text_structure.xml 22.1 KB

Edit Raw Blame History Permalink

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#KonradFrysztak">Witam państwa bardzo serdecznie na posiedzeniu podkomisji stałej do spraw funkcjonowania zarządzania kryzysowego z porządkiem dziennym: informacja ministra zdrowia na temat przygotowania i zabezpieczenia na wypadek pandemii i epidemii.</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#KonradFrysztak">Szanowni państwo, na moje ręce wpłynęło pismo podpisane przez pana ministra  Wojciecha Koniecznego z upoważnienia pani minister Izabeli Leszczyny, które informuje, że do prezentowania stanowiska ministra zdrowia upoważnia: pana doktora Pawła  Grzesiowskiego, głównego inspektora sanitarnego; panią Katarzynę Piotrowską-Radziewicz, dyrektora Departamentu Polityki Lekowej i Farmacji w Ministerstwie Zdrowia; panią Agnieszkę Tuderek-Kuletę, dyrektora Departamentu Bezpieczeństwa w Ministerstwie Zdrowia oraz panią Paulinę Sosin-Ziarkiewicz, zastępcę dyrektora Departamentu Polityki Lekowej i Farmacji w Ministerstwie Zdrowia. Tym samym witam państwa bardzo serdecznie. Witam również pana Marcina Czyżewskiego, specjalistę kontroli państwowej w Najwyższej Izbie Kontroli. I nie jestem pewien, chyba nie…Witam również panią naczelnik wydziału w Departamencie Zdrowia Publicznego w Ministerstwie Zdrowia, panią Joannę Kujawę.</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#KonradFrysztak">Szanowni państwo, rozpoczynam posiedzenie i oddaję głos panu ministrowi Grzesiowskiemu,  bardzo proszę. Ze względów technicznych bardzo proszę do mikrofonu.</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#PawełGrzesiowski">W Polsce w obszarze działalności przeciwepidemicznej obowiązują przede wszystkim przepisy ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z 2008 r.  Mamy tutaj zarówno przepisy dotyczące rozpoznawania, monitorowania, jak i podejmowania działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych. Są tutaj również określone zadania dla organów administracji publicznej w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#PawełGrzesiowski">Jeżeli chodzi o bieżące działania, to funkcjonowanie systemu nadzoru nad chorobami zakaźnymi jest obecnie regulowane rozporządzeniem z 2019 r. Na lekarzy został nałożony obowiązek zgłaszania podejrzeń i rozpoznań chorób zakaźnych oraz zgonów z ich powodu. Z bieżących spraw mogę powiedzieć, że cały czas postępuje ucyfrowienie tego systemu. W tej chwili większość zgłoszeń staramy się przyjmować drogą elektroniczną, po to żeby potem analiza tych danych i obsługa tych baz danych była łatwiejsza. Jeżeli chodzi o zgłaszanie chorób zakaźnych, wiodącą rolę odgrywa Państwowy Zakład Higieny – Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, który na nasze – że tak powiem – zlecenie prowadzi tzw. EpiBazę, czyli narzędzie elektroniczne do zgłaszania chorób zakaźnych i zakażeń.</u>
          <u xml:id="u-1.5" who="#PawełGrzesiowski">Dodatkowym rozwiązaniem jest również rozporządzenie o biologicznych czynnikach chorobotwórczych, które również podlegają obowiązkowi zgłoszenia na podstawie rozporządzenia z 2020 r. Jeżeli chodzi o choroby zakaźne szczególnie niebezpieczne czy bardzo zakaźne, również mamy nałożone określone przepisy związane z obowiązkiem hospitalizacji, izolacji, kwarantanny. Ta ostatnia regulacja z 2023 r. również jest aktualna w tym zakresie. W Państwowej Inspekcji Sanitarnej również obowiązuje zasada oceny zagrożenia zdrowia publicznego w tzw. systemie EWRS. Jest to Krajowy System Wczesnego Ostrzegania i Reagowania dla Chorób Zakaźnych służący wczesnemu