text_structure.xml
21.4 KB
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml" />
<TEI>
<xi:include href="header.xml" />
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#MarekSawicki">Czy są uwagi do porządku dziennego? Nie ma uwag, w związku z tym, panie prezesie, proszę o przedstawienie informacji NIK o wynikach kontroli „Efekty działalności systemu instytucji otoczenia biznesu”.</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#KrzysztofMadej">Nie przedłużając. Instytucje otoczenia biznesu działają w różnych formach prawnych, jak również mają różną specjalizację, bo to mogą być zarówno ośrodki szkoleniowo-doradcze, inkubatory przedsiębiorczości, parki technologiczne, parki naukowe. W tej kontroli dominowały instytucje otoczenia biznesu o charakterze wspierającym innowacje, czyli była być może nawet pewna nadreprezentatywność parków technologicznych. Są to też infrastrukturalnie najbardziej rozbudowane obiekty i te, które otrzymały największe dotacje na infrastrukturę, na wyposażenie, na laboratoria etc. Tak jak pan prezes wspomniał, podmioty były wybierane według pewnego klucza: reprezentatywności terytorialnej, wielkości, funkcji społecznej wspierającego określone kierunki rozwoju, zwane też inteligentnymi specjalizacjami, a rolę ministra jako realizatora określonych zadań w strategiach rządowych.</u>
<u xml:id="u-1.2" who="#KrzysztofMadej">Podstawowe konkluzje, które przełożyły się na ocenę kontrolowanego zjawiska, która jest dostępna w powielonej informacji. System instytucji otoczenia biznesu nie był skuteczny. Minister rozwoju i technologii oraz instytucje otoczenia biznesu nie stworzyły spójnego i skutecznego systemu wsparcia dla przedsiębiorców. I dalej mamy oceny różnych elementów rzeczywistości, nawiązujące do tych pytań, które uprzednio wymieniłem. Mianowicie minister właściwy do spraw gospodarki nie zapewnił warunków skutecznej realizacji polityki Rady Ministrów w zakresie podniesienia wydajności systemu obsługi przedsiębiorców i profesjonalizacji usług dostarczanych przez instytucje otoczenia biznesu, czyli tego, co wynikało ze strategii rządowych, takich jak obowiązująca od 2017 r. SOR. Do tego doszła, ale też od przynajmniej półtora roku już obowiązywała w momencie kontroli, strategia produktywności. Funkcjonujący od 2015 r. mechanizm akredytacji ośrodków innowacji był nieskuteczny, a właściwie stawał się coraz bardziej nieskuteczny m.in. ze względu na malejące zainteresowanie ze strony instytucji otoczenia biznesu. W efekcie występujących błędów… i to już dotyczy samych podmiotów; o ile tu jest perspektywa makro, perspektywa ministerstwa, to tutaj schodzimy na ustalenia na poziomie poszczególnych 19 instytucji otoczenia biznesu. W efekcie występujących błędów w programowaniu lub zarządzaniu skontrolowanymi ośrodkami otoczenia biznesu większość z nich nie w pełni realizowała wyznaczone cele oraz w ograniczonym stopniu osiągała założone efekty. Ponadto trudna sytuacja finansowa części ośrodków ograniczała działania bieżące lub inwestycje polegające m.in. na rozwoju infrastruktury. Tu za chwilę będą szczegółowe dane, ile ośrodków spośród kontrolowanych – a weźmy pod uwagę, że były to duże, wiodące na terenie województw obiekty – boryka się z problemami finansowymi, a w dwóch przypadkach stanęło na krawędzi bankructwa, ale o tym będzie za chwilę. Natomiast trudna sytuacja finansowa ograniczała działania bieżące inwestycyjne, prowadzenie usług doradczych, a także wymuszała na przykład wyprzedawanie nieruchomości, po to żeby uzyskać płynność finansową.</u>
