text_structure.xml
41 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml" />
<TEI>
<xi:include href="header.xml" />
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#PiotrAdamowicz">Stwierdzam kworum.</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#PiotrAdamowicz">Porządek dzisiejszego posiedzenia przewiduje:</u>
<u xml:id="u-1.2" who="#PiotrAdamowicz">Pierwsze czytanie przedstawionego przez Prezydium Sejmu projektu uchwały w sprawie upamiętnienia księdza Jerzego Popiełuszki w 40. rocznicę męczeńskiej śmierci. Jest to druk nr 710. Uzasadnia wicemarszałek Sejmu, pani poseł Monika Wielichowska.</u>
<u xml:id="u-1.3" who="#PiotrAdamowicz">Punkt nr 2. Pierwsze czytanie poselskiego projektu uchwały w sprawie uczczenia błogosławionego księdza Jerzego Popiełuszki w 40. rocznicę męczeńskiej śmierci (druk nr 711). Uzasadniają poseł Joanna Lichocka i poseł Tomasz Zieliński, z tym, że pani przewodnicząca Lichocka uprzedziła, że sprawozdawcą będzie pan poseł Tomasz Zieliński.</u>
<u xml:id="u-1.4" who="#PiotrAdamowicz">Punkt nr 3. Na wniosek części z państwa posłów wprowadziliśmy – zobaczymy, jak to będzie funkcjonowało – sprawy bieżące.</u>
<u xml:id="u-1.5" who="#PiotrAdamowicz">Czy są uwagi do porządku dziennego? Nie słyszę, stwierdzam, że porządek został przyjęty.</u>
<u xml:id="u-1.6" who="#PiotrAdamowicz">Proponuję, aby po przeprowadzeniu pierwszych czytań projektów z druków nr 710 i 711, na podstawie art. 40 ust. 4 regulaminu Sejmu, ze względu na ich wspólną tematykę, Komisja wyraziła zgodę na wspólne ich rozpatrzenie i sporządzenie z nich sprawozdania. Czy jest sprzeciw wobec takiego sposobu procedowania? Nie widzę, nie słyszę. Stwierdzam, że został przyjęty.</u>
<u xml:id="u-1.7" who="#PiotrAdamowicz">Stwierdzam, że Komisja podjęła uchwałę o wspólnym rozpatrzeniu projektów i sporządzeniu z nich sprawozdania.</u>
<u xml:id="u-1.8" who="#PiotrAdamowicz">Panie i panowie posłowie, zanim przejdziemy do procedowania, korzystając z obecności pani marszałek, która jest członkiem Prezydium Sejmu, chciałbym prosić panią o wyjaśnienie, dlaczego projekt Prezydium Sejmu, dotyczący tak ważnej i jednocześnie symbolicznej uchwały trafił do Komisji Kultury i Środków Przekazu. Czy to oznacza, że nie udało się wypracować wspólnego tekstu porozumienia, żeby izba mogła przyjąć projekt uchwały w sprawie śmierci księdza Jerzego Popiełuszki, na przykład poprzez aklamację? Bardzo proszę, pani marszałek.</u>
<u xml:id="u-1.9" who="#MonikaWielichowska">Szanowny panie przewodniczący, Wysoka Komisjo, przychodzę do państwa z projektem prezydialnym, a ten projekt dotyczy upamiętnienia księdza Jerzego Popiełuszki w 40. rocznicę męczeńskiej śmierci. Naszym zamysłem było przyjęcie projektu przez aklamację. Tak się nie stało. Sprzeciw wobec tego projektu wniósł w imieniu klubu Prawa i Sprawiedliwości pan poseł Suski. Tak się stało, że musimy go procedować. Został skierowany do prac Wysokiej Komisji.</u>
<u xml:id="u-1.10" who="#PiotrAdamowicz">Też dla państwa wiedzy – z informacji, jakie uzyskałem z gabinetu marszałka Sejmu wynika, iż projekt prezydialny był przygotowywany we współpracy z Duszpasterstwem Parlamentarzystów. Dziękuję uprzejmie.</u>
<u xml:id="u-1.11" who="#PiotrAdamowicz">Bardzo proszę panią Wielichowską…Pan w jakiej sprawie, panie pośle?</u>
<u xml:id="u-1.12" who="#PiotrAdamowicz">Bardzo proszę raz jeszcze panią marszałek Wielichowską o uzasadnienie projektu z druku nr 710. Dziękuję.</u>
<u xml:id="u-1.13" who="#MonikaWielichowska">Zapewne macie przed sobą państwo druk nr 710. Prezydium Sejmu, pragnąc okazać szacunek dla podstawowych wartości obywatelskich, jakie kapłan promował w swoim życiu: prawdy, wolności, solidarności; wyrażając troskę o dobro i wolność ojczyzny i wolę zjednoczenia w obliczu zagrażającej jej obywatelom niebezpieczeństw, chciało upamiętnić księdza Jerzego Popiełuszkę w 40. rocznicę męczeńskiej śmierci.</u>
<u xml:id="u-1.14" who="#MonikaWielichowska">Tekst samej uchwały jest dość krótki, ale wydaje nam się, że został wypracowany w taki sposób, aby można było go jednolicie przyjąć. O to Wysoką Komisję w imieniu Prezydium Sejmu proszę.</u>
<u xml:id="u-1.15" who="#PiotrAdamowicz">Teraz proszę pana posła Zielińskiego o uzasadnienie projektu uchwały z druku nr 711.</u>
<u xml:id="u-1.16" who="#TomaszZieliński">Panie przewodniczący, szanowni państwo, tak patrzę, że oba projekty są bardzo zbieżne ze sobą, poruszają tę samą tematykę, bo nie może być inaczej. Posypuję głowę popiołem, bo rzeczywiście, myśląc o 40. rocznicy śmierci, napisałem błędnie rok 1984. Powinien być 2024 r., Biuro Legislacyjne poprawiło. Ale te najważniejsze elementy, czyli zaangażowanie księdza Jerzego, szczególnie w okresie stanu wojennego, i jego męczeńska śmierć, są praktycznie, można powiedzieć, bardzo w obu projektach zbliżone. Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-1.17" who="#PiotrAdamowicz">Bardzo proszę, pani poseł Lichocka.</u>
