text_structure.xml 124 KB

Edit Raw Blame History Permalink

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godzinie 13 minut 36)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Posiedzeniu przewodniczy zastępca przewodniczącego Barbara Zdrojewska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#BarbaraZdrojewska">Szanowni Państwo, otwieram posiedzenie Komisji Kultury i Środków Przekazu, poświęcone głównie stratom powodziowym w instytucjach kultury i obiektach zabytkowych. To będzie pierwsza próba bilansu. Drugi punkt to opinia komisji w sprawie wniosku pani przewodniczącej Komisji Zdrowia, senator Beaty Małeckiej-Libery, o zorganizowaniu w Senacie wystawy „Zadbajmy o dobrostan”.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#BarbaraZdrojewska">Chciałam się jeszcze zwrócić do pań i panów senatorów z prośbą o uzupełnienie porządku komisji o opinię komisji w sprawie wniosku pani senator Haliny Biedy o zorganizowanie wystawy „Mój opa tyż boł…</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#komentarz">(Senator Halina Bieda: Deportuwany.)</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#BarbaraZdrojewska">…deportuwany”. Bardzo trudne słowo, w innym języku, że tak to powiem.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#BarbaraZdrojewska">Jeżeli nie usłyszę głosu sprzeciwu, pozwolę sobie uzupełnić porządek obrad.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#BarbaraZdrojewska">Sprawami dotyczącymi wystaw zajmiemy się na samym końcu.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#BarbaraZdrojewska">W tej chwili czekamy jeszcze na przybycie pani minister.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#BarbaraZdrojewska">Ja w międzyczasie pozwolę sobie powitać wszystkich szanownych gości.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#BarbaraZdrojewska">Przede wszystkim chciałam przywitać… Są z nami dzisiaj 2 panie marszałek. Jest z nami nasza pani marszałek, która jest jednocześnie członkiem komisji kultury.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#komentarz">(Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bożena Żelazowska: Dzień dobry.)</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#BarbaraZdrojewska">Dzień dobry, Pani Minister.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#komentarz">(Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bożena Żelazowska: Przepraszamy, ale zostaliśmy zatrzymani na bramce.)</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#komentarz">(Głosy z sali: Ooo…)</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#BarbaraZdrojewska">Jest z nami także pani wicemarszałek…</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#komentarz">(Rozmowy na sali)</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#BarbaraZdrojewska">My już rozpoczęliśmy. Bardzo proszę usiąść.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#BarbaraZdrojewska">Szanowni Państwo, jest też pani wicemarszałek Sejmu. Zapraszamy i bardzo dziękujemy za obecność. Chciałabym również przywitać – jest nam bardzo miło – pana Piotra Adamowicza, przewodniczącego sejmowej komisji kultury. Bardzo dziękuję za taki skład, szczególnie za odwiedziny parlamentarzystów z Sejmu. Bardzo jest nam miło i dziękuję za przybycie.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#BarbaraZdrojewska">Teraz już oficjalnie mogę…</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#komentarz">(Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bożena Żelazowska: Jest też dyrektor Departamentu Ochrony Zabytków, pan Jakub Makowski.)</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#BarbaraZdrojewska">Przede wszystkim chciałam powitać panią minister, która zawsze jest witana jako pierwsza, ale dzisiaj została zatrzymana na bramce.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#BarbaraZdrojewska">Serdecznie witam panią minister Bożenę Żelazowską, sekretarza stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, oraz pana Jakuba Makowskiego, dyrektora Departamentu Ochrony Zabytków. Serdecznie witamy, Panie Dyrektorze.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#komentarz">(Dyrektor Departamentu Ochrony Zabytków w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Jakub Makowski: Dzień dobry.)</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#BarbaraZdrojewska">Dzień dobry.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#BarbaraZdrojewska">Szanowni Państwo, teraz się nawzajem troszkę poznamy. Chciałabym poprosić, żeby osoby, które powitam, kiwnęły głową. Jest z nami pan wicemarszałek województwa opolskiego, pan Zbigniew Kubalańca – witamy serdecznie. Witamy panią Izabelę Kurc-Kuriatę z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego – dzień dobry. Witamy pana Daniela Gibskiego, dolnośląskiego wojewódzkiego konserwatora zabytków – bardzo nam miło. Witamy opolskiego konserwatora zabytków, pana Daniela Gibskiego.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#komentarz">(Głos z sali: Nie. Zbigniew Bomersbach.)</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#BarbaraZdrojewska">Przepraszam bardzo.</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#BarbaraZdrojewska">Witam pana Zbigniewa Bomersbacha, opolskiego konserwatora zabytków.</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#BarbaraZdrojewska">Witam również panią Karolinę Sierakowską z Centrum Kultury i Rekreacji w Lądku-Zdroju.</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#komentarz">(Dyrektor Centrum Kultury i Rekreacji w Lądku-Zdroju Karolina Sierakowska: Dzień dobry.)</u>
          <u xml:id="u-2.30" who="#BarbaraZdrojewska">Dzień dobry.</u>
          <u xml:id="u-2.31" who="#BarbaraZdrojewska">Witam pana Macieja Sokołowskiego, dyrektora Festiwalu Górskiego im. Andrzeja Zawady w Lądku-Zdroju – witam serdecznie. Witam pana Jakuba Chilickiego z Centrum Edukacji, Turystyki i Kultury w Stroniu Śląskim.</u>
          <u xml:id="u-2.32" who="#komentarz">(Głos z sali: Dzień dobry.)</u>
          <u xml:id="u-2.33" who="#BarbaraZdrojewska">Witam pana Marka Sztarka. Gdzie jest Marek? Tutaj jest. Witam pana Marka Sztarka, szefa Dolnośląskiego Laboratorium Kultury w OKiS we Wrocławiu. Chciałam powiedzieć, że spotykamy się dzisiaj w dużym stopniu dzięki panu Markowi Sztarkowi. Potem to wszystko wyjaśnię.</u>
          <u xml:id="u-2.34" who="#BarbaraZdrojewska">Witam Piotra Krajewskiego, prezesa Zarządu Fundacji WRO Centrum Sztuki Mediów, który pewnie jest znany osobom, które pracują w kulturze. Przy okazji jest właścicielem domu przysłupowego, który odratował, i parę słów nam na ten temat powie. Jest też osobą poszkodowaną w powodzi. Witam panią Annę Tryc-Bromley z Fundacji Sztuki Współczesnej „In Situ” z Sokołowska.</u>
          <u xml:id="u-2.35" who="#BarbaraZdrojewska">Witam panią Barbarę Maciaszek i pana Mariusza Borowskiego z Biura Edukacji, Promocji i Wydawnictw w Kancelarii Senatu. Bardzo się cieszę z państwa obecności. Już przywitałam panią marszałek, przywitałam także wszystkich państwa.</u>
          <u xml:id="u-2.36" who="#BarbaraZdrojewska">Na początku chciałabym, żebyście państwo poznali genezę tego spotkania. Otóż na Dolnym Śląsku zorganizowaliśmy Kongres Kultury Wrocławia i Dolnego Śląska. W czasie tego kongresu, dzięki inicjatywie zarówno pana Marka Sztarka, jak i pana Gancarza, marszałka województwa dolnośląskiego, został zorganizowany panel poświęcony powodzi. I myślę, że to był bardzo udany panel. Wszystko było dobrze, ale niestety nie dojechały władze ministerstwa kultury, chociaż zapowiadało się, że będą. Odwołane zostało…</u>
          <u xml:id="u-2.37" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-2.38" who="#BarbaraZdrojewska">Pani Minister, nic się nie stało. Dzięki temu, że nie było wtedy przedstawicieli ministerstwa kultury, wspólnie postanowiliśmy, że właśnie dzisiaj zorganizujemy to spotkanie w Senacie. Tak że nic się nie stało. Co się odwlecze, to się odbywa dzisiaj w Senacie. Natomiast u genezy naszego dzisiejszego posiedzenia było spotkanie w ramach dolnośląskiego kongresu kultury. Oczywiście powódź na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie nie dotyczy tylko nas. Chciałabym poprosić o troszkę szersze podejście do tematu, ale oczywiście skupiliśmy się na tych obszarach, które były szczególnie poszkodowane, czyli na Dolnym Śląsku i terenach województwa opolskiego. Stąd obecność dzisiaj przedstawicieli władz samorządowych, czyli marszałków województwa z tamtych terenów, którzy są najlepiej zorientowani. Bardzo chciał być dzisiaj z nami pan minister Marcin Kierwiński, ale trwa w tej chwili posiedzenie rządu, a o 14.00 jest informacja o powodzi w Sejmie. Tak że pani minister, która miała ewentualnie zastąpić pełnomocnika do spraw powodzi, pana Macieja Kierwińskiego, może do nas dotrze, ale nie może być z nami w tej chwili.</u>
          <u xml:id="u-2.39" who="#BarbaraZdrojewska">I po tym przydługim wstępie… Najpierw dużo mówiłam, a teraz będę prosiła o ograniczenie czasu wystąpień. Proszę gości – mówię o poszkodowanych, jest państwa troszkę więcej – o wystąpienia trwające ok. 3 minut. Pani Minister, zgodnie z dobrym obyczajem senackim, ma nieograniczony czas, ale oczywiście będę prosiła o taką przynajmniej na samym początku… Najpierw wysłuchamy panią minister, później przedstawicieli urzędów marszałkowskich oraz kuratorów oświaty, a na koniec państwo będą mogli się wypowiedzieć i opowiedzieć troszkę o własnych doświadczeniach związanych z powodzią na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie i o jej skutkach.</u>
          <u xml:id="u-2.40" who="#BarbaraZdrojewska">Żeby wprowadzić nas w nastrój, zaprezentujemy króciutki film, który później wyciszymy, ale nadal będzie można oglądać obrazy. Myślę, że to jest chyba dosyć istotne. Chciałabym poprosić państwa, szczególnie tych, którzy nie są z Dolnego Śląska czy z Opolszczyzny, z tych terenów dotkniętych powodzią – chciałam odrobinę poruszyć serca – zaapelować o jak największą uwagę, jeśli chodzi o tę tematykę. Bo może z perspektywy Warszawy nie jest to w tej chwili najważniejszy temat, ale tam, na Dolnym Śląsku, w tych miejscowościach, które zostały poszkodowane, zalane, cały czas trwa walka ludzi i cały czas jest to temat numer jeden. Tak że zwracam na to uwagę i proszę – zwracam się do wszystkich, którzy mogą cokolwiek zrobić – żeby do tej sprawy podejść z bardzo dużym zainteresowaniem i zaangażowaniem.</u>
          <u xml:id="u-2.41" who="#BarbaraZdrojewska">Poproszę Marka Sztarka o projekcję filmu.</u>
          <u xml:id="u-2.42" who="#komentarz">(Projekcja filmu)</u>
          <u xml:id="u-2.43" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-2.44" who="#BarbaraZdrojewska">Oczywiście trochę to smutne. Będą towarzyszyły nam teraz jeszcze te obrazy, ale myślę, że spokojnie już możemy przejść do dyskusji. Najważniejsze jest to, jak my sobie z tą powodzią poradzimy i jakie wnioski wyciągniemy na przyszłość z tego wszystkiego, co się u nas, na ziemiach zachodnich zdarzyło.</u>
          <u xml:id="u-2.45" who="#BarbaraZdrojewska">Pani Minister, oddaję pani głos. Najpierw poproszę o wstęp, a później będzie pani mogła się odnieść do różnych kwestii, bo być może będą jakieś pytania. Tak że później ponownie oddam pani głos.</u>
          <u xml:id="u-2.46" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#BożenaŻelazowska">Bardzo dziękuję pani przewodniczącej.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#BożenaŻelazowska">Szanowna Pani Marszałek!</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#BożenaŻelazowska">Cieszę się, że są z nami senatorowie, posłowie, a przede wszystkim przedstawiciele samorządów, których dotknęła ta powódź. Są z nami nasi konserwatorzy zabytków, którzy od pierwszego dnia powodzi stoją na straży i wiem, że wtedy, w tych pierwszych dniach, pracowali rzeczywiście dzień i noc, za co chcę państwu podziękować, państwu i waszym pracownikom.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#BożenaŻelazowska">Dziękuję też za spotkanie w Senacie dotyczące zabytków, bo widzimy, co się dzieje. My kilka dni po powodzi, wspólnie z panem dyrektorem i z pracownikami Narodowego Instytutu Dziedzictwa, byliśmy na Dolnym Śląsku i odwiedziliśmy wszystkie miejsca, kiedy woda już ustąpiła. Oczywiście byliśmy tam, gdzie mogliśmy dotrzeć, bo to nie jest takie proste. Widzicie państwo, jaki to był żywioł, nie do wszystkich miejsc można było od razu dojechać. Tak że tym bardziej jesteśmy wdzięczni, że dzisiaj na posiedzeniu senackiej komisji mówimy o zabytkach i o tym, co możemy teraz zrobić.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#BożenaŻelazowska">Otóż kilka dni po powodzi powołaliśmy pełnomocnika, który na bieżąco zbierał informacje z poszczególnych miejscowości dotkniętych przez powódź. Rzeczywiście fatalna jest sytuacja zabytków, zarówno tych wpisanych do rejestru zabytków, jak i tych wpisanych do gminnego rejestru zabytków. Chciałabym, żebyśmy chwilę nad tym się pochylili, bo tutaj jako ministerstwo mamy mniejsze możliwości działania, ale wspólnie z panem dyrektorem przygotowaliśmy budżet dla gminnych zabytków, tzn. propozycję. Mam nadzieję, że ta propozycja spotka się z aprobatą Ministerstwa Finansów. Na rok 2025, kiedy planowaliśmy budżet na ochronę zabytków, przeznaczyliśmy kwotę podobną jak w latach ubiegłych, czyli 200 milionów zł. Od kiedy wiemy, że zabytki na Dolnym Śląsku i na Opolszczyźnie wymagają większego zaangażowania finansowego, podzieliliśmy tę kwotę. 100 milionów zostawiliśmy na zabytki, które będą wybierane do rewitalizacji w ramach konkursu, i 100 milionów przeznaczyliśmy na zabytki na Dolnym Śląsku, które ucierpiały w powodzi. Widzimy jednak, jaka jest sytuacja. Właściciele, samorządy, prywatni właściciele czy parafie, dzisiaj jeszcze nie wiedzą, jaka jest skala zniszczeń, bo często w przypadku zabytków jest tak, że dopiero po kilku miesiącach widzimy, że dany zabytek wymaga gruntownej rewitalizacji. Stąd też wnioski w ramach tych 100 milionów, które są przeznaczone na zabytki Dolnego Śląska, będziemy zbierali w styczniu, od 2 do 31 stycznia. Skala potrzeb jest tak duża, że wiemy, że nawet te pieniądze nie wy starczą, że to będzie za mało. Stąd przygotowaliśmy też pismo, które czeka na podpis pani minister, do ministra finansów, aby budżet na ochronę zabytków zwiększyć o 350 milionów zł. 100 milionów przekażemy na program opieki nad zabytkami, a jeśli chodzi o 250 milionów, to chcielibyśmy, aby to samorządy mogły decydować o ich przeznaczeniu w odniesieniu do gminnej ewidencji zabytków.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#BożenaŻelazowska">Panie Dyrektorze, jeżeli pan może, proszę nam opowiedzieć trochę o szczegółach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#JakubMakowski">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#JakubMakowski">Pani Przewodnicząca! Panie i Panowie Senatorowie! Dostojni Goście!