PPC / ppc

text_structure.xml 170 KB
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048 1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1076 1077 1078 1079 1080 1081 1082 1083 1084 1085 1086 1087 1088 1089 1090 1091 1092 1093 1094 1095 1096 1097 1098 1099 1100 1101 1102 1103 1104 1105 1106 1107 1108 1109 1110 1111 1112 1113 1114 1115 1116 1117 1118 1119 1120 1121 1122 1123 1124 1125 1126 1127 1128 1129 1130 1131 1132 1133 1134 1135 1136 1137 1138 1139 1140 1141 
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godzinie 8 minut 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#komentarz">(Posiedzeniu przewodniczy przewodniczący Stanisław Gogacz)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#StanisławGogacz">Dzień dobry państwu.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#StanisławGogacz">Otwieram posiedzenie senackiej Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#Gloszsali">Sto dziewięćdziesiąte pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#StanisławGogacz">Porządek posiedzenia został wszystkim państwu przedstawiony.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#StanisławGogacz">Najpierw będzie pierwsze czytanie projektu uchwały w 650. rocznicę nadania Ormianom pierwszego przywileju w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#StanisławGogacz">Chciałbym powitać gości. Witam serdecznie pana senatora Piotra Florka, witam pana senatora Roberta Gawła, witam pana senatora Czesława Ryszkę, witam pana senatora Jana Żaryna, witam pana legislatora, mecenasa Michała Gila i wszystkich państwa, którzy obsługują nasze posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa, myślę, że powinniśmy przystąpić do punktu pierwszego. Skoro wszyscy mają porządek obrad, to nie będę odczytywał całego porządku obrad, elektronicznie też został ten porządek przesłany. W porządku obrad są uchwały roczne. Zgodnie z regulaminem rocznych uchwał Senat nie może przyjąć więcej niż 5, ale tu mamy taką sytuację, że jest ich 5, z tym że w przypadku powstania wielkopolskiego są 2 inicjatywy dotyczące tego samego wydarzenia. Tak że miejmy nadzieję, że uda się z tych 2 punktów stworzyć 1.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#StanisławGogacz">A pierwszy punkt dotyczy uchwały okolicznościowej, to nie jest uchwała roczna. I ja poproszę pana przedstawiciela wnioskodawców, pana senatora Żaryna, o przedstawienie tej inicjatywy.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę, Panie Profesorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#JanŻaryn">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#JanŻaryn">Panie Przewodniczący! Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#JanŻaryn">Kontekst tejże uchwały okolicznościowej jest taki, że w tym roku, czyli w roku 2017, mija sześćset pięćdziesiąta rocznica obecności Ormian w Polsce. Jest to w pewnym sensie data umowna, dlatego że oni byli obecni w Polsce i przed 1367 r., ale nie ma lepszej daty, ze względu na pierwszy dokument stanowiący o tym, że jest taka mniejszość na ziemiach Korony Królestwa Polskiego. I z tego wynika wybór roku 2017 jako tego, w którym można celebrować obecność tejże mniejszości religijno-etnicznej w Polsce. A z drugiej strony kontekst jest taki, że w tym roku Senat zorganizował co najmniej 2 uroczystości związane z Ormianami w Polsce i ich historią. Najpierw we wrześniu tego roku miała miejsce konferencja, która odbyła się tutaj, w jednej z sal Senatu, a obecnie jest wystawa, także poświęcona Ormianom, ona już dzisiaj znajduje się piętro wyżej, a jutro będzie jej otwarcie. Podczas konferencji wrześniowej grupa zaproszonych naukowców zapytała mnie, czy można byłoby taką okolicznościową uchwałę podjąć. Oczywiście w tak szybkim trybie nie można było, w związku z tym jest ona gotowa na dziś. No i może ona też pomóc w lepszym zrozumieniu tego, co się znajduje piętro wyżej, czyli tej wystawy, która jutro będzie otwarta. Dlatego wielka prośba o przyjęcie tej uchwały, tak aby jutro mogła ona być zaprezentowana w Senacie, abyśmy mogli ją połączyć z tą właśnie otwartą wystawą.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#JanŻaryn">Nie wiem, czy państwo chcą, żeby przeczytał całość. Ja oczywiście poćwiczę język polski i umiejętność czytania w tymże języku, ale jeżeli państwo uznają, że jestem na tyle zdolny, że bez ćwiczeń mogę prosić o kontynuowanie procedowania, to proszę mnie zwolnić z tej przyjemności.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#JanŻaryn">Powiem jeszcze tylko, że uchwała została przygotowana w zespole, tzn. przede wszystkim przez pana profesora Ziębę i przez pana profesora… no, drugiego pana profesora z Uniwersytetu, Jagiellońskiego. Ja byłem trzecim redaktorem tego tekstu. Ci pierwsi to najwybitniejsi obecnie w Polsce znawcy tematu, w związku z tym proszę mi wierzyć, że nie poprawimy ich z punktu widzenia historycznego. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#StanisławGogacz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#StanisławGogacz">Dodam tylko, bo tu mam taką informację, że uchwała została jeszcze sprawdzona w Dziale Stenogramów przez redaktora od strony stylistycznej, od strony, że tak powiem, literalnej. A jeżeli chodzi o stronę merytoryczną, to oczywiście mamy tu możliwość dyskusji. I otwieram tę dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#StanisławGogacz">Pan senator Marek Borowski. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#MarekBorowski">Ja mam tylko pytanie, czy tej uchwały nie dałoby się skrócić. Bo to jest taka rozprawka historyczna. No, o Ormianach można dużo. Tak że gdyby ta uchwała miała stronę, może stronę i jeden akapit, ale nie takie 2 bite strony… Bo ciężko się to czyta. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#StanisławGogacz">Czy pan senator chce już odpowiadać, czy może po kilku pytaniach?</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#JanŻaryn">Po kilku, może po kilku.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#StanisławGogacz">Pan senator Zientarski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#PiotrZientarski">Ja mam taką… To wiele nie skróci, ale myślę, że niektóre przymiotniki… Chodzi mi o trzeci od końca akapit na drugiej stronie: „Diaspora ormiańska w Polsce, choć nigdy nie była liczna, wydała wiele pokoleń zapobiegliwych kupców”… No, a „pobożnych kapłanów” to już… Od razu się nasuwa, że są i…</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#GloszsaliWesoloscnasali">Głos z sali: Niepobożni.) (Wesołość na sali</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#PiotrZientarski">…niepobożni, tak. Już mamy tu jasną dychotomię. To wiele nie skróci, ale myślę, że może właśnie…</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#Gloszsali">Idzie w dobrym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#PiotrZientarski">…mogłoby być „kupców, rzemieślników, rolników, kapłanów, ziemian”… No, bo inaczej to dalej trzeba by było napisać „walecznych żołnierzy”, prawda, „wybitnych intelektualistów” itd. No, skoro… Może bez przymiotników. Tak bym proponował.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę, pan senator Żaryn.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#StanisławGogacz">Jeśli chodzi o drugi wniosek, jestem jak najbardziej za. Proszę skreślić „zapobiegliwych” i „pobożnych”.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#StanisławGogacz">A jeśli chodzi o pierwszy, to ja jednak byłbym za tym, żeby uznać w zasadzie za taką trochę niedyskutowalną tezę to, że Polacy nie znają historii Ormian i że przyjęcie rozprawki – słusznie pan senator tak ją nazwał – jest pewnego rodzaju nauką o zjawisku mniejszości, która po prostu jest w Polsce nieznana, a naprawdę zasługuje na to, aby być znana. I co do tego też nie powinniśmy mieć żadnych wątpliwości. Tak że prosiłbym o odejście od tego zwyczajowego traktowania uchwały okolicznościowej jako zawężającej sferę informacji do minimum i właśnie przyjęcie takiej rozbudowanej opowieści o wielu ludziach. Tym bardziej że nie będzie innej uchwały poza tą, tak więc to też jest jakiś powód. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#Gloszsali">To było pytanie…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#StanisławGogacz">Panie Senatorze, mam jeszcze pytanie, bo tych przymiotników jest więcej.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#Gloszsali">Właśnie.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#StanisławGogacz">2 zostały usunięte, ale proszę zwrócić uwagę, że mamy jeszcze „pracowitych rolników”, a przy „ziemianach” już przymiotnika nie ma. I żeby nie było jakiegoś konfliktu. (Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#StanisławGogacz">Czyli co? „Pracowitych” też skreślamy?</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#StanisławGogacz">Pan legislator chce się włączyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#MichałGil">Jeżeli już jest mowa o tym zdaniu, to po zmianach pozostaną spójniki. Jak rozumiem, zarówno wyraz „i”, jak i wyrazy „a także” również powinny zostać skreślone. I oczywiście przed „rolników” powinien znaleźć się przecinek.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#komentarz">(Brak nagrania)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#StanisławGogacz">…w akapicie są przymiotniki ocenne, a w innych akapitach już tego po prostu nie ma.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#MichałGil">Nie chcę się wypowiadać teraz… Chciałbym się skupić na tej technicznej kwestii. A w pozostałych nie zauważyłem… Chociaż oczywiście przymiotniki znajdują się w tym zdaniu.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#JanŻaryn">Ale tam rzeczywiście są rażące…</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#Gloszsali">Mikrofon, Panie Senatorze.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#JanŻaryn">Nie, nie, tylko dopowiadam, że w tym akapicie przymiotniki są rzeczywiście rażące i mogłyby zostać poddane niepotrzebnej dewaluacji.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#StanisławGogacz">Pan senator przewodniczący Pociej, tak? Nie?</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#AleksanderPociej">Nie, nie.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#Gloszsali">No, usunąć można…</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#StanisławGogacz">Jeżeli nie ma…</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#StanisławGogacz">Właśnie, bo myśmy przeglądali tę uchwałę tak wstępnie. I jeżeli nie ma innych uwag… Czy państwo chcecie jeszcze zapoznać się…</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#StanisławGogacz">Pan przewodniczący Pociej. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#AleksanderPociej">Tutaj, na pierwszej stronie jest takie zdanie: „W wieku XVIII widzimy ich wśród pionierów nowych dziedzin życia ekonomicznego – bankierów i manufakturzystów”. Ja wiem, że to słowo istnieje, ale według mnie jest ono w tym kontekście trochę anachroniczne. Czy…</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#Gloszsali">A mnie się podoba.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#AleksanderPociej">Nie, ja wiem, że w tamtym czasie dokładnie ten…</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#GloszsaliWesoloscnasali">Głos z sali: Może „menedżerów”.) (Wesołość na sali</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#komentarz">(Brak nagrania)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa, jeżeli nie ma innych uwag, to…</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#StanisławGogacz">A, jeszcze pan senator Ryszka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#CzesławRyszka">Ja chciałbym zwrócić uwagę, że… Tam jest „odegrali ważne role”. Powinno być „ważną rolę”. W liczbie pojedynczej, tak jest bardziej poprawnie.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#Gloszsali">Ostatnie zdanie z…</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#CzesławRyszka">To jest piąty wers od dołu na pierwszej stronie.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#JanŻaryn">Ostatnie zdanie w drugim akapicie.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#StanisławGogacz">A co pan chce, żeby było…</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#CzesławRyszka">Żeby było w liczbie pojedynczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#StanisławGogacz">„Ważną rolę”, tak? Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa, jeżeli nie ma jeszcze innych uwag, to proponuję, żebyśmy…</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#StanisławGogacz">Pan senator Piecha. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#WojciechPiecha">Ja mam jedną uwagę. Na pierwszej stronie, jest takie zdanie: „Tu trzeba wymienić przede wszystkim ks. Grzegorza Piramowicza, współbudowniczego Komisji Edukacji Narodowej”. No, troszeczkę ten wyraz „współbudowniczy”… Może zamienić to na „współtwórcę” czy coś takiego, wtedy chyba lepiej by to brzmiało.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#PiotrZientarski">„Współtwórcę” lepiej by brzmiało.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#Gloszsali">Może być.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#StanisławGogacz">„Współbudowniczy”…</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#PiotrZientarski">„Współtwórcę”.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#Gloszsali">Może być współtwórca.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#StanisławGogacz">Tak, „współtwórcę” bardziej… „Współtwórcę Komisji Edukacji Narodowej”…</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#Gloszsali">Jest konsensus.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#StanisławGogacz">Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa, to w takim razie proponuję, żebyśmy, jeżeli jest zgoda, że ten tekst już jest takim tekstem, który możemy przekazać na posiedzenie plenarne, razem ze sprawozdaniem, przegłosowali go. Z przyjętymi poprawkami, jak rozumiem, tak? Chodzi o te przymiotniki, o których mówiliśmy, w trzecim akapicie od końca. I oczywiście „odegrali ważną rolę”, a nie „ważne role”. I nie „współbudowniczego”, ale „współtwórcę”. Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#StanisławGogacz">W takim razie kto jest za przyjęciem projektu uchwały z przyjętymi poprawkami?</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#komentarz">(10)</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#StanisławGogacz">Tylko członkowie komisji głosują.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#StanisławGogacz">Było pytanie, kto jest za przyjęciem tego projektu uchwały, to teraz: kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#komentarz">(0)</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#StanisławGogacz">I kto się wstrzymał od głosu?</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#komentarz">(0)</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#StanisławGogacz">Nikt. Czyli wszyscy… 10 osób było za.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#StanisławGogacz">Sprawozdawcą, jak rozumiem… Czy pan profesor Jan Żaryn chce być sprawozdawcą, czy ktoś inny?</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#JanŻaryn">Tak, oczywiście, nie ma problemu. Bardzo chętnie.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#StanisławGogacz">To będzie jutro na posiedzeniu, o 12.30.</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#StanisławGogacz">Dziękujemy, Panie Mecenasie.</u>
          <u xml:id="u-20.19" who="#StanisławGogacz">Przechodzimy do punktu drugiego porządku obrad naszego posiedzenia komisji. Jest to pierwsze czytanie projektu uchwały w sprawie ustanowienia roku 2018 Rokiem Niepodległości Polski; druk senacki nr 611.</u>
          <u xml:id="u-20.20" who="#StanisławGogacz">Przedstawicielem wnioskodawców jest senator Jan Żaryn.</u>
          <u xml:id="u-20.21" who="#StanisławGogacz">Witamy panią legislator Iwonę Kozerę-Rytel. Witamy serdecznie.</u>
          <u xml:id="u-20.22" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę, Panie Senatorze, Profesorze Żaryn, o zreferowanie tej inicjatywy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#JanŻaryn">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#JanŻaryn">Wspomniany projekt uchwały rocznej jest oczywiście związany z obchodami, które będą miały miejsce w roku 2018, obchodami rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r. I zastanawiając się nad tym, jak całą rzecz najobszerniej ująć, jako wnioskodawca doszedłem do wniosku, że warto wpisać się w program, który jest programem ogólnopolskim – notabene w związku z decyzją także Senatu, który był współtwórcą odpowiedniej ustawy, ustanawiającej komitet obchodów setnej rocznicy odzyskania niepodległości – i nazwać rok 2018 Rokiem Niepodległości Polski, i w ten sposób jako Senat niejako globalnie wziąć udział w działaniach tegoż komitetu obchodów. Na czele wspomnianego komitetu obchodów stoi, jak wiadomo, pan prezydent Andrzej Duda. Marszałek Senatu jest, o ile wiem, z urzędu członkiem tegoż komitetu, a sekretariat tego komitetu, czyli można powiedzieć, zaplecze wykonawcze, znajduje się w rękach pana Jarosława Sellina, czyli wiceministra kultury i dziedzictwa narodowego.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#JanŻaryn">Uchwała proponowana przeze mnie jest, można powiedzieć, dalszym ciągiem… i takim aktem wpisującym się w obchody rocznicy odzyskania niepodległości. Wszystkie szczegóły dotyczące obchodów Roku Niepodległości Polski będą, a nawet już są, na stronie niepodlegla.gov.pl. I w związku z tym wypisywanie szczegółowego harmonogramu tych obchodów trochę mija się z celem, bo kto inny to za nas robi. To znaczy odpowiedzialny jest za to właśnie pan minister Jarosław Sellin. Ale tutaj, wykorzystując tę możliwość, ten instrument uchwały rocznej, chciałbym wprowadzić w treść tejże uchwały co najmniej 2 bardzo ważne wątki, które także i dziś są istotne, mianowicie oddać honor tym wszystkim Polakom, którzy działali na rzecz niepodległości – w skrócie, od pierwszego naczelnika do drugiego naczelnika, czyli od powstań, insurekcji po rok 1918 – a z drugiej strony pokazać, że nasza niepodległość i suwerenność są także zależne od pewnej globalnej solidarności, tzn. solidarności państw wychodzących z tego samego pnia cywilizacyjnego. My, jako Polska i Polacy, wygraliśmy I wojnę światową razem z Amerykanami, Wielką Brytanią, Francją. I to były te państwa, które wówczas niosły ze sobą zestaw najbardziej współczesnych, nowoczesnych i najbardziej ludzkich wartości. I my nie tylko się w to wpisaliśmy, wręcz odwrotnie: byliśmy jednymi ze współtwórców tego dzieła, co jest także jakąś lekcją dla współczesności. I z tego wynika taka, a nie inna treść proponowanej uchwały o Roku Niepodległości Polski.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#JanŻaryn">Znowu nie wiem, czy mam czytać całość, czy nie, ale myślę, że lepiej nie, tak więc…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#StanisławGogacz">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę, pan przewodniczący Pociej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#AleksanderPociej">Najpierw – pozwólcie koledzy – ogólna refleksja. Ja już kiedyś mówiłem, że mamy – to absolutnie nie odnośnie do tej uchwały – nadprodukcję takich uchwał. Popatrzcie panowie, co dzisiaj jest w porządku obrad. Uchwała o ustanowieniu roku 2018 Rokiem 100-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Uchwała w sprawie ustanowienia roku 2018 Rokiem Pamięci Powstania Wielkopolskiego. Uchwała w sprawie ustanowienia roku 2018 Rokiem Prawd Polaków spod Znaku Rodła. No, 5 uchwał. I co? Ten biedny 2018 r. będzie rokiem wszystkiego? Przecież to jest taka dewaluacja…</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#AleksanderPociej">2 uwagi do tej uchwały. Na drugiej stronie jest: „nasi sąsiedzi nie pogodzili się z utratą ziem, do których aspirowali lub które zajęli ponad 100 lat temu”. No, nie 100 lat temu, tylko 100 lat wcześniej. „100 lat temu” to by znaczyło, że 100 lat temu, prawda? A straciliśmy te ziemie 100 lat wcześniej.