text_structure.xml 83.1 KB

Edit Raw Blame History Permalink

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godzinie 9 minut 04)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Posiedzeniu przewodniczy przewodniczący Bogdan Borusewicz)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#BogdanBorusewicz">Otwieram posiedzenie Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#BogdanBorusewicz">Witam gości, witam przedstawicieli ministerstw, witam panią minister, witam państwa senatorów.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#BogdanBorusewicz">Dzisiaj rozpatrzymy budżet w tej części, która dotyczy wsparcia Polaków za granicą, wsparcia Polonii. Najpierw rozpatrzymy część budżetową 03 „Kancelaria Senatu”, potem część budżetową 45 „Sprawy zagraniczne” – tym zajmie się MSZ, część budżetową 30 „Oświata i wychowanie”, w tym plan finansowy Instytutu Rozwoju Języka Polskiego im. św. Maksymiliana Marii Kolbego – Ministerstwo Edukacji Narodowej, potem, tak o 9.30, część budżetową 24 „Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego” – Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, potem część budżetową 83 „Rezerwy celowe”, tj. poz. 13 „Pomoc dla repatriantów” oraz poz. 28 „Środki na realizację zadań wynikających z ustawy o karcie Polaka” – Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, następnie część budżetową 28 „Szkolnictwo wyższe i nauka” – ministerstwo nauki, potem, ok. godziny 10.00, część budżetową 25 „Kultura fizyczna” oraz część 40 „Turystyka” – odpowiednie ministerstwo, potem część budżetową 54 „Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych”, a na końcu część budżetową 13 „Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu”.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#BogdanBorusewicz">Państwo otrzymaliście materiały, które przekazały nam poszczególne resorty. Za to resortom dziękuję. Macie też państwo zestawienie zbiorcze, takie podsumowanie, jak ten budżet na rok następny wygląda w kontekście budżetu na rok 2024. No, w zasadzie on jest prawie taki sam, różnica wynosi 1,5 miliarda… miliona.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#BogdanBorusewicz">Przewiduję następujący sposób procedowania. Otóż przedstawiciele resortów… Ale najpierw jest Senat. No, pani minister albo pan dyrektor Kozłowski będzie prezentować budżet Senatu, a potem przyjdzie czas na poszczególne resorty, według kolejności, którą odczytałem. Po każdej prezentacji resortu będzie możliwość zadawania pytań, będą też odpowiedzi. Zaś na koniec, jeżeli to będzie konieczne, wysłuchamy głosów w dyskusji. Salę mamy do godziny 11.00, więc jest dość dużo czasu, żeby zająć się tą częścią budżetu, którą jesteśmy zobowiązani rozpatrzeć.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#BogdanBorusewicz">Poproszę w związku z tym przedstawiciela Senatu… Pani minister czy pan dyrektor?</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#komentarz">(Szef Kancelarii Senatu Ewa Polkowska: Ja.)</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#BogdanBorusewicz">Pani minister? Proszę bardzo, pani minister Ewa Polkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#EwaPolkowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#EwaPolkowska">Panie Przewodniczący! Szanowni Państwo! Drodzy Goście!</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#EwaPolkowska">Bardzo krótko to przedstawię, pozostawiając czas na państwa pytania. Będzie krótko, dlatego że, jak państwo pamiętacie, myśmy nie tak dawno, również na posiedzeniu komisji, prezentowali wszystkie dokumenty związane z naszymi zobowiązaniami, związane z realizacją projektów, z rozdzielaniem tych właśnie środków, które zawarte są w ustawie budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#EwaPolkowska">W 2024 r. zrealizowaliśmy dotacje… No, państwo je zrealizowaliście. Rozdysponowaliśmy 10 milionów dla Polonii. Projekt, który był omawiany w państwa komisji, który przedstawiałam w imieniu pani marszałek latem tego roku, obejmował wzrost do 85 milionów. W wyniku prac w Sejmie do projektu ustawy budżetowej wprowadzono poprawkę, w której zmniejszono plan wydatków Kancelarii Senatu o 20 milionów zł. Te 6,5 milionów, które myśmy przedstawili jako oszczędności… No, myśmy przedstawili tę kwotę ze względu na prośbę rządu, która dotyczyła wydatków bieżących Kancelarii Senatu. Dodatkowo w Sejmie, na posiedzeniu komisji, pojawiła się poprawka, w której zmniejszono budżet na opiekę nad Polonią i Polakami za granicą o 13,5 miliona zł. W efekcie uchwalenia tego budżetu – to jest to, co państwu dzisiaj przedstawiamy, co państwo macie do zaopiniowania – łączna kwota na opiekę nad Polonią i Polakami za granicą, kwota w rozdziale 75195 „Pozostała działalność”, kwota na dotacje i subwencje, wynosi 71,5 miliona zł. Do protokołu powiem, że tak naprawdę jest to zwiększenie o 61,5 miliona zł, czyli o 615% w stosunku do roku obecnego.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#EwaPolkowska">W związku z tą decyzją, ale też w związku z kalendarzem… Jak państwo pamiętacie, to też podlegało waszemu opiniowaniu. No, 9 grudnia konkurs został ogłoszony, wszystkie dokumenty są podpisane przez prezydium, przez marszałka i przez szefa kancelarii. W związku z tym proporcjonalnie zmniejszyliśmy poszczególne kwoty. Mówię o podziale tej kwoty globalnej, która jest mniejsza w stosunku do założeń, między poszczególne kierunki.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#EwaPolkowska">I kolejna informacja, którą chciałabym przekazać. Konkurs jest aktywny od 9 grudnia do 31 stycznia. Wpłynęły i zarejestrowane zostały pierwsze wnioski, w związku z tym my już działamy. Organizacje zostały poinformowane o tych kwotach, także o ich podziale między poszczególne kierunki.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#EwaPolkowska">To wszystko, co bym chciała zaprezentować. Panie Marszałku, jesteśmy do państwa dyspozycji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#BogdanBorusewicz">Czy są pytania?</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#BogdanBorusewicz">Pani Minister, chcę wyrazić satysfakcję z tego, że pieniądze na Polonię w zasadzie wracają do Senatu.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#komentarz">(Szef Kancelarii Senatu Ewa Polkowska: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#BogdanBorusewicz">Oczywiście byłoby lepiej, gdyby tego było nieco więcej, ale rozumiem, że się nie dało… To jest jednak bardzo duży wzrost w stosunku do tych 10 milionów.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#BogdanBorusewicz">Cieszę się także, że konkurs został otwarty. Czy to jest pierwszy konkurs, jeżeli chodzi o pieniądze polonijne? Aha, już…</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#komentarz">(Szef Kancelarii Senatu Ewa Polkowska: Kolejny…)</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#BogdanBorusewicz">Dobrze, nie ścigamy się.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#komentarz">(Szef Kancelarii Senatu Ewa Polkowska: Panie Marszałku, to my tak naprawdę…)</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#BogdanBorusewicz">Dajemy dobry przykład.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#komentarz">(Szef Kancelarii Senatu Ewa Polkowska: Dziękujemy, bo to jest państwa zasługa.)</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#BogdanBorusewicz">Dajemy dobry przykład.</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#komentarz">(Szef Kancelarii Senatu Ewa Polkowska: Dziękujemy bardzo.)</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#BogdanBorusewicz">Nie ma pytań, więc przechodzimy do następnego punktu, do części budżetowej 45 „Sprawy zagraniczne”.</u>
          <u xml:id="u-4.14" who="#BogdanBorusewicz">Proszę bardzo, Pani Wiceminister.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#HenrykaMościckaDendys">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#HenrykaMościckaDendys">Panie Marszałku! Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo!</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#HenrykaMościckaDendys">Bardzo dziękuję za możliwość zaprezentowania państwu środków na Polonię w części 45 „Sprawy zagraniczne”. Tak jak powiedziała już wcześniej pani minister Polkowska, z naszego budżetu faktycznie wyjęta została część dotacyjna, jeżeli chodzi o wsparcie środowisk polonijnych i Polaków za granicą. W związku z tym przyszłoroczny budżet MSZ jest w tym obszarze skromniejszy, jednak nadal jest to dla nas dość istotny obszar. W naszej gestii pozostaje kwota 124 milionów 660 tysięcy zł. Chciałabym jednak zaznaczyć, że 58 milionów, czyli bez mała połowa, to są środki na działalność publicznych nadawców, czyli głównie na radio i telewizję. Tutaj pierwsze skrzypce grają oczywiście TVP Wilno i TVP Polonia, ale jest też Polskie Radio dla Zagranicy.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#HenrykaMościckaDendys">W przyszłym roku MSZ, właśnie w konsekwencji przejścia tych środków do Senatu, będzie organizował tylko jeden konkurs, ten tradycyjny konkurs na infrastrukturę polonijną. Nie będziemy organizować tych, powiedzmy, klasycznych konkursów, konkursów na struktury polonijne i wydarzenia. No, to są te środki, które wracają do państwa. Niemniej jednak w ramach naszego budżetu zrealizujemy jeszcze zobowiązania wieloletnie, które przejęliśmy z Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#HenrykaMościckaDendys">Jeśli chodzi o nasze priorytety na przyszły rok, to chcielibyśmy je trochę zmodernizować. Zresztą państwo o tym wiecie, bo przy innych okazjach mieliśmy już możliwość o tym dyskutować. Przygotowujemy nową strategię rządu w zakresie współpracy z Polonią i Polakami za granicą. Jej draft chcielibyśmy zaprezentować Radzie Ministrów w najbliższych tygodniach.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#HenrykaMościckaDendys">W tym dokumencie chcemy położyć nacisk na 2 aspekty. Pierwszy to język Polski, nauczanie języka polskiego, narzędzia cyfrowe do nauczania języka polskiego. Blisko współpracujemy z ministerstwem edukacji oraz ministerstwem nauki, gdyż obszar kształcenia lektorów jest tutaj bardzo istotny.