text_structure.xml 582 KB

Edit Raw Blame History Permalink

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godzinie 15 minut 05.)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Posiedzeniu przewodniczy wicemarszałek Senatu Zofia Kuratowska.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#ZofiaKuratowska">Proszę bardzo wszystkich z korytarza o przyjście na salę, zamknięcie drzwi. Za chwilkę rozpoczynamy posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#ZofiaKuratowska">Otwieram szesnaste posiedzenie plenarne Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#komentarz">(Wicemarszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską.)</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#ZofiaKuratowska">Na sekretarzy posiedzenia proszę panią Annę Bogucką-Skowrońską i pana senatora Stanisława Obertańca. Sekretarzem prowadzącym listę mówców będzie pani senator Anna Bogucka-Skowrońska.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#ZofiaKuratowska">Przed odczytaniem porządku dziennego chciałam w imieniu Marszałka Senatu przeczytać jeszcze państwu list skierowany do Senatu przez Prymasa Polski, kardynała Józefa Glempa.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#ZofiaKuratowska">„Warszawa, 30 grudnia 1989 roku.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#ZofiaKuratowska">Szanowny Panie Marszałku! Pragnę na ręce Pana Marszałka przekazać serdeczne podziękowanie dla wszystkich senatorów, którzy składali mi życzenia z okazji 60 rocznicy urodzin i Świąt Bożego Narodzenia.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#ZofiaKuratowska">Bożego wsparcia życzę na wszystkie dni nadchodzącego roku”.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#ZofiaKuratowska">Podpisał: Józef kardynał Glemp, Prymas Polski.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#ZofiaKuratowska">Teraz pozwolę sobie przedstawić Wysokiej Izbie porządek dzienny szesnastego posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#ZofiaKuratowska">Punkt pierwszy: stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#ZofiaKuratowska">Punkt drugi: stanowisko Senatu w sprawie rządowego projektu założeń polityki społeczno-gospodarczej na 1990 rok.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#ZofiaKuratowska">Punkt trzeci: stanowisko Senatu w sprawie założeń polityki rolnej na 1990 rok.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#ZofiaKuratowska">Punkt czwarty: stanowisko Senatu w sprawie rządowego projektu ustawy budżetowej na 1990 rok.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#ZofiaKuratowska">Punkt piąty: stanowisko Senatu w sprawie rządowego projektu uchwały Sejmu w sprawie bilansu płatniczego państwa na 1990 rok.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#ZofiaKuratowska">Punkt szósty: stanowisko Senatu dotyczące rządowego projektu uchwały Sejmu w sprawie bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności na 1990 rok.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#ZofiaKuratowska">Punkt siódmy i ósmy proponujemy rozpatrywać wspólnie, jako jeden punkt: stanowisko Senatu dotyczące rządowego projektu uchwały Sejmu „Założenia polityki pieniężno-kredytowej państwa na 1990 rok” i plan kredytowy na 1990 rok.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#ZofiaKuratowska">Punkt dziewiąty: stanowisko Senatu dotyczące rządowego projektu uchwały Sejmu w sprawie Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki na 1990 rok.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#ZofiaKuratowska">Punkt dziesiąty: stanowisko Senatu dotyczące rządowego projektu uchwały o Centralnym Funduszu Rozwoju Kultury na 1990 rok.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#ZofiaKuratowska">Punkt jedenasty: stanowisko Senatu w sprawie Państwowego Funduszu Aktywizacji Zawodowej na 1990 rok.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#ZofiaKuratowska">Punktem dwunastym w rozdanym państwu programie porządku dziennego był wybór przedstawicieli Senatu do Krajowej Rady Sądownictwa. Zgodnie z uchwałą podjętą w czasie zebrania części senatorskiej Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, przenosimy ten punkt na następne posiedzenie Senatu.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#ZofiaKuratowska">I sprawy różne.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#ZofiaKuratowska">Czy ktoś z państwa senatorów ma jakieś uwagi do porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#ZofiaKuratowska">Bardzo proszę. Pan Senator.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#StefanBembiński">Czy można stąd?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#ZofiaKuratowska">Jest niedobrze, bo nie słychać. Nie ma mikrofonów na stołach. Tak że bardzo proszę Pana Senatora. Następny będzie pan senator Celiński.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#ZofiaKuratowska">Senator Stefan Bembiński!</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#ZofiaKuratowska">Pani Marszałek! Panie, Panowie!</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#ZofiaKuratowska">Drobna sprawa i moja prośba w imieniu kilku kolegów senatorów rolników. Jest tutaj na porządku dziennym punkt 3: stanowisko Senatu w sprawie założeń polityki rolnej na 1990 rok. Tak się nieszczęśliwie złożyło, że przewodniczący „Solidarności” wiejskiej i grupa senatorów są nieobecni, bo akurat odbywa się dwudniowe posiedzenie Rady Naczelnej tegoż związku. Prosiłbym bardzo, jeśli można, ten punkt niesłychanie ważny odłożyć do dnia jutrzejszego, z tym że byłby jako pierwszy rozpatrywany w dniu jutrzejszym. To tylko taka prośba. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#ZofiaKuratowska">Mamy wobec tego wniosek formalny, zgłoszony przez pana senatora, ażeby punkt 3: stanowisko Senatu w sprawie założeń polityki rolnej na 1990 rok przełożyć na drugą część posiedzenia w dniu jutrzejszym. Kto z państwa w sprawie tego wniosku? Pan senator Józefiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#CezaryJózefiak">Pani Marszałek! Proponowałbym maleńką tylko korektę do tego wniosku, mianowicie żebyśmy dyskutowali projekt stanowiska w tej sprawie i głosowali jutro, ale żeby nie wyłączać dyskusji o problemach rolnych, bo dyskutować będziemy o całej polityce gospodarczej, a ona posłuży nam także, myślę, w dniu jutrzejszym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#ZofiaKuratowska">Czy Pan Senator zgadza się z tym, to wtedy nie będziemy głosować? Czy zgadza się Pan Senator wnioskodawca z wnioskiem senatora Józefiaka, ażeby stanowisko Senatu przegłosować jutro i uzgodnić jutro, natomiast dyskutować w ramach ogólnej dyskusji dotyczącej polityki społeczno-gospodarczej państwa?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#StefanBembiński">Pozostaję przy swoim wniosku ze względu na to, że to jest problem tak szeroki, tak nabrzmiały w społeczeństwie, że jednak w tej sprawie wołałbym, aby dyskusja odbyła się w dniu jutrzejszym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#ZofiaKuratowska">W związku z tym mamy... Pan senator Celiński w innej sprawie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#AndrzejCeliński">To się z tym wiąże.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#ZofiaKuratowska">To bardzo proszę jeszcze pan senator Celiński, a później ułożymy tryb głosowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#AndrzejCeliński">Polityka gospodarcza jest nierozłączna i mieści w sobie problematykę rolną. Muszę powiedzieć w odniesieniu do wniosku senatora Bembińskiego, że byłoby dobrze, żeby sytuacja rolnicza była obecna w naszej debacie, ale wyrażam żal, że nie uszanowano tego szczególnego miejsca, jakim jest Senat, planując innego rodzaju spotkania. Do rzeczy: zdaje mi się, że byłoby rzeczą logiczną i właściwą, aby wszystkie sprawy tyczące się gospodarki polskiej i budżetu były referowane razem przez reprezentantów rządu i żeby później były razem dyskutowane, żeby nie dzielić tych problemów na rozmaite branże i punkty, tak jak to jest w porządku dziennym, traktować ten porządek wyłącznie analitycznie, czyli mój wniosek zmierza ku temu, aby punkty przynajmniej 2–6, jeśli nie 2–8, połączyć i w referacie rządowym, i w dyskusji plenarnej Senatu. Niestety musiałoby to być ze szkodą dla wniosku senatora Bembińskiego. Nie widzę innego rozwiązania, z tym że przychylam się do propozycji senatora Józefiaka, aby stanowisko w sprawie założeń polityki rolnej przyjmować jednak jutro w obecności rolników w naszym Senacie. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi Celińskiemu.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#ZofiaKuratowska">Czy ktoś jeszcze w sprawie tych zgłoszonych wniosków, które zaraz spróbujemy zrekapitulować? Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#BenedyktPszczółkowski">Chciałem tylko wnieść taką maleńką uwagę: w świat poszło, że rolnicy lekceważą Senat, ale spotkanie rolnicze, które się odbywa w ostatnich dniach, było ustalone miesiąc wcześniej, Senat natomiast kilka dni wcześniej. Nieobecność senatorów rolników nie jest więc dowodem lekceważenia Senatu, a jest to spotkanie, gdzie są przedstawiciele związku z całej Polski. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękujemy bardzo za to wyjaśnienie.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#ZofiaKuratowska">Bardzo proszę Pan Senator Kozłowski. Zaraz zamkniemy dyskusję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#JanKozłowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#JanKozłowski">Jestem rolnikiem członkiem Rady. W niczym nie przeszkadza debata nad rolnictwem, ja myślę, w dniu dzisiejszym. Popieram zatem wniosek przewodniczącego Komisji Gospodarki Narodowej, pana profesora, pana senatora Józefiaka. