text_structure.xml 146 KB

Edit Raw Blame History Permalink

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Początek posiedzenia o godzinie 15 minut 03</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Posiedzeniu przewodniczy przewodniczący Krzysztof Kwiatkowski oraz zastępca przewodniczącego Marek Borowski</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Szanowni Państwo, proszę o zajmowanie miejsc. Czy jest kworum?</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#Gloszsali">Jeszcze nie.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Nie ma kworum?</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">Poprośmy… Przepraszam, widziałem dwójkę senatorów przy stoliku, więc…</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#KrzysztofKwiatkowski">Szanowni Państwo, jeżeli ktoś z państwa nas słyszy, ale się nie zalogował –chociaż na Zoomie to chyba nie możliwe, na Teams można tak zrobić – to prosimy, bo nam brakuje jednej albo dwóch osób do kworum… Oczywiście możemy rozpocząć posiedzenie komisji bez kworum, ale do głosowania będziemy potrzebować kworum.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#KrzysztofKwiatkowski">Szanowni Państwo, mam propozycję. Jeżeli nie będzie głosów sprzeciwu, to rozpoczęlibyśmy od uchwał okolicznościowych i zaproponuję, żebyśmy rozpoczęli od najbezpieczniejszych. Jeżeli państwo wyrazilibyście zgodę, to rozpoczęlibyśmy od uchwały dotyczącej ustanowienia roku 2023 Rokiem Włodzimierza Przerwy-Tetmajera, także z uwagi na obecność pana senatora Jerzego Fedorowicza, przedstawiciela wnioskodawców. Możemy to omówić, a jak będzie kworum, to przejdziemy do głosowania czy to nad poprawkami, czy nad całością, jeżeli takowych poprawek nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#KrzysztofKwiatkowski">Szanowni Państwo, otwieram posiedzenie Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#KrzysztofKwiatkowski">W porządku posiedzenia jest 7 punktów.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy ktoś ma jakieś uwagi do porządku posiedzenia? Nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#KrzysztofKwiatkowski">Proponuję jedną modyfikację, tj. żeby pierwszym punktem było pierwsze czytanie projektu uchwały o ustanowieniu roku 2023 Rokiem Włodzimierza Przerwy-Tetmajera.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#KrzysztofKwiatkowski">Oddaję głos panu senatorowi Jerzemu Fedorowiczowi celem przedstawienia projektu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#JerzyFedorowicz">Dziękuję bardzo, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#JerzyFedorowicz">Wysoka Komisjo!</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#JerzyFedorowicz">To jest dla mnie zaszczyt, że będę mógł referować przed komisją projekt uchwały dotyczący roku 2023, co do którego proponujemy, by był Rokiem Włodzimierza Przerwy-Tetmajera. W tej sprawie odbyły się dwa posiedzenia naszej komisji. Na pierwszym było wprowadzenie do tematu przed przedstawicieli Muzeum Krakowa i historyków. Potem odbyło się kolejne posiedzenie naszej komisji, gdzie pracowaliśmy nad tekstem uchwały. Przedstawiam tekst jednolity. Jeżeli państwo senatorowie życzą sobie, żeby przeczytać całą uchwałę, to bardzo proszę, decyduje pan przewodniczący. Czy będziemy po akapitach do czytania…</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#JerzyFedorowicz">Chcę tylko powiedzieć, że w Komisji Kultury i Środków Przekazu uchwała przeszła jednogłośnie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo dziękuję. To jest niezwykle ważna informacja, że wszyscy senatorowie ze wszystkich klubów i kół na etapie pracy w komisji kultury, czyli tej właściwej z uwagi na zakres merytoryczny projektu uchwały, przyjęli ten projekt. Może poproszę pana senatora o przedstawienie całości.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">A do pań i panów senatorów mam pytanie. Czy będziecie chcieli uwagi zgłaszać od razu, jeżeli coś wam się rzuci w oczy, czy po przedstawieniu całości?</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#komentarz">Wypowiedzi w tle nagrania</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Po przedstawieniu całości.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">Proszę, żeby pan senator przedstawił…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#JerzyFedorowicz">„Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia o ustanowieniu roku 2023 Rokiem Włodzimierza Przerwy-Tetmajera”.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#JerzyFedorowicz">Pierwszy akapit.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#JerzyFedorowicz">„W 2023 r. przypada 100. rocznica śmierci znakomitego krakowskiego artysty Włodzimierza Przerwy-Tetmajera, (ur. 31 grudnia 1861 r. w Harklowej, zm. 26 grudnia 1923 r. w Krakowie) – malarza, grafika, poety, prozaika, dramaturga, scenografa, publicysty, działacza politycznego aktywnie zaangażowanego w walkę o niepodległość Polski, człowieka o ogromnej odwadze i sile charakteru, wspaniałego męża, ojca i przyjaciela”.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#JerzyFedorowicz">Akapit drugi.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#JerzyFedorowicz">„W jego dziełach malarskich odzwierciedla się znamienna dla okresu Młodej Polski fascynacja rodzimym folklorem. Ważną częścią jego spuścizny są także zaprojektowane i wykonane przez niego polichromie w siedmiu obiektach sakralnych oraz ilustracje książkowe. Tworzył także scenografie dla Teatru Miejskiego w Krakowie. Na dorobek literacki Włodzimierza Przerwy-Tetmajera składają się utwory prozą oraz tomiki poezji, w tym „Przeznaczenie. Syna mojego pamięci”, tomik poświęcony synowi poety Janowi, który zginął w 1920 r., walcząc w obronie Polski przeciwko nawale bolszewickiej. Włodzimierz Przerwa-Tetmajer z powodzeniem uprawiał też publicystykę, trudnił się upowszechnianiem wśród mieszkańców wsi wiedzy o zabytkach historycznych, w tym o katedrze wawelskiej. Badał zwyczaje i obyczaje ludowe, a także dokumentował słownictwo chłopów podkrakowskich. Założył Szkołę Sztuk Pięknych i Przemysłu Artystycznego dla Kobiet, w której wykładał.”.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#JerzyFedorowicz">Akapit trzeci.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#JerzyFedorowicz">„Trwale wpisał się w dzieje polskiego życia politycznego jako pełen pasji polityk i patriota. Jego program polityczny wywodził się z testamentu duchowego Tadeusza Kościuszki i oparty był na koncepcji równości wszystkich obywateli. Włodzimierz Przerwa-Tetmajer był członkiem Polskiego Stronnictwa Ludowego, w 1911 r. z jego ramienia został posłem parlamentu austriackiego. W grudniu 1913 r. w trakcie rozłamu PSL opowiedział się po stronie orientacji solidarystycznej i niepodległościowej i został współzałożycielem frakcji PSL „Piast”, a następnie prezesem Towarzystwa „Strzelec” w Krakowie.”.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#JerzyFedorowicz">Akapit czwarty.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#JerzyFedorowicz">„Jako polityk przewodniczył obradom założycielskiego zebrania Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, a po wybuchu wojny został delegowany do Naczelnego Komitetu Narodowego. W 1917 r. na posiedzeniu Koła Poselskiego w parlamencie wiedeńskim zgłosił rezolucję żądającą utworzenia państwa polskiego składającego się z ziem trzech zaborów, z dostępem do morza.”. To bardzo ważne.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#JerzyFedorowicz">„Włodzimierz Przerwa-Tetmajer jeszcze za życia stał się legendą. Jego decyzja o poślubieniu córki wiejskiego gospodarza Anny Mikołajczykówny wywołała ogromne poruszenie w Krakowie. Ich związek w pamięci potomnych zapisał się przede wszystkim za sprawą „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego.”.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#JerzyFedorowicz">Paragraf szósty.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#JerzyFedorowicz">Akapit szósty.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#JerzyFedorowicz">„Włodzimierz Przerwa-Tetmajer został powołany przez naczelnika Józefa Piłsudskiego do Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. Pośmiertnie, zarządzeniem prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 19 grudnia 1930 r., został odznaczony Krzyżem Niepodległości, a za zasługi w walkach o prawa Polski do Śląska – Gwiazdą Górnośląską.”.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#JerzyFedorowicz">Akapit siódmy.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#JerzyFedorowicz">„W uznaniu wielowymiarowej działalności Włodzimierza Przerwy-Tetmajera, obejmującej zarówno aktywność artystyczną, społeczną, jak i zaangażowanie w odzyskanie przez Polskę niepodległości, Senat Rzeczypospolitej Polskiej ustanawia rok 2023 Rokiem Włodzimierza Przerwy-Tetmajera.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#JerzyFedorowicz">Uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej «Monitor Polski».”.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#JerzyFedorowicz">To jest treść uchwały. Do tego zgodnie z regulaminem dotyczącym lat, którym patronuje jakiś bohater, przygotowany jest bardzo poważny program obchodów właściwie na terenie całej Polski.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#JerzyFedorowicz">Teraz bardzo bym prosił Komisję Ustawodawczą o pozytywne zaopiniowanie projektu tej uchwały. Jestem do dyspozycji państwa senatorów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo ciepło panu senatorowi dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Muszę powiedzieć, że przyjemność słuchania pana senatora czytającego uchwałę jest dodatkową okolicznością, która podnosi walory prezentacji przez pana senatora tejże propozycji.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Stwierdzam, że na posiedzeniu jest już kworum.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy ktoś z pań i panów senatorów chce zabrać głos lub zgłosić jakieś propozycje poprawek do wymienionego projektu? Nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#KrzysztofKwiatkowski">W takim razie … A, przepraszam, pani mecenas. To z mojej strony niedopatrzenie. Bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#JerzyFedorowicz">Tak, tak. Mamy…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#BożenaLangner">Sprostowanie, jeśli można. Pan senator, czytając, popełnił taką drobną omyłkę, ale rozumiem, że tekst jest taki, jak w druku, czyli w akapicie piątym jest „Anny Mikołajczykówny”…</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#JerzyFedorowicz">Tak jest.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#BożenaLangner">A w szóstym akapicie – tu chodzi o zarządzenie – jest „zarządzeniem z dnia”, a pan senator przeczytał „w dniu”. Odniósł pan to do odznaczenia, ale to jest na podstawie zarządzenia z dnia…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Ale w druku jest „z dnia”. Tak jest.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#JerzyFedorowicz">No, to jest, Panie Przewodniczący… Przy Mikołajczykównie to miałem prawo, dlatego że ja grałem Gospodarza w „Weselu” i byłem…</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Panie Senatorze…</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#JerzyFedorowicz">Ale nie wiem, czy to wolno mówić na posiedzeniu komisji.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">Panie Senatorze, przyjmujemy. Było przejęzyczenie…</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#komentarz">Wesołość na sali</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czyli pani mecenas nie ma żadnych uwag. Tekst jest…</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#KrzysztofKwiatkowski">Szanowni Państwo, poddaję pod głosowanie projekt uchwały.</u>
          <u xml:id="u-8.8" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto z pań i panów senatorów jest za przyjęciem uchwały o ustanowieniu roku 2023 Rokiem Włodzimierza Przerwy-Tetmajera?</u>
          <u xml:id="u-8.9" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-8.10" who="#KrzysztofKwiatkowski">Nie ma takich głosów.</u>
          <u xml:id="u-8.11" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-8.12" who="#KrzysztofKwiatkowski">Nie ma takich głosów.</u>
          <u xml:id="u-8.13" who="#KrzysztofKwiatkowski">Proszę o zakończenie głosowania zdalnego i podanie zbiorczych wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-8.14" who="#Glosyzsali">19, jednogłośnie za.</u>
          <u xml:id="u-8.15" who="#KrzysztofKwiatkowski">19 głosów za, bez głosów sprzeciwu i wstrzymujących się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-8.16" who="#KrzysztofKwiatkowski">Rozumiem, że w przypadku uchwał okolicznościowych pan senator Fedorowicz, chociaż nie jest członkiem komisji, może być senatorem sprawozdawcą. Czy przyjmie na siebie taki obowiązek?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#JerzyFedorowicz">Dziękuję bardzo. To jest dla mnie zaszczyt. Chciałbym bardzo serdecznie podziękować za takie jednogłośne zaopiniowanie tego projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#JanMariaJackowski">Jeśli można… Jerzy, żebyś ty w tym stroju Gospodarza przedstawiał Senatowi tę propozycję…</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#JerzyFedorowicz">Proszę bardzo, mogę zagrać, ale to jeżeli pan przewodniczący Kwiatkowski…</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Tak… Może nie na posiedzeniu komisji, wybierzemy bardziej dogodną formułę.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#komentarz">Wesołość na sali</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#JerzyFedorowicz">Chcę powiedzieć poza protokołem, że będzie spotkanie żyjących Gospodarzy, tych, którzy grali w przedstawieniach „Wesela”, z całej Polski i to się odbędzie właśnie w Rydlówce. Zaproszę całą Komisję Ustawodawczą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo serdecznie dziękujemy. Trzymamy za słowo.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Widzę panią senator Halinę Biedę, dlatego zaproponuję, żeby drugim z kolei punktem było pierwsze czytanie projektu uchwały o ustanowieniu roku 2023 Rokiem Wisławy Szymborskiej.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo proszę, Pani Senator.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#HalinaBieda">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#HalinaBieda">Ja mam nadzieję, że… Mój głos może nie będzie tak idealnie przyjęty, jak głos pana senatora Fedorowicza, ale mam nadzieję, że obydwie uchwały, które będę prezentowała, nie będą budziły kontrowersji, tak jak poprzednia. Pan przewodniczący stwierdził, że wybierze te, które nie budzą kontrowersji. Mam nadzieję, że te również nie budzą.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#HalinaBieda">Rok Wisławy Szymborskiej. W imieniu wnioskodawców bardzo proszę Komisję Ustawodawczą o przyjęcie tego projektu uchwały. Ja przed chwilą rozdałam troszkę wyczyszczony przez panią mecenas i językoznawców projekt tej uchwały. Przeczytam teraz taki, jak proponuję. On w treści, w istocie nie zmienia absolutnie intencji uchwały.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo o to prosimy. Mamy to, co było, w postaci druku, więc każdy, kto będzie chciał, sprawdzi sobie, na czym te zmiany polegają. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#HalinaBieda">Tak jest.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#HalinaBieda">Wisława Szymborska to jedna z najbardziej znanych polskich poetek, zarazem jedna z nielicznych polskich noblistek. Jej twórczość spotyka się wciąż z żywym odbiorem zarówno w Polsce, jak i za granicą. Urodzona 2 lipca 1923 r. w Prowencie, obecnie część Kórnika, od 1929 r. mieszkała w Krakowie. Bibliografia Szymborskiej – wraz z publikacjami listów, wydaniami specjalnymi jej utworów, wyborami wierszy, felietonami oraz innymi tekstami – liczy obecnie kilkadziesiąt pozycji. Za życia poetki ukazało się dwanaście tomów jej poezji. Pośmiertnie w roku 2012 wydano niedokończony tom „Wystarczy”, a dwa lata później „Czarną piosenkę”, która miała być debiutem poetki. W 1996 r. Wisława Szymborska otrzymała literacką Nagrodę Nobla za – jak brzmiało uzasadnienie Akademii Szwedzkiej – „poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi wyjść na światło we fragmentach ludzkiej rzeczywistości”. I dalej: „W Wisławie Szymborskiej Szwedzka Akademia chce uhonorować przedstawicielkę niezwykłej czystości i siły poetyckiego spojrzenia. Poezji jako odpowiedzi na życie, sposobu na życie, pracy nad słowem jako myślą i wrażliwością”.