<u xml:id="u-1.3" who="#KrzysztofMadej">Przechodząc na głębszy poziom konkretów: zaniechania ministra właściwego do spraw gospodarki, to co było wynikiem kontroli przeprowadzonej w 2023 r. Brak skutecznych działań ministra w zakresie dotyczącym instytucji otoczenia biznesu, w tym w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju zadania dotyczące podniesienia wydajności i profesjonalizacji instytucji otoczenia biznesu oraz świadczenie przez nie nowych usług w odpowiedzi na popyt zgłaszany przez przedsiębiorców, czyli ideą strategii było takie ukierunkowanie instytucji otoczenia biznesu, żeby one były jak najbliżej tych małych, średnich przedsiębiorców, ale też w ramach pewnego ukierunkowania czy też wsparcia. Natomiast to, co się działo, czyli proces, który zaistniał, był trochę odwrotny od założenia, bo w latach 2016–2021 zmniejszyła się istotnie liczba instytucji otoczenia biznesu z zapleczem infrastrukturalnym o potwierdzonej wielkości świadczenia usług. Przykładowo z 17% do 6% spadła liczba ośrodków posiadających certyfikat Stowarzyszenia Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości, z 17% do 6% spadła też liczba ośrodków posiadających akredytację MRiT. Te dane przywołuję za raportami, które ministerstwo otrzymywało w roku 2018, w 2021 r., a więc było informowane, że nie najlepiej się dzieje w instytucjach otoczenia biznesu. Natomiast nie zidentyfikowaliśmy w trakcie kontroli jakichś wystarczających działań… Oczywiście prace nad systemem akredytacji, monitoring sytuacji w instytucjach otoczenia biznesu był prowadzony, ale nie zidentyfikowaliśmy wystarczających działań zapobiegających tym niekorzystnym tendencjom. Choć zgodnie z tymi strategiami minister był odpowiedzialny za zwiększenie skuteczności działania ośrodków innowacji. Opieszałe i nie w pełni rzetelne – szczegółowe zarzuty NIK wyszczególniła w wystąpieniu pokontrolnym – było przygotowanie nowego systemu akredytacji, m.in. nie doszło do ewaluacji tego, co było dotychczas, czyli punktu wyjścia, co też było naruszeniem standardów kontroli zarządczej już po działaniach kontrolnych, po wszystkich procedurach. Wiem, że od lipca jakiś system akredytacji z danych w internecie został wprowadzony, czyli ta faza została zamknięta, ale to już był lipiec 2024 r.</u>
<u xml:id="u-1.4" who="#KrzysztofMadej">W okresie, w którym NIK prowadziła kontrolę, trwały problemy z wypracowaniem systemu akredytacji, jego spójnością. W efekcie w pewnym momencie część instytucji otoczenia biznesu jakby się przyzwyczaiła, że tego systemu po prostu nie ma, że działa się jakby bez akredytacji. I na przykład 12 z 19 podmiotów, które objęliśmy kontrolą, w ogóle o tę akredytację w okresie kontrolowanym nie występowało albo pozyskiwało ją od Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej (status Ośrodka Wsparcia Ekonomii Społecznej). Natomiast też okazywało się, że ich profil działalności w zestawieniu z tym, co jest dostępne w ramach akredytacji, się rozjeżdżają. Ponadto sporo podmiotów, które ankietowaliśmy, które udzielały nam informacji, wskazywało, że ta akredytacja w danym systemie, w danym sposobie działania jest zbędna, dlatego że wymaga pewnych nakładów, a nic im nie oferuje i tak naprawdę nie czyni bardziej atrakcyjnymi albo zwiększającymi ich potencjał wobec podstawowych klientów, czyli wobec przedsiębiorców.</u>
