Wojciech Jaworski / ENIAM

Jezu					wykrzyknienie wyrażające różne stany i postawy emocjonalne	
O.K.					zobacz „okej” 	
OK					zobacz „okej” 	
a		I	1		pierwsza litera alfabetu	
a		I	2		samogłoska ustna	
a		I	3		litera oznaczająca w numeracji porządkowej: pierwszy	
a		I	4		kilkakrotnie powtórzona głoska, nucona przy usypianiu dziecka	
a		I	5		szósty dźwięk podstawowej skali diatonicznej	
a	conj	II	1		spójnik łączący zdania lub wyrażenia o przeciwstawnej treści	On gra, a ona tańczy. Nauka a zabawa.
a	conj	II	2		spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie uzupełniające wcześniejszą informację	Kwitły kwiaty, a nad nimi uwijały się pszczoły.
a	conj	II	3		spójnik przyłączający zdanie wyrażające konsekwencje tego, o czym była mowa wcześniej	Zastąpię cię w pracy, a ty odpoczniesz.
a	conj	II	4		spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie o treści niezgodnej z tym, co można wnioskować na podstawie zdania poprzedzającego	Zjadł dużo, a ciągle był głodny.
a	conj	II	5		spójnik łączący słowa o takiej samej postaci, powtórzone w celu podkreślenia tego, o czym mowa w zdaniu	Takie przykłady można mnożyć a mnożyć.
a	conj	II	6		spójnik łączący powtórzone zaimki wskazujące, użyte w tym celu, by dane wyrażenie nie miało określonego odniesienia	Nazywał się tak a tak.
a	qub	III			partykuła nawiązująca do kontekstu lub sytuacji i zarazem wprowadzająca wypowiedzenia o różnych odcieniach intonacyjnych	A nie mówiłam? A niech sobie śpiewa.
a	interj	IV			wykrzyknik wyrażający różne stany uczuciowe	
aby	conj	I	1		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne wskazujące na cel czynności	Wyciągnął rękę, aby zerwać kwiat.
aby	conj	I	2		spójnik łączący zdanie nadrzędne porównujące stopień, w jakim dana cecha komuś lub czemuś przysługuje, z zależnym od tej cechy rezultatem czynności, o którym mowa w zdaniu podrzędnym	Był zbyt dumny, aby przyjąć pomoc.
aby	conj	I	3		spójnik łączący ze zdaniem nadrzędnym takie zdanie podrzędne, które komunikuje o zdarzeniu nieoczekiwanym	Deszcz przestał siąpić, aby po chwili rozpadać się na dobre.
aby	conj	I	4		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, używany zwykle po czasownikach i rzeczownikach wyrażających wolę, sąd, propozycję lub konieczność	Chcę, abyś przyszedł.
aby	conj	I	5		spójnik przyłączający do zdania dodatkowy składnik, wyrażający życzenie lub warunek	Napisz coś, aby na temat.
aby	qub	II	1		partykuła wyrażająca życzenie mówiącego	Aby wam się dobrze działo!
aby	qub	II	2		partykuła wyrażająca wątpliwość mówiącego co do prawdziwości sądu zawartego w pytaniu	Aby nie za późno na wizytę?
ach	interj				wykrzyknik ujawniający spontaniczną reakcję mówiącego	
aczkolwiek	conj				spójnik łączący zdania lub wyrażenia o treści przeciwstawnej, nieoczekiwanej w danym zestawieniu	Uczył się dobrze, aczkolwiek orłem nie był.
adieu					do widzenia	
aha	interj				wykrzyknik wyrażający potwierdzenie, zrozumienie, przypomnienie, ironię itp.	
ahoj					pozdrowienie używane najczęściej wśród marynarzy i żeglarzy	
aj	interj				wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję mówiącego na nieoczekiwane doznanie	
akceptacja			1		aprobata	
akceptacja			2		formalna zgoda na coś	
akceptacja			3		pogodzenie się z czymś, czego nie można zmienić	
akceptacja			4		uznanie czyichś cech, czyjegoś postępowania za zgodne z oczekiwaniami	
akceptacja			5		zobacz „akcept”  w znaczeniu 1	
akcja		I	1		zorganizowane działanie podjęte w konkretnym celu	
akcja		I	2		działania bojowe	
akcja		I	3		ciąg następujących po sobie zdarzeń w utworze literackim lub w filmie	
akcja		I	4		atak w rozgrywkach sportowych	
akcja		II			papier wartościowy	
akt			1		czyn, działanie będące urzeczywistnieniem jakiegoś zamysłu lub spełnieniem jakiejś powinności albo przejawem czegoś	
akt			2		czynność lub proces o charakterze psychicznym	
akt			3		oficjalna uroczystość podkreślająca doniosłość jakiegoś wydarzenia	
akt			4		dokument urzędowy lub prawny	
akt			5		część utworu dramatycznego lub przedstawienia teatralnego	
akt			6		obraz, rzeźba lub fotografia przedstawiające nagą postać	
akt			7		w metafizyce klasycznej: urzeczywistnienie możliwości tkwiących w materii przez nadanie jej formy; w fenomenologii: zdarzenie świadomościowe	
akurat	qub	I	1		 partykuła podkreślająca, że jest dokładnie tak, jak to komunikuje wyraz, do którego się ona odnosi	Jest akurat pięć jabłek dla nas pięciorga.
akurat	qub	I	2		partykuła wyróżniająca, ze względu na daną cechę, wskazany w kontekście obiekt i przeciwstawiająca go innym obiektom, które nie mają tej cechy	Te akurat banderole są oryginalne.
akurat	adv	II			przysłówek komunikujący, że zdarzenie odbywa się w danej chwili lub bezpośrednio przed nią	
akurat	interj	III			wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział	
albo	conj	I			spójnik wyrażający możliwą wymienność albo wzajemne wyłączanie się zdań lub części zdań	
albo	qub	II			partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczające komunikowanej w nim treści	Albo ona to zrozumie?
albowiem	conj				spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację	
alboż	qub				zobacz „albo II” 	
ale	conj	I			spójnik wyrażający przeciwieństwo, kontrast lub odmienne treści	
ale	qub	II			partykuła wzmacniająca, wyrażająca zdumienie, podziw, zaskoczenie, podkreślająca kontrast sytuacji	Ale suknia! Ale pomówmy poważnie!
ale	interj	III		a	wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział	Ale! W tym nie było żadnej ironii.
ale	interj	III		b	lub używany wtedy, gdy mówiący przypomni sobie coś nieoczekiwanie	Ale! Ale! Chciałem coś jeszcze powiedzieć.
ale		IV	1		słaba strona czegoś lub czyjaś	
ale		IV	2		zastrzeżenie, uwaga	
ale		V			mocne jasne piwo angielskie	
ależ	qub	I			zobacz „ale II” 	
ależ	interj	II			zobacz „ale III” 	
alias			1		inaczej (zwany)	Janina Pietrzak alias Anna Piotrowska
alias			2		inny identyfikator użytkownika komputera, konta lub inny adres sieciowy określający ten sam obiekt	
alleluja					w judaizmie i chrześcijaństwie: chwalcie Pana; też: okrzyk radości i triumfu zaczynający lub kończący liczne psalmy i pieśni	
amen					wyraz używany na zakończenie modlitwy lub przysięgi	
ani	conj	I			spójnik łączący zaprzeczone zdania współrzędne lub składniki współrzędne zdania zaprzeczonego	Nie kradł ani nie oszukiwał.
ani	qub	II		a	partykuła przecząca poprzedzająca orzeczenie czasownikowe	Ani pisnął.
ani	qub	II		b	niektóre użycia rzeczownikowe	Nie wypił ani kropli.
ani	qub	II		c	występująca w utartych połączeniach oznaczających brak czegoś	Ani krzty; ani odrobinę; ani razu; ani trochę.
aniżeli	conj	I			spójnik przyłączający zdanie lub jego składnik, które charakteryzują podstawę porównania	Okazał się lepszy, aniżeli myślano.
aniżeli	prep	II			przyimek łączący podstawę porównania z wyrażeniem, które komunikuje zwykle wyższy stopień nasilenia cechy	Była ładniejsza aniżeli jej koleżanka.
ano	qub				partykuła wzmacniająca, nawiązująca lub wykrzyknikowa	To on nie był u dentysty? – Ano stchórzył.
anonimowy			1		nieujawniający swego nazwiska lub nieznany z nazwiska	
anonimowy			2		taki, którego autor lub sprawca nie jest znany	
anonimowy			3		będący udziałem ludzi nieznanych lub niczym się niewyróżniających	
argument			1		fakt lub twierdzenie przytaczane dla uzasadnienia lub obalenia jakichś tez lub decyzji	
argument			2		krótkie streszczenie fabuły zawartej w danej części utworu, umieszczone na jej początku	
argument			3		zdanie będące przesłanką dowodu	
argument			4		zmienna niezależna funkcji matematycznej	
atak			1		gwałtowne uderzenie wojsk na nieprzyjaciela	
atak			2		gwałtowne użycie siły wobec kogoś	
atak			3		ostre wystąpienie przeciwko komuś albo czemuś	
atak			4		ostry i nagły przejaw emocji	
atak			5		usilne staranie, domaganie się czegoś	
atak			6		nagłe pojawienie się niekorzystnych warunków atmosferycznych	
atak			7		nagłe, gwałtowne wystąpienie choroby	
atak			8		energiczna próba uzyskania przewagi nad przeciwnikiem	
atak			9		w niektórych grach zespołowych: grupa zawodników, których zadaniem jest prowadzenie akcji ofensywnych	
au			1		okrzyk wyrażający spontaniczną reakcję mówiącego na ból	
au			2		dźwięk wydawany przez wyjące zwierzę	
awista					zobacz „a vista” 	
aż	conj	I	1		spójnik zestawiający zdania współrzędne z uwydatnieniem treści jednego z nich	
aż	conj	I	2		spójnik w zdaniach wyrażających skutek albo stopień nasilenia, granicę czasową tego, o czym mowa w zdaniu poprzedzającym	
aż	qub	II		a	partykuła wyrażająca wyższy od oczekiwanego stopień intensywności	Mieli aż czworo dzieci.
aż	qub	II		b	albo używana przed wyrażeniami nazywającymi miejsce, punkt czasowy lub określającymi kolejność: dalej lub później niż mówiący tego oczekiwał	Spałam aż do dziesiątej.
ażeby	conj	I			zobacz „aby I” 	
ażeby	qub	II			zobacz „aby II”  w znaczeniu 1	
ba	qub	I			partykuła potwierdzająca wcześniej wyrażoną myśl i zapowiadająca dodatkowy sąd	Mówił o tym z wielką kulturą, ba, z dużą delikatnością.
ba	interj	II			wykrzyknik wyrażający niepewność lub zakłopotanie	
bach					odgłos uderzenia lub upadku	
baj					postać baśniowa opowiadająca bajki	
bam	interj				wykrzyknik imitujący dźwięk spowodowany biciem zegara lub dzwonu	
bardzo					w wysokim stopniu, mocno, dużo	
basta	interj				wykrzyknik wyrażający stanowczy nakaz zakończenia czegoś	
be		I			taki, który wzbudza niechęć – określenie używane w rozmowach z małymi dziećmi	
be		II			dźwięk wydawany przez owcę lub kozę	
bez		I	1		krzew lub niskie drzewo o fioletowych lub białych kwiatostanach; też: kiść kwiatów tej rośliny	
bez		I	2		krzew lub niskie drzewko o drobnych kwiatach wydzielających mdły zapach i czarnych lub czerwonych owocach	
bez	prep	II			przyimek komunikujący zwykle brak, nieobecność czegoś lub kogoś	Las bez grzybów. Sukienka bez rękawów. Odejść bez pożegnania.
bieg			1		posuwanie się naprzód szybkimi skokami	
bieg			2		przemieszczanie się lub funkcjonowanie czegoś	
bieg			3		dzianie się, rozwijanie się zdarzeń, myśli	
bieg			4		prąd wody	
bieg			5		każda z konkurencji sportowych polegająca na pokonywaniu określonego dystansu w możliwie najkrótszym czasie	
bieg			6		jedna z pozycji przekładni w mechanizmie napędowym regulująca prędkość jazdy w zależności od prędkości obrotów silnika	
bieżąco					w miarę zdarzania się jakichś faktów	
bieżący			1		przypadający na chwilę obecną	
bieżący			2		kolejny	
bieżący			3		płynący, posuwający się naprzód	
biliard					tysiąc bilionów	
bilion		I			w Polsce i w niektórych krajach: milion milionów, w innych – tysiąc milionów (miliard)	
bilion		II			ogromna liczba czegoś lub kogoś	
bim	interj				wykrzyknik imitujący dźwięk spowodowany biciem zegara lub dzwonu	
bliski		I	1		znajdujący się w niewielkiej odległości	
bliski		I	2		mający nastąpić w niedalekiej przyszłości	
bliski		I	3		niedawno przeszły	
bliski		I	4		„bliższy” dokładny, szczegółowy, sprecyzowany	
bliski		I	5		spokrewniony z kimś bezpośrednio; też: wyrażający taki stosunek	
bliski		I	6		mający pewne cechy zbieżne z czymś	
bliski		I	7		ściśle złączony uczuciami, poglądami; też: będący wyrazem takiego złączenia	
bliski		II			członek rodziny, krewny lub przyjaciel	
blisko		I	1		w małej odległości	
blisko		I	2		w krótkim czasie	
blisko		I	3		w dużym stopniu	
blisko		I	4		„bliżej” dobrze, dokładnie, wnikliwie	
blisko	prep	II		a	przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami	Mieszka blisko stacji metra.
blisko	prep	II		b	lub między punktami czasowymi	Było już blisko daty wyjazdu.
blisko		III			niewiele mniej niż	
bo	conj	I			spójnik wprowadzający zdanie wyjaśniające wcześniejszą informację lub ostrzegające przed konsekwencjami niewykonania tego, o czym była mowa wcześniej	
bo	qub	II		a	partykuła mająca charakter wzmacniający, zwykle w zwrotach przeciwstawnych	Ładna, bo ładna, ale głupia
bo	qub	II		b	lub wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści	Bo to prawda?, Bo ja wiem?
boczny					znajdujący się na boku w stosunku do czegoś, kierujący się, skierowany w bok	
bodaj	qub	I	1		partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy, a niekiedy wątpliwość co do prawdziwości powtarzanego za kimś sądu	To bodaj ich jedyne dziecko.
bodaj	qub	I	2		partykuła wyrażająca przekonanie mówiącego, że skoro spełnienie jego oczekiwań jest nierealne, trzeba je ograniczyć do minimum	Pożycz bodaj sto złotych.
bodaj	qub	I	3		partykuła wyrażająca życzenie lub przekleństwo	Bodaj kark skręcił.
bodaj	conj	II			spójnik wyrażający obojętność mówiącego wobec wyboru, jaki przed kimś stoi, i zarazem sugestię, jakiego wyboru można dokonać	Odwiedź mnie kiedyś, bodaj jutro.
bodajże	qub				zobacz „bodaj I”  w znaczeniu 1	
bom		I	1		zobacz „tram”  w znaczeniu 3	
bom		I	2		poziome, ruchome drzewce umocowane do masztu, służące do przymocowywania dolnej krawędzi żagla	
bom		I	3		urządzenie przeładunkowe na statku	
bom		II			wyraz nazywający dźwięk bicia dzwonu lub zegara	
bowiem	conj				spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację	Nie kupił książki, zapomniał bowiem pieniędzy.
brak		I	1		fakt nieistnienia czegoś	
brak		I	2		wada, defekt, błąd	
brak		I	3		wyrób mający usterki	
brak		II			nie ma, brakuje	Brak mi czegoś.
bravissimo	interj				wykrzyknik wyrażający najwyższą pochwałę	
brawo		I			oklaski wyrażające uznanie, zachwyt	
brawo	interj	II			wykrzyknik wyrażający pochwałę, zadowolenie	
break					w boksie: komenda sędziego nakazująca chwilowe zaprzestanie walki	
brr	interj				wykrzyknik wyrażający negatywną reakcję na coś	
bryk	interj	I			wykrzyknik nazywający szybki ruch z miejsca na miejsce	
bryk		II			broszura zawierająca streszczenia lektur szkolnych, rozwiązania zadań matematycznych itp.	
brzdęk					dźwięk spowodowany uderzeniem szklanych lub metalowych przedmiotów albo powstały w wyniku pociągnięcia za strunę	
bu	interj	I			wykrzyknik nazywający niski, monotonny dźwięk	
bu		II			symbol jednostki objętości materiałów sypkich „buszel”	
buch	interj				wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany nagłym, silnym uderzeniem	
budowa			1		budowanie domu, mostu, drogi itp.; też: miejsce, gdzie trwają takie prace	
budowa			2		zespół i wzajemne powiązanie części składowych całości	
budowa			3		tworzenie, organizowanie czegoś	
bum					zobacz „bom I” 	
bum		I			dźwięk wydawany przez bijący zegar albo spowodowany uderzeniem innych przedmiotów	
bum		II			zobacz „bom I”  w znaczeniu 1, 2	
by	conj	I	1		zobacz „aby I”  w znaczeniu 1, 2, 3, 4	
by	conj	I	2		spójnik wprowadzający wtrącenie zawierające komentarz na temat użytego w zdaniu słowa lub wyrażenia	Był lekkomyślny, by nie powiedzieć, głupi.
by		II			wykładnik trybu przypuszczającego, w 1. i 2. osobie liczby pojedynczej i mnogiej rozszerzony o końcówki osobowe: „bym, byś, byśmy, byście”	Zrobiłbym to zaraz. Czyżby to już koniec?
byle	conj	I	1		spójnik wyrażający życzenie i warunek wykonania tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym	Kup bułki, byle świeże.
byle	conj	I	2		spójnik wyrażający cel, którego minimalnym warunkiem osiągnięcia jest to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym	Zrobiłem to, byleś była zadowolona.
byle	qub	II	1	a	partykuła nadająca komuś lub czemuś cechę dowolności	Wyszedł pod byle pretekstem.
byle	qub	II	1	b	lub wyrażająca obojętność wyboru	Przenocujemy byle gdzie.
byle	qub	II	2	a	partykuła wyrażająca negatywną ocenę czegoś lub kogoś	Zadawał się z byle kim.
byle	qub	II	2	b	lub – w połączeniu z poprzedzającym „nie” – wyróżniająca kogoś lub coś jako zasługującego na uwagę	Jej brat to nie byle kto.
byle	qub	II	3		partykuła wyrażająca życzenie mówiącego	Byle szybko.
byleby	conj	I			zobacz „byle I” 	
byleby	qub	II			zobacz „byle II”  w znaczeniu 3	
bynajmniej	qub	I			partykuła wzmacniająca przeczenie zawarte w wypowiedzi	Nie twierdzę bynajmniej, że jest to jedyne rozwiązanie.
bynajmniej	interj	II			wykrzyknik będący przeczącą odpowiedzią na pytanie	Czy to wszystko? – Bynajmniej.
były		I	1		taki, który przestał pełnić jakąś funkcję	
były		I	2		o państwie: taki, który przestał istnieć lub istnieje w innych granicach	
były		II			były mąż lub narzeczony	
bądź	conj	I			spójnik wyrażający możliwą wymienność części zdań lub zdań równorzędnych	
bądź	qub	II			partykuła występująca po zaimkach pytajnych, nadająca im znaczenie nieokreśloności, wyrażająca obojętność wyboru	Możesz to zrobić kiedy bądź.
bęc	interj				wykrzyknik imitujący dźwięk powstający, gdy coś lub ktoś spada i uderza w coś	
cap		I	1		baran lub kozioł	
cap		I	2		o mężczyźnie, zwłaszcza starym i nieprzyzwoitym wobec kobiet lub głupim	
cap		I	3		mężczyzna mający brodę podobną do brody koźlej	
cap		I	4		samiec kozicy	
cap		II	1		hak wyciągowy	
cap		II	2		kołek spinający dwa bale	
cap	interj	III			wykrzyknik nazywający szybki ruch, polegający na chwyceniu czegoś lub kogoś za coś	
całkiem			1		całkowicie	
całkiem			2		w pewnym stopniu	
całkowity					obejmujący całość	
cały			1		obejmujący wszystkie części składowe	
cały			2		jedyny, wyłączny	
cały			3		duży	
cały			4		nieuszkodzony	
cały			5		o człowieku, zwierzęciu: taki, któremu nic się nie stało, taki, który wyszedł z opresji	
cały			6		przejawiający charakterystyczne dla siebie lub kogoś cechy	
centralny			1		znajdujący się w centrum	
centralny			2		główny	
cha					powtarzalny wykrzyknik naśladujący dźwięki powstające wtedy, gdy ktoś głośno i spontanicznie się śmieje	
chap	interj				wykrzyknik nazywający szybki ruch, polegający na chwyceniu czegoś, zwykle zębami, pyskiem, dziobem	
chaps	interj				zobacz „chap” 	
che	interj				wykrzyknik naśladujący niskie dźwięki, powstające wtedy, gdy ktoś głośno się śmieje	
chi	interj	I			wykrzyknik naśladujący wysokie dźwięki powstające wtedy, gdy ktoś spontanicznie się śmieje	
chi		II			w chińskim taoizmie i tradycyjnej chińskiej medycynie: energia przenikająca cały świat i krążąca w ludzkim ciele	
chi		III			nazwa litery greckiej „X”, „x”, oznaczającej głoskę „ch” („kh”)	
chlap	interj				wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany uderzeniem wody o coś	
chlast	interj				wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany gwałtownym uderzeniem	
chlip	interj				wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, gdy ktoś głośno coś pije lub głośno płacze	
chlup	interj				wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, gdy coś wpada do wody lub gdy woda uderza o coś	
chociaż	conj	I			spójnik przyłączający do zdania nadrzędnego zdanie podrzędne, z którego treści można wyprowadzić sąd przeciwstawny względem tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym	
chociaż	qub	II			partykuła komunikująca o minimalnym ograniczeniu zakresu czegoś	 Posadź tam chociaż dwa drzewa.
chociażby	conj	I			zobacz „choćby I” 	
chociażby	qub	II			zobacz „choćby II” 	
cholera			1		ostra, epidemiczna choroba zakaźna	
cholera			2		wyzwisko lub przekleństwo	
cholewa					część buta okrywająca łydkę	
choć	conj	I			zobacz „chociaż I” 	
choć	qub	II			zobacz „chociaż II” 	
choćby	conj	I	1		spójnik komunikujący, iż nie ma możliwości przeciwdziałania temu, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym	
choćby	conj	I	2		spójnik wyrażający obojętność wobec wyboru, jaki przed kimś stoi	
choćby	qub	II	1		zobacz „chociaż II” 	
choćby	qub	II	2		partykuła komunikująca, że wyrażenie, do którego się odnosi, charakteryzuje jeden z możliwych przykładów tego, o czym mowa w zdaniu	Porozmawiajmy choćby o turystyce górskiej.
chyba	qub	I			partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy	Chyba doszliśmy do porozumienia.
chyba		II			składnik spójników złożonych „chyba że”, „chyba żeby”, które komunikują, iż tylko w wypadku zajścia zdarzenia, o którym mowa w zdaniu podrzędnym, nie nastąpi to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym	Naprawię to jutro, chyba żebym miał gości.
ciach	interj				wykrzyknik nazywający szybko wykonywaną czynność	
ciao					do widzenia	
cichaczem			1		po cichu, niepostrzeżenie	
cichaczem			2		w tajemnicy przed innymi	
cichcem					zobacz „cichaczem” 	
cip-cip	interj				wykrzyknik używany w celu przywołania ptactwa domowego	
ciut					trochę	
ciągle			1		bez przerwy, stale	
ciągle			2		w sposób cykliczny, co jakiś czas	
cmok					dźwięk wydawany podczas głośnego całowania	
co	pron	I	1		zaimek używany w pytaniach lub innych wypowiedzeniach o postaci pytania	Co to jest?
co	pron	I	2		zaimek wprowadzający zdanie podrzędne zawężające zakres zdania nadrzędnego	Wciąż myślę o tym, co się stało.
co	pron	I	3		zaimek przyłączający do zdania nadrzędnego wypowiedzenie rozwijające	Była ubrana na czarno, co dodawało jej uroku.
co	pron	I	4		zaimek zastępujący formy zaimków względnych „kto”, „który”, „ile”	Znam kogoś, co to chętnie zrobi.
co	pron	I	5		zaimek pytajny mający znaczenie: dlaczego, z jakiego powodu, w jakim celu	Co się tak kręcisz?
co	prep	II	1		przyimek używany w połączeniach charakteryzujących częstość, z jaką coś się powtarza	Przystawał co krok.
co	prep	II	2		przyimek używany w połączeniach, komunikujących, że przedmioty pod względem danej cechy są tożsame	Krawat tego koloru co koszula
co	adv	III	1		przysłówek używany w połączeniach komunikujących, że niektórym przedmiotom przysługuje jakaś cecha w większym stopniu niż innym	 Wybierał co ciekawsze książki.
co	adv	III	2		przysłówek używany w połączeniach charakteryzujących częstość, z jaką coś się powtarza	Pytano o to co drugiego przechodnia.
co	conj	IV	1		spójnik komunikujący, że między faktami zachodzi związek polegający na tym, że za każdym razem, gdy ma miejsce pierwszy z nich, ma miejsce również drugi	Co strzelił, to chybił.
co	conj	IV	2		spójnik komunikujący, że przedmiot lub sytuacja, o których mowa, ma zrozumiałą przewagę nad innymi tego rodzaju i że tego, o czym mowa, nie należy lekceważyć	Co głowa, to głowa.
co	conj	IV	3		spójnik łączący dwa wyrażenia odnoszące się do tego samego typu przedmiotów lub cech	Dziś ten sam jadłospis co wczoraj.
co	qub	V			partykuła wyrażająca sugestię mówiącego, by adresat potwierdził prawdziwość danego sądu lub zgodził się na to, co mówiący zaproponował	Nie poznajesz mnie, co?
codzienny			1		zdarzający się co dzień lub używany każdego dnia	
codzienny			2		zwyczajny, taki, jak każdego dnia	
cokolwiek		I	1		wszystko jedno co	
cokolwiek		I	2		byle co	
cokolwiek		I	3		niezależnie od okoliczności	
cokolwiek		II			w pewnym stopniu, trochę	
contra					zobacz „kontra II” 	
coraz			1		wyraz komunikujący o stopniowym nasilaniu się czegoś	
coraz			2		wyraz komunikujący o częstym powtarzaniu się czegoś w krótkich odstępach czasu	
coś	pron	I			zaimek nieokreślony, zastępujący nazwę dowolnego przedmiotu lub faktu bądź takiego, którego mówiący nie chce lub nie umie określić	Coś trzeba z tym zrobić.
coś	qub	II			partykuła charakteryzująca cechę lub zdarzenie w sposób przybliżony, często wyrażająca niepewność lub zdziwienie	On ostatnio coś wychudł.
cup	interj				wykrzyknik nazywający szybki ruch, który polega zwykle na tym, że ktoś kucający chowa się gdzieś	
cyk	interj				wykrzyknik imitujący jeden z wielu dźwięków powtarzających się miarowo, które powstają wtedy, gdy zegarek chodzi, lub imitujący dźwięk wydawany przez cykające owady	
cym	interj				wykrzyknik zastępujący słowa przy śpiewaniu melodii; też: przyśpiewka w piosenkach ludowych	
cyt	interj				wykrzyknik wzywający do zachowania ciszy	
czego					dlaczego, po co	
czegoż					dlaczego	
czegóż					zobacz „czegoż” 	
czemu					dlaczego	
czemuż					dlaczego	
cześć		I	1		szacunek, poważanie	
cześć		I	2		honor, dobre imię	
cześć		I	3		kult, uwielbienie	
cześć		II			rodzaj pozdrowienia używanego w sytuacjach nieoficjalnych	
czmych	interj				wykrzyknik nazywający nagłą ucieczkę	
czołem					oficjalne pozdrowienie używane w wojsku, a także poufale wśród osób bliżej z sobą zżytych	
czterdzieści	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 40	
czternaście	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 14	
cztery	num	I			liczebnik główny oznaczający liczbę 4	
cztery		II			ocena dobra w szkolnym systemie ocen	
czterykroć					cztery razy	
czterysta	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 400	
czwórka			1		cyfra oznaczająca liczbę 4	
czwórka			2		całość składająca się z czterech części lub jednostek	
czwórka			3		szereg złożony z czterech osób, samochodów itp. wchodzących w skład kolumny	
czwórka			4		to, co jest oznaczone liczbą 4	
czwórka			5		pomieszczenie dla czterech osób	
czwórka			6		zobacz „ocena dobra” 	
czwórka			7		cztery punkty na kostce do gry, cztery oczka na kostce domina	
czwórka			8		cztery prawidłowe skreślenia w totolotku	
czwórka			9		karta oznaczona cyfrą 4	
czwórka			10		zaprzęg z czterech koni	
czwórka			11		łódka wiosłowa lub bobslej dla czterech zawodników; też: ci zawodnicy	
czwórka			12		obsada typowego biegu sztafetowego	
czwórka			13		czwarta część arkusza złożonego z szesnastu kolumn	
czy	qub	I			partykuła rozpoczynająca zdanie pytajne lub ekspresywne, mające formę zdania pytajnego	Czy pada deszcz?
czy	conj	II	1		spójnik zdań podrzędnych o charakterze pytajnym	Nie wiem, czy to by się udało.
czy	conj	II	2		spójnik łączący zdania równorzędne lub ich części, wyrażający wymienność lub wyłączanie się członów	Był smutny czy też znudzony.
czyjś	pron				zaimek przymiotny dzierżawczy: odnoszący się do kogoś, należący do innej osoby	
czyli	conj				spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie wyjaśniające	Ola, czyli moja siostra.
czyn					postępek, uczynek	
czynność			1		wykonywanie czegoś	
czynność			2		funkcjonowanie, działanie czegoś	
czyż	qub	I			partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści	Czyż można było przyglądać się temu z obojętnością.
czyż		II			zobacz „czyżyk” 	
czyżby	qub	I			partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści lub podająca w wątpliwość to, co zostało powiedziane	Czyżby pani miała zamiar wyjechać?
czyżby	interj	II			wykrzyknik o intonacji pytania wyrażający powątpiewanie w prawdziwość tego, co zostało powiedziane	
częstokroć					często, niejednokrotnie	
częsty					zachodzący wiele razy lub obecny w wielu przypadkach	
część			1		jeden z elementów, na które dzieli się jakaś całość, pewna ilość z całości	
część			2		przedmiot stanowiący jakiś dający się samodzielnie wyodrębnić element większej całości	
cóż	pron				zaimek wprowadzający pytanie o coś lub pytanie retoryczne	Cóż on teraz robi?
dalej	interj				wykrzyknik wzywający do szybkiego rozpoczęcia czynności lub wskazujący na jej gwałtowny charakter	
dalejże	interj				zobacz „dalej” 	
daleki			1		znajdujący się w dużej odległości	
daleki			2		dochodzący z dużej odległości	
daleki			3		przybywający z odległych miejsc	
daleki			4		odległy w czasie, dotyczący odległej przeszłości	
daleki			5		ciągnący się na dużą odległość; też: długo trwający	
daleki			6		mający pojawić się w przyszłości, po upływie dłuższego czasu	
daleki			7		niemający w danej chwili związku z rzeczywistością	
daleki			8		niebudzący zainteresowania	
daleki			9		niedorównujący czemuś, niezgodny z czymś	
daleki			10		spokrewniony z kimś poprzez innych członków rodziny	
daleki			11		„dalszy” kontynuowany, następujący po czymś	
daleko			1		w znacznej odległości, w odległym miejscu	
daleko			2		na znaczną odległość, w odległe miejsce	
daleko			3		o dużej odległości, dalekiej drodze	
daleko			4		w długim czasie od danej chwili	
daleko			5		o wiele, znacznie	
daleko			6		„dalej” w dalszym ciągu, później, w przyszłości	
daleko			7		„najdalej” najpóźniej, nie później niż ...	
dalibóg					doprawdy, słowo daję	
darmo			1		bezpłatnie	
darmo			2		niepotrzebnie	
darzbór					pozdrowienie myśliwych	
dawno			1		w odległych czasach	
dawno			2		od dłuższego czasu	
dawno			3		„dawniej” poprzednio, przedtem	
dawny			1		odległy w czasie, pochodzący z odległych lat	
dawny			2		taki jak poprzednio	
dawny			3		trwający długo, od dawna	
dawny			4		były	
dawny			5		„dawniejszy” taki jak był kiedyś	
dialog			1		rozmowa dwóch osób, zwłaszcza bohaterów powieści, sztuki lub filmu	
dialog			2		utwór literacki niesceniczny, napisany w formie rozmowy	
dialog			3		szereg rozmów, negocjacji i innych działań mających doprowadzić do porozumienia między stronami konfliktu	
dla	prep		1		przyimek komunikujący o przeznaczeniu obiektu	Film dla młodzieży.
dla	prep		2		przyimek komunikujący cel czynności	Tupali nogami dla rozgrzewki.
dla	prep		3		przyimek wyznaczający obiekt odniesienia komunikowanego sądu, najczęściej osobę, z punktu widzenia której sąd ten jest wydawany	Był to dla mnie rok pełen sukcesów.
dla	prep		4		przyimek wprowadzający przyczynę jakichś działań	Na dziki polowano dla mięsa.
dlaboga	interj				wykrzyknik wyrażający różne reakcje emocjonalne, zwłaszcza lęk lub zdziwienie	
dlaczego	pron		1		zaimek wprowadzający pytanie, które zawiera prośbę o wyjaśnienie przedstawionej w tym pytaniu lub wynikającej z niego informacji	Dlaczego nie byłeś w szkole?
dlaczego	pron		2		zaimek wprowadzający pytanie zależne, za pomocą którego stwierdza się coś, co wymaga wyjaśnienia	Nie wiadomo, dlaczego wyjechał.
dlaczegoż	pron				zobacz „dlaczego”  w znaczeniu 1	
dlatego	conj				spójnik wprowadzający informację, której uzasadnienie zostało podane wcześniej	Było zimno, dlatego włożył płaszcz.
do	prep	I	1		przyimek komunikujący o przeznaczeniu obiektu	filiżanka do kawy
do	prep	I	2		przyimek komunikujący cel czynności	Oddał buty do naprawy.
do	prep	I	3		przyimek komunikujący kierunek ruchu	Skoczył do wody.
do	prep	I	4		przyimek określający czas zakończenia zdarzenia	Spał do południa.
do	prep	I	5		przyimek wyznaczający górną lub dolną granicę czegoś	Inflacja spadła do dziesięciu procent.
do	prep	I	6		przyimek komunikujący o rezultacie procesu lub charakteryzujący stopień nasilenia tego procesu	Blacha rozpaliła się do czerwoności.
do	prep	I	7		przyimek wprowadzający składnik zdania rządzony przez czasownik, przymiotnik, rzeczownik lub określający je	Przywiązał się do dziadka. Był podobny do siostry.
do	prep	I	8		przyimek wprowadzający samodzielne wypowiedzenia nieoznajmujące, m.in. przekleństwa, formuły grzecznościowe, odezwy	Do diabła! Do zobaczenia! Do broni!
do	prep	I	9		przyimek między liczebnikami oznaczający potęgowanie	Dwa do piątej.
do		II			sylabowa nazwa dźwięku „c”	
do szczętu					całkiem, zupełnie	
dobra		I	1		duży majątek ziemski	
dobra		I	2		rzeczy i wartości potrzebne do życia i rozwoju człowieka	
dobra		II			dobrze, zgoda	
dobranoc					forma pożegnania przed nocą	
dokoła		I			ze wszystkich stron miejsca położonego w środku	Dokoła panował nieład.
dokoła	prep	II	1		przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś znajdującego się w środku	Dokoła klombów posadzono tulipany.
dokoła	prep	II	2		przyimek określający główny temat tego, o czym mowa w zdaniu	Wszystkie jego myśli krążyły dokoła rodzinnego domu.
dokąd	pron		1	a	zaimek wprowadzający pytanie o miejsce, cel lub stan, do którego ktoś lub coś prowadzi albo zmierza	Dokąd idziesz?
dokąd	pron		1	b	; używany też w pytaniach zależnych	Nie wiem, dokąd mamy uciekać.
dokąd	pron		2		zaimek wprowadzający zdanie podrzędne uściślające miejsce, cel lub stan, do którego ktoś lub coś prowadzi albo zmierza	Wybrali się tam, dokąd byli zaproszeni.
dokąd	pron		3		zaimek wprowadzający pytanie o końcowy moment trwania czegoś	Dokąd mam na ciebie czekać?
dokąd	pron		4		zaimek przyłączający zdanie podrzędne, w którym jest określony końcowy moment czegoś	Czekał, dokąd nie zasnęła.
dokądkolwiek	pron		1		zaimek komunikujący dowolność lub obojętność wyboru miejsca bądź kierunku czynności	 Możesz go zaprosić dokądkolwiek.
dokądkolwiek	pron		2		zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, zachodzi zawsze, bez względu na miejsce zdarzenia, o którym mowa w zdaniu podrzędnym	Wszędzie mi dobrze, dokądkolwiek pójdę.
dokądś	pron		1		zaimek oznaczający miejsce, którego mówiący nie potrafi zindentyfikować lub nie chce wskazać	Po pracy zawsze się dokądś śpieszył.
dokądś	pron		2		zaimek oznaczający końcowy, nieustalony przez mówiącego, moment trwania czegoś	Dokądś wypadałoby na nich zaczekać.
dokądże	pron				zobacz „dokąd”  w znaczeniu 1, 3	
dolny			1		znajdujący się na niskiej wysokości, u dołu	
dolny			2		niżej położony	
dolny			3		o rzece: bliski ujścia	
dolny			4		o okresach geologicznych: starszy	
dolny			5		o dźwiękach: niższy od danego o jakąś odległość muzyczną; też: zapisywany poniżej pięciolinii	
doniesienie			1		komunikat przekazywany przez środki masowego przekazu	
doniesienie			2		zawiadomienie władz o wykroczeniu lub przestępstwie	
donikąd					do żadnego określonego miejsca, bez wytkniętego celu	
dookoła		I			zobacz „dokoła I” 	
dookoła	prep	II			zobacz „dokoła II” 	
dopiero	qub	I	1		partykuła komunikująca, że coś nastąpiło później, niż można było się spodziewać	Mieszka tu dopiero od stycznia.