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#HalinaBieda">Szymborska-poetka fascynuje czytelników na całym świecie – stała się ambasadorką polskiej kultury za granicą. Jej wiersze zostały przetłumaczone na ponad czterdzieści języków. W Stanach Zjednoczonych wybór wierszy noblistki w przekładzie Stanisława Barańczaka i Clare Cavanagh pt. „View with a Grain of Sand” rozszedł się w nakładzie 120 tysięcy egzemplarzy. Niemniej popularna jest jej poezja tłumaczona na język niemiecki w znakomitych przekładach Karla Dedeciusa czy szwedzki w tłumaczeniu Andersa Bodegårda. Szczególną popularnością Szymborska cieszyła się – i wciąż cieszy – we Włoszech, gdzie na spotkania z nią przychodziły setki czytelników, a młodzi Włosi traktują ją jako poetkę własnego pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#HalinaBieda">Wisława Szymborska była także mistrzynią felietonów, które ukazywały się w prasie literackiej i codziennej przez nieomal pół wieku. Pozostawiła spory dorobek translatorski: przybliżyła polskim czytelnikom twórczość m.in. poetów francuskich, niemieckich, bułgarskich oraz hebrajskich.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#HalinaBieda">Wisława Szymborska zmarła 1 lutego 2012 r. w Krakowie, zostawiając w testamencie zapis o powołaniu Fundacji jej imienia. Od 2013 r. Fundacja Wisławy Szymborskiej przyznaje nagrodę imienia swojej patronki za tom poetycki wydany w języku polskim lub przełożony na język polski. W ramach Funduszu Zapomogowego Fundacja udziela pomocy finansowej pisarzom i tłumaczom w trudnej sytuacji materialnej oraz przyznaje Nagrodę im. Adama Włodka młodym pisarzom, tłumaczom i literaturoznawcom. Mieszkanie, w którym poetka spędziła ostatnie 15 lat życia, decyzją zarządu fundacji zostało przeznaczone na rezydencje literackie. Od roku 2019 z programów rezydencjalnych skorzystało blisko dwudziestu literatów.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#HalinaBieda">O doniosłości literackiego dorobku Wisławy Szymborskiej świadczą nie tylko nagrody, ale także fakt, że Szymborska wciąż ma wierne grono czytelników w Polsce i za granicą. Inspiruje literaturoznawców, kulturoznawców, filozofów, krytyków sztuki, a także zwykłych czytelników, którzy znajdują w jej poezji odpowiedzi na najważniejsze pytania. Tematy, które poruszała w swojej poezji wciąż są aktualne. Forma, jaką się posługiwała, ciągle zachwyca mistrzostwem.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#HalinaBieda">Rok 2023 będzie nie tylko doskonałą okazją do pełniejszego zaprezentowania postaci Wisławy Szymborskiej oraz jej twórczości, ale także do debaty na temat miejsca poetyckiego słowa we współczesnym świecie.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#HalinaBieda">W uznaniu zasług w setną rocznicę urodzin poetki Senat Rzeczypospolitej ustanawia rok 2023 Rokiem Wisławy Szymborskiej.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#HalinaBieda">Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Rzeczywiście te modyfikacje były nieznaczące.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy ktoś z pań i panów senatorów chce zabrać głos? Na razie nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Pani Mecenas, w takim razie… Pani mecenas Danuta Drypa. Czy pani mecenas ma jakieś uwagi?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#DanutaDrypa">Panie Przewodniczący! Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#DanutaDrypa">Te uwagi zostały już…</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Uwzględnione w tej wersji.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#DanutaDrypa">…że tak powiem, przejęte i uzgodnione w wersji, którą pani senator przeczytała.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Nie słyszę innych zgłoszeń.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Poddaję projekt uchwały pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto z pań i panów senatorów jest za jego przyjęciem? Proszę o podniesienie ręki.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Głosują członkowie Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#KrzysztofKwiatkowski">Jeszcze pan senator podniósł rękę.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#KrzysztofKwiatkowski">Proszę o zakończenie głosowania zdalnego i podanie zbiorczych wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#KrzysztofKwiatkowski">13 głosów za, 1 głos sprzeciwu, 3 senatorów wstrzymało się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#KrzysztofKwiatkowski">Stwierdzam, że projekt uchwały został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy pani senator wyrazi zgodę na to, żeby być senatorem sprawozdawcą?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#HalinaBieda">Wyrażę. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">To my serdecznie dziękujemy.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Szanowni Państwo, przechodzimy do kolejnego projektu i punktu, w którym pani senator także reprezentuje wnioskodawców.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Pierwsze czytanie projektu uchwały o ustanowieniu roku 2023 Rokiem Pamięci Bohaterek i Bohaterów Getta Warszawskiego.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Tu jest troszeńkę więcej poprawek. Zwracam państwa uwagę na to, że otrzymaliście te poprawki na dysk U. Ale pewnie pani senator będzie chciała wszystko wyjaśnić. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#HalinaBieda">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#HalinaBieda">Ja może powiem tak. Muzeum Getta Warszawskiego zwróciło się do senatorów z prośbą o rozważenie możliwości, aby rok 2023 był Rokiem Pamięci Bohaterek i Bohaterów Getta Warszawskiego. Projekt uchwały, który jest umieszczony w druku, został troszeczkę poprawiony i przez panią mecenas, i przez językoznawców. W kontakcie z historykami z tegoż muzeum doprecyzowane zostały również nazwiska, które są wymienione w tekście uchwały. Wszystkie uwagi ze strony pani mecenas, poprawki językowe i legislacyjne są już ujęte w tym tekście, który państwu rozdałam.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#HalinaBieda">Panie Przewodniczący, jeśli będzie taka zgoda, to może bym przeczytała ten tekst z poprawkami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Absolutnie. Tak będzie dla nas wygodniej, bo poznamy ten projekt już z tymi poprawkami. Bardzo proszę, Pani Senator.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#HalinaBieda">W utworzonym w 1940 r. getcie warszawskim Niemcy zamknęli ponad 400 tysięcy Żydów. Dziesiątki tysięcy z nich zmarły z chorób i głodu. W dniu 22 lipca 1942 r. Niemcy rozpoczęli wielką akcję deportacyjną więźniów getta do niemieckiego obozu zagłady w Treblince, która zakończyła się śmiercią niemal 300 tysięcy warszawskich Żydów. Jesienią 1942 r., po zakończeniu tej akcji, w tzw. getcie szczątkowym pozostało około 60 tysięcy osób. Byli to głównie ludzie młodzi, zatrudnieni w niemieckich warsztatach produkcyjnych, tzw. szopach. W tych warunkach, gdy nie pozostawało już nic do stracenia, wśród żydowskiej młodzieży narodziła się myśl o zbrojnym oporze. W dniu 19 kwietnia 1943 r. warszawscy Żydzi podjęli walkę zbrojną z Niemcami. Powstańcy nie mogli mieć nadziei na zwycięstwo. Kierowała nimi chęć odwetu na Niemcach i zadania wrogowi możliwie wysokich strat. Wybrali śmierć z bronią w ręku. Powstanie kwietniowe było największym zbrojnym zrywem Żydów podczas II wojny światowej, a zarazem pierwszym powstaniem miejskim w okupowanej Europie. Było ono bezprecedensową odpowiedzią na bestialstwo niemieckich nazistów, którzy postawili sobie za cel wymordowanie całego narodu. Niemcy uznali, że powstanie zakończyło się 16 maja 1943 r. Tego dnia wysadzili wielką synagogę przy ulicy Tłomackie, ale do zbrojnych starć dochodziło jeszcze w następnych dniach. Większość zabudowy getta wysadzono w powietrze lub spalono, a cały teren zrównano z ziemią. Bohaterstwo tych, którzy stanęli naprzeciwko machiny zbrodni, było wyjątkowe. Kilkuset bojowców z Żydowskiej Organizacji Bojowej wspomaganej przez Żydowski Związek Wojskowy nie miało szans, by pokonać przeciwnika, ale zrobiło wszystko, by usłyszał ich świat. Głosy Mordechaja Anielewicza, Miry Fuchrer, Tosi Altman, Arie Wilnera, Marka Edelmana, Miry Hajsndor, Cypory Gunsztat, Cywii Lubetkin, Symchy Rotema, Pawła Frenkla i wielu innych wciąż wybrzmiewają.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#HalinaBieda">Powstanie w getcie, dziś upamiętnione w kilku miejscach Warszawy, jest jednym z najbardziej symbolicznych i opisywanych wydarzeń w historii Holokaustu. Kluczowe znaczenie dla jego zrozumienia mają kwestie ideologiczne: obrona honoru ginącego narodu żydowskiego oraz udział Żydów w antyfaszystowskiej walce o wyzwolenie Polski i Europy. Najczęściej opisywany jest aspekt militarny powstania, ale szczególnie ważnym elementem tych dni była postawa ludności cywilnej, która po kolejnej akcji wysiedleńczej w styczniu 1943 r. włączyła się w tworzenie schronów i podziemnych tuneli w piwnicach budynków getta oraz stawiała niemieckiemu okupantowi opór wyrażający się w zachowywaniu podstawowych wartości ogólnoludzkich, widocznych w życiu rodzinnym, religijnym, naukowym i kulturalnym w obliczu bezprzykładnego zniewolenia. Sprzeciwem niemniej znaczącym czy heroicznym była edukacja młodego pokolenia, działanie synagog i bet midraszy, niesienie pomocy chorym i głodującym, organizacja ucieczek i kryjówek po tzw. aryjskiej stronie miasta.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#HalinaBieda">Jako obywatelki i obywatele Polski – kraju doszczętnie zniszczonego podczas II wojny światowej i noszącego po dziś dzień dotkliwe ślady okupacji niemieckiej w wymiarze społecznym, kulturalnym czy infrastrukturalnym – mamy obowiązek stania na straży pamięci ofiar i podejmowania wszelkich działań uniemożliwiających powtórzenie się tej historii. Warunkiem realizacji tej misji jest przede wszystkim edukacja młodego pokolenia. Wierzymy, że ustanowienie roku 2023 Rokiem Pamięci Bohaterek i Bohaterów Getta Warszawskiego pozwoli nie tylko przywołać ich świadectwa, ale stanie się także okazją do refleksji nad powszechnymi w dyskursie wartościami, takimi jak bezpieczeństwo, dom, wolność, które uznajemy za oczywiste, ale ich prawdziwą wagę i znaczenie odkrywamy dopiero w chwili, gdy stają się zagrożone.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#HalinaBieda">W 80. rocznicę powstania w getcie warszawskim, ustanawiając rok 2023 Rokiem Pamięci Bohaterek i Bohaterów Getta Warszawskiego, Senat Rzeczypospolitej Polskiej oddaje hołd poległym oraz tym, którzy przeżyli i do końca swoich dni podnosili głos protestu przeciwko zbrodniczym planom zagłady narodu żydowskiego.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#HalinaBieda">Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję, Pani Senator.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy pani mecenas Renata Bronowska… Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#RenataBronowska">Dziękuję bardzo, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#RenataBronowska">Tak jak pani senator wnioskodawca wspomniała, wszystkie uwagi Biura Legislacyjnego zostały już zawarte w tekście.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Ciepło dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy ktoś… Pan senator Czerwiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#JerzyCzerwiński">Panie Przewodniczący! Wysokie Komisje!</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#JerzyCzerwiński">Co do merytoryki to w ogóle się nie wypowiadam, uważam, że słusznie… Ale dlaczego autorzy tekstu tej uchwały wyróżnili formę żeńską i męską, „bohaterek i bohaterów”? W takim przypadku na ogół się pozostawia „bohaterów”. Sformułowanie „bohaterowie” obejmuje obie płcie i… To znaczy, wprowadzanie takiego rozróżnienia uważam za nieodpowiednie, szczególnie w przypadku tak ważnej kwestii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy pani senator chce odpowiedzieć?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#HalinaBieda">Taka była intencja wnioskodawców. Myślę, że to nie jest niepoprawna forma. Oczywiście można by powiedzieć, że za bohaterów możemy uznać i bohaterki, i bohaterów, czyli osoby płci żeńskiej i płci męskiej, ale myślę, że jeśli chodzi o udział kobiet i w powstaniu, i w przechowywaniu ludności, i w wielu innych kwestiach, to był on dosyć znaczący, i tak bym to zostawiła. Nie wiem, czy pani mecenas ma co do tego jeszcze jakieś uwagi. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Pani mecenas.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#RenataBronowska">Jeżeli można… W tej sprawie językoznawcy nie wyrazili sprzeciwu, tzn. uznali, że ta forma nie jest niepoprawna. Wydaje mi się, że to uwypuklenie bohaterek ma związek z tym, że, zdaje się, w ramach obchodów uroczystości związanych z tym wydarzeniem, z tą rocznicą będzie jakaś specjalna wystawa dotycząca właśnie udziału kobiet w tymże powstaniu. Prawdopodobnie to uwypuklenie i rozróżnienie bohaterów i bohaterek ma z tym związek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Od strony formalnej: było pytanie, pani senator w imieniu wnioskodawców utrzymuje pierwotną propozycję zapisu.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy jeszcze ktoś z pań i panów senatorów ma głos w dyskusji albo chce zgłosić jakieś poprawki? Nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Przystępujemy do procedury głosowania nad projektem w brzmieniu przedstawionym przez panią senator.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto z pań i panów senatorów jest za jego przyjęciem? Proszę o podniesienie ręki</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">Na sali nie było głosów sprzeciwu i wstrzymujących się od głosu, ale zdalnie oczywiście takie głosy mogą być.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto jest przeciw, proszę, żeby zagłosował zgodnie ze swoimi poglądami.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#KrzysztofKwiatkowski">I jeszcze kto się wstrzymał.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kończymy głosowanie, zamykamy głosowanie i proszę o podanie zbiorczych wyników.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#KrzysztofKwiatkowski">19 głosów za, bez głosów sprzeciwu i bez wstrzymujących się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#KrzysztofKwiatkowski">Projekt został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#KrzysztofKwiatkowski">Szanowni Państwo, kolejny projekt…</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#HalinaBieda">Czy mogę jeszcze o sprawozdawcy… Bo pan senator…</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#KrzysztofKwiatkowski">Przepraszam, słusznie.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy pani senator chciałaby reprezentować także…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#HalinaBieda">Tak. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo gorąco dziękuję za przyjęcie tego obowiązku na siebie.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Nie widzę pana senatora Wiatra…</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#Gloszsali">Jest zdalnie.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Jest zdalnie. Tak?</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy pan senator…</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#KazimierzWiatr">Jestem zdalnie…</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dobrze. W takim razie proponuję, żebyśmy przeszli do punktu: pierwsze czytanie projektu uchwały ustanawiającej rok 2023 Rokiem Mikołaja Kopernika w pięćset pięćdziesiątą rocznicę urodzin.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#KrzysztofKwiatkowski">Przedstawicielem wnioskodawców jest pan przewodniczący, senator Kazimierz Wiatr. Oddaję mu teraz głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#KazimierzWiatr">Panie Przewodniczący! Szanowne Panie i Szanowni Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#KazimierzWiatr">Mam zaszczyt przedstawić projekt uchwały ustanawiającej rok 2023 Rokiem Kopernika. To oczywiście jest sprawa bardzo ważna, bo 550 lat to jest ważna i piękna data. Wielowątkowy i wielodyscyplinarny dorobek Mikołaja Kopernika, promocja Polski, nauki polskiej są tutaj bardzo ważnymi elementami. Projekt ma szerokie poparcie i ma bardzo szeroki program. 12 kwietnia Komisja Nauki, Edukacji i Sportu poparła inicjatywę złożenia takiego wniosku. Na swoim pięćdziesiątym ósmym posiedzeniu upoważniła pana senator Zdrojewskiego i moją skromną osobę do ostatecznego sformułowania tekstu, a mnie upoważniła do przedstawienia tego wniosku i prowadzenia go. W sierpniu złożyliśmy do pana marszałka stosowny wniosek, który uzyskał formę druku senackiego nr 789. Chciałbym powiedzieć, że list popierający, który został przesłany do pana marszałka Grodzkiego, przesłali: pan prezydent miasta Torunia, przewodniczący Rady Miasta Torunia, rektor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, prezes Towarzystwa Naukowego w Toruniu, prezes Towarzystwa Miłośników Torunia. W późniejszym czasie deklarację o współpracy podczas organizacji obchodów związanych z tym jubileuszem podpisali rektorzy Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, wojewodowie województwa kujawsko-pomorskiego i warmińsko-mazurskiego, marszałkowie województwa kujawsko-pomorskiego i warmińsko-mazurskiego, prezydenci miast Olsztyna i Torunia oraz metropolita warmiński i biskup toruński. Tu jest także napisane, że swój udział w tej inicjatywie zgłosił minister edukacji i nauki.