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#HenrykaMościckaDendys">Drugi aspekt to są elementy polityki powrotowej. Tutaj w szczególności będziemy się koncentrować na kwestii mobilności Polonii, na ułatwianiu powrotów z zagranicy, także powrotów na studia. Ten aspekt będzie dla nas istotny. W przyszłym roku chcemy przetestować po raz pierwszy projekt staży zawodowych dla młodej Polonii. Mamy nadzieję, że to przedsięwzięcie będzie cieszyło się popularnością, że to będzie nowy projekt wpisujący się w naszą politykę powrotową, w politykę zachęcania do powrotu do kraju. Jak państwo wiecie, Polska gospodarka w tej chwili dramatycznie potrzebuje rąk do pracy. Szukamy ich często na bardzo egzotycznych rynkach, pozostawiając ten rezerwuar polonijny niejako poza zakresem naszego zainteresowania. Chcielibyśmy to zmienić i zwrócić uwagę polskich przedsiębiorców, ale też polskich szkół wyższych, na potencjał, jaki stanowi Polonia.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#HenrykaMościckaDendys">Oczywiście pozostałe elementy naszej aktywności będą realizowane tak samo, jak były one realizowane dotąd. No, konsulowie będą bezpośrednio współpracować z Polonią i Polakami za granicą. Będziemy realizować małe projekty, które… Ale oczywiście będziemy też realizować projekty w obszarze opieki nad miejscami pamięci etc. Tutaj współpracujemy z innymi instytucjami państwa.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#HenrykaMościckaDendys">Jestem państwu winna jeszcze taką informację, że budżet MSZ jest tylko ułamkiem wszystkich wydatków państwa na polityka polonijną. Tak jak pan marszałek powiedział na początku, cały budżet na Polonię to jest mniej więcej 0,5 miliarda zł. No, na przestrzeni ostatnich lat pozostaje on właściwie niezmienny. Bardzo dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję, Pani Minister.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#BogdanBorusewicz">Czy są pytania?</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#komentarz">(Senator Stanisław Gogacz: Ja chciałbym zapytać.)</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#BogdanBorusewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#StanisławGogacz">Panie Marszałku! Panie Przewodniczący! Pani Minister!</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#StanisławGogacz">Chciałbym zapytać, czy w związku z wydatkami Ministerstwa Spraw Zagranicznych… Chodzi o Polonię i Polaków za granicą, o sytuację tych Polaków. Jednym z krajów, w których Polacy zamieszkują, jest Ukraina, która jest dotknięta wojną. Czy nie byłoby wskazane, żeby w tym terminarzu, w tych propozycjach wydatków w obszarze Polonii i Polaków, enumeratywnie wymienić również… Chodzi o to, żeby literalnie wymienić to konkretne państwo, w którym żyją Polacy. Ono powinno być po prostu w szczególny sposób potraktowane, dlatego że… No, obserwujemy to, co się dzieje. Ja jako członek komisji emigracji otrzymuję również listy od Polaków, którzy zamieszkują na Ukrainie, listy, z których wynika, że Polacy cierpią tam biedę. Czy nie byłoby wskazane, żeby ministerstwo w sposób szczególny potraktowało sytuację Polaków w tym kraju, który jest dotknięty wojną? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#BogdanBorusewicz">Pani Minister, ja mam pytanie, ale chcę najpierw wyrazić satysfakcję z powodu bardzo dobrej współpracy z MSZ, która się przejawiła przekazaniem znacznej sumy pieniędzy do Senatu. Bo te 61,5 miliona zostało przesunięte do Senatu z MSZ. Było to wynikiem różnych uzgodnień, ale przede wszystkim wymagało to zgody MSZ. Państwo pamiętacie, jakie były z tym problemy. No, żaden resort nie chce się pozbyć jakichkolwiek pieniędzy. To zrozumiałe z punktu widzenia resortu, z punktu widzenia Polonii oczywiście było to niezrozumiałe.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#BogdanBorusewicz">Mam krótkie pytanie o te 58 milionów na działalność radiową i telewizyjną. Czy pani mogłaby powiedzieć, ile pójdzie na TVP Wilno, ile na TVP Polonia i ile na radio? Bo to są te 3 podmioty, które otrzymają te środki.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#BogdanBorusewicz">Odpowiedzieć może pani dyrektor, nie ma problemu. Kto odpowie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#HenrykaMościckaDendys">To pozwólcie… Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Proszę o odpowiedź na pytanie pana senatora i na moje pytanie.)</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#HenrykaMościckaDendys">Bardzo dziękuję za te pytania. Co do Ukrainy, Panie Senatorze, w pełni rozumiemy pana zatroskanie i je podzielamy. Muszę jednak powiedzieć, że niestety nasze przepisy nie pozwalają na takie, powiedziałabym, geograficzne definiowanie priorytetów. My oczywiście staramy się przywiązywać do projektów ukraińskich dużą wagę. Jak państwo spojrzycie na aktywność 3 największych operatorów, to zobaczycie, że zarówno Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie”, Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”, jak i WiD bardzo dużo projektów realizują na Ukrainie. My będziemy – i może to jest odpowiedź na pana pytanie – starali się w ramach przyszłorocznego budżetu położyć większy nacisk na projekty o charakterze klasycznie humanitarnym, dotyczące wsparcia Polaków z tych regionów, Polaków, którzy żyją w ubóstwie, doświadczają wykluczenia społecznego i borykają się z najbardziej podstawowymi problemami.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#HenrykaMościckaDendys">Mamy też wrażenie, że… Tylko od razu zastrzegam, że jakkolwiek na Ukraina, która jest oczywiście krajem ogarniętym wojną, sytuacja jest szczególnie dotkliwa, trudna, starzejący się Polacy, przedstawiciele mniejszości polskiej, żyją także w innych krajach na tym obszarze, który często nazywamy Kresami, również na terenie Federacji Rosyjskiej czy w Kazachstanie. Oni rzeczywiście żyją w skrajnej biedzie i doświadczają poważnego wykluczenia, jeśli idzie o wsparcie zdrowotne, rehabilitację etc.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#HenrykaMościckaDendys">Postaramy się te grupy w szczególny sposób, powiedziałabym, uwzględnić w przyszłym roku, także poprzez projekty, które nasi konsulowie realizują we współpracy z tymi środowiskami. W przyszłym roku pewnie będę w stanie zaraportować państwu, na ile nam się to udało. No, nie ukrywam, że nie we wszystkich regionach te projekty da się realizować, właśnie z uwagi na bardzo trudną sytuację. Wydaje mi się, że warto tutaj odnotować działania Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” i Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, ponieważ one zrealizowały dużo projektów o charakterze wprost humanitarnym, projektów dotyczących wsparcia dla tych najstarszych Polaków. A więc zapewniam, że pamiętamy o tym. No, musimy tutaj działać w zgodzie z przepisami.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#HenrykaMościckaDendys">Gdy idzie o finansowanie…</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Na chwilę przerwę. Jest jeszcze Białoruś.)</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#HenrykaMościckaDendys">Tak.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Tam jest zupełnie inna sytuacja.)</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#HenrykaMościckaDendys">Ale to jest…</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: O Białorusi, o naszych rodakach stamtąd, też nie możemy zapominać.)</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#HenrykaMościckaDendys">Na Białorusi, mam wrażenie, sytuacja jest najtrudniejsza, dlatego że tam niestety nasi rodacy doświadczają represji, np. z tytułu posiadania Karty Polaka. To jest jedyny taki region, jedyne państwo, w którym odnotowujemy zwroty Karty Polaka z powodu obawy przed represjami.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#HenrykaMościckaDendys">Gdy idzie o finansowanie, środki budżetowe przeznaczone na finansowanie nadawania telewizyjnego, czyli środki dla TVP, są na takim samym poziomie, jak w ubiegłym roku – 58 milionów zł. Zakładamy, że TVP Wilno otrzyma z tej puli mniej więcej 36 milionów, zaś TVP Polonia – 22 miliony. Ale prosiłabym państwa, żebyście na razie do tego podziału się nie przywiązywali, jeśli mogę tak kolokwialnie powiedzieć, dlatego że jesteśmy w trakcie dialogu z telewizją. Władze telewizji same decydują o tym, jak te środki są następnie rozdzielane. To zależy od tego, gdzie mają większe potrzeby, ale także od tego, że pewne formuły nadawania telewizja stara się zmieniać. My z kolei wyraziliśmy oczekiwanie, żeby telewizja uzupełniła swoją klasyczną ofertę ofertą cyfrową. Mamy taką ambicję, żeby telewizja wprowadziła na swoje strony narzędzia do nauczania języka polskiego. No, o tym również rozmawiamy. Zakładamy, że ten temat będzie przedmiotem dalszych dyskusji z władzami Telewizji Polskiej. Mam nadzieję, że to jest odpowiedź na państwa pytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję, Pani Minister. Dziękuję za odpowiedź.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#BogdanBorusewicz">Przechodzimy teraz do części budżetowej 30 „Oświata i wychowanie”, w tym do Instytutu Rozwoju Języka Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#BogdanBorusewicz">Czy jest przedstawiciel MEN, Ministerstwa Edukacji Narodowej?</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#komentarz">(Dyrektor Instytutu Rozwoju Języka Polskiego im. św. Maksymiliana Marii Kolbego Urszula Starakiewicz-Krawczyk: Panie Marszałku, tylko instytutu… Ja reprezentuję instytut.)</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#BogdanBorusewicz">Instytut?</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#komentarz">(Dyrektor Instytutu Rozwoju Języka Polskiego im. św. Maksymiliana Marii Kolbego Urszula Starakiewicz-Krawczyk: Tak, jestem dyrektorem instytutu.)