text_structure.xml
35.7 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml" />
<TEI>
<xi:include href="header.xml" />
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#MirosławMaliszewski">Witam państwa posłów. Witam przedstawicieli Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z panem dyrektorem Rafałem Urbaniakiem na czele, przedstawicieli Najwyższej Izby Kontroli z panem dyrektorem Rafałem Ostrowskim, jak również przedstawicieli pozostałych organizacji oraz wszystkich przybyłych gości.</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#MirosławMaliszewski">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został państwu dostarczony. Obejmuje rozpatrzenie informacji prezesa Najwyższej Izby Kontroli o wynikach kontroli funkcjonowania państwowych instytutów badawczych nadzorowanych przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi.</u>
<u xml:id="u-1.2" who="#MirosławMaliszewski">Przystępujemy zatem do realizacji porządku dziennego. O przedstawienie informacji w sprawie wyników kontroli proszę pana Rafała Ostrowskiego, pełniącego obowiązki dyrektora Departamentu Rolnictwa i Rozwoju Wsi Najwyższej Izby Kontroli. Bardzo proszę, panie dyrektorze.</u>
<u xml:id="u-1.3" who="#RafałOstrowski">Szanowna Komisjo, szanowni państwo posłowie, szanowni państwo z ministerstwa, chciałbym przedstawić wyniki kontroli planowej w zakresie funkcjonowania państwowych instytutów badawczych nadzorowanych przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi. Kontrolą objęto okres od 2020 r. do pierwszego kwartału 2023 r. Czynności kontrolne w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz w czterech nadzorowanych przez ministra instytutach przeprowadzono w okresie od 19 kwietnia do 3 sierpnia 2023 r. Kontrola została podjęta z inicjatywy własnej Najwyższej Izby Kontroli.</u>
<u xml:id="u-1.4" who="#RafałOstrowski">Celem głównym była odpowiedź na pytanie, czy państwowe instytuty badawcze nadzorowane przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi funkcjonowały prawidłowo i czy nadzór ministra rolnictwa i rozwoju wsi nad nimi był rzetelny, a zarządzanie majątkiem przez instytuty było gospodarne. W kontroli określono trzy cele szczegółowe. Pierwszym celem było zbadanie, czy minister rolnictwa i rozwoju wsi prawidłowo i rzetelnie wykonywał nadzór nad państwowymi instytutami badawczymi. Drugim, czy instytuty prawidłowo i rzetelnie realizowały zadania w zakresie działalności naukowo-badawczej. Trzecim to, czy instytuty prawidłowo prowadziły gospodarkę finansową i gospodarnie zarządzały majątkiem.</u>
<u xml:id="u-1.5" who="#RafałOstrowski">Kontrolę przeprowadzono w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz w czterech instytutach nadzorowanych przez ministra, czyli w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowym Instytucie Badawczym w Radzikowie, Instytucie Ogrodnictwa – Państwowym Instytucie Badawczym w Skierniewicach, Instytucie Technologiczno-Przyrodniczym – Państwowym Instytucie Badawczym w Falentach oraz Instytucie Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowym Instytucie Badawczym w Puławach. Doboru instytutów badawczych do kontroli dokonano w sposób celowy przy zastosowaniu kryterium wysokości dotacji przyznanej przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi na realizację zadań z uwzględnieniem charakteru prowadzonej działalności oraz wyników ekonomicznych. Ponadto wzięto pod uwagę skargi i wnioski, informacje medialne o potencjalnych nieprawidłowościach, ocenę parametryczną instytutów w latach objętych kontrolą oraz przeprowadzane wcześniej kontrole Najwyższej Izby Kontroli.</u>
<u xml:id="u-1.6" who="#RafałOstrowski">W wyniku kontroli stwierdzono, że państwowe instytuty badawcze nadzorowane przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi nie zawsze funkcjonowały prawidłowo w zakresie działalności naukowo-badawczej, zarządzanie majątkiem przez instytuty nie było w pełni gospodarne, a nadzór ministra nad instytutami nie był rzetelny. Ocenę kontrolowanej działalności państwowych instytutów badawczych i nadzoru sprawowanego nad nimi przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi uzasadniają poniższe ustalenia kontroli. Zasady organizacji działań nadzorczych ministra rolnictwa i rozwoju wsi w stosunku do państwowych instytutów badawczych do kwietnia 2023 r. były określone w regulacjach wewnętrznych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz w opisach stanowisk pracy dla poszczególnych pracowników resortu. Dopiero 12 kwietnia 2023 r. został wprowadzony przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi dokument określający standardy nadzoru nad instytutami, rekomendowane jeszcze w 2012 r. przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów.</u>
