text_structure.xml
11.8 KB
<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<xi:include href="PPC_header.xml"/>
<TEI>
<xi:include href="header.xml"/>
<text>
<body>
<p xml:id="div-1">Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na zapytanie Pana Posła Stanisława Piosika, przekazane przy piśmie Pana Marszałka z dnia 12 stycznia 2006 r., znak SPS-024-242/06, dotyczące nabywania własności nieruchomości wydzielanych pod drogi publiczne oraz odszkodowań z tego tytułu, ustalanych na podstawie art. 98 ust. 1 oraz ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603, z późn. zm.), uprzejmie udzielam wyjaśnień w tej kwestii.</p>
<p xml:id="div-2">Problemy poruszone w zapytaniu Pana Posła Stanisława Piosika wynikają z napływających do gmin wniosków o wypłatę odszkodowań z tytułu przejęcia gruntów pod drogi publiczne, których wypłata ograniczyłaby możliwości finansowe budżetu gminy w zakresie zaplanowanych na rok 2006 i lata następne inwestycji.</p>
<p xml:id="div-3">Zgodnie z art. 98 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, na który powołuje się Pan Poseł, działki gruntu wydzielone pod drogi publiczne: gminne, powiatowe, wojewódzkie i krajowe, z nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek właściciela, przechodzą z mocy prawa odpowiednio na własność gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca projekt podziału stała się ostateczna, a orzeczenie o podziale prawomocne.</p>
<p xml:id="div-4">Przepis ten zatem rozstrzyga o przejściu z mocy prawa (niezależnie od woli stron) prawa własności nieruchomości na rzecz uprawnionego podmiotu publicznego, pod warunkiem spełnienia następujących przesłanek:</p>
<p xml:id="div-5">- grunty zostały wydzielone pod drogi publiczne,</p>
<p xml:id="div-6">- podział dokonany został na wniosek ˝dotychczasowego˝ właściciela lub użytkownika wieczystego gruntu.</p>
<p xml:id="div-7">Podkreślić należy, iż skutek przejęcia z mocy samego prawa nieruchomości wydzielonych pod drogi publiczne nie powstaje, jeżeli postępowanie podziałowe wszczęte zostało z urzędu albo wydzielone w wyniku podziału nowe drogi (działki ewidencyjne) nie stanowią dróg publicznych. Jak wynika bowiem z przepisów ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2086, z poźn. zm.), drogą publiczną jest droga zaliczona na podstawie ustawy do jednej z kategorii dróg, z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub w innych przepisach szczególnych. Zaliczenie drogi do kategorii dróg gminnych następuje w drodze uchwały rady gminy po zasięgnięciu opinii właściwego zarządu powiatu.</p>
<p xml:id="div-8">Należy wskazać za przepisami ustawy o drogach publicznych, iż ustalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, choć także uchwalane na mocy stosownej uchwały rady gminy, nie stanowią podstawy prawnej do uznania danego odcinka drogi za drogę publiczną. Owszem, plany miejscowe mogą i wskazują ciągi komunikacyjne zaplanowane na danym obszarze gminy, ale sam fakt zaliczenia danego odcinka drogi do kategorii drogi publicznej - gminnej, musi nastąpić w stosownej uchwale rady gminy nadającej tej drodze odpowiednią kategorię.</p>
<p xml:id="div-9">Dodatkowo należy wskazać, iż drogi niezaliczone do żadnej kategorii dróg publicznych, w szczególności drogi w osiedlach mieszkaniowych, dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych, dojazdowe do obiektów użytkowanych przez przedsiębiorców, place przed dworcami kolejowymi, autobusowymi i portami oraz pętle autobusowe są drogami wewnętrznymi. Wydzielanie w wyniku podziału nowych działek przeznaczonych pod ww. drogi wewnętrzne nie będzie więc skutkowało nabyciem prawa własności gruntów na podstawie art. 98 ust.1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, gdyż wydzielane grunty nie stanowią dróg publicznych. W takim przypadku stan prawny nieruchomości nie ulegnie zmianie, a zatem nie zaistnieje również obowiązek wypłaty odszkodowania, o którym mowa w art. 98 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami.</p>