dopiero	qub	I	2		partykuła komunikująca, że nikt inny nie zrobił wcześniej tego, o czym mowa	Dopiero ojciec pożyczył jej pieniądze.
dopiero	qub	I	3		partykuła komunikująca, że czegoś lub kogoś w danym czasie jest mniej lub że coś jest mniej intensywne, niż można było się spodziewać	Spłacił dopiero połowę długu.
dopiero		II			składnik wykrzykników złożonych, wyrażających reakcję na coś nieoczekiwanego	A to dopiero pech!
doprawdy	qub		1		partykuła, za pomocą której mówiący chce podkreślić prawdziwość tego, o czym mówi	Doprawdy nie rozumiem, o co chodzi.
doprawdy	qub		2		partykuła wyrażająca zdziwienie lub niedowierzanie	Zrobił furorę w Paryżu. – Doprawdy?
dopóki	conj				spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające końcowy moment czynności lub stanu, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym	Żyli w zgodzie, dopóki mieszkała z nimi matka. Musisz leżeć, dopóki nie wyzdrowiejesz.
dopókiż	pron				zaimek wprowadzający pytanie, które wyraża różne stany mówiącego, często niecierpliwość	Dopókiż będę cię o to prosił?
dopóty	conj				spójnik komunikujący, iż czas trwania czegoś jest wyznaczony przez czas trwania innej czynności lub stanu	Dopóty stał pod drzewem, dopóki nie przestało padać.
dosyć		I	1		tyle, ile trzeba	
dosyć		I	2		w pewnym stopniu, stosunkowo	
dosyć	interj	II			wykrzyknik wyrażający zakaz	
dotychczas					do tej pory	
dotychczasowy			1		poprzedzający chwilę obecną, trwający w niezmienionej formie dotychczas	
dotychczasowy			2		żyjący gdzieś dotychczas	
dotąd	pron	I			zaimek wyznaczający granicę przestrzenną lub czasową tego, o czym jest mowa w zdaniu	Woda sięgała dotąd. Dotąd nie było między nami nieporozumień.
dotąd	conj	II			spójnik komunikujący, iż czas trwania czegoś jest wyznaczony przez czas trwania innej czynności lub stanu	Dotąd bili brawo, dopóki nie wróciła na scenę.
dość		I			zobacz „dosyć I” 	
dość	interj	II			zobacz „dosyć II” 	
drugi		I	1		będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dwóch jednostek lub jedną z dwóch części, na które można coś podzielić	
drugi		I	2		pozostający w opozycji do pierwszego	
drugi		I	3		podkreślający podobieństwo do kogoś, czegoś	
drugi		I	4		mogący zastąpić nam kogoś lub coś	
drugi		II			drugi dzień miesiąca	
drugi		III			ktoś inny	
dużo			1		duża liczba, ilość	Miał dużo spraw do załatwienia. Przyszło dużo ludzi.
dużo			2		w dużym stopniu, zakresie	Dużo podróżował.
dużo			3		niewiele, wcale, nic	Dużo ty o tym wiesz!
dwa	num	I			liczebnik główny oznaczający liczbę 2	
dwa		II			ocena mierna w szkolnym systemie ocen	
dwadzieścia	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 20	
dwakroć					dwa razy	
dwanaście	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 12	
dwieście	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 200	
dwudziesty		I			będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dwudziestu jednostek lub jedną z dwudziestu części, na które można coś podzielić	
dwudziesty		II			dwudziesty dzień miesiąca	
dylu-dylu					o charakterystycznym ruchu ręki wykonywanym podczas gry na instrumencie smyczkowym	
dymisja					zwolnienie kogoś z zajmowanego stanowiska lub ustąpienie z zajmowanego stanowiska	
dyspozycja			1		polecenie wydane komuś	
dyspozycja			2		czyjaś forma fizyczna lub psychiczna, zwłaszcza dobra	
dyspozycja			3		wrodzona skłonność lub talent do czegoś	
dyspozycja			4		układ, rozkład, plan czegoś	
dzienny			1		związany z okresem od wschodu do zachodu słońca	
dzienny			2		dotyczący doby jako dnia kalendarzowego	
dzienny			3		dotyczący systemu nauczania przeznaczonego dla osób niepracujących, polegającego na tym, że zajęcia odbywają się w ciągu dnia	
dzienny			4		studiujący lub uczący się w szkołach działających w tym systemie	
dziesiąty		I			będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dziesięciu jednostek lub jedną z dziesięciu części, na które można coś podzielić	
dziesiąty		II			dziesiąty dzień miesiąca	
dziesięć	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 10	
dziewiąty		I			będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dziewięciu jednostek lub jedną z dziewięciu części, na które można coś podzielić	
dziewiąty		II			dziewiąty dzień miesiąca	
dziewiętnaście	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 19	
dziewięć	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 9	
dziewięćdziesiąt	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 90	
dziewięćset	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 900	
dzieńdoberek					dzień dobry	
dzisiaj		I			zobacz „dziś I” 	
dzisiaj		II			zobacz „dziś II” 	
dzisiejszy			1		odnoszący się do dnia obecnego, taki, który zdarzył się dziś	
dzisiejszy			2		współczesny, teraźniejszy	
dzięki	prep	I			przyimek komunikujący o cechach, faktach lub osobach, które spowodowały, że dana sytuacja jest dla kogoś pomyślna	Uratował się dzięki przytomności umysłu.
dzięki		II			podziękowania	
dzięki		III			dziękuję	
dziś		I	1		w dniu bieżącym	
dziś		I	2		w dobie obecnej, w bieżącym okresie	
dziś		II	1		dzień obecny	
dziś		II	2		teraźniejszość	
dzyń					dźwięk wydawany przez dzwonek lub dzwonki	
dążenie			1		wysiłki zmierzające do osiągnięcia czegoś	
dążenie			2		skłonność ku czemuś	
dążność					zobacz „dążenie” 	
długość			1		odległość między skrajnymi punktami linii lub płaszczyzny	
długość			2		czas, który mija od początku do końca jakiegoś zjawiska, procesu itp.	
długość			3		cecha tego, co jest długie	
e		I	1		litera oznaczająca samogłoskę „e”	
e		I	2		samogłoska ustna	
e		I	3		litera oznaczająca w numeracji porządkowej: piąty	
e		I	4		trzeci dźwięk podstawowej skali diatonicznej	
e	interj	II		a	wykrzyknik wyrażający różne reakcje emocjonalne	E, nudny jesteś!
e	interj	II		b	lub mający na celu zwrócenie czyjejś uwagi	E! Mały, chodź no tu.
ech	interj				wykrzyknik wyrażający różne stany woli lub emocji	
eh	interj				zobacz „ech” 	
ej	interj				wykrzyknik wzywający adresata do zwrócenia na coś uwagi	
ejże	interj				wykrzyknik wyrażający przestrogę lub pogróżkę albo wątpliwość mówiącego co do prawdziwości czyjejś wypowiedzi	
ekspedite					biegle, doskonale	
eksport					sprzedaż towarów za granicę lub odpłatne świadczenie usług na rzecz kontrahenta zagranicznego	
ekstra		I	1		dodatkowy, osobny	
ekstra		I	2		bardzo dobry, atrakcyjny	
ekstra		II	1		dodatkowo, osobno	
ekstra		II	2		bardzo dobrze, atrakcyjnie	
ergo					a więc	
et	interj				wykrzyknik wyrażający różne stany, uczucia	
etap			1		część przebywanej drogi, trasy itp. między dwoma postojami	
etap			2		okres rozwoju jakiejś działalności lub procesu	
etap			3		miejsce postoju w czasie podróży	
eureka					zobacz „heureka” 	
ewentualnie			1		w razie zaistnienia jakichś okoliczności	
ewentualnie			2		lub, czy też	
ewentualny					możliwy, przypuszczalny	
expedite					zobacz „ekspedite” 	
extra		I			zobacz „ekstra I” 	
extra		II			zobacz „ekstra II” 	
fakt					to, co zaszło lub zachodzi w rzeczywistości	
faktyczny					zgodny z faktami	
fałszywy			1		podrobiony	
fałszywy			2		niezgodny z prawdą	
fałszywy			3		obłudny; też: świadczący o czyjejś obłudzie	
fałszywy			4		podszywający się pod kogoś	
fałszywy			5		nieharmoniczny	
fe	interj				wykrzyknik wyrażający reprymendę z powodu czyjegoś niewłaściwego zachowania	
fest		I			silny, dziarski	
fest		II			mocno, porządnie	
fest		III			uroczystość, święto	
fi	interj				wykrzyknik wyrażający podziw, uznanie lub niedowierzanie	
fifty-fifty					po równo	
fik	interj				wykrzyknik nazywający szybki ruch całym ciałem, powodujący, że ktoś się przewraca	
fiu	interj		1		wykrzyknik wyrażający uznanie lub zdziwienie, niekiedy połączone z ironią	
fiu	interj		2		wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, kiedy ktoś lub coś gwiżdże	
fiut			1		członek męski	
fiut			2		wyzwisko używane w stosunku do mężczyzny	
fora					okrzyk wyrażający żądanie natychmiastowego opuszczenia przez kogoś jakiegoś miejsca	
fragment			1		wyodrębniona część jakiejś całości	
fragment			2		niewielki utwór literacki o formie szkicowej, urywkowej, popularny w okresie romantyzmu	
franco					zobacz „franko” 	
franko					zobacz „porto-franko”  w znaczeniu 2	
frr					dźwięk naśladujący odgłos furkotania skrzydeł ptaków podrywających się do lotu	
fru	interj				wykrzyknik nazywający czynność wykonywaną energicznie	
fu	interj	I			wykrzyknik wyrażający uczucia wstrętu bądź obrzydzenia	
fu		II			chiński poemat pisany prozą rytmiczną, opisujący krajobrazy lub architekturę	
fuj	interj				zobacz „fu I” 	
ful		I	1		piwo jasne pełne	
ful		I	2		w pokerze: jeden z układów kart	
ful		I	3		w grze w kości: jeden z układów oczek	
ful		II			pod dostatkiem	
full		I			zobacz „ful I” 	
full		II			zobacz „ful II” 	
gadu-gadu	interj				wykrzyknik nazywający odgłosy długiej rozmowy	
gdy	pron	I	1	a	zaimek wprowadzający zdanie podrzędne, które określa czas odbywania się tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym	Ściemniało się już, gdy wracali.
gdy	pron	I	1	b	lub okoliczności, w jakich to zachodzi	Gdy wracali ze spaceru, zaczął padać deszcz.
gdy	pron	I	2		zaimek wprowadzający zdanie podrzędne, rozwijające składnik zdania nadrzędnego nazywający punkt lub odcinek czasu	Pół roku minęło od chwili, gdy wyjechała.
gdy	conj	II			spójnik rozpoczynający zdanie oznaczające warunek	Otrzyma dyplom, gdy zda egzamin.
gdyby	conj	I		a	spójnik wprowadzający zdanie podrzędne lub jego równoważnik oznaczające możliwość	Gdyby coś się stało, dowiesz się pierwsza.
gdyby	conj	I		b	lub niespełniony warunek tego, o czym mowa w drugim zdaniu	Gdyby była ciepła woda, wykąpałabym się.
gdyby	qub	II		a	partykuła wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające możliwość podjęcia działania, o którym mowa	A gdybym tak zaprosił ją do kina?
gdyby	qub	II		b	wyrażające prośbę	Gdybyś mogła powtórzyć swój adres.
gdyby	qub	II		c	lub wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające pragnienie lub życzenie	Gdyby to mieszkanie było tańsze.
gdybyż	qub				partykuła wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające pragnienie lub życzenie	Gdybyż to była prawda.
gdyż	conj				spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację	
gdzie	pron	I	1	a	zaimek zastępujący określenie miejsca, w którym coś się dzieje lub znajduje, kierunku lub trasy ruchu, w zdaniach pytajnych	Gdzie byłeś rano?
gdzie	pron	I	1	b	lub w zdaniach podrzędnych będących rozwiniętym określeniem miejsca	Kryli się, gdzie kto mógł.
gdzie	pron	I	2		zaimek reprezentujący dowolne miejsce, do którego odnosi przedstawiona charakterystyka	Byle gdzie robili przerwy w podróży.
gdzie	qub	II			partykuła wzmacniająca, uwydatniająca kontrast, nierealność lub niemożliwość czegoś	Gdzie mnie staremu do tańca.
gdziekolwiek	pron				zaimek oznaczający miejsce dowolne lub bliżej nieokreślone	
gdzieniegdzie					w niektórych miejscach	
gdzieś	pron	I			zaimek oznaczający określone miejsce, którego mówiący nie potrafi zidentyfikować lub którego nie chce wskazać	
gdzieś	qub	II		a	partykuła nadająca znaczenie przybliżenia określeniom czasu i miejsca	Zjemy coś gdzieś po drodze.
gdzieś	qub	II		b	lub wyrażeniom określającym liczbę, ilość lub miarę	Wrócimy gdzieś za godzinę.
gdzież		I			wzmocniony zaimek „gdzie”, występujący w pytaniach	
gdzież		II			wzmocniona partykuła „gdzie”	
generalnie			1		ogólnie, zasadniczo	
generalnie			2		całkowicie, gruntownie,	
gore					odmiana filmu grozy	
gotowość			1		stan pogotowia	
gotowość			2		stan należytego przygotowania do czegoś	
gotowość			3		zdecydowanie się na coś	
gratis		I			bezpłatnie	
gratis		II			książka lub czasopismo otrzymane bezpłatnie	
grono			1		grupa ludzi spokrewnionych lub zaprzyjaźnionych ze sobą	
grono			2		kiść drobnych owoców	
grono			3		kwiatostan składający się z kwiatów osadzonych na bocznych szypułkach odchodzących od wydłużonej osi głównej; też: owocostan o takiej budowie	
gros		I			dwanaście tuzinów	
gros		II			większa część	
grupa			1		pewna liczba jednostek skupiona w całość	
grupa			2		zbiorowość, której członkowie połączeni są jakąś więzią	
grupa			3		zespół ludzi, np. spełniających określone zadanie	
grupa			4		jednostka klasyfikacyjna	
grupa			5		zespół pierwiastków stanowiących jedną z pionowych kolumn tablicy układu okresowego pierwiastków	
grupa			6		zespół skał powstały w ciągu jednej ery	
grupa			7		zbiór dowolnych elementów „a, b, c...”, w którym określone jest działanie na dwóch dowolnych elementach, dające w wyniku znów element tego zbioru	
grupa			8		oddziały połączone czasowo pod wspólnym dowództwem w celu wykonania jakiegoś zadania	
gul	interj	I	1		powtarzalny dźwięk, jaki powstaje wtedy, gdy przelewa się woda lub gdy ktoś głośno coś pije	
gul	interj	I	2		dźwięk wydawany przez indora	
gul	interj	I	3		wykrzyknik używany w celu przywoływania indyków	
gul		II			u ludów muzułmańskich: demon, który pożera ludzi i zwłoki na cmentarzach	
gwałt			1		zmuszenie kogoś do stosunku płciowego	
gwałt			2		przemoc lub bezprawie popełnione z użyciem siły	
gwałt			3		bezładny pośpiech lub zamieszanie	
gwałtu	interj				wykrzyknik wypowiadany przez osobę wzywającą pomocy	
gę					dźwięk wydawany przez gęsi	
głosowanie			1		kolektywne podejmowanie decyzji, polegające na opowiedzeniu się za czymś lub przeciwko czemuś	
głosowanie			2		zobacz „wybory” 	
głównie					zwłaszcza, przede wszystkim, przeważnie	
głębokość			1		odległość od powierzchni czegoś do dna	
głębokość			2		miejsce położone daleko od powierzchni, brzegu	
głębokość			3		wnikliwość, dociekliwość	
głębokość			4		prawdziwość uczuć, stanów psychicznych	
głębokość			5		powszechność, nieodwracalność procesów, zjawisk społecznych lub psychologicznych	
ha	interj	I	1		wykrzyknik wyrażający różne uczucia zależnie od sytuacji	
ha	interj	I	2		wykrzyknik, parokrotnie powtórzony, nazywający dźwięki, jakie powstają, gdy ktoś głośno i spontanicznie się śmieje	
ha		II			symbol jednostki powierzchni „hektar”	
hajże					dalejże	
halo		I	1		słowo rozpoczynające rozmowę telefoniczną lub używane w celu upewnienia się, że rozmowa nie została przerwana	
halo		I	2		słowo używane w celu przywołania kogoś lub zwrócenia na siebie czyjejś uwagi	
halo		II	1		zjawisko optyczne w atmosferze wywołane odbiciem i załamaniem promieni świetlnych przez kryształki lodu w chmurach pierzastych	
halo		II	2		aureola na zdjęciu fotograficznym dookoła przedmiotów bardzo jasnych	
harap					bicz z krótką rękojeścią i długim plecionym rzemieniem, używany dawniej na psy myśliwskie	
hau					dźwięk wydawany przez szczekającego psa	
he	qub	I			partykuła wzmacniająca pytanie	Czemu milczysz, he?
he	interj	II	1		wykrzyknik wyrażający różne uczucia zależnie od sytuacji	He, spryciarzu, udało ci się!
he	interj	II	2		wykrzyknik, parokrotnie powtarzany, nazywający dźwięki, jakie powstają, gdy ktoś śmieje się głośno	
hej	interj		1		wykrzyknik używany dla zwrócenia czyjejś uwagi	Hej, z drogi! Hej, poczekaj.
hej	interj		2		rodzaj pozdrowienia używanego przez młodych ludzi wtedy, gdy się witają lub żegnają	
hejt					obraźliwy lub agresywny komentarz zamieszczony w Internecie	
hejże	interj				zobacz „hej”  w znaczeniu 1	
hen					bardzo daleko	
het			1		zobacz „hen” 	
het			2		bardzo dawno temu	
heureka					znalazłem – okrzyk radości po dokonaniu jakiegoś odkrycia lub znalezieniu rozwiązania problemu	
hi					wysoki dźwięk, parokrotnie powtórzony, jaki powstaje, gdy ktoś się śmieje	
hm	interj	I			wykrzyknik wyrażający namysł mówiącego	
hm		II			symbol jednostki długości „hektometr”	
ho	interj				wykrzyknik, zwykle powtórzony, za pomocą którego mówiący reaguje na sytuację i przedmioty niepospolite	
hoc	interj				wykrzyknik, zwykle powtórzony, wyrażający beztroską wesołość, jaka towarzyszy podskokom w tańcu	
hokus-pokus	interj				wykrzyknik używany jako czarodziejskie zaklęcie	
holender			1		w jeździe na łyżwach: łuk zataczany przez łyżwiarza na jednej nodze	
holender			2		urządzenie do rozdrabniania materiałów włóknistych	
holender			3		zobacz „wiatrak holenderski” 	
hop	interj		1		wykrzyknik zachęcający do skoku lub podskakiwania	
hop	interj		2		wykrzyknik, zwykle powtarzany, za pomocą którego ludzie nawołują się	
hopla	interj				zobacz „hop”  w znaczeniu 1	
hops	interj				zobacz „hop”  w znaczeniu 1	
hopsa					zobacz „hops” 	
hosanna	interj				wykrzyknik będący pierwotnie wezwaniem do Boga o pomoc, potem radosną inwokacją	
hu	interj		1		wykrzyknik, zwykle powtarzany, za pomocą którego ludzie nawołują się	
hu	interj		2		wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję na coś zaskakującego	
hu	interj		3		dźwięk wydawany przez puchacza lub sowę	
hu-ha	interj				wykrzyknik wyrażający radość i zachęcający do zabawy	
hura	interj				wykrzyknik wyrażający radość i zachęcający do wiwatowania na cześć kogoś lub z powodu osiągnięcia czegoś	
hurra	interj				zobacz „hura” 	
huzia	interj				wykrzyknik zachęcający psa do ataku	
hyc	interj				wykrzyknik nazywający szybki skok małego zwierzęcia, a także towarzyszący temu skokowi dźwięk	
hę	qub				partykuła wzmacniająca pytanie	Jak to było, hę?
i		I	1		litera oznaczająca samogłoskę „i” lub miękkość poprzedzającej spółgłoski	
i		I	2		samogłoska ustna	
i		I	3		litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dziewiąty	
i	conj	II	1	a	spójnik łączący zdania lub inne wyrażenia odnoszące się do tych samych przedmiotów lub faktów	Tańczą i śpiewają.
i	conj	II	1	b	albo sygnalizujące zakończenie danej wypowiedzi	Nie wracam, i koniec.
i	conj	II	2		spójnik komunikujący, że zdarzenie nazywane przez czasownik trwa długo lub często się powtarza	On tylko śpi i śpi.
i	conj	II	3	a	spójnik łączący zdania komunikujące o zdarzeniach równoczesnych lub następujących po sobie	Siedział i patrzył przed siebie.
i	conj	II	3	b	albo przyłączający zdanie, które wyraża konsekwencję tego, o czym wcześniej była mowa	Upadła i złamała nogę.
i	qub	III	1	a	partykuła włączająca do danego zbioru wyróżniony przez nią element	Trzeba i jego zaprosić.
i	qub	III	1	b	lub wprowadzająca w zdanie wyrażenie wtrącone	Obrady, i tak spóźnione, odwlekały się.
i	qub	III	2		partykuła wprowadzająca wypowiedź akceptującą czyjąś wcześniejszą wypowiedź	Idę spać. – I słusznie.
i	qub	III	3	a	partykuła poprzedzająca składnik zdania, który komunikuje o jednym z możliwych zachowań w danej sytuacji	Mogę i sama to naprawić.
i	qub	III	3	b	lub określający minimalny zakres niespełnionych oczekiwań mówiącego	Wychodząc i słowa nie powiedział.
i	interj	IV			wykrzyknik wyrażający różne postawy emocjonalne lub stany woli	
identyczny			1		ten sam	
identyczny			2		taki sam, jednakowy	
ile	pron	I	1	a	zaimek wprowadzający pytanie o liczbę lub ilość	Ile masz lat?
ile	pron	I	1	b	albo przyłączający pytanie zależne dotyczące ilości, liczby lub miary	Policz, ile osób jest na sali.
ile	pron	I	2		zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne, które określa podstawę charakterystyki ilości wskazanej przez składnik wypowiedzenia nadrzędnego	Przeczytam tyle, ile zdążę.
ile		II			składnik spójników złożonych, np. „ile razy”... („tylekroć, tyle razy, zawsze”); „o ile”..., „to”; „o ile”..., „o tyle”...	
ilekolwiek	pron		1		zaimek wprowadzający wypowiedzenie podrzędne, oznaczający: bez względu na to, ile	
ilekolwiek	pron		2		zaimek zastępujący liczebnik w wypowiedzeniu prostym, oznaczający: wszystko jedno ile	
ilekroć	conj				spójnik łączący wypowiedzenia, wskazujący na zależność zachodzącą między regularnie powtarzającymi się faktami: ile razy	Ilekroć o niej myśli, ogarnia go złość.
ileś	pron				zaimek oznaczający liczbę lub ilość, których mówiący nie potrafi lub nie chce ustalić	
ileż	pron				zaimek wprowadzający pytanie o liczbę lub ilość	
ilość					wielkość tego, co może być mierzone lub ważone	
im					składnik spójnika złożonego „im”..., „tym”..., komunikującego taką zależność między dwiema zmianami, że jeżeli jedna zmiana zachodzi w pewnym stopniu, to druga dokonuje się również w tym samym stopniu	Im szybciej skończysz, tym dłużej będziesz odpoczywać.
inaczej		I			w inny sposób	
inaczej	conj	II	1		spójnik przyłączający wyrażenie lub zdanie, za pomocą którego mówiący chce powiedzieć w inny sposób to, co powiedział za pomocą wyrażenia użytego przed spójnikiem	
inaczej	conj	II	2		spójnik wprowadzający wypowiedzenie, w którym jest mowa o konsekwencjach niewykonania tego, co komunikuje wypowiedzenie poprzedzające	
incognito		I			zachowując anonimowość	
incognito		II			zatajenie swojej tożsamości	
indziej					składnik przysłówków złożonych, np. „gdzie indziej”, „kiedy indziej”	
istotnie	qub				partykuła potwierdzająca słuszność tego, co ktoś wcześniej powiedział	
iście					naprawdę, niewątpliwie	
iż	conj				zobacz „że I”  w znaczeniu 1, 2	
ja	pron	I			zaimek odnoszący się do mówiącego	
ja		II			osobowość, jaźń	
jak	conj	I	1		spójnik wprowadzający wyrażenie porównawcze	Rzucało łodzią jak łupiną orzecha.
jak	conj	I	2		spójnik przyłączający zdania lub ich części wtrącone, dopowiedziane, objaśniające	 Jak widzę, dobrze ci się powodzi
jak	conj	I	3		spójnik łączący równorzędne części zdania, zwykle w połączeniach: „jak i”, „jak też”, „jak również”, „zarówno..., jak”	Dręczyły go różne troski, jak i to, że nic nie wiedział o losie najbliższych.
jak	conj	I	4		spójnik wprowadzający zdania podrzędne określające czas, warunek, przyczynę	Pięć lat minęło, jak ojciec nie żyje.
jak	prep	II			przyimek wprowadzający wyrażenie porównawcze	Nos miała jak kartofelek.
jak	pron	III	1		zaimek wprowadzający pytanie dotyczące różnych kwestii	Jak wybrnąć z tej sytuacji?
jak	pron	III	2		zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe lub pytajne, za pomocą którego mówiący wyraża swój stosunek do ludzi i ich zachowań	Jak pan śmiał!
jak	pron	III	3		zaimek wprowadzający zdanie komunikujące, iż dana cecha lub dane zdarzenie charakteryzują się bardzo dużym stopniem intensywności	Jak tu duszno!
jak	pron	III	4		zaimek wprowadzający pytanie zależne i przyłączający je do zdania nadrzędnego, które dotyczy zwykle stanu umysłu jakiejś osoby	Zastanawiał się, jak żyć.
jak	qub	IV	1		partykuła wraz ze słowem „nie” wprowadzająca zdanie, w którym nadawca zaczyna opowiadać o czyimś spontanicznym zachowaniu	Jak nie krzyknie, jak się nie wścieknie...
jak	qub	IV	2		partykuła wraz ze słowem „to” wprowadzająca pytanie, za pomocą którego mówiący wyraża swoje zaskoczenie	Jak to, już czwarta?
jak	adv	V			przysłówek wyrażający maksymalny stopień intensywności cechy lub zdarzenia, jaki jest możliwy w danej sytuacji	Ubierz się jak najcieplej.
jak		VI			rogaty ssak o potężnym ciele porośniętym długą, brunatnoczarną sierścią, żyjący w Tybecie	
jakby	qub	I			partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy	Wszystko w jego żołądku zaczęło jakby pulsować.
jakby	conj	II	1		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające sytuację nierzeczywistą, która, biorąc pod uwagę to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, mogłaby się urzeczywistnić	Chichotaliśmy, jakbyśmy mieli łaskotki.
jakby	conj	II	2		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunki urzeczywistnienia się tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym	Jakbyś znalazł chwilę, wpadnij do nas jutro.
jakikolwiek	pron		1		zaimek nieokreślony, komunikujący dowolność lub obojętność wyboru	Poszukaj sobie jakiejkolwiek pracy.
jakikolwiek	pron		2		zaimek nieokreślony, wyrażający negatywną ocenę wartości przedmiotu	Zrobiła sweter z jakiejkolwiek wełny i po praniu musiała go wyrzucić.
jakikolwiek	pron		3		zaimek komunikujący, że cecha danego obiektu lub stanu rzeczy jest nieistotna z punktu widzenia tego, o czym mowa w wypowiedzeniu nadrzędnym	Jakiekolwiek masz kłopoty, skorzystaj z pomocy rodziców.
jakiś	pron		1		zaimek nieokreślony	Jakieś dziecko płacze.
jakiś	pron		2		zaimek dodawany do określenia liczby, ilości lub miary w przybliżeniu	Wrócę za jakąś godzinę.
jakiś	pron		3		zaimek wyrażający przypuszczenie nadawcy, że cecha komunikowana przez przymiotnik w pewnym tylko stopniu przysługuje komuś lub czemuś	Ona była dzisiaj jakaś ponura.
jakkolwiek		I			wszystko jedno w jaki sposób	
jakkolwiek	pron	II			zaimek komunikujący, iż niezależnie od przebiegu zdarzeń, o których mowa w zdaniu podrzędnym, stanie się to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym	Jakkolwiek sprawa się zakończy, wyjedziemy stąd.
jakkolwiek	conj	III			spójnik komunikujący, że wniosek wynikający z treści zdania podrzędnego jest niezgodny z treścią zdania nadrzędnego	Jakkolwiek sytuacja była dla niego krępująca, nie opuścił sali.
jako	prep	I	1		przyimek wprowadzający określenie roli, jaką pełni jakaś osoba w danych okolicznościach, a także określenie stosunku tej osoby do innych osób	Jako gospodarz spotkania starał się być dla wszystkich życzliwy i miły.
jako	prep	I	2		przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem wskazujący na okres życia osoby, o której mowa w zdaniu	Jako dziecko przebyła wszystkie choroby zakaźne.
jako	prep	I	3		przyimek wprowadzający określenie sposobu potraktowania lub oceny danego obiektu lub stanu rzeczy	Takie stany są określane jako depresyjne.
jako	prep	I	4		przyimek przyłączający liczebnik porządkowy, który wskazuje na kolejność charakteryzowanego zdarzenia względem innych	Sekretarz komisji przyszedł na zebranie jako pierwszy.
jako	conj	II	1		spójnik przyłączający określenie roli, jaką pełni jakaś osoba w danych okolicznościach, a także określenie stosunku tej osoby do innych osób	Zatrudniono ją jako sekretarkę dyrektora.
jako	conj	II	2		spójnik przyłączający rzeczownik, który wskazuje na okres życia osoby, o której mowa w zdaniu	Jako małolata wyproszono go z tej imprezy.
jako	conj	II	3		spójnik przyłączający określenie sposobu potraktowania lub oceny danego obiektu lub stanu rzeczy	Zaskarżyła decyzję wojewody jako krzywdzącą.
jako	conj	II	4		spójnik przyłączający liczebnik porządkowy, który wskazuje na kolejność charakteryzowanego zdarzenia względem innych	Jako trzeciemu na mecie przyznano mu brązowy medal.
jakoby	conj	I			spójnik przyłączający do zdania nadrzędnego zdanie podrzędne i zarazem podający w wątpliwość to, o czym jest mowa w tym zdaniu	 Twierdził, jakoby znał ją od dawna.
jakoby	qub	II			partykuła komunikująca, że zawarty w zdaniu sąd nie pochodzi od mówiącego i że mówiący wątpi w prawdziwość tego sądu	 Krążą pogłoski o mających jakoby nastąpić zmianach w rządzie.
jakoś	pron	I	1		zaimek odnoszący się do nieokreślonego sposobu wykonania czynności	Trzeba to jakoś załatwić.
jakoś	pron	I	2		zaimek sugerujący, że intensywność danego zjawiska jest tak niewielka, że mówiący waha się, czy w ogóle można scharakteryzować to zjawisko w podany sposób	Czuł się jakoś niewyraźnie.
jakoś	pron	I	3		zaimek sugerujący, że mówiący nie zna przyczyn danego zjawiska i jest nim zaskoczony	Jakoś nie mogę w to uwierzyć.
jakoś	qub	II			partykuła wskazująca na to, że podana charakterystyka dotycząca czasu lub miejsca jest przybliżona	Umówmy się tak jakoś na początku przyszłego tygodnia.
jakże	pron		1		zaimek wprowadzający pytanie o sposób wykonywania czynności	Jakże go do tego namówić?
jakże	pron		2		zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe, podkreślające wysoki stopień nasilenia danego stanu rzeczy lub danej cechy	Jakże byłam naiwna!
jakże	pron		3		zaimek wprowadzający pytanie retoryczne, wyrażające niezadowolenie, oburzenie, wątpliwość lub kwestionujące czyjeś postępowanie	Jakże mogłaś go puścić samego w góry?
jakżeby	pron		1		zaimek wprowadzający pytanie retoryczne, w którym mówiący uznaje dany stan rzeczy za niemożliwy	Jakżeby mogła taka uroczystość odbyć się bez ciebie?
jakżeby	pron		2		zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe wyrażające życzenie	Jakżebym chciał, żebyś przyjechała choć na parę dni!
jeden	num	I			liczebnik główny oznaczający liczbę jeden	
jeden		II	1		pierwszy, rozpoczynający ciąg, serię, kolejność	
jeden		II	2		sam, jedyny	
jeden		II	3		ten sam	
jeden		II	4		tworzący całość	
jeden		III			pewien, bliżej nieokreślony	
jeden		IV			o działającej w pojedynkę osobie	
jeden		V			kieliszek wódki	
jedenaście	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 11	
jednak	conj	I			spójnik przyłączający zdanie o treści niezgodnej z tym, co można wnioskować na podstawie zdania poprzedzającego	
jednak	qub	II			partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa w zdaniu, jest niezgodne z przewidywaniami mówiącego	Ta książka była jednak za droga.
jednakże	conj				zobacz „jednak I” 	
jedno			1		tylko to	
jedno			2		całość	
jedno			3		to samo	
jednonóż					jedną nogą	
jednorącz					jedną ręką	
jedynie	qub		1		partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione	Czuł się dobrze jedynie w domu.
jedynie	qub		2		partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący spodziewał się, iż ilość, zakres lub natężenie tego, o czym mowa, będą większe	Mam dla was jedynie po czekoladzie.
jedyny			1		tylko jeden	
jedyny			2		niemający sobie równego	
jedyny			3		najmilszy ze wszystkich	
jej	interj				wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję emocjonalną	
jejku	interj				zobacz „jej” 	
jeszcze	qub		1		partykuła komunikująca, że dany stan rzeczy trwał lub trwa dłużej, niż mówiący się tego spodziewał	Dziecko jeszcze śpi.
jeszcze	qub		2		partykuła komunikująca, że coś stało się niedawno lub że od zajścia danego zdarzenia upłynęło niewiele czasu	Jeszcze przed godziną było tu gwarno.
jeszcze	qub		3		partykuła uwydatniająca odległość w czasie lub przestrzeni między danym miejscem bądź momentem a początkiem lub końcem zdarzenia, o którym jest mowa	 Do wyjazdu mamy jeszcze dwa dni.
jeszcze	qub		4		partykuła włączająca do danego zbioru wyróżniony przez nią obiekt	Dzwoniła jeszcze twoja siostra.
jeszcze	qub		5		partykuła podkreślająca, że cecha, o której mowa, przysługuje danemu obiektowi w większym stopniu niż innym wskazanym obiektom i że mówiący nie spodziewał się tego	 Dziś jest jeszcze chłodniej niż wczoraj.
jeszcze	qub		6		partykuła komunikująca, że mówiący ocenia dany przedmiot z punktu widzenia charakteryzowanej cechy jako stosunkowo niezły na tle innych przedmiotów tego samego rodzaju	Wśród tych zwiędłych kwiatów te róże są jeszcze najładniejsze.
jeszcze	qub		7		partykuła zapewniająca adresata, który wątpi w urzeczywistnienie się faktu, o którym jest mowa, że będzie on miał miejsce w przyszłości	Jeszcze się o tym przekonasz.
jeśli	conj		1		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunek, od którego spełnienia zależy to, o czym jest mowa w zdaniu nadrzędnym	Jeśli będziesz dobrze się uczył, to dostaniesz stypendium.
jeśli	conj		2		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające okoliczności, w jakich zachodzi stan rzeczy, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym	Martwiła się bardzo, jeśli kogoś spotykało nieszczęście.
jeśli	conj		3		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające założenie, przy którym jest prawdziwe lub może się spełnić to, o czym jest mowa w zdaniu nadrzędnym	Jeśli dobrze pamiętam jego życiorys, to studiował najpierw filozofię, a potem prawo.
jeśli	conj		4		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające przesłankę, na podstawie której można wywnioskować to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym	Jeśli nie wychodzi z domu od tygodnia, to musi być chory.
jeśli	conj		5		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne uzasadniające pytanie retoryczne zawarte w zdaniu nadrzędnym	Co mają powiedzieć inni, jeśli ty narzekasz na brak pieniędzy.
jeśli	conj		6		spójnik używany do ostrzeżenia rozmówcy przed negatywnymi konsekwencjami działania, o którym mowa w zdaniu podrzędnym	Jeśli tu jeszcze raz przyjedziesz, to wyrzucę cię za drzwi.
jeśli	conj		7		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, w którym zakłada się możliwość zajścia pewnego zdarzenia ocenianego jako nieistotne	Jeśli nawet będę musiał wyjechać, to zostaną inni.
jeśli	conj		8		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, którego prawdziwość nie jest wykluczona	Jeśli czegoś tej zupie brakuje, to pieprzu.
jeśli	conj		9		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, w którym jest mowa o zdarzeniu uważanym za nieprawdopodobne do tego stopnia, co zdarzenie charakteryzowane w zdaniu nadrzędnym	Jeśli on dotrzyma tajemnicy, to mi kaktus na dłoni wyrośnie.
jeśli	conj		10		spójnik łączący dwa zdania o treściach przeciwstawnych	Jeśli w szkole zachowywał się skandalicznie, to w domu był wyjątkowo grzeczny.
jeśli	conj		11		spójnik wraz ze słowem „nie” przyłączający wyrażenie, które rozszerza potencjalny zakres odniesienia charakterystyki przedstawionej w zdaniu	Przejechaliśmy już pięćset kilometrów, jeśli nie więcej.
jeśli	conj		12		spójnik wraz ze słowem „nie” łączący dwa zdania lub równorzędne składniki zdania w konstrukcję komunikującą, że ma miejsce jeden z dwóch przedstawionych w niej stanów rzeczy	Zawsze go coś bolało, jeśli nie brzuch, to głowa.
jeśliby	conj		1		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, może nastąpić w bliższej lub dalszej przyszłości	Jeśliby uzyskał poparcie swojej partii, to będzie ubiegał się o fotel prezydencki.
jeśliby	conj		2		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nie mogło, nie może ani nie będzie mogło nastąpić	Jeślibym był wiedział, że mamy zebranie, to na pewno bym przyszedł.