</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#BogdanBorusewicz">Proszę bardzo. Rozumiem, że pani reprezentuje MEN.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#UrszulaStarakiewiczKrawczyk">Szanowny Panie Marszałku! Szanowni Senatorowie! Szanowni Goście!</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#UrszulaStarakiewiczKrawczyk">W takim razie będę referować tę część tylko w odniesieniu do instytutu. Plan finansowy instytutu pozostaje bez zmian w stosunku do roku…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#BogdanBorusewicz">Nie, nie… Pani jest dyrektorem, tak?</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#komentarz">(Dyrektor Instytutu Rozwoju Języka Polskiego im. św. Maksymiliana Marii Kolbego Urszula Starakiewicz-Krawczyk: Tak, jestem dyrektorem.)</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#BogdanBorusewicz">Pani Dyrektor, to może ja zacznę i zreferuję…</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#komentarz">(Dyrektor Instytutu Rozwoju Języka Polskiego im. św. Maksymiliana Marii Kolbego Urszula Starakiewicz-Krawczyk: Bardzo proszę. Przepraszam, ale jest to dla mnie zupełna nowość.)</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#BogdanBorusewicz">A potem instytut, dobrze? Ja zreferuję ogólny plan budżetowy, bo plan instytutu jest tylko jego częścią.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#komentarz">(Dyrektor Instytutu Rozwoju Języka Polskiego im. św. Maksymiliana Marii Kolbego Urszula Starakiewicz-Krawczyk: Tak, tak.)</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję, Pani Minister.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#BogdanBorusewicz">Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-12.9" who="#BogdanBorusewicz">Jeżeli chodzi o część 30 „Oświata i wychowanie”, to na działania służące wspieraniu nauczania języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim za granicą, wśród Polonii i Polaków za granicą oraz dzieci pracowników migrujących – to dotyczy nie tylko Polonii, ale także pracowników migrujących – zaplanowano środki w łącznej wysokości 184 milionów 365 tysięcy. W zasadzie powinniśmy rozpatrywać ten budżet jako pierwszy, bo to jest budżet największy – ponad 184 miliony.</u>
          <u xml:id="u-12.10" who="#BogdanBorusewicz">Na szkolnictwo polskie za granicą – mówię o rozdziale 80135 – zaplanowano 74 miliony 907 tysięcy. W tym mieści się Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą, w skrócie ORPEG, zajmujący się wysyłaniem nauczycieli do nauki języka polskiego i tych przedmiotów, o których mówiłem. To jest największa część – 73 miliony 372 tysiące. Potem są znacznie mniejsze sumy. Na współpracę ze szkołami polonijnymi oraz organizacjami społecznymi Polaków za granicą prowadzącymi nauczanie języka polskiego – chodzi o tzw. szkoły prywatne – mamy 1 milion 535 tysięcy. Konkurs „Rodzina polonijna” – 1,5 miliona, czyli podobna kwota. Tutaj chodzi o konkurs oraz obsługę komisji programowej do spraw nauczania języka polskiego, historii i geografii. Rada Oświaty Polonijnej – 35 tysięcy. No, to jest… Ale jest 1,5 miliona na te dodatkowe działania.</u>
          <u xml:id="u-12.11" who="#BogdanBorusewicz">Wracamy do ORPEG, do funkcjonowania ORPEG. Dotacja podmiotowa wynosi 12 milionów 485 tysięcy. To zostaje w Polsce, ale ORPEG jest z tego finansowany. Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą ma też… Aha, to są wydatki bieżące, związane z funkcjonowaniem. Zapewne w to wchodzą także pensje dla nauczycieli, którzy są delegowani za granicę. Tutaj mamy prawie 12 milionów, 11 milionów 725 tysięcy.</u>
          <u xml:id="u-12.12" who="#BogdanBorusewicz">Dalej: 665 tysięcy na opracowanie koncepcji i odbiór e-materiałów edukacyjnych ukierunkowanych na wspieranie kształcenia uczniów. No, to jest e-edukacja. Jeśli chodzi o dokształcanie i doskonalenie nauczycieli, planuje się wydatki na poziomie 4 milionów 88 tysięcy zł, z czego na kursy metodyczne pójdzie 2 miliony 88 tysięcy, a na doskonalenie zawodowe – 2 miliony. Ponadto na kolonie i obozy młodzieży polonijnej w kraju przeznaczono 485 tysięcy.</u>
          <u xml:id="u-12.13" who="#BogdanBorusewicz">W planie finansowym Instytutu Rozwoju Języka Polskiego zaplanowano 92 miliony 400 tysięcy. I tutaj oddaję pani głos. To jest największa część wydatków MEN.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#UrszulaStarakiewiczKrawczyk">Tak, mniej więcej połowa wydatków to są wydatki na ORPEG, druga połowa to są wydatki na Instytut Rozwoju Języka Polskiego. Te wydatki są zaplanowane na podobnym poziomie jak w roku bieżącym. W ramach dotacji podmiotowej zaplanowano 17 milionów 925 tysięcy, zaś w ramach dotacji celowej – 74 miliony 475 tysięcy. Dotację celową, podobnie jak jest w Senacie, rozdysponujemy w ramach konkursów.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#UrszulaStarakiewiczKrawczyk">Dotacja podmiotowa jest przeznaczona na działalność… po części też na działalność własną. W przyszłym roku źródłem tych wydatków będą w szczególności nasze prace nad doskonaleniem ram programowych nauczania języka polskiego poza granicami kraju i nad unowocześnieniem materiałów. Jeśli chodzi o najbliższy rok, to będą to nasze podstawowe działania. No, mówię o tej części dotyczącej działalności własnej.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#UrszulaStarakiewiczKrawczyk">Jeśli chodzi o dotację celową… No, nie wiem, czy to jest dobry moment, żeby szczegółowo to referować. W przypadku tej dotacji wydaliśmy praktycznie całą kwotę, choć oczywiście zawsze są jakieś zwroty z tytułu niewykorzystanych środków czy niepodpisanych umów. Wykorzystanie dotacji celowej będzie na poziomie mniej więcej 70–71,5 miliona zł. No, to jest wysokie wykorzystanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#komentarz">(Dyrektor Instytutu Rozwoju Języka Polskiego im. św. Maksymiliana Marii Kolbego Urszula Starakiewicz-Krawczyk: Dziękuję.)</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#BogdanBorusewicz">Czy są jakieś pytania do pani? Nie ma pytań.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#BogdanBorusewicz">Ja chcę tylko zwrócić uwagę, że 1 milion 535 tysięcy na tę współpracę, na wsparcie finansowe nauczania języka polskiego we współpracy ze szkołami… To są środki na szkoły prywatne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#UrszulaStarakiewiczKrawczyk">Te szkoły, które my nazywamy społecznymi…</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: To jest dość mało. Ja myślałem, że więcej…)</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#UrszulaStarakiewiczKrawczyk">Bo to głównie my je finansujemy.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Wy?)</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#UrszulaStarakiewiczKrawczyk">Tak, tak.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Aha. I to jest z tych…)</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#UrszulaStarakiewiczKrawczyk">Z dotacji celowej.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Macie ponad 74 miliony. Te środki idą na te szkoły, tak?)</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#UrszulaStarakiewiczKrawczyk">Tak.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Ile?)</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#UrszulaStarakiewiczKrawczyk">Mniej więcej 24 miliony w tym roku.</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: 24 miliony?)</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#UrszulaStarakiewiczKrawczyk">Tak.</u>
          <u xml:id="u-15.13" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Aha, to co innego.)</u>
          <u xml:id="u-15.14" who="#UrszulaStarakiewiczKrawczyk">To jest potężne wsparcie. Pomoc ze strony ORPEG to raczej wysyłanie podręczników czy kierowanie nauczycieli do wybranych szkół. Największy ciężar, jeżeli chodzi o pomaganie szkołom społecznym, jest po naszej stronie.</u>
          <u xml:id="u-15.15" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Czyli nauczyciele i podręczniki są z ORPEG. Tak?)</u>
          <u xml:id="u-15.16" who="#UrszulaStarakiewiczKrawczyk">Tak, jeśli chodzi o szkoły społeczne. A jeśli chodzi o czynsze…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#BogdanBorusewicz">Bardzo dobrze. W Brazylii 17 lat temu nie było żadnego nauczyciela, a w tej chwili jest 7. Jest powrót do języka polskiego. To naprawdę widać.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#BogdanBorusewicz">Nie ma więcej pytań.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję pani.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#BogdanBorusewicz">Przechodzimy do kolejnej części budżetowej, do części 24 „Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego”.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#BogdanBorusewicz">Czy jest ktoś z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego? Jest.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#BogdanBorusewicz">Poproszę panią.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#AgnieszkaWalęga">Panie Przewodniczący! Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#AgnieszkaWalęga">Ja chciałabym zaznaczyć, że Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sposób bezpośredni nie finansuje projektów kulturalnych związanych z aktywnością środowisk polskich i polonijnych za granicą, stąd w ramach części budżetowej pozostającej w gestii resortu kultury na 2025 r., podobnie jak w latach ubiegłych, nie zostały wyodrębnione specjalne środki na współpracę z Polonią i Polakami za granicą.