text_structure.xml
11.3 KB
<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<xi:include href="PPC_header.xml"/>
<TEI>
<xi:include href="header.xml"/>
<text>
<body>
<p xml:id="div-1">Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na zapytanie Pani Poseł Joanny Fabisiak przesłane przy piśmie z dnia 31 maja 2007 r. (znak: SPS-024-2776/07) dotyczące pilnej potrzeby uporządkowania grobów polskich żołnierzy, głównie z dywizji gen. Stanisława Maczka, znajdujących się na terenie Niemiec, uprzejmie proszę Pana Marszałka o przyjęcie następujących wyjaśnień.</p>
<p xml:id="div-2">Sprawy opieki nad polskimi miejscami pamięci za granicą należą do kompetencji podległej Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.</p>
<p xml:id="div-3">Na mocy postanowień Konwencji Genewskich oraz ustawodawstwa Republiki Federalnej Niemiec władze niemieckie odpowiadają za stan tych grobów na terenie swojego państwa. Zgodnie z powyższymi uregulowaniami wszystkie groby wojenne oraz ofiar wojny znajdujące się na terenie tego państwa są wieczyście zachowane i podlegają jego opiece.</p>
<p xml:id="div-4">Informujemy również, że w dniu 8 grudnia 2003 r. podpisana została umowa między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a rządem Republiki Federalnej Niemiec o grobach ofiar wojen i przemocy totalitarnej. Jej art. 4 ust. 3 postanawia, że ˝Rząd Republiki Federalnej Niemiec gwarantuje utrzymanie, renowację i pielęgnowanie na własny koszt polskich grobów i cmentarzy wojennych (...) na terytorium Republiki Federalnej Niemiec˝.</p>
<p xml:id="div-5">Jednocześnie chcemy stanowczo odrzucić wielokrotnie sugerowaną tezę, m.in. przez Pana Adriana Stopę, o katastrofalnym stanie grobów żołnierzy polskich na terenie Niemiec. Została ona rozpowszechniona w sposób tendencyjny, zwłaszcza wśród osób, które nie miały możliwości stwierdzić stanu tych mogił naocznie.</p>
<p xml:id="div-6">Informuję, że Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa podjęła szereg działań związanych z opieką nad polskimi grobami wojennymi na terenie Niemiec:</p>
<p xml:id="div-7">- zebrano i opracowano dokumentację pochówków i grobów, stwierdzone podczas lustracji zaniedbania były na bieżąco sygnalizowane za pośrednictwem Konsulatu Generalnego w Hamburgu (dotyczyło to m.in. grobów w Cloppenburg, Quackenbrueck i Freren), uzyskano dokumentację na temat zgonów i pochówków żołnierzy 1. Dywizji Pancernej z Ministerstwa Obrony Wielkiej Brytanii;</p>
<p xml:id="div-8">- na podstawie dokumentów brytyjskich skierowano poprzez Konsulat Generalny w Hamburgu pisma do 26 niemieckich miejscowości w sprawie ustalenia istnienia lub dokładnej lokalizacji grobów 88 żołnierzy dywizji gen. Stanisława Maczka, ustalono przy tym istnienie kilkunastu grobów uznawanych dotąd za zaginione lub o nieznanej lokalizacji;</p>
<p xml:id="div-9">- w latach 2001-2002 przeprowadzono lustracje grobów żołnierzy 1. Dywizji Pancernej w 29 miejscowościach Dolnej Saksonii, na podstawie oględzin grobów stwierdzano ich stan, a następnie w porozumieniu z odpowiednimi niemieckimi instytucjami i związkami komunalnymi ustalano program do wykonania.</p>
<p xml:id="div-10">Generalnie potwierdzono dobre utrzymanie i pielęgnowanie polskich grobów wojennych. Cmentarze są urządzone, starannie pielęgnowane, upamiętnione pomnikami oraz tablicami z inskrypcjami upamiętniającymi i nazwiskami pochowanych. Groby opatrzone są krzyżami, tablicami lub płytami kamiennymi położonymi na ziemi. Mogiły są zarejestrowane jako wojenne, tym samym podlegają ochronie prawnej oraz opiece władz niemieckich. Największy mankament to niepełne i zawierające błędy w pisowni nazwisk oraz imion inskrypcje, a także brak oznakowania narodowości i przynależności wojskowej. Żołnierze spoczywają głównie w oddzielnych kwaterach 1. Dywizji Pancernej, wspólnych kwaterach żołnierskich lub ofiar wojny, a także w pojedynczych grobach na cmentarzach wojskowych, gminnych, miejskich oraz wyznaniowych. Po przeszło 50-ciu latach nie wszystkie mogiły udało się odnaleźć. Niektórzy żołnierze spoczywają jako nieznani.</p>
