieku 3–4 miesięcy | |
| 913 | +kurczę 2 potrawa z tego ptaka | |
| 914 | +kurczę 3 o kimś małym, delikatnym, zwłaszcza o dziecku | |
| 915 | +kurde rodzaj przekleństwa | |
| 916 | +kurdebalans rodzaj przekleństwa | |
| 917 | +kurka 1 mała lub młoda kura | |
| 918 | +kurka 2 grzyb jadalny o wklęsłym, żółtawym kapeluszu | |
| 919 | +kurna rodzaj przekleństwa | |
| 920 | +kurwa 1 prostytutka; też: kobieta prowadząca rozwiązły tryb życia | |
| 921 | +kurwa 2 przekleństwo | |
| 922 | +kurwa 3 o kobiecie | |
| 923 | +kurwa 4 o kimś, kto dla osiągnięcia korzyści postępuje w sposób moralnie naganny | |
| 924 | +kusztyk interj II zobacz „kuśtyk” | |
| 925 | +kuśtyk interj wykrzyknik nazywający sposób chodzenia osoby, która kuleje lub podpiera się laską | |
| 926 | +kwa dźwięk wydawany przez kaczkę | |
| 927 | +kwadrylion w Polsce, Anglii i Niemczech: bilion bilionów, oznaczany w piśmie jedynką z dwudziestoma czterema zerami; we Francji, w USA, krajach byłego Związku Radzieckiego i południowej Europy: tysiąc trylionów, oznaczany w piśmie jedynką z piętnastoma zerami | |
| 928 | +kwita interj 1 wykrzyknik zamykający wypowiedź, podkreślający, że nadawca nie ma nic więcej do powiedzenia na dany temat lub że to, o czym była mowa, zostało zakończone | |
| 929 | +kwita interj 2 wykrzyknik wyrażający w sposób stanowczy wolę zakończenia czegoś | |
| 930 | +kędy pron zobacz „którędy” | |
| 931 | +kędyś pron zobacz „gdzieś gdzieś” | |
| 932 | +kędyż wzmocnione „kędy” | |
| 933 | +kłamstwo twierdzenie niezgodne z rzeczywistością, mające wprowadzić kogoś w błąd | |
| 934 | +kłap interj wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący dźwięk wydawany przez zwierzęta przy nagłym zamykaniu szczęk | |
| 935 | +kłótnia gwałtowna i ostra wymiana zdań | |
| 936 | +la interj I wykrzyknik, zwykle powtarzany, zastępujący słowa przy śpiewaniu melodii; też: przyśpiewka w piosenkach ludowych | |
| 937 | +la II sylabowa nazwa dźwięku „a” | |
| 938 | +lada I długi blat w sklepie, za którym stoi sprzedawca | |
| 939 | +lada qub II 1 a partykuła nadająca komuś lub czemuś cechę dowolności Pod lada pretekstem przynosił do pracy alkohol. | |
| 940 | +lada qub II 1 b wyrażająca obojętność wyboru Obywał się lada czym. | |
| 941 | +lada qub II 1 c wyrażająca negatywną ocenę czegoś lub kogoś Nie będzie mnie lada kto obrażał. | |
| 942 | +lada qub II 1 d wyróżniająca kogoś lub coś jako zasługującego na uwagę To był nie lada sukces. | |
| 943 | +lada prep III przyimek łączący się z nazwą jednostki czasu, komunikujący, iż coś stanie się w najbliższym czasie Przyjadą lada godzina. | |
| 944 | +latoś tego roku, w tym roku | |
| 945 | +lecz conj spójnik wyrażający przeciwieństwo, kontrast lub odmienne treści | |
| 946 | +ledwie adv I zobacz „ledwo ledwo” | |
| 947 | +ledwie conj II zobacz „ledwo ledwo” | |
| 948 | +ledwie qub III zobacz „ledwo ledwo” | |
| 949 | +ledwo adv I 1 przysłówek komunikujący, iż to, o czym mowa, zostało z trudem osiągnięte Ledwo zdał egzamin. | |
| 950 | +ledwo adv I 2 przysłówek komunikujący, iż od danego zdarzenia upłynęło bardzo niewiele czasu Słońce ledwo zaszło. | |
| 951 | +ledwo conj II spójnik międzyzdaniowy wskazujący na bezpośrednie następstwo zdarzeń Ledwo zabrał się do pracy, zadzwonił telefon. | |
| 952 | +ledwo qub III partykuła komunikująca, że ilość, zakres lub natężenie czegoś jest bardzo małe Herbata była ledwo ciepła. | |
| 953 | +liczba 1 podstawowe pojęcie matematyczne, którego treścią jest wynik liczenia, wyrażane najczęściej za pomocą cyfr | |
| 954 | +liczba 2 kategoria gramatyczna określająca jednostkowość lub niejednostkowość przedmiotów, osób itp. | |
| 955 | +liczba 3 stan liczebny | |
| 956 | +liczba 4 grono osób, grupa, kategoria | |
| 957 | +likwidacja 1 zniesienie, usunięcie lub rozwiązanie czegoś | |
| 958 | +likwidacja 2 zabicie kogoś na polecenie jakiejś organizacji | |
| 959 | +likwidacja 3 postępowanie zmierzające do uregulowania spraw organizacyjnych i majątkowych rozwiązywanego przedsiębiorstwa lub organizacji | |
| 960 | +likwidacja 4 w bankowości: obliczanie i spłacanie należności | |
| 961 | +likwidacja 5 policzenie sobie kosztów i wydatków z powodu jakiejś czynności; też: rachunek zawierający zestawienie kosztów | |
| 962 | +lila I kolor liliowy | |
| 963 | +lila II w kolorze liliowym | |
| 964 | +lilaróż I kolor lilioworóżowy | |
| 965 | +lilaróż II w kolorze lilioworóżowym | |
| 966 | +litr 1 jednostka objętości cieczy i ciał sypkich oraz pojemności naczyń równa jednemu decymetrowi sześciennemu; też: ilość płynu lub ciał sypkich równa tej objętości | |
| 967 | +litr 2 taka ilość wódki | |
| 968 | +loco I zobacz „loko” | |
| 969 | +loco II określenie w nutach unieważniające poprzedni znak wskazujący, że należy grać o oktawę wyżej lub niżej | |
| 970 | +loko miejsce dostarczenia i odbioru towaru | |
| 971 | +lu interj 1 wykrzyknik naśladujący odgłos chluśnięcia wodą | |
| 972 | +lu interj 2 wykrzyknik określający uderzenie kogoś | |
| 973 | +lu interj 3 wykrzyknik zachęcający do wykonania jakiejś czynności, zwłaszcza do wypicia alkoholu | |
| 974 | +lub conj I spójnik wyrażający możliwą wymienność lub wzajemne wyłączanie się zdań lub ich części | |
| 975 | +lub qub II partykuła używana między dwoma określeniami ilości lub liczby, komunikująca, że podane wielkości są przybliżone Spotykali się dwa lub trzy razy w tygodniu. | |
| 976 | +lulu w rozmowach z małymi dziećmi: spać | |
| 977 | +mach I jednostka prędkości równa prędkości rozchodzenia się dźwięku w powietrzu | |
| 978 | +mach interj II wykrzyknik nazywający szybko wykonaną czynność | |
| 979 | +maksimum I najwyższy stopień, największa możliwa ilość, wielkość lub wartość czegoś | |
| 980 | +maksimum II co najwyżej, maksymalnie | |
| 981 | +maximum I zobacz „maksimum maksimum” | |
| 982 | +maximum II zobacz „maksimum maksimum” | |
| 983 | +mało 1 mała lub za mała liczba, ilość kogoś lub czegoś Mam mało pieniędzy. | |
| 984 | +mało 2 w małym lub za małym stopniu, zakresie Mało go znam. | |
| 985 | +mało 3 słowo, za pomocą którego mówiący koryguje wcześniejszą wypowiedź, uznając, że użyte określenie charakteryzuje się zbyt małym stopniem intensywności Wtedy zaczęliśmy krzyczeć, mało krzyczeć – darliśmy się. | |
| 986 | +mało 4 w połączeniu z rzeczownikami i zaimkami osobowymi wskazuje, że dana osoba nie zadowala się tym, co ma, i chce więcej Ciągle mu mało zaszczytów. | |
| 987 | +me dźwięk wydawany przez meczącą owcę lub kozę | |
| 988 | +metr I 1 jednostka długości równa 100 centymetrom, odpowiadająca drodze, jaką przebywa światło w próżni w czasie 1/299 792 458 sekundy | |
| 989 | +metr I 2 miarka długości jednego metra | |
| 990 | +metr I 3 w odniesieniu do płodów rolnych: sto kilogramów | |
| 991 | +metr II zobacz „metrum” w znaczeniu 1 | |
| 992 | +metr III nauczyciel tańca, rzadziej muzyki, języków | |
| 993 | +mi zobacz „my my” | |
| 994 | +mianowicie conj a spójnik, który wprowadza wyjaśniający komentarz do treści wcześniejszego komunikatu Pomógł mu bardzo, mianowicie znalazł mu pracę. | |
| 995 | +mianowicie conj b lub poprzedza wyliczenie Przyszła cała rodzina, a mianowicie: rodzice, rodzeństwo, dziadkowie. | |
| 996 | +miara 1 jednostka, za pomocą której mierzone są jakieś wielkości | |
| 997 | +miara 2 przedmiot lub przyrząd do mierzenia; też: odmierzona ilość czegoś | |
| 998 | +miara 3 wielkość lub rozmiar czegoś | |
| 999 | +miara 4 ilość, liczba | |
| 1000 | +miara 5 umiar w czymś, dopuszczalne granice czegoś | |
| 1001 | +miara 6 wartość, stopień lub poziom czegoś | |
| 1002 | +miara 7 mierzenie szytego ubrania | |
| 1003 | +miau wyraz naśladujący dźwięk wydawany przez kota | |
| 1004 | +miejsce 1 przestrzeń, którą można czymś zająć lub zapełnić | |
| 1005 | +miejsce 2 określony fragment ciała | |
| 1006 | +miejsce 3 część jakiejś przestrzeni, na której ktoś przebywa, coś się znajduje lub odbywa; też: pomieszczenie służące określonym celom | |
| 1007 | +miejsce 4 wycinek przestrzeni przeznaczony dla jednej osoby | |
| 1008 | +miejsce 5 pozycja, ranga lub rola kogoś lub czegoś | |
| 1009 | +miejsce 6 fragment tekstu, wypowiedzi lub ciągu zdarzeń | |
| 1010 | +miejsce 7 stanowisko, posada | |
| 1011 | +mig 1 znak porozumiewawczy wykonywany za pomocą gestów lub mimiki | |
| 1012 | +mig 2 umowny ruch lub układ rąk, dłoni, palców odpowiadający poszczególnym wyrazom, literom, cyfrom w alfabecie migowym głuchoniemych | |
| 1013 | +miliard 1 tysiąc milionów | |
| 1014 | +miliard 2 niezliczona ilość czegoś | |
| 1015 | +milion 1 tysiąc tysięcy | |
| 1016 | +milion 2 niezliczona ilość czegoś | |
| 1017 | +mimo prep przyimek oznaczający rozbieżność między tym, co się dzieje, a tym, czego się należało spodziewać Mimo późnej pory wyszedł na spacer. | |
| 1018 | +mimo iż conj zobacz „mimo że” | |
| 1019 | +mimo że conj spójnik wyrażający rozbieżność między tym, co się dzieje w rzeczywistości, a tym, czego się oczekiwało Mimo że świeciło słońce, było zimno. | |
| 1020 | +mimochodem nie przywiązując do czegoś wagi, przy okazji | |
| 1021 | +minimalny bardzo mały, ograniczony do minimum | |
| 1022 | +minimum I najmniejsza możliwa lub niezbędna ilość lub wielkość czegoś | |
| 1023 | +minimum II najmniej, co najmniej, przynajmniej | |
| 1024 | +minus 1 znak odejmowania w postaci poziomej kreski stawiany między liczbami | |
| 1025 | +minus 2 znak w postaci poziomej kreski stawiany przed liczbą mniejszą od zera | |
| 1026 | +minus 3 znak w postaci poziomej kreski przy ocenie szkolnej, oznaczający zmniejszenie tej oceny o pół stopnia | |
| 1027 | +minus 4 wada, słaba strona | |
| 1028 | +między prep 1 przyimek komunikujący, że to, o czym mowa, jest z obu stron otoczone czymś Ulica ciągnęła się między domami. | |
| 1029 | +między prep 2 przyimek komunikujący, iż zależność, o której mowa, dotyczy wymienionych w zdaniu osób, zjawisk, przedmiotów lub faktów Pokrewieństwo między nimi było bardzo dalekie. | |
| 1030 | +między prep 3 przyimek wprowadzający określenia granic czasowych, w których miało miejsce dane zdarzenie Wrócę między drugą a trzecią. | |
| 1031 | +między prep 4 przyimek wprowadzający określenie przeznaczenia tego, co stanowi rezultat dokonanego podziału Podzielił majątek między synów. | |
| 1032 | +między prep 5 przyimek ograniczający dwustronnie zbiór cech, które można przypisać nietypowemu obiektowi, o którym mowa Bluzka koloru między żółtym a brązowym. | |
| 1033 | +między prep 6 przyimek komunikujący, iż wybór, przed którym stoi dana osoba, dotyczy wymienionych przedmiotów lub osób Wybieraj między mną a nim. | |
| 1034 | +między prep 7 przyimek wprowadzający określenie zbioru, do którego należą lub spośród którego się wyróżniają charakteryzowane w zdaniu przedmioty lub osoby Słynęła z urody między rówieśnicami. | |
| 1035 | +mniej stopień wyższy od „mało” | |
| 1036 | +mniejszość 1 mniejsza część jakiejś całości | |
| 1037 | +mniejszość 2 grupa ludności danego państwa różniąca się od większości jego mieszkańców przynależnością narodową, rasową lub wyznaniową | |
| 1038 | +mnóstwo wielka ilość czegoś lub kogoś | |
| 1039 | +moc I 1 siła psychiczna lub fizyczna | |
| 1040 | +moc I 2 energia lub siła, którą wyzwala jakieś urządzenie lub zjawisko | |
| 1041 | +moc I 3 zdolność oddziaływania, wywierania wpływu | |
| 1042 | +moc I 4 praca wykonana w jednostce czasu | |
| 1043 | +moc I 5 prawomocność, ważność jakiegoś dokumentu lub decyzji | |
| 1044 | +moc I 6 stopień stężenia czegoś | |
| 1045 | +moc I 7 trwałość i wytrzymałość materiału | |
| 1046 | +moc I 8 możliwości produkcyjne zakładu | |
| 1047 | +moc II bardzo dużo, mnóstwo | |
| 1048 | +moment 1 bardzo krótki odcinek czasu | |
| 1049 | +moment 2 pewien odcinek czasu wyodrębniony ze względu na ważne wydarzenia | |
| 1050 | +moment 3 fragment czegoś, co ma jakiś przebieg w czasie | |
| 1051 | +moment 4 wielkość stosowana w mechanice bryły | |
| 1052 | +może qub 1 partykuła nadająca wypowiedzi odcień przypuszczenia, wahania, osłabienia kategoryczności Zadzwoń do niej, może już wróciła. | |
| 1053 | +może qub 2 partykuła poprzedzająca określenie liczby lub ilości czegoś, komunikująca, że jest ono przybliżone Byłam w Krakowie może pięć razy w życiu. | |
| 1054 | +może qub 3 partykuła używana w zdaniach wyrażających propozycję, prośbę, radę lub polecenie, świadczy o grzeczności lub uprzejmości mówiącego w stosunku do rozmówcy Zaczekaj może jeszcze kilka dni. | |
| 1055 | +może qub 4 partykuła używana wówczas, gdy mówiący nie chce udzielić jednoznacznej odpowiedzi Zdążysz to zrobić do jutra? - Może. | |
| 1056 | +możliwość fakt, że coś jest możliwe | |
| 1057 | +możliwy 1 taki, który da się urzeczywistnić | |
| 1058 | +możliwy 2 będący w zasięgu czyichś możliwości | |
| 1059 | +możliwy 3 taki, który może się zdarzyć | |
| 1060 | +możliwy 4 dość dobry, znośny, jaki taki | |
| 1061 | +mu wyraz naśladujący dźwięk wydawany przez krowę | |
| 1062 | +my pron I zaimek odnoszący się do grupy osób, do których należy mówiący | |
| 1063 | +my II nazwa litery greckiej „M”, „μ”, oznaczającej głoskę „m” | |
| 1064 | +myk wyraz oznaczający szybki ruch, szybką ucieczkę | |
| 1065 | +myśl 1 wytwór pracy umysłu | |
| 1066 | +myśl 2 pomysł, zamiar, chęć | |
| 1067 | +myśl 3 pogląd, idea lub koncepcja | |
| 1068 | +mój pron I 1 zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do osoby mówiącej | |
| 1069 | +mój pron I 2 zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, jest szczególnie lubiane przez osobę mówiącą Zielony to mój kolor. | |
| 1070 | +mój II mój mąż | |
| 1071 | +na prep 1 a przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miejsce dziania się lub znajdowania się czegoś Pracował na polu. | |
| 1072 | +na prep 1 b miejsce lub kierunek, będące celem ruchu, czynności Pojechali na Mazury. | |
| 1073 | +na prep 2 przyimek tworzący wyrażenia oznaczające trwanie czegoś, okres, termin lub porę dziania się czegoś Wyjechać na weekend. | |
| 1074 | +na prep 3 przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miarę, ocenę wielkości oraz zakres ich zastosowania Gruby na palec. | |
| 1075 | +na prep 4 przyimek tworzący z nazwami czynności wyrażenia określające cel, skutek lub sposób odbywania się tych czynności Składać na pół. | |
| 1076 | +na prep 5 a przyimek łączący z nadrzędnymi czasownikami rzeczowniki stanowiące ich uzupełnienie Liczyć na pomoc. | |
| 1077 | +na prep 5 b z nadrzędnymi rzeczownikami wyrazy stanowiące ich uzupełnienie Skrzynka na listy. | |
| 1078 | +na prep 5 c lub z nadrzędnymi przymiotnikami wyrazy stanowiące ich uzupełnienie Był chciwy na pieniądze. | |
| 1079 | +na prep 6 przyimek tworzący wraz z rzeczownikami równoważniki zdań Na zdrowie! | |
| 1080 | +na prep 7 przyimek tworzący z przysłówkowymi określeniami kolorów wyrażenia precyzujące osiągnięcie koloru Pomalował ściany na zielono. | |
| 1081 | +na prep 8 przyimek tworzący z przysłówkami lub przymiotnikami wyrażenia oznaczające szczególne okoliczności dziania się czegoś Spać na stojąco. | |
| 1082 | +na prep 9 przyimek tworzący z przysłówkami oznaczającymi czas wyrażenia precyzujące ten czas Przyjechali na krótko. | |
| 1083 | +na prep 10 przyimek tworzący w połączeniu ze składnikami nieodmiennymi wyrażenia zleksykalizowane, oznaczające różne relacje przestrzenne Wyjść na zewnątrz. | |
| 1084 | +na przemian jeden po drugim lub raz jeden, raz drugi | |
| 1085 | +nacisk 1 działanie jednego ciała na drugie z pewną siłą | |
| 1086 | +nacisk 2 oddziaływanie na kogoś w celu skłonienia lub zmuszenia go do czegoś; też: środki tego oddziaływania | |
| 1087 | +nacisk 3 zaakcentowanie głoski, wyrazu, zdania | |
| 1088 | +nad prep 1 przyimek tworzący wyrażenia lokalizujące coś powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni Nad miastem przeszła burza. | |
| 1089 | +nad prep 2 przyimek tworzący wyrażenia lokalizujące coś w miejscu położonym blisko wody Wyjechali nad morze. Warszawa leży nad Wisłą. | |
| 1090 | +nad prep 3 przyimek tworzący wyrażenia wskazujące na przedmiot, temat tego, co oznacza wyraz określany Opieka nad dziećmi. Myśleć nad sposobem ratunku. | |
| 1091 | +nad prep 4 przyimek tworzący wyrażenia oznaczające bliskość czasową czegoś względem określonej pory Wrócili nad ranem. | |
| 1092 | +nad prep 5 przyimek przyłączający określenie osoby, która jest podporządkowana służbowo komuś innemu Nad dyrektorem departamentu stał określony wiceminister. | |
| 1093 | +nad prep 6 przyimek wprowadzający nazwę czegoś, czemu wymieniona w zdaniu cecha przysługuje w największym stopniu Nic ważniejszego nad zdrowie. | |
| 1094 | +nad prep 7 przyimek tworzący wyrażenia stanowiące wzmocnienie lub ograniczenie tego, co oznacza rzeczownik, z którym się łączy Skandal nad skandale. | |
| 1095 | +nad prep 8 przyimek przyłączający określenie podstawy porównania Praca nad siły. | |
| 1096 | +nadal w dalszym ciągu | |
| 1097 | +nader bardzo, niezwykle, niezmiernie | |
| 1098 | +nadto conj I spójnik nawiązujący do poprzedzającego kontekstu i wprowadzający nową informację na omawiany już temat | |
| 1099 | +nadto II zobacz „zanadto” | |
| 1100 | +nadzwyczaj w sposób niezwykły | |
| 1101 | +nadzór 1 kontrolowanie lub pilnowanie kogoś lub czegoś | |
| 1102 | +nadzór 2 komórka organizacyjna instytucji nadzorująca kogoś lub coś; też: personel nadzorujący | |
| 1103 | +najmniej I stopień najwyższy od „mało” | |
| 1104 | +najmniej qub II partykuła komunikująca, że ilość, liczba lub miara czegoś jest nie mniejsza od wymienionej i że może być większa Konferencja potrwa najmniej trzy godziny. | |
| 1105 | +najpierw jako pierwsze w kolejności, przed wszystkim innym | |
| 1106 | +najprzód zobacz „najpierw” | |
| 1107 | +najsampierw wzmocnione „najpierw” | |
| 1108 | +najwidoczniej qub zobacz „widocznie” | |
| 1109 | +najwyżej I 1 stopień najwyższy od „wysoko” | |
| 1110 | +najwyżej I 2 w ostatecznym razie | |
| 1111 | +najwyżej qub II partykuła komunikująca, że wymieniona w zdaniu wielkość stanowi, według mówiącego, w danym wypadku maksimum możliwości Ona ma najwyżej dwadzieścia lat. | |
| 1112 | +nakaz 1 norma działania oparta na zwyczaju i moralności | |
| 1113 | +nakaz 2 ustne lub pisemne polecenie, któremu należy się podporządkować | |
| 1114 | +naokoło I 1 ze wszystkich stron miejsca położonego w środku lub na wszystkie strony | |
| 1115 | +naokoło I 2 wzdłuż zewnętrznej krawędzi czegoś | |
| 1116 | +naokoło prep II przyimek komunikujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś | |
| 1117 | +naokół I zobacz „naokoło naokoło” w znaczeniu 1 | |
| 1118 | +naokół prep II zobacz „naokoło naokoło” | |
| 1119 | +naonczas zobacz „naówczas” | |
| 1120 | +napad 1 niespodziewane agresywne napadnięcie na kogoś lub na coś | |
| 1121 | +napad 2 zbrojny atak na czyjeś terytorium | |
| 1122 | +napad 3 gwałtowne wystąpienie lub działanie przeciwko komuś lub czemuś | |
| 1123 | +napad 4 nagłe pojawienie się lub nasilenie się jakiejś cechy u kogoś | |
| 1124 | +napad 5 gwałtowne nasilenie się jakiejś choroby lub jej objawów, występujące okresowo; też: gwałtowny przejaw silnego stanu emocjonalnego | |
| 1125 | +napad 6 ofensywna część drużyny w wielu grach zespołowych | |
| 1126 | +naprawdę qub 1 partykuła, za pomocą której mówiący, chcąc przekonać kogoś o słuszności swojego sądu, potwierdza jego prawdziwość Naprawdę nie wiem. | |
| 1127 | +naprawdę qub 2 partykuła wyrażająca zdziwienie lub niedowierzanie Czy ty naprawdę myślisz, że ci uwierzyłam? | |
| 1128 | +naprzeciw prep I przyimek komunikujący, że coś znajduje się lub dzieje się w miejscu, do którego dana osoba lub rzecz jest zwrócona, albo że ktoś idzie w kierunku, z którego spodziewa się nadejścia danej osoby | |
| 1129 | +naprzeciw II po przeciwnej, przeciwległej stronie | |
| 1130 | +naprzeciwko prep I zobacz „naprzeciw naprzeciw” | |
| 1131 | +naprzeciwko II zobacz „naprzeciw naprzeciw” | |
| 1132 | +naprzód 1 przed siebie, w przód | |
| 1133 | +naprzód 2 na przedzie przed innymi | |
| 1134 | +naprzód 3 wcześniej | |
| 1135 | +naprzód 4 po pierwsze, przede wszystkim | |
| 1136 | +naraz 1 szybko i nieoczekiwanie | |
| 1137 | +naraz 2 jednocześnie | |
| 1138 | +nareszcie adv I przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie nastąpiło później, niż się tego spodziewaliśmy, i że okres czekania na nie trwał zbyt długo, a także wyrażający zadowolenie, że nastąpiło | |
| 1139 | +nareszcie interj II wykrzyknik wyrażający zadowolenie mówiącego, że stało się to, na co czekał | |
| 1140 | +nasamprzód przede wszystkim | |
| 1141 | +następca 1 ten, kto po kimś następuje, obejmuje jakieś stanowisko, dziedziczy coś | |
| 1142 | +następca 2 rzecz, która zastępuje inną, wcześniejszą | |
| 1143 | +następnie potem, później, z kolei | |
| 1144 | +następny I następujący po innym w kolejności czasowej lub przestrzennej | |
| 1145 | +następny II ten, kto następuje po innym | |
| 1146 | +następujący taki oto | |
| 1147 | +nasz pron 1 zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do zespołu osób, z których jedną jest mówiący | |
| 1148 | +nasz pron 2 zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, stanowi przedmiot szczególnego zainteresowania osób mówiących Nasz podróżnik ruszył dalej. | |
| 1149 | +natenczas wówczas | |
| 1150 | +natomiast conj spójnik przeciwstawiający treści komunikowane za pomocą połączonych zdań | |
| 1151 | +naturalnie qub I partykuła komunikująca, że to, o czym jest mowa, nie budzi żadnych wątpliwości Nie chciał się uczyć i naturalnie nie zdał egzaminu. | |
| 1152 | +naturalnie interj II wykrzyknik nawiązujący do wcześniejszej wypowiedzi i potwierdzający to, co ona komunikuje | |
| 1153 | +natychmiast w tej samej chwili, bezpośrednio po czymś | |
| 1154 | +natychmiastowy następujący natychmiast, bezzwłocznie po czymś | |
| 1155 | +nawet qub 1 partykuła wyrażająca zdziwienie mówiącego wywołane jakąś nietypową lub nieoczekiwaną sytuacją Nawet chleba nie było. | |
| 1156 | +nawet qub 2 partykuła wyrażająca obojętność mówiącego wobec czyjegoś wyboru Możesz polecieć nawet do Australii. | |
| 1157 | +nawzajem 1 obopólnie, wzajemnie | |
| 1158 | +nawzajem 2 odwzajemniając się za coś; też: tak samo, także | |
| 1159 | +nazajutrz następnego dnia | |
| 1160 | +nazbyt nadmiernie, przesadnie | |
| 1161 | +nazwa wyraz albo połączenie wyrazowe oznaczające kogoś lub coś | |
| 1162 | +naówczas w określonym czasie w przeszłości lub w przyszłości | |
| 1163 | +ni conj I spójnik łączący składniki zdań zaprzeczonych, rzadziej całe zdania, charakteryzujące te same osoby, rzeczy lub fakty | |
| 1164 | +ni qub II partykuła komunikująca, wraz ze słowem „nie” poprzedzającym formę czasownika, że nie ma takiej rzeczy, osoby i sytuacji, do której odnosiłoby się to, o czym jest mowa w zdaniu Nie dostał za tę pracę ni złotówki. | |
| 1165 | +ni III zobacz „ny” | |
| 1166 | +niby prep I przyimek używany w konstrukcjach porównawczych, wyrażający relację podobieństwa Drucik cienki niby igła. | |
| 1167 | +niby conj II spójnik używany w konstrukcjach porównawczych, wyrażający relację podobieństwa Przeglądała się w wodzie niby w lustrze | |
| 1168 | +niby qub III 1 a partykuła wyrażająca dystans mówiącego wobec sądu uważanego za nieprawdziwy Niby cieszyła się dobrą opinią w swoim środowisku. | |
| 1169 | +niby qub III 1 b lub wobec sądu kontrastującego z innym i dlatego tylko w pewnym zakresie kwestionowanego Tak go niby lubi, a robi mu przykrości. | |
| 1170 | +niby qub III 2 partykuła wyrażająca niedowierzanie mówiącego, a także jego zastrzeżenie lub dezaprobatę wobec czyjegoś postępowania Za chwilę wychodzimy. – Niby dokąd? | |
| 1171 | +nic pron I 1 zaimek rzeczowny, sygnalizujący, zwykle wraz ze słowem „nie”, nieistnienie obiektu lub zdarzenia o właściwościach określonych w danym zdaniu Wieczorami już nic nie czytam. | |
| 1172 | +nic pron I 2 zaimek przysłowny, podkreślający, wraz ze słowem „nie”, że w żadnym stopniu dane zdarzenie nie miało miejsca Ona nic się nie śmieje. | |
| 1173 | +nic II rzecz lub osoba bez wartości | |
| 1174 | +niczym prep I przyimek przyłączający wyraz, który określa podstawę porównania Wpatrywał się w mrok niczym sowa czyhająca na łup. | |
| 1175 | +niczym conj II spójnik przyłączający wyraz lub wyrażenie, które określają podstawę porównania Była to scena niczym z bajki. | |
| 1176 | +nie qub I 1 partykuła występująca przed głównym składnikiem zdania lub równoważnikiem zdania, zmieniająca jego treść na przeciwną Nie kupiliśmy tego mieszkania. | |
| 1177 | +nie qub I 2 partykuła poprzedzająca określony składnik zdania, wykluczając w ten sposób z zakresu treści zdania to, do czego ten składnik się odnosi Nie z zazdrości to zrobił. | |
| 1178 | +nie qub I 3 partykuła negująca wcześniejszy sąd Jedni lokatorzy sami remontują mieszkania, inni nie. | |
| 1179 | +nie qub I 4 partykuła używana w pytaniach, kiedy mówiący liczy – w zależności od znaczenia pytania, jego kontekstu – na odpowiedź twierdzącą lub przeczącą Nie mylisz się czasem? | |
| 1180 | +nie qub I 5 partykuła używana w pytaniach wyrażających jakąś propozycję lub prośbę Nie poszlibyśmy do kina? | |
| 1181 | +nie qub I 6 partykuła poprzedzająca czasownik w zdaniach wykrzyknikowych i pytaniach retorycznych, podkreślając, jak wielu przedmiotów lub stanów rzeczy dotyczy, to o czym mowa Co się nie najeździła tymi pociągami! | |
| 1182 | +nie qub I 7 partykuła używana w pytaniach retorycznych dla podkreślenia, że prawdziwość tego, o czym mowa, jest oczywista Czyż zdrowie nie jest najważniejsze? | |
| 1183 | +nie qub I 8 partykuła używana w pytaniach wyrażających zdziwienie, że nie nastąpiło to, o czym jest mowa Nie powiedziałeś mi o tym wcześniej? | |
| 1184 | +nie qub I 9 partykuła wykluczająca zależność między przedmiotami lub stanami rzeczy wyrażoną w danym zdaniu Ojciec był nie wyższy od matki. | |
| 1185 | +nie qub I 10 partykuła podkreślająca, że dana osoba, dany obiekt lub stan rzeczy są pozbawione jakiejś cechy lub przysługuje im ona w małym stopniu Egzaminy zdawał nie najlepiej. | |
| 1186 | +nie qub I 11 partykuła używana, aby odpowiedzieć na pytanie rozstrzygnięcia Kupiłeś sobie garnitur? – Nie. | |
| 1187 | +nie qub I 12 partykuła używana, aby odrzucić sąd rozmówcy lub jego propozycję albo żeby odmówić spełnienia jego prośby lub polecenia Zostań u nas na kolacji! – Nie, dziś nie mogę. | |