<u xml:id="u-1.18" who="#JoannaLichocka">Po pierwsze – mamy wiedzę, że nasz projekt powstał pierwszy i został złożony pierwszy, ale być może były to sekundy i Prezydium Sejmu szybko nadrobiło ten błąd.</u>
<u xml:id="u-1.19" who="#JoannaLichocka">Po drugie – w projekcie Prezydium Sejmu jest troszkę ta zasada, jaką opisywał Jarosław Marek Rymkiewicz w swoim tekście po wprowadzeniu stanu wojennego, opisywaniu jak zachowały się gazety pod zaborem rosyjskim. Nie ma Polski, nie ma Rosji, nie było powstania. W tej uchwale nie ma Moskali, nie ma komunizmu, nie ma o tym, że Polska Rzeczpospolita Ludowa była podporządkowana moskiewskim władzom, nie ma walki o wolność Polski. Bo ksiądz Jerzy Popiełuszko to nie tylko bohater, który heroicznie oddał życie za wartości takie jak: wolność, równość, braterstwo, solidarność, ale również za wolność Polski. W państwa projekcie nie ma, przynajmniej w mojej opinii, wystarczającego nacisku na to. W naszym – jest. Ta kwestia walki z okupacją komunistyczną jest wybita w naszym projekcie, u państwa – nie. U państwa jest jakiś świat, w którym ksiądz Jerzy walczył z nie bardzo ściśle zdefiniowanym wrogiem i został wprawdzie zamordowany przez esbeków, ale komu oni służyli i czyje rozkazy wykonywali – nie wiadomo. O jakie zło do zwyciężania dobrem chodziło księdzu Jerzemu? Jest ono abstrakcyjne, wyjęte z kontekstu historycznego i niepodległościowego.</u>
<u xml:id="u-1.20" who="#JoannaLichocka">Również ostatni akapit w państwa projekcie mówi bardzo ogólnie o „trosce o dobro i wolność Ojczyzny oraz woli zjednoczenia w obliczu zagrażających jej obywatelom niebezpieczeństw”. Zabrzmiało to tak, jakby ksiądz Jerzy był orędownikiem Okrągłego Stołu, jakby chciał się jednoczyć z Kiszczakiem i Urbanem. To jest kłamstwo historyczne.</u>
<u xml:id="u-1.21" who="#JoannaLichocka">Proszę państwa, możecie się na to żachnąć. Pewnie w waszej wrażliwości nie zinterpretowaliście tak tego akapitu. Nie mówię, że to jest bardzo i wyraźnie, wprost napisane. Ale taka interpretacja, którą przed chwilą przedstawiłam, jest możliwa. W mojej opinii to jest ucieczka od postawienia kropki nad i w kwestii tego, dlaczego ksiądz Jerzy został zamordowany, dlaczego jest bohaterem narodowym – nie tylko bohaterem wartości takich jak: wiara, dobro, sprawiedliwość. O to nam chodzi i dlatego chciałabym – naprawdę nie chcę tego mówić konfrontacyjnie – żebyście państwo zobaczyli te akapity w naszym projekcie, które wybijają tę kwestię historyczną dokładniej. Mam taką interpretację, że w państwa projekcie jest to rozmyte. I włączmy prawdziwszy opis rzeczywistości do tego projektu uchwały. To tyle. Proszę sobie porównać te teksty.</u>
<u xml:id="u-1.22" who="#PiotrAdamowicz">Formalnie otwieram otwartą już debatę ogólną o projekcie. Bardzo proszę – pani przewodnicząca, później pan poseł Gliński.</u>
<u xml:id="u-1.23" who="#DariaGosekPopiołek">Uważam, że to jest wielka szkoda, że nie udało się wypracować tego na poziomie Prezydium Sejmu. W Senacie taka praca była możliwa i przyjął tę uchwałę przez aklamację. Bardzo prosiłabym o to, żebyśmy jednak byli w stanie uzgodnić te obydwie wersje. Tu nie ma nic kontrowersyjnego, wszyscy się zgadzamy. Po prostu popracujmy w jakiejś otwartości. Jakiekolwiek kłótnie byłyby tu czymś złym. I mam nadzieję, że ta Komisja nie stanie się miejscem takich praktyk. Dziękuję.</u>
<u xml:id="u-1.24" who="#PiotrAdamowicz">Teraz pan poseł Gliński. Bardzo proszę.</u>
<u xml:id="u-1.25" who="#PiotrGliński">Powiem tylko jednym zdaniem, bo nie chcę używać mocniejszych słów – to jest uchwała w duchu nieprawdziwa. To jest tylko pół prawdy dotyczącej księdza Popiełuszki, całej tej sytuacji, tego momentu w polskiej historii – niebywale ważnego na wielu poziomach. Między innymi na tym poziomie, który odwołuje się do słów św. Pawła. Natomiast wielu innych wymiarów tutaj po prostu nie ma. Nie wiem, czy jesteśmy w tej chwili w stanie szybko redakcyjnie włączyć – był głos, który podchodzi do tego koncyliacyjnie – ten wątek, ten wymiar, o którym mówiła pani przewodnicząca Lichocka. A jest absolutnie niezbędny, bo nie jesteśmy w jakiejś wyabstrahowanej sytuacji, w której ksiądz zginął w związku z tym, że chciał czynić dobro i dobrem także zwyciężać zło. W uchwale sejmowej nie można zakłamywać prawdy historycznej, co do której jednak pewnie byśmy się byli w stanie zgodzić, gdybyśmy mogli nad tym spokojnie popracować. Jeżeli państwo eliminujecie w Prezydium Sejmu głos największego klubu parlamentarnego i możliwość funkcjonowania w demokracji, to później są takie konsekwencje.</u>
<u xml:id="u-1.26" who="#PiotrAdamowicz">O głos poprosiła pani marszałek Wielichowska. Bardzo proszę.</u>