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#Gloszsali">Czyli na początku…</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#AleksanderPociej">Zamiast „100 lat temu” proponuję: „100 lat wcześniej”.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#StanisławGogacz">To jest druga strona, przedostatni akapit, tak?</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#AleksanderPociej">Druga strona… Nie, nie przedostatni. To jest trzeci wers od góry.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#AleksanderPociej">To pierwsza kwestia.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#AleksanderPociej">I druga: skoro już tak dokładnie piszemy, to ja bym prosił… Ja nie jestem tego kalibru historykiem, co pan senator Żaryn, ale chciałbym zauważyć, że w związku z I wojną światową zupełnie nie pamięta się, że ta I wojna światowa przyniosła nam nie tylko niepodległość, lecz także straty, które były procentowo prawie tak dramatyczne jak te poniesione w II wojnie światowej. I o tym się w ogóle nie pamięta. I również w tej uchwale… Jak podejmujemy uchwały dotyczące pośrednio II wojny światowej, za każdym razem mówimy, jakie to straty potworne ponieśliśmy, a nigdy nie mówimy, że w I wojnie światowej też straciliśmy około… Nie wiem, jeżeli chodzi o majątek… Ostatnio np. byłem w Łodzi, tam zostało wygolone wszystko. W pewnych regionach to były straty większe niż te poniesione w II wojnie światowej. I myślę, że… Nie podejmuję się tutaj wprowadzenia poprawek, ale ponieważ to jest, jak rozumiem, pierwsze czytanie i będziemy do tego jeszcze wracali, to bym prosił pana profesora, żeby ewentualnie przemyślał, jak można by było wstawić tutaj akapit dotyczący dramatu Polaków w tamtych czasach. Bo skoro już mówimy o jakimś walorze edukacyjnym tychże uchwał, to niech ta prawda również wybrzmi. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#AleksanderPociej">I przepraszam, wrócę jeszcze do pierwszej kwestii. Ja nie wiem, co chcecie koledzy zrobić z tym, że rok 2018 na jednym posiedzeniu staje się rokiem 5 czy 4 różnych wydarzeń.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#StanisławGogacz">Panie Senatorze, formalnie rzecz biorąc, w regulaminie mamy zapis, że możemy podjąć do 5 uchwał rocznych. Rok temu było, że do 3, a teraz mamy prawo podjąć ich do 5.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#AleksanderPociej">Tak, Panie Przewodniczący, ale ja nie mówię, że to jest niezgodne z regulaminem. Możemy przegłosować regulamin, że będzie można podjąć do 15 takich uchwał. No, zróbmy tak, że do 15, po co się będziemy jakoś limitować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#StanisławGogacz">No taki mamy regulamin. No to…</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#Gloszsali">Regulamin mamy zły.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#StanisławGogacz">Zgłoszenia… Każdy z senatorów ma prawo podjąć taką inicjatywę, a Senat in gremio będzie oczywiście decydował, która z tych inicjatyw zyska aprobatę i zostanie przegłosowana.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#StanisławGogacz">Tu nie mamy 5 propozycji. Mamy, zdaje się, 4, dlatego że o powstaniu wielkopolskim będzie jedna uchwała.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę, pan senator Żaryn.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#JanŻaryn">Jeśli można, chciałbym się odnieść do wypowiedzi pana senatora. Oczy-wiście, „100 lat wcześniej” brzmi zdecydowanie lepiej i bardzo dziękuję za tę poprawkę i zauważenie tego.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#JanŻaryn">Jeśli chodzi o kwestię merytoryczną, dotyczącą strat Polski w czasie I wojny światowej, nie ma cienia wątpliwości, że pan senator ma rację. Rzeczywiście, 4 lata obecności frontu na ziemiach polskich siłą rzeczy musiały spowodować olbrzymie straty gospodarcze. Przypomnę, że np. przemysł włókienniczy, dane z roku 1913… Nigdy żeśmy nie osiągnęli takiego poziomu eksportu, i wewnętrznego, i zewnętrznego, do roku 1939. To była taka olbrzymia… I dlatego Łódź jest tutaj bardzo dobrym przykładem. I to jest oczywiście prawdą. Podobnie jak prawdą jest to, że zginęło około miliona Polaków służących w wojskach państw zaborczych, którzy do siebie wzajemnie strzelali. Tak że wspomniana argumentacja jest oczywiście jak najbardziej racjonalna. Wydaje mi się jednak, że to nie jest na to miejsce, nie ta uchwała powinna o tym opowiadać. Chyba że chcemy powiedzieć coś przez to… No, ale to wtedy trzeba byłoby powiedzieć, że także powstańcy ginęli, od pierwszego powstania do ostatniego. My traktujemy to jako pewnego rodzaju wysiłek patriotyczny na rzecz odrodzenia Rzeczypospolitej i w kontekście odzyskania niepodległości nie traktujemy tego jako zło, tylko jako ofiarę. Możemy oczywiście zapisać to w takiej formule. Ale w innej formule byłby to, obawiam się, dysonans poznawczy. To znaczy uznawalibyśmy jednocześnie, że droga do niepodległości usłana najwyższą ofiarą jest czymś, czego powinniśmy się wstydzić, bo było to sprzeczne z pacyfistyczną wizją świata. Nie bardzo wiem, jak to byłoby odebrane z punktu widzenia pewnej logiki zapisu wewnętrznego. Tak więc trzeba by się rzeczywiście zastanowić, jak to zrobić, żeby nie wylać dziecka z kąpielą. Bo moglibyśmy wtedy powiedzieć coś, czego nie chcemy powiedzieć. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#StanisławGogacz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#StanisławGogacz">Pan senator Leszek Piechota. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#LeszekPiechota">Dziękuję, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#LeszekPiechota">Ja mam pytanie do pana profesora, w związku z tym samym zdaniem. Ja bym się chciał dowiedzieć, jakie to państwa inne niż państwa centralne i… No, Rosja wcześniej, nie bolszewicka… Jakie to inne państwa nie mogły się pogodzić z utratą ziem, do których aspirowały ponad 100 lat temu? Bo inne państwa poza tymi… Ja po prostu nie wiem, jakie wtedy były jeszcze inne, poza wymienionymi.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#JanŻaryn">Tam jest „aspirowali lub”…</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#LeszekPiechota">Nie, nie.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#JanŻaryn">Słowo „lub”…</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#LeszekPiechota">Tak, ale… „Pokonane mocarstwa centralne oraz bolszewicka Rosja, a także nasi sąsiedzi nie pogodzili się”. To pytam się, jacy inni sąsiedzi poza tymi państwami, ponad 100 lat temu aspirowali do naszych…</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#Gloszsali">Nie ponad 100 lat temu, tylko…</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#LeszekPiechota">No, czy tam w tej innej formułce. Napisane jest „ponad 100 lat temu”. Czy aby na pewno wcześniej? Chodzi mi o to, że tu już wszyscy zostali wymienieni. Państwa centralne to są Prusy i Austria, a bolszewicka Rosja to jest jakby spuścizna po Rosji. I pytam się, jakie jeszcze inne państwa w tym czasie aspirowały do wspomnianych ziem. No bo może czegoś nie wiem z historii. To wszystko, dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#JanŻaryn">Oczywiście chodzi przede wszystkim o Litwinów i Ukraińców, którzy byli beneficjentami pokoju brzeskiego z lutego i marca 1918 r., czyli pokoju podyktowanego zwycięskie wówczas Niemcy. I oni aspirowali do tego, żeby utrzymać wspomniane ziemie w swoim posiadaniu, mimo zwycięstwa drugiej strony, czyli Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Francji. Jak wiadomo, wywoływało to konflikty zbrojne, wojnę i powstania, jak – w przypadku Litwinów – powstanie sejneńskie czy…</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#LeszekPiechota">Tak, tylko że jest napisane, że to ci, co wcześniej, tych 100 lat temu czy 100 lat wcześniej…</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#JanŻaryn">Dlatego jest napisane „lub”.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#LeszekPiechota">„Do których aspirowali lub które zajęli ponad 100 lat temu”. I to wygląda tak, jak by były inne państwa, gdzieś w XVIII wieku, które też aspirowały, miały aspiracje imperialne. Wydaje mi się to nielogiczne, znaczy niespójne historycznie. I ta odpowiedź jakby nie jest adekwatna do tego zapisu. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#JanŻaryn">To znaczy mnie się to wydawało dość jasne, że skoro jest napisane „mocarstwa centralne oraz bolszewicka Rosja, a także nasi sąsiedzi”, to znaczy, że mamy do czynienia z 2 podmiotami: jeden to ci, którzy nie pogodzili się z utratą ziem, do których aspirowali, a drugi… Passus dalszy, czyli po wyrazie „lub”, odnosi się oczywiście tylko i wyłącznie do tych, którzy ponad 100 lat temu w ramach prowadzonej przez siebie imperialnej polityki te ziemie zagarnęli. Taka jest, jak mi się wydaje, czytelna logika tego zdania. Ale jeżeli ona jest nieczytelna, to oczywiście warto to zmienić. Zależy mi jednak na tym, żeby pokazać te obydwa problemy, które wówczas zaistniały. To znaczy z jednej strony Polska pojawiła się na mapach Europy w takim, a nie innym kształcie wbrew zarówno tym, którzy dokonali rozbiorów – i oni nie chcieli się pogodzić z tym faktem, faktem utraty ziem – jak i tym, którzy równolegle aspirowali do posiadania własnego państwa, tak jak Ukraina, albo do poszerzenia granic kosztem Polski, tak jak przede wszystkim Litwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#StanisławGogacz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#StanisławGogacz">Panie Senatorze, jeżeli pan złoży poprawkę, to będziemy głosowali. No, bo jak rozumiem… Jakby pan nie czuł się przekonany co do tego, co powiedział pan senator Żaryn…</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę, pani senator Zdrojewska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#BarbaraZdrojewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#BarbaraZdrojewska">Ja powiem tak: wybrzydzanie nad uchwałą o ustanowieniu roku niepodległości, jak się nie napisało swojej, byłoby niewłaściwe, tak więc… Ale chciałabym zgłosić kilka uwag. Pierwsza uwaga jest ogólna. Chcę podziękować panu Żarynowi za jego inicjatywę i ogrom pracy włożonej w przygotowywanie tych uchwał, które tak licznie spływają do naszej komisji i pod obrady Senatu, ale chciałabym zwrócić uwagę, że właśnie w tym przypadku… Np. taka uchwała dotycząca Ormian liczy 2 czy 3 strony, bo trzeba dokładnie wszystko wyjaśnić, a ta o niepodległości – 1,5 strony. Chciałabym poprosić pana senatora Żaryna właśnie, żebyśmy miarkowali. Ja uważam, że im krótsze uchwały, tym lepsze, dlatego że… I bardziej jest prawdopodobne, że ktoś je w ogóle przeczyta. Ja uważam, że uchwał tak długich, jak ta o Ormianach, nikt nie będzie czytał. Ta o niepodległości jest krótsza. Też nie znajduję uzasadnienia – bo tutaj akurat można by odnieść się i do przeszłości, i też do tego, co nam ta wolność dała, do jakichś refleksji nad tym… Chciałabym zwrócić uwagę – chociaż nie neguję takiego spojrzenia – że ta uchwała jest skierowana na to, jak doszliśmy do tej niepodległości, ale nie mówi się tam o tym, co ta niepodległość nam dała, uchwała się na tym nie skupia. No, ale, tak jak mówię, nie przygotowałam innej, tak że może mogłabym się odnieść…</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#BarbaraZdrojewska">Druga uwaga, coś, o czym zawsze mówię. Dwa razy jest tu użyte sformułowanie „Polska Odrodzona”, dużą literą. Nie mam nic przeciwko określeniu „Polska odrodzona”, ale „odrodzona” powinno być małą literą. Nie widzę powodów, żeby pisać dużymi literami. Jeżeli coś piszemy dużymi literami, to nie znaczy, że to jest ważniejsze. To jest troszkę tak, jakbyśmy krzyczeli. Nie trzeba. „Polska odrodzona”, wystarczy mała litera. Ta „Polska Odrodzona” się pojawia w czwartym wersie od góry i…</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#BarbaraZdrojewska">Proszę?</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#BarbaraZdrojewska">Tak, może nawet 3 razy.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#BarbaraZdrojewska">Zwracam na to uwagę, bo wiem, że istnieje taka skłonność, żeby zawsze używać dużych liter, ale to jest niewłaściwe i też niepoprawne językowo.</u>
          <u xml:id="u-32.8" who="#BarbaraZdrojewska">I kolejna kwestia, na którą chciałabym zwrócić uwagę, to jest trzeci akapit od początku. Mowa tam o wybuchu Wielkiej Wojny, o którą modlił się Adam Mickiewicz. I teraz powiem tak: Adam Mickiewicz, prawdę mówiąc, modlił się o wojnę powszechną za wolność ludów. I to było takie określenie… Ja nie wiem, czy on do końca myślał o takiej wielkiej wojnie. A określenia „wielka wojna”, co pan profesor Żaryn świetnie wie, używa się obecnie najczęściej do I wojny światowej, ale też – przypominam – do wielu innych wojen, np. Rosjanie mają swoją wielką wojnę ojczyźnianą itd., określa się tak również II wojnę światową. Ja bym wolała, żeby to… Zostawiłabym „wielkiej wojny”, ale na pewno nie „wielkiej” dużą literą, jakby to była jakaś nazwa własna. Tak że prosiłabym o to.</u>
          <u xml:id="u-32.9" who="#BarbaraZdrojewska">Mam jeszcze trochę uwag dotyczących wspomnienia w uchwale o pewnych kwestiach, a niewspomnienia o innych. Ale, tak jak mówię, czuję się winna, bo mogłam swoją uchwałę sformułować.</u>
          <u xml:id="u-32.10" who="#BarbaraZdrojewska">Zaznaczam jednak, że jeżeli ktoś chce, żeby taką uchwałę zaakceptował to cały Senat, to powinien już po tylu uwagach, które zgłaszamy po wielokroć podczas omawiania takich uchwał, jednak skłonić się do tego, żeby uwzględniać te uwagi. Zwłaszcza że moje są chyba takie dosyć niewinne, a jednak, z mojego punktu widzenia, ważne.</u>
          <u xml:id="u-32.11" who="#BarbaraZdrojewska">Nie podoba mi się też określenie „ludzie kultury z wieszczami narodu na czele”. To brzmi bardzo niedobrze. Prosiłabym tu o inne sformułowanie. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#StanisławGogacz">Czyli tu jest propozycja, żeby było małymi literami „odrodzonej” i „wielkiej”. A druga propozycja to taka, żeby po prostu inaczej sformułować… Pani Senator, ta ostatnia propozycja była taka, żeby inaczej sformułować… W którym miejscu jest tekst?</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#BarbaraZdrojewska">Już mówię. To jest w drugim akapicie, tam na końcu…</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#StanisławGogacz">„Z wieszczami narodu na czele”?</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#BarbaraZdrojewska">„Ludzie kultury z wieszczami narodu na czele. To jest naprawdę określenie z czasów…</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#StanisławGogacz">Ale nie ma pani propozycji?</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#BarbaraZdrojewska">No, powinniśmy się nad tym zastanowić…</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#StanisławGogacz">To poprosimy pod koniec… I poprosimy jeszcze senatora Żaryna, żeby ustosunkował się do tego.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#BarbaraZdrojewska">Tak, ja jeszcze pomyślę.</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#StanisławGogacz">Następna osoba, która się zgłosiła, to jest pan senator Czerwiński. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#JerzyCzerwiński">Panie Przewodniczący, Wysoka Komisjo, pierwsza moja uwaga dotyczy wypowiedzi pana senatora Piechoty. Ja bym jednak zostawił tutaj ten fragment o naszych sąsiadach, którzy…</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#StanisławGogacz">Proszę włączyć mikrofon.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#JerzyCzerwiński">Proszę?</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#Gloszsali">Włączony jest.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#JerzyCzerwiński">(Głos z sali: Mikrofon proszę włączyć.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#JerzyCzerwiński">Aha, rozumiem. Dobrze. Instrukcja obsługi.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#JerzyCzerwiński">Tak więc odnośnie do wypowiedzi pana senatora Piechoty… Zostawiłbym to sformułowanie, które jest w tej chwili w tekście. Bo myśmy przecież mieli problemy graniczne, np. z Czechosłowacją, odnośnie do Orawy, Spiszu. To nie było tak słodko, że wszyscy nasi sąsiedzi zgodzili się od razu na granice naszego niepodległego państwa, które były po I wojnie światowej. Tak że to bym tutaj zostawił.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#JerzyCzerwiński">Tak że to jest argument za tekstem obecnym.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#JerzyCzerwiński">Ale mam jedną uwagę do tego tekstu pierwotnego. Chodzi o drugi akapit od końca. Tu jest sformułowanie w cudzysłowie: „zachowali się, jak trzeba”. To jest sformułowanie, które weszło do naszego języka w związku z żołnierzami wyklętymi. Ono z I wojną światową, z jej końcówką i odzyskaniem niepodległości ma niewiele wspólnego. To jest taki jakby dysonans, może nawet nie językowy – bo człowiek wykształcony będzie rozumiał, o co chodzi – ale taki w pewnym sensie stylistyczny. Bo ktoś, kto będzie czytał tę uchwałę, nagle dostanie wtręt z innej epoki. Ja bym to po prostu wykreślił. I w związku z tym drobna poprawka: „politykom i dowódcom, jak i tym wszystkim, którzy w latach zmagań o wolną i niepodległą Polskę dali świadectwo swej miłości do ojczyzny, wpisując się swą postawą w piękne strofy” itd. Czyli pominąłbym wspomniane sformułowanie. Jak mówię, ono jest z innego kręgu historyczno-kulturowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#StanisławGogacz">Czyli w miejsce „zachowali się, jak trzeba” wpisać „dali świadectwo”, tak?</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#Gloszsali">To tam dalej jest, tylko…</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#StanisławGogacz">A, dobrze. Czyli to wykreślamy, a „dając” zmieniamy na „dali”. Dobrze. To jest taka propozycja pana senatora. Dobrze. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#StanisławGogacz">Następny senator, który się zgłosił, to pan senator Misiołek. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#AndrzejMisiołek">Ja również w kwestii tej uwagi, którą zgłosił pan senator Piechota. Myślę, że jest w tym dużo racji, dlatego że żadne z tych państw, o których mówimy, czyli Litwa, Ukraina i Czechosłowacja, nie istniało w czasie, kiedy Polska była rozbierana. W związku z tym one jakby nie mogły aspirować do tego, co było 100 lat wcześniej, bo 100 lat wcześniej tych państw po prostu nie było. I jest w tym duża logika. No, Czesi walczyli nie tylko o Spisz, ale przede wszystkim o Zaolzie, które nam próbowali odebrać i w części odebrali. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#StanisławGogacz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#StanisławGogacz">Pan senator Piotr Zientarski. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#PiotrZientarski">Chodzi mi o przedostatni akapit, który zresztą jest typowy dla tego rodzaju uchwał okolicznościowych. Chodzi mi o szyk i o, że tak powiem, odpowiedni do tworzenia uchwały… Mianowicie nie „dziś”, dlatego że uchwała będzie z dnia poprzedzającego rok… Dziś nie mamy setnej rocznicy. W związku z tym ja…</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#PiotrZientarski">Nie, ja proponuję inaczej. „Senat Rzeczypospolitej Polskiej, ustanawiając rok 2018 Rokiem Niepodległości Polskiej, w 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości składa hołd zarówno przywódcom” itd. Zmiana jedynie szyku. Czyli „Senat – tak jak zawsze, jak zwykle to robimy – Rzeczypospolitej Polskiej, ustanawiając rok 2018 Rokiem Niepodległości Polskiej, w 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości składa hołd zarówno przywódcom polskim”…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#StanisławGogacz">Czyli wykreślamy słowa…</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#PiotrZientarski">Wykreślamy słowo „dziś” i zmieniamy szyk. Zaczynamy od „Senat Rzeczypospolitej Polskiej”.