<p xml:id="div-10">Podobne stanowisko przedstawił w wyroku z dnia 29 stycznia 2004 r., sygn. akt I SA 1359/2002, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, w którym utrzymał w mocy decyzję starosty stwierdzającą, iż nie zachodzi przesłanka uzasadniająca orzekanie o odszkodowaniu w trybie decyzji administracyjnej, skoro wydzielona w wyniku podziału nieruchomości droga nie jest drogą publiczną, wymienioną w przepisie art. 98 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. W takiej sytuacji nie następuje bowiem skutek przewidziany w przepisie art. 98 ust. 1, a więc własność działki nie przechodzi na jednostkę samorządu terytorialnego lub Skarb Państwa. Brak jest zatem przesłanek do ustalenia odszkodowania, o którym mowa w art. 98 ust. 3.</p>
<p xml:id="div-11">Jednocześnie pragnę wskazać, iż przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami weszły w życie w dniu 1 stycznia 1998 r., a zatem przepis art. 98 ust. 1 znajduje zastosowanie tylko do tych podziałów nieruchomości, które zatwierdzane były przez właściwe organy urzędów rejonowych począwszy od roku 1998, tj. od dnia wejścia w życie ustawy. Natomiast od roku 1999, w związku z reformą administracyjną kraju, urzędy rejonowe przestały istnieć, a zaszłości prawne w zakresie regulacji stanów prawnych nieruchomości i odszkodowań za nieruchomości zajęte pod drogi publiczne w okresie do 31 grudnia 1998 r., w sposób kompleksowy w skali całego kraju uregulował art. 73 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, poz. 872, z późn. zm.).</p>
<p xml:id="div-12">Biorąc powyższe pod uwagę, należy stwierdzić, że obawy przedstawiane przez przedstawiciela jednej z gmin powiatu wolsztyńskiego, dotyczące obowiązku wypłaty odszkodowań (sprawy z roku 1997, a także lat osiemdziesiątych), nie znajdują uzasadnienia, ponieważ wyżej wymieniony art. 98 ustawy nie może stanowić podstawy ustalania należności z tytułu zdarzeń zaistniałych przed dniem 1 stycznia 1998 r., także wówczas gdy na mocy aktów cywilnoprawnych stan prawny nieruchomości uległ przed tą datą zmianie.</p>
<p xml:id="div-13">Natomiast w przypadku, gdy po 1 stycznia 1998 r. została wypełniona dyspozycja art. 98 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, to zgodnie z ust. 3 tego artykułu, za grunty przejęte z mocy prawa przysługuje odszkodowanie, co jest zgodne z gwarantowaną przez Konstytucję RP zasadą ochrony własności i słusznego odszkodowania za wywłaszczenie. Jakiekolwiek działania zmierzające do różnicowania sytuacji podmiotów, które pozbawiono prawa własności (lub użytkowania wieczystego), w zakresie należnego im odszkodowania, w zależności od trybu, w jakim to pozbawienie nastąpiło (czy to w drodze wywłaszczenia, czy z mocy samego prawa), stanowiłoby naruszenie zasady równości wobec prawa gwarantowanej ustawą zasadniczą.</p>
<p xml:id="div-14">Ponadto pragnę zauważyć, że kształtowanie sieci komunikacyjnej publicznych dróg gminnych, zastrzeżone jest wyłącznie do kompetencji organów gminy. Podejmując stosowną uchwałę o zaliczeniu drogi do kategorii dróg publicznych, gmina powinna się także liczyć z finansowymi aspektami nabywania nieruchomości pod tę drogę, w szczególności wynikającymi z omawianych przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami czy zobowiązań cywilnoprawnych wynikających z zawartych umów. Z drugiej strony osoba, która zamierza dokonać podziału nieruchomości, w wyniku którego zostanie wydzielona działka pod drogę publiczną - wyłącznie publiczną, a nie wewnętrzną obsługującą tylko nowo projektowane działki - musi brać pod uwagę możliwość utraty praw do tej części nieruchomości na rzecz podmiotu publicznego, z prawem odszkodowania, które nie zawsze będzie, w subiektywnej ocenie ˝dawnego˝ właściciela, zadowalające.</p>