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#ZofiaKuratowska">Wiem, że wniosek dotyczący innego punktu ma pan minister Misiąg, ale to za chwilę. Musimy wyczerpać sprawę dyskusji na temat polityki rolnej. W związku z tym proponuję jako pierwszy poddać pod głosowanie wniosek, który został zgłoszony faktycznie właściwie przez trzech senatorów, ażeby w dniu dzisiejszym przeprowadzić ogólną debatę na temat polityki gospodarczo-społecznej państwa włączając w to politykę rolną, natomiast stanowisko, które będzie wiązało się oczywiście również z dyskusją, w której wezmą udział senatorowie nieobecni dzisiaj, jak rozumiem — nieobecni usprawiedliwieni, przyjąć jutro. Natomiast główną część debaty na temat polityki rolnej przeprowadzimy w dniu dzisiejszym, gdyż, jak wskazał senator Celiński, trudno jest rozdzielić te problemy.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#ZofiaKuratowska">Wobec czego zapytuję, kto z państwa senatorów jest za tym, ażeby w dniu dzisiejszym przeprowadzić ogólną debatę na temat polityki rolnej państwa razem z debatą dotyczącą założeń polityki społeczno-gospodarczej, a przyjęcie stanowiska przenieść na dzień jutrzejszy. Kto z państwa senatorów jest za tym wnioskiem? Chwileczkę, trzymać, policzymy. Pani senator Skowrońska po tej stronie policzy.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#ZofiaKuratowska">Kto z państwa senatorów jest przeciwko temu wnioskowi, proszę podnieść rękę, co automatycznie jest jak gdyby wystąpieniem za wnioskiem senatora Bembińskiego.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał od głosu?</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#ZofiaKuratowska">Za wnioskiem było 39 senatorów, przeciw — 10, wstrzymało się od głosu 15. A zatem przeszedł wniosek, ażeby w dniu dzisiejszym przeprowadzić ogólną debatę dotyczącą polityki rolnej państwa.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#ZofiaKuratowska">Czy do innych punktów porządku dziennego ktoś z państwa ma jakieś wnioski?</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#ZofiaKuratowska">Proszę bardzo, Pan Minister Misiąg.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#WojciechMisiąg">W związku z przyjęciem ustawy o zatrudnieniu następuje przejęcie środków Państwowego Funduszu Aktywizacji Zawodowej przez nowo tworzony Fundusz Pracy. W związku z tym nie ma potrzeby rozważania i uchwalania planu finansowego Państwowego Funduszu Aktywizacji Zawodowej i w imieniu rządu chciałem prosić o skreślenie punktu 11 z porządku dziennego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Jest to po prostu informacja ze strony rządu, a więc nie musimy tego głosować i ulega skreśleniu punkt 11 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#ZofiaKuratowska">Czy ktoś z państwa ma jeszcze jakieś uwagi dotyczące porządku dziennego? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#ZofiaKuratowska">Wobec tego przechodzimy do punktu 1: stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Senatorem sprawozdawcą jest pan senator Lech Kozioł. Bardzo proszę Pana Senatora.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#LechKozioł">Pani Marszałek! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#LechKozioł">Mamy dzisiaj rozpoznać sprawę, która nie po raz pierwszy pojawia się w naszych rozmowach, od trzech dni właściwie tę sprawę dyskutujemy na posiedzeniach naszego Klubu Obywatelskiego, a także ci z nas, którzy są członkami Komisji Regulaminowej oraz Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych, także Komisji Konstytucyjnej Senatu, z tym zagadnieniem spotykają się już od pewnego czasu, bowiem jest to sprawa poważna. Jest to sprawa, która, wbrew pozorom, dotyczy nie tylko zmiany jednej z uchwał Senatu. W rzeczywistości jest to sprawa, która ma swoje ciekawe elementy prawne, polityczne, a także w sprawie tej zaistniały pewne fakty, z którymi musimy się liczyć.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#LechKozioł">O co chodzi w całej tej sprawie? Historia uchwały Senatu zmieniającej projekt ustawy Sejmu w sprawie zmiany ustawy o Trybunale Konstytucyjnym polega na tym, że 1 grudnia Sejm uchwalił projekt ustawy zmieniającej ustawę o Trybunale Konstytucyjnym w ten I sposób, że zmienił jeden z artykułów dotyczących roty przysięgi sędziów Trybunału. Sprawa ta, zgodnie z prawem konstytucyjnym, trafiła pod obrady Senatu i wtedy Senat doszedł do przekonania, że w oparciu o swoje uprawnienia konstytucyjne wypływające z art. 27 Konstytucji może zaproponować Sejmowi poprawki do tej zmienionej ustawy. Poprawki Senatu, merytorycznie rzecz biorąc, są całkowicie uzasadnione i co do tego nie ma, o ile wiem, nikt żadnych wątpliwości. Dotyczyły po prostu tego, że Senat, który nie istniał jako instytucja w czasie tworzenia ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, był z natury rzeczy pewnych uprawnień, które przysługują izbie, która bierze udział w procesie ustawodawczym. Tak jak istnieją pewne uprawnienia Sejmu, tak powinny istnieć pewne uprawnienia Senatu do wszczynania pewnych postępowań przed tym Trybunałem. I w związku z tym kilka poprawek całkowicie oczywistych zaproponowaliśmy. To nie meritum sprawy wzbudziło wątpliwości Sejmu. Sejm mianowicie zajął stanowisko całkowicie, naszym zdaniem, niesłuszne pod względem prawnym. Mianowicie Komisja Ustawodawcza Sejmu nie nadała jak gdyby dalszego biegu naszemu projektowi zmian, twierdząc, że Senat przekroczył swoje kompetencje wynikające z Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#LechKozioł">Ze stanowiskiem takim nie można się zgodzić. Na ten temat Komisja Konstytucyjna Senatu opracowała obszerne stanowisko prawne, które będzie doręczone wszystkim zainteresowanym, a także oczywiście dysponujemy opiniami ekspertów, znawców prawa konstytucyjnego.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#LechKozioł">Artykuł 27 Konstytucji generalnie rzecz biorąc mówi o tym, że projekt uchwały przesyłany jest do Senatu, który bądź nie zgłasza do niego zastrzeżeń i wtedy zawiadamia Prezydenta o tym, że nie zgłasza zastrzeżeń do tej ustawy, bądź odrzuca taką ustawę, wetuje ją, bądź też zgłasza do niej propozycję zmian. Naszym zdaniem określenie, że Senat może zgłosić propozycję zmian, oznacza, że mogą to być zmiany rozszerzające bądź zwężające w odniesieniu do materii, której zmiany dotyczą. W tym wypadku chodziło o zmianę ustawy o Trybunale i poprawki Senatu w żadnej mierze nie wyszły poza temat zmienianej ustawy, dotyczyły właśnie zmiany ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#LechKozioł">Komisja Ustawodawcza Sejmu uznała, że Senat przekroczył swoje kompetencje i wydzieliła niejako z uchwały Senatu ten fragment, który mówił, że nie zgłaszamy zastrzeżeń do tej poprawki, która była przez Sejm uchwalona, natomiast pozostałe poprawki Senatu próbowano określić jako zapowiedź przyszłych inicjatyw ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#LechKozioł">Senat oczywiście rozróżnia swoje uprawnienia w zakresie zmian do projektów ustaw oraz w zakresie zgłaszania inicjatyw ustawodawczych i oczywiście nie mógł przyjąć takiego określenia swoich zmian.</u>
          <u xml:id="u-19.7" who="#LechKozioł">Stało się niedobrze, że Prezydium Sejmu, Marszałek Sejmu zawiadomił Prezydenta, że Senat nie zgłosił poprawek do ustawy, i w tej sytuacji Senat musiał zająć następujące stanowisko: Otóż po długiej dyskusji, po rozważeniu wszystkich elementów prawnych, Marszałek Senatu zawiadomił Prezydenta, że z głębokim żalem zawiadamia, że informacja Marszałka Sejmu nie odpowiada rzeczywistości, co spowodowało, że w gruncie rzeczy, naszym zdaniem, Prezydent podzielił te wątpliwości Senatu i nie podpisał ustawy w takiej wersji, jaką przekazał Prezydentowi Marszałek Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-19.8" who="#LechKozioł">Oczywiście najbardziej prawidłowym, zgodnym z Konstytucją, rozwiązaniem w takiej sytuacji byłoby, gdyby Prezydium Sejmu zdecydowało przedstawić ten problem na sesji plenarnej Sejmu, który zgodnie ze swoimi z kolei uprawnieniami konstytucyjnymi mógłby nasze poprawki bądź odrzucić, gdyby zgromadził 2/3 głosów, bądź przyjąć, w każdym razie na dać im taki tok procedowania, jaki jest przewidziany Konstytucją. Jednakże Sejm tego nie zrobił i wytworzył się pewnego rodzaju pat, który powoduje, że Trybunał Konstytucyjny nie może podjąć swoich ustawowych działań.</u>
          <u xml:id="u-19.9" who="#LechKozioł">Oczywiście jest to ciekawy problem prawny, ale chyba należałoby tutaj mocniej podkreślić problem polityczny, bowiem każde rozwiązanie prawne może być inaczej przedstawiane przez zwolenników, inaczej przez przeciwników. Nie ma praktycznie rzecz biorąc takiej sytuacji prawnej, w której nie można by próbować obronić stanowiska przeciwnego.</u>
          <u xml:id="u-19.10" who="#LechKozioł">Naszym zdaniem prawo jest po stronie Senatu. Jednakże tutaj ważniejszym problemem jest problem polityczny. Otóż Chciałbym powiedzieć, że przy „okrągłym stole” toczyła się prawdziwa walka o uprawnienia Senatu. Jak przewidywali wówczas przedstawiciele strony opozycyjno-solidarnościowej, była szansa, że Senat w większości będzie obsadzony przez naszych kandydatów i chodziło o to, żeby w tych demokratycznych, stuprocentowo demokratycznych wyborach przedstawiciele wybrani właśnie w taki sposób byli jakimś gwarantem. Gwarantem, że pewne rozwiązania prawne, pewne ustawy, które naszym zdaniem są nieprawidłowe, nie będą mogły być uchwalone. Uważaliśmy, że Senat jest władny zawetować bądź zmienić każdą ustawę, ponieważ do zmiany stanowiska Senatu musiało być powyżej 2/3 posłów, a takiej większości w Sejmie wówczas strona partyjno-rządowa nie miała. Nie wiadomo, dlaczego w tej chwili kwestionuje się te uprawnienia Senatu, a może wiadomo dlaczego. My nie możemy na to pozwolić, oczywiście, i na to się nigdy nie zgodzimy.</u>