<u xml:id="u-1.7" who="#RafałOstrowski">Zauważyć należy, że w dokumencie tym nie określono dla instytutów nadzorowanych przez ministra jednolitych terminów opracowania przez te jednostki wymaganych przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi dokumentów, takich jak strategia rozwoju instytutu, projekt perspektywicznych kierunków działalności naukowej, rozwojowej i wdrożeniowej, a także okresu ich obowiązywania. Nie sformułowano również jednolitych definicji i wymagań co do zasady prezentacji danych w zakresie realizowanych wdrożeń i przystosowań do potrzeb praktyki wyników badań naukowych i prac rozwojowych. Skutkiem tego instytuty badawcze prezentowały zróżnicowane dane, a to z kolei pozbawiało ministra możliwości analizy porównywalnych danych o wynikach ich działalności, a tym samym ograniczało sprawowanie efektywnego nadzoru nad instytutami.</u>
<u xml:id="u-1.8" who="#RafałOstrowski">Minister rolnictwa i rozwoju wsi w trzech nadzorowanych instytutach nie przeprowadził kontroli w terminach wynikających z przepisów art. 36 ust. 1 ustawy o instytutach badawczych, to jest nie rzadziej niż raz na trzy lata. Dodam, że w dziewięciu jednostkach kontrole w okresie od 2020 r. do pierwszego kwartału 2023 r. prowadzono w sposób przewlekły, to jest przez okres od ponad dziewięciu do blisko dziewiętnastu miesięcy. Czas na przeprowadzenie kontroli, zgodnie z planami kontroli ministerstwa, wynosił od trzech do pięciu miesięcy. Minister nie wykonywał także prawidłowo kontroli uchwał rad naukowych, wynikających z art. 35a ustawy o instytutach badawczych, dotyczących zgodności działań instytutu z przepisami prawa i statutami. Brak było bowiem w ministerstwie wykazu wszystkich uchwał przekazanych przez rady naukowe instytutów badawczych, a nawet nie potrafiono wskazać ich dokładnej liczby. Należy zauważyć, że kontrola uchwał rad naukowych jest jednym z narzędzi sprawowania przez ministra nadzoru na działalnością instytutów. Realizacja kompetencji ministra nadzorującego w zakresie zgodności działań instytutu z przepisami prawa lub statutem instytutu mogła być zatem ograniczona.</u>
<u xml:id="u-1.9" who="#RafałOstrowski">Ponadto minister nie podjął działań w celu aktualizacji katalogu zadań szczególnie ważnych dla realizacji polityki państwa. W siedmiu z dwunastu nadzorowanych państwowych instytutach badawczych ustalenie takiego katalogu jest istotne ze względu na szczególny charakter tych działań, których wykonywanie uprawnia instytut do posiadania statutu państwowego instytutu badawczego i otrzymania corocznie dotacji celowej na ich realizację. Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli niedokonanie aktualizacji katalogu zadań może doprowadzić do utraty przez nie statusu państwowego instytutu badawczego.</u>
<u xml:id="u-1.10" who="#RafałOstrowski">W okresie objętym kontrolą wszystkie skontrolowane instytuty prowadziły badania naukowe i prace rozwojowe oraz realizowały w sposób ciągły powierzone im w drodze umów dotacji zadania szczególnie ważne dla planowania i realizacji polityki państwa, w tym do 2020 r. w ramach programów wieloletnich instytuty upowszechniły wyniki badań w celu ich wykorzystania przez rolników i producentów rolnych. Minister rolnictwa i rozwoju wsi także wykorzystywał wyniki badań naukowych do opracowania aktów prawnych oraz programowania i ewaluacji wspólnej polityki rolnej na poziomie krajowym.</u>
<u xml:id="u-1.11" who="#RafałOstrowski">Skontrolowane instytuty publikowały wyniki badań naukowych i podejmowały działania na rzecz ochrony wyników badań, w tym uzyskiwania patentów, praw do wzorów użytkowych i tym podobne, a tylko w jednym instytucie, czyli Instytucie Technologiczno-Przyrodniczym, stwierdzono brak regulaminu zarządzania prawami autorskimi. Spośród czterech skontrolowanych instytutów badawczych dwa, to jest Instytut Technologiczno-Przyrodniczy oraz Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, nie posiadały wymaganych ustawą o instytutach badawczych perspektywicznych kierunków działalności naukowej, rozwojowej i wdrożeniowej, co mogło mieć wpływ na niepełne wykorzystanie potencjału naukowego i bieżące monitorowanie aktualnych zjawisk zachodzących w rolnictwie na obszarach wiejskich.</u>