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#StanisławGogacz">A, czyli wykreślamy „dziś, w 100. rocznicę odzyskania przez Polskę”…</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#PiotrZientarski">Nie, nie. Tylko „dziś”. Wykreślamy słowo „dziś” i zmieniamy szyk.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#StanisławGogacz">Tak, to rozumiem. Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#StanisławGogacz">To już propozycje…</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#StanisławGogacz">Pan senator Pociej, bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#AleksanderPociej">Panie Przewodniczący, ja wracam do mojej pierwszej uwagi. I tutaj zwracam się do pana senatora Żaryna. Ja zaproponowałem, żeby słowa „zajęli ponad 100 lat temu” zamienić na „zajęli ponad 100 lat wcześniej”. Ale właśnie z tego powodu, że tam są wymieszane państwa centralne i zaborcy, którzy zabrali nam ziemie rzeczywiście właśnie ponad 100 lat wcześniej, 123 lata wcześniej, oraz kraje, które aspirowały 100 lat temu… Tu jest problem. Nie można tych 2 zdarzeń ująć w jednym sformułowaniu: „100 lat temu” lub „100 lat wcześniej”. Trzeba albo to opisać osobno, albo, tak jak senator Piechota tutaj mówił, zrezygnować z pewnej części. Bo za jednym razem tego się nie uda załatwić. I, jako do autora, zwracam się… Coś trzeba tutaj wyczyścić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#StanisławGogacz">Pani senator Zdrojewska, bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#BarbaraZdrojewska">Ja jeszcze chciałabym poprosić o wyjaśnienie tego, co jest na stronie czwartej z tyłu, czyli tego wstępnego ramowego programu obchodów, który nie jest żadnym nawet wstępnym i ramowym programem obchodów. Tytuł jest mylący, nie ma tu żadnego wstępnego ramowego programu obchodów. To jest jakieś takie przyczynkowe omówienie sytuacji, która jest w tej chwili. A przecież przyjęliśmy uchwałę Senatu przygotowaną przez pana prezydenta… To nie za bardzo się odnosi do tej uchwały. I, z całym szacunkiem, uważam, że to jest w ogóle niepotrzebne. I chciałabym, aby wyjaśnić… Czy to jest uzasadnienie do uchwały? Czy to jest część integralna uchwały? Co to jest? To jedna kwestia.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#BarbaraZdrojewska">I jeszcze druga. Chciałabym zwrócić państwa uwagę na jedną sprawę. Pan profesor Żaryn wymienia tutaj, w akapicie drugim, pokolenia Polaków, które walczyły, doprowadziły do niepodległości. I wymienia tutaj powstańców niosących w sercu pamięć o I Rzeczypospolitej, ludzi kultury z wieszczami narodu na czele… Ja bym proponowała, żeby po prostu wyrzucić to „z wieszczami narodu na czele”. Później jest tam przywołany Mickiewicz, tak więc… Chciałabym zwrócić też uwagę, że mamy do czynienia nie tylko z wieszczami, też np. Fryderyk Chopin itd… No, było więcej tych osób, które budziły wspomniany patriotyzm. Nie uważam, że konieczne jest wymienianie. Tak że ja bym wykreśliła to „z wieszczami narodu na czele”.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#StanisławGogacz">Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#BarbaraZdrojewska">I teraz proszę państwa, dalej, po „ludzie kultury”, jest „przemysłowcy i polska inteligencja wielkomiejska, w końcu robotnicy i chłopi”. Zastanówmy się, kogo nam brakuje w tym zestawieniu. Nie wiem, czy to było, Panie Senatorze, celowe, czy zapomniał pan. Chciałabym zwrócić uwagę, że oprócz inteligencji wielkomiejskiej istniała jeszcze inteligencja pozamiejska, istniała też szlachta. Czy… I mówię tutaj poważnie, bo jest to jedyna grupa przez pana niewymieniona, a mająca jednak wkład w odzyskanie niepodległości, w uczestnictwo w powstaniach, w budowaniu patriotyzmu itd. itd. To nie miało miejsca tylko w wielkich miastach, ale również na prowincji, na wsiach etc. Tak że chciałabym jeszcze zwrócić państwa uwagę na to. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#StanisławGogacz">Czy pani senator proponuje, żeby dodać jakąś grupę do tego wyliczenia?</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#StanisławGogacz">(Senator Barbara Zdrojewska: Nie, ja proszę pana Żaryna, żeby powiedział, czy to było celowe, żeby się ustosunkował i sam zaproponował poprawkę. Bo uważam, że jest to niedopatrzenie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#StanisławGogacz">Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa, Pani Senator, jeżeli chodzi o kalendarium wydarzeń, to mamy taki obowiązek wynikający z regulaminu, do ustaw rocznych musimy dołączać takie kalendarium. Ja myślę, że akurat to, co mówił senator Żaryn… Jeżeli chodzi o taką intencję jak setna rocznica odzyskania niepodległości i odrodzenia państwa polskiego, no to faktycznie będzie dużo centralnych uroczystości. I myślę, że również pani mecenas uzna, że ten załącznik, zatytułowany „Wstępny ramowy program obchodów”, będzie spełniał wymogi regulaminowe.</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#StanisławGogacz">Tutaj oczywiście pytanie do pana senatora Żaryna i jeżeli… No, pierwsze pytanie, które zadał przewodniczący Pociej – prosiłbym, żeby jakoś do tego się ustosunkować. No i to, co właśnie powiedziała pani senator Zdrojewska: czy powinniśmy wykreślić… I do państwa oczywiście też pytanie: czy powinniśmy wykreślić w drugim akapicie słowa „z wieszczami narodu na czele”? I też czy to wyliczenie grup społecznych, które… Czy nie ma ryzyka, że pominiemy jakąś bardzo ważną grupę społeczną?</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#StanisławGogacz">Ale zanim panu udzielę głosu, to może skończmy dyskusję. Bardzo proszę. Proszę o krótkie wypowiedzi, dlatego że mamy… Najlepiej propozycje, prosiłbym, żeby propozycje…</u>
          <u xml:id="u-43.6" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-43.7" who="#StanisławGogacz">Tak, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#ZbigniewCichoń">Panie Przewodniczący, Szanowni Państwo, ja konkretnie proponuję zastąpić to sformułowanie „ludzie kultury z wieszczami narodu na czele”, po „Rzeczypospolitej”, sformułowaniem „wieszczowie narodu, ludzie kultury”. Potem byłaby „polska inteligencja” – wykreśliłbym „wielkomiejska”, bo uważam, że nie ma sensu robić podziału na wielkomiejską i inną. I to by byli ci, że tak powiem, mocarze ducha. I dopiero potem bym dał tych, co z pracy organicznej… czyli „przemysłowcy, robotnicy i chłopi”. Tam jest „w końcu robotnicy i chłopi”, ja bym wykreślił sformułowanie „w końcu”, no bo takie użycie „w końcu” ma dla niektórych charakter jakby troszeczkę pejoratywny, że ci są na samym końcu. A nie o to nam chodzi, tylko o to, żeby wszystkich uszanować i wyliczyć, że brali w tym, o czym tu mowa, udział. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#StanisławGogacz">Zawsze ktoś musi być w takim wyliczeniu na końcu, o ile nie zastosujemy alfabetu.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#StanisławGogacz">Pan senator Marek Borowski. Bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#ZbigniewCichoń">Można by jeszcze wstawić ziemiaństwo przy okazji tych wyliczanek.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę, Panie Senatorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#MarekBorowski">Dodałbym jeszcze Ormian. (Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#MarekBorowski">Wrócę do tej sprawy wspomnianych sąsiadów, bo faktycznie ta kwestia, co było 100 lat wcześniej, a co było 100 lat temu, powoduje, że tego zdania nie da się utrzymać. I proponuję cięcie chirurgiczne, to znaczy po prostu wyłączenie fragmentu o naszych sąsiadach i skoncentrowanie się na pokonanych mocarstwach centralnych oraz bolszewickiej Rosji, ponieważ te 3 wielkie potęgi przez cały czas później, można powiedzieć, aspirowały do ziem polskich. A te kwestie z Litwą czy z Czechami były mimo wszystko stosunkowo drobne. I ja oczywiście tego nie lekceważę, tylko że tego się nie da ująć. Musielibyśmy tych sąsiadów wyłączyć i nadać im jakąś specjalną wagę, a to też nie byłoby dobre. Tak że proponuję tak: „Pokonane mocarstwa centralne oraz bolszewicka Rosja nie pogodziły się z utratą ziem, które zajęły ponad 100 lat temu w ramach prowadzonej przez siebie imperialnej polityki”. I to jest właściwie kluczowe dla sprawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#StanisławGogacz">Proszę bardzo, myślę, że dyskusję już zakończyliśmy, bo nie widzę osób zgłaszających się. Bardzo proszę pana senatora o krótkie ustosunkowanie się do tego wszystkiego i będziemy przystępowali do redagowania całego tekstu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#JanŻaryn">Tak, jeśli o mnie chodzi, to bardzo dziękuję wszystkim za uwagi i po kolei… Najpierw powiem tak generalnie, że ewidentnie te uwagi dobrze czynią tej uchwale. A jeśli chodzi, po kolei, o najważniejsze kwestie, to oczywiście, w sformułowaniu „Polska Odrodzona” można zmienić wielką literę na małą, nie mam żadnych zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#JanŻaryn">Wolałbym też, żeby nie skreślać całości tego wyliczenia grup społecznych, którym zawdzięczamy niepodległość. Wydaje się, że lepszym pomysłem byłoby dopisanie 2 grup, czyli ziemiaństwa i duchowieństwa, do tych istniejących, oczywiście bez wyrazów „w końcu”. Tak że byłoby „ludzie kultury, przemysłowcy, polska inteligencja, ziemiaństwo, duchowieństwo, robotnicy i chłopi”. I wtedy chyba byśmy jednak ogarnęli całość.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#JanŻaryn">Tak, bez… Tylko wtedy jest oczywiście problem, bo sformułowanie „ludzie kultury z wieszczami narodu na czele” miało według mnie wypełnić pewną lukę informacyjną, polegającą na tym, że chodzi o kraj i również o emigrację. Żeby z kolei nie wyłączyć z tego emigracji. W tym nowym zapisie jest to wykreślone, ale…</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#BarbaraZdrojewska">Ale ja zwracam uwagę, że pan senator…</u>
          <u xml:id="u-48.6" who="#StanisławGogacz">Senator Cichoń.</u>
          <u xml:id="u-48.7" who="#BarbaraZdrojewska">Senator Cichoń wspomniał…</u>
          <u xml:id="u-48.8" who="#StanisławGogacz">Żeby wieszczowie zostali.</u>
          <u xml:id="u-48.9" who="#BarbaraZdrojewska">… żeby zostawić wieszczów, tylko…</u>
          <u xml:id="u-48.10" who="#JanŻaryn">Aha, żeby zostali, tak? Dobrze, to skoro zostawiamy, to kiedy dodamy ziemiaństwo i duchowieństwo…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#StanisławGogacz">Przypomnij jeszcze, jak to było.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#ZbigniewCichoń">Ja proponuję, proszę państwa, żeby po słowach „I Rzeczypospolitej” wpisać „wieszczowie narodu, ludzie kultury, polska inteligencja”…</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#Gloszsali">Jeszcze „ziemiaństwo”.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#ZbigniewCichoń">Tak, „ziemiaństwo i duchowieństwo”, a potem „przemysłowcy, robotnicy i chłopi”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#JanŻaryn">To w takim zapisie… Dobrze. Dalej…</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#JanŻaryn">Przepraszam, można?</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#JanŻaryn">Dalej, w następnym akapicie… Oczywiście, wiemy wszyscy, że „Wielka Wojna” to jest I wojna światowa. Tu od razu, w tym samym zdaniu, jest zapisane, że do dziś jest to niezapomniana tragedia narodów, tak więc kwestia strat osobowych jest zasygnalizowana.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#StanisławGogacz">Była propozycja, żeby to było małą literą…</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#JanŻaryn">Określenie „Wielka Wojna” jako I wojna światowa zawsze było pisane dużymi literami. Jeżeli jednak to dla kogoś dzisiaj stanowi zagadkę, to proponuję, żeby zamienić na „I wojny światowej” i tyle, to będzie obiektywna nazwa. Ale w literaturze historycznej, wszędzie, gdzie państwo zajrzą, to oczywiście „Wielka Wojna” to jest I wojna światowa, a nie druga.</u>
          <u xml:id="u-51.6" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-51.7" who="#JanŻaryn">Ale dla jasności przekazu…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#StanisławGogacz">Panie Senatorze, pan cały czas podnosi rękę, czy pan chce zabrać głos koniecznie teraz, czy jak skończy pan senator Żaryn?</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#Gloszsali">Mikrofon, Panie Senatorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#PiotrZientarski">…o ludziach kultury i wieszczach, żeby jakby zamknąć ten temat. Zgoda z wieszczami narodu, ale, analogicznie do tego, co jak mówił pan Czerwiński, że „zachowali się, jak trzeba” to nie jest z tej epoki… Wydaje mi się, że „ludzie kultury”… Wtedy tak nie określano. Bo ziemiaństwo to też byli ludzie kultury, przede wszystkim. Inteligencja to byli ludzie kultury. A nam chodzi przecież o artystów. Chopin, Grottger, Matejko… No, artyści. Ludzie kultury to są działacze…</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#Gloszsali">Tak, tak.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#PiotrZientarski">A chodzi o artystów. I myślę, że powinno być „wieszczowie, artyści”, a nie „ludzie kultury”.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#PiotrZientarski">Tak, zbyt współczesny. To taka moja uwaga.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#StanisławGogacz">Panie…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#JanŻaryn">Według mnie „ludzie kultury” to jest obiektywne sformułowanie i nie stanowi to jakiejś…</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#PiotrZientarski">Dzisiejsze…</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#JanŻaryn">No, dzisiejsze, bo dzisiaj piszemy tę uchwałę. Tak że mnie to nie razi, ale…</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#JanŻaryn">Jasne. Oczywiście.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#PiotrZientarski">Inteligencja…</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#JanŻaryn">Tak, inteligencja to też ludzie kultury…</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#StanisławGogacz">Chodzi o bardziej takie instytucjonalne podejście, że artysta to już…</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#JanŻaryn">Jest to instytucjonalne. Rzeczywiście. Jeżeli państwo wolą „artyści”, nie ma problemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#StanisławGogacz">Dobrze, to w takim razie proszę o zapisanie tej propozycji. Myślę…</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#JanŻaryn">„Artyści z wieszczami narodu na czele”. Proszę bardzo. Nie ma problemu.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#Gloszsali">„Wieszczowie” i przecinek.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#JanŻaryn">Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#Gloszsali">„Na czele” już wyrzuciliśmy.</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#JanŻaryn">Dobrze, niech będą artyści. Nie ma problemu. Jeżeli to brzmi…</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa, jest tutaj propozycja, żebyśmy jeszcze raz całe to zdanie przeczytali. Kto się podejmie tego zadania?</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#Gloszsali">Pan senator Cichoń może.</u>
          <u xml:id="u-55.8" who="#StanisławGogacz">O, bardzo proszę. Niech pan przynajmniej zacznie, Panie Senatorze.</u>
          <u xml:id="u-55.9" who="#ZbigniewCichoń">Całe zdanie, tak?</u>
          <u xml:id="u-55.10" who="#Gloszsali">Tak.</u>
          <u xml:id="u-55.11" who="#komentarz">(Brak nagrania)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#ZbigniewCichoń">Pardon. Już.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#ZbigniewCichoń">„Dziewiętnastowieczne pokolenia Polaków, powstańcy niosący w sercu pamięć o I Rzeczypospolitej”…</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#Gloszsali">Wieszczowie…</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#ZbigniewCichoń">…„wieszczowie narodu”…</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#Gloszsali">Artyści.</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#ZbigniewCichoń">…„artyści”…</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#Gloszsali">Polska inteligencja.</u>
          <u xml:id="u-56.7" who="#ZbigniewCichoń">…„polska inteligencja, ziemiaństwo, duchowieństwo, przemysłowcy, robotnicy i chłopi”.</u>
          <u xml:id="u-56.8" who="#StanisławGogacz">Ale ludzie kultury zostali pominięci.</u>
          <u xml:id="u-56.9" who="#ZbigniewCichoń">No bośmy zastąpili artystami.</u>
          <u xml:id="u-56.10" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-56.11" who="#ZbigniewCichoń">Są wieszczowie i artyści.</u>
          <u xml:id="u-56.12" who="#MarekBorowski">I jeszcze tylko Ormian tu nie ma.</u>
          <u xml:id="u-56.13" who="#Gloszsali">I górnicy i hutnicy, może jeszcze to wpiszmy.</u>
          <u xml:id="u-56.14" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-56.15" who="#PiotrZientarski">Ustaliliśmy, że artyści to są ludzie kultury.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#StanisławGogacz">I, jak rozumiem, również jest zgoda co do tego zdania na początku trzeciego akapitu, żeby słowa „Wielkiej Wojny” zastąpić słowami „I wojny światowej”, tak? Jest taka zgoda? Bo wtedy będzie czytelniej.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#StanisławGogacz">Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#StanisławGogacz">Nie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#ZbigniewCichoń">Ale, proszę państwa, w literaturze pięknej częściej się używa sformułowania „Wielka Wojna”. Bo oczywiście „I wojna światowa” to z punktu widzenia tylko i wyłącznie historyków niewątpliwie jest sformułowanie prawidłowo oddające sens. Ale jeśli chodzi o odwołanie się do takiej wielkiej kultury, do literatury, no to tam mówiło się raczej o Wielkiej Wojnie. Dlatego ja bym to zostawił. To ma taki bardziej humanistyczny i szeroki wydźwięk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#StanisławGogacz">Jest propozycja, żeby to zostawić tak, jak było. Była propozycja, jak rozumiem, pana senatora Żaryna… To znaczy pan stwierdził, że tu jest dowolność, że i taką formę można wstawić, i taką. Tak że proszę o kontynuowanie tych właśnie…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#JanŻaryn">To znaczy tutaj jest mi, krótko mówiąc, obojętne.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#JanŻaryn">A najważniejsza jest kwestia, którą podnosili i pan senator Pociej, i pan senator Borowski. Rzeczywiście z różnych powodów, o których nie trzeba już w tej chwili koniecznie wspominać, może lepiej by było pozostać przy zapisie, który proponował pan senator Borowski, czyli żeby to zdanie z trzeciego akapitu od dołu brzmiało: „Pokonane mocarstwa centralne oraz bolszewicka Rosja nie pogodziły się z utratą ziem, które zajęły ponad 100 lat wcześniej w ramach prowadzonej przez siebie imperialnej polityki”. Oczywiście, znowu „bolszewicka Rosja” jest współczesnym wówczas określeniem, a 100 lat wcześniej Rosji bolszewickiej nie było, w związku z tym można to poprawić jeszcze dalej: „pokonane mocarstwa centralne oraz Rosja nie pogodziły się”, żeby już zostać w logice stulecia, a uznać, że „bolszewicka” nie jest tutaj najistotniejszym słowem, tylko bieżącym przymiotnikiem. Tak więc proponowałbym już pozostać przy takim najogólniejszym stwierdzeniu: „pokonane mocarstwa centralne oraz Rosja nie pogodziły się z utratą ziem” itd.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#JanŻaryn">I także zdecydowanie zgadzam się z tym, co powiedział pan senator Zientarski, żeby odwrócić kolejność wyrazów we wspomnianym zdaniu, tak żeby najpierw było „Senat Rzeczypospolitej”, a dalej „w 100. rocznicę”.