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#AgnieszkaWalęga">Do działań adresowanych wprost do Polaków i osób polskiego pochodzenia realizowanych przez resort kultury możemy zaliczyć wyłącznie przyznawanie rokrocznie studentom uczelni artystycznych pochodzenia polskiego stypendiów ministra kultury oraz pokrywanie kosztów kształcenia cudzoziemców polskiego pochodzenia na kursach przygotowawczych do studiów na tychże uczelniach. W roku akademickim 2024/2025 resort kultury pokrywa i będzie pokrywał koszt comiesięcznych stypendiów 76 osobom polskiego pochodzenia. W zakresie rekrutacji kandydatów, jak również organizacji kursu przygotowawczego na studia w uczelniach artystycznych resort kultury współpracuje z Narodową Agencją Wymiany Akademickiej. Jeżeli chodzi o szacowane w budżecie ministerstwa środki na przyszły rok przeznaczone na wskazane działania, to wynoszą one odpowiednio: 1 milion 560 tysięcy zł na stypendia dla studentów polskiego pochodzenia na uczelniach artystycznych, 324 tysięcy na koszty kształcenia kandydatów polskiego pochodzenia na studia na uczelniach artystycznych, którzy odbywają roczny kurs przygotowawczy.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#AgnieszkaWalęga">Poza tym ministerstwo wraz z instytucjami nadzorowanymi, podlegającymi resortowi realizuje szereg działań, które skupiają się zasadniczo na szeroko pojętej ochronie, popularyzacji i promocji materialnego dziedzictwa kulturowego za granicą, opiece nad miejscami pamięci narodowej oraz trwałymi upamiętnieniami historycznych faktów, wydarzeń i postaci poza granicami RP, ze szczególnym uwzględnieniem grobów i cmentarzy wojennych. Działania te mają jedynie pośredni wpływ na umacnianie więzi środowisk polskich i polonijnych z krajem i kulturą ojczystą. Nie stanowią one systemowego wspierania środowisk polonijnych. Realizujemy je m.in. poprzez programy rządowe, programy ministra kultury i dziedzictwa narodowego. Można powiedzieć, że łączny budżet na te działania wraz ze stypendiami i programami wspierającymi wynosi ok. 30 milionów zł. Chciałabym podkreślić, że poza wspomnianymi kwotami na stypendia dla studentów uczelni artystycznych środki te nie stanowią bezpośredniego wsparcia dla Polonii i Polaków za granicą. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję, Pani Dyrektor. Dziękuję, że otrzymaliśmy to zestawienie, bo na początku, zgodnie z prawdą, otrzymałem pismo, że nie jest wyodrębniony budżet na Polonię i na Polaków za granicą. A potem otrzymaliśmy kolejne pismo i wiemy mniej więcej, ile to będzie – nieco ponad 20 milionów.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#BogdanBorusewicz">Czy są pytania?</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#komentarz">(Senator Alicja Zając: Ja mam pytania.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#BogdanBorusewicz">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#AlicjaZając">Chciałabym zapytać o Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”. Mamy w materiałach kwoty, które są przeznaczone na pokrycie kosztów kształcenia cudzoziemców polskiego pochodzenia w uczelniach artystycznych, a sama nazwa tego instytutu sugeruje, że on powinien nie tylko służyć patronatowi nad uczelniami, które kształcą w dziedzinie artystycznej, ale także obejmować dziedzictwo kulturowe. Czy tam jest możliwość pozyskania stypendiów np. dla studentów archeologii czy konserwatorów zabytków? Chyba że konserwacja zabytków jest pod uczelniami artystycznymi?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#BogdanBorusewicz">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#AgnieszkaWalęga">Powiem tak. Jeżeli chodzi o Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”, to on nie finansuje studentów. Tak? To jest tylko ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą. Tu chodzi o przeprowadzane różnego rodzaju prace konserwatorskie nad obiektami za granicą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#AlicjaZając">Przepraszam, ale tutaj jest drugi punkt: pokrycie kosztów kształcenia cudzoziemców polskiego pochodzenia na kursach przygotowawczych do studiów w uczelniach artystycznych. Wydaje mi się, że uniwersytety…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#AgnieszkaWalęga">Ale to nie instytut „Polonika”. Instytut „Polonika” nie zajmuje się…</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#komentarz">(Senator Alicja Zając: Ale to jest tutaj…)</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#AgnieszkaWalęga">W tym zestawieniu mamy wszystkie działania, nie tylko instytutu „Polonika”. Tu są ujęte stypendia, pokrycie kosztów kształcenia, ale też programy ministra, które nie są w gestii instytutu „Polonika”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#BogdanBorusewicz">Stypendia ministra w wysokości 1 miliona 560 tysięcy. To jest wyodrębniona… Nie dotyczy to części związanej z ochroną dziedzictwa kulturowego za granicą.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#komentarz">(Senator Alicja Zając: I dlatego jest tutaj?)</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#BogdanBorusewicz">Jest osobno. Tak.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#komentarz">(Naczelnik Wydziału Finansowego w Departamencie Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Miejsc Pamięci w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Agnieszka Walęga: Tak, tak, oczywiście.)</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#BogdanBorusewicz">Tak wynika z tego zestawienia.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#BogdanBorusewicz">Ja też miałbym do panie pytanie. Najwięcej chcecie przeznaczyć na wspieranie archiwów, bibliotek, muzeów poza krajem – 10 milionów.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#komentarz">(Naczelnik Wydziału Finansowego w Departamencie Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Miejsc Pamięci w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Agnieszka Walęga: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#BogdanBorusewicz">Czy jest w tym wsparcie polskiego muzeum w Paryżu?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#AgnieszkaWalęga">Chodzi o muzeum polskie w Paryżu?</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#AgnieszkaWalęga">To nie. Biblioteka Polska w Paryżu…</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Przepraszam, pomyliłem się. To są 2 instytucje. A na bibliotekę jest?)</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#AgnieszkaWalęga">Nie z tego programu.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Z innego. Tak?)</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#AgnieszkaWalęga">W zeszłym roku, pod koniec 2023 r. została utworzona nowa instytucja podlegająca ministerstwu kultury. Jest to Instytut „Biblioteka Polska w Paryżu”. Ten instytut posiada również podmiot zależny, którym jest stowarzyszenie. W tej chwili Biblioteka Polska w Paryżu otrzymuje finansowanie bezpośrednio przez instytut jako naszą instytucję podległą. Wcześniej owszem…</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Przez kogo?)</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#AgnieszkaWalęga">Ministerstwo kultury przekazuje środki dla instytutu, który zasila podmiot zależny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#BogdanBorusewicz">W jakiej wysokości?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#AgnieszkaWalęga">Biblioteka Polska otrzymuje 8 milionów zł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#BogdanBorusewicz">Wydaje mi się, że ona się powinna znaleźć… Obniżyliście to wsparcie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#AgnieszkaWalęga">10 milionów to jest wsparcie dla wszystkich instytucji emigracyjnych, które składają do nas wnioski.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: W tym jest ujęta Biblioteka Polska?)</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#AgnieszkaWalęga">W tym Biblioteki Polskiej nie ma, ponieważ ona dostaje…</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Czyli plus osiem…)</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#AgnieszkaWalęga">Plus 8 milionów. Dokładnie tak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#BogdanBorusewicz">Dobrze. Czyli to jest nie 29 milionów, tylko 37. To jest kategoria, której państwo nie ujęliście, a która powinna tu być. Ja dopisuję te 8 milionów.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#komentarz">(Naczelnik Wydziału Finansowego w Departamencie Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Miejsc Pamięci w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Agnieszka Walęga: Dobrze.)</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#BogdanBorusewicz">Miejsca pamięci narodowej za granicą. Pani powiedziała, że chodzi o groby i cmentarze wojenne. Tak?</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#komentarz">(Naczelnik Wydziału Finansowego w Departamencie Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Miejsc Pamięci w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Agnieszka Walęga: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#BogdanBorusewicz">To jest 7,7 miliona, prawie 8 milionów. A proszę powiedzieć… To był obowiązek IPN, który przejął on od innej, likwidowanej instytucji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#AgnieszkaWalęga">Tak, ale część kompetencji przejęło ministerstwo kultury po zlikwidowanej Radzie Ochrony…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#BogdanBorusewicz">Ale także w IPN powinny być na to pieniądze.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Są.)</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#BogdanBorusewicz">Dobrze. Więcej pytań nie mam. Dodaję 8 milionów. O 8 milionów trzeba powiększyć to wsparcie dla Polonii, tak generalnie.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#BogdanBorusewicz">I przechodzimy do części 83 „Rezerwy celowe” poz. 13. „Pomoc dla repatriantów” oraz poz. 28 „Środki na realizację zadań wynikających z ustawy o Karcie Polaka”.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#BogdanBorusewicz">MSWiA. Proszę.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#BogdanBorusewicz">A tutaj mam także szkolnictwo wyższe i naukę. To jest inne ministerstwo.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#BogdanBorusewicz">Dobra. To najpierw MSWiA.</u>