          <u xml:id="u-19.11" who="#LechKozioł">Sprawa jest w tej chwili w takim stadium: Otóż dostaliśmy informację, że grupa posłów wystąpiła z inicjatywą ustawodawczą zmierzającą do takiej zmiany ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, która ściśle odpowiada zmianom, które były przez nas proponowane. W gruncie rzeczy nie musimy się w tej chwili upierać przy naszym słusznym prawnym stanowisku. W tej chwili merytorycznie rzecz biorąc sprawa może być załatwiona, tym bardziej że merytorycznie te poprawki do ustawy nigdy nie wzbudzały zastrzeżeń. Skoro zatem jest w tej chwili złożony do Laski Marszałkowskiej w Sejmie projekt ściśle odpowiadający fragmentowi naszej uchwały o zmianie ustawy, który całkowicie nas zadowala, sikoro w tej chwili znamy stanowisko Prezydenta, że Prezydent nie podzielił dotychczas stanowiska Sejmu, uważamy, że chyba musimy ze względów politycznych dać szansę, żeby trybunał wybrany przez nas w taki efektowny sposób, bo przecież wybory na sędziów trybunału były naszym sukcesem w Sejmie, żeby mógł rozpocząć działania. Wierzymy, że to jest kwestia przypadku, że właśnie ta ustawa została tak zablokowana przez komisję sejmową, że to nie jest kwestia jakiegoś odwetu za wyniki głosowania. Słowem, po wielu dyskusjach postanowiliśmy wystąpić z takim projektem uchwały i bardzo proszę o wysłuchanie tego projektu.</u>
          <u xml:id="u-19.12" who="#LechKozioł">„Uchwala Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 11 stycznia 1990 roku o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.</u>
          <u xml:id="u-19.13" who="#LechKozioł">Wobec wniesienia do Sejmu poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, którego treść pokrywa się z propozycjami zmian zgłoszonymi przez Senat w uchwale z dnia 7 grudnia 1989 roku, licząc na akceptację projektu przez Sejm i nie chcąc blokować pracy Trybunału Konstytucyjnego, Senat nie widzi potrzeby podtrzymywania stanowiska zajętego w tym przedmiocie w uchwale z 7 grudnia 1989 roku i postanawia zawiadomić Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, że nie wnosi zastrzeżeń do uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 1 grudnia 1989 roku ustawy o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.</u>
          <u xml:id="u-19.14" who="#LechKozioł">Senat podkreśla, że zaproponował zmianę w ustawie o Trybunale Konstytucyjnym zgodnie ze swoimi uprawnieniami wynikającymi z art. 27 Konstytucji i tego poglądu nie zmienia”.</u>
          <u xml:id="u-19.15" who="#LechKozioł">Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi za przedstawienie tej sprawy. Sprawa była dyskutowana bardzo obszernie zarówno na zebraniu całego Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, jak i w dniu dzisiejszym na zebraniu Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego części senatorskiej.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#ZofiaKuratowska">Nie widzę w tej chwili głosów do dyskusji, przepraszam, Pan Senator Madej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#JerzyMadej">Pani Marszałek! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#JerzyMadej">Chciałem przedstawić mój pogląd i moje stanowisko w tej sprawie, jako że pan senator Kozioł przedstawiał to tak, że można było odnieść wrażenie, że to Sejm ustosunkował się negatywnie do propozycji zmian wniesionych przez Senat w czasie dyskusji nad ustawą o Trybunale Konstytucyjnym. Natomiast rzeczywistość jest taka, że jedynie komisja sejmowa zakwestionowała poprawki wniesione przez Senat i na tej podstawie Marszałek Sejmu wysłał pismo do pana Prezydenta, że Senat nie wnosi zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#JerzyMadej">I w tej sytuacji wydaje mi się, że nie jest to spór merytoryczny, bo nie jest powiedziane, że poprawki wniesione przez Senat do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym są zasadne czy niezasadne. Sejm ma prawo to ocenić, ale to prawo, zgodnie z Konstytucją, przysługuje tylko Sejmowi. Przecież, zgodnie z art. 27 ust. 3, ustawę podpisuje Prezydent i zarządza niezwłoczne jej ogłoszenie, jeżeli Senat zawiadomi Prezydenta o braku zastrzeżeń do ustawy. Senat takiej uchwały do Prezydenta nie wysłał. Ust. 3: „Sejm uchwali proponowane przez Senat zmiany lub odrzuci propozycje Senatu”. Moim zdaniem, powinniśmy jednak wstrzymać się z podjęciem naszej uchwały do chwili, kiedy stanowisko w tej sprawie podejmie Sejm. Jeżeli wyprzedzimy — jak gdyby — decyzję Sejmu, tym samym uznamy, że komisja sejmowa, taka czy inna, ma prawo do podejmowania decyzji co do zmian wprowadzanych przez Senat do takiej czy innej uchwały sejmowej. Jeżeli idzie o pana Marszałka Sejmu, dla którego jestem pełen szacunku, to wydaje mi się, że w tym przypadku nieco niezgodnie z Konstytucją postąpił wysyłając tego typu list do Prezydenta. Natomiast, że decyzję tę oparł na stanowisku komisji sejmowej, jest rzeczą co najmniej zaskakującą. I w tej chwili Senat przyjmując taką uchwałę jak gdyby zgadza się z tym, że taka czy inna komisja sejmowa może zakwestionować stanowisko Senatu.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#JerzyMadej">Tak więc, jak powiedziałem, nie kwestionując merytorycznej słuszności oceny zmian i poprawek wprowadzonych przez Senat do tej ustawy i nie kwestionując politycznej słuszności uchwały, która jest nam proponowana do przegłosowania, uważam, że ta uchwała powinna być podjęta po przegłosowaniu tych zmian w Sejmie. I wtedy na tej podstawie, w majestacie prawa i zgodnie z Konstytucją, możemy w dalszym ciągu pracować i w zgodzie z przepisami nas w tej mierze obowiązującymi. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi. Czy są jakieś inne głosy w tej sprawie? Jeżeli nie ma, to przechodzimy do głosowania. Zanim przejdziemy do głosowania, mam gorącą prośbę do państwa senatorów o branie udziału w głosowaniu. Dlatego że, jak wynikło z danych, które zebrali sekretarze dzisiejszego posiedzenia Senatu, w poprzednim głosowaniu nie wszyscy obecni senatorowie brali udział. Było kworum głosujących, obowiązujące i wystarczające, ale głosowało mniej osób i to znacznie mniej niż jest obecnych. Tak że to jest mój apel do państwa.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#ZofiaKuratowska">W tej chwili rozpoczynamy głosowanie. Kto z pań i panów senatorów jest za przyjęciem uchwały Senatu, przedstawionej przez pana senatora Kozioła?</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciwko?</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał od głosu?</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#ZofiaKuratowska">Proponowana uchwała dotycząca stanowiska Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym została przyjęta 44 głosami, 7 osób było przeciw, 13 osób wstrzymało się od głosu. Wobec tego uważam, że uchwała została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#ZofiaKuratowska">Przechodzimy do następnego punktu porządku dziennego, tj. stanowiska Senatu w sprawie rządowego projektu założeń polityki społeczno-gospodarczej na rok 1990. Sprawozdawcą projektu rządowego jest pan minister Misiąg. Bardzo proszę Pana Ministra.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#ZofiaKuratowska">Pani Marszałek, Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#ZofiaKuratowska">Zgodnie ze zgłoszonymi już tu dzisiaj sugestiami i zgodnie z logiką tego zestawu dokumentów, które Senat dzisiaj rozpatruje, Chciałbym prosić o wyrażenie zgody na to, by moje obecne wystąpienie dotyczyło nie tylko dokumentu będącego formalnie przedmiotem obecnego punktu porządku dziennego, tzn. założeń polityki społeczno-gospodarczej, ale całego pakietu dokumentów przedkładanych dzisiaj przez rząd. Wszystkie one bowiem tworzą pewien pakiet i wydaje mi się, że celowe jest, by rozpatrywać je łącznie.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#ZofiaKuratowska">Dokumenty, które stają się dzisiaj przedmiotem obrad, są drugą częścią pakietu aktów prawnych przedkładanych przez rząd parlamentowi, a stanowiących realizację rządowych zamierzeń dotyczących programu gospodarczego. Pierwsza część tego pakietu, będąca przedmiotem obrad obu izb parlamentu w poprzednim miesiącu, tworzyła systemowe podstawy działań rządu i w ogóle działań gospodarki w nowych warunkach. Rozpatrywano wówczas projekty aktów prawnych regulujących kwestie systemu podatkowego, kwestie systemu finansowego przedsiębiorstw, funkcjonowania systemu bankowego, system zatrudnienia i innych spraw związanych z fundamentami gospodarki. Dzisiaj od systemowych zasad działania przechodzimy do ich konkretyzacji w postaci planów finansowych na przyszły, wówczas przyszły, a teraz już bieżący rok. Próbujemy pokazać, w jaki sposób te założenia, które znalazły najpierw swój wyraz w programie gospodarczym, a potem w założeniach polityki społeczno-gospodarczej, rząd ma zamiar realizować w 1990 roku. Wobec tego od spraw systemu, od spraw pewnych formalnych ram funkcjonowania gospodarki, przechodzimy do problemów realizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#ZofiaKuratowska">Chciałbym od razu na wstępie powiedzieć, że warunki, w jakich plany finansowe na rok 1990 były przygotowywane, były skrajnie trudne. Decydowały o tym trzy podstawowe czynniki. Po pierwsze — dokumenty te były przygotowywane w bardzo krótkim czasie. Po drugie — konstrukcja planów finansowych odbywała się równolegle z pracami legislacyjnymi. Nie można było wobec tego, tak jak normalnie byśmy to robili, opierać się przy konstrukcji budżetu państwa i pozostałych planów finansowych na pewnym zastanym, obowiązującym akcie prawnym, ale w pewnej przynajmniej mierze musieliśmy wyprzedzać działania legislacyjne, przewidywać je