powiadamianiu o wszelkich zagrożeniach epidemiologicznych, które mogą występować na terenie naszego kraju. Ten sam system wczesnego ostrzegania funkcjonuje w zakresie Unii Europejskiej i na mocy międzynarodowych przepisów zdrowotnych otrzymujemy informacje i powiadomienia o zdarzeniach epidemiologicznych, które mogą mieć wpływ również na zdrowie publiczne. Polska posiada stałego przedstawiciela w Komitecie do spraw Bezpieczeństwa Zdrowia. Prowadzone są tutaj dyskusje na temat zagrożeń transgranicznych, jak również wydawane są odpowiednie regulacje. Myślę, że więcej informacji będzie ze strony Ministerstwa Zdrowia, ale w tej chwili w ramach tego mechanizmu funkcjonują trzy grupy robocze. Jest grupa dotycząca właśnie gotowości do epidemii czy pandemii i techniczna grupa robocza do spraw wykrywania zagrożeń EWRS. Jej członkami są nasi pracownicy z Departamentu Przeciwepidemicznego i Ochrony Sanitarnej Granic. Od kilku lat funkcjonuje również tzw. punkt kontaktowy z krajów członkowskich, który jest pod auspicjami Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, czyli ECDC. Również w tych działaniach bierzemy aktywny dział.</u>
          <u xml:id="u-1.6" who="#PawełGrzesiowski">Przedstawiciele GIS zostali również wyznaczeni do udziału w spotkaniach grupy zadaniowej EU Health Task Force, to jest przy ECDC, który docelowo ma prowadzić prace nad wdrożeniem mechanizmów operacyjnych reagowania na epidemię i inne sytuacje kryzysowe na poziomie europejskim.</u>
          <u xml:id="u-1.7" who="#PawełGrzesiowski">Jeżeli chodzi o zabezpieczenie Polski na wypadek wystąpienia takiego krytycznego zdarzenia, w Centralnej Bazie Rezerw Sanitarno-Przeciwepidemicznych w Porębach, czyli w skrócie CBR, utrzymywana jest stała rezerwa środków dezynfekcyjnych, aparatury, środków medycznych, laboratoryjnych, szczepionek, które są dystrybuowane w razie zagrożenia epidemicznego. Mamy teraz przykład funkcjonowania tego mechanizmu w kontekście postępowania na terenach objętych powodzią. W tej chwili dystrybuujemy szczepionki przeciwko tężcowi, WZW A i durowi brzusznemu właśnie w celach profilaktyki zakażeń epidemicznych na tych terenach. W przypadku wyczerpania zapasów, które są w magazynach CBR, mamy również stałą współpracę z Rządową Agencją Rezerw Strategicznych. Ten mechanizm w tej chwili funkcjonuje i sprawdza się w przypadku powodzi.</u>
          <u xml:id="u-1.8" who="#PawełGrzesiowski">Obowiązuje nas również ustawa z 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym. Na podstawie tej ustawy utworzony jest Krajowy Plan Zarządzania Kryzysowego i w tym planie również znajdują się określone regulacje dotyczące roli Państwowej Inspekcji Sanitarnej w tym zakresie. Jest również sporządzony Plan Zarządzania Kryzysowego ministra zdrowia – myślę, że tutaj będzie jeszcze więcej na ten temat mówione – oraz Plan Zarządzania Kryzysowego głównego inspektora sanitarnego. W pewnym sensie mieliśmy okazję wypróbować go w boju, ponieważ powstał zespół zarządzania w kontekście powodzi, funkcjonuje i do dzisiaj sprawnie działa. Analogiczne zespoły powstają również na poziomie regionalnym, lokalnym i w tej chwili, w czasie powodzi także mieliśmy okazję przetestować – że tak się wyrażę – te wojewódzkie zespoły zarządzania kryzysowego. W nich również bierze udział nasz przedstawiciel, czyli wojewódzki inspektor sanitarny i na bieżąco reaguje na podejmowane działania. Mamy też tzw. krajowy plan działania na wypadek wystąpienia ogniska zachorowań lub zdarzenia z oddziałem wirusa polio oraz krajowy plan działania na wypadek wystąpienia zakażeń koronawirusem.</u>