<u xml:id="u-1.5" who="#KrzysztofMadej">Przechodząc do sytuacji instytucji otoczenia biznesu, to są zarówno nieprawidłowości – w taki sposób to zaklasyfikowaliśmy – albo po prostu bariery, niemożności działania. Objęte kontrolą instytucje otoczenia biznesu nie były w znacznej mierze prawidłowo zaprogramowane, to znaczy prawie połowa z nich nie posiadała strategii ani dokumentów, które swoim horyzontem czasowym, horyzontem działania obejmowały więcej niż rok. Jeżeli nawet była ta strategia, to ona nie posiadała mierników, nie była mierzalna. Taką rolę teoretycznie wobec części podmiotów działających w formie prawnej spółek prawa handlowego mogły odgrywać cele zarządcze, natomiast ich słabość polegała na dwóch rzeczach. Po pierwsze na tym, że one się skupiały na czysto ekonomicznych wskaźnikach, takich jak utrzymanie płynności, nieosiąganie ujemnego wyniku, co też oczywiście ma znaczenie, bo w pewnym momencie podmiot może przestać działać, ale mniej na przykład na takiej działalności statutowej, jak wspieranie innowacyjności, transferu nowych technologii, do których akurat te instytucje, które badaliśmy, zostały powołane. Warunkiem działania tych podmiotów gospodarczych, korzystania z infrastruktury, korzystania ze wsparcia tychże instytucji otoczenia biznesu jest działalność innowacyjna, a ta właściwie ani nie była programowana, ani – jak potem wyjdzie – nie była mierzona. Przepraszam, panie przewodniczący, ile jeszcze mogę mówić?</u>
<u xml:id="u-1.6" who="#KrzysztofMadej">Doszło do takich typowych nieprawidłowości, jak niegospodarne rozporządzanie mieniem – dotyczyło to trzech przypadków najmu. Część podmiotów była zobligowana do stosowania zamówień publicznych, więc w 4 z 19 podmiotów stwierdzono w tym zakresie nieprawidłowości. Natomiast chyba największy problem systemowy, który nawet trudno wprost nazwać nieprawidłowością, ale on bardzo determinował działalność, to jest to, że na przykład w 40% przypadków, tam gdzie były cele zarządcze, albo nie były one osiągane, albo były nieprawidłowo rozliczane. Ponieważ cele zarządcze służyły… od ich realizacji zależała zmienna część wynagrodzeń, to w trzech przypadkach stwierdzono, że te cele były źle wyliczane, tak żeby przynieść efekt, którego de facto nie było. A w jednym przypadku cele zarządcze ustalono na koniec roku, którego one dotyczyły, czyli ustalono taką wartość, jaką osiągnięto, i to była podstawa do wypłacenia wynagrodzeń zarządu.</u>
<u xml:id="u-1.7" who="#KrzysztofMadej">Tutaj mamy pewne rozplanowanie, ile podmiotów miało planowanie strategiczne, ile nie miało. Tu jest to, o czym napomknąłem, czyli sytuację finansową. Jak mówię, wybraliśmy… Trzy podmioty w badanej próbie to były samorządowe jednostki budżetowe. One nie mogą mieć ujemnego wyniku, bo są na budżecie, aczkolwiek tam też wskazywano na ograniczenia finansowania. Na przykład działający w Białymstoku park technologiczny nie jest w stanie świadczyć pewnych usług, bo ma siatkę płac taką, jak dla urzędników w urzędzie miasta, a za takie pieniądze żaden specjalista od innowacji, mówiąc krótko, nie przyjdzie. Natomiast tam, gdzie była formuła spółek prawa handlowego, w 6 z 16, czyli relatywnie dużej populacji, co najmniej trzykrotnie odnotowano ujemny wynik finansowy, z kolei w trzech to było co najmniej dwukrotnie. Przy czym w tych podmiotach, które odnotowywały ujemny wynik finansowy, mamy w tym momencie postępowanie sanacyjne, upadłościowe – to dotyczy Bionanoparku w Łodzi, bardzo nowoczesnego parku, który był otwierany niecałe 8 lat temu i miał być przełomem technologicznym, a stał się bankrutem. Nasi kontrolerzy mieli tam… była jesień, było zimno, bo nie było na ogrzewanie, ale myślę, że przedsiębiorcom było tam jeszcze trudniej.</u>