          <u xml:id="u-33.9" who="#BogdanBorusewicz">Proszę, Pani Dyrektor.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#MonikaPrus">Dziękuję bardzo, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#MonikaPrus">Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#MonikaPrus">Jeżeli chodzi o środki na osoby polskiego pochodzenia, które pozostają w gestii Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, to jesteśmy dysponentem 2 rezerw celowych. Jest to rezerwa celowa z poz. 13 „Pomoc dla repatriantów” oraz rezerwa celowa z poz. 28 „Środki na realizację zadań wynikających z ustawy o Karcie Polaka”.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#MonikaPrus">Jeżeli chodzi o rezerwę „Pomoc dla repatriantów”, to ona została przewidziana na przyszły rok na poziomie 44 milionów 710 tysięcy zł. To jest taka sama kwota, jaka była przewidziana w tym roku. Na ten moment nie może być ona wyższa, ponieważ jesteśmy ograniczeni limitem wydatków określonym w ustawie z 2017 r. Ten limit wynosi 45 milionów 757 tysięcy zł i w ramach tego limitu została ukształtowana rezerwa. Planujemy – aczkolwiek jest to podział dość wstępny i zależny od liczby osób, które przyjadą w ramach repatriacji i które będą uprawnione do skorzystania z poszczególnych form wsparcia – że na zadania realizowane przez samorządy za pośrednictwem wojewodów zostaną z tej rezerwy przekazane środki w wysokości 24 milionów 310 tysięcy zł. Na zadania pełnomocnika rządu do spraw repatriacji, polegające m.in. na wypłacie wynagrodzenia dla podmiotów prowadzących ośrodki adaptacyjne dla repatriantów oraz na wypłacie bezpośrednio dla repatriantów pomocy finansowej na zakup bądź najem mieszkań, będzie przeznaczona łączna kwota 19 milionów 400 tysięcy zł. Na zadania ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania w zakresie organizacji kursów języka polskiego i adaptacji dla repatriantów już przybyłych do Polski planowana jest kwota 900 tysięcy zł. To są zadania realizowane przez głównie ORPEG na zlecenie ministerstwa edukacji.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#MonikaPrus">Do budżetu ministra właściwego do spraw zagranicznych do przesunięcia z rezerwy zaplanowana została kwota ok. 100 tysięcy zł na 2 rodzaje zadań. Pierwsze z nich polega na wsparciu finansowym osób, które przesiedlają się do Polski w ramach repatriacji, ale z przyczyn finansowych nie są w stanie kupić sobie biletu na przejazd. Drugie zadanie dotyczy pokrycia przez konsula kosztów uczestnictwa w kursach nauki języka polskiego osób, które już mają decyzję o zakwalifikowaniu do wydania wizy krajowej w celu repatriacji.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#MonikaPrus">Ten podział środków jest orientacyjny, może ulec zmianie i prawdopodobnie ulegnie, dlatego że zgodnie z procedowaną aktualnie na poziomie uzgodnień międzyresortowych ustawą zmieniającą ustawę o repatriacji planowane jest przeniesienie zadania polegającego na wypłacie środków jednorazowej pomocy finansowej dla repatriantów od starostów do pełnomocnika rządu do spraw repatriacji. To skutkowałoby tym, że kwota przekazywana starostom i gminom za pośrednictwem wojewodów uległaby zmniejszeniu, a zwiększeniu uległaby wysokość środków przekazywanych do budżetu MSWiA na ten cel.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#MonikaPrus">Jeżeli chodzi o rezerwę z poz. 28 „Środki na realizację zadań wynikających z ustawy o Karcie Polaka”, to są to środki na pokrycie kosztów pomocy na częściowe zagospodarowanie i bieżące utrzymanie osób, które mają Kartę Polaka i na tej podstawie złożyły wnioski o udzielenie zezwolenia na pobyt stały w Polsce. Ustawa przewiduje możliwość przyznania im jednorazowo pomocy wypłacanej cyklicznie przez okres 9 miesięcy. Maksymalna kwota pomocy jest uzależniona od płacy minimalnej i w tym roku wynosiła ok. 11 tysięcy zł na osobę. Było to płatne w okresach miesięcznych.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#MonikaPrus">Kwota rezerwy na rok bieżący wynosiła prawie 41 milionów zł. Ponad 93% świadczeń zostało już wypłaconych. Na przyszły rok przewidziana jest kwota 55 milionów zł. Tutaj nie ma limitu wydatków w ustawie, więc jest możliwość pewnego manewru. Mamy nadzieję, że dzięki podniesieniu tej kwoty będzie można przyspieszyć tempo wypłaty świadczeń dla osób uprawnionych.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#MonikaPrus">Wrócę jeszcze na momencik do rezerwy repatriacyjnej. W tym roku kwota 44 milionów 710 tysięcy została podzielona pomiędzy poszczególnych dysponentów w całości. Jak będzie wyglądało wykorzystanie, dowiemy się po zamknięciu okresu sprawozdawczego. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#BogdanBorusewicz">Czy są pytania?</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#komentarz">(Senator Alicja Zając: Ja mam jedno.)</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#BogdanBorusewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#AlicjaZając">Czy to, co mówi pani o przeniesieniu środków od starostów do pełnomocnika rządu do spraw repatriacji, nie wydłuży tej całej procedury? Pytam, bo my mieliśmy niedawno sprawozdanie w sprawie repatriacji i słyszeliśmy, że są jednak duże problemy dotyczące przewlekłości i inne problemy związane z tym niełatwym, że tak powiem, działaniem. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#BogdanBorusewicz">Ja też mam do pani pytanie.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#BogdanBorusewicz">Apeluję teraz także do siebie… O 10.30 stracimy kworum. Musimy to przegłosować do 10.30, bo pani senator Sagatowska rozpoczyna posiedzenie komisji.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#komentarz">(Senator Janina Sagatowska: Tak. Dziękujemy.)</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#BogdanBorusewicz">Tak, przepraszam bardzo.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#BogdanBorusewicz">Ja mam 2 krótkie pytania, to znaczy jest to ocena i stwierdzenie.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#BogdanBorusewicz">W MSWiA trwają prace dotyczące zmiany ustawy o repatriacji. Tam miały być większe limity. Jeżeli przewidujecie te same limity co w ubiegłym roku, to znaczy, że zakładacie, że ta ustawa wejdzie w życie nie w następnym roku tylko w kolejnym. To jest pierwsze pytanie. Nie musi pani odpowiadać, to jest dla mnie oczywiście.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#BogdanBorusewicz">Mam pytanie dotyczące Karty Polaka. Ile osób zrezygnowało z Karty Polaka? Czy pani może nam to powiedzieć? Pytam w związku z tym, co usłyszeliśmy, jeżeli chodzi o Białoruś, ale nie tylko o Białoruś. Ile osób zrezygnowało z Karty Polaka? Czy pani zna liczbę?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#MonikaPrus">Nie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#BogdanBorusewicz">Nie zna pani.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Ministerstwo Spraw Zagranicznych…)</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#BogdanBorusewicz">Aha, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, nie wy.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#komentarz">(Senator Alicja Zając: Może w następnej komisji się dowiemy.)</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#BogdanBorusewicz">To ja bym poprosił o jakąś informację na piśmie. Dobrze, Pani Dyrektor? Nie będziemy was teraz prosić o odpowiedź. Po prostu zapoznam się z tym, zapoznam też komisję, bo to jest istotne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#MałgorzataSekułaSzmajdzińska">Ja tylko krótko. Pani użyła takiego określenia, kiedy była mowa o środkach wynikających z ustawy o Karcie Polaka, o 55 milionach, że jest możliwość manewru. Na czym ten manewr miałby polegać?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#BogdanBorusewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#MonikaPrus">Dziękuję bardzo za te pytania.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#MonikaPrus">Proszę państwa, pytanie pierwsze, o to, czy przeniesienie zadania wypłaty środków od starostów do pełnomocnika nie opóźni procesu. Nie, wręcz przyspieszy. W obecnym stanie prawnym jest tak, że pełnomocnik rządu do spraw repatriacji po przyjeździe repatrianta do Polski wydaje decyzję przyznającą mu jednorazową pomoc finansową. To jest ryczałtowy zwrot kosztów przejazdu oraz kwota na zagospodarowanie i bieżące utrzymanie. Jeżeli są dzieci w wieku szkolnym podlegające obowiązkowi szkolnemu, to jest również tutaj wsparcie w związku z podjęciem nauki w szkole. Od strony finansowej wygląda to tak: pełnomocnik wydaje decyzję, przekazuje ją po uprawomocnieniu do starostów, starostowie zgłaszają zapotrzebowanie do wojewodów na przekazanie środków z rezerwy, wojewodowie zbierają te zapotrzebowania od wszystkich starostów na swoim terenie i przekazują zbiorcze zapotrzebowanie do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. My analizujemy te zapotrzebowania w kontekście dostępnych środków finansowych i dokonujemy podziału rezerwy. Po podziale rezerwy poszczególni wojewodowie składają, w oparciu o ten podział, wnioski do Ministerstwa Finansów o przyznanie środków finansowych na to zadanie. Po przekazaniu przez Ministerstwo Finansów środków do budżetu wojewodów są one przekazywane do budżetów starostów. Starostowie, zanim wypłacą te środki, muszą jeszcze podjąć decyzję odnośnie do konkretnego przeznaczenia pieniędzy przekazanych z rezerwy. Cały ten proces jest długotrwały i wpływają do nas sygnały dość negatywnie, powiedziałabym, oceniające ten cały system, ponieważ dochodzi do sytuacji, w których osoby mające decyzję przyznającą środki finansowe muszą bardzo długo czekać na ich wypłatę.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#MonikaPrus">Chcielibyśmy, żeby po planowanej nowelizacji wypłata środków następowała analogicznie, jak ma to miejsce obecnie w odniesieniu do pomocy na zakup mieszkań dla repatriantów. Wygląda to tak, że najpierw szacujemy wysokość niezbędnych wydatków, zgłaszamy zapotrzebowanie na przesunięcie środków z rezerwy celowej do budżetu MSWiA, a następnie jest możliwość wydania decyzji…</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Pani Dyrektor, ja bym prosił o zwięzłe odpowiadanie. Dobrze?)