text_structure.xml 141 KB

Edit Raw Blame History Permalink

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Początek posiedzenia o godzinie 10 minut 40</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Posiedzeniu przewodniczy przewodniczący Stanisław Gawłowski</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#StanisławGawłowski">Szanowni Państwo, jeżeli pozwolicie, rozpocznę posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do spraw Klimatu z udziałem Parlamentarnego Zespołu ds. Naprawy Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#StanisławGawłowski">Wraz z panią przewodniczącą bardzo serdecznie wszystkich witamy.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#StanisławGawłowski">Powiem, że okazało się, iż najsłabszym punktem, jeśli chodzi o wejście na teren parlamentu, stało się biuro przepustek. I część osób jeszcze utknęła w biurze przepustek.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#StanisławGawłowski">W związku z tym, jeżeli państwo pozwolicie, dokonałbym drobnej korekty porządku, który zaproponowaliśmy, ponieważ w przypadku drugiej części, dotyczącej – tu skorzystam z pomocy – prezentacji projektu badawczo-dydaktycznego realizowanego z grantu Funduszu Wyszehradzkiego „Edukacja humanistyczna V4 dla klimatu” panie profesor są zdalnie i, o ile wiem, są gotowe do zaprezentowania, a jeszcze nie wszyscy państwo z UN Global Compact Network Poland przedarli się przez biuro przepustek. W związku z tym rozpoczęlibyśmy od drugiego punktu, a potem zrealizowali punkt pierwszy i następnie ostatni, czyli informację, oraz dyskusję. Bo myślę, że…</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#StanisławGawłowski">Pani senator.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#MagdalenaKochan">Jedna rzecz bardzo formalna, jak pan przewodniczący skończy… Poproszę.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#StanisławGawłowski">Myślę, że jesteśmy dosłownie na 5 minut przed rozpoczęciem kolejnego światowego szczytu klimatycznego w Glasgow, dwudziestego szóstego. Myślę, że sprawy, które dotyczą… Długo mi się wydawało – świadomie używam słowa „wydawało” – że nie ma już w Polsce i w cywilizowanej części świata ludzi, którzy kwestionują fakt wpływu człowieka na zmiany klimatu. A potem w wielu miejscach – już nie chcę wskazywać tych miejsc i cytować – słyszałem od dość poważnych ludzi zaprzeczające tej tezie, temu mojemu poglądowi zdanie.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#StanisławGawłowski">I wreszcie to Polska w 2014 r. w Limie na szczycie klimatycznym organizowanym przez Organizację Narodów Zjednoczonych zgłosiła wniosek o to, żeby edukacja klimatyczna stała się powszechna na świecie. I okazuje się, że… Nie chcę oceniać, jak jest na świecie, ale w Polsce z tym jest nie najlepiej w tej części rządowej, publicznej – żeby już szerzej powiedzieć. Dużo lepiej jest, jeśli chodzi o wykonanie nie tylko przez NGO, ale również przez organizacje pozarządowe. Stąd też to dzisiejsze wspólne posiedzenie komisji do spraw klimatu i zespołu parlamentarnego, żebyśmy w parlamencie polskim, tutaj, w Senacie, tego typu dyskusję odbyli. Nie chcę powiedzieć, żebyśmy odbyli raz, ale na pewno chodzi o to, żebyśmy rozpoczęli dyskusję o edukacji klimatycznej. Musi ona dotyczyć nie tylko młodych ludzi, ale musi dotyczyć wszystkich bez wyjątku i – powiem coś, z czym pewnie na tej sali się wielu nie zgodzi – przede wszystkim decydentów. Bo mam przekonanie, że tam jest ogromny problem.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#StanisławGawłowski">Pani przewodnicząca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#JoannaKluzikRostkowska">Dzień dobry. Witam państwa serdecznie.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#JoannaKluzikRostkowska">Dziękujemy za to, że możemy być współorganizatorami. Aczkolwiek uczciwie przyznam, że Stanisław Gawłowski jest członkiem zespołu Frycza.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#JoannaKluzikRostkowska">Tak że pozostaje mi tylko życzyć sobie i nam wszystkim tego, żebyśmy coś z tych dzisiejszych obrad dobrego i mądrego wynieśli. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#StanisławGawłowski">I, jak zwykle, pani senator Kochan. Mam nadzieję, że to nie będzie nic burzącego…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#MagdalenaKochan">Nie, nie, Panie Przewodniczący, to tylko prośba, ponieważ jest to także… A właściwie nie prośba, tylko wniosek o to, żeby w imieniu członków Komisji Nadzwyczajnej do spraw Klimatu wnieść do pana marszałka prośbę, wniosek o usunięcie tych utrudnień, które robi biuro przepustek. Parlament jest otwartym miejscem dla obywateli i takim powinien zostać. Bardzo proszę, żebyśmy taką petycję, taką stanowczą prośbę do pana marszałka w tej kwestii skierowali. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#StanisławGawłowski">Nie chcę tutaj tłumaczyć zawiłości technicznych, ale biurem przepustek zarządza marszałek Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#MagdalenaKochan">Naszym szefem jest pan marszałek Senatu i do niego wnieśmy. O to proszę.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#StanisławGawłowski">A ponieważ wiem, jak ciężko dostać się na posiedzenie komisji w Sejmie – praktycznie jest to niemożliwe bez zgody pani marszałek… I w ogóle zwołanie komisji w Sejmie jest mało możliwe, jeśli pani marszałek się nie zgadza. W związku z tym i tak cieszmy się, że w Senacie, w wolnym Senacie – mimo że problemy istnieją – tego typu debaty się odbywają.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#StanisławGawłowski">Jeżeli mogę, to przystąpmy już do realizacji programu.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#StanisławGawłowski">I w pierwszej kolejności poproszę o zabranie głosu – tak jak już zwracałem uwagę – panią prof. Bernadetę Niesporek-Szamburską z Interdyscyplinarnego Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#StanisławGawłowski">Pani profesor jest koordynatorem projektu „Edukacja humanistyczna V4 dla klimatu”, a jednocześnie pełnomocnikiem rektora Uniwersytetu Śląskiego ds. kształcenia.</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#StanisławGawłowski">Tak więc, Pani Profesor, jeżeli pani nas słyszy – pani jest zdalnie – to rozpoczęlibyśmy od pani wprowadzenia.</u>
          <u xml:id="u-6.7" who="#StanisławGawłowski">A potem, mam nadzieję, że już wszyscy pozostali dotrą i będziemy mogli prowadzić dyskusję w tych pozostałych częściach.</u>
          <u xml:id="u-6.8" who="#StanisławGawłowski">Pani Profesor.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">Tak, słyszę.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">Dzień dobry państwu.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">Bardzo dziękuję, że mogłyśmy wziąć udział w posiedzeniu nadzwyczajnej komisji.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">I może zaczęłabym… O, moja koleżanka już włączyła prezentację i udostępniła ją państwu. A więc może rozpocznę od tego, żeby nas przedstawić.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">Tak jak pan przewodniczący powiedział, reprezentujemy tutaj Interdyscyplinarne Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną. Jest to stosunkowo młoda jednostka, która powstała w momencie, gdy uniwersytet się reformował, jako taka oddolna inicjatywa specjalistów, ekspertów do spraw kształcenia. Powstała po to, żeby służyć swoimi badaniami spójnemu, harmonijnemu kształceniu przyszłych nauczycieli przedmiotów humanistycznych, a także, by prowadzić badania właśnie związane z edukacją. Stanowimy 27-osobowy zespół składający się z literaturoznawców, językoznawców, kulturoznawców, historyków, a także z psychologa. Naszą kolebką działań jest Uniwersytet Śląski, a więc uczelnia, która realizuje swoją misję w regionie śląskim, przemysłowym, poprzemysłowym. I to nas predestynuje szczególnie do tego, by swoje badania dedykować edukacji XXI w., czyli tej związanej z migracjami, wykluczeniem cyfrowym, globalizacją, a zwłaszcza z zagrożeniem klimatycznym. Oczywiście w swej aktywności nie jesteśmy sami. Współdziałamy z instytucjami edukacyjno-oświatowymi, kulturalnymi, krajowymi i europejskimi gremiami akademickimi. Swoją pracę prowadzimy więc już w taki sposób dosyć intensywny.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">I w tym momencie chciałabym przejść do zaprezentowania samego projektu „Edukacja humanistyczna V4 dla klimatu”. To projekt, na który pozyskaliśmy grant w Funduszu Wyszehradzkiego, a więc realizujemy go wspólnie z badaczami z Czech, ze Słowacji i z Węgier.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">Proszę państwa, tutaj wrócę na chwilę znowu do tego, że działamy na Śląsku, czyli w regionie, gdzie przemysł ciężki wywarł i nadal wywiera na środowisko naturalne przemożny wpływ, wywiera wpływ na jakość życia.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">Oczywiście zauważamy to, że są pewne działania po stronie władz – chociażby w 2018 r. odbył się szczyt klimatyczny w Katowicach – ale tego typu działania muszą być nakierowane na kształcenie czy mieć podstawę w świadomości proklimatycznej społeczeństwa. Oczywiście zdajemy sobie sprawę z tego, że żeby taka świadomość była, trzeba prowadzić działania edukacyjne nakierowane na kształcenie kompetencji, na kształcenie świadomości. No i tutaj, proszę państwa, istotna jest edukacja i istotny jest bardzo dobrze wykształcony nauczyciel – nauczyciel przedmiotów humanistycznych.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">I nawiążę do tych przedmiotów humanistycznych. Reprezentujemy humanistykę. Oczywiście humanistyka, jeśli chodzi o zagrożenia klimatyczne, może być pośrednikiem w przekazywaniu wiedzy na temat klimatu, ale właściwie taką główną rolą i, powiedziałabym, jedyną właśnie dla nauk humanistycznych jest to, by budować świadomość proklimatyczną, by budować takie elementy w edukacji, które rodzą wrażliwość w relacjach człowieka wobec Ziemi, wrażliwość klimatyczną, świadomość tego, że każdy człowiek może i ma wpływ na przyszłość ludzkości i Ziemi. Stąd nasz projekt. Takie są jego założenia podstawowe.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">Wspomnę również o tym, odwołując się już bardziej do konkretów, że ten projekt składa się z 2 części.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">Pierwsza z nich to jest coś, co nazywamy diagnozą stanu obecnego. Tutaj prowadzimy badania podstaw programowych programów szkolnych, a także badania świadomości uczestników dyskursu edukacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">No i druga część. Zasadza się ona na projektowaniu instytucjonalnych merytorycznych i dydaktycznych form działania na czas kryzysu klimatycznego, z których mogą, proszę państwa, wynikać rekomendacje dla programu humanistycznej wiedzy o kryzysie klimatycznym.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">Sporo już robimy, tzn. powstają właśnie takie projekty aplikacyjne związane z dydaktyką szkolną, uniwersytecką, powstają scenariusze lekcji, webinaria, warsztaty, które projektujemy. Znajdują się one na naszej stronie internetowej, a przede wszystkim na platformie, której adres widzą państwo na prezentowanym slajdzie.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">I w tym momencie należałoby może spojrzeć nieco bardziej dokładnie na ten wkład humanistyczny w edukację dla klimatu.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">Przekazuję głos pani prof. Wójcik-Dudek.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#MałgorzataWójcikDudek">Dziękuję, Pani Profesor.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#MałgorzataWójcikDudek">Dzień dobry państwu.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#MałgorzataWójcikDudek">Dziękuję bardzo za zaproszenie.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#MałgorzataWójcikDudek">Wydaje mi się, że powinniśmy sobie zadać pytanie – takie pytanie chyba uczące pokory – dlaczego humaniści w ogóle zabierają głos w sprawie zmian klimatycznych? Ja wiem, że to jest pytanie prowokacja, ale chyba prowokacja konieczna.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#MałgorzataWójcikDudek">Proszę państwa, wydaje nam się, że humaniści mają do tego prawo, ponieważ humanistyka, którą współcześnie mamy szczęście uprawiać, to humanistyka z taką przybudówką, ale niezwykle istotną, to humanistyka zaangażowana. Oznacza to, że to jest humanistyka, która przygląda się społecznym transformacjom; to jest humanistyka, która pyta o możliwości komponowania nowego świata w obliczu również, a może nawet przede wszystkim, zmian klimatycznych; to jest humanistyka – i to, wydaje mi się, jest najistotniejsze – która generuje poczucie sprawczości. My jako humanistki, ale również dydaktyczki polonistki staramy się te założenia humanistyki zaangażowanej przełożyć na język edukacji, na język edukacji nam bliskiej, język edukacji humanistyczny.</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#MałgorzataWójcikDudek">Proszę państwa, poza tym humaniści zabierają głos w sprawie zmian klimatycznych, ponieważ są ośmieleni przez nauki przyrodnicze. Te ostatnie badają, gromadzą twarde dane, oczywiście znakomicie interpretują te dane, ale wciąż szukają – i przyrodnicy nam o tym mówią – pewnego medium, które mogłoby opowiedzieć o zmianach klimatycznych na tyle skutecznie, aby możliwa była zmiana postaw, stylów życia i promocja wartości, bez których w ogóle pomyślenie o nowych scenariuszach ratujących Ziemię nie byłoby możliwe. Dlatego mamy wrażenie, że potencjał humanistyki w tworzeniu nowych scenariuszy, w wymyślaniu przyszłości, w promowaniu odpowiednich postaw i wartości jest rzeczywiście ogromny. Ponieważ to właśnie humaniści poruszają się w przestrzeni logosfery, języka, tekstów kultury, wartości, a więc tych elementów, które wpływają na sposób postrzegania świata i na jego interpretację. Może to właśnie dlatego na styku humanistyki i nauk przyrodniczych czy w ogóle w takim interdyscyplinarnym uścisku możliwe jest wypracowanie postaw proekologicznych i refleksja nad nowymi, innymi od dotychczasowych możliwościami dla świata.</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#MałgorzataWójcikDudek">Ja wiem, że nasz czas jest ograniczony, dlatego chciałabym tę swoją krótką wypowiedź humanistyczną w jakiś sposób…</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#komentarz">Zakłócenia w trakcie wypowiedzi</u>
          <u xml:id="u-8.8" who="#StanisławGawłowski">Pani Profesor, proszę mówić do mikrofonu, bo słabo słychać.</u>