<u xml:id="u-1.27" who="#PiotrAdamowicz">Czy ktoś jeszcze w ramach debaty ogólnej? Jeżeli nie, to też pozwolę sobie zabrać głos.</u>
<u xml:id="u-1.28" who="#PiotrAdamowicz">Panie i panowie, znam relację z posiedzenia Konwentu Seniorów. Panie pośle – zwracam się do pana Glińskiego – nie chciałbym przytaczać pewnych słów i zachowań, które tam padały, bo czasami doświadczamy ich na posiedzeniach tejże Komisji.</u>
<u xml:id="u-1.29" who="#PiotrAdamowicz">Szanowni państwo, natomiast powraca cały czas jedno i to samo pytanie – czy Sejm Rzeczypospolitej Polskiej jest od pisania historii, a niekiedy pisania historii na nowo? To powraca cały czas, szczególnie przy uchwałach historycznych. Niestety, pani poseł Lichocka, porównuję dwie uchwały. Elementarz. W uchwale Prezydium Sejmu mamy do czynienia z określeniem liczby osób uczestniczących w pogrzebie na 500 tys. W waszej uchwale – około 800 tys. Czy Sejm jest od tego, żeby określać dokładnie, ile było osób? No nie.</u>
<u xml:id="u-1.30" who="#PiotrAdamowicz">Pomijam błędy rzeczowe co do nazw Zalewu Wiślanego i tak dalej.</u>
<u xml:id="u-1.31" who="#PiotrAdamowicz">„Wyszli z aresztu” – mówię tutaj o osobach skazanych za zamordowanie księdza Jerzego Popiełuszki. Nie z aresztu, a z więzienia. Tyle chciałem moich drobnych uwag.</u>
<u xml:id="u-1.32" who="#PiotrAdamowicz">Pani poseł Matysiak, bardzo proszę.</u>
<u xml:id="u-1.33" who="#PaulinaMatysiak">Dwie rzeczy. Dołączam się do głosu pani przewodniczącej Gosek-Popiołek. Mam nadzieję, że naprawdę będziemy w stanie dzisiaj, w pewnej zgodzie wypracować wspólny projekt. To jest naprawdę niezwykle ważne, nie potrzebujemy kłótni przy temacie tej uchwały. To jedna rzecz.</u>
<u xml:id="u-1.34" who="#PaulinaMatysiak">I druga, związana pewnie z naszą praktyką pracy w Komisji. Przypomnę, że w poprzedniej kadencji Sejmu krążył pewien pomysł związany z tym, żeby powołać podkomisję, która mogłaby zajmować się tekstami uchwał i przychodzić z gotowym, wypracowanym projektem. Być może warto by do tego wrócić, do podkomisji, w której byliby przedstawiciele wszystkich klubów, wszystkich kół, a zainteresowani posłowie mogliby przecież też uczestniczyć w tych pracach. Być może to zwolniłoby nam trochę przestrzeni z prac samej Komisji, bo, jak widać, te tematy będą powracały przy kolejnych uchwałach rocznicowych. Nie tylko tych związanych z upamiętnieniem postaci, ale pewnie też wydarzeń. Wiemy, że ten problem, jak zresztą pan sam przewodniczący powiedział, powraca, więc zostawiam to pod rozwagę Prezydium Sejmu, żeby, być może, pochylić się nad tą sprawą. I może to byłoby jakieś rozwiązanie, które w przyszłości umożliwiłoby wspólną pracę nad jednym tekstem w pewnej ciszy i spokoju. Dziękuję.</u>
<u xml:id="u-1.35" who="#PiotrAdamowicz">Informacyjnie – prawdopodobnie w czwartek poproszę o spotkanie Prezydium Sejmu. Będziemy na ten temat rozmawiać.</u>
<u xml:id="u-1.36" who="#PiotrAdamowicz">Panie i panowie, stwierdzam zakończenie pierwszego czytania projektów uchwał z druków nr 710 i 711. Komisja podjęła uchwałę o wspólnym rozpatrzeniu projektów. Komisja musi teraz wybrać projekt wiodący. Proponuję, aby projektem wiodącym był projekt uchwały z druku nr 710. Czy jest wobec tego sprzeciw?</u>
<u xml:id="u-1.37" who="#UrszulaAugustyn">Argumenty, że to jest czyjś wniosek… Jeśli jest to wniosek Prezydium Sejmu, to chcę przypomnieć, że był konsultowany z kapelanem parlamentarzystów. Naprawdę więc nie jest to zły projekt. I proszę uprzejmie, żebyśmy to zaakceptowali. Jeden – przypuszczam, że krótszy – projekt powinien być projektem wiodącym, dlatego jeszcze raz skłaniam się do tego, o czym powiedział pan przewodniczący – niech projekt Prezydium Sejmu będzie projektem wiodącym i będziemy do niego dokładali poprawki. Ale zacznijmy wreszcie pracę, a nie przerzucajmy się takimi bzdurnymi argumentami.</u>
<u xml:id="u-1.38" who="#JoannaLichocka">Dlatego jeszcze raz chciałabym zaapelować do większości w Komisji o poparcie projektu, który jest prawdziwszy historycznie, który nie rozmywa ówczesnych realiów i który będzie łatwiej poprawić czy uzupełnić o rzeczy, na których państwu zależy, niż poprawić ten projekt, który jest przedstawiony przez Prezydium Sejmu. Jak sądzę, trzeba będzie dawać dużo więcej poprawek, akapitów do projektu przedstawionego przez Prezydium Sejmu niż do projektu przedstawionego przez nas. Być może państwo macie inną opinię.</u>
<u xml:id="u-1.39" who="#PiotrAdamowicz">Pani marszałek Wielichowska. Tak, widzę, panie pośle…</u>
