text_structure.xml
17.9 KB
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml" />
<TEI>
<xi:include href="header.xml" />
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#MarekSawicki">Otwieram posiedzenie Komisji Gospodarki. Czy są uwagi do porządku obrad? Nikt nie zgłosił uwag. Przypominam, że tematem obrad jest ocena możliwości dochodzenia roszczeń przez konsumentów w sądowym i pozasądowym systemie ich rozstrzygania. Temat zreferują przedstawiciele: Ministra Sprawiedliwości, Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Prezesa Federacji Konsumentów. Ministerstwo Sprawiedliwości reprezentuje podsekretarz stanu Tadeusz Wołek. Oddaję panu głos.</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#TadeuszWołek">Dla zobrazowania skali problemów, z którymi borykają się sądy Rzeczypospolitej, podam następujące dane. W 2003 r. wpłynęło do sądów powszechnych 4777 tys. spraw cywilnych i ponad 1 mln spraw gospodarczych. Po raz pierwszy od wielu lat sądy powszechne załatwiły więcej spraw, niż ich wpłynęło w danym roku. W przypadku spraw cywilnych różnica in plus wyniosła ponad 92 tys., a w przypadku spraw gospodarczych - ponad 30 tys. W obowiązującym wykazie urządzeń ewidencyjnych sądów powszechnych nie jest przewidziana symbolizacja dla postępowań sądowych dotyczących roszczeń z jakimi występują konsumenci w celu ochrony swych praw. Z tych względów Ministerstwo Sprawiedliwości nie jest w stanie wskazać liczby spraw cywilnych, które wpłynęły do sądów w sprawach konsumentów. Natomiast prowadzony jest wykaz spraw dotyczących roszczeń związanych z wykonywaniem usług, rękojmi i gwarancji, które stanowią jedną z kategorii roszczeń konsumenckich. W 2002 r. do sądów rejonowych wpłynęło tych spraw 6273, a do sądów okręgowych - 203 spraw. W tym samym roku załatwionych zostało odpowiednio: 5483 i 237 spraw. W 2003 r. takich spraw wpłynęło do sądów rejonowych 5483, a do sądów okręgowych - 169. Załatwionych zostało odpowiednio: 5788 i 195 spraw. W obecnym stanie prawnym konsumenci mogą dochodzić swoich roszczeń przed sądem na zasadach ogólnych, czyli tak samo, jak inne podmioty. Przypominam, że ustawą z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, wprowadzono do kodeksu postępowania cywilnego przepisy umożliwiające stosowanie uproszczonej procedury dochodzenia roszczeń. W trakcie prac nad modelem postępowania uproszczonego założono, iż w tym postępowaniu będą rozpoznawane przede wszystkim sprawy konsumenckie, a więc takie, które obejmują roszczenia konsumentów przeciwko podmiotom trudniącym się zawodowo zawieraniem umów sprzedaży, umów o dzieło, umów świadczenia usług itp. Można powiedzieć, że to założenie zostało tylko częściowo zrealizowane w ostatecznym tekście ustawy, bowiem postępowanie uproszczone ma zastosowanie nie tylko do typowych spraw konsumenckich lecz także do spraw o zapłatę czynszu za najem lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej (do 30 tys. zł). W przypadku spraw konsumenckich, czyli roszczeń wynikających z umów, rękojmi lub gwarancji stosuje się uproszczoną procedurę, gdy wartość przedmiotu sporu nie przekracza 5 tys. zł. W postępowaniu uproszczonym dokumenty takie jak: pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw od wyroku zaocznego i pismo zawierające wnioski dowodowe, powinny być sporządzane na urzędowych formularzach. Jednym pozwem można dochodzić tylko jednego roszczenia. Okoliczności faktyczne, zarzuty i wnioski dowodowe niezgłoszone w pozwie lub w odpowiedzi na pozew, na pierwszym posiedzeniu przeznaczonym na rozprawę lub w sprzeciwie od wyroku zaocznego, mogą być rozpoznawane tylko wtedy, gdy strona wskaże, że nie mogła ich powołać wcześniej albo gdy potrzeba ich powołania wynikła później.</u>