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#KazimierzWiatr">Do projektu uchwały załączono program obchodów. On jest symboliczny, on pokazuje, że będzie w tym uczestniczyło wiele środowisk. Szczegółowe, że tak powiem, tabele z licznymi przedsięwzięciami mam przed sobą. To jest naprawdę imponujące. Zresztą te środowiska, które to popierają, są gwarantem tego, że ten program będzie bogaty.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#KazimierzWiatr">Teraz, jeśli pan przewodniczący uzna to za stosowne, może odczytam tę uchwałę.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#KazimierzWiatr">„Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej ustanawiająca rok 2023 Rokiem Mikołaja Kopernika w 550. rocznicę urodzin.</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#KazimierzWiatr">19 lutego 2023 roku upływa 550 lat od urodzin Mikołaja Kopernika, wybitnego astronoma i twórcy teorii heliocentrycznej. Senat RP, pragnąc upamiętnić znamienitego uczonego, który zmienił postrzeganie świata, ustanawia rok 2023 Rokiem Mikołaja Kopernika.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#KazimierzWiatr">Mikołaj Kopernik urodził się 19 lutego 1473 w Toruniu w rodzinie kupieckiej, a zmarł przed 21 maja 1543 we Fromborku. Przez całe życie był wiernym poddanym kolejnych królów Polski z dynastii Jagiellonów. Jak pisał «nie ma obowiązków większych nad obowiązek względem Ojczyzny, dla której nawet życie należy poświęcić». Odebrał gruntowne wykształcenie: studiował sztuki wyzwolone na uniwersytecie w Krakowie, prawo w Bolonii i medycynę w Padwie. Uzyskał doktorat z prawa kanonicznego w Ferrarze. Kopernik był członkiem warmińskiej kapituły katedralnej i większość swojego życia spędził we Fromborku. Uczony pełnił wiele funkcji administracyjnych: między innymi był generalnym administratorem biskupstwa warmińskiego, kanclerzem kapituły katedralnej oraz wizytatorem dóbr kapitulnych. Był kanonikiem warmińskiej kapituły katedralnej i scholastykiem wrocławskiej Kolegiaty Świętego Krzyża i św. Bartłomieja. Astronom przebywał też na dworze wuja Łukasza Watzenrodego, biskupa warmińskiego w Lidzbarku Warmińskim i w Olsztynie jako administrator dóbr kapituły. Uczestniczył też w zjazdach stanów Prus Królewskich w Grudziądzu, Malborku, Elblągu i Toruniu.</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#KazimierzWiatr">Najsłynniejszym dziełem Kopernika jest De revolutionibus orbium coelestium, w którym astronom przedstawił założenia heliocentrycznej budowy Układu Słonecznego, burzące dotychczasowy obraz świata, którego centrum stanowiła Ziemia. Kopernik był prawdziwym „człowiekiem renesansu”, ponieważ działał również jako lekarz, prawnik, kartograf i ekonomista. W 1522 roku opracował „traktat o monetach”, w którym dowodził, iż gorszy pieniądz wypiera lepszy. Prawo to jest dziś określane prawem Kopernika-Greshama. Jednak największy wpływ na naukę światową miały odkrycia astronomiczne Kopernika. W nauce światowej uważany jest za twórcę metody naukowej w dociekaniu prawdy. Kopernik pisał we wstępie do swojego największego dzieła «myśli uczonego są niezależne od osądu ogółu – ponieważ dążeniem uczonego, o ile tylko ludzkiemu rozumowi pozwala na to Bóg, jest szukanie we wszystkim prawdy». Jego odkrycie spowodowało rewolucję naukową zwaną przewrotem kopernikańskim.</u>
          <u xml:id="u-33.9" who="#KazimierzWiatr">Polski prawnik, urzędnik, dyplomata, lekarz i niższy duchowny katolicki, doktor prawa kanonicznego zajmujący się również astronomią i astrologią, matematyką, ekonomią, strategią wojskową, kartografią i filologią. Bywa też nazywany fizykiem i filozofem. Kopernik jest najbardziej znany jako astronom – twórca heliocentrycznego modelu Układu Słonecznego i prawdopodobnie pierwszy heliocentryk w Europie od czasów starożytnej Grecji. Prace Kopernika – inaczej niż wcześniejsze koncepcje Arystarcha z Samos – dokonały przełomu i wywołały jedną z najważniejszych rewolucji naukowych od czasów starożytnych nazywaną przewrotem kopernikańskim. Z tego powodu heliocentryzm bywa nazywany kopernikanizmem, a kosmologiczno-filozoficzny postulat odrzucenia wszelkiego geocentryzmu i antropocentryzmu – zasadą kopernikańską.</u>
          <u xml:id="u-33.10" who="#KazimierzWiatr">W geometrii płaskiej Kopernik rozpowszechnił twierdzenie nazwane jego imieniem, choć nie jest jego pierwszym autorem. Kopernik to również tłumacz bizantyjskiego pisarza Teofila Symokatty na język łaciński, autor łacińskiego poematu Septem Sidera (Siedem gwiazd) oraz map Warmii i innych terenów Polski. Astronomiczne dzieło Kopernika wiązało się też w wizją fizyki Arystotelesa, będącej częścią jego systemu filozoficznego – otwierając drogę do mechaniki klasycznej, teorii grawitacji Newtona i do nowożytnej metody naukowej.</u>
          <u xml:id="u-33.11" who="#KazimierzWiatr">Senat RP, przyjmując uchwałę w 550. rocznicę urodzin tego Wielkiego Polaka, chce po raz kolejny przypomnieć jego postać i zasługi na stałe obecne w naszej społecznej świadomości. To przypomnienie ma na celu uświadomienie światowych zasług Polski i Polaków dla nauki oraz wzmocnienie współczesnych dążeń świata nauki i edukacji do podmiotowej obecności nauki w polskim życiu społecznym, gospodarczym i politycznym. Obecnie budowane społeczeństwo informacyjne stawia przed nami nowe wyzwania: pośród nich rola twórczej obecności w nauce i gospodarce ma zasadnicze znaczenie. Badania naukowe i ich wdrażanie do nowoczesnej gospodarki zdecydują o sile społeczeństw, narodów i państw. Dlatego Senat Rzeczypospolitej Polskiej po raz kolejny przypomina naszego wielkiego poprzednika dla zachęcenia młodych do inspirowania się tą niezwykle nowoczesną, jak na owe czasy, i niezwykle interdyscyplinarną postacią.</u>
          <u xml:id="u-33.12" who="#KazimierzWiatr">Senat RP zwraca się do uczelni, szkół, organizacji społecznych i mediów o popularyzację postaci Mikołaja Kopernika, który nie tylko dokonał jednego z najważniejszych odkryć w historii ludzkości, ale zapoczątkował również rewolucję naukową, która zmieniła postrzeganie świata. Jest zaliczany do najwybitniejszych uczonych w historii świata, a jego nazwisko jest nierozerwalnie związane z jego Ojczyzną – Polską.</u>
          <u xml:id="u-33.13" who="#KazimierzWiatr">Uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej «Monitor Polski».”.</u>
          <u xml:id="u-33.14" who="#KazimierzWiatr">Do tej uchwały jest załączony program, o którym wspomniałem, że jest takim właśnie symbolicznym… Są tu wymienione te najważniejsze przedsięwzięcia: wystawa i konferencja w Senacie, wielki kongres kopernikański, który się odbędzie w lutym w Toruniu, w maju w Krakowie, w czerwcu w Olsztynie, a we wrześniu w Toruniu, no i uroczystości o charakterze międzynarodowym – uruchomienie nowego polskiego teleskopu Solaris-5 w obserwatorium w Republice Południowej Afryki. Bardzo dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Serdecznie dziękuję panu profesorowi, panu przewodniczącemu za szczegółową prezentację.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy w przypadku tego projektu pani mecenas Bożena Langner… Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#BożenaLangner">Ja mam uwagę dotyczącą tej skróconej wersji – „Senat RP”. Rozumiem, że pan senator Wiatr, czytając tekst, stosował tę wersję rozszerzoną, którą zwykle zamieszczamy w uchwałach.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">I to było zgodne z wnioskiem biura…</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#BożenaLangner">Tak. W tekście jest skrót, a pan senator, czytając, posługiwał się rozszerzoną wersją. Rozumiem, że to jest uwaga.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#BożenaLangner">Co do uwag innego typu to jeśli o mnie chodzi, to dziękuję, ale miałam taką informację, że zostało tutaj zaproponowane jakieś stanowisko językoznawcze.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#BożenaLangner">Jeśli mogę się wypowiedzieć, to wydaje mi się, że to jest trafne, bo dotyczy to tylko stylistyki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dobrze. Przyjmujemy.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Mamy projekt.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy ktoś z państwa ma jeszcze jakieś uwagi lub chce zabrać głos w dyskusji? Pan senator Jackowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#JanMariaJackowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#JanMariaJackowski">Ja tu mam tekst, który jest w druku nr 789 i mam pytanie. Czy w trzecim akapicie, „najsłynniejszym dziełem Kopernika jest De revolutionibus orbium coelestium”, tam nie powinno być w cudzysłowie albo jakoś wyróżnione kursywą… Bo to jest tytuł dzieła, traktatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">To są dwa pytania do pana profesora przewodniczącego Wiatra…</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#JanMariaJackowski">I drugie pytanie…</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">…o tę kursywę i o to, co powiedziała pani mecenas, czyli czy można rozwinąć te skróty do pełnych nazw.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#JanMariaJackowski">Mam jeszcze jedno pytanie.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#JanMariaJackowski">Otóż zastanawia mnie ten zapis „niższy duchowny katolicki”. Co prawda on nie był wyświęcony na kapłana, ale to jest, że tak powiem, mało znane w Polsce… Albo jest duchownym, albo nie jest duchownym. Czy po prostu nie zostawić „duchowny”? Ja zostawiam to jako pytanie otwarte. Bo to „niższy”… Tak się podaje w jego biografiach, niższy, bo nie miał prawdopodobnie… Chyba miał święcenia diakonatu, jak rozumiem, ale nie miał kapłańskich. Nie wchodząc w te szczegóły… „Niższy duchowny” to właściwie nie wiadomo… Przyznam, ż mnie to uderzyło w tym tekście. Tak że tutaj jest pytanie do pana profesora Wiatra, czy nie można by jakoś z tego wybrnąć, czy mamy to tak pozostawić. To jest pytanie otwarte. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Oddajemy głos panu przewodniczącemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#KazimierzWiatr">Panie Przewodniczący! Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#KazimierzWiatr">Jeśli chodzi o to rozwinięcie „Senat Rzeczypospolitej Polskiej”, to jest to uwaga bardzo słuszna i ja ją popieram.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#KazimierzWiatr">Jeśli chodzi o ten cudzysłów czy też… Myślę, że cudzysłów chyba będzie lepszy od kursywy, ale ja się nie upieram.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#KazimierzWiatr">Jeśli chodzi o sformułowanie „niższy duchowny katolicki”, to prosiłbym tutaj o jakąś poradę pana przewodniczącego Komisji Ustawodawczej, bo muszę powiedzieć, że sam nie wiem. To znaczy ja muszę powiedzieć, że w tej sprawie trochę zaufałem panu senatorowi Zdrojewskiemu, który też na to spoglądał. Ja nie jestem ani filologiem polskim, ani teologiem i… Wiem, że zawsze były problemy i wątpliwości, czy Kopernik w ogóle był duchownym katolickim, i dlatego wydawało mi się, że jak napiszemy „niższym”, to pokażemy, że to jest na pewno szczegółowa informacja, bo jak będzie tylko „duchowny”, to może to budzić wątpliwości. Ale ja tu jestem otwarty i to nie jest mój pogląd ostateczny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Już oddaję głos panu senatorowi.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Jest rozwinięcie skrótu. Mamy zgodę na to, żeby dać cudzysłów przy nazwie. Ja bym to „niższy duchowny”, jeżeli to było przedmiotem jakiegoś konsensusu pana profesora po konsultacji z senatorem Zdrojewskim, który to robił w imieniu klubu Platformy, zostawił, oczywiście jeżeli pan senator Jackowski nie złoży formalnego wniosku, bo rozumiem, że było to przedmiotem uzgodnień międzyklubowych.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">Oddaję głos panu senatorowi Jackowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#JanMariaJackowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#JanMariaJackowski">Wydaje mi się… Pan profesor Wiatr słusznie zauważył, że to nie jest do końca jasne z tym, nazwijmy to, formalnym statusem jego święceń. Ja przynajmniej nie mam takiej wiedzy, jacyś eksperci pewnie by mieli. Może nie zostawiać tej jego funkcji, po prostu napisać, że kanonik warmiński, polski prawnik, urzędnik, dyplomata, lekarz, doktor prawa kanonicznego itd. Wtedy byśmy z tego wybrnęli. Ale nie składam tego formalnie jako poprawki, tylko zostawiam pod rozwagę panu profesorowi Wiatrowi, czy to nie byłoby wyjście z tej sytuacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Ja zapytam, czy ktoś z senatorów uczestniczących zdalnie ma w tym zakresie jakąś wiedzę. Nie wiem, czy jest z nami pan senator Zdrojewski… Ja w tym czasie skonsultowałem z panem marszałkiem Borowskim… Pan senator Zdrojewski uzgadniał to bardziej indywidualnie, jak się okazało, niż klubowo, więc wydaje się, że możemy tu szukać takiego wyjścia, które by było do przyjęcia przez wszystkich członków komisji.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy w tej sprawie ktoś chce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#KazimierzWiatr">Ja bym jeszcze, Panie Przewodniczący, chciał powiedzieć…</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo proszę pana profesora. Oczywiście.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#KazimierzWiatr">Mnie się wydaje, że ostatnia wypowiedź pana senatora Jackowskiego jest o tyle myląca, że te funkcje kościelne, które pan senator wymienił, mogą pełnić także osoby świeckie i to o niczym nie świadczy. Ja myślę, że jeżelibyśmy zostawili „duchowny katolicki”, to na pewno spowodowałoby to pytania na sali Senatu, kiedy będziemy o tym dyskutować. Sformułowanie „niższy duchowny” powoduje, że ten jego status kościelny w wymiarze święceń kapłańskich będzie odpowiednio sformatowany, zgodnie z wiedzą, jaką posiadamy, a dokładność tego sformułowania może nie będzie budziła takiej dyskusji. Ale ja się nie upieram w tej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Powiedziałbym, że bardzo to sobie cenię, bo oboje panowie jesteście otwarci na kompromis.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#Gloszsali">Obaj.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Obaj. Przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Pan senator Jackowski powiedział, że nie składa wniosku, pan przewodniczący powiedział, że jest otwarty na kompromis, więc musimy podjąć decyzję, czy utrzymujemy ten zapis…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#JanMariaJackowski">Panie Przewodniczący, to nie jest tak, że ja będę, broń Boże, głosował przeciwko tej uchwale, jeżeli ten zapis nie zostanie zmieniony. Mnie to po prostu uderzyło. Być może formalnie to jest najrozsądniejszy zapis, ponieważ… Wiemy, że nie miał święceń kapłańskich. Tak? To wiemy. No to mógł mieć święcenia subdiakonatu, diakonatu. Ja nie jestem biegły w prawie kanonicznym, nie chcę się wymądrzać na ten temat i nie znam tak dobrze biografii Mikołaja Kopernika. Może ten zapis „niższe święcenia duchowne” jest po prostu najlepszym wyjściem z sytuacji. Być może tak jest. Ja tylko zwracałem uwagę na to, co dla czytelnika znaczy „niższe”. W polskiej tradycji jest tak, że albo ktoś jest duchownym, albo nie jest duchownym, więc „niższe” to jest… „Niższy duchowny” to jest takie sformułowanie, które może być niejasne. Dziękuję… Ale nie upieram się tak, że składam jakiś formalne wnioski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czyli od strony formalnej zostaliśmy na takim poziomie, że mamy ten projekt uchwały.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Nie słyszę więcej zgłoszeń…</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#MarekBorowski">Ja mam jeszcze…</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">A, pan marszałek Borowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#MarekBorowski">Tutaj na drugiej stronie jest taka informacja o dokonaniach Kopernika w zakresie geometrii płaskiej: „W geometrii płaskiej Kopernik rozpowszechnił twierdzenie nazywane jego imieniem, choć nie jest jego pierwszym autorem”. Rozumiem, że chodzi o twierdzenie o dwóch kołach. Ale to jest tak sformułowane, że właściwie można by podejrzewać, że, nie wiem, Kopernik dokonał jakiegoś plagiatu, prawda, albo wymyślił coś, o czym już wszyscy wiedzieli, było wymyślone wcześniej itd. Nie wiem, czy tego nie można by sformułować… Z tego, co wiem, wynika, że wcześniej, znacznie wcześniej, bo jeszcze gdzieś tam w starożytności, pojawiło się takie twierdzenie, ale wszystko wskazuje na to, że Kopernik wywiódł je niezależnie, ponieważ ono wynikało z jego badań przestrzeni, dzisiaj powiedzielibyśmy, kosmicznej i obrotu planet. Tak że zrobił to zupełnie niezależnie. A więc chciałbym spytać pana profesora Wiatra, czy nie można by było tego jakoś inaczej sformułować, np. że niezależnie od innych, wcześniej żyjących matematyków upowszechnił to twierdzenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">To ja się dołączę do tego pytania. Nie wiem, czy nie było by prościej zostawić zapis „W geometrii płaskiej Kopernik rozpowszechnił twierdzenie nazywane jego imieniem – bo „rozpowszechnił” nie jest równoznaczne z „wymyślił” czy „pierwszy naukowo udowodnił” – i napisać, czego ono dotyczyło. Może w ten sposób?