</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#MonikaPrus">Oczywiście, dobrze. W związku z tym konkluduję. Po wydaniu decyzji w ciągu 30 dni repatriant będzie miał środki na koncie</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Dziękuję bardzo.)</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#MonikaPrus">To jest odpowiedź na pierwsze pytanie.</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#MonikaPrus">Pytanie dotyczące podniesienia limitów. Chcielibyśmy podnieść limity wydatków o kwotę 35 milionów zł na rok 2025 i 2026. Jeżeli uda się podnieść na rok 2025… W przyszłym roku to by pewnie nastąpiło. W miarę możliwości będzie możliwe podniesienie kwoty rezerwy celowej. Będziemy podejmować takie starania. Wiemy, że to będzie wymagało zmian w ustawie budżetowej, ale chcielibyśmy przystąpić do takich działań. Bez podniesienia limitów nie będzie to możliwe.</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#MonikaPrus">Pytanie pani senator dotyczącego manewru przy Karcie Polaka. Mówimy tutaj o takiej sytuacji, że środki na zadanie wspierania osób, które osiedlają się w Polsce, mając Kartę Polaka, nie są ograniczone limitem wydatków, więc w przypadku pojawienia się ewentualnych środków, można zawsze dążyć do zwiększenia kwoty, która mogłaby być przeznaczona na ten cel. Aktualnie w przypadku repatriacji nie ma takiej możliwości. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję, Pani Dyrektor.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#BogdanBorusewicz">To jest resort, który ma pokaźną pulę środków, ponad 99 milionów. I tutaj jest wzrost. Gdzie indziej jest w zasadzie stabilizacja, a tu jest wzrost o 14 milionów.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#BogdanBorusewicz">Przechodzimy do następnej kwestii, do części budżetowej 28 „Szkolnictwo wyższe i nauka”.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#BogdanBorusewicz">Czy jest ktoś z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego?</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#BogdanBorusewicz">Proszę bardzo. Niech się pan przedstawi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#MarekGzik">Marek Gzik, sekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#MarekGzik">Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo! Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#MarekGzik">Wydaje się, że oferta naszego resortu dla studentów i naszych polonijnych naukowców jest dość szeroka i atrakcyjna. Myślę, że na podkreślenie zasługuje fakt, że w myśl ustawy o szkolnictwie wyższym i nauce posiadacze Karty Polaka mogą nieodpłatnie studiować na naszych uczelniach i korzystać z całego programu stypendialnego. W roku akademickim 2023/2024 skorzystało z tej możliwości 6 tysięcy 984 studentów, z czego 2 tysiące 326 osób uzyskało stypendia.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#MarekGzik">Proszę państwa, główna agencja naszego resortu, która zajmuje się kreowaniem aktywnej polityki na gruncie szkolnictwa wyższego, to jest Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej. Programy adresowane do Polonii i Polaków w 2024 r. opiewały w sumie na kwotę ponad 60 milionów zł. Z tego wsparcia skorzystało 2,5 tysiąca osób. W roku 2025 planujemy kwotę ponad 65 milionów zł. Zakładamy, że ze wsparcia skorzysta ponad 2 tysiące 600 osób. Są to stypendyści kilku programów, które oferuje NAWA. Są to m.in.: program Anders NAWA, Polskie Powroty NAWA oraz stypendia dla studentów Filii Uniwersytetu w Białymstoku w Wilnie.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#MarekGzik">Pozwólcie państwo, że przytoczę może kilka takich istotnych faktów. Przykładowo program stypendialny dla Polonii im. gen. Władysława Andersa stwarza młodzieży pochodzenia polskiego możliwość odbycia w Polsce bezpłatnych studiów z comiesięcznym stypendium, które wynosi 1 tysiąc 800 zł w przypadku studiów I stopnia i II stopnia. W 2025 r. planowane jest objęcie wsparciem 2 tysięcy 200 osób.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#MarekGzik">W ofercie NAWA znajduje się również program Polskie Powroty NAWA, którego celem jest umożliwienie wyróżniającym się polskim naukowcom powrotu do kraju i podjęcia przez nich zatrudnienia w polskich uczelniach, instytutach naukowych czy też instytucjach badawczych. Wysokość grantów w tej puli wynosi 1,26 miliona zł dla ścieżki Junior Scientist i do 2,39 miliona zł dla ścieżki Experienced Scientist. W 2025 r. planowane jest sfinansowanie 9 nowych projektów. Ponadto NAWA ma w swojej ofercie programy mające na celu promocję nauczania języka polskiego i kultury polskiej. Jest to program Lektorzy NAWA. W 2025 r. planowana jest współpraca z 89 ośrodkami akademickimi w 42 krajach. Będzie w to zaangażowana grupa 89 lektorów. Inne działania to: letnie kursy NAWA, Polonista NAWA, promocja języka polskiego NAWA.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#MarekGzik">NAWA zapewnia również obsługę administracyjną i finansową Państwowej Komisji do spraw Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego. W ramach swoich zadań agencja obsługuje cały proces organizacji państwowych egzaminów certyfikowanych, który w 2024 r. zdawało ponad 21 tysięcy osób. Dziękuję bardzo. Jeżeli są pytania, bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#BogdanBorusewicz">Czy są pytania? Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#BogdanBorusewicz">Ministerstwo będzie dysponowało poważnym funduszem. To będzie ponad 65 milionów i jest tu wzrost o 6 milionów.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#komentarz">(Sekretarz Stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego Marek Gzik: Panie Przewodniczący…)</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#BogdanBorusewicz">Dobrze. Ja nie chcę, żeby pan się z tego tłumaczył…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#MarekGzik">Pozwolę sobie tylko jedną rzecz tutaj dodać. Nie ma ujętych w tym kosztów studiów tych 7 tysięcy studentów, tak że znacznie większą kwotę należałoby tutaj…</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: A gdzie są ujęte?)</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#MarekGzik">One są trudne do policzenia, Panie Przewodniczący. To są studenci różnych kierunków studiów. Czasami studiują dwa…</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Ja rozumiem. Ale dajecie pieniądze, wspieracie.)</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#MarekGzik">Oczywiście. Właśnie o tym mówię.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: No to macie informacje.)</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#MarekGzik">Tak, tylko że, tak jak mówię, precyzyjna kwota… Mogę powiedzieć, że średnio to będzie ok. 50 milionów zł dodatkowo.</u>
          <u xml:id="u-46.7" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: I to jest uwzględniane w piśmie?)</u>
          <u xml:id="u-46.8" who="#MarekGzik">Nie, nie. To są rzeczy, które są nieodpłatne dla…</u>
          <u xml:id="u-46.9" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Rozumiem, ale to jest plus 50 milionów.)</u>
          <u xml:id="u-46.10" who="#MarekGzik">Gdybyśmy się wszystko policzyli, można byłoby pewnie…</u>
          <u xml:id="u-46.11" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: No, wszystko trzeba liczyć.)</u>
          <u xml:id="u-46.12" who="#MarekGzik">…o takich kwotach mówić. To są różne studia, proszę państwa, i na różnych studiach są…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#BogdanBorusewicz">Rozumiem, ale wszystko trzeba liczyć, bo to daje nam pełny obraz. Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#BogdanBorusewicz">Czy są pytania? Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#BogdanBorusewicz">Przechodzimy dalej.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#komentarz">(Sekretarz Stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego Marek Gzik: Dziękuję bardzo.)</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję, Panie Ministrze.</u>
          <u xml:id="u-47.5" who="#BogdanBorusewicz">Część budżetowa 25 „Kultura fizyczna” oraz część 40 „Turystyka”.</u>
          <u xml:id="u-47.6" who="#BogdanBorusewicz">Ministerstwo Sportu i Turystyki. Czy ktoś jest?</u>
          <u xml:id="u-47.7" who="#BogdanBorusewicz">Proszę uprzejmie. Jeżeli można, to proszę się przedstawić. Dobrze?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#WojciechDobrowolski">Oczywiście, że można. Miałem od tego zacząć.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#WojciechDobrowolski">Szanowni Państwo! Szanowny Panie Przewodniczący!</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#WojciechDobrowolski">Wojciech Dobrowolski, naczelnik wydziału w Departamencie Sportu dla Wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#WojciechDobrowolski">Postaram się w krótkich, żołnierskich słowach przybliżyć to, w jaki sposób przedsięwzięcia sportowe w dalszym ciągu będą wykorzystywane w ramach prac realizowanych przez Ministerstwo Sportu i Turystyki w roku 2025. Głównym celem tych działań, jak co roku, będzie po prostu wspieranie organizowanych na terenie kraju polonijnych przedsięwzięć o szerokim charakterze sportowym, począwszy od obozów sportowych, zawodów, po eventy i wszelkiego innego typu elementy i przedsięwzięcia, które są skierowane właśnie do środowisk polonijnych. Stosownie do założeń programowych, które są w tym zakresie sformułowane, to są środki przyznawane w ramach ogólnodostępnych otwartych postępowań konkursowych i naborowych, które przeznaczone są dla trzeciego sektora, dla organizacji pozarządowych. W tym kontekście zastrzeżeniem jest to, że te działania muszą być realizowane na terenie Polski. I na rok 2025 planujemy przeznaczyć na ten cel 3 miliony zł. Zaznaczam, że te 3 miliony zł to są pieniądze, które są wyodrębnione wyłącznie – podkreślam: wyłącznie – dla organizacji realizujących takie zadania dla Polonii. Reszta naszych programów ma charakter otwarty i nie ma żadnych przeszkód, aby również organizacje, które robią eventy o charakterze, nazwijmy to, mieszanym, korzystały z tych środków. I mamy wiedzę, że takie działania również są prowadzone.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję, Panie Dyrektorze. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#komentarz">(Naczelnik Wydziału Upowszechniania Sportu w Społeczeństwie w Departamencie Sportu dla Wszystkich w Ministerstwie Sportu i Turystyki Wojciech Dobrowolski: Nie jestem dyrektorem, ale ja również dziękuję.)</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#BogdanBorusewicz">Proporcjonalna do środków jest ta długość wypowiedzi. Nie chcę pana…</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#komentarz">(Naczelnik Wydziału Upowszechniania Sportu w Społeczeństwie w Departamencie Sportu dla Wszystkich w Ministerstwie Sportu i Turystyki Wojciech Dobrowolski: Przekazuję głos koleżance, odnośnie do części 40.)</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#BogdanBorusewicz">Czy są pytania?</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#komentarz">(Senator Alicja Zając: Ja mam jedno krótkie pytanie.)</u>