jeśliby	conj		3		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że spełnienie warunku określonego w tym zdaniu zależy od czyjejś woli	Zrobi się tu o wiele więcej miejsca, jeśliby wyrzucić starą kanapę do piwnicy.
jeżeli	conj				zobacz „jeśli” 	
jeżeliby	conj				zobacz „jeśliby” 	
jutro		I	1		następnego dnia po dzisiejszym	
jutro		I	2		w przyszłości	
jutro		II	1		dzień następujący po dzisiejszym	
jutro		II	2		przyszłość	
już	qub		1	a	partykuła komunikująca, że dany stan rzeczy zaczął się lub zakończył wcześniej, niż to przewidywano	Nie mam już pieniędzy.
już	qub		1	b	albo że miał miejsce dawno lub trwa, będzie trwać długo	Mecz trwa już godzinę.
już	qub		2		partykuła uwydatniająca niewielką odległość między czasem wypowiedzi a przewidywanym początkiem lub końcem danego zdarzenia	Do wakacji już tylko miesiąc.
już	qub		3		partykuła komunikująca, że niewiele brakowało, by dany stan rzeczy nastąpił	Już miał się z nami przywitać, ale ktoś go zawołał.
już	qub		4		partykuła komunikująca, że to, co się stało, spełnia oczekiwania mówiącego	To już wystarczy na zaliczenie zajęć.
już	qub		5		partykuła podkreślająca niezgodność czyjegoś zachowania z przyjętą normą	To już wielka przesada.
już	qub		6		partykuła użyta w zdaniu wykrzyknikowym lub rozkazującym: wyrażająca wolę, by zmiana danego stanu rzeczy nastąpiła w tej chwili	Wyłącz to już!
już	qub		7		partykuła użyta w odniesieniu do czasownika w trybie rozkazującym wprowadzająca zdanie, które ma nakłonić adresata do zmiany jego zachowania lub postępowania	Już nie płacz.
kap					wyraz nazywający dźwięk spowodowany odgłosem spadających kropel	
kaput					wyraz oznaczający koniec, klęskę lub zły stan czegoś	
kawał			1		znaczna część jakiejś masy lub całości	
kawał			2		znaczna część jakiejś odległości lub przestrzeni	
kawał			3		duża ilość czegoś	
kawał			4		wesoła historyjka z dowcipnym, zaskakującym zakończeniem	
kawał			5		zażartowanie z kogoś	
kawałek			1		niewielka część jakiejś masy lub całości	
kawałek			2		niewielka lub niedokładnie określona część jakiejś odległości lub przestrzeni	
kawałek			3		niewielki utwór muzyczny	
każdy	pron	I			zaimek komunikujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, odnosi się do osób, przedmiotów lub zjawisk danej grupy, i że nie ma takich, do których by się to nie odnosiło	
każdy		II			każdy człowiek, każda rzecz	
kic	interj				wykrzyknik, często powtarzany, nazywający skok zająca, królika, wiewiórki itp.	
kici	interj				wykrzyknik, zwykle powtarzany, używany w celu przywołania kota	
kiedy	pron	I			zaimek zastępujący określenia czasu lub nawiązujący do nich, używany w zdaniach samodzielnych o formie pytajnej lub rozpoczynający zdanie podrzędne	Kiedy przyjdziesz? Nie zauważył, kiedy wyszłam.
kiedy	conj	II		a	spójnik wprowadzający zdanie czasowe	Było późno, kiedy wrócił do domu.
kiedy	conj	II		b	rozpoczynajacy zdanie podrzędne oznaczające przyczynę, warunek czegoś	Kiedy jesteś taki mądry, radź sobie sam.
kiedy	conj	II		c	lub łączący zdania o treści przeciwstawnej	Mógłby się uczyć, cóż kiedy nie chce.
kiedykolwiek					w czasie bliżej nieokreślonym lub dowolnym	
kiedyś					w czasie nieokreślonym, którego mówiący nie może lub nie chce zidentyfikować	
kiedyż					wzmocniony zaimek „kiedy”, występujący w pytaniach	
kieliszek					niewielkie naczynie na nóżce, służące do picia alkoholu; też: zawartość tego naczynia	
kikiryki					zobacz „kukuryku I” 	
kilka	pron	I			zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą niż 2 i mniejszą niż 10	
kilka		II			mała ryba morska, mająca wzdłuż brzucha ostry pas łusek	
kilkadziesiąt	pron				zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą od 20 i mniejszą od 99	
kilkakroć					kilka razy	
kilkanaście	pron				zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę w przedziale od 11 do 19	
kilkaset	pron				zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą od 200 i mniejszą od 999	
kić					więzienie	
klap	interj				wykrzyknik, zwykle powtarzany, nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, gdy jeden przedmiot uderza o drugi	
klepu-klep	interj				zobacz „klepu-klepu” 	
klepu-klepu	interj				wykrzyknik nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, kiedy ktoś kogoś klepie	
klituś-bajduś			1		bezsensowna paplanina lub kłamliwe opowieści	
klituś-bajduś			2		ten, kto opowiada rzeczy nieprawdopodobne	
kniaź					tytuł księcia panującego dawniej na Rusi i Litwie; też: osoba, której przysługiwał ten tytuł	
kolejność					następstwo według ustalonego porządku	
kolekcja			1		zbiór przedmiotów jednego rodzaju, gromadzonych przez kogoś ze względu na ich wartość artystyczną, naukową lub historyczną	
kolekcja			2		zestaw strojów proponowany przez projektanta lub firmę na daną porę roku lub okazję	
komentarz			1		uwaga na temat kogoś lub czegoś, najczęściej krytyczna lub złośliwa	
komentarz			2		artykuł publicystyczny lub wypowiedź omawiające aktualne wydarzenia polityczne, gospodarcze, kulturalne	
komentarz			3		objaśnienia lub interpretacja tekstu, obrazu, badania naukowego itp., dodawane przez autora, wystawcę, reżysera lub wydawcę	
komentarz			4		dziennikarska relacja z przebiegu wydarzeń, prowadzona na bieżąco w radiu lub telewizji	
kompleks			1		zespół wyobrażeń, pragnień, odczuć itp. tkwiących w podświadomości człowieka, nieakceptowanych przez niego, przejawiających się w różnego rodzaju obawach, zahamowaniach itp.	
kompleks			2		zespół wielu przedmiotów lub zjawisk uzupełniających się wzajemnie, tworzących pewną całość	
kompleks			3		zobacz „związek koordynacyjny” 	
konkurent			1		osoba lub firma konkurująca z innymi	
konkurent			2		mężczyzna starający się o rękę kobiety	
kontra		I	1		wypowiedź lub działanie wyrażające sprzeciw wobec wypowiedzi lub działania innej osoby	
kontra		I	2		w boksie: błyskawiczny cios odparowujący lub blokujący atak przeciwnika	
kontra		I	3		zobacz „kontratak”  w znaczeniu 2	
kontra		I	4		zobowiązanie się gracza do niedopuszczenia do wzięcia przez przeciwnika deklarowanej liczby lew	
kontra		I	5		w wioślarstwie: wiosłowanie wstecz	
kontra		I	6		kreskowa klisza drukarska, dająca na odbitce odwrotny w stosunku do oryginału układ plam czarnych i białych	
kontra		II			przeciw, przeciwko	
koło		I	1		część płaszczyzny ograniczona okręgiem	
koło		I	2		linia zamykająca płaszczyznę mającą kształt koła geometrycznego; też: obwód takiego koła	
koło		I	3		okrągły element nośny pojazdów, umożliwiający im ruch przez toczenie	
koło		I	4		element występujący w różnych maszynach i urządzeniach, o okrągłym kształcie, spełniający różne funkcje związane z przenoszeniem ruchu obrotowego; też: przyrząd w kształcie koła lub urządzenie zaopatrzone w koło	
koło		I	5		przedmiot, znak, plama itp. mające kształt koła geometrycznego	
koło		I	6		określona grupa osób	
koło		I	7		stowarzyszenie pewnej liczby osób o wspólnych dążeniach lub zainteresowaniach	
koło		I	8		zabawa dziecięca, w której uczestnicy, ustawieni w kręgu, trzymają się za ręce	
koło		I	9		średniowieczne narzędzie tortur	
koło		I	10		w dawnej Polsce: zgromadzenie radnych, obradujący sejmik	
koło		I	11		taniec słowiański, w którym tancerze i tancerki trzymają się za ręce w kręgu	
koło	prep	II	1		przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami	Usiądź koło mnie.
koło	prep	II	2		przyimek poprzedzający określenie liczby, ilości, miary lub czasu, który komunikuje, że jest ono przybliżone	Zadzwoniła koło szóstej.
koło	prep	II	3		przyimek przyłączający nazwę przedmiotu będącego obiektem czynności, o której mowa w zdaniu	Dłubał coś koło zegara.
krytyka			1		surowa lub negatywna ocena kogoś lub czegoś	
krytyka			2		analiza i ocena książki, filmu lub czyichś dokonań	
krytyka			3		tekst lub wypowiedź zawierające taką ocenę	
krytyka			4		dział piśmiennictwa obejmujący oceny utworów literackich, muzycznych, dzieł sztuki itp.	
krytyka			5		grupa ludzi zajmująca się formułowaniem takich ocen	
kto	pron		1		zaimek wprowadzający pytanie	Kto tam jest?
kto	pron		2		zaimek przyłączający pytanie zależne do wypowiedzenia nadrzędnego	Nie wiem, kto przyszedł.
kto	pron		3		zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne do składnika wypowiedzenia nadrzędnego	Zapytaj o to kogoś, kto się na tym zna.
kto	pron		4		zaimek komunikujący o dowolności osoby należącej do pewnego zbioru o danej cesze	Kto zda egzamin, zostanie przyjęty.
kto	pron		5		zaimek reprezentujący dowolną osobę, do której odnosi się przedstawiona charakterystyka	Nie znosił, gdy kto zaglądał mu w karty.
ktokolwiek	pron		1		zaimek komunikujący dowolność lub obojętność wyboru osoby	Zostaw klucze komukolwiek w bibliotece.
ktokolwiek	pron		2		zaimek wyrażający negatywną ocenę osoby z punktu widzenia tego, o czym jest mowa	Nie nawiązuje się kontaktów z kimkolwiek.
ktokolwiek	pron		3		zaimek komunikujący o dowolności osoby należącej do pewnego zbioru o danej cesze	Ktokolwiek do nich przychodził, był serdecznie witany.
ktoś	pron	I	1		zaimek oznaczający określoną osobę, której mówiący nie potrafi zidentyfikować lub której nie chce wskazać	Ktoś maczał palce w tej sprawie.
ktoś	pron	I	2		zaimek reprezentujący dowolną osobę, do której odnosi się przedstawiona charakterystyka	Potrzebny jest ktoś do pomocy w sklepie.
ktoś	pron	I	3		zaimek reprezentujący pojęcie osoby	Uważał się za kogoś lepszego od innych.
ktoś	pron	I	4		zaimek oznaczający osobę, która wyróżnia się czymś na tle danej zbiorowości	 W tym miasteczku doktor jest kimś.
ktoś		II			określona osoba nieujawniona przez mówiącego lub dowolna osoba, do której odnosi się przedstawiona charakterystyka	 Nie znał dobrze tego ktosia.
który	pron		1	a	zaimek używany dla wyrażenia prośby o wskazanie tego, czego pytanie dotyczy, wprowadzający pytanie	Który wagon jest ogrzewany?
który	pron		1	b	lub pytanie zależne	Powiedz, który telewizor kupić.
który	pron		2		zaimek przyłączający do nadrzędnego rzeczownika lub zaimka zdanie charakteryzujące określony i już zidentyfikowany obiekt	Przez całe życie mieszkał w mieście, w którym się urodził.
który	pron		3		zaimek nieokreślony	Czy odprowadzi mnie który z was?
któryś					dowolny, bliżej nieokreślony	
którędy	pron		1	a	zaimek zastępujący określenie drogi lub kierunku ruchu, wprowadzający pytanie	Którędy jedzie ten tramwaj?
którędy	pron		1	b	lub pytanie zależne	Zastanawiał się, którędy by wrócić.
którędy	pron		2		zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne do wypowiedzenia nadrzędnego	Popłyniemy tędy, którędy jest najbliżej.
którędykolwiek	pron				zaimek oznaczający dowolność lub obojętność wyboru drogi bądź kierunku ruchu	
którędyż	pron				zaimek zastępujący określenie drogi lub kierunku ruchu, wprowadzający pytanie	Którędyż ona tu przyszła?
ku	prep		1		przyimek przyłączający określenie miejsca, w kierunku którego ktoś zmierza lub coś prowadzi	Odwrócił się nagle i ruszył ku drzwiom.
ku	prep		2		przyimek przyłączający określenie celu czynności, o której mowa w zdaniu	Nakręcono ten film ku przestrodze młodzieży.
ku	prep		3		przyimek przyłączający określenie czyjegoś stanu wewnętrznego, który wytworzył się w następstwie zdarzenia lub zjawiska, o którym mowa w zdaniu	Ku radości maluchów spadł śnieg.
ku	prep		4		przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący, że zbliża się dana pora roku lub dnia	Dni są coraz dłuższe i ma się ku wiośnie.
ku	prep		5		przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś jest zainteresowany inną osobą pod względem erotycznym	Nasze dzieci mają się ku sobie.
kuchnia			1		pomieszczenie z urządzeniem do gotowania, w którym przygotowuje się potrawy	
kuchnia			2		urządzenie do gotowania, smażenia, pieczenia itp. potraw	
kuchnia			3		charakterystyczny dla danego kraju lub regionu zestaw potraw, napojów itp.; też: pożywienie	
kuchnia			4		gotowanie i przyrządzanie posiłków	
kuchnia			5		miejsce, w którym opracowuje się szczegóły jakiejś pracy nieujawniane ogółowi	
kuchnia			6		instytucja zajmująca się sporządzaniem i wydawaniem posiłków	
kuku		I			głos kukułki – samca; też: wyraz naśladujący ten głos	
kuku		II			w języku małych dzieci: skaleczenie, ranka; też: krzywda	
kukuryku		I			dźwięk wydawany przez piejącego koguta	
kukuryku		II	1		o sterczącej ozdobie na kapeluszu, kokardzie na włosach itp.	
kukuryku		II	2		o sterczących włosach	
kum		I	1		ojciec chrzestny w stosunku do matki chrzestnej i do rodziców dziecka lub ojciec dziecka w stosunku do jego rodziców chrzestnych	
kum		I	2		przyjaciel, towarzysz	
kum		II			dźwięk wydawany przez żabę	
kupa			1		wiele rzeczy leżących na sobie	
kupa			2		duża liczba jakichś osób, zwierząt razem zgromadzonych	
kupa			3		wielka ilość czegoś	
kupa			4		kał	
kupno					nabywanie czegoś na własność	
kurczę			1		pisklę kury domowej od wyklucia się z jaja do wieku 3–4 miesięcy	
kurczę			2		potrawa z tego ptaka	
kurczę			3		o kimś małym, delikatnym, zwłaszcza o dziecku	
kurde					rodzaj przekleństwa	
kurdebalans					rodzaj przekleństwa	
kurka			1		mała lub młoda kura	
kurka			2		grzyb jadalny o wklęsłym, żółtawym kapeluszu	
kurna					rodzaj przekleństwa	
kurwa			1		prostytutka; też: kobieta prowadząca rozwiązły tryb życia	
kurwa			2		przekleństwo	
kurwa			3		o kobiecie	
kurwa			4		o kimś, kto dla osiągnięcia korzyści postępuje w sposób moralnie naganny	
kusztyk	interj	II			zobacz „kuśtyk” 	
kuśtyk	interj				wykrzyknik nazywający sposób chodzenia osoby, która kuleje lub podpiera się laską	
kwa					dźwięk wydawany przez kaczkę	
kwadrylion					w Polsce, Anglii i Niemczech: bilion bilionów, oznaczany w piśmie jedynką z dwudziestoma czterema zerami; we Francji, w USA, krajach byłego Związku Radzieckiego i południowej Europy: tysiąc trylionów, oznaczany w piśmie jedynką z piętnastoma zerami	
kwita	interj		1		wykrzyknik zamykający wypowiedź, podkreślający, że nadawca nie ma nic więcej do powiedzenia na dany temat lub że to, o czym była mowa, zostało zakończone	
kwita	interj		2		wykrzyknik wyrażający w sposób stanowczy wolę zakończenia czegoś	
kędy	pron				zobacz „którędy” 	
kędyś	pron				zobacz „gdzieś I” 	
kędyż					wzmocnione „kędy”	
kłamstwo					twierdzenie niezgodne z rzeczywistością, mające wprowadzić kogoś w błąd	
kłap	interj				wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący dźwięk wydawany przez zwierzęta przy nagłym zamykaniu szczęk	
kłótnia					gwałtowna i ostra wymiana zdań	
la	interj	I			wykrzyknik, zwykle powtarzany, zastępujący słowa przy śpiewaniu melodii; też: przyśpiewka w piosenkach ludowych	
la		II			sylabowa nazwa dźwięku „a”	
lada		I			długi blat w sklepie, za którym stoi sprzedawca	
lada	qub	II	1	a	partykuła nadająca komuś lub czemuś cechę dowolności	Pod lada pretekstem przynosił do pracy alkohol.
lada	qub	II	1	b	wyrażająca obojętność wyboru	Obywał się lada czym.
lada	qub	II	1	c	wyrażająca negatywną ocenę czegoś lub kogoś	Nie będzie mnie lada kto obrażał.
lada	qub	II	1	d	wyróżniająca kogoś lub coś jako zasługującego na uwagę	To był nie lada sukces.
lada	prep	III			przyimek łączący się z nazwą jednostki czasu, komunikujący, iż coś stanie się w najbliższym czasie	Przyjadą lada godzina.
latoś					tego roku, w tym roku	
lecz	conj				spójnik wyrażający przeciwieństwo, kontrast lub odmienne treści	
ledwie	adv	I			zobacz „ledwo I” 	
ledwie	conj	II			zobacz „ledwo II” 	
ledwie	qub	III			zobacz „ledwo III” 	
ledwo	adv	I	1		przysłówek komunikujący, iż to, o czym mowa, zostało z trudem osiągnięte	Ledwo zdał egzamin.
ledwo	adv	I	2		przysłówek komunikujący, iż od danego zdarzenia upłynęło bardzo niewiele czasu	Słońce ledwo zaszło.
ledwo	conj	II			spójnik międzyzdaniowy wskazujący na bezpośrednie następstwo zdarzeń	Ledwo zabrał się do pracy, zadzwonił telefon.
ledwo	qub	III			partykuła komunikująca, że ilość, zakres lub natężenie czegoś jest bardzo małe	Herbata była ledwo ciepła.
liczba			1		podstawowe pojęcie matematyczne, którego treścią jest wynik liczenia, wyrażane najczęściej za pomocą cyfr	
liczba			2		kategoria gramatyczna określająca jednostkowość lub niejednostkowość przedmiotów, osób itp.	
liczba			3		stan liczebny	
liczba			4		grono osób, grupa, kategoria	
likwidacja			1		zniesienie, usunięcie lub rozwiązanie czegoś	
likwidacja			2		zabicie kogoś na polecenie jakiejś organizacji	
likwidacja			3		postępowanie zmierzające do uregulowania spraw organizacyjnych i majątkowych rozwiązywanego przedsiębiorstwa lub organizacji	
likwidacja			4		w bankowości: obliczanie i spłacanie należności	
likwidacja			5		policzenie sobie kosztów i wydatków z powodu jakiejś czynności; też: rachunek zawierający zestawienie kosztów	
lila		I			kolor liliowy	
lila		II			w kolorze liliowym	
lilaróż		I			kolor lilioworóżowy	
lilaróż		II			w kolorze lilioworóżowym	
litr			1		jednostka objętości cieczy i ciał sypkich oraz pojemności naczyń równa jednemu decymetrowi sześciennemu; też: ilość płynu lub ciał sypkich równa tej objętości	
litr			2		taka ilość wódki	
loco		I			zobacz „loko” 	
loco		II			określenie w nutach unieważniające poprzedni znak wskazujący, że należy grać o oktawę wyżej lub niżej	
loko					miejsce dostarczenia i odbioru towaru	
lu	interj		1		wykrzyknik naśladujący odgłos chluśnięcia wodą	
lu	interj		2		wykrzyknik określający uderzenie kogoś	
lu	interj		3		wykrzyknik zachęcający do wykonania jakiejś czynności, zwłaszcza do wypicia alkoholu	
lub	conj	I			spójnik wyrażający możliwą wymienność lub wzajemne wyłączanie się zdań lub ich części	
lub	qub	II			partykuła używana między dwoma określeniami ilości lub liczby, komunikująca, że podane wielkości są przybliżone	Spotykali się dwa lub trzy razy w tygodniu.
lulu					w rozmowach z małymi dziećmi: spać	
mach		I			jednostka prędkości równa prędkości rozchodzenia się dźwięku w powietrzu	
mach	interj	II			wykrzyknik nazywający szybko wykonaną czynność	
maksimum		I			najwyższy stopień, największa możliwa ilość, wielkość lub wartość czegoś	
maksimum		II			co najwyżej, maksymalnie	
maximum		I			zobacz „maksimum I” 	
maximum		II			zobacz „maksimum II” 	
mało			1		mała lub za mała liczba, ilość kogoś lub czegoś	Mam mało pieniędzy.
mało			2		w małym lub za małym stopniu, zakresie	 Mało go znam.
mało			3		słowo, za pomocą którego mówiący koryguje wcześniejszą wypowiedź, uznając, że użyte określenie charakteryzuje się zbyt małym stopniem intensywności	Wtedy zaczęliśmy krzyczeć, mało krzyczeć – darliśmy się.
mało			4		w połączeniu z rzeczownikami i zaimkami osobowymi wskazuje, że dana osoba nie zadowala się tym, co ma, i chce więcej	Ciągle mu mało zaszczytów.
me					dźwięk wydawany przez meczącą owcę lub kozę	
metr		I	1		jednostka długości równa 100 centymetrom, odpowiadająca drodze, jaką przebywa światło w próżni w czasie 1/299 792 458 sekundy	
metr		I	2		miarka długości jednego metra	
metr		I	3		w odniesieniu do płodów rolnych: sto kilogramów	
metr		II			zobacz „metrum”  w znaczeniu 1	
metr		III			nauczyciel tańca, rzadziej muzyki, języków	
mi					zobacz „my II” 	
mianowicie	conj			a	spójnik, który wprowadza wyjaśniający komentarz do treści wcześniejszego komunikatu	Pomógł mu bardzo, mianowicie znalazł mu pracę.
mianowicie	conj			b	lub poprzedza wyliczenie	Przyszła cała rodzina, a mianowicie: rodzice, rodzeństwo, dziadkowie.
miara			1		jednostka, za pomocą której mierzone są jakieś wielkości	
miara			2		przedmiot lub przyrząd do mierzenia; też: odmierzona ilość czegoś	
miara			3		wielkość lub rozmiar czegoś	
miara			4		ilość, liczba	
miara			5		umiar w czymś, dopuszczalne granice czegoś	
miara			6		wartość, stopień lub poziom czegoś	
miara			7		mierzenie szytego ubrania	
miau					wyraz naśladujący dźwięk wydawany przez kota	
miejsce			1		przestrzeń, którą można czymś zająć lub zapełnić	
miejsce			2		określony fragment ciała	
miejsce			3		część jakiejś przestrzeni, na której ktoś przebywa, coś się znajduje lub odbywa; też: pomieszczenie służące określonym celom	
miejsce			4		wycinek przestrzeni przeznaczony dla jednej osoby	
miejsce			5		pozycja, ranga lub rola kogoś lub czegoś	
miejsce			6		fragment tekstu, wypowiedzi lub ciągu zdarzeń	
miejsce			7		stanowisko, posada	
mig			1		znak porozumiewawczy wykonywany za pomocą gestów lub mimiki	
mig			2		umowny ruch lub układ rąk, dłoni, palców odpowiadający poszczególnym wyrazom, literom, cyfrom w alfabecie migowym głuchoniemych	
miliard			1		tysiąc milionów	
miliard			2		niezliczona ilość czegoś	
milion			1		tysiąc tysięcy	
milion			2		niezliczona ilość czegoś	
mimo	prep				przyimek oznaczający rozbieżność między tym, co się dzieje, a tym, czego się należało spodziewać	Mimo późnej pory wyszedł na spacer.
mimo iż	conj				zobacz „mimo że” 	
mimo że	conj				spójnik wyrażający rozbieżność między tym, co się dzieje w rzeczywistości, a tym, czego się oczekiwało	Mimo że świeciło słońce, było zimno.
mimochodem					nie przywiązując do czegoś wagi, przy okazji	
minimalny					bardzo mały, ograniczony do minimum	
minimum		I			najmniejsza możliwa lub niezbędna ilość lub wielkość czegoś	
minimum		II			najmniej, co najmniej, przynajmniej	
minus			1		znak odejmowania w postaci poziomej kreski stawiany między liczbami	
minus			2		znak w postaci poziomej kreski stawiany przed liczbą mniejszą od zera	
minus			3		znak w postaci poziomej kreski przy ocenie szkolnej, oznaczający zmniejszenie tej oceny o pół stopnia	
minus			4		wada, słaba strona	
między	prep		1		przyimek komunikujący, że to, o czym mowa, jest z obu stron otoczone czymś	Ulica ciągnęła się między domami.
między	prep		2		przyimek komunikujący, iż zależność, o której mowa, dotyczy wymienionych w zdaniu osób, zjawisk, przedmiotów lub faktów	Pokrewieństwo między nimi było bardzo dalekie.
między	prep		3		przyimek wprowadzający określenia granic czasowych, w których miało miejsce dane zdarzenie	Wrócę między drugą a trzecią.
między	prep		4		przyimek wprowadzający określenie przeznaczenia tego, co stanowi rezultat dokonanego podziału	Podzielił majątek między synów.
między	prep		5		przyimek ograniczający dwustronnie zbiór cech, które można przypisać nietypowemu obiektowi, o którym mowa	Bluzka koloru między żółtym a brązowym.
między	prep		6		przyimek komunikujący, iż wybór, przed którym stoi dana osoba, dotyczy wymienionych przedmiotów lub osób	Wybieraj między mną a nim.
między	prep		7		przyimek wprowadzający określenie zbioru, do którego należą lub spośród którego się wyróżniają charakteryzowane w zdaniu przedmioty lub osoby	Słynęła z urody między rówieśnicami.
mniej					stopień wyższy od „mało”	
mniejszość			1		mniejsza część jakiejś całości	
mniejszość			2		grupa ludności danego państwa różniąca się od większości jego mieszkańców przynależnością narodową, rasową lub wyznaniową	
mnóstwo					wielka ilość czegoś lub kogoś	
moc		I	1		siła psychiczna lub fizyczna	
moc		I	2		energia lub siła, którą wyzwala jakieś urządzenie lub zjawisko	
moc		I	3		zdolność oddziaływania, wywierania wpływu	
moc		I	4		praca wykonana w jednostce czasu	
moc		I	5		prawomocność, ważność jakiegoś dokumentu lub decyzji	
moc		I	6		stopień stężenia czegoś	
moc		I	7		trwałość i wytrzymałość materiału	
moc		I	8		możliwości produkcyjne zakładu	
moc		II			bardzo dużo, mnóstwo	
moment			1		bardzo krótki odcinek czasu	
moment			2		pewien odcinek czasu wyodrębniony ze względu na ważne wydarzenia	
moment			3		fragment czegoś, co ma jakiś przebieg w czasie	
moment			4		wielkość stosowana w mechanice bryły	
może	qub		1		partykuła nadająca wypowiedzi odcień przypuszczenia, wahania, osłabienia kategoryczności	Zadzwoń do niej, może już wróciła.
może	qub		2		partykuła poprzedzająca określenie liczby lub ilości czegoś, komunikująca, że jest ono przybliżone	Byłam w Krakowie może pięć razy w życiu.
może	qub		3		partykuła używana w zdaniach wyrażających propozycję, prośbę, radę lub polecenie, świadczy o grzeczności lub uprzejmości mówiącego w stosunku do rozmówcy	Zaczekaj może jeszcze kilka dni.
może	qub		4		partykuła używana wówczas, gdy mówiący nie chce udzielić jednoznacznej odpowiedzi	Zdążysz to zrobić do jutra? - Może.
możliwość					fakt, że coś jest możliwe	
możliwy			1		taki, który da się urzeczywistnić	
możliwy			2		będący w zasięgu czyichś możliwości	
możliwy			3		taki, który może się zdarzyć	
możliwy			4		dość dobry, znośny, jaki taki	
mu					wyraz naśladujący dźwięk wydawany przez krowę	
my	pron	I			zaimek odnoszący się do grupy osób, do których należy mówiący	
my		II			nazwa litery greckiej „M”, „μ”, oznaczającej głoskę „m”	
myk					wyraz oznaczający szybki ruch, szybką ucieczkę	
myśl			1		wytwór pracy umysłu	
myśl			2		pomysł, zamiar, chęć	
myśl			3		pogląd, idea lub koncepcja	
mój	pron	I	1		zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do osoby mówiącej	
mój	pron	I	2		zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, jest szczególnie lubiane przez osobę mówiącą	Zielony to mój kolor.
mój		II			mój mąż	
na	prep		1	a	przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miejsce dziania się lub znajdowania się czegoś	Pracował na polu.
na	prep		1	b	miejsce lub kierunek, będące celem ruchu, czynności	Pojechali na Mazury.
na	prep		2		przyimek tworzący wyrażenia oznaczające trwanie czegoś, okres, termin lub porę dziania się czegoś	Wyjechać na weekend.
na	prep		3		przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miarę, ocenę wielkości oraz zakres ich zastosowania	Gruby na palec.
na	prep		4		przyimek tworzący z nazwami czynności wyrażenia określające cel, skutek lub sposób odbywania się tych czynności	Składać na pół.
na	prep		5	a	przyimek łączący z nadrzędnymi czasownikami rzeczowniki stanowiące ich uzupełnienie	Liczyć na pomoc.
na	prep		5	b	z nadrzędnymi rzeczownikami wyrazy stanowiące ich uzupełnienie	Skrzynka na listy.
na	prep		5	c	lub z nadrzędnymi przymiotnikami wyrazy stanowiące ich uzupełnienie	Był chciwy na pieniądze.
na	prep		6		przyimek tworzący wraz z rzeczownikami równoważniki zdań	Na zdrowie!
na	prep		7		przyimek tworzący z przysłówkowymi określeniami kolorów wyrażenia precyzujące osiągnięcie koloru	Pomalował ściany na zielono.
na	prep		8		przyimek tworzący z przysłówkami lub przymiotnikami wyrażenia oznaczające szczególne okoliczności dziania się czegoś	Spać na stojąco.
na	prep		9		przyimek tworzący z przysłówkami oznaczającymi czas wyrażenia precyzujące ten czas	Przyjechali na krótko.
na	prep		10		przyimek tworzący w połączeniu ze składnikami nieodmiennymi wyrażenia zleksykalizowane, oznaczające różne relacje przestrzenne	Wyjść na zewnątrz.
na przemian					jeden po drugim lub raz jeden, raz drugi	
nacisk			1		działanie jednego ciała na drugie z pewną siłą	
nacisk			2		oddziaływanie na kogoś w celu skłonienia lub zmuszenia go do czegoś; też: środki tego oddziaływania	
nacisk			3		zaakcentowanie głoski, wyrazu, zdania	
nad	prep		1		przyimek tworzący wyrażenia lokalizujące coś powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni	Nad miastem przeszła burza.
nad	prep		2		przyimek tworzący wyrażenia lokalizujące coś w miejscu położonym blisko wody	Wyjechali nad morze. Warszawa leży nad Wisłą.
nad	prep		3		przyimek tworzący wyrażenia wskazujące na przedmiot, temat tego, co oznacza wyraz określany	Opieka nad dziećmi. Myśleć nad sposobem ratunku.
nad	prep		4		przyimek tworzący wyrażenia oznaczające bliskość czasową czegoś względem określonej pory	Wrócili nad ranem.
nad	prep		5		przyimek przyłączający określenie osoby, która jest podporządkowana służbowo komuś innemu	Nad dyrektorem departamentu stał określony wiceminister.
nad	prep		6		przyimek wprowadzający nazwę czegoś, czemu wymieniona w zdaniu cecha przysługuje w największym stopniu	Nic ważniejszego nad zdrowie.
nad	prep		7		przyimek tworzący wyrażenia stanowiące wzmocnienie lub ograniczenie tego, co oznacza rzeczownik, z którym się łączy	Skandal nad skandale.
nad	prep		8		przyimek przyłączający określenie podstawy porównania	Praca nad siły.
nadal					w dalszym ciągu	
nader					bardzo, niezwykle, niezmiernie	
nadto	conj	I			spójnik nawiązujący do poprzedzającego kontekstu i wprowadzający nową informację na omawiany już temat	
nadto		II			zobacz „zanadto” 	
nadzwyczaj					w sposób niezwykły	
nadzór			1		kontrolowanie lub pilnowanie kogoś lub czegoś	
nadzór			2		komórka organizacyjna instytucji nadzorująca kogoś lub coś; też: personel nadzorujący	
najmniej		I			stopień najwyższy od „mało”	
najmniej	qub	II			partykuła komunikująca, że ilość, liczba lub miara czegoś jest nie mniejsza od wymienionej i że może być większa	Konferencja potrwa najmniej trzy godziny.
najpierw					jako pierwsze w kolejności, przed wszystkim innym	
najprzód					zobacz „najpierw” 	
najsampierw					wzmocnione „najpierw”	
najwidoczniej	qub				zobacz „widocznie” 	
najwyżej		I	1		stopień najwyższy od „wysoko”	
najwyżej		I	2		w ostatecznym razie	
najwyżej	qub	II			partykuła komunikująca, że wymieniona w zdaniu wielkość stanowi, według mówiącego, w danym wypadku maksimum możliwości	Ona ma najwyżej dwadzieścia lat.
nakaz			1		norma działania oparta na zwyczaju i moralności	
nakaz			2		ustne lub pisemne polecenie, któremu należy się podporządkować	
naokoło		I	1		ze wszystkich stron miejsca położonego w środku lub na wszystkie strony	
naokoło		I	2		wzdłuż zewnętrznej krawędzi czegoś	
naokoło	prep	II			przyimek komunikujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś	
naokół		I			zobacz „naokoło I”  w znaczeniu 1	
naokół	prep	II			zobacz „naokoło II” 	
naonczas					zobacz „naówczas” 	
napad			1		niespodziewane agresywne napadnięcie na kogoś lub na coś	
napad			2		zbrojny atak na czyjeś terytorium	
napad			3		gwałtowne wystąpienie lub działanie przeciwko komuś lub czemuś	
napad			4		nagłe pojawienie się lub nasilenie się jakiejś cechy u kogoś	
napad			5		gwałtowne nasilenie się jakiejś choroby lub jej objawów, występujące okresowo; też: gwałtowny przejaw silnego stanu emocjonalnego	
napad			6		ofensywna część drużyny w wielu grach zespołowych	
naprawdę	qub		1		partykuła, za pomocą której mówiący, chcąc przekonać kogoś o słuszności swojego sądu, potwierdza jego prawdziwość	Naprawdę nie wiem.
naprawdę	qub		2		partykuła wyrażająca zdziwienie lub niedowierzanie	Czy ty naprawdę myślisz, że ci uwierzyłam?
naprzeciw	prep	I			przyimek komunikujący, że coś znajduje się lub dzieje się w miejscu, do którego dana osoba lub rzecz jest zwrócona, albo że ktoś idzie w kierunku, z którego spodziewa się nadejścia danej osoby	
naprzeciw		II			po przeciwnej, przeciwległej stronie	
naprzeciwko	prep	I			zobacz „naprzeciw I” 	
naprzeciwko		II			zobacz „naprzeciw II” 	
naprzód			1		przed siebie, w przód	
naprzód			2		na przedzie przed innymi	
naprzód			3		wcześniej	
naprzód			4		po pierwsze, przede wszystkim	
naraz			1		szybko i nieoczekiwanie	
naraz			2		jednocześnie	
nareszcie	adv	I			przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie nastąpiło później, niż się tego spodziewaliśmy, i że okres czekania na nie trwał zbyt długo, a także wyrażający zadowolenie, że nastąpiło	
nareszcie	interj	II			wykrzyknik wyrażający zadowolenie mówiącego, że stało się to, na co czekał	
nasamprzód					przede wszystkim	
następca			1		ten, kto po kimś następuje, obejmuje jakieś stanowisko, dziedziczy coś	
następca			2		rzecz, która zastępuje inną, wcześniejszą	
następnie					potem, później, z kolei	
następny		I			następujący po innym w kolejności czasowej lub przestrzennej	
następny		II			ten, kto następuje po innym	
następujący					taki oto	
nasz	pron		1		zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do zespołu osób, z których jedną jest mówiący	
nasz	pron		2		zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, stanowi przedmiot szczególnego zainteresowania osób mówiących	Nasz podróżnik ruszył dalej.
natenczas					wówczas	
natomiast	conj				spójnik przeciwstawiający treści komunikowane za pomocą połączonych zdań	
naturalnie	qub	I			partykuła komunikująca, że to, o czym jest mowa, nie budzi żadnych wątpliwości	Nie chciał się uczyć i naturalnie nie zdał egzaminu.
naturalnie	interj	II			wykrzyknik nawiązujący do wcześniejszej wypowiedzi i potwierdzający to, co ona komunikuje	
natychmiast					w tej samej chwili, bezpośrednio po czymś	
natychmiastowy					następujący natychmiast, bezzwłocznie po czymś	
nawet	qub		1		partykuła wyrażająca zdziwienie mówiącego wywołane jakąś nietypową lub nieoczekiwaną sytuacją	Nawet chleba nie było.
nawet	qub		2		partykuła wyrażająca obojętność mówiącego wobec czyjegoś wyboru	Możesz polecieć nawet do Australii.