po to, by uzyskać realistyczny obraz dochodów i wydatków w roku przyszłym. Po trzecie wreszcie — i to chyba jest czynnik najistotniejszy — tworzymy plany na rok, w którym gospodarka ma działać zupełnie inaczej niż działała do tej pory. Wobec tego wszystkie nasze przewidywania, wszystkie plany dotyczą pewnego mechanizmu, o którym otwarcie trzeba powiedzieć, że nie jest w pełni znany. Powiedziano już wielokrotnie, że ta transformacja gospodarki, jaką Polska przechodzi obecnie, jest bezprecedensowa. Wobec tego poruszamy się w dużej mierze na terenie nie znanym. Nasze przewidywania, nasze plany obciążone są niepewnością co do tego, w jaki sposób poszczególne podmioty będą się zachowywały, będą funkcjonowały w nowo tworzonych, jeszcze przecież niestabilnych, jeszcze przecież nie stworzonych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#ZofiaKuratowska">To, że byliśmy w stanie — mimo to — przedstawić spójny obraz, spójną koncepcję pewnej polityki gospodarczej i skonkretyzować ją w postaci planów finansowych, było możliwe, i to Chciałbym dzisiaj podkreślić, tylko dzięki naprawdę wielkiemu zaangażowaniu nie urzędniczemu, bardzo osobistemu podejściu osób zaangażowanych w te plany. Niezależnie od tego, że padną dzisiaj i padały już podczas wcześniejszych dyskusji krytyczne uwagi pod adresem poszczególnych dokumentów i uwagi te w dużym stopniu podzielamy, wydaje mi się, że to zaangażowanie i ten ogrom pracy, który został w to włożony, wymaga oddzielnego podkreślenia.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#ZofiaKuratowska">Powracając do kwestii merytorycznych, Chciałbym podkreślić, że dokumenty, które dzisiaj przedkładamy, mają niejednolity charakter. Założenia polityki społeczno-gospodarczej są dokumentem programowym, są dokumentem, który rozwija to, co zostało zapisane W programie gospodarczym rządu, konkretyzuje pewne sprawy, pokazuje jaki wycinek ogólnego planu, ogólnej koncepcji rozwoju i przekształcenia naszej gospodarki zamierzamy zrealizować w roku 1990. Jest więc dokumentem obrazującym pewną koncepcję, pewną filozofię działania. Budżet państwa jest dokumentem w pełni decyzyjnym, określa limity wydatków, określa sposoby funkcjonowania gospodarki budżetowej, pokazuje wobec tego, w jaki sposób rząd zamierza korzystać z podstawowego instrumentu polityki finansowej, jaki ma w ręku. Jest podstawą, jest jednym z najważniejszych, jeżeli nie najważniejszym dokumentem określającym sposób działania w przyszłym roku. Podobny charakter, również charakter decyzyjnie określanych limitów wydatków, mają przedkładane razem z budżetem plany finansowe Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki, oraz Funduszu Rozwoju Kultury.</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#ZofiaKuratowska">Nieco inny charakter mają, również dziś rozpatrywane, dwa pozostały dokumenty, to znaczy bilans pieniężnych przychodów i wydatków ludności oraz bilans płatniczy. Stanowią one uzupełnienie tych dokumentów. Stanowią pewną prognozę skutków przyjęcia określonej polityki gospodarczej, pokazują, w jaki sposób to wszystko, co zostało zapisane w ustawach gospodarczych, i to, co zapisano w budżecie, wpływa, po pierwsze, na stan rynku czy, szerzej, na sytuację pieniężno-rynkową w 1990 roku oraz jakie są efekty przewidywane, spodziewane polityki rządu w sferze wymiany międzynarodowej, współpracy gospodarczej i zadłużenia Polski. Nie są to zatem dokumenty decyzyjne, nie mają one mocy dyrektywy, natomiast odgrywają, jak sądzę, niesłychanie istotną rolę, pokazując konsekwencje naszej polityki w dwóch bardzo ważnych dla całości gospodarki obszarach.</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#ZofiaKuratowska">Wszystkie te dokumenty, niezależnie od swojego charakteru, niezależnie od tego, czy są one decyzyjne czy nie, muszą spełniać dwa zasadnicze warunki. Po pierwsze, i pod tym kątem, jak sądzę, będą one głównie badane i analizowane, muszą odzwierciedlać te strategiczne zamierzenia, które zostały zadeklarowane w założeniach społeczno-gospodarczych. Dopiero poprzez konkretyzację pewnych zamierzeń, pewnych planów w budżecie państwa, w bilansie płatniczym, w bilansie sfery wydatków ludności mają one szansę stać się konkretem, zrealizować się w rzeczywistości gospodarczej. Po drugie, wszystkie te dokumenty, a w szczególności budżet państwa, muszą być zgodne z istniejącym stanem systemu gospodarczego. Wszystkie przedsięwzięcia, które są finansowane z budżetu, muszą znaleźć swoje prawne odpowiedniki, muszą być możliwe do realizacji.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#ZofiaKuratowska">Jak powiedziałem, prowadziło to do pewnych perturbacji i trudności w procesie ustalania projektu budżetu, gdy tworzył się równolegle system gospodarczy, ale ta konieczność podporządkowania budżetu istniejącemu stanowi prawnemu ma również pewne swoje konsekwencje w toku prac parlamentarnych. Zostały zgłoszone pewne wnioski, które podzielamy, których słuszność podzielamy, które uważamy za słuszne, ale które po to, by mogły być zrealizowane, by mogły zostać uwzględnione w budżecie i tu znaleźć swój wyraz, wymagałyby pewnego przygotowania prawnego. Sądzę, że przykładem może tu być zgłoszona propozycja likwidacji Głównego Urzędu Kontroli Publikacji i Widowisk. Sądzę, że powrócimy do tego jeszcze w dalszej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-22.15" who="#ZofiaKuratowska">Skoro te wszystkie dokumenty mają odzwierciedlać — jak powiedziałem — ogólną strategię działania, to od tej strategii działania, od tych zasadniczych kierunków polityki gospodarczej wypadałoby główną część mojego omówienia zacząć.</u>
          <u xml:id="u-22.16" who="#ZofiaKuratowska">Zgodnie z założeniami polityki społeczno-gospodarczej, rząd postawił sobie trzy podstawowe zadania, trzy podstawowe zasady, którymi chce się kierować w swoich pracach w 1990 roku.</u>
          <u xml:id="u-22.17" who="#ZofiaKuratowska">Pierwszą i zasadniczą sprawą jest realizacja programu stabilizacji gospodarki, a więc doprowadzenie do tego, żeby w ciągu kilku pierwszych miesięcy roku osiągnąć zasadnicze ograniczenie inflacji i wyraźny, zdecydowany postęp w równoważeniu poszczególnych rynków. Uważamy to za podstawowe zadanie przede wszystkim dlatego, że jego realizacja umożliwia to, co najważniejsze, to znaczy przejście do procesu długotrwałych, ale i bardziej fundamentalnych zmian w strukturze gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-22.18" who="#ZofiaKuratowska">Osiągnięcie stabilizacji, stłumienie inflacji uważamy za niezbędny warunek tego, żeby ta gospodarka mogła zacząć normalnie funkcjonować. Z tego też względu temu zadaniu i przedsięwzięciom pakietu antyinflacyjnego musimy poświęcać najwięcej uwagi. Nie dlatego, że chodzi o pewien abstrakcyjny cel, ale dlatego, że ten cel, jakkolwiek by się wydawał abstrakcyjny, warunkuje jednak wszystkie pozostałe.</u>
          <u xml:id="u-22.19" who="#ZofiaKuratowska">Drugim kierunkiem jest transformacja gospodarki, jej przekształcenie w gospodarkę rynkową. Nie jest to oczywiście proces, który można skończyć w 3 miesiące. Można go zacząć, można go prowadzić, jego pierwsze skutki mogą być możliwe stosunkowo szybko, ale jest to proces, jak powiedziałem, po pierwsze długotrwały, po drugie jego zdynamizowania można się spodziewać tylko wtedy, gdy gospodarka będzie się rządziła normalnymi cenami, gdy podstawowym motywem działalności przedsiębiorstw nie będzie to, co się stanie w ciągu najbliższych 2 tygodni, ale gdy przy stabilnych cenach i przy stabilnych warunkach działania będą mogły one podjąć operowanie w swoich planach dłuższym horyzontem czasu.</u>
          <u xml:id="u-22.20" who="#ZofiaKuratowska">Trzecie wreszcie, niesłychanie istotne zadanie, to osłona socjalna czy, jak to sformułowano w założeniach polityki społeczno-gospodarczej, łagodzenie społecznych skutków wdrażania programu stabilizacyjnego. Jest oczywiste, że cały ten program jest realizowany w sumie przez wszystkich albo w tym sensie, że bezpośrednio mogą oni się przyczynić do jego powodzenia, do tempa, w jakim on jest wdrażany, albo w tym, że nawet jako bierni uczestnicy jego skutki będą odczuwali. Z tego też względu wydaje się, że tam, gdzie to jest możliwe, tam, gdzie to się nie kłóci z zasadniczą logiką stabilizacji, i tam, gdzie to w rezultacie nie wywoła odwrotnych efektów niż zamierzone, ta osłona socjalna jest potrzebna, jest ważna i bez niej szanse powodzenia programu są nieporównywalnie mniejsze, a może po prostu żadne.</u>
          <u xml:id="u-22.21" who="#ZofiaKuratowska">Dlaczego budżet jest tak istotny w realizacji programu stabilizacji, dlaczego przywiązujemy do niego tak duże znaczenie? Wiadomo, ze cała strategia postępowania antyinflacyjnego polega na tym, żeby, mówiąc obrazowo, gospodarkę uszczelnić, żeby uszczelnić i uporządkować kanały, jakimi na rynek trafia pieniądz. Jeśli pieniądza jest za dużo albo, jak wolą niektórzy, jeśli towarów i usług jest za mało, wówczas rosną ceny. Można te ceny oczywiście sztucznie trzymać metodami administracyjnymi, ale wówczas i tak na rynku pozostaje pieniądz goniący za towarem. Rezultatem kolejny, spekulacja itp. zjawiska, które znamy już dokładnie. Drogą do stabilizacji jest tego doprowadzenie do równowagi kto co można kupić, i tym, za co się kupuje.</u>
          <u xml:id="u-22.22" who="#ZofiaKuratowska">Znaczna część popytu, znaczna część tego strumienia pieniądza wlewa się do gospodarki właśnie przez kanały budżetu. Jeśli budżet generuje więcej wydatków niż otrzymuje dochodów, niż ściąga pieniędzy z gospodarki, wówczas pojawia się pewna nadwyżka. Drugim istotnym kanałem, którym pieniądz trafia do gospodarki, są przedsiębiorstwa i płace wypłacane zatrudnionym tam pracownikom. Problem ten próbujemy regulować, zdając sobie sprawę z niedoskonałości tego instrumentu, wprowadzając czy, ściślej mówiąc, utrzymując na kolejny rok podatkowy mechanizm ograniczający możliwości wzrostu wynagrodzeń. To jednak nie jest sprawą dzisiejszą, ta sprawa została już wcześniej w tym całym pakiecie ustaw gospodarczych rozstrzygnięta.</u>