</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#JanŻaryn">A jeżeli chodzi o słowa „zachowali się, jak trzeba”, to oczywiście jest to właśnie próba uwspółcześnienia… Mój zamysł był taki, aby współczesnym językiem żołnierzy wyklętych i tymi znanymi słowami Inki Siedzikówny niejako związać ze sobą te wszystkie pokolenia. Ale jeżeli to jest symbolika za daleko idąca i może wywoływać brak czytelności… Bo oczywiście było to świadomie… No, wszyscy rozumiemy, kto to powiedział i w jakim kontekście. Dla mnie to było dość oczywiste, że w ten sposób wiążemy rok 1918 z dalszym ciągiem zdarzeń, które prowadzą do współczesności. Ale jeżeli to jest niezrozumiałe albo mylące, to nie ma problemu, można to śmiało skreślić. Nie wszystko musi być napisane w jednej uchwale. I wtedy to zdanie by brzmiało, zgodnie z sugestią panów senatorów, tak: „Senat Rzeczypospolitej Polskiej, ustanawiając rok 2018 Rokiem Niepodległości Polski, w 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, składa hołd zarówno przywódcom polskim, politykom i dowódcom, jak i tym wszystkim, którzy w latach zmagań o wolną i niepodległą Polskę dali świadectwo swej miłości do Ojczyzny” itd., aż do strofy Leopolda Staffa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#StanisławGogacz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#StanisławGogacz">Myślę, że skoro cały tekst został już nam tu przedstawiony, to chyba nie ma potrzeby odczytywać go na nowo. Szczególnie drugi akapit został bardzo dokładnie przeczytany przez pana senatora Cichonia. Później… Jeżeli chodzi o trzeci akapit, początek, to jednak pozostalibyśmy…</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#komentarz">(Rozmowy na sali)</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#StanisławGogacz">Pani Senator, bardzo proszę, żebyśmy teraz posłuchali.</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#StanisławGogacz">Początek akapitu… Była też duża dyskusja co do tego, czy ma być „I wojna światowa”, czy pozostajemy przy określeniu „Wielka Wojna”. Pan senator Żaryn stwierdził, że tu jest jakby dowolność, a pan senator Cichoń stwierdził, że w literaturze częściej się spotyka określenie „Wielka Wojna”. I co do tego bym prosił o odpowiedź.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#StanisławGogacz">Dalej: małą literą „odrodzonej”…</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#StanisławGogacz">Jeżeli chodzi o przedostatni akapit, to przed chwilą zostało przedstawione to, żeby wykreślić słowa…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#BarbaraZdrojewska">Ja przepraszam, ale… Mówiłam o tym, żeby „Wielka Wojna” było małą literą, a teraz zauważyłam, że jeszcze „Stary Kontynent” jest pisany dużą literą – nie wiem, z jakiego powodu. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#StanisławGogacz">No, skoro „I wojna światowa”… dużą literą… Czy możemy tu zastosować taką analogię, że „Wielka Wojna” dużą literą, pomimo że nie musi być… Czy to może być małą literą? Bardzo proszę o informację.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#JanŻaryn">Moim zdaniem „Wielka Wojna” pisze się dużą literą. Ale ja mówię o tym z punktu widzenia historyka, a dzisiejsza gramatyka języka polskiego… To idzie w kierunku zmniejszania ewidentnie wszystkiego, więc prawdopodobnie współczesny polonista…</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#StanisławGogacz">Ale to czytał polonista i…</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#JanŻaryn">…powiedziałby, że należy napisać „wielka wojna”, małymi literami. Ja bym napisał dużą, ale jestem historykiem, a nie polonistą.</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#StanisławGogacz">To zostajemy przy dużej literze.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#StanisławGogacz">Pan senator Misiołek. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#AndrzejMisiołek">Ja też chciałbym się do tego odnieść. Ja też nie jestem polonistą, ale uważam, że to jest nazwa własna…</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#Gloszsali">No właśnie.</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#AndrzejMisiołek">…określonej wojny, właśnie tej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#StanisławGogacz">No to mamy dużą literą.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#StanisławGogacz">Zostajemy przy dużej.</u>
          <u xml:id="u-67.3" who="#StanisławGogacz">Pan senator Czerwiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#JerzyCzerwiński">Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo!</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#JerzyCzerwiński">À propos tego początku trzeciego akapitu… Bo my tu chcemy pożenić tak naprawdę dwie sprawy…</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#StanisławGogacz">Który to akapit?</u>
          <u xml:id="u-68.3" who="#JerzyCzerwiński">…dwie informacje. Cały czas mówimy „wybuch Wielkiej Wojny” lub „I wojny światowej”. Po pierwsze, stwierdzamy fakt wybuchu I wojny światowej, po drugie, wskazujemy fakt istnienia pojęcia Wielkiej Wojny, o której marzył Mickiewicz. Ja proponuję więc taki zapis, który według mnie jest w stanie to skonsumować, a mianowicie: „Wybuch I wojny światowej”, myślnik… I tutaj zapis dużą literą oczywiście, bo to jest tak naprawdę nazwa własna. Czyli: myślnik, „Wielkiej Wojny, o którą modlił się Adam Mickiewicz. To byłoby po prostu takie wtrącenie. I myślnik, „która dla wielu stała się niezapomnianą do dziś” itd. I to będzie wyjaśnienie, że to była „Wielka Wojna, o którą modlił się Mickiewicz”, ale teraz nazywamy ją I wojną światową.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#StanisławGogacz">Czyli jest…</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#BarbaraZdrojewska">Ja przepraszam…</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#StanisławGogacz">Pani senator…</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#BarbaraZdrojewska">No właśnie…</u>
          <u xml:id="u-69.4" who="#StanisławGogacz">Chwileczkę.</u>
          <u xml:id="u-69.5" who="#StanisławGogacz">Panie Senatorze Sprawozdawco, czy odpowiada panu taka zamiana, czyli zapis „Wybuch I wojny światowej”, a później przechodzimy do „Wielkiej Wojny”?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#JanŻaryn">No tak, znowu… Przepraszam, że to powiem, ale jeżeli chcemy być purystami językowymi, no to zauważmy, że Adam Mickiewicz się modlił o wojnę powszechną narodów. Ja oczywiście nie uważam, że należy cytować wszystko, co mówił Adam Mickiewicz, bo my dokonujemy pewnych skrótów myślowych. Mnie się wydawało, że z jednej strony skrót myślowy „Wielka Wojna”, jako oczywista I wojna światowa, z drugiej strony przypomnienie Mickiewicza w tym kontekście… Choć oczywiście on nie modlił się o I wojnę światową, Drodzy Państwo – to jest tylko i wyłącznie pewien skrót myślowy…</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#StanisławGogacz">A więc pozostajemy przy określeniu „Wielka Wojna”…</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#JanŻaryn">…który każdy inteligentny człowiek sobie rozbierze i zrozumie…</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#StanisławGogacz">Chyba że pan senator zgłosi poprawkę, to wtedy…</u>
          <u xml:id="u-70.4" who="#JanŻaryn">Możemy być purystami, rzecz jasna, tylko że wtedy trzeba by 40 zdań.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#StanisławGogacz">Panie Senatorze, to zostajemy… Tak, to zostajemy przy „Wielkiej Wojnie”. Chyba że pan senator zgłosi formalnie wniosek – wtedy będziemy musieli go przegłosowywać.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#StanisławGogacz">Jeszcze pani senator Zdrojewska chciałaby dodać… Chodzi o ten „Stary Kontynent”, tak? O to, jak to się pisze, tak?</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#BarbaraZdrojewska">Proszę państwa…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#JanŻaryn">„Stary Kontynent” moim zdaniem też dużą literą, bo to jest nazwa własna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#BarbaraZdrojewska">Mamy… No, nazwa własna… Szanowni Państwo, ja bym tutaj naprawdę polemizowała. Proszę zobaczyć, że gdybyśmy pisali wielkimi literami wszystkie wydarzenia historyczne, które określamy tu takimi nazwami własnymi, to naprawdę trudno by było cokolwiek czytać. „Stary Kontynent”, pisany dużą literą, już od lat… To nie to, że… Jest po prostu… No, tak się pisze. Pan powiedział, że kiedyś było inaczej, a poloniści dzisiaj piszą inaczej. No, ja wiem, że znalazł pan „Stary Kontynent”, no tak, ale…</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#JanŻaryn">Nie tylko w słowniku języka polskiego.</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#Gloszsali">To jest Europa. To znaczy: Europa.</u>
          <u xml:id="u-73.3" who="#BarbaraZdrojewska">Ja rozumiem, ale…</u>
          <u xml:id="u-73.4" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-73.5" who="#BarbaraZdrojewska">Europa to Europa. Stary… Różne słowa są po to, żeby nazywać różne rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-73.6" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-73.7" who="#BarbaraZdrojewska">Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-73.8" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa, Pani Senator, jeżeli nie ma wniosków, to zaproponuję…</u>
          <u xml:id="u-73.9" who="#BarbaraZdrojewska">Ale ja się nie upieram, nie, nie… Piszcie…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#StanisławGogacz">Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#StanisławGogacz">W takim razie ja proponuję… Myślę, że wszyscy jesteśmy zorientowani.</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#StanisławGogacz">Pani mecenas spisała już ten tekst?</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#IwonaKozeraRytel">Tak.</u>
          <u xml:id="u-74.4" who="#StanisławGogacz">Nasze biuro również.</u>
          <u xml:id="u-74.5" who="#StanisławGogacz">Proponuję, żebyśmy przegłosowali ten tekst, nad którym dyskutowaliśmy i na który, jak rozumiem, wyraziliśmy zgodę.</u>
          <u xml:id="u-74.6" who="#StanisławGogacz">Kto jest za przyjęciem projektu uchwały w sprawie ustanowienia roku 2018 Rokiem Niepodległości Polski z poprawkami, o których dyskutowaliśmy?</u>
          <u xml:id="u-74.7" who="#komentarz">(12)</u>
          <u xml:id="u-74.8" who="#StanisławGogacz">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-74.9" who="#komentarz">(0)</u>
          <u xml:id="u-74.10" who="#StanisławGogacz">Kto się wstrzymał od głosu?</u>
          <u xml:id="u-74.11" who="#komentarz">(0)</u>
          <u xml:id="u-74.12" who="#StanisławGogacz">Stwierdzam, że projekt z poprawkami otrzymał pozytywną opinię.</u>
          <u xml:id="u-74.13" who="#StanisławGogacz">Sprawozdawcą będzie… Czy pan senator Żaryn, czy ktoś inny będzie sprawozdawcą?</u>
          <u xml:id="u-74.14" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-74.15" who="#StanisławGogacz">Pan wyraża zgodę?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#JanŻaryn">Ja się zgłaszam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#StanisławGogacz">Jeżeli jest zgoda komisji, to pan senator Żaryn będzie sprawozdawcą.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa, przystępujemy do trzeciego punktu porządku obrad.</u>
          <u xml:id="u-76.2" who="#komentarz">(Rozmowy na sali)</u>
          <u xml:id="u-76.3" who="#StanisławGogacz">Dziękujemy, Pani Mecenas.</u>
          <u xml:id="u-76.4" who="#IwonaKozeraRytel">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-76.5" who="#StanisławGogacz">Witamy pana mecenasa. Witamy pana mecenasa Jakuba Zabielskiego.</u>
          <u xml:id="u-76.6" who="#StanisławGogacz">Pierwsze czytanie projektu uchwały w sprawie ustanowienia roku 2018 Rokiem Prawd Polaków spod Znaku Rodła – druk senacki nr 610. Przedstawiciel wnioskodawców to senator Jerzy Czerwiński.</u>
          <u xml:id="u-76.7" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę, Panie Senatorze, o zreferowanie tego projektu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#JerzyCzerwiński">Panie Przewodniczący! Wysokie Komisje!</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#JerzyCzerwiński">Ten projekt akurat nie odwołuje się do setnej rocznicy, która była dość przełomowa w historii Polski – wiele zdarzeń w tamtym okresie zaistniało… On ma na celu ustanowienie roku przyszłego Rokiem Prawd Polaków spod Znaku Rodła ze względu na osiemdziesiątą rocznicę uchwalenia tych prawd. Prawdy te były uchwalone na Kongresie Polaków w Niemczech, Pierwszym Kongresie Polaków w Niemczech w marcu 1938 r. Powiem w ten sposób: ta projektowana uchwała według mnie ma na celu głównie przypomnienie w ogóle istnienia tego faktu, tzn. kongresu, bo to jest oczywiście jego osiemdziesiąta rocznica, ale przede wszystkim istnienia tych Prawd Polaków.</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#JerzyCzerwiński">Ja opowiem państwu króciutko swoje własne przeżycie. Otóż jestem nauczycielem, w szkole, w której uczyłem blisko 30 lat, na ścianie przy wejściu wisiały te właśnie Prawdy Polaków. One były wyodrębnione w postaci osobnego tekstu i wszystkie dzieci, które wchodziły do szkoły – a to była szkoła średnia – po prostu z tymi Prawdami Polaków się stykały. Tej szkoły już nie ma – no, to jest inna kwestia… Ale chodzi o to, że w tej chwili już chyba nie spotykamy aż takiego wyróżniania tych Prawd Polaków. A akurat przy okazji setnej rocznicy odzyskania niepodległości te prawdy Polaków mogłyby być takim elementem dopełniającym tę rocznicę, bo one są chyba do zaakceptowania przez wszystkich, całkowicie ponad podziałami politycznymi, światopoglądowymi, jako że są na tyle ogólne. One wtedy wywarły odpowiednio duży wpływ, odegrały dużą rolę, a przede wszystkim miały znaczenie konsolidacyjne, tzn. służyły do skonsolidowania, zespolenia, ujednolicenia polskiego żywiołu w Niemczech. Oczywiście potem rozprzestrzeniły się także w Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#JerzyCzerwiński">Tekst projektu uchwały, który państwo posiadacie, to jest tekst z naniesionymi poprawkami stylistycznymi. To jest tekst z kreskami obok, z lewej strony. Tam są poprawki, które nanieśli językoznawcy. Ja oczywiście wyrażam zgodę na nie, one uzdrawiają tekst tej projektowanej uchwały. Plus jest jedna poprawka merytoryczna, a mianowicie dodane są w czwartym akapicie słowa „pod przewodnictwem księdza doktora Bolesława Domańskiego”. Chodzi o to, żeby wyróżnić przewodniczącego Związku Polaków w Niemczech, który w tamtym okresie, w latach 1933–1939, czyli w czasie nasilenia polityki germanizacyjnej w ogóle, a przede wszystkim ideologii faszystowskiej, przewodził Związkowi Polaków w Niemczech, no i w pewnym sensie jest jedną z właściwie kilku osób, które w tamtym czasie taką postawą, takim natężeniem patriotyzmu dały świadectwo temu, jak po prostu powinien się zachowywać Polak.</u>
          <u xml:id="u-77.4" who="#JerzyCzerwiński">Proszę o przyjęcie tego projektu uchwały.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#StanisławGogacz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#StanisławGogacz">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#StanisławGogacz">Pan senator Marek Borowski. Bardzo proszę…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#JerzyCzerwiński">Ja przepraszam, jeszcze jedna uwaga. Ten tekst jest… To znaczy on był opracowany wspólnie z panem Tadeuszem Szczyrbakiem, prezesem Rodziny Rodła z Wrocławia – dodaje to, żeby to było jasne. Ja jestem drugim autorem tego tekstu. Pierwszym – niejako pierworodnie – jest pan Tadeusz Szczyrbak.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#MarekBorowski">Można już?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#MarekBorowski">Ja oczywiście popieram uczczenie tej rocznicy i odniesienie się do sytuacji Polaków w tamtym czasie w Niemczech, do jakby uczczenia tego swoistego katechizmu, tych 5 Prawd, które wtedy zostały wypowiedziane i odnosiły się do tamtej sytuacji, do tamtych ludzi. W związku z tym zgrzyta mi przedostatni tutaj akapit, mianowicie: „Prawdy Polaków spod Znaku Rodła mogą być z powodzeniem inspiracją dla nowych pokoleń Polaków. Zadbajmy o to, aby Prawdy te można było spotkać w polskich urzędach, instytucjach państwowych, lokalnych samorządach, w polskich szkołach, kościołach i przede wszystkim w polskich sercach”. No, to już po prostu, zwyczajnie nie te czasy. Powiedzmy sobie: jesteśmy Polakami… Tzn. Polska jest krajem wprawdzie jednolitym narodowościowo, ale niekoniecznie wszyscy są narodowości polskiej. A wywieszanie tego w urzędach oznaczałoby jakby glajchszaltowanie. „Wiara Ojców naszych jest wiarą naszych dzieci”. No, nie jest tak, nie jest tak. Dla większości pewnie tak, ale nie dla wszystkich. „Polska Matką naszą, nie mówić o Matce źle”. To jest bardzo ładne sformułowanie, o matce generalnie nie wolno mówić źle – prawda? O matce. Ale jeśli chodzi o Polskę, to wiemy doskonale, że mamy w historii piękne karty i mamy w historii karty niezbyt piękne. No a niestety dzisiaj u nas kiedy się mówi o tych niezbyt pięknych kartach, to bardzo często jest się posądzanym o to, że się mówi źle o matce. W tamtej sytuacji te prawdy były absolutnie na miejscu, absolutnie tak, ale w dzisiejszej… Jest to rzecz godna przypomnienia, godna uczczenia, jednakże ten akapit przenosi wszystkie te zasady w dzisiejszą rzeczywistość, dlatego apelowałbym o to, żeby ten akapit skreślić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#StanisławGogacz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#StanisławGogacz">Ja bym chciał jeszcze zadać pytanie panu senatorowi Czerwińskiemu co do akapitu piątego. W akapicie piątym jest informacja, że te Prawdy, o których tutaj przed chwilą mówił też pan senator Borowski… Jest zapis „w roku 100. rocznicy odzyskania niepodległości przez Państwo Polskie są, dzięki ich uniwersalnemu przesłaniu, wyjątkową okazją do pojednania narodowego”. A zatem z tego by wynikało, że obecnie jest nam potrzebne jakieś pojednanie narodowe. Oczywiście jedność jest zawsze… Zawsze jest ona czymś dynamicznym, czymś, nad czymś trzeba czuwać. Nie wydaje mi się jednak, że należałoby wskazywać dla kogoś, kto będzie tę uchwałę czytał za jakieś 20 czy 30 lat, że obecnie polski naród jest rozbity do tego stopnia, że trzeba się opierać na tych Prawdach.</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#StanisławGogacz">I druga część tego akapitu, Panie Senatorze. Wynikałoby z niej, że te 5 Prawd – które są oczywiście bardzo ważne… Że te 5 Prawd to jest jakaś cezura dla Polaków mieszkających w Polsce. Mnie się wydaje, że takie prawdy w różnych miejscach zostały zawarte i te prawdy, które znalazły się w tym… Te 5 Prawd to nie jest jakiś początek, coś, na bazie czego budowaliśmy Polskę czy coś takiego. A z przedstawionego tekstu wynikałoby, że „Na Prawdach Polaków spod Znaku Rodła wciąż jesteśmy, jako Naród Polski, oparci”. No, wydaje się, że jesteśmy na tych Prawdach Rodła oparci, ale nie tylko na Prawdach Rodła – aczkolwiek w sensie aksjologicznym one oczywiście zachodzą na siebie w jakiś sposób. Prosiłbym o odniesienie się do tego.</u>
          <u xml:id="u-82.3" who="#StanisławGogacz">Pani senator Sztark była jako następna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#GrażynaSztark">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#GrażynaSztark">Ja właśnie w duchu tego, co powiedział senator Borowski, a także pan przewodniczący. Ja również… Bo ja nie wiem za bardzo, dlaczego akurat w tym momencie taka uchwała… Jeżeli ona mówiłaby tylko o osiemdziesiątej rocznicy, to ja bym się na to zgadzała, gdyby to było tak: 2018 r. – bo osiemdziesiąta rocznica – Rokiem Prawd Polaków spod Znaku Rodła. Wtedy bym się zgodziła. Ale akapity tego typu, o jakich była mowa w wypowiedzi pana senatora i pana przewodniczącego, kompletnie nie służą, szczególnie w dniu dzisiejszym… To bardziej zgrzyta, aniżeli miałoby łączyć – a taka chyba jest idea dopisania niejako tej uchwały do setnej rocznicy odzyskania niepodległości. O ile setna rocznica odzyskania niepodległości nie budzi żadnych, absolutnie żadnych zastrzeżeń, osiemdziesiąta rocznica również nie budzi zastrzeżeń, o tyle zapisy w tym projekcie uchwały budzą jakieś co najmniej zastrzeżenie, przynajmniej z mojej strony.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#GrażynaSztark">W związku z tym, że jestem właśnie z ziem zachodnich i północnych, to chcę panu powiedzieć, Panie Senatorze, że bardziej zazgrzytały – o czym zresztą powiedziałam panu ministrowi – słowa wypowiedziane przez pana Cejrowskiego, te, że możemy Szczecin oddać Niemcom, aniżeli…</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-83.4" who="#GrażynaSztark">Pan tego nie powiedział, broń Boże. …Aniżeli jakiekolwiek zapisane słowa. Bo do dzisiaj one brzmią.</u>