<p xml:id="div-15">Z uwagi na specyficzną regulację prawną zawartą w treści art. 98 ust.1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, należy ze szczególną dokładnością przed wszczęciem jakichkolwiek działań zmierzających do ustalenia i wypłaty odszkodowania w pierwszej kolejności rozstrzygnąć, czy aby omawiany przepis art. 98 we wszystkich opisanych przez gminę sytuacjach będzie miał zastosowanie, a tym samym czy gmina faktycznie będzie zobowiązana do wypłaty odszkodowań.</p>
<p xml:id="div-16">Odnosząc się natomiast do zastrzeżeń, jakie Panu Posłowi zgłosił przedstawiciel gminy w zakresie nierównego traktowania przez ustawodawcę gminy i właścicieli gruntów w związku z trzyletnim terminem, w którym organ gminy może naliczyć opłatę adiacencką z tytułu podziału nieruchomości, stwierdzam, iż w tej kwestii również nastąpiło pewne niezrozumienie obowiązujących przepisów.</p>
<p xml:id="div-17">Opłata adiacencka związana jest ze wzrostem wartości nieruchomości, który wynika z podziału dokonanego na wniosek i koszt właściciela albo użytkownika wieczystego nieruchomości. Opłata ta ma charakter daniny publicznej, jaką ˝powinien˝ ponieść właściciel nieruchomości w związku ze wzrostem wartości nieruchomości (˝podzielić˝ się uzyskaną korzyścią). Naliczenie opłaty adiacenckiej przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta będzie możliwe, o ile wcześniej rada gminy w akcie prawa miejscowego ustali stawkę procentową takiej opłaty. Zgodnie bowiem z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 listopada 2004 r., sygn. akt OSK 897/2004, wymierzenie opłaty adiacenckiej w związku ze wzrostem wartości nieruchomości w wyniku jej podziału jest dopuszczalne, jeżeli w chwili podziału nieruchomości obowiązywała uchwała rady gminy o ustaleniu stawki procentowej tej opłaty. Dodatkowo należy wskazać, iż w sytuacji, gdy wartość się nie zmieni lub ulegnie zmniejszeniu, nie ma możliwości ustalenia opłaty adiacenckiej.</p>
<p xml:id="div-18">Natomiast ustalenie odszkodowania za odebrane prawo własności ma swoje umocowanie w Konstytucji RP i nie jest uzależnione od woli organów samorządowych, przysługuje bowiem zawsze w sytuacji pozbawienia praw do nieruchomości. W przypadku odebrania prawa własności nie można mówić o wymiernej korzyści dla ˝dawnego˝ właściciela, gdyż odszkodowanie ma jedynie charakter słusznego zadośćuczynienia. Wobec powyższego jakiekolwiek utożsamianie opłaty adiacenckiej z odszkodowaniem za odebraną własność, także w czasowym wymiarze roszczeń, nie może mieć miejsca.</p>
<p xml:id="div-19">Reasumując, pragnę raz jeszcze podkreślić, że przedstawione w piśmie Pana Posła problemy dotyczące odszkodowań za nieruchomości wydzielane pod drogi publiczne zgodnie z art. 98 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz ustalania opłat adiacenckich z tytułu podziału nieruchomości wynikają z niezrozumienia przepisów tej ustawy zarówno przez osoby wnioskujące o odszkodowania, jak również niektóre samorządy gminne, co skutkuje trudnościami w praktycznym stosowaniu tych przepisów. W mojej ocenie w zakresie wyżej omówionych zagadnień nie istnieje potrzeba nowelizacji przepisów ww. ustawy o gospodarce nieruchomościami.</p>
<p xml:id="div-20">Z poważaniem</p>
<p xml:id="div-21">Sekretarz stanu</p>
<p xml:id="div-22">Piotr Styczeń</p>
<p xml:id="div-23">Warszawa, dnia 6 lutego 2006 r.</p>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>