          <u xml:id="u-8.9" who="#MałgorzataWójcikDudek">Oj, przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-8.10" who="#MałgorzataWójcikDudek">I wydaje mi się, że takim hasłem, które może z nami na dłużej pozostać, jest pojęcie ukute przez Ewę Bińczyk – „ekowerwa”. „Ekowerwa” to jest hasło Ewy Bińczyk, które ma oznaczać konieczność zespołowego, interdyscyplinarnego i skutecznego działania na rzecz ekologii. My zachęcamy, aby popracować w jakiś sposób na tym haśle. Zgadzamy się oczywiście na ekowerwę, bo trudno się nie zgodzić z tym hasłem, ale proponujemy eduwerwę. I ta eduwerwa, czyli jakaś taka właśnie werwa edukacyjna, oznaczałaby… To znaczy, to hasło oznaczałoby zmiany w edukacji, edukacji, której stawką jest przyszłość Ziemi. Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-8.11" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">Bardzo proszę panią dr Ochwat o pokazanie tego, co robimy i co możemy robić wspólnie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#MagdalenaOchwat">Wysoki Senacie! Panie Przewodniczący!</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#MagdalenaOchwat">Myśleliśmy czy myślimy kompleksowo o naszych działaniach, dlatego przygotowaliśmy pewne propozycje z zakresu działań dotyczących edukacji dla klimatu.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#MagdalenaOchwat">Po pierwsze, myślimy o tym, żeby wraz z państwem przygotować ekspertyzę w zakresie edukacji na rzecz klimatu, którą moglibyśmy zamknąć w takiej formule: „Rozpoznania – dobre praktyki – rekomendacje”.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#MagdalenaOchwat">W obszarze rozpoznań możemy zaoferować państwu przeróżne analizy ilościowe i jakościowe odnoszące się przede wszystkim do dokumentów oświatowych. Możemy zanalizować podstawy programowe, podręczniki – i to zarówno na poziomie szkoły podstawowej, jak i szkoły ponadpodstawowej. Jesteśmy w stanie również dokonać takich analiz na etapie kształcenia wyższego. Mianowicie, myślimy tutaj o programach kierunków studiów pod kątem właśnie treści klimatycznych. Możemy również zaproponować badania praktycznie wszystkich podmiotów dyskursu edukacyjnego – nauczycieli, dyrektorów szkół, nauczycieli akademickich, uczniów, studentów, przedszkolaków – w zakresie edukacji dla klimatu.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#MagdalenaOchwat">Całość badań, która byłaby zamknięta w raportach, kończyłaby się rekomendacjami dla edukacji na rzecz klimatu, które kierowalibyśmy do decydentów. Chcielibyśmy je także popularyzować i po prostu wprowadzać na różnych szczeblach edukacji czy marzy nam się, aby zostały one wprowadzone do dokumentów oświatowych. Stanowiłyby one podstawę do zmian, które, jeśli chcemy realizować założenia nowego Zielonego Ładu, powinny znaleźć się także w przestrzeni edukacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#MagdalenaOchwat">Mamy już pewne doświadczenia w prowadzeniu badań z zakresu edukacji dla klimatu. W zeszłym miesiącu zrealizowaliśmy duże, pogłębione badania wśród nauczycieli polonistów, które zawierały pytania zorientowane wokół 5 obszarów. Zapytaliśmy nauczycieli o możliwości, jakie widzą we wprowadzaniu edukacji dla klimatu w kontekście podstawy programowej, podręczników, programów kształcenia, listy lektur. Zbadaliśmy ich kompetencje w zakresie wiedzy na temat zmian klimatu. Zapytaliśmy także o rolę, o to, jak widzą siebie jako nauczycieli polonistów we wspieraniu postaw proklimatycznych. Zbadaliśmy też bariery, jakie nauczyciele dostrzegają na drodze podnoszenia świadomości klimatycznej. No i zapytaliśmy także o propozycje rozwiązań aktywizujących środowisko nauczycielskie.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#MagdalenaOchwat">Mamy możliwości stworzenia dużego, interdyscyplinarnego, naukowo-dydaktycznego, edukacyjnego zespołu ds. klimatu, takiego swoistego hubu klimatycznego. I jako lider takiego zespołu jesteśmy w stanie objąć badaniami właściwie wszystkie obszary, wszystkie grupy nauczycieli – nie tylko z zakresu przedmiotów humanistycznych i artystycznych, ale także nauk przyrodniczych, ścisłych i technicznych.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#MagdalenaOchwat">I dobre praktyki. Drodzy Państwo, Szanowni Państwo, uważamy, że już teraz potrzebujemy odpowiedniej przestrzeni do kształcenia nauczycieli, którzy edukację dla klimatu chcieliby wprowadzać do szkół. Dlatego myślimy o zorganizowaniu dla nauczycieli akademii edukacji dla klimatu o charakterze ogólnopolskim. Ona byłaby prowadzona zdalnie. Chcielibyśmy na tej akademii pokazywać różne metodologie związane z treściami ekologicznymi, ale także bardzo konkretne rozwiązania dydaktyczne, które możemy wdrażać do szkół już od razu. Ta akademia miałaby charakter ciągły, mogłaby się odbywać raz w miesiącu, np. przez rok czy pół roku. Wraz z rozwojem akademii powstałoby repozytorium pomocy dydaktycznych, inspiracji lekcyjnych dla nauczycieli, tekstów naukowych. Myślimy również o podobnej inicjatywie dla rad młodzieżowych, a także dla dyrektorów szkół i kanclerzy uczelni, aby wprowadzali działania prośrodowiskowe do swoich regionów, miast, szkół i uczelni.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#MagdalenaOchwat">A na slajdzie widzicie, państwo, plakat promujący naszą śląską inicjatywę – Akademię Zrównoważonego Rozwoju dla włodarzy miast śląskich. Uruchomiliśmy tę akademię dla prezydentów miast i burmistrzów. Pracowaliśmy nad nią wspólnie m.in. z ekspertami od zmian klimatu w miastach.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#MagdalenaOchwat">Dziękujemy serdecznie za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#StanisławGawłowski">Myślę, że to było dobre wprowadzenie.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#StanisławGawłowski">A teraz już poprosilibyśmy pana Kamila Wyszkowskiego – zapraszam tutaj – z UN Global Compact Network Poland. Z mównicy będzie łatwiej mówić i dokonać prezentacji.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#StanisławGawłowski">To rzeczywiście materiał, który miałem już kiedyś możliwość zobaczyć, bardzo, bardzo przydatny – przynajmniej ja tak go oceniam.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#StanisławGawłowski">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#KamilWyszkowski">Szanowny Panie Przewodniczący! Szanowni Posłowie, Senatorowie i Panie Senator oraz Panie Posłanki! Szanowni Goście komisji nadzwyczajnej!</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#KamilWyszkowski">Jest nam niezmiernie miło, że United Nations Global Compact zostało zaproszone na posiedzenie komisji i że mamy możliwość zaprezentowania raportu oraz działań, które podjęliśmy w celu wdrożenia – przynajmniej takie mamy założenie – deklaracji z Limy. Deklaracji, o której pan przewodniczący miał okazję wspomnieć, która została złożona i przyjęta przez aklamację przez wszystkie państwa zgromadzone na szczycie klimatycznym w 2014 r., a która została złożona przez polskiego ministra środowiska, co warto podkreślać – był to pan minister Marcin Korolec. Jest ona też przedmiotem dalszych dyskusji i prac, które w wielu krajach się w tej chwili odbywają. Na szczycie klimatycznym w Glasgow, COP26, także będzie dyskutowana kwestia edukacji klimatycznej i wdrożenia jej, wdrożenia postulatu globalnej edukacji klimatycznej.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#KamilWyszkowski">I, co też na wstępie chcę podkreślić, rolą Organizacji Narodów Zjednoczonych, a w szczególności agend, programów i inicjatyw, jest stanie na straży tego, żeby deklaracje międzypaństwowe podejmowane na międzynarodowych forach, w tym przypadku forum klimatycznym, były wdrażane.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#KamilWyszkowski">To jest nasze zadanie. Przypomnę, że w ramach United Nations Global Compact mamy 2 główne cele. Jednym z nich jest cel trzynasty, nazwany climate action, w ramach celów zrównoważonego rozwoju, których Polska także jest stroną. Przypomnę, że wydarzyło to się w roku 2015. 17 celów zrównoważonego rozwoju w imieniu polskiego rządu przyjęła pani premier Beata Szydło, a na zgromadzeniu ogólnym zrobił to pan prezydent Andrzej Duda. I z realizacji tych 17 celów także Polska sprawozdaje rok do roku, w tym także z realizacji wspomnianego przeze mnie celu trzynastego, dotyczącego działań na rzecz klimatu.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#KamilWyszkowski">W ramach tego wstępu będę też chciał poprosić pana przewodniczącego o to, żebyśmy mogli współdzielić głos, bo już dotarły…</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#StanisławGawłowski">Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#KamilWyszkowski">…moje szanowne koleżanki.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#KamilWyszkowski">A więc ja wygłoszę pierwszą część prezentacji.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#KamilWyszkowski">I czy mogę poprosić koleżanki tutaj bliżej? Będzie łatwiej logistycznie.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#KamilWyszkowski">Będziemy to robić wspólnie. Głos zabierze także Zofia Piwowarek, head of development oraz Sylwia Łyskawka, która działa u nas w biurze i odpowiada za program „Climate Positive”. Zofia ten program koordynuje.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#KamilWyszkowski">W ramach tego programu stworzyliśmy Okrągły Stół dla Edukacji Klimatycznej. Jego celem było zadbanie o to, żeby zebrać wszystkie środowiska, które zajmują się kwestią zmiany klimatu i edukacji klimatycznej, właśnie wdrożyć deklarację z Limy, ale też zainteresować i włączyć w taki mądry, kohezyjny i integrujący sposób wszystkich zainteresowanych tematem. No i to nam się rzeczywiście w dużej mierze udało.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#KamilWyszkowski">Raport, który państwu dzisiaj przekazaliśmy, jest wynikiem prac ekspertów z długiej listy. Przygotowali oni nie tylko założenia do tego, co można już zrobić w ramach istniejących ram prawnych… Nie trzeba zmieniać podstawy programowej, żeby edukować o klimacie w mądry sposób. Można to zrobić już teraz na wszystkich poziomach edukacji, trzeba tylko mieć narzędzia. I to jest taki główny, kluczowy wniosek, z którym wyszliśmy niejako w ramach tych rozmów.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#KamilWyszkowski">Kolejny wniosek jest taki, że jeżeli chcielibyśmy edukować bardziej kompleksowo, to oczywiście tutaj zmiany w podstawie programowej by się przydały. Przydałoby się też szkolenie dla samych nauczycieli i edukatorów w przestrzeni akademickiej, żeby wiedza o tym, jak skomplikowanym zjawiskiem jest klimat, była w ich dyspozycji, była kompetencją nauczycieli. Bo oni bardzo często tej wiedzy – mówię tu o nauczycielach różnych specjalności, różnych dziedzin – po prostu nie mają, nie odebrali tej edukacji w ramach swojej edukacji, tak jak większość z nas tej edukacji na poziomie wczesnoszkolnym, szkolnym, średnim czy wyższym nie odebrała. Czyli nie mamy też pewnej wspólnej szaty pojęciowej. I to jest największy problem, który dotyczy polskiego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#KamilWyszkowski">I też mierzymy to zjawisko. Przypomnę, że co roku United Nations Global Compact razem z Kantar tworzy badanie dotyczące wiedzy na temat zmiany klimatu. Jej poziom jest bardzo niski. Pierwsze badanie było w roku 2019 na dużej próbie, ponad 4 tysięcy obywateli. Wyszło z niego, że wiedzę o zmianie klimatu w skali ocen od 2 do 5 – gdzie 2 to najgorzej, 5 to najwyżej – mamy na uśrednionym poziomie niecałe 2+. Czyli jest bardzo, bardzo źle. Co więcej, wiemy – i to jest dobra wiadomość – że rośnie świadomość zmiany klimatu i świadomość tego, że jest to zjawisko negatywne. W 2019 r. 72% obywateli w Polsce uważało, że zmiany klimatu są, postępują, są negatywne i powinno się nim zająć. Tu w szczególności jest wskazanie w kierunku decydentów na różnych poziomach: centralnym, regionalnym i lokalnym. W roku kolejnym, w roku 2020, to badanie pokazało wzrost świadomości z 72% do 78%. Teraz czekamy na wyniki za trzeci rok badania. Z danych cząstkowych wiemy, że ten trend się raczej utrwala. A więc ten wskaźnik będzie jeszcze wyższy. Widać po prostu po nim, że chęć wiedzy, chęć poznania, o co chodzi w tym zjawisku, rośnie.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#KamilWyszkowski">No i teraz przejdę do kolejnych slajdów. To, co też zaplanowaliśmy i zrobiliśmy, to uruchomiliśmy petycję za edukacją klimatyczną – „Tak dla edukacji klimatycznej”. W tej chwili już mamy ponad 62 tysiące podpisów. Chcemy zebrać 100 tysięcy. Taki jest nasz cel. Chcemy ten cel osiągnąć w tym roku.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#KamilWyszkowski">Poniżej mają państwo grono naszych partnerów, z którymi bardzo międzysektorowo się tym tematem zajęliśmy. Ja w szczególności chcę wymienić jednego z nich, czyli Młodzieżowy Strajk Klimatyczny. Generalnie młodzież jest dla nas najważniejsza w tym procesie. To dla młodzieży ten proces przeprowadzamy. Przypomnę też, że w sposób symboliczny sekretarz generalny ONZ António Guterres objął opieką młodzieżowe strajki klimatyczne i ruch młodzieżowych strajków klimatycznych. To się wydarzyło we wrześniu przy okazji zgromadzenia ogólnego w 2019 r. w ramach UN Climate Action Summit. Chciałbym, żeby też wybrzmiało, że dlatego uznajemy, że ONZ ma tutaj ważną rolę do odegrania i że jest to dla systemu ONZ jeden z ważniejszych tematów.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#KamilWyszkowski">Idąc dalej: sam raport „Edukacja klimatyczna w Polsce” ma kilka części. Ja będę chciał zwrócić państwa uwagę na tę symboliczną, pierwszą. Poprosiliśmy byłych prezydentów RP o zabranie stanowiska i uzyskaliśmy je. Zarówno pan prezydent Andrzej Duda, pan prezydent Komorowski, jak i pan prezydent Kwaśniewski przekazali swój głos. Pan prezydent Wałęsa nie zrobił tego z powodu pobytu w szpitalu. Uznajemy to, rzecz jasna, za jak najbardziej akceptowalną przyczynę. Aczkolwiek chcę podkreślić, że z panem prezydentem Wałęsą zorganizowaliśmy w Gdańsku wydarzenie dotyczące solidarności klimatycznej. Jest on bardzo przychylny temu podejściu i trzyma kciuki za proces. Wreszcie zaprosiliśmy wybranych byłych ministrów środowiska i byłych ministrów edukacji, żeby w tym raporcie także zabrali głos, wskazując co i dlaczego jest istotne także dla sił opozycyjnych. No i wreszcie poprosiliśmy zarówno Ministerstwo Klimatu i Środowiska, jak i Ministerstwo Edukacji i Nauki o zajęcie stanowiska. Również otrzymaliśmy je, za co serdecznie dziękuję. Otrzymaliśmy także silne wsparcie ze strony Kancelarii Prezydenta RP, co chcę podkreślić w tym miejscu, żeby mieli też państwo w gmachu Senatu świadomość, że mamy unikalną okazję zbudowania czegoś holistycznie, ponad podziałami. To jest coś, myślę, cennego, ważnego i warto się o to zatroszczyć.</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#KamilWyszkowski">Też przy okazji Okrągłego Stołu dla Edukacji Klimatycznej, który powołaliśmy 15 lipca, zaprosiliśmy wszystkie siły polityczne obecne w polskim parlamencie. I nikt nie odmówił, co też chcę podkreślić. Wszyscy posłowie, senatorowie dostali… To znaczy, byli reprezentanci wszystkich partii politycznych obecnych w Sejmie oraz spoza parlamentu. To też było unikalne. I mieliśmy właściwie jednomyślność podczas tego spotkania. No, może za wyjątkiem pana Korwina-Mikkego, który wygłosił zdanie odrębne. Ale to był jedyny głos, który podczas tego spotkania był odmienny od pozostałych.</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#KamilWyszkowski">W samym raporcie – powiem bardzo krótko – mamy analizę tego, co należy zrobić w ramach już istniejącej podstawy programowej, czyli przy założeniu, że nic nie zmieniamy, i ile można zrobić. Mamy także głosy nauczycieli. Mamy wskazane badanie, o którym państwu już powiedziałem. Czyli to, co wiemy z tego prowadzonego rok do roku badania, jeśli chodzi o świadomość zmiany klimatu, i z innych badań, które są realizowane przez inne ośrodki badań – to tak, żeby można mieć pełen obraz. Mamy też analizę państwa programów wyborczych, za co chcę podziękować współautorom, którzy ją zrobili. Widać z tej analizy, że wszystkie partie polityczne mają ten postulat zapisany. Mocniej bądź słabiej, ale on jest obecny w programach politycznych. Wreszcie mamy w raporcie przeanalizowaną ścieżkę tego, co mogłoby się wydarzyć, gdybyśmy dokonali korekty ram prawnych, jaką jest podstawa programowa. Czyli ile można byłoby osiągnąć w perspektywie przyszłości, gdyby się tematem edukacji klimatycznej i ekologicznej bardziej zająć. No i wreszcie mamy także w raporcie rekomendacje. Jak wiadomo, raport jest dość zasobny, ale warto na nie zerknąć. Tam mamy krótkie podsumowanie tego, co w raporcie zapisaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#KamilWyszkowski">By nie przegadać… Ten raport jest raportem otwarcia, czyli ten raport ma nas doprowadzić w procesie uzgodnieniowym do raportu pełnego, który będzie opublikowany 22 kwietnia 2022 r., czyli w Międzynarodowym Dniu Ziemi. Wtedy będziemy chcieli wraz z organami, które powołaliśmy, m.in. z Radą Klimatyczną, uporać się z kolejnymi krokami, które sobie zaplanowaliśmy. Zresztą o Radzie Klimatycznej i o tych działaniach powiedzą później moje koleżanki.</u>
          <u xml:id="u-11.20" who="#KamilWyszkowski">A dla kogo jest ten raport? To ja już przekazuję głos Sylwii Łyskawce, która opowie dalsze szczegóły.</u>
          <u xml:id="u-11.21" who="#KamilWyszkowski">Ja dziękuję za możliwość zabrania głosu. Jeszcze tu wrócę na chwilę na mównicę, ale teraz koleżanki przejmą stery. Sylwia Łyskawka jako pierwsza.</u>
          <u xml:id="u-11.22" who="#KamilWyszkowski">Bardzo proszę, Sylwia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#SylwiaŁyskawka">Bardzo dziękuję za przekazanie głosu.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#SylwiaŁyskawka">Szanowni Panowie Senatorzy! Szanowne Panie Senatorki! Zaproszeni Goście!</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#SylwiaŁyskawka">Pan Kamil Wyszkowski już bardzo kompleksowo przedstawił, co tak naprawdę zawiera ten raport i jakie są jego wnioski. Ja tylko chciałabym podkreślić znaczenie decydentów i decydentek w kształtowaniu edukacji klimatycznej, bo również to bardzo mocno wybrzmiewa w tym naszym raporcie.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#SylwiaŁyskawka">Jeżeli chodzi o kwestię tego, dla kogo przeznaczony jest ten raport, to jest on przeznaczony bardzo szeroko, dla społeczeństwa. Skorzystać z niego może młodzież, naukowcy, rodzice, nauczyciele, ale też właśnie decydenci i decydentki.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#SylwiaŁyskawka">I dlaczego postanowiliśmy się skupić na edukacji klimatycznej? Tak jak już tutaj pan Kamil Wyszkowski powiedział, edukacja klimatyczna w Polsce wymaga aktualizacji i reformy. Konieczne jest wyposażenie młodego pokolenia w narzędzia niezbędne do sprostania wyzwaniom przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#SylwiaŁyskawka">We wstępie raportu dowiadujemy się, że jako społeczeństwo mamy bardzo wysoką świadomość, wiemy o zmianach klimatu, jednak nasza konkretna wiedza i możliwość priorytetyzowania zadań są bardzo małe.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#SylwiaŁyskawka">Podobnie jest w debacie politycznej. Kwestie klimatyczne pojawiają się, jednak są one bardzo znikome i bardzo powierzchowne, zaś o kwestii edukacji klimatycznej jest tylko napomknięte w niektórych programach politycznych. W raporcie przeanalizowaliśmy właśnie 6 takich programów partii politycznych i tylko 5 z nich o tej zmianie klimatu wspominało, a o edukacji klimatycznej, tak jak już wspomniałam, było bardzo mało. Wyjątek stanowiła tutaj oczywiście Konfederacja.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#SylwiaŁyskawka">Podobnie było z kandydatami na prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. UN Global Compact Network Poland przeprowadził debatę prezydencką w ubiegłym roku i tylko w wypowiedzi jednej kandydatki, mianowicie Małgorzaty Kidawy-Błońskiej, pojawiła się kwestia edukacji klimatycznej.</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#SylwiaŁyskawka">A zawarcie edukacji klimatycznej w debacie politycznej jest niesamowicie istotne, ponieważ, jak już pan Kamil Wyszkowski wspomniał, nasze społeczeństwo staje się coraz bardziej świadome, a co za tym idzie społeczeństwo to będzie również wymagało od decydentów i decydentek. Tak więc wprowadzenie tej edukacji klimatycznej, jej aktualizacja i reforma pomogą wypełnić obietnice wyborcze, a także sprawić, że zyska ona społeczne poparcie.</u>