          <u xml:id="u-83.5" who="#GrażynaSztark">Teraz druga sprawa. Jeżeli cokolwiek takiego zapiszemy i nakłonimy środowiska oświatowe, organizacje społeczne, instytucje kultury, media itd., itd.… Trzeba znać również specyfikę tych ziem zachodnich i północnych – ja mówię o tych ziemiach, to koszalińskie, szczecińskie itd., itd… Trzeba znać ich specyfikę. Tam mieszkają również Ukraińcy, którzy mają swoją szkołę, mają zapisy w urzędzie… Mówię o Białym Borze, to jest duże ich skupisko. I ten tekst już nie będzie łączył, że tak powiem, tej społeczności – a oni są Polakami, oni też są Polakami.</u>
          <u xml:id="u-83.6" who="#GrażynaSztark">Kolejna rzecz. To jest zapis w trzecim akapicie: „Tak w 1938 r. jak i w 2018 r. istnieje konieczność i potrzeba większej niż dotychczas łączności z Macierzą – w ramach ponadczasowej idei Rodła realizowanej w postaci powrotu do Ojczyzny”. Ja uważam, że to jest taki trochę nietakt. Uważam, że tak jak w 1938 r. mieliśmy zupełnie inne czasy niż teraz, tak rok 2018 to są zupełnie inne czasy niż wtedy. A „jeszcze większa łączność z Macierzą” powinna się wyrażać chyba tutaj… Ten zapis nie jest szczęśliwy. Uważam, że… Nie chciałabym może nawet mocno tego rozwijać, ale potrzeba łączności z macierzą… Ona była, jest i powinna być, powinna być, ale zapis porównujący rok 1938 do 2018 r., „tak jak w 1938 r.” nie jest trafny. Chyba nie powinniśmy tutaj stosować jakichś gradacji, czy to była lepsza, czy to była gorsza… Ona musi być i powinna być, i powinniśmy się wszyscy do tego włączyć.</u>
          <u xml:id="u-83.7" who="#GrażynaSztark">I teraz ostatnia…</u>
          <u xml:id="u-83.8" who="#StanisławGogacz">Czy jest jakaś propozycja co do tego ostatniego zdania? Tak?</u>
          <u xml:id="u-83.9" who="#GrażynaSztark">Tak, wyrzucenie tego, tak.</u>
          <u xml:id="u-83.10" who="#StanisławGogacz">Wykreślenie ostatniego zdania…</u>
          <u xml:id="u-83.11" who="#GrażynaSztark">Wykreślenie, tak.</u>
          <u xml:id="u-83.12" who="#StanisławGogacz">…w akapicie trzecim.</u>
          <u xml:id="u-83.13" who="#GrażynaSztark">Tak, w akapicie trzecim, zdanie „Tak w 1938”… i do końca tego zdania, czyli do słów „w postaci powrotu do Ojczyzny”.</u>
          <u xml:id="u-83.14" who="#GrażynaSztark">W ostatnim akapicie… To jest akapit zaczynający się: „Prawdy Polaków spod Znaku Rodła przypominane w roku 100. rocznicy odzyskania niepodległości przez Państwo Polskie są, dzięki ich uniwersalnemu przesłaniu, wyjątkową okazją do pojednania narodowego”…</u>
          <u xml:id="u-83.15" who="#komentarz">(Wypowiedzi poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-83.16" who="#GrażynaSztark">O Jezu, ja mówię… To jest… raz, dwa, trzy, cztery, pięć. Dobrze, piąty: „Prawdy Polaków spod Znaku Rodła przypominane w roku 100. rocznicy odzyskania niepodległości przez Państwo Polskie są, dzięki ich uniwersalnemu przesłaniu, wyjątkową okazją do pojednania narodowego i wyeksponowania wspólnotowego charakteru skarbca ideowego naszych przodków. Na Prawdach Polaków spod Znaku Rodła wciąż jesteśmy, jako Naród Polski, oparci – jak na opoce – pewnie i mocno”. Tu ponownie chciałabym uniknąć tego dzisiejszego zgrzytu, w związku z tym ja bym… „Dzięki ich uniwersalnemu przesłaniu”… „wyeksponowania”… Ja bym wykreśliła te słowa „wyjątkową okazją do pojednania narodowego”. Pojednanie trzeba czynić, a nie mówić o tym. I bym przeszła do słów: „wyjątkową okazją do wyeksponowania wspólnotowego charakteru skarbca ideowego naszych przodków. Na prawdach Polaków spod Znaku Rodła wciąż jesteśmy”… I takie na razie bym miała propozycje. Jeszcze się odniosę… Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#StanisławGogacz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#StanisławGogacz">Poproszę… Do głosu zgłaszała się teraz pani senator Zdrojewska. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#BarbaraZdrojewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#BarbaraZdrojewska">Szanowni Państwo, pan Szczyrbak jest z Wrocławia, ja też stamtąd pochodzę. Rok Prawd Polaków spod Znaku Rodła jest proponowany z okazji osiemdziesiątej rocznicy, także ten dekalog, ten tak sformułowany tzw. mały dekalog polskości. Wszystkie te rocznice są we Wrocławiu obchodzone, nie wiem, jak jest w innych regionach, ale u nas jest to obchodzone, dzieci w szkołach uczą się tego na pamięć. Jest to przypominanie ważnej, historycznej deklaracji, ale z zupełnie innych czasów – zwracam na to uwagę. I to, co mi przeszkadza, to jest odnoszenie tego, co było, do tego, co jest dzisiaj. Co do uczczenia osiemdziesiątej rocznicy, to jestem za i uważam, że jest to słuszne, uważam jednak, że odnoszenie tego do… Kilka tych akapitów, co do których dorzucę jeszcze inne uzasadnienie, jest niepotrzebnych, a nawet są one szkodliwe, tak bym powiedziała, w jednym zaś przypadku nawet obraźliwe.</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#BarbaraZdrojewska">Pani Sztark mówiła o akapicie trzecim, w którym mamy tekst „Tak w 1938 r. jak i w 2018 r. istnienie konieczność i potrzeba większej niż dotychczas łączności z Macierzą”. Nie wiem, jaką większą łączność z Macierzą mieliby mieć Polacy z moich ziem, z tych, na których i ja żyję. Kompletnie tego nie rozumiem. Uważam, że to jest obraźliwe dla mieszkańców ziem zachodnich. Uważam, że są oni patriotami, mają wystarczającą i wielką łączność z Macierzą. A już porównywanie obecnej sytuacji, specjalne wyeksponowanie tego i porównanie roku 2018 do roku 1938 to… Naprawdę nie wiem, z jakich powodów właśnie do 1938 r. jest on porównywany. Proponuję… Piąty akapit jest dla mnie w ogóle nie do przyjęcia, tzn. ja na pewno nie będę głosowała nad tą proponowaną uchwałą, jeżeli nie zostanie…</u>
          <u xml:id="u-85.3" who="#BarbaraZdrojewska">Tutaj zgłaszam moje poprawki. W akapicie trzecim… Moje są najdalej idące. Proponuję wykreślenie drugiego zdania…</u>
          <u xml:id="u-85.4" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-85.5" who="#BarbaraZdrojewska">Proszę?</u>
          <u xml:id="u-85.6" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-85.7" who="#Gloszsali">To już pani Sztark…</u>
          <u xml:id="u-85.8" who="#BarbaraZdrojewska">Tak jak to zgłosiła pani senator Sztark. Bardzo to popieram. Uważam, że będzie to czy może to być bardzo źle przyjęte. Nie wiem, jaka sytuacja przypomina teraz coś z roku 1938. Nie mam w ogóle pojęcia, o co chodzi autorowi tekstu.</u>
          <u xml:id="u-85.9" who="#BarbaraZdrojewska">Następna sprawa. Proponuję wykreślenie całego akapitu piątego, bo zgadzam się z uwagami paru senatorów, dotyczącymi tego akapitu.</u>
          <u xml:id="u-85.10" who="#BarbaraZdrojewska">Chciałabym też poprosić o wykreślenie…</u>
          <u xml:id="u-85.11" who="#komentarz">(Rozmowy na sali)</u>
          <u xml:id="u-85.12" who="#BarbaraZdrojewska">Chciałabym poprosić o wykreślenie, całkowite wykreślenie akapitu ósmego, czyli ostatniego, zaczynającego od „Prawdy Polaków spod Znaku Rodła mogą być z powodzeniem inspiracją dla nowych pokoleń Polaków. Zadbajmy o to, aby Prawdy te można było spotkać w polskich urzędach, instytucjach państwowych” itd., itd. Uważam, że… Ja też zwracam uwagę na to, że jest to absolutna przesada. To znaczy to, co powinniśmy spotykać w polskich szkołach, w samorządach, w kościołach itd. w przyszłym roku to są pamiątki związane z obchodami 100-lecia niepodległości. Tak że proponuję wykreślenie akapitu ósmego, czyli ostatniego. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#StanisławGogacz">Czyli to propozycja co do przedostatniego akapitu, żeby też go skreślić.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#StanisławGogacz">Pan senator Zientarski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#PiotrZientarski">Ja w sposób zdecydowany przyłączyłbym się do tej dyskusji, do tych propozycji, które zgłaszali pan senator Borowski, pani senator Sztark, pani senator Zdrojewska, bo, po pierwsze, absolutnie zgadzam się, że ta uchwała ma mieć charakter edukacyjny i w związku z setną rocznicą może przypominać… I tu bym jedynie ograniczył – a przynajmniej takie jest moje zdanie – jakby nawiązując… To, co proponowała pani senator Sztark, czyli chodzi o piąty akapit, ten ostatni na pierwszej stronie, mówiący, że prawdy Polaków spod Znaku Rodła przypominane w 100. rocznicę odzyskania niepodległości są wyjątkową okazją do wyeksponowania wspólnego charakteru skarbca ideowego – czyli przeszłości, przeszłości… Bo to jest… Chcę podkreślić… My, ja i pani senator Sztark, jesteśmy działaczami polonijnymi w Koszalinie. A przypominam, że w Koszalinie jest jedyny Plac Polonii i chyba nawet jedyny w Europie pomnik, piękny pomnik więzi Polonii z Macierzą. I jest odrębny pomnik właśnie Prawd Rodła. Tam składamy kwiaty i przypominamy… Nawet w statucie stowarzyszenia – bo myśmy zakładali Stowarzyszenie im. Księdza Kardynała Ignacego Jeża, który był orędownikiem pojednania polsko-niemieckiego, pierwszym ordynariuszem diecezji – myśmy te prawdy wspominali. To jest historia, to jest walka ludzi. Bardzo dobrze, że wspomniany jest tu ksiądz Domański, bo to chodzi o ziemię złotowską, Zakrzewo, bardzo nam bliskie tereny z zaboru pruskiego. Dla ludzi, dla Polonii niemieckiej to jest rzeczywiście przykład tego, jaka była tęsknota za wolnością itd. Można by się ewentualnie zastanowić, czy – wracam tu do akapitu piątego – nie zmienić tego, co jest, na „Prawdy Polaków spod Znaku Rodła przypominane w 100. rocznicę odzyskania niepodległości były drogowskazem dla Polaków mieszkających w Niemczech, walczących o niepodległość”. Można by coś takiego napisać. Można wrócić do motywu tego skarbca, tak jak tu jest to napisane. Ale absolutnie, absolutnie – i to jest warunek w ogóle sine qua non poparcia tej uchwały… To pojednanie, o którym tutaj się mówi, czy ten przedostatni akapit mówiący o tym, żeby spotkać aktualnie w urzędach… No, to jest tak, jakby dzisiaj miało miejsce…</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#Gloszsali">I ten 1938 r.</u>
          <u xml:id="u-87.2" who="#PiotrZientarski">I ten 1938 r… W moim przekonaniu to jest kompletne nieporozumienie. Tak że przyłączam się do przedstawionych propozycji. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#StanisławGogacz">Pan senator Misiołek. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#AndrzejMisiołek">Proszę państwa, nie jestem historykiem, więc nie wiem, czy to stwierdzenie z pierwszego akapitu: „mały dekalog polskości”… Czy te Prawdy Rodła rzeczywiście były nazywane małym dekalogiem? Pytam, bo dekalog to znaczy 10 prawd, a tu mamy 5 – czyli to powinien być półdekalog.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#Gloszsali">No fakt.</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#AndrzejMisiołek">Pentalog.</u>
          <u xml:id="u-89.3" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-89.4" who="#AndrzejMisiołek">Tak? Dobrze…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa, ja bym proponował, żeby ostatnie zdanie przypadło senatorowi Czerwińskiemu, przedostatnie – senatorowi Żarynowi. Ale gdyby jeszcze ktoś chciał się zgłosić… Bo ja rozumiem, że będziemy się…</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#StanisławGogacz">Może pan zechce się ustosunkować do tych właśnie propozycji wykreślenia w trzecim akapicie ostatniego zdania, wykreślenia piątego akapitu i wykreślenia ostatniego akapitu – jeśli nie liczyć zdania o „Monitorze Polskim”. Prawda?</u>
          <u xml:id="u-90.3" who="#JanŻaryn">Ja chcę powiedzieć…</u>
          <u xml:id="u-90.4" who="#StanisławGogacz">Ale gdyby pan zechciał, Panie Senatorze, również do tego się ustosunkować, to oczywiście byłbym wdzięczny.</u>
          <u xml:id="u-90.5" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę, pan senator Żaryn.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#JanŻaryn">Dziękuję bardzo, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#JanŻaryn">Ja chciałbym powiedzieć, że ta dyskusja z pewnej perspektywy jest bardzo ciekawa, bo ona ujawnia, Drodzy Państwo z Platformy Obywatelskiej, pewną różnicę zdań na poziomie postrzegania, widzenia, przez pryzmat pewnej wrażliwości, tego, co jest na dziś, w roku 2018. Na bazie tej, jak myślę, perspektywy przygotowywał tę uchwałę pan senator Czerwiński. Proszę zwrócić uwagę, że państwo podnieśli generalnie 2 kwestie, ja je wprost nazwę – przepraszam, jeżeli to państwa obrazi, ale lepiej czasem jednoznacznie nazywać rzeczy, które po prostu mają jednoznaczny wymiar. Mianowicie my jako Prawo i Sprawiedliwość jesteśmy na dziś, w roku 2018, na takim etapie, że rzeczywiście uznajemy, iż w polskim narodzie od co najmniej pewnego czasu – nie chcę teraz wymieniać tej daty, żeby dodatkowo nie jątrzyć – jesteśmy potwornie podzieleni. I jeżeli możemy znaleźć jakiś sposób na pojednanie wewnątrznarodowe, to jest to dzisiaj postulat z naszej strony, prawej strony, jak najbardziej aktualny. Jeżeli państwu się wydaje, że to nie jest problem polskiego narodu w roku 2018, to żyjemy na dwóch oddzielnych planetach. Naszym zdaniem dzisiaj problem pojednania wewnątrznarodowego jest naprawdę szalenie poważnym problemem. I szukajmy zgody tam, gdzie jest ona możliwa.</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#JanŻaryn">Druga sprawa, bardzo ważna. Mianowicie dzisiaj, w odróżnieniu od sytuacji z lat sześćdziesiątych do – szczególnie – dziewięćdziesiątych włącznie, kiedy rzeczywiście był, w ramach tamtych znaków czasu, czas szczególny na pojednanie polsko-niemieckie, jesteśmy w innym miejscu. I teraz też trzeba te znaki czasu rozeznawać. Naszym zdaniem najpoważniejszym dzisiaj problemem, jeśli chodzi o te relacje polsko-niemieckie – można to mówić delikatniej, można mniej delikatnie, ja jednak powiem to twardo – jest szukanie dzisiaj, w roku 2018, w narodzie polskim takiej siły wewnętrznej, która przyśpieszy proces wprowadzania ziem zachodnich i północnych do historycznego krwiobiegu ziem polskich, tak jak nie ma wątpliwości, że są nimi Wielkopolska, Małopolska, Mazowsze.</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-91.4" who="#JanŻaryn">Tak, dlatego że…</u>
          <u xml:id="u-91.5" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-91.6" who="#JanŻaryn">A państwo albo chcą rozumieć, albo nie chcą rozumieć. No, strasznie mi przykro, ale to jest kwestia wrażliwości. I to jest kwestia wrażliwości, w ramach których żyjemy. A państwo nie chcą, być może z racji braku tolerancji – to jest chyba taki państwa naturalny sposób widzenia rzeczywistości – wejść we wrażliwość innych ludzi, w tym przypadku naszą, i nie chcą postarać się zrozumieć, o co tak naprawdę nam chodzi. Można oczywiście to odrzucać, ale faktem jest, że jednym z dzisiejszych bardzo poważnych wyzwań jest to, iż ziemie zachodnie i północne, jako najmłodsze ziemie polskie, wymagają specjalnej troski. I ta troska współgra z ewidentną polityką niemiecką, która to polityka niemiecka – ze swojego punktu widzenia słusznie – nie widzi powodów, żeby odchodzić od uznawania tych ziem za dziedzictwo niemieckiej kultury, niemieckiej cywilizacji. Musimy się więc szczególnie zatroszczyć o to, żeby polskość tych ziem została uchroniona. To jest przecież oczywiste, przynajmniej z punktu widzenia pewnej wrażliwości. Można z tą wrażliwością się nie zgadzać, można ją kontestować, ale nie można udawać, że jej nie ma, bo wtedy to będzie nietolerancja. Na tym polega brak tolerancji, że nie uznaje się tego, iż coś jest. A państwo tego nie uznają. I stąd wielka prośba, żeby zacząć przynajmniej uznawać, że coś jest, tzn. to, co jest, i dopiero w tym kontekście to odrzucać. I wtedy będzie dialog.</u>
          <u xml:id="u-91.7" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#StanisławGogacz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#StanisławGogacz">Pan senator Misiołek. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#AndrzejMisiołek">Ja tutaj, polemicznie do wypowiedzi pana senatora Żaryna, chciałbym stwierdzić, że oczywiście pan senator Żaryn ma rację, że istnieje różnica w oglądzie rzeczywistości przez Prawo i Sprawiedliwość oraz inne ugrupowania – i to jest normalne, to jest naturalna rzecz, różnimy się w pewnym oglądzie – ale uchwała nie będzie uchwałą Prawa i Sprawiedliwości, tylko będzie uchwałą Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. I dlatego powinniśmy poszukać konsensusu, żeby nie dochodziło do jakiegoś takiego dysonansu, który… Nikt chyba nie sądzi – przynajmniej mówię o sobie – że to jakiś brak patriotyzmu z mojej strony. Aczkolwiek mieszkam na Śląsku i chciałbym zwrócić uwagę też na to, że… Bo czasami dobrymi intencjami jest piekło wybrukowane. I w tym wypadku, tak jak na Śląsku, podkreślanie pewnych rzeczy może spowodować efekt dokładnie odwrotny od zamierzonego. A więc chodzi o to, żebyśmy tutaj też nie popełnili pewnego błędu. O tym chciałem powiedzieć. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#StanisławGogacz">Pani senator Sztark. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#GrażynaSztark">Tylko dwa zdania. Istotnie pan senator Żaryn, którego jednak lubię… Chcę powiedzieć, że on zawsze wprowadza taki element, który może dosłownie kompletnie zirytować, dlatego że… Gdyby pan, Panie Senatorze, powiedział to tam, na tych naszych ziemiach, na tych naszych ziemiach… Bo jeszcze raz przypomnę, że trzeba te ziemie znać i trzeba tam żyć, żeby to wiedzieć. To jest tak, jak powiedziałam senatorowi Ryszce: dla pana przyjacielem jest Rosjanin, dla mnie jest wrogiem.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#GrażynaSztark">Tak, tak. I dla nas…</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-95.4" who="#GrażynaSztark">Nie, nie, to według tego postrzegania, które zastosował pan prof. Żaryn. I jeżeli zaczniemy stosować tego typu retorykę, że Ziemie Odzyskane, które…</u>
          <u xml:id="u-95.5" who="#Gloszsali">…że wymagają specjalnej troski.</u>
          <u xml:id="u-95.6" who="#GrażynaSztark">…wymagają specjalnej troski…</u>
          <u xml:id="u-95.7" who="#JanŻaryn">A nie wymagają?</u>
          <u xml:id="u-95.8" who="#GrażynaSztark">…to, Panie Senatorze… Panie Senatorze, naprawdę nie chciałabym tego kontynuować, ale gdyby te słowa przedostały się tam… One mnie obrażają, naprawdę, one mnie dotykają do… Ci ludzie nie znaleźli się tam z własnej, nieprzymuszonej woli. Ci ludzie dopiero jakby odzyskali jakiś taki… Kilkanaście lat temu zaczęli stawać na nogi. I jeżeli… To jest strasznie ciężka i trudna historia. A jeżeli jeszcze do tej historii dokłada się element ludzi specjalnej troski, którymi trzeba się opiekować, bo przyjdą Niemcy, to jest to…</u>
          <u xml:id="u-95.9" who="#JanŻaryn">Niech pani nie przekręca moich zdań.</u>
          <u xml:id="u-95.10" who="#GrażynaSztark">Ale to jest dokładnie to, co powiedział Cejrowski, i to, o czym ludzie mówią. I to jest dokładnie to, czego oni się bali, nie budując, nie remontując i oczekując cały czas tego, że powie się im, że to nie jest ich prawo własności. Nie wolno takich rzeczy robić, tym bardziej, że ma się takie usytuowanie. Nie wolno tego robić! I powtórzę to po raz dziesiąty.</u>