          <u xml:id="u-22.23" who="#ZofiaKuratowska">Pozostaje wobec tego kwestia budżetu. Budżet, można powiedzieć, rozmiękcza gospodarkę wpuszczając pieniądze, ale musimy też pamiętać o tym, że budżet jest źródłem finansowania sfery budżetowej. Inaczej mówiąc, nie możemy traktować budżetu jedynie jako zła, źródła popytu, który potencjalnie zagraża programowi stabilizacyjnemu, ale musimy pamiętać o tym, że poprzez budżet finansowane są tak zasadniczo ważne dla gospodarki kraju, dla społeczeństwa dziedziny, jak ochrona zdrowia, jak szkolnictwo, jak bezpieczeństwo i obrona narodowa, wreszcie, co też nie bez znaczenia w każdej normalnie funkcjonującej gospodarce, administracja państwowa. Konstruując zatem budżet musimy znaleźć pewien kompromis między tym, co z budżetu musi być sfinansowane, a wymogami oszczędnościowymi, wymogami programu stabilizacyjnego, który żąda od nas by budżet inflacji nie potęgował. Jeśli tak ma być, budżet musi być budżetem zrównoważonym. Pieniądze, które ściąga budżet, muszą być dostateczne na to, żeby pokryć wydatki. Jak to jest trudne, niech świadczy fakt, że z miesiąca na miesiąc, od grudnia do stycznia, przechodzimy z sytuacji 5-bilionowego deficytu, a więc deficytu, który sięgał w końcu roku, po bardzo drastycznym programie oszczędnościowym drugiej połowy ubiegłego roku, parunastu procent wydatków budżetowych, do sytuacji, w której w skali całego roku 1990 dochody muszą być równe wydatkom. Oznacza to w praktyce tyle, że dochody muszą rosnąć znacznie szybciej niż wydatki. Że nie jest możliwe utrzymanie takiego samego tempa dochodów i wydatków. Gdyby tak się stało, proporcjonalnie do wzrostu cen wzrósłby również deficyt budżetowy.</u>
          <u xml:id="u-22.24" who="#ZofiaKuratowska">Pozostaje zatem pytanie, w jaki sposób można było osiągnąć zrównoważenie budżetu i zaproponować parlamentowi do zatwierdzenia budżet, który zamyka się symboliczną być może w warunkach cenowych obecnego roku, ale jednak nadwyżką w wysokości 100 mld zł. Dwa zasadnicze kierunki myślenia, dwa zasadnicze pakiety posunięć i przedsięwzięć pozwoliły na osiągnięcie takiego rezultatu.</u>
          <u xml:id="u-22.25" who="#ZofiaKuratowska">Pierwszy to redukcja ulg podatkowych i redukcja dotacji. Redukcja ulg podatkowych to wyrównanie warunków opodatkowania dla wszystkich, ale zarazem, o czym musimy pamiętać, realne zwiększenie stopnia obciążenia zysku przedsiębiorstw podatkami. Nie było możliwe w warunkach tego roku, w warunkach tego bardzo raptownego przejścia od sytuacji I głębokiego deficytu do sytuacji, w której usiłujemy zestawić budżet zrównoważony, kompensowanie wycofania ulg obniżeniem stopy podatku dochodowego. Taki pewnie powinien być perspektywiczny kierunek myślenia, do tego powinniśmy dążyć. Na rok 1990 wymiar podatków pozostaje taki sam. Po usunięciu ulg oznacza to oczywiście zwiększenie, realne zwiększenie obciążeń poszczególnych podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-22.26" who="#ZofiaKuratowska">Równocześnie znacznie zmniejsza się udział w wydatkach budżetowych po drugiej stronie tego bilansu — dotacji. W zeszłym roku dotacje pochłonęły ponad 30% wydatków budżetowych. Budżet w dużym stopniu pełnił rolę redystrybutora dochodów, przesuwał je do różnych części sfery produkcji materialnej. Mniej oczywiście środków pozostawało na finansowanie tego, co, jak sama nazwa wskazuje, powinno być głównym kierunkiem wydatkowania pieniędzy z budżetu, to znaczy na finansowanie sfery budżetowej: 46% wynosiło w zeszłym roku obciążenie wydatków budżetu nakładami na sferę budżetową. W tym roku redukcja dotacji pozwala zwiększyć ten wskaźnik do 57%. Po raz pierwszy od kilku lat sfera budżetowa obejmuje więcej niż połowę wydatków budżetowych. Nie oznacza to oczywiście, że wszystkie działy sfery budżetowej uznają zgodnie, że finansowane są w stopniu dostatecznym i od razu powiedzmy, że tak nie jest, że w dalszym ciągu potrzebne było stosowanie pewnych rygorów, że pozostają nawarstwione i wieloletnie zaniedbania i zaległości, które można było wyrazić konkretnymi kwotami, których w tym roku wyrównać się. nie da. Niemniej wprowadzając to, co nazywa się klasycznymi oszczędnościami budżetowymi, staraliśmy się w największym stopniu chronić te działy, gdzie oszczędności za wszelką cenę robić się nie powinno: oświatę, ochronę zdrowia. Tam według naszego rozeznania również istnieją możliwości takich oszczędności, które nie powodują pogorszenia poziomu usług świadczonych przez te sektory. Wiemy, że zarówno w resorcie zdrowia, jak i w resorcie edukacji narodowej przygotowywane są i sądzę, że będą stopniowo wdrażane pewne pociągnięcia, które pozwolą przy pomocy tych samych pieniędzy osiągnąć to samo. To jest możliwe, ale jak powiedziałem, nie są to działy, na których należałoby oszczędzać za wszelką cenę.</u>
          <u xml:id="u-22.27" who="#ZofiaKuratowska">Powiedziałem, że nie można, szczególnie w warunkach restryktywnej jednak polityki finansowej 1990 roku, wszystkiego odrobić, wszystkim zapewnić komfortowych i dostatnich warunków działania. Trzeba jednak powiedzieć, że pewien poziom zasilania finansowego, niezbędny dla w miarę normalnego czy takiego, jaki jest do zaakceptowania, funkcjonowania sfery budżetowej, zapewniamy.</u>
          <u xml:id="u-22.28" who="#ZofiaKuratowska">Co w szczególności zmieściło się w wydatkach budżetowych? Po pierwsze — płace pracowników sfery budżetowej kalkulowane wstępnie na 100% przeciętnych wynagrodzeń pracowników sfery produkcji materialnej przy założeniu pewnego niewielkiego wzrostu zatrudnienia. Nie przewidujemy wzrostów w administracji, wiadomo że planuje się zmniejszenie stanów osobowych w Ministerstwie Obrony Narodowej, w dalszym ciągu jednak, jak wszyscy wiemy, istnieją ogromne luki kadrowe i w resorcie oświaty, i w resorcie zdrowia. Luki kadrowe łatane nadgodzinami, łatane dyżurami, niemniej tam, jeśli to będzie możliwe, bo nie jest to wbrew pozorom proste, będziemy się starali dać szansę zwiększenia zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-22.29" who="#ZofiaKuratowska">Zapewniamy utrzymanie realnej wartości wydatków rzeczowych dla wszystkich tych działów sfery budżetowej, o których powiedziałem. Niewielki przyrost, nie odpowiadający zgłaszanym potrzebom, ale jednak przyrost wydatków rzeczowych w podstawowych działach sfery budżetowej. Zapewniamy znaczny wzrost środków na remonty kapitalne w jednostkach budżetowych. Aż o 22% rosną środki, jakie przeznaczamy na remonty kapitalne, przy czym jest to — i to od razu chciałbym powiedzieć — cena, za którą chcemy i musimy kupić drastyczne ograniczenie środków na inwestycje. Takie są wymogi polityki. Oczywiście środków na remonty kapitalne zawsze przeznaczano mniej niż na inwestycje, ale wyraźne cięcia, wyrażające się kilkunastoprocentowym zmniejszeniem nakładów inwestycyjnych w cenach stałych, są w 1990 roku niezbędne.</u>
          <u xml:id="u-22.30" who="#ZofiaKuratowska">Wreszcie, co istotne, utrzymywane są i, powiedzmy od razu, przede wszystkim ze względów społecznych, pewne dotacje. Ponad 10 bln zł pochłoną w bieżącym roku dotacje związane z gospodarką komunalną i mieszkaniową. To uważamy za ten obszar, który musi być w szczególny sposób chroniony. Nie dotowanie artykułów żywnościowych, a właśnie usługi mieszkaniowe. Nie ma ucieczki od tego, żeby w ten sposób pewne społeczne problemy załatwiać mimo niewątpliwych ekonomicznych obciążeń, jakie stąd wynikają.</u>
          <u xml:id="u-22.31" who="#ZofiaKuratowska">Tak mniej więcej wygląda budżet. Oszczędny, mocno napięty, ale zapewniający to, że sfera budżetowa będzie mogła funkcjonować, i to, że zrównoważony budżet, pokrywający własnymi dochodami własne wydatki, staje się istotnym elementem całej strategii stabilizacyjnej. Po to, by jednak mógł on spełniać w taki sposób swoją funkcję, potrzebne jest jeszcze spełnienie dodatkowych warunków. Nie wystarczy prawidłowe zaplanowanie, potrzebne są pewne pociągnięcia w trakcie jego realizacji. I tu chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby na pewien niesłychanie istotny problem wiążący się z konstrukcją budżetu państwa, a także pozostałych planów finansowych na przyszły rok. Mianowicie problem cen, w jakich poszczególne dokumenty zostały sformułowane.</u>
          <u xml:id="u-22.32" who="#ZofiaKuratowska">Jak na wstępie mojego wystąpienia już powiedziałem, poruszamy się na niepewnym gruncie. Niezależnie od niejasności dotyczących kształtu systemu gospodarczego, który się tworzy, który dopiero powstaje, zaczynają działać nowe mechanizmy. Nowe mechanizmy, które potrafimy sobie w mniejszym albo w większym stopniu wyobrazić, a które naprawdę zobaczymy dopiero, gdy będą się stawały, gdy będziemy wchodzili głębiej w rok 1990. Ta niepewność dotyczy również tego, w jaki sposób możemy prognozować wartości najważniejszych parametrów ekonomicznych w przyszłym roku, również warunkuje stopień dokładności prognozowania cen.</u>