</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#JakubMakowski">Statystyka, która jest prowadzona w ministerstwie kultury, jest realizowana w zasadzie od pierwszego dnia powodzi. Dane, które teraz państwu przedstawię, są z 12 listopada, więc już jakiś czas minął. One zapewne już zostały zaktualizowane przez wojewódzkich konserwatorów zabytków i na bieżąco są wysyłane do ministerstwa, ale one jeszcze muszą być wrzucone do tabel zbiorczych.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#JakubMakowski">Pozwolę sobie przedstawić, ile obiektów wpisanych do rejestru zabytków ucierpiało, zostało dotkniętych skutkami wrześniowej powodzi. W województwie śląskim jest to 15 obiektów, w województwie opolskim – 177 obiektów, w województwie dolnośląskim – 227, w województwie lubuskim – 32. Łącznie jest to 451 obiektów. Zaznaczę ponownie, że są to obiekty wpisane do rejestru zabytków. Dane dotyczące gminnej ewidencji zabytków są znacznie większe. I tutaj pozwolę sobie przedstawić statystykę też w podziale na województwa. W województwie śląskim ucierpiało 146 obiektów ujętych w gminnej ewidencji zabytków, w województwie opolskim – 500, w województwie dolnośląskim – 1 tysiąc 283, w województwie lubuskim – 27.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#JakubMakowski">Ministerstwo kultury, tak jak pani minister Bożena Żelazowska przedstawiła, uruchomiło program „Ochrona zabytków” z priorytetem usuwania skutków powodzi. W budżecie tego programu jest 100 milionów zł. W ramach tych 100 milionów zł ministerstwo kultury przewidziało, że finansowane mogły być następujące rodzaje zadań. Po pierwsze, jest to sporządzanie ekspertyz technicznych i konserwatorskich wraz z dokumentacją i niezbędnymi badaniami konserwatorskimi. Po drugie, są to wstępne prace zabezpieczające zabytek wpisany do rejestru zabytków oraz jego konserwację zachowawczą. Dlaczego zostały określone takie 2 rodzaje zadań? Otóż istnieje prawdopodobieństwo, że do stycznia 2025 r. właściciele obiektów nie będą gotowi z pełną dokumentacją, na podstawie której będą mogli wykonywać roboty budowlane. Stąd też zaplanowaliśmy finansowanie wykonania dokumentacji budowlanej, która też jest kosztownym przedsięwzięciem dla właściciela zabytku.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#JakubMakowski">Tutaj dodam również, że w budżecie ministerstwa pojawiają się oszczędności z programu „Ochrona zabytków”, który jest realizowany w tym roku. Te oszczędności ewoluują. Wynikają one z faktu, że beneficjenci z różnych powodów oddają część środków, ponieważ nie mogą ich wykorzystać, realizują inne zadania, mają dotacje z innych źródeł. I te środki wracają do budżetu ministerstwa. Zakomunikowaliśmy gminom objętym stanem klęski żywiołowej, że właściciele obiektów mogą w ramach tej puli ubiegać się o środki finansowe. Tutaj jest taki przypis, że aby skorzystać z tych środków, trzeba wykonać do końca roku zaplanowane prace i uzyskać pozwolenie konserwatorskie na dany zakres prac. Te pozwolenia konserwatorskie, dodam, są wydawane bardzo sprawnie. Tutaj szczególny ukłon w stronę województwa, które ma najwięcej obiektów dotkniętych powodzią, czyli województwa dolnośląskiego. Pan konserwator Daniel Gibski wraz z zespołem wiem, że bardzo sprawnie ocenia dokumentacje konserwatorskie, które spływają do urzędu. Zatem w budżecie na uruchomiony program na usuwanie skutków powodzi jest przeznaczone 100 milionów.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#JakubMakowski">Właściciele obiektów, którzy zostali dotknięci skutkami powodzi, mogą ubiegać się, również w przyszłym roku, o środki w ramach naboru refundacyjnego. Ten nabór refundacyjny dotyczy już wszystkich właścicieli z całego kraju, nie jest to nabór wyłącznie dla terenów objętych stanem klęski żywiołowej. Można ubiegać się o refundację środków przeznaczonych na szerokie spektrum działań, również na wykonanie dokumentacji konserwatorskiej. Aby otrzymać refundację, musi zostać wykonana dokumentacja i na podstawie dokumentacji prace konserwatorskie, wówczas formalnie będzie można uzyskać refundację.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#JakubMakowski">Pani minister Żelazowska wspomniała tutaj o kwocie 350 milionów zł, o tym, że ministerstwo kultury oszacowało, że chciałoby ubiegać się o zwiększenie o taką kwotę budżetu przeznaczonego na program „Ochrona zabytków”. Jeszcze uszczegółowię. W ramach tych 350 milionów zł – 100 milionów zł byłoby na ochronę zabytków, czyli na to, czego dystrybutorem jest minister kultury i dziedzictwa narodowego, a 250 milionów zł byłoby dystrybuowane przez wojewódzkich konserwatorów zabytków lub jednostki samorządu terytorialnego, ponieważ minister kultury nie może udzielać dotacji na obiekty ujęte w gminnej ewidencji zabytków. To pismo jest przygotowane, wiem, że zostało zaakceptowane przez generalną konserwator zabytków i przekazane do podpisu pani minister Hannie Wróblewskiej. Zapewne niezwłocznie pani minister to pismo podpisze.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#JakubMakowski">W trakcie całego okresu, od kiedy powódź się rozpoczęła do dzisiaj, w ministerstwie kultury były przeprowadzane liczne analizy formalne, które swój efekt mają m.in. w procedowanej ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi. Zapisy, które wprowadziliśmy do tej ustawy, miałyby na celu z jednej strony usprawnienie działań służb konserwatorskich, a z drugiej strony trzymanie ręki na pulsie, tzn. niedoprowadzenie do dowolności. Chodzi o to, żeby, że tak powiem, pod pretekstem powodzi, nie wyburzano obiektów, nie dokonywano rozbiórek. Tutaj zaakcentowaliśmy, że to jednak wymaga zgłoszenia do organu budowlanego.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#JakubMakowski">Na tę chwilę to wszystko. Dziękuję bardzo. Pozostajemy do dyspozycji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#BarbaraZdrojewska">Ja myślę, że na pewno jeszcze oddamy państwu głos. Dziękuję zwłaszcza za te nowe informacje, na które czekaliśmy. Bardzo się cieszę.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#BarbaraZdrojewska">Szanowni Państwo, teraz postaramy się działać szybciutko, żeby zostało nam jak najwięcej czasu, żeby senatorowie też mogli zadać pytanie, zabrać głos.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#BarbaraZdrojewska">Chciałam zapytać panią wicemarszałek Monikę Wielichowską, która jest z tamtych stron, czy chciałaby zabrać głos.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#komentarz">(Poseł Monika Wielichowska: Nie, nie.)</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękujemy za obecność.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#BarbaraZdrojewska">Chciałam zwrócić się do pani minister o przekazanie nam w trybie pilnym do sekretariatu komisji kultury wszystkich danych, które państwo przedstawiliście. Może nawet będziemy mogli je zamieścić na stronie, żeby każdy mógł mieć wgląd nie tylko w szkody, które nastąpiły, ale także w kwoty, które na razie mamy na stole, bo to będzie dla nas bardzo ważne.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#BarbaraZdrojewska">Zacznie może pan wicemarszałek województwa opolskiego.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#ZbigniewKubalańca">Dziękuję bardzo, Pani Przewodnicząca. Dziękuję za zaproszenie.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#ZbigniewKubalańca">Drodzy Państwo, jeżeli chodzi o województwo opolskie, to przede wszystkim tutaj straty są cały czas oszacowywane. To są 4 powiaty, głównie powiaty: nyski, prudnicki, brzeski i głubczycki. Z danych, które uzyskaliśmy od wójtów, burmistrzów, starostów, na tę chwilę to jest kwota ok. 24 milionów. Jeżeli chodzi o instytucje kultury, to głównie to są muzea, biblioteki, domy kultury, które zostały zalane. Tutaj to szacowanie idzie w miarę sprawnie. Największy problem jest z zabytkami, w szczególności jeżeli chodzi o wspólnoty mieszkaniowe, o obiekty zabytkowe, bo jeżeli chodzi o te, które są w rękach samorządów, czy te, które są w rękach związków wyznaniowych, to tutaj idzie to sprawniej. W przypadku małych wspólnot mieszkaniowych mieszkańcy starają się o dofinansowanie na wyremontowanie swoich mieszkań. I to jest jeden problem. A drugi problem dotyczy substancji budynku, który w całości jest budynkiem zabytkowym, często zamieszkanym przez osoby starsze. I tutaj faktycznie może być problem zarówno z oszacowaniem tych strat, jak i z dotrzymaniem przez nich terminów, o których mówił pan dyrektor. Jeżeli chodzi o zabytki, to myślę, że w większości to będą budynki zamieszkane przez małe wspólnoty, w szczególności w powiecie nyskim i w powiecie brzeskim.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#ZbigniewKubalańca">Pojawił się taki głos ze strony samorządowców, jeżeli chodzi o wsparcie finansowe w odbudowie instytucji kultury, tj. muzeów, bibliotek i domów kultury. Pewnie wynika to z niewiedzy, ale oni zestawiają to z odbudową infrastruktury sportowej czy turystycznej. Na Opolszczyźnie gościł pan minister Piotr Borys i pan minister Nitras. Z ich strony padła jasna deklaracja, że samorządy otrzymają do 99% dofinansowania, jeżeli chodzi o obiekty sportowe, które ucierpiały w powodzi, i że zostaną odbudowane wszystkie centra informacji turystycznej. Ale mają pewien niedosyt informacji, jeżeli chodzi o instytucje kultury, które są własnością samorządów, i o to, w jakim zakresie mogą liczyć na tę odbudowę.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#ZbigniewKubalańca">To tyle z mojej strony. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję, Panie Marszałku, za ten głos.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#BarbaraZdrojewska">Myślę, że istotna jest właśnie taka wymiana informacji, żebyśmy o tym wiedzieli. Szczerze mówiąc, zasmuciłam się tym, że będzie 90% dla sportu, bo cieszylibyśmy się bardzo, gdyby było tyle dla kultury. Ale myślę, że to będzie dla ministerstwa kultury dodatkowy argument przekonujący do walki o pieniądze na ten cel. My dzisiaj zajmujemy się tylko kulturą, czyli zabytkami, instytucjami. Oczywiście jest wiele innych instytucji poszkodowanych w wyniku powodzi, ale skupiamy się na naszej działce.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#BarbaraZdrojewska">Dziękuję panu marszałkowi za zwięzłość wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#BarbaraZdrojewska">Chciałabym teraz oddać głos, również prosząc o zwięzłość, dyrektor departamentu kultury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, pani Izabeli Kurc-Kuriacie.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#IzabelaKurcKuriata">Szanowna Pani Przewodnicząca! Szanowna Pani Marszałek! Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#IzabelaKurcKuriata">Co do strat w województwie dolnośląskim, to cały czas mierzymy się z tym, tak jak pan marszałek województwa opolskiego przed chwilą powiedział. Ja tylko powiem, że jeśli chodzi o infrastrukturę w ogóle, która jest własnością województwa, to już na dzień dobry mamy powyżej 600 milionów zł strat. To jest sprawdzone i ta kwota rośnie. Jeżeli chodzi o zabytki, to ekspertem jest oczywiście pan Daniel Gibski, nasz dolnośląski konserwator zabytków, z którym od samego początku byliśmy w stałym kontakcie, i on te straty przedstawi.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#IzabelaKurcKuriata">Ja tylko dodam od siebie, bo apelujemy o to od jakiegoś czasu… Bardzo dziękuję za zaproszenie i za to, że zadziało się to właśnie w tej chwili. Cieszę się, że to było pokłosie naszego kongresu kultury.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#IzabelaKurcKuriata">Szanowni Państwo, województwo dolnośląskie ma największą liczbę zabytków rejestrowych, a najmniej pieniędzy, oczywiście jeśli chodzi o środki, które są w dyspozycji dolnośląskiego konserwatora zabytków. My tego nie rozumiemy. Przepraszam, ale to wygląda trochę tak… Mamy 8 tysięcy 600 obiektów nieruchomych o randze dziedzictwa europejskiego. I to trzeba zaznaczyć. My tak naprawdę czujemy się troszeczkę osamotnieni w tym wszystkim. My jako województwo dolnośląskie mamy oczywiście fundusz na opiekę nad zabytkami. Nasze władze absolutnie to dostrzegają, staramy się. Ale prawda jest taka, że swoich obiektów wpisanych do rejestru zabytków mamy 27, to są potężne obiekty, jak Opera Wrocławska czy teatr im. Modrzejewskiej projektu Carla Langhansa. Mamy 30 obiektów wpisanych do ewidencji.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#IzabelaKurcKuriata">I teraz tak: albo po prostu dbamy o swoje, nie patrząc już na piękne miejsca, z których Dolny Śląsk jest utkany… Bo, proszę państwa, u nas nie ma sołectwa bez zabytków. To jest taka ranga. No ale staramy się, mamy 10 milionów zł, wysupłaliśmy je. Państwo doskonale wiecie, że przy takim ogromie dziedzictwa kulturowego jest nam trudno. I dlatego to, co wydarzyło się tutaj, po tej powodzi… Mówimy o tym, że ta powódź była zupełnie inna, ona była niszczycielska. Tam domy się sypały, po prostu. Ten filmik to nie jest montaż, tak było u nas jeszcze we wrześniu.</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#IzabelaKurcKuriata">W piątek miał odbyć się w Kłodzku świetny międzynarodowy festiwal Wratislavia Cantans. Dzwoni do mnie pani dyrektor i pyta: co mamy robić? Ja mówię: nie wiem. Nie chciało nam się w ogóle wierzyć w to, na jakim etapie jesteśmy. Oczywiście odwołaliśmy to. Jest piękna kaplica św. Onufrego, tam właśnie w ten weekend miał być koncert. Został z niej fragmencik, a cieszyliśmy się, że została wyremontowana. Razem z panem konserwatorem patrzyliśmy na most św. Jana, najstarszy kamienny most, przepiękny. Została fasada, a Nepomucena chyba do tej pory nie odnaleziono. I cieszymy się, że nie został przeprowadzony remont, który był planowany na sierpień 2024 r., bo byłby jeszcze większy żal.</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#IzabelaKurcKuriata">Na tym etapie chciałabym państwu powiedzieć, że po prostu bardzo prosimy o to, aby nasz region, który ma największe bogactwo dziedzictwa kulturowego, został zauważony, żebyśmy wszyscy brali odpowiedzialność za ten skarb, jakim dysponuje nasza ziemia. I oczywiście już teraz serdecznie państwa zapraszam: odwiedzajcie Dolny Śląsk. 99% rezerwacji runęło, ludzie pracujący w turystyce w ciągu paru dni stracili na dzień dobry 5 milionów zł i do tej pory liczymy straty.</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#IzabelaKurcKuriata">Proszę was o to – dziękując jednocześnie, że w ogóle mieliśmy możliwość przyjechania tutaj do państwa i przedstawienia sprawy – żebyście na Dolny Śląsk popatrzyli w ten sposób. Mamy 2024 r., jesteśmy trochę z tymi zabytkami… I tak bardzo dziękujemy ministerstwu, z którym mamy świetny kontakt – żeby była jasność – bo ministerstwo przeznacza na to w tym roku ok. 34 milionów zł w ramach programu ochrony zabytków. Ale to wciąż jest mało. Dlatego my się przyłączamy do apelu pani minister o zwiększenie tego budżetu i spojrzenie długofalowe, bo klęsk żywiołowych będziemy mieć niestety coraz więcej, one występują z coraz większą częstotliwością. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję za ten głos.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#BarbaraZdrojewska">To może zostaniemy jeszcze na Dolnym Śląsku i oddam głos dolnośląskiemu wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków, panu Danielowi Gibskiemu.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#DanielGibski">Bardzo dziękuję, Pani Przewodnicząca.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#DanielGibski">Panie Senatorki! Panowie Senatorowie! Pani Marszałek!</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#DanielGibski">Ja przyłączam się do głosu pani dyrektor Kuriaty w sposób zupełnie oczywisty i naturalny. Mam prezentację, ale myślę, że to za długo by trwało, chyba że pan Marek będzie tam… Ale tak bardzo szybciutko możemy przez to przelecieć, żeby dojść do obrazków.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#DanielGibski">Oczywiście potwierdzam: to była dramatyczna sytuacja, my mamy rozpoznanie, jest to zupełnie inna powódź niż ta w 1997 r. To jest zupełny dramat, jeśli chodzi o te rejony, o Stronie, Lądek, Kłodzko i miejscowości pomiędzy nimi położone, czyli Ołdrzychowice, Żelazno itd. Straty są niebagatelne. Ja bardzo cieszę się z tego, co dzisiaj usłyszeliśmy, z tego, że będą wzięte pod uwagę także obiekty ujęte w gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków, bo rzeczywiście one, mimo tego, że stanowią ogromną większość w przypadku tych zniszczeń, były wyłączone z dofinansowania i to była dla nas rzeczywiście bardzo niepokojąca sytuacja.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#DanielGibski">Oczywiście potwierdzam te liczby, one są jak najbardziej słuszne. Narodowy Instytut Dziedzictwa gromadzi teraz centralnie te wszystkie dane, które są od początku zbierane przez inspektorów wojewódzkiego urzędu ochrony zabytków.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#DanielGibski">Państwo widzicie tu też wszystkie aktywności, które były prowadzone przez zespół wojewody, zespół powołany przeze mnie. On jest o tyle ważny, proszę państwa, że w te prace zaangażowali się na zasadzie wolontariatu nie tylko konserwatorzy dzieł sztuki, lecz także architekci, którzy z upoważnienia wojewódzkiego konserwatora sprawdzają, jaki jest tak naprawdę stan zniszczeń poszczególnych obiektów, i wstępnie oceniają koszty dokumentacji. Tu widzimy pracę takiej komisji. A tutaj widzimy przykładową kamienicę w Lądku – nr 3 – to jest ta narożna, zdjęcie historyczne i stan po remoncie.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#DanielGibski">To rzeczywiście wyglądało tak, jak państwo widzieli. Sytuacja jest dynamiczna. Po powodzi wygląda to tak, proszę państwa, jak gdyby tak naprawdę nic się nie stało, ale spójrzmy na ankietę sporządzoną przez architektów. Tego może nie widać, więc ja to streszczę. Te kilkadziesiąt punktów dotyczy koniecznej dokumentacji, której koszt wynosi ok. 180 tysięcy zł. Mówimy tylko o dokumentacji, nie mówimy o kosztach robocizny, nie mówimy o kosztach wykonawstwa tych prac.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#DanielGibski">Tak wygląda sytuacja, państwo to znacie. Tu mamy zabytki ruchome, w ich przypadku sytuacja jest mniej więcej opanowana, bo te grupy to robią. Tu bardzo dziękuję ministerstwu za wsparcie, bo jak najbardziej przygotowujemy programy prac, wydajemy bezzwłocznie, niemal natychmiastowo pozwolenia konserwatorskie, występujemy o dotacje i te ruchome zabytki będą podlegały renowacji i konserwacji. Oczywiście oprócz refektarza w Kłodzku, bo tu musimy zejść z poziomu wilgotności 80% do poziomu… Pani minister widziała to na miejscu, tam jest dramatyczna sytuacja.</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#komentarz">(Głos z sali: To jest ten klasztor franciszkanów, tak?)</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#DanielGibski">Tak, klasztor franciszkanów. I tu widzimy pracę biologiczną, dałem takie zdjęcie poglądowe, żeby można było to zobaczyć. Proszę państwa, tu, w prawym dolnym rogu, jest zbliżenie tej kupy gruzu, tego placu budowy i tam jako żywo widzimy wprawdzie bezgłowego, ale jednak Nepomucena. Tak więc służby konserwatorskie są jak najbardziej potrzebne w terenie, żeby trzymać za rękę nawet budowlańców. Te straty państwo widzieliście.</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#DanielGibski">Proszę państwa, tu widzimy kościół w Lądku. Tam też jest dramatyczna sytuacja. Niby jest pęknięta posadzka, ale woda po prostu przemyła ten kościół od spodu. On jest posadowiony na zrębie gotyckim, więc tak naprawdę badania geotechniczne, projekt budowlany itd. będą wiązały się z ogromnymi kosztami. Zwracam uwagę na to, że mamy tu do czynienia z budynkami mieszkalnymi, ale to, jak one będą pracować – tu widzimy słynny most – okaże się w przyszłości. Jak się okazuje, proszę państwa – oczywiście ja się nie chwalę – w budżecie wojewody też są pewne oszczędności. Jest robiona ekspertyza techniczna tego mostu, most jest w dobrym stanie, jak mówi konstruktor, są robione zabezpieczenia na czas zimowy. Jeśli chodzi o kaplicę św. Onufrego, to stało się to, co się stało. Po remoncie ona cieszyła się bardzo dużym zainteresowaniem. Wracając do mostu, powiem, że szczęśliwie się złożyło, że nie został wykonany jego remont. Tu widzimy stary Waliszów, tego nie komentuję. Właścicielem jest jednostka samorządu terytorialnego i z przykrością mówię, że w zeszłym tygodniu niestety wydaliśmy nakaz zabezpieczenia, bo tak nie wygląda zabezpieczenie obiektu.</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#DanielGibski">I dochodzimy do bezcennych zabytków typu Lubiąż. Nie wiem, czy jest to powszechna wiedza, ale tak wyglądał Lubiąż w tym roku, a więc też mamy tu ogromne straty powodziowe. Lubiąż pokazuję po to, żebyście państwo mieli świadomość, że jako państwo polskie wszyscy musimy pochylić się nad tym obiektem, bo fundacja nie da sobie rady – powiedzmy to jasno i wyraźnie. Jest też kwestia specyfiki tych zniszczeń, które tak naprawdę są trudne do wymierzenia. Mówi się o zalaniu, ale tak naprawdę to może oznaczać dramatyczne zmiany konstrukcyjne. Zalany został zabytkowy park. Jak mówią inspektorzy od zieleni, tydzień znajdowania się korzeni pod wodą będzie oznaczał, że za 3 miesiące zaczną usychać drzewa. Tak więc wiele jeszcze tak naprawdę jest przed nami, wiele się okaże.</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#DanielGibski">Zwrócę jeszcze uwagę na zniszczone centra układów urbanistycznych, czyli miejsca, w których jest do odtworzenia cała infrastruktura.</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#DanielGibski">Jeśli chodzi o sumy, to państwo słyszeli je już tutaj od pani minister i pana dyrektora, to wszystko się zgadza. Będziemy lecieć dalej.</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#DanielGibski">Oczywiście zawsze to powtarzam: na Dolnym Śląsku jest 8 tysięcy 600 zabytków nieruchomych, 40 tysięcy zabytków ruchomych, 1 tysiąc 400 zabytków archeologicznych, czyli to jest prawie 1/4 zabytków w naszym kraju. To jest przeogromny zasób. Pojawiają się tutaj nazwiska najwybitniejszych twórców, jeśli chodzi o architekturę, rzeźbę, przełomy w sztuce i w rozwoju architektury. I do tego, proszę państwa, są 3 miejsca światowego dziedzictwa i 15 pomników historii.</u>
          <u xml:id="u-10.15" who="#DanielGibski">I tutaj powtórzę za panią dyrektor, że tak wyglądał rozkład środków z budżetu wojewody przeznaczanych na prace konserwatorskie i roboty budowlane przy zabytkach na Dolnym Śląsku. Ta tabela obrazuje ten dziwny, niezrozumiały do dzisiaj rozkład środków na terenie naszego kraju. Mamy najwięcej zabytków, a środki wynoszą 2,5 miliona zł. Tu jest województwo mazowieckie, jest województwo podkarpackie. Tak? Widzimy, jak rozkładają się te środki, ta tabela naprawdę bardzo dużo mówi. Myślę, że rzeczywiście warto pochylić się nad tym tematem.</u>
          <u xml:id="u-10.16" who="#DanielGibski">Postulaty są oczywiste. Konieczne byłoby, proszę państwa, wzmocnienie… Ja przypomnę: to, co zostało zniszczone, znajduje się w dużej mierze w powiecie kłodzkim, a więc to jest jeden powiat województwa dolnośląskiego, w którym mamy taką liczbę zabytków. Powiem krótko – jeszcze dosłownie 15 sekund – że szukamy też pozytywnych aspektów związanych z powodzią. Przez przypadek w trakcie powodzi odnaleziony został Tron Łaski, przepiękne przedstawienie datowane na 1773 r. Oczywiście jest już objęty programem konserwatorskim, jest pozwolenie na prace konserwatorskie, występujemy o środki.</u>
          <u xml:id="u-10.17" who="#DanielGibski">I kończę zdjęciem tego zaginionego, nieustająco poszukiwanego Nepomucena. Wkrótce się odnajdzie. Dziękuję państwu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#BarbaraZdrojewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#BarbaraZdrojewska">Teraz pan konserwator z województwa opolskiego.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#ZbigniewBomersbach">Pani Przewodnicząca! Szanowne Panie i Panowie Senatorowie! Pani Minister! Szanowni Goście!</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#ZbigniewBomersbach">Proszę państwa, ja przyjechałem ze szczęśliwego w gruncie rzeczy miasta, bo po ogromnej powodzi i traumie, jakiej doświadczyło Opole w 1997 r., konsekwencją było kompleksowe rozwiązanie kwestii zabezpieczenia miasta i na tę ostatnią powódź mieliśmy przygotowane 2 zbiorniki przelewowe, w razie gdyby pojawiła się woda i przed miastem, i za miastem. W związku z tym czekaliśmy na tę falę, powiedzmy, spokojniejsi. Niemniej gdyby nie zbiornik suchy, znajdujący się wcześniej, w Raciborzu, to nie wiem, czy mielibyśmy powody do spokoju.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#ZbigniewBomersbach">Uważam, że takie sytuacje, jak powodzie, jak różnego rodzaju kataklizmy były, są i będą. Najlepszym tego przykładem jest Dwór Biskupi w Nysie. To jest obiekt, który w bramie wjazdowej ma zaznaczone poziomy wody podczas różnych powodzi i widać, że te powodzie pojawiały się od XVI w., XVII w. aż do obecnego czasu. I ta ostatnia, tragiczna fala, która zalała Nysę, nie była najwyższa. Zabudowa ta przetrwała, została odnowiona.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#ZbigniewBomersbach">Większość obiektów, które znajdują się w rejestrze zabytków, była budowana niewątpliwie w sposób trwały. One mają dla nas ogromną wartość, więc każda strata jest tutaj niezwykle istotna. Niemniej z racji położenia… Kościoły, pałace i tego typu obiekty zazwyczaj budowane były w sposób bezpieczny, na terenach położonych wyżej i dzięki temu te cudowne obiekty są lepiej chronione.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#ZbigniewBomersbach">Ale chciałbym zwrócić uwagę na ogromny obszar, który do tej pory de facto nie jest chroniony, jak założenia urbanistyczne, ruralistyczne, jak założenia parkowe, o których tutaj wspominano. W ich przypadku straty dopiero zostaną wykazane, bo dopiero na wiosnę okaże się, w jakim stanie faktycznie będą te drzewa i te obiekty, które przeżyją zimę. Nasze dotychczasowe szacunki są bardzo surowe, pobieżne i musimy poczekać na ten efekt. Dlatego bardzo istotne jest to, żeby ze względów formalnych przewidzieć jak największą możliwość wciągnięcia obiektów, które mają cechy zabytkowe… Chodzi o obiekty wpisane do wojewódzkiej ewidencji. Bo jest tutaj pewna luka prawna. Obiekty są wpisane do wojewódzkiej ewidencji, są białe karty dla obiektów, które wymagają ochrony, a burmistrzowie i wójtowie nie przyjmują np. gminnej ewidencji formalnie, swoim zarządzeniem. Ona jest, obiekty są, ale formalnie nie są przyjęte. Uważam, że tutaj należałoby pomyśleć nad tym, czyby jednak nie wprowadzić takiego prawa, które by zobowiązywało te jednostki do przyjmowania takich ewidencji, chociażby po to, żeby później w związku z dofinansowaniami nie było pewnych kłopotów, jakie mamy do tej pory.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#ZbigniewBomersbach">Służba ochrony zabytków nie jest obsadzona zbyt licznie. U nas np. jest ok. 15 osób, które mogły jeździć w teren jako pracownicy merytoryczni. Dlatego też gdy tylko opadła woda, mogliśmy wyjechać w teren i obejrzeć niektóre obiekty. I np. nasza grupa osób… Te zespoły, które skierowałem – tylko i wyłącznie pracownicy – jeździły po terenie i sprawdziły ok. 133 zabytków nieruchomych, z których, jak stwierdzono, 16 zabytków jest w znacznym stopniu uszkodzonych, a 84 zabytki mają widoczne uszkodzenia. 14 zabytków było ujętych w ewidencji i one też ewidentnie są zniszczone, np. 1 z 8 badanych stanowisk archeologicznych kompletnie zniknęło. Spośród zbadanych zabytków ruchomych szczęśliwie tylko 1 zabytek ruchomy został rzeczywiście poważnie uszkodzony, a 7 zalanych zabytków na razie nie wykazuje zmian, ale bardzo możliwe, że to nastąpi. Bywały takie sytuacje, jak np. ta w Nowym Świętowie – to jest poniżej Głuchołaz – przez który przypłynęła nagła, ogromna fala, która wezbrała podobnie jak w Kłodzku i uderzyła z impetem w ogromny obszar. Tam połączyły się 2 rzeki i stworzyły ogromne jezioro, taflę wody płynącą do ludzi, którzy kompletnie tego się nie spodziewali, bo w 1997 r. mieli wodę, ale nie falę, a ona była ogromna. W Nowym Świętowie na wzniesieniu stoi kościół, w który ta fala uderzyła w taki sposób, że nie wlała się do niego od tej strony, od której nadeszła, ale przeciekła przez ściany. Woda wytworzyła takie ciśnienie, że wręcz wypłynęła przez posadzkę i pojawiła się w środku.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#ZbigniewBomersbach">Tak więc to są żywioły, na które możemy mieć wpływ, ale tylko w pewien ograniczony sposób. Ale na pewno powinniśmy pomyśleć o tym, że trzeba wziąć pod ochronę konserwatorską niektóre rozwiązania, wybudowane przed laty systemy wodne. Bo np. zbiornik w Otmuchowie został wybudowany w latach 1933–1936 specjalnie po to, żeby chronić Nysę, i w tym roku to zaowocowało, on ją ochronił. Zbiornik wybudowany później, znajdujący się 2 zbiorniki przed nim, załamał się, woda przerwała i zniszczyła zaporę. A ten zbiornik przyjął uderzenie i dzięki odpowiedniemu rozmieszczeniu, rozprowadzeniu wody ochronił te obszary.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#BarbaraZdrojewska">Panie Marszałku, nie chciałabym wchodzić panu w słowo, ale prosiłabym o zmierzanie do konkluzji. Chociaż oczywiście to jest paradoksalne, że mamy zabytki ochrony przeciwpowodziowej, które w tej chwili też wymagają naprawy. Warto zwrócić na to uwagę.