text_structure.xml
41.1 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml" />
<TEI>
<xi:include href="header.xml" />
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godzinie 18 minut 00)</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Posiedzeniu przewodniczy przewodniczący Tomasz Grodzki)</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#TomaszGrodzki">Dzień dobry państwu.</u>
<u xml:id="u-2.1" who="#TomaszGrodzki">Witamy bardzo serdecznie na posiedzeniu Komisji Spraw Unii Europejskiej.</u>
<u xml:id="u-2.2" who="#komentarz">(Senator Gabriela Morawska-Stanecka: Raz, dwa, trzy…)</u>
<u xml:id="u-2.3" who="#TomaszGrodzki">Są 4 osoby.</u>
<u xml:id="u-2.4" who="#TomaszGrodzki">Witam serdecznie naszych gości, przede wszystkim w osobie pana wiceministra Marka Kosa z resortu zdrowia. Witam pana Grzegorza Cessaka, prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Witam panią Katarzynę Piotrowską-Radziewicz… Gdzie jest pani Katarzyna? Jest tutaj, dobrze. Pani jest dyrektorem Departamentu Polityki Lekowej i Farmacji. Witam panią Katarzynę Postek-Kaczmarczyk, dyrektor Departamentu Prawnego w Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Ministerstwo Spraw Zagranicznych reprezentują pan wiceminister Jakub Wiśniewski – jest tutaj, dobrze – i pani Marta Stachowiak, dyrektorka Departamentu Polityki Zewnętrznej Unii Europejskiej. Z kolei Polski Związek Pracodawców Przemysłu Farmaceutycznego – Krajowych Producentów Leków reprezentuje pan Grzegorz Rychwalski, wiceprezes zarządu.</u>
<u xml:id="u-2.5" who="#TomaszGrodzki">Chciałbym powiedzieć, że to, iż komisja… No, mamy już w tej chwili kworum, ale nie jest nas za dużo. To nie wynika, broń Boże, z braku szacunku, tylko z tego, że dzisiaj toczą się liczne posiedzenia komisji, właściwie we wszystkich naszych salach.</u>
<u xml:id="u-2.6" who="#TomaszGrodzki">Ale zacznijmy już. Formalnie otwieram dwudzieste ósme posiedzenie Komisji Spraw Unii Europejskiej Senatu Rzeczypospolitej Polskiej XI kadencji.</u>
<u xml:id="u-2.7" who="#TomaszGrodzki">Informuję, że punkt trzeci z porządku obrad, który państwo otrzymali… Chodzi o rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie publicznego interfejsu połączonego z systemem wymiany informacji na rynku wewnętrznym do celów zgłaszania delegowania pracowników i zmieniające rozporządzenie nr 1024/2012. Tenże dokument o sygnaturze COM(2024) 531 miał referować pan senator Pęk, jednak na prośbę Ministerstwa Rozwoju i Technologii będzie to rozpatrywane na kolejnym posiedzeniu komisji.</u>
<u xml:id="u-2.8" who="#TomaszGrodzki">Czy ktoś z państwa chciałby zabrać głos w sprawie porządku obrad?</u>
<u xml:id="u-2.9" who="#TomaszGrodzki">Jeśli nie, to stwierdzam, że komisja zatwierdziła porządek obrad.</u>
<u xml:id="u-2.10" who="#TomaszGrodzki">Szanownych gości miałem już zaszczyt przywitać.</u>
<u xml:id="u-2.11" who="#TomaszGrodzki">Jeżeli ktoś się nie podpisał, to bardzo proszę… Bo widzę, że przybyli kolejni goście. Proszę się podpisać.</u>
<u xml:id="u-2.12" who="#TomaszGrodzki">Zadam standardowe pytanie. Czy na sali są lobbyści? Chociaż jestem tu już 10 lat, ani razu nie usłyszałem, że są.</u>
<u xml:id="u-2.13" who="#komentarz">(Senator Jacek Włosowicz: Jak yeti.)</u>
<u xml:id="u-2.14" who="#TomaszGrodzki">Tak, wszyscy wiedzą, że są, ale nikt nie widział.</u>
<u xml:id="u-2.15" who="#TomaszGrodzki">Przechodzimy do rozpatrzenia punktu pierwszego porządku obrad. On się łączy z punktem drugim, ale ponieważ posiedzenie jest nagrywane, komisja będzie musiała przegłosować każdy punkt z osobna. Pozwolę sobie rozpocząć właśnie od punktu pierwszego: wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie unijnego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi oraz uchylającej dyrektywę 2001/83/WE i dyrektywę 2009/35/WE – dokument o sygnaturze COM(2023) 192.</u>
<u xml:id="u-2.16" who="#TomaszGrodzki">W nawiasie jest rok 2023, ponieważ, że tak powiem, rodzenie tego dokumentu jest dość przewlekłe. W stosunku do tekstu sprzed roku on już dość mocno zmienił swój kształt.</u>
<u xml:id="u-2.17" who="#TomaszGrodzki">Chciałbym zaznaczyć, że projekt aktualizacji stanowiska Rzeczypospolitej Polskiej otrzymaliśmy na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy kooperacyjnej. Zgodnie z ust. 2 tego artykułu nasza komisja może wyrazić opinię o stanowisku rząd.</u>
<u xml:id="u-2.18" who="#TomaszGrodzki">Temat nie jest łatwy, aczkolwiek kierunkowo Rzeczpospolita wspiera ten akt ustawodawczy. Z powodu licznych zmian, modyfikacji na przestrzeni tego ostatniego roku uznaliśmy, że jest to warte dyskusji.</u>
<u xml:id="u-2.19" who="#TomaszGrodzki">Dlatego poproszę przedstawiciela Ministerstwa Zdrowia, pana ministra Kosa lub kogoś z państwa ekipy, o przedstawienie projektu stanowiska rządu.</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#MarekKos">Szanowny Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo! Szanowni Państwo!</u>