</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#MarekBorowski">Ale wszystko wskazuje na to, że on niezależnie od nich przeprowadził ten dowód. To jest jego osiągnięcie.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Oddajemy głos panu profesorowi Wiatrowi.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#KazimierzWiatr">Mogę? Tak?</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo prosimy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#KazimierzWiatr">Pan marszałek Borowski bardzo cennie i trafnie to sformułował. Jest wiele takich twierdzeń i odkryć, które dokonują się w różnych miejscach świata w podobnym czasie, a nawet w pewnych odstępach czasu, bo przepływ wiedzy nie zawsze jest oczywisty. Tu jest rzeczywiście napisane, że nie jest jego pierwszym autorem, co świadczy o tym, że wywiódł to niezależnie, jak to pan marszałek sformułował. Sam nie wiem, jak to tutaj zrobić. Nie chciałbym, żeby były jakieś wątpliwości, i nawet się zastanawiam, czy w tej sytuacji nie zrezygnować z tego jednego zdania, bo ta uchwała i tak jest obszerna, a jeśli mają być jakieś wątpliwości, to… Lepiej, żeby ich nie było.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Pan marszałek Borowski, jak widzę, ma jakiś pomysł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#MarekBorowski">Tutaj jest „rozpowszechnił”. On to faktycznie udowodnił, tylko niezależnie od innych autorów.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#KazimierzWiatr">Tak, tak.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#MarekBorowski">A więc może to sformułować w ten sposób: w geometrii płaskiej Kopernik, niezależnie od innych, wcześniej żyjących matematyków, udowodnił twierdzenie nazywane jego imieniem.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#KazimierzWiatr">Może „udowodnił i rozpowszechnił”, bo to tak…</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#MarekBorowski">Udowodnił i rozpowszechnił.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#KazimierzWiatr">Tak, tak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Tak jest, „udowodnił i rozpowszechnił”.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Nie widzę… Widzę, że wszyscy akceptują tę propozycję.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Więcej zgłoszeń nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">To w takim razie z tą poprawką przyjętą w imieniu wnioskodawców poddaję projekt uchwały pod…</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#Gloszsali">… Przeczytać to zdanie…</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#KrzysztofKwiatkowski">Przed chwilą było przeczytane.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto z pań i panów senatorów jest za przyjęciem tego projektu uchwały?</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#KrzysztofKwiatkowski">Nie ma głosów sprzeciwu.</u>
          <u xml:id="u-54.9" who="#KrzysztofKwiatkowski">Nie ma wstrzymujących się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-54.10" who="#KrzysztofKwiatkowski">Proszę o zakończenie głosowania i podanie zbiorczych wyników.</u>
          <u xml:id="u-54.11" who="#KrzysztofKwiatkowski">Pani mecenas wspólnie z panem marszałkiem Borowskim wycyzeluje sobie później zapis.</u>
          <u xml:id="u-54.12" who="#JanMariaJackowski">Ale ten cudzysłów jest?</u>
          <u xml:id="u-54.13" who="#KrzysztofKwiatkowski">Tak, był przyjęty przez wnioskodawcę.</u>
          <u xml:id="u-54.14" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
          <u xml:id="u-54.15" who="#KrzysztofKwiatkowski">Tak…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#BożenaLangner">Ja rozumiem, że skoro cudzysłów jest przyjęty wcześniej, na stronie pierwszej, to na stronie drugiej w ostatnim akapicie tytuł dzieła „Septem Sidera” także będzie w cudzysłowie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Tak jest. Dziękuję za głos, Pani Mecenas. Jak bierzemy w cudzysłów pierwszy tytuł, to i drugi. Rozumiem, że pan senator, pan przewodniczący Wiatr nie ma nic przeciwko temu.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#KazimierzWiatr">Nie, nie mam nic przeciwko temu.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Proszę o podanie wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">21 głosów za, bez głosów sprzeciwu i bez wstrzymujących się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy pan przewodniczący będzie pełnił obowiązki senatora sprawozdawcy? Możemy o to prosić?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#KazimierzWiatr">Bardzo, bardzo dziękuję i bardzo o to proszę, ponieważ wiele środowisk dało mi w depozyt zaufanie, komisja także. A więc oczywiście jestem gotów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Serdecznie dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Szanowni Państwo, początkowo zmieniliśmy kolejność, bo posiedzenie było szybciej… Teraz wracamy do punktu formalnie pierwszego: rozważenie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Projekt prezentują wspólnie pani mecenas Beata Mandylis…</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#BogdanKlich">Panie Przewodniczący, przepraszam bardzo, a uchwała w sprawie ustanowienia roku…</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">Będzie po tym, oczywiście. Są jeszcze dwa projekty uchwał, dotyczące Jana Matejki i Narodowych Sił Zbrojnych, będą bezpośrednio po tym… Ja zakładam, że to będzie krótki punkt.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy mamy od początku państwa mecenasów? Bo zamieniliśmy kolejność, ten punkt miał być pierwotnie pierwszy.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo proszę…</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#BogdanKlich">No to mamy problem, dlatego że…</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#KazimierzWiatr">Panie Przewodniczący, ja chciałbym tylko podziękować za głosowanie i za ten punkt. Chciałbym bardzo podziękować.</u>
          <u xml:id="u-58.9" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję panu profesorowi Wiatrowi.</u>
          <u xml:id="u-58.10" who="#KrzysztofKwiatkowski">Tak? Pan senator Klich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#BogdanKlich">Chciałbym powiedzieć, że mnie się właśnie wyczerpuje bateria w iPadzie, a nie mam ładowarki. W związku z tym…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">To jest argument rozstrzygający.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Przechodzimy do pierwotnego punktu szóstego: pierwsze czytanie projektu uchwały o ustanowieniu roku 2023 Rokiem Jana Matejki.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Przedstawicielem wnioskodawców jest pan senator Klich, któremu oddaję głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#BogdanKlich">Serdecznie dziękuję panu przewodniczącemu za powrót do pierwotnej agendy naszego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#BogdanKlich">Jest mi bardzo miło, że mogę przedstawić projekt uchwały Senatu o ustanowieniu najbliższego roku także Rokiem Jana Matejki. Ten projekt uchwały wpisuje się w przynajmniej trzy spośród tych uchwał, które zostały pozytywnie zaopiniowane wcześniej.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#BogdanKlich">Jeśli pan przewodniczący pozwoli, to przeczytam tekst proponowanej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#BogdanKlich">„Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia”, tu wpiszemy datę, „o ustanowieniu roku 2023 Rokiem Jana Matejki.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#BogdanKlich">W 2023 roku mija 185. rocznica urodzin i 130. rocznica śmierci najwybitniejszego i powszechnie cenionego polskiego malarza Jana Matejki.</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#BogdanKlich">Jan Matejko konsekwentnie realizował misję artysty i reprezentował postawę obywatelskiej służby na rzecz narodu. Jego celem było ukazanie w dziełach sztuki przyczyn upadku I Rzeczypospolitej oraz przypomnienie o chlubnej przeszłości i dawnej potędze kraju. W ten sposób chciał przekonać Polaków żyjących pod zaborami o wartości ich kulturowego dziedzictwa i podtrzymać dążenia na rzecz odzyskania niepodległości. Twórczość Jana Matejki stała się sławna dzięki obrazom historycznym, a do jego najważniejszych dzieł należą: Rejtan – Upadek Polski (1866</u>
          <u xml:id="u-61.7" who="#BogdanKlich">Senat Rzeczypospolitej Polskiej, doceniając twórczość Jana Matejki oraz jego działalność publiczną i patriotyczną, ustanawia rok 2023 Rokiem Jana Matejki.</u>
          <u xml:id="u-61.8" who="#BogdanKlich">Uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej «Monitor Polski».”.</u>
          <u xml:id="u-61.9" who="#BogdanKlich">Do tej uchwały pozwoliliśmy sobie jako wnioskodawcy załączyć również wykaz niektórych spośród wydarzeń zaplanowanych na rok przyszły, a które mają upamiętniać tę rocznicę w Polsce. To m.in. wydarzenia przygotowane przez Muzeum Narodowe w Krakowie, takie jak nowa ekspozycja w Domu Jana Matejki przy ulicy Floriańskiej pt. „Genius loci – miejsce, ludzie, zbiory”, nowa ekspozycja w Malarni w Sukiennicach, czy wystawa „Jan Matejko. Artysta i obywatel”, która będzie wystawą czasową na parterze w sali wystaw zmiennych w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie, a na którą to wielką ekspozycję złożą się prace, które na co dzień znajdują się w 16 muzeach w Polsce i za granicą. Jestem przekonany, że także inne instytucje, w tym Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie, która nosi imię Jana Matejki, czy inne instytucje w kraju, dołączą do tych obchodów. Proponowany projekt uchwały byłby podstawą do tego, aby można było wpisywać te działania w rok 2023, który byłby Rokiem Jana Matejki.</u>
          <u xml:id="u-61.10" who="#BogdanKlich">Bardzo proszę Wysoką Komisję o pozytywne zaopiniowanie tego wniosku. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję panu przewodniczącemu.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto z państwa mecenasów ma uwagi? Pan mecenas Marek Jarentowski. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#MarekJarentowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#MarekJarentowski">Ja zastępuję tutaj kolegę, który przedstawił panu senatorowi kilkanaście propozycji poprawek. Jeśli pan senator ich nie podtrzymuje, to rozumiem, że nie są one brane pod uwagę…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">To ja mam pytanie. Czy te poprawki, które przedstawił mecenas Michał Pruszyński, były znane panu przewodniczącemu? I czy coś z nich uwzględnił lub coś chce uwzględnić? Jeżeli nie, to oczywiście pozostajemy przy pierwotnej propozycji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#BogdanKlich">One wszystkie są mi znane, wszystkie poprawki akceptuję. No, powiem szczerze, że co do niektórych to mam wątpliwości, ale akceptuję je jako poprawki fachowców. Osobiście pisałbym „narodu” dużą literą, ale jeśli jest taki wymóg językowy w naszych uchwałach, to podporządkuję się tym propozycjom.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Ja widzę w projekcie uchwały, że te poprawki chyba zostały uwzględnione, no bo np. „na rzecz narodu” jest rzeczywiście małą literą. Czyli mam wrażenie, że wszystkie te poprawki są uwzględnione w projekcie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#BogdanKlich">W tej wersji, którą odczytałem, już tak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Tak jest.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">A więc mamy załatwiony temat uwag Biura Legislacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
          <u xml:id="u-68.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Pan senator Czerwiński. Tak?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#JerzyCzerwiński">Drobna sprawa. Jest jeszcze jeden tekst, który… To są poprawki językowe i nie wiem, co z tymi poprawkami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Powiem szczerze, że nie znam tego tekstu…</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#MarekBorowski">Ja znam.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Pan marszałek Borowski zna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#MarekBorowski">Tak, tutaj są…</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#komentarz">Wypowiedzi w tle nagrania</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#MarekBorowski">Nie, to są drobne rzeczy. Nie chciałbym tutaj wyjść na osobę czepliwą, aliści w drugim akapicie w trzecim zdaniu, które zaczyna się od „w ten sposób chciał przekonać Polaków żyjących pod zaborami o wartości ich kulturowego dziedzictwa i podtrzymać dążenia na rzecz odzyskania niepodległości”… Nie wiem, czy „dążenia” są „na rzecz” czy raczej „do”. Dążenia do odzyskania niepodległości. Tak mi się zdaje.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy pan przewodniczący Klich w imieniu wnioskodawców przyjmie tę poprawkę?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#BogdanKlich">Ja bym napisał „dążenia niepodległościowe”, bo każda forma, czy „na rzecz”, czy „do”, tylko utrudnia zrozumienie. Po prostu dążenia niepodległościowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy pan marszałek Borowski zgłasza to jako poprawkę?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#MarekBorowski">Nie, nie. Jeżeli pan senator Klich to akceptuje, to dobrze, a jeśli nie, to nie będę się upierał.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czyli nie ma tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kolejna. Widzę, że kolejny jest „Hołd pruski”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#MarekBorowski">Kiedyś mnie zastanowiło, że w tytułach, nazwach tych wielkich dzieł Matejki niektóre słowa, które my normalnie piszemy dużą literą, są pisane małą literą. I właśnie „Hołd pruski”, to zauważyłem… Jak on to stworzył i podpisał, to „Hołd” był dużą, a „pruski” małą. My to pewnie w takiej potocznej pisowni piszemy dużymi, żeby podkreślić szczególny charakter tego hołdu, że był uwieczniony itd., ale u Matejki było to pisane małymi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">To dotyczy też, jak widzę, „Unii lubelskiej”. Pytanie do państwa mecenasów: czy idziemy pierwotnym zapisem nazwy dzieła, czy współczesną sposobem pisania, poprawnością językową? Co państwo proponują?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#MarekJarentowski">Ja powiem ogólnie. Mój kolega przedstawił kilkanaście poprawek, uwzględniających także poprawki polonisty. Nie chcę ich tu szczegółowo referować ze względu na czas. Być może komisja powinna podjąć decyzję, czy pozostaje przy pierwotnej wersji, czy przyjmuje tę, którą senatorowie mają na biurkach. Ona uwzględnia to, o czym mówił pan senator Borowski, czyli „dążenia do”, a nie „na rzecz”, czy też wielkość liter w przypadku nazw dzieł Matejki. Jak mówię, senatorowie mają ten ostateczny tekst, na który, jak rozumiem, godzi się też pan senator Klich, i być może podjąć decyzję, którą wersję…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">W projekcie, jak rozumiem, te nazwy dwuczłonowe pisane są dużymi literami. Pytanie do pana senatora Klicha, bo ja muszę pytać od strony formalnej: czy pan senator przyjmuje to jako autopoprawki, czy pozostawia tekst w tym brzmieniu, które otrzymaliśmy?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#BogdanKlich">Ja przypomnę to, co powiedziałem wcześniej, Panie Przewodniczący. Akceptuję wszystkie poprawki językoznawców, ponieważ uważam, że językoznawca jest od tego, żeby przedstawiać prawidłową wersję. Nie byłem w stanie przeczytać „Hołdu pruskiego” przez małe „p”, ale w projekcie, który przygotowałem, jest „Hołd pruski” przez małe „p”. Ten projekt, który przedstawiałem, jest projektem uwzględniającym wszystkie te poprawki. Jeśli jest taka potrzeba, to z formalnego punktu widzenia proszę traktować je jako autopoprawki ze strony przedstawiciela wnioskodawców.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję. Mamy to rozstrzygnięte. Czyli przyjmujemy wszystkie autopoprawki językowe i ten projekt będę poddawał pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Pan senator Czerwiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#JerzyCzerwiński">Ja przepraszam, że być może jestem zbyt drobiazgowy, ale tu jest jakby dwojaka metoda zapisywania tytułów: albo kursywą, albo w cudzysłowie. Prosiłbym więc o jednoznaczność w tym zakresie, bo jak już coś robić, to robić porządnie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">To prawda, zwróciłem teraz na to uwagę. No, „Dzieje cywilizacji”… są w cudzysłowie, a inne tytuły są zapisane kursywą.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Widzę, że pan mecenas ma inną opinię. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#MarekJarentowski">Patrzymy nie na ten druk, co trzeba, jak podejrzewam. Wszyscy członkowie komisji dostali uchwałę w tej wersji uwzględniającej także poprawki, które teraz zaakceptował pan senator.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">I jest to ujednolicone?</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#MarekJarentowski">Nie patrzymy już na druk…</u>