          <u xml:id="u-12.9" who="#SylwiaŁyskawka">Warto też korzystać z europejskich przykładów, ponieważ w samej Unii Europejskiej powstają takie inicjatywy jak Europejski Pakt na rzecz Klimatu czy europejski obszar edukacji do roku 2025. Możemy czerpać z praktyk innych krajów i wprowadzać je u nas. Możemy np. stworzyć ogólnoświatową sieć szkół i Polska również będzie korzystała z tych przykładów, jakie już teraz mają miejsce w Unii Europejskiej i na całym świecie.</u>
          <u xml:id="u-12.10" who="#SylwiaŁyskawka">No i, jeżeli mówimy o tej edukacji, nie możemy zapominać o młodych. Na początku tego roku powstało porozumienie Klimatyczny Dialog Młodzieżowy składające się z 5 największych organizacji młodzieżowych w Polsce. Dialog ten działa na rzecz klimatu. I młodzi pokazali, że edukacja klimatyczna jest bardzo dla nich ważna, utworzyli postulaty. To powinno być również istotne dla decydentów i decydentek, powinni oni wchodzić w dialog z młodymi i te postulaty wdrażać.</u>
          <u xml:id="u-12.11" who="#SylwiaŁyskawka">A każda zmiana wśród decydentów i decydentek powinna się tak naprawdę zaczynać od nas. Dlatego raport ten rekomenduje również przeprowadzenie szkoleń dla pracowników ministerstw, rad społecznych i rad doradzających, szczególnie w Ministerstwie Edukacji i Nauki.</u>
          <u xml:id="u-12.12" who="#SylwiaŁyskawka">Ale nie chcielibyśmy, żeby na samym raporcie nasze działania się skończyły, dlatego, jak już pan Kamil Wyszkowski wspomniał w swojej przemowie, powołaliśmy w ubiegłą sobotę Radę Klimatyczną składającą się na chwilę obecną z 23 wspaniałych naukowców i naukowczyń. Mamy nadzieję, że rada ta wesprze nasze działania w zakresie działań na rzecz klimatu, a także wprowadzenia edukacji klimatycznej.</u>
          <u xml:id="u-12.13" who="#SylwiaŁyskawka">W raporcie możecie, państwo, również znaleźć wykaz materiałów edukacyjnych, które będą podlegały ocenie właśnie tych wspaniałych naukowców i naukowczyń. Następnie materiały, które są rzetelne i które można wykorzystać w szkołach, znajdą się na stronie United Nations Global Compact Network Poland.</u>
          <u xml:id="u-12.14" who="#SylwiaŁyskawka">Naszym kolejnym działaniem jest Okrągły Stół dla Edukacji Klimatycznej, o którym opowie Zofia Piwowarek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#ZofiaPiwowarek">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#ZofiaPiwowarek">Szanowni Państwo! Szanowni Panowie Senatorowie! Szanowne Panie Senatorki! Szanowni Goście zebrani tutaj dzisiaj z nami!</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#ZofiaPiwowarek">15 lipca tego roku w Szkole Głównej Handlowej zebraliśmy przedstawicieli rządu i partii politycznych, edukatorów, edukatorki, nauczycielki, nauczycieli, młodzież, żeby porozmawiać o edukacji klimatycznej, o stanie edukacji klimatycznej w Polsce. Liczne postulaty, wystąpienia pokazały, że istnieje duża potrzeba zmian. Dlatego też, mając w rękach raport „Edukacja klimatyczna w Polsce”, doszliśmy do wniosku, że chcemy iść krok dalej. Po powołaniu Rady Klimatycznej doszliśmy do wniosku, że powinniśmy się spotykać cyklicznie w ramach Okrągłego Stołu dla Edukacji Klimatycznej. Uważamy również, że jest to zaawansowana metoda partycypacji społecznej, której uczestnicy…</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#ZofiaPiwowarek">Tak, przełączyło się.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#ZofiaPiwowarek">…reprezentują różne grupy interesów.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#ZofiaPiwowarek">Dlaczego to jest dla nas ważne? Dlatego że chcemy stworzyć dialog, chcemy rozmawiać ponad podziałami politycznymi, ponad podziałami społecznymi o edukacji klimatycznej w Polsce. W ramach okrągłego stołu będą wypracowane rekomendacje, które mają charakter opinii, ale to nie będzie ani stanowisko, ani decyzja. Chcemy dążyć do wypracowania konsensusu i postulatów, które zawarte będą w raporcie „Edukacja klimatyczna w Polsce”, a jego premiera będzie 22 kwietnia 2022 r.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#ZofiaPiwowarek">Jaki jest cel okrągłego stołu? Przede wszystkim chcemy wypracować kierunkowe rozwiązania w formie rekomendacji – podkreślam: rekomendacji – służących do wprowadzenia edukacji klimatycznej do szkół na różnych szczeblach. Chcemy, żeby ta edukacja była kompleksowa i nie skupiała się tylko na podstawie programowej w szkołach podstawowych, ale również na uczelniach wyższych. Wypracowane rekomendacje zostaną za pośrednictwem United Nations Global Compact Network Poland, która jest inicjatywą sekretarza generalnego ONZ, będącego ponad podziałami politycznymi, ponad podziałami społecznymi – co chciałabym jeszcze raz podkreślić – przekazane właściwym instytucjom zajmującym się edukacją.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#ZofiaPiwowarek">Tutaj bardzo chciałabym zaznaczyć, kto jest uczestnikiem okrągłego stołu. Najbliższe spotkanie okrągłego stołu będzie już w tę środę, jutro, ale chciałabym zwrócić uwagę na uczestników, którzy biorą udział w Okrągłym Stole dla Edukacji Klimatycznej. Przedstawicieli administracji państwowej – z Ministerstwa Klimatu i Środowiska, Ministerstwa Edukacji i Nauki, ale również z kancelarii premiera oraz prezydenta – połączyliśmy z edukatorami, z nauczycielami, z NGO, które działają na rzecz nauki i klimatu, ale i z rodzicami, ponieważ ich głos również jest ważny.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#ZofiaPiwowarek">Żeby również nie przegadywać… Podstolików mamy 15. Każdy podstolik ma grupę, w ramach której są wypracowywane postulaty. I one są prezentowane podczas obrad okrągłego stołu. Każde spotkanie okrągłego stołu odbywa się w obecności ekspertów obserwatorów oraz organizatora, czyli United Nations Global Compact.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#ZofiaPiwowarek">Na koniec chciałabym pokazać harmonogram prac w ramach okrągłego stołu. Najbliższe spotkanie będzie w dniu jutrzejszym, kolejne w styczniu, następne w marcu, a 22 kwietnia w ramach kompleksowego spotkania, które będzie jeszcze większe niż to z 15 lipca w Szkole Głównej Handlowej, przedstawimy rekomendacje zmiany podstawy programowej, które również, jak podkreślam, będzie sugestią i podstawą do rozmowy.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#ZofiaPiwowarek">Gdyby mieli państwo pytania, postulaty lub chcieli się włączyć w pracę w ramach okrągłego stołu czy raportu „Edukacja klimatyczna w Polsce”, to bardzo prosimy o kontakt. Wszystkie informacje zostaną udostępnione na stronie ungc.org.pl. Ale również powstała specjalna strona – edukacjaklimatyczna.org.pl – na której będziemy zamieszczać materiały, które zostały zarekomendowane przez naszą Radę Klimatyczną jako podstawa do nauki o klimacie. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#StanisławGawłowski">Jeszcze pan dyrektor?</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#KamilWyszkowski">Nie, nie, nie chcemy zabierać czasu…</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#StanisławGawłowski">Dobrze. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#StanisławGawłowski">Zanim przystąpimy do dyskusji, to ja jeszcze poproszę o zabranie głosu przedstawicieli rządu.</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#StanisławGawłowski">Wprawdzie nie ma z nami, chociaż zostali zaproszeni, przedstawicieli Ministerstwa Edukacji i Nauki, ale jest pani dyrektor Departamentu Edukacji i Komunikacji MKiŚ Agnieszka Negadowska.</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#StanisławGawłowski">Pani Dyrektor, poproszę. Wiem, że państwo zajmujecie się sprawami edukacji, więc…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#AgnieszkaNegadowska">Szanowny Panie Przewodniczący! Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#AgnieszkaNegadowska">Bardzo dziękuję za zaproszenie i podjęcie tak istotnego tematu, jakim jest edukacja ekologiczna.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#AgnieszkaNegadowska">Na samym wstępie pragnę podkreślić, że rolą Ministerstwa Klimatu i Środowiska jest podejmowanie oraz wspieranie działań z zakresu pozaformalnej i nieformalnej edukacji ekologicznej. Kształtowanie i wzmacnianie świadomości ekologicznej mieszkańców Polski ma dla nas kluczowe znaczenie dla wdrażania standardów ochrony środowiska i ochrony klimatu. Osiągnięcie celów ministerstwa – w takich dziedzinach jak: poprawa jakości powietrza, efektywna gospodarka odpadami, sprawiedliwa transformacja energetyczna czy ochrona rodzimej różnorodności biologicznej – jest ściśle związane z poziomem kompetencji ekologicznych prezentowanych przez społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#AgnieszkaNegadowska">Edukacja ekologiczna ze względu na swoją kompleksowość i zasięg wymaga współdziałania wielu instytucji. Tutaj bardzo dziękuję panu Kamilowi za tak ogromne zaangażowanie i jednoczenie tylu podmiotów wokół Okrągłego Stołu dla Edukacji Ekologicznej. Dziękuję organizacjom młodzieżowym, które tak skutecznie działają i przekazują nam swoje postulaty.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#AgnieszkaNegadowska">My również jako Ministerstwo Klimatu i Środowiska – uznając, że edukacja ekologiczna jest istotna od samego początku i odgrywa ważną rolę, szczególnie dla dzieci i młodzieży, nauczycieli i wychowawców – realizujemy szereg projektów, które wspierają akurat tę grupę odbiorców. W 2020 r. zrealizowaliśmy np. warsztaty online dla młodzieży szkolnej: „Dzień Ziemi”, „Dzień o suszy i retencji”, „Działamy dla klimatu”, „Zobacz, co możesz zrobić”. Wspólnie z Ministerstwem Edukacji i Nauki przygotowaliśmy również pakiety edukacyjne dla uczniów szkół podstawowych pn. „Przyjaciele klimatu”. W tych pakietach edukacyjnych przybliżamy kluczowe zagadnienia związane z ochroną klimatu oraz działania na rzecz adaptacji do zachodzących zmian klimatu. Pragnę podkreślić, że prezentowane w pakietach treści mają wymiar bazowy i poza przedstawieniem podstawowej terminologii z zakresu ochrony klimatu obrazują wymiar przyczynowo-skutkowy zachodzących zmian klimatu oraz działań mitygacyjnych i adaptacyjnych. W ramach tych pakietów przygotowaliśmy również materiał wspierający dla nauczycieli, kompendium wiedzy z ww. tematyki. Pakiety oczywiście przygotowywane są w ścisłej współpracy merytorycznej z ekspertami Ministerstwa Edukacji i Nauki. Wszystkie nasze materiały publikujemy razem z Ministerstwem Edukacji i Nauki na naszych stronach internetowych, bardzo często na platformie e-Podręczniki. Kontynuując edukację klimatyczną Ministerstwo Klimatu i Środowiska w połowie tego roku przygotowało cykl webinariów skierowanych do nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawowych oraz oczywiście do młodzieży szkolnej. Wszystkie nasze materiały publikujemy na stronie dedykowanej edukacji ekologicznej, czyli www.lekcjezklimatem.pl. Cykl tegoroczny przygotowaliśmy we współpracy z naukowcami Uniwersytetu Warszawskiego zaangażowanymi w przygotowanie publikacji „Klimatyczne ABC”. Dodatkowym aspektem tego cyklu webinariów była istotna kwestia konsekwencji psychologicznych wynikających z zachodzących zmian klimatu, czyli problem tzw. depresji klimatycznej. Był to jeden z postulatów zgłaszanych m.in. przez Młodzieżową Radę Klimatyczną, która funkcjonuje jako organ doradczy w Ministerstwie Klimatu i Środowiska. Temu wyzwaniu poświęcono specjalny wykład adresowany do pedagogów i psychologów szkolnych, jak również do młodzieży. Webinarium koncentrowało się na kwestiach indywidualnych działań, jakie możemy podejmować na rzecz ochrony klimatu.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#AgnieszkaNegadowska">I informacje dodatkowe. Łączny zasięg całego tego projektu webinariów w tym roku wyniósł 140 tysięcy odbiorców. Ministerstwo Klimatu i Środowiska również jest mecenasem projektu internetowej platformy edukacyjnej Ekoeksperymentarium, która jest skierowana do dzieci w wieku 5–10 lat. Na tej platformie odnajdziemy szereg gier, za pomocą których uczestnicy poznają sposoby, to, jak w codziennym życiu w przestrzeni mieszkania, domu dbać o klimat i środowisko. Na platformie znajdują się także materiały informacyjno-edukacyjne dla rodziców, dla nauczycieli, które są wsparciem w realizacji zajęć uwzględniających tę tematykę.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#AgnieszkaNegadowska">Przejdę także do kilku faktów, kilku wydarzeń w zakresie edukacji formalnej. Poza edukacją pozaformalną, o której przed chwilą wspomniałam, realizujemy szereg działań wspierających Ministerstwo Edukacji i Nauki w obszarze edukacji formalnej. Uczestniczymy w tym procesie m.in. poprzez: opiniowanie pomocy dydaktycznych dla nauczycieli, przygotowanie materiałów wspierających, realizację warsztatów dla nauczycieli i uczniów oraz konkursów dla szkół z tematyki wpisującej się w obszar ochrony środowiska i klimatu.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#AgnieszkaNegadowska">Pragnę podkreślić, że współpraca Ministerstwa Klimatu i Środowiska z Ministerstwem Edukacji i Nauki rozwija się bardzo dobrze. Współpracuje nam się bardzo efektywnie.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#AgnieszkaNegadowska">Kamieniem milowym naszej współpracy był list intencyjny, który zawarliśmy 17 sierpnia. Na mocy tego listu zostanie utworzony zespół ds. edukacji ekologicznej, w tym klimatycznej, i promocji ekologicznych warunków życia. Ten zespół będzie organem doradczym ministra klimatu i środowiska. Od strony proceduralnej: w tej chwili już są prowadzone prace związane z powołaniem takiego organu. Mam nadzieję, że na początku listopada ten zespół zacznie już formalnie przygotowywać treści lekcji wychowawczych, które będą wprowadzone w szkołach. Do udziału w pracach tego zespołu zaprosiliśmy oczywiście reprezentantów Ministerstwa Edukacji i Nauki, Ministerstwa Zdrowia, Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Kancelarii Prezydenta, rzecznika praw dziecka, Parlamentu Studentów Rzeczypospolitej Polskiej oraz organizacji młodzieżowych skupionych w Klimatycznym Dialogu Młodzieżowym.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#AgnieszkaNegadowska">Na samym końcu pragnę potwierdzić, że zakładamy kontynuację działań edukacyjnych wspierających rozwój świadomości ekologicznej. W najbliższym czasie realizowane będą kolejne przedsięwzięcia, kolejne kampanie informacyjne, w których każdorazowo zawieramy komponenty skierowane do nauczycieli i uczniów . W najbliższym czasie będzie kampania „Nasz klimat” i kampania dotycząca transformacji energetycznej Polski. I w nich również odnajdą państwo komponent skierowany do tej grupy. Tak że zachęcam do śledzenia naszych stron internetowych. Bardzo dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#StanisławGawłowski">Bardzo dziękuję, Pani Dyrektor.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#StanisławGawłowski">Ja teraz muszę naprawić swój błąd i przeprosić pana dyrektora, bo jest z nami obecny pan Artur Górecki, dyrektor Departamentu Programów Nauczania i Podręczników w Ministerstwie Edukacji i Nauki.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#StanisławGawłowski">Panie Dyrektorze, przepraszam, ale nie miałem odnotowane w ściądze…</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#StanisławGawłowski">Zapraszam do zabrania głosu.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#ArturGórecki">Mam prośbę. Czy podczas przemowy mogę…</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#StanisławGawłowski">Można stać, tak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#ArturGórecki">Dziękuję. Będzie mi łatwiej.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#ArturGórecki">Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo!</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#ArturGórecki">Cieszę się, że pani dyrektor z Ministerstwa Klimatu i Środowiska miała wystąpienie przede mną, bo tak naprawdę wykonała za mnie dużą część pracy. Czyli nie będę powtarzał tego, co dotyczy współpracy między naszymi ministerstwami, bo to już zostało powiedziane.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#ArturGórecki">W krótkim wystąpieniu postaram się przedstawić najistotniejsze kwestie obrazujące to, w jaki sposób Ministerstwo Edukacji i Nauki podchodzi do edukacji klimatycznej i ekologicznej.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#ArturGórecki">To, na co chciałbym zwrócić uwagę już na samym początku, to jeden z priorytetów oświatowych państwa wpisany na rok 2021/2022, który brzmi: rozwijanie postawy odpowiedzialności za środowisko naturalne. Czyli jeden z kierunków polityki oświatowej państwa wyznaczony na ten rok szkolny dotyczy zagadnienia, które jest przedmiotem refleksji Wysokiej Komisji.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#ArturGórecki">Jednocześnie zagadnienie z zakresu edukacji klimatycznej szeroko rozumianej, w tym edukacji klimatycznej, zawarte jest w treściach podstaw programowych zarówno, jeśli chodzi o opis celów kształcenia, jak i o treści nauczania. Podczas pierwszego wystąpienia pana dyrektora była mowa o tym, że obecne podstawy programowe już gwarantują możliwość realizacji w sposób komplementarny kształcenia w tym zakresie. I takie jest stanowisko ministerstwa edukacji. Od razu chciałbym zwrócić uwagę na to, że podstawy programowe to są pewne ramy, w które wpisuje się program przygotowywany przez nauczyciela, czyli podstawy programowe nie określają nam tutaj maksimum wymagań ani nie wyczerpują wszystkich treści, ale wyznaczają pewne pole, które dopiero jest uszczegóławiane poprzez program wychowawczy i programy dydaktyczne przygotowywane w szkole. I tutaj nauczyciele mają pełną dowolność, jeżeli chodzi zarówno o zakres treści, o które uzupełniają podstawy programowe, jak i o metody pracy z uczniami.</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#ArturGórecki">Te treści dotyczące edukacji ekologicznej są wpisane już w podstawy programowe przedszkola, edukacji przedszkolnej. To, co stanowi narzędzie dydaktyczne, z którego nauczyciele mogą korzystać, a jest przygotowane również przez ministerstwo, to jest platforma e-Zasoby, o czym tutaj pani dyrektor wcześniej wspomniała. W tej chwili na platformie, prowadzonej przez Ośrodek Rozwoju Edukacji, znajduje się ok. 150 materiałów dydaktycznych dotyczących tej tematyki, o której mówimy. W roku szkolnym 2020/2021 wprowadzony został obowiązek realizacji zagadnień m.in. z zakresu klimatu i ochrony środowiska podczas zajęć z wychowawcą. I przygotowywane są kolejne pakiety dla nauczycieli ze scenariuszami tych zajęć. O tym też była mowa, a więc nie będę tego rozwijał.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#ArturGórecki">Tak że realizacja tej tematyki może być swobodnie rozszerzana i wzbogacana zarówno co do form działalności dydaktycznej, jak i co do zaangażowania ewentualnych podmiotów zewnętrznych wobec szkoły w prowadzoną działalność edukacyjną w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#ArturGórecki">List intencyjny, o którym była mowa, to rzeczywiście takie zwieńczenie dotychczasowej współpracy. Ten zespół będzie wypracowywał rekomendacje, które zapewne przełożą się z jednej strony na może większą racjonalizację pewnych działań w zakresie edukacji ekologicznej i klimatycznej, a z drugiej strony właśnie na włączenie kolejnych podmiotów w sposób taki aktywny do współtworzenia tego niezwykle istotnego obszaru. Każdy z nas zdaje sobie sprawę z wagi tej tematyki, ale też wiemy, że w różny sposób od strony ideologicznej ten temat jest zawłaszczany, a więc tutaj umiejętność czy danie młodemu człowiekowi narzędzi w postaci poprawnego myślenia, znajdowania kryteriów do wydawanych sądów, jest podstawowym zadaniem szkoły. Chodzi o to, żeby on sobie potrafił poradzić z informacjami, które do niego docierają z różnych źródeł, potrafił ocenić wiarygodność tych informacji i też, żeby one pomagały mu lepiej rozumieć siebie, otaczający świat i relacje z tym światem.</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#ArturGórecki">Jednym z takich działań wykraczających poza teren szkoły jest np. „Leśna szkoła z klimatem”, realizowana we współpracy z Ministerstwem Klimatu i Środowiska, z Lasami Państwowymi. Są to niezwykle ciekawe zajęcia, w których mogą wziąć udział uczniowie w różnym wieku. Są przygotowywane ścieżki edukacyjne przez naszych leśników. I te zajęcia cieszą się ogromną popularnością.</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#ArturGórecki">Nie będę może w tej chwili przedstawiał zawartości podstaw programowych co do szczegółowych treści, które są wpisane tylko punktowo, tak jak wspomniałem, do wychowania przedszkolnego na pierwszym etapie edukacyjnym i w klasach I–III. Później przyroda, technika, geografia, biologia, chemia to są te przedmioty, które na etapie szkoły podstawowej mają w sobie komponent ekologiczny bądź klimatyczny. W szkole ponadpodstawowej jest to wiedza o społeczeństwie, geografia, biologia z komponentami ekologii, atmosfery, hydrosfery i chemia plus zajęcia z wychowawcą. Oczywiście szkoły organizują różnego rodzaju eventy, które również są tej tematyce poświęcone, ale wprost nie wpisują się w żaden z przedmiotów, tylko stanowią takie całościowe, holistyczne odniesienie do tej tematyki, często interdyscyplinarne.</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#ArturGórecki">Dziękuję za możliwość wystąpienia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo, Panie Dyrektorze.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#StanisławGawłowski">I otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#StanisławGawłowski">Już są zapisane osoby.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#StanisławGawłowski">Jako pierwszą poproszę panią poseł Joannę Kluzik-Rostkowską, byłą minister edukacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#JoannaKluzikRostkowska">Tak, dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#JoannaKluzikRostkowska">Tutaj rzeczywiście byli ministrowie edukacji zostali przywołani.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#JoannaKluzikRostkowska">Ja mam takie przeświadczenie, że przed nami tak naprawdę długa, długa droga, dlatego że… W sensie deklaracji. Gdybyśmy chodzili po mieście i pytali, czy jesteśmy zwolennikami tego, żeby bronić klimatu, żeby o niego dbać, to wszyscy powiedzą „tak”. Z całą ułomnością porównania tu przypomina mi się sytuacja kobiet w polityce 10 czy 15 lat temu. Wszystkie partie mówiły: super, kobiety w polityce, bardzo proszę. Ale później, jak już dochodziło do tego, jak one mają w polityce funkcjonować, na którym miejscu na liście mają być i co tak naprawdę ma pójść za tym szlachetnym, dobrym hasłem, to wszystko się komplikowało. I tutaj, czuję, jest bardzo podobnie.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#JoannaKluzikRostkowska">Mam przeświadczenie, że najmniej kłopotu jest z ludźmi młodymi, to znaczy, że młodzi ludzie jakoś łatwiej rozumieją te potrzeby. Aczkolwiek również z doświadczenia matki dzieci w wieku od osiemnastu do dwudziestu paru lat oraz doświadczenia związanego z licznymi ludźmi z otoczenia, jakie oni mają, powiem, że czasem to jest deklaratywne. Bo gdy później chodzi o bardzo prostą sprawę, np. segregację śmieci, to co prawda wiemy, że powinniśmy oddzielać kartony po pizzy od puszek po coca-coli, ale może tym razem wrzucimy to do zmieszanych, bo chcemy gdzieś szybko wyjść. Czy więc trzeba się tym zajmować? Tak. Czy to jest łatwa droga? Nie. Czy będzie to długotrwałe? Tak.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#JoannaKluzikRostkowska">Jeżeli chodzi o te kwestie edukacyjne, to oczywiście, Panie Dyrektorze, podstawa programowa jest ważna, dlatego że jest wyznacznikiem tego, o czym nauczyciel musi mówić, ale on może mówić o tym z przekonaniem albo nie, z zaangażowaniem albo nie. Tak więc akurat w kwestiach klimatycznych bardzo ważne jest przeświadczenie o tym, że to jest ważny temat. Myślę zatem, że każdy minister edukacji, jeżeli jest przeświadczony o tym, że temat jest ważny – bo trzeba ministra edukacji zapytać o to, czy tak myśli – powinien włożyć bardzo wiele wysiłku w edukację nauczycieli. Żeby to przyniosło efekt, dobrze byłoby również przekonywać rodziców. Niektórzy są przekonani, inni nie.</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#JoannaKluzikRostkowska">Tak że nie mamy, jak myślę, wielkiego problemu z tym, oprócz problemu grupy, która po prostu neguje to z różnych względów. Nie mamy kłopotu z tym, żeby ludzie, że jak ich pytamy o to, czy to są ważne kwestie, mówili „tak”. Jednak przejść od słów do czynów jest oczywiście znacznie, znacznie trudniej. Ale myślę, że nie ma innej drogi niż praca u podstaw, czyli w każdej możliwej formie: w szkole, w mediach społecznościowych, w filmach dokumentalnych. Od czasu do czasu pojawiają się filmy dokumentalne, które te kwestie bardzo dobrze pokazują. No, taka droga jest przed nami. Dlatego się cieszę, że dzisiaj o tym rozmawiamy, bo to też jest kolejny krok do tego, żeby sprawy zmierzały w dobrą stronę. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#StanisławGawłowski">Zdalnie pani senator Chybicka, pani profesor.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#AlicjaChybicka">Panie Przewodniczący! Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#AlicjaChybicka">Gratuluję tych wystąpień poprzedzających moje wystąpienie, szczególnie prezentacji projektu, który w dzisiejszych czasach z mojego punktu widzenia, czyli z punktu widzenia lekarza, jest po prostu bezcenny. Chciałabym podkreślić, że najważniejsze są czyny. Edukacja jest niezbędna. I tu apel do pana ministra, bo przed chwilą słyszałam, że w każdym z przedmiotów, trochę w geografii, trochę w biologii, trochę gdzieś tam, jest ekologia. Wydaje mi się, że sytuacja, jaka jest w tej chwili, gdy od tego, jaki mamy klimat, jak bardzo mamy zanieczyszczone środowisko… Nie mam tu na myśli tylko samych zmian klimatycznych, ale także to, co dzieje się z wodą, z naszym jedzeniem, z powietrzem. Jak wiadomo, choroby są wywoływane przez czynniki środowiskowe. Wszystko, łącznie z wirusami, bakteriami, grzybami, mieści się w środowisku. I od tego, jak wpływamy na klimat, na zmiany klimatyczne, i od tego, czy człowiek potrafi odpowiednio ustawić się wobec tego… Bo, proszę państwa, prawie każdy z nas – ja zaraz to pokażę – ma aplikację w telefonie, w której widzimy pokazane kolorami to, jak wygląda danego dnia zanieczyszczenie powietrza np. we Wrocławiu, no, ja jestem wrocławianką. I proszę sobie wyobrazić, że otwieram komputer, wszystko jest prawie na czarno, przekroczenie normy to 800%, a wychodzę na ulicę, świeci słońce, jest pięknie, na ulicy pełno ludzi. Idą matki z wózeczkami, w tych wózeczkach leżą niemowlęta. Chyba przyszedł czas, żeby pojawiły się projekty edukacyjne polegające na tym, że jeśli w spożywanym pokarmie są E takie, E siakie, E owakie, to być może trzeba się zastanowić i tego nie jeść czy jeść tylko ekożywność. Potrzebne są praktyczne programy edukacyjne, dla każdego z nas, począwszy od małych dzieci, a skończywszy na starszych i przede wszystkim osobach w podeszłym wieku, które za te nieprawidłowości środowiskowe płacą tak naprawdę najwyższą cenę, bo w przypadku każdego zawalenia się ich zdrowia jest zagrożenie ich życia. To samo dotyczy wody. W niektórych miejscach woda jest wspaniała, we Wrocławiu można pić kranówkę, w Warszawie można pić kranówkę, ale są również miejsca, gdzie tej kranówki pić nie można. W tej chwili jest chyba potrzeba, aby były praktyczne porady, jak ma się zachować każdy z nas w odniesieniu do wody, powietrza i pożywienia, na co zwracać uwagę, co jeść, a czego nie. Ja mam maski antysmogowe i uważam, że biegacze… Mnie serce boli, jak widzę, że jest przekroczenie normy o 800%, a biegnie – przepraszam, że tak powiem – człowiek odkurzacz, który zbiera PM2,5, pędząc przez tak oznaczony w danym dniu Wrocław przy pięknej, słonecznej pogodzie. No bo temperatura jest w granicach 2°C i miasto ogrzewa się tak, jak potrafi. Od wielu lat podejmowane są potężne działania w naszym mieście, było jeszcze gorzej, były jeszcze wyższe przekroczenia tych norm, to trochę już się poprawiło. Ale mimo tego każdy biegacz powinien wiedzieć, że lepiej jest nie biegać, że lepiej czasem nie otworzyć okna. Ja nie chcę się mądrzyć, kiedy, co i jak, do tego potrzebny jest sztab ekspertów, który uzmysłowi nam wszystkim, jak powinniśmy teraz, w tym zapapranym klimacie, zanim go poprawimy, postępować, jak w tym zapapranym środowisku chronić własne zdrowie. A już najbardziej trzeba chronić to maleńkie pokolenie, mamy w ciąży, rodziców w okresie prokreacji. Proszę państwa, ja od 46 lat wykładam studentom przyczyny zachorowania na nowotwory. Każdy gen nowotworowy musi być włączony przez czynnik środowiskowy, jeśli tego czynnika nie będzie, to nie będzie miało co, nawet jeśli się ma w genach zachorowanie, tego genu włączyć. To dotyczy wielu chorób i wielu rzeczy. Stąd mój apel o to, aby ta edukacja klimatyczna, edukacja środowiskowa była oddzielnym przedmiotem od przedszkola aż do studiów. To jest w tej chwili kluczowe, bo inaczej będziemy coraz bardziej chorować – i już chorujemy – i coraz częściej odchodzić z tego świata. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo, Pani Senator.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#StanisławGawłowski">Pani profesor jest znanym specjalistą zajmującym się leczeniem dzieci, więc chyba… nawet nie chyba, a na pewno wie, o czym mówi.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#StanisławGawłowski">Teraz pan Kamil Wyszkowski. Muszę przyznać, że Organizacja Narodów Zjednoczonych w Polsce i pan Kamil bezpośrednio są sprawcą tego dzisiejszego posiedzenia komisji, bo przy jakiejś okazji rozmawialiśmy o tym, że to jest jedna z najważniejszych spraw, że my wszyscy – zresztą przed chwilą mówiła o tym pani poseł, pani minister – jesteśmy niby za, ale nie wiemy, jak to w praktyce ma w końcu wyglądać.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#StanisławGawłowski">Panie Dyrektorze, poproszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#KamilWyszkowski">Również dziękuję za zabranie głosu moim szanownym przedmówczyniom i przedmówcom.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#KamilWyszkowski">Odniosę się od razu na gorąco do ostatniej wypowiedzi, żeby to nam nie umknęło. Pamiętajmy, że trzeba też odróżnić problemy związane ze zmianą klimatu od kwestii smogu, podobnie jak trzeba odróżnić edukację ekologiczną od edukacji klimatycznej. To warto rozróżnić i warto ten temat klimatu i tego potężnego ryzyka, które nadchodzi, mocniej akcentować w programie nauczania. Przypomnę tylko, co zresztą jest postulatem młodzieżowych ruchów klimatycznych, że jeżeli w przestrzeni edukacyjnej uczymy się o kryzysach I i II wojny światowej, o kryzysie naftowym, o kryzysie ekonomicznym, takim czy owakim, uczymy się o powstaniach śląskich, które też były kryzysem, uczymy się o Holokauście, który był kryzysem dla w ogóle człowieczeństwa, a nie uczymy się o kryzysie klimatycznym, to jest to jakieś spore nieporozumienie. Bardzo by mi zależało też na tym, żeby wsłuchać się w to, co mówi sekretarz generalny ONZ António Guterres w kolejnych swoich wystąpienia nie tylko przy okazji szczytów klimatycznych, ale też chociażby rok w rok przy okazji Zgromadzenia Ogólnego. I robi to nie tylko obecny sekretarz generalny, ale robili to także wcześniejsi sekretarze: Ban Ki-moon oraz Kofi Annan, mógłbym wymieniać długą listę. Przypomnę, że system ONZ upomina się o problem zmiany klimatu przynajmniej od 1972 r., patrząc w ujęciu historycznym. To też warto wiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#KamilWyszkowski">W kontekście smogu… Bardzo dziękuję pani senator za ten wątek, świetnie, że on się pojawił, znakomicie, że wzrosła świadomość społeczna problemu, o którym pani senator wspomniała w kontekście zdrowia. Przypomnę, że we wrześniu Światowa Organizacja Zdrowia ponownie zaostrzyła normy dla ochrony powietrza. Obecnie ta norma dobowa dla PM2,5 to nie 25 µg, ale 15 µg na 1 m³ powietrza. Większość polskich miast nie spełnia tej normy. W szczególności nie spełniają tej normy miejscowości uzdrowiskowe. Przypomnę, że mamy ich 45. Akurat nasze biuro wobec faktu, który, mam wrażenie, nie jest chyba powszechnie znany, że Polska jest stroną konwencji o ochronie powietrza od maja 1982 r… Problem, mam wrażenie, został odkryty niedawno, tzn. odkryty medialnie, przez bardzo wiele Polek i wielu Polaków, bo zwyczajnie nie ma edukacji o tym, że jest zjawisko zanieczyszczenia powietrza, że jest zarówno smog transportowy, jak i smog wynikający z ogrzewania domostw niewłaściwym paliwem i niewłaściwymi systemami grzewczymi. Jeżeli nie wprowadzimy do procesu edukacyjnego wiedzy na temat tego, skąd się bierze zanieczyszczenie powietrza, jak temu przeciwdziałać, a nie ma tej wiedzy w wystarczającym stopniu, to będziemy w tym samym miejscu, w którym jesteśmy, jeśli chodzi o edukację klimatyczną. I dziękując za wypowiedzi zarówno pani dyrektor Negadowskiej, jak i pana dyrektora… Przepraszam, zapomniałem nazwiska, proszę mi wybaczyć…</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#Gloszsali">Górecki.