          <u xml:id="u-22.33" who="#ZofiaKuratowska">Gdy zastanawialiśmy się nad tym, w jaki sposób przedstawiać budżet państwa w 1990 roku z tego właśnie względu, że istnieje duża niepewność, że znajdujemy się w warunkach galopujących podwyżek cen, a przypomnę, że te zasadnicze prace nad budżetem zaczęły się w końcu października, kiedy mieliśmy najwyższą w czasie całego roku inflację, zastanawialiśmy się, czy jest możliwe przedstawienie budżetu w nieco innej formie, w odniesieniu do pewnych cen stałych, które potem mogłyby być w zależności od rzeczywistych zmian cen przeliczane na rzeczywiste bieżące dochody i wydatki budżetu. Koncepcję taką rozważaliśmy i stwierdziliśmy, że w naszych warunkach nie znajduje ona niestety zastosowania. Wynika to z faktu, że w tych warunkach systemowych, w jakich się znajdujemy, nie można podać, nie jest możliwe podanie jednolitej formuły, która by pozwalała w miarę wzrostu cen przeliczać poszczególne wydatki. Innym mechanizmem rządzi się wzrost wynagrodzeń w sferze budżetowej, a przypomnę: jest to mniej więcej 60 bin zł z ogólnej sumy 193 bilionów wydatków budżetowych. Innym mechanizmem rządzi się 26 bilionów dotacji, gdzie często jest tak przecież, że wzrost cen powoduje spadek dotacji. Inaczej wreszcie — i tam indeksacja, to przeliczanie w miarę wzrostu cen byłoby najprostsze — zmieniają się w zależności od cen rzeczywiste wydatki rzeczowe sfery budżetowej, wydatki inwestycyjne. W każdym razie ta rozbieżność, ta różnorodność sposobów, według których należałoby przeliczać poszczególne wydatki, w zasadzie powoduje, że przedstawienie budżetu państwa w jednolitych cenach, np. 1 grudnia 1989 r., nie daje żadnego obrazu rzeczywistej sytuacji gospodarczej i sytuacji budżetowej w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-22.34" who="#ZofiaKuratowska">Z tego względu zdecydowaliśmy się oprzeć jednak projekt budżetu na pewnych przewidywanych wzrostach cen. To znaczy konstruować budżet w ten sposób, że przyjąć pewne założenia dotyczące, można powiedzieć, strony rzeczowej tego budżetu, tzn. na przykład planowanej dynamiki wydatków rzeczowych na sferę budżetową, planowanych wydatków rzeczowych czy wydatków w cenach stałych na inwestycje, planowanych relacji wynagrodzeń, planowanych relacji między wynagrodzeniami a świadczeniami, planowanych w ujęciu dewizowym wydatków funduszu obsługi zadłużenia zagranicznego — i na te założenia rzeczowe nałożyć pewne wyobrażenie o zmianach cen. To pozwoliło w sumie zaprezentować w takiej postaci, jaka trafiła do parlamentu, projekt ustawy budżetowej i projekty pozostałych aktów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-22.35" who="#ZofiaKuratowska">Chciałbym wobec tego jeszcze raz podkreślić, że w tych liczbach, które przedstawiamy, kryją się jakby dwie warstwy. Jedna to ten rzeczowy wymiar finansowania, rzeczowy wymiar zadań, które z budżetu przy pomocy tych pieniędzy mają być sfinansowane. Druga, to kwoty nominalne, które powstają — obrazowo ale z ogromnym uproszczeniem mówiąc — z przemnożenia tych założeń rzeczowych przez prognozowane ceny.</u>
          <u xml:id="u-22.36" who="#ZofiaKuratowska">Powstaje wobec tego problem, co stanie się z budżetem, jak będzie działał budżet i jako źródło finansowania sfery budżetowej, i jako narzędzie prowadzenia pewnej globalnej polityki finansowej w skali gospodarki w przypadku, gdy ceny odchylą się od tych, które zostały przyjęte przy kalkulacji projektu budżetu.</u>
          <u xml:id="u-22.37" who="#ZofiaKuratowska">Można tu mieć wyobrażenia różne. Można wyobrażać sobie sytuację, i takie są po 10 dniach wdrażania programu stabilizacyjnego obawy najczęstsze, że wzrost cen będzie szybszy niż się przewiduje. Można również, i to jest, przyznam, problem dla nas znacznie istotniejszy, zastanawiać się, co będzie wtedy, gdy uda się osiągnąć mniejszą dynamikę cen niż została zakładana przy kalkulacji budżetowej. O tym, że jest to ewentualność bardzo prawdopodobna, świadczy przede wszystkim to, że od momentu, kiedy te kalkulacje były dokonywane, pojawiły się pewne nowe czynniki, które modyfikują pierwotne przewidywania. Przewidywania te dotyczą wielu czynników, o trzech najistotniejszych Chciałbym powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-22.38" who="#ZofiaKuratowska">Po pierwsze, podwyżki cen paliw i energii. Mimo że dla wielu szokująco wysokie, choć Chciałbym zwrócić uwagę, że równocześnie nie dające jeszcze w tej chwili możliwości natychmiastowego wycofania się ze wszystkich dotacji, są niższe niż te, które przyjmowano przy kalkulacji budżetu.</u>
          <u xml:id="u-22.39" who="#ZofiaKuratowska">Po drugie, silniejsze niż pierwotnie planowano są rygory podatkowe dotyczące wzrostu wynagrodzeń, co za tym idzie należy się spodziewać mniejszego wzrostu wynagrodzeń, a jak wiemy wzrost wynagrodzeń jest jednym z podstawowych mechanizmów, który napędzał i może dalej napędzać wzrost cen. Ograniczenie wzrostu płac, zaostrzenie współczynników określających wolne od podatku kwoty przyrostu jest zarazem czynnikiem, który, przypuszczamy i wszystko na to wskazuje, powinien łagodzić wzrost cen, a zatem powodować, że mimo zaostrzenia rygorów podatkowych nie prowadzimy do większego spadku płacy realnej, gdyż będzie to częściowo przynajmniej kompensowane osłabieniem dynamiki cen.</u>
          <u xml:id="u-22.40" who="#ZofiaKuratowska">Po trzecie wreszcie, odmienne w tej chwili są w stosunku do tych założeń, które przyjmowano konstruując budżet, założenia dotyczące polityki kształtowania się kursów walutowych i poziomów tych kursów. Zakładano początkowo, że w styczniu będzie potrzebna dewaluacja złotówki do poziomu 11 tys. zł za dolar czy rewaluacja dolara do takiej wielkości. Jak państwo wiedzą, od ostatnich dni grudnia obowiązuje kurs 9,5 tys. zł za dolar i intencją rządu jest to, by kurs ten uczynić w miarę stabilnym, by przeciwstawiać się jego wzrostowi w tempie takim, jak wzrost cen krajowych. Chcemy ten kurs utrzymać przez możliwie długi okres. Wiadomo, że wzrost kursu, wzrost cen importu w przeliczeniu na ceny krajowe jest również istotnym czynnikiem napędzającym inflację.</u>
          <u xml:id="u-22.41" who="#ZofiaKuratowska">Gdyby więc udało się, a to przecież jest zasadniczym celem tego programu i zasadniczym warunkiem możliwie szybkiego startu gospodarki do normalnego funkcjonowania, gdyby udało się osiągnąć szybszy niż pierwotnie planowano postęp w ograniczaniu inflacji, w tłumieniu inflacji, to z jednej strony będziemy się mogli cieszyć, że osiągnęliśmy sukces szybciej hamując ceny, z drugiej jednak strony, gdyby bez zmian pozostały wówczas wydatki budżetowe w swoim nominalnym ujęciu, w tych liczbach, które zostały zapisane w budżecie, to miałoby to dwie rujnujące konsekwencje dla programu i dla gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-22.42" who="#ZofiaKuratowska">Po pierwsze — oznaczałoby to, że przy mniejszych cenach, a zatem przy mniejszym zapotrzebowaniu na środki przy założeniu pewnego stałego programu w ujęciu rzeczowym na rynek wpłynie jednak taka masa pieniądza, która nie odpowiada takiemu poziomowi cen. Wobec tego wtedy, przy niższych niż planowano cenach, ale takich samych wydatkach, budżet stałby się ponownie czynnikiem podsycającym inflację. Oczywiście oznaczałoby to, że poszczególne jednostki budżetowe i poszczególne jednostki w ogóle zasilane z budżetu będą realnie dysponowały większymi pieniędzmi z budżetu, ale z drugiej strony spowoduje to znowu nadwyżkę pieniądza na rynku i prawdopodobnie konsekwencją tego będzie ponowny wzrost cen, a zatem zaprzepaszczenie tego efektu, który udałoby się osiągnąć w pierwszej fazie.</u>
          <u xml:id="u-22.43" who="#ZofiaKuratowska">Po drugie — mniejsze ceny oznaczają również mniejsze dochody budżetu. Wiadomo, że dochody budżetu są związane z takimi nominalnymi wielkościami, jak sprzedaż, jak zysk. Jeśli ceny są mniejsze, to — nawet jeżeli w ujęciu rzeczowym produkcja rośnie — wartość sprzedaży liczona w pieniądzu, a od tego przecież naliczamy wszystkie podatki i opłaty należne budżetowi, również będzie mniejsza. Nie będzie zatem wówczas możliwości sfinansowania wydatków przychodami budżetowymi. Zatem albo budżet ponownie popadnie w deficyt, albo — mimo formalnych zapisów określających kwoty wydatków budżetowych — nie będzie w stanie tych wydatków swoimi dochodami pokryć.</u>
          <u xml:id="u-22.44" who="#ZofiaKuratowska">Oczywiście można powiedzieć, że nie ma nieszczęścia, że jeżeli nie będzie pieniędzy, to nie będzie i wydatków i nie zaistnieje to pierwsze niebezpieczeństwo, o którym mówiłem. Powstanie jednak wtedy problem, kto ma dostać, a kto nie, kto powinien być finansowany z budżetu, dla kogo jeszcze znajdzie się miejsce w tych uszczuplonych dochodach, kto będzie musiał ponieść ciężar tego odmiennego niż przewidywano przebiegu procesów gospodarczych. Z tego właśnie względu, biorąc pod uwagę konieczność szybkiego reagowania na takie sytuacje, rząd składając projekt ustawy budżetowej wystąpił o pewne uprawnienia, dające mu możliwość elastycznego reagowania na zmieniającą się sytuację gospodarczą i dające mu możliwość dostosowywania nominalnych kwot dochodów i wydatków budżetu do rzeczywistych zmian cen i płac w gospodarce narodowej. Chcę podkreślić, że zostało to dokonane z pełną świadomością faktu, że budżet państwa jest nie tylko dokumentem określającym politykę finansową, sposób wydatkowania dochodów podatkowych przez rząd, ale jest również instrumentem parlamentarnej kontroli nad działalnością władz wykonawczych. Mając tę świadomość i zwracając się do parlamentu o udzielenie — mimo to — takich pełnomocnictw i takich uprawnień w wykonywaniu budżetu mieliśmy na uwadze konieczność zapewnienia sprawnej, efektywnej realizacji programów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-22.45" who="#ZofiaKuratowska">W projekcie ustawy budżetowej zawarte są następujące istotne propozycje upoważnień dla rządu. Po pierwsze — upoważnienie do tego, by w przypadku rozbieżności między kalkulacyjnie przyjętymi a rzeczywistymi zmianami cen i płac upoważnić Radę Ministrów do takiego właśnie przeliczania nominalnych sum dochodów i wydatków budżetowych. Jest to operacja, która oczywiście z formalnego punktu widzenia może być wykonana również w drodze korekty ustawy budżetowej. Jednak jest to tryb, który w warunkach tej niesłychanej dynamiki procesów gospodarczych, jakiej można się spodziewać w najbliższych miesiącach, wydaje się po prostu zbyt wolny. Chcę przy tym zadeklarować chęć jak najpełniejszego informowania parlamentu o bieżącej sytuacji gospodarczej — nie tylko w przypadku korzystania z tych uprawnień, o których w tej chwili mówię. Ponieważ to, co się odbywało w perspektywie miesięcznej czy kwartalnej w poprzednich latach, teraz zaczyna się dziać w dniach i tygodniach, rząd w tej chwili jest w końcowej już fazie prac nad stworzeniem bardzo operatywnego systemu sprawozdawczości, gdzie niektóre dane są zbierane nawet w odstępach dziennych, dekadowych czy tygodniowych. Będziemy o wynikach tych analiz informowali. Chcemy w pełni informować parlament o naszych przedsięwzięciach. Chcemy dać możliwie pełną informację o przebiegu spraw gospodarczych, ale prosimy również o zrozumienie dla tego faktu, że w najbliższym czasie czeka nas taki stan gospodarki, w którym pewne decyzje muszą być podejmowane natychmiast po to, żeby pewne zagrożenia, a program stabilizacyjny nie jest i nie będzie wolny od tych zagrożeń i niebezpieczeństw, w porę dostrzec i na nie reagować.</u>