nawzajem			1		obopólnie, wzajemnie	
nawzajem			2		odwzajemniając się za coś; też: tak samo, także	
nazajutrz					następnego dnia	
nazbyt					nadmiernie, przesadnie	
nazwa					wyraz albo połączenie wyrazowe oznaczające kogoś lub coś	
naówczas					w określonym czasie w przeszłości lub w przyszłości	
ni	conj	I			spójnik łączący składniki zdań zaprzeczonych, rzadziej całe zdania, charakteryzujące te same osoby, rzeczy lub fakty	
ni	qub	II			partykuła komunikująca, wraz ze słowem „nie” poprzedzającym formę czasownika, że nie ma takiej rzeczy, osoby i sytuacji, do której odnosiłoby się to, o czym jest mowa w zdaniu	Nie dostał za tę pracę ni złotówki.
ni		III			zobacz „ny” 	
niby	prep	I			przyimek używany w konstrukcjach porównawczych, wyrażający relację podobieństwa	Drucik cienki niby igła.
niby	conj	II			spójnik używany w konstrukcjach porównawczych, wyrażający relację podobieństwa	Przeglądała się w wodzie niby w lustrze
niby	qub	III	1	a	partykuła wyrażająca dystans mówiącego wobec sądu uważanego za nieprawdziwy	Niby cieszyła się dobrą opinią w swoim środowisku.
niby	qub	III	1	b	lub wobec sądu kontrastującego z innym i dlatego tylko w pewnym zakresie kwestionowanego	Tak go niby lubi, a robi mu przykrości.
niby	qub	III	2		partykuła wyrażająca niedowierzanie mówiącego, a także jego zastrzeżenie lub dezaprobatę wobec czyjegoś postępowania	Za chwilę wychodzimy. – Niby dokąd?
nic	pron	I	1		zaimek rzeczowny, sygnalizujący, zwykle wraz ze słowem „nie”, nieistnienie obiektu lub zdarzenia o właściwościach określonych w danym zdaniu	Wieczorami już nic nie czytam.
nic	pron	I	2		zaimek przysłowny, podkreślający, wraz ze słowem „nie”, że w żadnym stopniu dane zdarzenie nie miało miejsca	Ona nic się nie śmieje.
nic		II			rzecz lub osoba bez wartości	
niczym	prep	I			przyimek przyłączający wyraz, który określa podstawę porównania	Wpatrywał się w mrok niczym sowa czyhająca na łup.
niczym	conj	II			spójnik przyłączający wyraz lub wyrażenie, które określają podstawę porównania	Była to scena niczym z bajki.
nie	qub	I	1		partykuła występująca przed głównym składnikiem zdania lub równoważnikiem zdania, zmieniająca jego treść na przeciwną	Nie kupiliśmy tego mieszkania.
nie	qub	I	2		partykuła poprzedzająca określony składnik zdania, wykluczając w ten sposób z zakresu treści zdania to, do czego ten składnik się odnosi	Nie z zazdrości to zrobił.
nie	qub	I	3		partykuła negująca wcześniejszy sąd	Jedni lokatorzy sami remontują mieszkania, inni nie.
nie	qub	I	4		partykuła używana w pytaniach, kiedy mówiący liczy – w zależności od znaczenia pytania, jego kontekstu – na odpowiedź twierdzącą lub przeczącą	Nie mylisz się czasem?
nie	qub	I	5		partykuła używana w pytaniach wyrażających jakąś propozycję lub prośbę	Nie poszlibyśmy do kina?
nie	qub	I	6		partykuła poprzedzająca czasownik w zdaniach wykrzyknikowych i pytaniach retorycznych, podkreślając, jak wielu przedmiotów lub stanów rzeczy dotyczy, to o czym mowa	Co się nie najeździła tymi pociągami!
nie	qub	I	7		partykuła używana w pytaniach retorycznych dla podkreślenia, że prawdziwość tego, o czym mowa, jest oczywista	Czyż zdrowie nie jest najważniejsze?
nie	qub	I	8		partykuła używana w pytaniach wyrażających zdziwienie, że nie nastąpiło to, o czym jest mowa	Nie powiedziałeś mi o tym wcześniej?
nie	qub	I	9		partykuła wykluczająca zależność między przedmiotami lub stanami rzeczy wyrażoną w danym zdaniu	Ojciec był nie wyższy od matki.
nie	qub	I	10		partykuła podkreślająca, że dana osoba, dany obiekt lub stan rzeczy są pozbawione jakiejś cechy lub przysługuje im ona w małym stopniu	Egzaminy zdawał nie najlepiej.
nie	qub	I	11		partykuła używana, aby odpowiedzieć na pytanie rozstrzygnięcia	Kupiłeś sobie garnitur? – Nie.
nie	qub	I	12		partykuła używana, aby odrzucić sąd rozmówcy lub jego propozycję albo żeby odmówić spełnienia jego prośby lub polecenia	Zostań u nas na kolacji! – Nie, dziś nie mogę.
nie	qub	I	13		partykuła poprzedzająca korektę lub autokorektę tego, co zostało powiedziane wcześniej	Wrócę w niedzielę, nie, w poniedziałek.
nie	qub	I	14		partykuła używana z intonacją pytającą na końcu zdania twierdzącego, kiedy mówiący oczekuje aprobaty tego, co powiedział	Cieszysz się z tego, nie?
nie	qub	I	15	a	partykuła używana jako wypowiedzenie wykrzyknikowe dla wyrażenia emocji, zwykle na widok czegoś niespodziewanego	Nie! Przecież to mój kumpel ze szkoły!
nie	qub	I	15	b	lub w celu powstrzymania kogoś przed jakimś działaniem	Nie! Zostaw ją w spokoju.
nie	conj	II	1	a	spójnik występujący między identycznymi formami tego samego wyrazu, tworząc połączenie wyrażające niepewność mówiącego co do charakterystyki przedmiotu, stanu rzeczy lub wyrażające wahanie, jak postąpić	Pies nie pies, wygląd ma nietypowy.
nie	conj	II	1	b	albo komunikujące, że niezależnie od tego, czy ten wyraz przekazuje informację prawdziwą, należy zaakceptować to, o czym mowa w bezpośrednim kontekście tego połączenia	Strach nie strach, ale iść do dentysty musisz.
nie	conj	II	2		spójnik występujący między dwoma rzeczownikami, komunikujący, że osoba lub rzecz należąca do zakresu drugiego rzeczownika ma wyróżniające się cechy wskazane przez pierwszy rzeczownik	Diabeł nie dziewczyna.
niebawem					po upływie krótkiego czasu, wkrótce	
niebieskolila					lila o odcieniu niebieskim	
niech	qub			a	partykuła tworząca formy opisowe trybu rozkazującego, występująca na początku zdań i równoważników zdań wyrażających: prośbę, polecenie, życzenie	Niech pani siądzie.
niech	qub			b	warunek	Niech dostanie pieniądze, zaraz je wyda.
niech	qub			c	niemożliwość czegoś	Niech kto tak pięknie zagra jak ona.
niech	qub			d	niechętne przyzwolenie na coś, obojętność	Zostanę tam jeszcze ze dwa dni. – Niech ci będzie.
niech	qub			e	możliwość skutku, który nie odstrasza od powziętego zamiaru	Niech mnie zwolnią, nie zmienię swojego zdania.
niech	qub			f	sprzeciw wobec czegoś lub pogróżkę, groźbę	Niech ja złapię tego smarkacza.
niechaj	qub				zobacz „niech” 	
niechajże					zobacz „niechaj” 	
niechby	qub				partykuła wprowadzająca zdania i równoważniki zdań wyrażające życzenie	Niechby się wreszcie pogodzili.
niechcący					mimo woli, nieświadomie	
niechęć			1		brak chęci do czegoś	
niechęć			2		nieprzyjazne uczucia względem kogoś	
niechże	qub				zobacz „niech” 	
nieco	adv	I			przysłówek komunikujący, że stopień cechy lub zakres stanu rzeczy bądź zjawiska nie jest duży	Spóźniłeś się nieco.
nieco	pron	II			zaimek komunikujący o niedużej ilości rzeczy lub osób bądź o niewielkim stopniu cechy	Dolała mu do herbaty nieco rumu.
niedaleko	prep				przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami, zdarzeniami lub punktami czasowymi	Mieszkali niedaleko parku.
niedawny			1		taki, który zdarzył się w niedalekiej przeszłości	
niedawny			2		istniejący od krótkiego czasu	
niedawny			3		istniejący jeszcze nie tak dawno, prawie do chwili obecnej	
niedużo			1		niewielka ilość lub liczba	Przyszło niedużo ludzi.
niedużo			2		w niewielkim stopniu, zakresie	Niedużo podróżował.
niegdyś					kiedyś, dawniej	
niejako	qub				partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy, ale jest mu bliski	Niejako podświadomie pozwalała mu o wszystkim decydować.
niejeden	pron	I			zaimek sygnalizujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, dotyczy wielu osób, rzeczy, sytuacji itp.	
niejeden		II			więcej niż jedna osoba, wiele osób	
niekiedy					co pewien czas	
niekoniecznie			1		bez koniecznej potrzeby; też: niewyłącznie	To jest niekoniecznie potrzebne.
niekoniecznie			2		niezupełnie, nie całkiem	Śpiewać wesoło, niekoniecznie pięknie.
niektóry	pron				zaimek wskazujący na ograniczoną liczbę rzeczy, zjawisk lub na pewną część jakiejś zbiorowości	Niektórzy ludzie nie jadają mięsa.
nieliczny			1		niebędący licznym	
nieliczny			2		zdarzający się rzadko	
niemal	qub				partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa, nie zostało osiągnięte i że niewiele brakuje, aby się urzeczywistniło	Skarpety były niemal w strzępach.
niemalże	qub				zobacz „niemal” 	
niemało			1		w dość dużej liczbie lub ilości	Mają niemało pieniędzy.
niemało			2		w dość dużym stopniu, zakresie	Niemało się wczoraj nasłuchałam o twoich dzieciach.
niemniej	conj				spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, którego treść jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu; też w wyrażeniach: 	niemniej jednak, niemniej przeto
niemożliwy			1		niedający się urzeczywistnić	
niemożliwy			2		będący nie do zniesienia	
nieomal	qub				zobacz „niemal” 	
nieomalże					zobacz „nieomal” 	
nieopodal	prep	I			zobacz „opodal I” 	
nieopodal	adv	II			zobacz „opodal II” 	
niepostrzeżenie					w sposób nierzucający się w oczy	
nieprawda		I			brak zgodności z rzeczywistością; też: to, co niezgodne z prawdą	
nieprawda	interj	II	1		wykrzyknik nawiązujący do czyjejś wypowiedzi, sygnalizujący, że mówiący nie zgadza się z tym, co ktoś powiedział	
nieprawda	interj	II	2		wykrzyknik używany z intonacją pytającą na końcu zdania, kiedy mówiący oczekuje od swojego rozmówcy aprobaty tego, co powiedział	
nieprawdaż	interj				zobacz „nieprawda II”  w znaczeniu 2	
nieraz			1		często	
nieraz			2		czasem	
niespełna	qub				partykuła dodawana do wyrażenia określającego ilość, liczbę, miarę, informująca, iż czegoś jest niewiele mniej, niż komunikuje to dane wyrażenie	Miał niespełna pięćdziesiąt lat.
niespostrzeżenie					zobacz „niepostrzeżenie” 	
niestety	qub				partykuła, za pomocą której mówiący wyraża żal, iż dana sytuacja ma miejsce, i zarazem pragnienie, żeby było inaczej	Niestety, nie mogę ci pomóc.
niewczas					nieodpowiednia pora	
niewiele			1		nieduża liczba lub ilość	Z niewieloma koleżankami udało mi się porozmawiać. Mam niewiele czasu na rozmowę.
niewiele			2		w niewielkim stopniu, zakresie	On zawsze niewiele mówił o sobie. Siostra jest niewiele młodsza ode mnie.
niezadługo					wkrótce, niebawem	
niezbyt					w małym stopniu, nie bardzo	
nigdy					w żadnym czasie; też: pod żadnym warunkiem	
nigdzie			1		w żadnym miejscu	
nigdzie			2		do żadnego miejsca	
nijak			1		w żaden sposób	
nijak			2		niezbyt dobrze pod względem samopoczucia	
nikogusieńko					absolutnie nikogo	
nikoguteńko					zobacz „nikogusieńko” 	
nikt	pron				zaimek przeczący, wraz ze słowem „nie” sygnalizujący nieistnienie osoby o właściwościach określonych w danym zdaniu	
nim	conj				spójnik komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nastąpiło wcześniej niż zdarzenie, o którym mowa w zdaniu podrzędnym	
niniejszy					ten właśnie	
niźli	conj	I			zobacz „niż I” 	
niźli	prep	II			zobacz „niż II” 	
niż	conj	I			spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie określające podstawę porównania dla cechy lub sytuacji odznaczających się zwykle większym lub mniejszym stopniem nasilenia	Wydawała się młodsza, niż była w istocie.
niż	prep	II			przyimek przyłączający wyrażenie określające podstawę porównania dla cechy lub sytuacji odznaczających się zwykle większym lub mniejszym stopniem nasilenia	Szybciej rosną wydatki niż dochody.
niż		III	1		nizina obejmująca duże obszary	
niż		III	2		bardzo niski lub najniższy poziom czegoś	
niż		III	3		obszar niskiego ciśnienia atmosferycznego, w którym ciśnienie maleje ku środkowi obszaru	
niżby	conj				spójnik przyłączający zdanie, które określa możliwą do wyobrażenia bądź przewidywaną podstawę porównania dla charakteryzowanej wcześniej sytuacji	Jego misja jest trudniejsza, niżby się to wydawało.
niżeli	conj	I			zobacz „niż I” 	
niżeli	prep	II			zobacz „niż II” 	
no					japońskie widowisko teatralno-operowe z XIV i XVII w.	
no	qub	I	1	a	partykuła występująca w wypowiedzeniach wyrażających polecenie lub rozkaz	Siedź no spokojnie.
no	qub	I	1	b	albo naleganie	Porozmawiał no byś z nią!
no	qub	I	1	c	albo groźbę lub ostrzeżenie	Niech no ja go spotkam!
no	qub	I	2	a	partykuła występująca na początku kolejnego wypowiedzenia, wyraźnie nawiązującego do poprzedniego	Chciał jak najlepiej, no ale mu nie wyszło.
no	qub	I	2	b	albo na początku repliki w dialogu	Wpadniesz do mnie na chwilę? - No dobrze.
no	qub	I	3		partykuła poprzedzająca słowo wprowadzające pytanie	No co ja mam mu odpowiedzieć?
no	qub	I	4		partykuła występująca na początku wypowiedzenia odnoszącego się bezpośrednio do danej sytuacji	No czemu się tak krzywisz?
no	interj	II	1	a	wykrzyknik wyrażający odpowiedź twierdzącą na postawione pytanie	Zgadzasz się ze mną? - No.
no	interj	II	1	b	albo sygnalizujący, że adresat słucha mówiącego	Powiem ci coś. - No?
no	interj	II	2		wykrzyknik używany wtedy, gdy mówiący chce zmienić tok rozmowy lub spowodować określone działanie	Chciałbym cię o coś zapytać. - No, mów!
no	interj	II	3	a	wykrzyknik stanowiący odrębną wypowiedź tego samego nadawcy, używany wtedy, gdy ten się waha, co powiedzieć, lub zapomniał, co chciał powiedzieć	Ona jest taka trochę, no, niepoważna.
no	interj	II	3	b	albo gdy nadawca koryguje swoją wypowiedź	Poszło mi to tak łatwo, no, dosyć łatwo.
no	interj	II	3	c	albo gdy nadawca chce zwrócić uwagę słuchacza na to, co mówi, często wyrażając zniecierpliwienie lub pośpiech	No, ruszaj się!
no	interj	II	3	d	albo gdy nadawca protestuje przeciw jakimś działaniom	No! Dlaczego się tak rozpychasz!?
notabene					wyraz wtrącony w tekst zdania, poprzedzający jakąś dodatkową, ale ważną informację	
notatka			1		krótki tekst, spostrzeżenie zapisane w celu zapamiętania; też: kartka z takim tekstem	
notatka			2		krótka informacja w prasie	
nowo					niedawno, dopiero co	
nowy		I	1		niedawno zrobiony, nabyty lub właśnie powstały, założony	
nowy		I	2		taki, który zajął miejsce poprzedniego	
nowy		I	3		o ludziach: spotykany po raz pierwszy, dopiero co poznany lub będący od niedawna w jakimś środowisku	
nowy		I	4		od niedawna istniejący, właśnie wynaleziony	
nowy		I	5		następny, dalszy	
nowy		I	6		zwykle o roślinach lub ich częściach: świeżo wyrosły lub świeżo dojrzały	
nowy		II			człowiek właśnie przybyły, dopiero co poznany lub początkujący w jakimś zawodzie	
nuż	interj				wykrzyknik komunikujący, że coś się nagle, nieoczekiwanie i zarazem w sposób gwałtowny zaczyna	
nuże	interj		1		wykrzyknik komunikujący, że coś się nagle, nieoczekiwanie i zarazem w sposób gwałtowny zaczyna	
nuże	interj		2		wykrzyknik wyrażający ponaglenie do szybszego wykonywania czynności	
o		I	1		litera oznaczająca samogłoskę „o”	
o		I	2		samogłoska ustna	
o		I	3		litera oznaczająca w numeracji porządkowej: szesnasty	
o	prep	II	1		przyimek wprowadzający nazwę lub charakterystykę przedmiotu czyjejś wypowiedzi, czyjejś prośby, czyichś starań, myśli, uczuć, czyjegoś sądu lub przekonania, a także nazwę przedmiotu sporu, walki bądź oskarżenia	Często opowiadał o swojej rodzinie. Był przekonany o swojej racji. Drużyny walczyły o wejście do finału.
o	prep	II	2		przyimek poprzedzający nazwę przedmiotu, z którym styka się jakaś osoba lub rzecz w wyniku ruchu lub w trakcie wykonywania jakiejś czynności	Zaczepiła rękawem o gwóźdź. Koła stukały o szyny.
o	prep	II	3		przyimek wprowadzający określenie różnicy między dwoma obiektami lub stanami rzeczy pod względem ilości, liczby lub stopnia	Przerósł brata o głowę.
o	prep	II	4		przyimek wprowadzający określenie czasu zdarzenia	Wyruszyli w góry o świcie.
o	prep	II	5		przyimek przyłączający do nazwy rzeczy lub osoby rzeczownik z przymiotnikiem lub liczebnikiem charakteryzujący właściwość tej rzeczy lub osoby	Był człowiekiem o stalowych nerwach.
o	prep	II	6		przyimek przyłączający nazwę narzędzia lub środka, którym posługuje się dana osoba, chcąc wykonać określoną czynność	Poruszała się o kulach.
o	interj	III	1		wykrzyknik wyrażający zdziwienie lub zaskoczenie	O! Co za miła wiadomość!
o	interj	III	2		wykrzyknik używany w celu zwrócenia uwagi na coś	O, tu są świeże ślady.
o	interj	III	3		wykrzyknik poprzedzający rzeczownik w wołaczu, użyty spontanicznie w funkcji czysto ekspresywnej	O mój Boże, co tu się dzieje?
oba					zobacz „obaj ” 	
obecnie					teraz	
obecny			1		osobiście przy czymś będący, znajdujący się gdzieś w danej chwili	
obecny			2		istniejący teraz, w tym okresie lub momencie	
obecny			3		funkcjonujący lub zaznaczający się w czymś	
obiekt			1		przedmiot, który można zobaczyć lub dotknąć	
obiekt			2		rzecz abstrakcyjna, np. cecha lub pojęcie	
obiekt			3		coś, czego dotyczą czyjeś działania, zainteresowania lub uczucia	
obiekt			4		budynek lub zespół budynków; też: urządzenia terenowe	
obietnica					zapewnienie zrobienia, załatwienia lub dania komuś czegoś	
obok	prep	I	1		przyimek komunikujący, że dana rzecz lub osoba znajduje się blisko innej	Położył łyżkę obok talerza. Usiadła obok syna.
obok	prep	I	2		przyimek komunikujący o współwystępowaniu przedmiotów lub faktów, o których jest mowa, z innymi przedmiotami i faktami	Obok działalności politycznej uprawiał dziennikarstwo.
obok	adv	II			przysłówek komunikujący o małej odległości między przedmiotami	Dziecko śpi obok.
obręb			1		obszar ograniczony czymś	
obręb			2		zamknięta całość o ustalonych granicach	
obręb			3		zakres czyichś wpływów, działań, możliwości	
obręb			4		brzeg tkaniny zagięty i przyszyty, zabezpieczający materiał przed strzępieniem	
obsługa					obsługiwanie ludzi lub jakichś urządzeń; też: grupa ludzi, którzy się tym zajmują	
obunóż					obiema nogami	
oburącz					obiema rękami	
obwód			1		linia zamknięta, okalająca płaszczyznę lub bryłę; też: długość tej linii	
obwód			2		wydzielony umownie obszar	
oby	qub				partykuła wyrażająca życzenie, aby spełniło się to, czego mówiący pragnie	Obyś żył długo i szczęśliwie.
obyż					zobacz „oby ” 	
och	interj				wykrzyknik będący spontaniczną reakcją mówiącego na nieoczekiwane odczucie lub zaskakującą informację	
ochota					chęć, pragnienie czegoś	
oczekiwanie					to, czego się pragnie i spodziewa	
oczywisty					niebudzący wątpliwości	
oczywiście	qub	I			partykuła komunikująca, że to, o czym jest mowa, nie budzi żadnych wątpliwości	To było oczywiście nieporozumienie.
oczywiście	interj	II			wykrzyknik nawiązujący do wcześniejszej wypowiedzi i potwierdzający to, co ona komunikuje	Przywitali się z wami? – Oczywiście, że tak.
od	prep		1	a	przyimek wprowadzający określenie miejsca, od którego oddala się dana rzecz lub osoba	Goście wstali od stołu.
od	prep		1	b	lub z którego dochodzi dane zjawisko	Zimny wiatr wiał od morza.
od	prep		2		przyimek wprowadzający nazwę strony lub miejsca, względem których określane jest położenie danego obiektu	Ręczniki leżą na drugiej półce od dołu.
od	prep		3		przyimek wprowadzający nazwę obiektu, od którego dana rzecz jest oddzielana lub oddzielona	Odklejała znaczki od kopert.
od	prep		4		przyimek wprowadzający nazwę osoby, od której pochodzi to, o czym jest mowa	Pieniądze pożyczyła od ojca.
od	prep		5		przyimek wprowadzający określenie czasu, w którym zaczął mieć miejsce dany stan rzeczy	Była od świtu na nogach.
od	prep		6		przyimek wprowadzający określenie dolnej granicy czegoś	Mieszkanie było zastawione książkami od podłogi po sufit.
od	prep		7		przyimek wprowadzający określenie przyczyny danego zjawiska	Buty miał mokre od rosy.
od	prep		8		przyimek poprzedzający nazwę osoby, rzeczy lub zjawiska, z którymi ktoś chce uniknąć kontaktu	Zasłaniała twarz od słońca.
od	prep		9	a	przyimek łączący dwa rzeczowniki, z których pierwszy nazywa część danej całości	Wyprasuj kołnierzyk od bluzki.
od	prep		9	b	przedmiot zabezpieczający przed danym zjawiskiem	Weź proszek od bólu głowy.
od	prep		9	c	lub przedmiot używany w danych sytuacjach	Garnitur od ślubu.
od	prep		10		przyimek łączący nazwę osoby z określeniem jej specjalności	Firma zatrudni specjalistę od komputerów.
od	prep		11		przyimek łączący dwa człony konstrukcji porównawczej dotyczącej stopnia nasilenia danej cechy	Ta praca była trudniejsza od poprzedniej.
od	prep		12		przyimek wprowadzający określenie podstawy obliczania jakiejś wielkości	W redakcji płacono mu od wiersza lub od arkusza.
od	prep		13		przyimek przyłączający wyrazy i wyrażenia służące wymyślaniu komuś	Nawyzywała go od łajdaków.
odcinek			1		wyodrębniona część czegoś mająca kształt podłużny	
odcinek			2		fragment utworu drukowanego w kolejnych numerach czasopisma lub prezentowanego w radiu, telewizji w regularnych odstępach czasu; też: samodzielny film lub samodzielna audycja będące częścią jakiegoś cyklu	
odcinek			3		odcięta część jakiegoś dokumentu, będąca zwykle dowodem wpłaty lub wypłaty	
odcinek			4		to, co zostało oderwane lub odcięte od czegoś	
odcinek			5		wydzielona część jakiejś działalności	
odcinek			6		część linii prostej zawarta między jej dwoma punktami wraz z tymi punktami	
odcinek			7		teren wyznaczony na samodzielne działania jednostki wojskowej	
oddziaływanie					wpływ wywierany przez kogoś lub coś	
odkąd	pron		1		zaimek używany w pytaniach o czas lub miejsce rozpoczęcia czegoś	Odkąd go znasz?
odkąd	pron		2		zaimek wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące o zjawisku trwającym w tym samym czasie, co zjawisko opisywane w zdaniu nadrzędnym	Nie słyszałem o tym, odkąd żyję.
odległość			1		przestrzeń oddzielająca od siebie dwa miejsca lub punkty	
odległość			2		odcinek czasu dzielący dwa porównywalne wydarzenia	
odległość			3		różnica wysokości między dwoma współbrzmiącymi lub następującymi po sobie dźwiękami	
odmowa					niewyrażenie zgody na coś	
odpowiedź			1		ustna lub pisemna reakcja na pytanie, zwrot lub zarzut skierowany do kogoś	
odpowiedź			2		mówienie lub pisanie na zadany przez sprawdzającego wiadomości temat; też: treść tego, co zostało odpowiedziane	
odpowiedź			3		reakcja na coś	
odpowiedź			4		rozwiązanie jakichś problemów lub wątpliwości	
odpowiedź			5		w szachach, brydżu itp.: ruch jednego z grających wykonywany po ruchu przeciwnika	
odrobina			1		bardzo mała ilość czegoś	
odrobina			2		mały stopień intensywności czegoś	
odtąd	pron		1		zaimek wskazujący na miejsce rozpoczęcia czegoś	Przepisz ten tekst odtąd do końca strony.
odtąd	pron		2	a	zaimek określający czas rozpoczęcia czegoś od momentu wskazanego we wcześniejszej wypowiedzi	Wyjechała rok temu i odtąd już jej nie widziałem.
odtąd	pron		2	b	lub od teraz	Obiecuję, że odtąd wszystko się zmieni.
oferta			1		formalna propozycja zawarcia umowy, dokonania transakcji	
oferta			2		towary i usługi proponowane klientom	
off line					zobacz „offline” 	
off-line					zobacz „offline” 	
offline					tryb pracy, podczas którego komputer lub urządzenie działa w odłączeniu od sieci, komputera głównego itp.	
ogół			1		zespół przedmiotów, zjawisk tworzących pewną całość	
ogół			2		zespół osób mających jakąś wspólną cechę, np. zawód, narodowość, zainteresowania	
ogół			3		wszyscy mieszkańcy danego kraju, okręgu, miasta itp	
oho	interj		1		wykrzyknik wzmacniający wypowiedź, wyrażający podziw lub zdziwienie	Urodzaj będzie, że oho!
oho	interj		2		wykrzyknik używany w momencie zobaczenia, stwierdzenia, uświadomienia sobie czegoś	Oho, na mnie już czas!
oj	interj		1		wykrzyknik wyrażający spontaniczne reakcje na różne doznania	
oj	interj		2		wykrzyknik wyrażający ostrzeżenie, pogróżkę lub reprymendę	
ojej	interj				zobacz „oj”  w znaczeniu 1	
ojoj	interj				zobacz „oj”  w znaczeniu 1	
okay					zobacz „okej” 	
okej					wszystko w porządku, dobrze, zgoda	
okoliczny			1		znajdujący się w pobliżu czegoś	
okoliczny			2		miejscowy, tutejszy, lokalny	
około	prep	I			przyimek poprzedzający określenie liczby, ilości, miary lub czasu, nadający im przybliżony charakter	
około	qub	II			partykuła dodawana do określenia liczby, ilości lub miary, komunikująca, że jest ono przybliżone	Ceny papieru wzrosły około trzykrotnie.
omal	adv	I			przysłówek tworzący zwroty oznaczające bliską lokalizację czegoś, możliwość czegoś	Omal nie stracił przytomności z bólu.
omal	qub	II			partykuła nadająca wyrazowi, który poprzedza, odcień przybliżenia, mniejszej dokładności	Naiwność granicząca omalże z głupotą.
omalże	adv	I			zobacz „omal I” 	
omalże	qub	II			zobacz „omal II” 	
on	pron				zaimek, który odnosi się do osób nieuczestniczących w rozmowie, a także do przedmiotów i zjawisk	
on-line					zobacz „online” 	
onegdaj					dawniej, kiedyś	
ongi					kiedyś	
ongiś					zobacz „ongi” 	
online					dokonywany za pośrednictwem sieci komputerowej, głównie Internetu	
opis			1		wypowiedź lub tekst, w których są opisane jakieś osoby, przedmioty, zjawiska lub sytuacje; też: czynność opisywania czegoś	
opis			2		objaśnienia i podpis do rysunku, mapy itp.	
opis			3		podstawowe dane dotyczące jakiejś publikacji lub urządzenia	
opodal	prep	I			przyimek komunikujący o małej odległości przedmiotu lub zdarzenia od danego miejsca	Konie pasły się opodal lasu.
opodal	adv	II			przysłówek komunikujący, że coś znajduje się lub dzieje się w małej odległości	Mieszkam opodal.
opowiadanie			1		to, co jest opowiadane	
opowiadanie			2		niewielki utwór pisany prozą, ograniczony zwykle do jednego wątku fabularnego	
opowieść			1		opowiadana historia	
opowieść			2		utwór na pograniczu noweli i powieści, o bogatej fabule i gawędziarskim toku narracji	
oprócz	prep		1		przyimek wyłączający z zakresu odniesienia zdania element, którego nazwa użyta jest po tym przyimku	Zwiedzili cały pałac oprócz ostatniego piętra.
oprócz	prep		2		przyimek włączający do zakresu odniesienia zdania element, którego nazwa użyta jest po tym przyimku	Oprócz niego byli tam i inni.
oraz	conj				spójnik używany do łączenia zdań lub innych wyrażeń, które odnoszą się do tych samych przedmiotów, osób lub faktów	
osiem	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 8	
osiemdziesiąt	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 80	
osiemnaście	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 18	
osiemset	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 800	
osobny					oddzielony od innych lub mający specjalne przeznaczenie	
ostatecznie			1		w sposób ostateczny lub do samego końca, całkowicie	
ostatecznie			2		wreszcie lub w ostatecznym razie	
ostateczny			1		taki, który jest ostatnim etapem jakiegoś działania lub procesu i nie ulegnie już zmianie	
ostateczny			2		o działaniach, decyzjach itp.: radykalny i podejmowany, gdy nie ma już wyjścia	
ostateczny			3		mający związek ze śmiercią i sensem życia w wymiarze religijnym i filozoficznym	
ostateczny			4		o stanach, odczuciach itp.: taki, który jest w najwyższym stopniu	
ostatni		I	1		znajdujący się na końcu lub taki, po którym nie będzie innego	
ostatni		I	2		najbliższy teraźniejszości spośród minionych	
ostatni		I	3		najmniej prawdopodobny lub najmniej odpowiedni	
ostatni		I	4		najniższy pod względem wartości, godności	
ostatni		II	1		ktoś, kto jest ostatnim i jedynym specjalistą w jakiejś dziedzinie lub ostatnim posiadającym jakieś umiejętności	
ostatni		II	2		człowiek najniżej stojący pod względem wartości moralnych	
ostatnio			1		w ostatnich czasach, niedawno	
ostatnio			2		ostatnim razem	
ot	qub				partykuła poprzedzająca składnik zdania odnoszący się do czegoś, co mówiący uważa za zwyczajne lub nieistotne	Odwiedziłem wczoraj dziadka, ot tak sobie, żeby pogadać.
oto	pron	I			zaimek odsyłający do kogoś lub do czegoś, kto lub co znajduje się w zasięgu wzroku rozmówców	
oto	qub	II	1		partykuła wzmacniająca funkcję wskazującą sąsiadującego zaimka	Tyle oto są warte wasze obietnice.
oto	qub	II	2		partykuła otwierająca nową wypowiedź, która stanowi podsumowanie wcześniejszej lub komentarz do niej	Dziesięć płyt – oto jej dorobek piosenkarski.
oto	qub	II	3		partykuła wprowadzająca wypowiedzenie odsyłające do sytuacji i nawiązujące do poprzedzającego kontekstu	Zbliżaliśmy się do miasta, bo oto widać już było światła.
otwarcie		I	1		szczerze, wprost	
otwarcie		I	2		jawnie	
otwarcie		II	1		bycie otwartym, czynnym	
otwarcie		II	2		początek partii, rozgrywki rozgrywany według określonych reguł	
otóż	qub				partykuła wprowadzająca nową wypowiedź, która nawiązuje do wcześniejszej i jest komentarzem do niej lub wyjaśnieniem zawartych w niej informacji	Zgadza się pan z moją oceną? – Otóż nie, sądzę, że jest niesprawiedliwa.
owszem	qub		1	a	partykuła potwierdzająca to, co powiedział rozmówca, lub wyrażająca twierdzącą odpowiedź na pytanie	Smakuje ci? – Owszem.
owszem	qub		1	b	używana też jako wtrącenie	Nikt mu nie szkodził, owszem, szli mu na rękę.
owszem	qub		2		partykuła kwestionująca sąd rozmówcy	Ona już nie wróci. – Owszem, wróci.
owędy					inną drogą, tamtędy	
oświadczenie					oficjalna wypowiedź przedstawiająca czyjeś przekonania lub stanowisko; też: pismo zawierające taką wypowiedź	
pa					forma pożegnania używana w sytuacjach nieoficjalnych	
pac					dźwięk spowodowany lekkim uderzeniem czegoś w coś lub o coś	
paf	interj				zobacz „pif-paf” 	
pakt					umowa międzynarodowa o charakterze politycznym lub wojskowym	
para		I	1		substancja w stanie lotnym, tworząca się w czasie podgrzewania i stygnięcia cieczy lub ciał stałych	
para		I	2		dech, tchnienie	
para		II	1		dwie jednakowe lub podobne sztuki czegoś stanowiące pewną całość	
para		II	2		dwa jednakowe i symetryczne narządy pełniące jednakową funkcję w organizmie	
para		II	3		dwoje ludzi lub zwierząt	
para		II	4		dwoje ludzi sympatyzujących ze sobą, zakochanych lub będących małżeństwem	
para		II	5		przedmiot składający się z dwóch symetrycznych, złączonych części	
para		II	6		jedna z dwóch sztuk lub istot stanowiących pewną całość	
para		III	1		drobna moneta jugosłowiańska	
para		III	2		dawna srebrna moneta turecka	
parokroć					parę razy	
parę	pron				zobacz „kilka I” 	
parędziesiąt	pron				zobacz „kilkadziesiąt” 	
paręnaście	pron				zobacz „kilkanaście” 	
paręset	pron				zobacz „kilkaset” 	
patataj					okrzyk towarzyszący podrzucaniu dziecka na kolanach, mający naśladować odgłos jazdy na koniu	
pewien	pron	I			zaimek odnoszący się do obiektów o cechach znanych mówiącemu, ale nieokreślanych w wypowiedzi	Pewne osoby chcą cię poznać.
pewien		II			zobacz „pewny”  w znaczeniu 7, 8	
pewnie	qub	I			partykuła komunikująca, że mówiący uważa coś za bardzo prawdopodobne	Pewnie dobrze zarobię.
pewnie	interj	II			wykrzyknik potwierdzający coś lub zaprzeczający czemuś	
pewno					prawdopodobnie, pewnie	
pewny			1		taki, który niewątpliwie nastąpi	
pewny			2		o człowieku: taki, na którym można polegać	
pewny			3		niebudzący wątpliwości	
pewny			4		niezawodny, skuteczny	
pewny			5		świadczący o zdecydowaniu, opanowaniu	
pewny			6		gwarantujący bezpieczeństwo, trwałość	
pewny			7		całkowicie przekonany o czymś	
pewny			8		nienarażony na niebezpieczeństwo	
pfe	interj				zobacz „fe” 	
pfu	interj				zobacz „fu I” 	
pfuj					zobacz „pfu” 	
phi	interj	I			wykrzyknik wyrażający lekceważenie, rozczarowanie lub niedowierzanie	
phi		II			nazwa litery greckiej „Φ, ϕ”	
pi		I			wyraz naśladujący dźwięk wydawany przez pisklę	
pi		II	1		nazwa litery greckiej „Π, π”	
pi		II	2		liczba oznaczona symbolem „π”, wyrażająca stosunek długości okręgu do jego średnicy	
pierw					zobacz „pierwej” 	
pierwej					wpierw	
pierwszy		I	1		znajdujący się na początku, przed wszystkimi wyliczanymi osobami, rzeczami itp.	
pierwszy		I	2		znajdujący się na początku pod względem czasu	
pierwszy		I	3		odgrywający w czymś najważniejszą rolę	
pierwszy		I	4		przewyższający innych pod jakimś względem	
pierwszy		II			pierwszy dzień miesiąca	
pif	interj				zobacz „pif-paf” 	
pif-paf	interj				wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany strzałem z broni palnej	
pik		I	1		jeden z czterech kolorów w kartach, oznaczony czarnym listkiem w kształcie serca	
pik		I	2		karta w tym kolorze	
pik		II			o kartach do gry: mający kolor oznaczony czarnym listkiem w kształcie serca	
pik		III	1		górny, najwyższy róg żagla gaflowego	
pik		III	2		wolny koniec rei, gafla lub bomu	
pik	interj	IV			wykrzyknik oznaczający lekkie ukłucie, uderzenie, zwykle serca, lub naśladujący głos wydawany przez niektóre ptaki	
pismo			1		zespół znaków graficznych będących znakami dźwięków lub pojęć; też: ogół liter składających się na dany alfabet	
pismo			2		właściwy komuś sposób kreślenia liter i cyfr	
pismo			3		wyrażanie myśli za pomocą znaków graficznych, umiejętność pisania	
pismo			4		tekst napisany ręcznie lub maszynowo na kartce lub kartkach papieru	
pismo			5		zebrane utwory literackie, publicystyczne itp.	