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#KamilWyszkowski">O, dziękuję panu, pana dyrektora Góreckiego.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#KamilWyszkowski">To prawda, że obecne ramy prawne w zakresie podstawy programowej pozwalają na edukowanie o zmianie klimatu, i to też zapisaliśmy w raporcie. Ale bardzo bym prosił, żebyśmy byli dobrze zrozumiani. Otóż w tym samym raporcie napisaliśmy też ten scenariusz aspiracyjny, że można także, jeżeli państwo tak zdecydują jako regulator, zwiększyć zakres edukacji dotyczącej wiedzy o zmianie klimatu, przypomnę, wiedzy, którą współtworzy rząd Polski w ramach międzyrządowej, multilateralnej organizacji, jaką jest Organizacja Narodów Zjednoczonych. Polski rząd współtworzy tę wiedzę poprzez polskich naukowców, którzy chociażby współtworzą raport IPCC czy inne raporty, które dotyczą kwestii zmiany klimatu. Dlatego też w bardzo pragmatyczny sposób w tym raporcie oparliśmy źródła wiedzy na raportach ONZ, nie na innych, czyli takich, które są, wydaje nam się, poza dyskusją, jeśli chodzi o ideologizację czy inne tego typu w naszej ocenie niekiedy zasmucające stwierdzenia, które próbują wypchnąć wiedzę na temat zmiany klimatu czy wiedzę na temat ochrony przyrody, czy ochrony innych istot zamieszkujących Ziemię obok ludzi w jakąś kategorię ideologii. Ostatnio słyszałem o ideologii ekologizmu, co jest, uważam, jakimś absurdem intelektualnym. Jeżeli trzymamy się tej ramy i rozmawiamy na temat zmiany klimatu, opierając się na wiedzy, to ona jest ugruntowana. Dla ministra Michała Kurtyki, który niestety – my mówimy: niestety, przynajmniej na tym etapie – złożył dymisję, a był znakomitym specjalistą czy wciąż jest, na prośbę pana ministra przygotowałem swego czasu raporty ONZ, które definiujemy jako sektorowe, które definiujemy jako potencjalnie istotne z punktu widzenia właśnie programów nauczania. Jest ich 73, takich najważniejszych. One powinny być właśnie tą podstawą dla edukacji w polskiej szkole. Jest z czego się uczyć. W naszej ocenie lekcje wychowawcze naprawdę nie załatwią problemu też dlatego, że nauczyciele nie mają wiedzy o zmianie klimatu, co wychodzi z badań, o których państwu powiedzieliśmy, a one są wiarygodne, są oparte na bardzo dużej próbie. Uważamy, że warto byłoby się im przyjrzeć.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#KamilWyszkowski">Jest też dzisiaj z nami w sali przewodnicząca Rady Klimatycznej, pani profesor Halina Brdulak, obok innych zaproszonych przez nas naukowców. Są także przedstawiciele młodzieżowych ruchów klimatycznych. Byłoby bardzo fajnie, gdyby mogli państwo – i to jest nasza taka pokorna prośba – przemyśleć włączenie nas do zespołu, który państwo powołują. Byłoby nam bardzo miło, gdyby było to możliwe. Bo my także pracujemy w ramach Okrągłego Stołu dla Edukacji Klimatycznej nad tymi rozwiązaniami, nie sami, gdyż to nie jest tylko UN Global Compact, ale są to też inne agendy i programy ONZ, które są obecne w Polsce – tu wymienię chociażby WHO, UNEP, IOM – czy nieobecne w Polsce, jak UN-Habitat, UN-Climate, UNESCO… no, ono akurat jest obecne, ale zapomniałem je wcześniej wymienić. No, jest ich kilkanaście. Uważamy więc, że znamy się na tym – to powiem na mocy autorytetu funkcji, którą mam honor pełnić – i chętnie pomożemy, zarówno w ramach tego zespołu, jak i kolejnych, które państwo będą powoływać, bo uważam, że to jest świetna inicjatywa i dobrze, że powstają tego typu gremia, w których możemy dyskutować o tym, jaka wiedza powinna być przekazywana do polskiej szkoły i w jakim trybie.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#KamilWyszkowski">Chcę też pogratulować z tego miejsca, tak żeby to wybrzmiało. List intencyjny, który został podpisany pomiędzy panem ministrem edukacji a panem ministrem klimatu, jest znakomicie skonstruowany, to ministerstwo klimatu jest właśnie tym, które na podstawie swojej wiedzy eksperckiej będzie dostarczać rekomendacji dla ministerstwa edukacji, które świetnie zna się na tym, w jaki sposób prowadzić proces edukacyjny i proces reform, który tę edukację poprawia, poprawia jej jakość. Ja za ten list intencyjny z tego miejsca chcę państwu serdecznie podziękować. Bardzo dobrze, że on się pojawił i bardzo dobrze, że jest tak, a nie inaczej skonstruowany.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#KamilWyszkowski">I ostatnie zdanie na koniec. Będziemy w Glasgow wraz z zespołem. Tam, jak już wspomniałem, będziemy pokazywać polski model edukacji klimatycznej, to, co się dzieje niejako do przodu, mamy nadzieję, dzięki czemu może to właśnie Polska będzie pierwszym krajem, który w pełni, kompleksowo wdroży deklarację z Limy. Byłoby naprawdę fenomenalnie, gdyby to właśnie Polska podjęła ten wysiłek i była tym pierwszym państwem na świecie, które będzie mogło się pochwalić modelowym systemem edukacji klimatycznej – rzecz jasna, także ekologicznej – na którym będą się wzorować inne państwa świata. Tego byśmy sobie życzyli, za to trzymamy kciuki.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#KamilWyszkowski">Ja raz jeszcze deklaruję wsparcie nie tylko w imieniu mojej organizacji, którą mam honor reprezentować, ale także innych podmiotów, które współtworzą Organizację Narodów Zjednoczonych. Bardzo dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#StanisławGawłowski">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#StanisławGawłowski">Pani senator Danuta Jazłowiecka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#DanutaJazłowiecka">Dziękuję bardzo, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#DanutaJazłowiecka">Ja przede wszystkim chciałabym podziękować za to spotkanie, które państwo zorganizowaliście. Sporo miesięcy temu, bezpośrednio po wystąpieniu Młodzieżowego Strajku Klimatycznego rozmawiałam z młodzieżą na temat właśnie tych braków. No, w opinii społecznej to właśnie młodzież najwięcej wie na temat klimatu, a państwo sami mówicie, że potrzebujecie tej wiedzy, potrzebujecie tej edukacji. Cieszę się ogromnie, że są poczynione różnego rodzaju starania, by rzeczywiście doprowadzić do takiej sytuacji, że normalnością będzie to, że będą zajęcia z klimatu. Wiem, że są propozycje, żeby to był przedmiot dotyczący klimatu, ale z drugiej strony wiemy, jak szeroki zasięg ma wiedza na temat klimatu i że być może rozwiązania, które w tej chwili są zaproponowane, że są to jakieś cząstki zajęć związanych z klimatem w przedmiotach już obowiązujących, będą lepsze.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#DanutaJazłowiecka">Ale ja chciałabym zapytać państwa o troszeczkę więcej szczegółów dotyczących okrągłego stołu. Bardzo podoba mi się ta inicjatywa. Wprawdzie widzę, że państwo nie uwzględniliście parlamentarzystów, którzy mogliby pracować przy tym okrągłym stole, a jest to…</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#Glosyzsali">Są, są.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#DanutaJazłowiecka">Nie widzę ich tutaj.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#Glosyzsali">Są.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#DanutaJazłowiecka">Rozumiem, że propozycja jest otwarta i jeżeli ktoś z parlamentarzystów będzie zainteresowany współpracą i pracą przy okrągłym stole, to ma tę możliwość.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#DanutaJazłowiecka">A ponieważ państwo przewidujecie 3 spotkania i przewidujecie przygotowanie po tych spotkaniach postulatów, chciałabym zapytać, co się będzie działo między spotkaniami i czy na etapie sformułowania postulatów zakończycie swoją pracę, czy też ta praca będzie kontynuowana, a jeśli tak, to w jaki sposób. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#StanisławGawłowski">Pan senator Pęcherz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#JanuszPęcherz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#JanuszPęcherz">Panie Przewodniczący! Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#JanuszPęcherz">Ja uczestniczę troszkę w tym posiedzeniu i posiedzeniu na górze, gdzie jest komisja samorządu.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#JanuszPęcherz">Po wypowiedzi pana nasunęła mi się pewna myśl. Mówimy o uzdrowiskach, w których jest powyżej 15 µg, bo taka jest norma w tej chwili, PM2,5. Gminy uzdrowiskowe dzisiaj walczą o to, żeby zrekompensować im straty opłaty klimatycznej i dotacji tam, gdzie w tych gminach jest prowadzone, powiedzmy, lecznictwo. I to są niewielkie pieniądze. Ale ja bym tak naprawdę walczył o to, żeby nie było 17 czy 25 ppm w tej chwili w gminach uzdrowiskowych, czyli powinniśmy walczyć o dużo większe pieniądze chociażby z Polskiego Ładu. To jest pierwsza moja uwaga.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#JanuszPęcherz">Druga uwaga dotyczy edukacji. Mam w życiorysie taki wątek, że byłem dyrektorem wojewódzkiego ośrodka metodycznego, czyli miałem przez chyba 10 lat pod sobą nauczycieli metodyków, a później doradców i oni odpowiadali w byłym województwie kaliskim za edukację m.in. ekologiczną. I powiem, że edukacja ekologiczna w przedszkolu i w klasach I–III to świetna edukacja. Przedszkolaki i uczniowie klas I–III są doskonali w zakresie edukacji ekologicznej, oni wszystko wiedzą. Ale już na etapie klasy IV i kolejnych to wszystko gubimy. A rodzic prawie nic nie wie, tzn. nie chce wiedzieć, bo to uczeń, dzieciak wprowadza go po prostu do tej edukacji, żeby jego zachowania w domu, ale także na ulicy były inne.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#JanuszPęcherz">I teraz przechodzę do tej edukacji klimatycznej. Musi być edukacja klimatyczna nie tylko w poszczególnych przedmiotach, choć w przedmiotach możemy ją robić, tyle że to wszystko powinno być oczywiście zsynchronizowane, a nie tak, że tu geografia, tu biologia i, jak była mowa, każdy sobie rzepkę skrobie – tak nie może być – ale powinna być edukacja klimatyczna z pełnym przygotowaniem nauczyciela do prowadzenia edukacji. Tak jak edukacji seksualnej nie powinien prowadzić ten, który na tym się nie zna, tylko fachowcy powinni ją prowadzić, tak samo edukację klimatyczną powinni prowadzić fachowcy, bo inaczej zrobimy tylko szkody. Jestem w pełni za edukacją klimatyczną, bo bardzo mało wiemy na ten temat. Młodzież rzeczywiście dużo więcej wie. Patrząc w tej chwili na młodzież i na jej, powiedzmy, przedsięwzięcia, widzę, że ona zdecydowanie dużo więcej wie niż dorośli. Ale to nie oznacza, że dorośli nie wiedzą. Dorośli nie chcą wiedzieć, bo to się wiąże z ich decyzjami, które muszą podjąć, żeby walczyć z ociepleniem klimatu. A żeby walczyć, to trzeba nieprawdopodobnie duże środki w to włożyć. Przypomnijmy sobie chociaż na chwilę problem freonu. Walczono. Wszystkie firmy, które miały freon, i wszystkie firmy, które produkowały lodówki, zamrażarki, klimatyzatory, walczyły, przekonywały, że to przecież bzdura, że jakiś freon może niszczyć warstwę ozonową. Przez moment walczyliśmy także z tym, że CO₂ i inne gazy powodują ocieplenie klimatu. Dzisiaj już wiemy, że powodują, ale i tak nie robimy wystarczająco dużo, żeby te zmiany zatrzymać. Te działania, które dzisiaj są, do których jesteśmy zmuszeni… Wiemy, że musimy podjąć określone przedsięwzięcia, ale odkładamy to na 2030, 2040, a może 2050 r. A trzeba zacząć teraz, żeby w tym 2050 r. może nie tyle osiągnąć zerową emisyjność, bo pewnie Polska jej nie osiągnie czy Unia Europejska jako całość, ile osiągnąć takie poziomy, że powiemy sobie, że z tym już można sobie jakoś poradzić. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#StanisławGawłowski">I pani profesor Bernadeta Niesporek-Szamburska – zdalnie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">Dziękuję bardzo, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#BernadetaNiesporekSzamburska">Proszę państwa, ja bym chciała się upomnieć o coś, co miało wybrzmieć w naszej prezentacji, a może nie wybrzmiało. W kilku głosach państwa senatorów słyszałam już pewne elementy tej wypowiedzi. Chciałabym wrócić do tego, że jeśli mówimy o edukacji proklimatycznej, to przede wszystkim powinniśmy zacząć od nauczycieli. Chodzi o dobre przygotowanie nauczycieli, niekoniecznie nauczycieli konkretnych przedmiotów, ale jak to wybrzmiało w wypowiedzi pana dyrektora, wszystkich nauczycieli, przede wszystkim wyposażenie ich w element edukacji humanistycznej ukierunkowany proklimatycznie. Dlatego że, proszę państwa, nauczyciele mogą sporo wiedzieć o klimacie, jednak chcą wiedzieć, jak o klimacie mówić, co przekazywać. Oczywiście oddzielny przedmiot „edukacja klimatyczna” na wszystkich etapach kształcenia jest niezbędny, ale my widzimy edukację proklimatyczną jako taką, która jest na wszystkich przedmiotach, która jak gdyby jest wszechogarniająca. Myślimy o języku polskim, który oczywiście jest nam najbliższy, ale myślimy i o innych przedmiotach. Uczmy wrażliwości, uczmy postaw. Co to znaczy zachowywać się proklimatycznie? Czy ktoś mówi o tym, że trzeba się ograniczyć, że trzeba siebie ograniczyć, że trzeba pomyśleć o bioróżnorodności i o tym, że jesteśmy tylko jedną maleńką cząstką tego, co nas otacza? Istotne jest to, żebyśmy zrozumieli, że jeśli chcę się zachowywać proklimatycznie, jeśli chcę chronić swój klimat, to muszę myśleć o tym, co się dzieje wokół mnie, muszę myśleć o istotach, które są wokół mnie, i je chronić. Co to znaczy edukacja leśna, przedszkole w lesie, skoro idę do lasu i słyszę gdzieś niedaleko piły, którymi wycina się drzewa? Jeśli więc działania nas wszystkich rzeczywiście się składają na tę edukację klimatyczną, to pomyślmy o tym, żeby przede wszystkim przebudowywać postawy i budzić wrażliwość, a to mogą zrobić przede wszystkim nauczyciele. Oni zaczną od tych najwcześniejszych etapów i oczywiście będą uczyć zachowań, będą uczyć wrażliwości na wszystkich etapach nauczania. Aha, i jeśli chcemy kształcić dobrych nauczycieli, to zacznijmy od uniwersytetów. Dlatego mówimy o tych bezpośrednich decydentach typu dyrektorzy szkół, rektorzy uczelni. Niechże właśnie wpływ zmierza w tę stronę, czyli pozyskajmy ich dla edukacji proklimatycznej, bo tu się zaczynają konkretne działania. Wielkie przedsięwzięcia tak, ale zacznijmy od tego, co możemy zrobić już. Państwo mówią o podstawie programowej, o tym, że edukacja klimatyczna jest tam wpisana. Nie, to jest tylko potencjał, nie każdy nauczyciel ten potencjał zobaczy. My możemy tak wychować nauczyciela, tak go przygotować, żeby zobaczył potencjał, żeby zobaczył, jak może z tego skorzystać, żeby wybrał odpowiednie lektury, gdy np. uczy języka polskiego, żeby umiał czytać te lektury odpowiednio do wrażliwości w odniesieniu do klimatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#StanisławGawłowski">I pani senator, pani profesor Jadwiga Rotnicka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#JadwigaRotnicka">Dziękuję, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#JadwigaRotnicka">Wiele słów już tutaj powiedziano, do których mogę tylko lekko się odnieść, i mam też pewną propozycję.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#JadwigaRotnicka">Chciałabym, po pierwsze, zwrócić uwagę na to, że jednak ta edukacja dotycząca zmian klimatu powinna być wyodrębniona z edukacji dotyczącej zagadnień ekologicznych, dlatego że mimo iż klimat jest tym elementem, który jest przyczyną niektórych pochodnych w całym systemie ekologicznym, to jednak ze względu na swoją niematerialność, niemożliwość jak gdyby dotknięcia powinien być wyróżniony.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#JadwigaRotnicka">I druga sprawa, na którą trzeba by zwrócić uwagę. Otóż zmiany klimatyczne, które powodują zmiany w naszym środowisku, mają także wymiar gospodarczy. Mianowicie wzrost temperatury powietrza, to, że klimat się ociepla, powoduje topnienie lądolodu, powoduje podnoszenie się poziomu wszechoceanu. I proszę zwrócić uwagę na to, że to tempo podnoszenia się tego poziomu będzie tym większe, im większy będzie przyrost średniej temperatury. A to powoduje, że część lądu wykorzystywanego gospodarczo będzie z tego gospodarczego wykorzystania wyłączona. Mało tego, ten obszar będzie musiał być jakoś oddzielony od tego, który powinien być chroniony. To jest też poważne zagadnienie gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#JadwigaRotnicka">W związku z tym mam taką propozycję, żeby stworzyć w naszym systemie edukacyjnym możliwość dokształcania nauczycieli, np. na studium podyplomowym rocznym czy 2-letnim, tak żeby tworzyć jednak możliwość zdobywania pełniejszej wiedzy niż ta, której nauczyciel szukałby sam, bo może często by błądził wśród różnych koncepcji, gdyż nie wszystkie są jednakowo ważne i nie wszystkie są łatwo sprawdzalne. To byłby pierwszy postulat.