<u xml:id="u-1.12" who="#RafałOstrowski">Gospodarka finansowa skontrolowanych instytutów nie zawsze prowadzona była prawidłowo. W trzech instytutach, czyli Instytucie Technologiczno-Przyrodniczym, Instytucie Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa oraz Instytucie Ogrodnictwa, na cztery skontrolowane instytuty nie dokonano zmian planów finansowych w sytuacji, gdy wykonane koszty przekraczały wartości ustalone w planach finansowych. Ponadto w dwóch instytutach, to jest Instytucie Technologiczno-Przyrodniczym i Instytucie Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, plany finansowe na lata 2020–2022 nie zawierały wszystkich pozycji wymaganych ustawą o instytutach badawczych. W latach 2020–2022 instytuty wypracowały zysk netto, za wyjątkiem Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego, w którym w 2021 r. wystąpiła strata w kwocie 2,7 mln zł. Trzy z czterech skontrolowanych instytutów w okresie 2020–2022 ponosiły straty na podstawowej działalności operacyjnej, związanej z realizacją zadań statutowych instytutów. Były to: Instytut Ogrodnictwa, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin oraz Instytut Technologiczno-Przyrodniczy.</u>
<u xml:id="u-1.13" who="#RafałOstrowski">Kolejny slajd prezentuje strukturę wyniku finansowego skontrolowanych instytutów. Analiza struktury wyników finansowych instytutów wykazała jednak, że osiągnięcie dodatnich wyników finansowych instytutów możliwe było dzięki zyskom na pozostałej działalności operacyjnej i działalności finansowej, bowiem w zakresie podstawowej działalności operacyjnej trzy z czterech instytutów odnotowały stratę w okresie od 2020 r. do 2022 r., odpowiednio w wysokości 24 mln zł, ponad 14 mln zł i 5 mln zł. W przypadku dwóch instytutów, to jest Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego oraz Instytutu Ogrodnictwa, strata w 2022 r. w porównaniu do roku 2020 zwiększyła się odpowiednio o 761 tys. zł, to jest o ponad 11%, oraz o blisko 840 tys. zł, to jest o blisko 18%.</u>
<u xml:id="u-1.14" who="#RafałOstrowski">Oznacza to, że podstawą uzyskiwania przez instytuty dodatniego wyniku finansowego nie była podstawowa działalność operacyjna, związana z ich statutowymi zadaniami, do wykonywania których zostały powołane. Przychody finansowe instytutów pochodziły w szczególności z dywidend od posiadanych udziałów czy akcji w spółkach, a także z odsetek, na przykład od środków na rachunkach bankowych. Z kolei przychody z pozostałej działalności operacyjnej dotyczyły na przykład zbycia środków trwałych i nieruchomości, rozwiązywania rezerw utworzonych wcześniej na należności przedawnione, nieściągalne w sytuacji uregulowania należności przez kontrahentów, otrzymywania odszkodowań, kar i otrzymywania nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny, aktywów.</u>
<u xml:id="u-1.15" who="#RafałOstrowski">Instytuty gospodarnie i celowo wydatkowały środki finansowe w badanym zakresie, natomiast w jednym ze skontrolowanych instytutów, to jest Instytucie Technologiczno-Przyrodniczym, stwierdzono nieterminowe uregulowanie zobowiązań, w szczególności z tytułu podatków dochodowych i VAT oraz opłat za media, co skutkowało zapłatą odsetek karnych w łącznej kwocie 35 tys. zł. Dwa instytuty, to jest Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa oraz Instytut Ogrodnictwa, nie utrzymywały obiektów budowlanych w należytym stanie technicznym i nie realizowały zaleceń z okresowych kontroli stanu technicznego obiektu budowlanego.</u>
<u xml:id="u-1.16" who="#RafałOstrowski">Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa nie wykonywał zaleceń dotyczących wynajmowanego szkole użytkowanego obiektu budowlanego, określonych w protokole z rocznej kontroli przeprowadzonej stosownie do art. 62 Prawa budowlanego. Zalecenia dotyczyły wykonania doraźnych napraw i bieżących konserwacji pomieszczeń wewnątrz budynku oraz przywrócenia należytego stanu techniczno-estetycznego. W Instytucie Ogrodnictwa stwierdzono, że zabytkowy budynek pałacowy, będący siedzibą instytutu, pozostawał w złym stanie technicznym. Nie realizowano także zaleceń zawartych w protokołach z okresowych kontroli stanu technicznego budynków przeprowadzonych w latach 2020–2022, dotyczących wykonywania niezbędnych prac konserwacyjnych i remontowych.</u>