| 1188 | +nie qub I 13 partykuła poprzedzająca korektę lub autokorektę tego, co zostało powiedziane wcześniej Wrócę w niedzielę, nie, w poniedziałek. | |
| 1189 | +nie qub I 14 partykuła używana z intonacją pytającą na końcu zdania twierdzącego, kiedy mówiący oczekuje aprobaty tego, co powiedział Cieszysz się z tego, nie? | |
| 1190 | +nie qub I 15 a partykuła używana jako wypowiedzenie wykrzyknikowe dla wyrażenia emocji, zwykle na widok czegoś niespodziewanego Nie! Przecież to mój kumpel ze szkoły! | |
| 1191 | +nie qub I 15 b lub w celu powstrzymania kogoś przed jakimś działaniem Nie! Zostaw ją w spokoju. | |
| 1192 | +nie conj II 1 a spójnik występujący między identycznymi formami tego samego wyrazu, tworząc połączenie wyrażające niepewność mówiącego co do charakterystyki przedmiotu, stanu rzeczy lub wyrażające wahanie, jak postąpić Pies nie pies, wygląd ma nietypowy. | |
| 1193 | +nie conj II 1 b albo komunikujące, że niezależnie od tego, czy ten wyraz przekazuje informację prawdziwą, należy zaakceptować to, o czym mowa w bezpośrednim kontekście tego połączenia Strach nie strach, ale iść do dentysty musisz. | |
| 1194 | +nie conj II 2 spójnik występujący między dwoma rzeczownikami, komunikujący, że osoba lub rzecz należąca do zakresu drugiego rzeczownika ma wyróżniające się cechy wskazane przez pierwszy rzeczownik Diabeł nie dziewczyna. | |
| 1195 | +niebawem po upływie krótkiego czasu, wkrótce | |
| 1196 | +niebieskolila lila o odcieniu niebieskim | |
| 1197 | +niech qub a partykuła tworząca formy opisowe trybu rozkazującego, występująca na początku zdań i równoważników zdań wyrażających: prośbę, polecenie, życzenie Niech pani siądzie. | |
| 1198 | +niech qub b warunek Niech dostanie pieniądze, zaraz je wyda. | |
| 1199 | +niech qub c niemożliwość czegoś Niech kto tak pięknie zagra jak ona. | |
| 1200 | +niech qub d niechętne przyzwolenie na coś, obojętność Zostanę tam jeszcze ze dwa dni. – Niech ci będzie. | |
| 1201 | +niech qub e możliwość skutku, który nie odstrasza od powziętego zamiaru Niech mnie zwolnią, nie zmienię swojego zdania. | |
| 1202 | +niech qub f sprzeciw wobec czegoś lub pogróżkę, groźbę Niech ja złapię tego smarkacza. | |
| 1203 | +niechaj qub zobacz „niech” | |
| 1204 | +niechajże zobacz „niechaj” | |
| 1205 | +niechby qub partykuła wprowadzająca zdania i równoważniki zdań wyrażające życzenie Niechby się wreszcie pogodzili. | |
| 1206 | +niechcący mimo woli, nieświadomie | |
| 1207 | +niechęć 1 brak chęci do czegoś | |
| 1208 | +niechęć 2 nieprzyjazne uczucia względem kogoś | |
| 1209 | +niechże qub zobacz „niech” | |
| 1210 | +nieco adv I przysłówek komunikujący, że stopień cechy lub zakres stanu rzeczy bądź zjawiska nie jest duży Spóźniłeś się nieco. | |
| 1211 | +nieco pron II zaimek komunikujący o niedużej ilości rzeczy lub osób bądź o niewielkim stopniu cechy Dolała mu do herbaty nieco rumu. | |
| 1212 | +niedaleko prep przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami, zdarzeniami lub punktami czasowymi Mieszkali niedaleko parku. | |
| 1213 | +niedawny 1 taki, który zdarzył się w niedalekiej przeszłości | |
| 1214 | +niedawny 2 istniejący od krótkiego czasu | |
| 1215 | +niedawny 3 istniejący jeszcze nie tak dawno, prawie do chwili obecnej | |
| 1216 | +niedużo 1 niewielka ilość lub liczba Przyszło niedużo ludzi. | |
| 1217 | +niedużo 2 w niewielkim stopniu, zakresie Niedużo podróżował. | |
| 1218 | +niegdyś kiedyś, dawniej | |
| 1219 | +niejako qub partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy, ale jest mu bliski Niejako podświadomie pozwalała mu o wszystkim decydować. | |
| 1220 | +niejeden pron I zaimek sygnalizujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, dotyczy wielu osób, rzeczy, sytuacji itp. | |
| 1221 | +niejeden II więcej niż jedna osoba, wiele osób | |
| 1222 | +niekiedy co pewien czas | |
| 1223 | +niekoniecznie 1 bez koniecznej potrzeby; też: niewyłącznie To jest niekoniecznie potrzebne. | |
| 1224 | +niekoniecznie 2 niezupełnie, nie całkiem Śpiewać wesoło, niekoniecznie pięknie. | |
| 1225 | +niektóry pron zaimek wskazujący na ograniczoną liczbę rzeczy, zjawisk lub na pewną część jakiejś zbiorowości Niektórzy ludzie nie jadają mięsa. | |
| 1226 | +nieliczny 1 niebędący licznym | |
| 1227 | +nieliczny 2 zdarzający się rzadko | |
| 1228 | +niemal qub partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa, nie zostało osiągnięte i że niewiele brakuje, aby się urzeczywistniło Skarpety były niemal w strzępach. | |
| 1229 | +niemalże qub zobacz „niemal” | |
| 1230 | +niemało 1 w dość dużej liczbie lub ilości Mają niemało pieniędzy. | |
| 1231 | +niemało 2 w dość dużym stopniu, zakresie Niemało się wczoraj nasłuchałam o twoich dzieciach. | |
| 1232 | +niemniej conj spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, którego treść jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu; też w wyrażeniach: niemniej jednak, niemniej przeto | |
| 1233 | +niemożliwy 1 niedający się urzeczywistnić | |
| 1234 | +niemożliwy 2 będący nie do zniesienia | |
| 1235 | +nieomal qub zobacz „niemal” | |
| 1236 | +nieomalże zobacz „nieomal” | |
| 1237 | +nieopodal prep I zobacz „opodal opodal” | |
| 1238 | +nieopodal adv II zobacz „opodal opodal” | |
| 1239 | +niepostrzeżenie w sposób nierzucający się w oczy | |
| 1240 | +nieprawda I brak zgodności z rzeczywistością; też: to, co niezgodne z prawdą | |
| 1241 | +nieprawda interj II 1 wykrzyknik nawiązujący do czyjejś wypowiedzi, sygnalizujący, że mówiący nie zgadza się z tym, co ktoś powiedział | |
| 1242 | +nieprawda interj II 2 wykrzyknik używany z intonacją pytającą na końcu zdania, kiedy mówiący oczekuje od swojego rozmówcy aprobaty tego, co powiedział | |
| 1243 | +nieprawdaż interj zobacz „nieprawda nieprawda” w znaczeniu 2 | |
| 1244 | +nieraz 1 często | |
| 1245 | +nieraz 2 czasem | |
| 1246 | +niespełna qub partykuła dodawana do wyrażenia określającego ilość, liczbę, miarę, informująca, iż czegoś jest niewiele mniej, niż komunikuje to dane wyrażenie Miał niespełna pięćdziesiąt lat. | |
| 1247 | +niespostrzeżenie zobacz „niepostrzeżenie” | |
| 1248 | +niestety qub partykuła, za pomocą której mówiący wyraża żal, iż dana sytuacja ma miejsce, i zarazem pragnienie, żeby było inaczej Niestety, nie mogę ci pomóc. | |
| 1249 | +niewczas nieodpowiednia pora | |
| 1250 | +niewiele 1 nieduża liczba lub ilość Z niewieloma koleżankami udało mi się porozmawiać. Mam niewiele czasu na rozmowę. | |
| 1251 | +niewiele 2 w niewielkim stopniu, zakresie On zawsze niewiele mówił o sobie. Siostra jest niewiele młodsza ode mnie. | |
| 1252 | +niezadługo wkrótce, niebawem | |
| 1253 | +niezbyt w małym stopniu, nie bardzo | |
| 1254 | +nigdy w żadnym czasie; też: pod żadnym warunkiem | |
| 1255 | +nigdzie 1 w żadnym miejscu | |
| 1256 | +nigdzie 2 do żadnego miejsca | |
| 1257 | +nijak 1 w żaden sposób | |
| 1258 | +nijak 2 niezbyt dobrze pod względem samopoczucia | |
| 1259 | +nikogusieńko absolutnie nikogo | |
| 1260 | +nikoguteńko zobacz „nikogusieńko” | |
| 1261 | +nikt pron zaimek przeczący, wraz ze słowem „nie” sygnalizujący nieistnienie osoby o właściwościach określonych w danym zdaniu | |
| 1262 | +nim conj spójnik komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nastąpiło wcześniej niż zdarzenie, o którym mowa w zdaniu podrzędnym | |
| 1263 | +niniejszy ten właśnie | |
| 1264 | +niźli conj I zobacz „niż niż” | |
| 1265 | +niźli prep II zobacz „niż niż” | |
| 1266 | +niż conj I spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie określające podstawę porównania dla cechy lub sytuacji odznaczających się zwykle większym lub mniejszym stopniem nasilenia Wydawała się młodsza, niż była w istocie. | |
| 1267 | +niż prep II przyimek przyłączający wyrażenie określające podstawę porównania dla cechy lub sytuacji odznaczających się zwykle większym lub mniejszym stopniem nasilenia Szybciej rosną wydatki niż dochody. | |
| 1268 | +niż III 1 nizina obejmująca duże obszary | |
| 1269 | +niż III 2 bardzo niski lub najniższy poziom czegoś | |
| 1270 | +niż III 3 obszar niskiego ciśnienia atmosferycznego, w którym ciśnienie maleje ku środkowi obszaru | |
| 1271 | +niżby conj spójnik przyłączający zdanie, które określa możliwą do wyobrażenia bądź przewidywaną podstawę porównania dla charakteryzowanej wcześniej sytuacji Jego misja jest trudniejsza, niżby się to wydawało. | |
| 1272 | +niżeli conj I zobacz „niż niż” | |
| 1273 | +niżeli prep II zobacz „niż niż” | |
| 1274 | +no japońskie widowisko teatralno-operowe z XIV i XVII w. | |
| 1275 | +no qub I 1 a partykuła występująca w wypowiedzeniach wyrażających polecenie lub rozkaz Siedź no spokojnie. | |
| 1276 | +no qub I 1 b albo naleganie Porozmawiał no byś z nią! | |
| 1277 | +no qub I 1 c albo groźbę lub ostrzeżenie Niech no ja go spotkam! | |
| 1278 | +no qub I 2 a partykuła występująca na początku kolejnego wypowiedzenia, wyraźnie nawiązującego do poprzedniego Chciał jak najlepiej, no ale mu nie wyszło. | |
| 1279 | +no qub I 2 b albo na początku repliki w dialogu Wpadniesz do mnie na chwilę? - No dobrze. | |
| 1280 | +no qub I 3 partykuła poprzedzająca słowo wprowadzające pytanie No co ja mam mu odpowiedzieć? | |
| 1281 | +no qub I 4 partykuła występująca na początku wypowiedzenia odnoszącego się bezpośrednio do danej sytuacji No czemu się tak krzywisz? | |
| 1282 | +no interj II 1 a wykrzyknik wyrażający odpowiedź twierdzącą na postawione pytanie Zgadzasz się ze mną? - No. | |
| 1283 | +no interj II 1 b albo sygnalizujący, że adresat słucha mówiącego Powiem ci coś. - No? | |
| 1284 | +no interj II 2 wykrzyknik używany wtedy, gdy mówiący chce zmienić tok rozmowy lub spowodować określone działanie Chciałbym cię o coś zapytać. - No, mów! | |
| 1285 | +no interj II 3 a wykrzyknik stanowiący odrębną wypowiedź tego samego nadawcy, używany wtedy, gdy ten się waha, co powiedzieć, lub zapomniał, co chciał powiedzieć Ona jest taka trochę, no, niepoważna. | |
| 1286 | +no interj II 3 b albo gdy nadawca koryguje swoją wypowiedź Poszło mi to tak łatwo, no, dosyć łatwo. | |
| 1287 | +no interj II 3 c albo gdy nadawca chce zwrócić uwagę słuchacza na to, co mówi, często wyrażając zniecierpliwienie lub pośpiech No, ruszaj się! | |
| 1288 | +no interj II 3 d albo gdy nadawca protestuje przeciw jakimś działaniom No! Dlaczego się tak rozpychasz!? | |
| 1289 | +notabene wyraz wtrącony w tekst zdania, poprzedzający jakąś dodatkową, ale ważną informację | |
| 1290 | +notatka 1 krótki tekst, spostrzeżenie zapisane w celu zapamiętania; też: kartka z takim tekstem | |
| 1291 | +notatka 2 krótka informacja w prasie | |
| 1292 | +nowo niedawno, dopiero co | |
| 1293 | +nowy I 1 niedawno zrobiony, nabyty lub właśnie powstały, założony | |
| 1294 | +nowy I 2 taki, który zajął miejsce poprzedniego | |
| 1295 | +nowy I 3 o ludziach: spotykany po raz pierwszy, dopiero co poznany lub będący od niedawna w jakimś środowisku | |
| 1296 | +nowy I 4 od niedawna istniejący, właśnie wynaleziony | |
| 1297 | +nowy I 5 następny, dalszy | |
| 1298 | +nowy I 6 zwykle o roślinach lub ich częściach: świeżo wyrosły lub świeżo dojrzały | |
| 1299 | +nowy II człowiek właśnie przybyły, dopiero co poznany lub początkujący w jakimś zawodzie | |
| 1300 | +nuż interj wykrzyknik komunikujący, że coś się nagle, nieoczekiwanie i zarazem w sposób gwałtowny zaczyna | |
| 1301 | +nuże interj 1 wykrzyknik komunikujący, że coś się nagle, nieoczekiwanie i zarazem w sposób gwałtowny zaczyna | |
| 1302 | +nuże interj 2 wykrzyknik wyrażający ponaglenie do szybszego wykonywania czynności | |
| 1303 | +o I 1 litera oznaczająca samogłoskę „o” | |
| 1304 | +o I 2 samogłoska ustna | |
| 1305 | +o I 3 litera oznaczająca w numeracji porządkowej: szesnasty | |
| 1306 | +o prep II 1 przyimek wprowadzający nazwę lub charakterystykę przedmiotu czyjejś wypowiedzi, czyjejś prośby, czyichś starań, myśli, uczuć, czyjegoś sądu lub przekonania, a także nazwę przedmiotu sporu, walki bądź oskarżenia Często opowiadał o swojej rodzinie. Był przekonany o swojej racji. Drużyny walczyły o wejście do finału. | |
| 1307 | +o prep II 2 przyimek poprzedzający nazwę przedmiotu, z którym styka się jakaś osoba lub rzecz w wyniku ruchu lub w trakcie wykonywania jakiejś czynności Zaczepiła rękawem o gwóźdź. Koła stukały o szyny. | |
| 1308 | +o prep II 3 przyimek wprowadzający określenie różnicy między dwoma obiektami lub stanami rzeczy pod względem ilości, liczby lub stopnia Przerósł brata o głowę. | |
| 1309 | +o prep II 4 przyimek wprowadzający określenie czasu zdarzenia Wyruszyli w góry o świcie. | |
| 1310 | +o prep II 5 przyimek przyłączający do nazwy rzeczy lub osoby rzeczownik z przymiotnikiem lub liczebnikiem charakteryzujący właściwość tej rzeczy lub osoby Był człowiekiem o stalowych nerwach. | |
| 1311 | +o prep II 6 przyimek przyłączający nazwę narzędzia lub środka, którym posługuje się dana osoba, chcąc wykonać określoną czynność Poruszała się o kulach. | |
| 1312 | +o interj III 1 wykrzyknik wyrażający zdziwienie lub zaskoczenie O! Co za miła wiadomość! | |
| 1313 | +o interj III 2 wykrzyknik używany w celu zwrócenia uwagi na coś O, tu są świeże ślady. | |
| 1314 | +o interj III 3 wykrzyknik poprzedzający rzeczownik w wołaczu, użyty spontanicznie w funkcji czysto ekspresywnej O mój Boże, co tu się dzieje? | |
| 1315 | +oba zobacz „obaj ” | |
| 1316 | +obecnie teraz | |
| 1317 | +obecny 1 osobiście przy czymś będący, znajdujący się gdzieś w danej chwili | |
| 1318 | +obecny 2 istniejący teraz, w tym okresie lub momencie | |
| 1319 | +obecny 3 funkcjonujący lub zaznaczający się w czymś | |
| 1320 | +obiekt 1 przedmiot, który można zobaczyć lub dotknąć | |
| 1321 | +obiekt 2 rzecz abstrakcyjna, np. cecha lub pojęcie | |
| 1322 | +obiekt 3 coś, czego dotyczą czyjeś działania, zainteresowania lub uczucia | |
| 1323 | +obiekt 4 budynek lub zespół budynków; też: urządzenia terenowe | |
| 1324 | +obietnica zapewnienie zrobienia, załatwienia lub dania komuś czegoś | |
| 1325 | +obok prep I 1 przyimek komunikujący, że dana rzecz lub osoba znajduje się blisko innej Położył łyżkę obok talerza. Usiadła obok syna. | |
| 1326 | +obok prep I 2 przyimek komunikujący o współwystępowaniu przedmiotów lub faktów, o których jest mowa, z innymi przedmiotami i faktami Obok działalności politycznej uprawiał dziennikarstwo. | |
| 1327 | +obok adv II przysłówek komunikujący o małej odległości między przedmiotami Dziecko śpi obok. | |
| 1328 | +obręb 1 obszar ograniczony czymś | |
| 1329 | +obręb 2 zamknięta całość o ustalonych granicach | |
| 1330 | +obręb 3 zakres czyichś wpływów, działań, możliwości | |
| 1331 | +obręb 4 brzeg tkaniny zagięty i przyszyty, zabezpieczający materiał przed strzępieniem | |
| 1332 | +obsługa obsługiwanie ludzi lub jakichś urządzeń; też: grupa ludzi, którzy się tym zajmują | |
| 1333 | +obunóż obiema nogami | |
| 1334 | +oburącz obiema rękami | |
| 1335 | +obwód 1 linia zamknięta, okalająca płaszczyznę lub bryłę; też: długość tej linii | |
| 1336 | +obwód 2 wydzielony umownie obszar | |
| 1337 | +oby qub partykuła wyrażająca życzenie, aby spełniło się to, czego mówiący pragnie Obyś żył długo i szczęśliwie. | |
| 1338 | +obyż zobacz „oby ” | |
| 1339 | +och interj wykrzyknik będący spontaniczną reakcją mówiącego na nieoczekiwane odczucie lub zaskakującą informację | |
| 1340 | +ochota chęć, pragnienie czegoś | |
| 1341 | +oczekiwanie to, czego się pragnie i spodziewa | |
| 1342 | +oczywisty niebudzący wątpliwości | |
| 1343 | +oczywiście qub I partykuła komunikująca, że to, o czym jest mowa, nie budzi żadnych wątpliwości To było oczywiście nieporozumienie. | |
| 1344 | +oczywiście interj II wykrzyknik nawiązujący do wcześniejszej wypowiedzi i potwierdzający to, co ona komunikuje Przywitali się z wami? – Oczywiście, że tak. | |
| 1345 | +od prep 1 a przyimek wprowadzający określenie miejsca, od którego oddala się dana rzecz lub osoba Goście wstali od stołu. | |
| 1346 | +od prep 1 b lub z którego dochodzi dane zjawisko Zimny wiatr wiał od morza. | |
| 1347 | +od prep 2 przyimek wprowadzający nazwę strony lub miejsca, względem których określane jest położenie danego obiektu Ręczniki leżą na drugiej półce od dołu. | |
| 1348 | +od prep 3 przyimek wprowadzający nazwę obiektu, od którego dana rzecz jest oddzielana lub oddzielona Odklejała znaczki od kopert. | |
| 1349 | +od prep 4 przyimek wprowadzający nazwę osoby, od której pochodzi to, o czym jest mowa Pieniądze pożyczyła od ojca. | |
| 1350 | +od prep 5 przyimek wprowadzający określenie czasu, w którym zaczął mieć miejsce dany stan rzeczy Była od świtu na nogach. | |
| 1351 | +od prep 6 przyimek wprowadzający określenie dolnej granicy czegoś Mieszkanie było zastawione książkami od podłogi po sufit. | |
| 1352 | +od prep 7 przyimek wprowadzający określenie przyczyny danego zjawiska Buty miał mokre od rosy. | |
| 1353 | +od prep 8 przyimek poprzedzający nazwę osoby, rzeczy lub zjawiska, z którymi ktoś chce uniknąć kontaktu Zasłaniała twarz od słońca. | |
| 1354 | +od prep 9 a przyimek łączący dwa rzeczowniki, z których pierwszy nazywa część danej całości Wyprasuj kołnierzyk od bluzki. | |
| 1355 | +od prep 9 b przedmiot zabezpieczający przed danym zjawiskiem Weź proszek od bólu głowy. | |
| 1356 | +od prep 9 c lub przedmiot używany w danych sytuacjach Garnitur od ślubu. | |
| 1357 | +od prep 10 przyimek łączący nazwę osoby z określeniem jej specjalności Firma zatrudni specjalistę od komputerów. | |
| 1358 | +od prep 11 przyimek łączący dwa człony konstrukcji porównawczej dotyczącej stopnia nasilenia danej cechy Ta praca była trudniejsza od poprzedniej. | |
| 1359 | +od prep 12 przyimek wprowadzający określenie podstawy obliczania jakiejś wielkości W redakcji płacono mu od wiersza lub od arkusza. | |
| 1360 | +od prep 13 przyimek przyłączający wyrazy i wyrażenia służące wymyślaniu komuś Nawyzywała go od łajdaków. | |
| 1361 | +odcinek 1 wyodrębniona część czegoś mająca kształt podłużny | |
| 1362 | +odcinek 2 fragment utworu drukowanego w kolejnych numerach czasopisma lub prezentowanego w radiu, telewizji w regularnych odstępach czasu; też: samodzielny film lub samodzielna audycja będące częścią jakiegoś cyklu | |
| 1363 | +odcinek 3 odcięta część jakiegoś dokumentu, będąca zwykle dowodem wpłaty lub wypłaty | |
| 1364 | +odcinek 4 to, co zostało oderwane lub odcięte od czegoś | |
| 1365 | +odcinek 5 wydzielona część jakiejś działalności | |
| 1366 | +odcinek 6 część linii prostej zawarta między jej dwoma punktami wraz z tymi punktami | |
| 1367 | +odcinek 7 teren wyznaczony na samodzielne działania jednostki wojskowej | |
| 1368 | +oddziaływanie wpływ wywierany przez kogoś lub coś | |
| 1369 | +odkąd pron 1 zaimek używany w pytaniach o czas lub miejsce rozpoczęcia czegoś Odkąd go znasz? | |
| 1370 | +odkąd pron 2 zaimek wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące o zjawisku trwającym w tym samym czasie, co zjawisko opisywane w zdaniu nadrzędnym Nie słyszałem o tym, odkąd żyję. | |
| 1371 | +odległość 1 przestrzeń oddzielająca od siebie dwa miejsca lub punkty | |
| 1372 | +odległość 2 odcinek czasu dzielący dwa porównywalne wydarzenia | |
| 1373 | +odległość 3 różnica wysokości między dwoma współbrzmiącymi lub następującymi po sobie dźwiękami | |
| 1374 | +odmowa niewyrażenie zgody na coś | |
| 1375 | +odpowiedź 1 ustna lub pisemna reakcja na pytanie, zwrot lub zarzut skierowany do kogoś | |
| 1376 | +odpowiedź 2 mówienie lub pisanie na zadany przez sprawdzającego wiadomości temat; też: treść tego, co zostało odpowiedziane | |
| 1377 | +odpowiedź 3 reakcja na coś | |
| 1378 | +odpowiedź 4 rozwiązanie jakichś problemów lub wątpliwości | |
| 1379 | +odpowiedź 5 w szachach, brydżu itp.: ruch jednego z grających wykonywany po ruchu przeciwnika | |
| 1380 | +odrobina 1 bardzo mała ilość czegoś | |
| 1381 | +odrobina 2 mały stopień intensywności czegoś | |
| 1382 | +odtąd pron 1 zaimek wskazujący na miejsce rozpoczęcia czegoś Przepisz ten tekst odtąd do końca strony. | |
| 1383 | +odtąd pron 2 a zaimek określający czas rozpoczęcia czegoś od momentu wskazanego we wcześniejszej wypowiedzi Wyjechała rok temu i odtąd już jej nie widziałem. | |
| 1384 | +odtąd pron 2 b lub od teraz Obiecuję, że odtąd wszystko się zmieni. | |
| 1385 | +oferta 1 formalna propozycja zawarcia umowy, dokonania transakcji | |
| 1386 | +oferta 2 towary i usługi proponowane klientom | |
| 1387 | +off line zobacz „offline” | |
| 1388 | +off-line zobacz „offline” | |
| 1389 | +offline tryb pracy, podczas którego komputer lub urządzenie działa w odłączeniu od sieci, komputera głównego itp. | |
| 1390 | +ogół 1 zespół przedmiotów, zjawisk tworzących pewną całość | |
| 1391 | +ogół 2 zespół osób mających jakąś wspólną cechę, np. zawód, narodowość, zainteresowania | |
| 1392 | +ogół 3 wszyscy mieszkańcy danego kraju, okręgu, miasta itp | |
| 1393 | +oho interj 1 wykrzyknik wzmacniający wypowiedź, wyrażający podziw lub zdziwienie Urodzaj będzie, że oho! | |
| 1394 | +oho interj 2 wykrzyknik używany w momencie zobaczenia, stwierdzenia, uświadomienia sobie czegoś Oho, na mnie już czas! | |
| 1395 | +oj interj 1 wykrzyknik wyrażający spontaniczne reakcje na różne doznania | |
| 1396 | +oj interj 2 wykrzyknik wyrażający ostrzeżenie, pogróżkę lub reprymendę | |
| 1397 | +ojej interj zobacz „oj” w znaczeniu 1 | |
| 1398 | +ojoj interj zobacz „oj” w znaczeniu 1 | |
| 1399 | +okay zobacz „okej” | |
| 1400 | +okej wszystko w porządku, dobrze, zgoda | |
| 1401 | +okoliczny 1 znajdujący się w pobliżu czegoś | |
| 1402 | +okoliczny 2 miejscowy, tutejszy, lokalny | |
| 1403 | +około prep I przyimek poprzedzający określenie liczby, ilości, miary lub czasu, nadający im przybliżony charakter | |
| 1404 | +około qub II partykuła dodawana do określenia liczby, ilości lub miary, komunikująca, że jest ono przybliżone Ceny papieru wzrosły około trzykrotnie. | |
| 1405 | +omal adv I przysłówek tworzący zwroty oznaczające bliską lokalizację czegoś, możliwość czegoś Omal nie stracił przytomności z bólu. | |
| 1406 | +omal qub II partykuła nadająca wyrazowi, który poprzedza, odcień przybliżenia, mniejszej dokładności Naiwność granicząca omalże z głupotą. | |
| 1407 | +omalże adv I zobacz „omal omal” | |
| 1408 | +omalże qub II zobacz „omal omal” | |
| 1409 | +on pron zaimek, który odnosi się do osób nieuczestniczących w rozmowie, a także do przedmiotów i zjawisk | |
| 1410 | +on-line zobacz „online” | |
| 1411 | +onegdaj dawniej, kiedyś | |
| 1412 | +ongi kiedyś | |
| 1413 | +ongiś zobacz „ongi” | |
| 1414 | +online dokonywany za pośrednictwem sieci komputerowej, głównie Internetu | |
| 1415 | +opis 1 wypowiedź lub tekst, w których są opisane jakieś osoby, przedmioty, zjawiska lub sytuacje; też: czynność opisywania czegoś | |
| 1416 | +opis 2 objaśnienia i podpis do rysunku, mapy itp. | |
| 1417 | +opis 3 podstawowe dane dotyczące jakiejś publikacji lub urządzenia | |
| 1418 | +opodal prep I przyimek komunikujący o małej odległości przedmiotu lub zdarzenia od danego miejsca Konie pasły się opodal lasu. | |
| 1419 | +opodal adv II przysłówek komunikujący, że coś znajduje się lub dzieje się w małej odległości Mieszkam opodal. | |
| 1420 | +opowiadanie 1 to, co jest opowiadane | |
| 1421 | +opowiadanie 2 niewielki utwór pisany prozą, ograniczony zwykle do jednego wątku fabularnego | |
| 1422 | +opowieść 1 opowiadana historia | |
| 1423 | +opowieść 2 utwór na pograniczu noweli i powieści, o bogatej fabule i gawędziarskim toku narracji | |
| 1424 | +oprócz prep 1 przyimek wyłączający z zakresu odniesienia zdania element, którego nazwa użyta jest po tym przyimku Zwiedzili cały pałac oprócz ostatniego piętra. | |
| 1425 | +oprócz prep 2 przyimek włączający do zakresu odniesienia zdania element, którego nazwa użyta jest po tym przyimku Oprócz niego byli tam i inni. | |
| 1426 | +oraz conj spójnik używany do łączenia zdań lub innych wyrażeń, które odnoszą się do tych samych przedmiotów, osób lub faktów | |
| 1427 | +osiem num liczebnik główny oznaczający liczbę 8 | |
| 1428 | +osiemdziesiąt num liczebnik główny oznaczający liczbę 80 | |
| 1429 | +osiemnaście num liczebnik główny oznaczający liczbę 18 | |
| 1430 | +osiemset num liczebnik główny oznaczający liczbę 800 | |
| 1431 | +osobny oddzielony od innych lub mający specjalne przeznaczenie | |
| 1432 | +ostatecznie 1 w sposób ostateczny lub do samego końca, całkowicie | |
| 1433 | +ostatecznie 2 wreszcie lub w ostatecznym razie | |
| 1434 | +ostateczny 1 taki, który jest ostatnim etapem jakiegoś działania lub procesu i nie ulegnie już zmianie | |
| 1435 | +ostateczny 2 o działaniach, decyzjach itp.: radykalny i podejmowany, gdy nie ma już wyjścia | |
| 1436 | +ostateczny 3 mający związek ze śmiercią i sensem życia w wymiarze religijnym i filozoficznym | |
| 1437 | +ostateczny 4 o stanach, odczuciach itp.: taki, który jest w najwyższym stopniu | |
| 1438 | +ostatni I 1 znajdujący się na końcu lub taki, po którym nie będzie innego | |
| 1439 | +ostatni I 2 najbliższy teraźniejszości spośród minionych | |
| 1440 | +ostatni I 3 najmniej prawdopodobny lub najmniej odpowiedni | |
| 1441 | +ostatni I 4 najniższy pod względem wartości, godności | |
| 1442 | +ostatni II 1 ktoś, kto jest ostatnim i jedynym specjalistą w jakiejś dziedzinie lub ostatnim posiadającym jakieś umiejętności | |
| 1443 | +ostatni II 2 człowiek najniżej stojący pod względem wartości moralnych | |
| 1444 | +ostatnio 1 w ostatnich czasach, niedawno | |
| 1445 | +ostatnio 2 ostatnim razem | |
| 1446 | +ot qub partykuła poprzedzająca składnik zdania odnoszący się do czegoś, co mówiący uważa za zwyczajne lub nieistotne Odwiedziłem wczoraj dziadka, ot tak sobie, żeby pogadać. | |
| 1447 | +oto pron I zaimek odsyłający do kogoś lub do czegoś, kto lub co znajduje się w zasięgu wzroku rozmówców | |
| 1448 | +oto qub II 1 partykuła wzmacniająca funkcję wskazującą sąsiadującego zaimka Tyle oto są warte wasze obietnice. | |
| 1449 | +oto qub II 2 partykuła otwierająca nową wypowiedź, która stanowi podsumowanie wcześniejszej lub komentarz do niej Dziesięć płyt – oto jej dorobek piosenkarski. | |
| 1450 | +oto qub II 3 partykuła wprowadzająca wypowiedzenie odsyłające do sytuacji i nawiązujące do poprzedzającego kontekstu Zbliżaliśmy się do miasta, bo oto widać już było światła. | |
