text_structure.xml
9.27 KB
<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<xi:include href="PPC_header.xml"/>
<TEI>
<xi:include href="header.xml"/>
<text>
<body>
<p xml:id="div-1">Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na pismo z dnia 27.06.07 r., SPS-024-2890/07, przy którym przekazane zostało zapytanie Pana Posła Janusza Krasonia w sprawie liczby osób niesłusznie aresztowanych, uprzejmie przedstawiam, co następuje:</p>
<p xml:id="div-2">Na wstępie należy podnieść, że tymczasowe aresztowanie jest szczególnym środkiem zapobiegawczym, a to ze względu na fakt, że jego istotą jest pozbawienie wolności na czas określony. Z tego względu Kodeks postępowania karnego, poza ogólnymi wymaganiami dotyczącymi stosowania środków zapobiegawczych, stosowanie tymczasowego aresztowania obwarował dodatkowymi przesłankami.</p>
<p xml:id="div-3">Organem właściwym do orzekania w przedmiocie tymczasowego aresztowania jest sąd. Łączny okres stosowania tymczasowego aresztowania (w postępowaniu przygotowawczym i sądowym) do chwili wydania wyroku przez sąd pierwszej instancji, zgodnie z art. 263 § 3 k.p.k., nie może przekroczyć 2 lat. Jeżeli tymczasowe aresztowanie zastosowane zostało dopiero w postępowaniu sądowym, czas jego trwania także nie może przekroczyć 2 lat.</p>
<p xml:id="div-4">Wyjątkowo okres tymczasowego aresztowania może być dłuższy. Art. 263 § 4 k.p.k. pozwala bowiem na przedłużenie stosowania tymczasowego aresztowania ponad 12 miesięcy w postępowaniu przygotowawczym i ponad 2 lata (łącznie) w postępowaniu sądowym. Przedłużenia na okres oznaczony dokonuje sąd apelacyjny, w którego okręgu prowadzi się postępowanie. Sąd apelacyjny może przedłużyć okres tymczasowego aresztowania tylko wówczas, gdy konieczność taka powstała na skutek okoliczności, które nie są zawinione przez organy prowadzące postępowania.</p>
<p xml:id="div-5">Właściwa polityka orzecznicza sądów apelacyjnych powinna wymuszać na organach prowadzących postępowanie jego sprawność oraz kształtować przekonanie, że nie waga przestępstwa, lecz rodzaj przeszkody procesowej jest czynnikiem decydującym o dalszym stosowaniu tymczasowego aresztowania ponad okresy przewidziane w § 2 i 3 art. 263 k.p.k.</p>
<p xml:id="div-6">Zgodnie z art. 252 § 1 k.p.k. na postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego przysługuje zażalenie. Rozpoznając zażalenie, sąd odwoławczy ocenia ustalenia dotyczące ogólnych i szczególnych przesłanek stosowania środka zapobiegawczego, w tym konieczność stosowania środka surowszego, jakim jest tymczasowe aresztowanie, i może, uwzględniając zażalenie, zmienić ten środek na łagodniejszy.</p>
<p xml:id="div-7">Przepis art. 552 k.p.k. określa podstawy odszkodowania za wadliwości postępowania karnego, jakie dotknęły określoną osobę. W prawie polskim istnieje jednak jeszcze jedno postępowanie karne o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, przewidziane w ustawie z 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. Nr 34, poz. 149, ze zm.), które aktualizuje się po uznaniu takiego orzeczenia za nieważne i obejmuje roszczenia za szkodę i krzywdę wynikłą z wydania takiego orzeczenia.</p>
<p xml:id="div-8">Idea naprawiania szkód wynikłych z wadliwych decyzji karnoprocesowych znalazła odbicie w Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych ONZ z 1966 r., który w art. 14 ust. 6 stanowi, że ˝każdemu skazanemu prawomocnie za przestępstwo, który odbył karę w wyniku takiego skazania, a następnie został uniewinniony lub ułaskawiony na tej podstawie, iż nastąpiła pomyłka sądowa, przysługuje odszkodowanie˝, zaś w art. 9 ust. 5 Paktu stwierdza się, że prawo do odszkodowania ma też ˝każdy, kto został pokrzywdzony przez zatrzymanie lub aresztowanie niezgodne z prawem˝. Podobne zapisy znajdują się w art. 5 ust. 5 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (odnośnie do odszkodowania za bezprawne zatrzymanie lub aresztowanie) i w art. 3 protokołu nr 7 do tej Konwencji (odnośnie do odszkodowania za niesłuszne skazanie). Także Konstytucja RP z 1997 r. stwierdza w art. 41 ust. 5, że ˝każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania˝.</p>
<p xml:id="div-9">Odszkodowanie obejmuje kompensację szkody oraz zadośćuczynienie za krzywdę doznaną w wyniku wykonania w całości lub w części kary bądź środka zabezpieczającego, której nie powinien był ponieść, albo niesłusznego pozbawienia wolności w trybie tymczasowego aresztowania lub zatrzymania.</p>