          <u xml:id="u-85.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Panie Mecenasie, kluczowe dla nas pytanie: jest to ujednolicone, tak?</u>
          <u xml:id="u-85.4" who="#MarekJarentowski">Jest to ujednolicone.</u>
          <u xml:id="u-85.5" who="#KrzysztofKwiatkowski">W jaki sposób, tak z ciekawości zapytam: kursywa czy cudzysłów?</u>
          <u xml:id="u-85.6" who="#MarekJarentowski">Kursywa.</u>
          <u xml:id="u-85.7" who="#BeataMandylis">Kursywa bez cudzysłowu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Okej.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy pan senator to akceptuje? Tak.</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Więcej zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-86.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Podaję pod głosowanie projekt uchwały z tymi poprawkami.</u>
          <u xml:id="u-86.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto z państwa senatorów jest za jego przyjęciem?</u>
          <u xml:id="u-86.5" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-86.6" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-86.7" who="#KrzysztofKwiatkowski">Proszę o zakończenie głosowania zdalnego i podanie zbiorczych wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-86.8" who="#KrzysztofKwiatkowski">18 głosów za, nikt nie głosował przeciw, nikt się nie wstrzymał.</u>
          <u xml:id="u-86.9" who="#KrzysztofKwiatkowski">Stwierdzam, że projekt został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-86.10" who="#KrzysztofKwiatkowski">Wracamy do punktu, który był punktem pierwszym: rozważenie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej projektu ustawy o zmianie k.p.k.</u>
          <u xml:id="u-86.11" who="#KrzysztofKwiatkowski">Państwo mecenasi Beata Mandylis, Marek Jarentowski…</u>
          <u xml:id="u-86.12" who="#AnnaŁowczyc">Sprawozdawca.</u>
          <u xml:id="u-86.13" who="#KrzysztofKwiatkowski">Przepraszam, czy pan senator Klich będzie senatorem sprawozdawcą?</u>
          <u xml:id="u-86.14" who="#KrzysztofKwiatkowski">No, to moje niedopatrzenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#BogdanKlich">Chętnie, bardzo chętnie. I dziękuję państwu za pozytywne rozpatrzenie tego projektu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">A ja przepraszam pana senatora, że od razu tego nie zaproponowałem. Dziękuję za przedstawienie projektu.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">I wracamy do dawnego punktu pierwszego.</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Oddaję głos państwu mecenasom.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#MarekJarentowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#MarekJarentowski">Inicjatywa dotyczy kodeksu postępowania karnego. Tam jest przepis, który przewiduje, że obrońca może bronić kilku oskarżonych, ale tylko wtedy, gdy ich interesy nie pozostają w sprzeczności. Tak więc do obrońcy, adwokata podejmującego sprawy należy uznanie, czy kolejny zgłaszający się oskarżony będzie miał interesy sprzeczne z interesami tego poprzedniego albo czy mają sprzeczne interesy, gdy jednocześnie przychodzą. To on wtedy o tym decyduje, odmawia któremuś. Jednak może być też taka sytuacja, że w trakcie postepowania czy po zawarciu umowy, po przyjęciu zlecenia okazuje się, że jednak te interesy pozostają sprzeczne. Wtedy przepis art. 85 §2 mówi: „Stwierdzając sprzeczność, sąd wydaje postanowienie, zakreślając oskarżonym termin do ustanowienia innych obrońców. W wypadku obrony z urzędu sąd wyznacza innego obrońcę. Na postanowienie przysługuje zażalenie”. W praktyce jest tak, że jeżeli sąd nie orzeknie, że interesy są sprzeczne, to oskarżony nie może od tego złożyć środka zaskarżenia. I jest taki problem, że wtedy pełnomocnik może wykorzystać wiedzę uzyskaną od jednego oskarżonego na rzecz drugiego oskarżonego.</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#MarekJarentowski">Ten przepis spotyka się ze skargami przede wszystkim ze względu na niezgodność z art. 42 ust. 2 konstytucji, który mówi: „Każdy, przeciw komu prowadzone jest postepowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu”, a także z art. 78 konstytucji, który mówi: „Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji”, czyli także tej decyzji, w której odmawia się uznania, że interesy są sprzeczne. W konsekwencji Biuro Legislacyjne proponuje, żeby wprowadzić do tego przepisu zmianę pozwalającą na ten środek odwoławczy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo serdecznie dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy pani mecenas chce coś uzupełnić? Nie.</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy ktoś z państwa senatorów… Nie.</u>
          <u xml:id="u-90.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">To poddaję pod głosowanie uchwałę o podjęciu inicjatywy ustawodawczej w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-90.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto z państwa senatorów jest za jej podjęciem? Proszę o podniesienie ręki.</u>
          <u xml:id="u-90.5" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-90.6" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-90.7" who="#KrzysztofKwiatkowski">Proszę o zakończenie głosowania zdalnego i podanie zbiorczych wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-90.8" who="#KrzysztofKwiatkowski">12 głosów za, 3 senatorów się wstrzymało.</u>
          <u xml:id="u-90.9" who="#KrzysztofKwiatkowski">Stwierdzam, że komisja podjęła decyzję o podjęciu inicjatywy ustawodawczej dotyczącej projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego.</u>
          <u xml:id="u-90.10" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo ciepło, bardzo serdecznie dziękuję państwu mecenasom.</u>
          <u xml:id="u-90.11" who="#KrzysztofKwiatkowski">Przechodzimy do ostatniego punktu: pierwsze czytanie projektu uchwały w sprawie upamiętnienia 80. rocznicy powstania Narodowych Sił Zbrojnych.</u>
          <u xml:id="u-90.12" who="#KrzysztofKwiatkowski">Przedstawicielem wnioskodawców jest pan senator Marek Komorowski.</u>
          <u xml:id="u-90.13" who="#KrzysztofKwiatkowski">Oddają panu senatorowi głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#MarekKomorowski">Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo!</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#MarekKomorowski">Chciałbym w imieniu wnioskodawców przedstawić projekt uchwały Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie upamiętnienia 80. rocznicy powstania Narodowych Sił Zbrojnych. Projekt uchwały został złożony, jest w druku nr 825.</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#MarekKomorowski">Jeżeli chodzi o prace nad tym projektem… Nie wiem, czy panowie senatorowie wzięli ten wyłożony na ławach senatorskich… znaczy nie na ławach senatorskich, tylko wyłożony tutaj tekst z naniesionymi poprawkami w kolorze bordowym. Bo ten tekst już po nadaniu numeru druku został skonsultowany z panem Karolem Wołkiem, tj. prezesem Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych, a po uzgodnieniu zgłoszonych przez niego uwag i poprawek został również przekazany, z mojej inicjatywy, do pana prof. Jana Żaryna, do Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego. Pan prof. Żaryn wniósł jedną poprawkę do tej uchwały: wyrazy „tych idei” zastąpić wyrazami „tym ideom”. Dodatkowo jeszcze z panem legislatorem… Doszły jeszcze drobne poprawki Biura Legislacyjnego do tej uchwały. Jeżeli można by było, ja bym przeczytał tę uchwałę w tym kształcie.</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#MarekKomorowski">Powiedziałby jeszcze, że kwestia upamiętnienia żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych była już przedmiotem posiedzenia Sejmu. 10 lat temu, 23 listopada 2012 r. Sejm podjął taką uchwałę w 70. rocznicę Narodowych Sił Zbrojnych – wówczas marszałkiem Sejmu była pani Ewa Kopacz – 345 głosami za taka uchwała została podjęta. 5 lat temu Sejm również podjął uchwałę upamiętniającą żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych w 75. rocznicę powstania. Ta uchwała została podjęta 19 września 2017 r., marszałkiem Sejmu był wówczas Marek Kuchciński. W tym roku Sejm uchwały nie podejmował, była zorganizowana w Sejmie konferencja. Senat zaś do tej pory nie zajmował się tą kwestią i nie upamiętnił powstania Narodowych Sił Zbrojnych, a tym samy i żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. Ta uchwała jest jak gdyby też kontynuacją już wcześniej podejmowanych przez Wysoką Izbę uchwał „wojennych” czy związanych z wojną, a mających w tytule 80. rocznicę. Przypomnę tylko, że podejmowaliśmy już uchwałę w sprawie upamiętnienia 80. rocznicy Bitwy o Anglię i jej Polskich Bohaterów, w październiku 2020 r., oraz w sprawie upamiętnienia 80. rocznicy czwartej deportacji na Syberię, w czerwcu 2021 r. W tym roku były 2 uchwały: w lutym w sprawie upamiętnienia 80. rocznicy powstania Armii Krajowej, a w marcu upamiętniająca wyjście Armii Andersa i utworzenie Armii Polskiej na Wschodzie; to były 2 wydarzenia umieszczone w jednej uchwale i ona była podjęta w tym roku w marcu. W tej chwili jest przedłożona kolejna uchwała: w 80. rocznicę powstania Narodowych Sił Zbrojnych.</u>
          <u xml:id="u-91.4" who="#MarekKomorowski">Ja pozwolę sobie ją odczytać i wskażę te kwestie, które zostały jeszcze w tym tekście, który tu jest wyłożony, uzupełnione.</u>
          <u xml:id="u-91.5" who="#MarekKomorowski">„Narodowe Siły Zbrojne powstały 20 września 1942 r. Walczyły o niepodległość i suwerenność Rzeczypospolitej zarówno z okupantem niemieckim, jak i Związkiem Sowieckim, spełniając żołnierski obowiązek wobec Ojczyzny. Narodowe Siły Zbrojne funkcjonowały w latach 1942–1947, będąc wojskową formacją polskiego podziemia niepodległościowego. Liczebność Narodowych Sił Zbrojnych sięgała 90 tysięcy żołnierzy. W 1944 r. oddziały Narodowych Sił Zbrojnych w większości zostały scalone z Armią Krajową, a po jej rozwiązaniu żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych kontynuowali walkę w ramach Narodowego Zjednoczenia Wojskowego”. W tej części nie ma żadnych zmian i uwag.</u>
          <u xml:id="u-91.6" who="#MarekKomorowski">„Oddziały Narodowych Sił Zbrojnych brały udział w wielu akcjach wspólnie z oddziałami – i tu jest propozycja pana legislatora, żeby to nie był skrót «AK», tylko pełna nazwa – Armii Krajowej, jak również w akcji «Burza», w tym w Powstaniu Warszawskim, w którym udział wzięło około 3,5 tysiąca żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. Oddziały Narodowych Sił Zbrojnych wsławiły się w wielu walkach partyzanckich i bitwach takich jak: pod Suchedniowem, Ujściem, Michałowicami, Włoszczową, Lubczą, Olesznem – tutaj wyraz «czy» jest wykreślony – wyzwolenie kobiecego obozu koncentracyjnego w Holiszowie, jak również zlikwidowanie – nie «zlikwidowaniem», tylko «zlikwidowanie» – 26 sierpnia 1943 r. gen. Kurta Rennera najwyższego stopniem niemieckiego oficera zlikwidowanego przez polskie podziemie.</u>
          <u xml:id="u-91.7" who="#MarekKomorowski">Żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych walczyli o Polskę ze – nie «z», tylko «ze» – wschodnią granicą sprzed 1939 r. i zachodnią – dopisane jest tutaj słowo «granicą» – granicą na linii Odry i Nysy Łużyckiej”. Tu kropka, litera „i” jest skreślona, „nigdy” jest od wielkiej litery.</u>
          <u xml:id="u-91.8" who="#MarekKomorowski">„Nigdy nie pogodzili się z utratą przez Polskę niepodległości. Za wierność tym ideom płacili najwyższą cenę. Byli katowani i mordowani przez komunistycznych oprawców, a miejsca pochówków wielu z nich nadal pozostają nieznane.</u>
          <u xml:id="u-91.9" who="#MarekKomorowski">Senat Rzeczypospolitej Polskiej w 80. rocznicę powstania – dopisany jest tutaj wyraz «powstania» – Narodowych Sił Zbrojnych, przekonany o szczególnym ich znaczeniu dla losów Polski, oddaje hołd wszystkim jej żołnierzom.</u>
          <u xml:id="u-91.10" who="#MarekKomorowski">Uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej «Monitor Polski». Marszałek Senatu Tomasz Grodzki”.</u>
          <u xml:id="u-91.11" who="#MarekKomorowski">Dziękuję to tyle, jeżeli chodzi o prezentację uchwały. Wnoszę o jej przyjęcie przez Wysoką Komisję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Pan mecenas Maciej Telec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#MaciejTelec">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#MaciejTelec">Projekt uchwały nie budzi zastrzeżeń legislacyjnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Są 2 pierwsze zgłoszenia w dyskusji. Pan marszałek Marek Borowski, a potem pan marszałek Bogdan Borusewicz…</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#Gloszsali">Borusewicz pierwszy.</u>
          <u xml:id="u-94.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">A, przepraszam, pan marszałek Bogdan Borusewicz jako pierwszy.</u>
          <u xml:id="u-94.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">Panie Marszałku, oddajemy panu głos.</u>
          <u xml:id="u-94.5" who="#BogdanBorusewicz">Oddaję pierwszeństwo panu marszałkowi Borowskiemu, mam jakieś problemy z łączami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#MarekBorowski">Panie Senatorze Komorowski, mamy jednak, przynamniej ja mam, z tą uchwałą problem polegający na tym, że jeśli chodzi o działalność Narodowych Sił Zbrojnych, to z jednej strony mieliśmy godną uznania działalność na polach bitew, walkę z okupantem, walkę o Polskę o bardzo szerokich granicach, a z drugiej strony mieliśmy do czynienia również z czynnikami bardzo negatywnymi.</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#MarekBorowski">Po pierwsze, to był stały konflikt, praktycznie stały konflikt między kierownictwem Narodowych Sił Zbrojnych a dowództwem Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej. Narodowe Sił Zbrojne nie chciały się podporządkować Polskiemu Państwu Podziemnemu, nie realizowały rozkazów głównodowodzącego, głównego komendanta Sił Zbrojnych w Polsce, także rządu londyńskiego. I oczywiście dochodziło do rozłamów i scaleń, ale tylko częściowych. Pozostali, notabene w większości, będący większością, używający w dalszym ciągu nazwy „Narodowe Siły Zbrojne” absolutnie podporządkować się nie chcieli. W efekcie dochodziło także do bratobójczych starć z Armię Krajową, ale także np. z Batalionami Chłopskimi. I ta działalność była wielokrotnie potępiana przez kierownictwo Polskiego Państwa Podziemnego.</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#MarekBorowski">Po drugie, Narodowe Siły Zbrojne nie ukrywały tego, że w sensie ideowym, ideologicznym kontynuują działalność przedwojennego Obozu Narodowo-Radykalnego, w programach którego był bardzo wyeksponowany antysemityzm, a także koncepcje państwa polskiego, które dzisiaj byśmy uznali za, mówiąc delikatnie, niedemokratyczne. W różnego rodzaju biuletynach, gazetkach, które Narodowe Siły Zbrojne wydawały, znajdowano bardzo często teksty antysemickie. Być może także właśnie to pchało niektórych dowódców do wymierzania „sprawiedliwości” na własną rękę i było, niestety, szereg przypadków zbrodni popełnionych na obywatelach polskich pochodzenia żydowskiego.</u>
          <u xml:id="u-95.4" who="#MarekBorowski">I powiem szczerze, że mam kłopot. Bo z jednej strony znalazłem wypowiedź jednego z członków NSZ, zdaje się, z wywiadu NSZ, który wypowiadał się na temat członków grup bojowych, po prostu partyzanckich. Powiedział on – zresztą się domyślałem, że tak jest – „Potem przekonałem się, że wielu członków NSZ nie miało pojęcia o ideologicznych założeniach swojej organizacji. Śmiem zaryzykować twierdzenie, że przynajmniej 50% bojowników o Polskę nie znało politycznych ambicji ani przynależności partyjnej swych dowódców. Udział w jednostce organizacyjnej w przeważającej części był kwestią osobistych kontaktów, przypadku lub zbiegu okoliczności. Wielu bezimiennych bohaterów nie zrozumiałoby nigdy labiryntu układów personalnych i struktur organizacyjnych w podziemiu”. Ta wypowiedź świadczy o tym, że było tam wiele tysięcy ludzi – nie wiem, czy większość, on tu mówi o 50%, to jest jego przypuszczenie, ale na pewno było to wiele tysięcy ludzi – którzy bardzo ofiarnie walczyli i im się należy uznanie. A z drugiej strony byli też inni, którym takie uznanie się nie należy.</u>
          <u xml:id="u-95.5" who="#MarekBorowski">Zatem z mojego punktu widzenia są 2 możliwości: albo odrzucić tę uchwałę, ponieważ ona jest bardzo jednostronna i myląca, albo jednak zaznaczyć to, że nie wszystko było dobrze i pięknie. W związku z tym, jeśli miałbym głosować za tą uchwałą, to musiałbym ją rozszerzyć o pewną poprawkę, którą pozwolę sobie odczytać i zgłosić.</u>