<u xml:id="u-1.8" who="#KrzysztofMadej">Te wszystkie okoliczności i uwarunkowania spowodowały następujące wnioski. Do ministra: Opracowanie kompleksowego systemu wspierania instytucji otoczenia biznesu, zgodnego z założeniami zawartymi w strategiach rządowych, dotyczącymi m.in. podniesienia wydajności i profesjonalizacji instytucji otoczenia biznesu. Czyli wykorzystać dane doświadczenia i zbudować ten system od bardzo dużych podstaw. Kolejny wniosek: Wykorzystanie przy opracowaniu sytemu wspierania inwestycji posiadanych analiz, opracowań oraz wiedzy dotyczącej efektów funkcjonowania dotychczasowego modelu. Natomiast do instytucji otoczenia biznesu: Zapewnienie strategicznego programowania działalności w perspektywie co najmniej średniookresowej – czyli wyjść przynajmniej ponad 1 rok – z uwzględnieniem jako podstawy statutowych celów działalności. Wszystkie te instytucje miały w swoich statutach, że wspierają co najmniej innowacje, jeśli wręcz nie transfer technologii, natomiast połowa z nich jakby tego w ogóle nie mierzyła i nie monitorowała. Jednocześnie zapewnienie w instytucjach systemu ewaluacji działalności instytucji otoczenia biznesu poprzez monitoring, a tam, gdzie obowiązują cele zarządcze – ustalanie ich w sposób adekwatny, czyli po pierwsze, co do przedmiotu działań, jak i określanie wartości nie wtedy, kiedy się kończy rok.</u>
<u xml:id="u-1.9" who="#KrzysztofMadej">Łącznie NIK sformułowała 45 wniosków pokontrolnych, z których – to był stan na sierpień – zrealizowano 16, a 15 znajduje się w realizacji. W tym MRiT przyjęło do realizacji wnioski dotyczące m.in. zapewnienia skutecznej, rzetelnej realizacji polityki Rady Ministrów oraz przeprowadzenia ewaluacji dotychczasowego systemu funkcjonowania biznesu i uwzględnienia w momencie projektowania oraz realizacji systemu akredytacji. Skutki finansowe nieprawidłowości wyniosły około 15 mln zł, w tym sprawozdawcze skutki około 2 mln zł. W przypadku jednej instytucji otoczenia biznesu skierowano zawiadomienie do Policji – chodziło o naruszenia przepisów prawa budowlanego.</u>
<u xml:id="u-1.10" who="#KrzysztofMadej">To tyle z mojej strony, jeśli było za długo, to przepraszam.</u>
<u xml:id="u-1.11" who="#MarekSawicki">Radca prawny w wydziale prawno-legislacyjnym Biura Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców Barbara Loba:</u>
<u xml:id="u-1.12" who="#WiolettaMariaKulpa">Ale jest jeszcze jedna kwestia dotycząca Bionanoparku zwróciła moją uwagę. Otóż 30 września 2023 r. pomimo decyzji ministra funduszy i polityki regionalnej z dnia 17 czerwca 2022 r., utrzymującej nieprawidłowość polegającą na stwierdzeniu konfliktu interesów oraz udzielaniu zamówienia w trybie niekonkurencyjnym, nie zwróciła kwoty 197 tys. zł wraz z odsetkami. Działanie takie stanowiło naruszenie §16 ust. 2 umowy o udzieleniu wsparcia oraz art. 207 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Rozumiem, że tych środków do dnia dzisiejszego ta spółka nie zwróciła? I teraz pytanie, jakie narzędzia ma ministerstwo, które w dobrej wierze chce dofinansować