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#JadwigaRotnicka">I na jeszcze jedną sprawę chciałabym zwrócić uwagę. Jak mówił kolega Pęcherz, często powstaje konflikt, i to bardzo wyraźny, między dzieckiem a rodzicem. Jak z tego wybrnąć? Bo my uczymy dzieci, jak należy postępować, a rodzic – przepraszam, że tak powiem – często mówi „nie zawracaj mi głowy, bo to jest tańsze” albo „ja wiem lepiej”. Tak więc jest także pewien element edukacyjny nas wszystkich, dorosłych. I z tej mojej wypowiedzi, nie za długiej, nie chcę więcej mówić… W każdym razie mam postulat dokształcania nauczycieli na specjalnie nazwanym kierunku i ewentualnie takiej edukacji rodziców, żeby przynajmniej zniwelować albo jakoś zmniejszyć konflikt między pokoleniem starszym a młodszym. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#StanisławGawłowski">Pani profesor Brdulak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#HalinaBrdulak">Bardzo dziękuję, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#HalinaBrdulak">Ja jestem właśnie przewodniczącą nowo powstałej Rady Klimatycznej przy UN Global Compact. Chciałabym zasugerować, żebyście państwu uwzględnili nas, przedstawicieli naszej komisji w razie powoływania tych różnych komisji ministerialnych, ponieważ są wśród nas osoby z bardzo różnych środowisk naukowych, zarówno uniwersytetów, jak i instytutów, uczelni wyższych o różnym charakterze. Myślę, że ta różnorodność i zapał wszystkich osób będących w tej komisji są bardzo duże. Jest bardzo duży potencjał, jest duża energia i jest to energia, która nie wiąże się z emisją CO₂. Tak że zachęcam do tego, żeby wziąć pod uwagę ten obszar.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#HalinaBrdulak">Chciałabym również się odnieść do tego, że edukacja klimatyczna to nie tylko edukacja nauczycieli, ale to przede wszystkim oddziaływanie na postawy. Myślę, że bardzo dużo do zrobienia mają przede wszystkim gospodarka i przemysł, sądzę więc, że gdybyśmy włączyli silniej te środowiska i oddziaływali na te środowiska gospodarcze, które są zrzeszone chociażby w BCC czy w „Lewiatanie”, nasz nacisk na to byłby bardziej efektywny. Czyli edukacja dla mnie… Ja akurat specjalizuję się w łańcuchach dostaw, czyli patrzę na cały łańcuch wartości, od samego początku do końca, i dlatego też jest dla mnie ważne, żeby zaangażować wszystkie środowiska, które mają wpływ na edukację i które przyczyniają się do tej edukacji. Tak że to mój apel.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#HalinaBrdulak">I na koniec może taka krótka anegdota. Rozmawiałam ze swoimi wnuczkami, jedna ma 12, a druga 10 lat. Pytam: „No, co u was w szkole się mówi na temat klimatu? No bo wiecie, ja jestem bardzo zaangażowana w obszar edukacji klimatycznej”. A one mówią do mnie: „Babciu, na geografii coś tam było, ale nie pamiętamy… Ale wiesz co, babciu? My teraz piszemy tyle sprawdzianów i wyobraź sobie, ile kartek idzie na marne”. No i to zastanowiło mnie. Spojrzenie tego młodszego pokolenia jest bardzo ważne. Tak więc słuchajmy młodych i najmłodszych, bo jeśli chcemy trafiać do tego pokolenia, to musimy ich punkt widzenia również dostrzec. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo, Pani Profesor. No, z tymi kartkami to nie wiem, czy się uda…</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#komentarz">Wesołość na sali</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#StanisławGawłowski">Zaraz oddam głos, ale najpierw pani senator Halina Bieda.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#HalinaBieda">Panie Przewodniczący, ja chciałabym powiedzieć o jednej sprawie, o której senator Pęcherz mówił, mianowicie że gdzieś to później zatracamy. Dzieci są świetnie wyszkolone, ale uważam, że w dalszym ciągu należy je szkolić, bo one kiedyś też będą rodzicami, babciami itd., itd. Ale czy dobrym rozwiązaniem nie byłoby stworzenie ścieżki międzyprzedmiotowej? Bo jak mówimy, każdy nauczyciel na swoim przedmiocie po kawałku próbuje to robić. Takie ścieżki międzyprzedmiotowe kiedyś funkcjonowały w szkołach. I może wtedy zarówno na przedmiotach humanistycznych, na przedmiotach przyrodniczych, jak i na godzinie wychowawczej można by było pewne elementy w ramach tej ścieżki wypracowane po prostu przekazywać.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#HalinaBieda">Zastanawiam się też nad jedną sprawą: przejście od teorii do praktyki. Bo tak jak na początku państwo mówili, w teorii my wszystko wiemy: jak segregować, że nie wolno tego, nie wolno tamtego, ale problemem jest przejście od teorii do praktyki. Czy więc z tymi uczniami „nie praktykować”, czyli pewne rzeczy też im pokazywać, pokazywać, jak to funkcjonuje? Dzisiaj, wydaje mi się, dzieci np. nie zawsze potrafią rozróżnić gatunki drzew, gdzieś po drodze gubimy tę praktykę. Uczymy teoretycznie, a praktyka gdzieś się zatraca. Mam zatem propozycję, żeby może była międzyprzedmiotowa ścieżka edukacyjna powiązana dosyć mocno z praktyką.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#HalinaBieda">Chciałabym też zadać jedno pytanie: czy Ministerstwo Edukacji i Nauki oraz ministerstwo klimatu mają jakiś wspólny zespół?</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#JadwigaRotnicka">No właśnie.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#HalinaBieda">To mnie też ciekawi. Czy to znowu nie jest tak, że każde ministerstwo, tak jak każdy przedmiot, ma tę swoją działeczkę, a to się nie zazębia? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#StanisławGawłowski">Przepraszam, nie znam nazwiska, więc powiem, że poproszę młodego człowieka o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#JanDąbrowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#JanDąbrowski">Jestem Johnny Dąbrowski z Klimatycznego Dialogu Młodzieżowego. Klimatyczny Dialog Młodzieżowy, który dzisiaj reprezentuje młodzież, składa się z Polskiej Rady Organizacji Młodzieżowych, z Młodzieżowego Strajku Klimatycznego, z Młodzieżowej Rady Klimatycznej, z Młodzieżowej Rady Ekologicznej i z Rady Dzieci i Młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#JanDąbrowski">Szanowni Państwo Senatorowie! Szanowni Państwo Posłowie! Szanowne Panie Senatorki i Panie Posłanki!</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#JanDąbrowski">Chciałbym państwu przybliżyć naszą perspektywę, bo widzę, że na dzisiejszym posiedzeniu bardzo wchodzimy w szczegóły, co jest także bardzo dobre, ale myślę, że państwo nie do końca przyjmują naszą perspektywę, rozmawiając o edukacji klimatycznej. Nasza perspektywa jest taka, że… Kiedy patrzymy na ten kryzys, który teraz jest, musimy odróżnić kryzys bioróżnorodności od kryzysu klimatycznego. W wypadku obu tych kryzysów nasze pokolenie ma 2 cele. Jeżeli chodzi o kryzys bioróżnorodności, to musimy tak naprawdę ocalić od wyginięcia ekosystemy i gatunki, które to podtrzymują życie na ziemi. Drugi cel to neutralność klimatyczna całego świata do 2050 r. Żeby te cele osiągnąć, tak jak powiedział pan dyrektor Kamil Wyszkowski, musimy o tym kryzysie rozmawiać. To nie może być jedyny kryzys, który jest pomijany w szkole, a tak właśnie jest. Mówimy o wszystkich kryzysach oprócz tego. To, czego potrzebujemy, to nie są tylko jakieś komponenty edukacji klimatycznej, które byłyby na pewno bardzo dobre, gdyby nie było kryzysu klimatycznego i gdyby naszym jedynym celem było rozwinięcie odpowiedzialności. Wtedy tak. Ale jesteśmy w zupełnie innej sytuacji. Dlatego to, co proponujemy, przyjmując tę perspektywę młodzieży, to kompleksowa edukacja klimatyczna.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#JanDąbrowski">Żeby ten mój komentarz był konstruktywny, pokazuję państwu postulaty Klimatycznego Dialogu Młodzieżowego, spośród których główne szybko państwu przeczytam.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#JanDąbrowski">Po pierwsze, wprowadzenie obowiązkowych zajęć ekologicznych i klimatycznych w polskich szkołach. W jaki sposób? My proponujemy edukację klimatyczną zawartą w przedmiotach, tak żeby to była nauka interdyscyplinarna. Wiemy, że wiąże się to z kosztami, ponieważ więcej pieniędzy wydamy na wprowadzenie osobnego przedmiotu, a mniej na wprowadzenie tej edukacji do innych przedmiotów, ale wiemy też z własnego doświadczenia, że to może być bardziej efektywne, bo to nie jest dokładanie jakiegoś kolejnego przedmiotu nauczycielom, to nie jest zatrudnianie nowych nauczycieli, to też z perspektywy ucznia nie jest kolejny przedmiot, z którego trzeba zdać. Chcemy ułatwić tę naukę o klimacie właśnie dla uczniów poprzez wprowadzenie jej do różnych przedmiotów. Ale proponujemy także naukę empiryczną, 8 godzin w semestrze, które nauczyciele przedmiotów przyrodniczych będą wykorzystywali na naukę empiryczną, np. chodzenia do muzeów historii naturalnej i nauczanie wtedy o klimacie. Absolutnie te 8 godzin nie byłoby na ocenę.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#JanDąbrowski">Dalej. To są oczywiście szkolenia nauczycieli. To jest podstawa. Po pierwsze, nauczyciele muszą wiedzieć, czego uczyć, bo prawda jest taka, że większość nauczycieli, nawet przedmiotów ścisłych, nie ma kompletnej wiedzy z najbardziej zaktualizowanymi danymi o postępującej zmianie klimatu. A druga sprawa, to to, jak uczyć. Jak uczyć, żeby np. nie wywołać depresji klimatycznej u uczniów, z którą i tak już mamy do czynienia, żeby jej nie pogłębić.</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#JanDąbrowski">Trzeci postulat dotyczy właśnie depresji klimatycznej. Placówki edukacyjne muszą zapewnić psychologom, pedagogom szkolnym narzędzia do tego, żeby już na miejscu w jakiś sposób umieć poradzić uczniom, jak sobie radzić z depresją klimatyczną.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#JanDąbrowski">Nasz następny postulat jest taki, że placówki edukacyjne muszą przestrzegać celów zrównoważonego rozwoju i nie tylko uczyć o klimacie, ale dawać przykład, same być neutralne klimatycznie, mieć panele fotowoltaiczne na dachach, tak żeby nie tylko uczyć, ale także dawać przykład w miejscu, gdzie się uczymy.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#JanDąbrowski">Naszym ostatnim postulatem… O experiential learning już powiedziałem. Dodam jeszcze na koniec, że proponujemy zbudowanie muzeów historii naturalnej i miejsc, gdzie można zobaczyć i doświadczyć tego, jak zmienia się klimat na przestrzeni czasu, a także biosfera.</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#JanDąbrowski">Mamy też nadzieję przesłać te wszystkie postulaty państwu, którzy dzisiaj są obecni na posiedzeniu komisji. Te postulaty oczywiście są o wiele bardziej dokładne i kompleksowe, ja teraz przeczytałem najważniejsze punkty. Te postulaty zaproponowaliśmy także 15 lipca podczas spotkania w ramach Okrągłego Stołu dla Edukacji Klimatycznej, w którym uczestniczyliśmy i w którym będziemy uczestniczyć do samego końca.</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#JanDąbrowski">Na koniec dodam, że naszą rolą jako Klimatycznego Dialogu Młodzieżowego w tym procesie nie jest absolutnie jakaś niekonstruktywna krytyka ministerstw. Naszą rolą jest właśnie to, żeby przekazać naszą wizję i pomóc nawet w sposób fizyczny, czyli we współpracy z ministerstwem, wprowadzić te zmiany w życie. Bo, tak jak powiedziałem państwu na początku, te 2 cele to są ogromne cele. To nie są tylko cele dla Polski, to są cele dla całego świata i także dla Polski. I nawet jeżeli tutaj siedzimy jako grupka osób, to jesteśmy przedstawicielami zaledwie 1% wszystkich polskich uczniów i uczennic, a walka ze zmianą klimatu opiera się na zasadzie: jeden za wszystkich, wszyscy za jednego. Wszyscy musimy być zaangażowani. Ten 1%, jakkolwiek ambitny, nie wystarczy. Wszyscy muszą być świadomi.</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#JanDąbrowski">I na koniec. Wyobraźcie sobie państwo, że gdyby wasze pokolenie było nawet w połowie świadome zmian klimatu, tak jak państwo jesteście, tak jak państwo dzisiaj prezentujecie, nie byłoby zmiany klimatu. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-37.13" who="#komentarz">Oklaski</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo za ten głos. Te postulaty proszę przekazać do sekretariatu. My już technicznie zajmiemy się przesłaniem ich do wszystkich obecnych, nie tylko obecnych na sali, ale również zdalnie, posłów i senatorów, więc w tej sprawie będzie ciut łatwiej.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#StanisławGawłowski">Pani profesor Małgorzata Wójcik-Dudek – zdalnie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#MałgorzataWójcikDudek">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#MałgorzataWójcikDudek">Ja się wsłuchałam we wszystkie państwa głosy, szczególnie w to ostatnie wystąpienie, które wydało mi się przemyślaną propozycją zmian. Chciałabym jedynie dodać – nie wiem, czy w ogóle jest jeszcze potrzeba dodawania pewnych rzeczy, ale czuję, że trzeba, żeby to wybrzmiało – że możemy pomyśleć o zmianach klimatycznych, no, przepraszam za uogólnienie tego pojęcia, nie tylko jako o katastrofie, bo tak oczywiście o tym myślimy, ale również jako o szansie dla edukacji. Bo wydaje mi się, że na razie żadne modelowe wymyślanie edukacji klimatycznej nie będzie satysfakcjonujące. Ona być może będzie na dziś, a tak naprawdę na wczoraj, a przecież my, myśląc o edukacji, zawsze myślimy o przyszłości. My nie wiemy dokładnie, co w przyszłości się wydarzy. Wydaje mi się, że racjonalnie rzecz ujmując, możemy myśleć o klimacie jako o w ogóle pewnym zwrocie edukacyjnym. My już tego się nie pozbędziemy. Żadne modelowe uczenie, żadna wiedza, która będzie w pewnych strukturach, tego nie załatwi, my będziemy ciągle borykać się z odnawiającym się problemem w zupełnie nowych odsłonach. Zatem myślę sobie, że kryzys klimatyczny skłania nas po prostu do myślenia o edukacji, o pewnym zwrocie, zwrocie, który daje szansę szkole i światu, szkole, w której przede wszystkim będziemy… To, o czym przed chwilą pan mówił, oczywiście tak, to wszystko powinno być, ale to szkoła, która będzie również uczyła krytycznego myślenia, która nie będzie wykluczała emocji. Bo wiedza o klimacie jest potrzebna, ale potrzebne nam są też emocje, nie po to, aby traumatyzować, ale żeby lepiej zrozumieć i przyswoić tę wiedzę i żeby mieć odwagę, aby działać, bo działanie jest tutaj ważne. Myślę sobie, że jeżeli w ten sposób pomyślimy o szkole – ja wiem, że to są wielkie słowa – to pomyślimy również o świecie, który być może nie będzie w takim stopniu jak dziś oparty na rywalizacji, ale na współpracy. Bo dzisiejsza szkoła jest oparta na rywalizacji, nie tylko polska szkoła, ale polska szkoła również. Ja pracowałam 17 lat w szkole – wiem, że to nie jest może wynik porażający – i zawsze ubolewałam nad tym. Więc myślę sobie, że kwestia klimatu powoduje, że zmieniamy filozofię edukacji, nawet nie sposoby uczenia, ale filozofię edukacji. Bardzo dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#StanisławGawłowski">Jeszcze parę osób się zgłosiło. Najpierw pani senator Jazłowiecka, później pani senator Matecka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#DanutaJazłowiecka">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#DanutaJazłowiecka">Pani profesor zwróciła uwagę na przedsiębiorstwa, które powinny się włączyć w proces ochrony klimatu. Zapewne pani wie, że w ubiegłym tygodniu miała miejsce konferencja „Lewiatana”, zorganizowana właśnie przez „Lewiatana”, i niemalże we wszystkich panelach mówiliśmy o klimacie, o ochronie klimatu. Przyznam, że wrażenia po tej konferencji są dosyć smutne, bo okazuje się, że zniszczyliśmy ziemię na świecie, chcąc naszym dzieciom, naszym wnukom zapewnić wygodne życie. Zagarnialiśmy kawałek po kawałku tę ziemię po to, by postawić betonowe pustynie, a w nich zamontować druty, by przypadkiem gołębie tego wygodnego życia nie zabrudziły, nie dając nic w zamian tym gołębiom. Tak że refleksje po tej konferencji są rzeczywiście smutne.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#DanutaJazłowiecka">Zgadzam się z panem, że gdybyśmy przywiązywali więcej wagi do nauki o klimacie, to być może nie doprowadzilibyśmy do czegoś takiego. Waszym zadaniem teraz jest niestety zmiana świata, nawet nie adaptacja tego, co my zrobiliśmy, ale kompletna zmiana świata. Wydaje mi się, że tak naprawdę nauczyciele powinni być przygotowywani nie tylko z tego tematu ochrony klimatu, ale generalnie z tego, w jaki sposób żyć, w jaki sposób żyć w sposób odpowiedzialny ze względu na przyszłe pokolenia, ale też siebie samego.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#DanutaJazłowiecka">Ja tak naprawdę zgłosiłam się, bo chciałam zapytać, jak się mają te postulaty do postulatów okrągłego stołu, ale wiem, że za chwileczkę pan mi odpowie, jak dalej ma pracować ten okrągły stół, a pan wyjaśnił, jaka jest relacja między państwa postulatami a postulatami, które przygotuje okrągły stół. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#StanisławGawłowski">Pani senator Ewa Matecka. Pani Senator, poproszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#EwaMatecka">Dziękuję bardzo, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#EwaMatecka">Szanowni Państwo, ja chciałabym z wielkim uznaniem odnieść się do wiedzy i do tego, co zaprezentował nam młody człowiek, który przed chwilą zabierał głos. Bardzo podziwiam cię za to, co powiedziałeś i co nam przekazałeś. I jestem pewna, że będąc bogatym w taką wiedzę, wiele zdziałasz.