<u xml:id="u-1.17" who="#RafałOstrowski">Ponadto stwierdzono, że jeden instytut, to jest Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, nie dokonywał sprawdzenia stanu technicznego budynków. Mianowicie stwierdzono niedokonanie przeglądów okresowych rocznych oraz pięcioletnich 45 z 296 obiektów za lata 2020–2022, co stanowiło naruszenie art. 62 ust. 1 Prawa budowlanego. Niewykonane kontrole obiektów budowlanych zostały zrealizowane już w trakcie kontroli Najwyższej Izby Kontroli. Ponadto w odpowiedzi na wystąpienie pokontrolne instytut zobowiązał się do terminowej realizacji kontroli obiektów budowlanych w latach następnych.</u>
<u xml:id="u-1.18" who="#RafałOstrowski">W wyniku kontroli Najwyższa Izba Kontroli skierowała do ministerstwa następujące wnioski: wzmocnienie nadzoru nad państwowymi instytutami badawczymi, w szczególności w zakresie zwiększania potencjału naukowego i wdrożeniowego instytutów w celu wsparcia bieżącej polityki rolnej; podjęcie działań w celu doprowadzenia do aktualizacji aktów wykonawczych nadających status państwowego instytutu badawczego w zakresie katalogu zadań szczególnie ważnych do planowania realizacji polityki państwa poprzez dostosowanie ich do zgodności z wymogami ustawy o instytutach badawczych oraz określenie w dokumencie „Działania nadzorcze ministra rolnictwa i rozwoju wsi wobec instytutów badawczych” definicji i sposobu prezentacji realizowanych wdrożeń i przystosowań do potrzeb praktyki badań naukowych i prac rozwojowych. Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli określenie jednolitych wymagań w tym zakresie wobec wszystkich nadzorowanych instytutów badawczych pozwoli efektywnie korzystać z wyników działalności instytutów i sprawnie prowadzić nadzór nad nimi.</u>
<u xml:id="u-1.19" who="#RafałOstrowski">Jednocześnie do dyrektorów państwowych instytutów badawczych skierowano następujące wnioski: utrzymanie w należytym stanie technicznym użytkowanych obiektów budowlanych celem niedopuszczenia do pogorszenia ich właściwości użytkowych oraz technicznych, w tym zapewnienie wykonywania obowiązkowych kontroli wymaganych Prawem budowlanym; podjęcie działań umożliwiających uzyskanie efektów finansowych z podstawowej działalności operacyjnej, spowodowanie dokonania zmian planów finansowych w ciągu roku w przypadku realizacji kosztów wyższych od planowanych; podjęcie działań w celu ustalenia perspektywicznych kierunków działalności naukowej, rozwojowej oraz wdrożeniowej.</u>
<u xml:id="u-1.20" who="#RafałOstrowski">Z odpowiedzi kierowników jednostek kontrolowanych na wystąpienia pokontrolne wynikało, że zrealizowanych zostało sześć wniosków, a dwadzieścia wniosków było w trakcie realizacji. Dodam tylko, że jest to stan na luty 2024 r. Minister rolnictwa i rozwoju wsi w stanowisku do informacji o wynikach kontroli poinformował o podjęciu działań w celu realizacji wniosków dotyczących wzmocnienia nadzoru nad państwowymi instytutami badawczymi, a także określenia w dokumencie „Działania nadzorcze ministra rolnictwa i rozwoju wsi wobec instytutów badawczych” definicji i sposobu prezentacji realizowanych wdrożeń i przystosowań do potrzeb praktyki badań naukowych i prac rozwojowych.</u>
<u xml:id="u-1.21" who="#RafałOstrowski">Natomiast odnośnie do zasadności realizacji drugiego wniosku dotyczącego podjęcia działań w celu doprowadzenia do aktualizacji aktów wykonawczych nadających sześciu instytutom status państwowego instytutu badawczego w zakresie katalogu zadań szczególnie ważnych dla planowania i realizacji polityki państwa minister w przedstawionym stanowisku poinformował, że dokonał aktualizacji rozporządzenia nadającego status państwowego instytutu badawczego Morskiemu Instytutowi Rybackiemu w Gdyni.</u>
<u xml:id="u-1.22" who="#RafałOstrowski">Najwyższa Izba Kontroli podtrzymuje swoje stanowisko i wniosek w tym zakresie. Sprawa podniesiona w stanowisku pana ministra, a dotycząca celowości realizacji tego wniosku była już przedmiotem analizy zarówno w trakcie postępowania kontrolnego – wówczas pan minister podzielił stanowisko Najwyższej Izby Kontroli, jak i rozpatrzenia zastrzeżeń zgłoszonych do wystąpienia pokontrolnego. Ostatecznie kolegium NIK uchwałą nr 1/2024 z 17 stycznia 2024 r. rozstrzygnęło o zasadności tego wniosku. Realizacja wszystkich wniosków Najwyższej Izby Kontroli powinna przyczynić się do efektywniejszego nadzoru ministra rolnictwa i rozwoju wsi nad państwowymi instytucjami badawczymi, usprawnienia ich działalności, co ma istotne znaczenie dla wsparcia polityki rolnej. Dziękuję za uwagę.</u>