pewne projekty, skoro te spółki stają okoniem, bo mają swoje zarządy, swoje władze statutowe i one de facto rządzą sobie jak we własnym państwie, we własnym ogródku? Jak zmobilizować, jak zdeterminować tego typu instytucje czy spółki prawa handlowego, które zostały powołane przez gminy, żeby rzeczywiście to szło w dobrą stronę? Żeby te determinanty stanowiły o tym, że naszym przesłaniem jest przede wszystkim budowanie dobrych start-upów, dobrych innowacji, dobrych podwalin dla nowych przedsiębiorców, którzy będą mogli kontynuować albo nawiązywać nową działalność gospodarczą. I zasadnicze pytanie: jakie państwo widzicie w tym rozwiązania dla ministerstwa, jakie kluczowe punkty chcielibyście państwo wprowadzić, które by te tematy rozwiązały, żeby to nie było takie troszeczkę państwo w państwie – gmina, która tworzy własną spółkę i sama nią rządzi.</u>
<u xml:id="u-1.13" who="#KrzysztofMadej">Nieprawidłowości dotyczące zamówień publicznych z jednej strony były stwierdzane częściowo w spółkach prawa handlowego, które były zobowiązane stosować przepisy na przykład w związku z projektami unijnymi, natomiast podmiotowo one nie podlegają odpowiedzialności w zakresie dyscypliny finansów publicznych. Podlegają w takim zakresie, że to zostało ujawnione, że podmiot, który udzielił dotacji, może na tej podstawie wyciągnąć sankcje, ale sankcje finansowe wobec jednostki, ewentualnie nadzór nad podmiotami. Analizowaliśmy to, ponieważ również jedna z jednostek – analizowali to prawnicy NIK, akurat nie jestem prawnikiem – w jednej z jednostek, która ma status samorządowej jednostki budżetowej, a więc podlegającej pod dyscyplinę, konkretnie mówimy o Olsztynie… przy różnych analizach uznano, że żadna z tych spraw nie podpada pod zawiadomienie do rzecznika dyscypliny finansów publicznych.</u>
<u xml:id="u-1.14" who="#KrzysztofMadej">Sprawa z Bionanoparkiem – nie oddał, bo mamy do czynienia z podmiotem, który wtedy był bankrutem, więc po prostu nie oddał, bo nie miał z czego. Między dwoma organami właścicielskimi, dwoma podmiotami posiadającymi udziały, bo większościowym jest miasto Łódź, ale również jest samorząd… to znaczy województwo, były na walnym zgromadzeniu różne wymiany zdań. Natomiast w jednej sprawie rzeczywiście te dwa podmioty przy różnych uwarunkowaniach, dlaczego się różniły, były zgodne, tzn. ówcześnie obowiązujący zarząd nie przedstawił swoim akcjonariuszom koncepcji wyjścia z tej sytuacji. Stąd można powiedzieć, że partyjnie osiągnięto konsensus, żeby tego nie było, tak samo NIK nie udało się wyegzekwować… Jedyne, co wtedy było planowane, to że po prostu sprawa idzie do sądu i sąd rozstrzygnie w ramach postępowania sanacyjnego. Wiem, że wtedy były jakieś rozważania o tym, że to kupi jakiś podmiot trzeci, natomiast ta niewypłacalność nie była samowolą, tylko faktem. Usiłowałem już potem znaleźć, co się w tym roku z Bionanoparkiem dzieje i rozumiem, że trwa postępowanie sanacyjne i z tego, co wiem, to ogrzewanie zostało tam wyłączone. Natomiast to co najbardziej bulwersuje, jeżeli już mówimy o Bionanoparku, to jest to, że za bardzo poważne pieniądze zakupiono tam laboratorium i to miało przyciągnąć dla Łodzi wyższy poziom life science. Ponieważ podmiot nie utrzymywał tych laboratoriów, nie zapewnił certyfikacji, to one już nie spełniają roli, którą mogłyby pełnić dla tego regionu. I teraz odnosząc się do tego „a co na to ministerstwo?”, bo zgadza się, że są