          <u xml:id="u-95.6" who="#MarekBorowski">Mianowicie w tekście, który pan był uprzejmy odczytać… Ostanie zdanie „Uchwała podlega ogłoszeniu”… oczywiście zostaje. Skreśla się przedostanie zdanie „Senat Rzeczypospolitej Polskiej”… itd. i w to miejsce wstawia się następujący tekst: „W działalności Narodowych Sił Zbrojnych występowały także zjawiska i tendencje negatywne. Dowództwo NSZ odmawiało podporządkowania się Rządowi RP na wychodźstwie i komendantowi Sił Zbrojnych w kraju, sabotując ich decyzje, co skutkowało niekiedy starciami bratobójczymi. Z kolei głoszony przez NSZ-owską prasę antysemityzm popychał niektórych dowódców oddziałów partyzanckich do zbrodni popełnianych na obywatelach polskich pochodzenia żydowskiego. Te godne potępienia wydarzenia nie przekreślają ofiarności i daniny krwi złożonej przez tysiące żołnierzy, którzy po prostu i jedynie chcieli walczyć o wolność i niepodległość Polski. Senat Rzeczypospolitej Polskiej oddaje im hołd”. Taka jest propozycja. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Mamy formalnie zgłoszoną poprawkę pana marszałka Borowskiego.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Teraz oddaję głos panu marszałkowi Bogdanowi Borusewiczowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#BogdanBorusewicz">Panie Przewodniczący!</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#BogdanBorusewicz">To nie jest uchwała podobna do tych dotyczących lotników polskich walczących w Wielkiej Brytanii czy Armii Krajowej. Otóż ja widzę tu tendencję do zamiany w tym okresie historycznym, ale nie tylko, także w późniejszym okresie to jest widoczne, Armii Krajowej na Narodowe Siły Zbrojne i walkę Narodowych Sił Zbrojnych. To jest dla mnie tendencja niepokojąca, ponieważ ja akurat się nie utożsamiam z tym nurtem ideowym – dlaczego, powiem za chwilę – i ponieważ ona także jakby zmienia stan wiedzy i tę realną sytuację, która była w okresie walki z okupacją niemiecką, ale także z sowiecką.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#BogdanBorusewicz">Dla mnie ta uchwała jest nie do przyjęcia. Ja stawiam wniosek o odrzucenie tej uchwały. Nie da się tej uchwały poprawić.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#BogdanBorusewicz">W prasie NSZ w okresie wojny wyraźna jest tendencja antysemicka, tendencja do likwidacji wszystkich innych, nie tylko Żydów, ale także innych podmiotów politycznych, np. socjalistów, ludowców. To jest tendencja do mówienia o monopartii, która będzie rządzić Polską, o wprowadzeniu w zasadzie dyktatury, dyktatury nacjonalistycznej. Zwracam uwagę tych, którzy podpisali ten projekt uchwały, ale niekoniecznie muszą wiedzieć, jakie były fakty historyczne, na to, że naczelny wódz gen. Sikorski w 1942 r., powołując Armię Krajową, rozkazał wejście do tej Armii Krajowej wszystkich innych organizacji zbrojnych, które działały na terenie Polski. To był czas wojny i tym, którzy się nie podporządkowali, groziła kara śmierci. Taka była groźba za niewykonanie rozkazu i to była podstawowa rzecz.</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#BogdanBorusewicz">Jak powstały NSZ? Otóż znaczna część Narodowej Organizacji Wojskowej, czyli bojówki organizacji prawicowych, skrajnie prawicowych, Stronnictwa Narodowego, bo tak to wyglądało, podporządkowała się temu rozkazowi, ale część się wyłamała. I ta część razem ze Związkiem Jaszczurczym, który był kontynuacją przedwojennego ONR, powołała Narodowe Siły Zbrojne. Potem, w 1944 r. znowu dochodzi do akcji scaleniowej, część NSZ w 1944 r. wchodzi do Armii Krajowej, ale część, w tym tzw. Brygada Świętokrzyska, w porozumieniu z Niemcami wycofuje się na teren Czechosłowacji. Z tej Brygady Świętokrzyskiej Niemcy przerzucili kilku spadochroniarzy na tyły frontu, po którego drugiej stronie były wojska radzieckie. Tak więc wygląda ta historia NSZ.</u>
          <u xml:id="u-97.5" who="#BogdanBorusewicz">Do tego autorzy uchwały piszą, że NSZ liczył 90 tysięcy ludzi. W sytuacji, gdy ocenia się, że Armia Krajowa liczyła ok. 300 tysięcy żołnierzy, NSZ w stosunku do Armii Krajowej to 1/3. To pokazuje, że chce się zastąpić tę Armię Krajową, tę formację, która podlegała rządowi w Londynie, którą wspierały różne siły polityczne i która była wojskiem, a nie bojówką partyjną… Autorzy próbują AK zastąpić tą bojówką partyjną, bo NSZ były bojówką partyjną.</u>
          <u xml:id="u-97.6" who="#BogdanBorusewicz">Do tego chcę powiedzieć jeszcze, że NSZ nie uznawały rządu w Londynie. Uważały, że ten rząd jest żydowski i masoński. Czy taką formację mamy czcić? Jestem temu przeciwny, absolutnie przeciwny. Jesteśmy państwem demokratycznym. Ja rozumiem, że jakaś grupa chce nawiązywać do NSZ ideologicznie i historycznie. Ale ja nie widzę potrzeby… Nie tylko nie widzę potrzeby, jestem przeciwny, żeby Senat, demokratyczny Senat nawiązywał do ideologii i funkcjonowania tej organizacji. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Mamy formalny wniosek pana marszałka Borowskiego o wprowadzenie poprawek.</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Zapisał się pan senator Czerwiński. Oddaję mu głos.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Jednocześnie… Zapisuję po senatorze Czerwińskim pana senatora Komorowskiego.</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">Jednocześnie proszę o prowadzenie posiedzenia pana marszałka Borowskiego, ja będę w nim uczestniczył zdalnie.</u>
          <u xml:id="u-98.5" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo proszę…</u>
          <u xml:id="u-98.6" who="#MarekBorowski">Kogo mamy?</u>
          <u xml:id="u-98.7" who="#KrzysztofKwiatkowski">Pan senator Czerwiński. Już oddałem głos.)</u>
          <u xml:id="u-98.8" who="#komentarz">Przewodnictwo obrad obejmuje zastępca przewodniczącego Marek Borowski</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#MarekBorowski">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#JerzyCzerwiński">Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo!</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#JerzyCzerwiński">Jestem trochę zdziwiony głosem poprzednika, pana senatora Borusewicza.</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#JerzyCzerwiński">Ale zacznę od innej kwestii, a mianowicie formalnej. W ostatnim akapicie, tym z treścią, powiedziałbym, jest sformułowanie „oddaje hołd wszystkim jej żołnierzom”. To „jej” dotyczy Narodowych Sił Zbrojnych, więc proponowałbym zmienić na „oddaje hołd wszystkim ich żołnierzom”, czyli Narodowych Sił Zbrojnych, a więc byłaby zmiana zaimka.</u>
          <u xml:id="u-100.3" who="#JerzyCzerwiński">Zaś co do wypowiedzi mojego przedmówcy… No, ja jestem podpisany pod tym projektem uchwały i z żadnym z sugerowanych przez mojego przedmówcę niecnych celów nie utożsamiam się. Wolałbym, żeby każdy mówił po prostu za siebie. Jakie są cele tej uchwały? One są wyrażone w treści tej uchwały. Dopowiedzenia, które znalazły się w tym wystąpieniu i te sugestie, są po prostu nieuprawnione. Ja nie chcę zmniejszać roli żołnierzy AK, wprost przeciwnie. Przecież to żołnierze AK współpracowali, w znakomitej większości, w walce z okupantami właśnie z żołnierzami Narodowych Sił Zbrojnych. Ta uchwała ma znaczenie historyczne. Próby przenoszenia sporów ideologicznych do treści tej uchwały, a także do stanowiska Senatu uważam za nieuprawnione. Powinniśmy według mnie jako Senat całej Rzeczypospolitej upamiętnić – i ta 80. rocznica jest najlepszym… może nie pretekstem, ale jest okazją do tego, aby takie upamiętnienie uskutecznić – także żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. Oni również walczyli o wolną Polskę, to nie tylko AK-owcy walczyli, chociaż oczywiście także AK-owcy. Wszystkie uchwały, które były związane z żołnierzami Armii Krajowej, popierałem i dalej będę popierał. Próby przeciwstawiania Narodowych Sił Zbrojnych Armii Krajowej uważam za nieuprawnione, bo np. nie robimy tego w przypadku żołnierzy Batalionów Chłopskich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#MarekBorowski">Pan senator… Chciałbym się tylko dowiedzieć, czy ktoś z pracujących zdalnie jeszcze przed wypowiedzią pana senatora chciałby zabrać głos. Nie.</u>
          <u xml:id="u-101.2" who="#MarekBorowski">To pan senator Komorowski. Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#MarekKomorowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#MarekKomorowski">Jeżeli chodzi o poprawki zgłoszone przez pana przewodniczącego Borowskiego, to w imieniu wnioskodawców, jako upoważniony do ich reprezentowania, nie wyrażam na nie zgody, bo ten akapit, ten przedostatni, a ostatni merytoryczny… Jeżelibyśmy go zamienili na proponowany zapis, to ten zapis całkowicie odwróciłby sens tej uchwały. To po pierwsze. No, nie podzielam tych zarzutów, które tutaj zostały wypowiedziane.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#MarekKomorowski">Jeżeli chodzi o zamianę zaimka „jej” na „ich”, to tak, wyrażam zgodę. Myślę, że to powinno nastąpić, powinno być „ich żołnierzom”.</u>
          <u xml:id="u-102.3" who="#MarekKomorowski">I trzeba powiedzieć, przyłączając się do przedmówcy, że Narodowym Siłom Zbrojnym nie można zarzucić antysemityzmu. Tam byli też żołnierze narodowości żydowskiej, wszystkie przejawy antysemityzmu były tępione przez władze Narodowych Sił Zbrojnych.</u>
          <u xml:id="u-102.4" who="#MarekKomorowski">Jeżeli chodzi o te konflikty, o których mówił pan senator Borowski, to trzeba powiedzieć, że jeżeli były, to były to raczej konflikty osobiste, a Narodowe Siły Zbrojne, zachowując swoją samodzielność, podlegały naczelnemu wodzowi i były częścią Sił Zbrojnych w kraju. No, cóż tu można powiedzieć? Różne może być spojrzenie na to, ale zacytuję rozkaz komendanta głównego Narodowych Sił Zbrojnych z 1944 r., który mówił: „Wobec przekroczenia przez wojska sowieckie granicy Polski, Rząd Polski w Londynie oraz społeczeństwo polskie w Kraju wyrażają swą niezłomną wolę przywrócenia niepodległości całego terytorium polskiego do granicy na Wschodzie sprzed roku 1939, ustalonej za obustronną zgodą traktatem ryskim”. I dalej: „Jedna jest dla nas Polska prawdziwie Niepodległa i Wielka, zdolna zapewnić pokój sobie i innym narodom Europy Środkowej”.</u>
          <u xml:id="u-102.5" who="#MarekKomorowski">I w kontekście nawet tych wydarzeń aktualnych, które nie są oczywiście przedmiotem tej uchwały, bo nie mogą być… Ale gdy widzimy to, co się dzieje na wschodzie od 24 lutego, sposób działania najeźdźcy, i porównujemy z tym, co się działo 80 lat temu, to… Właśnie teraz najwyraźniej widać, że Narodowe Siły Zbrojne miały rację. Całe szczęście, że udało nam się wyprowadzić wojska sowieckie z kraju i że dzisiaj jesteśmy w pełni suwerennym krajem. I nie ma niczego złego w działaniu Narodowych Sił Zbrojnych, w tym, że oni chcieli zachować Polskę od granicy wschodniej po granicę zachodnią. Ten obóz narodowy i Narodowe Siły Zbrojne podniosły sprawę ziem zachodnich w granicach Polski. Opowiadali się i wypowiadali się w naszym interesie. Można mieć różne spojrzenia na wszystko, można się z jakimś poglądem zgadzać czy nie zgadzać, ale… Przypomnę jeszcze raz, że są uchwały podjęte przez Sejm i to są uchwały… Platforma Obywatelska czy posłowie Platformy Obywatelskiej popierali te uchwały, jak marszałkami byli zarówno pani Ewa Kopacz, jak i Marek Kuchciński, Sejm takiej uchwały podjął. I nie ma tam takich stwierdzeń. Praktycznie obie uchwały… Jedna, ta sprzed 10 lat, kończy się słowami: „Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, czcząc ich pamięć, stwierdza, że Narodowe Siły Zbrojne dobrze zasłużyły się ojczyźnie”, a druga, sprzed 5 lat, słowami: „w 75. rocznicę powstania Narodowych Sił Zbrojnych Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznaje, że formacja ta dobrze zasłużyła się Ojczyźnie”. Jeżelibyśmy przyjęli teraz jakąś inną uchwałę, to trochę odwrócilibyśmy historię, byśmy próbowali ją odwrócić. A my musimy przywrócić historię, musimy przywrócić pamięć o tych ludziach, którzy byli mordowani, katowani. Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych nie obejmowały amnestie. Byli mordowani, siedzieli w więzieniach przez wiele lat.</u>
          <u xml:id="u-102.6" who="#MarekKomorowski">Dodam tylko, że Zbigniew Herbert napisał o żołnierzach Narodowych Sił Zbrojnych takie krótkie stwierdzenie: „ponieważ żyli prawem wilka, historia o nich głucho milczy”. My nie powinniśmy pozwolić, aby historia faktycznie milczała o żołnierzach Narodowych Sił Zbrojnych, bohaterach naszej wolności. No, tak można stwierdzić.</u>
          <u xml:id="u-102.7" who="#MarekKomorowski">Zatem ja podtrzymuję wniosek, żeby komisja przyjęła projekt tej uchwały w tej wersji, która została zaprezentowana, z tą poprawką dotyczącą zamiany „jej” na „ich”. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#MarekBorowski">Pan senator Gogacz. Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#StanisławGogacz">Chciałbym zapytać przedstawiciela wnioskodawców, czy nie byłoby zasadne, jeżeli chodzi o nazewnictwo… Gdy sięgniemy do rozkazu nr 1/42 płk Ignacego Oziewicza o utworzeniu Narodowych Sił Zbrojnych, to zobaczymy, że tam jest właśnie mowa nie o powstaniu, tylko o utworzeniu, ale też często w literaturze dotyczącej Narodowych Sił Zbrojnych używa się słów „powołano Narodowe Siły Zbrojne”. Czy nie wydaje się panu senatorowi, że tu powinno być nie słowo „powstanie”, bo powstanie się kojarzy z jakimś aktem zbrojnym… No, jeżeli chodzi o organizację, to jest albo powołanie, albo utworzenie tej organizacji. To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#StanisławGogacz">A po drugie, pod argumentacją, którą moi poprzednicy przedstawili, oczywiście się podpisuję. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#MarekBorowski">W tej sprawie pan senator Komorowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#MarekKomorowski">Wydaje mi się, patrzę na pana legislatora… Czy powstały, czy zostały utworzone…</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#MaciejTelec">Albo powołane.</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#MarekKomorowski">…czy zostały powołane… Mogę się przychylić do tego, że zostały powołane, powołane 20 września.</u>
          <u xml:id="u-106.3" who="#MarekKomorowski">Odniósłbym się jeszcze do tego, co pan marszałek Borowski… przepraszam, nie marszałek Borowski, tylko marszałek Borusewicz powiedział o Stronnictwie Narodowym, że NSZ ze stronnictwa, że to bojówka itd. Chciałbym tylko przypomnieć, że Stronnictwo Narodowe było najliczniejsza partią II Rzeczypospolitej, więc nie można nazywać NSZ bojówką, tak bym to rozumiał.</u>
          <u xml:id="u-106.4" who="#MarekKomorowski">Nie ma żadnego potwierdzonego faktu mordu żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych na Żydach. To jeszcze raz chciałbym podkreślić, jeżeli gdzieś coś było, to było tępione. Oni po prostu walczyli za Polskę. Też ginęli w Oświęcimiu. To nie są takie proste sprawy. I trzeba jeszcze dodać, że tylko w Narodowych Sił Zbrojnych i Armii Krajowej byli przedwojenni wyżsi oficerowie przedwojennego Wojska Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-106.5" who="#MarekKomorowski">Wnoszę o przyjęcie tej uchwały z tą zmianą, że zostały powołane 20 września, nie powstały, tylko zostały powołane.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#MarekBorowski">Czy są jeszcze jakieś wypowiedzi?</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#Gloszsali">Pan senator Mróz.</u>
          <u xml:id="u-107.3" who="#MarekBorowski">Pan senator Mróz – zdalnie. Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#KrzysztofMróz">Panie Przewodniczący! Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#KrzysztofMróz">Można oczywiście dzielić włos na dwoje, na czworo, doszukiwać się jakichś zagmatwanych epizodów w historii, ale wtedy byśmy nigdy nikogo nie upamiętnili. Narodowe Siły Zbrojne, obok Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej, to była ta formacja, która walczyła po prostu o wolną Polskę, o niepodległą Polskę. W pierwszej fazie oczywiście z Niemcami, bo to Niemcy najpierw nas zaatakowali, później także z NKWD, z Armią Czerwoną oraz z Armią Ludową. I myślę, że tak jak czcimy i pamiętamy tych, którzy działali w Armii Krajowej, w Batalionach Chłopskich, tak samo nie powinniśmy zapominać o Narodowych Sił Zbrojnych, bo ci, zazwyczaj bardzo młodzi, ludzie walczyli po to, żeby Polska była wolna i niepodległa. Wtedy się nie udało. I dzisiaj naszym obowiązkiem, po tylu latach jest po prostu powiedzieć, że za tą krew, którą wtedy przelali, dziękujmy, a nie roztrząsać jakieś epizody, bo one były i w Batalionach Chłopskich, i w Armii Krajowej, zawsze do czegoś byśmy mogli się doczepić. Musimy patrzeć generalnie, a ci ludzie walczyli o niezależną, wolną Polskę. Może inną niż dzisiaj, w Anno Domini 2022, o czym mówił pan marszałek Borusewicz – wtedy takich pojęć jak demokracja liberalna w ogóle nie było – ale oni po prostu walczyli po to, żeby Polska była na mapie Europy, na mapie świata. Jaka ta Polska byłaby, decydowalibyśmy, gdybyśmy mieli taką możliwość. Ale nie mieliśmy takiej możliwości.</u>