          <u xml:id="u-49.7" who="#BogdanBorusewicz">Proszę bardzo. Pani wiceprzewodnicząca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#AlicjaZając">Jaką kwotą w tym roku dysponowała Polska Organizacja Turystyczna na działalność związaną z Polonią? Bo obecnie planowana jest kwota prawie 400 milionów zł. Skąd jest…</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#komentarz">(Główny Specjalista w Wydziale Planowania i Upowszechniania Turystyki w Departamencie Turystyki w Ministerstwie Sportu i Turystyki Olga Piekarzewska: 400 tysięcy zł.)</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#AlicjaZając">Proszę?</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#komentarz">(Główny Specjalista w Wydziale Planowania i Upowszechniania Turystyki w Departamencie Turystyki w Ministerstwie Sportu i Turystyki Olga Piekarzewska: 400 tysięcy zł.)</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#komentarz">(Głos z sali: Pomyłka.)</u>
          <u xml:id="u-50.5" who="#AlicjaZając">400 tysięcy zł? Dobrze. Ale skąd jest taka dysproporcja między tymi imprezami organizowanymi… Np. Praga dostaje 64 tysiące zł, a np. Rzym – 11 tysięcy zł.</u>
          <u xml:id="u-50.6" who="#komentarz">(Główny Specjalista w Wydziale Planowania i Upowszechniania Turystyki w Departamencie Turystyki w Ministerstwie Sportu i Turystyki Olga Piekarzewska: To wynika z…)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#BogdanBorusewicz">Proszę bardzo. Jeżeli pani by się przedstawiła…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#OlgaPiekarzewska">Olga Piekarzewska, Departament Turystyki, Ministerstwo Sportu i Turystyki.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#OlgaPiekarzewska">Pieniądze dla zagranicznych ośrodków Polskiej Organizacji Turystycznej to są pieniądze, które ministerstwo przekazuje w ramach dotacji podmiotowej dla Polskiej Organizacji Turystycznej. I każdy z tych ośrodków tworzy swoje plany promocyjne i każdy decyduje, ile przeznacza pieniędzy właśnie na Polonię. Tam, gdzie są większe ośrodki polonijne… Mamy tutaj np. Chicago, to jest ok. 74 tysięcy zł. Tak że to już same ośrodki decydują, ile przeznaczają pieniędzy. I zbiorczo jest to właśnie 400 tysięcy zł.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Ośrodki POT, tak?)</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#OlgaPiekarzewska">Tak, to są zagraniczne ośrodki POT. Prawie wszystkie realizują tę politykę polonijną. To są Bruksela, Rzym, Wiedeń, Paryż, Chicago, Berlin, Sztokholm, Praga i Budapeszt.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję pani. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#BogdanBorusewicz">Ale te ośrodki oczywiście uwzględniają jakieś wnioski, tak?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#OlgaPiekarzewska">Tak, te ośrodki uwzględniają też wnioski, konsultują oczywiście te plany i plan promocyjny, polskie organizacje… To jest skonsultowane z ministerstwem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#BogdanBorusewicz">No, nie będę zadawał pytania, bo już się zorientowałem, że „ZOPOT” to nie jest „Sopot” po niemiecku…</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#komentarz">(Główny Specjalista w Wydziale Planowania i Upowszechniania Turystyki w Departamencie Turystyki w Ministerstwie Sportu i Turystyki Olga Piekarzewska: Nie.)</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#BogdanBorusewicz">…tylko zagraniczne ośrodki. Tak?</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#komentarz">(Główny Specjalista w Wydziale Planowania i Upowszechniania Turystyki w Departamencie Turystyki w Ministerstwie Sportu i Turystyki Olga Piekarzewska: Tak, zagraniczne ośrodki.)</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#BogdanBorusewicz">Bo ja tak czytałem i się zastanawiałem, co to…</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-55.8" who="#BogdanBorusewicz">Więcej pytań nie ma. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-55.9" who="#BogdanBorusewicz">Przechodzimy do Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.</u>
          <u xml:id="u-55.10" who="#BogdanBorusewicz">Czy ktoś jest…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#MichałSyska">Tak. Dzień dobry. Michał Syska, zastępca szefa urzędu.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#MichałSyska">Panie Przewodniczący, Szanowni Państwo, główne obszary działalności urzędu, jeżeli chodzi o Polaków mieszkających za granicą, to przede wszystkim pomoc materialna. To jest główny element naszej działalności. W ramach pomocy materialnej możemy wyróżnić 2 grupy beneficjentów. Pierwsza grupa to grupa, która opisana jest w ustawach o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługującym cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych, o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych, o osobach deportowanych do pracy przymusowej oraz osadzonych w obozach pracy przez III Rzeszę…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#AlicjaZając">Ja przepraszam bardzo, pozwolę sobie panu przerwać, za zgodą pana przewodniczącego…</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Proszę bardzo.)</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#AlicjaZając">Mianowicie chcę panu podziękować, bo przedstawił nam pan sprawozdanie, które jest zawarte na 5,5 strony.</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#komentarz">(Zastępca Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Michał Syska: Ja nie będę czytał 5,5 strony, chciałbym uspokoić…)</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#AlicjaZając">Nie, nie o to chodzi. Tylko że jest to bardzo szeroka informacja i my za nią bardzo dziękujemy. Bo duże ministerstwa, dysponujące zdecydowanie większą liczbą pracowników i środków, przedstawiały nam czasem 1-stronicowe sprawozdanie. Dlaczego ja o tym mówię? Bo ja w tej komisji zasiadam po raz pierwszy, wszystkiego się uczę i dlatego właśnie takie sprawy, też techniczne, zwracają moją szczególną uwagę. Dlatego bardzo dziękuję całej instytucji Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, zwłaszcza 13 grudnia 2024 r.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#MichałSyska">Dziękuję, Pani Senator. Uprzejmie dziękuję. Pozwolę sobie przekazać to pracownikom urzędu, bo to ich zasługa.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#MichałSyska">I jeżeli chodzi o tę pierwszą grupę, którą wymieniłem, to do dnia 15 listopada 2024 r. wydatki na wypłaty pomocy dla tych osób uprawnionych zamieszkałych za granicą wyniosły 283 tysiące 342 zł. Liczba tych beneficjentów to jest ok. 140 osób. W 2025 r. na wypłatę pomocy pieniężnej dla osób uprawnionych, zarówno w kraju, jak i za granicą, planujemy 44 miliony 600 tysięcy zł.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#MichałSyska">I druga grupa osób będących beneficjentami naszego wsparcia materialnego to są działacze opozycji antykomunistycznej oraz osoby represjonowane z powodów politycznych. I jeżeli chodzi o osoby zamieszkałe za granicą, to do 15 listopada 2024 r. wspomniane świadczenia pieniężne wynosiły 15 milionów 894 tysiące zł, a pomoc pieniężna – 18 tysięcy 64 zł. W budżecie na przyszły rok planujemy wydatki na pomoc dla działaczy opozycji antykomunistycznej, zarówno w kraju, jak i za granicą, na poziomie 395 milionów zł.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#MichałSyska">Ponadto są też osoby deportowane do Związku Radzieckiego, czyli sybiracy. W 2024 r. przyznano 53 osobom pomoc na łączną kwotę 574 tysięcy 800 zł, w tym 11 osobom mieszkającym za granicą – na kwotę 47 tysięcy 800 zł. I ostrożnie szacujemy, że w roku 2025 ta pomoc materialna dla beneficjentów mieszkających za granicą wyniesie 19 milionów zł.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#MichałSyska">Szanowni Państwo, drugi obszar, obszar, który będzie niezmiernie ważny w roku przyszłym, bo wiąże się z osiemdziesiątą rocznicą zakończenia II wojny światowej, to obszar wspomagania emigracji w realizacji programów upamiętniających udział Polaków w walce o niepodległość oraz represje i ofiary drugiej wojny światowej i okresu powojennego. Urząd do spraw kombatantów organizuje wydarzenia rocznicowe upamiętniające walkę Polaków na frontach drugiej wojny światowej. I dla przykładu chciałbym podać, jak ważne wydarzenia będą miały miejsce się za granicą. Będą one okazją do integracji Polonii mieszkającej w tych państwach. To m.in. osiemdziesiąta rocznica wyzwolenia obozu koncentracyjnego w Ravensbrück, osiemdziesiąta rocznica wyzwolenia obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, osiemdziesiąta rocznica wyzwolenia Bolonii, osiemdziesiąta rocznica wyzwolenia stalagu Oberlangen, osiemdziesiąta rocznica wyzwolenia obozu Mauthausen-Gusen, osiemdziesiąta piąta rocznica bitwy o Narwik, a także uroczystości upamiętniające zbrodnię w Ponarach. I tych uroczystości będzie jeszcze więcej. Szacunkowa kwota przewidziana na realizację tych zamierzeń w 2025 r. to 2 miliony 300 tysięcy zł. I tutaj chciałbym bardzo mocno podkreślić, że, jak wskazuje nasze dotychczasowe doświadczenie wynikające z organizacji tych wydarzeń, istnieje wielka potrzeba partycypacji Polonii. I przyjmujemy taką formę organizacji tych wydarzeń, aby Polonia mogła się czuć upodmiotowiona podczas tego typu wydarzeń. I to chciałbym tutaj bardzo mocno zaakcentować, zwłaszcza w związku z tą okrągłą rocznicą przypadającą w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#MichałSyska">I kwestia związana z inicjowaniem działalności wydawniczej. To także bardzo ważne, i pod względem edukacyjnym, ale także dla utrzymywania poczucia polskości wśród emigracji. Na ten cel, czyli na zakup publikacji, na tworzenie publikacji, przekazanie ich polskim placówkom dyplomatycznym, ale także organizacjom polonijnym przewidujemy 20 tysięcy zł.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#MichałSyska">I wreszcie odznaczenia honorowe to także jest taki element…</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#komentarz">(Przewodniczący Bogdan Borusewicz: Dziękuję, Panie Ministrze, to nam wystarczy.)</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#MichałSyska">Okej. To tylko na koniec…</u>