<u xml:id="u-3.1" who="#MarekKos">Chcę przedstawić materiał dotyczący tego właśnie procesu legislacyjnego, który toczy się na forum Unii Europejskiej. Przed momentem swoją propozycję w Radzie Unii Europejskiej przedstawiła Komisja Europejska, zaś przed niespełna rokiem zrobił to Parlament Europejski. Te prace są bardzo mocno zaawansowane. Z naszej strony uczestniczą w nich bardzo aktywnie resortowi eksperci, głównie pracownicy Departamentu Polityki Lekowej i Farmacji w Ministerstwie Zdrowia, jak również osoby z Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Ta rewizja jest bardzo głęboka, dlatego że ostatnia taka sytuacja miała miejsce 20 lat temu. Zarówno przedstawiciele Departamentu Polityki Lekowej i Farmacji w Ministerstwie Zdrowia, jak i delegaci ze Stałego Przedstawicielstwa Rzeczypospolitej Polskiej przy Unii Europejskiej biorą aktywny udział w tych pracach. Są to prace w Grupie Roboczej do spraw Produktów Farmaceutycznych i Wyrobów Medycznych, która jest afiliowana przy Radzie Unii Europejskiej. Rada pracuje na tekście, który został przedłożony przez Komisję Europejską w dniu 23 kwietnia 2023 r., a więc prawie 2 lata temu.</u>
<u xml:id="u-3.2" who="#MarekKos">Cele, jakie ten akt prawny ma osiągnąć, są następujące. Po pierwsze, zapewnienie pacjentom z krajów Unii Europejskiej powszechnego i równego dostępu do tanich i skutecznych produktów leczniczych oraz rozwiązanie problemu niezaspokojonych potrzeb medycznych, tak jak ma to miejsce w przypadku chorób rzadkich.</u>
<u xml:id="u-3.3" who="#MarekKos">Po drugie, zwiększenie konkurencyjności rynku europejskiego względem amerykańskiego czy azjatyckiego. I teraz krótko opowiem, jak ta sytuacja przez ostatnie 20 lat się zmieniła. Jeszcze w roku 2005 ok. 53% substancji czynnych było produkowanych w Europie. W ostatnich latach ten stosunek się zmienił. Europa produkuje ok. 25% substancji czynnych, a większość rynku przeniosła się do Azji, głównie do Chin, jak również do Indii. Widzimy, jakie to powoduje zaburzenia, szczególnie jeżeli chodzi o problemy z zabezpieczeniem łańcucha dostaw substancji czynnych w takich momentach, jak chociażby pandemia COVID – no, to nie był moment, tylko długi okres – czy też obecnie trwająca wojna na Ukrainie. To jest bardzo poważny problem, jeżeli chodzi o dostępność leków. Dlatego ta rewizja jest niezbędna, konieczna, dlatego trzeba nad nią jeszcze szybciej pracować.</u>
<u xml:id="u-3.4" who="#MarekKos">Jakie jeszcze cele chcemy osiągnąć? Chcemy dążyć do wspierania badań nad nowymi środkami przeciwdrobnoustrojowymi w celu zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. Chcemy wzmacniać mechanizmy służące zapewnieniu gotowości na wypadek takich właśnie sytuacji kryzysowych, o jakich mówiłem, jak również reagowaniu na tego typu sytuacje. Ponadto chcemy dywersyfikować dostawy i gwarantować ich bezpieczeństwo oraz rozwiązywać problemy dotyczące niedoborów leków.</u>
<u xml:id="u-3.5" who="#MarekKos">To, co konkretnie chcemy zmienić, ujmę w 3 głównych punktach. Chcemy wprowadzić przepisy obligujące firmy farmaceutyczne do raportowania braków leków do Europejskiej Agencji Leków. Chcemy również nałożyć na nie obowiązek opracowania własnych strategii przeciwdziałania tym niedoborom. Chcemy przyspieszyć procedury rejestracji produktów leczniczych dla produktów generycznych i biopodobnych – tutaj chodzi właśnie o to, by ścieżka dopuszczenia tych produktów do obrotu była łatwiejsza – jak również skrócić okresy wyłączności danych z 8 do 6 lat, z możliwością przedłużenia w przypadku niektórych grup leków, takich jak np. leki sieroce.</u>
<u xml:id="u-3.6" who="#MarekKos">Stanowisko w sprawie niniejszego aktu legislacyjnego 10 kwietnia 2024 r. przyjął Parlament Europejski. Dotychczas Polska brała udział w pracach grupy roboczej, opierając się właśnie na stanowisku naszego rządu, które było stanowiskiem z dnia 18 października 2023 r.</u>
<u xml:id="u-3.7" who="#MarekKos">W pracach zespołów roboczych – te negocjacje toczą się w Brukseli, rozmawia się tam głównie na temat nowej legislacji – bierze udział pani dyrektor Katarzyna Piotrowska-Radziewicz, dyrektor Departamentu Polityki Lekowej i Farmacji w Ministerstwie Zdrowia. Poproszę panią dyrektor o przekazanie informacji na ten temat. Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#TomaszGrodzki">Bardzo proszę panią dyrektor o zabranie głosu.</u>
<u xml:id="u-4.1" who="#TomaszGrodzki">Ten akt prawny obejmuje bardzo szeroki zakres zagadnień, łącznie z wymogami środowiskowymi. Państwo senatorowie go otrzymali, on jest wielostronicowy.</u>
<u xml:id="u-4.2" who="#TomaszGrodzki">Proszę o przekazanie kluczowych informacji, tych, które są ważne w kontekście decyzji, jaką musimy podjąć.</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#KatarzynaPiotrowskaRadziewicz">Dziękuję.</u>