<u xml:id="u-1.40" who="#MonikaWielichowska">Jestem jednak trochę wywołana do tablicy i nie mogę słów pana posła Glińskiego zostawić bez echa. Chciałam panu posłowi i Wysokiej Komisji przypomnieć, że Sejm X kadencji zadecydował o tym, żeby w Prezydium Sejmu zasiadało sześciu wicemarszałków tak, żeby każdy klub miał swojego reprezentanta bądź reprezentantkę. I przypomnę, że kandydatura pani poseł Witek była postawiona pod głosowanie; za kandydaturą pani Witek na wicemarszałka zagłosowało 203 posłów, przeciw było 252 posłów, a 3 wstrzymało się od głosu. Zatem pani poseł Witek nie otrzymała bezwzględnej większości głosów, jeśli chodzi o to, by zostać wicemarszałkiem.</u>
<u xml:id="u-1.41" who="#MonikaWielichowska">I później marszałek Szymon Hołownia trzykrotnie – zdaje się, że pisemnie – zwracał się do władz pana klubu, czyli klubu Prawa i Sprawiedliwości, aby przedstawić inną kandydaturę. Za każdym razem przedstawiacie państwo kandydaturę pani poseł Witek, na którą nie ma zgody.</u>
<u xml:id="u-1.42" who="#PiotrAdamowicz">Pan poseł Mieszkowski, następnie pani poseł Paulina Matysiak.</u>
<u xml:id="u-1.43" who="#KrzysztofMieszkowski">Nie ukrywam, że zawsze z dużą przyjemnością wysłuchuję rozmaitych opowieści pani posłanki Lichockiej, bo właściwie tylko ona potrafi w ten sposób wędrować po meandrach myśli, przekonań, aż w końcu staje pod ścianą jak zwykle. Proszę mi więc niczego nie sugerować, pani posłanko, bo pani na temat tego, co myślę o księdzu Jerzym Popiełuszce i strasznym mordzie, którego dokonano na jego osobie… Nigdy o tym nie rozmawialiśmy i proszę nie opowiadać bzdur, bo to jest dość nieprzyzwoite.</u>
<u xml:id="u-1.44" who="#PiotrAdamowicz">Pani poseł Matysiak zrezygnowała ze swojego głosu i apeluję do pana posła, żeby też zrezygnował. Przejdźmy do głosowania i pracujmy nad projektem. Czy dalej będziemy wymieniać poglądy, jak to było z Prezydium Sejmu i dlaczego?</u>
<u xml:id="u-1.45" who="#PiotrGliński">Właśnie państwa wypowiedzi w stu procentach potwierdzają tę tezę, którą niestety za każdym razem trzeba przedstawiać i trzeba dawać świadectwo, że w Polsce demokracja upada. Nie wiem, ktoś ją nazwał walczącą, nawiązując już nie ważne do czego. Ale, mówiąc poważnie – tak, niestety w Polsce mechanizmy demokratyczne nie funkcjonują, nie funkcjonuje także demokracja w polskim parlamencie, nie funkcjonuje wolna debata, bo właśnie przedstawiacie cały czas argumenty siły.</u>
<u xml:id="u-1.46" who="#PiotrGliński">Tak, w Polsce demokracja, debata demokratyczna jest w sposób brutalny ograniczana – albo siłowo, albo właśnie poprzez głosowania większościowe. To się w jakimś momencie skończy, bo demokracja ma to do siebie, że ludzie zmieniają poglądy, że zmiany społeczne następują. I wtedy bardzo trudno będzie wrócić do rzeczywistości, która będzie rzeczywistością właśnie budującą wspólnotę czy szukającą konsensu. Po polsku – jeszcze raz panu mówię, panie pośle – konsens. Tak to słowo brzmi. Konsensus to jest łacińska odmiana czy forma tego słowa. Dziękuję.</u>
<u xml:id="u-1.47" who="#PiotrAdamowicz">Panie i panowie, debata ogólna została zamknięta. Udzielę głosu w drodze wyjątku, ponieważ o możliwość o zabrania go na krótko poprosiła pani poseł Alicja Łuczak, nowy członek Komisji. Potem marszałek i przechodzimy do głosowania.</u>
<u xml:id="u-1.48" who="#AlicjaŁuczak">Tak, to rzeczywiście mój debiut. Proszę o przejście do głosowania z takim jeszcze, tylko jednym zdaniem. Mianowicie, jako polonistka widzę, że pierwszy projekt jest zwięzły i konkretny, podczas gdy drugi projekt ma znamiona życiorysu, a nie formy, którą się przyjmuję na Sejmie. Tylko taka delikatna uwaga. I proszę już o głosowanie.</u>
<u xml:id="u-1.49" who="#PiotrAdamowicz">Pani marszałek, bardzo panią proszę.</u>
<u xml:id="u-1.50" who="#PiotrAdamowicz">Kto z pań i panów posłów jest za tym, żeby projekt PiS był projektem wiodącym? Proszę o oddanie głosu. Kto jest przeciwko? Kto się wstrzymał? Dziękuję bardzo, zamykam głosowanie. Proszę o podanie wyników.</u>
<u xml:id="u-1.51" who="#PiotrAdamowicz">Panie i panowie, głosowało 25 parlamentarzystów, za było 9, przeciw – 14, wstrzymało się – 2. Tym samym projekt nie staje się projektem wiodącym. Wiodący staje się projekt z druku nr 710, przygotowany przez Prezydium Sejmu.</u>
<u xml:id="u-1.52" who="#PiotrAdamowicz">Przystępujemy do rozpatrzenia projektu uchwały. Przede wszystkim mam pytanie – Pani marszałek, czy pani akceptuje poprawki przygotowane przez Biuro Legislacyjne i językoznawców?</u>
<u xml:id="u-1.53" who="#PiotrAdamowicz">Panie i panowie posłowie, czy są uwagi do tytułu projektu uchwały? Bardzo proszę, pani poseł Lichocka.</u>
<u xml:id="u-1.54" who="#PiotrAdamowicz">Pytanie do wnioskodawców – pani marszałek, czy pani zgadza się na tę poprawkę?</u>
<u xml:id="u-1.55" who="#PiotrAdamowicz">Bardzo proszę panią przewodniczącą Lichocką, aby raz jeszcze przeczytała zaproponowany tytuł.</u>
<u xml:id="u-1.56" who="#PiotrAdamowicz">Panie i panowie, przechodzimy do akapitu nr 1. Czy są uwagi co do akapitu nr 1? Bardzo proszę panią poseł Chorosińską.</u>