          <u xml:id="u-95.11" who="#GrażynaSztark">Jeżeli te słowa mają nas zbliżyć do pojednania, to, Panie Senatorze, nie tylko w takim duchu, o jakim mówiliśmy, że chodzi o sądy, konstytucję… A tu jeszcze kompletnie się rozminiemy na tym tle. I o ile tamta sytuacja kiedyś wróci do normy, o tyle tego typu podziały są bardzo głębokie i mogą zapaść tak głęboko, że, tak jak mówił Andrzej Misiołek, nie tylko mogą kompletnie przeszkodzić pojednaniu, ale nawet mogą zaważyć na przyszłości tych ziem. Ja nie mówię o powrocie, bo nikt tam nie patrzy ani w stronę Niemców, ani w stronę Rosjan. My chcemy być obywatelami. I są tam ludzie, którzy urodzili się w Polsce, kochają Polskę – nie bardziej niż kocha ją PiS. Nie bardziej niż PiS. Bo wszyscy kochają, czy mniej, czy więcej.…</u>
          <u xml:id="u-95.12" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa, proszę, pan senator Marek Borowski.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#StanisławGogacz">Bardzo bym prosił, żebyśmy w miarę możliwości skracali swoje wypowiedzi. Oczywiście jeżeli państwo uznają, że będziecie dłużej się wypowiadać, to będzie się wypowiadać, ale…</u>
          <u xml:id="u-96.2" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę, pan senator Marek Borowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#MarekBorowski">Mówiąc o braku tolerancji, pan senator Żaryn wprawdzie do mnie się nie zwracał, bo mówił tylko o senatorach Platformy Obywatelskiej – więc dziękuję bardzo…</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#MarekBorowski">Ja sam siebie uważam za krynicę tolerancji i właśnie w tym duchu chciałbym…</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#MarekBorowski">W tym duchu. No, wie pan, kto mnie pochwali? Ja jestem sam, więc tylko sam mogę siebie pochwalić.</u>
          <u xml:id="u-97.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-97.6" who="#CzesławRyszka">To dla tych wartości, które pan wyznaje…</u>
          <u xml:id="u-97.7" who="#MarekBorowski">Nie, nie…</u>
          <u xml:id="u-97.8" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-97.9" who="#MarekBorowski">Nie, dlaczego? Panie Senatorze, pan senator Żaryn wielokrotnie doświadczył z mojej strony właśnie tego rodzaju postawy. I tutaj pan senator Żaryn wygłosił bardzo ciekawy minireferat, niedotyczący jednak tak naprawdę tej projektowanej uchwały. Bo jeżeli mówimy o tym, że Polska jest podzielona – co do tego się zgadzam, oczywiście, że tak – i że potrzebne jest jakieś porozumienie między ludźmi… Całkowicie zgoda. Ale chyba jeszcze nie znaleźliśmy tego kamienia filozoficznego wskazującego, jak to zrobić. I nie sądzę, żeby te 5 Prawd Polaków w Niemczech, spod Znaku Rodła, mogło być podstawą do tego porozumienia.</u>
          <u xml:id="u-97.10" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-97.11" who="#MarekBorowski">Nie sądzę.</u>
          <u xml:id="u-97.12" who="#JanŻaryn">Nie, nie, zdanie prawdziwe.</u>
          <u xml:id="u-97.13" who="#MarekBorowski">Tak, tak, tak. Nie sądzę.</u>
          <u xml:id="u-97.14" who="#JanŻaryn">Też jestem…</u>
          <u xml:id="u-97.15" who="#MarekBorowski">No nie, nie, nie… Ale nie dlatego, że… Myślę tak nie dlatego, że ta dyskusja się odbywa, tylko dlatego, że… No, np. na podstawie tezy „Wiara ojców naszych jest wiarą naszych dzieci”, czyli, krótko mówiąc, na podstawie uznania, że wszyscy jesteśmy katolikami, nie da się po prostu… Prawda? Czy też chodzi właśnie o stosunek do historii, do pewnych wydarzeń historycznych, bo wiadomo, że co do tego często są ostre spory. Dlatego uważam, że po prostu na tej podstawie trudno szukać takiego pojednania. Ja nie chcę rozwijać tego tematu, to, gdzie szukać takich możliwości, to jest zupełnie osobny temat, ale tutaj po prostu to się nie uda.</u>
          <u xml:id="u-97.16" who="#MarekBorowski">A jeżeli chodzi o istotę tej projektowanej uchwały, to jest tak, że – mówię to z całym szacunkiem – pan senator Czerwiński… Zresztą to nie jest tylko kwestia tej uchwały, bo to się zdarzało także w przeszłości. Tzn. czcimy, honorujemy pewne wydarzenia z przeszłości – i co do tego jest zgoda – ale autorzy takiej uchwały chcieliby przy tym narzucić pewien swój pogląd związany z tym, co działo się w przeszłości, przenieść go na czasy dzisiejsze. Czasami jest to sensowne i zyskuje ogólne poparcie, a czasami nie zyskuje takiego poparcia. Bo wydarzenia z przeszłości niekoniecznie mogą być dzisiaj podstawą do takiego wspólnego podniesienia ręki za czymś. I tutaj właśnie mamy z czymś takim do czynienia, i to w sposób bardzo jaskrawy, bardzo jaskrawy. Bo to, że 5 tych Prawd ma być i w urzędach, i w… ma być podstawą i do pojednania, i do… Co tam jeszcze? A, do większej łączności z Macierzą itd., itd. I to, że wciąż jesteśmy na tym oparci…</u>
          <u xml:id="u-97.17" who="#MarekBorowski">Mnie się wydaje, Panie Przewodniczący, że ponieważ to ma być uchwała, która ma uczynić rok 2018 Rokiem Prawd Polaków, to my przecież możemy przyjąć jej projekt także na następnym posiedzeniu. Czyli to nie jest kwestia koniecznie tego posiedzenia. Ja bym więc proponował odłożyć to, przepracować jeszcze i uczynić z tego uchwałę, która odda cześć i honor Polakom, którzy walczyli o polskość w bardzo trudnych warunkach, w hitlerowskich Niemczech w 1938 r., po prostu żeby to tak wybrzmiało, a więc nie przerzucać tego pomostu do czasów dzisiejszych. Chodziłoby o to, żeby to była uchwała podjęta praktycznie przez aklamację, a nie uchwała jednej części Senatu przeciwko drugiej części. Bo chyba coś takiego tych, którzy pamiętają tamte czasy – nie wiem, czy są jeszcze tacy żyjący, ale chyba już nie – albo ich dzieci nie usatysfakcjonuje, mówiąc krótko. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#StanisławGogacz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę, pan senator… Pani senator Zdrojewska. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#BarbaraZdrojewska">Ja szybciutko.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#BarbaraZdrojewska">Popieram wniosek pana senatora Borowskiego, żeby to odłożyć. Być może skłonimy autorów projektu uchwały do tego, żeby nie odnosić się w niej do współczesności, a jeżeli już, to tylko w wymiarach patriotycznych itd., a nie w takich, które według innych mogą sprawiać wrażenie subiektywnych, czyli żebyśmy… Być może uda nam się porozumieć w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#BarbaraZdrojewska">Ale chciałabym też zwrócić uwagę – i tutaj zwracam się do całej komisji – że nie jest tak, iż każda uchwała zgłoszona na posiedzeniu… że musimy za wszelką cenę dochodzić do jakiegoś konsensusu. Ja po prostu uważam, że czasami są uchwały nie do przyjęcia i że po prostu stratą czasu jest pracowanie nad nimi, bo one i tak nigdy nie będą dobre. Po prostu na tyle różnimy się w sprawach tych uchwał. Niech wtedy ci, którzy zgłosili takie projekty, po prostu sami sobie te uchwały przegłosowują – a mają taką możliwość, tak naprawdę mogą przegłosować wszystko, bo mają taką większość.</u>
          <u xml:id="u-99.3" who="#BarbaraZdrojewska">Tak że kwestia, Panie Senatorze – zwracam się tu do pana senatora Żaryna – jest tu po stronie osób, które to proponują. Ja o tym dzisiaj mówiłam, choć może nie dość jasno. Chodzi o to, żeby osoby, które coś proponują, już na etapie założeń myślały o tym, czy dana uchwała może być poparta przez wszystkich senatorów.</u>
          <u xml:id="u-99.4" who="#BarbaraZdrojewska">Na koniec chciałabym powiedzieć coś gorzkiego. Pan senator Borowski zastanawiał się, czy żyją jeszcze ludzie, którzy te wydarzenia pamiętają. Pewnie osób, które pamiętają te wydarzenia z roku 1938, już nie ma, ale jest we Wrocławiu taka organizacja… Są ludzie ze znakiem „P”, którzy mieli przyznane pewne przywileje, są to osoby, które urodziły się grubo przed wojną, w latach dwudziestych, np. osoby z Polonii, która była we Wrocławiu. I tym osobom odebrano jakieś tam resztki… dodatki do emerytury, które ci ludzie zawsze mieli. I zwracam na to uwagę. Oni napisali do Senatu petycję dotyczącą tego tematu i ja proponuję – skoro już tak na ten temat rozmawiamy i tak się pochylamy nad tymi patriotami, którzy reprezentowali przedwojenną Polonię na dzisiejszych ziemiach polskich, chociażby we Wrocławiu – żeby pochylić się także nad tym, tzn. nie odbierać pewnej grupie osób na starość jakichś tam paruset złotych, które ci ludzie dostali jako dodatek. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#StanisławGogacz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#StanisławGogacz">Chciałbym przypomnieć panu senatorowi Markowi Borowskiemu i pani senator Barbarze Zdrojewskiej, że zgodnie z regulaminem Komisja Ustawodawcza musi przyjąć sprawozdania dotyczące projektów takich uchwał do 31 października. Tak że do państwa wniosku powinien być dołączony termin: do kiedy… Bo będziemy poddawali pod głosowanie ten wniosek.</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#StanisławGogacz">Pan Piotr Zientarski. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#PiotrZientarski">Ja krótko, bo już się wypowiadałem. Ale wzburzyła mnie wypowiedź pana senatora Żaryna.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#PiotrZientarski">Panie Senatorze, my tutaj, wraz z panią senator Sztark między innymi, jesteśmy z tego okręgu i absolutnie nie czujemy się tak, jakbyśmy byli z terenu, który wymaga szczególnej troski. I pojednanie polsko-niemieckie jest jednoznaczne. Tak jak powiedziałem, czcimy… Założyliśmy stowarzyszenie, wybudowaliśmy pomnik, wyłącznie z pieniędzy …</u>
          <u xml:id="u-101.2" who="#GrażynaSztark">Społecznych.</u>
          <u xml:id="u-101.3" who="#PiotrZientarski">…społecznych, nie wystąpiliśmy o nic do miasta, ani grosza… I jest tam inskrypcja, umieszczona tam zresztą za zgodą IPN oraz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, że biskup Ignacy Jeż, więzień Dachau, to orędownik pojednania polsko-niemieckiego, który od 1972 r., kiedy powstała diecezja, a więc 45 lat temu… I nie ma już żadnych obaw, żadnych dyskusji na temat polskości tych ziem. Tam już leżą nasi ojcowie. To już jest nasza ziemia, zintegrowana z całą Polską.</u>
          <u xml:id="u-101.4" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-101.5" who="#PiotrZientarski">A co, ktoś to kwestionuje? Bo ja nie słyszałem…</u>
          <u xml:id="u-101.6" who="#Gloszsali">Proszę to w Berlinie powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-101.7" who="#PiotrZientarski">Nie, nie…</u>
          <u xml:id="u-101.8" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-101.9" who="#PiotrZientarski">Nie, nie, to…</u>
          <u xml:id="u-101.10" who="#StanisławGogacz">Ale, Panie Senatorze…</u>
          <u xml:id="u-101.11" who="#PiotrZientarski">Nie, ale my jesteśmy w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-101.12" who="#StanisławGogacz">Panie Senatorze, proszę mówić do komisji, nie analizować…</u>
          <u xml:id="u-101.13" who="#PiotrZientarski">My to mówimy, nie… No, to mówimy.</u>
          <u xml:id="u-101.14" who="#StanisławGogacz">Bo tak to będziemy tutaj po prostu siedzieli jeszcze ze 2 godziny nad tym Rodłem.</u>
          <u xml:id="u-101.15" who="#PiotrZientarski">Ja protestuję przeciwko nadawaniu innego charakteru pojęciu „pojednanie polsko-niemieckie” i przeciwko traktowaniu tych ziem jako ziem szczególnej troski, na których mają istnieć jakieś obawy co do przyłączenia, nie wiem…</u>
          <u xml:id="u-101.16" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa… Panie Senatorze…</u>
          <u xml:id="u-101.17" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-101.18" who="#PiotrZientarski">…co do braku niepodległości czy jej utraty…</u>
          <u xml:id="u-101.19" who="#StanisławGogacz">Będzie okazja, żeby…</u>
          <u xml:id="u-101.20" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-101.21" who="#PiotrZientarski">No, nie rozumiem tego kompletnie.</u>
          <u xml:id="u-101.22" who="#StanisławGogacz">Będzie okazja, żeby na posiedzeniu plenarnym się wypowiedzieć, no bo…</u>
          <u xml:id="u-101.23" who="#PiotrZientarski">Nie, nie, ale… Dlatego też przyłączam się do wniosku o odroczenie tego posiedzenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa, będzie okazja jeszcze, żeby zabrać głos w dyskusji na posiedzeniu plenarnym.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#StanisławGogacz">Proponuję, żeby jeszcze pan senator Czerwiński podsumował te wnioski i żeby ustosunkował się do nich, a po tym byśmy przystąpili do głosowania nad wnioskami, jakie zostały zgłoszone.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#StanisławGogacz">Panie Senatorze, bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#JerzyCzerwiński">Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo!</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#JerzyCzerwiński">Najpierw sprawy techniczne. Mianowicie chodzi o poprawkę dodającą nazwisko księdza Bolesława Domańskiego. Prosiłbym aby była treść w pełnym brzmieniu, czyli pod przewodnictwem, i nie skrótami, ale księdza doktora Bolesława Domańskiego. Bo tutaj, w treści, którą państwo macie, są użyte skróty, a powinna być jednolitość tekstu.</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#JerzyCzerwiński">Zaś co do meritum dyskusji… Ja przyznam się, że nie miałem w ogóle pojęcia, że ta dyskusja potoczy się w tym kierunku. Naprawdę. Proszę państwa, ktoś z państwa mówił tu o tych osobach, które przed wojną działały w Związku Polaków w Niemczech, o tym, że zostały one pozbawione dodatków itd. Ja się zastanawiam, jak zareagowałaby taka osoba, gdyby jej powiedzieć, że 5 Prawd Polaków w Niemczech spod Znaku Rodła wzbudza jakieś kontrowersje. Ja nie jestem w stanie sobie tego wytłumaczyć. Bo to, co ja tutaj słyszałem, to są tak naprawdę po prostu kontrowersje co do treści tych Prawd. Ja rozumiem, że część państwa próbuje to przenieść do czasów teraźniejszych, twierdząc, że nie możemy się tymi Prawdami posługiwać dzisiaj. To wybrzmiało w sposób najbardziej dosłowny w wypowiedzi pana senatora, pana marszałka Borowskiego. I tego naprawdę nie potrafię zrozumieć. Tym bardziej – proszę zauważyć – że jeśli już przykładamy tu tę miarę dzisiejszą, to zauważmy, że w naszej konstytucji pojęcia „naród”, „Polak”, „Polska” to są pojęcia nieetniczne. O ile wtedy, kiedy te prawdy formułowano, w Niemczech mówiło się o Polakach jako o etnicznych, jako o narodowości, to teraz, w naszym najważniejszym dokumencie, w konstytucji, w przedmowie do niej naród jest traktowany jako zbór obywateli. No, przecież skoro tak… Jeśli my w ten sposób będziemy traktować te 5 Prawd Polaków, to my wyłączymy się w ogóle ze zbiorowości narodowej w obecnym jej rozumieniu.</u>
          <u xml:id="u-103.3" who="#JerzyCzerwiński">Zarzucono tutaj – ja tak to odczytuję, mówmy otwartym tekstem – instrumentalizację tej uchwały, czyli tak: mówienie o historii to owszem, ale już nie o sprawach dzisiejszych. A ileż tutaj jest tych dzisiejszych spraw? No, bardzo się państwo napracowaliście, bo to są 2 czy 3 zdania, do tego według mnie oczywiste, bo podział narodu polskiego – czy sztucznie podtrzymywany i wywołany, czy też nie, czy naturalny podział – jednak jest faktem, on istnieje. I jest pytanie, czy nam powinno na tym zależeć, czy powinniśmy taki podział podgrzewać, czy wprost przeciwnie. Być może jako izba wyższa, Izba Refleksji, powinniśmy ten podział zasypywać. Jakie więc są zdania, jakie są prawdy, na podstawie których możemy doprowadzić do zmniejszenia tego podziału? Czy da się wymyślić prawdy bardziej ogólne niż te 5 Prawd Polaków, takie, pod którymi mogliby się podpisać wszyscy? Czy są jakieś bardziej ogólne zdania? Czy jest zdanie bardziej ogólne niż „Jestem Polakiem” albo „Jesteśmy Polakami”? Jak można zasypywać podziały w narodzie polskim, nie uznając zdania „Jesteśmy Polakami”? Proszę mi to wytłumaczyć, bo ja tego nie rozumiem.</u>
          <u xml:id="u-103.4" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-103.5" who="#BarbaraZdrojewska">Ale kto tak powiedział?</u>
          <u xml:id="u-103.6" who="#GrażynaSztark">Kto tak powiedział?</u>
          <u xml:id="u-103.7" who="#JerzyCzerwiński">Tak odczytałem tę dyskusję – może wadliwie. Ale każdy może mówić na własną odpowiedzialność. Tak? Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-103.8" who="#JerzyCzerwiński">Ja wobec tego… Przyznam się, że ja byłem otwarty na wszelkiego rodzaju zmiany, poprawki stylistyczne itd., no ale co do samego sensu uchwały to myślałem, że on jest oczywisty. A ponieważ nie jest oczywisty, mało tego, część osób spośród państwa… Bodajże to pani senator Zdrojewska wyrażała wprost takie zdanie, że jej się nie da przekonać, już tak na przyszłość, i że jej po prostu uchwała o takiej treści nie pasuje… Mało tego, proszę państwa, bo państwo, proponując odwleczenie tego, tak naprawdę dążycie do tego, żeby uchwała nie powstała – bo terminy są jasne, przewodniczący komisji wyraźnie powiedział, o co chodzi, jakie są terminy.</u>
          <u xml:id="u-103.9" who="#JerzyCzerwiński">Po pierwsze, składam wniosek o przyjęcie tego projektu uchwały z poprawkami technicznymi, które zostały naniesione przez pana legislatora, plus ta wspominana poprawka merytoryczna, czyli dopisanie postaci księdza doktora Bolesława Domańskiego – która nie rodziła jakby kontrowersji, mało tego, została pochwalona. I, po drugie, mam wniosek o nieprzerywanie posiedzenia w tym zakresie. I taki wniosek składam.</u>
          <u xml:id="u-103.10" who="#komentarz">(Rozmowy na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#StanisławGogacz">Czy pan senator już te poprawki techniczne wyeksponował, przedstawił? Czy pan…</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#Glosyzsali">Tak, tak.</u>
          <u xml:id="u-104.2" who="#StanisławGogacz">Są załączone po prostu. Dobrze. W takim razie…</u>
          <u xml:id="u-104.3" who="#JerzyCzerwiński">Są w tekście, który jest dostępny.</u>
          <u xml:id="u-104.4" who="#StanisławGogacz">W takim razie przystępujemy do głosowania nad najdalej idącym wnioskiem, pana senatora Czerwińskiego, o to, żeby przyjąć projekt uchwały bez poprawek, jedynie z poprawkami…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#JakubZabielski">Przepraszam. Najpierw trzeba przegłosować sprawę tego odroczenia. To w pierwszej kolejności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#StanisławGogacz">A, jako pierwsze odroczenie. Dobrze. Ale w takim razie proszę o przedstawienie terminu, określenie, do kiedy miałoby być to posiedzenie odroczone.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#MarekBorowski">No, skoro do 31 października mamy to przyjąć, to rozumiem, że…</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#StanisławGogacz">…że do 31 października.</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#MarekBorowski">No tak, zdecydowanie.</u>
          <u xml:id="u-107.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-107.4" who="#MarekBorowski">Słucham?</u>
          <u xml:id="u-107.5" who="#Gloszsali">to kiedy państwo przyjedziecie na posiedzenie komisji?</u>
          <u xml:id="u-107.6" who="#MarekBorowski">Nie, ale Komisja Ustawodawcza musi się wypowiedzieć… A, może się wypowiedzieć, tzn. za tydzień może się wypowiedzieć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#StanisławGogacz">Dobrze. W takim razie wystarczy ten termin do trzydziestego pierwszego… Tak?</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#JakubZabielski">No ale to regulamin mówi o tym, że to ma być 31 października, jako ostateczny termin.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#StanisławGogacz">Nie, no… Dobrze. Ale czy sformułowanie w ten sposób, że do trzydziestego pierwszego… Czy to wyczerpuje już wymogi regulaminowe?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#JakubZabielski">No tak, ale „do 31 października” znaczy również: dzisiaj po południu. Tak? Nie wiem, czy to o to chodzi.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#komentarz">(Wypowiedzi poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-111.2" who="#JakubZabielski">Tak? No to w porządku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#StanisławGogacz">Kto jest za przyjęciem wniosku zgłoszonego przez państwa senatorów, panią senator Sztark i pana senatora Borowskiego, ażeby odłożyć do 31 października posiedzenie komisji w tym punkcie?</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#komentarz">(7)</u>