<u xml:id="u-1.23" who="#KazimierzPlocke">Czy pan dyrektor Rafał Urbaniak chciałby coś dodać do raportu, jeżeli jest obecny?</u>
<u xml:id="u-1.24" who="#RafałUrbaniak">Reprezentuję Departament Kontroli i Audytu Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Działalność kontrolna, jak wszyscy na pewno się zgodzimy, jest działalnością wieńczącą nadzór ministra nad jednostkami. Ze swojej perspektywy mogę powiedzieć, że oczywiście trzyletni czasookres, na który kontrola NIK zwróciła uwagę, absolutnie już jest i będzie przestrzegany przez Departament Kontroli i Audytu.</u>
<u xml:id="u-1.25" who="#RafałUrbaniak">Oczywiście planowanie naszej działalności kontrolnej będzie uwzględniało ustalenia kontroli zewnętrznych, czyli m.in. ustalenia państwa dokonane w obszarze instytutów badawczych. To z mojej perspektywy jako departamentu kontroli. Nie wiem, czy w ramach bieżącego nadzoru jest potrzeba jakiejś wypowiedzi. Są ze mną przedstawiciele departamentu innowacji. Z mojej strony to wszystko.</u>
<u xml:id="u-1.26" who="#KazimierzPlocke">Czy ktoś chciałby jeszcze uzupełnić wypowiedź pana dyrektora?</u>
<u xml:id="u-1.27" who="#MarcinTomaszewski">Co do odpowiedzi wypowiedzi pana dyrektora Rafała Urbaniaka, jesteśmy w pełni zgodni. Natomiast co do raportu i wypowiedzi pana dyrektora z Najwyższej Izby Kontroli, należy powiedzieć, że w odniesieniu do dwóch wniosków Najwyższej Izby Kontroli, a mianowicie wzmocnienia nadzoru nad państwowymi instytutami badawczymi, w szczególności w zakresie zwiększenia wykorzystania potencjału naukowego i wdrożeniowego instytutów oraz określenia w dokumencie „Działania nadzorcze ministra rolnictwa i rozwoju wsi wobec instytutów” definicji i sposobu prezentacji realizowanych wdrożeń i przystosowań do praktyki badań naukowych, jesteśmy w trakcie realizacji tych zaleceń. Jesteśmy również w trakcie opracowywania projektu zmiany działań nadzorczych, które zostały przyjęte w kwietniu 2023 r.</u>
<u xml:id="u-1.28" who="#MarcinTomaszewski">Natomiast w odniesieniu do wniosku nr 2, czyli podjęcia działań w celu doprowadzenia do aktualizacji aktów wykonawczych nadających status państwowego instytutu badawczego, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w dalszym ciągu podtrzymuje swoją opinię co do braku zasadności zmiany owych rozporządzeń. Zdaniem Departamentu Prawnego Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie ma podstaw prawnych, brak jest konieczności nowelizacji sześciu rozporządzeń Rady Ministrów nadających status państwowego instytutu badawczego. Sześć aktów wykonawczych, o których była mowa, zostało wydanych na podstawie art. 12a ust. 5 ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych, który utracił moc z dniem 1 października 2010 r. na podstawie art. 8 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące system nauki.</u>
<u xml:id="u-1.29" who="#MarcinTomaszewski">Utrata mocy obowiązującej przepisu upoważniającego pozwala uznać, że w świetle § 129 ust. 1 Zasad techniki prawodawczej nie ma podstaw, żeby wydać rozporządzenie zmieniające, prowadzące do aktualizacji tych rozporządzeń zgodnie z wnioskiem NIK. Mając na uwadze potrzebę realizacji zaleceń pokontrolnych NIK, można odnieść się do hipotetycznej możliwości zmiany rozporządzeń wydanych na podstawie art. 12a ust. 5 ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych z powołaniem się na art. 21 ust. 5 ustawy o instytutach badawczych.</u>
<u xml:id="u-1.30" who="#MarcinTomaszewski">Za przyjęciem takiego rozwiązania mogłaby przemawiać zbliżona treść obu przepisów upoważniających i jednocześnie brak niezgodności dotychczasowych rozporządzeń z nową ustawą. Jednak omawiane działania wciąż stałyby w sprzeczności z § 129 ust. 1 Zasad techniki prawodawczej, który wymaga, żeby zmiana rozporządzenia nastąpiła na podstawie nadal obowiązującego, tego samego, tożsamego przepisu upoważniającego, a nie przepisu innego, chociażby był on taki sam, identyczny w swej treści z przepisem pierwotnym. Jeżeli chodzi o ewentualne wydanie na podstawie ustawy o instytucjach badawczych nowych rozporządzeń, nadających status państwowego instytutu badawczego sześciu wymienionym wyżej instytutom badawczym, takie działanie wpisywałoby się w ogólną zasadę, zgodnie z którą uchylenie ustawy, na podstawie której wydano akt wykonawczy, oznacza utratę mocy obowiązującego aktu wykonawczego z dniem wejścia w życie ustawy uchylającej zgodnie z art. 32 ust. 1 Zasad techniki prawodawczej, chyba że prawodawca postanowiłby inaczej.</u>