<u xml:id="u-5.1" who="#KatarzynaPiotrowskaRadziewicz">Panie Marszałku! Wysoka Komisjo!</u>
<u xml:id="u-5.2" who="#KatarzynaPiotrowskaRadziewicz">Faktycznie mówimy o rewizji legislacji farmaceutycznej, jest to bardzo obszerna zmiana. Składa się ona tak naprawdę z 2 aktów prawnych, z dyrektywy i rozporządzenia. Projekt dyrektywy skupia się m.in. na kwestiach wytwarzania leków, obrotu hurtowego, nadzoru na obrotem, wytwarzaniu wyjątków szpitalnych, a także na zachętach do wprowadzenia na rynek leków innowacyjnych czy nagrodach za pediatryczne produkty lecznicze. Chodzi także o pozwolenia na dopuszczenie do obrotu oraz oceny ryzyka dla środowiska naturalnego. Rozporządzenie obejmuje m.in. kwestie związane z ogólnymi zasadami dotyczącymi ulotki dołączanej do opakowania, przenoszalnym kuponem na wyłączność danych czy niedoborami leków.</u>
<u xml:id="u-5.3" who="#KatarzynaPiotrowskaRadziewicz">Tak jak pan minister wspomniał, prace nad tym aktami trwają już bardzo długo. My jesteśmy trzecią prezydencją, która prowadzi prace w grupie Rady. Prace te toczyły się w ciągu kolejnych prezydencji, w ciągu prezydencji belgijskiej i węgierskiej. Mając na uwadze postęp prac i rozliczne zmiany proponowane przez kolejne prezydencje, rząd RP widzi potrzebę uelastycznienia dotychczasowego stanowiska, aby móc reagować na zmiany, jednocześnie trzymając się wcześniej założonych celów negocjacyjnych. No, mamy projekt Komisji, nad którym grupa robocza pracuje w Radzie. Niemniej w związku z tym, że państwa członkowskie w trakcie 2 poprzednich prezydencji – nasza prezydencją jest tą trzecią – składały liczne uwagi, stanowisko Polski, które zostało przyjęte w 2023 r., wymaga po prostu uelastycznienia w pewnym zakresie. Ono nie jest całkowicie zmieniane. W poszczególnych punktach wpisaliśmy sformułowania, które tak naprawdę pomogą nam w sposób skuteczny w sprawie tego pakietu negocjować. No, teraz jesteśmy tzw. honest brokerem i musimy doprowadzić do kompromisu między wszystkimi państwami członkowskimi.</u>
<u xml:id="u-5.4" who="#KatarzynaPiotrowskaRadziewicz">Te najistotniejsze zmiany dotyczą zachęt do wprowadzania na rynek produktów leczniczych, czyli okresu wyłączności danych. Jest to ta część tego pakietu, która wywołuje chyba najwięcej problemów negocjacyjnych wśród państw członkowskich. Projekt Komisji zakłada skrócenie tego okresu o 2 lata, z obecnych 8 do 6 lat. Przy czym proponuje się również modulacyjny system zachęt, w którym, oczywiście po spełnieniu wszystkich przesłanek, można będzie wydłużyć okres ochrony danych nawet do 9 lat. W obecnym stanowisku rządu RP zawarto sztywne poparcie dla okresu wynoszącego 6 lat – mówię o podstawie regulacyjnej okresu ochrony danych – czyli o 2 lata krótszego niż obecnie obowiązujący. W zapisach zaproponowanych w zmodyfikowanym stanowisku rząd RP popiera skrócenie podstawowego okresu wyłączności danych do 6 lat oraz system modulacji przewidujący dodatkowe okresy ochrony po spełnieniu określonych przesłanek. No, konieczne będzie dążenie do wypracowania kompromisu pomiędzy status quo w zakresie długości ochrony regulacyjnej i projektem Komisji. W żadnym wypadku okres możliwej do uzyskania maksymalnej ochrony danych nie może jednak zostać ustalony na czas dłuższy niż 8 lat. To jest absolutnie niezmienne w stanowisku rządu RP.</u>
<u xml:id="u-5.5" who="#KatarzynaPiotrowskaRadziewicz">Leki we wskazaniach pediatrycznych. W obecnym stanowisku rządu RP zawarto poparcie dla zachęty w postaci przedłużenia patentu lub dodatkowego świadectwa ochronnego o 6 miesięcy. W zmienianym stanowisku rządu RP proponujemy usunięcie obecnego poparcia dla konkretnie określonego czasowo przedłużenia i poparcie propozycji przepisów wzmacniających prowadzenie badań w populacji pediatrycznej, a także zobowiązujących podmioty do aktualizacji dokumentów rejestracyjnych w zakresie wyników tych badań. Zakładając, że celem jest zwiększenie liczby badań pediatrycznych, rząd RP popiera utrzymanie obecnej zachęty w postaci przedłużenia patentu lub dodatkowego świadectwa ochronnego.</u>
<u xml:id="u-5.6" who="#KatarzynaPiotrowskaRadziewicz">Antybiotykoodporność i przenoszalny voucher na wyłączność danych. Proponuje się uzupełnienie stanowiska rządu RP o postulat, by poszerzyć przepisy dotyczące vouchera o sformułowanie, że otrzymane vouchery… Otrzymanie vouchera od Komisji polegałoby na tym, że… Chodzi o to, by nie różnicować rejestracji nowo wypracowanych antybiotyków w Unii Europejskiej. Warunek otrzymania vouchera byłby taki, że ten innowacyjny antybiotyk musiałby być zarejestrowany w Unii Europejskiej w pierwszej kolejności albo nie później niż 90 dni od rejestracji w innym kraju, poza Unią Europejską. Warunkiem otrzymania vouchera nie byłaby więc pierwsza rejestracja w Unii, ale taka rejestracja, która nie jest znacznie opóźniona. Dzięki takim zapisom nie zamkniemy drogi do otrzymania vouchera w przypadku nowych, innowacyjnych antybiotyków, dla których krajem pierwszej rejestracji byłby kraj spoza Unii Europejskiej.</u>