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#BarbaraZdrojewska">Ale jeśli można, proszę jeszcze o ostatnie…</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#komentarz">(Opolski Wojewódzki Konserwator Zabytków Zbigniew Bomersbach: 2 sprawy…)</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#BarbaraZdrojewska">2 sprawy? To proszę szybciutko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#ZbigniewBomersbach">W swojej wypowiedzi chciałbym podkreślić 2 główne kwestie. Po pierwsze, rzeczywiście rozszerzmy i uszczelnijmy troszeczkę system ochrony zabytków, które mają jakąkolwiek wartość dla nas, dla społeczności. W związku z tym wojewódzkie ewidencje zabytków powinny być obowiązkowe w gminach i powinny być przyjmowane obligatoryjnie.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#ZbigniewBomersbach">Po drugie, powinniśmy też pomyśleć o… Np. w Nysie jest cały podziemny system odprowadzenia wody i on w tej chwili jest sprawdzany również przez nadzór budowlany. Powinniśmy też wziąć pod ochronę te rozwiązania, które od wieków tam funkcjonowały. I jako państwo niewątpliwie powinniśmy także poszerzyć ochronę powierzchniową przez budowanie suchych zbiorników, szczególnie na rzekach górskich, bo to one są najgorsze. Rzeki górskie należy uchwycić w jakiś sposób poprzez suche zbiorniki. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#BarbaraZdrojewska">To jest nowy wątek, który pojawia się w związku z tym tematem.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#BarbaraZdrojewska">Teraz przekazałabym głos panu Markowi Sztarkowi.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#BarbaraZdrojewska">Proszę o absolutną zwięzłość – maksimum 3 minuty, a potem będę wkraczać – żebyśmy mogli jeszcze wrócić do tematów.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#MarekSztark">Witam państwa serdecznie.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#MarekSztark">Pani Przewodnicząca! Panie Przewodniczący! Państwo Senatorowie i Posłowie!</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#MarekSztark">Chciałbym, żeby ta prezentacja leciała w czasie, kiedy będą obecni także moi koledzy z Dolnego Śląska.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#MarekSztark">Ja reprezentuję Ośrodek Kultury i Sztuki. Podczas przygotowań do Kongresu Kultury Wrocławia i Dolnego Śląska, we współpracy z władzami województwa dolnośląskiego, przeprowadziliśmy badanie w związku ze wstępnym raportem strat, które dotyczą głównie samorządowych instytucji kultury, jak również podmiotów kultury, które działają w sektorze organizacji pozarządowych bądź prywatnych. Obdzwoniliśmy ponad 160 podmiotów we wszystkich powiatach dotkniętych stanem klęski żywiołowej, rozmawialiśmy z nimi telefonicznie i przeprowadziliśmy badanie ankietowe. Czego się dowiedzieliśmy? Przede wszystkim tego, że straty w instytucjach kultury w małych miejscowościach to potężne straty w infrastrukturze, w wyposażeniu. 18 bibliotek – 9 na terenie województwa dolnośląskiego, 9 na terenie Opolszczyzny – dotkniętych było stratami. Mnóstwo książek z księgozbiorów, po kilkaset sztuk, a nawet po kilka tysięcy sztuk zostało zniszczonych, wiele bibliotek zaprzestało swojej działalności na długo. Całe wyposażenie ośrodków, które oprócz tego, że natychmiast zajęły się przywracaniem poprzedniego stanu, to zaczęły zamieniać się w huby pomocowe i wspierały innych… Te straty były naprawdę dotkliwe i w niektórych miejscach do dzisiaj są mocno odczuwalne.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#MarekSztark">19 instytucji zostało bardzo poważnie dotkniętych. Straty w przypadku instytucji poszkodowanych poważnie są szacowane na kwotę od 300 tysięcy zł do nawet 8 milionów zł, poszkodowanych średnio – do 80 tysięcy zł, a poszkodowanych lekko… Łącznie na Dolnym Śląsku, jak oceniliśmy podczas wstępnej kalkulacji, są to straty w wysokości ok. 18 milionów zł. Największe straty są w Centrum Kultury i Bibliotece w Bardzie, w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Pieszycach. Obecne tutaj osoby, które kierują Centrum Edukacji, Turystyki i Kultury w Stroniu Śląskim czy Centrum Kultury i Rekreacji w Lądku-Zdroju, będą mogły powiedzieć, jak jest naprawdę. To są straty, które trudno dziś odrobić, ponieważ właścicielami czy administratorami, organizatorami tych instytucji są samorządy terytorialne, które mają swoje ogromne potrzeby związane z infrastrukturą, drogami, budynkami i całymi zasobami zabytkowymi, więc instytucje kultury zostają gdzieś tam z tyłu.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#MarekSztark">Nie chciałbym już dłużej zabierać głosu, bo myślę, że trzeba oddać głos samym świadkom tych historii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#BarbaraZdrojewska">Tak więc ja oddam teraz głos świadkom historii, osobom z tych poszkodowanych instytucji, bo najlepiej usłyszeć coś ze źródła, dowiedzieć się z pierwszej ręki. Poproszę państwa, żeby państwo jeszcze szybciutko się przedstawili i powiedzieli, którą instytucję czy organizację pozarządową reprezentują.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#BarbaraZdrojewska">Może zacznę od pana Piotra Krajewskiego, a później kolejne osoby, po 2–3 minuty.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#BarbaraZdrojewska">I bardzo proszę podzielić wypowiedź tak, żeby były w niej państwa wrażenia i wnioski dla ministerstwa, informacje, co jest w tej chwili ważne, co powinniśmy zrobić, żeby przyspieszyć powrót do normalności.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#BarbaraZdrojewska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#PiotrKrajewski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#PiotrKrajewski">Pani Przewodnicząca! Pani Marszałek! Pani Minister! Szanowni Państwo Parlamentarzyści!</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#PiotrKrajewski">Nazywam się Piotr Krajewski. Choć jestem przede wszystkim kuratorem sztuki współczesnej, to jednocześnie jestem właścicielem – pewnie najlepiej powiedzieć: kustoszem – wyjątkowego budynku drewnianego, wiejskiej chaty, jednej z najstarszych wiejskich chat na ziemi kłodzkiej, pochodzącej z początku wieku XVIII, reprezentującej styl dzisiaj właściwie całkowicie zanikły.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#PiotrKrajewski">Na zdjęciach, które tu migają, od czasu do czasu pojawia się ten budynek – chata sudecka z wyżką, ostatni budynek istniejący w miejscu, w którym został wybudowany. Jest to wręcz paradoksalne, ponieważ budynek ten stoi bezpośrednio nad wodami bardzo kapryśnej rzeki Białej Lądeckiej i jest przykładem ogromnej wiedzy budowniczych dotyczącej zachowania przyrody, zachowania żywiołów. On świadczy o tym, że pomimo tej bliskości wody kataklizm powodziowy nigdy nie był tak ogromny jak w tym roku, ponieważ ten dom został zalany po raz pierwszy, i to bardzo potężnie. Powiem tylko, że razem z żołnierzami, których tutaj widać na zdjęciu, wyciągnęliśmy ze środka domu – niewielkiego, trzeba to powiedzieć – 14 m3 błota, kamieni i piasku. Myślę, że ten budynek jednocześnie jest przykładem bardzo interesującej, ale też skomplikowanej formalnie… Ma status skomplikowany pod względem formalnym, ponieważ nie jest budynkiem mieszkalnym, jest budynkiem znajdującym się w trakcie bardzo, powiedziałbym, surowej rekonstrukcji historycznej na podstawie lokalnych materiałów, a zatem nie będąc budynkiem mieszkalnym, jednocześnie jest wyłączony z tych form pomocy, które obecnie są dostępne. W związku z tym, jak myślę, fantastyczna jest zapowiedź, którą usłyszeliśmy z ust pani minister i pana dyrektora, dotycząca przekazania środków właśnie na takie obiekty, które znajdują się również w gminnej ewidencji zabytków. A chcę też powiedzieć, że cały region… Główne zdjęcie i te pozostałe, które oglądaliśmy, dotyczą miast, ale bardzo ważne jest powiedzenie o tym, iż straty są od samej góry, od samych źródeł, bo nastąpiło również zniszczenie np. takich wskaźników dawnych powodzi, jakimi były np. figury wotywne, jakimi były kapliczki ustawiane na drzewach, jakimi były też bite osiemnastowieczne drogi.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#PiotrKrajewski">Tak że myślę, że pomoc kierowana również z myślą o takich, jak w tym przykładzie, o którym mówię, budynkach, budynkach o statusie, który obecnie niejako nie uprawnia do pomocy, do korzystania z pomocy państwa, jest bardzo ważna. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo proszę, w kolejności i szybko. Proszę o utrzymywanie się w ryzach czasowych, żeby wybrzmiały te najważniejsze rzeczy, które chcą państwo przekazać.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#AnnaTrycBromley">Pani Przewodnicząca! Pani Marszałek! Pani Minister!</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#komentarz">(Zastępca Przewodniczącego Barbara Zdrojewska: Proszę już…)</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#AnnaTrycBromley">Tak, dobrze.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#AnnaTrycBromley">Państwo Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#AnnaTrycBromley">Ja reprezentuję Fundację Sztuki Współczesnej „In Situ” w Sokołowsku. Anna Tryc-Bromley. Zajmuję się fundraisingiem.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#AnnaTrycBromley">Przyznam szczerze, że dla nas ta powódź była po prostu ciosem, bo myśmy chcieli się zgłosić do ministerstwa z czym innym, z inną awarią, a tymczasem woda przeszła przez piwnicę, przez Sanatorium Brehmera, dziewiętnastowieczny zabytek, 2,5 m wody. Zostały zerwane historyczne kanały drenażowe zewnętrzne, tak samo kanał na strumień wewnętrzny. Prace te… Tak jak tu pan dyrektor departamentu ochrony zauważył, jeżeli chodzi o dokumentację, dopiero w tej chwili jesteśmy w stanie przedstawiać, mamy pierwsze obliczenia, 490 tysięcy i to jeszcze przed pracami murowymi, na które będzie potrzebne w granicach 320 tysięcy. Szczerze mówiąc, dla nas jako NGO to są kwoty potężne, biorąc też pod uwagę to, że nasz zabytek jest w odbudowie i w remoncie, i mieliśmy ambitne plany, aby w tym roku uruchomić część przestrzeni do użytku publicznego. Organizujemy 3 festiwale, Festiwal Filmowy Hommage à Kieślowski, organizujemy też festiwal muzyczny. Zastanawiamy się, jak sobie z tym poradzimy. To są też wynagrodzenia ludzi, ludzie, którzy liczą na pracę, noclegi w Sokołowsku i w okolicznych miejscowościach.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#AnnaTrycBromley">Generalnie rzecz biorąc, apelujemy, żeby o nas nie zapominać, ponieważ np. te środki, które są teraz w ministerstwie, są na prace budowlane, z tych zapasów, które jeszcze zostały, ale już nie na ekspertyzy, o ile wiem. Prawda, Panie Dyrektorze?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#BarbaraZdrojewska">Przepraszam, ale proszę się nie zwracać, tylko… Tak? Już pani skończyła?</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#komentarz">(Przedstawicielka Fundacji Sztuki Współczesnej „In Situ” Anna Tryc-Bromley: Rozumiem. Tak.)</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#BarbaraZdrojewska">Tak. Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#BarbaraZdrojewska">Później pani minister z panem dyrektorem odniosą się do tych głosów.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#BarbaraZdrojewska">Ja bardzo dziękuję. Cieszę się, że na początku padły takie głosy, i od właściwie osoby prywatnej, która się tym zajęła, ze strony fundacji, która od lat naprawdę w bardzo wytrwały sposób organizuje życie kulturalne na swoim terenie, w Sokołowsku, ratując obiekty zabytkowe i próbując sobie z tym poradzić, z ogromem tego, co ma, jednocześnie organizując życie nie tylko Sokołowska, ale całemu obszarowi dookoła.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#BarbaraZdrojewska">Tutaj też pan konserwator – przepraszam za ten wtręt – wspomniał o Lubiążu. Szanowni Państwo, to jest kolejny taki zabytek. Ja zawsze o to pytam, pytam kolejnych ministrów kultury, czy tam byli, czy widzieli, z czym mamy do czynienia. Pani minister, pani konserwator akurat tam była, ale myślę, że w Polsce jest bardzo mała świadomość, że my mamy tej klasy zabytki i do tego jeszcze tak ogromne. Mamy mnóstwo zabytków poprzemysłowych na tych terenach, nie tylko na Dolnym Śląsku, też na Opolszczyźnie, na Górnym Śląsku, co jest bardzo ważne. Są to zabytki poprzemysłowe.</u>
          <u xml:id="u-21.7" who="#komentarz">(Głos z sali: Jeszcze są kolejowe.)</u>
          <u xml:id="u-21.8" who="#BarbaraZdrojewska">Jakie?</u>
          <u xml:id="u-21.9" who="#komentarz">(Głos z sali: Kolejowe.)</u>
          <u xml:id="u-21.10" who="#BarbaraZdrojewska">Tak, kolejowe zabytki, oczywiście. Też drogi, o których Piotr Krajewski wspomniał, zabytkowe drogi, je też powinniśmy traktować jako zabytek, drogi, które przetrwały u nas od XVI w. We wszystkich krajach to jest tak traktowane.</u>
          <u xml:id="u-21.11" who="#BarbaraZdrojewska">Ponieważ połączyliśmy sobie zabytki i instytucje kultury, to teraz jeszcze poproszę o głos ze strony instytucji.</u>