<u xml:id="u-1.31" who="#MarcinTomaszewski">W przypadku omawianej regulacji utrzymano wyraźnie w mocy tylko niektóre akty wykonawcze wydane na podstawie ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych, wśród których nie ma rozporządzeń wydanych na podstawie art. 12a ust. 5 ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych. Wydaje się więc, że w świetle zasady wynikającej z § 31 ust. 1 Zasad techniki prawodawczej wydanie nowych rozporządzeń na podstawie ustawy samo w sobie mogłoby zostać uznane za dopuszczalne.</u>
<u xml:id="u-1.32" who="#MarcinTomaszewski">Mając jednak na uwadze materię rozporządzenia, nadanie określonego statusu instytutom badawczym, trzeba zwrócić uwagę, że wydanie nowych rozporządzeń doprowadziłoby do powtórnego nadania statusu państwowym instytutom badawczym omawianym w wystąpieniu Najwyższej Izby Kontroli, co wydaje się, byłoby nie do pogodzenia z art. 50 przepisów wprowadzających, który utrzymał skutki prawne wywołane przez dotychczasowe rozporządzenia. Państwowe instytuty badawcze działające na podstawie ustawy z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych stają się państwowymi instytutami badawczymi w rozumieniu ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych.</u>
<u xml:id="u-1.33" who="#MarcinTomaszewski">Ponadto wątpliwości budziłoby wydanie nowych rozporządzeń dopiero w kilkanaście lat po wejściu ustawy o instytutach badawczych i po domniemanej utracie mocy obowiązującej dotychczasowych rozporządzeń, co mogłoby rodzić pytanie o dotychczasowy status instytutów posiadających status państwowego instytutu badawczego. Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-1.34" who="#KazimierzPlocke">Otwieram dyskusję. Proszę o zapisywanie się do zadawania pytań. Najpierw parlamentarzyści. Pan poseł Sułek, przepraszam, Sałek.</u>
<u xml:id="u-1.35" who="#PawełSałek">Panie przewodniczący, szanowni państwo, panie dyrektorze, wsłuchując się w dyskusję, którą mieliśmy, to znaczy, rozpoczynając dyskusję, a wsłuchując się w prezentację, która była przedstawiona, mam pytanie. Odnosząc się troszeczkę do moich spraw lokalnych à propos Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach, mamy tam piękny budynek, który jest osadą prymasowską. Mogą występować zastrzeżenia, jeżeli chodzi o realizację inwestycji w zakresie całej substancji budowlanej, tylko że mamy taki problem, że jeżeli de facto z resortu nie będzie dołożonych pieniędzy na część inwestycyjną czy ogólnie mówiąc, pieniędzy rządowych, to bardzo trudno jest realizować tego typu inwestycje.</u>
<u xml:id="u-1.36" who="#PawełSałek">Nie dotyczy to tylko Skierniewic, ale przypuszczam, że także innych lokalizacji, które państwo wymienili w swojej kontroli, ze względu na to, że jest tam konserwator zabytków, Są to budynki zabytkowe. Jest tak, że nawet jeżeli spojrzymy na środki, które są do dyspozycji na przykład w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej albo w Wojewódzkim Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Łodzi, niestety w ramach tego typu pieniędzy, patrząc na efekty energetyczne i podejście związane z efektywnością energetyczną, czyli oszczędnością energii, nie ma możliwości dofinansowania tego, ponieważ pałacu z XVII czy XVIII wieku bądź innych budynków, które kiedyś stanowiły cały kompleks biskupi, nie obłożymy styropianem. Jest to, szanowni państwo, poważny problem. Jeżeli tam, gdzie występuje substancja zabytkowa, instytuty rzeczywiście nie będą zasilone pieniędzmi zewnętrznymi, ogólnie mówiąc, rządowymi, de facto nigdy nie zostaną wyremontowane, a z roku na rok niszczeją.</u>