pismo			6		publikacja wydawana w stałych terminach; też: egzemplarz tej publikacji	
piąty		I			będący ostatnim elementem zbioru składającego się z pięciu jednostek lub jedną z pięciu części, na które można coś podzielić	
piąty		II			piąty dzień miesiąca	
pięciokroć					pięć razy	
piętnaście	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 15	
pięć	num	I			liczebnik główny oznaczający liczbę 5	
pięć		II			ocena bardzo dobra w szkolnym systemie ocen	
pięćdziesiąt	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 50	
pięćkroć					pięć razy	
pięćset	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 500	
plask		I			odgłos powstający przy uderzeniu o jakąś płaską powierzchnię	
plask	interj	II			wykrzyknik naśladujący odgłos uderzenia płaską powierzchnią czegoś lub upadku czegoś płaskiego	
ple-ple					mówienie rzeczy błahych lub bezsensownych	
plus			1		znak dodawania w postaci krzyżyka stawiany między liczbami	
plus			2		znak w postaci krzyżyka stawiany przed liczbą większą od zera	
plus			3		znak w postaci krzyżyka przy ocenie szkolnej, oznaczający podwyższenie tej oceny o pół stopnia	
plus			4		zaleta, dodatnia strona	
plusk		I	1		odgłos spowodowany uderzeniem czegoś o ciecz lub cieczy o coś	
plusk		I	2		ogon bobra	
plusk	interj	II			wykrzyknik naśladujący odgłos uderzającej o coś lub uderzanej czymś cieczy albo wpadnięcie do wody, błota itp.	
po	prep		1	a	przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem komunikujący, że to, o czym mowa, dzieje się w wielu miejscach jakiejś przestrzeni	Echo roznosi się po lesie.
po	prep		1	b	lub że czynność, o której mowa, jest wykonywana w różnych miejscach	Szeptali o tym po kawiarniach.
po	prep		2		przyimek wprowadzający określenie czasu, wraz z którym komunikujący, że to samo zdarzenie powtarza się przez pewien czas	Po nocach grał w karty, a w dzień się uczył.
po	prep		3		przyimek wprowadzający określenie powierzchni przedmiotu, na której lub wzdłuż której wykonuje się czynność lub ruch	Zimą dzieci ślizgały się po zamarzniętym jeziorze.
po	prep		4	a	przyimek wprowadzający określenie strony, z której lub na której coś się dzieje lub znajduje	Pisz tylko po jednej stronie kartki.
po	prep		4	b	lub części jakiejś całości, zwykle części ciała, podlegającej działaniu	Całował babcię po rękach.
po	prep		5		przyimek poprzedzający określenie górnej granicy czegoś	Nakryła się kołdrą po czubek nosa.
po	prep		6		przyimek wprowadzający określenie stanu rzeczy lub punktu czasowego wcześniejszego w stosunku do zdarzenia, o którym mowa w zdaniu	Po doktoracie podjęła pracę w liceum.
po	prep		7		przyimek wprowadzający określenie czasu dzielącego dwa zdarzenia	Spotkali się dopiero po dwudziestu latach.
po	prep		8		przyimek wraz z użytą po nim nazwą wyznaczający osobę lub rzecz zajmującą w pewnej hierarchii miejsce wyróżnione w stosunku do innych osób lub rzeczy, o których jest mowa	W parafii uchodził za pierwszego człowieka po proboszczu.
po	prep		9		przyimek wprowadzający nazwę rzeczy, użytą również bezpośrednio przed przyimkiem, i wraz z tymi nazwami komunikujący, że z każdą kolejną rzeczą objętą tą nazwą dzieje się to samo co z poprzednią	Nagrywał zdanie po zdaniu.
po	prep		10		przyimek wprowadzający nazwę osoby, do której coś wcześniej należało lub która była wcześniej nosicielem danej cechy	Talent malarski miał po matce.
po	prep		11		przyimek wprowadzający nazwę osoby, której działania wymagają innych działań charakteryzowanych w zdaniu	Przez cały tydzień sprzątała po murarzach.
po	prep		12		przyimek wprowadzający nazwę rzeczy, którą było wcześniej wypełnione dane naczynie lub opakowanie	Butelka po mleku.
po	prep		13		przyimek wprowadzający nazwę osoby, której odejście wywołało czyjąś rozpacz	Przez miesiąc rozpaczała po dziadku.
po	prep		14		przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem nazywającym zdarzenie lub osobę komunikujący o przewidywanym następstwie tego zdarzenia lub działania tej osoby	Po wizycie prezydenta miasta oczekiwano reaktywowania starej umowy.
po	prep		15		przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem komunikujący, na jakiej podstawie rozpoznawany jest przedmiot, o którym mowa w zdaniu	Potrafiła rozróżniać drzewa po liściach.
po	prep		16		przyimek wprowadzający nazwę rzeczy lub osoby, którą ktoś zamierza zabrać z miejsca, do którego się w tym celu udaje	Poszedł do przedszkola po wnuka.
po	prep		17		przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem wprowadzający określenie celu charakteryzowanej w zdaniu czynności	Zatelefonowała do niego po radę i pomoc.
po	prep		18		przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem lub połączeniem liczebnika z rzeczownikiem komunikujący, ile rzeczy, osób lub zdarzeń przypada na kogoś lub na coś	Każde dziecko dostało po gruszce.
po	prep		19		przyimek wprowadzajacy przysłówki określające sposób lub podobieństwo	Zachowywał się w stosunku do mnie po ojcowsku.
po ciemku					bez światła	
po trochu			1		w małej ilości	
po trochu			2		niewielkimi porcjami, co jakiś czas	
po trochu			3		w pewnym stopniu	
po trosze					zobacz „po trochu” 	
pobliski					znajdujący się w niewielkiej odległości	
pobyt					znajdowanie się gdzieś	
poczucie					zdawanie sobie sprawy z pewnych faktów, zjawisk zachodzących w otaczającym świecie, stanów wewnętrznych itp.	
pod	prep		1		przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się poniżej lub przedostaje się tak, żeby znaleźć się poniżej danej rzeczy	Kot spał pod biurkiem. Woda wlewała się pod wannę.
pod	prep		2		przyimek przyłączający nazwę rzeczy, która przykrywa coś lub kogoś	Dziecko schowało się pod kołdrę.
pod	prep		3		przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się w pobliżu lub udaje się w pobliże obiektu, który przewyższa osobę lub rzecz, o której mowa	Spotkajmy się pod pomnikiem.
pod	prep		4		przyimek przyłączający nazwę góry lub miejscowości, w okolicach której coś się dzieje lub w okolice której ktoś się udaje	Mieszkali pod Babią Górą. Katastrofa wydarzyła się pod Poznaniem.
pod	prep		5		przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący, że ktoś lub coś posuwa się w kierunku przeciwnym do kierunku wiatru lub prądu rzeki	Z trudem wiosłowali pod prąd.
pod	prep		6		przyimek wprowadzający nazwę czynności lub jej obiektu, podporządkowaną nadrzędnemu składnikowi zdania	Wniosek poddano pod głosowanie.
pod	prep		7		przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący o kierowaniu czymś, sprawowaniu władzy lub opieki nad kimś lub nad czymś	Rodzice oddali córkę pod opiekę babci.
pod	prep		8		przyimek wprowadzający określenie przyczyny lub uzasadnienia jakiegoś zdarzenia albo okoliczności, które miały na to zdarzenie wpływ	Drzwi otworzyły się pod naporem tłumu.
pod	prep		9		przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że dana osoba lub dany obiekt mogą być rozpoznane za pomocą wymienionej nazwy	 Policja zorganizowała akcję pod kryptonimem "Powroty".
pod	prep		10		przyimek wraz z przyłączanym wyrażeniem określający czyjś adres lub numer telefonu	Proszę zanieść te bagaże pod szóstkę.
pod	prep		11		przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że jedna rzecz jest dopasowana lub dostosowana do drugiej	Kupiła torebkę pod kolor płaszcza.
pod	prep		12		przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś robi coś w sposób charakterystyczny dla danego twórcy lub odpowiadający upodobaniom danej osoby	Jej pierwsze obrazy były malowane pod Picassa.
pod	prep		13		przyimek wraz z określeniem czasu komunikujący, że coś zdarzyło się nieco wcześniej, niż w chwili, na którą to określenie wskazuje	Pod wieczór zaczęło padać.
pod	prep		14		przyimek wraz z określeniem liczby komunikujący, że dana wielkość jest niewiele mniejsza, niż wskazuje ta liczba	Ojciec miał już wtedy pod osiemdziesiątkę.
pod	prep		15	a	przyimek wprowadzający nazwę zakąski, która towarzyszy piciu alkoholu	Pili pod śledzika.
pod	prep		15	b	lub określenie wznoszonego przez kogoś toastu	Pod nasze spotkanie!
pod	prep		16		przyimek przyłączający określenie osoby, której inni są podporządkowani, zwykle służbowo	Pod wiceministrem było pięciu dyrektorów departamentu.
pod	prep		17		przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem określający konsekwencje, jakie grożą osobie, która nie dostosuje się do tego, o czym jest mowa w zdaniu	Kazano mu opuścić lokal pod groźbą eksmisji.
pod	prep		18		przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że dana osoba za pomocą wypowiedzianych słów zobowiązała się do czegoś	Zeznawał pod przysięgą.
podczas	prep				przyimek komunikujący, że dane zdarzenie miało miejsce w tym samym czasie, co inne	
podejrzenie			1		posądzenie o coś	
podejrzenie			2		przypuszczenie istnienia czegoś	
podejście			1		przestrzeń, którą się przebywa, podchodząc pod górę; też: droga wiodąca pod górę	
podejście			2		sposób traktowania kogoś lub ujmowania czegoś	
podobno					jak się zdaje, jak mówią	
podobny			1		mający pewne cechy wspólne z czymś, z kimś	
podobny			2		taki jak inny, o którym była mowa poprzednio lub który się ma na myśli	
podwójny			1		złożony z dwóch jednakowych części, zawierający dwukrotną ilość czegoś lub taki, który powtórzył się dwa razy	
podwójny			2		zwiększony pod względem intensywności, natężenia	
podwójny			3		występujący, istniejący jednocześnie w dwóch funkcjach, rolach, postaciach	
podówczas					w tych czasach, o których była mowa poprzednio	
pogląd					sąd o czymś oparty na przeświadczeniu o prawdziwości lub fałszywości czegoś	
pojedynczy			1		występujący osobno, rozpatrywany w oderwaniu od innych	
pojedynczy			2		składający się z jednego tylko elementu, przeciwstawny czemuś wielokrotnemu	
pojedynczy			3		przeznaczony dla jednej osoby	
pojemność			1		wielkość wnętrza jakiegoś naczynia, zbiornika itp.	
pojemność			2		wielkość charakteryzująca zdolność ciała do gromadzenia ładunków elektrycznych	
pojutrze		I			następnego dnia po dniu jutrzejszym	
pojutrze		II			dzień następujący po dniu jutrzejszym	
pojęcie			1		myślowe odzwierciedlenie istotnych cech przedmiotów lub zjawisk	
pojęcie			2		wyobrażenie, pogląd, wiedza o czymś	
pokrótce					w skrócie, zwięźle	
pole			1		obszar ziemi przeznaczony pod uprawę	
pole			2		teren przeznaczony na coś lub pokryty czymś	
pole			3		powierzchnia czegoś lub jej część wyodrębniona konturami, barwą lub w inny sposób	
pole			4		dziedzina, zakres czyichś działań i zainteresowań	
pole			5		możliwość, sposobność jakiegoś działania	
pole			6		część boiska broniona przez zawodnika lub drużynę	
pole			7		obszar, w którym każdemu punktowi przyporządkowuje się pewną wartość określonej wielkości	
pole			8		nieujemna liczba rzeczywista, wyrażająca powierzchnię danej figury	
polecenie			1		wypowiedź nakazująca komuś wykonanie jakiejś czynności	
polecenie			2		zaprotegowanie kogoś	
polemika					publiczna dyskusja na ważne tematy	
pomału			1		bez pośpiechu, powoli	
pomału			2		stopniowo, nie od razu	
pomału			3		nie najgorzej, znośnie (w odpowiedzi na grzecznościowe pytanie o zdrowie, pracę itp.)	
pomimo	prep				zobacz „mimo” 	
pomimo iż					zobacz „pomimo że” 	
pomimo że	conj				zobacz „mimo że” 	
pomiędzy	prep				zobacz „między” 	
pomysł					twórcza myśl zawierająca projekt działania, rozwiązania czegoś	
ponad	prep	I	1		przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że coś znajduje się lub dzieje się powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni	Gołębie wzbiły się ponad dachy domów.
ponad	prep	I	2		przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że jeden z porównywanych obiektów jest bardziej ceniony niż drugi	Bracia kochali matkę ponad wszystko.
ponad	prep	I	3		przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że ktoś lub coś wyróżnia się spośród osób, rzeczy lub zjawisk tego samego rodzaju albo że dystansuje się od nich	Wybił się ponad swoje środowisko.
ponad	prep	I	4		przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że jakieś działanie lub jakiś stan przekracza dany poziom lub normę	Był dojrzały ponad wiek.
ponad	qub	II			partykuła komunikująca, że czegoś jest więcej, niż informuje wyraz, do którego została dodana	Nie widzieli się ponad rok.
ponadto	qub				partykuła nawiązująca do poprzedniego kontekstu i wprowadzająca nową informację na omawiany już temat	Była zdolna i pracowita, a ponadto bardzo miła.
poniekąd	qub				partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy, ale jest mu w znacznym stopniu bliski	Reprodukcje zastępują poniekąd oryginały.
ponieważ	conj				spójnik wprowadzający zdanie, które wyjaśnia informację podaną w drugim zdaniu składowym zdania złożonego	Odszedł, ponieważ się obraził.
poniewczasie					zbyt późno	
poniżej			1		niżej w stosunku do jakiegoś punktu odniesienia	
poniżej			2		mniej niż podana wielkość	
poniżej			3		w dalszej części tekstu lub wypowiedzi	
poniżej			4		na niższym poziomie	
ponowny					wykonany, odbywający się po raz drugi	
popod	prep				zobacz „pod”  w znaczeniu 1, 3	
popojutrze		I			następnego dnia po dniu pojutrzejszym	
popojutrze		II			dzień następujący po dniu pojutrzejszym	
poprzedni			1		wcześniejszy	
poprzedni			2		taki, który bezpośrednio poprzedza	
poprzednik			1		ten, kto zajmował się czymś przed kimś	
poprzednik			2		coś, co poprzedzało jakąś rzecz i zwykle w sposób mniej doskonały spełniało te same funkcje	
poprzednik			3		część pierwsza, podrzędna, okresu warunkowego	
poprzednik			4		pierwszy z członów implikacji	
poprzednik			5		pierwsze z dwu zdań okresu muzycznego gromadzące napięcia, które są rozładowywane w drugim zdaniu	
poprzez	prep		1		przyimek komunikujący, że ktoś lub coś posuwa się po jakimś obszarze	
poprzez	prep		2		przyimek przyłączający nazwę rzeczy utrudniającej wykonywanie czynności	
poprzez	prep		3		przyimek, który wraz z przyłączanym rzeczownikiem charakteryzuje działanie, będące środkiem do osiągnięcia celu	
poprzez	prep		4		przyimek wprowadzający element zajmujący miejsce pośrednie w co najmniej trójelementowym szeregu	
poprzez	prep		5		przyimek przyłączający nazwę osoby, instytucji lub rzeczy, z której pośrednictwa ktoś korzysta	
poprzez	prep		6		przyimek przyłączający określenie czasu, w którym miał miejsce dany stan rzeczy	
pora			1		okres, w którym coś się dzieje lub jest wykonywane; też: czas trwania czegoś	
pora			2		czas odpowiedni na coś	
porozumienie			1		zgoda na coś	
porozumienie			2		wzajemne zrozumienie	
porozumienie			3		umowa, układ	
posiedzenie					spotkanie służbowe w celu omówienia jakichś spraw	
pospołu					w tym samym miejscu lub czasie; też: wspólnie	
postulat			1		życzenie, dotyczące spraw politycznych, społecznych lub ekonomicznych	
postulat			2		wypowiedź wyrażająca jakąś normę lub regułę, domagająca się realizacji określonych wartości	
postulat			3		teza przyjmowana bez dowodu, stanowiąca punkt wyjścia i podstawę w dowodzeniu innych twierdzeń	
postulat			4		okres próbny w zakonie trwający około roku, poprzedzający nowicjat	
postępowanie			1		określony prawem sposób działania sądu	
postępowanie			2		proces sądowy	
poszczególny					każdy z wielu, pojedynczo rozpatrywany	
poszukiwanie					prace badawcze prowadzone przez naukowców w celu odkrycia nowych faktów lub czegoś nieznanego dotąd	
potem					w chwili następującej po czymś, o czym była mowa	
potrzeba		I	1		silnie odczuwane pragnienie	
potrzeba		I	2		to, co jest potrzebne do normalnej egzystencji lub do właściwego funkcjonowania	
potrzeba		I	3		trudna sytuacja, zwłaszcza materialna	
potrzeba		II			jest niezbędne, konieczne	
potąd			1		do danego miejsca, zwykle do wskazanej wysokości	
potąd			2		do tego czasu	
powierzchnia			1		zewnętrzna, wierzchnia strona czegoś	
powierzchnia			2		obszar, przestrzeń o ograniczonych rozmiarach	
powierzchnia			3		górna warstwa czegoś	
powierzchnia			4		w geometrii elementarnej: pewne zbiory punktów lub prostych o określonych właściwościach	
powierzchnia			5		zewnętrzne, łatwo dostrzegalne, ale często mylące cechy zjawisk, spraw, wydarzeń	
powodzenie			1		pomyślny obrót rzeczy, sukces, pożądany wynik	
powodzenie			2		popularność, wzięcie	
powrót			1		przybycie lub podróż do miejsca, w którym się przedtem było, przebywało jakiś czas	
powrót			2		ponowne znalezienie się w jakimś stanie, w jakiejś sytuacji	
powrót			3		wznowienie czegoś po przerwie	
powyżej			1		wyżej w stosunku do jakiegoś punktu odniesienia	
powyżej			2		w tekście napisanym lub w wypowiedzi: bliżej początku tekstu, wcześniej omówiony lub wymieniony	
powyżej			3		ponad poziom, o którym się mówi	
powyżej			4		bliżej źródła rzeki	
powyżej			5		na północ od jakiegoś punktu	
powyższy					wcześniej omówiony, opisany lub wymieniony	
powyższy					to, co było wcześniej omówione, opisane lub wymienione	
poza		I	1		ułożenie ciała, postawa	
poza		I	2		przesada lub nienaturalność w zachowaniu	
poza	prep	II	1		przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo udaje się lub przemieszcza do miejsca położonego na zewnątrz niego	Wieczory spędzamy poza domem.
poza	prep	II	2		przyimek komunikujący, że dany stan rzeczy ma miejsce w innym czasie lub środowisku, niż wskazuje na to przyłączany rzeczownik	Widywali się poza lekcjami.
poza	prep	II	3		przyimek wyłączający z zakresu odniesienia zdania pewne elementy	Nie pisał prawie nic poza felietonami do gazety.
poza	prep	II	4		przyimek włączający do zakresu odniesienia zdania jakieś elementy	Poza kierowcą poszkodowanych było jeszcze kilka osób.
pozostały			1		taki, który pozostał	
pozostały			2		nienależący do grupy, o której mowa, nie ten, o którym mowa	
pozwolenie					ustna lub pisemna zgoda na coś; też: dokument stwierdzający taką zgodę	
połowa			1		jedna z dwu równych części jakiejś całości	
połowa			2		chwila, punkt, miejsce równo oddalone (w czasie lub przestrzeni) od obu krańców czegoś	
pośrodku					w środkowym punkcie czegoś	
pośród	prep				zobacz „wśród” 	
praktycznie	qub				partykuła używana jako składnik wyrażeń „praktycznie biorąc”, „praktycznie rzecz biorąc”, komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd jest w znacznym stopniu bliski stanowi rzeczywistemu	Praktycznie biorąc, sprawa była dość prosta.
prask	interj				wykrzyknik naśladujący dźwięk, który powstaje, gdy coś nagle pęka lub uderza w coś	
prawda		I	1		zgodna z rzeczywistością treść słów, interpretacja faktów, przedstawienie czegoś zgodne z realiami	
prawda		I	2		to, co rzeczywiście jest, istnieje lub było	
prawda		I	3		zasada dowiedziona naukowo lub wynikająca z doświadczenia, uważana powszechnie za niepodważalną	
prawda	interj	II	1		wykrzyknik sygnalizujący, że mówiący zgadza się z tym, co ktoś powiedział	
prawda	interj	II	2		wykrzyknik na końcu zdania lub otwierający pytanie, sygnalizujący, że mówiący oczekuje od swojego rozmówcy aprobaty tego, co powiedział lub powie	
prawda	qub	III			partykuła używana jako wtrącenie, sygnalizująca, że mówiący zastanawia się nad dalszym ciągiem swojej wypowiedzi	Trzeba wreszcie znaleźć, prawda, rozwiązanie, prawda, tej kwestii.
prawda		IV			składnik spójnika złożonego „co prawda..., ale (jednak, lecz)...”, łączącego dwa zdania lub inne wyrażenia, komunikującego, że treść jednego z nich jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z treści drugiego	
prawdopodobny			1		taki, co do którego można przypuszczać, że jest prawdziwy	
prawdopodobny			2		taki, który przypuszczalnie nastąpi	
prawdziwy			1		zgodny z rzeczywistością, z prawdą	
prawdziwy			2		autentyczny, niesfałszowany	
prawdziwy			3		taki jak zwykle bywa, typowy; też: mający cechy osoby, stanu, przedmiotu, do których jest porównywany	
prawie	qub				partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa, nie zostało osiągnięte i że niewiele brakuje, aby się urzeczywistniło	Była prawie mężatką.
precz	adv	I			przysłówek o charakterze ekspresywnym towarzyszący czasownikom oznaczającym usuwanie, wyrzucanie, oddalanie (się)	
precz	interj	II			wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe oddalenie się skądś	
pretensja			1		żal, uraza i niechęć do kogoś z jakiegoś powodu; też: słowa wyrażające to uczucie	
pretensja			2		prawo, które sobie ktoś rości do czegoś	
pretensja			3		przesadnie wysokie mniemanie o sobie	
prezentacja			1		przedstawienie kogoś komuś w sposób oficjalny	
prezentacja			2		pokaz towarów, urządzeń, filmów itp.	
prezentacja			3		przedstawienie swojego programu lub stanowiska w jakiejś sprawie	
problematyka					ogół zagadnień należących do jakiejś dziedziny	
procedura			1		określone reguły postępowania w jakiejś sprawie, zwykle o charakterze urzędowym lub prawnym	
procedura			2		w językach programowania: wydzielony fragment algorytmu	
procent			1		(%) setna część danej wielkości	
procent			2		bliżej nieokreślona część jakiejś wielkości	
procent			3		odsetki od pożyczki lub lokaty	
proces			1		przebieg następujących po sobie i powiązanych przyczynowo określonych zmian	
proces			2		postępowanie prowadzone przez sąd	
proces			3		kolejno następujące po sobie zmiany fizykochemiczne materii	
produkcja			1		zorganizowana działalność mająca na celu wytwarzanie jakichś towarów, usług lub dóbr kultury; też: to, co zostało wytworzone	
produkcja			2		wytwarzanie przez organizm żywy komórek lub jakichś substancji	
produkcja			3		ogół dzieł stworzonych przez jakiegoś pisarza, muzyka itp. lub powstałych w jakimś okresie	
produkcja			4		występ sceniczny lub film	
promil			1		(<sup>o</sup>/<sub>oo</sub>) jedna tysięczna część jakiejś wielkości	
promil			2		jednostka zawartości alkoholu we krwi osoby nietrzeźwej	
propozycja					to, co się komuś proponuje	
protest			1		ostre wystąpienie przeciw działaniu uważanemu za niesłuszne	
protest			2		urzędowe stwierdzenie odmowy zapłaty przez dłużnika sumy wymienionej na wekslu, czeku itp.	
prośba			1		uprzejme zwrócenie się do kogoś w celu uzyskania, wyjednania czegoś	
prośba			2		życzenie wyrażone na piśmie, skierowane do jakiejś instytucji lub osoby urzędowej	
prr					zawołanie na konia używane wtedy, gdy powożący chce go zatrzymać	
przebieg			1		rozwijanie się czegoś w czasie i sposób, w jaki coś przebiega	
przebieg			2		miejsce i kierunek biegu czegoś	
przebieg			3		liczba kilometrów przejechanych przez dany pojazd	
przebieg			4		praca wykonana przez jakieś urządzenie, liczona w odpowiadających rodzajowi danej pracy lub rodzajowi urządzenia jednostkach, pozwalająca określić jego wydolność lub stopień zużycia	
przebieg			5		zbiór następujących po sobie kolejno wartości tej samej wielkości fizycznej, np. temperatury, ciśnienia	
przecież	qub				partykuła wprowadzająca sąd polemiczny w stosunku do wypowiedzianego wcześniej, podkreślająca, że jego prawdziwość jest dla mówiącego oczywista	Pana przecież obowiązuje jakaś etyka zawodowa.
przeciw	prep		1		przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, na które się dana osoba nie zgadza	Mieszkańcy gminy protestowali przeciw budowie oczyszczalni ścieków.
przeciw	prep		2		przyimek przyłączający nazwę osoby, której ktoś zamierza zrobić coś złego	Generał poprowadził dywizjon przeciw nieprzyjacielskim czołgom.
przeciw	prep		3		przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, któremu określone działania mają zapobiec lub który mają usunąć	Łykał tabletki przeciw grypie.
przeciw	prep		4		przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, której istnienie jest zagrożone	Wykroczenia przeciw porządkowi i spokojowi publicznemu podlegają karze.
przeciw	prep		5		przyimek przyłączający nazwę osoby lub grupy osób, z którą inna osoba lub grupa osób współzawodniczy	Dwie drużyny dziennikarzy mają walczyć przeciw sobie o puchar prezydenta miasta.
przeciw	prep		6		przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący o kierunku ruchu odwrotnym do kierunku zjawiska nazywanego przez ten rzeczownik	 Łódź z trudem płynęła przeciw prądowi rzeki.
przeciwko	prep				zobacz „przeciw” 	
przeciwnie		I	1		w przeciwnym kierunku	
przeciwnie		I	2		w zupełnie inny sposób	
przeciwnie	qub	II			partykuła wprowadzająca sąd polemiczny lub zaprzeczający w stosunku do wypowiedzianego wcześniej	Oni nie wyjeżdżają, przeciwnie, dopiero niedawno wrócili.
przed	prep		1		przyimek komunikujący, że osoba lub rzecz znajduje się lub została umieszczona po tej samej stronie danego obiektu co obserwator albo bliżej przodu tego obiektu niż tyłu	Samochód zatrzymał się przed gmachem.
przed	prep		2		przyimek komunikujący, że osoba lub rzecz znajduje się lub została umieszczona bliżej początku czegoś albo wyżej w jakiejś hierarchii niż obiekt, o którym mowa	Piotr stał w kolejce przed Adamem.
przed	prep		3		przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem nazywający zdarzenie, względem którego stan rzeczy, o którym mowa w zdaniu, nastąpił wcześniej	Wszystkie ptaki gromadziły się tu przed odlotem.
przed	prep		4		przyimek wprowadzający określenie czasu, jaki upłynął od momentu zajścia danego zdarzenia	Statek odpłynął przed godziną.
przed	prep		5		przyimek wprowadzający nazwę osoby, rzeczy lub zjawiska, z którymi ktoś chce uniknąć kontaktu	Zasłoniła twarz przed wiatrem.
przed	prep		6		przyimek wprowadzający określenie adresata lub świadka czyjejś wypowiedzi	Wyżaliła się przed babcią.
przed	prep		7		przyimek komunikujący, że dane zdarzenie ma miejsce w obecności ważnej osoby lub grupy osób	Rozprawa odbyła się przed kolegium do spraw wykroczeń.
przedmiot			1		rzecz, materialny element świata	
przedmiot			2		jedna z nauk objęta programem nauczania w szkole lub na studiach wyższych	
przedmiot			3		temat, treść, wątek czegoś	
przedmiot			4		to, co lub ten, kto skupia na sobie czyjąś uwagę, podlega czyjemuś działaniu	
przedmiot			5		obiekt poznania i działalności człowieka	
przedtem					w czasie poprzedzającym coś	
przedwczoraj		I			w dniu poprzedzającym dzień wczorajszy	
przedwczoraj		II			dzień poprzedzający dzień wczorajszy	
przedział			1		niewielkie pomieszczenie wyodrębnione wskutek podzielenia na części	
przedział			2		to, co dzieli lub jest wynikiem podziału, np. różnica w poglądach, sytuacji społecznej, materialnej między kimś a kimś	
przedział			3		część skali jakiejś wielkości wyodrębniona w określonym celu przez wyznaczenie wartości granicznych; też: zbiór wszystkich wartości lub wszystkich elementów zawartych między dwiema wyznaczonymi w tej części skali wartościami granicznymi	
przedział			4		zbiór wszystkich liczb rzeczywistych spełniających określoną nierówność, zawartych między dwiema wartościami granicznymi	
przedział			5		to, co odgradza coś od czegoś; też: odstęp między czymś a czymś	
przejście			1		miejsce, w którym można przejść	
przejście			2		zdarzenie, doświadczenie, zwykle przykre; też: przeżycie wywołane przez to zdarzenie	
przejście			3		stadium przejściowe; też: wstawka między dwiema częściami utworu, dwoma zjawiskami, okresami itp.	
przekaz			1		pieniądze przekazane komuś za pośrednictwem poczty lub banku; też: przekazanie komuś pieniędzy w taki sposób	
przekaz			2		blankiet pocztowy lub bankowy przeznaczony do wypisania zlecenia przesyłki	
przekaz			3		tekst pisany, dzieło sztuki itp., będące źródłem wiedzy o przeszłości; też: taka informacja zawarta w czymś lub przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie	
przekaz			4		przekazanie czegoś	
przekonanie					sąd, zdanie oparte na przeświadczeniu o prawdziwości, słuszności czegoś	
przemiana					stanie się innym niż poprzednio	
przenigdy					stanowczo, absolutnie nigdy	
przeszło	qub				partykuła komunikująca, że czegoś jest więcej, niż informuje wyraz, do którego została dodana	Rozmawiali przeszło godzinę.
przesłuchanie			1		sprawdzenie umiejętności osób, które startują w jakimś konkursie lub ubiegają się o coś	
przesłuchanie			2		sytuacja, w której policjant, prokurator itp. zadaje komuś pytania dotyczące popełnionego przestępstwa	
przetarg			1		publiczna sprzedaż ruchomości lub nieruchomości, w której nabywcą zostaje osoba oferująca najwyższą cenę	
przetarg			2		konkurs ofert na wykonanie określonych robót i usług	
przetarg			3		spór, targowanie się o jakieś ustępstwa	
przeto	conj				spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, które przedstawia skutek tego, o czym była wcześniej mowa lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania	Był młody, przeto niedoświadczony.
przeważnie					w przeważającej części	
przez	prep		1		przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś przechodzi lub przedostaje się z jednej strony danego obiektu na drugą	Do domu wracała przez park. Droga prowadziła przez most.
przez	prep		2		przyimek przyłączający określenie grupy osób, rzeczy lub masy czegoś, które znajdują się na drodze czyjegoś ruchu i wymagają pokonania	Brnęli przez śnieg w stronę schroniska.
przez	prep		3		przyimek przyłączający nazwę rzeczy, która oddziela dwie sąsiadujące ze sobą części przestrzeni	Słyszałam przez drzwi waszą rozmowę.
przez	prep		4		przyimek przyłączający określenie stanów rzeczy, w których ktoś uczestniczył lub które przeżył	Przeszedł przez życie cicho i spokojnie.
przez	prep		5		przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący czas trwania zdarzenia, o którym jest mowa	Rozmawiali przez chwilę.
przez	prep		6		przyimek wprowadzający element zajmujący miejsce pośrednie w szeregu złożonym z co najmniej trzech elementów	Układ niżowy ciągnął się od Skandynawii przez Morze Północne po Wyspy Brytyjskie.
przez	prep		7		przyimek komunikujący, że cała powierzchnia jakiejś rzeczy lub części ciała ma daną cechę albo że cała podlega danej czynności	Głęboka szrama przechodziła mu przez czoło.
przez	prep		8		przyimek przyłączający określenie wykonawcy lub sprawcy czynności	Omawiano poprawki zgłoszone przez posłów.
przez	prep		9		przyimek wprowadzający nazwę środka lub narzędzia czynności	Piła sok przez słomkę.
przez	prep		10		przyimek przyłączający określenie czynności, która służy osiągnięciu komunikowanego w zdaniu celu	Uczczono pamięć zmarłych przez powstanie.
przez	prep		11		przyimek przyłączający określenie okoliczności lub nazwę osoby, która spowodowała dany stan rzeczy, oceniany zazwyczaj jako zły	Wpadł w furię przez zazdrość.
przez	prep		12		przyimek wprowadzający nazwę osoby, z której pomocy lub pośrednictwa ktoś korzysta	Przekażę ci informację przez Piotra.
przez	prep		13		przyimek wprowadzający słowa, którym przypisywane jest w zdaniu określone znaczenie	Co rozumiesz przez to pojęcie?
przez	prep		14		przyimek wprowadzający liczbę, za pomocą której dokonuje się mnożenia lub dzielenia	Podziel dziewięć przez trzy.
przez	prep		15		przyimek przyłączający nazwę litery, która jest używana w danej pisowni	Wyraz "nadzieja" pisze się w dopełniaczu przez "i".
przy	prep		1		przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się blisko danej osoby, rzeczy albo danego miejsca	Usiadła przy dziadku.
przy	prep		2		przyimek komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa, miało miejsce w obecności danej osoby	Umowę zawarli przy świadkach.
przy	prep		3		przyimek używany w celu porównania kontrastujących ze sobą rzeczy lub osób	Przy rosłym bracie wydawał się niepozorny.
przy	prep		4		przyimek używany dla określenia czasu lub okoliczności zdarzenia, o którym mowa w zdaniu	Grali przy pełnej sali.
przy	prep		5		przyimek komunikujący, że jakaś rzecz, instytucja lub osoba jest w jakiś sposób przyporządkowana innej rzeczy, instytucji lub osobie	Poodpinał guziki przy swetrze. Zaczynał jako asystent przy profesorze.
przy	prep		6		przyimek przyłączający nazwę obiektu, z którym związane są charakteryzowane w zdaniu czynności	Pracuje przy budowie hotelu.
przy	prep		7		przyimek określający przedmiot, który posiada lub który ma do dyspozycji charakteryzowana w zdaniu osoba	Przy władzy są teraz partie prawicowe.
przybyły					ten, kto przybył	
przygotowanie					czynności, zabiegi, starania wykonywane z myślą o czymś, co ma nastąpić	
przyjazd					przybycie gdzieś jakimś środkiem lokomocji	
przymusowy					wynikający z konieczności lub narzucony przez okoliczności	
przynajmniej	qub			a	partykuła wyznaczająca minimalny, możliwy do zaakceptowania przez mówiącego zakres czegoś	Wypij przynajmniej mleko.
przynajmniej	qub			b	lub komunikująca, że ilość lub miara czegoś jest nie mniejsza od wymienionej i że może być większa	Wyjechała przynajmniej na rok.
przyszły			1		taki, który nastąpi lub ma nastąpić	
przyszły			2		mający się stać kimś lub czymś w czasie, który nastąpi	
przyszły			3		najbliższy z tych, które mają nastąpić	
prócz	prep				zobacz „oprócz” 	
prędkość			1		bycie prędkim	
prędkość			2		wektorowa wielkość fizyczna charakteryzująca ruch ciała; też: stosunek drogi do czasu, w którym dane ciało tę drogę przebywa	
pseudo					zobacz „pseudonim” 	
psiadusza			1		przekleństwo	
psiadusza			2		wyzwisko	
psiajucha					zobacz „psiadusza” 	
psiakość					przekleństwo	
psiakrew					zobacz „psiakość” 	
psiamać					zobacz „psiakość” 	
psianoga			1		przekleństwo	
psianoga			2		wyzwisko	
psik	interj		1		wykrzyknik używany w celu odpędzenia kota	
psik	interj		2		wykrzyknik nazywający kichnięcie	
psipsi			1		oddanie moczu	
psipsi			2		mocz	
pstryk		I			zobacz „pstryczek”  w znaczeniu 1	
pstryk	interj	II			wykrzyknik nazywający dźwięk wydawany przy pstryknięciu lub przy uruchamianiu jakiegoś urządzenia przy pomocy przycisku	
psyk					dźwięk wydawany przy psykaniu	
psyt					zobacz „pss” 	
puf		I			miękki, niski taboret obity całkowicie tkaniną lub skórą	
puf	interj	II			wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący sapanie parowozu lub odgłos wystrzału	
puf		II			dom publiczny, zwłaszcza dla więźniów w obozie	
puf		IV			dawna gra w kości	
puff					zobacz „puf II” 	
puff		II			zobacz „puf II” 	
puk	interj				wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący odgłos pukania, puknięcia lub wystrzału	
pyk	interj				wykrzyknik naśladujący odgłos wydawany przy wypuszczaniu dymu z fajki lub podobny do niego odgłos	
pytanie			1		zdanie lub równoważnik zdania wypowiedziane z odpowiednią intonacją w celu dowiedzenia się czegoś, zgody na coś	
pytanie			2		kwestia, zagadnienie, problem	
pytanie			3		zadanie lub ćwiczenie egzaminacyjne lub konkursowe	
póki	conj				zobacz „dopóki” 	
póty	conj				zobacz „dopóty” 	
pół		I			jedna z dwóch równych części jakiejś całości	Zjadł pół jabłka.
pół	pron	II			zaimek oznaczający dużą liczbę lub ilość czegoś	Pół życia stracił na poszukiwania. Na pogrzeb przyszło pół miasta.
pół	adv	III			przysłówek lub składnik przysłówka złożonego komunikujący, że czynność została wykonana lub że cecha przysługuje przedmiotowi w pewnym stopniu	Pół czytał, pół drzemał. Wyrzucił na pół uschnięte kwiaty.