| 1451 | +otwarcie I 1 szczerze, wprost | |
| 1452 | +otwarcie I 2 jawnie | |
| 1453 | +otwarcie II 1 bycie otwartym, czynnym | |
| 1454 | +otwarcie II 2 początek partii, rozgrywki rozgrywany według określonych reguł | |
| 1455 | +otóż qub partykuła wprowadzająca nową wypowiedź, która nawiązuje do wcześniejszej i jest komentarzem do niej lub wyjaśnieniem zawartych w niej informacji Zgadza się pan z moją oceną? – Otóż nie, sądzę, że jest niesprawiedliwa. | |
| 1456 | +owszem qub 1 a partykuła potwierdzająca to, co powiedział rozmówca, lub wyrażająca twierdzącą odpowiedź na pytanie Smakuje ci? – Owszem. | |
| 1457 | +owszem qub 1 b używana też jako wtrącenie Nikt mu nie szkodził, owszem, szli mu na rękę. | |
| 1458 | +owszem qub 2 partykuła kwestionująca sąd rozmówcy Ona już nie wróci. – Owszem, wróci. | |
| 1459 | +owędy inną drogą, tamtędy | |
| 1460 | +oświadczenie oficjalna wypowiedź przedstawiająca czyjeś przekonania lub stanowisko; też: pismo zawierające taką wypowiedź | |
| 1461 | +pa forma pożegnania używana w sytuacjach nieoficjalnych | |
| 1462 | +pac dźwięk spowodowany lekkim uderzeniem czegoś w coś lub o coś | |
| 1463 | +paf interj zobacz „pif-paf” | |
| 1464 | +pakt umowa międzynarodowa o charakterze politycznym lub wojskowym | |
| 1465 | +para I 1 substancja w stanie lotnym, tworząca się w czasie podgrzewania i stygnięcia cieczy lub ciał stałych | |
| 1466 | +para I 2 dech, tchnienie | |
| 1467 | +para II 1 dwie jednakowe lub podobne sztuki czegoś stanowiące pewną całość | |
| 1468 | +para II 2 dwa jednakowe i symetryczne narządy pełniące jednakową funkcję w organizmie | |
| 1469 | +para II 3 dwoje ludzi lub zwierząt | |
| 1470 | +para II 4 dwoje ludzi sympatyzujących ze sobą, zakochanych lub będących małżeństwem | |
| 1471 | +para II 5 przedmiot składający się z dwóch symetrycznych, złączonych części | |
| 1472 | +para II 6 jedna z dwóch sztuk lub istot stanowiących pewną całość | |
| 1473 | +para III 1 drobna moneta jugosłowiańska | |
| 1474 | +para III 2 dawna srebrna moneta turecka | |
| 1475 | +parokroć parę razy | |
| 1476 | +parę pron zobacz „kilka kilka” | |
| 1477 | +parędziesiąt pron zobacz „kilkadziesiąt” | |
| 1478 | +paręnaście pron zobacz „kilkanaście” | |
| 1479 | +paręset pron zobacz „kilkaset” | |
| 1480 | +patataj okrzyk towarzyszący podrzucaniu dziecka na kolanach, mający naśladować odgłos jazdy na koniu | |
| 1481 | +pewien pron I zaimek odnoszący się do obiektów o cechach znanych mówiącemu, ale nieokreślanych w wypowiedzi Pewne osoby chcą cię poznać. | |
| 1482 | +pewien II zobacz „pewny” w znaczeniu 7, 8 | |
| 1483 | +pewnie qub I partykuła komunikująca, że mówiący uważa coś za bardzo prawdopodobne Pewnie dobrze zarobię. | |
| 1484 | +pewnie interj II wykrzyknik potwierdzający coś lub zaprzeczający czemuś | |
| 1485 | +pewno prawdopodobnie, pewnie | |
| 1486 | +pewny 1 taki, który niewątpliwie nastąpi | |
| 1487 | +pewny 2 o człowieku: taki, na którym można polegać | |
| 1488 | +pewny 3 niebudzący wątpliwości | |
| 1489 | +pewny 4 niezawodny, skuteczny | |
| 1490 | +pewny 5 świadczący o zdecydowaniu, opanowaniu | |
| 1491 | +pewny 6 gwarantujący bezpieczeństwo, trwałość | |
| 1492 | +pewny 7 całkowicie przekonany o czymś | |
| 1493 | +pewny 8 nienarażony na niebezpieczeństwo | |
| 1494 | +pfe interj zobacz „fe” | |
| 1495 | +pfu interj zobacz „fu fu” | |
| 1496 | +pfuj zobacz „pfu” | |
| 1497 | +phi interj I wykrzyknik wyrażający lekceważenie, rozczarowanie lub niedowierzanie | |
| 1498 | +phi II nazwa litery greckiej „Φ, ϕ” | |
| 1499 | +pi I wyraz naśladujący dźwięk wydawany przez pisklę | |
| 1500 | +pi II 1 nazwa litery greckiej „Π, π” | |
| 1501 | +pi II 2 liczba oznaczona symbolem „π”, wyrażająca stosunek długości okręgu do jego średnicy | |
| 1502 | +pierw zobacz „pierwej” | |
| 1503 | +pierwej wpierw | |
| 1504 | +pierwszy I 1 znajdujący się na początku, przed wszystkimi wyliczanymi osobami, rzeczami itp. | |
| 1505 | +pierwszy I 2 znajdujący się na początku pod względem czasu | |
| 1506 | +pierwszy I 3 odgrywający w czymś najważniejszą rolę | |
| 1507 | +pierwszy I 4 przewyższający innych pod jakimś względem | |
| 1508 | +pierwszy II pierwszy dzień miesiąca | |
| 1509 | +pif interj zobacz „pif-paf” | |
| 1510 | +pif-paf interj wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany strzałem z broni palnej | |
| 1511 | +pik I 1 jeden z czterech kolorów w kartach, oznaczony czarnym listkiem w kształcie serca | |
| 1512 | +pik I 2 karta w tym kolorze | |
| 1513 | +pik II o kartach do gry: mający kolor oznaczony czarnym listkiem w kształcie serca | |
| 1514 | +pik III 1 górny, najwyższy róg żagla gaflowego | |
| 1515 | +pik III 2 wolny koniec rei, gafla lub bomu | |
| 1516 | +pik interj IV wykrzyknik oznaczający lekkie ukłucie, uderzenie, zwykle serca, lub naśladujący głos wydawany przez niektóre ptaki | |
| 1517 | +pismo 1 zespół znaków graficznych będących znakami dźwięków lub pojęć; też: ogół liter składających się na dany alfabet | |
| 1518 | +pismo 2 właściwy komuś sposób kreślenia liter i cyfr | |
| 1519 | +pismo 3 wyrażanie myśli za pomocą znaków graficznych, umiejętność pisania | |
| 1520 | +pismo 4 tekst napisany ręcznie lub maszynowo na kartce lub kartkach papieru | |
| 1521 | +pismo 5 zebrane utwory literackie, publicystyczne itp. | |
| 1522 | +pismo 6 publikacja wydawana w stałych terminach; też: egzemplarz tej publikacji | |
| 1523 | +piąty I będący ostatnim elementem zbioru składającego się z pięciu jednostek lub jedną z pięciu części, na które można coś podzielić | |
| 1524 | +piąty II piąty dzień miesiąca | |
| 1525 | +pięciokroć pięć razy | |
| 1526 | +piętnaście num liczebnik główny oznaczający liczbę 15 | |
| 1527 | +pięć num I liczebnik główny oznaczający liczbę 5 | |
| 1528 | +pięć II ocena bardzo dobra w szkolnym systemie ocen | |
| 1529 | +pięćdziesiąt num liczebnik główny oznaczający liczbę 50 | |
| 1530 | +pięćkroć pięć razy | |
| 1531 | +pięćset num liczebnik główny oznaczający liczbę 500 | |
| 1532 | +plask I odgłos powstający przy uderzeniu o jakąś płaską powierzchnię | |
| 1533 | +plask interj II wykrzyknik naśladujący odgłos uderzenia płaską powierzchnią czegoś lub upadku czegoś płaskiego | |
| 1534 | +ple-ple mówienie rzeczy błahych lub bezsensownych | |
| 1535 | +plus 1 znak dodawania w postaci krzyżyka stawiany między liczbami | |
| 1536 | +plus 2 znak w postaci krzyżyka stawiany przed liczbą większą od zera | |
| 1537 | +plus 3 znak w postaci krzyżyka przy ocenie szkolnej, oznaczający podwyższenie tej oceny o pół stopnia | |
| 1538 | +plus 4 zaleta, dodatnia strona | |
| 1539 | +plusk I 1 odgłos spowodowany uderzeniem czegoś o ciecz lub cieczy o coś | |
| 1540 | +plusk I 2 ogon bobra | |
| 1541 | +plusk interj II wykrzyknik naśladujący odgłos uderzającej o coś lub uderzanej czymś cieczy albo wpadnięcie do wody, błota itp. | |
| 1542 | +po prep 1 a przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem komunikujący, że to, o czym mowa, dzieje się w wielu miejscach jakiejś przestrzeni Echo roznosi się po lesie. | |
| 1543 | +po prep 1 b lub że czynność, o której mowa, jest wykonywana w różnych miejscach Szeptali o tym po kawiarniach. | |
| 1544 | +po prep 2 przyimek wprowadzający określenie czasu, wraz z którym komunikujący, że to samo zdarzenie powtarza się przez pewien czas Po nocach grał w karty, a w dzień się uczył. | |
| 1545 | +po prep 3 przyimek wprowadzający określenie powierzchni przedmiotu, na której lub wzdłuż której wykonuje się czynność lub ruch Zimą dzieci ślizgały się po zamarzniętym jeziorze. | |
| 1546 | +po prep 4 a przyimek wprowadzający określenie strony, z której lub na której coś się dzieje lub znajduje Pisz tylko po jednej stronie kartki. | |
| 1547 | +po prep 4 b lub części jakiejś całości, zwykle części ciała, podlegającej działaniu Całował babcię po rękach. | |
| 1548 | +po prep 5 przyimek poprzedzający określenie górnej granicy czegoś Nakryła się kołdrą po czubek nosa. | |
| 1549 | +po prep 6 przyimek wprowadzający określenie stanu rzeczy lub punktu czasowego wcześniejszego w stosunku do zdarzenia, o którym mowa w zdaniu Po doktoracie podjęła pracę w liceum. | |
| 1550 | +po prep 7 przyimek wprowadzający określenie czasu dzielącego dwa zdarzenia Spotkali się dopiero po dwudziestu latach. | |
| 1551 | +po prep 8 przyimek wraz z użytą po nim nazwą wyznaczający osobę lub rzecz zajmującą w pewnej hierarchii miejsce wyróżnione w stosunku do innych osób lub rzeczy, o których jest mowa W parafii uchodził za pierwszego człowieka po proboszczu. | |
| 1552 | +po prep 9 przyimek wprowadzający nazwę rzeczy, użytą również bezpośrednio przed przyimkiem, i wraz z tymi nazwami komunikujący, że z każdą kolejną rzeczą objętą tą nazwą dzieje się to samo co z poprzednią Nagrywał zdanie po zdaniu. | |
| 1553 | +po prep 10 przyimek wprowadzający nazwę osoby, do której coś wcześniej należało lub która była wcześniej nosicielem danej cechy Talent malarski miał po matce. | |
| 1554 | +po prep 11 przyimek wprowadzający nazwę osoby, której działania wymagają innych działań charakteryzowanych w zdaniu Przez cały tydzień sprzątała po murarzach. | |
| 1555 | +po prep 12 przyimek wprowadzający nazwę rzeczy, którą było wcześniej wypełnione dane naczynie lub opakowanie Butelka po mleku. | |
| 1556 | +po prep 13 przyimek wprowadzający nazwę osoby, której odejście wywołało czyjąś rozpacz Przez miesiąc rozpaczała po dziadku. | |
| 1557 | +po prep 14 przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem nazywającym zdarzenie lub osobę komunikujący o przewidywanym następstwie tego zdarzenia lub działania tej osoby Po wizycie prezydenta miasta oczekiwano reaktywowania starej umowy. | |
| 1558 | +po prep 15 przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem komunikujący, na jakiej podstawie rozpoznawany jest przedmiot, o którym mowa w zdaniu Potrafiła rozróżniać drzewa po liściach. | |
| 1559 | +po prep 16 przyimek wprowadzający nazwę rzeczy lub osoby, którą ktoś zamierza zabrać z miejsca, do którego się w tym celu udaje Poszedł do przedszkola po wnuka. | |
| 1560 | +po prep 17 przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem wprowadzający określenie celu charakteryzowanej w zdaniu czynności Zatelefonowała do niego po radę i pomoc. | |
| 1561 | +po prep 18 przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem lub połączeniem liczebnika z rzeczownikiem komunikujący, ile rzeczy, osób lub zdarzeń przypada na kogoś lub na coś Każde dziecko dostało po gruszce. | |
| 1562 | +po prep 19 przyimek wprowadzajacy przysłówki określające sposób lub podobieństwo Zachowywał się w stosunku do mnie po ojcowsku. | |
| 1563 | +po ciemku bez światła | |
| 1564 | +po trochu 1 w małej ilości | |
| 1565 | +po trochu 2 niewielkimi porcjami, co jakiś czas | |
| 1566 | +po trochu 3 w pewnym stopniu | |
| 1567 | +po trosze zobacz „po trochu” | |
| 1568 | +pobliski znajdujący się w niewielkiej odległości | |
| 1569 | +pobyt znajdowanie się gdzieś | |
| 1570 | +poczucie zdawanie sobie sprawy z pewnych faktów, zjawisk zachodzących w otaczającym świecie, stanów wewnętrznych itp. | |
| 1571 | +pod prep 1 przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się poniżej lub przedostaje się tak, żeby znaleźć się poniżej danej rzeczy Kot spał pod biurkiem. Woda wlewała się pod wannę. | |
| 1572 | +pod prep 2 przyimek przyłączający nazwę rzeczy, która przykrywa coś lub kogoś Dziecko schowało się pod kołdrę. | |
| 1573 | +pod prep 3 przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się w pobliżu lub udaje się w pobliże obiektu, który przewyższa osobę lub rzecz, o której mowa Spotkajmy się pod pomnikiem. | |
| 1574 | +pod prep 4 przyimek przyłączający nazwę góry lub miejscowości, w okolicach której coś się dzieje lub w okolice której ktoś się udaje Mieszkali pod Babią Górą. Katastrofa wydarzyła się pod Poznaniem. | |
| 1575 | +pod prep 5 przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący, że ktoś lub coś posuwa się w kierunku przeciwnym do kierunku wiatru lub prądu rzeki Z trudem wiosłowali pod prąd. | |
| 1576 | +pod prep 6 przyimek wprowadzający nazwę czynności lub jej obiektu, podporządkowaną nadrzędnemu składnikowi zdania Wniosek poddano pod głosowanie. | |
| 1577 | +pod prep 7 przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący o kierowaniu czymś, sprawowaniu władzy lub opieki nad kimś lub nad czymś Rodzice oddali córkę pod opiekę babci. | |
| 1578 | +pod prep 8 przyimek wprowadzający określenie przyczyny lub uzasadnienia jakiegoś zdarzenia albo okoliczności, które miały na to zdarzenie wpływ Drzwi otworzyły się pod naporem tłumu. | |
| 1579 | +pod prep 9 przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że dana osoba lub dany obiekt mogą być rozpoznane za pomocą wymienionej nazwy Policja zorganizowała akcję pod kryptonimem "Powroty". | |
| 1580 | +pod prep 10 przyimek wraz z przyłączanym wyrażeniem określający czyjś adres lub numer telefonu Proszę zanieść te bagaże pod szóstkę. | |
| 1581 | +pod prep 11 przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że jedna rzecz jest dopasowana lub dostosowana do drugiej Kupiła torebkę pod kolor płaszcza. | |
| 1582 | +pod prep 12 przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś robi coś w sposób charakterystyczny dla danego twórcy lub odpowiadający upodobaniom danej osoby Jej pierwsze obrazy były malowane pod Picassa. | |
| 1583 | +pod prep 13 przyimek wraz z określeniem czasu komunikujący, że coś zdarzyło się nieco wcześniej, niż w chwili, na którą to określenie wskazuje Pod wieczór zaczęło padać. | |
| 1584 | +pod prep 14 przyimek wraz z określeniem liczby komunikujący, że dana wielkość jest niewiele mniejsza, niż wskazuje ta liczba Ojciec miał już wtedy pod osiemdziesiątkę. | |
| 1585 | +pod prep 15 a przyimek wprowadzający nazwę zakąski, która towarzyszy piciu alkoholu Pili pod śledzika. | |
| 1586 | +pod prep 15 b lub określenie wznoszonego przez kogoś toastu Pod nasze spotkanie! | |
| 1587 | +pod prep 16 przyimek przyłączający określenie osoby, której inni są podporządkowani, zwykle służbowo Pod wiceministrem było pięciu dyrektorów departamentu. | |
| 1588 | +pod prep 17 przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem określający konsekwencje, jakie grożą osobie, która nie dostosuje się do tego, o czym jest mowa w zdaniu Kazano mu opuścić lokal pod groźbą eksmisji. | |
| 1589 | +pod prep 18 przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że dana osoba za pomocą wypowiedzianych słów zobowiązała się do czegoś Zeznawał pod przysięgą. | |
| 1590 | +podczas prep przyimek komunikujący, że dane zdarzenie miało miejsce w tym samym czasie, co inne | |
| 1591 | +podejrzenie 1 posądzenie o coś | |
| 1592 | +podejrzenie 2 przypuszczenie istnienia czegoś | |
| 1593 | +podejście 1 przestrzeń, którą się przebywa, podchodząc pod górę; też: droga wiodąca pod górę | |
| 1594 | +podejście 2 sposób traktowania kogoś lub ujmowania czegoś | |
| 1595 | +podobno jak się zdaje, jak mówią | |
| 1596 | +podobny 1 mający pewne cechy wspólne z czymś, z kimś | |
| 1597 | +podobny 2 taki jak inny, o którym była mowa poprzednio lub który się ma na myśli | |
| 1598 | +podwójny 1 złożony z dwóch jednakowych części, zawierający dwukrotną ilość czegoś lub taki, który powtórzył się dwa razy | |
| 1599 | +podwójny 2 zwiększony pod względem intensywności, natężenia | |
| 1600 | +podwójny 3 występujący, istniejący jednocześnie w dwóch funkcjach, rolach, postaciach | |
| 1601 | +podówczas w tych czasach, o których była mowa poprzednio | |
| 1602 | +pogląd sąd o czymś oparty na przeświadczeniu o prawdziwości lub fałszywości czegoś | |
| 1603 | +pojedynczy 1 występujący osobno, rozpatrywany w oderwaniu od innych | |
| 1604 | +pojedynczy 2 składający się z jednego tylko elementu, przeciwstawny czemuś wielokrotnemu | |
| 1605 | +pojedynczy 3 przeznaczony dla jednej osoby | |
| 1606 | +pojemność 1 wielkość wnętrza jakiegoś naczynia, zbiornika itp. | |
| 1607 | +pojemność 2 wielkość charakteryzująca zdolność ciała do gromadzenia ładunków elektrycznych | |
| 1608 | +pojutrze I następnego dnia po dniu jutrzejszym | |
| 1609 | +pojutrze II dzień następujący po dniu jutrzejszym | |
| 1610 | +pojęcie 1 myślowe odzwierciedlenie istotnych cech przedmiotów lub zjawisk | |
| 1611 | +pojęcie 2 wyobrażenie, pogląd, wiedza o czymś | |
| 1612 | +pokrótce w skrócie, zwięźle | |
| 1613 | +pole 1 obszar ziemi przeznaczony pod uprawę | |
| 1614 | +pole 2 teren przeznaczony na coś lub pokryty czymś | |
| 1615 | +pole 3 powierzchnia czegoś lub jej część wyodrębniona konturami, barwą lub w inny sposób | |
| 1616 | +pole 4 dziedzina, zakres czyichś działań i zainteresowań | |
| 1617 | +pole 5 możliwość, sposobność jakiegoś działania | |
| 1618 | +pole 6 część boiska broniona przez zawodnika lub drużynę | |
| 1619 | +pole 7 obszar, w którym każdemu punktowi przyporządkowuje się pewną wartość określonej wielkości | |
| 1620 | +pole 8 nieujemna liczba rzeczywista, wyrażająca powierzchnię danej figury | |
| 1621 | +polecenie 1 wypowiedź nakazująca komuś wykonanie jakiejś czynności | |
| 1622 | +polecenie 2 zaprotegowanie kogoś | |
| 1623 | +polemika publiczna dyskusja na ważne tematy | |
| 1624 | +pomału 1 bez pośpiechu, powoli | |
| 1625 | +pomału 2 stopniowo, nie od razu | |
| 1626 | +pomału 3 nie najgorzej, znośnie (w odpowiedzi na grzecznościowe pytanie o zdrowie, pracę itp.) | |
| 1627 | +pomimo prep zobacz „mimo” | |
| 1628 | +pomimo iż zobacz „pomimo że” | |
| 1629 | +pomimo że conj zobacz „mimo że” | |
| 1630 | +pomiędzy prep zobacz „między” | |
| 1631 | +pomysł twórcza myśl zawierająca projekt działania, rozwiązania czegoś | |
| 1632 | +ponad prep I 1 przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że coś znajduje się lub dzieje się powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni Gołębie wzbiły się ponad dachy domów. | |
| 1633 | +ponad prep I 2 przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że jeden z porównywanych obiektów jest bardziej ceniony niż drugi Bracia kochali matkę ponad wszystko. | |
| 1634 | +ponad prep I 3 przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że ktoś lub coś wyróżnia się spośród osób, rzeczy lub zjawisk tego samego rodzaju albo że dystansuje się od nich Wybił się ponad swoje środowisko. | |
| 1635 | +ponad prep I 4 przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że jakieś działanie lub jakiś stan przekracza dany poziom lub normę Był dojrzały ponad wiek. | |
| 1636 | +ponad qub II partykuła komunikująca, że czegoś jest więcej, niż informuje wyraz, do którego została dodana Nie widzieli się ponad rok. | |
| 1637 | +ponadto qub partykuła nawiązująca do poprzedniego kontekstu i wprowadzająca nową informację na omawiany już temat Była zdolna i pracowita, a ponadto bardzo miła. | |
| 1638 | +poniekąd qub partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy, ale jest mu w znacznym stopniu bliski Reprodukcje zastępują poniekąd oryginały. | |
| 1639 | +ponieważ conj spójnik wprowadzający zdanie, które wyjaśnia informację podaną w drugim zdaniu składowym zdania złożonego Odszedł, ponieważ się obraził. | |
| 1640 | +poniewczasie zbyt późno | |
| 1641 | +poniżej 1 niżej w stosunku do jakiegoś punktu odniesienia | |
| 1642 | +poniżej 2 mniej niż podana wielkość | |
| 1643 | +poniżej 3 w dalszej części tekstu lub wypowiedzi | |
| 1644 | +poniżej 4 na niższym poziomie | |
| 1645 | +ponowny wykonany, odbywający się po raz drugi | |
| 1646 | +popod prep zobacz „pod” w znaczeniu 1, 3 | |
| 1647 | +popojutrze I następnego dnia po dniu pojutrzejszym | |
| 1648 | +popojutrze II dzień następujący po dniu pojutrzejszym | |
| 1649 | +poprzedni 1 wcześniejszy | |
| 1650 | +poprzedni 2 taki, który bezpośrednio poprzedza | |
| 1651 | +poprzednik 1 ten, kto zajmował się czymś przed kimś | |
| 1652 | +poprzednik 2 coś, co poprzedzało jakąś rzecz i zwykle w sposób mniej doskonały spełniało te same funkcje | |
| 1653 | +poprzednik 3 część pierwsza, podrzędna, okresu warunkowego | |
| 1654 | +poprzednik 4 pierwszy z członów implikacji | |
| 1655 | +poprzednik 5 pierwsze z dwu zdań okresu muzycznego gromadzące napięcia, które są rozładowywane w drugim zdaniu | |
| 1656 | +poprzez prep 1 przyimek komunikujący, że ktoś lub coś posuwa się po jakimś obszarze | |
| 1657 | +poprzez prep 2 przyimek przyłączający nazwę rzeczy utrudniającej wykonywanie czynności | |
| 1658 | +poprzez prep 3 przyimek, który wraz z przyłączanym rzeczownikiem charakteryzuje działanie, będące środkiem do osiągnięcia celu | |
| 1659 | +poprzez prep 4 przyimek wprowadzający element zajmujący miejsce pośrednie w co najmniej trójelementowym szeregu | |
| 1660 | +poprzez prep 5 przyimek przyłączający nazwę osoby, instytucji lub rzeczy, z której pośrednictwa ktoś korzysta | |
| 1661 | +poprzez prep 6 przyimek przyłączający określenie czasu, w którym miał miejsce dany stan rzeczy | |
| 1662 | +pora 1 okres, w którym coś się dzieje lub jest wykonywane; też: czas trwania czegoś | |
| 1663 | +pora 2 czas odpowiedni na coś | |
| 1664 | +porozumienie 1 zgoda na coś | |
| 1665 | +porozumienie 2 wzajemne zrozumienie | |
| 1666 | +porozumienie 3 umowa, układ | |
| 1667 | +posiedzenie spotkanie służbowe w celu omówienia jakichś spraw | |
| 1668 | +pospołu w tym samym miejscu lub czasie; też: wspólnie | |
| 1669 | +postulat 1 życzenie, dotyczące spraw politycznych, społecznych lub ekonomicznych | |
| 1670 | +postulat 2 wypowiedź wyrażająca jakąś normę lub regułę, domagająca się realizacji określonych wartości | |
| 1671 | +postulat 3 teza przyjmowana bez dowodu, stanowiąca punkt wyjścia i podstawę w dowodzeniu innych twierdzeń | |
| 1672 | +postulat 4 okres próbny w zakonie trwający około roku, poprzedzający nowicjat | |
| 1673 | +postępowanie 1 określony prawem sposób działania sądu | |
| 1674 | +postępowanie 2 proces sądowy | |
| 1675 | +poszczególny każdy z wielu, pojedynczo rozpatrywany | |
| 1676 | +poszukiwanie prace badawcze prowadzone przez naukowców w celu odkrycia nowych faktów lub czegoś nieznanego dotąd | |
| 1677 | +potem w chwili następującej po czymś, o czym była mowa | |
| 1678 | +potrzeba I 1 silnie odczuwane pragnienie | |
| 1679 | +potrzeba I 2 to, co jest potrzebne do normalnej egzystencji lub do właściwego funkcjonowania | |
| 1680 | +potrzeba I 3 trudna sytuacja, zwłaszcza materialna | |
| 1681 | +potrzeba II jest niezbędne, konieczne | |
| 1682 | +potąd 1 do danego miejsca, zwykle do wskazanej wysokości | |
| 1683 | +potąd 2 do tego czasu | |
| 1684 | +powierzchnia 1 zewnętrzna, wierzchnia strona czegoś | |
| 1685 | +powierzchnia 2 obszar, przestrzeń o ograniczonych rozmiarach | |
| 1686 | +powierzchnia 3 górna warstwa czegoś | |
| 1687 | +powierzchnia 4 w geometrii elementarnej: pewne zbiory punktów lub prostych o określonych właściwościach | |
| 1688 | +powierzchnia 5 zewnętrzne, łatwo dostrzegalne, ale często mylące cechy zjawisk, spraw, wydarzeń | |
| 1689 | +powodzenie 1 pomyślny obrót rzeczy, sukces, pożądany wynik | |
| 1690 | +powodzenie 2 popularność, wzięcie | |
| 1691 | +powrót 1 przybycie lub podróż do miejsca, w którym się przedtem było, przebywało jakiś czas | |
| 1692 | +powrót 2 ponowne znalezienie się w jakimś stanie, w jakiejś sytuacji | |
| 1693 | +powrót 3 wznowienie czegoś po przerwie | |
| 1694 | +powyżej 1 wyżej w stosunku do jakiegoś punktu odniesienia | |
| 1695 | +powyżej 2 w tekście napisanym lub w wypowiedzi: bliżej początku tekstu, wcześniej omówiony lub wymieniony | |
| 1696 | +powyżej 3 ponad poziom, o którym się mówi | |
| 1697 | +powyżej 4 bliżej źródła rzeki | |
| 1698 | +powyżej 5 na północ od jakiegoś punktu | |
| 1699 | +powyższy wcześniej omówiony, opisany lub wymieniony | |
| 1700 | +powyższy to, co było wcześniej omówione, opisane lub wymienione | |
| 1701 | +poza I 1 ułożenie ciała, postawa | |
| 1702 | +poza I 2 przesada lub nienaturalność w zachowaniu | |
| 1703 | +poza prep II 1 przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo udaje się lub przemieszcza do miejsca położonego na zewnątrz niego Wieczory spędzamy poza domem. | |
| 1704 | +poza prep II 2 przyimek komunikujący, że dany stan rzeczy ma miejsce w innym czasie lub środowisku, niż wskazuje na to przyłączany rzeczownik Widywali się poza lekcjami. | |
| 1705 | +poza prep II 3 przyimek wyłączający z zakresu odniesienia zdania pewne elementy Nie pisał prawie nic poza felietonami do gazety. | |
| 1706 | +poza prep II 4 przyimek włączający do zakresu odniesienia zdania jakieś elementy Poza kierowcą poszkodowanych było jeszcze kilka osób. | |
| 1707 | +pozostały 1 taki, który pozostał | |
| 1708 | +pozostały 2 nienależący do grupy, o której mowa, nie ten, o którym mowa | |
| 1709 | +pozwolenie ustna lub pisemna zgoda na coś; też: dokument stwierdzający taką zgodę | |
| 1710 | +połowa 1 jedna z dwu równych części jakiejś całości | |
| 1711 | +połowa 2 chwila, punkt, miejsce równo oddalone (w czasie lub przestrzeni) od obu krańców czegoś | |
| 1712 | +pośrodku w środkowym punkcie czegoś | |
| 1713 | +pośród prep zobacz „wśród” | |
| 1714 | +praktycznie qub partykuła używana jako składnik wyrażeń „praktycznie biorąc”, „praktycznie rzecz biorąc”, komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd jest w znacznym stopniu bliski stanowi rzeczywistemu Praktycznie biorąc, sprawa była dość prosta. | |
| 1715 | +prask interj wykrzyknik naśladujący dźwięk, który powstaje, gdy coś nagle pęka lub uderza w coś | |
| 1716 | +prawda I 1 zgodna z rzeczywistością treść słów, interpretacja faktów, przedstawienie czegoś zgodne z realiami | |
| 1717 | +prawda I 2 to, co rzeczywiście jest, istnieje lub było | |
| 1718 | +prawda I 3 zasada dowiedziona naukowo lub wynikająca z doświadczenia, uważana powszechnie za niepodważalną | |
| 1719 | +prawda interj II 1 wykrzyknik sygnalizujący, że mówiący zgadza się z tym, co ktoś powiedział | |
| 1720 | +prawda interj II 2 wykrzyknik na końcu zdania lub otwierający pytanie, sygnalizujący, że mówiący oczekuje od swojego rozmówcy aprobaty tego, co powiedział lub powie | |
| 1721 | +prawda qub III partykuła używana jako wtrącenie, sygnalizująca, że mówiący zastanawia się nad dalszym ciągiem swojej wypowiedzi Trzeba wreszcie znaleźć, prawda, rozwiązanie, prawda, tej kwestii. | |