<u xml:id="u-1.57" who="#UrszulaAugustyn">Uważam, że dokładnie to samo jest napisane w akapicie nr 1. Mamy „40 lat temu”, mamy datę 19 października, mamy „kapelana Solidarności”.</u>
<u xml:id="u-1.58" who="#UrszulaAugustyn">Dokładnie to zdanie, te słowa, na których panu zależy, są zapisane w akapicie nr 2 projektu.</u>
<u xml:id="u-1.59" who="#PaulinaMatysiak">I myślę, że dlatego w pierwszym zdaniu, żeby pokazać, że nie dlatego, że został zamordowany i na tym się skupiamy, tylko właśnie jaką był osobą. Rozumiem, że mam przygotować tę poprawkę na piśmie?</u>
<u xml:id="u-1.60" who="#PiotrAdamowicz">Panie i panowie, poprawka autorstwa pani poseł Matysiak. Cytuję, bo to jest in extenso: „40 lat temu – 19 października 1984 r. ksiądz Jerzy Popiełuszko, kapelan „Solidarności” i organizator mszy za Ojczyznę w warszawskim kościele pw. św. Stanisława Kostki, niezłomny kapelan wolności, kierujący się słowami: «zło dobrem zwyciężaj» został brutalnie zamordowany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa PRL”</u>
<u xml:id="u-1.61" who="#PiotrAdamowicz">Dobra, jeszcze raz, w całości: „40 lat temu – 19 października 1984 r. ksiądz Jerzy Popiełuszko, kapelan „Solidarności” i organizator mszy za Ojczyznę w warszawskim kościele pw. św. Stanisława Kostki, niezłomny kapłan wolności, kierujący się słowami: «zło dobrem zwyciężaj», został brutalnie zamordowany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa PRL”.</u>
<u xml:id="u-1.62" who="#PiotrAdamowicz">Czy jest sprzeciw wobec przyjęcia tejże poprawki?</u>
<u xml:id="u-1.63" who="#PiotrAdamowicz">Głosowało 23 posłów, za było 10, 13 się sprzeciwiło, nikt się nie wstrzymał. Poprawka nie została uwzględniona. Dziękuję bardzo.</u>
<u xml:id="u-1.64" who="#JoannaLichocka">Czy ja mogę dostać na piśmie poprawkę pani poseł, żeby dobrze…Po prostu chcę zgłosić krótszą wersję poprawki pani poseł. Bo być może ten „kapelan” przeszkadza pani poseł Augustyn.</u>
<u xml:id="u-1.65" who="#UrszulaSęk">Dopuścilibyśmy zgłoszenie wniosku mniejszości, tylko wtedy propozycja nadania nowego brzmienia całemu akapitowi nr 1.</u>
<u xml:id="u-1.66" who="#PiotrGliński">Są dwie rzeczy okropne. Jest bezosobowa forma „inwigilowano go”, „aresztowano”. Krasnoludki.</u>
<u xml:id="u-1.67" who="#JoannaLichocka">Uzasadnienie: Na skutek sprzeciwu posłów koalicji 13 grudnia, by w pierwszym akapicie pojawiła się sentencja, którą kierował się ksiądz Jerzy i odrzuceniu poprzedniej poprawki, zgłaszam tekst koncyliacyjny.</u>
<u xml:id="u-1.68" who="#PiotrAdamowicz">Panie i panowie, słyszeliście poprawkę zaproponowaną przez panią poseł Lichocką. Czy jest sprzeciw wobec tejże poprawki dotyczącej akapitu nr 1?</u>
<u xml:id="u-1.69" who="#PiotrAdamowicz">Pani poseł Augustyn.</u>
<u xml:id="u-1.70" who="#PiotrAdamowicz">Przechodzimy do akapitu nr…</u>
<u xml:id="u-1.71" who="#PiotrAdamowicz">Pani przewodnicząca Augustyn.</u>
<u xml:id="u-1.72" who="#JoannaLichocka">Uzasadnienie: uważam, że przypomnienie tego przesłania konieczne jest już na początku uchwały.</u>
<u xml:id="u-1.73" who="#PiotrAdamowicz">Panie i panowie, głosujemy teraz poprawkę poseł Lichockiej, poprawkę nr 2. Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem tejże poprawki? Kto jest przeciw? Kto się wstrzymał? Dziękuję uprzejmie, zamykam głosowanie. Proszę o podanie wyników.</u>
<u xml:id="u-1.74" who="#PiotrAdamowicz">Głosowało 25 posłów, za było 9, przeciw – 15, wstrzymała się 1 osoba. Poprawka nie uzyskała większości.</u>
<u xml:id="u-1.75" who="#PiotrAdamowicz">Czy są kolejne uwagi do akapitu nr 1? Bo chciałbym stwierdzić, że został przyjęty. Nie ma. Panie i panowie, stwierdzam, że akapit nr 1 został rozpatrzony i przyjęty.</u>
<u xml:id="u-1.76" who="#PiotrAdamowicz">Przechodzimy zatem do akapitu nr 2. Czy są uwagi do akapitu nr 2?</u>
<u xml:id="u-1.77" who="#PiotrAdamowicz">Pani poseł Augustyn.</u>
<u xml:id="u-1.78" who="#PiotrAdamowicz">Czy są jeszcze jakieś uwagi? Bardzo proszę, pan poseł Gliński.</u>
<u xml:id="u-1.79" who="#PiotrGliński">Jeżeli można nie przerywać…I tu także jest to określenie: „Wszyscy pamiętamy jego przesłanie: zło dobrem zwyciężaj”. Jestem zwolennikiem tego, żeby przenieść to do akapitu nr 1. Państwo się nie zgodziliście, ale zawieszam to jeszcze, bo można alternatywnie przedstawić to, co ja proponuję. W drugiej części akapitu nr 2 są cytaty, które nie są cytatami pierwszoplanowymi, kojarzącymi się z księdzem Popiełuszką. Uważam, że są mniej istotne niż ten cytat podstawowowy – „zło dobrem zwyciężaj”. Dlatego proponowałbym, żeby akapit nr 2 miał następujące brzmienie:</u>