półtora	num				liczebnik ułamkowy oznaczający jeden i pół	
półuchem					nieuważnie	
późno			1		wieczorem lub w nocy	
późno			2		pod koniec jakiegoś czasu lub okresu	
późno			3		po upływie czasu dłuższego niż zwykle lub niż oczekiwano	
późno			4		będąc w stosunkowo zaawansowanym wieku	
późno			5		„później” po jakimś wydarzeniu, po upływie jakiegoś czasu	
późno			6		„najpóźniej” najdalej, najdłużej, nie później niż...	
późny			1		znajdujący się w końcowej fazie	
późny			2		następujący, przybywający, pojawiający się itp. po upływie lub pod koniec właściwej czemuś pory	
późny			3		pochodzący z przeszłości, dawny, ale najbardziej zbliżony do teraźniejszości	
późny			4		„późniejszy” pełniący w przyszłości inną funkcję niż poprzednio	
późny			5		„późniejszy” następujący po czymś, co miało miejsce wcześniej	
późny			6		o roślinach: mający długi okres dojrzewania; też: siany lub sadzony po innych gatunkach	
późny			7		zrealizowany przez kogoś będącego w stosunkowo zaawansowanym wieku	
pęd			1		bardzo szybkie posuwanie się naprzód lub bardzo szybki ruch	
pęd			2		wewnętrzna potrzeba, zamiłowanie do czegoś	
pęd			3		część rośliny składająca się z łodygi i liści lub kwiatów	
pęk			1		większa liczba jednorodnych przedmiotów związanych razem lub występujących razem w naturze	
pęk			2		jakaś rzecz skłębiona, splątana	
racja		I	1		słuszność jakiegoś poglądu, stanowiska lub postępowania	
racja		I	2		argument dowodzący słuszności czyjegoś stanowiska; też: stanowisko, którego słuszności chce się dowieść	
racja		I	3		interes państwa, społeczeństwa lub jakiejś grupy politycznej albo społecznej	
racja		I	4		uzasadniona przyczyna czegoś	
racja		I	5		zdanie, którego prawdziwość stanowi warunek wystarczający do uznania prawdziwości innego zdania	
racja		II			wyznaczona porcja czegoś, zwłaszcza żywności	
raczej	qub		1		partykuła wyrażająca wahanie mówiącego co do wyboru odpowiedniego sądu i zarazem skłonność, by uznać sąd komunikowany w zdaniu	Recenzje były raczej przychylne.
raczej	qub		2	a	partykuła wyrażająca przekonanie mówiącego, że jedna z dwóch możliwości jest bardziej prawdopodobna w porównaniu z drugą	Szeptał raczej, niż mówił.
raczej	qub		2	b	lub że dane zachowanie uważa on za bardziej właściwe	Raczej trzymaj się od niej z daleka.
raczej	qub		3		partykuła używana w spontanicznych wypowiedziach mówionych w celu unieważnienia wcześniejszych słów i zastąpienia ich nowymi, charakteryzującymi lepiej dany fakt	To jest granatowe, czarne raczej.
rada			1		to, co się komuś proponuje, aby zrobił w danej sytuacji	
rada			2		zespół ludzi wybranych przez pewną grupę lub powołanych przez władzę do pełnienia określonych zadań	
rada			3		posiedzenie tego zespołu	
rada			4		radzenie nad jakąś sprawą	
rano		I			wczesna pora dnia	
rano		II			na początku dnia	
raport			1		sprawozdanie z jakichś prac lub relacja o stanie czegoś	
raport			2		ustne lub pisemne doniesienie o czymś zwierzchnikowi lub instytucji nadrzędnej	
raport			3		pojedynczy motyw ornamentowy występujący w regularnych odstępach na jakiejś powierzchni	
raport			4		w tkactwie: najmniejsza liczba nitek osnowy i wątku, po której powtarza się porządek przeplatania nitek; w dziewiarstwie: najmniejsza liczba oczek w rządkach i kolumienkach, po której powtarza się porządek łączenia oczek	
raport			5		w parapsychologii: paranormalny kontakt między ludźmi	
raptem			1		nagle, niespodziewanie	
raptem			2		zaledwie, nie więcej niż	
raz		I	1		zwykle z liczebnikiem głównym lub z równoważnym z nim zaimkiem: wyraz oznaczający powtarzanie się jakiejś czynności, zjawiska lub zwielokrotnienie cechy, wielkości	
raz		I	2		sytuacja, okoliczność, w której coś się zdarzyło	W razie potrzeby miał do mnie dzwonić.
raz		I	3		uderzenie, cios	
raz		II			przy liczeniu: jeden, pierwszy	
raz		III	1		w pewnej chwili, kiedyś	
raz		III	2		nareszcie, w końcu	
raz		III	3		ostatecznie, definitywnie	
razem			1		wspólnie z kimś innym	
razem			2		wspólnie z czymś innym	
razem			3		poprzedza sumę dokonanego wcześniej obliczenia	
razem			4		w jednym czasie	
razy					wyraz używany na określenie działania mnożenia	
reakcja			1		działanie lub zajęcie jakiegoś stanowiska jako odpowiedź na coś	
reakcja			2		zachowanie się żywego organizmu wywołane przez jakieś bodźce	
reakcja			3		przemiana jednych substancji w inne	
reakcja			4		siła wywierana przez jedno ciało materialne na drugie ciało zgodnie z trzecią zasadą dynamiki	
reakcja			5		polityczny i ekonomiczny opór przeciw zmianom społecznym	
reakcja			6		konserwatywne ugrupowanie dążące do przywrócenia poprzedniego stanu rzeczy	
realizacja			1		wprowadzenie czegoś w życie, zastosowanie w praktyce	
realizacja			2		film, przedstawienie teatralne itp. powstałe jako efekt czyjejś pracy	
realizacja			3		zamiana papierów wartościowych, nieruchomości lub wyprodukowanych towarów na pieniądze	
realny			1		istniejący w rzeczywistości	
realny			2		możliwy do wykonania lub urzeczywistnienia	
realny			3		odznaczający się realizmem lub zdrowym rozsądkiem	
refleksja			1		głębsze zastanowienie się nad czymś, wywołane silnym przeżyciem	
refleksja			2		myśl lub wypowiedź, będąca wynikiem takiego zastanowienia się	
refleksja			3		zwrócenie się podmiotu myślącego ku własnej aktywności	
refleksja			4		czynnik aktu świadomości stanowiący o tym, że spełniając go, uprzytamniamy sobie jego zachodzenie	
reguła			1		zasada postępowania ustalona przez kogoś lub przyjęta na mocy zwyczaju	
reguła			2		formuła wyjaśniająca jakieś zjawiska	
reguła			3		zbiór norm postępowania, ustalonych dla zakonników przez założyciela zakonu i potwierdzonych przez papieża lub biskupa	
rejestracja			1		wpisywanie kogoś lub czegoś do rejestru	
rejestracja			2		miejsce, w którym dokonuje się takich wpisów	
rejestracja			3		utrwalanie czegoś za pomocą urządzeń technicznych	
rejestracja			4		numer identyfikacyjny pojazdu zapisany na jego tablicach rejestracyjnych	
rejestracja			5		dobieranie odpowiednich głosów w organach, klawesynie, akordeonie przez właściwe operowanie rejestrami	
reklama			1		działanie mające na celu zachęcenie potencjalnych klientów do zakupu konkretnych towarów lub do skorzystania z określonych usług	
reklama			2		plakat, napis, ogłoszenie, krótki film itp. służące temu celowi	
relacja			1		opowiadanie naocznego świadka o przebiegu jakiegoś zdarzenia	
relacja			2		stosunek lub zależność między przedmiotami, pojęciami, wielkościami itp.	
relacja			3		związek zachodzący między ludźmi lub grupami społecznymi	
relacja			4		trasa przejazdu pociągu od stacji początkowej do końcowej	
reszta			1		to, co pozostaje z całości po oddzieleniu od niej jakiejś części	
reszta			2		pieniądze wydane osobie regulującej rachunek kwotą większą, niż wynosi należność	
reszta			3		to, co pozostaje z dzielenia, gdy jedna liczba nie dzieli się dokładnie przez drugą	
rety	interj				wykrzyknik wyrażający zaskoczenie lub przestrach	
rezygnacja			1		zrzeczenie się lub zaniechanie czegoś	
rezygnacja			2		stan przygnębienia i zniechęcenia towarzyszący zgodzie na sytuację, której nie można zmienić	
roczny			1		mający lub trwający jeden rok	
roczny			2		obejmujący okres jednego roku	
rodak			1		człowiek tej samej narodowości co i ktoś drugi	
rodak			2		człowiek pochodzący z tego samego regionu co i ktoś drugi	
rodzaj			1		gatunek czegoś wyróżniany ze względu na pewne cechy	
rodzaj			2		jednostka w systematyce roślin i zwierząt niższa od rodziny, obejmująca blisko spokrewnione gatunki lub jeden gatunek	
rozkaz		I	1		polecenie wykonania czegoś wydane przez osobę uprawnioną do tego lub mającą nad kimś jakąś przewagę; też: tekst tego polecenia na piśmie	
rozkaz		I	2		zespół znaków w języku maszyny, które kierują nią przy wykonywaniu określonego zadania	
rozkaz		II			słowo, którym podkomendny wyraża gotowość wykonania polecenia dowódcy	
rozliczenie					uregulowanie wzajemnych należności, zobowiązań między przedsiębiorstwem i dostawcami, dłużnikami i wierzycielami, pracodawcami i pracownikami itp.	
rozmiar			1		wielkość czegoś materialnego, rozpatrywanego pod względem długości, szerokości i wysokości lub głębokości	
rozmiar			2		znaczenie, zakres, stopień nasilenia zjawiska, stanu itp.	
rozmiar			3		jedna z przyjętych w handlu wielkości odzieży lub obuwia	
rozmowa					wzajemna wymiana myśli za pomocą słów	
rozporządzenie			1		polecenie wykonania czegoś wydane przez osobę uprawnioną	
rozporządzenie			2		akt normatywny niższy rangą od ustawy, wydawany na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie	
rozważanie			1		zastanawianie się nad jakimś zagadnieniem; też: wspólne omawianie jakiegoś problemu	
rozważanie			2		wypowiedź ustna lub pisemna poświęcona omówieniu jakiegoś zagadnienia	
rozwiązanie			1		sposób, wynik załatwienia czegoś	
rozwiązanie			2		niewiadoma wielkość albo działanie odpowiadające na pytanie zawarte w zadaniu	
rozwiązanie			3		poród	
rozwiązanie			4		projekt i realizacja założeń architektonicznych, konstrukcyjnych, plastycznych itp.	
rozwój			1		proces przechodzenia do stanów lub form bardziej złożonych lub pod pewnym względem doskonalszych; też: stadium tego procesu	
rozwój			2		sposób rozwijania się zdarzeń w czasie	
rozwój			3		proces zmian zachodzących w organizmach w ciągu życia osobnika lub w kolejnych pokoleniach	
ruch			1		zmiana położenia punktu materialnego w stosunku do innych punktów dokonująca się w czasie	
ruch			2		zmiana położenia ciała ludzkiego, zwierzęcego lub jego części; też: sposób poruszania się	
ruch			3		chodzenie, poruszanie się wykonywane w celu nabycia sprawności fizycznej	
ruch			4		krzątanina, bieganina, ożywienie	
ruch			5		zespół czynności podejmowanych w jakimś celu	
ruch			6		wahania ilościowe związane z przebiegiem jakichś zjawisk	
ruch			7		działanie, decyzja podjęte w rozgrywce z kimś	
ruch			8		regularne przemieszczanie się ciał niebieskich, części skorupy ziemskiej lub części atmosfery otaczającej Ziemię	
ruch			9		przesunięcie figury na szachownicy	
ruch			10		poruszanie się przechodniów i pojazdów na drogach, ulicach, szosach itp.	
ruch			11		przemieszczanie się wojska w terenie	
rum					mocny aromatyczny napój alkoholowy	
runda			1		kolejna faza, kolejny etap czegoś	
runda			2		jeden z etapów współzawodnictwa w ramach konkursu, turnieju, mistrzostw itp.	
runda			3		jedna z części spotkania sportowego	
runda			4		okrążenie toru lub bieżni	
rym		I			zgodność brzmienia końcowych części wyrazów, występująca najczęściej na końcu poszczególnych wersów utworu poetyckiego	
rym	interj	II			wykrzyknik naśladujący odgłos nagłego, nieoczekiwanego uderzenia, upadku, strzału	
ryms	interj				zobacz „rym II” 	
rywal			1		człowiek współzawodniczący z kimś w dążeniu do czegoś	
rywal			2		mężczyzna ubiegający się jednocześnie z kimś innym o względy kobiety	
ryzyk-fizyk	interj				wykrzyknik używany w momencie podejmowania trudnej, ważnej decyzji	
rzadki			1		złożony z elementów znajdujących się w dużych odstępach od siebie	
rzadki			2		o płynach i potrawach: mający płynną konsystencję	
rzadki			3		o włosach, sierści: rosnący w dużych odstępach	
rzadki			4		o tkaninach, splotach: mający duże oczka	
rzadki			5		nieczęsto się zdarzający, spotykany	
rzadko			1		w dużej odległości lub odstępach od siebie	
rzadko			2		w dużych odstępach czasu lub w niewielu przypadkach	
rzadko			3		wyraz towarzyszący zaimkom lub przysłówkom, ograniczający ich zastosowanie do niewielkiej liczby przedmiotów, osób, sytuacji, miejsc	
rzeczywisty			1		obiektywnie istniejący, taki, który się naprawdę zdarzył	
rzeczywisty			2		autentyczny, prawdziwy	
rzeczywiście					naprawdę, faktycznie	
rząd		I	1		pewna liczba osób lub rzeczy stojących lub umieszczonych jeden za drugim albo jeden obok drugiego	
rząd		I	2		grupa osób lub rzeczy wybrana ze względu na jakieś kryterium	
rząd		I	3		w systematyce organizmów: jednostka obejmująca spokrewnione ze sobą rodziny	
rząd		I	4		ozdobna uprząż końska przeznaczona do jazdy wierzchem	
rząd		II	1		naczelny wykonawczy i zarządzający organ państwa, kierujący całym aparatem administracyjnym	
rząd		II	2		kierowanie czymś, zwłaszcza państwem	
równie					w równej mierze, w równym stopniu, tak samo, tyle samo	
również	qub				partykuła włączająca do większego zbioru wyróżniony przez nią element i komunikująca, że można o nim powiedzieć to samo co o pozostałych elementach tego zbioru	Jest surowy dla wszystkich, również dla siebie.
równocześnie			1		w tym samym czasie	
równocześnie			2		zarazem, także	
równy		I	1		tworzący linię prostą	
równy		I	2		tworzący gładką, płaską powierzchnię	
równy		I	3		równający się czemuś pod względem liczby, ilości, wielkości	
równy		I	4		jednakowy z czymś pod względem intensywności, wagi, znaczenia	
równy		I	5		niefaworyzujący nikogo	
równy		I	6		dorównujący komuś	
równy		I	7		jednostajny, miarowy, rytmiczny	
równy		I	8		spokojny, zrównoważony	
równy		I	9		stanowiący, wynoszący akurat tyle	
równy		I	10		sympatyczny, koleżeński	
równy		II			człowiek zajmujący to samo miejsce w hierarchii społecznej, co ktoś inny	
różnie					nie tak samo, w różny sposób	
różny			1		odznaczający się wielością, odmiennością pewnych cech, złożony z jednostek, elementów różniących się od siebie	
różny			2		stanowiący opozycję, przeciwieństwo kogoś lub czegoś	
sam	pron	I	1		zaimek wskazujący, że dana osoba wykonuje jakąś czynność samodzielnie lub z własnej woli albo że pozostaje bez towarzystwa lub bez opieki	Sam posprzątał. Zawsze podróżuje sam.
sam	pron	I	2		zaimek odnoszony do osoby wykonującej pewną czynność i wskazujący, że ważne jest to, że właśnie ta osoba ją wykonuje	Nie uwierzy, póki sam nie zobaczy.
sam	pron	I	3		zaimek uwydatniający czyjąś szczególną rangę	Sam generał do nas przyjechał.
sam	pron	I	4		zaimek odnoszony do osoby lub rzeczy, o której wcześniej była mowa, zwykle przeciwstawianej komuś lub czemuś	Sam pomysł jest dobry, ale jego realizacja budzi zastrzeżenia.
sam	pron	I	5		zaimek podkreślający, że coś dotyczy tylko osób lub rzeczy nim oznaczonych i niczego więcej	Spotykały ją same nieszczęścia.
sam	pron	I	6		zaimek wskazujący, że coś się dzieje samoczynnie, bez niczyjego udziału	Włosy same jej się kręcą.
sam	pron	I	7		zaimek podkreślający, że coś stanowi wystarczającą przyczynę, rację czegoś	Uszczęśliwił go sam jej widok.
sam	pron	I	8		zaimek uściślający relacje przestrzenne lub czasowe	Pracował do samej północy. Stanął nad samym urwiskiem.
sam		II			sklep samoobsługowy	
samochcąc					z własnej woli	
samopas			1		bez opieki lub bez kontroli	
samopas			2		w pojedynkę, oddzielnie	
scenariusz			1		tekst stanowiący podstawę filmu, przedstawienia lub audycji	
scenariusz			2		szczegółowo przygotowany program jakiejś imprezy lub jakiegoś spotkania	
scenariusz			3		zaplanowany lub przewidywany rozwój wydarzeń	
sekcja			1		dział urzędu, organizacji itp.	
sekcja			2		badanie zwłok w celu stwierdzenia zmian chorobowych i ustalenia przyczyny zgonu	
sekcja			3		część urządzenia mająca określony zakres działania	
sekcja			4		część plutonu	
sekcja			5		grupa żołnierzy obsługujących określony sprzęt bojowy	
seria			1		szereg następujących po sobie czynności lub zdarzeń	
seria			2		zbiór przedmiotów jednakowych lub stanowiących pewną całość	
seria			3		szereg szybko po sobie następujących strzałów lub wybuchów	
seria			4		określona liczba wyrobów przemysłowych wykonana według tej samej dokumentacji	
seria			5		zespół następujących po sobie warstw skalnych o wspólnych cechach	
seria			6		jednostka stratygraficzna podziału utworów geologicznych	
seria			7		zestawienie 12 dźwięków o różnej wysokości i o różnym czasie trwania, różnej głośności, barwie, artykulacji itp.	
serio		I			w sposób świadczący o poważnym traktowaniu czegoś	
serio		II	1		mający duże znaczenie	
serio		II	2		poważny, surowy	
setka			1		liczba sto	
setka			2		całość składająca się ze stu części lub jednostek	
setka			3		to, co jest oznaczone liczbą sto	
setka			4		sto jednostek podstawowych dla danego systemu pieniężnego; też: banknot stanowiący ich równowartość	
setka			5		tkanina zawierająca 100% wełny	
setka			6		porcja napoju alkoholowego równa dziesiątej części litra	
setka			7		dystans stu metrów; też: zawody na tym dystansie	
sezon			1		pora roku	
sezon			2		okres dogodny do jakichś działań	
sezon			3		okres dojrzewania i zbiorów roślin lub owoców	
siak	pron				zaimek występujący wyłącznie z zaimkiem „tak”, odnoszący się do innych sytuacji niż „tak”	
siedem	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 7	
siedemdziesiąt	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 70	
siedemnaście	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 17	
siedemset	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 700	
siku					zobacz „siusiu” 	
sio					zawołanie skierowane zwykle do fruwającego stworzenia, by je przepędzić	
siup	interj	I			wykrzyknik wyrażający zachętę do skoku lub oznaczający szybki ruch, skok	
siup		II			zaskakujący postępek, często naruszający przyjęte normy	
siusiu			1		oddanie moczu	
siusiu			2		mocz	
skala			1		zbiór kolejnych liczb używany do mierzenia i porównywania jakichś wielkości	
skala			2		podziałka na przyrządach pomiarowych i innych aparatach, służąca do odczytywania wartości mierzonej wielkości	
skala			3		ustalony stosunek zmniejszania się lub zwiększania rysunku, mapy, modelu w porównaniu z rozmiarami przedmiotu rzeczywistego	
skala			4		układ dźwięków uszeregowanych według wysokości, o ustalonych odległościach między poszczególnymi stopniami, właściwy muzyce jakiejś epoki lub kultury	
skala			5		zakres dźwięków, którymi rozporządza jakiś instrument lub rodzaj głosu	
skala			6		wielkość lub zakres jakiegoś zjawiska	
skarga			1		wypowiedź, w której ktoś uskarża się na coś	
skarga			2		obwinianie kogoś o coś	
skarga			3		akt oskarżenia prywatnego w procesie karnym lub powództwo w sprawie cywilnej	
skarga			4		środek odwoławczy przysługujący stronom i innym uczestnikom postępowania przed określonym organem, zmierzający do zmiany lub uchylenia orzeczenia tego organu	
skoro	conj		1		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające przesłankę, na podstawie której można wywnioskować to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym	Musiał na coś poważnego chorować, skoro umarł tak młodo.
skoro	conj		2		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunki umożliwiające zajście, bezpośrednio po ich powstaniu, zdarzenia, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym	Skoro usłyszeli głos matki, zaraz zawrócili do domu.
skrajny			1		występujący w krańcowej postaci	
skrajny			2		znajdujący się na skraju czegoś	
skąd	pron	I		a	zaimek zastępujący określenie miejsca, źródła, przyczyny czegoś, używany w funkcji pytajnej	Skąd ci to przyszło do głowy?
skąd	pron	I		b	lub względnej, w zdaniu podrzędnym	Wracaj tam, skąd przyszedłeś
skąd	interj	II			wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział	Powiedziałeś jej o tym? – Skąd!
skądciś	pron				zobacz „skądś” 	
skądinąd	qub	I			partykuła używana w wyrażeniu wtrąconym, nawiązującym do wcześniejszej wypowiedzi i uzupełniającym je nową, zwykle mniej istotną informacją	Człowiek ten, skądinąd postępowy, był przeciwnikiem równouprawnienia kobiet.
skądinąd		II			z innego miejsca lub źródła niż to, o którym była mowa, i to, które mówiący lub słuchacz miał na myśli	Wiem to skądinąd.
skądkolwiek	pron				zaimek zastępujący wyrażenia: „z jakiegokolwiek miejsca” lub „bez względu na to skąd”	
skądsiś	pron				zobacz „skądś” 	
skądś	pron				zaimek oznaczający miejsce lub źródło czegoś bliżej nieokreślone lub nieznane	Ja chyba skądś go znam.
skądże		I			wzmocniony wykrzyknik „skąd”	
skądże		II			wzmocniony zaimek „skąd”, występujący w pytaniach	
smyk		I	1		o dziecku, zwłaszcza o chłopcu	
smyk		I	2		zobacz „smyczek” 	
smyk		II			wyraz oznaczający szybki ruch, szybką ucieczkę	
spod	prep		1		przyimek komunikujący o ruchu z miejsca położonego niżej lub głębiej niż obiekt nazywany przez rzeczownik	Wyciągnęła rękawiczki spod sterty ubrań.
spod	prep		2		przyimek komunikujący, że ktoś lub coś przybywa lub pochodzi z miejsca położonego w pobliżu miejscowości bądź obiektu, o których mowa	Ich rodzina pochodziła spod Lwowa.
spod	prep		3		przyimek komunikujący, że ktoś spogląda pod czymś, co ma nad oczami	Żołnierze spoglądali na nas spod ciężkich hełmów.
spod	prep		4		przyimek oznaczający wspólne podleganie jakiejś władzy lub wydobycie się z zakresu jakichś oddziaływań	Przestępca uwolnił się spod dozoru policji.
spod	prep		5		przyimek przyłączający określenie przysługującego danej osobie znaku zodiaku	Syn jest spod Raka, a córka spod Lwa.
spojrzenie			1		wzrok w chwili patrzenia	
spojrzenie			2		sposób widzenia i oceny czegoś	
spoko	qub_interj		1		wykrzyknik nawołujący do zachowania spokoju	
spoko	qub_interj		2		partykuła wyrażająca przyzwolenie lub aprobatę; tak, w porządku, dobrze, zgoda	
spomiędzy	prep		1		przyimek informujący, że z miejsca położonego między jakimiś obiektami wysunęła się, wyjrzała lub wyszła rzecz lub osoba, o której mowa w zdaniu	Spomiędzy kamieni ciekła woda.
spomiędzy	prep		2		przyimek informujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wyróżnionej części zbioru	Spomiędzy setek listów wylosowano trzy.
sponad	prep				przyimek informujący o ruchu z miejsca położonego wyżej niż obiekt lub obszar nazywany przez rzeczownik	Sponad gór wiał wiatr.
sporo		I			niemało, dość dużo	
sporo	pron	II			zaimek informujący o dość dużej liczbie rzeczy, osób lub zjawisk	
spotkanie			1		umówione zejście się lub zjazd w celu zobaczenia się z kimś	
spotkanie			2		rozgrywka, zawody sportowe	
spoza	prep		1		przyimek informujący, że ktoś nie należy do grupy osób, instytucji lub organizacji, o której jest mowa	Zabiegali o poparcie posłów spoza koalicji.
spoza	prep		2		przyimek informujący, że ktoś lub coś pochodzi z miejsca położonego poza danym obszarem	Powołano recenzentów spoza Warszawy.
spoza	prep		3		przyimek informujący, że obiekt, o którym mowa, przestał być zasłonięty przedmiotem nazwanym przez rzeczownik	Słońce wyjrzało spoza chmur.
społem					wspólnie	
spośród	prep		1		przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wyróżnionej części jakiegoś zbioru	Wybrano go spośród zebranych.
spośród	prep		2		przyimek komunikujący, że z miejsca położonego między jakimiś obiektami wysunęła się, wyjrzała lub wyszła rzecz lub osoba, o której mowa w zdaniu	Spośród zarośli wyłaniała się zabytkowa wieża.
sprawa			1		zespół okoliczności, które są przedmiotem czyjegoś zainteresowania	
sprawa			2		interes, rzecz do załatwienia	
sprawa			3		wielkie zadanie, wzniosły cel	
sprawa			4		postępowanie toczące się przed sądem	
sprawozdanie					przedstawienie przebiegu jakiejś działalności, szczegółowe zdanie sprawy z czegoś	
sprzed	prep		1		przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, pochodzi z okresu wcześniejszego niż wydarzenie nazywane rzeczownikiem	Pieśń ta pochodzi sprzed powstania listopadowego.
sprzed	prep		2		przyimek przyłączający rzeczownik, który określa, ile czasu upłynęło od danego zdarzenia do momentu mówienia	To fotografia sprzed pięciu lat.
sprzed	prep		3		przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz przestała być w miejscu znajdującym się przed obiektem nazywanym przez rzeczownik	Samochód odjechał sprzed domu.
sprzedaż					odstępowanie czegoś przez sprzedawcę na własność kupującemu za określoną sumę	
spór					spieranie się z kimś	
stale					przez cały czas, bez przerwy	
stamtąd	pron				zaimek odnoszący się do miejsca oddalonego od osoby mówiącej, z którego zaczyna się jakieś działanie	Stamtąd łatwo trafisz do hotelu.
stanowisko			1		miejsce występowania czegoś	
stanowisko			2		sposób pojmowania czegoś, zapatrywania się na coś	
stanowisko			3		miejsce pobytu, postoju lub wykonywania jakiejś czynności	
stanowisko			4		pozycja w hierarchii zawodowej, służbowej; też: pozycja w środowisku	
stanowisko			5		ufortyfikowane miejsce w terenie, zajmowane przez wojsko	
stanowisko			6		miejsce występowania roślin	
stanowisko			7		miejsce stałego przebywania lub lęgu zwierząt żyjących na swobodzie	
stanowisko			8		miejsce, w którym myśliwy czeka na zwierzynę podczas polowania	
staranie					wysiłki podejmowane w celu osiągnięcia lub otrzymania czegoś	
starcie			1		powierzchowne uszkodzenie skóry	
starcie			2		potyczka, bitwa	
starcie			3		ostra wymiana zdań	
starcie			4		w niektórych sportach: jedna z części, na które dzieli się walka	
stary		I	1		mający wiele lat, istniejący od wielu lat	
stary		I	2		charakterystyczny dla kogoś, kto przeżył wiele lat	
stary		I	3		taki, który ma za sobą wieloletnie doświadczenie w jakiejś dziedzinie	
stary		I	4		istniejący od dawna, mający długą tradycję	
stary		I	5		pochodzący z dawnych czasów i mający wartość historyczną	
stary		I	6		zniszczony wskutek długiego używania	
stary		I	7		dawny, poprzedni, nieaktualny	
stary		I	8		znany, trwający od dawna, a mimo to nietracący na aktualności	
stary		I	9		o produktach żywnościowych: nieświeży	
stary		II	1		stary mężczyzna	
stary		II	2		w zwrocie do dobrego znajomego	
stary		II	3		szef, przełożony	
stary		II	4		ojciec	
stary		II	5		mąż	
status			1		stan prawny jakiejś osoby, instytucji lub organizacji	
status			2		pozycja społeczna i zawodowa jakiejś osoby lub grupy	
status			3		funkcja, ranga lub znaczenie czegoś	
stereo		I			stereofoniczny	
stereo		II			stereofoniczny sprzęt grający	
sto	num	I			liczebnik główny oznaczający liczbę 100	
sto		II			mnóstwo, wiele	
stokroć			1		sto razy lub bardzo wiele razy	
stokroć			2		bardzo intensywnie	
stop	interj	I	1		wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe zatrzymanie się lub przerwanie jakiejś czynności	
stop	interj	I	2		w tekstach depesz: wyraz pełniący funkcję kropki	
stop	interj	I	3		czerwone światło zapalające się automatycznie z tyłu pojazdu mechanicznego w momencie naciśnięcia hamulca	
stop	interj	I	4		forma podróżowania polegająca na nieodpłatnym korzystaniu z zatrzymywanych po drodze pojazdów	
stop	interj	I	5		samochód zabierający autostopowiczów	
stop		II			substancja metaliczna wytwarzana w celu poprawienia właściwości wytrzymałościowych i technologicznych metali	
stopień			1		pojedynczy element schodów; też: występ w jakimś podwyższeniu umożliwiający wchodzenie lub schodzenie	
stopień			2		szczebel w klasyfikacji czegoś	
stopień			3		szczebel w hierarchii urzędniczej, społecznej, wojskowej, naukowej itp.	
stopień			4		cyfrowa lub słowna ocena postępów ucznia	
stopień			5		jednostka miary, podstawowa część różnych skal	
stopień			6		poziom, intensywność czegoś	
stopień			7		jednostka miary kąta równa 1/360 kąta pełnego	
stopień			8		forma przymiotnika lub przysłówka określająca natężenie cechy jakiegoś przedmiotu lub czynności	
stopień			9		kolejny dźwięk skali lub gamy diatonicznej, licząc od dźwięku centralnego	
stuk		I			odgłos powstający przy uderzaniu twardymi przedmiotami	
stuk	interj	II			wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący odgłos stukania	
stulecie			1		okres stu lat	
stulecie			2		setna rocznica	
stwierdzenie					wypowiedź stwierdzająca coś	
stworzenie			1		istota żywa	
stworzenie			2		wszystko, co żyje; też: cały świat	
stąd	pron		1		zaimek wyznaczający miejsce, w którym znajduje się osoba mówiąca lub z którego zaczyna się jakieś działanie	Zabierz stąd tego psa.
stąd	pron		2		zaimek wskazujący na źródło, przyczynę lub punkt wyjścia czegoś	Stąd biorą się jego kłopoty.
stąd	pron		3		zaimek wprowadzający zdanie lub jego równoważnik, które określają następstwo wcześniejszego faktu	Nie przestrzegano higieny, stąd częste choroby zakaźne.
sugestia			1		czyjś wpływ na myśli, przekonania, zachowania drugiej osoby lub całej grupy	
sugestia			2		czyjeś rady, pomysły lub propozycje	
sugestia			3		informacja, która nie wynika wprost z czyjejś wypowiedzi lub jakiegoś tekstu, ale jest w nich zawarta np. w formie aluzji	
suma			1		pewna ilość pieniędzy	
suma			2		wynik dodawania liczb	
suma			3		ogół rzeczy, zjawisk lub wrażeń	
suma			4		w Kościele katolickim: uroczysta msza z kazaniem, odprawiana w niedziele i święta	
swój	pron	I		a	zaimek zastępujący w odpowiednich kontekstach inne zaimki dzierżawcze: mój, twój, nasz, wasz, jego, jej, ich, oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się odpowiednio: do mówiącego	Spakowałam wszystkie swoje rzeczy.
swój	pron	I		b	do osoby, do której zwraca się mówiący	Zabierz stąd swoje rzeczy.
swój	pron	I		c	do grupy osób, do której należy mówiący	Wyłożyliśmy im swoje racje.
swój	pron	I		d	do grupy osób, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący	Dlaczego nie mówiliście o swoich problemach?
swój	pron	I		e	albo do innych osób lub rzeczy	Umówił się ze swoją dziewczyną.
swój		II			ktoś bliski, należący do tego samego środowiska, do rodziny	
sytuacja			1		ogół warunków, w których ktoś się znajduje lub coś się dzieje	
sytuacja			2		fragment akcji, zwłaszcza w sztuce lub filmie	
sytuacja			3		położenie jakiejś miejscowości lub obiektu	
sza	interj				wykrzyknik, za pomocą którego mówiący chce kogoś uciszyć lub dać komuś znać, żeby o danej sprawie nikomu nie mówił	
szalom					pozdrowienie żydowskie	
szansa					możliwość powodzenia w jakiejś sprawie lub zaistnienia jakichś pożądanych okoliczności	
szast	interj				wykrzyknik naśladujący szybki ruch	
szczególnie	qub				partykuła, za pomocą której mówiący wyróżnia określony obiekt lub stan rzeczy, stwierdzając, że to, co jest powiedziane w zdaniu, w większym stopniu dotyczy tego obiektu lub stanu rzeczy niż innych	Było zimno, szczególnie rano.
szereg		I	1		ciąg osób lub rzeczy znajdujących się obok siebie, w jednej, prostej linii	
szereg		I	2		zbiór jednostek, np. faktów, uporządkowanych według określonego systemu	
szereg		I	3		wyrażenie mające postać sumy skończonej lub nieskończonej liczby składników	
szereg	pron	II			zaimek komunikujący o dość dużej liczbie rzeczy, zjawisk lub osób	
szerokość					poprzeczny wymiar liniowy powierzchni lub bryły	
szesnaście	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 16	
sześć	num	I			liczebnik główny oznaczający liczbę 6	
sześć		II			ocena celująca w szkolnym systemie ocen	
sześćdziesiąt	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 60	
sześćset	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 600	
szklanka			1		szklane, walcowate naczynie o pojemności około <sup>1</sup>/<sub>4</sub> litra, przeznaczone do picia z niego napojów; też: zawartość takiego naczynia	
szklanka			2		cienka warstewka lodu pokrywająca jezdnie i chodniki	
szklanka			3		odmiana wiśni; też: owoc tej wiśni	
szlus	interj				wykrzyknik wyrażający stanowczy nakaz zakończenia czegoś	
sztuczny			1		o substancji, przedmiocie lub zjawisku: stworzony przez człowieka w celu zastąpienia naturalnego odpowiednika	
sztuczny			2		niezgodny z naturalną koleją rzeczy	
sztuczny			3		zachowujący się w sposób nienaturalny; też: świadczący o takim zachowaniu	
szu	interj				zobacz „szur” 	
szur	interj				wykrzyknik naśladujący odgłos powstający przy tarciu czegoś, szuraniu o coś	
szurum-burum		II			zamieszanie	
szus			1		szybki zjazd na nartach prosto w dół	
szus			2		szybki ruch w jakimś kierunku, wykonany np. w czasie zjazdu lub biegu	
szus			3		wybryk	
szybkość			1		cecha tego, co przebiega w większym tempie, z większą częstotliwością, krócej niż zwykle	
szybkość			2		cecha tego, kto szybko porusza się, pracuje lub reaguje	
szybkość			3		wartość określająca, jak szybko coś lub ktoś się porusza lub coś się dzieje	
szybkość			4		fakt, że coś następuje natychmiast, niezwłocznie	
sąsiedni					położony w pobliżu czegoś	
służba			1		praca na rzecz jakiejś wspólnoty, wykonywana z poświęceniem	
służba			2		instytucja użyteczności publicznej lub wojsko; też: pracownicy tej instytucji	
służba			3		działalność tych instytucji	
służba			4		obowiązki pełnione w określonych godzinach pracy w niektórych instytucjach	
służba			5		wykonywanie pracy służącego w czyimś domu, gospodarstwie itp. za wynagrodzeniem; też: osoby wykonujące takie prace	
tajemnica			1		sekret; też: nieujawnianie czegoś	
tajemnica			2		wiadomość, której poznanie lub ujawnienie jest zakazane przez prawo	
tajemnica			3		rzecz, której się nie rozumie lub nie umie wyjaśnić	
tajemnica			4		najlepszy lub jedyny sposób na osiągnięcie czegoś	
tak	qub	I	1		partykuła wyrażająca twierdzącą odpowiedź na pytanie	Czy lubi pani słodycze? Tak.
tak	qub	I	2		partykuła wyrażająca aprobatę	Wyrzucisz śmiecie? Tak.
tak	qub	I	3		partykuła wyrażająca oczekiwanie mówiącego, że adresat potwierdzi jego przypuszczenie	Napiłbyś się czegoś, tak?
tak	qub	I	4		partykuła poprzedzająca określenie ilości lub miary, rzadziej czasu	Spotkajmy się tak o piątej.
tak	pron	II	1		zaimek, który wyraża wysoki stopień nasilenia cechy lub stanu rzeczy i komunikuje, że jest on większy, niż mówiący tego oczekiwał	Mieszkasz tak daleko od nas.
tak	pron	II	2		zaimek, który sygnalizuje wysoki stopień nasilenia cechy lub stanu rzeczy	Tak krzyczał, aż uszy bolały.
tak	pron	II	3		zaimek, który sygnalizuje sposób wykonywania czynności, odsyłając do konkretnej sytuacji	Spójrz na mnie. Tak wyglądam.