| 1722 | +prawda IV składnik spójnika złożonego „co prawda..., ale (jednak, lecz)...”, łączącego dwa zdania lub inne wyrażenia, komunikującego, że treść jednego z nich jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z treści drugiego | |
| 1723 | +prawdopodobny 1 taki, co do którego można przypuszczać, że jest prawdziwy | |
| 1724 | +prawdopodobny 2 taki, który przypuszczalnie nastąpi | |
| 1725 | +prawdziwy 1 zgodny z rzeczywistością, z prawdą | |
| 1726 | +prawdziwy 2 autentyczny, niesfałszowany | |
| 1727 | +prawdziwy 3 taki jak zwykle bywa, typowy; też: mający cechy osoby, stanu, przedmiotu, do których jest porównywany | |
| 1728 | +prawie qub partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa, nie zostało osiągnięte i że niewiele brakuje, aby się urzeczywistniło Była prawie mężatką. | |
| 1729 | +precz adv I przysłówek o charakterze ekspresywnym towarzyszący czasownikom oznaczającym usuwanie, wyrzucanie, oddalanie (się) | |
| 1730 | +precz interj II wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe oddalenie się skądś | |
| 1731 | +pretensja 1 żal, uraza i niechęć do kogoś z jakiegoś powodu; też: słowa wyrażające to uczucie | |
| 1732 | +pretensja 2 prawo, które sobie ktoś rości do czegoś | |
| 1733 | +pretensja 3 przesadnie wysokie mniemanie o sobie | |
| 1734 | +prezentacja 1 przedstawienie kogoś komuś w sposób oficjalny | |
| 1735 | +prezentacja 2 pokaz towarów, urządzeń, filmów itp. | |
| 1736 | +prezentacja 3 przedstawienie swojego programu lub stanowiska w jakiejś sprawie | |
| 1737 | +problematyka ogół zagadnień należących do jakiejś dziedziny | |
| 1738 | +procedura 1 określone reguły postępowania w jakiejś sprawie, zwykle o charakterze urzędowym lub prawnym | |
| 1739 | +procedura 2 w językach programowania: wydzielony fragment algorytmu | |
| 1740 | +procent 1 (%) setna część danej wielkości | |
| 1741 | +procent 2 bliżej nieokreślona część jakiejś wielkości | |
| 1742 | +procent 3 odsetki od pożyczki lub lokaty | |
| 1743 | +proces 1 przebieg następujących po sobie i powiązanych przyczynowo określonych zmian | |
| 1744 | +proces 2 postępowanie prowadzone przez sąd | |
| 1745 | +proces 3 kolejno następujące po sobie zmiany fizykochemiczne materii | |
| 1746 | +produkcja 1 zorganizowana działalność mająca na celu wytwarzanie jakichś towarów, usług lub dóbr kultury; też: to, co zostało wytworzone | |
| 1747 | +produkcja 2 wytwarzanie przez organizm żywy komórek lub jakichś substancji | |
| 1748 | +produkcja 3 ogół dzieł stworzonych przez jakiegoś pisarza, muzyka itp. lub powstałych w jakimś okresie | |
| 1749 | +produkcja 4 występ sceniczny lub film | |
| 1750 | +promil 1 (<sup>o</sup>/<sub>oo</sub>) jedna tysięczna część jakiejś wielkości | |
| 1751 | +promil 2 jednostka zawartości alkoholu we krwi osoby nietrzeźwej | |
| 1752 | +propozycja to, co się komuś proponuje | |
| 1753 | +protest 1 ostre wystąpienie przeciw działaniu uważanemu za niesłuszne | |
| 1754 | +protest 2 urzędowe stwierdzenie odmowy zapłaty przez dłużnika sumy wymienionej na wekslu, czeku itp. | |
| 1755 | +prośba 1 uprzejme zwrócenie się do kogoś w celu uzyskania, wyjednania czegoś | |
| 1756 | +prośba 2 życzenie wyrażone na piśmie, skierowane do jakiejś instytucji lub osoby urzędowej | |
| 1757 | +prr zawołanie na konia używane wtedy, gdy powożący chce go zatrzymać | |
| 1758 | +przebieg 1 rozwijanie się czegoś w czasie i sposób, w jaki coś przebiega | |
| 1759 | +przebieg 2 miejsce i kierunek biegu czegoś | |
| 1760 | +przebieg 3 liczba kilometrów przejechanych przez dany pojazd | |
| 1761 | +przebieg 4 praca wykonana przez jakieś urządzenie, liczona w odpowiadających rodzajowi danej pracy lub rodzajowi urządzenia jednostkach, pozwalająca określić jego wydolność lub stopień zużycia | |
| 1762 | +przebieg 5 zbiór następujących po sobie kolejno wartości tej samej wielkości fizycznej, np. temperatury, ciśnienia | |
| 1763 | +przecież qub partykuła wprowadzająca sąd polemiczny w stosunku do wypowiedzianego wcześniej, podkreślająca, że jego prawdziwość jest dla mówiącego oczywista Pana przecież obowiązuje jakaś etyka zawodowa. | |
| 1764 | +przeciw prep 1 przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, na które się dana osoba nie zgadza Mieszkańcy gminy protestowali przeciw budowie oczyszczalni ścieków. | |
| 1765 | +przeciw prep 2 przyimek przyłączający nazwę osoby, której ktoś zamierza zrobić coś złego Generał poprowadził dywizjon przeciw nieprzyjacielskim czołgom. | |
| 1766 | +przeciw prep 3 przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, któremu określone działania mają zapobiec lub który mają usunąć Łykał tabletki przeciw grypie. | |
| 1767 | +przeciw prep 4 przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, której istnienie jest zagrożone Wykroczenia przeciw porządkowi i spokojowi publicznemu podlegają karze. | |
| 1768 | +przeciw prep 5 przyimek przyłączający nazwę osoby lub grupy osób, z którą inna osoba lub grupa osób współzawodniczy Dwie drużyny dziennikarzy mają walczyć przeciw sobie o puchar prezydenta miasta. | |
| 1769 | +przeciw prep 6 przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący o kierunku ruchu odwrotnym do kierunku zjawiska nazywanego przez ten rzeczownik Łódź z trudem płynęła przeciw prądowi rzeki. | |
| 1770 | +przeciwko prep zobacz „przeciw” | |
| 1771 | +przeciwnie I 1 w przeciwnym kierunku | |
| 1772 | +przeciwnie I 2 w zupełnie inny sposób | |
| 1773 | +przeciwnie qub II partykuła wprowadzająca sąd polemiczny lub zaprzeczający w stosunku do wypowiedzianego wcześniej Oni nie wyjeżdżają, przeciwnie, dopiero niedawno wrócili. | |
| 1774 | +przed prep 1 przyimek komunikujący, że osoba lub rzecz znajduje się lub została umieszczona po tej samej stronie danego obiektu co obserwator albo bliżej przodu tego obiektu niż tyłu Samochód zatrzymał się przed gmachem. | |
| 1775 | +przed prep 2 przyimek komunikujący, że osoba lub rzecz znajduje się lub została umieszczona bliżej początku czegoś albo wyżej w jakiejś hierarchii niż obiekt, o którym mowa Piotr stał w kolejce przed Adamem. | |
| 1776 | +przed prep 3 przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem nazywający zdarzenie, względem którego stan rzeczy, o którym mowa w zdaniu, nastąpił wcześniej Wszystkie ptaki gromadziły się tu przed odlotem. | |
| 1777 | +przed prep 4 przyimek wprowadzający określenie czasu, jaki upłynął od momentu zajścia danego zdarzenia Statek odpłynął przed godziną. | |
| 1778 | +przed prep 5 przyimek wprowadzający nazwę osoby, rzeczy lub zjawiska, z którymi ktoś chce uniknąć kontaktu Zasłoniła twarz przed wiatrem. | |
| 1779 | +przed prep 6 przyimek wprowadzający określenie adresata lub świadka czyjejś wypowiedzi Wyżaliła się przed babcią. | |
| 1780 | +przed prep 7 przyimek komunikujący, że dane zdarzenie ma miejsce w obecności ważnej osoby lub grupy osób Rozprawa odbyła się przed kolegium do spraw wykroczeń. | |
| 1781 | +przedmiot 1 rzecz, materialny element świata | |
| 1782 | +przedmiot 2 jedna z nauk objęta programem nauczania w szkole lub na studiach wyższych | |
| 1783 | +przedmiot 3 temat, treść, wątek czegoś | |
| 1784 | +przedmiot 4 to, co lub ten, kto skupia na sobie czyjąś uwagę, podlega czyjemuś działaniu | |
| 1785 | +przedmiot 5 obiekt poznania i działalności człowieka | |
| 1786 | +przedtem w czasie poprzedzającym coś | |
| 1787 | +przedwczoraj I w dniu poprzedzającym dzień wczorajszy | |
| 1788 | +przedwczoraj II dzień poprzedzający dzień wczorajszy | |
| 1789 | +przedział 1 niewielkie pomieszczenie wyodrębnione wskutek podzielenia na części | |
| 1790 | +przedział 2 to, co dzieli lub jest wynikiem podziału, np. różnica w poglądach, sytuacji społecznej, materialnej między kimś a kimś | |
| 1791 | +przedział 3 część skali jakiejś wielkości wyodrębniona w określonym celu przez wyznaczenie wartości granicznych; też: zbiór wszystkich wartości lub wszystkich elementów zawartych między dwiema wyznaczonymi w tej części skali wartościami granicznymi | |
| 1792 | +przedział 4 zbiór wszystkich liczb rzeczywistych spełniających określoną nierówność, zawartych między dwiema wartościami granicznymi | |
| 1793 | +przedział 5 to, co odgradza coś od czegoś; też: odstęp między czymś a czymś | |
| 1794 | +przejście 1 miejsce, w którym można przejść | |
| 1795 | +przejście 2 zdarzenie, doświadczenie, zwykle przykre; też: przeżycie wywołane przez to zdarzenie | |
| 1796 | +przejście 3 stadium przejściowe; też: wstawka między dwiema częściami utworu, dwoma zjawiskami, okresami itp. | |
| 1797 | +przekaz 1 pieniądze przekazane komuś za pośrednictwem poczty lub banku; też: przekazanie komuś pieniędzy w taki sposób | |
| 1798 | +przekaz 2 blankiet pocztowy lub bankowy przeznaczony do wypisania zlecenia przesyłki | |
| 1799 | +przekaz 3 tekst pisany, dzieło sztuki itp., będące źródłem wiedzy o przeszłości; też: taka informacja zawarta w czymś lub przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie | |
| 1800 | +przekaz 4 przekazanie czegoś | |
| 1801 | +przekonanie sąd, zdanie oparte na przeświadczeniu o prawdziwości, słuszności czegoś | |
| 1802 | +przemiana stanie się innym niż poprzednio | |
| 1803 | +przenigdy stanowczo, absolutnie nigdy | |
| 1804 | +przeszło qub partykuła komunikująca, że czegoś jest więcej, niż informuje wyraz, do którego została dodana Rozmawiali przeszło godzinę. | |
| 1805 | +przesłuchanie 1 sprawdzenie umiejętności osób, które startują w jakimś konkursie lub ubiegają się o coś | |
| 1806 | +przesłuchanie 2 sytuacja, w której policjant, prokurator itp. zadaje komuś pytania dotyczące popełnionego przestępstwa | |
| 1807 | +przetarg 1 publiczna sprzedaż ruchomości lub nieruchomości, w której nabywcą zostaje osoba oferująca najwyższą cenę | |
| 1808 | +przetarg 2 konkurs ofert na wykonanie określonych robót i usług | |
| 1809 | +przetarg 3 spór, targowanie się o jakieś ustępstwa | |
| 1810 | +przeto conj spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, które przedstawia skutek tego, o czym była wcześniej mowa lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania Był młody, przeto niedoświadczony. | |
| 1811 | +przeważnie w przeważającej części | |
| 1812 | +przez prep 1 przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś przechodzi lub przedostaje się z jednej strony danego obiektu na drugą Do domu wracała przez park. Droga prowadziła przez most. | |
| 1813 | +przez prep 2 przyimek przyłączający określenie grupy osób, rzeczy lub masy czegoś, które znajdują się na drodze czyjegoś ruchu i wymagają pokonania Brnęli przez śnieg w stronę schroniska. | |
| 1814 | +przez prep 3 przyimek przyłączający nazwę rzeczy, która oddziela dwie sąsiadujące ze sobą części przestrzeni Słyszałam przez drzwi waszą rozmowę. | |
| 1815 | +przez prep 4 przyimek przyłączający określenie stanów rzeczy, w których ktoś uczestniczył lub które przeżył Przeszedł przez życie cicho i spokojnie. | |
| 1816 | +przez prep 5 przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący czas trwania zdarzenia, o którym jest mowa Rozmawiali przez chwilę. | |
| 1817 | +przez prep 6 przyimek wprowadzający element zajmujący miejsce pośrednie w szeregu złożonym z co najmniej trzech elementów Układ niżowy ciągnął się od Skandynawii przez Morze Północne po Wyspy Brytyjskie. | |
| 1818 | +przez prep 7 przyimek komunikujący, że cała powierzchnia jakiejś rzeczy lub części ciała ma daną cechę albo że cała podlega danej czynności Głęboka szrama przechodziła mu przez czoło. | |
| 1819 | +przez prep 8 przyimek przyłączający określenie wykonawcy lub sprawcy czynności Omawiano poprawki zgłoszone przez posłów. | |
| 1820 | +przez prep 9 przyimek wprowadzający nazwę środka lub narzędzia czynności Piła sok przez słomkę. | |
| 1821 | +przez prep 10 przyimek przyłączający określenie czynności, która służy osiągnięciu komunikowanego w zdaniu celu Uczczono pamięć zmarłych przez powstanie. | |
| 1822 | +przez prep 11 przyimek przyłączający określenie okoliczności lub nazwę osoby, która spowodowała dany stan rzeczy, oceniany zazwyczaj jako zły Wpadł w furię przez zazdrość. | |
| 1823 | +przez prep 12 przyimek wprowadzający nazwę osoby, z której pomocy lub pośrednictwa ktoś korzysta Przekażę ci informację przez Piotra. | |
| 1824 | +przez prep 13 przyimek wprowadzający słowa, którym przypisywane jest w zdaniu określone znaczenie Co rozumiesz przez to pojęcie? | |
| 1825 | +przez prep 14 przyimek wprowadzający liczbę, za pomocą której dokonuje się mnożenia lub dzielenia Podziel dziewięć przez trzy. | |
| 1826 | +przez prep 15 przyimek przyłączający nazwę litery, która jest używana w danej pisowni Wyraz "nadzieja" pisze się w dopełniaczu przez "i". | |
| 1827 | +przy prep 1 przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się blisko danej osoby, rzeczy albo danego miejsca Usiadła przy dziadku. | |
| 1828 | +przy prep 2 przyimek komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa, miało miejsce w obecności danej osoby Umowę zawarli przy świadkach. | |
| 1829 | +przy prep 3 przyimek używany w celu porównania kontrastujących ze sobą rzeczy lub osób Przy rosłym bracie wydawał się niepozorny. | |
| 1830 | +przy prep 4 przyimek używany dla określenia czasu lub okoliczności zdarzenia, o którym mowa w zdaniu Grali przy pełnej sali. | |
| 1831 | +przy prep 5 przyimek komunikujący, że jakaś rzecz, instytucja lub osoba jest w jakiś sposób przyporządkowana innej rzeczy, instytucji lub osobie Poodpinał guziki przy swetrze. Zaczynał jako asystent przy profesorze. | |
| 1832 | +przy prep 6 przyimek przyłączający nazwę obiektu, z którym związane są charakteryzowane w zdaniu czynności Pracuje przy budowie hotelu. | |
| 1833 | +przy prep 7 przyimek określający przedmiot, który posiada lub który ma do dyspozycji charakteryzowana w zdaniu osoba Przy władzy są teraz partie prawicowe. | |
| 1834 | +przybyły ten, kto przybył | |
| 1835 | +przygotowanie czynności, zabiegi, starania wykonywane z myślą o czymś, co ma nastąpić | |
| 1836 | +przyjazd przybycie gdzieś jakimś środkiem lokomocji | |
| 1837 | +przymusowy wynikający z konieczności lub narzucony przez okoliczności | |
| 1838 | +przynajmniej qub a partykuła wyznaczająca minimalny, możliwy do zaakceptowania przez mówiącego zakres czegoś Wypij przynajmniej mleko. | |
| 1839 | +przynajmniej qub b lub komunikująca, że ilość lub miara czegoś jest nie mniejsza od wymienionej i że może być większa Wyjechała przynajmniej na rok. | |
| 1840 | +przyszły 1 taki, który nastąpi lub ma nastąpić | |
| 1841 | +przyszły 2 mający się stać kimś lub czymś w czasie, który nastąpi | |
| 1842 | +przyszły 3 najbliższy z tych, które mają nastąpić | |
| 1843 | +prócz prep zobacz „oprócz” | |
| 1844 | +prędkość 1 bycie prędkim | |
| 1845 | +prędkość 2 wektorowa wielkość fizyczna charakteryzująca ruch ciała; też: stosunek drogi do czasu, w którym dane ciało tę drogę przebywa | |
| 1846 | +pseudo zobacz „pseudonim” | |
| 1847 | +psiadusza 1 przekleństwo | |
| 1848 | +psiadusza 2 wyzwisko | |
| 1849 | +psiajucha zobacz „psiadusza” | |
| 1850 | +psiakość przekleństwo | |
| 1851 | +psiakrew zobacz „psiakość” | |
| 1852 | +psiamać zobacz „psiakość” | |
| 1853 | +psianoga 1 przekleństwo | |
| 1854 | +psianoga 2 wyzwisko | |
| 1855 | +psik interj 1 wykrzyknik używany w celu odpędzenia kota | |
| 1856 | +psik interj 2 wykrzyknik nazywający kichnięcie | |
| 1857 | +psipsi 1 oddanie moczu | |
| 1858 | +psipsi 2 mocz | |
| 1859 | +pstryk I zobacz „pstryczek” w znaczeniu 1 | |
| 1860 | +pstryk interj II wykrzyknik nazywający dźwięk wydawany przy pstryknięciu lub przy uruchamianiu jakiegoś urządzenia przy pomocy przycisku | |
| 1861 | +psyk dźwięk wydawany przy psykaniu | |
| 1862 | +psyt zobacz „pss” | |
| 1863 | +puf I miękki, niski taboret obity całkowicie tkaniną lub skórą | |
| 1864 | +puf interj II wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący sapanie parowozu lub odgłos wystrzału | |
| 1865 | +puf II dom publiczny, zwłaszcza dla więźniów w obozie | |
| 1866 | +puf IV dawna gra w kości | |
| 1867 | +puff zobacz „puf puf” | |
| 1868 | +puff II zobacz „puf puf” | |
| 1869 | +puk interj wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący odgłos pukania, puknięcia lub wystrzału | |
| 1870 | +pyk interj wykrzyknik naśladujący odgłos wydawany przy wypuszczaniu dymu z fajki lub podobny do niego odgłos | |
| 1871 | +pytanie 1 zdanie lub równoważnik zdania wypowiedziane z odpowiednią intonacją w celu dowiedzenia się czegoś, zgody na coś | |
| 1872 | +pytanie 2 kwestia, zagadnienie, problem | |
| 1873 | +pytanie 3 zadanie lub ćwiczenie egzaminacyjne lub konkursowe | |
| 1874 | +póki conj zobacz „dopóki” | |
| 1875 | +póty conj zobacz „dopóty” | |
| 1876 | +pół I jedna z dwóch równych części jakiejś całości Zjadł pół jabłka. | |
| 1877 | +pół pron II zaimek oznaczający dużą liczbę lub ilość czegoś Pół życia stracił na poszukiwania. Na pogrzeb przyszło pół miasta. | |
| 1878 | +pół adv III przysłówek lub składnik przysłówka złożonego komunikujący, że czynność została wykonana lub że cecha przysługuje przedmiotowi w pewnym stopniu Pół czytał, pół drzemał. Wyrzucił na pół uschnięte kwiaty. | |
| 1879 | +półtora num liczebnik ułamkowy oznaczający jeden i pół | |
| 1880 | +półuchem nieuważnie | |
| 1881 | +późno 1 wieczorem lub w nocy | |
| 1882 | +późno 2 pod koniec jakiegoś czasu lub okresu | |
| 1883 | +późno 3 po upływie czasu dłuższego niż zwykle lub niż oczekiwano | |
| 1884 | +późno 4 będąc w stosunkowo zaawansowanym wieku | |
| 1885 | +późno 5 „później” po jakimś wydarzeniu, po upływie jakiegoś czasu | |
| 1886 | +późno 6 „najpóźniej” najdalej, najdłużej, nie później niż... | |
| 1887 | +późny 1 znajdujący się w końcowej fazie | |
| 1888 | +późny 2 następujący, przybywający, pojawiający się itp. po upływie lub pod koniec właściwej czemuś pory | |
| 1889 | +późny 3 pochodzący z przeszłości, dawny, ale najbardziej zbliżony do teraźniejszości | |
| 1890 | +późny 4 „późniejszy” pełniący w przyszłości inną funkcję niż poprzednio | |
| 1891 | +późny 5 „późniejszy” następujący po czymś, co miało miejsce wcześniej | |
| 1892 | +późny 6 o roślinach: mający długi okres dojrzewania; też: siany lub sadzony po innych gatunkach | |
| 1893 | +późny 7 zrealizowany przez kogoś będącego w stosunkowo zaawansowanym wieku | |
| 1894 | +pęd 1 bardzo szybkie posuwanie się naprzód lub bardzo szybki ruch | |
| 1895 | +pęd 2 wewnętrzna potrzeba, zamiłowanie do czegoś | |
| 1896 | +pęd 3 część rośliny składająca się z łodygi i liści lub kwiatów | |
| 1897 | +pęk 1 większa liczba jednorodnych przedmiotów związanych razem lub występujących razem w naturze | |
| 1898 | +pęk 2 jakaś rzecz skłębiona, splątana | |
| 1899 | +racja I 1 słuszność jakiegoś poglądu, stanowiska lub postępowania | |
| 1900 | +racja I 2 argument dowodzący słuszności czyjegoś stanowiska; też: stanowisko, którego słuszności chce się dowieść | |
| 1901 | +racja I 3 interes państwa, społeczeństwa lub jakiejś grupy politycznej albo społecznej | |
| 1902 | +racja I 4 uzasadniona przyczyna czegoś | |
| 1903 | +racja I 5 zdanie, którego prawdziwość stanowi warunek wystarczający do uznania prawdziwości innego zdania | |
| 1904 | +racja II wyznaczona porcja czegoś, zwłaszcza żywności | |
| 1905 | +raczej qub 1 partykuła wyrażająca wahanie mówiącego co do wyboru odpowiedniego sądu i zarazem skłonność, by uznać sąd komunikowany w zdaniu Recenzje były raczej przychylne. | |
| 1906 | +raczej qub 2 a partykuła wyrażająca przekonanie mówiącego, że jedna z dwóch możliwości jest bardziej prawdopodobna w porównaniu z drugą Szeptał raczej, niż mówił. | |
| 1907 | +raczej qub 2 b lub że dane zachowanie uważa on za bardziej właściwe Raczej trzymaj się od niej z daleka. | |
| 1908 | +raczej qub 3 partykuła używana w spontanicznych wypowiedziach mówionych w celu unieważnienia wcześniejszych słów i zastąpienia ich nowymi, charakteryzującymi lepiej dany fakt To jest granatowe, czarne raczej. | |
| 1909 | +rada 1 to, co się komuś proponuje, aby zrobił w danej sytuacji | |
| 1910 | +rada 2 zespół ludzi wybranych przez pewną grupę lub powołanych przez władzę do pełnienia określonych zadań | |
| 1911 | +rada 3 posiedzenie tego zespołu | |
| 1912 | +rada 4 radzenie nad jakąś sprawą | |
| 1913 | +rano I wczesna pora dnia | |
| 1914 | +rano II na początku dnia | |
| 1915 | +raport 1 sprawozdanie z jakichś prac lub relacja o stanie czegoś | |
| 1916 | +raport 2 ustne lub pisemne doniesienie o czymś zwierzchnikowi lub instytucji nadrzędnej | |
| 1917 | +raport 3 pojedynczy motyw ornamentowy występujący w regularnych odstępach na jakiejś powierzchni | |
| 1918 | +raport 4 w tkactwie: najmniejsza liczba nitek osnowy i wątku, po której powtarza się porządek przeplatania nitek; w dziewiarstwie: najmniejsza liczba oczek w rządkach i kolumienkach, po której powtarza się porządek łączenia oczek | |
| 1919 | +raport 5 w parapsychologii: paranormalny kontakt między ludźmi | |
| 1920 | +raptem 1 nagle, niespodziewanie | |
| 1921 | +raptem 2 zaledwie, nie więcej niż | |
| 1922 | +raz I 1 zwykle z liczebnikiem głównym lub z równoważnym z nim zaimkiem: wyraz oznaczający powtarzanie się jakiejś czynności, zjawiska lub zwielokrotnienie cechy, wielkości | |
| 1923 | +raz I 2 sytuacja, okoliczność, w której coś się zdarzyło W razie potrzeby miał do mnie dzwonić. | |
| 1924 | +raz I 3 uderzenie, cios | |
| 1925 | +raz II przy liczeniu: jeden, pierwszy | |
| 1926 | +raz III 1 w pewnej chwili, kiedyś | |
| 1927 | +raz III 2 nareszcie, w końcu | |
| 1928 | +raz III 3 ostatecznie, definitywnie | |
| 1929 | +razem 1 wspólnie z kimś innym | |
| 1930 | +razem 2 wspólnie z czymś innym | |
| 1931 | +razem 3 poprzedza sumę dokonanego wcześniej obliczenia | |
| 1932 | +razem 4 w jednym czasie | |
| 1933 | +razy wyraz używany na określenie działania mnożenia | |
| 1934 | +reakcja 1 działanie lub zajęcie jakiegoś stanowiska jako odpowiedź na coś | |
| 1935 | +reakcja 2 zachowanie się żywego organizmu wywołane przez jakieś bodźce | |
| 1936 | +reakcja 3 przemiana jednych substancji w inne | |
| 1937 | +reakcja 4 siła wywierana przez jedno ciało materialne na drugie ciało zgodnie z trzecią zasadą dynamiki | |
| 1938 | +reakcja 5 polityczny i ekonomiczny opór przeciw zmianom społecznym | |
| 1939 | +reakcja 6 konserwatywne ugrupowanie dążące do przywrócenia poprzedniego stanu rzeczy | |
| 1940 | +realizacja 1 wprowadzenie czegoś w życie, zastosowanie w praktyce | |
| 1941 | +realizacja 2 film, przedstawienie teatralne itp. powstałe jako efekt czyjejś pracy | |
| 1942 | +realizacja 3 zamiana papierów wartościowych, nieruchomości lub wyprodukowanych towarów na pieniądze | |
| 1943 | +realny 1 istniejący w rzeczywistości | |
| 1944 | +realny 2 możliwy do wykonania lub urzeczywistnienia | |
| 1945 | +realny 3 odznaczający się realizmem lub zdrowym rozsądkiem | |
| 1946 | +refleksja 1 głębsze zastanowienie się nad czymś, wywołane silnym przeżyciem | |
| 1947 | +refleksja 2 myśl lub wypowiedź, będąca wynikiem takiego zastanowienia się | |
| 1948 | +refleksja 3 zwrócenie się podmiotu myślącego ku własnej aktywności | |
| 1949 | +refleksja 4 czynnik aktu świadomości stanowiący o tym, że spełniając go, uprzytamniamy sobie jego zachodzenie | |
| 1950 | +reguła 1 zasada postępowania ustalona przez kogoś lub przyjęta na mocy zwyczaju | |
| 1951 | +reguła 2 formuła wyjaśniająca jakieś zjawiska | |
| 1952 | +reguła 3 zbiór norm postępowania, ustalonych dla zakonników przez założyciela zakonu i potwierdzonych przez papieża lub biskupa | |
| 1953 | +rejestracja 1 wpisywanie kogoś lub czegoś do rejestru | |
| 1954 | +rejestracja 2 miejsce, w którym dokonuje się takich wpisów | |
| 1955 | +rejestracja 3 utrwalanie czegoś za pomocą urządzeń technicznych | |
| 1956 | +rejestracja 4 numer identyfikacyjny pojazdu zapisany na jego tablicach rejestracyjnych | |
| 1957 | +rejestracja 5 dobieranie odpowiednich głosów w organach, klawesynie, akordeonie przez właściwe operowanie rejestrami | |
| 1958 | +reklama 1 działanie mające na celu zachęcenie potencjalnych klientów do zakupu konkretnych towarów lub do skorzystania z określonych usług | |
| 1959 | +reklama 2 plakat, napis, ogłoszenie, krótki film itp. służące temu celowi | |
| 1960 | +relacja 1 opowiadanie naocznego świadka o przebiegu jakiegoś zdarzenia | |
| 1961 | +relacja 2 stosunek lub zależność między przedmiotami, pojęciami, wielkościami itp. | |
| 1962 | +relacja 3 związek zachodzący między ludźmi lub grupami społecznymi | |
| 1963 | +relacja 4 trasa przejazdu pociągu od stacji początkowej do końcowej | |
| 1964 | +reszta 1 to, co pozostaje z całości po oddzieleniu od niej jakiejś części | |
| 1965 | +reszta 2 pieniądze wydane osobie regulującej rachunek kwotą większą, niż wynosi należność | |
| 1966 | +reszta 3 to, co pozostaje z dzielenia, gdy jedna liczba nie dzieli się dokładnie przez drugą | |
| 1967 | +rety interj wykrzyknik wyrażający zaskoczenie lub przestrach | |
| 1968 | +rezygnacja 1 zrzeczenie się lub zaniechanie czegoś | |
| 1969 | +rezygnacja 2 stan przygnębienia i zniechęcenia towarzyszący zgodzie na sytuację, której nie można zmienić | |
| 1970 | +roczny 1 mający lub trwający jeden rok | |
| 1971 | +roczny 2 obejmujący okres jednego roku | |
| 1972 | +rodak 1 człowiek tej samej narodowości co i ktoś drugi | |
| 1973 | +rodak 2 człowiek pochodzący z tego samego regionu co i ktoś drugi | |
| 1974 | +rodzaj 1 gatunek czegoś wyróżniany ze względu na pewne cechy | |
| 1975 | +rodzaj 2 jednostka w systematyce roślin i zwierząt niższa od rodziny, obejmująca blisko spokrewnione gatunki lub jeden gatunek | |
| 1976 | +rozkaz I 1 polecenie wykonania czegoś wydane przez osobę uprawnioną do tego lub mającą nad kimś jakąś przewagę; też: tekst tego polecenia na piśmie | |
| 1977 | +rozkaz I 2 zespół znaków w języku maszyny, które kierują nią przy wykonywaniu określonego zadania | |
| 1978 | +rozkaz II słowo, którym podkomendny wyraża gotowość wykonania polecenia dowódcy | |
| 1979 | +rozliczenie uregulowanie wzajemnych należności, zobowiązań między przedsiębiorstwem i dostawcami, dłużnikami i wierzycielami, pracodawcami i pracownikami itp. | |