<u xml:id="u-1.37" who="#PawełSałek">Jeszcze jedna sprawa. Są to bardzo duże środki nie tylko na nadzór konserwatorski, ale na wszystkie kwestie związane czy to z ogrzewaniem, czy to z wewnętrznymi zabytkowymi ścianami, czy to z całym otoczeniem parkowym bądź budowlanym. Jeżeli spojrzymy na bryłę w ujęciu zewnętrznym, jest to bardzo poważny problem. Jest to apel do rządzących o to, żeby można było zrealizować takie środki, konkretnie środki budżetowe, żeby można było zasilić nasze branżowe instytuty, instytuty Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Jeżeli nawet byłyby pieniądze unijne związane z efektywnością energetyczną czy pieniądze z WFOŚiGW czy NFOŚIGW, to one mogą pójść na inwestycje, które w żaden sposób nie będą ingerować w cały obszar ochrony zabytków. Dziękuję uprzejmie.</u>
<u xml:id="u-1.38" who="#KazimierzPlocke">Pani poseł Gembicka, bardzo proszę.</u>
<u xml:id="u-1.39" who="#AnnaGembicka">Panie przewodniczący, szanowni państwo, do przedstawicieli Najwyższej Izby Kontroli mam pytanie może bardziej przekrojowe. Nie oczekuję też odpowiedzi od razu, gdyż jak rozumiem, państwo jesteście z Departamentu Rolnictwa i Rozwoju Wsi, wobec czego być może nie macie takiej wiedzy. Poproszę o odpowiedź na piśmie.</u>
<u xml:id="u-1.40" who="#AnnaGembicka">My też swego czasu rozważaliśmy koncepcję sieciowania instytutów podlegających ministrowi rolnictwa, trochę wzorując się właśnie na Sieci Badawczej Łukasiewicz. Mam pytanie, czy Najwyższa Izba Kontroli przeprowadzała kontrolę i oceniała skutki, efekty połączenia tamtych instytutów, zwłaszcza w zakresie komercjalizacji? Rozważaliśmy to właśnie pod kątem zwiększenia komercjalizacji, czyli de facto wykorzystania badań naukowych także rynkowo. Państwo też zwracali na to uwagę w raporcie. Chciałabym mieć informacje, jak Najwyższa Izba Kontroli ocenia efektywność takiego połączenia. Być może byłaby to dobra droga także dla instytutów podległych ministrowi rolnictwa. Dziękuję.</u>
<u xml:id="u-1.41" who="#RafałOstrowski">Panie przewodniczący, chciałbym na początku odnieść się jeszcze do trzech rzeczy, nie tylko do dwóch pytań, ale także do wypowiedzi pana dyrektora w zakresie stanowiska, które zostało przekazane przez ministerstwo Najwyższej Izby Kontroli w trakcie procedowania informacji. Wskazaliśmy tam potrzebę nowelizacji siedmiu rozporządzeń. Pan dyrektor teraz wspomniał o sześciu, gdyż jak rozumiem, wyłączył pan Morski Instytut Rybacki – Państwowy Instytut Badawczy w Gdyni. Jak rozumiem, do tej pory to rozporządzenie też nie zostało zaktualizowane, czyli potrzeba, którą państwo też pozytywnie ocenili jako potrzebę nowelizacji, jeszcze nie uzyskała zmian w aktach wykonawczych.</u>
<u xml:id="u-1.42" who="#RafałOstrowski">Wracając do pytania pana posła… Może inaczej, może najpierw odpowiem pani poseł, a za chwilę, jeżeli chodzi o Instytut Ogrodnictwa, pozwolę sobie oddać głos pani koordynator kontroli, pani Katarzynie Wysockiej.</u>
<u xml:id="u-1.43" who="#RafałOstrowski">Jeżeli chodzi o kontrolę w Instytucie Łukasiewicza, to z tego, co szybko w tej chwili rozeznaliśmy się, taka kontrola była prowadzona przez inny departament, Departament Nauki i Szkolnictwa, jeżeli dobrze pamiętam, natomiast wydaje mi się, że zasadnym będzie odpowiedź na piśmie, gdzie to przekażemy. Z tego, co w tej chwilę widzę na roboczo, chyba kontrola ta jest już całkowicie zakończona. Tak, gdyż było to w 2020 r. Tak że bez problemu przekażemy informacje na temat wyników tej kontroli.</u>
<u xml:id="u-1.44" who="#RafałOstrowski">Teraz pozwolę sobie oddać głos pani koordynator.</u>
<u xml:id="u-1.45" who="#KatarzynaWysocka">Tak, potwierdzamy przeprowadzenie kontroli. Sekundkę, podeprę się tylko wystąpieniem pokontrolnym. Przeprowadziliśmy oględziny na zasadzie doboru celowego dwóch obiektów w Instytucie Ogrodnictwa. Obejrzeliśmy budynek, w którym mieści się Zakład Przechowalnictwa i Przetwórstwa Owoców i Warzyw, który nie budził zastrzeżeń. Natomiast zgłosiliśmy uwagi do obiektu zabytkowego. Jest to Pałac Prymasowski z XVIII wieku o walorach historyczno-architektonicznych, będący pod nadzorem konserwatora zabytków. Na podstawie protokołu oględzin, w którym zostały zawarte wyjaśnienia do protokołu składane przez przedstawicieli instytutu, stwierdziliśmy, że budynek pałacowy pozostał w złym stanie technicznym, nie zrealizowano zaleceń nadzoru budowlanego zawartych w protokołach okresowych kontroli stanu technicznego budynku, przeprowadzonych w 2000 r. i 2022 r.</u>