          <u xml:id="u-108.2" who="#KrzysztofMróz">Ja, mówiąc szczerze, nie dziwię się takim wypowiedziom ze strony pana Marka Borowskiego, ale jestem zszokowany wypowiedzią pana marszałka Borusewicza. Myślę, że pan takimi wypowiedziami całkowicie przekreśla jakiś swój dorobek. Bo jeżeli pan dzisiaj jest w stanie tak zdezawuować jedną z tych grup, które walczyły o wolną i niepodległą Polskę – może wtedy niedemokratyczną, ale jak powiedziałem, nie było wtedy takich określeń – po prostu o wolną Polskę z tymi, którzy nas najeżdżali ze wschodu i z zachodu albo inaczej: z zachodu i ze wschodu… Ja zawsze byłem zwolennikiem, żeby uczcić i Bogdana Borusewicza, i Lecha Wałęsę, i Antoniego Macierewicza, i Gwiazdów, i Walentynowicz, bo oni wszyscy w tych latach, innych, wiele lat później, walczyli o wolną Polskę. Dzisiaj możemy się różnić, może inne wizje tej Polski każdy z panów czy z państwa mieli, ale każdemu należy się hołd, bo nie odbieram nikomu tego, że walczył o to, żeby Polska była po prostu wtedy, w latach osiemdziesiątych demokratyczna, gdyż takie pojęcia były.</u>
          <u xml:id="u-108.3" who="#KrzysztofMróz">Jest mi po prostu przykro, że taka uchwała, która w Sejmie przechodzi różną większością, w Senacie, tzw. demokratycznym, budzi takie wątpliwości, i to wątpliwości tych ludzi, którzy trochę do tej historii walki o wolność wiele lat później się odwoływali. Oni też wtedy walczyli o wolną Polskę, w o wiele trudniejszych warunkach niż państwo w latach osiemdziesiątych – patrzę na pana marszałka Borusewicza – w zupełnie innej rzeczywistości. Ale też nie przekreślajmy i Wałęsy, i Antoniego Macierewicza, bo każdy z nich walczył i każdemu należy się cześć. Tak jak należy oddać cześć Armii Krajowej, Batalionom Chłopskim i Narodowym Siłom Zbrojnym. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#MarekBorowski">Pan marszałek Borusewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#BogdanBorusewicz">No, muszę jednak zabrać głos.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#BogdanBorusewicz">Bo żeby właściwie spojrzeć na NSZ, trzeba poczytać ich prasę. Bo istotne było nie tylko to, żeby walczyć, ale trzeba odpowiedzieć na pytanie, o jaką Polskę kto walczył. No, komuniści też walczyli, też walczyli o Polskę, którą później zagospodarowali, i ustrój, który wprowadzili, ustrój niedemokratyczny, totalitarny. NSZ niosły podobne antywartości. Trudno powiedzieć, że monopartia, antysemityzm, mówienie, że powinna być jedna partia i w zasadzie ona powinna rządzić, a inne nie mają do tego prawa… Bo ten ruch narodowy czy ONR, bo zapleczem NSZ nie był ruch narodowy, tylko ONR… Ruch narodowy był zapleczem Narodowej Organizacji Wojskowej, która w czasie akcji scaleniowej w większości weszła do AK. I na to trzeba popatrzeć.</u>
          <u xml:id="u-110.2" who="#BogdanBorusewicz">Ja proponuję, żeby ci z państwa, którzy są atentatami NSZ, przeczytali Testament Polski Walczącej, którą uchwaliła Rada Jedności Narodowej, taki polski parlament podziemny. To jest naprawdę demokratyczna, otwarta, pluralistyczna deklaracja i ona słusznie się nazywa Testamentem Polski Walczącej, bo została uchwalona w tym czasie, kiedy armia rosyjska w zasadzie likwidowała to olbrzymie podziemie, przede wszystkim Armię Krajową oczywiście. I trzeba odpowiedzieć… Ja rozumiem, że część może się utożsamiać z ideologią NSZ. Nie chodzi o jakieś incydenty, które były, zbrojne incydenty, ale o ideologię. To widać, można przeczytać, w bibliotekach są publikacje na ten temat. Jeszcze na dodatek NSZ nie uznawały rządu w Londynie podobnie jak – to jest bardzo znamienne – komuniści, komunistyczna GL, a potem Armia Ludowa, która nie uznawała rządu w Londynie. Te skrajności były po dwóch stronach. One się różniły przede wszystkim kierunkiem ideologicznym: jedna to ONR, nawet nie ruch narodowy, tylko ONR, a druga to komuniści. I obawiam się, że jeżeli zwyciężyłby ten kierunek reprezentowany przez NSZ, to także nie byłoby demokracji w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-110.3" who="#BogdanBorusewicz">Tak więc ja jestem przeciwny, podtrzymuję swój wniosek. Jeżeli uważacie państwo, że trzeba upamiętniać tę organizację, to przecież macie większość w Sejmie. Po co przyszliście w tej sprawie do Senatu?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#MarekBorowski">Czy pan marszałek zgłasza jakiś wniosek formalny, czy nie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#BogdanBorusewicz">Ja zgłosiłem wniosek formalny o odrzucenie tej uchwały.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#MarekBorowski">Dobrze. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#MarekBorowski">Jeszcze ponownie senator Mróz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#KrzysztofMróz">Ja w odniesieniu do tego, co mówił pan marszałek Borusewicz.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#KrzysztofMróz">Po pierwsze, nie porównywałbym Narodowych Sił Zbrojnych z Armią Ludową, bo pamiętajmy, że Armia Ludowa została przywieziona do Polski na czołgach Armii Czerwonej. To jednak zupełnie coś innego. To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-114.2" who="#KrzysztofMróz">Po drugie, przecież my nie czcimy czy nie upamiętniamy, czy nie honorujemy jakichś ideologii, tylko tych, którzy przelewali krew. A w Armii Krajowej czy tym, co ewentualnie stało za Armią Krajowa, chociaż nie chciałbym w ogóle tego tak definiować, też były przecież różne nurty, środowiska, różnie tę wolną Polskę różni ludzie widzieli. My honorujemy tych, którzy wtedy, niezależnie od tego, jakie mieli poglądy polityczne przed wojną, jak wyobrażali sobie Polskę po wojnie, chcieli, żeby Polska była wolna, żeby Polska była niepodległa. I oddzielmy to, jaka ta Polska byłaby potem. Byłyby jakieś wybory, byłoby ścieranie się jakichś sił. Co by to było, trudno powiedzieć. Nie sądzę, żeby koncepcja, o której pan marszałek mówił, zwyciężyła po wojnie, gdybyśmy mogli sami decydować. Ale my dzisiaj upamiętniamy ludzi, którzy, mając po 16, 17, 18, 20 lat, walczyli po prostu z okupantem, który wtedy zaatakował Polskę. I te osoby honorujemy, te osoby upamiętniamy, a nie jakichś polityków, nie jakieś zagadnienia polityczne itd. Upamiętniamy tych, którzy po prostu walczyli o to, żeby Polska była wolna.</u>
          <u xml:id="u-114.3" who="#KrzysztofMróz">Ja wbrew pozorom, Panie Marszałku, nie jestem zwolennikiem tego nurtu politycznego, który był przed wojną, z troszeczkę innych nurtów czerpię. Ale nie oznacza to, że nie potrafię docenić tych ludzi, którzy wtedy mieli odwagę, żeby ginąć za Polskę, powiedzmy sobie szczerze, bo takie były czasy. I oni to wyzwanie podjęli. Często zapłacili cenę własnego życia, a ci, którzy przeżyli, prześladowań, bardzo brutalnych. I dzisiaj słowo „dziękuję”, słowa „pamiętamy o tej krwi, którą przelaliście”… Dlaczego Senat miałby nie powiedzieć tego słowa „dziękuję”? Pan marszałek mówi, że przecież jest Sejm. Tak, ale Sejm swoją robotę w tej materii zrobił. Jak mówił poprzednik, pana koleżanki i koledzy z partii politycznej, którą pan reprezentuje, też głosowali za. Przeciwstawianie takich idei „w demokratycznym Senacie”… Szczerze mówiąc, ja dziękuję za taki „demokratyczny Senat”, jeżeli on nie będzie czcił bohaterów, którzy walczyli o wolną Polskę, walczyli o to, żeby Polska była na mapie świata, walczyli o to, żebyśmy mogli sami o sobie stanowić, abstrahując od tego, jaka ta Polska by była, bo nie wiem, co by było, gdyby było. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję panu senatorowi.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#MarekBorowski">Czy są jeszcze jakieś wypowiedzi?</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#MarekBorowski">Pan senator Komorowski. Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#MarekKomorowski">Jeżeli można, odniosę się jeszcze do dwóch kwestii, które się przejawiły w wystąpieniu pana marszałka Borusewicza. Dla mnie to, że Narodowe Siły Zbrojne nie uznawały rządu na uchodźstwie, to są fake newsy. Otóż Narodowe Siły Zbrojne od samego początku podlegały rządowi na uchodźstwie i wodzowi naczelnemu.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#MarekKomorowski">Jeżeli chodzi o stosunek do Żydów czy do Polaków narodowości żydowskiej, to trzeba powiedzieć, że żołnierze narodowości żydowskiej w Narodowych Sił Zbrojnych byli na wysokich stanowiskach, czego np. nie było w Armii Krajowej. Przykładem jest mjr Stanisław Ostwind-Zuzga. Mówienie, że to była organizacja antyżydowska itd., jest nieuprawnione. Ten mój cytat z Herberta, że historia o nich głucho milczy… Po prostu cały czas jak gdyby musimy walczyć o tę prawdę historyczną. Ta uchwała nie ma na celu opisania wszystkich kwestii związanych z działalnością itd. Tak jak powiedział senator Mróz, mamy oddać cześć pamięci tych naszych poprzedników, którzy oddali swoje zdrowie, życie za to, żebyśmy mogli żyć teraz w wolnej i niepodległej Polsce. Nie udało się oczywiście na wschodzie do tej granicy z traktatu ryskiego wrócić, ale mamy póki co w tych granicach, w których jesteśmy, suwerenną Polskę. I to też jest zasługa żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych.</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#MarekKomorowski">Jeżeli chodzi o treść uchwały, to oczywiście z tymi 2 poprawkami, poprawką mówiącą, że Narodowe Siły Zbrojne „nie powstały”, tylko „zostały powołane”, oraz poprawką mówiącą, że oddaje hołd nie wszystkim jej żołnierzom, tylko wszystkim ich żołnierzom… Zgłaszam do komisji wniosek o podjęcie tej uchwały w takiej wersji. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#MarekBorowski">Czy jeszcze są jakieś głosy? Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#MarekBorowski">To ja pozwolę sobie jeszcze zabrać głos.</u>
          <u xml:id="u-117.3" who="#MarekBorowski">Panie Senatorze – mówię to oczywiście do senatora wnioskodawcy, zwracam się do pana, Panie Senatorze Komorowski – no, rzecz polega na tym, że ta uchwała, którą pan tutaj prezentuje, ten projekt uchwały nie tylko oddaje hołd samemu wysiłkowi bitewnemu żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych, ale jak wynika to z końcówki, wszystkim jej żołnierzom, także dowództwu, także różnym dowódcom poszczególnych oddziałów. W takiej sytuacji my oddajemy pewną cześć, pewien hołd całej organizacji oraz jej koncepcji, koncepcji walki o Polskę i koncepcji tej przyszłej Polski. Gdyby to dotyczyło dotyczyło wyłącznie żołnierzy, ofiar itd., można by to było przyjąć. Ta poprawka, którą sformułowałem – ona nie wszystkich zadowala, ja sobie zdaję z tego sprawę – zmierza w tym właśnie kierunku. Bo co my mamy w tej uchwale? Mamy pierwszy akapit, który mówi, że Narodowe Siły Zbrojne zostały powołane w 1942 r. jako wojskowa formacja, walczyły o niepodległość, suwerenność zarówno z okupantem niemieckim, jak i ZSRR, spełniając żołnierski obowiązek. Funkcjonowały w latach 1942–1947, a potem wielu żołnierzy przeszło do Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. To są fakty, do tego, że tak powiem, ja też nie mam uwag. Ale jeśli chodzi o zdanie, że liczebność NSZ sięgała 90 tysięcy żołnierzy, to chcę powiedzieć, że są bardzo różne źródła w tej sprawie. 90 tysięcy to jest maksymalna liczba, jaka wynika z tych źródeł. Wymienia się w nich od 25 do 72 tysięcy, 90 tysięcy też się pojawia. Chcę od razu powiedzieć, że żeby uchwała miała charakter faktograficzny, to to zdanie należy wykreślić i nie wdawać się w kwestię liczebności. To jest moja druga propozycja poprawki.</u>
          <u xml:id="u-117.4" who="#MarekBorowski">Drugi akapit: oddziały brały udział w wielu akcjach. Tu są wymienione te akcje i te akcje są faktem.</u>
          <u xml:id="u-117.5" who="#MarekBorowski">Trzeci akapit: żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych walczyli o Polskę z wschodnią granicą sprzed 1939 r. i zachodnią na linii Odry i Nysy – i to jest prawda – i nigdy nie pogodzili się z narzuceniem Polsce komunistycznej władzy. To też prawda. Dalej: za wierność płacili najwyższą cenę. Faktycznie ci żołnierze byli rzeczywiście bardzo silnie prześladowani po wojnie.</u>
          <u xml:id="u-117.6" who="#MarekBorowski">Można powiedzieć, że poza tym jednym zdaniem o liczebności, w przypadku którego proponuję poprawkę, wykreślenie, te 3 akapity oddają fakty. Ale czwarty akapit mówi: Senat w osiemdziesiątą rocznicę narodowych sił, przekonany o szczególnym ich znaczeniu dla losów Polski… No, to szczególne znaczenie to jest może za mocno powiedziane, ale nie to jest najważniejsze. Dalej jest: oddaje hołd wszystkim jej żołnierzom. No i właśnie na to nie ma zgody. Nie może być „wszystkim żołnierzom”, nie może być „dowódcom”, „kadry dowódczej NSZ”, która… Pan senator cały czas mówi, że nie, że to było podporządkowane rządowi londyńskiemu. No właśnie nie. Delegat rządu Jan Piekałkiewicz w 1943 r. potępił działalność rozłamową środowiska Narodowych Sił Zbrojnych. „Z ramienia Naczelnego Wodza i Ministra Obrony Narodowej wszystkie sprawy wojskowe na Kraj reguluje Komendant Sił Zbrojnych w Kraju; wszelkie przeciwstawianie się powyższemu jest robotą szkodliwą i zasługuje na potępienie”. To oświadczenie zostało ogłoszone w „Biuletynie Informacyjnym”, najważniejszym organie prasowym Komendy Głównej AK pod znamiennym tytułem „Warcholstwo”. Bór-Komorowski 25 listopada 1943 r. też w „Biuletynie Informacyjnym”, w tekście pod tytułem „Wojsko musi być jedno” pisał: „Komenda NSZ wykazała brak instynktu państwowego. Samowolne, nieprzemyślane kroki” itd. Nie będę wszystkiego cytował. W lipcu 1944 r. wydano oświadczenie rządu RP. „Rząd Rzeczypospolitej potępia działalność występną kół byłego ONR i podległego ich wpływom skrajnego odłamu tzw. Narodowych Sił Zbrojnych” itd., itd. Dobrze byłoby nie negować tych faktów. To jest sprawa pierwsza.</u>
          <u xml:id="u-117.7" who="#MarekBorowski">Jeżeli chodzi o antysemityzm… Naprawdę nie chcę już tutaj cytować tego, co wypisywano w pismach NSZ-owskich, dlatego że to nas wszystkich trochę poniża. My wszyscy jesteśmy Polakami i wszyscy chcielibyśmy mieć piękną przeszłość, a myślę, że to, co tam wypisywano, chwały nam wszystkim nie przynosi.</u>
          <u xml:id="u-117.8" who="#MarekBorowski">Jeżeli chodzi o same zbrodnie, to jest dostatecznie dużo świadectw, i to drastycznych. Nie mówię, że wszyscy to robili, żeby sprawa była jasna, ale niektórzy byli tu bardzo aktywni. Czy w NSZ byli Polacy pochodzenia żydowskiego jako członkowie pełniący funkcje? Byli. Dlatego nie mówię, że wszyscy. Ale niestety tylko w oddziałach NSZ-owskich dochodziło do tak drastycznych przypadków. I dlatego ta poprawka, po tych 3 akapitach, które odnoszą się do faktów, mówi, że były te godne potępienia wydarzenia. Musimy je wymienić, inaczej nie będzie wiadomo, dlaczego chcemy oddać cześć żołnierzom, którzy po prostu tam walczyli, ale nie wszystkim. W tej działalności występowały takie zjawiska, nie było podporządkowania, były bratobójcze starcia, były zbrodnie na obywatelach polskich. I dalej: „Te godne potępienia wydarzenia nie przekreślają ofiarności i daniny krwi złożonej przez tych żołnierzy NSZ, który po prostu i jedynie chcieli walczyć i walczyli o wolność i niepodległość Polski. Senat Rzeczypospolitej Polskiej oddaje im hołd”. Podkreślam: im. Nie wszystkim.</u>
          <u xml:id="u-117.9" who="#MarekBorowski">Rozumiem, że to… Chciałem to bliżej wytłumaczyć panu senatorowi. Podkreślam jeszcze raz. W gruncie rzeczy nie widzę jakiejś szczególnej potrzeby upamiętniania tej rocznicy, ale jeżeli taki wniosek został zgłoszony, skoro są ludzie… Miałem nawet możność w swoim czasie wysłuchać niektórych, którzy walczyli w oddziałach NSZ. I pomyślałem sobie, że może przynajmniej tych z nich, którzy nie wstąpili tam po to, żeby budować Polskę niedemokratyczną, antysemicką, tylko po to, żeby walczyć z wrogiem, warto jakoś uhonorować. Stąd moja poprawka. Czy ona zyska poparcie? Nie wiem, zobaczymy. Mamy wniosek o odrzucenie, mamy 2 poprawki.</u>