          <u xml:id="u-1.9" who="#PawełGrzesiowski">Tyle jeżeli chodzi o taką skondensowaną informację. Na razie dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-1.10" who="#AgnieszkaTuderekKuleta">Jeżeli chodzi o kwestie związane z bieżącymi działaniami ministra zdrowia w zakresie monitorowania sytuacji w zakresie epidemii, to w styczniu 2024 r. zarządzeniem ministra zdrowia został powołany zespół do spraw monitorowania i oceny sytuacji dotyczącej zagrożeń związanych z chorobami zakaźnymi. Zadaniem tego zespołu jest m.in. monitorowanie źródeł informacji medycznej i epidemiologicznej w zakresie potencjalnych zagrożeń epidemicznych związanych z czynnikami biologicznymi, wirusowymi, bakteryjnymi, pasożytniczymi i doradzanie ministrowi zdrowia w zakresie epidemiologii, profilaktyki, diagnostyki i terapii chorób zakaźnych. Dotychczas zespół opracował program rewitalizacji zakaźnictwa, a także zalecenia w sprawie szczepień przeciwko COVID-19 w roku 2024 oraz zalecenia w sprawie optymalizacji szczepionek przeciw COVID-19 na sezon 2024–2025.  Aktualnie te zalecenia są analizowane i będą odpowiednio przedstawiane w zależności od ich przyjęcia. W związku z faktem, że aktualnie sytuacja w zakresie zakażeń, jeżeli chodzi o choroby zakaźne jest stabilna, nie są podejmowane inne działania, które miałyby na celu przygotowanie ochrony zdrowia w zakresie na przykład zwiększenia bazy łóżkowej czy innych zadań, poza tym co wskazał minister Grzesiowski, że są pewne zasoby, są pewne rezerwy, które w przypadku takiej konieczności będą zwalniane. Współpracujemy też z Rządową Agencją Rezerw Strategicznych, która jest gotowości, aby te rezerwy uzupełniać. Jeżeli będzie taka potrzeba, te zasoby będą zwiększane czy będą podejmowane inne działania mające na celu przygotowanie systemu ochrony zdrowia do zwiększonych zachorowań czy konieczności hospitalizacji, chociażby ze względu na zwiększającą się liczbę zakażonych na przykład na COVID-19.</u>
          <u xml:id="u-1.11" who="#AgnieszkaTuderekKuleta">Aktualnie – o tym też już wspomniał minister Grzesiowski – działania ministra zdrowia w zakresie sytuacji epidemiologicznej skupione są na ostatnich wydarzeniach, czyli wydarzeniach związanych z powodzią, ze względu na to, że tu też istnieje ryzyko wzrostu takich chorób jak chociażby dur, tężec czy WZW typu A. Zostały też podjęte działania, mające na celu zabezpieczenie nie tylko służb medycznych, ale również wojska, policji – ogólnie osób, które biorą udział w zwalczaniu skutków powodzi czy brały udział w samej tej powodzi – jak również personelu medycznego czy osób cywilnych, jeżeli chodzi o zabezpieczenie szczepionki przeciwko tym chorobom.</u>
          <u xml:id="u-1.12" who="#AgnieszkaTuderekKuleta">Jeżeli chodzi o szczepionki, które zostały udostępnione, te szczepionki zostały udostępnione z rezerw Centralnej Bazy Rezerw Sanitarno-Przeciwepidemicznych w Zduńskiej Woli, jak również zostało zgłoszone zapotrzebowanie o zakup też dodatkowych szczepionek do Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych. Jeżeli chodzi o liczbę tych szczepionek, to łącznie wydano 640 dawek szczepionek durowych, 840 dawek szczepionek durowo-tężcowych i 278 dawek szczepionek przeciwko WZW typu A. Aktualne stany magazynowe szczepionek są zabezpieczone do końca 2025 r. Zabezpieczenia od początku 2025 r. dotyczą szczepionek z rezerwy. Przetargi te są zaplanowane do realizacji w 2024 r.</u>