<u xml:id="u-1.80" who="#PiotrGliński">Ksiądz Jerzy Popiełuszko – dobrze, może już nie być tego „skromnego kapłana” – pochodzący z podbiałostockiej wioski Okopy, w czasie stanu wojennego świadczył wszechstronną pomoc internowanym i publicznie stawał w ich obronie. Na celebrowane przez niego msze za Ojczyznę przychodziły tłumy – tu bym postawił kropkę i wykreślił to niezręczne zdanie, a umieścił to – Wszyscy pamiętamy jego przesłanie: „zło dobrem zwyciężaj”; i wprowadziłbym do tego akapitu tekst, który jest końcówką akapitu nr 2 w propozycji naszej uchwały i brzmi: „nawoływał do odnowy religijnej i moralnej, mówił o konieczności prawdy, potępiał deptanie praw obywatelskich, w prostych słowach obnażał kłamstwa komunistycznych okupantów” – to włączyłbym jako dopełnienie akapitu nr 2 z podmiotem „Ksiądz Popiełuszko” przed „nawoływał”.</u>
<u xml:id="u-1.81" who="#DominikaChorosińska">Proszę? To znaczy nie. Chyba najpierw „msza za Ojczyznę” i „przybywały tłumy”, a potem, że był też kapelanem robotników.</u>
<u xml:id="u-1.82" who="#PiotrAdamowicz">Panie i panowie, akapit nr 2 został rozpatrzony i przyjęty.</u>
<u xml:id="u-1.83" who="#PiotrAdamowicz">Tym samym przechodzimy do akapitu nr 3. Proszę o uwagi dotyczące akapitu nr 3. Poseł Zieliński, bardzo proszę.</u>
<u xml:id="u-1.84" who="#PiotrAdamowicz">Poseł Szopiński.</u>
<u xml:id="u-1.85" who="#JoannaLichocka">Panie pośle, jeżeli uważa pan, że dodanie obydwu tych akapitów trochę za bardzo wydłuża, to może jest jakieś miejsce, gdzie można by dokonać skrótu? Zastanówmy się nad tym, co pan uważa za zbędne. Proponowałbym przyjąć obydwa te akapity, aczkolwiek może dalsze poprawki trochę by skracały. To może być otwarcie.</u>
<u xml:id="u-1.86" who="#PiotrAdamowicz">Pani poseł Chorosińska.</u>
<u xml:id="u-1.87" who="#MonikaWielichowska">Poprawka pani poseł Lichockiej została przyjęta w akapicie nr 1. Poprawka pana posła Glińskiego w akapicie nr 2 również w całości została przyjęta, za co dziękuję. Natomiast jeśli chodzi o akapit nr 3, proszę jednak raz jeszcze – i mówię to głośno – o rozważenie pozostawienia wersji przedstawionej przez Prezydium Sejmu.</u>
<u xml:id="u-1.88" who="#PiotrAdamowicz">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem poprawki pana posła Zielińskiego? Kto jest przeciw? Kto się wstrzymał? Zamykam głosowanie. Proszę o podanie wyników.</u>
<u xml:id="u-1.89" who="#PiotrAdamowicz">Głosowało 21 posłów, przeciwko przyjęciu poprawki było 12, 8 za poprawką, 1 osoba się wstrzymała. Poprawka posła Zielińskiego nie uzyskała akceptacji</u>
<u xml:id="u-1.90" who="#PiotrAdamowicz">Teraz, panie pośle, głosujemy wniosek pani poseł Wielichowskiej.</u>
<u xml:id="u-1.91" who="#JoannaLichocka">Działalność księdza Jerzego Popiełuszki budziła sprzeciw władz PRL i ich mocodawców w Moskwie – wypada zdanie: „Próbowano zmusić episkopat do przeniesienia kapłana do innej parafii”; następuje zdanie kolejne. Był on pod stałą obserwacją Służby Bezpieczeństwa, kilkakrotnie zatrzymywany i poddawany stałym rewizjom i nasilającym się, zorganizowanym atakom komunistycznych środków masowego przekazu. Cotygodniowe seanse nienawiści przeciw kapłanowi prowadził ówczesny rzecznik rządu Jerzy Urban – i tutaj „na swoich konferencjach prasowych” wypada. Ani on, ani dziennikarze uczestniczący w tej operacji nigdy nie zostali ukarani – wyrzucamy „przygotowującej wyeliminowanie księdza Jerzego”. Mimo świadomości grożącego mu niebezpieczeństwa z rąk komunistów bohaterski kapłan nie zdecydował się skorzystać z propozycji wyjechania na jakiś czas z kraju. Nie mogąc powstrzymać działalności ks. Jerzego Popiełuszki, rządzący postanowili go zamordować. 19 października 1984 roku, po odprawieniu mszy świętej w Bydgoszczy, ksiądz Jerzy został porwany przez trzech funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa, brutalnie pobity. Został następnie zamordowany, a ciało obciążone workiem z kamieniami oprawcy wrzucili do zalewu wiślanego koło Włocławka. Mordercom zorganizowano pokazowy proces. Wszyscy wyszli z więzienia przed upływem zasądzonego wymiaru kary – tutaj oczywiście powinno być, że „prawdziwi mocodawcy zabójców nigdy nie zostali osądzeni”, ale to wiemy; myślę, że to można opuścić. Pogrzeb księdza Jerzego Popiełuszki, który odbył się 3 listopada 1984 roku, był wielką manifestacją patriotyczną – już nie licytujmy się na to, ilu tam było wiernych.</u>
<u xml:id="u-1.92" who="#JoannaLichocka">W ten sposób skróciłam ten tekst o jedną trzecią. Można popracować jeszcze, można pewnie kolejne wyrazy skrócić. O co nam chodzi? Zależy nam na tym, żeby pokazać jak system komunistyczny, jak bezpieka walczyła z księdzem Jerzym i jak go zamordowała. Uważamy, że to jest ważne. Ma ważny wymiar edukacyjny i – powiem tak górnolotnie – martyrologiczny.</u>
<u xml:id="u-1.93" who="#MaciejWróbel">Wysoka Komisjo, proponuję, żebyśmy przyjęli akapit nr 3 zaproponowany przez Prezydium Sejmu. Jest on czytelny, krótki, zawiera wszystkie te informacje, które zostały zawarte w przedłożonej przez klub Prawa i Sprawiedliwości propozycji.</u>