          <u xml:id="u-58.9" who="#komentarz">(Głos z sali: A czy współpraca z panem prezydentem w ramach odznaczeń jest dobra, czy…)</u>
          <u xml:id="u-58.10" who="#MichałSyska">Jest dobra, tak, jest dobra.</u>
          <u xml:id="u-58.11" who="#MichałSyska">I na koniec tylko spuentuje, że jeżeli chodzi o całą sferę współpracy z Polonią, szacujemy, że w 2025 r. ta kwota wyniesie 21 milionów 330 tysięcy zł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#BogdanBorusewicz">Tak więc to są znaczne środki.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#BogdanBorusewicz">Ja też dziękuję za bardzo dokładną informację. Ale na przyszłość koncentrujmy się tylko na pomocy i wsparciu dla osób za granicą. Bo nam nie jest potrzebna informacja o sumie środków, jakie przeznaczyliście na osoby represjonowane z powodów politycznych w kraju. Nie potrzeba nam też informacji o sumie środków, jakie przeznaczyliście dla kombatantów mieszkających w kraju… No, tu jest napisane „w kraju lub za granicą”. Jeżeli to jest możliwe, to trzeba to jakby rozdzielić. Nas interesuje… Bo te sumy odnoszące się do tych 2 kwestii są bardzo duże, ale one nie dotyczą… częściowo tylko dotyczą zagranicy.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#BogdanBorusewicz">Czy są pytania? Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#BogdanBorusewicz">Zatem dziękuję, Panie Ministrze.</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#BogdanBorusewicz">I przechodzimy do części 13 „Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu”.</u>
          <u xml:id="u-59.6" who="#BogdanBorusewicz">Czy ktoś jest…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#KarolPolejowski">Tak, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#KarolPolejowski">Karol Polejowski, zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#KarolPolejowski">Panie Marszałku! Panie Przewodniczący! Szanowni Państwo! Członkowie Komisji!</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#KarolPolejowski">W roku przyszłym w planie budżetowym na współpracę z Polonią i Polakami za granicą planuje się wydatkować kwotę 3 milionów 466 tysięcy zł. Większość pionów merytorycznych Instytutu Pamięci Narodowej prowadzi działalność związaną ze współpracą z Polonią i Polakami za granicą. I ta kwota rozkłada się w sposób następujący. Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej planuje przeznaczyć 966 tysięcy zł, głównie na współpracę z instytucjami polonijnymi za granicą, w tym z Instytutem Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Stowarzyszeniem Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, Fundacją Kościuszkowską w Ameryce, Polskim Instytutem Naukowym w Kanadzie, Fundacją Jana Pawła II w Rzymie, a także Polskim Instytutem Badawczym i Muzeum w Budapeszcie. W ramach tej współpracy Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej będzie też realizować 2 duże projekty: „Archiwum pełne pamięci”, w ramach którego będziemy starali się pozyskać – pozyskujemy zresztą – od Polonii artefakty, pamiątki, które trafiają do naszego archiwum, oraz projekt „Straty.pl”, który ma za zadanie stworzenie imiennego wykazu ofiar – obywateli polskich z okresu drugiej wojny światowej.</u>
          <u xml:id="u-60.4" who="#KarolPolejowski">Drugim, że tak powiem, pionem, jeśli chodzi o wspomnianą kwotę, jest Biuro Edukacji Narodowej. Planuje ono przeznaczyć na swoje działania 910 tysięcy. I to są działania związane z jednej strony ze szkoleniami dla nauczycieli polskich z zagranicy, a z drugiej strony z organizacją olimpiady gier planszowych dla dzieci polskich za granicą. Ona skupia tysiące uczestników. Finał jest zawsze w Polsce, na nasze zaproszenie, my finansujemy przyjazd finalistów i ich pobyt w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-60.5" who="#KarolPolejowski">Na trzecim miejscu pod względem wysokości wydatków plasuje się Biuro Przystanków Historia. Planuje ono przeznaczyć w przyszłym roku na swoją działalność 620 tysięcy zł. I to jest działalność skierowana przede wszystkim do dzieci i młodzieży za granicą. To są spektakle, przedstawienia, wydarzenia rocznicowe z udziałem dzieci i młodzieży, także w językach krajów, w których te dzieci mieszkają. Bo nie wszystkie znają język polski na takim poziomie, aby w pełni świadomie odbierać te przedstawienia czy tę ofertę w języku polskim.</u>
          <u xml:id="u-60.6" who="#KarolPolejowski">Biuro Współpracy Międzynarodowej realizuje flagowy projekt Instytutu Pamięci Narodowej: „Szlaki nadziei. Odyseja wolności”. On jest zaplanowany na lata 2022–2025. I w przyszłym roku Biuro Współpracy Międzynarodowej planuje wydatkować ok. 500 tysięcy zł na ten projekt.</u>
          <u xml:id="u-60.7" who="#KarolPolejowski">Warto wspomnieć jeszcze o działalności wydawniczej. Wydawnictwo Instytutu Pamięci Narodowej rezerwuje środki w wysokości 100 tysięcy zł na działalność poza granicami państwa polskiego. Tam mamy zamiar promować, sprzedawać czy też wysyłać książki do polskich ośrodków, polskich instytucji, także wspierać polskie placówki dyplomatyczne, jeśli chodzi o nasze wydawnictwo.</u>
          <u xml:id="u-60.8" who="#KarolPolejowski">Biuro Nowych Technologii to ok. 250 tysięcy zł przeznaczonych na aktywność poza granicami Polski. To jest prezentacja oferty związanej z polską historią za pomocą nowych, immersyjnych narzędzi edukacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-60.9" who="#KarolPolejowski">Biuro Wydarzeń Kulturalnych planuje przeznaczyć około 100 tysięcy zł, przede wszystkim na koncerty dla Polonii i Polaków za granicą.</u>
          <u xml:id="u-60.10" who="#KarolPolejowski">I Biuro Badań Historycznych – międzynarodowe konferencje, organizowane w Polsce i również za granicą, ok. 20 tysięcy zł.</u>
          <u xml:id="u-60.11" who="#KarolPolejowski">Jeżeli zaś chodzi o pytanie pana przewodniczącego, które pojawiło się tutaj przy okazji sprawozdania prezentowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, to Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa w mijającym roku na porządkowanie cmentarzy i renowację grobów za granicą przeznaczyło ponad 100 tysięcy zł. W przyszłym roku planuje przeznaczyć ok. 300 tysięcy zł na tego typu działania. To oczywiście nie tylko urządzanie cmentarzy czy budowa nagrobków, lecz także upamiętnienia, które się pojawiają. Podam tutaj 2 przykłady z tego roku. Instytut Pamięci Narodowej wsparł inicjatywę uratowania polskiej kwatery wojennej na cmentarzu w Utrechcie. Tam groziła likwidacja tej kwatery. Społeczna organizacja polonijna nie była w stanie zebrać koniecznych środków finansowych. Natychmiast tego wsparcia udzieliliśmy. I w planach mamy renowację tej kwatery i jej utrzymanie przez następnych 10 lat, bo na tyle zapłaciliśmy za utrzymanie jej. I ostatnio w Tunezji miało miejsce upamiętnienie poświęcone polskim lotnikom z eskadry Stanisława Skalskiego, tzw. Cyrku Skalskiego.</u>
          <u xml:id="u-60.12" who="#KarolPolejowski">I to, Panie Przewodniczący, Panie Marszałku, Szanowni Państwo, w takim telegraficznym skrócie tyle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję panu, Panie Ministrze.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#BogdanBorusewicz">Zakończyliśmy rozpatrywanie propozycji nowego budżetu na rok 2025 w częściach właściwych zakresowi działania komisji.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#BogdanBorusewicz">Proponuję pozytywnie zaopiniować tę część budżetu.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#BogdanBorusewicz">Kto jest za? (6)</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#BogdanBorusewicz">Kto przeciw? (0)</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#BogdanBorusewicz">Kto się wstrzymał? (0)</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#BogdanBorusewicz">Dziękuję naszym…</u>
          <u xml:id="u-61.7" who="#komentarz">(Głos z sali: Sprawozdawca.)</u>
          <u xml:id="u-61.8" who="#BogdanBorusewicz">A, sprawozdawca. Na sprawozdawcę proszę senatora Godylę. Sprawozdanie jest proste, będzie proste.</u>
          <u xml:id="u-61.9" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-61.10" who="#BogdanBorusewicz">O 15.00 rozpoczyna się posiedzenie Komisji Budżetu i Finansów Publicznych, to może być trochę później.</u>
          <u xml:id="u-61.11" who="#BogdanBorusewicz">Ja dziękuję gościom, dziękuję państwu senatorom. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-61.12" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godzinie 10 minut 24)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>