tak	pron	II	4		zaimek, który sygnalizuje sposób wykonania czynności, odsyłając do zdania podrzędnego, określającego, na czym ten sposób polega	Mów tak, żeby cię nikt nie usłyszał.
tak	pron	II	5		zaimek, który odsyła do wyrażenia oznaczającego podstawę porównania	Tak postąpiłem, jak chciałaś.
taki	pron			a	zaimek odnoszący się do cechy danych osób lub przedmiotów, o której była wcześniej mowa	Dom jest duży, takiego potrzebujemy.
taki	pron			b	o której będzie mowa	On jest taki jak ojciec.
taki	pron			c	o której nie mówi się, ale zakłada, że odbiorca wie, o jaką cechę chodzi	Nie spotkasz drugiej takiej kobiety.
taki	pron			d	o której nie mówi się, oceniając ją jako nieistotną w danej sytuacji	Kto to jest? A taki jeden.
takoż					tak samo, również	
także					i również, też	
tam	pron	I		a	zaimek, który odnosi się do miejsca postrzeganego jako dalsze (nie tu, gdzie jest mówiący)	Gdzie mam to położyć? Tam.
tam	pron	I		b	lub do miejsca, o którym była mowa albo będzie mowa	Urodził się w Szwecji i tam spędził dzieciństwo. Nie idziemy tam, dokąd myślisz.
tam	qub	II			partykuła o charakterze ekspresywnym, zwykle podkreślająca obojętność mówiącego wobec obiektów lub zdarzeń, o których mowa	Ma tam jakieś zasługi.
tamtejszy					znajdujący się tam (w przeciwieństwie do „tu”); też: dotyczący tamtych, już wspomnianych miejsc, osób	
tamten	pron			a	zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako dalsze (w opozycji do „ten”), wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego	Podaj mi tamte okulary.
tamten	pron			b	lub w odniesieniu do obiektów, które są znane odbiorcy, bo była o nich mowa	Nie mówmy o tamtej sprawie.
tamten	pron			c	używany przy nazwach okresów oznacza poprzedni taki okres	Widziałam go w tamtym tygodniu.
tamtędy	pron			a	zaimek odnoszacy się do miejsca stanowiącego trasę ruchu, postrzeganego jako dalsze (w przeciwieństwie do „tędy”), wskazanego w jakiś sposób przez mówiącego	Nie idźcie tamtędy, bo ciemno.
tamtędy	pron			b	lub wskazujący na miejsce, o którym była lub będzie mowa	Tamtęty właśnie będziemy szli. Idźcie tamtędy, którędy szliśmy wczoraj.
tamże	pron			a	zaimek odnoszący się do miejsca, o którym była mowa	Urodziła się w Warszawie i tamże chodziła do szkoły.
tamże	pron			b	oraz używany w przypisach do tekstów o charakterze naukowym; odnoszący się do wcześniej cytowanego utworu	
taś	interj				wykrzyknik, parokrotnie powtórzony, używany w celu przywołania kaczek	
tedy	conj				spójnik przyłączający zdanie, które przedstawia informację wynikającą ze zdania poprzedzającego	
tegoroczny					dotyczący bieżącego roku	
tek					drzewo o dużych liściach, rosnące w strefie wilgotnych lasów tropikalnych	
tekst					ciąg zapisanych słów i zdań składających się na pewną całość wyrażającą określone treści	
temperatura			1		odczytywana na skali termometru wielkość fizyczna określająca stopień ogrzania czegoś	
temperatura			2		stan cieplny ciała ludzi lub zwierząt	
temperatura			3		gorączka	
temperatura			4		emocje panujące w jakimś środowisku	
tempo			1		szybkość, z jaką się wykonuje jakąś czynność lub z jaką się coś odbywa	
tempo			2		rytm, według którego wykonuje się pewne ruchy	
tempo			3		stopień szybkości wykonywania utworu muzycznego	
ten	pron		1	a	zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako bliskie, wyróżnionych spośród innych i wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego	To ten człowiek.
ten	pron		1	b	lub uznanych przez mówiącego za znane odbiorcy	I co z tymi pieniędzmi?
ten	pron		2		zaimek w funkcji wyrażenia nawiązującego, odnosi się do obiektów bądź okoliczności, o których była lub będzie mowa	Był wczoraj na jakimś filmie, film ten znał już wcześniej. To jest ta książka, o której mówiłam.
ten	pron		3		zaimek używany przy nazwach dni, wyznaczający najbliższy taki dzień w przeszłości lub w przyszłości	Spotkamy się w tę niedzielę.
tentego					wyraz zastępujący określenie jakiejś czynności, sytuacji, jakiegoś faktu itp., których mówiący nie chce lub nie umie określić	
tenże					ten sam	
teoria			1		całościowa koncepcja zawierająca opis i wyjaśnienie określonych zjawisk i zagadnień; też: czyjakolwiek koncepcja na określony temat	
teoria			2		dział nauki o literaturze, kulturze, sztuce itp. zajmujący się systematyzowaniem pojęć i twierdzeń leżących u podstaw tych dziedzin	
teoria			3		teza jeszcze nieudowodniona lub nieznajdująca potwierdzenia w praktyce	
teraz					w tej chwili, współcześnie	
termin			1		czas przeznaczony na wykonanie jakiegoś zadania; też: konkretna data, kiedy ma coś nastąpić	
termin			2		wyraz lub wyrażenie o specjalnym znaczeniu w jakiejś dziedzinie	
termin			3		nauka rzemiosła u majstra	
teza			1		założenie, które ktoś zamierza udowodnić	
teza			2		w dialektyce Hegla: pierwszy etap trójfazowego rozwoju rzeczywistości	
teza			3		w utworze literackim: idea, przesłanie	
teza			4		założenie, twierdzenie wymagające dowodu	
teza			5		część twierdzenia, której przy danych założeniach należy dowieść	
też	qub		1		partykuła włączająca do większego zbioru wyróżniony przez nią element i komunikująca, że można o nim powiedzieć to samo co o pozostałych elementach	Czy ty też o tym wiedziałeś?
też	qub		2		partykuła występująca w zdaniu nawiązującym do poprzedniego i podkreślająca, że mowa jest o tych samych przedmiotach lub faktach, których dotyczyło wcześniejsze zdanie	Liczyłam, że dostanie nagrodę. Tak też się stało.
też	qub		3		partykuła występująca bezpośrednio przed ostatnim członem wyliczenia, sygnalizując jego zamknięcie	Nie wiem, czy dobrze usłyszałam, czy też nie.
też	qub		4		partykuła wprowadzająca wypowiedź wyrażającą negatywny stosunek mówiącego do osoby, przedmiotu lub faktu, których dotyczy	Też masz zachcianki!
tfu	interj				wykrzyknik imitujący dźwięk podczas plucia, wyrażający wstręt lub odrazę, albo wypowiadany przez kogoś, kto zauważył, że powiedział nie to, co chciał	
tik-tak	interj				wykrzyknik nazywający dwa kolejne, regularnie powtarzające się dźwięki, jakie powstają wtedy, gdy zegar tyka	
tirli	interj				wykrzyknik, zwykle powtarzany, naśladujący dźwięki instrumentów smyczkowych	
to	pron	I	1	a	zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako bliskie, wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego	Co to jest?
to	pron	I	1	b	lub uznanych przez mówiącego za znane odbiorcy	Co to ma znaczyć?
to	pron	I	2		zaimek odnoszący się do obiektów bądź okoliczności, o których była lub będzie mowa	W zlewie leżą brudne naczynia. Pozmywaj to. To, co się później działo, trudno opisać.
to	pron	I	3		zaimek odnoszący się do aktywności seksualnej człowieka	
to		II		a	czasownik utożsamiający obiekty lub okoliczności	Śmiech to zdrowie.
to		II		b	lub łączący dwa takie same wyrazy w tej samej formie	Wojna to wojna.
to	qub	III		a	partykuła dodawana do wyrazów, które nadawca chce w szczególny sposób wyróżnić	Kogo to ja widzę?
to	qub	III		b	lub oddzielająca temat wypowiedzi od reszty zdania	Teraz to idź spać.
to	conj	IV	1		spójnik wprowadzający zdanie wyrażające konsekwencje tego, o czym była mowa	Poszukaj, to znajdziesz.
to	conj	IV	2		spójnik przyłączający do zdań z zaimkami względnymi lub innymi spójnikami zdania wyrażające różne relacje w zależności od sensu tych zaimków czy spójników	Gdybyś coś chciał, to napisz.
to	conj	IV	3		spójnik łączący dwa takie same czasowniki w tej samej formie, wyrażający obojętność nadawcy dotyczącą przedstawionej sytuacji	No trudno, nie kocha to nie kocha.
to	pron	V			zobacz „ten” 	
toteż	conj				spójnik przyłączający zdanie, które przedstawia informację wynikającą ze zdania poprzedzającego	
toż	qub				partykuła nawiązująca do jakiejś sytuacji lub do czyjejś wypowiedzi, wprowadzająca sąd polemiczny	Sto tysięcy? Toż to majątek.
trach	interj				wykrzyknik nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, kiedy coś pęka lub łamie się	
traf					przypadek, zbieg okoliczności	
traktat			1		ważna umowa międzynarodowa	
traktat			2		obszerne dzieło naukowe, zawierające wykład na jakiś temat	
trap		I			ruchome schodki, pomost lub kładka służące m. in. do wchodzenia z nabrzeża na statek	
trap		II			zobacz „zapadnia” 	
trap		III			konkurencja strzelecka polegająca na strzelaniu ze strzelby śrutowej do rzutków	
treść			1		to, co jest zawarte w czyjejś wypowiedzi; też: to, co przekazuje odbiorcy dzieło sztuki, w przeciwstawieniu do formy	
treść			2		to, co stanowi istotę, sens czegoś	
treść			3		zawartość przewodu pokarmowego, niektórych jam wewnątrz ciała lub żywych komórek	
trochę	adv	I		a	przysłówek komunikujący, że stopień cechy lub zakres stanu rzeczy bądź zjawiska, o których mowa w zdaniu, nie jest duży	Trochę go martwiła ta pogoda.
trochę	adv	I		b	lub komunikujący, że to, o czym mowa, trwało przez krótki czas	Musisz trochę poczekać.
trochę	qub	II			partykuła komunikująca o niewielkim stopniu nasilenia cechy	To trochę naiwność.
trochę	pron	III		a	zaimek komunikujący o niedużej ilości rzeczy lub osób	Odłożył trochę pieniędzy na remont.
trochę	pron	III		b	bądź o niewielkim stopniu natężenia cechy lub stanu	To wymaga trochę ostrożności.
truś					zobacz „trusia”  w znaczeniu 1	
tryliard					tysiąc trylionów, liczba odpowiadająca jedynce z dwudziestoma jeden zerami	
trylion			1		milion bilionów, liczba zapisywana jako jedynka z osiemnastoma zerami	
trylion			2		ogromna liczba czegoś	
trzask		I			suchy, urywany odgłos	
trzask	interj	II			wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany uderzeniem, pęknięciem, wystrzałem itp.	
trzeci		I	1		będący ostatnim elementem zbioru składającego się z trzech jednostek lub jedną z trzech części, na które można coś podzielić	
trzeci		I	2		niebezpośredni	
trzeci		II	1		trzeci dzień miesiąca	
trzeci		II	2		osoba występująca po dwóch poprzednich; też: jeden z trzech	
trzy	num	I			liczebnik główny oznaczający liczbę 3	
trzy		II			ocena dostateczna w szkolnym systemie ocen	
trzydziesty		I			będący ostatnim elementem zbioru składającego się z trzydziestu jednostek lub jedną z trzydziestu części, na które można coś podzielić	
trzydziesty		II			trzydziesty dzień miesiąca	
trzydzieści	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 30	
trzykroć					trzy razy, trzykrotnie	
trzynaście	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 13	
trzysta	num				liczebnik główny oznaczający liczbę 300	
trójka			1		cyfra oznaczająca liczbę 3	
trójka			2		to, co jest oznaczone liczbą 3	
trójka			3		trzy osoby, troje zwierząt, rzadziej trzy przedmioty	
trójka			4		zobacz „ocena dostateczna” 	
trójka			5		pokój, pomieszczenie dla trzech osób	
trójka			6		szereg złożony z trzech osób, samolotów itp., wchodzący w skład kolumny	
trójka			7		trzy punkty na kostce do gry, trzy oczka na kostce domina	
trójka			8		trzy prawidłowe skreślenia w totolotku	
trójka			9		zobacz „trojka” 	
trójka			10		karta oznaczona cyfrą 3, mająca taką wartość	
ts	interj				wykrzyknik nakazujący milczenie, zachowanie ciszy	
tss	interj				zobacz „ts” 	
tu	pron	I	1	a	zaimek odnoszący się do miejsca postrzeganego jako bliskie, wskazanego przez mówiącego	Czekaj tu na mnie.
tu	pron	I	1	b	lub do miejsca, o którym była albo będzie mowa	Wszedł do pokoju i dopiero tu zauważył, że zapomniał kupić masło. Stał tu, gdzie kiedyś był dom.
tu	pron	I	2		zaimek odnoszący się do wiadomej lub wskazanej w tekście sytuacji	Tu płacz nic nie pomoże.
tu	qub	II	1		partykuła używana z reguły w rozmowach telefonicznych, wprowadzająca wyrażenie, za pomocą którego mówiący przedstawia się	Dzień dobry, tu Ania.
tu	qub	II	2		partykula o charakterze ekspresywnym, wyrażająca najczęściej zniecierpliwienie, a nawet złość	Ty mi tu nie płacz!
tudzież	conj				spójnik używany do łączenia zdań lub innych wyrażeń, które odnoszą się do tych samych przedmiotów, osób lub faktów	
tup	interj				wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący głośne chodzenie	
tupu	interj				zobacz „tup” 	
tur					wymarły przodek bydła domowego	
tura			1		jedna z kolejno powtarzających się czynności stanowiących fazę jakiegoś cyklu	
tura			2		jedna z grup ludzi wykonujących kolejno tę samą czynność	
tutaj	pron				zobacz „tu I” 	
tutejszy		I			miejscowy	
tutejszy		II			stały mieszkaniec miejsca, w którym znajduje się mówiący o tej osobie	
tuż	qub			a	partykuła komunikująca o bardzo małej odległości między dwoma miejscami	Ojciec mieszka tuż obok.
tuż	qub			b	lub komunikująca, że między dwoma zdarzeniami upłynęło bardzo mało czasu	Zachorowała tuż po maturze.
twój	pron	I	1		zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do osoby, do której się mówi „ty”	To twoje ubranie. Słyszałam twoje kroki.
twój	pron	I	2		zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, jest szczególnie lubiane przez osobę, do której się mówi „ty”	Czerwony to twój kolor.
twój		II			twój mąż	
ty	pron				zaimek odnoszący się do osoby, do której zwraca się mówiący	
tyk		I			tykanie jakiegoś mechanizmu, urządzenia, np. zegara	
tyk		II			gęste, matowe, czerwone płótno używane na wsypy	
tyle	pron	I	1		zaimek wskazujący na ilość lub liczbę rzeczy albo osób, określoną za pomocą gestu lub wymienioną w wypowiedzi poprzedzającej daną lub następującej po niej	Możemy porozmawiać parę minut? – Tyle możemy.
tyle	pron	I	2		zaimek komunikujący o dużej ilości lub liczbie rzeczy albo osób, pociągającej za sobą konsekwencje, o których mowa w zdaniu podrzędnym	Przynieś tyle krzeseł, żeby wszyscy mogli usiąść.
tyle	pron	I	3		zaimek wskazujący na taką samą liczbę, ilość lub skalę czegoś, o jakiej jest mowa w zdaniu podrzędnym	Ma tylu zwolenników co przeciwników.
tyle	pron	II	1		zaimek komunikujący o dużej ilości zdarzeń, która może pociągać za sobą konsekwencje, o których jest mowa	Tyle chodziła, że aż nabawiła się odcisków.
tyle	pron	II	2	a	zaimek komunikujący o małej ilości, liczbie lub skali, która ogranicza się do tego, o czym jest mowa w zdaniu podrzędnym	Tyle zrozumiała, że ktoś ją gdzieś zaprasza.
tyle	pron	II	2	b	lub o takiej samej liczbie, ilości lub skali czegoś, o jakiej jest mowa w zdaniu podrzędnym	Napisał tyle, ile umiał.
tyle	pron	II	3		zaimek, który wraz z poprzedzającym przyimkiem „na” komunikuje, że stopień lub zakres danego stanu rzeczy jest wystarczający do uzasadnienia tego, o czym mowa	Był na tyle sprytny, że wszystko przewidział.
tyle	pron	II	4		zaimek, który wraz z poprzedzającym przyimkiem „o” wprowadza wyrażenie charakteryzujące stopień, w jakim można urzeczywistnić lub wyjaśnić to, o czym jest mowa, albo otwiera zdanie zamykające wypowiedź na jakiś temat lub przerywające ją na jakiś czas	Była o tyle rozsądna, że nie mówiła o tym.
tylekroć					wiele razy	
tyleż					wzmocniony zaimek „tyle”	
tylko	qub	I	1		partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione	Nosi tylko dżinsy.
tylko	qub	I	2		partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący spodziewał się, iż ilość, zakres lub natężenie tego, o czym mowa, będą większe	Uczyła się angielskiego tylko rok.
tylko	qub	I	3		partykuła komunikująca, że mówiący ogranicza swoją prośbę lub życzenie do minimum	Oby jutro tylko nie padało.
tylko	qub	I	4		partykuła wprowadzająca zastrzeżenie lub dodatkowy komentarz mówiącego do wyrażonej wcześniej zgody na coś	Tylko bez żartów.
tylko	qub	I	5		partykuła używana w zdaniach wyrażających groźbę	Spróbuj tylko tam pójść.
tylko	conj	II	1		spójnik przyłączający wyrażenie, które uściśla lub ogranicza zakres tego, o czym była mowa	
tylko	conj	II	2		spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie, za pomocą którego mówiący koryguje czyjąś opinię, zastępując ją nowym sądem	
tylko	conj	II	3		spójnik, który wraz z użytym po nim słowem „że” przyłącza zdanie lub wyrażenie informujące o czymś niekorzystnym i zaprzeczające temu, co można wnioskować ze zdania poprzedzającego	
tylko	adv	III	1		przysłówek komunikujący, że do osiągnięcia pewnego celu wystarczy wykonanie czynności lub zaistnienie stanu, o których jest mowa w zdaniu, lub komunikujący, że niekorzystna sytuacja uległa lub może ulec pogorszeniu	
tym	adv				przysłówek komunikujący, że stopień intensywności cechy lub stanu rzeczy, o którym mowa, jest w podanych okolicznościach jeszcze większy	Tym lepiej, że wiesz, jak to zrobić.
tymczasem	qub	I		a	partykuła przyłączająca zdanie o treści przeciwstawnej w stosunku do poprzedzającego kontekstu	Zdążył wsiąść do pociągu, tymczasem kolega został na peronie.
tymczasem	qub	I		b	lub przyłączajaca zdanie o treści niezgodnej z tym, co można wywnioskować z poprzedzającego kontekstu	Zapowiadali słońce, tymczasem padał deszcz.
tymczasem		II	1		w tym samym czasie, w którym działo się to, o czym wcześniej była mowa	
tymczasem		II	2		do tego czasu, w którym stanie się to, o czym była mowa	
tymczasem		III			na razie, do zobaczenia	
tymczasowy					mający trwać krótko, do czasu przewidywanej zmiany	
typ			1		wzór, któremu odpowiada pewna seria przedmiotów, ludzi, zjawisk itp.	
typ			2		osoba skupiająca w sobie charakterystyczne cechy ludzi pewnej kategorii	
typ			3		osobnik, indywiduum	
typ			4		sportowiec, koń, drużyna itp. przewidziane przez kogoś na zwycięzcę lub wynik czegoś	
typ			5		charakterystyczna budowa, fizjonomia człowieka związana z jego rasą, przynależnością etniczną; też: osoba mająca taką budowę, fizjonomię	
typ			6		postać literacka mająca cechy ponadindywidualne, właściwe jakiejś grupie ludzi lub tradycyjnie powtarzanemu wzorowi bohatera literackiego	
typ			7		jednostka klasyfikacyjna w systematyce roślin i zwierząt	
typ			8		jednostka klasyfikacyjna obejmująca osobniki o wyrazistych cechach psychicznych lub psychicznych i fizycznych; też: osobnik o takich cechach	
tysiąc	num	I	1		liczebnik główny oznaczający liczbę 1000	
tysiąc	num	I	2		tysiąc złotych, dolarów itp.	
tysiąc	num	I	3		gra w karty, w której wygrywa ten, kto pierwszy uzyska tysiąc punktów	
tysiąc	pron	II			zaimek oznaczający bardzo dużą liczbę czegoś lub kogoś	
tysiące					ogromne sumy, kapitały	
tysiąckroć					mnóstwo razy	
tędy	pron				zaimek odnoszący się do miejsca stanowiącego trasę ruchu, wskazanego w jakiś sposób przez mówiącego, np. gestem, albo wskazujący na miejsce, o którym była lub będzie mowa	
u		I	1		litera oznaczająca samogłoskę „u”	
u		I	2		samogłoska ustna	
u		I	3		litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty drugi	
u	prep	II	1		przyimek komunikujący, że coś jest częścią pewnej rzeczy lub tworzy z czymś pewną całość	Pomalowała paznokcie u nóg.
u	prep	II	2	a	przyimek wprowadzający nazwę osoby, z której usług ktoś korzysta	Zamówił buty u szewca.
u	prep	II	2	b	której ktoś podlega jako wykonawca danej pracy	Praktykowała u samego mistrza.
u	prep	II	3		przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się w pomieszczeniu należącym do danej osoby bądź w miejscu, w którym ona przebywa	Będę u ciebie jutro wieczorem.
u	prep	II	4		przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotem lub miejscem, w którym coś się dzieje, a danym miejscem lub terenem	Wieś leżała u podnóża góry.
u	prep	II	5		przyimek wprowadzający nazwę rzeczy lub osoby, której przysługuje dana cecha	Miała powodzenie u mężczyzn.
u	interj	III			wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję mówiącego na to, co sprawia mu przykrość lub ból, co go dziwi bądź zaskakuje	
uderzenie			1		raz zadany ręką lub trzymanym przedmiotem	
uderzenie			2		gwałtowne zetknięcie się dwóch rzeczy, z których przynajmniej jedna jest w ruchu; też: odgłos towarzyszący takiemu zetknięciu	
uderzenie			3		nagłe i gwałtowne nasilenie się mrozu, wiatru itp.	
uderzenie			4		w boksie, szermierce, walce wręcz: trafienie przeciwnika	
uderzenie			5		w grach sportowych, np. w piłce, tenisie, bilardzie: kopnięcie, odbicie piłki, kuli, trafienie piłką, bilą	
uderzenie			6		silna dawka leku	
uderzenie			7		sposób dotykania, naciskania klawiszy przez artystę grającego na instrumencie klawiszowym, głównie na fortepianie	
uderzenie			8		gwałtowny, szybki ruch wojsk w kierunku nieprzyjaciela	
uf	interj				wykrzyknik używany dla wyrażenia różnych stanów fizycznych i psychicznych	
uff	interj				zobacz „uf” 	
uha	interj				wykrzyknik wyrażający różne uczucia, używany też jako przyśpiewka w piosenkach ludowych	
uhm	interj				wykrzyknik będący odpowiedzią twierdzącą na postawione pytanie lub sygnalizujący, że adresat słucha mówiącego	
ukosem					pod kątem ostrym w stosunku do czegoś	
umowa					pisemne lub ustne porozumienie stron, mające na celu ustalenie wzajemnych praw i obowiązków; też: dokument, w którym są określone te prawa	
upadek			1		nagła, niezamierzona zmiana czyjejś pozycji pionowej na poziomą, spadnięcie z góry na dół	
upadek			2		pogorszenie się stanu czegoś, utrata znaczenia	
upadek			3		chwila, w której coś się kończy, ktoś lub coś przestaje istnieć	
upadek			4		czyjeś niepowodzenie, koniec czyjejś kariery itp.	
upadek			5		niemoralne postępowanie	
ustalenie			1		to, co zostało ustalone: decyzje, wytyczne itp.	
ustalenie			2		to, co zostało stwierdzone po uprzednim zbadaniu	
utrzymanie			1		pieniądze wydawane na życie	
utrzymanie			2		wyżywienie; też: mieszkanie, nocleg	
uwaga		I	1		koncentracja świadomości na jakimś przedmiocie, fakcie lub przeżyciu psychicznym	
uwaga		I	2		spostrzeżenie, obserwacja, wypowiedź na jakiś temat	
uwaga		I	3		krytyka czyjegoś zachowania, postępowania, czyjejś pracy itp.	
uwaga		I	4		nagana wpisana do dzienniczka ucznia lub do dziennika klasowego	
uwaga		I	5		przyczyna	
uwaga		II	1		okrzyk lub napis uprzedzający o niebezpieczeństwie	
uwaga		II	2		okrzyk mający zainteresować kogoś czymś	
uzasadnienie					zbiór argumentów, motywów, dowodów itp. uzasadniających czyjeś działanie	
uznanie			1		decyzja, wola	
uznanie			2		szacunek	
vel					albo, czyli – słowo używane przy zestawieniu określeń synonimicznych lub dwu nazwisk tej samej osoby	Bolesław Prus vel Aleksander Głowacki 
via					słowo poprzedzające nazwę miejscowości, wskazujące, że jakaś trasa właśnie przez nią prowadzi	
vis-à-vis		I			naprzeciwko	
vis-à-vis		II			osoba znajdująca się lub mieszkająca naprzeciwko	
vivat					zobacz „wiwat II” 	
w		I	1		litera oznaczająca spółgłoskę „w”	
w		I	2		spółgłoska wargowo-zębowa, dźwięczna, twarda	
w		I	3		litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty czwarty	
w	prep	II	1		przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz zajmuje część jakiejś przestrzeni, powierzchni	Usiadł w fotelu.
w	prep	II	2		przyimek komunikujący, że dana osoba idzie, jedzie lub wchodzi gdzieś	Rankiem wyruszyli w góry.
w	prep	II	3		przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz jest zwrócona do jakiegoś miejsca	Dyrygent skierował wzrok w stronę orkiestry.
w	prep	II	4		przyimek łączący się z nazwą obiektu czynności polegającej na zetknięciu się dwóch przedmiotów	Piorun uderzył w stodołę.
w	prep	II	5		przyimek łączący się z nazwami rzeczy, które ludzie wkładają na siebie, a także nazwy opakowań różnych przedmiotów	Najchętniej chodziła w dżinsach.
w	prep	II	6		przyimek łączący się z nazwą przedmiotu, wewnątrz którego lub na powierzchni którego jest otwór	Wypalił dziurę w spodniach.
w	prep	II	7		przyimek występujący w zdaniach, które komunikują, że dany proces zachodzi wewnątrz ciała lub umysłu danej osoby	Szybko zrobiła wszystkie obliczenia w pamięci.
w	prep	II	8		przyimek łączący się z nazwą środka, za pomocą którego coś zostało przedstawione lub pokazane	W telewizji oglądali często programy rozrywkowe.
w	prep	II	9		przyimek łączący się z nazwą zbiorowości, która jest miejscem czyjejś pracy, nauki lub innej działalności	Działał aktywnie w związkach zawodowych.
w	prep	II	10		przyimek łączący się z nazwą grupy, do której ktoś lub coś należy	Był najlepszy w klasie.
w	prep	II	11		przyimek łączący się z nazwą dziedziny, do której coś należy	Stale powstają nowe kierunki w nauce i w sztuce.
w	prep	II	12		przyimek łączący się z określeniami czyjegoś stanu psychicznego lub czyjejś sytuacji materialnej	Przyszła do szkoły w wyśmienitym nastroju.
w	prep	II	13		przyimek wprowadzający charakterystykę okoliczności towarzyszących jakiemuś zdarzeniu	Słuchali kazania w milczeniu.
w	prep	II	14		przyimek łączący się z nazwą zjawiska atmosferycznego towarzyszącego jakiejś czynności	Nie wychodź z domu w taką śnieżycę.
w	prep	II	15		przyimek łączący się z określeniem czasu zdarzenia	W lipcu wyjechał na urlop.
w	prep	II	16		przyimek tworzący wraz z określeniem odcinka czasu wyrażenie informujące o długości trwania jakiegoś procesu	W trzy lata zrobił doktorat.
w	prep	II	17		przyimek łączący się z nazwą zdarzenia, któremu towarzyszy inne, toczące się równolegle do pierwszego	Dziadkowie zginęli w powstaniu.
w	prep	II	18		przyimek łączący się z wyrażeniem określającym formę, jaką ma dany obiekt lub jaka została mu nadana	Stoły ustawiono w podkowę.
w	prep	II	19		przyimek łączący się z nazwą materiału, z którego coś zostało wykonane	Michał Anioł rzeźbił w marmurze.
w	prep	II	20		przyimek łączący się z określeniem wzoru lub deseniu na jakimś materiale	Kup papier w kratkę.
w	prep	II	21		przyimek łączący się z nazwą nowego obiektu lub określeniem nowej postaci istniejącego już obiektu, który ukształtował się w wyniku jakiejś zmiany	Pąki rozwinęły się w kwiaty.
w	prep	II	22		przyimek łączący się z określeniem liczby i ilości	Przygotuj to sprawozdanie w dziesięciu kopiach.
w	prep	II	23		przyimek komunikujący, pod jakim względem przysługuje danej osobie lub rzeczy jakaś cecha	Jabłka były cierpkie w smaku.
w	prep	II	24		przyimek wprowadzający określenie motywu lub powodu czyjegoś działania	Pojechała do miasta w poszukiwaniu leku.
w	prep	II	25		przyimek łączący się z określeniem celu czynności	Pojechał w odwiedziny do babci.
w	prep	II	26		przyimek łączący dwie formy tego samego rzeczownika w konstrukcję, która komunikuje, że dane zdarzenie się powtarza albo dany przedmiot jest bardzo podobny do innego, tego samego rodzaju	Dzień w dzień zapraszała gości.
w	prep	II	27		przyimek wprowadzający wyrażenie, za pomocą którego mówiący wzywa lub nakłania kogoś do określonego działania	W nogi!
w zamian					dając lub otrzymując jakąś rzecz za inną	
wahanie			1		niepewność, wątpliwości, brak zdecydowania	
wahanie			2		zmienność zjawisk zamykająca się w określonych granicach	
walka			1		starcie uzbrojonych grup, oddziałów, zorganizowane działanie sił zbrojnych w celu pokonania przeciwnika	
walka			2		zmaganie się pojedynczych przeciwników lub zespołów w sporcie; też: konkretna rozgrywka, mecz	
walka			3		działanie mające na celu usunięcie czegoś	
walka			4		zmaganie się ze stanem swojego ciała, ducha lub umysłu	
walka			5		działanie mające na celu zdobycie, odzyskanie kogoś lub czegoś	
walka			6		ścieranie się sprzecznych interesów, poglądów	
wara	interj				wykrzyknik wyrażający kategoryczny zakaz dostępu do osoby, rzeczy lub sprawy, o której jest mowa	
warstwa			1		pewna ilość czegoś tworząca jednolitą płaszczyznę na powierzchni lub między czymś a czymś	
warstwa			2		składniki jakiejś rzeczy lub jakiegoś zjawiska, stanowiące pewną całość	
warstwa			3		grupa społeczna jednolita pod jakimś względem	
warstwa			4		nagromadzenie osadu i skał osadowych w kształcie płaskiej płyty	
warunek			1		czynnik, od którego uzależnione jest istnienie lub zajście czegoś	
warunek			2		zastrzeżenie w umowie, od którego spełnienia zależy zrealizowanie czegoś	
warunek			3		we wnioskowaniu implikacyjnym: stan rzeczy, który musi zajść, aby mógł zaistnieć inny stan rzeczy	
wasz	pron		1		zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do grupy, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący	
wasz	pron		2		zaimek dotyczący osób lub przedmiotów, które ta grupa osób wybiera z pewnego zbioru, uznając je za najlepsze pod jakimś względem	Chodźmy do tej waszej kawiarenki.
wbrew	prep			a	przyimek komunikujący, że coś stało się w sposób niezgodny z tym, o czym jest mowa	Postąpił wbrew przyjętym konwencjom.
wbrew	prep			b	lub komunikujący, że dana osoba nie chciała, by się zdarzyło to, o czym jest mowa	Wbrew ojcu poszła do klasztoru.
wcale	qub	I	1		partykuła podkreślająca, że wyrażony w zdaniu sąd zaprzeczony mówiący uważa za prawdziwy, wbrew przypuszczeniom, że mogłoby być inaczej	Nie twierdzę wcale, że on coś takiego powiedział.
wcale	qub	I	2		partykuła, wraz ze słowem „nie”, zaprzeczająca temu, co ktoś powiedział	Te spodnie są za szerokie. – Wcale nie, teraz się takie nosi.
wcale	adv	II	1		przysłówek komunikujący, że dany stan rzeczy nie przysługuje obiektowi w najmniejszym stopniu	Wcale się nie opaliłaś.
wcale	adv	II	2		przysłówek komunikujący, że dana cecha przysługuje obiektowi w stopniu wystarczającym	Mają wcale niezłe mieszkanie.
wciąż			1		cały czas przez jakiś okres	
wciąż			2		raz po raz	
wcześnie			1		rano	
wcześnie			2		w odpowiednim czasie	
wcześnie			3		dawno temu, w początkowym okresie trwania czegoś	
wcześnie			4		na początku spodziewanego okresu lub przed właściwą porą	
wcześnie			5		„wcześniej” przed upływem jakiegoś określonego czasu, przed jakimś innym wydarzeniem	
wcześnie			6		„wcześniej” uprzednio, poprzednio, dawniej	
wcześnie			7		„najwcześniej” nie wcześniej niż ...	
wczoraj		I	1		w dniu poprzedzającym dzień dzisiejszy	
wczoraj		I	2		w niedalekiej przeszłości	
wczoraj		II	1		dzień wczorajszy	
wczoraj		II	2		niedawna przeszłość	
wczorajszy			1		dotyczący dnia poprzedzającego dzień dzisiejszy	
wczorajszy			2		niedawno miniony	
wczorajszy			3		niedostosowany do współczesnych wymogów	
wczorajszy			4		taki, który poprzedniego dnia pił alkohol i źle się czuje	
wedle	prep				zobacz „według” 	
według	prep		1		przyimek wskazujący na zgodność czegoś z czymś	Pociąg przyjechał według rozkładu.
według	prep		2		przyimek wskazujący na osobę, książkę lub inne źródło przytoczonej w zdaniu informacji	Według zeznań świadków oskarżony znał ofiarę od dawna.
weryfikacja			1		sprawdzenie prawdziwości, przydatności lub prawidłowości czegoś	
weryfikacja			2		ocena pracownika i sprawdzenie jego przydatności na danym stanowisku	
wewnątrz	prep	I			przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, znajduje się lub odbywa w granicach zamkniętej przestrzeni lub w obrębie jakiejś grupy	
wewnątrz		II	1		w granicach zamkniętej przestrzeni lub w obrębie jakiejś grupy	
wewnątrz		II	2		w psychice człowieka	
wiadomość					nowa informacja o czymś	
wiara			1		określona religia lub wyznanie; też: przekonanie o istnieniu Boga	
wiara			2		przekonanie, że coś jest słuszne, prawdziwe, wartościowe lub że coś się spełni	
wiara			3		przeświadczenie, że istnieją istoty lub zjawiska nadprzyrodzone	
wiara			4		grupa ludzi zżytych ze sobą	
wiara			5		wierność komuś lub czemuś	
widocznie	qub				partykuła wprowadzająca wniosek, uważany przez mówiącego za prawdopodobny i możliwy do przyjęcia	Nie mogę otworzyć drzwi, widocznie zaciął się zamek.
wiedza			1		ogół wiadomości zdobytych dzięki badaniom, uczeniu się itp.; też: zasób informacji z jakiejś dziedziny	
wiedza			2		znajomość czegoś	
wiele			1		wielka liczba, ilość czegoś lub kogoś	
wiele			2		w dużym stopniu, zakresie	Wiele się u was zmieniło.
wielekroć					wiele razy	
wieleset	pron				zaimek oznaczający bardzo dużą liczbę osób lub rzeczy	
wielki			1		znaczny pod względem rozmiarów, liczby, ilości lub wartości	
wielki			2		przewyższający inne rzeczy lub zjawiska pod względem siły, intensywności lub jakości	
wielki			3		mający duże znaczenie	
wielki			4		o człowieku: znacznie przewyższający swymi zdolnościami, umysłem, zasługami itp. innych ludzi	
wielki			5		przydomek nadawany wybitnym władcom, wodzom	
wielkość			1		długość, szerokość i wysokość lub głębokość czegoś materialnego	
wielkość			2		cecha tego, co odznacza się dużymi rozmiarami lub wielkim nasileniem	
wielkość			3		cechy umysłu, charakteru wznoszące kogoś ponad przeciętny poziom; też: osoba nieprzeciętna	
wielkość			4		właściwość ciał fizycznych lub zjawisk, którą można mierzyć	
wielokroć					zobacz „wielekroć” 	
wilkom					okazały puchar z pokrywą, używany w XVI–XVIII w. do picia piwa podczas uroczystości cechowych	
wina			1		czyn naruszający normy postępowania	
wina			2		odpowiedzialność za zły czyn	
wina			3		przyczyna, powód czegoś złego	
wio					zawołanie mające pobudzić zwierzę w zaprzęgu do ruszenia z miejsca lub do szybszego biegu	
wiwat		I			reakcja w formie okrzyku na czyjąś cześć	
wiwat		II			okrzyk wznoszony na czyjąś cześć albo na cześć czegoś	
wizja			1		obraz pojawiający się w czyjejś wyobraźni pod wpływem natchnienia, szaleństwa, wysokiej gorączki lub środków odurzających	
wizja			2		czyjeś wyobrażenie jakichś zdarzeń mających zajść w przyszłości, zwykle przedstawiane w książce lub w filmie	
wizja			3		ogół sygnałów tworzących obraz, przesyłanych od nadajnika do odbiornika; też: obraz na ekranie telewizora	
więc	conj	I	1		spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, które przedstawia skutek tego, o czym była wcześniej mowa, lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania	Uśmiechnęła się, więc pewnie była zadowolona.