<u xml:id="u-1.94" who="#PiotrAdamowicz">Proszę.</u>
<u xml:id="u-1.95" who="#PiotrAdamowicz">Ale niczego nowego – poza wymianą poglądów, które powtarzaliśmy – nie ma.</u>
<u xml:id="u-1.96" who="#PiotrAdamowicz">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem poprawki proponowanej przez panią poseł Lichocką? Kto jest przeciw? Kto się wstrzymał? Dziękuję uprzejmie. Zamykam głosowanie. Proszę o podanie wyników.</u>
<u xml:id="u-1.97" who="#PiotrAdamowicz">Głosowało 22 posłów. Za poprawką pani poseł było 8 posłów.</u>
<u xml:id="u-1.98" who="#PiotrAdamowicz">Pani poseł, tak przy okazji. Pani była na pogrzebie księdza Jerzego Popiełuszki?</u>
<u xml:id="u-1.99" who="#PiotrAdamowicz">Proszę bardzo. Kolejna poprawka, tym razem pani poseł Chorosińskiej.</u>
<u xml:id="u-1.100" who="#DominikaChorosińska">Moja propozycja poprawki jest następująca, aby ten akapit brzmiał: Działalność księdza Jerzego Popiełuszki budziła sprzeciw władz PRL i ich mocodawców w Moskwie. Był on pod stałą obserwacją Służby Bezpieczeństwa, kilkakrotnie zatrzymywany, poddawany stałym rewizjom i nasilającym się, zorganizowanym atakom komunistycznych środków masowego przekazu. Mimo świadomości grożącego mu niebezpieczeństwa ze strony komunistów kapłan nie zdecydował się skorzystać z propozycji opuszczenia kraju. Popiełuszko został porwany i zamordowany 19 października 1984 r. Jego ciało obciążone workiem z kamieniami oprawcy wrzucili do zalewu na Wiśle koło Włocławka. Mordercom księdza Popiełuszki zorganizowano pokazowy proces, po którym skazano ich na więzienie. Wszyscy wyszli z aresztu przed upływem zasądzonego okresu odbywania kary. W pogrzebie księdza Jerzego uczestniczyło kilkaset tysięcy wiernych i był on wielką manifestacją patriotyczną.</u>
<u xml:id="u-1.101" who="#PiotrAdamowicz">Przystępujemy do głosowania. Panie i panowie posłowie, kto jest za poprawką zaproponowaną przez panią poseł Chorosińską? Kto jest przeciwko tejże poprawce? Kto w tym głosowaniu się wstrzymał? Dziękuję uprzejmie. Zamykam głosowanie. Proszę o podanie wyników.</u>
<u xml:id="u-1.102" who="#PiotrAdamowicz">Głosowało 20 posłów. Za poprawką pani poseł Chorosińskiej było 7 posłów, przeciwko –12, wstrzymała się 1 osoba. Poprawka nie uzyskała akceptacji.</u>
<u xml:id="u-1.103" who="#PiotrAdamowicz">Przed chwilą zgłaszała się pani poseł Augustyn. Jak rozumiem, z kolejną poprawką. Bardzo proszę.</u>
<u xml:id="u-1.104" who="#PiotrAdamowicz">Biuro Legislacyjne.</u>
<u xml:id="u-1.105" who="#UrszulaAugustyn">W odwecie za tę działalność ksiądz Jerzy był inwigilowany przez Służbę Bezpieczeństwa, grożono mu śmiercią, urządzano wobec niego prowokacje, upokarzano go oraz zniesławiano w mediach. 19 października 1984 r. został porwany, a następnie brutalnie zamordowany. Na pogrzeb księdza Jerzego Popiełuszki przybyło kilkaset tysięcy ludzi. Lech Wałęsa podczas pożegnania kapłana powiedział: «Solidarność» żyje, bo Ty oddałeś za nią swoje życie”</u>
<u xml:id="u-1.106" who="#PiotrAdamowicz">Głosowało 22 posłów. Za poprawką poseł Augustyn było 15, przeciwko – 7, nikt się nie wstrzymał. Tym samym poprawka została akceptację.</u>
<u xml:id="u-1.107" who="#PiotrAdamowicz">Czy jest kolejna poprawka do tego akapitu? Nie ma.</u>
<u xml:id="u-1.108" who="#PiotrAdamowicz">Przechodzimy do akapitu nr 4. Czy są uwagi? Poseł wiceprzewodnicząca Gosek-Popiołek. Poseł Zieliński. Poseł Gliński. Taka kolejność.</u>
<u xml:id="u-1.109" who="#DariaGosekPopiołek">Zaproponowałabym inne brzmienie pierwszego zdania akapitu nr 4: Ksiądz Jerzy Popiełuszko stał się symbolem wolności sumienia, godności ludzkiej i praw obywatelskich, jak również symbolem niezłomnej wiary rozpoznawalnym na całym świecie.</u>
<u xml:id="u-1.110" who="#DariaGosekPopiołek">Słowo „międzynarodowy” bardzo mi stylistycznie nie pasuje. Trochę jak międzynarodowa gwiazda. Chciałabym też dodać tę niezłomną wiarę, bo jest to istotny element. Nie powinniśmy o tym zapominać.</u>
<u xml:id="u-1.111" who="#PiotrAdamowicz">Biuro Legislacyjne.</u>
<u xml:id="u-1.112" who="#DariaGosekPopiołek">Ksiądz Jerzy Popiełuszko stał się symbolem obrony wolności sumienia, godności ludzkiej i praw obywatelskich, jak również symbolem niezłomnej wiary rozpoznawalnym na całym świecie.</u>
<u xml:id="u-1.113" who="#PiotrAdamowicz">Pan poseł Zieliński.</u>
<u xml:id="u-1.114" who="#PiotrAdamowicz">Pan poseł Gliński.</u>
<u xml:id="u-1.115" who="#PiotrAdamowicz">Bardzo proszę, pani poseł Lichocka z kolejną poprawką.</u>
<u xml:id="u-1.116" who="#JoannaLichocka">Teraz tak – chciałabym państwa spytać czy zgłaszać teraz zdanie dotyczące tego, że Popiełuszko był po prostu jednym z bohaterów naszej wolności, oddał życie za dążenia wolnościowe polskiego narodu? Czy przyjmiecie państwo propozycję, żeby to było na końcu, tak jak jest w naszym projekcie uchwały? Chciałabym zacytować ten fragment, jak go znajdę. Przepraszam za zwłokę. Jest.</u>