| 1980 | +rozmiar 1 wielkość czegoś materialnego, rozpatrywanego pod względem długości, szerokości i wysokości lub głębokości | |
| 1981 | +rozmiar 2 znaczenie, zakres, stopień nasilenia zjawiska, stanu itp. | |
| 1982 | +rozmiar 3 jedna z przyjętych w handlu wielkości odzieży lub obuwia | |
| 1983 | +rozmowa wzajemna wymiana myśli za pomocą słów | |
| 1984 | +rozporządzenie 1 polecenie wykonania czegoś wydane przez osobę uprawnioną | |
| 1985 | +rozporządzenie 2 akt normatywny niższy rangą od ustawy, wydawany na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie | |
| 1986 | +rozważanie 1 zastanawianie się nad jakimś zagadnieniem; też: wspólne omawianie jakiegoś problemu | |
| 1987 | +rozważanie 2 wypowiedź ustna lub pisemna poświęcona omówieniu jakiegoś zagadnienia | |
| 1988 | +rozwiązanie 1 sposób, wynik załatwienia czegoś | |
| 1989 | +rozwiązanie 2 niewiadoma wielkość albo działanie odpowiadające na pytanie zawarte w zadaniu | |
| 1990 | +rozwiązanie 3 poród | |
| 1991 | +rozwiązanie 4 projekt i realizacja założeń architektonicznych, konstrukcyjnych, plastycznych itp. | |
| 1992 | +rozwój 1 proces przechodzenia do stanów lub form bardziej złożonych lub pod pewnym względem doskonalszych; też: stadium tego procesu | |
| 1993 | +rozwój 2 sposób rozwijania się zdarzeń w czasie | |
| 1994 | +rozwój 3 proces zmian zachodzących w organizmach w ciągu życia osobnika lub w kolejnych pokoleniach | |
| 1995 | +ruch 1 zmiana położenia punktu materialnego w stosunku do innych punktów dokonująca się w czasie | |
| 1996 | +ruch 2 zmiana położenia ciała ludzkiego, zwierzęcego lub jego części; też: sposób poruszania się | |
| 1997 | +ruch 3 chodzenie, poruszanie się wykonywane w celu nabycia sprawności fizycznej | |
| 1998 | +ruch 4 krzątanina, bieganina, ożywienie | |
| 1999 | +ruch 5 zespół czynności podejmowanych w jakimś celu | |
| 2000 | +ruch 6 wahania ilościowe związane z przebiegiem jakichś zjawisk | |
| 2001 | +ruch 7 działanie, decyzja podjęte w rozgrywce z kimś | |
| 2002 | +ruch 8 regularne przemieszczanie się ciał niebieskich, części skorupy ziemskiej lub części atmosfery otaczającej Ziemię | |
| 2003 | +ruch 9 przesunięcie figury na szachownicy | |
| 2004 | +ruch 10 poruszanie się przechodniów i pojazdów na drogach, ulicach, szosach itp. | |
| 2005 | +ruch 11 przemieszczanie się wojska w terenie | |
| 2006 | +rum mocny aromatyczny napój alkoholowy | |
| 2007 | +runda 1 kolejna faza, kolejny etap czegoś | |
| 2008 | +runda 2 jeden z etapów współzawodnictwa w ramach konkursu, turnieju, mistrzostw itp. | |
| 2009 | +runda 3 jedna z części spotkania sportowego | |
| 2010 | +runda 4 okrążenie toru lub bieżni | |
| 2011 | +rym I zgodność brzmienia końcowych części wyrazów, występująca najczęściej na końcu poszczególnych wersów utworu poetyckiego | |
| 2012 | +rym interj II wykrzyknik naśladujący odgłos nagłego, nieoczekiwanego uderzenia, upadku, strzału | |
| 2013 | +ryms interj zobacz „rym rym” | |
| 2014 | +rywal 1 człowiek współzawodniczący z kimś w dążeniu do czegoś | |
| 2015 | +rywal 2 mężczyzna ubiegający się jednocześnie z kimś innym o względy kobiety | |
| 2016 | +ryzyk-fizyk interj wykrzyknik używany w momencie podejmowania trudnej, ważnej decyzji | |
| 2017 | +rzadki 1 złożony z elementów znajdujących się w dużych odstępach od siebie | |
| 2018 | +rzadki 2 o płynach i potrawach: mający płynną konsystencję | |
| 2019 | +rzadki 3 o włosach, sierści: rosnący w dużych odstępach | |
| 2020 | +rzadki 4 o tkaninach, splotach: mający duże oczka | |
| 2021 | +rzadki 5 nieczęsto się zdarzający, spotykany | |
| 2022 | +rzadko 1 w dużej odległości lub odstępach od siebie | |
| 2023 | +rzadko 2 w dużych odstępach czasu lub w niewielu przypadkach | |
| 2024 | +rzadko 3 wyraz towarzyszący zaimkom lub przysłówkom, ograniczający ich zastosowanie do niewielkiej liczby przedmiotów, osób, sytuacji, miejsc | |
| 2025 | +rzeczywisty 1 obiektywnie istniejący, taki, który się naprawdę zdarzył | |
| 2026 | +rzeczywisty 2 autentyczny, prawdziwy | |
| 2027 | +rzeczywiście naprawdę, faktycznie | |
| 2028 | +rząd I 1 pewna liczba osób lub rzeczy stojących lub umieszczonych jeden za drugim albo jeden obok drugiego | |
| 2029 | +rząd I 2 grupa osób lub rzeczy wybrana ze względu na jakieś kryterium | |
| 2030 | +rząd I 3 w systematyce organizmów: jednostka obejmująca spokrewnione ze sobą rodziny | |
| 2031 | +rząd I 4 ozdobna uprząż końska przeznaczona do jazdy wierzchem | |
| 2032 | +rząd II 1 naczelny wykonawczy i zarządzający organ państwa, kierujący całym aparatem administracyjnym | |
| 2033 | +rząd II 2 kierowanie czymś, zwłaszcza państwem | |
| 2034 | +równie w równej mierze, w równym stopniu, tak samo, tyle samo | |
| 2035 | +również qub partykuła włączająca do większego zbioru wyróżniony przez nią element i komunikująca, że można o nim powiedzieć to samo co o pozostałych elementach tego zbioru Jest surowy dla wszystkich, również dla siebie. | |
| 2036 | +równocześnie 1 w tym samym czasie | |
| 2037 | +równocześnie 2 zarazem, także | |
| 2038 | +równy I 1 tworzący linię prostą | |
| 2039 | +równy I 2 tworzący gładką, płaską powierzchnię | |
| 2040 | +równy I 3 równający się czemuś pod względem liczby, ilości, wielkości | |
| 2041 | +równy I 4 jednakowy z czymś pod względem intensywności, wagi, znaczenia | |
| 2042 | +równy I 5 niefaworyzujący nikogo | |
| 2043 | +równy I 6 dorównujący komuś | |
| 2044 | +równy I 7 jednostajny, miarowy, rytmiczny | |
| 2045 | +równy I 8 spokojny, zrównoważony | |
| 2046 | +równy I 9 stanowiący, wynoszący akurat tyle | |
| 2047 | +równy I 10 sympatyczny, koleżeński | |
| 2048 | +równy II człowiek zajmujący to samo miejsce w hierarchii społecznej, co ktoś inny | |
| 2049 | +różnie nie tak samo, w różny sposób | |
| 2050 | +różny 1 odznaczający się wielością, odmiennością pewnych cech, złożony z jednostek, elementów różniących się od siebie | |
| 2051 | +różny 2 stanowiący opozycję, przeciwieństwo kogoś lub czegoś | |
| 2052 | +sam pron I 1 zaimek wskazujący, że dana osoba wykonuje jakąś czynność samodzielnie lub z własnej woli albo że pozostaje bez towarzystwa lub bez opieki Sam posprzątał. Zawsze podróżuje sam. | |
| 2053 | +sam pron I 2 zaimek odnoszony do osoby wykonującej pewną czynność i wskazujący, że ważne jest to, że właśnie ta osoba ją wykonuje Nie uwierzy, póki sam nie zobaczy. | |
| 2054 | +sam pron I 3 zaimek uwydatniający czyjąś szczególną rangę Sam generał do nas przyjechał. | |
| 2055 | +sam pron I 4 zaimek odnoszony do osoby lub rzeczy, o której wcześniej była mowa, zwykle przeciwstawianej komuś lub czemuś Sam pomysł jest dobry, ale jego realizacja budzi zastrzeżenia. | |
| 2056 | +sam pron I 5 zaimek podkreślający, że coś dotyczy tylko osób lub rzeczy nim oznaczonych i niczego więcej Spotykały ją same nieszczęścia. | |
| 2057 | +sam pron I 6 zaimek wskazujący, że coś się dzieje samoczynnie, bez niczyjego udziału Włosy same jej się kręcą. | |
| 2058 | +sam pron I 7 zaimek podkreślający, że coś stanowi wystarczającą przyczynę, rację czegoś Uszczęśliwił go sam jej widok. | |
| 2059 | +sam pron I 8 zaimek uściślający relacje przestrzenne lub czasowe Pracował do samej północy. Stanął nad samym urwiskiem. | |
| 2060 | +sam II sklep samoobsługowy | |
| 2061 | +samochcąc z własnej woli | |
| 2062 | +samopas 1 bez opieki lub bez kontroli | |
| 2063 | +samopas 2 w pojedynkę, oddzielnie | |
| 2064 | +scenariusz 1 tekst stanowiący podstawę filmu, przedstawienia lub audycji | |
| 2065 | +scenariusz 2 szczegółowo przygotowany program jakiejś imprezy lub jakiegoś spotkania | |
| 2066 | +scenariusz 3 zaplanowany lub przewidywany rozwój wydarzeń | |
| 2067 | +sekcja 1 dział urzędu, organizacji itp. | |
| 2068 | +sekcja 2 badanie zwłok w celu stwierdzenia zmian chorobowych i ustalenia przyczyny zgonu | |
| 2069 | +sekcja 3 część urządzenia mająca określony zakres działania | |
| 2070 | +sekcja 4 część plutonu | |
| 2071 | +sekcja 5 grupa żołnierzy obsługujących określony sprzęt bojowy | |
| 2072 | +seria 1 szereg następujących po sobie czynności lub zdarzeń | |
| 2073 | +seria 2 zbiór przedmiotów jednakowych lub stanowiących pewną całość | |
| 2074 | +seria 3 szereg szybko po sobie następujących strzałów lub wybuchów | |
| 2075 | +seria 4 określona liczba wyrobów przemysłowych wykonana według tej samej dokumentacji | |
| 2076 | +seria 5 zespół następujących po sobie warstw skalnych o wspólnych cechach | |
| 2077 | +seria 6 jednostka stratygraficzna podziału utworów geologicznych | |
| 2078 | +seria 7 zestawienie 12 dźwięków o różnej wysokości i o różnym czasie trwania, różnej głośności, barwie, artykulacji itp. | |
| 2079 | +serio I w sposób świadczący o poważnym traktowaniu czegoś | |
| 2080 | +serio II 1 mający duże znaczenie | |
| 2081 | +serio II 2 poważny, surowy | |
| 2082 | +setka 1 liczba sto | |
| 2083 | +setka 2 całość składająca się ze stu części lub jednostek | |
| 2084 | +setka 3 to, co jest oznaczone liczbą sto | |
| 2085 | +setka 4 sto jednostek podstawowych dla danego systemu pieniężnego; też: banknot stanowiący ich równowartość | |
| 2086 | +setka 5 tkanina zawierająca 100% wełny | |
| 2087 | +setka 6 porcja napoju alkoholowego równa dziesiątej części litra | |
| 2088 | +setka 7 dystans stu metrów; też: zawody na tym dystansie | |
| 2089 | +sezon 1 pora roku | |
| 2090 | +sezon 2 okres dogodny do jakichś działań | |
| 2091 | +sezon 3 okres dojrzewania i zbiorów roślin lub owoców | |
| 2092 | +siak pron zaimek występujący wyłącznie z zaimkiem „tak”, odnoszący się do innych sytuacji niż „tak” | |
| 2093 | +siedem num liczebnik główny oznaczający liczbę 7 | |
| 2094 | +siedemdziesiąt num liczebnik główny oznaczający liczbę 70 | |
| 2095 | +siedemnaście num liczebnik główny oznaczający liczbę 17 | |
| 2096 | +siedemset num liczebnik główny oznaczający liczbę 700 | |
| 2097 | +siku zobacz „siusiu” | |
| 2098 | +sio zawołanie skierowane zwykle do fruwającego stworzenia, by je przepędzić | |
| 2099 | +siup interj I wykrzyknik wyrażający zachętę do skoku lub oznaczający szybki ruch, skok | |
| 2100 | +siup II zaskakujący postępek, często naruszający przyjęte normy | |
| 2101 | +siusiu 1 oddanie moczu | |
| 2102 | +siusiu 2 mocz | |
| 2103 | +skala 1 zbiór kolejnych liczb używany do mierzenia i porównywania jakichś wielkości | |
| 2104 | +skala 2 podziałka na przyrządach pomiarowych i innych aparatach, służąca do odczytywania wartości mierzonej wielkości | |
| 2105 | +skala 3 ustalony stosunek zmniejszania się lub zwiększania rysunku, mapy, modelu w porównaniu z rozmiarami przedmiotu rzeczywistego | |
| 2106 | +skala 4 układ dźwięków uszeregowanych według wysokości, o ustalonych odległościach między poszczególnymi stopniami, właściwy muzyce jakiejś epoki lub kultury | |
| 2107 | +skala 5 zakres dźwięków, którymi rozporządza jakiś instrument lub rodzaj głosu | |
| 2108 | +skala 6 wielkość lub zakres jakiegoś zjawiska | |
| 2109 | +skarga 1 wypowiedź, w której ktoś uskarża się na coś | |
| 2110 | +skarga 2 obwinianie kogoś o coś | |
| 2111 | +skarga 3 akt oskarżenia prywatnego w procesie karnym lub powództwo w sprawie cywilnej | |
| 2112 | +skarga 4 środek odwoławczy przysługujący stronom i innym uczestnikom postępowania przed określonym organem, zmierzający do zmiany lub uchylenia orzeczenia tego organu | |
| 2113 | +skoro conj 1 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające przesłankę, na podstawie której można wywnioskować to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym Musiał na coś poważnego chorować, skoro umarł tak młodo. | |
| 2114 | +skoro conj 2 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunki umożliwiające zajście, bezpośrednio po ich powstaniu, zdarzenia, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym Skoro usłyszeli głos matki, zaraz zawrócili do domu. | |
| 2115 | +skrajny 1 występujący w krańcowej postaci | |
| 2116 | +skrajny 2 znajdujący się na skraju czegoś | |
| 2117 | +skąd pron I a zaimek zastępujący określenie miejsca, źródła, przyczyny czegoś, używany w funkcji pytajnej Skąd ci to przyszło do głowy? | |
| 2118 | +skąd pron I b lub względnej, w zdaniu podrzędnym Wracaj tam, skąd przyszedłeś | |
| 2119 | +skąd interj II wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział Powiedziałeś jej o tym? – Skąd! | |
| 2120 | +skądciś pron zobacz „skądś” | |
| 2121 | +skądinąd qub I partykuła używana w wyrażeniu wtrąconym, nawiązującym do wcześniejszej wypowiedzi i uzupełniającym je nową, zwykle mniej istotną informacją Człowiek ten, skądinąd postępowy, był przeciwnikiem równouprawnienia kobiet. | |
| 2122 | +skądinąd II z innego miejsca lub źródła niż to, o którym była mowa, i to, które mówiący lub słuchacz miał na myśli Wiem to skądinąd. | |
| 2123 | +skądkolwiek pron zaimek zastępujący wyrażenia: „z jakiegokolwiek miejsca” lub „bez względu na to skąd” | |
| 2124 | +skądsiś pron zobacz „skądś” | |
| 2125 | +skądś pron zaimek oznaczający miejsce lub źródło czegoś bliżej nieokreślone lub nieznane Ja chyba skądś go znam. | |
| 2126 | +skądże I wzmocniony wykrzyknik „skąd” | |
| 2127 | +skądże II wzmocniony zaimek „skąd”, występujący w pytaniach | |
| 2128 | +smyk I 1 o dziecku, zwłaszcza o chłopcu | |
| 2129 | +smyk I 2 zobacz „smyczek” | |
| 2130 | +smyk II wyraz oznaczający szybki ruch, szybką ucieczkę | |
| 2131 | +spod prep 1 przyimek komunikujący o ruchu z miejsca położonego niżej lub głębiej niż obiekt nazywany przez rzeczownik Wyciągnęła rękawiczki spod sterty ubrań. | |
| 2132 | +spod prep 2 przyimek komunikujący, że ktoś lub coś przybywa lub pochodzi z miejsca położonego w pobliżu miejscowości bądź obiektu, o których mowa Ich rodzina pochodziła spod Lwowa. | |
| 2133 | +spod prep 3 przyimek komunikujący, że ktoś spogląda pod czymś, co ma nad oczami Żołnierze spoglądali na nas spod ciężkich hełmów. | |
| 2134 | +spod prep 4 przyimek oznaczający wspólne podleganie jakiejś władzy lub wydobycie się z zakresu jakichś oddziaływań Przestępca uwolnił się spod dozoru policji. | |
| 2135 | +spod prep 5 przyimek przyłączający określenie przysługującego danej osobie znaku zodiaku Syn jest spod Raka, a córka spod Lwa. | |
| 2136 | +spojrzenie 1 wzrok w chwili patrzenia | |
| 2137 | +spojrzenie 2 sposób widzenia i oceny czegoś | |
| 2138 | +spoko qub_interj 1 wykrzyknik nawołujący do zachowania spokoju | |
| 2139 | +spoko qub_interj 2 partykuła wyrażająca przyzwolenie lub aprobatę; tak, w porządku, dobrze, zgoda | |
| 2140 | +spomiędzy prep 1 przyimek informujący, że z miejsca położonego między jakimiś obiektami wysunęła się, wyjrzała lub wyszła rzecz lub osoba, o której mowa w zdaniu Spomiędzy kamieni ciekła woda. | |
| 2141 | +spomiędzy prep 2 przyimek informujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wyróżnionej części zbioru Spomiędzy setek listów wylosowano trzy. | |
| 2142 | +sponad prep przyimek informujący o ruchu z miejsca położonego wyżej niż obiekt lub obszar nazywany przez rzeczownik Sponad gór wiał wiatr. | |
| 2143 | +sporo I niemało, dość dużo | |
| 2144 | +sporo pron II zaimek informujący o dość dużej liczbie rzeczy, osób lub zjawisk | |
| 2145 | +spotkanie 1 umówione zejście się lub zjazd w celu zobaczenia się z kimś | |
| 2146 | +spotkanie 2 rozgrywka, zawody sportowe | |
| 2147 | +spoza prep 1 przyimek informujący, że ktoś nie należy do grupy osób, instytucji lub organizacji, o której jest mowa Zabiegali o poparcie posłów spoza koalicji. | |
| 2148 | +spoza prep 2 przyimek informujący, że ktoś lub coś pochodzi z miejsca położonego poza danym obszarem Powołano recenzentów spoza Warszawy. | |
| 2149 | +spoza prep 3 przyimek informujący, że obiekt, o którym mowa, przestał być zasłonięty przedmiotem nazwanym przez rzeczownik Słońce wyjrzało spoza chmur. | |
| 2150 | +społem wspólnie | |
| 2151 | +spośród prep 1 przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wyróżnionej części jakiegoś zbioru Wybrano go spośród zebranych. | |
| 2152 | +spośród prep 2 przyimek komunikujący, że z miejsca położonego między jakimiś obiektami wysunęła się, wyjrzała lub wyszła rzecz lub osoba, o której mowa w zdaniu Spośród zarośli wyłaniała się zabytkowa wieża. | |
| 2153 | +sprawa 1 zespół okoliczności, które są przedmiotem czyjegoś zainteresowania | |
| 2154 | +sprawa 2 interes, rzecz do załatwienia | |
| 2155 | +sprawa 3 wielkie zadanie, wzniosły cel | |
| 2156 | +sprawa 4 postępowanie toczące się przed sądem | |
| 2157 | +sprawozdanie przedstawienie przebiegu jakiejś działalności, szczegółowe zdanie sprawy z czegoś | |
| 2158 | +sprzed prep 1 przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, pochodzi z okresu wcześniejszego niż wydarzenie nazywane rzeczownikiem Pieśń ta pochodzi sprzed powstania listopadowego. | |
| 2159 | +sprzed prep 2 przyimek przyłączający rzeczownik, który określa, ile czasu upłynęło od danego zdarzenia do momentu mówienia To fotografia sprzed pięciu lat. | |
| 2160 | +sprzed prep 3 przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz przestała być w miejscu znajdującym się przed obiektem nazywanym przez rzeczownik Samochód odjechał sprzed domu. | |
| 2161 | +sprzedaż odstępowanie czegoś przez sprzedawcę na własność kupującemu za określoną sumę | |
| 2162 | +spór spieranie się z kimś | |
| 2163 | +stale przez cały czas, bez przerwy | |
| 2164 | +stamtąd pron zaimek odnoszący się do miejsca oddalonego od osoby mówiącej, z którego zaczyna się jakieś działanie Stamtąd łatwo trafisz do hotelu. | |
| 2165 | +stanowisko 1 miejsce występowania czegoś | |
| 2166 | +stanowisko 2 sposób pojmowania czegoś, zapatrywania się na coś | |
| 2167 | +stanowisko 3 miejsce pobytu, postoju lub wykonywania jakiejś czynności | |
| 2168 | +stanowisko 4 pozycja w hierarchii zawodowej, służbowej; też: pozycja w środowisku | |
| 2169 | +stanowisko 5 ufortyfikowane miejsce w terenie, zajmowane przez wojsko | |
| 2170 | +stanowisko 6 miejsce występowania roślin | |
| 2171 | +stanowisko 7 miejsce stałego przebywania lub lęgu zwierząt żyjących na swobodzie | |
| 2172 | +stanowisko 8 miejsce, w którym myśliwy czeka na zwierzynę podczas polowania | |
| 2173 | +staranie wysiłki podejmowane w celu osiągnięcia lub otrzymania czegoś | |
| 2174 | +starcie 1 powierzchowne uszkodzenie skóry | |
| 2175 | +starcie 2 potyczka, bitwa | |
| 2176 | +starcie 3 ostra wymiana zdań | |
| 2177 | +starcie 4 w niektórych sportach: jedna z części, na które dzieli się walka | |
| 2178 | +stary I 1 mający wiele lat, istniejący od wielu lat | |
| 2179 | +stary I 2 charakterystyczny dla kogoś, kto przeżył wiele lat | |
| 2180 | +stary I 3 taki, który ma za sobą wieloletnie doświadczenie w jakiejś dziedzinie | |
| 2181 | +stary I 4 istniejący od dawna, mający długą tradycję | |
| 2182 | +stary I 5 pochodzący z dawnych czasów i mający wartość historyczną | |
| 2183 | +stary I 6 zniszczony wskutek długiego używania | |
| 2184 | +stary I 7 dawny, poprzedni, nieaktualny | |
| 2185 | +stary I 8 znany, trwający od dawna, a mimo to nietracący na aktualności | |
| 2186 | +stary I 9 o produktach żywnościowych: nieświeży | |
| 2187 | +stary II 1 stary mężczyzna | |
| 2188 | +stary II 2 w zwrocie do dobrego znajomego | |
| 2189 | +stary II 3 szef, przełożony | |
| 2190 | +stary II 4 ojciec | |
| 2191 | +stary II 5 mąż | |
| 2192 | +status 1 stan prawny jakiejś osoby, instytucji lub organizacji | |
| 2193 | +status 2 pozycja społeczna i zawodowa jakiejś osoby lub grupy | |
| 2194 | +status 3 funkcja, ranga lub znaczenie czegoś | |
| 2195 | +stereo I stereofoniczny | |
| 2196 | +stereo II stereofoniczny sprzęt grający | |
| 2197 | +sto num I liczebnik główny oznaczający liczbę 100 | |
| 2198 | +sto II mnóstwo, wiele | |
| 2199 | +stokroć 1 sto razy lub bardzo wiele razy | |
| 2200 | +stokroć 2 bardzo intensywnie | |
| 2201 | +stop interj I 1 wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe zatrzymanie się lub przerwanie jakiejś czynności | |
| 2202 | +stop interj I 2 w tekstach depesz: wyraz pełniący funkcję kropki | |
| 2203 | +stop interj I 3 czerwone światło zapalające się automatycznie z tyłu pojazdu mechanicznego w momencie naciśnięcia hamulca | |
| 2204 | +stop interj I 4 forma podróżowania polegająca na nieodpłatnym korzystaniu z zatrzymywanych po drodze pojazdów | |
| 2205 | +stop interj I 5 samochód zabierający autostopowiczów | |
| 2206 | +stop II substancja metaliczna wytwarzana w celu poprawienia właściwości wytrzymałościowych i technologicznych metali | |
| 2207 | +stopień 1 pojedynczy element schodów; też: występ w jakimś podwyższeniu umożliwiający wchodzenie lub schodzenie | |
| 2208 | +stopień 2 szczebel w klasyfikacji czegoś | |
| 2209 | +stopień 3 szczebel w hierarchii urzędniczej, społecznej, wojskowej, naukowej itp. | |
| 2210 | +stopień 4 cyfrowa lub słowna ocena postępów ucznia | |
| 2211 | +stopień 5 jednostka miary, podstawowa część różnych skal | |
| 2212 | +stopień 6 poziom, intensywność czegoś | |
| 2213 | +stopień 7 jednostka miary kąta równa 1/360 kąta pełnego | |
| 2214 | +stopień 8 forma przymiotnika lub przysłówka określająca natężenie cechy jakiegoś przedmiotu lub czynności | |
| 2215 | +stopień 9 kolejny dźwięk skali lub gamy diatonicznej, licząc od dźwięku centralnego | |
| 2216 | +stuk I odgłos powstający przy uderzaniu twardymi przedmiotami | |
| 2217 | +stuk interj II wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący odgłos stukania | |
| 2218 | +stulecie 1 okres stu lat | |
| 2219 | +stulecie 2 setna rocznica | |
| 2220 | +stwierdzenie wypowiedź stwierdzająca coś | |
| 2221 | +stworzenie 1 istota żywa | |
| 2222 | +stworzenie 2 wszystko, co żyje; też: cały świat | |
| 2223 | +stąd pron 1 zaimek wyznaczający miejsce, w którym znajduje się osoba mówiąca lub z którego zaczyna się jakieś działanie Zabierz stąd tego psa. | |
| 2224 | +stąd pron 2 zaimek wskazujący na źródło, przyczynę lub punkt wyjścia czegoś Stąd biorą się jego kłopoty. | |
| 2225 | +stąd pron 3 zaimek wprowadzający zdanie lub jego równoważnik, które określają następstwo wcześniejszego faktu Nie przestrzegano higieny, stąd częste choroby zakaźne. | |
| 2226 | +sugestia 1 czyjś wpływ na myśli, przekonania, zachowania drugiej osoby lub całej grupy | |
| 2227 | +sugestia 2 czyjeś rady, pomysły lub propozycje | |
| 2228 | +sugestia 3 informacja, która nie wynika wprost z czyjejś wypowiedzi lub jakiegoś tekstu, ale jest w nich zawarta np. w formie aluzji | |
| 2229 | +suma 1 pewna ilość pieniędzy | |
| 2230 | +suma 2 wynik dodawania liczb | |
| 2231 | +suma 3 ogół rzeczy, zjawisk lub wrażeń | |
| 2232 | +suma 4 w Kościele katolickim: uroczysta msza z kazaniem, odprawiana w niedziele i święta | |
| 2233 | +swój pron I a zaimek zastępujący w odpowiednich kontekstach inne zaimki dzierżawcze: mój, twój, nasz, wasz, jego, jej, ich, oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się odpowiednio: do mówiącego Spakowałam wszystkie swoje rzeczy. | |
| 2234 | +swój pron I b do osoby, do której zwraca się mówiący Zabierz stąd swoje rzeczy. | |
| 2235 | +swój pron I c do grupy osób, do której należy mówiący Wyłożyliśmy im swoje racje. | |
| 2236 | +swój pron I d do grupy osób, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący Dlaczego nie mówiliście o swoich problemach? | |
| 2237 | +swój pron I e albo do innych osób lub rzeczy Umówił się ze swoją dziewczyną. | |
| 2238 | +swój II ktoś bliski, należący do tego samego środowiska, do rodziny | |
| 2239 | +sytuacja 1 ogół warunków, w których ktoś się znajduje lub coś się dzieje | |
| 2240 | +sytuacja 2 fragment akcji, zwłaszcza w sztuce lub filmie | |
| 2241 | +sytuacja 3 położenie jakiejś miejscowości lub obiektu | |
| 2242 | +sza interj wykrzyknik, za pomocą którego mówiący chce kogoś uciszyć lub dać komuś znać, żeby o danej sprawie nikomu nie mówił | |
| 2243 | +szalom pozdrowienie żydowskie | |
| 2244 | +szansa możliwość powodzenia w jakiejś sprawie lub zaistnienia jakichś pożądanych okoliczności | |
| 2245 | +szast interj wykrzyknik naśladujący szybki ruch | |
| 2246 | +szczególnie qub partykuła, za pomocą której mówiący wyróżnia określony obiekt lub stan rzeczy, stwierdzając, że to, co jest powiedziane w zdaniu, w większym stopniu dotyczy tego obiektu lub stanu rzeczy niż innych Było zimno, szczególnie rano. | |
| 2247 | +szereg I 1 ciąg osób lub rzeczy znajdujących się obok siebie, w jednej, prostej linii | |
| 2248 | +szereg I 2 zbiór jednostek, np. faktów, uporządkowanych według określonego systemu | |
| 2249 | +szereg I 3 wyrażenie mające postać sumy skończonej lub nieskończonej liczby składników | |
| 2250 | +szereg pron II zaimek komunikujący o dość dużej liczbie rzeczy, zjawisk lub osób | |
| 2251 | +szerokość poprzeczny wymiar liniowy powierzchni lub bryły | |
| 2252 | +szesnaście num liczebnik główny oznaczający liczbę 16 | |
| 2253 | +sześć num I liczebnik główny oznaczający liczbę 6 | |
| 2254 | +sześć II ocena celująca w szkolnym systemie ocen | |
| 2255 | +sześćdziesiąt num liczebnik główny oznaczający liczbę 60 | |
| 2256 | +sześćset num liczebnik główny oznaczający liczbę 600 | |
| 2257 | +szklanka 1 szklane, walcowate naczynie o pojemności około <sup>1</sup>/<sub>4</sub> litra, przeznaczone do picia z niego napojów; też: zawartość takiego naczynia | |
| 2258 | +szklanka 2 cienka warstewka lodu pokrywająca jezdnie i chodniki | |
| 2259 | +szklanka 3 odmiana wiśni; też: owoc tej wiśni | |
| 2260 | +szlus interj wykrzyknik wyrażający stanowczy nakaz zakończenia czegoś | |
| 2261 | +sztuczny 1 o substancji, przedmiocie lub zjawisku: stworzony przez człowieka w celu zastąpienia naturalnego odpowiednika | |
| 2262 | +sztuczny 2 niezgodny z naturalną koleją rzeczy | |
| 2263 | +sztuczny 3 zachowujący się w sposób nienaturalny; też: świadczący o takim zachowaniu | |
| 2264 | +szu interj zobacz „szur” | |
| 2265 | +szur interj wykrzyknik naśladujący odgłos powstający przy tarciu czegoś, szuraniu o coś | |
| 2266 | +szurum-burum II zamieszanie | |
| 2267 | +szus 1 szybki zjazd na nartach prosto w dół | |
| 2268 | +szus 2 szybki ruch w jakimś kierunku, wykonany np. w czasie zjazdu lub biegu | |
| 2269 | +szus 3 wybryk | |
| 2270 | +szybkość 1 cecha tego, co przebiega w większym tempie, z większą częstotliwością, krócej niż zwykle | |
| 2271 | +szybkość 2 cecha tego, kto szybko porusza się, pracuje lub reaguje | |