          <u xml:id="u-22.46" who="#ZofiaKuratowska">Niezależnie od tego uprawnienia do przeszacowania, przeliczenia budżetu, zwracamy się również o uprawnienia do wprowadzenia pewnego szczególnego trybu realizacji budżetu, do wprowadzenia przez ministra Finansów szczególnych zasad realizacji budżetu w 1990 roku. Umieszczenie takiego zapisu w projekcie, a potem zatwierdzonej ustawie budżetowej, byłoby pewnym potwierdzeniem ogólnej zasady, która znajduje swój wyraz już w prawie budżetowym. Na mocy prawa budżetowego minister Finansów określa tryb wykonywania budżetu.</u>
          <u xml:id="u-22.47" who="#ZofiaKuratowska">Chcę poinformować, że realizując, zgodnie z prawem budżetowym, od 1 stycznia budżet państwa według brzmienia przyjętego w projekcie, podjęto już pewne decyzje tworzące i w tej chwili pewien już szczególny tryb. W szczególności otwarcia kredytów budżetowych w 1990 roku są dokonywane na okresy miesięczne. Obecnie wyznaczone zostały poszczególnym resortom limity wydatków dotyczące tylko stycznia. Daje to oczywiście zdecydowanie lepszą możliwość kontroli bieżącego wypływu pieniędzy z budżetu. Po drugie zdecydowano, by korzystanie przez dysponentów poszczególnych części budżetowych ze środków rezerwowych tam ujętych wymagało uzyskania uprzedniej zgody ministra Finansów. To również w tym celu, by zapewnić pełną kontrolę nad wypływem pieniędzy z budżetu. Po trzecie wreszcie — w czym niejako już wyprzedziliśmy to, co się stanie, ale informację taką przekazaliśmy poszczególnym ministrom — prosimy o to, by w chwili obecnej środki budżetowe były angażowane tylko do wysokości 70% kwot wynikających z projektu. Nie chodzi nawet o to, by budżet był restryktywny w momencie wydawania, ale by nie podejmować zobowiązań, które potem mogą przerodzić się w konieczność wydatków budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-22.48" who="#ZofiaKuratowska">Taki jest zakres uprawnień, o które się zwracamy. Jak powiedziałem, kieruje nami troska o to, żeby budżetem można było sterować operatywnie i żeby mógł on się przyczyniać do powodzenia programu stabilizacyjnego, a nie jego realizację utrudniać. I jeszcze raz deklaruję chęć pełnego informowania parlamentu, w jaki sposób z tych uprawnień będziemy korzystali. I informowania parlamentu o tym, w jaki sposób realizacja ustawy budżetowej przebiega.</u>
          <u xml:id="u-22.49" who="#ZofiaKuratowska">W krótkich słowach o pewnych elementach, dotyczących pozostałych, poza budżetem, elementów tego pakietu. Również w nich bardzo wyraźnie można znaleźć tę ogólną strategię programu stabilizacyjnego, strategię określoną w założeniach polityki społeczno-gospodarczej. Na dwa fakty Chciałbym zwrócić uwagę.</u>
          <u xml:id="u-22.50" who="#ZofiaKuratowska">Po pierwsze, bilans pieniężny przychodów i wydatków ludności zakłada spadek płacy realnej. Jest to jeden z niezbędnych kosztów stabilizacji gospodarki. Przepraszam, jeśli czynię to zbędnie, ale wydaje mi się, że może warto to powtórzyć jeszcze raz. Spadek płacy realnej nie oznacza, a w każdym razie nie jest tożsamy ze spadkiem konsumpcji. Spadek płacy realnej służyć ma w głównej mierze temu, by pieniądze wypłacane gospodarstwom domowym, poszczególnym pracownikom były rzeczywistymi pieniędzmi, by były podstawą do tego, żeby coś kupić, a nie jedynie papierem, którego wartość nie zależy od tego, co jest na nim napisane, ale od tego, czy akurat uda się dostać to, co by się dostać chciało.</u>
          <u xml:id="u-22.51" who="#ZofiaKuratowska">Zakładamy rzeczywiście na przyszły rok pewien spadek dochodu narodowego, zakładamy również pewien spadek spożycia, tyle tylko, że spadek ten szacowany na mniej więcej 1% jest nieporównywalny w swojej skali ze spadkiem płacy realnej. Oczywiście, żeby obraz nie był zbyt różowy, ale za to, żeby był realistyczny, trzeba powiedzieć, że gdyby ktoś chciał twierdzić, że spadek płacy realnej będzie oznaczał tylko tyle, że z gospodarki, z gospodarstw domowych zniknie nadwyżkowy pieniądz, dzięki temu doprowadzimy do równowagi popytu i podaży, zapełnią się sklepy, a wszyscy będą mogli kupić tyle, ile potrzebują, to oczywiście takie zdanie będzie fałszywe. Zdajemy sobie sprawę z tego, że dochody są zróżnicowane, że to, co niezbędne, w niektórych gospodarstwach domowych może być sfinansowane 1/3 czy 1/4 dochodów, w niektórych to, co niezbędne, to 100 albo i 110% dochodów. Wobec tego skutki obniżenia realnej wartości płacy będą nierównomiernie odczuwane przez poszczególne grupy społeczne. Uważamy jednak, i to jest również istotna część całego programu stabilizacyjnego, że próba rozwiązania tego problemu przez sztuczne hamowanie cen. przez rozbudowany system dotacji jest oszukiwaniem siebie samego, że coś w ten sposób osiągamy. Pozwala to na krótko łagodzić pewne skutki i, jak doświadczenie uczyło, pogrążało gospodarkę coraz bardziej. Takich metod dalej stosować nie chcemy, natomiast — co zdecydowanie chcę 'podkreślić — konieczne jest wzmocnienie właśnie selektywnej opieki społecznej, znaczy zapewnienie sprawnego funkcjonowania systemu, który pozwoli z pewnymi środkami, które i w budżecie, i w funduszach pozabudżetowych zostały na ten cel przewidziane, trafić do tych, którzy tych pieniędzy naprawdę potrzebują.</u>
          <u xml:id="u-22.52" who="#ZofiaKuratowska">System ochrony socjalnej realizowany przez niskie oceny, przez dotacje miał tę wadę, że trafiał nie wiadomo gdzie, trafiał do wszystkich. Często akurat większa część tych sum powodowała zyski nie tych, dla których w swoim zamyśle, w swojej koncepcji była skierowana. System pomocy selektywnej, system adresowanej pomocy społecznej tej wady nie ma, chociaż, jak wiele głosów o tym świadczy, odbierany jest pewnie gorzej. W odczuciu społecznym jest odbierany gorzej. Wydaje mi się jednak, że jest to jedyna droga, jedyny sposób, jedyna możliwość w tej chwili rozwiązania tego dylematu, który wiąże się ze społecznymi skutkami całej polityki stabilizacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-22.53" who="#ZofiaKuratowska">Druga istotna kwestia, na którą zwracam już tylko krótko uwagę, dotyczy bilansu płatniczego. Chcę zwrócić uwagę, i to jest niewątpliwy efekt naszych rozmów z Międzynarodowym Funduszem Walutowym i uzgodnienia zasadniczych rysów programu dostosowawczego, że po raz pierwszy od wielu lat nie jesteśmy obciążeni koniecznością wygospodarowania wysokich nadwyżek na obsługę zadłużenia zagranicznego. To w warunkach tych napięć i tych trudności, które stabilizacja gospodarki będzie wywoływała, stanowi niewątpliwie znaczną ulgę dla gospodarki. Jest to ulga. Jest to ulga przejściowa, to nie jest rozwiązanie problemu zadłużenia, niemniej daje to pewien większy luz w tym, co będzie się działo w kraju. Jest to niewątpliwie istotne i dlatego podkreślam ten fakt, to odwrócenie tendencji w stosunku do tego, co obserwowaliśmy w ostatnich wielu latach.</u>
          <u xml:id="u-22.54" who="#ZofiaKuratowska">Tu przy okazji Chciałbym zrobić jeszcze małą dygresję dotyczącą rozmów z Międzynarodowym Funduszem Walutowym. Wydaje mi się, że wielokrotnie te rozmowy były przedstawiane błędnie. To nie Międzynarodowy Fundusz Walutowy chciał na nas wymusić coś po to, żeby wygrać. Negocjacje z Międzynarodowym Funduszem Walutowym to nie były negocjacje handlowe, w których jeśli my zyskiwaliśmy, to oni tracili i na odwrót. Można powiedzieć, że w sumie cel był wspólny, to znaczy zarówno Międzynarodowemu Funduszowi Walutowemu, jak i nam chodziło o stworzenie pewnego programu, który będzie skuteczny, który doprowadzi do tego, że skutki społeczne, skutki gospodarcze poniesiemy, ale uzyskamy za to efekt w postaci rzeczywistej stabilizacji gospodarki. Oczywiście, były kontrowersje, były kłótnie, które brały się przede wszystkim stąd, że nieco inna jest optyka patrzenia. Na pewno Międzynarodowy Fundusz Walutowy patrzy na naszą gospodarkę tak jak się patrzy na każdą inną, na pewien ekonomiczny obiekt. My byliśmy na pewno bardziej świadomi uwarunkowań, uwikłań, zależności, skutków społecznych, odbioru społecznego tego programu i na te rzeczy musieliśmy w rozmowach zwracać uwagę. Niemniej, jak powiedziałem, podejście było chyba wspólne. Chodziło o to, żeby ten program był skuteczny, ale skuteczność, o czym wiedzieli również nasi partnerzy, wymaga akceptacji społecznej tego programu i wymaga znalezienia takich metod osłony społecznej i zabezpieczeń społecznych, żeby ten program mógł być w warunkach spokojnych od początku do końca zrealizowany.</u>