          <u xml:id="u-21.12" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#MaciejSokołowski">Dzień dobry państwu.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#MaciejSokołowski">Maciej Sokołowski, Festiwal Górski im. Andrzeja Zawady w Lądku-Zdroju, festiwal filmów górskich.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#MaciejSokołowski">Myśmy w tym roku mieli trochę szczęścia, bo skończyliśmy festiwal 8 września o późnej godzinie, w nocy, a rano zaczął padać deszcz, padał przez tydzień i zaczęła się powódź. My z festiwalu przekształciliśmy się w instytucję pomocową, ale nie o tym teraz.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#MaciejSokołowski">Chodzi o to, że oprócz tego, że ucierpiało bardzo wiele zabytków, ucierpieli również ludzie kultury, którzy mają odwołane imprezy. 2 miesiące niezarabiania w budżecie człowieka, który zajmuje się kulturą w Polsce, to 2 miesiące prawie że głodowania. Tak więc tutaj też o tym pamiętajmy.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#MaciejSokołowski">Pamiętajmy też o tym, że ludzie odwołują swoje rezerwacje turystyczne w całym regionie. Ja prowadzę też schroniska PTTK na Szczelińcu, w Pasterce, w Górach Stołowych i mimo braku jakiegokolwiek efektu powodziowego, tam też jest o 60% mniej rezerwacji. Co trzeba zrobić, żeby ci ludzie wrócili? Trzeba ich do tego namawiać i trzeba robić imprezy. Ziemia kłodzka żyje festiwalami, tam jest bardzo duże nagromadzenie kultury, chyba oprócz samego Wrocławia jedno z większych na Dolnym Śląsku. Najważniejszym elementem finansowania nas są tzw. programy ministra kultury, które właśnie zostały ogłoszone. Z tego, co widzieliśmy, a my korzystamy z programu „Literatura”, z programu „Film”, z programu „Sztuki wizualne”, koleżanka – z programu „Taniec”, wynika, że nie ma tam żadnych dodatkowych punktów dla powodzian. Chcieliśmy zaapelować, żeby może wprowadzić jakiś program ożywiania. Bo w czym jest rzecz? Rzecz jest w tym, że aby zrobić tę samą imprezę, my musimy wydać teraz parokrotnie więcej pieniędzy, bo nie mamy obiektów, nie mamy sal, musimy wynająć dodatkowe namioty, zatrudnić dodatkowych ludzi, musimy włożyć więcej pracy, żeby osiągnąć ten sam efekt. Tak więc pamiętanie o tym, żeby miał kto przyjeżdżać i oglądać te zabytki, też jest ważne. I imprezy, które się odbywały i które mają długą tradycję na ziemi kłodzkiej, są ważne, ważne też po to, żeby odbudować ruch turystyczny, który tu był. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo proszę, Pani Dyrektor. I proszę się przedstawić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#KarolinaSierakowska">Dzień dobry.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#KarolinaSierakowska">Karolina Sierakowska, Centrum Kultury i Rekreacji w Lądku-Zdroju oraz Stowarzyszenie „Kultura u źródeł”, członek zarządu.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#KarolinaSierakowska">Ja mam zaszczyt kierować instytucją, która ucierpiała na kwotę ok. 2 milionów 890 tysięcy zł. Na szczęście nasza siedziba jest zabytkiem, na szczęście, tak jak usłyszeliśmy dzisiaj, środki na zabytki będą i mam nadzieję, że uda nam się naszą instytucję odbudować. To są zdjęcia sprzed mojej instytucji, to też są zdjęcia sprzed mojej instytucji, tak wygląda mój sprzęt, tzn. tak wyglądał, zanim został wyrzucony. Mam nadzieję, że uda mi się go odkupić. Straty, jeśli chodzi o sprzęt… tzn. to, co mogłabym, gdybym chciała go dzisiaj odtworzyć, to jest ok. 0,5 miliona zł. Dla samorządowej instytucji kultury w małym mieście, państwo doskonale o tym wiecie, to jest ogromna kwota. Wczoraj byłam u skarbnika mojej gminy Lądek-Zdrój, aby rozmawiać o budżecie na przyszły rok. Wiecie państwo, co usłyszałam? Usłyszałam, że on potrzebuje 7 milionów na śmieci i on mi nie da, nie znajdzie dla mnie 300 tysięcy, ani 200 tysięcy, ani 100. I to będą te problemy, z którymi nasze instytucje, nasze, czyli moja, Kuby i kolejne, które zostały tam wymienione, będą się zderzały w rzeczywistości w przyszłym roku, z tym, że na te wydarzenia… A tylko te wydarzenia mogą sprawić, że ludzie będą mieli przez chwilę poczucie piękna, coś, co oderwie ich od rzeczywistości, która wygląda jak lej po bombie.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#KarolinaSierakowska">Ja błagam państwa, ja nie proszę, ja was błagam o to, żeby znalazły się środki dla takich małych instytucji kultury, dla stowarzyszeń, które sprawiają, że ludzie, którzy nie mogą stamtąd wyjechać, bo tam mieszkają na co dzień, są i nie mogą odejść, mogą przyjść chociaż na koncert. Żeby nikt nie mówił mi, że śmieci są ważniejsze niż moja instytucja, że śmieci są ważniejsze i na nie muszą być pieniądze, a na kulturę nie, na to, żebym mogła utrzymać moich pracowników, którzy od samego początku po powodzi działają jako hub pomocowy. W bibliotece, która została zalana, działa wydawka żywności, na samym początku gotowaliśmy dla wojska. Na górze mam klasy szkoły podstawowej, pomoc, punkty dla przedsiębiorców, pomoc prawną i wszystko, co tylko jestem w stanie zmieścić w tej instytucji, wszystko przyjmuję, dlatego że wiem, że ta instytucja musi działać dla ludzi. Sama jestem poszkodowana, ale wiem, że bez tego, bez zorganizowania tego wszystkiego w centrum kultury tym wszystkim ludziom będzie jeszcze trudniej. Tak więc błagam o to, żeby znalazły się środki na remont dla nas, na sprzęt i na to, żebym mogła organizować wydarzenia kulturalne i żeby śmieci nie były ważniejsze niż ja. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#BarbaraZdrojewska">Jeszcze pan i za chwilę będziemy zadawali pytania.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#JakubChilicki">Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#JakubChilicki">Jakub Chilicki, reprezentuję Centrum Edukacji, Turystyki i Kultury.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#JakubChilicki">W swoim składzie posiadamy również bibliotekę, czyli mamy 2 budynki, które ucierpiały. Biblioteka praktycznie jest zamknięta. Opróżniliśmy ją całkowicie. W CETiK działamy w górnej części, ponieważ doły zostały zalane. Część CETiK to jest dawny dworzec kolejowy, to jest zabytek częściowo wpisany do rejestru i również gminnego rejestru, dotyczy to części magazynowej.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#JakubChilicki">Proszę państwa, budynki budynkami, ale oczywiście, tak jak Karolina wcześniej wspomniała, w budynkach znajdowały się różnego rodzaju ruchomości, które utraciliśmy, i to jest dla nas naprawdę bardzo, bardzo duża strata. Ja tutaj może też miałbym taką prośbę do pani minister, żeby może te terminy, o których mówiliśmy, styczeń, dało się wydłużyć. Mówię o tym, ponieważ w trakcie kongresu kultury spotkaliśmy się chyba, jak myślę, z cennymi uwagami dotyczącymi tego, że pośpiech w tym wypadku też nie jest zbyt dobry. Tak naprawdę pewne rzeczy nam wyjdą po czasie i chyba my jeszcze do końca nie jesteśmy w stanie teraz, w ciągu 1,5 czy 2 miesięcy po tej katastrofie, stwierdzić, czy np. dana podłoga wymaga takiej naprawy czy większej. Oczywiście przeprowadzamy akcje zaradcze, czyli skuwamy, osuszamy, osuszamy budynki, aczkolwiek to osuszanie też nie może być za szybkie, bo słyszeliśmy o tym, że w ten sposób możemy bardziej zaszkodzić. Tak więc jesteśmy w okresie, w jakim jesteśmy, za chwilę zima i myślę, że też pewne rzeczy wyjdą nam w okresie wiosennym. Dlatego w mojej opinii trudno teraz tak do końca stwierdzić, jaki tak naprawdę jest zakres tych prac. Jeśli więc ten czas na składanie wniosków mógłby być przedłużony, to może miałoby to sens.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#JakubChilicki">Ponadto pewnie większość z państwa słyszała o kwestii „Wód Polskich” i utworzenia tzw. czerwonych stref. Ja powiem o jednej kwestii. Możemy coś remontować. Tylko teraz jest pytanie, czy to, co zostanie wyremontowane, za chwilę nie zostanie zburzone albo ktoś nie będzie mógł tam wejść. Nie wiem, jak będzie wyglądała sytuacja z zabytkami, gdy one znajdą się w czerwonej strefie. To też chyba trzeba byłoby sprawdzić, dokładnie zorientować się w tej sytuacji. Mamy tu np. kaplicę Onufrego. I teraz tak, remontować czy nie, bo jest w czerwonej strefie. Ja tego dokładnie nie wiem, ja tej listy nie widziałem, ale na pewno jest, bo jest przy rzece. O ile wiem, to chyba też po części zostało to scedowane na samorządy, które mają podjąć decyzję, który budynek ma w niej być, a który ma nie być. Nie wiem, czy tak do końca powinno to wyglądać. Tak więc to jest kolejna kwestia, nad którą trzeba by się zastanowić, i chyba na to trzeba trochę czasu. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#BarbaraZdrojewska">Pani minister za chwilę odpowie, ale wcześniej chciałabym oddać głos senatorom.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#BarbaraZdrojewska">Zgłosił się pan senator Zawiła. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#MarcinZawiła">Pytanie i obawa, bo rozumiem, że fundusze na odbudowę łączycie z funduszami, które szły w ogóle na odbudowę zabytków.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Nie do końca.)</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#MarcinZawiła">Może tak. Jeżeli mógłbym na podstawie jakiegoś doświadczenia coś proponować, to jednak lepiej je bardzo rozdzielać. Bo tak, koszty będą rosły w ramach osuszania, usuwania strat, tego, o czym słyszeliśmy. Chodzi o to, żeby przypadkiem nie było tak, że rosnące koszty zjedzą środki, które były przeznaczone np. na kontynuację prac konserwatorskich, które prowadzone były wcześniej. Dlatego bardzo bym prosił, żebyście pomyśleli o wyraźnym rozdzieleniu. Teraz, jak myślę, jeszcze jest możliwość pozyskania środków na odrębny fundusz. Okej, jeżeli nie zostanie on wykorzystany, zawsze można te środki przesunąć w drugą stronę. Jednak powódź wśród wielu skutków może mieć i ten, że zje pieniądze, które były przeznaczone na kontynuację prac. To jedno.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#MarcinZawiła">To jest rzeczywiście potworna rzecz, którą tu widzieliśmy. Ja pochodzę z Jeleniej Góry, gdzie na szczęście solidność wałów wybudowanych po wojnie francusko-pruskiej była na tyle duża, że ochroniły one miasto, co nie znaczy, że miasto nie zostało zalane i tam również nie ma strat. Skoro mówimy o takich cennych obiektach, to powiem o takiej sprawie. Nie wiem, czy wszyscy państwo wiecie, ale w Siedlęcinie pod Jelenią Górą znajduje się średniowieczna wieża rycerska, która jako jedyna w Polsce i jedna z nielicznych w Europie ma freski przedstawiające sir Lancelota z Jeziora i arturiańskie legendy, a tam, o ile dobrze wiem, uległ zawaleniu gotycki most i chyba zniszczone zostały miejsca prac archeologicznych, które były tam prowadzone.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#MarcinZawiła">Dlatego gorąco polecam, żeby się zastanowić nad tymi funduszami, żebyśmy sobie sami w nogę nie strzelili. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję, Panie Senatorze.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#BarbaraZdrojewska">Pan senator Skurkiewicz. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#WojciechSkurkiewicz">Dziękuję bardzo, Pani Przewodnicząca.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#WojciechSkurkiewicz">Mnie zaintrygowała ta ostatnia wypowiedź odnośnie do czerwonych stref i mam pytanie do pani minister. Czy wobec tego „Wody Polskie”… Bo ja rozumiem, że tam, na miejscu jest to ustalane z samorządami. Czy ministerstwo kultury w jakikolwiek sposób uczestniczy w rozmowach na temat wyznaczenia tych czerwonych stref, którymi w sytuacji tej powodzi będą niestety miejsca, gdzie będzie całkowite spustoszenie i całkowite zalanie? To jest przygnębiające, bo bez wątpienia będzie tam wiele takich obiektów.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#WojciechSkurkiewicz">I kolejna rzecz, o którą chciałbym zapytać panią minister. Czy do obecnej chwili zostały uruchomione jakieś środki finansowe na wsparcie dla podmiotów, zarządców czy samorządów? Czy państwo już wydatkowaliście jakieś środki finansowe? Czy to jest tylko w formie grantów, konkursów i to będzie coś na przyszłość? Jeśliby pani była łaskawa, to prosiłbym o przedstawienie, ile tych środków finansowych już państwo zaangażowaliście.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#WojciechSkurkiewicz">Kolejna rzecz. Zabudżetowanie pomocowe na ten rok 100 milionów zł i bodajże, tak jak pani wspomniała na początku, 350 milionów to państwa plany na rok 2025. Czy to są wystarczające kwoty? Czy nie warto by przy okazji myśleć o jakiejś rezerwie, z której można by czerpać środki finansowe? Pytam, bo wydaje mi się, gdy patrzę na te przytłaczające zdjęcia, że ta pomoc, która będzie musiała być ze strony rządu, będzie liczona nie w dziesiątkach milionów, tylko w setkach, a nawet miliardach złotych. Ta pomoc naprawdę będzie musiała być wymierna, dlatego że jest wielu zarządców, wiele podmiotów i samorządów, które nie będą w stanie sobie poradzić i udźwignąć odtworzenia, rewitalizacji, remontu, a w pierwszej kolejności osuszenia, bo to jest chyba rzecz najważniejsza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#BarbaraZdrojewska">Nie widzę na razie zgłoszeń, więc pozwolę sobie zabrać głos.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#BarbaraZdrojewska">Aha, jeszcze pan senator Mieszkowski, więc może oddam gościowi…</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Mieszkowski: Poseł.)</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#BarbaraZdrojewska">Tak, poseł Mieszkowski.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo proszę, krótko, jeśli możesz, Krzysztofie.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#BarbaraZdrojewska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#KrzysztofMieszkowski">Mam takie pytanie do pani ministry. Czy bierzecie państwo pod uwagę i czy istnieją możliwości zaangażowania Komisji Europejskiej w sfinansowanie tego dramatu na ziemi kłodzkiej, na Opolszczyźnie i wszędzie tam, gdzie powódź dotarła? Bardzo byłbym ciekaw, czy państwo coś robicie w tej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję za to pytanie.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#BarbaraZdrojewska">Teraz pozwolę sobie zabrać głos, zabiorę głos jako senatorka.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#BarbaraZdrojewska">Szanowni Państwo, wydaje się, że chodzi o to, że tych pieniędzy na pewno nie będziemy mieli za dużo, zawsze będzie ich za mało. Tak więc tym bardziej ważne jest to, żeby je wydać mądrze, a już co najmniej nie wydać ich głupio, czyli – słuszna uwaga – np. nie wyremontować czegoś, co później może zostać zalane, bo tam powstanie zbiornik albo będą jakieś inne sytuacje. Trzeba te pieniądze wydać mądrze, też tak, żeby zabezpieczyć się przed pewnymi skutkami. Może czasami – mówię tu o instytucjach kultury – można coś przenieść wyżej, jeżeli zostało zniszczone, może można przenieść wyżej. Zabytków się nie przeniesie. No, nie do końca prawda, że się nie przeniesie, są możliwości przenoszenia zabytków, więc to jest też pewien pomysł, trzeba szukać rozwiązań, zastanowić się, czy zabytki, które po raz kolejny uległy kompletnej dewastacji, nie lepiej byłoby przenieść gdzieś wyżej. Takie rzeczy robi się na całym świecie. To zostawiam ku rozwadze.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#BarbaraZdrojewska">Chciałabym też zwrócić pani minister uwagę na to, że jeżeli oczekujemy wydawania pewnych pieniędzy, to oczekujemy też tego, że te budynki będą jakoś lepiej zabezpieczone, że te, które będą odbudowywane w ramach naprawiania szkód powodziowych, będą lepiej zabezpieczone przed kolejną powodzią. Na takie rzeczy też zwracam tu uwagę.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#BarbaraZdrojewska">O wielu rzeczach nie powiedzieliśmy. Nie powiedzieliśmy o tym, że uległy zniszczeniu cmentarze itd., gminy się tym zajmują. To jest taki temat, który zawsze jest na pierwszym miejscu.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#BarbaraZdrojewska">Chciałam też powiedzieć, że czasami śmieci są ważniejsze od kultury, dlatego że po prostu grozi nam epidemia, jeżeli się tych śmieci nie posprząta szybko, a są też takie gminy, które nie mają na to pieniędzy.</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#BarbaraZdrojewska">Chcę też zwrócić uwagę na to, że my jesteśmy takim miejscem na mapie Polski… Ci, którzy mieszkają np. na Dolnym Śląsku, to wiedzą, że tam są duże obszary biedy, naprawdę, tam są bardzo biedne gminy, które nie mają pieniędzy i nie należy tego tak oceniać. I chociaż został włożony ogromny wysiłek Opolszczyzny, Dolnoślązaków, Górnoślązaków, bardzo, bardzo wielki, to nadal jesteśmy poszkodowani, poszkodowani w zestawieniu z różnymi rejonami Polski. Ja o tym już mówiłam, zwracając się do poprzednich ministrów, były moje spory z ministrem Sellinem, z poprzednią panią minister, bo naprawdę ta tabelka, którą tu widzieliśmy, pokazująca, że na tych terenach w Polsce mamy najwięcej zabytków, a dostajemy najmniej pieniędzy, że cały czas pokutuje taka zasada, że zabytki niemieckie to nie… że pierwszeństwo mają zabytki polskie itd., itd.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#BarbaraZdrojewska">Dlatego mój wniosek do ministerstwa będzie taki – mam nadzieję, że znajdę tu wsparcie członków komisji kultury – żebyśmy, powiedzmy, do czerwca spotkali się z ministerstwem jeszcze raz w tej sprawie. Mam też nadzieję, że… Bo pani minister jest tu z konserwatorem zabytków, a były tu też wnioski dotyczące pieniędzy dla instytucji kultury itd. Tutaj wszystkiego nie załatwimy, już nie mówiąc o pewnym szerszym spojrzeniu na temat, to znaczy takim, że instytucje kultury są w całym tym obiegu tych spraw popowodziowych. Stąd też żałuję, że tym razem się nie udało, ale bardzo ważna będzie obecność pana ministra Kierwińskiego. W każdym razie proponuję, żebyśmy gdzieś do czerwca, za jakieś pół roku, w czerwcu… Pani Minister, czy to byłby dobry moment, żebyśmy jeszcze raz się spotkali, otrzymali takie sprawozdanie o tym, co się zrobiło, jakie pieniądze udało się załatwić?</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#BarbaraZdrojewska">I druga rzecz, ale to już nie jest chyba w pani… tzn. to jest na pewno w pani działce…</u>
