text_structure.xml
12 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<xi:include href="PPC_header.xml"/>
<TEI>
<xi:include href="header.xml"/>
<text>
<body>
<p xml:id="div-1">Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na zapytanie pana posła Jacka Tomczaka przesłane przy piśmie z dnia 26 stycznia 2006 r. (znak: SPS-024-367/06), dotyczące działań Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa związanych z upamiętnieniem mogił polskich żołnierzy, robotników przymusowych i innych Polaków ofiar Trzeciej Rzeszy na terenie Republiki Federalnej Niemiec, uprzejmie proszę pana marszałka o przyjęcie następujących wyjaśnień.</p>
<p xml:id="div-2">Sprawy opieki nad polskimi miejscami pamięci za granicą należą do kompetencji podległej Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.</p>
<p xml:id="div-3">Na mocy postanowień konwencji genewskich, ustawodawstwa Republiki Federalnej Niemiec oraz polsko-niemieckiej umowy międzyrządowej o grobach ofiar wojny i przemocy totalitarnej władze niemieckie odpowiadają za stan tych grobów na terenie swojego państwa. Nie jest to sytuacja nadzwyczajna, ponieważ obowiązkiem rządu każdego cywilizowanego państwa jest troska i opieka nad grobami poległych żołnierzy oraz cywilnych ofiar wojny. Według tego standardu wszystkie groby wojenne oraz ofiar wojny znajdujące się na terenie danego państwa są wieczyście zachowane i podlegają jego opiece.</p>
<p xml:id="div-4">Odpowiadając kolejno na pytania zadane przez pana posła, wyjaśniam, co następuje:</p>
<p xml:id="div-5">1. W dniu 8 grudnia 2003 r. podpisana została umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Federalnej Niemiec o grobach ofiar wojen i przemocy totalitarnej. Jej art. 4 ust. 3 postanawia, iż ˝Rząd Republiki Federalnej Niemiec gwarantuje utrzymanie, renowację i pielęgnowanie na własny koszt polskich grobów i cmentarzy wojennych (...), na terytorium Republiki Federalnej Niemiec˝. Należy przy tym pamiętać, że władze PRL nie interesowały się ich stanem i ewidencją, nie sygnalizowały więc stronie niemieckiej ewentualnych nieprawidłowości.</p>
<p xml:id="div-6">2. Jak wskazano w pkt 1, negocjacje nie są prowadzone, gdyż umowa obowiązuje.</p>
<p xml:id="div-7">3. W naszym przekonaniu obowiązująca umowa spełnia wszelkie standardy dla tego typu aktów i daje stronie polskiej możliwość wpływania na stan opieki nad grobami i cmentarzami wojennymi.</p>
<p xml:id="div-8">4. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, według uzyskanych informacji, na bieżąco aktualizuje wykazy miejsc pochówków Polaków, ofiar Trzeciej Rzeszy, na terenie Republiki Federalnej Niemiec.</p>
<p xml:id="div-9">5. Stosowna umowa jest zawarta, a jej ustalenia są realizowane.</p>
<p xml:id="div-10">6. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa posiada samodzielność w realizacji swych zadań. Ponadto są składane przez Biuro Rady kwartalne i roczne sprawozdania finansowe oraz merytoryczne. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego podejmuje interwencje jedynie w przypadku stwierdzonych lub sygnalizowanych nieprawidłowości. W naszym przekonaniu zadania związane z niniejszą sprawą są realizowane prawidłowo.</p>
<p xml:id="div-11">7. Jesteśmy zdania, że działalność Rady związana z upamiętnieniami pochówków naszych rodaków, ofiar Trzeciej Rzeszy, na terenie Republiki Federalnej Niemiec jest wykonywana właściwie.</p>
<p xml:id="div-12">Rozwijając powyższe odpowiedzi, chcemy stanowczo odrzucić tezę o katastrofalnym stanie grobów żołnierzy polskich na terenie Niemiec. Została ona rozpowszechniona w sposób tendencyjny, zwłaszcza wśród osób, które nie miały możliwości stwierdzić stanu tych mogił naocznie.</p>