więc	conj	I	2		spójnik, zwykle w połączeniu z poprzedzającym słowem „a”, rozpoczynający wyliczanie, podsumowanie lub charakterystykę tego, o czym była mowa	Przyjechała cała rodzina, a więc siostry, bracia, ciotki, wujowie. Ślub jest o dwunastej, a więc za godzinę.
więc	qub	II		a	partykuła wprowadzająca nawiązanie do poprzedzającego kontekstu lub do sytuacji	Więc co masz zamiar teraz robić?
więc	qub	II		b	albo poprzedzająca odpowiedź na czyjeś pytanie	Kto rozpoczął tę wojnę? – A więc po kolei, to było tak ...
więcej	adv		1		stopień wyższy od „dużo” lub od „wiele”	Więcej teraz podróżował.
więcej	adv		2		przysłówek występujący w zdaniach zaprzeczonych, wzmacniający przeczenie	Był parę razy i nie pokazał się więcej.
większość					większa liczebnie część danej grupy rzeczy, zjawisk lub osób; rzadziej: większa rozmiarami część czegoś	
wkoło	prep	I			zobacz „wokół I” 	
wkoło		II			zobacz „wokół II” 	
wkrótce					niedługo	
wnet					w krótkim czasie po czymś	
wniosek			1		projekt przedstawiony do rozważenia i decyzji	
wniosek			2		wynik rozumowania; też w logice: twierdzenie wyprowadzone ze zdań uznanych za prawdziwe	
wniosek			3		prośba skierowana do odpowiednich władz dotycząca załatwienia jakiejś sprawy	
wniwecz					całkiem, zupełnie	
wobec	prep		1		przyimek przyłączający nazwę osoby, instytucji lub organizacji, do której odnosi się charakteryzowana w zdaniu postawa lub czynność	Wobec handlarzy narkotyków stosowano surowe kary.
wobec	prep		2		przyimek przyłączający charakterystykę okoliczności, zwykle niekorzystnych, które pociągnęły za sobą konsekwencje przedstawione w zdaniu	Wobec zagrożenia lawinowego zrezygnowali ze wspinaczki.
wobec	prep		3		przyimek wprowadzający podstawę porównania charakteryzowanego w zdaniu zjawiska lub przedmiotu	Wysiłek był niewielki wobec oczekiwanych rezultatów.
wobec	prep		4		przyimek wraz z rzeczownikiem nazywającym osobę komunikujący o obecności danej osoby w czasie danego zdarzenia	Przeprosiła nauczyciela wobec całej klasy.
wokoło	prep	I			zobacz „wokół I” 	
wokoło		II			zobacz „wokół II” 	
wokół	prep	I	1		przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś lub kogoś znajdującego się w środku	Wielkie ćmy krążyły wokół lampy.
wokół	prep	I	2		przyimek określający centralne miejsce lub środowisko, w którym są dokonywane charakteryzowane działania	Potrafiła skupić wokół siebie niemałą grupę uczniów.
wokół	prep	I	3		przyimek określający główny temat tego, o czym mowa w zdaniu	Ożywiona dyskusja toczyła się wokół lustracji.
wokół	prep	I	4		przyimek wskazujący na przedmiot, którym się ktoś zajmuje	Rodzice krzątali się wokół gospodarstwa.
wokół		II	1		ze wszystkich stron miejsca lub we wszystkie strony z miejsca położonego w środku	Wokół szalała burza.
wokół		II	2		w otoczeniu, w środowisku	Wszystkim wokół opowiada o swoich chorobach.
wola			1		zdolność psychiczna człowieka do świadomego i celowego regulowania swego postępowania	
wola			2		to, czego ktoś chce, co ktoś postanowił	
won	interj	I			zobacz „precz II” 	
won		II			jednostka monetarna w Korei Południowej i Północnej	
wpierw			1		w pierwszej kolejności	
wpierw			2		uprzednio	
wpis			1		tekst wpisany odręcznie do pamiętnika lub księgi pamiątkowej	
wpis			2		opłata wnoszona przy zapisywaniu się do jakiegoś stowarzyszenia, na kurs itp.	
wpis			3		zarejestrowanie kogoś, czegoś w księdze urzędowej; też: notatka poświadczająca taką rejestrację	
wpis			4		zobacz „post II” 	
wprawdzie					składnik spójnika złożonego „wprawdzie..., ale (jednak, lecz)...” łączącego dwa zdania lub inne wyrażenia, komunikującego, że treść jednego z nich jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z treści drugiego	
wprost	qub	I	1	a	partykuła komunikująca, że ktoś lub coś przemieszcza się bezpośrednio z jednego miejsca do drugiego	Wyniki badań prześlemy z laboratorium wprost na oddział.
wprost	qub	I	1	b	albo kieruje się gdzieś w linii prostej	Szedłem wprost przed siebie.
wprost	qub	I	2	a	partykuła komunikująca o bezpośrednim kontakcie dwóch obiektów	Włożyła bluzkę wprost na gołe ciało.
wprost	qub	I	2	b	albo o bezpośrednim związku dwóch zjawisk	Zarządzenie dotyczyło wprost aktualnej sytuacji.
wprost	qub	I	3		partykuła podkreślająca większe od spodziewanego natężenie cechy lub zjawiska	Wprost szalała z radości.
wprost		II			otwarcie, bezpośrednio	
wprzód					najpierw, uprzednio	
wpół			1		w połowie, na połowę	
wpół			2		częściowo	
wpław					płynąc bezpośrednio w wodzie	
wraz			1		wspólnie z kimś innym	
wraz			2		wtedy, kiedy zachodzi drugie zdarzenie	
wraz			3		łącznie z czymś, co należy do większej całości	
wrażenie			1		stan psychiczny, reakcja psychiczna wywołane jakimś bodźcem	
wrażenie			2		przeżycie, zwłaszcza silne	
wrażenie			3		uświadomiona reakcja narządu zmysłowego na bodziec zewnętrzny	
wreszcie	adv	I			przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie nastąpiło później, niż mówiący się tego spodziewał	Drzwi otworzyły się i wreszcie mogliśmy wejść do środka.
wreszcie	qub	II			partykuła poprzedzająca ostatni człon wyliczenia	Ogarnęło go zdziwienie, potem niezadowolenie, wreszcie złość.
wręcz	qub	I			partykuła podkreślająca większe od spodziewanego natężenie cechy lub zjawiska	Tempo pracy było bardzo szybkie, wręcz szaleńcze.
wręcz		II			otwarcie, bezpośrednio	
wskazówka			1		część przyrządu pomiarowego, której położenie określa miarę mierzonej wielkości	
wskazówka			2		zobacz „wskaźnik”  w znaczeniu 2	
wskazówka			3		pouczenie dotyczące postępowania	
wskazówka			4		informacja o czymś	
wskazówka			5		oznaka czegoś	
wskroś					przez całą długość, szerokość, wysokość lub czyniąc otwór z obu stron	
wskutek	prep				przyimek wprowadzający informację o przyczynie czegoś	
wspomnienie			1		obraz przeszłości wywołany w pamięci; też: pamięć o tym, co było	
wspomnienie			2		przedmiot, znak itp. przypominający przeszłość	
wspomnienie			3		napomknięcie o czymś	
wspomnienie			4		dzieło literackie, artykuł itp. dotyczące zdarzeń minionych, w których autor uczestniczył, lub osób, które znał	
wspólnik			1		osoba biorąca wspólnie z kimś udział w jakimś przedsięwzięciu	
wspólnik			2		osoba wnosząca swój kapitał do spółki i czerpiąca z tego zyski	
wspólny			1		wykonywany lub przeżywany przez wiele osób, razem z innymi	
wspólny			2		należący do wielu osób	
wspólny			3		jednakowy dla wielu osób	
wstecz			1		w kierunku przeciwnym do kierunku w przód, do kierunku poprzedniego lub właściwego	
wstecz			2		w przeszłość	
wstyd			1		przykre uczucie spowodowane świadomością niewłaściwego postępowania, niewłaściwych słów itp., zwykle połączone z lękiem przed utratą dobrej opinii	
wstyd			2		uczucie onieśmielenia lub skrępowania	
wszak	qub				partykuła nawiązująca do jakiejś sytuacji lub do czyjejś opinii, podkreślająca oczywistość sądu wyrażonego przez mówiącego	Poznaję ten głos, wszak to nasz sąsiad. Zaprzeczaj tym pogłoskom, wszakże to nic pewnego.
wszakże	qub	I			zobacz „wszak” 	
wszakże	conj	II			spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie o treści niezgodnej z tym, co można wywnioskować z poprzedzającego kontekstu	Gospodarz był stary, energiczny wszakże.
wszelako	qub	I			partykuła komunikująca, że treść zdania jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu	Zebrane fakty zasługują wszelako na szerszą i głębszą interpretację.
wszelako	conj	II			spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, którego treść jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu	Rozmowy nie doprowadziły do zbliżenia stanowisk, inicjowały wszelako bezpośrednie negocjacje na wysokim szczeblu. 
wszelki	pron				zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wszystkich rodzajów obiektów, stanów rzeczy lub sposobów działania, nazywanych przez rzeczownik	Rozważ wszelkie możliwości.
wszerz					przez całą szerokość, prostopadle do długości	
wszyscy	pron				zaimek oznaczający ogół osób	
wszystek	pron				zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy całej substancji lub zbiorowości nazywanej przez określany rzeczownik	
wszystko	pron				zaimek oznaczający ogół rzeczy i spraw	
wszędy					zobacz „wszędzie” 	
wszędzie			1		w każdym miejscu, w każdej sytuacji	
wszędzie			2		do każdego miejsca, w każdym kierunku	
wtedy	pron		1		zaimek odnoszący się do pewnego czasu w przeszłości lub przyszłości, o którym mowa w zdaniu	Wtedy nie było jeszcze telefonów.
wtedy	pron		2		zaimek odnoszący się do sytuacji, której zajście zależy od spełnienia pewnego warunku	Jeśli o tym porozmawiamy, wtedy pewnie wszystko się wyjaśni.
wtem					nagle, nieoczekiwanie	
wtenczas	pron				zobacz „wtedy”  w znaczeniu 1	
wy	pron		1		zaimek odnoszący się do grupy osób, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący	
wy	pron		2		zaimek używany w niektórych środowiskach zamiast "pan", "pani"	
wyjazd			1		opuszczenie jakiegoś miejsca, wyruszenie dokądś jakimś środkiem lokomocji	
wyjazd			2		podróż dokądś	
wyjazd			3		miejsce, przez które wyjeżdża się skądś	
wyjaśnienie			1		uwagi wyjaśniające rzecz niezrozumiałą	
wyjaśnienie			2		usprawiedliwienie, umotywowanie czegoś	
wyjątkowo			1		w sposób szczególny, niepowtarzalny	
wyjątkowo			2		bardzo rzadko	
wykonanie					sposób zrobienia czegoś	
wymaganie					warunek lub zespół warunków, którym ktoś lub coś musi odpowiadać	
wymóg					warunek lub zespół warunków, którym ktoś lub coś musi odpowiadać	
wynocha	interj				wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe oddalenie się skądś	
wyobrażenie			1		wywołany w świadomości obraz przedmiotu, osoby lub sytuacji, opierający się na uprzednio poczynionych spostrzeżeniach i fantazji	
wyobrażenie			2		pogląd o czymś	
wyobrażenie			3		obraz, podobizna	
wypowiedź					ustne lub pisemne zabranie głosu w jakiejś sprawie	
wysokość			1		wymiar czegoś liczony od podstawy w górę	
wysokość			2		odległość od jakiegoś punktu do punktu znajdującego się w górze; też: miejsce położone wysoko	
wysokość			3		wielkość lub natężenie czegoś	
wysokość			4		właściwość dźwięku zależna od częstotliwości drgań	
wysokość			5		w figurach i bryłach geometrycznych: odległość podstawy od wierzchołka figury lub od przeciwległego boku wielościanu	
wysokość			6		kąt między kierunkiem do ciała niebieskiego a płaszczyzną horyzontu	
wyznanie			1		wypowiedź, w której ktoś coś wyznaje	
wyznanie			2		religia wyznawana przez jakąś grupę ludzi	
wyłącznie	qub				partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione	Poświęcili się wyłącznie nauce.
wzajemny					dokonywany lub okazywany nawzajem przez obie strony	
wzdłuż	prep	I			przyimek komunikujący, że coś znajduje się lub odbywa równolegle do długości danego obiektu	
wzdłuż		II			równolegle do dłuższego boku	
względnie			1		do pewnego stopnia, w jakichś przyjętych granicach	
względnie			2		dość dobrze	
wzwyż					w górę, do góry, wyżej	
wówczas	pron				zobacz „wtedy” 	
wątpliwość			1		niepewność co do prawdziwości jakichś słów, słuszności rozstrzygnięć, postępowania itp.	
wątpliwość			2		cecha tego, co jest wątpliwe	
własny			1		będący przedmiotem czyjegoś wyłącznego posiadania	
własny			2		taki, w którym ktoś, o kim mowa, sam brał (bierze) udział, którym się posługuje, którego jest sprawcą itp.	
własny			3		związany z tym, o kim mowa, więzami pokrewieństwa, przyjaźni, środowiskiem społecznym itp.	
własny			4		właściwy tylko temu, o kim mowa	
właściwie	qub		1		partykuła, za pomocą której mówiący podkreśla to, co chce powiedzieć	Właściwie to nie mam żadnych aspiracji.
właściwie	qub		2		partykuła, za pomocą której mówiący poprawia lub uzupełnia swoją wypowiedź albo wypowiedź rozmówcy	Z dnia na dzień, a właściwie z godziny na godzinę wszystko się zmieniło.
właściwie	qub		3		partykuła, za pomocą której mówiący przekazuje, że nie wszystko rozumie, pamięta itp.	 O co ci właściwie chodzi?
właściwość			1		to, co jest charakterystyczne dla danej osoby lub rzeczy	
właściwość			2		cecha tego, co właściwe, odpowiednie	
właściwość			3		zakres spraw, które podlegają określonemu organowi państwowemu	
właśnie	qub	I	1		partykuła, za pomocą której mówiący wyróżnia, ze względu na określoną cechę, dany obiekt lub stan rzeczy, przeciwstawiając go innym	Właśnie w tej sprawie kieruję do państwa apel.
właśnie	qub	I	2		partykuła, za pomocą której mówiący potwierdza słuszność przypuszczenia zawartego w pytaniu rozmówcy	Czy to oznacza, że mógłbym od jutra pójść na urlop? – Właśnie.
właśnie	qub	I	3		partykuła, za pomocą której mówiący potwierdza tożsamość sądu rozmówcy i identyfikując się z tym sądem, daje do zrozumienia, że chciał powiedzieć to samo	To jest bardzo korzystny kontrakt. – Właśnie.
właśnie	adv	II			przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie odbywa się w chwili mówienia, odbywało się bezpośrednio przed nią lub w czasie innego zdarzenia	
wśród	prep		1		przyimek komunikujący, że przedmiot, osoba itp., o których mowa, są otoczone innymi przedmiotami, osobami itp.	Szła miedzą wśród rozgrzanych zbóż.
wśród	prep		2		przyimek komunikujący, że przedmiot, osoba lub zjawisko, o których mowa, są jednym z elementów danego zbioru przedmiotów, osób lub zjawisk	Wśród nagrodzonych umieszczono jego nazwisko.
wśród	prep		3		przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wymienionej grupy osób jako całości lub każdej bądź większości z nich z osobna	 Wśród licznie przybyłych gości narastała niecierpliwość.
wśród	prep		4		przyimek komunikujący o zjawiskach towarzyszących danemu zdarzeniu	Weszły na estradę wśród dźwięków orkiestry.
x			1		litera oznaczająca spółgłoskę „x”, odpowiadającą połączeniu głosek „ks”	
x			2		litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty piąty	
x			3		określenie osoby, której danych się nie zna lub nie chce się ujawniać, albo określenie czegoś bliżej niesprecyzowanego	
x			4		znak niewiadomej lub zmiennej funkcji	
y			1		litera nazywana „igrek” lub „ipsylon”, odpowiadająca samogłosce „y” lub w niektórych wyrazach obcych w nagłosie przed samogłoską – spółgłosce „j”	
y			2		samogłoska ustna	
y			3		litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty szósty	
y			4		określenie osoby, której danych się nie zna lub nie chce się ujawniać, albo określenie czegoś bliżej niesprecyzowanego	
y			5		znak niewiadomej lub zmiennej funkcji	
z		I	1		litera oznaczająca spółgłoskę „z”	
z		I	2		spółgłoska przedniojęzykowo-zębowa, dźwięczna, twarda	
z		I	3		litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty siódmy	
z		I	4		określenie osoby, której danych się nie zna lub nie chce się ujawniać	
z		I	5		znak niewiadomej lub zmiennej funkcji	
z	prep	II	1	a	przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miejsce znajdowania się czegoś	Gwóźdź wystający z deski.
z	prep	II	1	b	rozpoczęcia ruch lub czynności	Wyszedł z banku.
z	prep	II	1	c	pochodzenia kogoś lub powstania czegoś	Pamiątka z Afryki.
z	prep	II	2		przyimek tworzący wyrażenia oznaczające źródło informacji lub wiedzy	dane z rocznika statystycznego
z	prep	II	3	a	przyimek tworzący wyrażenia określające okoliczności pojawienia się jakiejś rzeczy lub osoby	towary z importu
z	prep	II	3	b	czas powstania czegoś	powieść z XIX w.
z	prep	II	3	c	lub podstawę do wykonania czegoś	Grał z nut.
z	prep	II	4	a	przyimek tworzący wyrażenia nazywające składnik całości	wiązanka z róż
z	prep	II	4	b	lub zbiór zawierający określony element	kawa z mlekiem
z	prep	II	5	a	przyimek tworzący wyrażenia określające przyczynę jakiegoś zachowania lub procesu	Zemdlała z głodu.
z	prep	II	5	b	albo stan początkowy procesu	Z dziecka wyrosła panna.
z	prep	II	6	a	przyimek tworzący wyrażenia charakteryzujące zakres odniesienia danej cechy	Z oczu była podobna do matki.
z	prep	II	6	b	lub wysoki stopień nasilenia czynności	Kochał ją z całego serca.
z	prep	II	7	a	przyimek tworzący wyrażenia nazywające rzecz, którą ktoś ma przy sobie	pan z parasolem
z	prep	II	7	b	oraz osobę towarzyszącą komuś	Podróżowała z mężem.
z	prep	II	7	c	lub rozmawiającą z kimś albo zjawisko występujące razem z innym	Padał deszcz z gradem.
z	prep	II	8	a	przyimek tworzący wyrażenia informujące o okolicznościach towarzyszących działaniu	Okno zamknęło się z trzaskiem.
z	prep	II	8	b	oraz jego celu i skutku	Przyszedłem do pana z prośbą o radę.
z	prep	II	9	a	przyimek tworzący wyrażenia oznaczające początek i koniec jakiegoś stanu	Budziła się z pianiem koguta.
z	prep	II	9	b	lub kierunek ruchu	Peleton jechał z wiatrem.
z	prep	II	10		przyimek tworzący przysłówki złożone	z cudzoziemska z chłopska
z	qub	III			partykuła komunikująca, że określenie liczby, ilości lub czasu jest przybliżone	Potrzebuję z litr mleka.
z oddali					ze znacznej odległości	
z przeciwka		I			z kierunku, w którym mówiący jest zwrócony	
z przeciwka		II			znajdujący się lub mieszkający naprzeciw kogoś	
z ukosa					zobacz „ukosem” 	
za	prep	I	1	a	przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że osoba lub rzecz znajduje się po przeciwnej stronie danego obiektu niż obserwator	Za katedrą wisiał orzeł w koronie.
za	prep	I	1	b	albo dalej niż obiekt, z którego pozycją jest porównywana	Stała w kolejce za starszym małżeństwem.
za	prep	I	1	c	lub niżej od tego obiektu w jakiejś hierarchii	Na liście rankingowej nasza klasa zajmowała drugie miejsce tuż za klasą matematyczną.
za	prep	I	2		przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś posuwa się z tyłu danej osoby lub danego pojazdu	Autobus jechał za ciężarówką.
za	prep	I	3		przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo przemieszcza się do miejsca położonego na zewnątrz niego	Nasze dzieci od dawna mieszkają za miastem.
za	prep	I	4		przyimek przyłączający nazwę części ciała lub rzeczy, którą ktoś chwycił	Złapał chłopca za rękę.
za	prep	I	5	a	przyimek przyłączający określenie przedmiotu transakcji	Dostała niewielkie honorarium za książkę.
za	prep	I	5	b	albo kwoty, którą ktoś zapłacił lub przyjął z tytułu jakiejś transakcji	Kup sobie loda za dwa złote.
za	prep	I	6	a	przyimek tworzący wyrażenia wskazujące przyczynę jakiegoś zachowania	Pogniewała się na niego za spóźnienie.
za	prep	I	6	b	lub cel, warunki oraz sposób wykonania czynności	Modlili się za syna.
za	prep	I	7		przyimek tworzący wyrażenia komunikujące o powtarzających się okolicznościach, które pociągają za sobą charakteryzowany skutek	Zdałem egzamin już za drugim podejściem.
za	prep	I	8	a	przyimek tworzący wyrażenia wskazujące osobę, która miała robić to, co robi zamiast niej ktoś inny	Pójdź za mnie na to spotkanie.
za	prep	I	8	b	lub komunikujące, że ktoś robi czegoś bardzo dużo, przez wskazanie na liczbę osób, która zazwyczaj wykonuje daną czynność	Pracował za dwóch.
za	prep	I	9	a	przyimek tworzący wyrażenia określające czas, po upływie którego nastąpi dane zdarzenie	Za dziesięć minut odjeżdżamy.
za	prep	I	9	b	lub jaki pozostał do danego punktu czasowego	Za kwadrans wybije północ.
za	prep	I	10		przyimek tworzący wyrażenia określające czasy, w których nastąpiło dane zdarzenie	Za Kazimierza Wielkiego powstała Akademia Krakowska.
za	prep	I	11		przyimek tworzący wyrażenia komunikujące o następowaniu po sobie takich samych czynności, zdarzeń lub odcinków czasu	Upływa dzień za dniem.
za	prep	I	12		przyimek tworzący wyrażenia nazywające okres obejmujący stan rzeczy, o którym mowa	Nie zapłaciła pani czynszu za styczeń.
za	prep	I	13		przyimek przyłączający określenie właściwości lub roli przypisywanej osobie albo rzeczy	Przez pomyłkę uznano go za złodzieja.
za	prep	I	14		przyimek przyłączający nazwę przedmiotu uczuć lub upodobań	Szalał za nią.
za	adv	II			przysłówek komunikujący zbyt wielkie natężenie cechy	za duży za ciężki
zachowanie					sposób, w jaki zachowują się ludzie lub zwierzęta	
zadość					tyle, ile trzeba, by zadowolić kogoś	
zagadka			1		pytanie sformułowane tak, że odpowiedzi można się domyślić z jego treści; też: rebus lub inna łamigłówka	
zagadka			2		coś tajemniczego, co próbujemy wyjaśnić lub zrozumieć	
zakaz					zarządzenie lub polecenie zabraniające czegoś	
zakład			1		przedsiębiorstwo lub jego część produkująca coś lub świadcząca jakieś usługi	
zakład			2		instytucja naukowa, społeczna, kulturalna, lecznicza itp.; też: jednostka organizacyjna takiej instytucji	
zakład			3		umowa zawarta między osobami mającymi odmienne zdania, określająca, co ma zrobić osoba myląca się	
zakład			4		stawianie jakiejś sumy pieniędzy na przewidywany wynik meczu, gonitwy itp.	
zakład			5		podwinięty brzeg czegoś	
zaledwie	qub	I	1		partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący liczył na większą ilość danej rzeczy lub na wyższy stopień nasilenia cechy	Był zaledwie przeciętnym uczniem.
zaledwie	qub	I	2		partykuła komunikująca, że do lub od danego momentu upłynęło mniej czasu, niż można się było spodziewać	Dochodziła zaledwie siódma.
zaledwie	conj	II			spójnik łączący zdania, informujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu ze spójnikiem, miało miejsce niewiele wcześniej niż zdarzenie charakteryzowane w drugim zdaniu	Zaledwie skończyła szkołę, zaczęła pracować w banku.
zamiar					to, co ktoś zamierza zrobić	
zamiast	prep	I			przyimek komunikujący, że miał miejsce inny stan rzeczy niż ten, którego można było się spodziewać	Miał na sobie aksamitną kokardkę zamiast krawata.
zamiast	conj	II			spójnik komunikujący, że miał miejsce inny stan rzeczy niż ten, którego można było się spodziewać	Włóż coś na siebie, zamiast się trząść z zimna.
zanadto					bardziej lub więcej, niżby należało	
zanim	conj				spójnik komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nastąpiło wcześniej niż zdarzenie, o którym mowa w zdaniu podrzędnym	
zapewne	qub		1		partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy	Ma na swoich wykładach zapewne najliczniejsze grono słuchaczy.
zapewne	qub		2		partykuła wprowadzająca przytoczenie opinii, z którą mówiący w zasadzie się zgadza, ale z pewnymi zastrzeżeniami	Zapewne, że człowiek może wiele zdziałać, ale musi chcieć.
zaprawdę	qub				partykuła podkreślająca prawdziwość sądu	Zaprawdę, żal się z nią było rozstawać.
zapytanie					oficjalnie zadawane pytanie	
zaraz	qub	I	1		partykuła informująca o bardzo małej odległości między dwoma miejscami	Kiosk jest zaraz za rogiem ulicy.
zaraz	qub	I	2		partykuła komunikująca, że między dwoma zdarzeniami upłynęło bardzo mało czasu	Napisała do niego zaraz po powrocie.
zaraz	adv	II			przysłówek komunikujący, że między dwoma zdarzeniami lub między jakimś zdarzeniem a daną wypowiedzią upłynęło lub upłynie bardzo mało czasu	Zaraz mi wypomnisz, że go naciągam.
zaraz	interj	III	1		wykrzyknik informujący, że mówiący spełni w niedługim czasie to, o co ktoś go prosi	
zaraz	interj	III	2		wykrzyknik używany, aby powstrzymać kogoś przed zbyt szybkim działaniem lub przerwać czyjeś zbyt szybkie działania	
zaraz	interj	III	3		wykrzyknik sygnalizujący, że nadawca chce sobie coś przypomnieć, zanim włączy się do rozmowy	
zarazem					jednocześnie	
zarzut					to, co się komuś zarzuca	
zarówno					składnik spójnika złożonego „zarówno ..., jak (i, też) ...” komunikującego, że cechy lub stany rzeczy charakteryzowane przez dwa zdania lub składniki zdań odnoszą się do tego samego przedmiotu lub faktu	Artysta zarówno maluje, jak i rzeźbi.
zasada			1		prawo rządzące jakimiś procesami, zjawiskami; też: formuła wyjaśniająca to prawo	
zasada			2		norma postępowania	
zasada			3		ustalony na mocy jakiegoś przepisu lub zwyczaju sposób postępowania w danych okolicznościach	
zasada			4		podstawa funkcjonowania lub konstrukcji czegoś	
zasada			5		związek chemiczny o właściwościach przeciwnych do kwasów i w reakcjach z nimi tworzący sole	
zatem	conj	I	1		spójnik przyłączający zdania lub wyrażenia, które przedstawiają skutek tego, o czym była wcześniej mowa, lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania	Masz gorączkę, zatem jesteś chory.
zatem	conj	I	2		spójnik w połączeniu „a zatem” wprowadzający inną charakterystykę tego, o czym wcześniej była mowa	Mam spotkanie z mężem mojej córki, a zatem z moim zięciem.
zatem	qub	II			partykuła wprowadzająca w połączeniu „a zatem” nawiązanie do poprzedzającego kontekstu lub do sytuacji	Chciałabym z wami o czymś porozmawiać. – A zatem siądźmy.
zawczasu					wcześniej	
zawiadomienie					dokument lub list zawiadamiający o czymś	
zawsze		I	1		za każdym razem	
zawsze		I	2		przez cały czas, który się pamięta	
zawsze	qub	II			partykuła komunikująca, że pomimo wszystko coś jest korzystne	Nie dostanie wiele, ale zawsze coś zarobi.
zazwyczaj					w większości przypadków	
zaś	conj		1		spójnik przeciwstawiający treści komunikowane przez połączone zdania	Pewne fakty nabierają znaczenia, inne zaś je tracą.
zaś	conj		2		spójnik przyłączający zdanie nawiązujące do wcześniejszego kontekstu	Chirurg włożył czyste rękawiczki, po chwili zaś pochylił się nad uśpionym chłopcem.
zaświadczenie					dokument stwierdzający coś	
zbyt		I			sprzedaż lub możliwość sprzedaży	
zbyt		II			w sposób przekraczający czyjeś oczekiwania lub możliwości kogoś lub czegoś	
zdanie			1		myśl wyrażona słowami	
zdanie			2		opinia o kimś lub czymś	
zdanie			3		zespół wyrazów powiązanych zależnościami gramatycznymi i zawierający orzeczenie	
zdanie			4		sensowne wyrażenie oznajmiające podlegające falsyfikacji	
zdanie			5		czterotaktowa część utworu muzycznego stanowiąca logiczną całość	
zdumienie					stan osoby odczuwającej wielkie zdziwienie	
zdziwienie					stan osoby, która się zdziwiła	
ze	prep	I			zobacz „z II” 	
ze	qub	II			zobacz „z III” 	
zero			1		liczba 0	
zero			2		brak czegokolwiek	
zero			3		początkowy punkt na skali, podziałce	
zero			4		człowiek nieprzedstawiający sobą żadnej wartości	
zeszły					taki, który dopiero co minął	
zewsząd					ze wszystkich stron	
zeznanie			1		oficjalne wyjaśnienia złożone w sądzie lub przed innymi władzami	
zeznanie			2		dokument zawierający treść takiego wyjaśnienia	
zgoda		I	1		stan, w którym nie ma zatargów, kłótni, konfliktów	
zgoda		I	2		stan, w którym ludzie mają wspólne zdanie lub odczucia w jakiejś sprawie	
zgoda		I	3		pozwolenie na coś	
zgoda	qub	II			partykuła wyrażająca przyzwolenie lub aprobatę	Spotkamy się o drugiej. – Zgoda.
zgoła			1		zupełnie, absolutnie	
zgoła			2		o cechach: występować w stopniu większym, niż można się tego spodziewać	
znad	prep		1		przyimek tworzący z rzeczownikiem wyrażenie informujące, że coś porusza się nad obiektem nazywany przez rzeczownik i oddala się od niego	
znad	prep		2		przyimek tworzący z rzeczownikiem wyrażenie informujące, że ktoś lub coś pochodzi, przybywa lub dochodzi z miejsca położonego nad zbiornikiem wodnym nazywanym przez rzeczownik	
znienacka					nagle, niespodziewanie	
znikąd					z żadnego miejsca, z żadnej strony, od nikogo	
znikądinąd					z żadnego innego miejsca, od żadnej innej osoby	
znowu		I			po raz kolejny	
znowu	qub	II	1		partykuła podkreślająca przeciwstawienie treści danego zdania treści zdania poprzedzającego	Tu wyszłaś trochę poważnie. Ale znowuż na innych zdjęciach wyglądasz bardzo młodo.
znowu	qub	II	2		partykuła wyrażająca polemikę mówiącego z przywołanym sądem	Nie taki on znowu wysoki.
znowu	qub	II	3		partykuła wyrażająca zniecierpliwienie mówiącego	
znowuż		I			zobacz „znowu I” 	
znowuż	qub	II			zobacz „znowu II” 	
znów		I			zobacz „znowu I” 	
znów	qub	II			zobacz „znowu II” 	
zowąd					z owej strony	
zrazu					początkowo	
zresztą	qub				partykuła wprowadzająca zdanie uzupełniające wcześniejszą wypowiedź o nową informację	Nie mam ochoty tam iść, zresztą nie mam czasu.
zwykle					najczęściej, przeważnie	
zwłaszcza	qub				partykuła dołączana do składnika zdania, aby zaznaczyć, że część wypowiedzi dotyczy tego składnika	Upał dokuczał nam zwłaszcza w południe.
zza	prep		1		przyimek tworzący wyrażenia informujące, że coś przestało być zasłonięte przedmiotem nazywanym przez rzeczownik	
zza	prep		2		przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że coś pochodzi z miejsca położonego dalej niż obiekt nazywany przez rzeczownik	
złość					silne uczucie wzburzenia, gniewu lub wrogości często połączone z agresją	
złudzenie			1		zniekształcone lub błędne wrażenie zmysłowe	
złudzenie			2		nierealne marzenie lub wyobrażenie o czymś	
à					po – używane przy określaniu miary lub ceny	10 sztuk à 5 zł
à la					wykonany tak, by przypominał kogoś lub coś	cielęcina à la flaczki
écru		I			kolor biały z żółtawym odcieniem	
écru		II			biały z żółtawym odcieniem	
ów	pron		1	a	zaimek towarzyszący rzeczownikowi, wyróżniający kogoś lub coś spośród innych	Oto ów znajomy.
ów	pron		1	b	będący określeniem tego, o czym była mowa	Dużo jak na owe czasy podróżował.
ów	pron		1	c	lub występujący w zdaniu nadrzędnym, z którym się wiąże zdanie określające	Od łąk wionął ów zapach, jaki wydziela skoszona trawa.
ów	pron		2		zaimek występujący w połączeniu z innymi zaimkami, stawiany zwykle na drugim miejscu	Ten czytał, ów oglądał telewizję.
ów	pron		3		zaimek oznaczający osobę lub rzecz bliżej nieokreśloną	Ten i ów coś powiedział.
ów	pron		4		on	
ówczesny					istniejący w czasach, o których była mowa	
ówdzie					w innym miejscu	
ćwierć	num	I			liczebnik oznaczający jedną z czterech części danej całości	
ćwierć		II			ćwiartka	
ćwir					krótki, wysoki dźwięk wydawany przez ptaka	
łapu-capu					pośpiesznie, bez namysłu, nieuważnie	
łubu-du	interj				wykrzyknik naśladujący odgłos spadania czegoś ciężkiego, uderzenia czymś ciężkim	
łup		I	1		rzecz zdobyta na wojnie lub pochodząca z rabunku	
łup		I	2		coś, co zostało zdobyte, zwykle w nieuczciwy sposób	
łup	interj	II			wykrzyknik naśladujący uderzenie, zwykle nagłe i mocne	
łupu-cupu					zobacz „łup-cup ” 	
łączny					powstały z połączenia, tworzący sumę czegoś	
ścichapęk		I			ktoś z pozoru cichy, ale zdolny do niespodziewanych zachowań	
ścichapęk		II			niespodziewany, zaskakujący	
ścichapęk		III			w sposób nagły i zaskakujący	
śród	prep				zobacz „wśród” 	
świadectwo			1		dokument stwierdzający ukończenie jakiejś szkoły lub jakiegoś kursu	
świadectwo			2		dokument stwierdzający pewien fakt lub prawo do czegoś	
świadectwo			3		dowód istnienia czegoś	
świadectwo			4		potwierdzenie czegoś przez świadka	
świadomość			1		zdawanie sobie sprawy z czegoś	
świadomość			2		wspólne dla określonej grupy ludzi poglądy i cele	
świadomość			3		stan przytomności	
świadomość			4		charakterystyczna dla człowieka zdolność poznawania i oceniania siebie i otoczenia	
żaden	pron	I	1		zaimek w zdaniach przeczących, komunikujący brak kogoś lub czegoś	Do żadnej winy się nie poczuwaj!
żaden	pron	I	2		zaimek w zdaniach przeczących, komunikujący, że ktoś nie zgadza się na kwalifikowanie jakiejś osoby lub rzeczy w określony sposób	Ja nie jestem żadnym szpiegiem.
żaden		II			niewielki, bez wartości	
żaden	pron	III			zobacz „nikt” 	
żal			1		uczucie smutku	
żal			2		skrucha po popełnieniu czegoś złego	
żal			3		pretensja do kogoś lub czegoś spowodowana rozczarowaniem	
że	conj	I	1		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne zależne od czasownika, określające przedmiot czyichś wypowiedzi, myśli, emocji, doznań lub spostrzeżeń	Myślę, że nie powinieneś tego robić.
że	conj	I	2		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające skutek scharakteryzowanego w zdaniu nadrzędnym stanu rzeczy o wysokim stopniu intensywności	Trząsł się tak mocno, że położyliśmy go do łóżka.
że	conj	I	3		spójnik wprowadzający zdanie lub wyrażenie wtrącone, charakteryzujące wypowiedź główną lub jej fragment	Nasz szef odznacza się, że nazwę to wprost, dziecięcą naiwnością.
że	qub	II	1		partykuła wprowadzająca wypowiedź wyrażającą ubolewanie z jakiegoś powodu	Że dałeś się przyłapać na ściąganiu!
że	qub	II	2		partykuła, do której przyłącza się końcówka drugiej osoby liczby pojedynczej i mnogiej lub pierwszej osoby liczby mnogiej czasownika użytego w zdaniu w formie czasu przeszłego	Brata żeś odwiedził?
żeby	conj	I	1		zobacz „aby I”  w znaczeniu 1, 2, 3, 4	
żeby	conj	I	2		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne zależne od zaprzeczonego czasownika, przekazującego czyjąś opinię	Nie sądzę, żeby dla matki było to miłe.
żeby	conj	I	3		zobacz „choćby I”  w znaczeniu 1	
żeby	conj	I	4		spójnik wprowadzający zdanie podrzędne oznaczające niespełniony warunek tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym	Żebym wiedział jak, to bym wam pomógł.
żeby	qub	II	1		partykuła wyrażająca życzenie lub pragnienie	Żeby go piekło pochłonęło! 
żeby	qub	II	2		partykuła wyrażająca ubolewanie lub politowanie	Żeby tak ciągle zrzędzić!
żeby	qub	II	3		partykuła występująca w zdaniach, za pomocą których mówiący chce przekonać rozmówcę o autentyczności swoich doświadczeń	Żebyś wiedział, co ja przeżyłam!
żeby	qub	II	4		partykuła występująca w poleceniach, naganach i groźbach	Żeby mi to było ostatni raz!
żądanie					to, czego ktoś żąda