<p xml:id="div-10">Podstawą do dochodzenia odszkodowania za niewątpliwie niesłuszne aresztowanie (art. 552 § 4 k.p.k.) jest prawomocny wyrok uniewinniający lub orzeczenie o umorzeniu postępowania zapadłe w toku instancji; w przypadku uniewinnienia w wyniku nadzwyczajnych środków zaskarżenia lub stwierdzenia nieważności prawomocnego orzeczenia niesłusznie skazany ma wliczony do kary czas aresztowania (i zatrzymania) i może uzyskać zań odszkodowanie w ramach roszczenia z racji niesłusznego skazania. Odszkodowanie za niesłuszne aresztowanie przysługuje przy tym jedynie ˝w związku z pozbawieniem wolności przez zastosowanie tego środka zapobiegawczego, nie zaś z powodu samego faktu wydania postanowienia o tymczasowym aresztowaniu, chociażby nawet połączonego z poszukiwaniem podejrzanego (oskarżonego) listem gończym˝.</p>
<p xml:id="div-11">Obowiązująca regulacja przyjmuje, że odszkodowanie służy w wypadku ˝niewątpliwie˝ niesłusznego aresztowania. Nie chodzi zatem o niesłuszność ˝oczywistą˝, ˝rzucającą się w oczy˝, musi ona być ˝niewątpliwa˝, a więc niebudząca wątpliwości. Samo uniewinnienie czy umorzenie postępowania nie oznacza przy tym automatycznie zaistnienia przesłanki odszkodowawczej. Odszkodowanie służy tylko wtedy, gdy w świetle realiów sprawy nie ma wątpliwości co do tego, że tymczasowe aresztowanie nie powinno było nastąpić lub nie powinno było trwać tak długo, jak miało to miejsce w konkretnej sprawie.</p>
<p xml:id="div-12">Przedstawiając powyższe i odpowiadając na pytanie nr 1, w załączeniu uprzejmie przedstawiam:</p>
<p xml:id="div-13">1) tabelę prezentującą ogólnopolskie dane statystyczne pozyskiwane z powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, dotyczące stosowania środka zapobiegawczego w postępowaniach przygotowawczych w postaci tymczasowego aresztowania w latach 2001-2006 (należy zaznaczyć, że dane te dotyczą osób, a nie liczby spraw);</p>
<p xml:id="div-14">2) trzy tabele zawierające dane dotyczące prawomocnie zasądzonych odszkodowań za niesłuszne skazanie w trybie art. 552 k.p.k. w 2006 r.*)</p>
<p xml:id="div-15">Pragnę też podnieść, że każdego roku, na podstawie § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 października 2002 r. w sprawie trybu sprawowania nadzoru nad działalnością administracyjną sądów (Dz.U. Nr 187, poz. 1564, ze zm.), ustalane są główne kierunki takiego nadzoru i szczególnym zadaniem nadzorczym w celu zwiększenia skuteczności wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu oraz zapobiegania stwierdzonym przez Trybunał naruszeniom przez Polskę Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności jest monitorowanie przez prezesów właściwych sądów przedłużających się postępowań karnych, w których stosowane jest tymczasowe aresztowanie, w szczególności trwające ponad 2 lata.</p>
<p xml:id="div-16">Niezależnie od powyższego plany nadzorcze na 2007 rok oraz na kolejne dwa lata uwzględniają postulat zapewnienia sprawności postępowania w sprawach osób tymczasowo aresztowanych, która to tematyka ma być stale uwzględniana przez wizytatorów przeprowadzających stosowne kontrole w sądach.</p>
<p xml:id="div-17">Niewątpliwie istnieje konieczność dalszego usprawniania postępowań w tych sprawach, w których oskarżeni są tymczasowo aresztowani.</p>
<p xml:id="div-18">Mając na uwadze pytanie nr 2, pragnę zauważyć, iż z posiadanych danych wynika, że w 2006 r. liczba osób tymczasowo aresztowanych zmalała w stosunku do lat wcześniejszych.</p>
<p xml:id="div-19">Odnosząc się do pytania nr 3, uprzejmie informuję, że Ministerstwo Sprawiedliwości nie dysponuje szczegółowymi danymi dotyczącymi wysokości kwoty wypłat odszkodowań z tytułu niesłusznego zastosowania tymczasowego aresztowania.</p>
<p xml:id="div-20">Odszkodowania z tego tytułu są klasyfikowane zbiorczo wraz z innymi odszkodowaniami wypłacanymi na podstawie art. 552 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555, ze zm.). Ogólna kwota wyżej wymienionych odszkodowań - wraz z odsetkami - wynosiła: w 2005 r. - 8.001.531 zł, w 2006 r. - 6.111.753 zł, a w I kwartale 2007 r. - 2.279.594 zł.</p>
<p xml:id="div-21">Z uszanowaniem</p>
<p xml:id="div-22">Podsekretarz stanu</p>
<p xml:id="div-23">Andrzej Kryże</p>
<p xml:id="div-24">Warszawa, dnia 20 lipca 2007 r.</p>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>