<p xml:id="div-13">Wyjaśniamy, że podczas walk toczonych od 6 kwietnia do 5 maja 1945 r. poległo i zmarło - według dotychczasowych ustaleń - 115 żołnierzy dywizji gen. Stanisława Maczka. Z kolei w okresie do formalnego zaprzestania działalności na okupowanym przez siły brytyjskie terytorium Niemiec, tj. do 1 maja 1947 r., zginęło i zmarło z różnych przyczyn (przeważnie w wypadkach) 185 żołnierzy. Chowano ich na gminnych, miejskich lub wyznaniowych cmentarzach różnych miejscowości. Niestety, dowództwo 1. Dywizji Pancernej, pozostając na tym terenie dwa lata, nie sporządziło dokładnej ewidencji zgonów i grobów. Nie zadbało też o właściwe oznakowanie mogił, czy też przeniesienie ich z różnych miejscowości na szlaku walk i umieszczenie na jednym cmentarzu wojennym tej jednostki. W rezultacie tego zaniechania porządkowaniem spraw pochówków z okresu II wojny światowej zajęły się dopiero władze niemieckie. W latach 50. budowały one cmentarze i kwatery wojenne oraz ofiar wojny, przeprowadzały ekshumacje. Jednak wobec nieprzekazania właściwej dokumentacji przez opuszczającą Niemcy 1. Dywizję Pancerną oraz braku odpowiednich zapisów w księgach gminnych niektóre administracje nie miały podstaw do uznania części grobów za wojenne. Wynikło to z tego, że część żołnierzy nie poległa w walkach. Dodatkowym problemem były niepełne dane polskich żołnierzy figurujące w niemieckich księgach oraz często zniekształcone imiona i nazwiska. Przypuszczamy, że właśnie w tym okresie część grobów żołnierzy gen. Stanisława Maczka została przeniesiona na inne cmentarze lub do innych miejscowości. Część zaś, zapewne już w latach późniejszych, potraktowano jako cywilne i zgodnie z obowiązującym prawem zlikwidowano. Odpowiednią dokumentację przekazała stronie niemieckiej dopiero po roku 1998 Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.</p>
<p xml:id="div-14">Generalnie, poza dwoma miejscowościami, stwierdzono dobre utrzymanie i pielęgnowanie polskich grobów wojennych. Cmentarze są urządzone, starannie pielęgnowane, upamiętnione pomnikami oraz tablicami, z inskrypcjami upamiętniającymi i nazwiskami pochowanych. Groby opatrzone są krzyżami, tablicami lub płytami kamiennymi położonymi na ziemi. Groby żołnierzy 1. Dywizji Pancernej są zarejestrowane jako wojenne, tym samym podlegają ochronie prawnej oraz opiece władz niemieckich. Likwidacja im nie grozi. Największy mankament to niepełne i zawierające błędy w pisowni nazwisk oraz imion inskrypcje, a także brak oznakowania narodowości i przynależności wojskowej. W przypadku 10 grobów znajdujących się w kwaterach Wehrmachtu figurują na nich ˝krzyże żelazne˝. Ogólnie jednak żołnierze spoczywają w oddzielnych kwaterach 1. Dywizji Pancernej, wspólnych kwaterach żołnierskich lub ofiar wojny, a także w pojedynczych grobach, na cmentarzach wojskowych, gminnych, miejskich oraz wyznaniowych. Po przeszło 50. latach nie wszystkie mogiły udało się odnaleźć. Niektórzy żołnierze spoczywają jako ˝nieznani˝.</p>
<p xml:id="div-15">W latach 2001-2002 Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa przekazała niemieckim gminom blisko 200 prawidłowych i pełnych inskrypcji żołnierzy 1. Dywizji Pancernej oraz dwujęzyczne teksty napisów na tablice informacyjne obok grobów. Następnie gminy niemieckie przesłały Radzie kosztorysy uzgodnionych i zaplanowanych prac. Na ogół Rada partycypowała w ich wykonaniu. Należy wspomnieć, że według niemieckich przepisów administracyjnych nie przewiduje się umieszczania na grobach wojennych stopni wojskowych i jednostek militarnych, a także godła i innych znaków lub emblematów. Koszty wykonania tych elementów poniosła strona polska.</p>
<p xml:id="div-16">Od rozpoczęcia powyższego programu do końca roku 2005 pracami objęto i doprowadzono do właściwego stanu groby 107 żołnierzy 1. Dywizji Pancernej, w tym kilka z oznakowaniami Wehrmachtu. Jest on kontynuowany, a na rok 2006 zaplanowane są prace w kolejnych miejscowościach. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa informuje o jego realizacji na łamach własnego biuletynu ˝Przeszłość i Pamięć˝. Pismem z dnia 21 września 2005 r. Zarząd Główny Związku Kół 1. Dywizji Pancernej w Wielkiej Brytanii wyraził uznanie Radzie ˝za dotychczasową opiekę nad grobami naszych poległych, spoczywających w ziemi niemieckiej˝.</p>