          <u xml:id="u-117.10" who="#MarekBorowski">Pan senator Czerwiński. Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#JerzyCzerwiński">Panie Przewodniczący! Wysoka Komisja!</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#JerzyCzerwiński">Ja nigdy nie przypuszczałem, że będę robił za osobę, która będzie wprowadzać pierwiastki kompromisowe do uchwały, ale do tego doszło. Ja mam poprawkę, która jest autorska, ona nie jest związana z tym podpisem, bo za uchwałą się opowiadam i będę za nią głosował w wersji poprawionej, jeśli chodzi o kwestie stylistyczne. Dobrze by było, żeby taka uchwała zaistniała w Senacie i by oddano hołd właśnie żołnierzom – nie chodzi tutaj o kwestie polityczne – Narodowych Sił Zbrojnych. Ja mam wobec tego propozycję, aby ostatni fragment tego ostatniego, merytorycznego akapitu brzmiał: Senat Rzeczypospolitej Polskiej – w domyśle, jako podmiot – oddaje hołd wysiłkowi zbrojnemu i bohaterstwu ich żołnierzy. Mówimy o wysiłku zbrojnym. „Bohaterstwo” jest tu oczywistym sformułowaniem także w aspekcie tych prześladowań, które były udziałem żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych po wojnie. Traktuję to jako kompromis, żeby wszyscy senatorowie mogli tę uchwałę podjąć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję, zapisaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#MarekBorowski">Pan senator Komorowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#MarekKomorowski">Jeżeli pan marszałek, pan przewodniczący Borowski zagłosowałby, żebyśmy wykreślili… Ja nie widzę zasadności wykreślenia informacji o liczebności żołnierzy, ale ewentualnie można byłoby to wykreślić. Mam takie informacje, że było nawet 180 tysięcy, czyli dwa razy tyle. Są też informacje, że było od 70 do 100 tysięcy. Są różne informacje na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#MarekKomorowski">Powiem tak, jeżeli chodzi o podległość naczelnemu wodzowi. Jeżeliby nie było podległości… Naczelny wódz, gen. Sosnkowski nie wydałby instrukcji scaleniowej Narodowych Sił Zbrojnych i Armii Krajowej, jeżeli Narodowe Siły Zbrojne nie podlegałyby naczelnemu wodzowi. A jednak wydał i do scalenia doszło. Ale ten mój kompromis polegałby też na tym, że w tym ostatnim akapicie merytorycznym… Czy nie mogłoby być, jeżeli to by zadowoliło… Ewentualnie mogłoby być to, co tutaj powiedział kolega senator Czerwiński. Ale drugi wariant mógłby być taki: „Senat Rzeczypospolitej Polskiej w osiemdziesiątą rocznicę powstania Narodowych Sił Zbrojnych, przekonany o szczególnym ich znaczeniu dla losów Polski”. Ciąg dalszy można zostawić i ewentualnie posiłkować się tym, co 5 lat temu napisał Sejm, czyli „uznaje, że formacja ta dobrze zasłużyła się Ojczyźnie”. To jest ostatni fragment uchwały sprzed 5 lat. Albo fragment sprzed 10 lat: „stwierdza, że Narodowe Siły Zbrojne dobrze zasłużyły się Ojczyźnie”. W sumie sprowadza się do tego samego, więc mogłaby być wersja sprzed 5 lat. Wtedy nie było, że oddaje hołd wszystkim żołnierzom, tylko „uznaje, że formacja ta dobrze zasłużyła się Ojczyźnie”. Nie byłoby już odniesienia do tych kwestii. Każdy sobie sam zinterpretuje… W takiej formie przyjęto to przez aklamację. 5 lat temu wszyscy przez aklamację przyjęli w Sejmie uchwałę z takim zapisem. Ja bym proponował, żeby… Nie wiem, czy pan przewodniczący Borowski, jako wnioskodawca zmiany dotyczącej ostatniego merytorycznego akapitu, by się skłonił do tej wersji, czy może do wersji senatora Czerwińskiego.</u>
          <u xml:id="u-120.2" who="#BogdanBorusewicz">To samo, tylko inaczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#MarekBorowski">Dobrze. Panie Senatorze, ja się wyraziłem dość jasno. Mam negatywne, i to silnie negatywne zdanie, o formacji jako takiej i o organizacji jako takiej. Chciałem, żeby w tej uchwale było wyraźnie powiedziane, że nie chodzi o organizację. Ona niestety niezbyt dobrze zasłużyła się ojczyźnie jako organizacja i jako, powiedziałbym, ideologia, ale poszczególni jej żołnierze już tak. Propozycje, które tu są, tzn. pańska, dotycząca słów „formacja dobrze zasłużyła się”, jak również pana senatora Czerwińskiego, mianowicie „ich żołnierzy”, czyli wszystkich żołnierzy, to są pewne modyfikacje tego, co tutaj jest. No w każdym razie to nie jest, z mojego punktu widzenia, kompromisowe rozwiązanie.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#MarekBorowski">Proszę państwa, to, co miało być powiedziane, zostało powiedziane, propozycje zostały zgłoszone. Mamy… Ja może to powiem, a pan mecenas sprawdzi, czy dobrze mówię. Dobrze? Mamy zgłoszony wniosek o odrzucenie i on będzie przegłosowany jako pierwszy. Następnie mamy poprawkę dalej idącą, to jest moja poprawka. Ja ją oczywiście, jakby przyszło do głosowania, przeczytam jeszcze raz w całości. Chociaż może nawet przeczytam ją teraz, żeby było wiadomo, jak to wygląda. Mianowicie te 3 pierwsze akapity… A, przepraszam, mamy poprawkę pierwszą, to znaczy skreślenie słów „liczebność NSZ sięgała 90 tysięcy żołnierzy”. To będzie pierwsza.</u>
          <u xml:id="u-121.2" who="#MarekBorowski">Gdyby to… Po tym głosowaniu 3 akapity zostają, one mówią o faktach. Potem ostatni akapit, ostatnie zdanie: „Senat Rzeczypospolitej w 80. rocznicę Narodowych Sił Zbrojnych, przekonany o szczególnym ich znaczeniu dla losów Polski, oddaje hołd wszystkim jej żołnierzom”. Ten akapit byłby wykreślony, a w jego miejscu byłby następujący tekst: „W działalności Narodowych Sił występowały także zjawiska i tendencje negatywne. Dowództwo NSZ odmawiało podporządkowania się rządowi RP na wychodźstwie i komendantowi Sił Zbrojnych w kraju, sabotując ich decyzje, co skutkowało niekiedy starciami bratobójczymi. Z kolei głoszony przez NSZ-owską prasę antysemityzm popychał niektórych dowódców oddziałów partyzanckich do zbrodni popełnianych na obywatelach polskich pochodzenia żydowskiego. Te godne potępienia wydarzenia nie przekreślają ofiarności i daniny krwi złożonej przez tych żołnierzy NSZ, którzy po prostu i jedynie chcieli walczyć i walczyli o wolność i niepodległość Polski. Senat Rzeczypospolitej Polskiej oddaje im hołd”. To jest ta poprawka.</u>
          <u xml:id="u-121.3" who="#MarekBorowski">Następnie mamy pewne warianty tego ostatniego akapitu. Mianowicie: „Senat Rzeczypospolitej Polskiej w 80. rocznicę Narodowych Sił Zbrojnych oddaje hołd wysiłkowi zbrojnemu i bohaterstwu ich żołnierzy”. To jest poprawka pana senatora Czerwińskiego. I poprawka pana senatora Komorowskiego: „Senat Rzeczypospolitej Polskiej w 80. rocznicę Narodowych Sił Zbrojnych uznaje…</u>
          <u xml:id="u-121.4" who="#Gloszsali">Powstania…</u>
          <u xml:id="u-121.5" who="#MarekBorowski">Słucham?</u>
          <u xml:id="u-121.6" who="#Gloszsali">W 80. rocznicę powstania Narodowych Sił Zbrojnych.</u>
          <u xml:id="u-121.7" who="#MarekBorowski">Powstania, przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-121.8" who="#MarekBorowski">…„Powstania Narodowych Sił Zbrojnych uznaje, że formacja ta dobrze zasłużyła się Ojczyźnie”.</u>
          <u xml:id="u-121.9" who="#MarekBorowski">Rozumiem, że nie ma uwag i możemy…</u>
          <u xml:id="u-121.10" who="#MarekBorowski">Tak?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#JerzyCzerwiński">Jeszcze jest drobna uwaga. Pan marszałek nie cytuje całego tego zdania. Tutaj jeszcze jest formuła „przekonany o szczególnym ich znaczeniu dla losów Polski”.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#MarekBorowski">Aha. Czyli to zostaje.</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#JerzyCzerwiński">To zostaje. Chodzi tylko o zmianę ostatniej części.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#MarekBorowski">Rozumiem, dobrze.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#MarekBorowski">Dobra. To możemy, Panie Mecenasie, przejść do głosowania. Tak?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#MaciejTelec">Tak. W pierwszej kolejności będzie przegłosowywany wniosek o odrzucenie projektu uchwały w całości. Jeżeli ten wniosek nie uzyska poparcia, to ja zaproponuję głosowanie w kolejności według akapitów, żeby było prościej. Dobrze?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#MarekBorowski">Dobrze, jasne.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#MarekBorowski">Proszę państwa, przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-125.2" who="#MarekBorowski">Pierwszy wniosek, o odrzucenie uchwały w całości.</u>
          <u xml:id="u-125.3" who="#MarekBorowski">Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-125.4" who="#MarekBorowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-125.5" who="#MarekBorowski">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-125.6" who="#MarekBorowski">Proszę dodać głosy obradujących zdalnie i podać wynik. Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-125.7" who="#MagdalenaChłopicka">3 głosy za, 9 – przeciw, wstrzymało się 7 senatorów.</u>
          <u xml:id="u-125.8" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo. Wniosek nie został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-125.9" who="#MarekBorowski">Teraz głosujemy po kolei. Akapit pierwszy i wykreślenie zdania „Liczebność NSZ sięgała 90 tysięcy żołnierzy”.</u>
          <u xml:id="u-125.10" who="#MarekBorowski">Kto jest za wykreśleniem…</u>
          <u xml:id="u-125.11" who="#MarekBorowski">Tak?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#MaciejTelec">Przepraszam bardzo, ale chciałbym, żeby to wybrzmiało. Jedna kwestia. Rozumiem, że pracujemy na tekście, który przedłożył jako ostatni pan senator?</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#MarekBorowski">Tak.</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#MaciejTelec">Tutaj jest jeszcze jedna drobna kwestia. „Narodowe Siły Zbrojne zostały powołane 20 września”… To jest taka…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#MarekBorowski">Ja przyjąłem, że to jest oczywiste.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#MaciejTelec">Dobrze, oczywiście.</u>
          <u xml:id="u-127.2" who="#MarekBorowski">Nad tym chyba nie musimy głosować, więc głosujemy nad skreśleniem zdania „Liczebność NSZ sięgała 90 tysięcy żołnierzy”.</u>
          <u xml:id="u-127.3" who="#MarekBorowski">Kto jest za skreśleniem tego zdania?</u>
          <u xml:id="u-127.4" who="#MarekBorowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-127.5" who="#MarekBorowski">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-127.6" who="#MarekBorowski">Proszę o doliczenie głosów senatorów obradujących zdalnie.</u>
          <u xml:id="u-127.7" who="#MagdalenaChłopicka">11 głosów za, 7 – przeciw, wstrzymał się 1 senator.</u>
          <u xml:id="u-127.8" who="#MarekBorowski">Dziękuję. Poprawka przeszła.</u>
          <u xml:id="u-127.9" who="#MarekBorowski">Teraz głosujemy nad poprawką, którą zgłosiłem. Ostatni merytoryczny akapit…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#MarekKomorowski">Panie Marszałku, ale można się jeszcze odnieść merytorycznie jeszcze do tej poprawki i zgłosić uwagę?</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#MarekBorowski">Do której?</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#MarekKomorowski">Do tej pańskiej. Jeżeli przyjmiemy tę poprawkę, to będzie tam… To nie będzie prawda historyczna. Zarzucamy Narodowym Siłom Zbrojnym mordowanie ludności pochodzenia żydowskiego. No jak to będzie wyglądało, jak ta uchwała wyjdzie z Senatu z takim zapisem? Apeluję do pana, Możemy zmodyfikować ten ostatni akapit, ale nie wpisujmy tam, że Narodowe Siły Zbrojne mordowały ludność żydowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#MarekBorowski">No ale, Panie Senatorze, pan mówi, że to jest sprzeczne z prawdą historyczną, a ja mówię, że to jest zgodne z prawdą historyczną. No co ja poradzę? Nic nie poradzę.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#MarekBorowski">Panie Mecenasie, możemy? Pan ma jakąś uwagę?</u>
          <u xml:id="u-129.2" who="#MaciejTelec">Nie. Rozumiem, że w tej chwili głosujemy nad treścią akapitu czwartego, zgodnie z poprawką pana senatora.</u>
          <u xml:id="u-129.3" who="#MarekBorowski">Tak jest.</u>
          <u xml:id="u-129.4" who="#StanisławGogacz">To ja poproszę o odczytanie jej jeszcze raz.</u>
          <u xml:id="u-129.5" who="#MarekBorowski">Proszę bardzo, jeszcze raz ją odczytam. W miejsce ostatniego merytorycznego akapitu, który brzmi: „Senat Rzeczypospolitej Polskiej w 80. rocznicę Narodowych Sił Zbrojnych, przekonany o szczególnym ich znaczeniu dla losów Polski, oddaje hołd wszystkim jej żołnierzom”… Ta poprawka wykreśla ten akapit i w to miejsce wstawia następujący tekst. Jeszcze raz go przeczytam. „W działalności Narodowych Sił Zbrojnych występowały także zjawiska i tendencje negatywne. Dowództwo NSZ odmawiało podporządkowania się rządowi RP na wychodźstwie i komendantowi Sił Zbrojnych w kraju, sabotując ich decyzje, co skutkowało niekiedy starciami bratobójczymi. Z kolei głoszony przez NSZ-owską prasę antysemityzm popychał niektórych dowódców oddziałów partyzanckich do zbrodni popełnianych na obywatelach polskich pochodzenia żydowskiego. Te godne potępienia wydarzenia, nie przekreślają ofiarności i daniny krwi, złożonej przez tych żołnierzy NSZ, którzy po prostu i jedynie chcieli walczyć i walczyli o wolność i niepodległość Polski. Senat Rzeczypospolitej Polskiej oddaje im hołd”.</u>
          <u xml:id="u-129.6" who="#MarekKomorowski">Panie Marszałku, no…</u>
          <u xml:id="u-129.7" who="#StanisławGogacz">Czy pan marszałek mógłby zamieścić źródło tej informacji w uchwale? Pamiętam, że taka była praktyka, że można było odwołać się do źródła.</u>
          <u xml:id="u-129.8" who="#MarekBorowski">Ale jakiej informacji?</u>
          <u xml:id="u-129.9" who="#MarekKomorowski">Panie Marszałku, Panie Przewodniczący, nie ma potwierdzonego faktu mordu na ludności narodowości żydowskiej. My wpiszemy… No jaki…</u>
          <u xml:id="u-129.10" who="#MarekBorowski">Proszę pana, naprawdę niech pan oszczędzi…</u>
          <u xml:id="u-129.11" who="#BogdanBorusewicz">Panie Marszałku, przejdźmy do głosowania. Zgłaszam wniosek o przejście do głosowania, dyskusja już się odbyła.</u>
          <u xml:id="u-129.12" who="#MarekBorowski">Jasne, jasne, Panie Marszałku Borusewicz. Już, moment.</u>
          <u xml:id="u-129.13" who="#MarekBorowski">Niech pan oszczędzi nam wszystkim cytowania, bo to będzie bardzo przykre.</u>
          <u xml:id="u-129.14" who="#LeszekCzarnobaj">Panie Marszałku Borowski, prosimy o głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-129.15" who="#MarekBorowski">Tak jest.</u>
          <u xml:id="u-129.16" who="#MarekBorowski">Przystępujemy do głosowania nad tą poprawką.</u>
          <u xml:id="u-129.17" who="#MarekBorowski">Kto jest za przyjęciem tej poprawki?</u>
          <u xml:id="u-129.18" who="#MarekBorowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-129.19" who="#MarekBorowski">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-129.20" who="#MarekBorowski">Dziękuję. Zamykam głosowanie i proszę o podanie wyniku.</u>
          <u xml:id="u-129.21" who="#MagdalenaChłopicka">11 głosów za, 7 – przeciw, wstrzymał się 1 senator.</u>
          <u xml:id="u-129.22" who="#MarekBorowski">Dziękuję, poprawka została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-129.23" who="#MarekBorowski">W związku z tym 2 pozostałe stają się nieaktualne.</u>
          <u xml:id="u-129.24" who="#MarekBorowski">Przystępujemy do głosowania nad całością projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-129.25" who="#MarekBorowski">Kto jest za przyjęciem całości projektu uchwały zmienionej poprawkami? Kto jest za? Proszę o podniesienie ręki.</u>
          <u xml:id="u-129.26" who="#MarekBorowski">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-129.27" who="#MarekBorowski">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-129.28" who="#MarekBorowski">I proszę doliczyć głosy pozostałych.</u>
          <u xml:id="u-129.29" who="#MarekBorowski">7 za, 7 – przeciw, 4 senatorów się wstrzymało.</u>
          <u xml:id="u-129.30" who="#MarekBorowski">Uchwała nie zyskała aprobaty.</u>
          <u xml:id="u-129.31" who="#MichałNapiórkowski">Nie, nie została…</u>
          <u xml:id="u-129.32" who="#MarekBorowski">Tak. Nie zakończyliśmy… Panie Mecenasie, to jest sytuacja, o której informację się po prostu przekazuje na posiedzeniu. Prawda?</u>
          <u xml:id="u-129.33" who="#MaciejTelec">Nie. Nie zakończyliśmy pierwszego czytania.</u>
          <u xml:id="u-129.34" who="#MarekBorowski">A, nie zakończyliśmy pierwszego czytania.</u>
          <u xml:id="u-129.35" who="#Gloszsali">Trzeba będzie kiedyś dokończyć.</u>
          <u xml:id="u-129.36" who="#MarekBorowski">Dobrze. Czyli rozumiem, że trzeba…</u>
          <u xml:id="u-129.37" who="#MarekKomorowski">To po prostu nie idzie na posiedzenie Senatu.</u>
          <u xml:id="u-129.38" who="#MarekBorowski">Trzeba wyznaczyć osobne posiedzenie. Tak?</u>
          <u xml:id="u-129.39" who="#Gloszsali">Tak, chyba że…</u>
          <u xml:id="u-129.40" who="#JerzyCzerwiński">Jeśli można, Panie Marszałku… Propozycja jest prosta: przerwanie tego posiedzenia, powrócenie do tematu w mniejszym gronie i podanie…</u>
          <u xml:id="u-129.41" who="#MarekBorowski">Nie…</u>
          <u xml:id="u-129.42" who="#BogdanBorusewicz">Uchwała nie uzyskała poparcia większości, czyli została odrzucona. Procedura…</u>
          <u xml:id="u-129.43" who="#MarekBorowski">Nie, nie została, Panie Marszałku. Ani nie została odrzucona, ani nie została podjęta.</u>
          <u xml:id="u-129.44" who="#JerzyCzerwiński">Czuwa nad nami na górze ktoś – przepraszam – ważniejszy.</u>
          <u xml:id="u-129.45" who="#MarekBorowski">Tak że…</u>
          <u xml:id="u-129.46" who="#JerzyCzerwiński">Ale już poważnie. Proszę o przerwanie. Ma pan taką możliwość, jednoosobowo.</u>
          <u xml:id="u-129.47" who="#MarekBorowski">Dobrze. Proszę państwa rozstrzygniemy to sobie później. Rozpatrzyliśmy cały porządek dzienny.</u>
          <u xml:id="u-129.48" who="#MarekBorowski">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-129.49" who="#MarekBorowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-129.50" who="#komentarz">Koniec posiedzenia o godzinie 17 minut 26</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>