          <u xml:id="u-1.13" who="#AgnieszkaTuderekKuleta">Dodatkowo na podstawie decyzji głównego inspektora sanitarnego zlecono wydanie z Centralnej Bazy Rezerw 665 kg chloraminy oraz innych środków do dezynfekcji. Jest to związane z tym, że sytuacja powodziowa spowodowała, że te wszystkie substancje są niezbędne do tego, żeby można było przywrócić obiekty użyteczności publicznej czy mieszkania do normalnego funkcjonowania. Prowadzone są również działania mające na celu pozyskanie od innych państw środków dezynfekcyjnych w ramach unijnego mechanizmu ochrony ludności. Te działania są w toku.</u>
          <u xml:id="u-1.14" who="#AgnieszkaTuderekKuleta">Podsumowując, chcę powiedzieć, że minister zdrowia, jak i jednostki nadzorowane, podległe, na bieżąco podejmują działania w celu nie tylko zapewnienia odpowiednich ilości środków, szczepionek, środków do dezynfekcji, ale również innych artykułów mających na celu ewentualne zabezpieczenie ludności w środki ochrony indywidualnej. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-1.15" who="#KonradFrysztak">Dziękujemy.</u>
          <u xml:id="u-1.16" who="#KonradFrysztak">Czy są zatem pytania? Bardzo proszę, pan poseł.</u>
          <u xml:id="u-1.17" who="#ŁukaszŚcieborowski">Pierwsze pytanie, jeżeli chodzi o kwestie zabezpieczenia na wypadek pandemii. Była tu mowa o współpracy z wojewódzkimi centrami zarządzania, a jak to wygląda na poziomie powiatowych centrów zarządzania kryzysowego? Czy one też są uruchamiane bezpośrednio przez państwa, czy ewentualnie już poprzez wojewódzkie centra?</u>
          <u xml:id="u-1.18" who="#ŁukaszŚcieborowski">I co do szczepionek – z czego wynika ta liczba? Czy do tylu osób dotarto, czy tyle osób się zgłosiło, było chętnych na taką liczbę szczepionek? Potencjalnie procentowo, ile jest osób, które były w tej strefie i które powinny być objęte takim szczepieniami? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-1.19" who="#PawełGrzesiowski">Druga sprawa to opolskie – 23 wodociągi mają problem techniczny, ale tutaj sytuacja jest już znacznie lepsza, bo w 19 wodociągach spośród tych 23 woda nadaje się do picia po przegotowaniu. Czyli tylko 4 przypadki są takie, gdzie wody nie wolno pić. To jest to główne źródło. Absolutnie zgadzam się z panią, woda może stanowić bardzo poważne zagrożenie. Nie tylko ta woda powodziowa, ale również ta, która płynie z kranu, jeżeli uległa skażeniu, może stanowić ogromne źródło różnego rodzaju problemów zdrowotnych, począwszy od zatruć, skończywszy na infekcjach. Jeszcze w śląskim są dwa wodociągi, ale tam woda jest zdatna do picia po przegotowaniu. Ta liczba może zmieniać się dosyć dynamicznie, ponieważ już są uruchamiane prace serwisowe nad tymi wodociągami i my w trybie 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu badamy tę wodę od strony mikrobiologicznej i chemicznej. Czyli jeśli tylko pracownicy przedsiębiorstwa wodociągowego meldują, że woda według nich powinna już być zdatna, nasi próbkobiorcy jadą do tego wodociągu, pobierają próbki i w ciągu 3–4 dni mamy wyniki badań, które albo zezwalają na użycie tej wody, albo nie. Tyle jeżeli chodzi o wodę.</u>
          <u xml:id="u-1.20" who="#PawełGrzesiowski">Druga sprawa to kwestia powierzchni. Powiedziała pani również o tym, że jeśli woda powodziowa skaziła jakiś teren czy wręcz wciąż jeszcze tam zalega, stanowi potencjalny materiał zakaźny. W tym kontekście dwukrotnie wydaliśmy alert RCB, żeby po pierwsze nie pić wody, jeżeli jest niepewna, a po drugie, żeby absolutnie pod żadnym pozorem nie spożywać żywności, która uległa zalaniu. Te informacje kolportujemy cały czas. Na stronach powiatowych stacji też są na ten temat konkretne instrukcje, co zrobić z tymi odpadami popowodziowymi, żeby się nie zatruć. Również w mediach