<u xml:id="u-2.1" who="#TadeuszWołek">W kodeksie postępowania cywilnego są także przewidziane ograniczenia dotyczące postępowania odwoławczego. Przepis art. 505 z oznaczeniem 9 par. 1 stanowi, że w apelacji można zarzucać wyłącznie nieważność postępowania, rażące naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie oraz rażące naruszenie istotnych przepisów postępowania, jeżeli uchybienia te mogły mieć wpływ na wynik sprawy. Sąd może rozpoznać apelację na posiedzeniu niejawnym, chyba że strona w apelacji lub w odpowiedzi na apelację zażąda przeprowadzenia rozprawy. Sąd może rozpoznać apelację na posiedzeniu niejawnym także wtedy, gdy podniesione w apelacji zarzuty są bezzasadne. W postępowaniu uproszczonym możliwość uchylenia wyroku i przekazania do ponownego rozpoznania jest ograniczona. Sąd drugiej instancji może wydać takie orzeczenie tylko wtedy, jeżeli stwierdzi, że zachodzi rażące naruszenie prawa materialnego, a zgromadzone dowody nie dają wystarczających podstaw do zmiany wyroku. Mówiąc w skrócie: po to zostało przewidziane w ustawie - Kodeks postępowania cywilnego postępowanie uproszczone, aby ułatwić stronom dochodzenie roszczeń wskutek ograniczenia możliwości przedłużania procesu, rygorystycznego przestrzegania zasady koncentracji materiału dowodowego w pismach stron wszczynających dany etap postępowania bądź na pierwszej rozprawie oraz przez ograniczenie możliwości uchylania orzeczeń przez sąd drugiej instancji. Dodam, że rząd skierował do laski marszałkowskiej projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, w którym zaproponował istotną zmianę w części odnoszącej się do postępowania uproszczonego. Propozycja dotyczy podwyższenia z 5 do 10 tys. zł kwoty wartości przedmiotu sporu w sprawach o roszczenia wynikające z umów oraz w sprawach o roszczenia wynikające z rękojmi, gwarancji jakości lub z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej. Podwyższenie limitu wartości przedmiotu sporu spowoduje, że większa liczba spraw z zakresu ochrony konsumentów będzie rozpoznawana przez sądy w postępowaniu uproszczonym. Przypominam, że konsumenci mogą składać pozwy samodzielnie bądź zwrócić się o pomoc do organizacji społecznych, których zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej. W myśl art. 61 k. p. c. organizacje społeczne mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli oraz wstąpić do postępowania w każdym jego stadium. To samo dotyczy organizacji społecznych, których zadaniem statutowym jest ochrona konsumentów. W sprawach indywidualnych mogą one wstąpić do postępowania w każdym jego stadium, ale za zgodą powoda. Wykaz organizacji uprawnionych do działania przed sądem w imieniu lub na rzecz obywateli, zawiera rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 10 listopada 2000 r. Są to organizacje zrzeszające konsumentów, związki zawodowe, organizacje działające w zakresie ochrony praw człowieka, organizacje naukowo-techniczne i techniczne oraz organizacje zrzeszające zmotoryzowanych, z wyłączeniem tych, które zrzeszają osoby prowadzące działalność gospodarczą w zakresie przewozu. Zgodnie z art. 63 k. p. c. organizacje społeczne, jeśli nie uczestniczą w sprawie, mogą przedstawić sądowi istotny dla sprawy pogląd wyrażony w uchwale lub oświadczeniu ich należycie umocowanych organów.</u>
<u xml:id="u-2.2" who="#TadeuszWołek">Jest to swoisty środek dowodowy, który może mieć szczególne znaczenie w sprawach o charakterze precedensowym. W sprawach o ochronę konsumentów powiatowy bądź miejski rzecznik konsumentów może wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować, za zgodą powoda, do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium. Również jego udział w procesie ma na celu ochronę praw konsumentów, a jego pozycja procesowa jest związana w takich przypadkach ze stroną powodową. Ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, która weszła w życie z dniem 1 lipca 2000 r., wprowadziła do kodeksu postępowania cywilnego przepisy o postępowaniu w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone. Regulacja wzorców umownych została zawarta w zmienionych przepisach kodeksu cywilnego, dodanych tą samą ustawą z dnia 2 marca 2000 r. Poprzednio konsument nie miał wpływu na treść standardowych klauzul zawartych we wzorcach umownych. Rozwiązania przyjęte w Kodeksie cywilnym mają wyeliminować lub ograniczyć akceptowanie przez konsumentów wzorców, których zawartości nie są świadomi. Nowe przepisy przewidują sądową kontrolę treści umowy zawierającej klauzule, które nie są negocjowane indywidualnie. Ten system kontroli wzorców jest oparty na założeniu istnienia generalnej zasady bezskuteczności klauzul narzuconych, kształtujących prawa i obowiązki konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz listy konkretnych postanowień, co do których istnieje domniemanie, że mają one charakter niedozwolony, np. klauzula o wyłączeniu odpowiedzialności wobec konsumenta za szkodę. Sprawy o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, należą do właściwości Sądu Okręgowego w Warszawie - sądu ochrony konkurencji i konsumentów. Kontrola ta może odbywać się z powództwa każdego, kto według oferty pozwanego mógłby zawrzeć z nim umowę zawierająca postanowienie, którego uznanie za niedozwolone żąda się pozwem. Strona wnosząca pozew nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych. Powództwo może wytoczyć także organizacja społeczna, do której zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów oraz powiatowy bądź miejski rzecznik konsumentów, a także Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Ponadto może je wytoczyć zagraniczna organizacja, wpisana na listę organizacji uprawnionych w państwach Unii Europejskiej do wszczęcia postępowania o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone. Może ona wystąpić z takim żądaniem dotyczącym wzorca umowy stosowanej w Polsce, jeśli zagraża on interesom konsumentów w państwie członkowskim, w którym ta organizacja ma swoją siedzibę. W razie uwzględnienia powództwa, sąd w sentencji wyroku przytacza treść postanowień wzorca umowy uznanych za niedozwolone i zakazuje ich wykorzystywania. Wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania niedozwolonego postanowienia wzorca umowy do rejestru prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Na podstawie przepisu art. 479 z oznaczeniem 28 par. 1 k. p. c. Sąd Okręgowy w Warszawie - sąd ochrony konkurencji i konsumentów jest właściwy także w sprawach odwołań i zażaleń od decyzji i postanowień wydanych przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na podstawie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Z mocy tej ustawy wydaje on decyzje w sprawach dotyczących praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.</u>
<u xml:id="u-2.3" who="#TadeuszWołek">Z wnioskiem o wszczęcie postępowania przed tym sądem nie może wystąpić indywidualny konsument, lecz Rzecznik Praw Obywatelskich, rzecznik ubezpieczonych, rzecznik konsumentów oraz organizacja konsumencka. Może je zainicjować także zagraniczna organizacja, wpisana na listę organizacji uprawnionych w państwach Unii Europejskiej do złożenia wniosku, jeżeli cel jej działania uzasadnia wystąpienie przez nią z wnioskiem o wszczęcie postępowania dotyczącego naruszenia wynikającego z niezgodnych z prawem zaniechań lub działań podjętych w Polsce, zagrażających zbiorowym interesom konsumentów w państwie członkowskim, w którym organizacja ta ma swoją siedzibę. Ten sam sąd rozpatruje odwołania i zażalenia na decyzje i postanowienia Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty oraz Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego. Liczba spraw, które trafiły w 2003 r. do Sądu Okręgowego w Warszawie - sądu ochrony konkurencji i konsumentów nie jest duża. Łącznie wpłynęło 540 spraw, w tym 141 spraw o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone i 399 spraw dotyczących odwołań od decyzji prezesów tych instytucji. Załatwionych zostało ogółem 459 spraw. Chcę państwa poinformować, że w Ministerstwie Sprawiedliwości trwają prace legislacyjne mające na celu wprowadzenie do systemu prawa instytucji mediacji, jako nowego pozasądowego sposobu rozwiązywania sporów, a także przewiduje się nowe uregulowanie instytucji sądu polubownego. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego opracowała dwa projekty ustaw, wprowadzających do kodeksu postępowania cywilnego przepisy o mediacji oraz projekt nowego uregulowania sądu polubownego. Projektowane przepisy o mediacji mają na celu umożliwienie stronom pozasądowe rozstrzyganie sporu w drodze ugody zawartej przed mediatorem. Proponuje się, aby ugoda, po zatwierdzeniu jej przez sąd, miała moc prawną ugody sądowej. Wszczęcie postępowania mediacyjnego będzie przerywać bieg przedawnienia. Wybór trybu mediacji oraz wybór mediatora należeć będzie do stron. Sąd będzie mógł skierować sprawę do mediacji, ale tylko wtedy, gdy strony się