| 2272 | +szybkość 3 wartość określająca, jak szybko coś lub ktoś się porusza lub coś się dzieje | |
| 2273 | +szybkość 4 fakt, że coś następuje natychmiast, niezwłocznie | |
| 2274 | +sąsiedni położony w pobliżu czegoś | |
| 2275 | +służba 1 praca na rzecz jakiejś wspólnoty, wykonywana z poświęceniem | |
| 2276 | +służba 2 instytucja użyteczności publicznej lub wojsko; też: pracownicy tej instytucji | |
| 2277 | +służba 3 działalność tych instytucji | |
| 2278 | +służba 4 obowiązki pełnione w określonych godzinach pracy w niektórych instytucjach | |
| 2279 | +służba 5 wykonywanie pracy służącego w czyimś domu, gospodarstwie itp. za wynagrodzeniem; też: osoby wykonujące takie prace | |
| 2280 | +tajemnica 1 sekret; też: nieujawnianie czegoś | |
| 2281 | +tajemnica 2 wiadomość, której poznanie lub ujawnienie jest zakazane przez prawo | |
| 2282 | +tajemnica 3 rzecz, której się nie rozumie lub nie umie wyjaśnić | |
| 2283 | +tajemnica 4 najlepszy lub jedyny sposób na osiągnięcie czegoś | |
| 2284 | +tak qub I 1 partykuła wyrażająca twierdzącą odpowiedź na pytanie Czy lubi pani słodycze? Tak. | |
| 2285 | +tak qub I 2 partykuła wyrażająca aprobatę Wyrzucisz śmiecie? Tak. | |
| 2286 | +tak qub I 3 partykuła wyrażająca oczekiwanie mówiącego, że adresat potwierdzi jego przypuszczenie Napiłbyś się czegoś, tak? | |
| 2287 | +tak qub I 4 partykuła poprzedzająca określenie ilości lub miary, rzadziej czasu Spotkajmy się tak o piątej. | |
| 2288 | +tak pron II 1 zaimek, który wyraża wysoki stopień nasilenia cechy lub stanu rzeczy i komunikuje, że jest on większy, niż mówiący tego oczekiwał Mieszkasz tak daleko od nas. | |
| 2289 | +tak pron II 2 zaimek, który sygnalizuje wysoki stopień nasilenia cechy lub stanu rzeczy Tak krzyczał, aż uszy bolały. | |
| 2290 | +tak pron II 3 zaimek, który sygnalizuje sposób wykonywania czynności, odsyłając do konkretnej sytuacji Spójrz na mnie. Tak wyglądam. | |
| 2291 | +tak pron II 4 zaimek, który sygnalizuje sposób wykonania czynności, odsyłając do zdania podrzędnego, określającego, na czym ten sposób polega Mów tak, żeby cię nikt nie usłyszał. | |
| 2292 | +tak pron II 5 zaimek, który odsyła do wyrażenia oznaczającego podstawę porównania Tak postąpiłem, jak chciałaś. | |
| 2293 | +taki pron a zaimek odnoszący się do cechy danych osób lub przedmiotów, o której była wcześniej mowa Dom jest duży, takiego potrzebujemy. | |
| 2294 | +taki pron b o której będzie mowa On jest taki jak ojciec. | |
| 2295 | +taki pron c o której nie mówi się, ale zakłada, że odbiorca wie, o jaką cechę chodzi Nie spotkasz drugiej takiej kobiety. | |
| 2296 | +taki pron d o której nie mówi się, oceniając ją jako nieistotną w danej sytuacji Kto to jest? A taki jeden. | |
| 2297 | +takoż tak samo, również | |
| 2298 | +także i również, też | |
| 2299 | +tam pron I a zaimek, który odnosi się do miejsca postrzeganego jako dalsze (nie tu, gdzie jest mówiący) Gdzie mam to położyć? Tam. | |
| 2300 | +tam pron I b lub do miejsca, o którym była mowa albo będzie mowa Urodził się w Szwecji i tam spędził dzieciństwo. Nie idziemy tam, dokąd myślisz. | |
| 2301 | +tam qub II partykuła o charakterze ekspresywnym, zwykle podkreślająca obojętność mówiącego wobec obiektów lub zdarzeń, o których mowa Ma tam jakieś zasługi. | |
| 2302 | +tamtejszy znajdujący się tam (w przeciwieństwie do „tu”); też: dotyczący tamtych, już wspomnianych miejsc, osób | |
| 2303 | +tamten pron a zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako dalsze (w opozycji do „ten”), wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego Podaj mi tamte okulary. | |
| 2304 | +tamten pron b lub w odniesieniu do obiektów, które są znane odbiorcy, bo była o nich mowa Nie mówmy o tamtej sprawie. | |
| 2305 | +tamten pron c używany przy nazwach okresów oznacza poprzedni taki okres Widziałam go w tamtym tygodniu. | |
| 2306 | +tamtędy pron a zaimek odnoszacy się do miejsca stanowiącego trasę ruchu, postrzeganego jako dalsze (w przeciwieństwie do „tędy”), wskazanego w jakiś sposób przez mówiącego Nie idźcie tamtędy, bo ciemno. | |
| 2307 | +tamtędy pron b lub wskazujący na miejsce, o którym była lub będzie mowa Tamtęty właśnie będziemy szli. Idźcie tamtędy, którędy szliśmy wczoraj. | |
| 2308 | +tamże pron a zaimek odnoszący się do miejsca, o którym była mowa Urodziła się w Warszawie i tamże chodziła do szkoły. | |
| 2309 | +tamże pron b oraz używany w przypisach do tekstów o charakterze naukowym; odnoszący się do wcześniej cytowanego utworu | |
| 2310 | +taś interj wykrzyknik, parokrotnie powtórzony, używany w celu przywołania kaczek | |
| 2311 | +tedy conj spójnik przyłączający zdanie, które przedstawia informację wynikającą ze zdania poprzedzającego | |
| 2312 | +tegoroczny dotyczący bieżącego roku | |
| 2313 | +tek drzewo o dużych liściach, rosnące w strefie wilgotnych lasów tropikalnych | |
| 2314 | +tekst ciąg zapisanych słów i zdań składających się na pewną całość wyrażającą określone treści | |
| 2315 | +temperatura 1 odczytywana na skali termometru wielkość fizyczna określająca stopień ogrzania czegoś | |
| 2316 | +temperatura 2 stan cieplny ciała ludzi lub zwierząt | |
| 2317 | +temperatura 3 gorączka | |
| 2318 | +temperatura 4 emocje panujące w jakimś środowisku | |
| 2319 | +tempo 1 szybkość, z jaką się wykonuje jakąś czynność lub z jaką się coś odbywa | |
| 2320 | +tempo 2 rytm, według którego wykonuje się pewne ruchy | |
| 2321 | +tempo 3 stopień szybkości wykonywania utworu muzycznego | |
| 2322 | +ten pron 1 a zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako bliskie, wyróżnionych spośród innych i wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego To ten człowiek. | |
| 2323 | +ten pron 1 b lub uznanych przez mówiącego za znane odbiorcy I co z tymi pieniędzmi? | |
| 2324 | +ten pron 2 zaimek w funkcji wyrażenia nawiązującego, odnosi się do obiektów bądź okoliczności, o których była lub będzie mowa Był wczoraj na jakimś filmie, film ten znał już wcześniej. To jest ta książka, o której mówiłam. | |
| 2325 | +ten pron 3 zaimek używany przy nazwach dni, wyznaczający najbliższy taki dzień w przeszłości lub w przyszłości Spotkamy się w tę niedzielę. | |
| 2326 | +tentego wyraz zastępujący określenie jakiejś czynności, sytuacji, jakiegoś faktu itp., których mówiący nie chce lub nie umie określić | |
| 2327 | +tenże ten sam | |
| 2328 | +teoria 1 całościowa koncepcja zawierająca opis i wyjaśnienie określonych zjawisk i zagadnień; też: czyjakolwiek koncepcja na określony temat | |
| 2329 | +teoria 2 dział nauki o literaturze, kulturze, sztuce itp. zajmujący się systematyzowaniem pojęć i twierdzeń leżących u podstaw tych dziedzin | |
| 2330 | +teoria 3 teza jeszcze nieudowodniona lub nieznajdująca potwierdzenia w praktyce | |
| 2331 | +teraz w tej chwili, współcześnie | |
| 2332 | +termin 1 czas przeznaczony na wykonanie jakiegoś zadania; też: konkretna data, kiedy ma coś nastąpić | |
| 2333 | +termin 2 wyraz lub wyrażenie o specjalnym znaczeniu w jakiejś dziedzinie | |
| 2334 | +termin 3 nauka rzemiosła u majstra | |
| 2335 | +teza 1 założenie, które ktoś zamierza udowodnić | |
| 2336 | +teza 2 w dialektyce Hegla: pierwszy etap trójfazowego rozwoju rzeczywistości | |
| 2337 | +teza 3 w utworze literackim: idea, przesłanie | |
| 2338 | +teza 4 założenie, twierdzenie wymagające dowodu | |
| 2339 | +teza 5 część twierdzenia, której przy danych założeniach należy dowieść | |
| 2340 | +też qub 1 partykuła włączająca do większego zbioru wyróżniony przez nią element i komunikująca, że można o nim powiedzieć to samo co o pozostałych elementach Czy ty też o tym wiedziałeś? | |
| 2341 | +też qub 2 partykuła występująca w zdaniu nawiązującym do poprzedniego i podkreślająca, że mowa jest o tych samych przedmiotach lub faktach, których dotyczyło wcześniejsze zdanie Liczyłam, że dostanie nagrodę. Tak też się stało. | |
| 2342 | +też qub 3 partykuła występująca bezpośrednio przed ostatnim członem wyliczenia, sygnalizując jego zamknięcie Nie wiem, czy dobrze usłyszałam, czy też nie. | |
| 2343 | +też qub 4 partykuła wprowadzająca wypowiedź wyrażającą negatywny stosunek mówiącego do osoby, przedmiotu lub faktu, których dotyczy Też masz zachcianki! | |
| 2344 | +tfu interj wykrzyknik imitujący dźwięk podczas plucia, wyrażający wstręt lub odrazę, albo wypowiadany przez kogoś, kto zauważył, że powiedział nie to, co chciał | |
| 2345 | +tik-tak interj wykrzyknik nazywający dwa kolejne, regularnie powtarzające się dźwięki, jakie powstają wtedy, gdy zegar tyka | |
| 2346 | +tirli interj wykrzyknik, zwykle powtarzany, naśladujący dźwięki instrumentów smyczkowych | |
| 2347 | +to pron I 1 a zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako bliskie, wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego Co to jest? | |
| 2348 | +to pron I 1 b lub uznanych przez mówiącego za znane odbiorcy Co to ma znaczyć? | |
| 2349 | +to pron I 2 zaimek odnoszący się do obiektów bądź okoliczności, o których była lub będzie mowa W zlewie leżą brudne naczynia. Pozmywaj to. To, co się później działo, trudno opisać. | |
| 2350 | +to pron I 3 zaimek odnoszący się do aktywności seksualnej człowieka | |
| 2351 | +to II a czasownik utożsamiający obiekty lub okoliczności Śmiech to zdrowie. | |
| 2352 | +to II b lub łączący dwa takie same wyrazy w tej samej formie Wojna to wojna. | |
| 2353 | +to qub III a partykuła dodawana do wyrazów, które nadawca chce w szczególny sposób wyróżnić Kogo to ja widzę? | |
| 2354 | +to qub III b lub oddzielająca temat wypowiedzi od reszty zdania Teraz to idź spać. | |
| 2355 | +to conj IV 1 spójnik wprowadzający zdanie wyrażające konsekwencje tego, o czym była mowa Poszukaj, to znajdziesz. | |
| 2356 | +to conj IV 2 spójnik przyłączający do zdań z zaimkami względnymi lub innymi spójnikami zdania wyrażające różne relacje w zależności od sensu tych zaimków czy spójników Gdybyś coś chciał, to napisz. | |
| 2357 | +to conj IV 3 spójnik łączący dwa takie same czasowniki w tej samej formie, wyrażający obojętność nadawcy dotyczącą przedstawionej sytuacji No trudno, nie kocha to nie kocha. | |
| 2358 | +to pron V zobacz „ten” | |
| 2359 | +toteż conj spójnik przyłączający zdanie, które przedstawia informację wynikającą ze zdania poprzedzającego | |
| 2360 | +toż qub partykuła nawiązująca do jakiejś sytuacji lub do czyjejś wypowiedzi, wprowadzająca sąd polemiczny Sto tysięcy? Toż to majątek. | |
| 2361 | +trach interj wykrzyknik nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, kiedy coś pęka lub łamie się | |
| 2362 | +traf przypadek, zbieg okoliczności | |
| 2363 | +traktat 1 ważna umowa międzynarodowa | |
| 2364 | +traktat 2 obszerne dzieło naukowe, zawierające wykład na jakiś temat | |
| 2365 | +trap I ruchome schodki, pomost lub kładka służące m. in. do wchodzenia z nabrzeża na statek | |
| 2366 | +trap II zobacz „zapadnia” | |
| 2367 | +trap III konkurencja strzelecka polegająca na strzelaniu ze strzelby śrutowej do rzutków | |
| 2368 | +treść 1 to, co jest zawarte w czyjejś wypowiedzi; też: to, co przekazuje odbiorcy dzieło sztuki, w przeciwstawieniu do formy | |
| 2369 | +treść 2 to, co stanowi istotę, sens czegoś | |
| 2370 | +treść 3 zawartość przewodu pokarmowego, niektórych jam wewnątrz ciała lub żywych komórek | |
| 2371 | +trochę adv I a przysłówek komunikujący, że stopień cechy lub zakres stanu rzeczy bądź zjawiska, o których mowa w zdaniu, nie jest duży Trochę go martwiła ta pogoda. | |
| 2372 | +trochę adv I b lub komunikujący, że to, o czym mowa, trwało przez krótki czas Musisz trochę poczekać. | |
| 2373 | +trochę qub II partykuła komunikująca o niewielkim stopniu nasilenia cechy To trochę naiwność. | |
| 2374 | +trochę pron III a zaimek komunikujący o niedużej ilości rzeczy lub osób Odłożył trochę pieniędzy na remont. | |
| 2375 | +trochę pron III b bądź o niewielkim stopniu natężenia cechy lub stanu To wymaga trochę ostrożności. | |
| 2376 | +truś zobacz „trusia” w znaczeniu 1 | |
| 2377 | +tryliard tysiąc trylionów, liczba odpowiadająca jedynce z dwudziestoma jeden zerami | |
| 2378 | +trylion 1 milion bilionów, liczba zapisywana jako jedynka z osiemnastoma zerami | |
| 2379 | +trylion 2 ogromna liczba czegoś | |
| 2380 | +trzask I suchy, urywany odgłos | |
| 2381 | +trzask interj II wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany uderzeniem, pęknięciem, wystrzałem itp. | |
| 2382 | +trzeci I 1 będący ostatnim elementem zbioru składającego się z trzech jednostek lub jedną z trzech części, na które można coś podzielić | |
| 2383 | +trzeci I 2 niebezpośredni | |
| 2384 | +trzeci II 1 trzeci dzień miesiąca | |
| 2385 | +trzeci II 2 osoba występująca po dwóch poprzednich; też: jeden z trzech | |
| 2386 | +trzy num I liczebnik główny oznaczający liczbę 3 | |
| 2387 | +trzy II ocena dostateczna w szkolnym systemie ocen | |
| 2388 | +trzydziesty I będący ostatnim elementem zbioru składającego się z trzydziestu jednostek lub jedną z trzydziestu części, na które można coś podzielić | |
| 2389 | +trzydziesty II trzydziesty dzień miesiąca | |
| 2390 | +trzydzieści num liczebnik główny oznaczający liczbę 30 | |
| 2391 | +trzykroć trzy razy, trzykrotnie | |
| 2392 | +trzynaście num liczebnik główny oznaczający liczbę 13 | |
| 2393 | +trzysta num liczebnik główny oznaczający liczbę 300 | |
| 2394 | +trójka 1 cyfra oznaczająca liczbę 3 | |
| 2395 | +trójka 2 to, co jest oznaczone liczbą 3 | |
| 2396 | +trójka 3 trzy osoby, troje zwierząt, rzadziej trzy przedmioty | |
| 2397 | +trójka 4 zobacz „ocena dostateczna” | |
| 2398 | +trójka 5 pokój, pomieszczenie dla trzech osób | |
| 2399 | +trójka 6 szereg złożony z trzech osób, samolotów itp., wchodzący w skład kolumny | |
| 2400 | +trójka 7 trzy punkty na kostce do gry, trzy oczka na kostce domina | |
| 2401 | +trójka 8 trzy prawidłowe skreślenia w totolotku | |
| 2402 | +trójka 9 zobacz „trojka” | |
| 2403 | +trójka 10 karta oznaczona cyfrą 3, mająca taką wartość | |
| 2404 | +ts interj wykrzyknik nakazujący milczenie, zachowanie ciszy | |
| 2405 | +tss interj zobacz „ts” | |
| 2406 | +tu pron I 1 a zaimek odnoszący się do miejsca postrzeganego jako bliskie, wskazanego przez mówiącego Czekaj tu na mnie. | |
| 2407 | +tu pron I 1 b lub do miejsca, o którym była albo będzie mowa Wszedł do pokoju i dopiero tu zauważył, że zapomniał kupić masło. Stał tu, gdzie kiedyś był dom. | |
| 2408 | +tu pron I 2 zaimek odnoszący się do wiadomej lub wskazanej w tekście sytuacji Tu płacz nic nie pomoże. | |
| 2409 | +tu qub II 1 partykuła używana z reguły w rozmowach telefonicznych, wprowadzająca wyrażenie, za pomocą którego mówiący przedstawia się Dzień dobry, tu Ania. | |
| 2410 | +tu qub II 2 partykula o charakterze ekspresywnym, wyrażająca najczęściej zniecierpliwienie, a nawet złość Ty mi tu nie płacz! | |
| 2411 | +tudzież conj spójnik używany do łączenia zdań lub innych wyrażeń, które odnoszą się do tych samych przedmiotów, osób lub faktów | |
| 2412 | +tup interj wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący głośne chodzenie | |
| 2413 | +tupu interj zobacz „tup” | |
| 2414 | +tur wymarły przodek bydła domowego | |
| 2415 | +tura 1 jedna z kolejno powtarzających się czynności stanowiących fazę jakiegoś cyklu | |
| 2416 | +tura 2 jedna z grup ludzi wykonujących kolejno tę samą czynność | |
| 2417 | +tutaj pron zobacz „tu tu” | |
| 2418 | +tutejszy I miejscowy | |
| 2419 | +tutejszy II stały mieszkaniec miejsca, w którym znajduje się mówiący o tej osobie | |
| 2420 | +tuż qub a partykuła komunikująca o bardzo małej odległości między dwoma miejscami Ojciec mieszka tuż obok. | |
| 2421 | +tuż qub b lub komunikująca, że między dwoma zdarzeniami upłynęło bardzo mało czasu Zachorowała tuż po maturze. | |
| 2422 | +twój pron I 1 zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do osoby, do której się mówi „ty” To twoje ubranie. Słyszałam twoje kroki. | |
| 2423 | +twój pron I 2 zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, jest szczególnie lubiane przez osobę, do której się mówi „ty” Czerwony to twój kolor. | |
| 2424 | +twój II twój mąż | |
| 2425 | +ty pron zaimek odnoszący się do osoby, do której zwraca się mówiący | |
| 2426 | +tyk I tykanie jakiegoś mechanizmu, urządzenia, np. zegara | |
| 2427 | +tyk II gęste, matowe, czerwone płótno używane na wsypy | |
| 2428 | +tyle pron I 1 zaimek wskazujący na ilość lub liczbę rzeczy albo osób, określoną za pomocą gestu lub wymienioną w wypowiedzi poprzedzającej daną lub następującej po niej Możemy porozmawiać parę minut? – Tyle możemy. | |
| 2429 | +tyle pron I 2 zaimek komunikujący o dużej ilości lub liczbie rzeczy albo osób, pociągającej za sobą konsekwencje, o których mowa w zdaniu podrzędnym Przynieś tyle krzeseł, żeby wszyscy mogli usiąść. | |
| 2430 | +tyle pron I 3 zaimek wskazujący na taką samą liczbę, ilość lub skalę czegoś, o jakiej jest mowa w zdaniu podrzędnym Ma tylu zwolenników co przeciwników. | |
| 2431 | +tyle pron II 1 zaimek komunikujący o dużej ilości zdarzeń, która może pociągać za sobą konsekwencje, o których jest mowa Tyle chodziła, że aż nabawiła się odcisków. | |
| 2432 | +tyle pron II 2 a zaimek komunikujący o małej ilości, liczbie lub skali, która ogranicza się do tego, o czym jest mowa w zdaniu podrzędnym Tyle zrozumiała, że ktoś ją gdzieś zaprasza. | |
| 2433 | +tyle pron II 2 b lub o takiej samej liczbie, ilości lub skali czegoś, o jakiej jest mowa w zdaniu podrzędnym Napisał tyle, ile umiał. | |
| 2434 | +tyle pron II 3 zaimek, który wraz z poprzedzającym przyimkiem „na” komunikuje, że stopień lub zakres danego stanu rzeczy jest wystarczający do uzasadnienia tego, o czym mowa Był na tyle sprytny, że wszystko przewidział. | |
| 2435 | +tyle pron II 4 zaimek, który wraz z poprzedzającym przyimkiem „o” wprowadza wyrażenie charakteryzujące stopień, w jakim można urzeczywistnić lub wyjaśnić to, o czym jest mowa, albo otwiera zdanie zamykające wypowiedź na jakiś temat lub przerywające ją na jakiś czas Była o tyle rozsądna, że nie mówiła o tym. | |
| 2436 | +tylekroć wiele razy | |
| 2437 | +tyleż wzmocniony zaimek „tyle” | |
| 2438 | +tylko qub I 1 partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione Nosi tylko dżinsy. | |
| 2439 | +tylko qub I 2 partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący spodziewał się, iż ilość, zakres lub natężenie tego, o czym mowa, będą większe Uczyła się angielskiego tylko rok. | |
| 2440 | +tylko qub I 3 partykuła komunikująca, że mówiący ogranicza swoją prośbę lub życzenie do minimum Oby jutro tylko nie padało. | |
| 2441 | +tylko qub I 4 partykuła wprowadzająca zastrzeżenie lub dodatkowy komentarz mówiącego do wyrażonej wcześniej zgody na coś Tylko bez żartów. | |
| 2442 | +tylko qub I 5 partykuła używana w zdaniach wyrażających groźbę Spróbuj tylko tam pójść. | |
| 2443 | +tylko conj II 1 spójnik przyłączający wyrażenie, które uściśla lub ogranicza zakres tego, o czym była mowa | |
| 2444 | +tylko conj II 2 spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie, za pomocą którego mówiący koryguje czyjąś opinię, zastępując ją nowym sądem | |
| 2445 | +tylko conj II 3 spójnik, który wraz z użytym po nim słowem „że” przyłącza zdanie lub wyrażenie informujące o czymś niekorzystnym i zaprzeczające temu, co można wnioskować ze zdania poprzedzającego | |
| 2446 | +tylko adv III 1 przysłówek komunikujący, że do osiągnięcia pewnego celu wystarczy wykonanie czynności lub zaistnienie stanu, o których jest mowa w zdaniu, lub komunikujący, że niekorzystna sytuacja uległa lub może ulec pogorszeniu | |
| 2447 | +tym adv przysłówek komunikujący, że stopień intensywności cechy lub stanu rzeczy, o którym mowa, jest w podanych okolicznościach jeszcze większy Tym lepiej, że wiesz, jak to zrobić. | |
| 2448 | +tymczasem qub I a partykuła przyłączająca zdanie o treści przeciwstawnej w stosunku do poprzedzającego kontekstu Zdążył wsiąść do pociągu, tymczasem kolega został na peronie. | |
| 2449 | +tymczasem qub I b lub przyłączajaca zdanie o treści niezgodnej z tym, co można wywnioskować z poprzedzającego kontekstu Zapowiadali słońce, tymczasem padał deszcz. | |
| 2450 | +tymczasem II 1 w tym samym czasie, w którym działo się to, o czym wcześniej była mowa | |
| 2451 | +tymczasem II 2 do tego czasu, w którym stanie się to, o czym była mowa | |
| 2452 | +tymczasem III na razie, do zobaczenia | |
| 2453 | +tymczasowy mający trwać krótko, do czasu przewidywanej zmiany | |
| 2454 | +typ 1 wzór, któremu odpowiada pewna seria przedmiotów, ludzi, zjawisk itp. | |
| 2455 | +typ 2 osoba skupiająca w sobie charakterystyczne cechy ludzi pewnej kategorii | |
| 2456 | +typ 3 osobnik, indywiduum | |
| 2457 | +typ 4 sportowiec, koń, drużyna itp. przewidziane przez kogoś na zwycięzcę lub wynik czegoś | |
| 2458 | +typ 5 charakterystyczna budowa, fizjonomia człowieka związana z jego rasą, przynależnością etniczną; też: osoba mająca taką budowę, fizjonomię | |
| 2459 | +typ 6 postać literacka mająca cechy ponadindywidualne, właściwe jakiejś grupie ludzi lub tradycyjnie powtarzanemu wzorowi bohatera literackiego | |
| 2460 | +typ 7 jednostka klasyfikacyjna w systematyce roślin i zwierząt | |
| 2461 | +typ 8 jednostka klasyfikacyjna obejmująca osobniki o wyrazistych cechach psychicznych lub psychicznych i fizycznych; też: osobnik o takich cechach | |
| 2462 | +tysiąc num I 1 liczebnik główny oznaczający liczbę 1000 | |
| 2463 | +tysiąc num I 2 tysiąc złotych, dolarów itp. | |
| 2464 | +tysiąc num I 3 gra w karty, w której wygrywa ten, kto pierwszy uzyska tysiąc punktów | |
| 2465 | +tysiąc pron II zaimek oznaczający bardzo dużą liczbę czegoś lub kogoś | |
| 2466 | +tysiące ogromne sumy, kapitały | |
| 2467 | +tysiąckroć mnóstwo razy | |
| 2468 | +tędy pron zaimek odnoszący się do miejsca stanowiącego trasę ruchu, wskazanego w jakiś sposób przez mówiącego, np. gestem, albo wskazujący na miejsce, o którym była lub będzie mowa | |
| 2469 | +u I 1 litera oznaczająca samogłoskę „u” | |
| 2470 | +u I 2 samogłoska ustna | |
| 2471 | +u I 3 litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty drugi | |
| 2472 | +u prep II 1 przyimek komunikujący, że coś jest częścią pewnej rzeczy lub tworzy z czymś pewną całość Pomalowała paznokcie u nóg. | |
| 2473 | +u prep II 2 a przyimek wprowadzający nazwę osoby, z której usług ktoś korzysta Zamówił buty u szewca. | |
| 2474 | +u prep II 2 b której ktoś podlega jako wykonawca danej pracy Praktykowała u samego mistrza. | |
| 2475 | +u prep II 3 przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się w pomieszczeniu należącym do danej osoby bądź w miejscu, w którym ona przebywa Będę u ciebie jutro wieczorem. | |
| 2476 | +u prep II 4 przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotem lub miejscem, w którym coś się dzieje, a danym miejscem lub terenem Wieś leżała u podnóża góry. | |
| 2477 | +u prep II 5 przyimek wprowadzający nazwę rzeczy lub osoby, której przysługuje dana cecha Miała powodzenie u mężczyzn. | |
| 2478 | +u interj III wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję mówiącego na to, co sprawia mu przykrość lub ból, co go dziwi bądź zaskakuje | |
| 2479 | +uderzenie 1 raz zadany ręką lub trzymanym przedmiotem | |
| 2480 | +uderzenie 2 gwałtowne zetknięcie się dwóch rzeczy, z których przynajmniej jedna jest w ruchu; też: odgłos towarzyszący takiemu zetknięciu | |
| 2481 | +uderzenie 3 nagłe i gwałtowne nasilenie się mrozu, wiatru itp. | |
| 2482 | +uderzenie 4 w boksie, szermierce, walce wręcz: trafienie przeciwnika | |
| 2483 | +uderzenie 5 w grach sportowych, np. w piłce, tenisie, bilardzie: kopnięcie, odbicie piłki, kuli, trafienie piłką, bilą | |
| 2484 | +uderzenie 6 silna dawka leku | |
| 2485 | +uderzenie 7 sposób dotykania, naciskania klawiszy przez artystę grającego na instrumencie klawiszowym, głównie na fortepianie | |
| 2486 | +uderzenie 8 gwałtowny, szybki ruch wojsk w kierunku nieprzyjaciela | |
| 2487 | +uf interj wykrzyknik używany dla wyrażenia różnych stanów fizycznych i psychicznych | |
| 2488 | +uff interj zobacz „uf” | |
| 2489 | +uha interj wykrzyknik wyrażający różne uczucia, używany też jako przyśpiewka w piosenkach ludowych | |
| 2490 | +uhm interj wykrzyknik będący odpowiedzią twierdzącą na postawione pytanie lub sygnalizujący, że adresat słucha mówiącego | |
| 2491 | +ukosem pod kątem ostrym w stosunku do czegoś | |
| 2492 | +umowa pisemne lub ustne porozumienie stron, mające na celu ustalenie wzajemnych praw i obowiązków; też: dokument, w którym są określone te prawa | |
| 2493 | +upadek 1 nagła, niezamierzona zmiana czyjejś pozycji pionowej na poziomą, spadnięcie z góry na dół | |
| 2494 | +upadek 2 pogorszenie się stanu czegoś, utrata znaczenia | |
| 2495 | +upadek 3 chwila, w której coś się kończy, ktoś lub coś przestaje istnieć | |
| 2496 | +upadek 4 czyjeś niepowodzenie, koniec czyjejś kariery itp. | |
| 2497 | +upadek 5 niemoralne postępowanie | |
| 2498 | +ustalenie 1 to, co zostało ustalone: decyzje, wytyczne itp. | |
| 2499 | +ustalenie 2 to, co zostało stwierdzone po uprzednim zbadaniu | |
| 2500 | +utrzymanie 1 pieniądze wydawane na życie | |
| 2501 | +utrzymanie 2 wyżywienie; też: mieszkanie, nocleg | |
| 2502 | +uwaga I 1 koncentracja świadomości na jakimś przedmiocie, fakcie lub przeżyciu psychicznym | |
| 2503 | +uwaga I 2 spostrzeżenie, obserwacja, wypowiedź na jakiś temat | |
| 2504 | +uwaga I 3 krytyka czyjegoś zachowania, postępowania, czyjejś pracy itp. | |
| 2505 | +uwaga I 4 nagana wpisana do dzienniczka ucznia lub do dziennika klasowego | |
| 2506 | +uwaga I 5 przyczyna | |
| 2507 | +uwaga II 1 okrzyk lub napis uprzedzający o niebezpieczeństwie | |
| 2508 | +uwaga II 2 okrzyk mający zainteresować kogoś czymś | |
| 2509 | +uzasadnienie zbiór argumentów, motywów, dowodów itp. uzasadniających czyjeś działanie | |
| 2510 | +uznanie 1 decyzja, wola | |
| 2511 | +uznanie 2 szacunek | |
| 2512 | +vel albo, czyli – słowo używane przy zestawieniu określeń synonimicznych lub dwu nazwisk tej samej osoby Bolesław Prus vel Aleksander Głowacki | |
| 2513 | +via słowo poprzedzające nazwę miejscowości, wskazujące, że jakaś trasa właśnie przez nią prowadzi | |
| 2514 | +vis-à-vis I naprzeciwko | |
| 2515 | +vis-à-vis II osoba znajdująca się lub mieszkająca naprzeciwko | |
| 2516 | +vivat zobacz „wiwat wiwat” | |