<u xml:id="u-5.7" who="#KatarzynaPiotrowskaRadziewicz">Należy również dążyć do przekonania pozostałych państw członkowskich do uzupełnienia propozycji dotyczącej udzielania voucherów o warunek zabezpieczający, tak aby składanie wniosków o udzielenie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w Unii Europejskiej priorytetowego środka przeciwdrobnoustrojowego nie było nadmiernie opóźniane w porównaniu z innymi rynkami, rynkami spoza Unii Europejskiej.</u>
<u xml:id="u-5.8" who="#KatarzynaPiotrowskaRadziewicz">Jeśli chodzi o kolejne punkty, pozwolę sobie przekazać głos prezesowi urzędu.</u>
<u xml:id="u-5.9" who="#komentarz">(Przewodniczący Tomasz Grodzki: To już będzie drugi punkt.)</u>
<u xml:id="u-5.10" who="#KatarzynaPiotrowskaRadziewicz">Tak? Aha, dobrze. To w zakresie dyrektywy…</u>
<u xml:id="u-5.11" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
<u xml:id="u-5.12" who="#KatarzynaPiotrowskaRadziewicz">Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#TomaszGrodzki">Pani dotknęła, że tak powiem, sporej części zagadnień. Jest to skomplikowany akt prawny. Rząd polski będzie sugerował, żeby implementacja zajęła nam… żeby pozwolono nam zaczekać minimum 24 miesiące, zanim to wprowadzimy. Tam jest jeszcze kwestia zapisów dotyczących rejestracji. No, niektóre z nich są bardzo ogólnikowe. Mówi się, że niektóre leki będą mogły być dopuszczane szybciej, bez przeprowadzenia pełnego procesu badań. Ale oczywiście są też te zapisy, o których mówił pan minister, dotyczące skrócenia czasu ochrony patentowej czy skrócenia czasu wydania pozwolenia przez agencję leków z 210 do 180 dni. To wymaga oczywiście sporego wysiłku.</u>
<u xml:id="u-6.1" who="#TomaszGrodzki">Otwieram dyskusję.</u>
<u xml:id="u-6.2" who="#TomaszGrodzki">Jeżeli państwo senatorowie mają pytania, to bardzo proszę. Jeśli nie, to przedstawię projekt opinii komisji. Nie ma takowych pytań.</u>
<u xml:id="u-6.3" who="#TomaszGrodzki">Projekt opinii komisji jest następujący. Senat Rzeczypospolitej Polskiej i Komisja Spraw Unii Europejskiej pozytywnie odnoszą się do celów przedstawionych przez Komisję Europejską i wspieranych przez rząd Rzeczypospolitej. Dostrzegamy zasadność wprowadzenia zmian w zakresie obowiązującego prawodawstwa farmaceutycznego, niemniej podkreślamy konieczność doprecyzowania narzędzi i rozwiązań, które mają służyć ich osiągnięciu, a które zostały przedstawione w stanowisku rządu. No, nie będę enumeratywnie tego wymieniał, bo to jest kilkanaście pozycji. One znajdują się w dokumencie, który rząd przesłał nam do oceny.</u>
<u xml:id="u-6.4" who="#TomaszGrodzki">Jeśli nie ma więcej głosów, to zamykam dyskusję.</u>
<u xml:id="u-6.5" who="#TomaszGrodzki">I zarządzam głosowanie.</u>
<u xml:id="u-6.6" who="#TomaszGrodzki">Czy przedstawione przeze mnie stanowisko komisji jest zasadne? Czy uzyska poparcie większości komisji?</u>
<u xml:id="u-6.7" who="#TomaszGrodzki">Kto jest za? (8)</u>
<u xml:id="u-6.8" who="#TomaszGrodzki">Jednogłośnie.</u>
<u xml:id="u-6.9" who="#TomaszGrodzki">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-6.10" who="#TomaszGrodzki">W związku z tym stwierdzam, że komisja popiera stanowisko rządu, łącznie ze wszystkimi szczegółowymi uwagami, które zapewne będą jeszcze ewoluowały. Jak mówili pan minister i pani dyrektor, w wielu krajach zgłaszano liczne, mniejsze czy większe, poprawki.</u>
<u xml:id="u-6.11" who="#TomaszGrodzki">Przechodzimy do punktu drugiego porządku obrad, który jest związany z punktem pierwszym. Jest to wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego unijne procedury wydawania pozwoleń dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi i nadzoru nad nimi oraz ustanawiającego zasady regulujące działalność Europejskiej Agencji Leków – niezwykle ważne ciało – zmieniającego rozporządzenie WE nr 1394/2007 i rozporządzenie UE nr 536/2014 oraz uchylającego rozporządzenie WE nr 726/2004, rozporządzenie WE nr 141/2000 i rozporządzenie WE nr 1901/2006. Jest to dokument o sygnaturze COM(2023) 193.</u>
<u xml:id="u-6.12" who="#TomaszGrodzki">Projekt aktualizacji stanowiska Rzeczypospolitej Polskiej otrzymaliśmy na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy kooperacyjnej. Zgodnie z ust. 2 tego artykułu nasza komisja może wyrazić opinię o stanowisku rządu.</u>
<u xml:id="u-6.13" who="#TomaszGrodzki">Ponieważ materia jest bardzo skomplikowana – widać to choćby po tym, ile rozporządzeń jest modyfikowanych – uznałem za zasadne, żebyśmy przeprowadzili nad tym punktem dyskusję.</u>