          <u xml:id="u-112.2" who="#StanisławGogacz">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-112.3" who="#komentarz">(6)</u>
          <u xml:id="u-112.4" who="#StanisławGogacz">W takim razie odłożona została…</u>
          <u xml:id="u-112.5" who="#StanisławGogacz">A, kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-112.6" who="#komentarz">(0)</u>
          <u xml:id="u-112.7" who="#StanisławGogacz">Odkładamy posiedzenie komisji.</u>
          <u xml:id="u-112.8" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-112.9" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa, my nie możemy obradować podczas posiedzenia Senatu.</u>
          <u xml:id="u-112.10" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-112.11" who="#StanisławGogacz">Państwo chcecie od 7.00 czy od 7.30… Pytam o to, dlatego że nie wydaje mi się, żeby było zadowolenie z tego, byśmy w tygodniu, kiedy nie ma posiedzenia Senatu… Czyli żebyście państwo wtedy przyjeżdżali. Tak że jeżeli jest zgoda, żeby…</u>
          <u xml:id="u-112.12" who="#Gloszsali">O ósmej rano.</u>
          <u xml:id="u-112.13" who="#PiotrZientarski">Możemy w poniedziałek.</u>
          <u xml:id="u-112.14" who="#StanisławGogacz">Nie o ósmej.</u>
          <u xml:id="u-112.15" who="#StanisławGogacz">Czy może być 7.30 jutro?</u>
          <u xml:id="u-112.16" who="#Gloszsali">Może być.</u>
          <u xml:id="u-112.17" who="#StanisławGogacz">Dobra.</u>
          <u xml:id="u-112.18" who="#Gloszsali">Nie, 8.00.</u>
          <u xml:id="u-112.19" who="#StanisławGogacz">Nie, Panie Senatorze, mamy jeszcze dwie uchwały. Dlatego 7.30 jutro. No, to jeszcze będzie potwierdzone…</u>
          <u xml:id="u-112.20" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-112.21" who="#StanisławGogacz">Tak, ale ja mówię o tym punkcie, że umawiamy się wstępnie na jutro na 7.30.</u>
          <u xml:id="u-112.22" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa, w takim razie…</u>
          <u xml:id="u-112.23" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-112.24" who="#StanisławGogacz">Teraz przystępujemy do następnego punktu. To jest punkt: pierwsze czytanie projektu uchwały w sprawie ustanowienia roku 2018 Rokiem Pamięci Powstania Wielkopolskiego.</u>
          <u xml:id="u-112.25" who="#StanisławGogacz">Przedstawiciel wnioskodawców to senator Piotr Florek. Legislator: Bożena… Witamy panią mecenas Langner.</u>
          <u xml:id="u-112.26" who="#StanisławGogacz">I tu, proszę państwa, mamy dwa wnioski dotyczące tego samego wydarzenia, bo jest również wniosek w druku senackim nr 579 i on również dotyczy Powstania Wielkopolskiego – tę inicjatywę czy też inicjatorów, jeżeli chodzi o ten projekt, reprezentuje pan senator Robert Gaweł.</u>
          <u xml:id="u-112.27" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę, Panowie Senatorowie, myślę, że pan… Nie wiem, który z panów pierwszy.</u>
          <u xml:id="u-112.28" who="#StanisławGogacz">Pan senator Gaweł. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#RobertGaweł">Szanowni Państwo, ważne jest, żeby podkreślić, iż zamysł dotyczący tej uchwały nie zrodził się tylko w głowach senatorów wnioskodawców, którzy zebrali podpisy i przedłożyli projekty. Do wszystkich biur senatorskich senatorów z Wielkopolski napływają prośby rad gmin i rad powiatów, aby podjąć rocznicową uchwałę związaną z rocznicą wybuchu Powstania Wielkopolskiego.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#RobertGaweł">I takie dwa wnioski, w kolejności, zostały przygotowane. Jeden jest z 27 lipca, to jest druk nr 579, a drugi jest z 22 września, to druk nr 601. Ponieważ wnioskodawcy siedzą tutaj akurat obok siebie, to ustaliliśmy, że przedstawimy komisji wspólny druk, ujednolicony tekst, który jest wynikiem… no, nie powiedziałbym „kompromisu”, bo tu nie chodzi o kompromis, tylko chodzi nam o to, żeby przedstawić tekst, który nie będzie budził z naszej perspektywy wątpliwości i będzie przyjęty przez całość Senatu. Wszystkie uchwały rocznicowe powinny być ze szczególnym pietyzmem przygotowywane. I dlatego z senatorem Florkiem tak się porozumieliśmy i – mam nadzieję – nie będzie większych zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#RobertGaweł">Przejdę do samego tekstu, który mają państwo przed oczyma. Ma on kilka zasadniczych wątków. Przede wszystkim to nawiązanie do walki Wielkopolan w okresie zaborów – oczywiście to musi być ujęte krótko, jest w pierwszym i drugim akapicie – o utrzymanie wiary, mowy ojców, kultury polskiej, własności. Potem są dwie zestawione daty, 11 listopada i 27 grudnia. Dla Wielkopolan 11 listopada nie oznaczał niepodległości, cały czas był to zabór pruski. Świadomie używamy nazwy „pruski”; proszę nie czepiać się, że to było II Cesarstwo czy Rzesza. W Wielkopolsce uważano, że jest to zabór pruski, ponieważ to Prusy trzykrotnie dokonały rozbiorów Polski. Dalej są wymienione trzy bardzo ważne postaci związane z Powstaniem Wielkopolskim. Jeden to Ignacy Paderewski, którego przyjazd, jak wiemy, był asumptem do tego spontanicznego wybuchu powstania, bo początkowo on faktycznie był spontaniczny. Potem wymienia się dwóch wybitnych dowódców. Jeden to jest major Taczak, który niestety nie miał doświadczenia w operowaniu dużymi zgrupowaniami, dlatego też 16 stycznia został zastąpiony przez przysłanego z Warszawy generała Dowbora-Muśnickiego. Zasługa Taczaka jest taka, że to przede wszystkim on zorganizował całą armię powstańczą, dopiero po 16 stycznia tworzy się coś, co nazywane będzie armią wielkopolską.</u>
          <u xml:id="u-113.3" who="#RobertGaweł">Następny ważny wątek dotyczy tego, że wykorzystano dyplomatyczną sytuację, jaka była wtedy w Europie w związku z zakończeniem pierwszej wojny światowej, i ogromną pomoc dyplomatyczną Francji. Rzadko się zdarza, żeby… W ogóle nigdy się nie zdarzyło, żeby jakiekolwiek z powstań – poza trzecim śląskim, jasno to mówię – zostało w tak doskonały sposób dyplomatycznie przeprowadzone i żeby duże, poważne mocarstwo doprowadziło do tego, że armia niemiecka zapomniała o jakichkolwiek możliwościach dalszego prowadzenia walki przeciwko powstańcom.</u>
          <u xml:id="u-113.4" who="#RobertGaweł">Oczywiście jest tutaj przedstawiony udział oddziałów wielkopolskich w wyzwalaniu Śląska, głównie w III powstaniu śląskim; pojawiają się słowa „walki o polski Śląsk”, dalej jest wymieniona wojna bolszewicka. Może nie wszyscy wiedzą, ale jeśli chodzi o wojnę bolszewicką, to dywizje wielkopolskie były najlepiej wyposażone i w doskonały sposób przygotowane. Chodzi nie tylko o Lwów, czyli o pierwsze kompanie, które były ochotnicze, walczące w obronie Lwowa, ale także szczególnie o Bobrujsk, o walki w okolicach Wilna, no i cały front litewsko-białoruski. Przykładów tego jest dużo, można by je tutaj przywoływać z historii. Wyposażenie… Podstawa polskiego lotnictwa to jest to wszystko, co uzyskali powstańcy, zdobywając Ławicę oraz bazę zeppelinów, gdzie były samoloty niemieckie, na Winiarach w Poznaniu. W uchwale jest też takie ważne zdanie, że to powstanie jest przykładem zwycięskiego czynu zbrojnego, który zakończył się sukcesem politycznym. Mamy jeszcze to, na czym nam bardzo zależało, zdanie, że to jest piękny wzorzec poświęcenia dla wspólnej sprawy, jaką była suwerenność całej Rzeczypospolitej. No i na koniec oczywiście jest odezwa, żeby to w taki dydaktyczny sposób przekazywać społeczeństwu.</u>
          <u xml:id="u-113.5" who="#RobertGaweł">Bardzo prosimy o dyskusję, ewentualnie o przyjęcie tego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#StanisławGogacz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#StanisławGogacz">Proszę, pan senator Piotr Florek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#PiotrFlorek">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#PiotrFlorek">Proszę państwa, po wystąpieniu pana posła Gawła nic już nie będę dodawał, bo praktycznie wszystko, co mogłem…</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#PiotrFlorek">Przepraszam bardzo, senatora.</u>
          <u xml:id="u-115.4" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-115.5" who="#PiotrFlorek">Ale zawsze jeszcze jest taka perspektywa, Panie Senatorze.</u>
          <u xml:id="u-115.6" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-115.7" who="#PiotrFlorek">Proszę państwa, oczywiście pod względem historycznym już nic nie będę dodawał, bo rzeczywiście pan senator jasno przedstawił tutaj cały projekt tej uchwały. Ja tylko chciałbym zaznaczyć i podkreślić jedną rzecz. My w Wielkopolsce zawsze obchodziliśmy rocznicę powstania, nieważne, czy to była okrągła rocznica, czy nie. A przypomnę, że okrągłe też obchodziliśmy. Pan senator to też dobrze pamięta, w roku 1997… Nie, przepraszam, to był 2007 r., bo prezydentem był Lech Kaczyński. Pamiętam dokładnie, że stałem na placu, jak samolot nadlatywał, z lekkim opóźnieniem, dlatego też utkwiło w pamięci. Potem była następna okrągła rocznica, dziewięćdziesiąta piąta, wtedy był prezydent Komorowski. Zawsze miało to wielką oprawę, były to wielkie uroczystości. Chciałbym zaznaczyć, że ten program ramowy, który ja akurat tutaj troszkę rozszerzyłem, stąd też te dwie uchwały, szeroko mówi o tym, co się będzie działo w roku 2018. Między innymi będzie wydanie „Encyklopedii powstania wielkopolskiego”, która jest przygotowywana od wielu, wielu lat; wiele, wiele innych działań było tutaj podejmowanych. My z Wielkopolski przyjeżdżamy zawsze następnego dnia, dwudziestego ósmego, do Warszawy, i jesteśmy również pod Grobem Nieznanego Żołnierza. Cała Wielkopolska przyjeżdża i przedstawiamy, nagłaśniamy powstanie wielkopolskie. No bo jaka by była Polska, jakie by były siły polskie bez Wielkopolski po 1918 r.? Wszyscy wiemy, że to miało duże znaczenie, wiemy, jakie to było ważne, tym bardziej, że akurat Wielkopolska dołączyła w specyficzny sposób. Przygotowywała się do tego przez wiele, wiele lat i wykorzystała ten właściwy moment, kiedy nadszedł. W związku z tym myślę, że ten program jest bardzo szeroki. Jest to również zasługa samorządów, które organizują różne uroczystości, w tym samorządu województwa wielkopolskiego, który bierze na siebie cały ciężar tych działań. A więc tych uroczystości będzie w roku 2018 bardzo, bardzo dużo.</u>
          <u xml:id="u-115.8" who="#PiotrFlorek">Sejm Rzeczypospolitej przyjął już uchwałę, żeby rok 2018 był Rokiem Pamięci Powstania Wielkopolskiego. Przez grzeczność nie będę cytował, ale było takie skandaliczne wystąpienie pani poseł Joanny Lichockiej odnośnie do tej rocznicy powstania wielkopolskiego. Ponieważ pani poseł nie jest z Wielkopolski, tylko jest posłem z Wielkopolski, w związku z tym nie będę już tego… Chciałem to zacytować państwu, ale w kontekście tej dyskusji, która miała tutaj miejsce, już to sobie podaruję.</u>
          <u xml:id="u-115.9" who="#PiotrFlorek">Proszę państwa, prosimy w takim razie wspólnie o przyjęcie tego jednolitego tekstu, który został przygotowany. Myślę, że tak ważne powstanie jak powstanie wielkopolskie… Jestem przekonany, że dzięki tej uchwale szczególnie będzie podkreślana – nie tylko w Wielkopolsce, ale i w całym kraju – ranga i znaczenie tego powstania. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa, komisja wyraziła zgodę na łączne rozpatrzenie tych dwóch projektów. Oczywiście rozumiem, że jest również zgoda na to, żeby pracować nad jednym tekstem dotyczącym tych właśnie dwóch projektów, jednym tekstem, który został przygotowany, że nie ma tu żadnego sprzeciwu. Rozumiem też, że wszyscy państwo posiadacie już projekt, który został przygotowany.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#StanisławGogacz">Oczywiście otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#StanisławGogacz">Najpierw się zgłosiła pani senator Zdrojewska.</u>
          <u xml:id="u-116.3" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#BarbaraZdrojewska">Ja tylko tak szybko chciałabym powiedzieć, że nie będę zgłaszała zastrzeżeń do tej uchwały. Chciałabym ją pochwalić za to, że jest zwięzła i na temat. Chciałabym też podziękować obu panom senatorom za to, że mamy jedną uchwałę, a nie dwie. Bardzo za to dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#StanisławGogacz">Dziękuję bardzo, Pani Senator.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#StanisławGogacz">Ale pan senator… No, chyba że pan senator…</u>
          <u xml:id="u-118.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-118.4" who="#JanFilipLibicki">To nie, to ja na końcu.</u>
          <u xml:id="u-118.5" who="#StanisławGogacz">Pan senator Żaryn, a później pan senator Libicki.</u>
          <u xml:id="u-118.6" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#JanŻaryn">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#JanŻaryn">Ja też gratuluję, że powstała jedna uchwała. Jednak mam propozycję poprawki, która brzmi jak drobna poprawka, ale jest poprawką merytoryczną. Proszę się zastanowić…</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#StanisławGogacz">Który akapit?</u>
          <u xml:id="u-119.3" who="#JanŻaryn">To do panów się zwracam… Chodzi mianowicie o czwarty akapit, pierwsze zdanie. Czy nie byłoby bardziej zgodnie z prawdą, gdybyśmy zapisali to zdanie następująco: „Dzięki sukcesom militarnym i dyplomatycznym oraz wsparciu Francji, której symbolem dla mieszkańców Wielkopolski był wtedy marszałek Ferdynand Foch”… I dalej tak, jak jest.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#StanisławGogacz">Jak rozumiem, jest zgoda na taką propozycję?</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-120.2" who="#Gloszsali">Tak, tak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#RobertGaweł">Zgadzamy się na przyjęcie propozycji profesora Żaryna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#StanisławGogacz">Dobrze. To jest pierwsze… Które to jest zdanie?</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#Gloszsali">To jest pierwsze zdanie. „Dzięki sukcesom militarnym”…</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#StanisławGogacz">A, „Dzięki sukcesom”, dobrze.</u>
          <u xml:id="u-122.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-122.4" who="#StanisławGogacz">A po słowie „dyplomatycznym” dodajemy „oraz”. Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-122.5" who="#StanisławGogacz">Pan senator Libicki, bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#JanFilipLibicki">Dziękuję bardzo, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#JanFilipLibicki">Szanowni Państwo, chciałbym krótko podziękować obu panom senatorom, że się udało dojść do takiego porozumienia, dzięki któremu uchwała jest wspólna. To wychodzi trochę naprzeciw temu, co mówił pan senator Żaryn. Jak widać, da się… Pozwolę sobie na uszczypliwość pod adresem kolegów z pozostałych regionów. Może się dało, bo po prostu jesteśmy z Wielkopolski. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-123.2" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#StanisławGogacz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#StanisławGogacz">Myślę, że możemy przystąpić do głosowania. Proponuję, żebyśmy przystąpili do przegłosowania tego tekstu, bo już nie ma więcej zgłoszeń osób chętnych do wzięcia udziału w dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#StanisławGogacz">Kto z państwa jest za tym, żeby pozytywnie zaopiniować i przyjąć tekst uchwały Senatu Rzeczypospolitej Polskiej dotyczącej powstania wielkopolskiego, rozpatrywany jako wspólna inicjatywa? Bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#komentarz">(10)</u>
          <u xml:id="u-124.4" who="#Gloszsali">Z poprawką.</u>
          <u xml:id="u-124.5" who="#StanisławGogacz">Z jedną poprawką, oczywiście.</u>
          <u xml:id="u-124.6" who="#StanisławGogacz">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-124.7" who="#komentarz">(0)</u>
          <u xml:id="u-124.8" who="#StanisławGogacz">Kto się wstrzymał od głosu?</u>
          <u xml:id="u-124.9" who="#komentarz">(0)</u>
          <u xml:id="u-124.10" who="#StanisławGogacz">Stwierdzam, że komisje przyjęły… pozytywnie zaopiniowały projekt tej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-124.11" who="#StanisławGogacz">Sprawozdawcą będzie… A właśnie, który z panów senatorów? Czy panowie…</u>
          <u xml:id="u-124.12" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-124.13" who="#StanisławGogacz">Dobrze, to pan senator Robert Gaweł będzie sprawozdawcą.</u>
          <u xml:id="u-124.14" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa, przystępujemy do rozpatrywania jeszcze jednej uchwały – mam nadzieję, że nam się uda – dotyczącej setnej rocznicy powstania Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.</u>
          <u xml:id="u-124.15" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę pana senatora Czesława Ryszkę o zreferowanie tej inicjatywy. Nie o czytanie całego tekstu, bo my go przeczytaliśmy, tylko o zreferowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#CzesławRyszka">Dziękuję, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#CzesławRyszka">Wysoka Komisjo!</u>
          <u xml:id="u-125.2" who="#CzesławRyszka">Katolicki Uniwersytet Lubelski powstał razem z niepodległą Polską – i to jest może taki najważniejszy argument. Był jedynym uniwersytetem katolickim przez całe dziesięciolecia, dopiero, powiedzmy, po odzyskaniu tej nowej wolności, po roku 1989 powstały i wydziały teologiczne, i uniwersytet Jana Pawła II w Krakowie. Cała historia KUL to jest, że tak powiem, historia Polski tych ostatnich stu lat. Bez przywoływania tutaj najważniejszych danych historycznych chciałbym prosić, żeby podjąć uchwałę o tym roku KUL. On się już rozpoczął, bo w niedzielę 15 października była Konferencja Episkopatu Polski w Lublinie i wielka inauguracja stulecia działalności uniwersytetu. Już to jakby świadczy o randze uroczystości, to, że cały episkopat przyjechał do Lublina i w katedrze lubelskiej rozpoczęto obchody stulecia uniwersytetu. Ważne też, że jest to w tej chwili Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, nie imienia Jana Pawła II, tylko Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, ponieważ wiadomo wszystkim, że święty Jan Paweł II był profesorem tej uczelni. To też nadaje naszej uchwale ważną rangę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-125.3" who="#StanisławGogacz">Dziękuję bardzo…</u>
          <u xml:id="u-125.4" who="#CzesławRyszka">A, jeszcze tylko dodam, że te propozycje poprawek, które Biuro Legislacyjne zgłosiło, są bardzo trafne i wszystkie popieram. To są poprawki stylistyczne, tak że…</u>
          <u xml:id="u-125.5" who="#StanisławGogacz">Panie Senatorze…</u>