mówimy bardzo szeroko o tym, żeby zabezpieczać siebie, czyli rękawice, maski, kalosze, po to żeby ten kontakt z wodą powodziową i z tymi odpadami popowodziowymi nie był toksyczny dla mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-1.21" who="#PawełGrzesiowski">Myślę, że mogą państwo być zainteresowani też taką informacją, że na terenach powodziowych jest łączna liczba 1270 różnego rodzaju przedsiębiorstw, które produkowały żywność. To również jest pod nadzorem inspekcji sanitarnej. Wszystkie te podmioty są kontrolowane, jeżeli tylko zgłoszą, że już zostały – nie wiem – wysprzątane, zdezynfekowane. Takich kontroli od początku powodzi przeprowadziliśmy już 700, z czego ponownie udało się uruchomić 532 obiekty. To są oczywiście dane na dzień wczorajszy. Czyli mamy tutaj również pewnego rodzaju monitoring sytuacji, jeżeli chodzi o jakość żywności, która będzie produkowana. Bo my nadzorujemy te podmioty, które wydają żywność już bezpośrednio do konsumenta, nie zajmujemy się tą częścią, która pochodzi z surowców pierwotnych. Tym zajmuje się ministerstwo rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-1.22" who="#PawełGrzesiowski">Kolejna sprawa to monitoring chorób zakaźnych. Bardzo chciałbym państwa może nie uspokoić, ale zapewnić, że codziennie zbieramy raporty na temat zatruć pokarmowych, chorób objawowych typu dur brzuszny, tężec, salmonellozy, norowirusy. Te dane mamy codziennie monitorowane i w tej chwili są dwa powiaty, w których sytuacja wydaje się trudniejsza niż gdzieś indziej, w sensie liczby zakażeń. W dniu wczorajszym mieliśmy  41 nowych przypadków zatruć pokarmowych w całym regionie, ale dwa powiaty mają sytuację najtrudniejszą, to jest powiat nyski i cieszyński. W tych powiatach w tej chwili mieliśmy po kilka dziennie takich przypadków zatruć pokarmowych. Natomiast nie odnotowaliśmy ani jednego przypadku duru brzusznego, ani jednego przypadku WZW A czy cholery, czy czerwonki. Tak że mówimy o takich typowych skutkach problemów z higieną, z możliwością podgrzania posiłku czy przygotowania w bezpiecznych warunkach.  Te zatrucia pokarmowe i nieżyty żołądkowo-jelitowe będą dalej monitorowane. Na razie nie ma żadnej swoistej profilaktyki. Jedyne co możemy robić, to właśnie zwiększać ilość środków do dezynfekcji, które są kolportowane tam na teren popowodziowy. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-1.23" who="#UrszulaNowogórska">I drugie pytanie w odniesieniu już do sytuacji powodziowej. Z uwagi na to, co również pan przed chwilą powiedział, że póki co w dwóch powiatach pojawia się zwiększona liczba przypadków zachorowań na schorzenia żołądkowo-jelitowe, które mają różne podłoże czy to rotawirusowe, czy salmonellozę, czy dur brzuszny, czy jakieś inne. Czy państwo nie zastanawiacie się nad wydaniem rekomendacji do profilaktycznych szczepień na przykład w odniesieniu do WZW czy duru brzusznego, żeby w jakiś sposób zapobiec czy nie dopuścić do powstawania ognisk tego rodzaju zachorowań?</u>
          <u xml:id="u-1.24" who="#UrszulaNowogórska">Mam jeszcze jedno pytanie. Pani dyrektor mówiła, że w bieżącym roku będą dokonywane zamówienia publiczne w odniesieniu do uzupełnienia stanów ilościowych szczepionek. Jak państwo przewidujecie, jak długi będzie czas realizacji tego zamówienia?</u>