<u xml:id="u-6.14" who="#TomaszGrodzki">Poproszę teraz pana ministra Kosa lub upoważnionego przedstawiciela do przedstawienia projektu stanowiska rządu. Bardzo proszę.</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#MarekKos">Bardzo dziękuję.</u>
<u xml:id="u-7.1" who="#MarekKos">Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo! Szanowni Państwo!</u>
<u xml:id="u-7.2" who="#MarekKos">To też jest bardzo rozległy i bardzo, powiedziałbym, ciężki temat. Negocjacje i rozmowy trwają już od wielu lat. Można powiedzieć, że ich koniec powoli się zbliża, ale są to bardzo trudne rozmowy, bo unijni partnerzy są bardzo szczegółowi i wymagający.</u>
<u xml:id="u-7.3" who="#MarekKos">Jako że w pracach tych z naszej strony uczestniczą zarówno Departament Polityki Lekowej i Farmacji, jak i inne jednostki, poproszę o przekazanie informacji o negocjacjach w ramach Rady Unii Europejskiej pana Grzegorza Cessaka, prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Jeżeli można, to przekażę głos panu prezesowi.</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#TomaszGrodzki">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-8.1" who="#TomaszGrodzki">Panie Prezesie, bardzo proszę.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#GrzegorzCessak">Dziękuję.</u>
<u xml:id="u-9.1" who="#GrzegorzCessak">Panie Marszałku! Szanowna Komisjo!</u>
<u xml:id="u-9.2" who="#GrzegorzCessak">Dodam, że jestem też członkiem Rady Zarządzającej Europejskiej Agencji Leków. Dlatego ten temat jest mi bliski, znam go z posiedzeń rady.</u>
<u xml:id="u-9.3" who="#GrzegorzCessak">Tytułem uzupełnienia tego, co powiedzieli pani dyrektor i pan minister, zaznaczę, że wiele przepisów, które dotyczą procedury centralnej… W zasadzie wszystkie kwestie, które są poruszane w dyrektywie, zostały też uwzględnione w rozporządzeniu, które będzie kierowane bezpośrednio do krajów członkowskich. I to jest dzisiaj w mocy, my to dzisiaj stosujemy. Rzecz dotyczy procedury centralnej, czyli takiej, w której produkt leczniczy jest rejestrowany centralnie, w której Komisja Europejska wydaje decyzję na całą Unię Europejską. Tak jak mówiła pani dyrektor, dostrzega się potrzebę uelastycznienia stanowiska rządu, co pozwoliłoby reagować na zmianę tekstów kompromisowych oraz pozostać aktywnym uczestnikiem negocjacji.</u>
<u xml:id="u-9.4" who="#GrzegorzCessak">Tytułem uzupełnienia powiem o kwestiach, które są istotne. Zacząłbym od elektronizacji oznakowania produktów leczniczych, która jest jednym z priorytetów naszej prezydencji. No, transformacja cyfrowa wpisuje się w nasze negocjacje w sprawie tych właśnie priorytetów. Dostrzegamy konieczność wprowadzenia nowych rozwiązań w zakresie elektronizacji oznakowania produktów leczniczych oraz druków informacyjnych. Byłby to wartościowy krok, ale tu oczywiście jest wiele kwestii, które są do wyjaśnienia. Konieczne jest doprecyzowanie, kto będzie odpowiedzialny za dostarczenie pacjentowi papierowej wersji druków informacyjnych. No, pamiętajmy też o osobach, które mogą być wykluczone cyfrowo. Na pewne tematy w Unii Europejskiej trzeba spojrzeć globalnie, dotyczy to także równego dostępu do elektronicznej ulotki.</u>
<u xml:id="u-9.5" who="#GrzegorzCessak">Ważnymi kwestiami są także kwestie badań pediatrycznych i produktów sierocych. Ważnym celem jest zwiększenie liczby badań pediatrycznych, w tym zakresie jest zgoda. Musimy tutaj szukać rozwiązań, potrzebujemy pogłębionych analiz w kwestii możliwych konsekwencji. No, w Europejskiej Agencji Leków jest rozpatrywana propozycja zlikwidowania kilku komitetów, w tym właśnie komitetu pediatrycznego i komitetu produktów sierocych. Zwracam uwagę na te właśnie zagadnienia, które wymagałyby dalszych pogłębionych analiz. W tych komitetach nie będą reprezentowane wszystkie kraje członkowskie, a dostęp do produktów pediatrycznych jest potrzebny w każdym kraju.</u>
<u xml:id="u-9.6" who="#GrzegorzCessak">Ważna jest kwestia oceny i zgód na… Chodzi o tzw. plan badań pediatrycznych, czyli paediatric investigation plan. To jest bardzo ważna kwestia, która jest podejmowana w Unii Europejskiej. Dotyczy to właśnie badań klinicznych, przeniesienia tego ciężaru na komitet do spraw produktów leczniczych, który jest ogromnie obciążony pracą. A naszym celem jest to, żeby zwiększyć liczbę badań pediatrycznych, zwiększyć liczbę produktów leczniczych w pediatrii. Obciążenie tym tego głównego komitetu w Europejskiej Agencji Leków może negatywnie odbić się na dostępności tych produktów na rynku Unii Europejskiej.</u>
<u xml:id="u-9.7" who="#GrzegorzCessak">I jeszcze jedną kwestię chciałbym poruszyć, kwestię środowiskową, o której pan marszałek na samym początku wspomniał. Ona jest kluczowa w zakresie oceny… Tutaj tak jakby ścierają się te 2 antagonistyczne interesy, te 2 dobra chronione – środowisko naturalne i zdrowie człowieka. No, tutaj trzeba pewne kwestie rozważyć. Oczywiście oceniany będzie wpływ na zdrowie człowieka takich kwestii, jak wytwarzanie, stosowanie i utylizacja opakowań, zwłaszcza produkcja opakowań. Mamy to badać na etapie dopuszczania do obrotu, ale to nie może mieć negatywnego wpływu na dopuszczanie skutecznych, bezpiecznych leków, szczególnie jeśli mówimy o lekach sierocych, dotyczących ważnych jednostek chorobowych. Tu trzeba znaleźć jakiś balans, aby zapewnić dostęp do produktu leczniczego.</u>