<u xml:id="u-1.117" who="#JoannaLichocka">Ostatni akapit naszej uchwały mówi: „Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w uznaniu jego zasług dla wolności Polski, prawdy i odnowy moralnej narodu wyraża najwyższe uznanie błogosławionemu księdzu Jerzemu Popiełuszce w 40. rocznicę męczeńskiej śmierci. Cześć i chwała bohaterom!”. To jest ostatni akapit zaproponowanej przez nas uchwały. Gdybyście się państwo zdecydowali, że tym może się kończyć nasz wspólny projekt – znaczy taki projekt, który być może mógłby zyskać wspólne poparcie – to bym teraz nie zgłaszała tego do akapitu nr 4.</u>
<u xml:id="u-1.118" who="#JoannaLichocka">Ostatni akapit projektu przedstawionego przez nas. Przepraszam państwa, już mam. Ale on jest bardzo podobny. Wiecie co państwo? Chciałabym jednak to, co napisałam, bez uwag Biura Legislacyjnego. Czyli wolę „wyraża najwyższe uznanie”.</u>
<u xml:id="u-1.119" who="#PiotrAdamowicz">To jest moja uwaga – zwracam się też do Biura Legislacyjnego – bo nie chcę zgłaszać poprawki, tylko wyjaśnić o co chodzi, a poprawka to kwestie formalne. Chciałbym ewentualnie – jeśli wyrazicie zgodę – upoważnić Biuro Legislacyjne do uzupełnienia. Jesteśmy w akapicie nr 4. Chodzi mi o drugie zdanie w obecnym kształcie projektu, które brzmi: „6 czerwca 2010 r. został beatyfikowany”. Sugerowałbym dopowiedzenie: „6 czerwca 2010 r. został beatyfikowany przez Kościół Katolicki”. Żeby to było dookreślone, bo nie dla wszystkich jest jednoznaczne.</u>
<u xml:id="u-1.120" who="#AnnaJakubik">A tego „papieża”?</u>
<u xml:id="u-1.121" who="#PiotrAdamowicz">Pani Lichocka jest gotowa?</u>
<u xml:id="u-1.122" who="#PiotrAdamowicz">Poprawka pani Lichockiej.</u>
<u xml:id="u-1.123" who="#PiotrAdamowicz">Moment, pani Gosek-Popiołek.</u>
<u xml:id="u-1.124" who="#TomaszZieliński">Musi być? Dobra, to napiszę.</u>
<u xml:id="u-1.125" who="#PiotrAdamowicz">Informuję, że drugie czytanie nachodzi na komisję budżetową.</u>
<u xml:id="u-1.126" who="#PiotrAdamowicz">Akapit nr 5. Kto ma pełną wersję?</u>
<u xml:id="u-1.127" who="#PiotrAdamowicz">Panie i panowie, stwierdzam, że szacowna Komisja rozpatrzyła akapit nr 5 i go przyjęła.</u>
<u xml:id="u-1.128" who="#PiotrAdamowicz">Panie i panowie, uwaga. Jest sprzeciw wobec przyjęcia przez aklamację całego projektu, w związku z tym głosujemy.</u>
<u xml:id="u-1.129" who="#PiotrAdamowicz">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem w całości uchwały okolicznościowej – to nie jest nazwa własna – związanej z 40. rocznicą zamordowania księdza Jerzego Popiełuszki? Kto jest za? Moment, pani się nie wyświetla. Tak, oczywiście opozycja prześladuje panią poseł Lichocką. Kto jest przeciwko przyjęciu uchwały? Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję uprzejmie, proszę o podanie wyników głosowania.</u>
<u xml:id="u-1.130" who="#PiotrAdamowicz">Głosowało 20 posłów, za projektem było 17, przeciwko – 1 osoba, wstrzymały się 2 osoby. Tym samym nasza szacowna Komisja przyjęła projekt w sprawie 40. rocznicy zamordowania księdza Jerzego Popiełuszki.</u>
<u xml:id="u-1.131" who="#PiotrAdamowicz">To nie koniec. Pozostaje nam wybór posła sprawozdawcy albo pano poseł sprawozdawcy. Bardzo proszę o zgłaszanie kandydatur.</u>
<u xml:id="u-1.132" who="#PiotrAdamowicz">Inaczej, najpierw muszę zapytać, czy pan poseł Zieliński wyraża zgodę. Czy są inne kandydatury?</u>
<u xml:id="u-1.133" who="#PiotrAdamowicz">Uwaga, bardzo proszę o uruchomienie systemu. Kto jest za kandydaturą pana posła Zielińskiego? Kto jest przeciw?</u>
<u xml:id="u-1.134" who="#PiotrAdamowicz">Kto się wstrzymał? Zamykam głosowanie. Proszę o podanie wyników.</u>
<u xml:id="u-1.135" who="#PiotrAdamowicz">Głosowało 20 posłów. Za kandydaturą pana posła Zielińskiego było 8, przeciwko – 12, nikt nie wstrzymał się od głosu.</u>
<u xml:id="u-1.136" who="#PiotrAdamowicz">Tym razem głosujemy kandydaturę pana posła Szopińskiego. Kto jest za przyjęciem kandydatury pana posła Szopińskiego?</u>
<u xml:id="u-1.137" who="#PiotrAdamowicz">Kto jest za przyjęciem kandydatury pana posła Szopińskiego? Kto jest przeciwko tejże kandydaturze? Kto się wstrzymał? Dziękuję uprzejmie. Zamykam głosowanie. Proszę o podanie wyników.</u>
<u xml:id="u-1.138" who="#PiotrAdamowicz">Głosowało 20 posłów. Za kandydaturą pana posła Zielińskiego było 14, przeciwko – 6, nikt się nie wstrzymał. Dziękuję uprzejmie. Tym samym Komisja upoważniła pana posła Szopińskiego do bycia sprawozdawcą komisyjnego projektu.</u>
<u xml:id="u-1.139" who="#PiotrAdamowicz">Punkt nr 3 porządku dziennego, czyli tak zwane sprawy różne, przenosimy na następne posiedzenie. Dziękuję uprzejmie. Zamykam posiedzenie, bo wchodzi Komisja Obrony Narodowej.</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>