temu nie sprzeciwią i tylko raz we wskazanej fazie postępowania. Z uwagi na istotę postępowania mediacyjnego, przyjęto rozwiązanie, iż mediatorem może być każda osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca z pełni praw publicznych i obywatelskich. Projekt reguluje także koszty mediacji. W zasadzie określają je strony w umowie o mediacji. Jeżeli zawarto ugodę przed mediatorem w toku sprawy, przewiduje się zwrot 3/4 uiszczonego wpisu. U podstaw projektu sądownictwa polubownego leży założenie, iż instytucja ta będzie lepiej pełniła funkcję alternatywnego sposobu rozpoznawania sporów cywilnych od dotychczasowych rozwiązań. Dlatego projektowane przepisy będą dotyczyły zarówno krajowego sądownictwa polubownego, jak i międzynarodowego sądownictwa polubownego. Część projektowanych przepisów dotyczyć będzie także postępowania prowadzonego przed sądem polubownym za granicą oraz takiego postępowania, gdy jego miejsce nie zostało oznaczone. Takie rozwiązanie odpowiada potrzebom współczesnego obrotu cywilnoprawnego, który w szerokim zakresie ma międzynarodowy charakter. Model sądownictwa polubownego został skonstruowany w taki sposób, aby podmioty zainteresowane mogły korzystać z tej instytucji w jak najszerszym zakresie.</u>
<u xml:id="u-2.4" who="#TadeuszWołek">Zatem przyjęto, że pod rozstrzygnięcie sądu polubownego można będzie poddać spory, które mogą być przedmiotem ugody sądowej, z wyjątkiem spraw o alimenty. Poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego następuje w drodze umowy stron. Wobec tego pozew lub wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego podlegać będzie odrzuceniu. Strony będą także określać liczbę sędziów sądu polubownego oraz jego skład osobowy. Arbitrem będzie mogła być każda osoba fizyczna, bez względu na posiadane obywatelstwo, mająca pełną zdolność do czynności procesowych. Postępowanie przed sądem polubownym kończyć się ma wydaniem wyroku albo postanowieniem o umorzeniu postępowania. Postępowanie może też zakończyć się ugodą zawartą przed tym sądem. Wyrok sądu polubownego i zawarta przed nim ugoda, po ich uznaniu lub stwierdzeniu ich wykonalności przez sąd, będą miały moc prawną na równi z wyrokiem sądu i ugodą zawartą przed sądem. Zasadą będzie uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego i ugody przed nim zawartej. Tylko w wyjątkowych sytuacjach, enumeratywnie wymienionych w kodeksie postępowania cywilnego, sąd będzie mógł odmówić uznania i stwierdzenia wykonalności. Dane, które podałem na początku mojego wystąpienia, uzupełnię o wskaźniki szybkości postępowań w 2003 r. Gdy chodzi o sektor podstawowej kategorii spraw „C”, czyli kategorii cywilnej procesowej, to w sądach okręgowych wskaźnik szybkości postępowania wynosił 9 miesięcy, a w sądach rejonowych - 5,3 miesiąca. W przypadku spraw cywilnych uproszczonych, wskaźnik ten wynosił w sądach rejonowych 4 miesiące. W sprawach gospodarczych - 5,4 miesiąca, a w sprawach gospodarczych uproszczonych - 4,3 miesiąca. Najkrócej trwały postępowania nakazowe. W sądach rejonowych wskaźnik wynosił 3 miesiące, a w sądach okręgowych - 2 miesiące. Przyspieszeniu uległo także rozpoznawanie spraw konsumenckich, mieszczących się w liczbie 5 tys. spraw cywilnych. Mam nadzieję, że w tym roku wskaźniki szybkości postępowań będą jeszcze lepsze, czemu posłużą zreferowane przeze mnie w skrócie projektowane regulacje prawne.</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#MarekSawicki">Informuję, że pan prezes Cezary Banasiński upoważnił do reprezentowania go na tym posiedzeniu Komisji pracownika w randze zastępcy dyrektora departamentu w Urzędzie Ochrony Konkurenci i Konsumentów. Ze względu na temat posiedzenia uważam, że ten Urząd powinien reprezentować przynajmniej jego wiceprezes. Pytam więc członków Komisji, czy uważacie państwo, że jest możliwe dalsze procedowanie w obecności zastępcy dyrektora departamentu? Nikt nie wyraził chęci zabrania głosu, więc zarządzam głosowanie. Kto jest za kontynuowaniem posiedzenia Komisji? Za wnioskiem opowiedziało się 4 posłów. Kto jest za przerwaniem posiedzenia Komisji? Za tym wnioskiem opowiedziało się 5 posłów. Zamykam posiedzenie Komisji.</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>