<u xml:id="u-9.8" who="#GrzegorzCessak">I to są te istotne kwestie, w których chciałem uzupełnić informację pani dyrektor. Te przepisy są dość zbliżone.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#TomaszGrodzki">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-10.1" who="#TomaszGrodzki">Od siebie dodam, że ja trochę prac naukowych napisałem, no i wiem, że takie określenia, jak significant benefit czy clinically superior, są zdefiniowane albo błędnie, albo nieprecyzyjnie. Takich drobiazgów jest tam mnóstwo.</u>
<u xml:id="u-10.2" who="#TomaszGrodzki">Ale pozwólcie państwo, że… Najpierw zapytam: czy państwo senatorowie chcą zabrać głos?</u>
<u xml:id="u-10.3" who="#TomaszGrodzki">Podstawowa idea nie ulega wątpliwości. Leki mają być dostępne w Europie, a najlepiej produkowane w Europie. No, mają być dostępne dla pacjentów. To jest poza dyskusją, temu to wszystko służy.</u>
<u xml:id="u-10.4" who="#TomaszGrodzki">Jeżeli państwo senatorowie nie mają pytań czy uwag, to pozwolę sobie przedstawić projekt stanowiska komisji. Komisja do spraw Unii – mówię skrótowo, chodzi oczywiście o komisję Senatu Rzeczypospolitej Polskiej – pozytywnie odnosi się do celów przedstawionych przez Komisję Europejską i dostrzega zasadność wprowadzenia zmian w zakresie obowiązującego prawodawstwa farmaceutycznego, zmierzających do osiągnięcia określonych przez Komisję Europejską celów, o których przed chwilą mówiłem. Niemniej komisja podkreśla konieczność dalszych prac nad doprecyzowaniem narzędzi i rozwiązań, które mają służyć ich osiągnięciu, co zostało szczegółowo przedstawione w stanowisku rządu RP i w uzasadnieniu tegoż stanowiska.</u>
<u xml:id="u-10.5" who="#TomaszGrodzki">Jeżeli mogę prosić… Czy komisja akceptuje takie stanowisko naszego gremium?</u>
<u xml:id="u-10.6" who="#TomaszGrodzki">Proszę, kto jest za? (8)</u>
<u xml:id="u-10.7" who="#TomaszGrodzki">Jednogłośnie.</u>
<u xml:id="u-10.8" who="#TomaszGrodzki">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-10.9" who="#TomaszGrodzki">Stwierdzam, że komisja popiera stanowisko rządu.</u>
<u xml:id="u-10.10" who="#TomaszGrodzki">Dziękuję bardzo państwu za liczne przybycie.</u>
<u xml:id="u-10.11" who="#TomaszGrodzki">Panu prezesowi życzę… Niech pan broni naszych interesów w Europejskiej Agencji Leków. Zwłaszcza po wystąpieniu w ciągu roku Stanów Zjednoczonych z WHO. CDC i FDA będą miały trochę inne… No, jeżeli chodzi o to, czy oni będą mieli inne podejście, to nie, ale w sensie regulacyjnym to ma znaczenie.</u>
<u xml:id="u-10.12" who="#TomaszGrodzki">Cieszę się, że spotkanie było wyjątkowo profesjonalne i dobrze przygotowane. Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-10.13" who="#TomaszGrodzki">Panie Ministrze, czy pan jeszcze chce coś dodać?</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#MarekKos">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-11.1" who="#MarekKos">Panie Przewodniczący, Szanowna Komisjo, Szanowni Państwo, chcę podziękować za tę akceptację dla nowych, takich bardziej elastycznych stanowisk naszego rządu odnośnie do, odpowiednio, czy to dyrektywy, czy rozporządzenia. Bo to nam daje szansę na przeprowadzenie dobrych, skutecznych negocjacji. A naprawdę ten okres się wydłuża, co jest niedobre przede wszystkim dla pacjentów. Dziękuję bardzo.</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#TomaszGrodzki">Dziękuję bardzo Panie Ministrze. Pewnie w okresie prezydencji trzeba będzie te prace zakcelerować. Ale jakbym miał pytać swojej intuicji, to powiedziałbym, że nie jestem pewny, czy my to w ciągu tych 6 miesięcy… Może my, jako Polska, tak, ale czy cała Unia Europejska zakończy, to nie dałbym sobie palca uciąć.</u>
<u xml:id="u-12.1" who="#TomaszGrodzki">Jak już informowałem wcześniej, punkt, który miał być rozpatrywany jako trzeci, został zdjęty z porządku obrad na prośbę ministerstwa. Ten punkt, który będzie relacjonował pan senator Pęk, będzie na kolejnym posiedzeniu komisji, jak otrzymamy dokumenty.</u>
<u xml:id="u-12.2" who="#TomaszGrodzki">Przechodzimy do rozpatrzenia kolejnego punktu: wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia Instrumentu Wsparcia Reform i Wzrostu Gospodarczego w Republice Mołdawii; dokument o sygnaturze COM(2024) 469.</u>
<u xml:id="u-12.3" who="#TomaszGrodzki">Projekt stanowiska Rzeczypospolitej Polskiej otrzymaliśmy na podstawie art. 7 ustawy kooperacyjnej. Zgodnie z ust. 4 tego artykułu nasza komisja może wyrazić opinię o projekcie aktu ustawodawczego.</u>