          <u xml:id="u-33.9" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-33.10" who="#BarbaraZdrojewska">Mogę? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-33.11" who="#BarbaraZdrojewska">To też na pewno jest w działce pani minister. Chodzi o to, żebyśmy otrzymali informację na temat możliwości zmiany algorytmu, tego algorytmu ogólnokrajowego dotyczącego funduszu. Taki byłby wniosek. Ja przypominam, że są jeszcze jakieś… I żeby policzyć wszystko, bo jest jeszcze…</u>
          <u xml:id="u-33.12" who="#komentarz">(Senator Halina Bieda: Fundusz odbudowy zabytków Krakowa.)</u>
          <u xml:id="u-33.13" who="#BarbaraZdrojewska">Tak, fundusz odbudowy zabytków Krakowa itd., żeby to pododawać i tak naprawdę sprawdzić, gdzie i jakie pieniądze są przeznaczane na te zabytki. Zwracam uwagę, że może już czas, żeby to zmienić. Przypominam, że to dotyczy właściwie całego zachodniego pasma. Dziś jakoś Polska centralna ma lepiej…</u>
          <u xml:id="u-33.14" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-33.15" who="#BarbaraZdrojewska">Przepraszam, ale co tu widzieliśmy? Tak jest.</u>
          <u xml:id="u-33.16" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-33.17" who="#BarbaraZdrojewska">Pani Minister, tak jest, ale tu nie…</u>
          <u xml:id="u-33.18" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-33.19" who="#BarbaraZdrojewska">Ja już nie chcę się o to spierać, ale chciałabym, żeby państwo w czerwcu przedstawili nam taką analizę z danymi itd.</u>
          <u xml:id="u-33.20" who="#BarbaraZdrojewska">Zwracamy też uwagę na to, co było ważne, ten głos, który padł, dotyczący obsady urzędów konserwatorskich. W takich miejscach jak np. Dolny Śląsk, Opolszczyzna czy Górny Śląsk, gdzie jest bardzo dużo zabytków, naprawdę te obsady nie są wystarczające, a do tego jeszcze w tej chwili jest tak dużo remontów. Zwracam też uwagę, że powinniśmy także liczyć – może ktoś to kiedyś policzy – ogromny wkład tych terenów, o których mówimy, ogromny wkład prywatny, prywatnych inicjatyw, tzn. i organizacji pozarządowych, i osób prywatnych, które wiele odbudowały, tych osób, które zainwestowały swoje pieniądze w zabytki, czyli w jakiś sposób w tym wszystkim wyręczyły państwo. Oczywiście, Pani Minister, mamy do czynienia z sytuacją, która nie jest zawiniona ani przez panią, ani przez poszczególnych… Jednak wymagałoby to troszeczkę zmiany i przyjrzenia się temu. Tak że takie byłyby moje wnioski de lege ferenda.</u>
          <u xml:id="u-33.21" who="#BarbaraZdrojewska">Zwracam też uwagę na to, że chodzi nie tylko o dodatkowe pieniądze na zabytki, ale trzeba też będzie doposażyć te instytucje. Zniszczenia, o których państwo mówili, są m.in. dlatego tak duże, że w instytucjach kultury jest bardzo dużo sprzętu elektronicznego i nawet w przypadku niedużego zalania on się niszczy. To jest oczywiście wyzwanie przede wszystkim dla samorządów. Tyle że samorządy, po pierwsze, mają te śmieci do wyrzucenia, po drugie, mają kupę innych poważnych rzeczy. Tak więc przydałoby się, żeby gdzieś tam w rządzie powstał taki program, który obejmowałby też organizacje pozarządowe, instytucje w razie tego typu ubytków, które są skutkiem powodzi, a nie tylko zabytki. Tak że to byłby wniosek de lege ferenda.</u>
          <u xml:id="u-33.22" who="#BarbaraZdrojewska">Proponuję, żeby… Choć może na razie nie. Myślę, mam nadzieję, że pani przekaże te wnioski innym wiceministrom kultury i pani minister, bo to, o czym mówimy, dotyczy nie tylko pani zakresu odpowiedzialności. Tak że zwracam na to uwagę, dziękując pani minister za to, że jest pani z nami, że pani nas słucha, że pani była na Dolnym Śląsku, co jest bardzo ważne. Mam nadzieję, że pani tam jeszcze pojedzie i że w czerwcu tutaj, w Senacie, jeszcze raz porozmawiamy na ten temat i zobaczymy, co się przez ten czas udało zrobić.</u>
          <u xml:id="u-33.23" who="#BarbaraZdrojewska">Przepraszam, że tak długo. Już oddaję głos.</u>
          <u xml:id="u-33.24" who="#komentarz">(Senator Wojciech Skurkiewicz: Pani Przewodnicząca, jeszcze 1 pytanie, jeśli mogę, uzupełniające.)</u>
          <u xml:id="u-33.25" who="#BarbaraZdrojewska">To bardzo szybko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#WojciechSkurkiewicz">Pani Minister, w swojej wypowiedzi mówiła pani o tym, że znaczna część tych środków będzie uruchamiana w formule refinansowania. A czy państwo dopuszczacie możliwość, bo to będzie chyba ważniejsze, żeby uruchomić też środki finansowe na zasadzie prefinansowania, w formie zaliczkowania? Pytam, bo może się okazać, że wiele tych podmiotów, wiele instytucji nie będzie miało środków finansowych. Być może to, co miały, przeznaczyły na zabezpieczenie. A teraz podjęcie prac, działań… Może się okazać, że one nie będą miały środków finansowych nawet na to, żeby zgłosić się do państwa, wystartować czy na to czekać. Tu cenna jest uwaga pani przewodniczącej odnośnie do tych środków finansowych.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#WojciechSkurkiewicz">Ja myślę, że może warto by było – przepraszam, mówię to tak na gorąco, w kontekście tego, co pani przewodnicząca mówiła – przygotować jakąś niedużą specustawę, która dawałaby gwarancję zabudżetowania, finansowania na tamtym terenie dla tych obiektów, które potrzebują wsparcia. A samorządy sobie z tym nie poradzą, absolutnie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#BarbaraZdrojewska">I pan senator Hamerski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#JanHamerski">Pani Przewodnicząca! Panie i Panowie!</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#JanHamerski">Ja nawiążę do pierwszej części wypowiedzi pani minister, która wspomniała o tym – i pan dyrektor również – że przygotowane jest wystąpienie do pani minister Wróblewskiej odnośnie do budżetu. Tak więc myślę, że naszym zadaniem – ponieważ rozpoczynamy prace czy trwają prace nad przyszłorocznym budżetem – jest to, abyśmy w jakikolwiek sposób wsparli te działania, które podjęła w chwili pani minister, o zwiększenie środków na ochronę zabytków. Myślę, że to jest nasze działanie na dzień dzisiejszy.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#JanHamerski">A to rozliczanie, o którym pani wspomniała, to w drugim etapie. Najpierw wesprzyjmy ich tak, aby mieli więcej środków na swoje działania. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo się cieszymy z aktywności pana ministra Nitrasa i z tego, że na te obiekty sportowe będzie przeznaczonych 90%… Ale w tej chwili tylko od siły pani minister i pani minister Wróblewskiej zależy, czy państwo przekonacie, że nie tylko obiekty sportowe, lecz także zabytki… Że muszą pójść na to pieniądze, że tu też pieniądze po prostu muszą się znaleźć. A my, jak damy radę, to będziemy wspierać jakieś wnioski. Ale to tak będzie oceniane i ludzie to tak będą oceniali… Nie może tak być, będzie to fatalne wrażenie, jak się okaże, że – co dzisiaj usłyszeliśmy – w sporcie 90%, a kultura… Naprawdę… Oczywiście bardzo się cieszymy z tego sportu. Ale chodzi o to, żeby w przypadku np. obiektów zabytkowych pod względem tych pieniędzy było podobnie, żebyśmy mogli pokryć straty w jak największym procencie.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#BarbaraZdrojewska">Już oddaję głos pani minister. Bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#BarbaraZdrojewska">Dziękuję jeszcze raz za przybycie dzisiaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#BożenaŻelazowska">Pani Przewodnicząca! Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#BożenaŻelazowska">Bardzo dziękuję, za tę dyskusję na posiedzeniu senackiej komisji. To jest dla nas bardzo ważne, że mamy tutaj wsparcie w państwa działaniach i w tym głosie. I też dziękuję pani przewodniczącej za to wspomnienie o środkach, które są dla Dolnego Śląska. Otóż tutaj musicie mi wierzyć, musicie wiedzieć, Drodzy Państwo, że… Pani przewodnicząca miała pewnie na myśli te środki, które są we władaniu konserwatora zabytków Dolnego Śląska. Też, prawda? Bo to są inne pieniądze niż te, o których my dzisiaj mówimy, że są przeznaczane na ratowanie zabytków, z ministerstwa kultury.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#BożenaŻelazowska">Jeżeli chodzi o środki, które są w posiadaniu konserwatora, to one są zdecydowanie za małe. I ja mam do państwa prośbę, żebyśmy wspólnie, jednym głosem mówili o tym, że zarówno zwiększenie etatów… Na Dolnym Śląsku powódź pokazała, że to jest mały urząd, a bardzo duża jest liczba zabytków, i tych, które są w naszym rejestrze, i tych, które są w gminnych rejestrach. Osób pracujących jest zdecydowanie za mało. Te osoby od pierwszych dni pracują ciężko, pracowały ciężko jeszcze przed powodzią też, ale od pierwszych godzin, jeszcze przed tym, zanim woda była wysoka, już pracowali fizycznie, ratowali zabytki, wnosząc je na wyższe piętra.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#BożenaŻelazowska">Jeżeli chodzi o budżet, to to jest po prostu kropla w morzu. Jak konserwator Dolnego Śląska, gdzie jest takie nasycenie zabytkami, może mieć na wszystkie zabytki… 2 miliony zł, tak, Panie Konserwatorze? Tutaj jest potrzebna nasza wspólna praca, wspólny głos, jeżeli chodzi o rozmowę z wojewodami, z panem ministrem, który ma, że tak powiem, w swoim władaniu zadania wojewodów. Ja, kiedy odwiedzam poszczególne województwa… A mam taki cel, że do każdego województwa chcę pojechać, wspólnie z konserwatorem danego województwa odwiedzać te miejsca, nie tylko na Dolnym Śląsku, ale wszystkie takie newralgiczne. Chcielibyśmy właśnie zwiększyć budżety konserwatorskie. To jest ta jedna, że tak powiem, noga finansowa, bardzo ważna. Druga to te pieniądze, które my mamy na ratowanie zabytków. I tutaj jest, Drodzy Państwo, naprawdę nieźle, bo w zeszłym roku z tego budżetu, którym dysponowaliśmy na konserwację zabytków, Dolny Śląsk dostał bardzo dużo środków. To nie jest wystarczająca ilość pieniędzy, ale z tamtego budżetu Dolny Śląsk był naprawdę… Może nie był aż tak zadowolony, ale to są spore pieniądze. Możemy zrobić też takie wyliczenie.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#BożenaŻelazowska">I tutaj mamy wielki problem, bo to, o czym państwo mówiliście, że te niektóre zabytki już były odrestaurowane ze środków ministerialnych, gdzie ministerstwo dawało te pieniądze rokrocznie… I teraz ta woda zabrała wszystko. Nie ma tych obiektów, są bardzo zniszczone. Te prace trzeba wykonywać niemalże od początku.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#BożenaŻelazowska">Tutaj pan senator zadał pytanie… Ja nie do końca rozumiem, Panie Senatorze, co chciałby pan jak gdyby od nas usłyszeć. Bo fundusze na ochronę zabytków, dotychczasowe 200 milionów zł… Trudno dziś mówić o kontynuacji. Tak brzmiało pana pytanie, czy ja nie do końca zrozumiałam?</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#komentarz">(Senator Marcin Zawiła: Ja myślę o tym, czy łączyć pomoc zabytkom zalanym w powodzi z ogólną pulą waszego ministerialnego programu na ochronę zabytków, czy próbować je wydzielić.)</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#BożenaŻelazowska">Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#BożenaŻelazowska">To tutaj pan dyrektor chce mi pomóc w odpowiedzi na to pytanie, a ja zaraz jeszcze dopowiem.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#BożenaŻelazowska">Proszę, Panie Dyrektorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#JakubMakowski">Bardzo dziękuję, Panie Senatorze.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#JakubMakowski">Pula środków na zabytki, które ucierpiały w powodzi, jest wydzielona. To jest osobny program, który ma inny termin składania wniosków niż w przypadku wszystkich innych zabytków z całego kraju. Ten termin na składanie wniosków na prace przy zabytkach, które ucierpiały w powodzi, to jest styczeń 2025 r., od 2 stycznia do 31 stycznia. Tutaj, mając na uwadze też to, co padało na sali, na początku trzeba określić, jaki jest techniczny problem z zabytkiem, techniczny, konserwatorski. W związku z tym ten program dotacyjny, program dotacji na prace związane z usuwaniem skutków powodzi jest przewidziany na 2 rodzaje zadań: sporządzanie ekspertyz technicznych i konserwatorskich wraz z dokumentacją, niezbędnymi badaniami konserwatorskimi do przeprowadzenia prac zabezpieczających oraz wstępne prace zabezpieczające zabytek, które byłyby wykonywane na podstawie pozwoleń wojewódzkiego konserwatora zabytków. Tak więc ta pula na zabytki w całym kraju to jest jakby osobny program, który został uruchomiony w październiku tego roku, z terminem składania do 12 listopada br. W tym programie oczywiście zabytki, które ucierpiały, również mogły, że tak powiem, korzystać z tych środków. Niemniej jednak zdajemy sobie sprawę, że w październiku i w listopadzie nikt nie był gotowy na to, żeby przygotować wniosek, złożyć ten wniosek na to, na co ten wniosek miałby być złożony. Niemniej jednak właściciele zabytków, którzy byliby gotowi już na złożenie wniosku dotacyjnego… To tutaj też w kontekście pytania pana senatora Skurkiewicza chciałbym udzielić informacji, że poza programami dotacyjnymi minister kultury może udzielać dotacji, ale też w granicach prawa. I tą granicą wyznaczoną do takiego udzielania dotacji poza programem jest rozporządzenie ministra z 2017 r. w sprawie dotacji celowych na zabytki. W trybie tego rozporządzenia złożyło wnioski do ministra 6 podmiotów. To jest mała liczba, zdaję sobie z tego sprawę. Niemniej jednak my, jako ministerstwo, też nie możemy przymusić albo doprowadzić do pełnej gotowości do złożenia wniosków w tym trybie. Z tych 6 wniosków, które zostały złożone, jeden już ma podpisaną promesę, a w przypadku pozostałych jest już końcowy etap weryfikacji kosztorysu, w zasadzie też jest już kontakt z właścicielem, który ma złożyć np. jedno oświadczenie i umowa dotacyjna będzie podpisana. Na tę chwilę jest to 6 takich podmiotów. Zaznaczam, to jest bardzo mało w skali całych zniszczeń powodziowych. Niemniej jednak przygotowaliśmy właśnie ten program celowany, przeznaczony na usuwanie skutków powodzi. To jest styczeń. Być może – a w zasadzie można powiedzieć, że z dużym prawdopodobieństwem – wielu właścicieli w styczniu też nie będzie gotowych. Ale nie wykluczamy – jeżeli będą środki finansowe – że uruchomimy kolejne wsparcie, kolejne nabory.