<p xml:id="div-11">W latach 2001-2002 Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa przekazała niemieckim gminom blisko 200 prawidłowych i pełnych inskrypcji żołnierzy 1. Dywizji Pancernej oraz dwujęzyczne teksty napisów na tablice informacyjne obok grobów. Następnie gminy niemieckie przesłały Radzie kosztorysy uzgodnionych i zaplanowanych prac. Na ogół Rada partycypowała w ich wykonaniu. Należy wspomnieć, że według niemieckich przepisów administracyjnych nie przewiduje się umieszczania na grobach wojennych stopni wojskowych i jednostek militarnych, a także godła i innych znaków lub emblematów. Koszty wykonania tych elementów poniosła strona polska.</p>
<p xml:id="div-12">Od rozpoczęcia programu do końca roku 2005 pracami objęto i doprowadzono do właściwego stanu groby 107 żołnierzy 1. Dywizji Pancernej. Program jest kontynuowany, a na kolejne lata zaplanowane są prace w dalszych miejscowościach.</p>
<p xml:id="div-13">Zasięg prowadzonych prac jest bardzo rozległy, gdyż podczas II wojny światowej znalazło się tam wielu żołnierzy polskich. Trafili tam w różnych okolicznościach i pochodzili z różnych jednostek. Wielu z nich zginęło w walkach lub zmarło.</p>
<p xml:id="div-14">We wrześniu 1939 r. Wehrmacht wziął do niewoli ok. 450 tys. oficerów i żołnierzy Wojska Polskiego. Oficerowie umieszczeni zostali w oflagach, gdzie przebywali - bez obowiązku pracy - do wyzwolenia. Cmentarz kilkudziesięciu zmarłych w oflagu VII A Murnau oznakowała właściwymi tabliczkami imiennymi i tablicami upamiętniającymi Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Żołnierze osadzeni w stalagach zostali zmuszeni do wyrzeczenia się statusu jenieckiego i przejścia na status robotników cywilnych. Tym samym zmuszono ich do pracy na rzecz Rzeszy Niemieckiej, wspólnie z innymi cywilami wywiezionymi na roboty z okupowanych ziem polskich. Spoczywają razem z nimi w kwaterach ofiar wojny lub w grobach pojedynczych rozsianych po całych Niemczech. Obecnie nie jest możliwe, wobec braku odpowiedniej ewidencji Biura Informacji i Poszukiwań Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża - archiwum to paliło się podczas okupacji niemieckiej dwukrotnie - określić, kto z pochowanych w danej kwaterze Polaków był jeńcem wojennym, a kto cywilnym robotnikiem przymusowym. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa po lustracji polskich grobów wojennych na terenie Niemiec wielokrotnie zwracała się do Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża z prośbą o informacje na temat pochowanych tam Polaków, jednak rezultaty poszukiwań były znikome.</p>
<p xml:id="div-15">Z kolei Samodzielna Brygada Spadochronowa, pełniąc służbę na terenie północno-zachodnich Niemiec w składzie Brytyjskiej Armii Renu (od maja 1945 r. do połowy 1947 r.), straciła m.in. przy rozminowywaniu terenu 44 żołnierzy. Kwatera żołnierzy Brygady znajduje się w Fürstenau. Jest odpowiednio utrzymana i oznaczona.</p>