<u xml:id="u-12.4" who="#TomaszGrodzki">Z uwagi na jego wagę oraz stałe związki Polski z walczącą o członkostwo w Unii Europejskiej republiką Mołdawii i ich niezwykle trudną sytuację uznałem, że ten temat wymaga omówienia na posiedzeniu komisji.</u>
<u xml:id="u-12.5" who="#TomaszGrodzki">Poproszę w tej chwili przedstawiciela Ministerstwa Spraw Zagranicznych, pana wiceministra Jakuba Wiśniewskiego, o przedstawienie projektu stanowiska rządu.</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#JakubWiśniewski">Panie Marszałku! Wysoka Komisjo!</u>
<u xml:id="u-13.1" who="#JakubWiśniewski">Wydaje mi się, że nasz temat jest stosunkowo mniej trudny i mniej specjalistyczny. Pomagamy, jako Polska i jako Unia Europejska, Mołdawii zarówno w wymiarze politycznym, jak i gospodarczym. Jest to kraj, który zmaga się z licznymi wyzwaniami czy też problemami, wspomnę zwłaszcza o sferze walki z korupcją, mimo osiągniętych w ostatnich latach postępów. I dlatego powstała idea, żeby, podobnie jak w przypadku krajów Bałkanów Zachodnich i Ukrainy, Unia Europejska dysponowała instrumentem, który będzie uzupełniał plan reform i wzrostu dla Mołdawii. I to będzie Instrument Wsparcia Reform i Wzrostu Gospodarczego w Mołdawii, który będzie sięgał 1 miliarda 785 milionów euro, z czego 1 miliard 500 milionów euro to będą preferencyjne pożyczki, a reszta to będzie bezzwrotne wsparcie finansowe.</u>
<u xml:id="u-13.2" who="#JakubWiśniewski">Chodzi nam, jako Unii Europejskiej i Polsce, o to, aby osiągnąć 3 cele. Po pierwsze, przyspieszenie dostosowania Mołdawii do wartości, przepisów, zasad, standardów, polityk i praktyk Unii Europejskiej, tzw. acquis communautaire. Po drugie, przyjęcie i wdrażanie reform z myślą o przyszłym członkostwie tego kraju w Unii i przyczynianie się w ten sposób do stopniowej integracji tego kraju z jednolitym rynkiem Unii Europejskiej. I wreszcie po trzecie, przyspieszenie konwergencji społeczno-ekonomicznej gospodarki Mołdawii z unijną.</u>
<u xml:id="u-13.3" who="#JakubWiśniewski">Dodam jeszcze, że jeśli chodzi o liczby, to partycypacja budżetu polskiego w tym unijnym wysiłku finansowym jest stosunkowo niewielka, ponieważ procentowy udział Polski w sumie zasobów własnych Unii Europejskiej będzie wynosił około 5,3%. Oznacza to, że polscy podatnicy zapłacą mniej więcej 22 miliony 300 tysięcy euro. Z przyczyn geopolitycznych, strategicznych te pieniądze wydają się bardzo dobrze zainwestowane.</u>
<u xml:id="u-13.4" who="#JakubWiśniewski">Dodam jeszcze tylko, że 9 stycznia tego roku sejmowa Komisja do Spraw Unii Europejskiej przyjęła bez uwag stanowisko rządu odnośnie do rozporządzenia. Gdybyśmy zdążyli z procesem legislacyjnym i gdyby Unia przyjęła ten instrument, byłby to kolejny sukces polskiej prezydencji w obecnym półroczu.</u>
</div>
<div xml:id="div-14">
<u xml:id="u-14.0" who="#TomaszGrodzki">Dziękuję bardzo, Panie Ministrze.</u>
<u xml:id="u-14.1" who="#TomaszGrodzki">Zanim oddam głos sprawozdawcy, panu senatorowi Włosowiczowi, dodam prywatnie, że jestem pod ogromnym wrażeniem pani prezydent Mai Sandu, która w skrajnie trudnych warunkach, sprzeciwiając się prorosyjskiemu oligarsze Plahotniukowi, nie dość, że wygrywa wybory, to prowadzi Mołdawię najlepiej, jak umie, w stronę zachodniej cywilizacji.</u>
<u xml:id="u-14.2" who="#TomaszGrodzki">Poproszę teraz sprawozdawcę tego punktu, pana senatora Jacka Włosowicza, o przedstawienie projektu opinii komisji.</u>
</div>
<div xml:id="div-15">
<u xml:id="u-15.0" who="#JacekWłosowicz">Dziękuję panu, Panie Przewodniczący.</u>
<u xml:id="u-15.1" who="#JacekWłosowicz">Państwo Senatorowie, Szanowni Państwo, sądzę, że każdy z nas, z uwagi chociażby na bliskość geograficzną Mołdawii, dobrze się orientuje w jej statusie, w jej sprawach bieżących. Jeżeli nie wszyscy, to większość z nas zapewne kilkukrotnie wizytowała ten kraj, wizytowała czy uczestniczyła w bilateralnych misjach albo obserwowała wybory w ciągu ostatnich kilku czy kilkunastu lat. Ambicje proeuropejskie i nastawienie społeczeństwa są nam dobrze znane. Pamiętamy, że Mołdawia podpisała umowę stowarzyszeniową z Unią Europejską ponad 10 lat temu, w 2014 r. Od 2,5 roku ma status kraju kandydującego.</u>
<u xml:id="u-15.2" who="#JacekWłosowicz">My też pamiętamy, chociaż czas szybko biegnie, że dwadzieścia kilka lat temu to my byliśmy w podobnej sytuacji, to my korzystaliśmy ze środków przedakcesyjnych. Oczywiście świat się zmienił, okoliczności się zmieniły, są nowe wyzwania. Ale w tym czasie kandydackim każdy się spodziewa, że będą jakieś środki unijne. My, jak sądzę, ponad 20 lat temu uważaliśmy, że środki unijne to jest wszystko, po co do Unii idziemy. Teraz, jak sądzę, zdajemy sobie sprawę, że bycie w międzynarodowych strukturach dobrej organizacji – która oczywiście ma swoje problemy – jak i dostęp do wspólnego rynku to są te najważniejsze kwestie. Ale rzeczywiście, jeżeli jest możliwość otrzymania środków… Jak pan minister powiedział, w pewnej kwocie te środki będą bezzwrotne, to będzie 1/6 całości przeznaczonych środków. Reszta to mają być pożyczki. Są również szacunki, że te środki wygenerują kolejne, które zostaną zainwestowane w Mołdawii przez organizacje międzynarodowe czy przez biznes prywatny.</u>