<u xml:id="u-1.46" who="#KatarzynaWysocka">Pani dyrektor wyjaśniła nam podczas kontroli, że realizacja zaleceń nie była możliwa z uwagi na niepowodzenia związane z czynionymi staraniami o pozyskanie dofinansowania do najpilniejszych prac remontowych i braku własnych środków finansowych na pokrycie takich wydatków. Ponadto wyjaśniła, że w przypadku instytutu infrastruktura pochodzi w większości z lat 50. i 70., a część z użytkowanych obiektów to obiekty zabytkowe pozostające pod nadzorem konserwatorskim, co nakłada szczególne rygory i generuje zwiększenie kosztów ich utrzymania. Udział wydatków majątkowych w dotacji jest symboliczny przy oczekiwaniu świadczenia usług eksperckich na najwyższym poziomie. Ustalenia kontroli potwierdzają to, co pan poseł był uprzejmy zauważyć. Dziękuję.</u>
<u xml:id="u-1.47" who="#KazimierzPlocke">Jeszcze pan poseł Sałek. Proszę.</u>
<u xml:id="u-1.48" who="#PawełSałek">Panie przewodniczący, krótki komentarz. Pani dyrektor, powtórzę to jeszcze raz przede wszystkim pod kątem rządu. Właśnie chodzi o to, że jeżeli ze środków rządowych nie będzie pieniędzy na remonty substancji zabytkowych w instytutach – podkreślam, że w pierwszej kolejności mówię o Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach – to niestety nie będą one miały możliwości inwestycyjnych. Jest to niemożliwe. Osobiście nie znam naszego krajowego projektu środków dotacyjnych, który mógłby w ten sposób realizować dofinansowanie, jeżeli chodzi na przykład o efekt energetyczny. Kiedyś był program zabytkowy, który został uruchomiony dwa lata temu, dzisiaj oczywiście jest audytowany. Być może tam, ale dzisiaj nie ma takiej możliwości.</u>
<u xml:id="u-1.49" who="#PawełSałek">Uważam, że nawet w ramach środków unijnych w tym momencie nie ma takich pieniędzy. A więc albo będzie dofinansowanie z budżetu konkretnie na instytuty, żeby mogły wyremontować piękne budynki, dlatego że są to piękne budynki, albo po prostu substancja zabytkowa, gdzie są nasze instytuty, cały czas będzie niszczeć.</u>
<u xml:id="u-1.50" who="#KazimierzPlocke">Jeszcze pan dyrektor z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Bardzo proszę.</u>
<u xml:id="u-1.51" who="#MarcinTomaszewski">Zgadzamy się i widzimy potrzebę zwiększonych nakładów na wydatki inwestycyjne w instytucjach badawczych, jednakże minister rolnictwa nie ma do tego podstawy prawnej. Minister rolnictwa udziela instytutom badawczym tylko i wyłącznie dotacji na zadania celowe, w ramach których mogą być realizowane wydatki majątkowe, ale są to tylko i wyłącznie wydatki ściśle związane z realizacją tego konkretnego zadania. Ponadto minister rolnictwa nie ma innej możliwości na przekazanie środków finansowych, które mogłyby być przeznaczone na realizację remontów, inwestycje, utrzymanie budynków.</u>
<u xml:id="u-1.52" who="#MarcinTomaszewski">Jeżeli chodzi o subwencję, którą instytuty otrzymują z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, ona też w zasadzie rokrocznie spada. Jest to subwencja skierowana na utrzymanie potencjału badawczego. Być może jakimś rozwiązaniem tego problemu jest projekt ustawy, który w tej chwili jest procedowany, projekt ustawy zmieniającej ustawę o instytutach badawczych, w której wprowadzono by dotację podmiotową. W jakiś sposób mogłoby to przyczynić się do tego, żeby ministrom nadzorującym dać możliwość przeznaczania środków na wydatki inwestycyjne.</u>
<u xml:id="u-1.53" who="#MarcinTomaszewski">To tyle w tej kwestii z mojej strony. Dziękuję.</u>
<u xml:id="u-1.54" who="#KazimierzPlocke">Chciałbym tylko dodać jedno. Sprawa renowacji obiektów zabytkowych, które są w gestii instytutów naukowo-badawczych, była też wielokrotnie przedmiotem posiedzeń naszej Komisji, także z udziałem przedstawicieli Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wydaje mi się, że sprawa dalej nie jest należycie rozstrzygnięta. Obiekty rzeczywiście wymagają wsparcia finansowego. Dlatego inicjatywa, którą zgłosił pan dyrektor, może być rozwiązaniem tego problemu, ale nie od razu, tylko pewnie rozłożonym w latach. Dlatego będziemy też pilnie oczekiwać takiego projektu. Myślę, że Komisja będzie mogła bardzo mocno go wesprzeć.</u>
<u xml:id="u-1.55" who="#KazimierzPlocke">Wobec braku innych, dodatkowych zgłoszeń zamykam dyskusję.</u>
<u xml:id="u-1.56" who="#KazimierzPlocke">Na tym wyczerpaliśmy porządek dzienny. Protokół posiedzenia będzie do wglądu w sekretariacie Komisji.</u>
<u xml:id="u-1.57" who="#KazimierzPlocke">Dziękuję państwu za przybycie. Zamykam posiedzenie.</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>