to albo spółki prawa handlowego, albo z udziałem samorządów, albo państwowych osób prawnych, bo mamy też spółki, w których właścicielem są uczelnie publiczne. Były w tej kontroli podmioty stricte komercyjne – EuroPark w Katowicach to podmiot stricte komercyjny, który oczywiście powstał w ramach projektów unijnych, na podobnych regułach gry i spełnia swoją misję dobrze, skorzystał ze wszystkich mechanizmów wsparcia, bo miał do tego prawo, potrafi sobie radzić i de facto realizuje działalność misyjną. Natomiast część podmiotów mówiła też, czego potrzebuje, ten system akredytacji zachwiał jakby standaryzacją tego systemu. Kiedy ten system akredytacji powstawał, w innej rzeczywistości, powiedzmy, że 10 lat temu, to za nim szły pieniądze. Jeżeli podmiot, instytucja otoczenia biznesu coś sobą, mówiąc kolokwialnie, reprezentowała, świadczyła określone usługi, to uzyskiwała akredytację. Jeżeli uzyskiwała akredytację, to przedsiębiorcy dostawali jakby bon w ramach środków unijnych i w takim akredytowanym podmiocie mogli uzyskiwać pewne usługi, czyli podmiot dostawał pieniądze, a przedsiębiorcy gwarancję, że dostają usługi na odpowiednim poziomie. Jeżeli tych mechanizmów zabrakło, stworzyła się pewna luka. Słabość instytucji otoczenia biznesu w kontrolowanym okresie to jest pewna luka po bardzo dużych środkach, które poszły na infrastrukturę – bo to były olbrzymie środki, mówimy o miliardach złotych – po ten okres, kiedy zabrakło mechanizmów wsparcia na bieżącą działalność i szczególnie wyspecjalizowane usługi. Nie jest bowiem tak, że innowacyjność na siebie zarobi, ona wszędzie jest dotowana pośrednio przez państwo, właśnie przez instytucje otoczenia biznesu. Myślę, że trochę tych mechanizmów zabrakło, ale zabrakło ich dla tych, którzy byli albo najlepsi, albo najambitniejsi. Ci, którzy myśleli kryteriami rynkowymi albo mieli szczęście…, bo na przykład, jeżeli instytucja otoczenia biznesu była przy specjalnej strefie ekonomicznej, przy spółce, która ma dużo pieniędzy z opłat administracyjnych albo działa w silnym otoczeniu biznesowym, na którego pracuje, na przykład płocki park ze spółkami Orlenu, to on ma zapewnioną bazę. Natomiast tam, gdzie się on musi utrzymać ze swojej działalności misyjnej albo od niej odchodził, albo bankrutował, więc zapewnienie takich mechanizmów, które podtrzymają działalność misyjną. Czy część instytucji otoczenia biznesu nie została przeinwestowana we wcześniejszej fazie, to jest zupełnie inne pytanie. Ale naszym zdaniem ministerstwo powinno podtrzymywać – nie mądrząc się jak dokładnie – te, które idą w działalność wspierania innowacji, wspierania start-upów, wspierania transferów i technologii poprzez z jednej strony danie certyfikacji, ale z drugiej strony za tą certyfikacją w jakiejś formie powinien iść pieniądz.</u>
<u xml:id="u-1.15" who="#PiotrMiklis">Jeżeli chodzi, pani poseł, o szczegółowe pytanie, pozwolę sobie przekazać odpowiedź na piśmie. Zobaczymy też w trybie monitoringu realizacji wniosków pokontrolnych, jak w Łodzi, a także innych miejscach ta realizacja przebiega, dlatego że treść informacji zawiera pewien stan historyczny. Będziemy aktualizować te informacje i przekażemy szanownym państwu posłom przez ręce pana przewodniczącego te informacje w najkrótszym czasie.</u>
<u xml:id="u-1.16" who="#MarekSawicki">Zamykam posiedzenie Komisji do Spraw Kontroli Państwowej.</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>