          <u xml:id="u-1.25" who="#UrszulaNowogórska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-1.26" who="#PawełGrzesiowski">Kolejna sprawa to jest kwestia zmieniających się wariantów. Przez to, że mamy nie za dużo testów i bardzo licznie nie sekwencjonujemy już wirusa w Polsce, ale te sekwencje, które były wykonywane potwierdzają to, co pan powiedział, że mamy nowe warianty JN.1 i KP.3. Te warianty są w tej chwili dominujące również w Polsce. Jeśli chodzi o zalecenia w tej sprawie, bodajże na początku września ukazało się takie oświadczenie z naszej strony, że w tej chwili nie przewidujemy wprowadzania żadnych obostrzeń w rozumieniu instytucjonalnym czy legislacyjnym, dotyczących obowiązkowej izolacji, kwarantanny, maseczek czy szczepień. Oczywiście jeżeli będą dostępne szczepionki, to będą one oferowane, tak jak poprzednio, jako szczepienia dobrowolne i nieodpłatne. Natomiast jeżeli sytuacja będzie się pogarszać…W tej chwili głównym wskaźnikiem, który informuje nas o ciężkości fali jest liczba hospitalizacji. I tych hospitalizacji w tej chwili jest relatywnie niewiele, w maksymalnym punkcie było ich chyba ok. 1,5 tys. w całej Polsce. Więc to nie jest w tej chwili choroba, która wywołuje tak ciężkie powikłania i tak ciężkie objawy, jak poprzednio, jak w 2020 czy 2021 r. Dlatego nie przewidujemy również jakiegoś większego zaburzenia funkcjonowania placówek leczniczych. Mimo to zostały one, że tak powiem, postawione w stan gotowości. Zalecenia dyrektorów idą w tym kierunku, żeby jednak używać maseczek na terenie szpitala, jeżeli chodzi o pacjentów objawowych.</u>
          <u xml:id="u-1.27" who="#JoannaKujawa">Jeśli chodzi o cel wprowadzenia, to o tym już wspomniał pan minister Grzesiowski. Chodziło o poprawę leczenia gruźlicy wielolekoopornej w Polsce, zwłaszcza u osób, które przybyły z innych krajów, gdzie sposób leczenia, sposób diagnostyki jest inny, zróżnicowany. Natomiast chodziło o to, żeby tych pacjentów jak najszybciej włączyć w skuteczne leczenie, aby nie stanowili zagrożenia dla siebie, ale też dla otoczenia.</u>
          <u xml:id="u-1.28" who="#JoannaKujawa">Jeśli chodzi o cele programu pilotażowego, to faktycznie kluczowe jest przetestowanie telemedycznego systemu nadzoru nad pacjentem i ograniczanie hospitalizacji chorych z wykrytą gruźlicą wielolekooporną na rzecz świadczenia prowadzonego w trybie ambulatoryjnym. Chcemy odejść od sytuacji hospitalizacji pacjentów w izolacji. Zaznaczam, że przy właściwym leczeniu pacjent nie musi być hospitalizowany i izolowany. Tu jest też kwestia oceny stanu zdrowia pacjenta oraz działania, jakie podejmuje lekarz, który sprawuje nadzór nad pacjentem. Aktualnie bazujemy na najnowszych zaleceniach WHO. To są zalecenia z 2022 r. Bierzemy pod uwagę wszelkie terapie, również te bardzo kosztowne leki, które były uwzględniane wcześniej, jeszcze z darowizny otrzymanej z WHO i które nie były dostępne w Polsce – mechanizm leczenia NDRP – i bazujemy na aktualnie dostępnych lekach, które są możliwe do zastosowania w programie. Jeżeli będą szczegółowe pytania, to proszę, ale najpierw proszę zwrócić uwagę na kwestie porządku prawnego i rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie programu pilotażowego leczenia gruźlicy wielolekoopornej i zarządzeń prezesa, zwłaszcza jednego zarządzenia prezesa NFZ, które reguluje kwestie umów na realizację programu pilotażowego leczenia gruźlicy wielolekoopornej. Jeśli chodzi o dane statystyczne i wzrost, to jeżeli będzie taka potrzeba, to przygotujemy, opracujemy. Ze względu na to, że w tym momencie nie mam ich pod ręką, a chciałabym dać jak najbardziej aktualne dane. Faktycznie wzrost pacjentów z gruźlicą wielolekooporną jest widoczny, też z uwagi na wprowadzenie programu i założenia programu, natomiast z tego, co pamiętam sprzed kilku miesięcy, stan w Polsce nie przekraczał stu osób. Dziękuję.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>