          <u xml:id="u-125.6" who="#CzesławRyszka">…bardzo dziękuję. Ja tę uchwałę sam przygotowywałem, dlatego ci, który się nad nią pochylili… Jestem im za to bardzo wdzięczny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#StanisławGogacz">Panie Senatorze, na jeszcze jeden element zwrócono mi tu uwagę – tj. Biuro Legislacyjne i sekretariat, pani Ania. Wskazali oni, że tam musi być wpisane literalnie właśnie to, o co nam chodzi w tej uchwale, czyli ustanowienie roku 2018, bo nie ma takiego zdania. Czyli trzeba dopisać – nie wiem, czy na końcu, czy na początku – że ustanawia się rok…</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#StanisławGogacz">Pan mecenas, bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#JakubZabielski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#JakubZabielski">Wysoka Komisjo, chodzi generalnie o to, że mamy do czynienia ze specyficzną uchwałą okolicznościową. Ona ustanawia rok 2018 Rokiem 100-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Gdybyśmy cofnęli się do poprzednich uchwał, to zobaczymy, że w każdej z tych uchwał, którymi komisja dzisiaj się zajmowała, było stwierdzenie, że Senat ustanawia rok 2018 rokiem… itd. Tutaj takiego sformułowania, takiego akapitu nie ma. O tym, że uchwała odnosi się do ustanowienia roku KUL, dowiadujemy się tylko i wyłącznie z tytułu, co wydaje się trochę… No, to za mało. Ja proponuję, aby dodać tutaj, może podobnie jak w poprzednich uchwałach, przedostatni ustęp… Proponuję, żeby przed ustępem „Uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym”… itd. dodać ustęp zapisany mniej więcej w ten sposób: mając na względzie powyższe, Senat ustanawia rok 2018 rokiem Stulecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. I tyle, tyle wystarczy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#StanisławGogacz">Tak jak to w języku procesowym: „dlatego prosimy, tak jak w tytule”…</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#StanisławGogacz">Ale oczywiście to jest tylko taka, no…</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#CzesławRyszka">To tak jakby powtórzenie tytułu uchwały w ostatnim zdaniu.</u>
          <u xml:id="u-128.4" who="#StanisławGogacz">Myślę, że będzie czas, żeby… Pan zaproponuje, gdzie to wpisać.</u>
          <u xml:id="u-128.5" who="#StanisławGogacz">Czy ktoś chciałby zabrać głos w dyskusji?</u>
          <u xml:id="u-128.6" who="#StanisławGogacz">Pani senator Sztark.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#GrażynaSztark">Tak, już tak z czystej sympatii…</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#GrażynaSztark">Czy absolwenci KUL nie wyjeżdżają za granicę?</u>
          <u xml:id="u-129.2" who="#CzesławRyszka">Ja bym tylko dodał, że absolwentem KUL jest marszałek Senatu przez trzy kadencje, tak że to już…</u>
          <u xml:id="u-129.3" who="#GrażynaSztark">Ja wiem…</u>
          <u xml:id="u-129.4" who="#CzesławRyszka">I nie wyjechał.</u>
          <u xml:id="u-129.5" who="#GrażynaSztark">Nie wyjechał. Bo tu w przedostatnim akapicie jest zdanie, że obok teologii, filozofii, nauk społecznych, prawnych i humanistycznych rozwijane są nauki matematyczne i przyrodnicze, a studenci przygotowywani są do pełnej i odpowiedzialnej pracy dla dobra ojczyzny i Kościoła.</u>
          <u xml:id="u-129.6" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-129.7" who="#GrażynaSztark">Ja uważam np., że jeżeli z Polski wyjedzie absolwent, który jest dobry, to może krzewić… Również za granicą może działać dla dobra ojczyzny, tak że…</u>
          <u xml:id="u-129.8" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-129.9" who="#Gloszsali">„Kościoła” już jest…</u>
          <u xml:id="u-129.10" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-129.11" who="#Gloszsali">Ale to awantura by była…</u>
          <u xml:id="u-129.12" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#StanisławGogacz">Czy są jakieś propozycje?</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#GrażynaSztark">Nie, ja tylko spytałam.</u>
          <u xml:id="u-130.2" who="#StanisławGogacz">Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-130.3" who="#StanisławGogacz">Proszę, teraz odpowie pan senator Czesław Ryszka. A później pan senator Żaryn.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#CzesławRyszka">To znaczy, jeżeli pani senator Sztark ma jakąś propozycję, żeby tu włączyć jakiś zapis, że służą…</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#StanisławGogacz">Nie, to taka luźna dyskusja.</u>
          <u xml:id="u-131.2" who="#CzesławRyszka">…także społeczności światowej, no to jak najbardziej…</u>
          <u xml:id="u-131.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#StanisławGogacz">W takim razie teraz pan senator Żaryn. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#JanŻaryn">Ja mam propozycję skreślenia jednego akapitu, który wobec 100-letniej działalności KUL jest niewspółmiernie nieistotny w treści. Mianowicie chodzi mi o trzeci akapit od dołu na drugiej stronie, że sytuacja uniwersytetu poprawiła się na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, że powiększyła się kadra… itd., do końca tego akapitu. Wydaje mi się, że dużo istotniejsze byłoby jednak podkreślenie tych warunków negatywnych, w których KUL działał, bo na tym tle… Podkreślenie tych dwóch dekad jako rzekomo wyjątkowych w okresie PRL jest niewspółmierne do akapitu poprzedzającego i następnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#StanisławGogacz">Co pan o tym sądzi?</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-134.2" who="#Gloszsali">Albo przeredagować, jeśli chodziło…</u>
          <u xml:id="u-134.3" who="#StanisławGogacz">Pan senator Czesław Ryszka.</u>
          <u xml:id="u-134.4" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-134.5" who="#StanisławGogacz">Pan senator Ryszka, bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#CzesławRyszka">Ten akapit jest pewną konsekwencją poprzednich, ale myślę, że senator Żaryn ma rację, on jest nieistotny i można go opuścić, żeby w ogóle skrócić uchwałę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#StanisławGogacz">Czyli jest zgoda autora. Jeśli nie ma innych głosów, to przyjmujemy.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-136.2" who="#CzesławRyszka">Także po to, żeby skrócić…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#PiotrZientarski">Ale przecież wtedy tylko społeczeństwo utrzymywało, a nie państwo. I o to tu chodzi, o docenienie…)</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#GrażynaSztark">Właśnie, o to chodziło.</u>
          <u xml:id="u-137.2" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-137.3" who="#PiotrZientarski">My mówimy, że w latach sześćdziesiątych… A wiemy, że tylko ludzie Kościoła to utrzymywali. No to chyba trzeba to podkreślić.</u>
          <u xml:id="u-137.4" who="#Gloszsali">Tak.</u>
          <u xml:id="u-137.5" who="#PiotrZientarski">No dlaczego nie? To nie jest…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#StanisławGogacz">A jaka jest propozycja, Panie Senatorze?</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#PiotrZientarski">…ukłon w stosunku do państwa komunistycznego, tylko ludzi wierzących.</u>
          <u xml:id="u-138.2" who="#StanisławGogacz">Panie Senatorze, ale jaka jest propozycja?</u>
          <u xml:id="u-138.3" who="#Gloszsali">Utrzymać to…</u>
          <u xml:id="u-138.4" who="#StanisławGogacz">Ale które dokładnie?</u>
          <u xml:id="u-138.5" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-138.6" who="#GrażynaSztark">Przecież w kościołach były specjalne tace na KUL. Były specjalne tace.</u>
          <u xml:id="u-138.7" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-138.8" who="#StanisławGogacz">Ale to z tego akapitu nie wynika, dlaczego się sytuacja poprawiła, jakie było źródło tej poprawy.</u>
          <u xml:id="u-138.9" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-138.10" who="#StanisławGogacz">Ale co ma to wspólnego z tacą czy ze zbiórkami?</u>
          <u xml:id="u-138.11" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-138.12" who="#StanisławGogacz">Bo to będzie po prostu, że okres gierkowski…</u>
          <u xml:id="u-138.13" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-138.14" who="#ZbigniewCichoń">Ja mam propozycję.</u>
          <u xml:id="u-138.15" who="#PiotrZientarski">Gierek to już lata siedemdziesiąte…</u>
          <u xml:id="u-138.16" who="#StanisławGogacz">Pan senator Cichoń, bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#ZbigniewCichoń">Proszę państwa, mam propozycję, żeby dodać zdanie, że…</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#komentarz">(Rozmowy na sali)</u>
          <u xml:id="u-139.2" who="#StanisławGogacz">Prosiłbym, żebyśmy słuchali.</u>
          <u xml:id="u-139.3" who="#ZbigniewCichoń">…tę poprawę sytuacji zawdzięczano szczodrobliwości społeczeństwa czy wiernych. Chodzi o to, żeby postawić kropkę nad i. I żeby ktoś tego nie rozumiał tak, że owa prosperity rzekomo była spowodowana działaniami władz.</u>
          <u xml:id="u-139.4" who="#PiotrZientarski">Tak, tak.</u>
          <u xml:id="u-139.5" who="#CzesławRyszka">Komuna zelżała. To jest główna przyczyna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#StanisławGogacz">Pani senator Zdrojewska, bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#BarbaraZdrojewska">Ja proponuję, żeby to na początku dodać: „Dzięki szczodrobliwości społeczeństwa”…</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#StanisławGogacz">Ale w którym akapicie?</u>
          <u xml:id="u-141.2" who="#BarbaraZdrojewska">No w tym, o którym mówimy.</u>
          <u xml:id="u-141.3" who="#komentarz">(Rozmowy na sali)</u>
          <u xml:id="u-141.4" who="#StanisławGogacz">Cii, proszę o spokój.</u>
          <u xml:id="u-141.5" who="#BarbaraZdrojewska">Akapit trzeci od dołu na drugiej stronie, o którym mówimy. Pan senator Żaryn proponował, żeby go usunąć. Ja proponuję, żeby go zostawić i na początku dodać, tak jak pan senator Cichoń proponuje: „dzięki szczodrobliwości społeczeństwa polskiego sytuacja uniwersytetu”…</u>
          <u xml:id="u-141.6" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-141.7" who="#BarbaraZdrojewska">I zagranicy, tak. Tak, tak, i Polonii. I ja…</u>
          <u xml:id="u-141.8" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-141.9" who="#BarbaraZdrojewska">Ale ja jeszcze powiem, dlaczego proponuję nie usuwać…</u>
          <u xml:id="u-141.10" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-141.11" who="#BarbaraZdrojewska">Tak. Sprzeciwiam się usunięciu tego akapitu, bo najważniejsze w nim jest wskazanie tego, że nawiązano kontakty z wieloma uniwersytetami poza Polską. I to jest rzeczywiście ważne dla historii uczelni, to, że wtedy KUL się otworzył na kontakty z zagranicznymi uczelniami, nie tylko teologicznymi, ale w ogóle z uczelniami w różnych krajach, nie tylko w Niemczech. A przypominam, że nie bez wpływu na to wszystko był też fakt, że wtedy był napisany list biskupów polskich do niemieckich i nastąpiła poprawa stosunków z Kościołem powszechnym…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę, pan mecenas.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#JakubZabielski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#JakubZabielski">Wysoka Komisjo, może ja powiem, jakie brzmienie zapisu udało mi się wywnioskować z państwa wypowiedzi. Pani senator Zdrojewska zaproponowała, abyśmy na początku tego akapitu dodali pewne wyrazy. Ja je tutaj troszeczkę ugładziłem, zobaczymy, czy zgodnie z intencją. „Dzięki szczodrobliwości społeczeństwa polskiego, w tym Polonii, sytuacja uniwersytetu poprawiła się na przełomie”… itd., itd.</u>
          <u xml:id="u-143.2" who="#JakubZabielski">Czy o to chodziło, Pani Senator?</u>
          <u xml:id="u-143.3" who="#Gloszsali">Chyba do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-143.4" who="#JanŻaryn">Tylko czy społeczeństwem polskim można nazwać… Czy wewnątrz tego pojęcia mieści się Polonia?</u>
          <u xml:id="u-143.5" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-143.6" who="#Gloszsali">Jest w tym…</u>
          <u xml:id="u-143.7" who="#Gloszsali">„W tym Polonii”…</u>
          <u xml:id="u-143.8" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-143.9" who="#JakubZabielski">Też tak może być.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#StanisławGogacz">A ja mam pytanie…</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-144.2" who="#StanisławGogacz">Ja mam pytanie do senatora Ryszki. Jaka jest geneza tego właśnie wpisu? Co takiego się stało na początku lat sześćdziesiątych na KUL?</u>
          <u xml:id="u-144.3" who="#CzesławRyszka">Znaczy tutaj brakuje tego…</u>
          <u xml:id="u-144.4" who="#StanisławGogacz">Bo zbiórki na tacę to były prowadzone też wcześniej.</u>
          <u xml:id="u-144.5" who="#CzesławRyszka">Były cały czas, oczywiście.</u>
          <u xml:id="u-144.6" who="#StanisławGogacz">To nie może być tak, że akurat zbiórki z tacy o czymś zdecydowały czy też pomoc z zagranicy. Pomoc z zagranicy też była…</u>
          <u xml:id="u-144.7" who="#Gloszsali">Pamiętam też, że się wysyłało przekazy.</u>
          <u xml:id="u-144.8" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-144.9" who="#StanisławGogacz">Ale wcześniej…</u>
          <u xml:id="u-144.10" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-144.11" who="#StanisławGogacz">Ale to nie było jedna cezura, tylko było ich więcej.</u>
          <u xml:id="u-144.12" who="#CzesławRyszka">Chcę powiedzieć…</u>
          <u xml:id="u-144.13" who="#StanisławGogacz">Bardzo proszę, Panie Senatorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#CzesławRyszka">Chcę po prostu powiedzieć, że pod koniec lat sześćdziesiątych komuna przestała walczyć z KUL. A później, jak przyszedł Gierek, to w ogóle się otworzono. Ludzie dostali paszporty, mogli już wyjeżdżać np. na studia zagraniczne.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-145.2" who="#CzesławRyszka">Tu brakuje zapisu, że nie tyle szczodrobliwość wiernych, tylko…</u>
          <u xml:id="u-145.3" who="#Gloszsali">Ale wypadałoby może napisać, że… Bo tak było…</u>
          <u xml:id="u-145.4" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-145.5" who="#Gloszsali">Tutaj się przynajmniej zgadzamy.</u>
          <u xml:id="u-145.6" who="#komentarz">Głos z sali: Ja pamiętam, że przekazy szły przez…</u>
          <u xml:id="u-145.7" who="#CzesławRyszka">Słuchajcie, w 1968 r. większość studentów wyrzuconych z uniwersytetów w Polsce przyszła na KUL. No, taka jest prawda.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#StanisławGogacz">Panie Senatorze, czy pan chce pozostawić…</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#komentarz">(Brak nagrania)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#CzesławRyszka">Jeżeli już, to ja jestem za opuszczeniem tego akapitu, tak jak proponował senator Żaryn, bo inaczej musielibyśmy go rozbudować.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#StanisławGogacz">Pani senator Sztark chce, żeby pozostał, tak?</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#Gloszsali">Tak, żeby pozostał, z zaznaczeniem tej szczodrobliwości…</u>
          <u xml:id="u-148.2" who="#StanisławGogacz">Pan senator Ryszka chciał, żeby ten akapit usunąć…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#PiotrZientarski">Ale jeszcze miał pan pomysł, żeby zapisać, że dzięki szczodrobliwości wiernych…</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#komentarz">(Brak nagrania)</u>
          <u xml:id="u-149.2" who="#Gloszsali">…Z kraju i zagranicy…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#StanisławGogacz">Ale, Panie Senatorze, zagranica w kontekście pomocy dla KUL… Nie tylko Polacy są tą zagranicą…</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-150.2" who="#StanisławGogacz">…byli to też nie-Polacy.</u>
          <u xml:id="u-150.3" who="#Gloszsali">Masz rację.</u>
          <u xml:id="u-150.4" who="#Gloszsali">Niemcy dużo dali.</u>
          <u xml:id="u-150.5" who="#StanisławGogacz">Czyli na ten czas jesteśmy w takim punkcie, że pan senator…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#CzesławRyszka">Przychylam się do tej poprawki pani senator Zdrojewskiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#StanisławGogacz">I do tego, żeby zostawić ten akapit?</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#StanisławGogacz">Poproszę w takim razie pana mecenasa, niech jakoś zredaguje tę poprawkę.</u>
          <u xml:id="u-152.2" who="#StanisławGogacz">Pan senator Czerwiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#JerzyCzerwiński">Panie Przewodniczący, Wysoka Komisjo, ale albo ten akapit jest taki, jaki jest teraz… To jest prawda historyczna. Uzupełnienie tego akapitu właśnie będzie fałszowało historię. To jest po prostu to, co mówił pan senator Ryszka, że komuniści zmienili swój stosunek do KUL. Można oczywiście wyciąć ten akapit, wtedy po prostu nie będziemy o tym mówić. Ale jest takie pytanie, czy my… No, ja też jestem antykomunistą, ale czy możemy fałszować historię?</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-153.2" who="#JerzyCzerwiński">To też. No, albo źle, albo wcale.</u>
          <u xml:id="u-153.3" who="#komentarz">(Brak nagrania)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#StanisławGogacz">…Również funkcjonujemy. No i wiemy o tym, że nawet fakty mogą być różnie odczytywane.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-154.2" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa, żebyśmy już nad tym akapitem nie debatowali…</u>
          <u xml:id="u-154.3" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-154.4" who="#StanisławGogacz">Panie Senatorze Ryszka, pan był najpierw za tym, żeby usunąć ten akapit, a teraz jest pan za tym, żeby go pozostawić, tak?</u>
          <u xml:id="u-154.5" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#CzesławRyszka">No, właśnie dzięki temu, że ta sytuacja trochę zelżała, to marszałek Borusewicz został przyjęty na KUL.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#Gloszsali">Tak, dzięki temu został marszałkiem…</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#StanisławGogacz">Nie słyszę…</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-155.4" who="#CzesławRyszka">Proponuję zostawić tak, jak jest, bo inaczej musielibyśmy to zbyt mocno rozbudować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#StanisławGogacz">Proszę państwa, czy są jeszcze uwagi do innych akapitów?</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#StanisławGogacz">Jeżeli nie, to ja proponuję, żebyśmy poddali projekt, z tymi stylistycznymi poprawkami, pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-156.2" who="#JakubZabielski">Tak, i z tym uzupełnieniem o akapit, który będzie mówił o ustanowieniu roku 2018 Rokiem 100-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.</u>
          <u xml:id="u-156.3" who="#StanisławGogacz">I ten akapit ten pozostawiamy bez zmiany. Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-156.4" who="#StanisławGogacz">W takim razie kto jest za przyjęciem uchwały dotyczącej setnej rocznicy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w wersji przedstawionej na dzisiejszym posiedzeniu Komisji Ustawodawczej?</u>
          <u xml:id="u-156.5" who="#komentarz">(9)</u>
          <u xml:id="u-156.6" who="#StanisławGogacz">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-156.7" who="#komentarz">(0)</u>
          <u xml:id="u-156.8" who="#StanisławGogacz">Kto się wstrzymał od głosu?</u>
          <u xml:id="u-156.9" who="#komentarz">(0)</u>
          <u xml:id="u-156.10" who="#StanisławGogacz">Stwierdzam, że komisja pozytywnie zaopiniowała projekt uchwały dotyczącej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.</u>
          <u xml:id="u-156.11" who="#StanisławGogacz">Kto jest sprawozdawcą? Pan senator Ryszka? Jest zgoda?</u>
          <u xml:id="u-156.12" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-156.13" who="#StanisławGogacz">Pan senator Ryszka jest sprawozdawcą. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-156.14" who="#StanisławGogacz">Możemy wracać do Rodła…</u>
          <u xml:id="u-156.15" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-156.16" who="#StanisławGogacz">Zamykam posiedzenie senackiej Komisji Ustawodawczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godzinie 10 minut 33)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>