<u xml:id="u-15.3" who="#JacekWłosowicz">Mając to wszystko na uwadze, uzupełniając jakby wypowiedzi pana przewodniczącego i pana ministra… Konkluzja jest taka, że rząd oczywiście popiera przyjęcie tego rozporządzenia i ja również stawiam taki wniosek, Panie Przewodniczący, żebyśmy to przyjęli, żebyśmy poparli stanowisko rządu w sprawie projektu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia Instrumentu Wsparcia Reform i Wzrostu Gospodarczego w Republice Mołdawii.</u>
</div>
<div xml:id="div-16">
<u xml:id="u-16.0" who="#TomaszGrodzki">Dziękuję bardzo, Panie Senatorze.</u>
<u xml:id="u-16.1" who="#TomaszGrodzki">Otwieram dyskusję.</u>
<u xml:id="u-16.2" who="#TomaszGrodzki">Czy ktoś z państwa senatorów pragnie zabrać głos?</u>
<u xml:id="u-16.3" who="#TomaszGrodzki">Pani przewodnicząca, pani senator Morawska-Stanecka.</u>
</div>
<div xml:id="div-17">
<u xml:id="u-17.0" who="#GabrielaMorawskaStanecka">Bardzo dziękuję, Panie Marszałku.</u>
<u xml:id="u-17.1" who="#GabrielaMorawskaStanecka">Trudno się tutaj nie zgodzić z tymi wszystkimi argumentami. Dochodzi jeszcze jeden. Pan senator Włosowicz powiedział o tym, że i my przecież ponad 20 lat temu korzystaliśmy ze środków akcesyjnych. I sytuacja się zmieniła. Ta sytuacja się zmieniła na gorsze. Tym bardziej powinniśmy dążyć do tego, żeby integracja Mołdawii miała miejsce. Wiemy doskonale, w jakim strategicznym położeniu w Europie jest Mołdawia i na jakie naciski ze strony Rosji, wrogiej Rosji jest narażona. Pamiętamy zresztą wybory prezydenckie pani prezydent Mai Sandu, jak również pamiętamy referendum. Tam faktycznie aktywność rosyjska była bardzo mocna. Dlatego tutaj absolutnie przychylam się do przedstawionego wniosku i proszę wszystkich o głosowanie za.</u>
</div>
<div xml:id="div-18">
<u xml:id="u-18.0" who="#TomaszGrodzki">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-18.1" who="#TomaszGrodzki">Czy są jeszcze jacyś chętni do zabrania głosu? Nie.</u>
<u xml:id="u-18.2" who="#TomaszGrodzki">Zamykam dyskusję i proszę o głosowanie.</u>
<u xml:id="u-18.3" who="#TomaszGrodzki">Komisja popiera projekt aktu prawnego, zgodnie z relacją pana senatora Włosowicza.</u>
<u xml:id="u-18.4" who="#TomaszGrodzki">Kto jest za? (7)</u>
<u xml:id="u-18.5" who="#TomaszGrodzki">Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-18.6" who="#TomaszGrodzki">Jak rozumiem, nikt nie był przeciw ani nikt nie ma wstrzymał się od głosu.</u>
<u xml:id="u-18.7" who="#TomaszGrodzki">Stwierdzam, że komisja przyjęła ten akt prawny.</u>
<u xml:id="u-18.8" who="#TomaszGrodzki">Proszę członków komisji, mamy jeszcze do omówienia 3 punkty. Ale one są krótkie.</u>
<u xml:id="u-18.9" who="#TomaszGrodzki">Prezydium komisji po przejrzeniu dokumentów proponuje przyjąć bez uwag projekty aktów ustawodawczych COM(2024) 497, COM(2024) 561 i COM(2024) 670, które państwo otrzymaliście.</u>
<u xml:id="u-18.10" who="#TomaszGrodzki">Skoro nie ma innych propozycji w tej sprawie, stwierdzam, że komisja zaakceptowała propozycję prezydium.</u>
<u xml:id="u-18.11" who="#TomaszGrodzki">Przechodzimy do punktu piątego porządku obrad, w którym prezydium komisji proponuje nie występować o stanowisko rządu do projektów aktów nieustawodawczych z listy A o sygnaturach COM(2024) 535, COM(2024) 539, COM(2024) 541, COM(2024) 545, COM(2024) 546, COM(2024) 559, COM(2024) 580 i COM(2024) 581.</u>
<u xml:id="u-18.12" who="#TomaszGrodzki">Czy są inne propozycje w tej sprawie? Nie ma.</u>
<u xml:id="u-18.13" who="#TomaszGrodzki">Stwierdzam, że komisja zaakceptowała propozycję prezydium.</u>
<u xml:id="u-18.14" who="#TomaszGrodzki">A punkt szósty to sprawy różne.</u>
<u xml:id="u-18.15" who="#TomaszGrodzki">W tym punkcie jest czas na przedstawienie informacji i sprawozdań z wyjazdów służbowych członków komisji, ale nie jest to punkt obowiązkowy. Czy ktoś z pań i panów senatorów chciałby zabrać głos?</u>
<u xml:id="u-18.16" who="#TomaszGrodzki">Nie widzę chętnych…</u>
<u xml:id="u-18.17" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
<u xml:id="u-18.18" who="#TomaszGrodzki">Prywatnymi się nie chwalimy, jeszcze nie.</u>
<u xml:id="u-18.19" who="#TomaszGrodzki">Na tym porządek obrad został wyczerpany. Dziękuję wszystkim za intensywną pracę.</u>
<u xml:id="u-18.20" who="#TomaszGrodzki">Zamykam posiedzenie.</u>
<u xml:id="u-18.21" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godzinie 18 minut 43)</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>