<p xml:id="div-16">Główne zagadnienie zawarte w interpelacji dotyczy mogił żołnierzy 1. Dywizji Pancernej. Wyjaśniam, że podczas walk toczonych od 6 kwietnia do 5 maja 1945 r. poległo i zmarło - według dotychczasowych ustaleń - 115 żołnierzy dywizji gen. Stanisława Maczka. Z kolei w okresie do formalnego zaprzestania działalności na okupowanym przez siły brytyjskie terytorium Niemiec, tj. do 1 maja 1947 r., zginęło i zmarło z różnych przyczyn (przeważnie w wypadkach) 185 żołnierzy. Chowano ich wówczas na gminnych, miejskich lub wyznaniowych cmentarzach różnych miejscowości. Dowództwo 1. Dywizji Pancernej pozostającej na tym terenie dwa lata nie sporządziło dokładnej ewidencji zgonów i grobów. Nie zadbano również o właściwe oznakowanie mogił, czy też przeniesienie ich z różnych miejscowości na szlaku walk i umieszczenie na jednym cmentarzu wojennym tej jednostki. W rezultacie tego zaniechania porządkowaniem spraw pochówków z okresu II wojny światowej zajęły się dopiero władze niemieckie, które w latach 50. budowały cmentarze i kwatery wojenne oraz ofiar wojny, przeprowadzały ekshumacje i grupowały groby według kategorii. Jednak wobec nieprzekazania dokumentacji dotyczącej poległych i zmarłych żołnierzy przez opuszczającą Niemcy 1. Dywizję Pancerną oraz braku właściwych zapisów w księgach gminnych niektóre administracje uznały, że nie ma podstaw do uznania części grobów za wojenne. Wynika to z tego, że - jak wspomnieliśmy wcześniej - część żołnierzy nie poległa w walkach. Dodatkowym problem były niepełne dane polskich żołnierzy figurujące w niemieckich księgach oraz często zniekształcone imiona i nazwiska. Przypuszczamy, że w tym okresie część grobów żołnierzy gen. Stanisława Maczka została przeniesiona na inne cmentarze lub do innych miejscowości. Część zaś, zapewne już w latach późniejszych, potraktowano jako cywilne i zgodnie z obowiązującym prawem zlikwidowano. Odpowiednią dokumentację przekazała stronie niemieckiej dopiero po roku 1998 Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.</p>
<p xml:id="div-17">Odpowiadając na pytania zadane przez Panią Poseł, wyjaśniam, co następuje:</p>
<p xml:id="div-18">1. Rząd RP nie rozważa możliwości przeniesienia szczątków żołnierzy Wojska Polskiego na jeden wspólny cmentarz. Groby i kwatery wojenne oraz ofiar wojny w Niemczech są już zbudowane i upamiętnione. Budowa wspólnej nekropoli oznaczałaby destrukcję i przebudowę szeregu kwater już urządzonych i upamiętnionych. W niektórych wypadkach takim działaniom poddane zostałyby upamiętnione wspólne miejsca spoczynku poległych polskich żołnierzy, jeńców oflagów i stalagów oraz robotników przymusowych. Ponadto po ponad 60 latach od zakończenia wojny identyfikacja szczątków żołnierzy we wspólnych mogiłach wraz z ofiarami wojny jest w większości niemożliwa. Nie mniej istotnym argumentem przeciw takim działaniom jest fakt, że groby wojenne i inne pochówki z okresu II wojny światowej wrosły w dzieje poszczególnych miejscowości Niemiec, stanowiąc cząstkę ich historii.</p>
<p xml:id="div-19">2. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa nadal będzie prowadziła działania na rzecz godnego upamiętnienia cmentarzy, kwater oraz grobów polskich żołnierzy poprzez urządzanie, pielęgnowanie, upamiętnianie pomnikami oraz tablicami z inskrypcjami i nazwiskami pochowanych. Działania te będą dotyczyły zarówno grobów poległych żołnierzy, jak również jeńców oflagów i stalagów oraz robotników przymusowych. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa informuje o realizacji powyższego programu na łamach własnego biuletynu ˝Przeszłość i Pamięć˝. Jesteśmy zdania, że działalność Rady w tym zakresie jest wykonywana właściwie.</p>
<p xml:id="div-20">Pozostaję z szacunkiem</p>
<p xml:id="div-21">Podsekretarz stanu</p>
<p xml:id="div-22">Tomasz Merta</p>
<p xml:id="div-23">Warszawa, dnia 5 czerwca 2007 r.</p>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>