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#JakubMakowski">Jeżeli mogę się wypowiedzieć w kontekście tego, co pani przewodnicząca powiedziała w sprawie budżetów na zabytki w ogóle, to powiem, że w ministerstwie kultury popełniono wnikliwą analizę i popieramy to, o co wnioskuje np. pan dolnośląski wojewódzki konserwator zabytków. Z tej analizy wynika, że jest 5 województw – to już tak w oderwaniu od kwestii powodziowych – które mają bardzo mało środków w przeliczeniu na 1 zabytek. Np. województwo dolnośląskie ma 42 zł na 1 zabytek. To jest bardzo mało. Województwa wielkopolskie czy warmińsko-mazurskie mają jeszcze mniej. Są województwa – chociaż nie chciałbym tutaj jakoś dokonywać pejoratywnego nastawienia – które mają znacznie więcej. My, jako ministerstwo, widząc, jaki jest ogólny budżet, widzielibyśmy to, żeby spróbować manewrować tym budżetem. I w tym tygodniu zostanie wysłana taka analiza, bardzo szczegółowa, do pani generalnej konserwator zabytków. I zapewne też podjęte zostaną…</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Ale my też…)</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#JakubMakowski">Tak, z departamentu, bo my, jako departament, mamy…</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#komentarz">(Zastępca Przewodniczącego Barbara Zdrojewska: Aha, pan mówi jako…)</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#JakubMakowski">Przepraszam bardzo…</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#JakubMakowski">Tak, do podjęcia też decyzji kierunkowych. Na pewno na połowę przyszłego roku będziemy gotowi z taką szczegółową analizą dotyczącą finansowania zabytków w każdym regionie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#BarbaraZdrojewska">Przepraszam, tylko się wtrącę, Panie Dyrektorze. Skoro już macie… Bardzo się cieszę z tego, że wreszcie w ministerstwie powstała taka analiza, a może wcześniej powstawały, tylko nikt ich nie upubliczniał. To w czerwcu proszę nam może podać już pomysły, konkrety, jak z tego wyjść, a nie analizę. Bo skoro ta analiza już jest teraz, to przede wszystkim bardzo byśmy poprosili, żeby udostępnić tę analizę komisji, a w czerwcu otrzymalibyśmy, mam nadzieję, już takie wnioski. Właśnie na to czekamy. Bardzo dziękuję, że państwo jesteście już do tego przygotowani. Ale też poprosilibyśmy o te dane, o które zawsze prosimy, niechętnie, przez ostatnie 8 lat, proszę mi wierzyć. Prosiłam za każdym razem o udostępnienie tych danych. Były bardzo niechętnie udostępniane. Jeśli chodzi o pana ministra Sellina, to on kwestionował w ogóle fakt, niezaprzeczalny fakt, że te dysproporcje istnieją. I to nie chodzi…</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Ogromne…)</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#BarbaraZdrojewska">Ogromne, no właśnie.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#BarbaraZdrojewska">Parę słów, Pani Minister, na ten temat. I czy będziemy mogli te dane dostać? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#BożenaŻelazowska">Ależ oczywiście, że tak, Drodzy Państwo. To nie są dane, które są tajemnicą, bo one są wykazane w budżetach poszczególnych konserwatorów.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#BożenaŻelazowska">Dysproporcje są bardzo duże, takie je zastaliśmy. Chcemy to naprawdę bardzo szybko zmienić, tylko jest to dosyć trudne, bo tutaj już nasze jak gdyby budżety… To nie jest nasz budżet, to jest budżet we władaniu wojewodów. A dysproporcje są tak duże, że ja tylko powiem, że np. mazowiecki konserwator ma 20 milionów zł… To też nie jest aż tak dużo, bo to jest duże województwo i tutaj też mamy sporo zabytków. Niemniej jednak opolski ma chyba 500 tysięcy zł. To są takie dysproporcje. I one nie mogą być tajemnicą, bo te informacje są po prostu ogólnie dostępne. Zrobimy państwu taki wykaz na następne posiedzenie komisji kultury.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#BożenaŻelazowska">Ja tutaj koresponduję z panią minister Hanną – przepraszam, ale dzisiaj jest taki dzień, że my mamy jeszcze też posiedzenie komisji finansów o 18.00 – i pani minister mi tutaj pisze, że możliwe, że trzeba będzie jednak sporo środków na konserwację właśnie przekazać wojewodom, czyli samorządom, żeby… Ale my w tym naszym piśmie właśnie też o to prosimy, żeby część tych środków, 250 milionów zł, to, o co pytał pan senator… Chcielibyśmy, aby to było dystrybuowane przez samorządy, do tych instytucji, do tych budynków, które są w gminnej ewidencji.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#BożenaŻelazowska">Tak że na razie bardzo dziękuję. Jak są jeszcze jakieś pytania, to bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#WojciechSkurkiewicz">Ile tych środków uruchomiono do tej pory?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#BożenaŻelazowska">Panie Senatorze, otóż w tym roku powódź nas zastała, kiedy mieliśmy już ten budżet prawie rozdysponowany. Zrobiliśmy część oszczędności na tym, co… Np. nie wszyscy beneficjenci dali radę się rozliczyć. I to przeznaczymy właśnie na ten cel. Mieliśmy 6 milionów zł, tak, Panie Dyrektorze? Z czego już chyba… To nie jest takie proste, wiecie państwo. Bo to, o czym tutaj mówią państwo konserwatorzy, że niektóre zabytki nie nadają się jeszcze do odnowy… Kiedy byliśmy na Dolnym Śląsku, w kościele franciszkanów, wyraźnie powiedziałam: czekamy na państwa pisma. Czekaliśmy miesiąc. Później, kiedy przyszły te pisma, to okazało się, że oni też jeszcze nie są przygotowani. Na chwilę obecną wydaliśmy chyba ok. 3 milionów zł. Tak? Czy…</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#BożenaŻelazowska">Zaraz pan dyrektor uszczegółowi. Bo ta kwota się zmienia, wierzcie mi państwo, z dnia na dzień. My jesteśmy z panem dyrektorem ciągle w kontakcie, wiemy mniej więcej, czym jeszcze dysponujemy, ale też mamy jeszcze takie oszczędności… Np. dzisiaj się dowiedziałam, że jakiś wniosek nie zostanie rozliczony w całości. Tak że to też idzie na ten cel, Panie Senatorze.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#BożenaŻelazowska">Pan senator mówił jeszcze o Komisji Europejskiej. Otóż nie mieliśmy jeszcze kontaktów w tej sprawie z Komisją Europejską, ale postaramy się, właśnie po naszej dzisiejszej dyskusji, to uruchomić. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#BarbaraZdrojewska">Czyli dziękujemy panu posłowi Mieszkowskiemu za ten głos. Bo warto szukać.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#BarbaraZdrojewska">Pani Minister, bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#BarbaraZdrojewska">Tak jak powiedziałam, proponuję, żebyśmy się w czerwcu…</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#BarbaraZdrojewska">Jeszcze pan dyrektor, tak? Proszę. Bo już chciałabym zamknąć ten punkt.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#JakubMakowski">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#JakubMakowski">Co do tej analizy, to absolutnie przekażemy, tylko to będzie analiza, bez wniosków, te wnioski zostaną… To będą suche fakty.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#JakubMakowski">Niemniej jednak… Pan senator Skurkiewicz pytał o kwotę, która została już zadysponowana na tereny powodziowe. Panie Senatorze, nie mam teraz wyliczonej tej wartości. Mówiłem o 6 wnioskach, które zostały złożone w trybie pozakonkursowym. Część z nich już ma wysłane promesy, część jest w trakcie analizy. W tym tygodniu przekażemy takie zestawienie, jaka to jest wartość.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#BarbaraZdrojewska">Jeszcze poprosimy panów marszałków i panów konserwatorów o to, żeby też nam przekazać te dane, które otrzymaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję, że zaszczyciliście nas państwo dzisiaj swoją obecnością. Bardzo ważne było, jak myślę, wysłuchanie tego. A my już tak sobie obiecaliśmy, że tutaj będziemy się tym zajmować. Dlatego też umawiamy się, może już nie z wszystkimi z państwa, ale będziecie mogli państwo zobaczyć to gdzieś w internecie… Umawiamy się na kolejne spotkanie w czerwcu.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#BarbaraZdrojewska">Pan marszałek jeszcze chciałby powiedzieć dwa słowa? To już za chwilę, żebym ja to, co od siebie…</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#BarbaraZdrojewska">Czyli w czerwcu spotkanie. Poprosimy o te dane z urzędów marszałkowskich, te, które były dzisiaj przedstawiane, żeby tylko przesłać do komisji kultury to, co jest gotowe, jakieś tabelki, jakieś takie tego typu rzeczy. To będzie dla nas bardzo cenne przy kolejnym spotkaniu, w czerwcu, kiedy się spotkamy i będziemy się zastanawiali, co dalej.</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#BarbaraZdrojewska">Chciałabym podziękować za mnóstwo ciekawych wniosków i pytań, senatorom i wszystkim naszym gościom. Myślę, że to nam da wiele do myślenia. Szkoda, że dzisiaj była tylko pani minister, wolelibyśmy się spotkać w jeszcze szerszym gronie, ale co się odwlecze, to nie uciecze. Będziemy tego pilnować. Na pewno jeśli chodzi o naszą komisję, to muszę zapewnić tutaj pełne wsparcie, jeśli chodzi o, po pierwsze, walkę z dysproporcjami w przyznawaniu tych środków, a po drugie, o to, żeby kultura była wyraźnie uwzględniona w kontekście powodzi. Na tym nam wszystkim tutaj dzisiaj zależało, żeby po prostu nie zapominać, że to nie tylko obiekty… że zniszczonych zostało też mnóstwo zabytków i mnóstwo instytucji kultury.</u>
          <u xml:id="u-46.7" who="#BarbaraZdrojewska">Jeszcze pan marszałek, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#ZbigniewKubalańca">Ja tylko na koniec… Bardzo serdecznie dziękuję za to zaproszenie, ale też w związku z tym, że w dzisiejszym posiedzeniu nie brał udziału ani żaden senator, ani poseł z województwa opolskiego, ja serdecznie zapraszam całą komisję może na jakieś wyjazdowe posiedzenie na Opolszczyznę. Zapraszam, panią minister, ugościmy. Ja rozumiem, że dolnośląskie jest zdecydowanie większe od naszego regionu, ale chętnie też pokażemy to, co nas dotknęło. Ale też pokażemy… i podzielimy się troszeczkę większą wiedzą na temat naszego pięknego regionu.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#ZbigniewKubalańca">Pani senator dobrze zna drogę, bo często u nas bywa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#BarbaraZdrojewska">Pani senator Bieda dobrze zna drogę, ja też znam drogę.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#BarbaraZdrojewska">Jak pani minister i pan dyrektor pojadą z nami, to będzie też może więcej czasu na to, żeby sobie porozmawiać o pewnych sprawach. A z naszej strony będziecie państwo mieli pełne wsparcie.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#BarbaraZdrojewska">Pani Minister, ostatnie słowo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#BożenaŻelazowska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#BożenaŻelazowska">Ja chciałabym państwa zapewnić, że jestem w kontakcie z konserwatorami zresztą od początku, najpierw mogliśmy się porozumiewać online, każdego dnia, wspólnie, konserwatorzy z dyrektorem departamentu. A teraz, na początku grudnia, wybieramy się na Dolny Śląsk i na Opolszczyznę. Myślę, że zobaczymy, jaki jest stan na dziś, jakie są potrzeby. Tak że oprócz tego, że jesteśmy w kontakcie, to fizycznie też tam będziemy. Myślę, że co kilka tygodni… Tak że dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#BarbaraZdrojewska">Szanowni Państwo, zamykam tę część posiedzenia komisji.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#BarbaraZdrojewska">W porządku mamy jeszcze opiniowanie wystaw, one w większości będą zupełnie… Tak więc jeżeli państwo chcą nas opuścić, to będzie na to minutka technicznej przerwy, a my z senatorami przejdziemy jeszcze do pozostałych punktów dzisiejszego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#MaciejSokołowski">Jeśli mogę jeszcze coś dodać do słów pani przewodniczącej, to to ja dziękuję pani przewodniczącej za tą możliwość. To my chcielibyśmy podziękować. I dziękujemy tutaj panu Markowi, ponieważ ten pomysł zrodził się w trakcie kongresu kultury we Wrocławiu. Tak że wielkie, serdeczne dzięki od nas, z tych naszych peryferii. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#BarbaraZdrojewska">Ale nie będziemy już tak… Nie damy się tak zepchnąć na peryferie.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#BarbaraZdrojewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#komentarz">(Przerwa w obradach)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#BarbaraZdrojewska">Szanowni Państwo, otwieram posiedzenie po przerwie.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#BarbaraZdrojewska">Można jeszcze wyjść sobie tam, na zewnątrz, zamienić z panią minister czy z panem dyrektorem dwa słowa.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#BarbaraZdrojewska">Przepraszam, już nie będę się żegnała.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#BarbaraZdrojewska">Również dziękujemy.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#BarbaraZdrojewska">Przechodzimy teraz, Szanowni Państwo, do punktu drugiego: opinia komisji w sprawie wniosku przewodniczącej Komisji Zdrowia, senator Beaty Małeckiej-Libery, o zorganizowanie w Senacie wystawy „Zadbajmy o dobrostan”.</u>