| 2517 | +w I 1 litera oznaczająca spółgłoskę „w” | |
| 2518 | +w I 2 spółgłoska wargowo-zębowa, dźwięczna, twarda | |
| 2519 | +w I 3 litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty czwarty | |
| 2520 | +w prep II 1 przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz zajmuje część jakiejś przestrzeni, powierzchni Usiadł w fotelu. | |
| 2521 | +w prep II 2 przyimek komunikujący, że dana osoba idzie, jedzie lub wchodzi gdzieś Rankiem wyruszyli w góry. | |
| 2522 | +w prep II 3 przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz jest zwrócona do jakiegoś miejsca Dyrygent skierował wzrok w stronę orkiestry. | |
| 2523 | +w prep II 4 przyimek łączący się z nazwą obiektu czynności polegającej na zetknięciu się dwóch przedmiotów Piorun uderzył w stodołę. | |
| 2524 | +w prep II 5 przyimek łączący się z nazwami rzeczy, które ludzie wkładają na siebie, a także nazwy opakowań różnych przedmiotów Najchętniej chodziła w dżinsach. | |
| 2525 | +w prep II 6 przyimek łączący się z nazwą przedmiotu, wewnątrz którego lub na powierzchni którego jest otwór Wypalił dziurę w spodniach. | |
| 2526 | +w prep II 7 przyimek występujący w zdaniach, które komunikują, że dany proces zachodzi wewnątrz ciała lub umysłu danej osoby Szybko zrobiła wszystkie obliczenia w pamięci. | |
| 2527 | +w prep II 8 przyimek łączący się z nazwą środka, za pomocą którego coś zostało przedstawione lub pokazane W telewizji oglądali często programy rozrywkowe. | |
| 2528 | +w prep II 9 przyimek łączący się z nazwą zbiorowości, która jest miejscem czyjejś pracy, nauki lub innej działalności Działał aktywnie w związkach zawodowych. | |
| 2529 | +w prep II 10 przyimek łączący się z nazwą grupy, do której ktoś lub coś należy Był najlepszy w klasie. | |
| 2530 | +w prep II 11 przyimek łączący się z nazwą dziedziny, do której coś należy Stale powstają nowe kierunki w nauce i w sztuce. | |
| 2531 | +w prep II 12 przyimek łączący się z określeniami czyjegoś stanu psychicznego lub czyjejś sytuacji materialnej Przyszła do szkoły w wyśmienitym nastroju. | |
| 2532 | +w prep II 13 przyimek wprowadzający charakterystykę okoliczności towarzyszących jakiemuś zdarzeniu Słuchali kazania w milczeniu. | |
| 2533 | +w prep II 14 przyimek łączący się z nazwą zjawiska atmosferycznego towarzyszącego jakiejś czynności Nie wychodź z domu w taką śnieżycę. | |
| 2534 | +w prep II 15 przyimek łączący się z określeniem czasu zdarzenia W lipcu wyjechał na urlop. | |
| 2535 | +w prep II 16 przyimek tworzący wraz z określeniem odcinka czasu wyrażenie informujące o długości trwania jakiegoś procesu W trzy lata zrobił doktorat. | |
| 2536 | +w prep II 17 przyimek łączący się z nazwą zdarzenia, któremu towarzyszy inne, toczące się równolegle do pierwszego Dziadkowie zginęli w powstaniu. | |
| 2537 | +w prep II 18 przyimek łączący się z wyrażeniem określającym formę, jaką ma dany obiekt lub jaka została mu nadana Stoły ustawiono w podkowę. | |
| 2538 | +w prep II 19 przyimek łączący się z nazwą materiału, z którego coś zostało wykonane Michał Anioł rzeźbił w marmurze. | |
| 2539 | +w prep II 20 przyimek łączący się z określeniem wzoru lub deseniu na jakimś materiale Kup papier w kratkę. | |
| 2540 | +w prep II 21 przyimek łączący się z nazwą nowego obiektu lub określeniem nowej postaci istniejącego już obiektu, który ukształtował się w wyniku jakiejś zmiany Pąki rozwinęły się w kwiaty. | |
| 2541 | +w prep II 22 przyimek łączący się z określeniem liczby i ilości Przygotuj to sprawozdanie w dziesięciu kopiach. | |
| 2542 | +w prep II 23 przyimek komunikujący, pod jakim względem przysługuje danej osobie lub rzeczy jakaś cecha Jabłka były cierpkie w smaku. | |
| 2543 | +w prep II 24 przyimek wprowadzający określenie motywu lub powodu czyjegoś działania Pojechała do miasta w poszukiwaniu leku. | |
| 2544 | +w prep II 25 przyimek łączący się z określeniem celu czynności Pojechał w odwiedziny do babci. | |
| 2545 | +w prep II 26 przyimek łączący dwie formy tego samego rzeczownika w konstrukcję, która komunikuje, że dane zdarzenie się powtarza albo dany przedmiot jest bardzo podobny do innego, tego samego rodzaju Dzień w dzień zapraszała gości. | |
| 2546 | +w prep II 27 przyimek wprowadzający wyrażenie, za pomocą którego mówiący wzywa lub nakłania kogoś do określonego działania W nogi! | |
| 2547 | +w zamian dając lub otrzymując jakąś rzecz za inną | |
| 2548 | +wahanie 1 niepewność, wątpliwości, brak zdecydowania | |
| 2549 | +wahanie 2 zmienność zjawisk zamykająca się w określonych granicach | |
| 2550 | +walka 1 starcie uzbrojonych grup, oddziałów, zorganizowane działanie sił zbrojnych w celu pokonania przeciwnika | |
| 2551 | +walka 2 zmaganie się pojedynczych przeciwników lub zespołów w sporcie; też: konkretna rozgrywka, mecz | |
| 2552 | +walka 3 działanie mające na celu usunięcie czegoś | |
| 2553 | +walka 4 zmaganie się ze stanem swojego ciała, ducha lub umysłu | |
| 2554 | +walka 5 działanie mające na celu zdobycie, odzyskanie kogoś lub czegoś | |
| 2555 | +walka 6 ścieranie się sprzecznych interesów, poglądów | |
| 2556 | +wara interj wykrzyknik wyrażający kategoryczny zakaz dostępu do osoby, rzeczy lub sprawy, o której jest mowa | |
| 2557 | +warstwa 1 pewna ilość czegoś tworząca jednolitą płaszczyznę na powierzchni lub między czymś a czymś | |
| 2558 | +warstwa 2 składniki jakiejś rzeczy lub jakiegoś zjawiska, stanowiące pewną całość | |
| 2559 | +warstwa 3 grupa społeczna jednolita pod jakimś względem | |
| 2560 | +warstwa 4 nagromadzenie osadu i skał osadowych w kształcie płaskiej płyty | |
| 2561 | +warunek 1 czynnik, od którego uzależnione jest istnienie lub zajście czegoś | |
| 2562 | +warunek 2 zastrzeżenie w umowie, od którego spełnienia zależy zrealizowanie czegoś | |
| 2563 | +warunek 3 we wnioskowaniu implikacyjnym: stan rzeczy, który musi zajść, aby mógł zaistnieć inny stan rzeczy | |
| 2564 | +wasz pron 1 zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do grupy, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący | |
| 2565 | +wasz pron 2 zaimek dotyczący osób lub przedmiotów, które ta grupa osób wybiera z pewnego zbioru, uznając je za najlepsze pod jakimś względem Chodźmy do tej waszej kawiarenki. | |
| 2566 | +wbrew prep a przyimek komunikujący, że coś stało się w sposób niezgodny z tym, o czym jest mowa Postąpił wbrew przyjętym konwencjom. | |
| 2567 | +wbrew prep b lub komunikujący, że dana osoba nie chciała, by się zdarzyło to, o czym jest mowa Wbrew ojcu poszła do klasztoru. | |
| 2568 | +wcale qub I 1 partykuła podkreślająca, że wyrażony w zdaniu sąd zaprzeczony mówiący uważa za prawdziwy, wbrew przypuszczeniom, że mogłoby być inaczej Nie twierdzę wcale, że on coś takiego powiedział. | |
| 2569 | +wcale qub I 2 partykuła, wraz ze słowem „nie”, zaprzeczająca temu, co ktoś powiedział Te spodnie są za szerokie. – Wcale nie, teraz się takie nosi. | |
| 2570 | +wcale adv II 1 przysłówek komunikujący, że dany stan rzeczy nie przysługuje obiektowi w najmniejszym stopniu Wcale się nie opaliłaś. | |
| 2571 | +wcale adv II 2 przysłówek komunikujący, że dana cecha przysługuje obiektowi w stopniu wystarczającym Mają wcale niezłe mieszkanie. | |
| 2572 | +wciąż 1 cały czas przez jakiś okres | |
| 2573 | +wciąż 2 raz po raz | |
| 2574 | +wcześnie 1 rano | |
| 2575 | +wcześnie 2 w odpowiednim czasie | |
| 2576 | +wcześnie 3 dawno temu, w początkowym okresie trwania czegoś | |
| 2577 | +wcześnie 4 na początku spodziewanego okresu lub przed właściwą porą | |
| 2578 | +wcześnie 5 „wcześniej” przed upływem jakiegoś określonego czasu, przed jakimś innym wydarzeniem | |
| 2579 | +wcześnie 6 „wcześniej” uprzednio, poprzednio, dawniej | |
| 2580 | +wcześnie 7 „najwcześniej” nie wcześniej niż ... | |
| 2581 | +wczoraj I 1 w dniu poprzedzającym dzień dzisiejszy | |
| 2582 | +wczoraj I 2 w niedalekiej przeszłości | |
| 2583 | +wczoraj II 1 dzień wczorajszy | |
| 2584 | +wczoraj II 2 niedawna przeszłość | |
| 2585 | +wczorajszy 1 dotyczący dnia poprzedzającego dzień dzisiejszy | |
| 2586 | +wczorajszy 2 niedawno miniony | |
| 2587 | +wczorajszy 3 niedostosowany do współczesnych wymogów | |
| 2588 | +wczorajszy 4 taki, który poprzedniego dnia pił alkohol i źle się czuje | |
| 2589 | +wedle prep zobacz „według” | |
| 2590 | +według prep 1 przyimek wskazujący na zgodność czegoś z czymś Pociąg przyjechał według rozkładu. | |
| 2591 | +według prep 2 przyimek wskazujący na osobę, książkę lub inne źródło przytoczonej w zdaniu informacji Według zeznań świadków oskarżony znał ofiarę od dawna. | |
| 2592 | +weryfikacja 1 sprawdzenie prawdziwości, przydatności lub prawidłowości czegoś | |
| 2593 | +weryfikacja 2 ocena pracownika i sprawdzenie jego przydatności na danym stanowisku | |
| 2594 | +wewnątrz prep I przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, znajduje się lub odbywa w granicach zamkniętej przestrzeni lub w obrębie jakiejś grupy | |
| 2595 | +wewnątrz II 1 w granicach zamkniętej przestrzeni lub w obrębie jakiejś grupy | |
| 2596 | +wewnątrz II 2 w psychice człowieka | |
| 2597 | +wiadomość nowa informacja o czymś | |
| 2598 | +wiara 1 określona religia lub wyznanie; też: przekonanie o istnieniu Boga | |
| 2599 | +wiara 2 przekonanie, że coś jest słuszne, prawdziwe, wartościowe lub że coś się spełni | |
| 2600 | +wiara 3 przeświadczenie, że istnieją istoty lub zjawiska nadprzyrodzone | |
| 2601 | +wiara 4 grupa ludzi zżytych ze sobą | |
| 2602 | +wiara 5 wierność komuś lub czemuś | |
| 2603 | +widocznie qub partykuła wprowadzająca wniosek, uważany przez mówiącego za prawdopodobny i możliwy do przyjęcia Nie mogę otworzyć drzwi, widocznie zaciął się zamek. | |
| 2604 | +wiedza 1 ogół wiadomości zdobytych dzięki badaniom, uczeniu się itp.; też: zasób informacji z jakiejś dziedziny | |
| 2605 | +wiedza 2 znajomość czegoś | |
| 2606 | +wiele 1 wielka liczba, ilość czegoś lub kogoś | |
| 2607 | +wiele 2 w dużym stopniu, zakresie Wiele się u was zmieniło. | |
| 2608 | +wielekroć wiele razy | |
| 2609 | +wieleset pron zaimek oznaczający bardzo dużą liczbę osób lub rzeczy | |
| 2610 | +wielki 1 znaczny pod względem rozmiarów, liczby, ilości lub wartości | |
| 2611 | +wielki 2 przewyższający inne rzeczy lub zjawiska pod względem siły, intensywności lub jakości | |
| 2612 | +wielki 3 mający duże znaczenie | |
| 2613 | +wielki 4 o człowieku: znacznie przewyższający swymi zdolnościami, umysłem, zasługami itp. innych ludzi | |
| 2614 | +wielki 5 przydomek nadawany wybitnym władcom, wodzom | |
| 2615 | +wielkość 1 długość, szerokość i wysokość lub głębokość czegoś materialnego | |
| 2616 | +wielkość 2 cecha tego, co odznacza się dużymi rozmiarami lub wielkim nasileniem | |
| 2617 | +wielkość 3 cechy umysłu, charakteru wznoszące kogoś ponad przeciętny poziom; też: osoba nieprzeciętna | |
| 2618 | +wielkość 4 właściwość ciał fizycznych lub zjawisk, którą można mierzyć | |
| 2619 | +wielokroć zobacz „wielekroć” | |
| 2620 | +wilkom okazały puchar z pokrywą, używany w XVI–XVIII w. do picia piwa podczas uroczystości cechowych | |
| 2621 | +wina 1 czyn naruszający normy postępowania | |
| 2622 | +wina 2 odpowiedzialność za zły czyn | |
| 2623 | +wina 3 przyczyna, powód czegoś złego | |
| 2624 | +wio zawołanie mające pobudzić zwierzę w zaprzęgu do ruszenia z miejsca lub do szybszego biegu | |
| 2625 | +wiwat I reakcja w formie okrzyku na czyjąś cześć | |
| 2626 | +wiwat II okrzyk wznoszony na czyjąś cześć albo na cześć czegoś | |
| 2627 | +wizja 1 obraz pojawiający się w czyjejś wyobraźni pod wpływem natchnienia, szaleństwa, wysokiej gorączki lub środków odurzających | |
| 2628 | +wizja 2 czyjeś wyobrażenie jakichś zdarzeń mających zajść w przyszłości, zwykle przedstawiane w książce lub w filmie | |
| 2629 | +wizja 3 ogół sygnałów tworzących obraz, przesyłanych od nadajnika do odbiornika; też: obraz na ekranie telewizora | |
| 2630 | +więc conj I 1 spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, które przedstawia skutek tego, o czym była wcześniej mowa, lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania Uśmiechnęła się, więc pewnie była zadowolona. | |
| 2631 | +więc conj I 2 spójnik, zwykle w połączeniu z poprzedzającym słowem „a”, rozpoczynający wyliczanie, podsumowanie lub charakterystykę tego, o czym była mowa Przyjechała cała rodzina, a więc siostry, bracia, ciotki, wujowie. Ślub jest o dwunastej, a więc za godzinę. | |
| 2632 | +więc qub II a partykuła wprowadzająca nawiązanie do poprzedzającego kontekstu lub do sytuacji Więc co masz zamiar teraz robić? | |
| 2633 | +więc qub II b albo poprzedzająca odpowiedź na czyjeś pytanie Kto rozpoczął tę wojnę? – A więc po kolei, to było tak ... | |
| 2634 | +więcej adv 1 stopień wyższy od „dużo” lub od „wiele” Więcej teraz podróżował. | |
| 2635 | +więcej adv 2 przysłówek występujący w zdaniach zaprzeczonych, wzmacniający przeczenie Był parę razy i nie pokazał się więcej. | |
| 2636 | +większość większa liczebnie część danej grupy rzeczy, zjawisk lub osób; rzadziej: większa rozmiarami część czegoś | |
| 2637 | +wkoło prep I zobacz „wokół wokół” | |
| 2638 | +wkoło II zobacz „wokół wokół” | |
| 2639 | +wkrótce niedługo | |
| 2640 | +wnet w krótkim czasie po czymś | |
| 2641 | +wniosek 1 projekt przedstawiony do rozważenia i decyzji | |
| 2642 | +wniosek 2 wynik rozumowania; też w logice: twierdzenie wyprowadzone ze zdań uznanych za prawdziwe | |
| 2643 | +wniosek 3 prośba skierowana do odpowiednich władz dotycząca załatwienia jakiejś sprawy | |
| 2644 | +wniwecz całkiem, zupełnie | |
| 2645 | +wobec prep 1 przyimek przyłączający nazwę osoby, instytucji lub organizacji, do której odnosi się charakteryzowana w zdaniu postawa lub czynność Wobec handlarzy narkotyków stosowano surowe kary. | |
| 2646 | +wobec prep 2 przyimek przyłączający charakterystykę okoliczności, zwykle niekorzystnych, które pociągnęły za sobą konsekwencje przedstawione w zdaniu Wobec zagrożenia lawinowego zrezygnowali ze wspinaczki. | |
| 2647 | +wobec prep 3 przyimek wprowadzający podstawę porównania charakteryzowanego w zdaniu zjawiska lub przedmiotu Wysiłek był niewielki wobec oczekiwanych rezultatów. | |
| 2648 | +wobec prep 4 przyimek wraz z rzeczownikiem nazywającym osobę komunikujący o obecności danej osoby w czasie danego zdarzenia Przeprosiła nauczyciela wobec całej klasy. | |
| 2649 | +wokoło prep I zobacz „wokół wokół” | |
| 2650 | +wokoło II zobacz „wokół wokół” | |
| 2651 | +wokół prep I 1 przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś lub kogoś znajdującego się w środku Wielkie ćmy krążyły wokół lampy. | |
| 2652 | +wokół prep I 2 przyimek określający centralne miejsce lub środowisko, w którym są dokonywane charakteryzowane działania Potrafiła skupić wokół siebie niemałą grupę uczniów. | |
| 2653 | +wokół prep I 3 przyimek określający główny temat tego, o czym mowa w zdaniu Ożywiona dyskusja toczyła się wokół lustracji. | |
| 2654 | +wokół prep I 4 przyimek wskazujący na przedmiot, którym się ktoś zajmuje Rodzice krzątali się wokół gospodarstwa. | |
| 2655 | +wokół II 1 ze wszystkich stron miejsca lub we wszystkie strony z miejsca położonego w środku Wokół szalała burza. | |
| 2656 | +wokół II 2 w otoczeniu, w środowisku Wszystkim wokół opowiada o swoich chorobach. | |
| 2657 | +wola 1 zdolność psychiczna człowieka do świadomego i celowego regulowania swego postępowania | |
| 2658 | +wola 2 to, czego ktoś chce, co ktoś postanowił | |
| 2659 | +won interj I zobacz „precz precz” | |
| 2660 | +won II jednostka monetarna w Korei Południowej i Północnej | |
| 2661 | +wpierw 1 w pierwszej kolejności | |
| 2662 | +wpierw 2 uprzednio | |
| 2663 | +wpis 1 tekst wpisany odręcznie do pamiętnika lub księgi pamiątkowej | |
| 2664 | +wpis 2 opłata wnoszona przy zapisywaniu się do jakiegoś stowarzyszenia, na kurs itp. | |
| 2665 | +wpis 3 zarejestrowanie kogoś, czegoś w księdze urzędowej; też: notatka poświadczająca taką rejestrację | |
| 2666 | +wpis 4 zobacz „post post” | |
| 2667 | +wprawdzie składnik spójnika złożonego „wprawdzie..., ale (jednak, lecz)...” łączącego dwa zdania lub inne wyrażenia, komunikującego, że treść jednego z nich jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z treści drugiego | |
| 2668 | +wprost qub I 1 a partykuła komunikująca, że ktoś lub coś przemieszcza się bezpośrednio z jednego miejsca do drugiego Wyniki badań prześlemy z laboratorium wprost na oddział. | |
| 2669 | +wprost qub I 1 b albo kieruje się gdzieś w linii prostej Szedłem wprost przed siebie. | |
| 2670 | +wprost qub I 2 a partykuła komunikująca o bezpośrednim kontakcie dwóch obiektów Włożyła bluzkę wprost na gołe ciało. | |
| 2671 | +wprost qub I 2 b albo o bezpośrednim związku dwóch zjawisk Zarządzenie dotyczyło wprost aktualnej sytuacji. | |
| 2672 | +wprost qub I 3 partykuła podkreślająca większe od spodziewanego natężenie cechy lub zjawiska Wprost szalała z radości. | |
| 2673 | +wprost II otwarcie, bezpośrednio | |
| 2674 | +wprzód najpierw, uprzednio | |
| 2675 | +wpół 1 w połowie, na połowę | |
| 2676 | +wpół 2 częściowo | |
| 2677 | +wpław płynąc bezpośrednio w wodzie | |
| 2678 | +wraz 1 wspólnie z kimś innym | |
| 2679 | +wraz 2 wtedy, kiedy zachodzi drugie zdarzenie | |
| 2680 | +wraz 3 łącznie z czymś, co należy do większej całości | |
| 2681 | +wrażenie 1 stan psychiczny, reakcja psychiczna wywołane jakimś bodźcem | |
| 2682 | +wrażenie 2 przeżycie, zwłaszcza silne | |
| 2683 | +wrażenie 3 uświadomiona reakcja narządu zmysłowego na bodziec zewnętrzny | |
| 2684 | +wreszcie adv I przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie nastąpiło później, niż mówiący się tego spodziewał Drzwi otworzyły się i wreszcie mogliśmy wejść do środka. | |
| 2685 | +wreszcie qub II partykuła poprzedzająca ostatni człon wyliczenia Ogarnęło go zdziwienie, potem niezadowolenie, wreszcie złość. | |
| 2686 | +wręcz qub I partykuła podkreślająca większe od spodziewanego natężenie cechy lub zjawiska Tempo pracy było bardzo szybkie, wręcz szaleńcze. | |
| 2687 | +wręcz II otwarcie, bezpośrednio | |
| 2688 | +wskazówka 1 część przyrządu pomiarowego, której położenie określa miarę mierzonej wielkości | |
| 2689 | +wskazówka 2 zobacz „wskaźnik” w znaczeniu 2 | |
| 2690 | +wskazówka 3 pouczenie dotyczące postępowania | |
| 2691 | +wskazówka 4 informacja o czymś | |
| 2692 | +wskazówka 5 oznaka czegoś | |
| 2693 | +wskroś przez całą długość, szerokość, wysokość lub czyniąc otwór z obu stron | |
| 2694 | +wskutek prep przyimek wprowadzający informację o przyczynie czegoś | |
| 2695 | +wspomnienie 1 obraz przeszłości wywołany w pamięci; też: pamięć o tym, co było | |
| 2696 | +wspomnienie 2 przedmiot, znak itp. przypominający przeszłość | |
| 2697 | +wspomnienie 3 napomknięcie o czymś | |
| 2698 | +wspomnienie 4 dzieło literackie, artykuł itp. dotyczące zdarzeń minionych, w których autor uczestniczył, lub osób, które znał | |
| 2699 | +wspólnik 1 osoba biorąca wspólnie z kimś udział w jakimś przedsięwzięciu | |
| 2700 | +wspólnik 2 osoba wnosząca swój kapitał do spółki i czerpiąca z tego zyski | |
| 2701 | +wspólny 1 wykonywany lub przeżywany przez wiele osób, razem z innymi | |
| 2702 | +wspólny 2 należący do wielu osób | |
| 2703 | +wspólny 3 jednakowy dla wielu osób | |
| 2704 | +wstecz 1 w kierunku przeciwnym do kierunku w przód, do kierunku poprzedniego lub właściwego | |
| 2705 | +wstecz 2 w przeszłość | |
| 2706 | +wstyd 1 przykre uczucie spowodowane świadomością niewłaściwego postępowania, niewłaściwych słów itp., zwykle połączone z lękiem przed utratą dobrej opinii | |
| 2707 | +wstyd 2 uczucie onieśmielenia lub skrępowania | |
| 2708 | +wszak qub partykuła nawiązująca do jakiejś sytuacji lub do czyjejś opinii, podkreślająca oczywistość sądu wyrażonego przez mówiącego Poznaję ten głos, wszak to nasz sąsiad. Zaprzeczaj tym pogłoskom, wszakże to nic pewnego. | |
| 2709 | +wszakże qub I zobacz „wszak” | |
| 2710 | +wszakże conj II spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie o treści niezgodnej z tym, co można wywnioskować z poprzedzającego kontekstu Gospodarz był stary, energiczny wszakże. | |
| 2711 | +wszelako qub I partykuła komunikująca, że treść zdania jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu Zebrane fakty zasługują wszelako na szerszą i głębszą interpretację. | |
| 2712 | +wszelako conj II spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, którego treść jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu Rozmowy nie doprowadziły do zbliżenia stanowisk, inicjowały wszelako bezpośrednie negocjacje na wysokim szczeblu. | |
| 2713 | +wszelki pron zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wszystkich rodzajów obiektów, stanów rzeczy lub sposobów działania, nazywanych przez rzeczownik Rozważ wszelkie możliwości. | |
| 2714 | +wszerz przez całą szerokość, prostopadle do długości | |
| 2715 | +wszyscy pron zaimek oznaczający ogół osób | |
| 2716 | +wszystek pron zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy całej substancji lub zbiorowości nazywanej przez określany rzeczownik | |
| 2717 | +wszystko pron zaimek oznaczający ogół rzeczy i spraw | |
| 2718 | +wszędy zobacz „wszędzie” | |
| 2719 | +wszędzie 1 w każdym miejscu, w każdej sytuacji | |
| 2720 | +wszędzie 2 do każdego miejsca, w każdym kierunku | |
| 2721 | +wtedy pron 1 zaimek odnoszący się do pewnego czasu w przeszłości lub przyszłości, o którym mowa w zdaniu Wtedy nie było jeszcze telefonów. | |
| 2722 | +wtedy pron 2 zaimek odnoszący się do sytuacji, której zajście zależy od spełnienia pewnego warunku Jeśli o tym porozmawiamy, wtedy pewnie wszystko się wyjaśni. | |
| 2723 | +wtem nagle, nieoczekiwanie | |
| 2724 | +wtenczas pron zobacz „wtedy” w znaczeniu 1 | |
| 2725 | +wy pron 1 zaimek odnoszący się do grupy osób, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący | |
| 2726 | +wy pron 2 zaimek używany w niektórych środowiskach zamiast "pan", "pani" | |
| 2727 | +wyjazd 1 opuszczenie jakiegoś miejsca, wyruszenie dokądś jakimś środkiem lokomocji | |
| 2728 | +wyjazd 2 podróż dokądś | |
| 2729 | +wyjazd 3 miejsce, przez które wyjeżdża się skądś | |
| 2730 | +wyjaśnienie 1 uwagi wyjaśniające rzecz niezrozumiałą | |
| 2731 | +wyjaśnienie 2 usprawiedliwienie, umotywowanie czegoś | |
| 2732 | +wyjątkowo 1 w sposób szczególny, niepowtarzalny | |
| 2733 | +wyjątkowo 2 bardzo rzadko | |
| 2734 | +wykonanie sposób zrobienia czegoś | |
| 2735 | +wymaganie warunek lub zespół warunków, którym ktoś lub coś musi odpowiadać | |
| 2736 | +wymóg warunek lub zespół warunków, którym ktoś lub coś musi odpowiadać | |
| 2737 | +wynocha interj wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe oddalenie się skądś | |
| 2738 | +wyobrażenie 1 wywołany w świadomości obraz przedmiotu, osoby lub sytuacji, opierający się na uprzednio poczynionych spostrzeżeniach i fantazji | |
| 2739 | +wyobrażenie 2 pogląd o czymś | |
| 2740 | +wyobrażenie 3 obraz, podobizna | |
| 2741 | +wypowiedź ustne lub pisemne zabranie głosu w jakiejś sprawie | |
| 2742 | +wysokość 1 wymiar czegoś liczony od podstawy w górę | |
| 2743 | +wysokość 2 odległość od jakiegoś punktu do punktu znajdującego się w górze; też: miejsce położone wysoko | |
| 2744 | +wysokość 3 wielkość lub natężenie czegoś | |
| 2745 | +wysokość 4 właściwość dźwięku zależna od częstotliwości drgań | |
| 2746 | +wysokość 5 w figurach i bryłach geometrycznych: odległość podstawy od wierzchołka figury lub od przeciwległego boku wielościanu | |
| 2747 | +wysokość 6 kąt między kierunkiem do ciała niebieskiego a płaszczyzną horyzontu | |
| 2748 | +wyznanie 1 wypowiedź, w której ktoś coś wyznaje | |
| 2749 | +wyznanie 2 religia wyznawana przez jakąś grupę ludzi | |
| 2750 | +wyłącznie qub partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione Poświęcili się wyłącznie nauce. | |
| 2751 | +wzajemny dokonywany lub okazywany nawzajem przez obie strony | |
| 2752 | +wzdłuż prep I przyimek komunikujący, że coś znajduje się lub odbywa równolegle do długości danego obiektu | |
| 2753 | +wzdłuż II równolegle do dłuższego boku | |
| 2754 | +względnie 1 do pewnego stopnia, w jakichś przyjętych granicach | |
| 2755 | +względnie 2 dość dobrze | |
| 2756 | +wzwyż w górę, do góry, wyżej | |
| 2757 | +wówczas pron zobacz „wtedy” | |
| 2758 | +wątpliwość 1 niepewność co do prawdziwości jakichś słów, słuszności rozstrzygnięć, postępowania itp. | |
| 2759 | +wątpliwość 2 cecha tego, co jest wątpliwe | |
| 2760 | +własny 1 będący przedmiotem czyjegoś wyłącznego posiadania | |
| 2761 | +własny 2 taki, w którym ktoś, o kim mowa, sam brał (bierze) udział, którym się posługuje, którego jest sprawcą itp. | |
| 2762 | +własny 3 związany z tym, o kim mowa, więzami pokrewieństwa, przyjaźni, środowiskiem społecznym itp. | |
| 2763 | +własny 4 właściwy tylko temu, o kim mowa | |
| 2764 | +właściwie qub 1 partykuła, za pomocą której mówiący podkreśla to, co chce powiedzieć Właściwie to nie mam żadnych aspiracji. | |
| 2765 | +właściwie qub 2 partykuła, za pomocą której mówiący poprawia lub uzupełnia swoją wypowiedź albo wypowiedź rozmówcy Z dnia na dzień, a właściwie z godziny na godzinę wszystko się zmieniło. | |
| 2766 | +właściwie qub 3 partykuła, za pomocą której mówiący przekazuje, że nie wszystko rozumie, pamięta itp. O co ci właściwie chodzi? | |
| 2767 | +właściwość 1 to, co jest charakterystyczne dla danej osoby lub rzeczy | |
| 2768 | +właściwość 2 cecha tego, co właściwe, odpowiednie | |
| 2769 | +właściwość 3 zakres spraw, które podlegają określonemu organowi państwowemu | |
| 2770 | +właśnie qub I 1 partykuła, za pomocą której mówiący wyróżnia, ze względu na określoną cechę, dany obiekt lub stan rzeczy, przeciwstawiając go innym Właśnie w tej sprawie kieruję do państwa apel. | |
| 2771 | +właśnie qub I 2 partykuła, za pomocą której mówiący potwierdza słuszność przypuszczenia zawartego w pytaniu rozmówcy Czy to oznacza, że mógłbym od jutra pójść na urlop? – Właśnie. | |
| 2772 | +właśnie qub I 3 partykuła, za pomocą której mówiący potwierdza tożsamość sądu rozmówcy i identyfikując się z tym sądem, daje do zrozumienia, że chciał powiedzieć to samo To jest bardzo korzystny kontrakt. – Właśnie. | |
| 2773 | +właśnie adv II przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie odbywa się w chwili mówienia, odbywało się bezpośrednio przed nią lub w czasie innego zdarzenia | |