<p xml:id="div-17">Na terenie obecnych Niemiec w czasie II wojny światowej toczyły boje również inne jednostki: 1. Samodzielna Brygada Spadochronowa oraz 1. i 2. Armia Ludowego Wojska Polskiego.</p>
<p xml:id="div-18">Brygada Spadochronowa, pełniąc służbę na terenie północno-zachodnich Niemiec w składzie Brytyjskiej Armii Renu (od maja 1945 r. do połowy 1947 r.), straciła m.in. przy rozminowywaniu terenu 44 żołnierzy. Kwatera żołnierzy Brygady znajduje się w Fűrstenau.</p>
<p xml:id="div-19">Z kolei po zakończeniu działań wojennych (w latach 1946-1947) przeprowadzone zostały ekshumacje zwłok żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego poległych na terenie Niemiec. Pochowano ich na cmentarzach wojennych w Zgorzelcu i Siekierkach oraz w kwaterze w Szczecinie.</p>
<p xml:id="div-20">Inny rozdział stanowią losy oficerów i żołnierzy wziętych do niewoli przez Wehrmacht we wrześniu 1939 r. w liczbie ok. 450 tys. Oficerowie umieszczeni zostali w oflagach, gdzie przebywali - bez obowiązku pracy - do wyzwolenia. Cmentarz kilkudziesięciu zmarłych w oflagu VII A Murnau oznakowała właściwymi tabliczkami imiennymi i tablicami upamiętniającymi Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Żołnierze osadzeni w stalagach zostali zmuszeni do wyrzeczenia się statusu jenieckiego i przejścia na status robotników cywilnych. Tym samym zmuszono ich do pracy na rzecz Rzeszy Niemieckiej, razem z innymi cywilami, wywiezionymi na roboty z okupowanych ziem polskich. Spoczywają razem z nimi w kwaterach ofiar wojny lub w grobach pojedynczych rozsianych po całych Niemczech. Obecnie nie jest możliwe, wobec braku odpowiedniej ewidencji Biura Informacji i Poszukiwań Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża - archiwum to paliło się podczas okupacji niemieckiej dwukrotnie - określić, kto z pochowanych w danej kwaterze Polaków był jeńcem wojennym, a kto cywilnym robotnikiem przymusowym. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa po lustracji polskich grobów wojennych na terenie Niemiec wielokrotnie zwracała się do Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża z prośbą o informacje na temat pochowanych tam Polaków, jednak rezultaty poszukiwań były znikome.</p>
<p xml:id="div-21">Na koniec chcemy poinformować, że Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa podjęła szereg działań związanych z opieką nad polskimi grobami wojennymi na terenie Niemiec:- zebrano i opracowano dokumentację pochówków i grobów. Stwierdzone podczas lustracji zaniedbania były na bieżąco sygnalizowane za pośrednictwem Konsulatu Generalnego w Hamburgu (dotyczyło to m.in. grobów w Cloppenburg, Quackenbrueck i Freren). Uzyskano dokumentację na temat zgonów i pochówków żołnierzy 1. Dywizji Pancernej z Ministerstwa Obrony Wielkiej Brytanii;</p>
<p xml:id="div-22">- na podstawie dokumentów brytyjskich skierowano poprzez Konsulat Generalny w Hamburgu pisma do 26 niemieckich miejscowości w sprawie ustalenia istnienia lub dokładnej lokalizacji grobów 88 żołnierzy dywizji gen. Stanisława Maczka. Ustalono przy tym istnienie kilkunastu grobów uznawanych dotąd za zaginione lub o nieznanej lokalizacji;</p>
<p xml:id="div-23">- w latach 2001-2002 przeprowadzono lustracje grobów żołnierzy 1. Dywizji Pancernej w 29 miejscowościach Dolnej Saksonii. Na podstawie oględzin grobów stwierdzono ich stan, a następnie, w porozumieniu z odpowiednimi niemieckimi instytucjami i związkami komunalnymi, ustalono program do wykonania.</p>
<p xml:id="div-24">Z wyrazami głębokiego szacunku</p>
<p xml:id="div-25">Podsekretarz stanu</p>
<p xml:id="div-26">Tomasz Merta</p>
<p xml:id="div-27">Warszawa, dnia 10 lutego 2006 r.</p>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>