          <u xml:id="u-53.6" who="#BarbaraZdrojewska">Pani Senator, oddaję pani głos. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#BeataMałeckaLibera">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#BeataMałeckaLibera">Mam przyjemność przedstawić Wysokiej Komisji wniosek, który zrodził się na podstawie uchwały przyjętej przez Senat, a mianowicie uchwały o ustanowieniu roku 2025 Rokiem Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki. Ponieważ to jest całoroczne wydarzenie, Komisja Zdrowia wraz z ekspertami w radzie programowej wypracowała cały harmonogram wydarzeń na rok przyszły. Chcemy rozpocząć ten rok od konferencji, która jest zaplanowana na 15 stycznia 2025 r., poświęconej właśnie edukacji zdrowotnej i profilaktyce. Na podstawie naszych rozmów z ekspertami wypracowaliśmy najważniejsze priorytety, wnioski, które chcemy przekazać na tej konferencji. Ale najważniejszym zadaniem całej konferencji jest po prostu promocja zdrowia, wykonywania badań i wczesnej diagnostyki.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#BeataMałeckaLibera">Na konferencję zapraszamy marszałków województw, zajmujących się tematyką zdrowia, kuratorów oświaty oraz wojewódzkich inspektorów, wojewódzką inspekcję sanitarną. Chcemy w ten sposób przekazać najważniejsze cele, najważniejsze wnioski, aby tematyka zdrowia i edukacji zdrowotnej przeniosła się w poszczególne województwa. Planujemy, że w ciągu następnego roku my, jako Komisja Zdrowia, zorganizujemy jeszcze 6 wyjazdowych posiedzeń komisji, która obejmuje patronatem wydarzenia w tych województwach. Wszystkie tematy, które będą omawiane na tych wyjazdowych posiedzeniach komisji, są tematami priorytetowymi z punktu widzenia zdrowia publicznego, opartymi na badaniach epidemicznych i wyzwaniach zdrowotnych, jakie przed nami stoją.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#BeataMałeckaLibera">Aby jeszcze bardziej państwa zainteresować, nie tylko wykładami, panelami, danymi epidemicznymi, badaniami klinicznymi, postanowiliśmy oprócz tej konferencji zorganizować także wystawy. Wystawa tym razem jest wyjątkowa, ponieważ na tej wystawie zobaczycie państwo nowoczesny sprzęt medyczny, który służy przede wszystkim wczesnej diagnostyce, rehabilitacji, ale także leczeniu. Wszystkie te 3 elementy, jak wiemy, w kwestii zdrowia są nieodłączne. Chcę państwa zapewnić, że sprzęt ten jest absolutnie dostępny we wszystkich naszych placówkach, które korzystają z tego sprzętu. To nie jest jakiś sprzęt nadzwyczajny, innowacyjny, tylko właśnie taki, który działa na terenie naszej Polski, w polskich szpitalach, w placówkach medycznych. Niemniej jednak osoby, które przyjadą na konferencję, to nie są osoby związane z ochroną zdrowia bezpośrednio. Uważamy, że będzie to dodatkowy, ciekawy element, kiedy właśnie będą mogli naocznie się przekonać, jak wspaniałym sprzętem diagnostycznym i medycznym dysponujemy. Chcę również mocno podkreślić, że nie jest to żadna promocja sprzętu. Chciałabym, żebyście państwo senatorowie byli co do tego absolutnie pewni. Jest to przede wszystkim promocja możliwości, jakie dają wczesna diagnostyka i rehabilitacja w odbudowywaniu utraconego zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#BeataMałeckaLibera">W związku z tym bardzo uprzejmie proszę szanownych państwa, członków komisji kultury, abyście wyrazili zgodę na ten dodatkowy element. Zapewniam, że będą na tyle ciekawe eksponaty sprzętu medycznego, że każdy z nas na pewno chętnie przyjrzy się tej nowej, nowoczesnej technologii, jaką w tej chwili dysponujemy.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#BeataMałeckaLibera">I oczywiście zapraszam Szanownych Państwa także na konferencję, która będzie 15 stycznia. Mam również nadzieję, że jako członkowie komisji kultury wszyscy będziecie wspierać edukację zdrowotną w ramach szeroko pojętej edukacji, także naszego całego społeczeństwa. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję, Pani Przewodnicząca, Pani Senator.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#BarbaraZdrojewska">Chciałabym poprosić biuro o opinię.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#BarbaraMaciaszek">Wystawa nie wiąże się z kosztami ze strony Kancelarii Senatu.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#BarbaraMaciaszek">Proponowany termin też nie koliduje tutaj z wydarzeniami, które są zaplanowane w Kancelarii Senatu.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#BarbaraMaciaszek">Zwracamy tylko uwagę na konieczność skutecznego ukrycia czy zabezpieczenia znaków komercyjnych i modeli…</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#komentarz">(Senator Beata Małecka-Libera: Ale przepraszam bardzo, przecież pani dostała wizualizację…)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#BarbaraZdrojewska">Pani Senator, przepraszam, ale tu pada konkretny wniosek o zabezpieczenie… Proszę jeszcze raz powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#komentarz">(Wicedyrektor Biura Edukacji, Promocji i Wydawnictw w Kancelarii Senatu Barbara Maciaszek: O ukrycie znaków komercyjnych.)</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#BarbaraZdrojewska">O ukrycie znaków komercyjnych.</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#BarbaraZdrojewska">Zaraz się pani odniesie, Pani Senator.</u>
          <u xml:id="u-57.5" who="#BarbaraZdrojewska">Ja rozumiem… Bo tego typu sprzęt jest produkowany jakoś tam…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#BarbaraMaciaszek">Jest to uwaga podyktowana ryzykiem wizerunkowym dla Senatu. I tylko dlatego ta prośba i apel o to.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#BarbaraMaciaszek">Mamy też prośbę… Ponieważ jest to na pewno sprzęt bardzo precyzyjny, bardzo kosztowny, zwracamy tutaj uwagę na ubezpieczenie, żeby ten sprzęt był ubezpieczony. Żeby w przypadku uszkodzenia nie skutkowało to jakimiś…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#BarbaraZdrojewska">Pani Dyrektor, ale pani się tak na nas patrzy, jakby pani się zwracała do nas, zakładała, że my mamy zabezpieczać jakieś znaki albo że mamy ubezpieczyć, albo coś takiego. Ja przypominam, że mamy regulamin i on jest dosyć prosty. Biuro wystawia opinię i to właśnie biuro ponosi szczególną odpowiedzialność, aby zadbać, w imieniu pani marszałek i Kancelarii Senatu, o to, żeby to wszystko się odbyło tak, jak trzeba.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#BarbaraZdrojewska">Pani senator mi mówiła, że przekazała wszystkie niezbędne dokumenty. Tak więc może oddam w tej chwili głos pani senator.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#BeataMałeckaLibera">Pani Dyrektor, ja przekazałam całą wizualizację. Jestem absolutnie świadoma tego, jaki sprzęt pokazuję. To jest sprzęt, który, jak powiedziałam, jest na polskim rynku. I wszystko, co nie powinno być dostępne, jest ukryte. To po pierwsze. Taką wizualizację pani przedstawiłam.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#BeataMałeckaLibera">Ponadto jeżeli są jakieś wątpliwości, pytania, to ja jestem tu prawie codziennie. Myślę, że tego typu szczegóły można sobie wyjaśnić bezpośrednio, w rozmowie ze mną, a nie podnosić tego tematu na posiedzeniu komisji kultury. Bo to są techniczne sprawy, oczywiście z punktu widzenia pani dyrektor dosyć istotne, ważne, z mojego punktu widzenia również, ale niewymagające decyzji komisji kultury.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję za ten głos. Dobrze, że on padł. Bo przypominam, jaka jest rola komisji kultury: wysłuchanie, przeczytanie wniosku i wysłuchanie państwa opinii. A pani dyrektor wyraziła wątpliwości, zadała pani pytania, skierowane do nas, właściwie tak naprawdę… I co my mamy z tym w tej chwili zrobić?</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#BarbaraZdrojewska">Ja bardzo proszę w tej chwili o wyrażenie opinii biura, w imieniu Kancelarii Senatu, w sprawie organizacji tej wystawy. A resztą proponuję się po prostu zająć potem, dopilnować tego, żeby to wszystko było tak, jak trzeba, żeby nie ucierpiał wizerunek Senatu albo coś takiego. Tak że… To już do państwa należy dbałość o to.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#BarbaraZdrojewska">A my uznajemy, czy naszym zdaniem, ta wystawa ma sens. Oczywiście bierzemy pod uwagę opinię biura, czyli kancelarii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#BarbaraMaciaszek">Przepraszam bardzo, jeśli to zabrzmiało jak pytanie. To jest tylko zwrócenie uwagi. Wiemy, że to jest z naszej strony odpowiedzialność. Zwracamy uwagę. To nie jest pytanie, to jest po prostu zwrócenie uwagi na takie szczegóły, które dotyczą tej wystawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#BarbaraZdrojewska">To bardzo dziękuję, Pani Dyrektor. Mamy jasność na przyszłość. Tzn. jak są jakieś uwagi, to po prostu załatwiajmy, zwłaszcza że tych wystaw jest dosyć dużo. My, jako komisja, nie możemy jeszcze podczas posiedzenia komisji zwracać uwagi na takie rzeczy. Niemniej jednak naprawdę proszę wierzyć, że my bardzo poważnie traktujemy… Jeżeli biuro stwierdzi, że ma wątpliwości, albo że opinia jest negatywna, to my z całą pewnością weźmiemy pod uwagę taką opinię.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#BarbaraZdrojewska">Tak więc jeszcze raz: opinia Kancelarii Senatu, tzn. biura, jest pozytywna czy negatywna? Proszę powiedzieć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#BarbaraMaciaszek">Pozytywna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#BarbaraZdrojewska">Opinia jest pozytywna.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#BarbaraZdrojewska">To głosujemy w takim razie.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#BarbaraZdrojewska">A uwagi, Pani Dyrektor, to już między organizatorami a Kancelarią Senatu.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#BarbaraZdrojewska">Kto z pań i panów senatorów jest za pozytywną opinią? (5)</u>
          <u xml:id="u-65.4" who="#BarbaraZdrojewska">Jednogłośnie za.</u>
          <u xml:id="u-65.5" who="#komentarz">(Senator Beata Małecka-Libera: Dziękuję bardzo.)</u>
          <u xml:id="u-65.6" who="#BarbaraZdrojewska">Dziękuję bardzo, Pani Senator.</u>
          <u xml:id="u-65.7" who="#BarbaraZdrojewska">Przechodzimy teraz do tego punktu, który został dodany.</u>
          <u xml:id="u-65.8" who="#BarbaraZdrojewska">Oddaję głos, pani senator Biedzie, która jak zwykle szybciutko przedstawi nam wniosek.</u>
          <u xml:id="u-65.9" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo proszę,</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#HalinaBieda">Mam nadzieję.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#HalinaBieda">Dziękuję bardzo, Pani Przewodnicząca.</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#HalinaBieda">Po pierwsze, dziękuję za dołączenie tego punktu do dzisiejszego porządku, ponieważ w styczniu 2025 r. mamy osiemdziesiątą rocznicę Tragedii Górnośląskiej, i 8 stycznia, czyli wtedy, kiedy będzie pierwsze w tym roku posiedzenie Senatu, jak również Sejmu, będziemy chcieli przyjąć taką uchwałę w osiemdziesiątą rocznicę Tragedii Górnośląskiej i też pokazać wystawę, która jest przygotowana przez Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku. To jest wystawa, która będzie po raz pierwszy pokazywana w ogóle gdziekolwiek. Ona jest przygotowana z grantu Muzeum Historii Polski i ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego. Ona będzie potem, od 25 stycznia, pokazywana w Parlamencie Europejskim, a później będzie jeździła po całej Polsce, tam, gdzie będzie takie zapotrzebowanie.</u>
          <u xml:id="u-66.3" who="#HalinaBieda">Wystawa będzie się składała z takich 5 prostopadłościanów, tak jak tam opisałam, wysokich na niecałe 2 m, i z jednego takiego witacza, planszy zapowiadającej i opisującej całość wystawy. Ponieważ oboje państwo marszałkowie i prezes Rady Ministrów objęli patronat nad obchodami osiemdziesiątej rocznicy tragedii, chcemy, aby ten 8 stycznia był takim dniem, kiedy w polskim parlamencie pokażemy wystawę i przyjmiemy wspomnianą uchwałę. Chcemy też zaprosić gości z terenów, gdzie te wydarzenia miały miejsce.</u>
          <u xml:id="u-66.4" who="#HalinaBieda">Jeśli są jakieś pytania, jestem do dyspozycji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję, Pani Senator.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#BarbaraZdrojewska">Czy są jakieś pytania? Patrzę na członków naszej komisji. Nie widzę chętnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#HalinaBieda">Ja tylko dodam, że ja tutaj mam taką wizualizację, jak to będzie wyglądało. Nie potrafiłam do tego wniosku dołączyć filmiku ani tego wydrukować. Tak więc jak ktoś będzie chciał zobaczyć, to mogę pokazać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#BarbaraZdrojewska">To znaczy… Mamy zaufanie, ale z daleka to wygląda jak takie skaczące telefony komórkowe.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#komentarz">(Senator Halina Bieda: To są te prostopadłościany… To pokażę potem.)</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#BarbaraZdrojewska">Ale rozumiem, że to będzie ciekawe. Tak jak ostatnio mówiłam, naprawdę… Być może też dzięki tym nowym wymogom regulaminowym, ale jednak ten poziom wystaw, który mamy ostatnio, oceniam bardzo wysoko. Tak że trzymajmy się tego.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#BarbaraZdrojewska">Pani Dyrektor, bardzo proszę o opinię biura.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#BarbaraMaciaszek">Opinia biura jest pozytywna, a w przewidywanym terminie nie przewidujemy innych… Znaczy jest zaplanowany termin, który będzie dogodny do prezentowania wystawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#HalinaBieda">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#HalinaBieda">Ja tylko może jeszcze uzupełnię, że pracownicy centrum dokumentacji przyjadą, żeby tę wystawę zamontować. Bo to na ich zamówienie ona powstała. Po prostu przyjadą z tą wystawą i ją rozłożą, ponieważ ona jest taka przestrzenna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#BarbaraZdrojewska">Dobrze. Tylko tu nic, Pani Senator, nie pomożemy w tej sprawie, to już proszę załatwiać między sobą.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#BarbaraZdrojewska">Przechodzimy w takim razie do głosowania, skoro nie ma pytań.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#BarbaraZdrojewska">Kto jest za pozytywną opinią dla przedstawionej propozycji wystawy? (5)</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#BarbaraZdrojewska">Szanowni Państwo, dziękuję, jednogłośnie za.</u>
          <u xml:id="u-72.6" who="#BarbaraZdrojewska">Szanowni Państwo, bardzo dziękuję, że… Dawno nie mieliśmy takiego długiego posiedzenia komisji. Na pewno to przeze mnie. Ale myślę, że to były ważne sprawy, zwłaszcza mówię tu o powodzi, i dobrze, że coś takiego zrobiliśmy.</u>
          <u xml:id="u-72.7" who="#BarbaraZdrojewska">Dziękuję państwu serdecznie za uwagę. Będziemy do różnych spraw jeszcze wracać.</u>
          <u xml:id="u-72.8" who="#BarbaraZdrojewska">Zamykam posiedzenie komisji.</u>
          <u xml:id="u-72.9" who="#BarbaraZdrojewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-72.10" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godzinie 15 minut 45)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>