| 2774 | +wśród prep 1 przyimek komunikujący, że przedmiot, osoba itp., o których mowa, są otoczone innymi przedmiotami, osobami itp. Szła miedzą wśród rozgrzanych zbóż. | |
| 2775 | +wśród prep 2 przyimek komunikujący, że przedmiot, osoba lub zjawisko, o których mowa, są jednym z elementów danego zbioru przedmiotów, osób lub zjawisk Wśród nagrodzonych umieszczono jego nazwisko. | |
| 2776 | +wśród prep 3 przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wymienionej grupy osób jako całości lub każdej bądź większości z nich z osobna Wśród licznie przybyłych gości narastała niecierpliwość. | |
| 2777 | +wśród prep 4 przyimek komunikujący o zjawiskach towarzyszących danemu zdarzeniu Weszły na estradę wśród dźwięków orkiestry. | |
| 2778 | +x 1 litera oznaczająca spółgłoskę „x”, odpowiadającą połączeniu głosek „ks” | |
| 2779 | +x 2 litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty piąty | |
| 2780 | +x 3 określenie osoby, której danych się nie zna lub nie chce się ujawniać, albo określenie czegoś bliżej niesprecyzowanego | |
| 2781 | +x 4 znak niewiadomej lub zmiennej funkcji | |
| 2782 | +y 1 litera nazywana „igrek” lub „ipsylon”, odpowiadająca samogłosce „y” lub w niektórych wyrazach obcych w nagłosie przed samogłoską – spółgłosce „j” | |
| 2783 | +y 2 samogłoska ustna | |
| 2784 | +y 3 litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty szósty | |
| 2785 | +y 4 określenie osoby, której danych się nie zna lub nie chce się ujawniać, albo określenie czegoś bliżej niesprecyzowanego | |
| 2786 | +y 5 znak niewiadomej lub zmiennej funkcji | |
| 2787 | +z I 1 litera oznaczająca spółgłoskę „z” | |
| 2788 | +z I 2 spółgłoska przedniojęzykowo-zębowa, dźwięczna, twarda | |
| 2789 | +z I 3 litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty siódmy | |
| 2790 | +z I 4 określenie osoby, której danych się nie zna lub nie chce się ujawniać | |
| 2791 | +z I 5 znak niewiadomej lub zmiennej funkcji | |
| 2792 | +z prep II 1 a przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miejsce znajdowania się czegoś Gwóźdź wystający z deski. | |
| 2793 | +z prep II 1 b rozpoczęcia ruch lub czynności Wyszedł z banku. | |
| 2794 | +z prep II 1 c pochodzenia kogoś lub powstania czegoś Pamiątka z Afryki. | |
| 2795 | +z prep II 2 przyimek tworzący wyrażenia oznaczające źródło informacji lub wiedzy dane z rocznika statystycznego | |
| 2796 | +z prep II 3 a przyimek tworzący wyrażenia określające okoliczności pojawienia się jakiejś rzeczy lub osoby towary z importu | |
| 2797 | +z prep II 3 b czas powstania czegoś powieść z XIX w. | |
| 2798 | +z prep II 3 c lub podstawę do wykonania czegoś Grał z nut. | |
| 2799 | +z prep II 4 a przyimek tworzący wyrażenia nazywające składnik całości wiązanka z róż | |
| 2800 | +z prep II 4 b lub zbiór zawierający określony element kawa z mlekiem | |
| 2801 | +z prep II 5 a przyimek tworzący wyrażenia określające przyczynę jakiegoś zachowania lub procesu Zemdlała z głodu. | |
| 2802 | +z prep II 5 b albo stan początkowy procesu Z dziecka wyrosła panna. | |
| 2803 | +z prep II 6 a przyimek tworzący wyrażenia charakteryzujące zakres odniesienia danej cechy Z oczu była podobna do matki. | |
| 2804 | +z prep II 6 b lub wysoki stopień nasilenia czynności Kochał ją z całego serca. | |
| 2805 | +z prep II 7 a przyimek tworzący wyrażenia nazywające rzecz, którą ktoś ma przy sobie pan z parasolem | |
| 2806 | +z prep II 7 b oraz osobę towarzyszącą komuś Podróżowała z mężem. | |
| 2807 | +z prep II 7 c lub rozmawiającą z kimś albo zjawisko występujące razem z innym Padał deszcz z gradem. | |
| 2808 | +z prep II 8 a przyimek tworzący wyrażenia informujące o okolicznościach towarzyszących działaniu Okno zamknęło się z trzaskiem. | |
| 2809 | +z prep II 8 b oraz jego celu i skutku Przyszedłem do pana z prośbą o radę. | |
| 2810 | +z prep II 9 a przyimek tworzący wyrażenia oznaczające początek i koniec jakiegoś stanu Budziła się z pianiem koguta. | |
| 2811 | +z prep II 9 b lub kierunek ruchu Peleton jechał z wiatrem. | |
| 2812 | +z prep II 10 przyimek tworzący przysłówki złożone z cudzoziemska z chłopska | |
| 2813 | +z qub III partykuła komunikująca, że określenie liczby, ilości lub czasu jest przybliżone Potrzebuję z litr mleka. | |
| 2814 | +z oddali ze znacznej odległości | |
| 2815 | +z przeciwka I z kierunku, w którym mówiący jest zwrócony | |
| 2816 | +z przeciwka II znajdujący się lub mieszkający naprzeciw kogoś | |
| 2817 | +z ukosa zobacz „ukosem” | |
| 2818 | +za prep I 1 a przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że osoba lub rzecz znajduje się po przeciwnej stronie danego obiektu niż obserwator Za katedrą wisiał orzeł w koronie. | |
| 2819 | +za prep I 1 b albo dalej niż obiekt, z którego pozycją jest porównywana Stała w kolejce za starszym małżeństwem. | |
| 2820 | +za prep I 1 c lub niżej od tego obiektu w jakiejś hierarchii Na liście rankingowej nasza klasa zajmowała drugie miejsce tuż za klasą matematyczną. | |
| 2821 | +za prep I 2 przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś posuwa się z tyłu danej osoby lub danego pojazdu Autobus jechał za ciężarówką. | |
| 2822 | +za prep I 3 przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo przemieszcza się do miejsca położonego na zewnątrz niego Nasze dzieci od dawna mieszkają za miastem. | |
| 2823 | +za prep I 4 przyimek przyłączający nazwę części ciała lub rzeczy, którą ktoś chwycił Złapał chłopca za rękę. | |
| 2824 | +za prep I 5 a przyimek przyłączający określenie przedmiotu transakcji Dostała niewielkie honorarium za książkę. | |
| 2825 | +za prep I 5 b albo kwoty, którą ktoś zapłacił lub przyjął z tytułu jakiejś transakcji Kup sobie loda za dwa złote. | |
| 2826 | +za prep I 6 a przyimek tworzący wyrażenia wskazujące przyczynę jakiegoś zachowania Pogniewała się na niego za spóźnienie. | |
| 2827 | +za prep I 6 b lub cel, warunki oraz sposób wykonania czynności Modlili się za syna. | |
| 2828 | +za prep I 7 przyimek tworzący wyrażenia komunikujące o powtarzających się okolicznościach, które pociągają za sobą charakteryzowany skutek Zdałem egzamin już za drugim podejściem. | |
| 2829 | +za prep I 8 a przyimek tworzący wyrażenia wskazujące osobę, która miała robić to, co robi zamiast niej ktoś inny Pójdź za mnie na to spotkanie. | |
| 2830 | +za prep I 8 b lub komunikujące, że ktoś robi czegoś bardzo dużo, przez wskazanie na liczbę osób, która zazwyczaj wykonuje daną czynność Pracował za dwóch. | |
| 2831 | +za prep I 9 a przyimek tworzący wyrażenia określające czas, po upływie którego nastąpi dane zdarzenie Za dziesięć minut odjeżdżamy. | |
| 2832 | +za prep I 9 b lub jaki pozostał do danego punktu czasowego Za kwadrans wybije północ. | |
| 2833 | +za prep I 10 przyimek tworzący wyrażenia określające czasy, w których nastąpiło dane zdarzenie Za Kazimierza Wielkiego powstała Akademia Krakowska. | |
| 2834 | +za prep I 11 przyimek tworzący wyrażenia komunikujące o następowaniu po sobie takich samych czynności, zdarzeń lub odcinków czasu Upływa dzień za dniem. | |
| 2835 | +za prep I 12 przyimek tworzący wyrażenia nazywające okres obejmujący stan rzeczy, o którym mowa Nie zapłaciła pani czynszu za styczeń. | |
| 2836 | +za prep I 13 przyimek przyłączający określenie właściwości lub roli przypisywanej osobie albo rzeczy Przez pomyłkę uznano go za złodzieja. | |
| 2837 | +za prep I 14 przyimek przyłączający nazwę przedmiotu uczuć lub upodobań Szalał za nią. | |
| 2838 | +za adv II przysłówek komunikujący zbyt wielkie natężenie cechy za duży za ciężki | |
| 2839 | +zachowanie sposób, w jaki zachowują się ludzie lub zwierzęta | |
| 2840 | +zadość tyle, ile trzeba, by zadowolić kogoś | |
| 2841 | +zagadka 1 pytanie sformułowane tak, że odpowiedzi można się domyślić z jego treści; też: rebus lub inna łamigłówka | |
| 2842 | +zagadka 2 coś tajemniczego, co próbujemy wyjaśnić lub zrozumieć | |
| 2843 | +zakaz zarządzenie lub polecenie zabraniające czegoś | |
| 2844 | +zakład 1 przedsiębiorstwo lub jego część produkująca coś lub świadcząca jakieś usługi | |
| 2845 | +zakład 2 instytucja naukowa, społeczna, kulturalna, lecznicza itp.; też: jednostka organizacyjna takiej instytucji | |
| 2846 | +zakład 3 umowa zawarta między osobami mającymi odmienne zdania, określająca, co ma zrobić osoba myląca się | |
| 2847 | +zakład 4 stawianie jakiejś sumy pieniędzy na przewidywany wynik meczu, gonitwy itp. | |
| 2848 | +zakład 5 podwinięty brzeg czegoś | |
| 2849 | +zaledwie qub I 1 partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący liczył na większą ilość danej rzeczy lub na wyższy stopień nasilenia cechy Był zaledwie przeciętnym uczniem. | |
| 2850 | +zaledwie qub I 2 partykuła komunikująca, że do lub od danego momentu upłynęło mniej czasu, niż można się było spodziewać Dochodziła zaledwie siódma. | |
| 2851 | +zaledwie conj II spójnik łączący zdania, informujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu ze spójnikiem, miało miejsce niewiele wcześniej niż zdarzenie charakteryzowane w drugim zdaniu Zaledwie skończyła szkołę, zaczęła pracować w banku. | |
| 2852 | +zamiar to, co ktoś zamierza zrobić | |
| 2853 | +zamiast prep I przyimek komunikujący, że miał miejsce inny stan rzeczy niż ten, którego można było się spodziewać Miał na sobie aksamitną kokardkę zamiast krawata. | |
| 2854 | +zamiast conj II spójnik komunikujący, że miał miejsce inny stan rzeczy niż ten, którego można było się spodziewać Włóż coś na siebie, zamiast się trząść z zimna. | |
| 2855 | +zanadto bardziej lub więcej, niżby należało | |
| 2856 | +zanim conj spójnik komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nastąpiło wcześniej niż zdarzenie, o którym mowa w zdaniu podrzędnym | |
| 2857 | +zapewne qub 1 partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy Ma na swoich wykładach zapewne najliczniejsze grono słuchaczy. | |
| 2858 | +zapewne qub 2 partykuła wprowadzająca przytoczenie opinii, z którą mówiący w zasadzie się zgadza, ale z pewnymi zastrzeżeniami Zapewne, że człowiek może wiele zdziałać, ale musi chcieć. | |
| 2859 | +zaprawdę qub partykuła podkreślająca prawdziwość sądu Zaprawdę, żal się z nią było rozstawać. | |
| 2860 | +zapytanie oficjalnie zadawane pytanie | |
| 2861 | +zaraz qub I 1 partykuła informująca o bardzo małej odległości między dwoma miejscami Kiosk jest zaraz za rogiem ulicy. | |
| 2862 | +zaraz qub I 2 partykuła komunikująca, że między dwoma zdarzeniami upłynęło bardzo mało czasu Napisała do niego zaraz po powrocie. | |
| 2863 | +zaraz adv II przysłówek komunikujący, że między dwoma zdarzeniami lub między jakimś zdarzeniem a daną wypowiedzią upłynęło lub upłynie bardzo mało czasu Zaraz mi wypomnisz, że go naciągam. | |
| 2864 | +zaraz interj III 1 wykrzyknik informujący, że mówiący spełni w niedługim czasie to, o co ktoś go prosi | |
| 2865 | +zaraz interj III 2 wykrzyknik używany, aby powstrzymać kogoś przed zbyt szybkim działaniem lub przerwać czyjeś zbyt szybkie działania | |
| 2866 | +zaraz interj III 3 wykrzyknik sygnalizujący, że nadawca chce sobie coś przypomnieć, zanim włączy się do rozmowy | |
| 2867 | +zarazem jednocześnie | |
| 2868 | +zarzut to, co się komuś zarzuca | |
| 2869 | +zarówno składnik spójnika złożonego „zarówno ..., jak (i, też) ...” komunikującego, że cechy lub stany rzeczy charakteryzowane przez dwa zdania lub składniki zdań odnoszą się do tego samego przedmiotu lub faktu Artysta zarówno maluje, jak i rzeźbi. | |
| 2870 | +zasada 1 prawo rządzące jakimiś procesami, zjawiskami; też: formuła wyjaśniająca to prawo | |
| 2871 | +zasada 2 norma postępowania | |
| 2872 | +zasada 3 ustalony na mocy jakiegoś przepisu lub zwyczaju sposób postępowania w danych okolicznościach | |
| 2873 | +zasada 4 podstawa funkcjonowania lub konstrukcji czegoś | |
| 2874 | +zasada 5 związek chemiczny o właściwościach przeciwnych do kwasów i w reakcjach z nimi tworzący sole | |
| 2875 | +zatem conj I 1 spójnik przyłączający zdania lub wyrażenia, które przedstawiają skutek tego, o czym była wcześniej mowa, lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania Masz gorączkę, zatem jesteś chory. | |
| 2876 | +zatem conj I 2 spójnik w połączeniu „a zatem” wprowadzający inną charakterystykę tego, o czym wcześniej była mowa Mam spotkanie z mężem mojej córki, a zatem z moim zięciem. | |
| 2877 | +zatem qub II partykuła wprowadzająca w połączeniu „a zatem” nawiązanie do poprzedzającego kontekstu lub do sytuacji Chciałabym z wami o czymś porozmawiać. – A zatem siądźmy. | |
| 2878 | +zawczasu wcześniej | |
| 2879 | +zawiadomienie dokument lub list zawiadamiający o czymś | |
| 2880 | +zawsze I 1 za każdym razem | |
| 2881 | +zawsze I 2 przez cały czas, który się pamięta | |
| 2882 | +zawsze qub II partykuła komunikująca, że pomimo wszystko coś jest korzystne Nie dostanie wiele, ale zawsze coś zarobi. | |
| 2883 | +zazwyczaj w większości przypadków | |
| 2884 | +zaś conj 1 spójnik przeciwstawiający treści komunikowane przez połączone zdania Pewne fakty nabierają znaczenia, inne zaś je tracą. | |
| 2885 | +zaś conj 2 spójnik przyłączający zdanie nawiązujące do wcześniejszego kontekstu Chirurg włożył czyste rękawiczki, po chwili zaś pochylił się nad uśpionym chłopcem. | |
| 2886 | +zaświadczenie dokument stwierdzający coś | |
| 2887 | +zbyt I sprzedaż lub możliwość sprzedaży | |
| 2888 | +zbyt II w sposób przekraczający czyjeś oczekiwania lub możliwości kogoś lub czegoś | |
| 2889 | +zdanie 1 myśl wyrażona słowami | |
| 2890 | +zdanie 2 opinia o kimś lub czymś | |
| 2891 | +zdanie 3 zespół wyrazów powiązanych zależnościami gramatycznymi i zawierający orzeczenie | |
| 2892 | +zdanie 4 sensowne wyrażenie oznajmiające podlegające falsyfikacji | |
| 2893 | +zdanie 5 czterotaktowa część utworu muzycznego stanowiąca logiczną całość | |
| 2894 | +zdumienie stan osoby odczuwającej wielkie zdziwienie | |
| 2895 | +zdziwienie stan osoby, która się zdziwiła | |
| 2896 | +ze prep I zobacz „z z” | |
| 2897 | +ze qub II zobacz „z z” | |
| 2898 | +zero 1 liczba 0 | |
| 2899 | +zero 2 brak czegokolwiek | |
| 2900 | +zero 3 początkowy punkt na skali, podziałce | |
| 2901 | +zero 4 człowiek nieprzedstawiający sobą żadnej wartości | |
| 2902 | +zeszły taki, który dopiero co minął | |
| 2903 | +zewsząd ze wszystkich stron | |
| 2904 | +zeznanie 1 oficjalne wyjaśnienia złożone w sądzie lub przed innymi władzami | |
| 2905 | +zeznanie 2 dokument zawierający treść takiego wyjaśnienia | |
| 2906 | +zgoda I 1 stan, w którym nie ma zatargów, kłótni, konfliktów | |
| 2907 | +zgoda I 2 stan, w którym ludzie mają wspólne zdanie lub odczucia w jakiejś sprawie | |
| 2908 | +zgoda I 3 pozwolenie na coś | |
| 2909 | +zgoda qub II partykuła wyrażająca przyzwolenie lub aprobatę Spotkamy się o drugiej. – Zgoda. | |
| 2910 | +zgoła 1 zupełnie, absolutnie | |
| 2911 | +zgoła 2 o cechach: występować w stopniu większym, niż można się tego spodziewać | |
| 2912 | +znad prep 1 przyimek tworzący z rzeczownikiem wyrażenie informujące, że coś porusza się nad obiektem nazywany przez rzeczownik i oddala się od niego | |
| 2913 | +znad prep 2 przyimek tworzący z rzeczownikiem wyrażenie informujące, że ktoś lub coś pochodzi, przybywa lub dochodzi z miejsca położonego nad zbiornikiem wodnym nazywanym przez rzeczownik | |
| 2914 | +znienacka nagle, niespodziewanie | |
| 2915 | +znikąd z żadnego miejsca, z żadnej strony, od nikogo | |
| 2916 | +znikądinąd z żadnego innego miejsca, od żadnej innej osoby | |
| 2917 | +znowu I po raz kolejny | |
| 2918 | +znowu qub II 1 partykuła podkreślająca przeciwstawienie treści danego zdania treści zdania poprzedzającego Tu wyszłaś trochę poważnie. Ale znowuż na innych zdjęciach wyglądasz bardzo młodo. | |
| 2919 | +znowu qub II 2 partykuła wyrażająca polemikę mówiącego z przywołanym sądem Nie taki on znowu wysoki. | |
| 2920 | +znowu qub II 3 partykuła wyrażająca zniecierpliwienie mówiącego | |
| 2921 | +znowuż I zobacz „znowu znowu” | |
| 2922 | +znowuż qub II zobacz „znowu znowu” | |
| 2923 | +znów I zobacz „znowu znowu” | |
| 2924 | +znów qub II zobacz „znowu znowu” | |
| 2925 | +zowąd z owej strony | |
| 2926 | +zrazu początkowo | |
| 2927 | +zresztą qub partykuła wprowadzająca zdanie uzupełniające wcześniejszą wypowiedź o nową informację Nie mam ochoty tam iść, zresztą nie mam czasu. | |
| 2928 | +zwykle najczęściej, przeważnie | |
| 2929 | +zwłaszcza qub partykuła dołączana do składnika zdania, aby zaznaczyć, że część wypowiedzi dotyczy tego składnika Upał dokuczał nam zwłaszcza w południe. | |
| 2930 | +zza prep 1 przyimek tworzący wyrażenia informujące, że coś przestało być zasłonięte przedmiotem nazywanym przez rzeczownik | |
| 2931 | +zza prep 2 przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że coś pochodzi z miejsca położonego dalej niż obiekt nazywany przez rzeczownik | |
| 2932 | +złość silne uczucie wzburzenia, gniewu lub wrogości często połączone z agresją | |
| 2933 | +złudzenie 1 zniekształcone lub błędne wrażenie zmysłowe | |
| 2934 | +złudzenie 2 nierealne marzenie lub wyobrażenie o czymś | |
| 2935 | +à po – używane przy określaniu miary lub ceny 10 sztuk à 5 zł | |
| 2936 | +à la wykonany tak, by przypominał kogoś lub coś cielęcina à la flaczki | |
| 2937 | +écru I kolor biały z żółtawym odcieniem | |
| 2938 | +écru II biały z żółtawym odcieniem | |
| 2939 | +ów pron 1 a zaimek towarzyszący rzeczownikowi, wyróżniający kogoś lub coś spośród innych Oto ów znajomy. | |
| 2940 | +ów pron 1 b będący określeniem tego, o czym była mowa Dużo jak na owe czasy podróżował. | |
| 2941 | +ów pron 1 c lub występujący w zdaniu nadrzędnym, z którym się wiąże zdanie określające Od łąk wionął ów zapach, jaki wydziela skoszona trawa. | |
| 2942 | +ów pron 2 zaimek występujący w połączeniu z innymi zaimkami, stawiany zwykle na drugim miejscu Ten czytał, ów oglądał telewizję. | |
| 2943 | +ów pron 3 zaimek oznaczający osobę lub rzecz bliżej nieokreśloną Ten i ów coś powiedział. | |
| 2944 | +ów pron 4 on | |
| 2945 | +ówczesny istniejący w czasach, o których była mowa | |
| 2946 | +ówdzie w innym miejscu | |
| 2947 | +ćwierć num I liczebnik oznaczający jedną z czterech części danej całości | |
| 2948 | +ćwierć II ćwiartka | |
| 2949 | +ćwir krótki, wysoki dźwięk wydawany przez ptaka | |
| 2950 | +łapu-capu pośpiesznie, bez namysłu, nieuważnie | |
| 2951 | +łubu-du interj wykrzyknik naśladujący odgłos spadania czegoś ciężkiego, uderzenia czymś ciężkim | |
| 2952 | +łup I 1 rzecz zdobyta na wojnie lub pochodząca z rabunku | |
| 2953 | +łup I 2 coś, co zostało zdobyte, zwykle w nieuczciwy sposób | |
| 2954 | +łup interj II wykrzyknik naśladujący uderzenie, zwykle nagłe i mocne | |
| 2955 | +łupu-cupu zobacz „łup-cup ” | |
| 2956 | +łączny powstały z połączenia, tworzący sumę czegoś | |
| 2957 | +ścichapęk I ktoś z pozoru cichy, ale zdolny do niespodziewanych zachowań | |
| 2958 | +ścichapęk II niespodziewany, zaskakujący | |
| 2959 | +ścichapęk III w sposób nagły i zaskakujący | |
| 2960 | +śród prep zobacz „wśród” | |
| 2961 | +świadectwo 1 dokument stwierdzający ukończenie jakiejś szkoły lub jakiegoś kursu | |
| 2962 | +świadectwo 2 dokument stwierdzający pewien fakt lub prawo do czegoś | |
| 2963 | +świadectwo 3 dowód istnienia czegoś | |
| 2964 | +świadectwo 4 potwierdzenie czegoś przez świadka | |
| 2965 | +świadomość 1 zdawanie sobie sprawy z czegoś | |
| 2966 | +świadomość 2 wspólne dla określonej grupy ludzi poglądy i cele | |
| 2967 | +świadomość 3 stan przytomności | |
| 2968 | +świadomość 4 charakterystyczna dla człowieka zdolność poznawania i oceniania siebie i otoczenia | |
| 2969 | +żaden pron I 1 zaimek w zdaniach przeczących, komunikujący brak kogoś lub czegoś Do żadnej winy się nie poczuwaj! | |
| 2970 | +żaden pron I 2 zaimek w zdaniach przeczących, komunikujący, że ktoś nie zgadza się na kwalifikowanie jakiejś osoby lub rzeczy w określony sposób Ja nie jestem żadnym szpiegiem. | |
| 2971 | +żaden II niewielki, bez wartości | |
| 2972 | +żaden pron III zobacz „nikt” | |
| 2973 | +żal 1 uczucie smutku | |
| 2974 | +żal 2 skrucha po popełnieniu czegoś złego | |
| 2975 | +żal 3 pretensja do kogoś lub czegoś spowodowana rozczarowaniem | |
| 2976 | +że conj I 1 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne zależne od czasownika, określające przedmiot czyichś wypowiedzi, myśli, emocji, doznań lub spostrzeżeń Myślę, że nie powinieneś tego robić. | |
| 2977 | +że conj I 2 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające skutek scharakteryzowanego w zdaniu nadrzędnym stanu rzeczy o wysokim stopniu intensywności Trząsł się tak mocno, że położyliśmy go do łóżka. | |
| 2978 | +że conj I 3 spójnik wprowadzający zdanie lub wyrażenie wtrącone, charakteryzujące wypowiedź główną lub jej fragment Nasz szef odznacza się, że nazwę to wprost, dziecięcą naiwnością. | |
| 2979 | +że qub II 1 partykuła wprowadzająca wypowiedź wyrażającą ubolewanie z jakiegoś powodu Że dałeś się przyłapać na ściąganiu! | |
| 2980 | +że qub II 2 partykuła, do której przyłącza się końcówka drugiej osoby liczby pojedynczej i mnogiej lub pierwszej osoby liczby mnogiej czasownika użytego w zdaniu w formie czasu przeszłego Brata żeś odwiedził? | |
| 2981 | +żeby conj I 1 zobacz „aby aby” w znaczeniu 1, 2, 3, 4 | |
| 2982 | +żeby conj I 2 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne zależne od zaprzeczonego czasownika, przekazującego czyjąś opinię Nie sądzę, żeby dla matki było to miłe. | |
| 2983 | +żeby conj I 3 zobacz „choćby choćby” w znaczeniu 1 | |
| 2984 | +żeby conj I 4 spójnik wprowadzający zdanie podrzędne oznaczające niespełniony warunek tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym Żebym wiedział jak, to bym wam pomógł. | |
| 2985 | +żeby qub II 1 partykuła wyrażająca życzenie lub pragnienie Żeby go piekło pochłonęło! | |
| 2986 | +żeby qub II 2 partykuła wyrażająca ubolewanie lub politowanie Żeby tak ciągle zrzędzić! | |
| 2987 | +żeby qub II 3 partykuła występująca w zdaniach, za pomocą których mówiący chce przekonać rozmówcę o autentyczności swoich doświadczeń Żebyś wiedział, co ja przeżyłam! | |
| 2988 | +żeby qub II 4 partykuła występująca w poleceniach, naganach i groźbach Żeby mi to było ostatni raz! | |
| 2989 | +żądanie to, czego ktoś żąda | |
| ... | ... |
semsources/sjp/sjp.ml
| ... | ... | @@ -222,7 +222,7 @@ let html_of_selected_entries sjp lu_map selected_cats filename = |
| 222 | 222 | let sjp = List.sort sjp_compare (Xlist.rev_map sjp clean_titles) in |
| 223 | 223 | html_of_entries filename sjp |
| 224 | 224 | |
| 225 | -(*let _ = | |
| 225 | +let _ = | |
| 226 | 226 | let lu_map = load_lu_list "../base_LU.tab" in |
| 227 | 227 | let sjp = load_sjp "data/SJP.xml" in |
| 228 | 228 | (* html_of_selected_entries sjp lu_map ["adv"] "adv.html"; |
| ... | ... | @@ -238,15 +238,58 @@ let html_of_selected_entries sjp lu_map selected_cats filename = |
| 238 | 238 | (* let sjp = List.sort sjp_compare2 (Xlist.rev_map sjp clean_titles) in |
| 239 | 239 | html_of_entries "sjp2.html" sjp; *) |
| 240 | 240 | let sjp = List.sort sjp_compare (Xlist.rev_map sjp clean_titles) in |
| 241 | - html_of_entries "sjp.html" sjp; | |
| 242 | - ()*) | |
| 241 | + html_of_entries "results/SJP.html" sjp; | |
| 242 | + () | |
| 243 | 243 | |
| 244 | 244 | let resolve_titles sjp = |
| 245 | 245 | let sjp_set = Xlist.fold sjp StringSet.empty (fun set e -> |
| 246 | - StringMap.add set (e.head ^ "#" ^ e.head_variant)) in | |
| 246 | + StringSet.add set (e.head ^ "#" ^ e.head_variant)) in | |
| 247 | 247 | let titles = Xlist.fold sjp [] (fun titles e -> |
| 248 | 248 | let e = clean_titles e in |
| 249 | 249 | Xlist.fold e.titles titles (fun titles (title,title_variant) -> |
| 250 | 250 | if StringSet.mem sjp_set (title ^ "#" ^ title_variant) then titles else |
| 251 | - (title,title_variant,head,head_variant) :: titles)) in | |
| 252 | - X | |
| 251 | + (title,title_variant,e.head,e.head_variant) :: titles)) in | |
| 252 | + Xlist.fold titles sjp (fun sjp (title,title_variant,head,head_variant) -> | |
| 253 | + {empty_entry with head=title; head_variant=title_variant; | |
| 254 | + senses=[{empty_sense with see="",head,head_variant,[]}]} :: sjp) | |
| 255 | + | |
| 256 | +let assign_pos sjp = | |
| 257 | + let sjp_map = Xlist.fold sjp StringMap.empty (fun map e -> | |
| 258 | + StringMap.add map (e.head ^ "#" ^ e.head_variant) e.pos) in | |
| 259 | + Xlist.rev_map sjp (fun e -> | |
| 260 | + let pos_set = StringSet.singleton e.pos in | |
| 261 | + let pos_set = Xlist.fold e.senses pos_set (fun pos_set s -> | |
| 262 | + let _,head,head_variant,_ = s.see in | |
| 263 | + try | |
| 264 | + StringSet.add pos_set (StringMap.find sjp_map (head ^ "#" ^ head_variant)) | |
| 265 | + with Not_found -> pos_set) in | |
| 266 | + let pos = String.concat "_" (StringSet.to_list (StringSet.remove pos_set "")) in | |
| 267 | + {e with pos=pos}) | |
| 268 | + | |
| 269 | +let print_entry_sense file e s = | |
| 270 | + let _,sh,sv,sl = s.see in | |
| 271 | + if sh = "" then | |
| 272 | + Xlist.iter s.subsenses (fun (v,gloss,ex) -> | |
| 273 | + fprintf file "%s\t%s\t%s\t%s\t%s\t%s\t%s\n" | |
| 274 | + e.head e.pos e.head_variant s.variant v | |
| 275 | + gloss (String.concat " " ex)) | |
| 276 | + else | |
| 277 | + let sl = if sl = [] then "" else " w znaczeniu " ^ String.concat ", " sl in | |
| 278 | + let gloss = sprintf "zobacz „%s%s” %s" sh (if sv = "" then "" else " " ^ sv) sl in | |
| 279 | + fprintf file "%s\t%s\t%s\t%s\t%s\t%s\t\n" | |
| 280 | + e.head e.pos e.head_variant s.variant "" gloss | |
| 281 | + | |
| 282 | +let tab_of_entries filename l = | |
| 283 | + File.file_out filename (fun file -> | |
| 284 | + Xlist.iter l (fun e -> | |
| 285 | + Xlist.iter e.senses (fun s -> | |
| 286 | + print_entry_sense file e s))) | |
| 287 | + | |
| 288 | +let _ = | |
| 289 | + let lu_map = load_lu_list "../base_LU.tab" in | |
| 290 | + let sjp = load_sjp "data/SJP.xml" in | |
| 291 | + let sjp = resolve_titles sjp in | |
| 292 | + let sjp = assign_pos sjp in | |
| 293 | + let sjp = List.sort sjp_compare (Xlist.rev_map sjp clean_titles) in | |
| 294 | + tab_of_entries "results/SJP.tab" sjp; | |
| 295 | + () | |
| ... | ... |