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#EwaMatecka">A przed nami naprawdę ogromne zadanie. Bo tylko przypomnę państwu, że w grudniu 2020 r. Rada Europejska i wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej zgodzili się, aby podnieść poziom redukcji dwutlenku węgla z wcześniej uznanego poziomu 40% do poziomu 55% w roku 2030 w porównaniu z poziomem w 1990 r. A zatem przed mami kolosalne wyzwanie, które też powinno mieć wydźwięk w programach nauczania w szkołach na wszystkich szczeblach. Właściwie wszystko powinno być podporządkowane temu dążeniu, w jakikolwiek sposób udałoby nam się to uregulować. Czy to będzie możliwe, zobaczymy. Wiem, że Niemcy, jako jeden z członków Unii Europejskiej, miały zamiar podnieść ten poziom redukcji jeszcze bardziej, do 65%, ale wspólne stanowisko unijne jest takie, że ten poziom ambicji to będzie 55%. Oby tak się stało i oby miało to odzwierciedlenie we wszystkich naszych działaniach, od przedszkola po każdy inny etap naszej edukacji, zarówno dotyczący dzieci, jak i osób dorosłych. Jeszcze raz moje wyrazy podziwu dla pana.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#StanisławGawłowski">Na początku listopada będziemy dyskutować o pakiecie dokumentów, który został przygotowany przez Komisję Europejską i dotyczy Fit for 55. Myślę sobie, że w Polsce to będzie poważna i trudna debata, nadzwyczaj poważna i nadzwyczaj trudna, ale jednocześnie, myśląc o przyszłości, nie będziemy mogli uciekać od tego.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#StanisławGawłowski">Pan senator Bosacki, specjalista od polityki międzynarodowej, a przecież to jest element międzynarodowy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#MarcinBosacki">Dziękuję, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#MarcinBosacki">Ja wystąpię może bardziej w mojej innej roli, czyli szefa klubu senackiego Koalicji Obywatelskiej.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#MarcinBosacki">Zgadzając się prawie ze wszystkim, co tutaj eksperci i młodzi ludzie oraz moje koleżanki i koledzy senatorowie mówili, dodam parę słów, które możecie państwo uznać za gorzkie, ale ja powiem, że one są szczere i trzeźwe. Jestem dość znany w Senacie z tego, że czasem mówię rzeczy niepopularne, ale szczere. Otóż to, o czym rozmawiamy, ma szansę realizacji tylko wtedy, kiedy w Polsce się zmieni polityka, czyli mówiąc bardzo brutalnie, kiedy się zmieni ten, kto w Polsce rządzi. W tej chwili od 6 lat rządzą w Polsce ludzie, z których wielu albo w ogóle nie wierzy w zmiany klimatyczne, czego nie ukrywają w rozlicznych swoich występach, zwłaszcza w tzw. mediach prawicowych, albo przynajmniej nie traktuje tego poważnie. Jest kilku polityków, którzy są takim kwiatkiem do kożucha, i są wystawieni po to, żeby mówić, że to jest ważne, ale cała polityka państwa od 6 lat pokazuje, że zmian klimatycznych i w ogóle ekologii ta władza nie traktuje poważnie, czego wyrazem było np. głosowanie ponad rok temu w sprawie powołania tej komisji, pierwszej w historii polskiego parlamentu komisji zajmującej się klimatem. Wszyscy albo prawie wszyscy, no, wszyscy z Koalicji Obywatelskiej i prawie wszyscy przedstawiciele koalicji demokratycznej w Senacie, na szczęście większościowej, jak państwo wiecie, minimalnie, ale większościowej, głosowali za, a prawie wszyscy przedstawiciele PiS głosowali przeciw albo się wstrzymali.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#MarcinBosacki">Rozmawiamy dzisiaj o edukacji i brak, wbrew temu, co mówią państwo dyrektorzy, edukacji o sprawach klimatycznych w polskim systemie oświaty wynika z tego samego: z decyzji politycznych, zwłaszcza ministra Czarnka. I nie jest to jedyny tego typu przykład. Zobaczcie, co się dzieje z edukacją seksualną –jest ograniczana. Zobaczcie, co się dzieje z edukacją dotyczącą małych ojczyzn – jest ograniczana, ponieważ nie może być wspomniane o tym, jaka była historia Śląska, Kaszub czy nawet Wielkopolski, tylko ma być, zgodnie z tym, co powiedział prezes partii rządzącej, jeden wódz, jedna ideologia i jeden naród. Oczywiście naród jest jeden, ale ma różne historie i różne korzenie.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#MarcinBosacki">I teraz państwu powiem jeszcze coś. Wczoraj mieliśmy w sali piętro wyżej niezwykle ciekawą debatę na temat polskiej polityki zagranicznej z kilkorgiem byłych ambasadorów – ja zresztą też jestem byłym ambasadorem – a jeden z nich do niedawna pracował w MSZ. Otóż jest coś takiego, no bo mówimy o edukacji, co się nazywa Akademia Dyplomatyczna, która przygotowuje – to są studia, kursy podyplomowe, pomagisterskie – do pracy w dyplomacji. Szanowni Państwo, od paru lat w tej instytucji jest zakaz mówienia o osiągnięciach polskiej polityki zagranicznej w latach 1989–2015. Wejście Polskie do NATO, do Unii Europejskiej, polska polityka wschodnia, powołanie Grupy Wyszehradzkiej, powołanie Trójkąta Weimarskiego, itd., itd. – o tym wszystkim nie są nauczani młodzi dyplomaci, jest zakaz. Oczywiście jest to zakaz ideologiczny powodowany tym, że partia rządząca chce budować antypaństwo wobec państwa, które budowaliśmy od 1989 r. do 2015 r., czyli państwa demokratycznego i niepodległego.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#MarcinBosacki">Ostatni przykład – już, Panie Przewodniczący, kończę – to jest to… Pan w swoim rzeczywiście nie tylko bardzo emocjonalnym, ale bardzo sensownym przemówieniu wspomniał o opiece psychologicznej. Przecież to też jest ograniczane, tak? My mieliśmy projekty, żeby opiekę psychologiczną, zwłaszcza dla młodzieży, zwiększać. Nie zwiększono tego. Co zamiast tego zrobiono? Np. daje się 2,5 miliarda zł na absurdalną odbudowę Pałacu Saskiego.</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#MarcinBosacki">Edukacja również wynika z decyzji politycznych. Dopóki w Polsce państwa entuzjazm nie przekuje się na wsparcie polityczne sił, które poważnie traktują zmiany klimatyczne, w tym nauczanie o nich, dopóty zmian nie będzie, a tego typu dyskusje będą dyskusjami czysto akademickimi.</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#MarcinBosacki">I jeszcze zupełnie ostatnia sprawa. Oczywiście niezależnie od tego, kto będzie rządził, państwa organizacje wspierane państwa entuzjazmem muszą pilnować polityków. Ale jest zasadnicza różnica między pilnowaniem polityków, którzy deklarują, że rzetelnie, poważnie chcą się do tego zabrać – pytanie, jak chcą to zrobić, pytanie, czy wystarczająco radykalnie, mocno itd., to jest kolejne pytanie – a płonnymi próbami nacisków na polityków, którzy w ogóle nie chcą tym się zajmować. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#StanisławGawłowski">Pani poseł Lenartowicz…</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#StanisławGawłowski">Ja państwu dyrektorom, panu dyrektorowi dam szansę na samym końcu. Bo chciałbym, żebyśmy wysłuchali wszystkich wystąpień, a państwa traktuję jednak jako ludzi, którzy spuentują tę naszą dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#StanisławGawłowski">Pani poseł Lenartowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#GabrielaLenartowicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#GabrielaLenartowicz">Ja chciałabym pociągnąć trochę ten wątek poruszony przez senatora Bosackiego. Otóż jestem członkiem sejmowej komisji, komisji klimatu i spraw wszelkich, jak ja ją nazywam. Klimat został wrzucony do komisji, która się zajmuje energią, a tak naprawdę najbardziej pasjonuje ją zarządzanie spółkami Skarbu Państwa, oddzielony od kwestii środowiska, podobnie jak swego czasu zostały te kwestie rozdzielone w ministerstwach. I miałabym dla tego zespołu taką propozycję, żeby zacząć klimatyczną edukację od zestawienia takiej ściągi dla ministrów. Jak już nie są przekonani i nie są wyedukowani – niektórzy nie chcą być wyedukowani w tym zakresie albo może to jest dla nich zbyt późno – to przynajmniej niech się ugryzą w język, zanim coś powiedzą. I można wyszukać w internecie ostatnie wypowiedzi, no, niemal denialistyczne urzędujących ministrów, urzędujących wiceministrów, zestawić… I po prostu ten zespół ministerialny, który, jak rozumiem, w dobrej wierze chce pracować… No, dać im taką ściągę. Bo może się okazać, że będziemy mieli świetny program edukacji klimatycznej, nawet ze świetnym wdrożeniem, co nie jest takie proste, ale cały ten sukces zostanie obrócony w perzynę jednym zdaniem o tym, że stare drzewa trzeba wycinać, bo one pochłaniają tlen – to ostatnia wypowiedź, sprzed paru dni, urzędującego wiceministra, który ma dbać o bioróżnorodność.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#GabrielaLenartowicz">Tyle z mojej strony. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#StanisławGawłowski">Ale to nie może być puenta, bo to by była katastrofa.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#Gloszsali">Jest na pewno…</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#StanisławGawłowski">Dajmy już teraz szansę na podsumowanie.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#StanisławGawłowski">Tu jeszcze chyba pani chciałaby zabrać głos, tak że poproszę. Można z miejsca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#ZofiaPiwowarek">Dziękuję, Panie Przewodniczący, za udzielenie ponownie głosu.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#ZofiaPiwowarek">Szanowni Państwo, bardzo dziękujemy za liczne wypowiedzi…</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#ZofiaPiwowarek">Tak, dziękuję. Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#ZofiaPiwowarek">Serdecznie dziękujemy za liczne wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#ZofiaPiwowarek">I od razu odpowiadając na pytania… Bardzo bym też prosiła pana dyrektora potem o uzupełnienie. My, jako UN Global Compact Network Poland, jako cześć ONZ, całkowicie podpisujemy się pod postulatami Klimatycznego Dialogu Młodzieżowego. Zresztą Klimatyczny Dialog Młodzieżowy został podpisany, zawiązany podczas Okrągłego Stołu dla Edukacji Klimatycznej, 15 lipca. Uważamy, że postulaty, które tam powstały, zostaną zawarte również w raporcie przyszłorocznym, ale także powinny być podstawą do rozmów Okrągłego Stołu dla Edukacji Klimatycznej.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#ZofiaPiwowarek">I tutaj od razu przechodzę do pytania pani senator, jak ten stół dotyczący edukacji klimatycznej wygląda, jak wyglądają prace w ramach okrągłego stołu. Podczas pierwszego spotkania, inauguracyjnego spotkania 15 lipca wszyscy przedstawiciele partii politycznych, którzy byli obecni na spotkaniu, wspólnie podjęli decyzję, że będzie realizowany podstolik, w którym będą brali udział właśnie przedstawiciele partii politycznych, parlamentarzyści, senatorzy, również opozycja parlamentarna. Oni będą rozmawiali w ramach podstolika politycznego i przewodniczący tego stolika przedstawi wypracowane postulaty podczas spotkań okrągłego stołu. I żeby tak z technicznego punktu widzenia powiedzieć, jak to wygląda… Mamy 4 spotkania Okrągłego Stołu dla Edukacji Klimatycznej, ostatnie 22 kwietnia, cyklicznie się te spotkania odbywają. W międzyczasie, kiedy jest spotkanie okrągłego stołu, w którym udział bierze 15 przedstawicieli każdego z podstolików, w ramach podstolików trwają dyskusje, wypracowywane są postulaty i propozycje zmian do podstawy programowej lub postulaty co do tego, jak powinna jeszcze ta kwestia edukacji klimatycznej ulec zmianie.</u>
          <u xml:id="u-49.7" who="#ZofiaPiwowarek">I tutaj pojawiła się również kwestia nauczycieli. Również uważamy, że należy edukować nauczycieli. Bo tutaj mówimy o zmianie podstawy programowej, ale również muszą być osoby, które będą młodzież tych kwestii klimatycznych uczyć.</u>
          <u xml:id="u-49.8" who="#ZofiaPiwowarek">Tak więc wszystkie postulaty, wszystkie propozycje będą przedstawione przez podstolik i będą prezentowane na okrągłym stole, finalnie właśnie 22 kwietnia. Czy to będzie koniec? Zdecydowanie nie, będziemy pracować aż do momentu, kiedy te kwestie klimatyczne w podstawie programowej się znajdą.</u>
          <u xml:id="u-49.9" who="#ZofiaPiwowarek">Również pojawiła się kwestia osobnego przedmiotu lub edukacji w ramach innych przedmiotów, tak żeby ta edukacja była interdyscyplinarna. Tutaj pozostawiamy tak naprawdę tę kwestię w ramach okrągłego stołu. I tutaj chcemy zaznaczyć, że przyszłoroczny raport i tak naprawdę analiza ekonomiczna, zarówno jeśli chodzi o wprowadzenie osobnego przedmiotu, jak i o element innych przedmiotów, już będących w podstawie programowej, jest wyliczona, będzie wyliczona i będzie opublikowana w kwietniu 2022 r. Jest to tutaj przygotowane przez licznych profesorów i ekspertów Szkoły Głównej Handlowej. Tak więc naprawdę…</u>
          <u xml:id="u-49.10" who="#ZofiaPiwowarek">Jeszcze tutaj chciałabym wrócić do kwestii polityków. Tutaj, jako UN Global Compact, organizujemy spotkanie z przedstawicielami wszystkich partii politycznych, żeby porozmawiać, żeby zachęcić ich również do włączenia tych kwestii klimatycznych do programów politycznych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#StanisławGawłowski">Panie Dyrektorze, panu dam szansę jako ostatniemu. Ponieważ pan dyrektor Górecki będzie musiał za chwilę wyjść, więc poproszę jeszcze teraz o zabranie głosu. Później pani dyrektor i pan, już jako ostatni dzisiaj zabierający głos.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#StanisławGawłowski">Proszę bardzo, Panie Dyrektorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#ArturGórecki">Szanowny Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo!</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#ArturGórecki">Króciutko. Edukacja ekologiczna, edukacja klimatyczna, jako odrębny przedmiot czy też ścieżka międzyprzedmiotowa, wydaje mi się… Znaczy jestem pewien, że w tej chwili właśnie tak jest, że zagadnienia dotyczące zarówno szeroko rozumianej ekologii, jak i właśnie kwestii związanych z klimatem, zmianami i opisem tego, dlaczego tak się dzieje, w tym także wiedza na temat ocieplenia średniowiecznego, tzw. małej epoki lodowcowej w XV w, w XVIII w., tego, jakie czynniki to generowały, i znaczenia teraz czynnika ludzkiego w zmianach klimatycznych… To wszystko jest wpisane w tej chwili w obecne podstawy programowe. I te podstawy programowe – to bardzo mocno podkreślam – jakby nie zamykają możliwości działania nauczycielom, szkołom, także podmiotom, z którymi dyrektorzy i nauczyciele wejdą we współpracę, w trosce o właściwe oddziaływanie wychowawcze, czyli kształtowanie pewnych postaw dzieci, jak i o wiedzę. Ten aspekt postaw, czyli wychowania, jest niezwykle ważny, dlatego komponent ekologiczny i klimatyczny włączone są również do zajęć z wychowawcą. Bo to nie jest tak, że wystarczy intelektualizm moralny, czyli przekazanie wiedzy: jest tak, tak i tak, tak będziesz działał. Nie, jeszcze trzeba wdrożyć dzieci do umiejętności odpowiedniego zachowania. I temu między innymi służą zajęcia z wychowawcą. Oczywiście, że szkoła jest tylko instytucją pomocniczą wobec rodziny, i oby nigdy nie było inaczej, podstawowe zadanie wychowania dzieci należy do rodziny. Szkoła wspiera rodzinę w tych wymiarach, w których rodzina sobie tego życzy.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#ArturGórecki">Dokształcanie nauczycieli. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby w tej chwili uczelnie wyższe otwierały kierunki studiów podyplomowych skierowanych do nauczycieli. Samorządy dysponują odpowiednią częścią subwencji oświatowej, którą mogą przeznaczać na doszkalanie nauczycieli. To oczywiście już nie jest właściwość mojego departamentu, tylko właściwość tej części Ministerstwa Edukacji i Nauki, która znajduje się na ul. Hożej, części zajmującej się organizacją szkolnictwa, także studiów podyplomowych. Ale doszkalanie nauczycieli, cała bogata oferta, również w tym komponencie ekologicznym, jest wpisane w program działalności Ośrodka Rozwoju Edukacji, który już takie szkolenia organizuje w cyklach zamkniętych, np. w Sulejówku, dla niewielkich grup. Te szkolenia odbywają się w Sulejówku, w ośrodku, którym dysponuje ORE. I w perspektywie kolejnego roku, jeżeli dobrze sobie przypominam ten plan, są wpisane również konferencja poświęcona omawianym tu zagadnieniom i kolejne szkolenia kierowane bezpośrednio do nauczycieli czy też ośrodków doskonalenia nauczycieli, tych podporządkowanych urzędom marszałkowskim.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#ArturGórecki">Depresja klimatyczna. Oczywiście, tu można by się spierać, czym jest depresja klimatyczna itd., ale szeroki komponent wsparcia psychologiczno-pedagogicznego, szczególnie w rzeczywistości covidowej i postcovidowej, troska o to, żeby doprowadzić do sytuacji, w której w każdej szkole będzie taka pomoc realnie obecna… To jest w tej chwili realizowane, już duża część środków została wyasygnowana, dalsze będą zaangażowane, w tej chwili Departament Wychowania i Edukacji Włączającej realizuje takie programy. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#StanisławGawłowski">Jak tak posłuchałem dyrektora, to mam wrażenie, że wszystko działa, a 2,5 godziny tej dyskusji świadczy o tym, Panie Dyrektorze, że nic nie działa. I żyjemy w tej chwili chyba jakby w 2 równoległych światach. Mam nadzieję, że pan przekaże ministrowi… Bo ja się zaczynam przychylać w całości do zdania pana senatora Bosackiego, że polityka i ideologia wzięły górę. A kryzys klimatyczny jest silniejszy i ważniejszy niż epidemia, z którą mamy dzisiaj do czynienia, ma skutki dużo bardziej dalekosiężne i dużo bardziej zaszkodzi cywilizacji i ludzkości. A państwo nic nie rozumiecie, mam takie przekonanie po tej pańskiej ostatniej wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#StanisławGawłowski">Pani Dyrektor, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#AgnieszkaNegadowska">Panie Przewodniczący! Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#AgnieszkaNegadowska">Z dyskusji wyłania nam się kilka obszarów. I tak dosłownie po jednym zdaniu komentarza.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#AgnieszkaNegadowska">Odnośnie do szkoleń nauczycieli: oczywiście, te szkolenia, o których mówił pan dyrektor, będą się odbywały zgodnie z planem, jaki ma ministerstwo. Ale równolegle rozmawiamy z Ministerstwem Edukacji i Nauki oraz Ośrodkiem Rozwoju Edukacji o kolejnych szkoleniach z zakresu edukacji klimatycznej. Myślę, że mogę już zdradzić w tym momencie, że takie pierwsze 2 szkolenia odbędą się na początku grudnia. W tej chwili rozmawiamy na tematy organizacyjne, techniczne, tak że nie mogę państwu więcej powiedzieć, bo nie mamy jeszcze szczegółowych informacji, agendy, prowadzących. One na pewno będą także w przyszłym roku. Kolejne szkolenia również będą się odbywały, cyklicznie. Tak że w zakresie szkoleń, jak myślę, jeszcze wrócimy z taką szczegółową informacją.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#AgnieszkaNegadowska">Przegląd podstaw programowych, oczywiście ogromna praca zespołu pana Kamila… Tutaj czekamy na rezultaty prac okrągłego stołu. Myślę, że w pewnym momencie zaczniemy rozmawiać na temat wniosków z tego okrągłego stołu, ale jeszcze, tak jak powiedziałam, ogromna praca przed państwem i państwa zespołem. My oczywiście jesteśmy w tym zespole, więc też postaramy się angażować.</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#AgnieszkaNegadowska">Pakiety lekcji, czyli te materiały, o których mówiłam, lekcje wychowawcze… Są oczywiście ministerstwa i inne instytucje, jak również Klimatyczny Dialog Młodzieży, który będzie miał tutaj pozycję dominująca w przygotowaniu tych materiałów merytorycznych. Klimatyczny Dialog Młodzieży może korzystać z pomocy i wsparcia organizacji, które zechce zaprosić do przygotowania takich materiałów. Tak że liczymy, że poziom merytoryczny tych materiałów będzie bardzo wysoki, jak również że będzie spełniał oczekiwania naszej młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#AgnieszkaNegadowska">Równolegle oczywiście będziemy realizowali projekty z zakresu edukacji nieformalnej i pozaformalnej. W najbliższym czasie, tak jak wspomniałam, będą warsztaty, konferencje, nasza Młodzieżowa Rada Klimatyczna zaproponowała projekt szkolnych kół naukowych, również postaramy się go wdrożyć, ale to pewnie w swoim czasie nasza młodzieżówka opowie o tym projekcie.</u>
          <u xml:id="u-53.6" who="#AgnieszkaNegadowska">Padło również na sali pytanie o studia podyplomowe. Z informacji oczywiście mogę przekazać, że udało się uruchomić kilka kierunków studiów ze wsparciem Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Są to kierunki w zakresie ochrony atmosfery i klimatu. Warunki uczestnictwa są bardzo korzystne, tak więc zachęcam do śledzenia stron narodowego funduszu, tam są wszystkie informacje o tych studiach, i oczywiście na uczelniach realizujących takie kierunki.</u>
          <u xml:id="u-53.7" who="#AgnieszkaNegadowska">Jeszcze było pytanie pani senator odnośnie do współpracy…</u>
          <u xml:id="u-53.8" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
          <u xml:id="u-53.9" who="#AgnieszkaNegadowska">Dokładnie, tak. Potwierdzam, że ta współpraca jest codzienna, bieżąca. Nie formułowaliśmy jakiegoś specjalnego zespołu do takiej współpracy, po prostu jesteśmy w bieżącym, codziennym kontakcie. Mamy wyznaczone osoby, które współpracują z nami, również z mojego zespołu… Jest taki wydział, który zajmuje się właśnie edukacją formalną. Tak że dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#StanisławGawłowski">Mam nadzieję, że po zmianie ministra się tam nic nie zmieni, Pani Dyrektor. I tę nadzieję opieram na wiedzy wynikającej ze znajomości m.in. z panem ministrem Kurtyką.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#StanisławGawłowski">Panie Dyrektorze, proszę. I to już będzie ostatni głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#KamilWyszkowski">Mam nadzieję, że mnie dobrze słychać z tego miejsca, tak? Świetnie.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#KamilWyszkowski">Bardzo dziękuję za państwa wypowiedzi. Ja postaram się o nikim nie zapomnieć. W szczególności chciałbym podkreślić, że w raporcie, który państwu przekazaliśmy – odnoszę się tu do głosu pani senator – postulaty młodzieżowych ruchów klimatycznych są zawarte od strony 98 do strony, wydaje mi się… 108, tak? Nie, nawet dalej, 109 i dalej… do strony 113. Mają tam państwo bardzo dokładną analizę tego, co się powinno zadziać, zdaniem młodzieży. Czyli tutaj zadbaliśmy o to, żeby już na etapie powstawania tego raportu te postulaty do niego formalnie włączyć. I oczywiście raport zakłada… Jeszcze raz podkreślam: to jest raport otwarcia, czyli on cały czas będzie uzupełniany w ramach kolejnych miesięcy pracy.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#KamilWyszkowski">I zanim pan dyrektor wyjdzie… Bo ja chciałbym do pana dyrektora się zwrócić. Jeżeli pan może zostać dosłownie 3 minuty, to byłoby fenomenalnie. Ja chciałbym odnieść się też do pana dyrektora wypowiedzi, doceniając też – jeszcze raz chcę to podkreślić – że Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz Ministerstwo Edukacji i Nauki współpracują. Naprawdę, doceniamy to, widzimy to. Niemniej jednak chciałbym państwu zwrócić uwagę, że nie jest czymś łatwym praca z nauczycielami, którzy muszą… Oni często bardzo chcą edukować na temat zmiany klimatu, ale nie mają narzędzi. Ale bardzo często spotykamy się też wśród nauczycieli z taką sytuacją, że nie tylko są braki wiedzy, lecz także mamy do czynienia z denialistami klimatycznymi.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#KamilWyszkowski">I chcę opowiedzieć o wydarzeniu, które mną wstrząsnęło. Ja zacząłem pracę w ONZ w 2002 r. i od prawie 20 lat zajmuję się zagadnieniem, o którym rozmawiamy. Mogę śmiało o sobie powiedzieć, że jestem specjalistą w temacie polityk ONZ dotyczących kwestii zmiany klimatu i znam się na tych zagadnieniach. Zostałem zaproszony przez prezydenta miasta Krakowa na spotkanie, to była końcówka roku 2019, jedno z ostatnich spotkań tzw. przedcovidowych. Było 200 nauczycieli z Małopolski. Podczas tego spotkania moim zadaniem było przedstawienie przez 2 godziny – a więc miałem dużo czasu – analiz i raportów ONZ dotyczących zmiany klimatu. Jeszcze raz podkreślę, są to analizy apolityczne, ponieważ, co prawda, ONZ jest organizacją polityczną, ale jest absolutnie apartyjny i kwestia zmiany klimatu też jest apartyjna. W trakcie tego spotkania nie tylko ujawniła się wśród 200 osób, nauczycieli, grupa około 30 takich, którzy twierdzili, że zmian klimatu nie ma. Część z tych nauczycieli to byli nauczyciele geografii, fizyki. I twierdzili, że to jest generalnie jakaś ekościema i bzdura. Ale zrobili też coś więcej: po zakończeniu tego spotkania – na co mam dokumentację i chętnie ją przekażę – został napisany list protestacyjny do pani kurator oświaty w Małopolsce, a następnie przekazano go, o ile wiem, do pana ministra. Jakie są dalsze losy tego listu, nie wiem. Ale informacje w nim zawarte były naprawdę wstrząsające dla mnie, jako dla osoby, która od tylu lat pracuje dla Organizacji Narodów Zjednoczonych, ponieważ zostaliśmy tam pomówieni właśnie o ideologię ekologizmu, co jest, jak wspominam raz jeszcze, intelektualnym absurdem. Tak że edukacja nauczycieli też jest potrzebna, bo i wśród nich są osoby niemające bazowej wiedzy na temat zmiany klimatu, negujące to zjawisko. I tym trzeba się naprawdę zająć.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#KamilWyszkowski">Tak że ten postulat, o którym powiedziała pani dyrektor, jest znakomity. Jeżeli zostaną już od grudnia uruchomione szkolenia dla nauczycieli, to świetnie, bo to jest po prostu potrzebne. Efekt, o którym państwu mówię, wynika zwyczajnie z tego, że jako…</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#KamilWyszkowski">Jeszcze nie skończyłem, Panie Dyrektorze, jeszcze 1 minuta.</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#KamilWyszkowski">Musi pan, tak?</u>
          <u xml:id="u-55.8" who="#Gloszsali">Tak.</u>
          <u xml:id="u-55.9" who="#KamilWyszkowski">Żałuję. No, dobrze. No, to trudno, może będzie szansa na kontakt z panem dyrektorem w przyszłości. Bo rola kuratorów – o tych kuratoriach chciałbym dosłownie parę zdań powiedzieć – jest także bardzo ważna. Tutaj przydałoby się także szkolenie dla kuratorów oświaty. Bo przynajmniej co do jednego wiemy, że w sposób dość otwarty komunikuje, że zmiany klimatu nie ma i że nie ma wpływu człowieka na zmiany klimatu, co, jak uważamy, jest nieporozumieniem. I dobrze byłoby tę kwestię sprostować na drodze dialogu naukowego. Czyli najlepiej zaprosić wszystkich kuratorów… I zgłaszamy się, jako instytucja, do tego zadania. Bardzo chętnie, poprzez Radę Klimatyczną, którą powołaliśmy… Przewodniczącą Rady Klimatycznej jest pani profesor Brdulak, a w jej gronie znajdują się i profesor Malinowski, i pan profesor Nowicki, i pan profesor Karaczun, i cały zespół Instytutu Oceanologii Polskiej Akademii Nauk. Jest też zespół pana profesora Żylicza, który opracowuje wsad do raportu IPCC. Mamy w tym gronie najlepszych z najlepszych. I bardzo chętnie przeprowadzimy taki dialog naukowy z wszystkimi kuratorami w Polsce. Ja się zwrócę w takim razie do pana dyrektora, może nam to pomoże zorganizować, byłoby świetnie. A przynajmniej podejmiemy próbę.</u>
          <u xml:id="u-55.10" who="#KamilWyszkowski">Kolejna kwestia, o którą bym państwa prosił: skoro traktujemy ten temat rzeczywiście poważnie i apartyjnie – raz jeszcze to podkreślę, bo mnie zasmuciło to, co pan senator powiedział… Ale wiemy, jak wygląda polityka. Ja też jestem z nią… może nie związany, bo nigdy politykiem nie będę, mam nadzieję – proszę mi wybaczyć to sformułowanie – bo jestem urzędnikiem, który bardzo lubi miejsce, w którym jest. Bo rzeczywiście mogę formułować tezy niejako w innym trybie. Niemniej jednak prośba do państwa polityków, żeby właśnie nie upolitycznić tego procesu. Bo w ramach okrągłego stołu, który powołaliśmy 15 lipca, zadbaliśmy o to, żeby były wszystkie partie polityczne i każda mogła się wypowiedzieć. Platformę Obywatelską reprezentował pan senator, Prawo i Sprawiedliwość reprezentowała pani premier Emilewicz, każda z partii miała swojego przedstawiciela. Część partii wystawiła swoich przewodniczących, chociażby Adam Szłapka był osobiście jako przewodniczący Nowoczesnej, także Korwin-Mikke reprezentował swoje ugrupowanie. I to się nam w tym sensie udało, że rzeczywiście mieliśmy przegląd opinii środowiska politycznego, które jest reprezentowane w polskim Sejmie i poza nim, co też chcę podkreślić, bo były także 2 partie polityczne niebędące w Sejmie, które chciały przedstawić swoje stanowisko.</u>
          <u xml:id="u-55.11" who="#KamilWyszkowski">To, co my teraz robimy w ramach naszej pracy, w ramach UN Global Compact… Będziemy, co już się dzieje, spotykać się z przywódcami partii politycznych. Jesteśmy już umówieni, potwierdzone jest spotkanie z panem Szymonem Hołownią, z panem Władysławem Kosiniakiem-Kamyszem czy wspomnianym panem Adamem Szłapką. Czekamy na umówienie spotkania z Donaldem Tuskiem i analogicznie czekamy na umówienie spotkania, poprzez panią premier Emilewicz, z panem Jarosławem Kaczyńskim. Mam nadzieję, że do takiego spotkania dojdzie. I miejmy nadzieję, że wtedy będzie też szansa na spokojną rozmowę na temat wiedzy o klimacie wśród polityków. Bo ona jest po prostu potrzebna.</u>
          <u xml:id="u-55.12" who="#KamilWyszkowski">I na koniec, jeżeli chodzi o wspomnianą ściągę dla denialistów klimatycznych – bo to jest znakomity pomysł, który państwo przekazali – to my bardzo chętnie w ramach Rady Klimatycznej ją opracujemy, możemy ją zrobić. To jest znakomity pomysł. Jeżeli moglibyśmy się umówić w ten sposób, że my taką ściągę opracowaną przez środowisko naukowe przekażemy na ręce pana przewodniczącego, tak żeby ona trafiła przynajmniej do senatorów, to byłoby cudownie.</u>
          <u xml:id="u-55.13" who="#KamilWyszkowski">I kończąc, już ostatnie zdanie: w wypowiedzi kolegi z ruchów młodzieżowych padł też postulat tzw. inżynieryjno-budynkowy, czyli jeżeli chodzi o kwestię budynków. Za rok Polska będzie gospodarzem Światowego Forum Miejskiego, to jest ONZ-owski szczyt miejski. Będzie tam Maimunah Sharif, szefowa UN-Habitat. Nasze biuro programuje to wydarzenie razem z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej. Będą wszyscy najważniejsi, miejmy nadzieję, że będzie także sekretarz generalny ONZ, bo jest zaproszony na to wydarzenie. Wszystko się będzie działo 22 czerwca przyszłego roku w Katowicach. Materiał, który przygotowujemy na to spotkanie, dotyczy tego, ile zaoszczędzilibyśmy w Polsce, gdyby wszystkie szkoły, szpitale i urzędy publiczne zadbały o tzw. budynki pasywne, czyli właśnie o mądre wdrożenie tego, o czym powiedział kolega: fotowoltaika na dachu, odpowiednia termomodernizacja budynku i też odpowiednie zadbanie o jego wnętrze, czy nie ma zanieczyszczenia światłem, czy jest właściwa wentylacja itd., itd. Wszystkie te elementy przygotowujemy w ramach tzw. paktu architektoniczno-urbanistycznego, po to, żeby na tym wydarzeniu też zadbać o to, w jakich warunkach w polskiej szkole uczą się dzieci czy młodzież, w jakich szpitalach przebywają chorzy, czy rzeczywiście są to przestrzenie dla nich bezpieczne, także jeśli chodzi o kwestię wentylacji, bardzo często przegrzania itd.</u>
          <u xml:id="u-55.14" who="#KamilWyszkowski">I ostatnie sprostowanie. Pan senator wspomniał, że jest 15 miejscowości uzdrowiskowych… No, jest ich 45, tak więc precyzyjnie powiedziałem. I w naszym raporcie o ochronie powietrza też wskazujemy, w ilu z nich wciąż nie ma absolutnie żadnego systemu monitorowania jakości powietrza, pomimo tego, że, jak wspomniałem, od maja 1982 r. Polska jest stroną konwencji ONZ do spraw tej właśnie analizy jakości powietrza i mamy, a przynajmniej powinniśmy mieć szczelny system monitorowania jakości powietrza w Polsce. Jak widać, jest on dziurawy.</u>
          <u xml:id="u-55.15" who="#KamilWyszkowski">To tyle. Przepraszam za przydługą wypowiedź.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#StanisławGawłowski">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#StanisławGawłowski">Rozpoczęliśmy dyskusję o poważnej sprawie dotyczącej edukacji klimatycznej. Bardzo dziękuję agendzie ONZ za przygotowanie tego tak bardzo potrzebnego materiału do dzisiejszej dyskusji. Bo gdybyśmy poprosili rząd… Dostaliśmy taką notatkę, z niej nic nie wynikało, tak już powiem w tej chwili. Nie adresuję tego do Ministerstwa Środowiska i Klimatu, bo nie wy się zajmujecie wprost edukacją klimatyczną, bo to nie jest waszą rolą, chociaż wspieracie bardzo mocno. I ja mam świadomość wyzwań. My na pewno będziemy do tej dyskusji wracać tutaj, w Senacie.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#StanisławGawłowski">Wspomniana ściąga, jeżeli trafi do nas, to nie trafi tylko do senatorów, zadbamy, żeby trafiła do wszystkich posłów i wszystkich ministrów. Taką możliwość korespondencji jeszcze w Senacie posiadamy, żeby do nich skutecznie dotrzeć. Czy przeczytają, to już osobna historia, na to wpływu już niestety mieć nie będziemy.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#StanisławGawłowski">Zamykam posiedzenie komisji.</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#StanisławGawłowski">Bardzo serdecznie dziękuję wszystkim uczestnikom, szczególnie młodzieży, bo naprawdę, to tutaj odbywa się ta debata, która dotyczy i dnia dzisiejszego, i przyszłości, również waszej.</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#StanisławGawłowski">Serdecznie dziękuję i do zobaczenia.</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#komentarz">Koniec posiedzenia o godzinie 13 minut 05</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>