          <u xml:id="u-22.55" who="#ZofiaKuratowska">Zwracano wielokrotnie uwagę, że budżet polski jest niekompletny z tego względu, że poza zasięgiem budżetu znajdują się liczne fundusze pozabudżetowe. Jest to oczywiście prawda, komplikuje to bardzo obraz gospodarki sektora publicznego, komplikuje to możliwość całościowego spojrzenia na gospodarkę finansową. Chcę powiedzieć, że podjęliśmy już prace i będziemy starali się gospodarkę pozabudżetową w radykalny sposób jeszcze w tym roku uprościć, niemniej zgodnie z tym, co już kilkakrotnie dzisiaj podkreślałem, musimy się opierać niestety na istniejącym stanie prawnym.</u>
          <u xml:id="u-22.56" who="#ZofiaKuratowska">Razem z budżetem państwa przedkładamy plany dwóch największych funduszy pozabudżetowych, to znaczy Centralnego Funduszu Rozwoju Kultury i Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki wnosząc o ich formalne uchwalenie przez Sejm. W materiałach objaśniających do budżetu przedstawiamy informacyjnie, jako że statut obu funduszy nie wymaga zatwierdzenia ich planów finansowych przez parlament, plany Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Rolników.</u>
          <u xml:id="u-22.57" who="#ZofiaKuratowska">Chcę również powiedzieć, że niezależnie od tego, że mamy, jak powiedziałem, kłopoty z integracją budżetu z funduszami pozabudżetowymi, we wszystkich rozliczeniach i prezentacjach międzynarodowych, również w dokumentach uzgodnionych z Międzynarodowym Funduszem Walutowym, obowiązani jesteśmy do przedstawiania łącznego rachunku całego sektora rządowego. Tak są przedstawiane dane o finansach publicznych w statystyce międzynarodowej. Będziemy dążyli do ujednolicenia naszych standardów ze światowymi.</u>
          <u xml:id="u-22.58" who="#ZofiaKuratowska">Kończąc to wprowadzenie Chciałbym jeszcze raz stwierdzić, że kształt budżetu państwa, kształt pozostałych planów będzie miał decydujące znaczenie dla tego, czy uda nam się, a wierzymy, że jesteśmy w stanie osiągnąć sukces, i jak szybko osiągniemy powodzenie w realizacji programu stabilizacyjnego. Z tego względu proszę Wysoki Senat o pozytywny opinię wobec przedstawionych projektów rządowych. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-22.59" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-22.60" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panu Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-22.61" who="#ZofiaKuratowska">Uprzejmie proszę teraz sprawozdawcę Komisji Gospodarki Narodowej, Pana Senatora Cezarego Józefiaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#CezaryJózefiak">Pani Marszałek! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#CezaryJózefiak">Proszę pozwolić mi najpierw zrobić dwie uwagi natury niemerytorycznej. Chciałbym najpierw pokrótce przynajmniej poinformować jak przebiegały prace nad tym zestawem dokumentów, o których dzisiaj dyskutujemy Otóż ze względu na wagę spraw i bardzo duże ich rozległość praca przebiegała jakby dworne nurtami: na posiedzeniach plenarnych Komisji Gospodarki Narodowej oraz w grupach i zespołach, które pracowały między sesjami komisji. Odbyliśmy wiele takich sesji i wszystkie były gorące, było wiele problemów kontrowersyjnych — mam nadzieję do końca przedyskutowanych — każdej sprawie podejmowaliśmy decyzje po przegłosowaniu. Cały czas trwała intensywna współpraca czy ta konsultacja z przedstawicielami urzędów centralnych, ministerstw, Narodowego Banku Polskiego, Najwyższej Izby Kontroli, korzystaliśmy także we wszystkich dyskusjach z ocen przedstawionych przez ekspertów, ocen wcześniej przygotowanych na piśmie, a potem jeszcze dyskutowanych z udziałem autorów. Ten sposób pracy odbija się także na sposobie prezentowania poszczególnych problemów. Ja będę przedstawiał z upoważnienia Komisji Gospodarki Narodowej projekt stanowiska Senatu w sprawie polityki społeczno-gospodarczej w roku 1990 oraz stanowisko w sprawie ustawy budżetowej. Następnie propozycje w sprawie bilansu płatniczego państwa na rok 1990 przedstawi senator Dietl. W sprawie bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności senator Czapski, w sprawie założeń polityki pieniężno-kredytowej państwa oraz planu kredytowego senator Nowicki.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#CezaryJózefiak">Pragnę dodać, że wszystkie komisje poza Komisją Gospodarki Narodowej także pracowały nad tymi częściami budżetu, analizowały te części budżetu, które ich bezpośrednio interesują. I w rezultacie w sprawie Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki stanowisko Komisji Kultury, Środków Przekazu, Nauki i Edukacji Narodowej przedstawi przewodniczący tej komisji, pan senator Duda, a w sprawie Funduszu Rozwoju Kultury członek tej samej komisji senator Lipski.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#CezaryJózefiak">Druga uwaga wiąże się z tym, o czym dyskutowaliśmy na początku posiedzenia, mianowicie z uwzględnieniem czy nieuwzględnieniem odrębnego stanowiska Senatu w sprawie rolnictwa. Tutaj Chciałbym wyjaśnić, iż w Komisji Gospodarki Narodowej taki problem się nie wyłonił, czyli staliśmy na stanowisku, że wystarczy przedstawić stanowisko Senatu w sprawie polityki społeczno-gospodarczej, do żadnych działów bezpośrednio nie nawiązując, to znaczy nie poświęcając odrębnego dokumentu żadnemu z działów, a kierowaliśmy się tym, iż w dokumencie rządowym pod tytułem: „Założenia polityki społeczno-gospodarczej” jest także punkt, który nosi nazwę „Polityka rolna” i w którym zaprezentowane są cele polityki rolnej oraz narzędzia polityki gospodarczej w stosunku do rolnictwa, jakie rząd zamierza stosować. Na końcu tego punktu w dokumencie o polityce gospodarczej jest takie zdanie: „Szczegółowe zamierzenia rządu w tej ważnej sferze są przedstawione w odrębnym dokumencie pt. «Założenia polityki rolnej na 1990 r.»”. Uważaliśmy więc, że dyskutując o polityce gospodarczej nie musimy tego uszczegółowienia podnosić w odrębnej uchwale.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#CezaryJózefiak">Dzisiaj jednakże zaproponowano inne podejście, mianowicie żeby poświęcić jednak czas sprawom rolnictwa i aby tylko w sprawie rolnictwa podjąć jutro uchwałę. W związku z tym porozumiewałem się z osobami zajmującymi się problematyką rolną i wiem, że pracują one już nad tym, nad projektem stanowiska, które zostanie jutro zaprezentowane. Ten projekt musi być przygotowywany oczywiście teraz, w przyspieszonym trybie, ale żeby mógł być tutaj zaprezentowany powinien być przedyskutowany w gronie całej Komisji Gospodarki Narodowej — a to z tego względu, aby był zbieżny w pewnych zasadniczych stwierdzeniach z tym, co ustalimy w odniesieniu do polityki społeczno-gospodarczej. I w związku z tym informuję członków Komisji Gospodarki Narodowej, że po posiedzeniu Senatu w dniu dzisiejszym musimy odbyć posiedzenie komisji. Odbędzie się ono w sali 101. Niestety nie mogę podać godziny.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#CezaryJózefiak">Przechodzę teraz do założeń polityki społeczno-gospodarczej. Nie będę wygłaszał w tej sprawie przemówienia. Ograniczę się do odczytania projektu stanowiska. Dwie tylko drobne uwagi zanim do tego przejdę.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#CezaryJózefiak">Otóż po pierwsze staraliśmy się tak sformułować to stanowisko, aby skoncentrować się na pewnych głównych problemach, a więc na celach polityki, na warunkach realizacji tej polityki, osiągania tych celów, na zagrożeniach oraz na postulatach, które w związku z tymi zagrożeniami nasuwały się.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#CezaryJózefiak">I druga, drobna, uwaga, ale myślę, że warto o tym powiedzieć. Jak wspomniałem wcześniej, były bardzo burzliwe dyskusje w komisji, ale można by je sprowadzić do jednego problemu, mianowicie osią kontrowersji zawsze była sprawa relacji między stopniem eliminowania z naszego systemu ekonomicznego mechanizmów i kryteriów administracyjnych a zakresem interwencjonizmu państwowego, zakresem niezbędnym, ale i dopuszczalnym, aby nie zniszczyć tych celów, które zostały postawione.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#CezaryJózefiak">Przechodzę do przedstawienia projektu stanowiska Senatu w sprawie założeń polityki społeczno-gospodarczej na rok 1990:</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#CezaryJózefiak">„Za główny cel polityki gospodarczej w roku 1990 rząd przyjął stabilizację, to jest, po pierwsze, zrównoważenie rynku przez wyeliminowanie w pierwszym kwartale nadwyżek popytu nad podażą i, po drugie, utrzymanie dynamiki cen w następnych kwartałach w granicach 2% miesięcznie poprzez niedopuszczenie do odtwarzania nadmiernego popytu.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#CezaryJózefiak">Jako główny cel polityki społecznej ustalono ochronę, po pierwsze, ogólnego poziomu konsumpcji podstawowych dóbr i usług, i po drugie, warunków życia emerytów i rencistów oraz osób pozostających czasowo bez pracy z przyczyn niezależnych od nich. Ochrona taka niewątpliwie jest potrzebna, gdyż w naszych warunkach stabilizacja gospodarki pociągnie za sobą pewien spadek produkcji, który grozi obniżeniem ogólnego poziomu konsumpcji, ponadto redystrybucję dochodów osobistych (nawet w wymiarze realnym), która zwykle uderza w grupy o najniższych dochodach.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#CezaryJózefiak">Senat podziela pogląd, że stabilizacja gospodarcza jest niezbędnym wstępnym warunkiem wprowadzenia konkurencyjnej gospodarki rynkowej i popiera zamysł szybkiego stłumienia inflacji. Równocześnie jednak będzie się domagał od rządu skutecznego i terminowego wypełniania zadań w zakresie osłony socjalnej zagrożonych ubóstwem grup ludności.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#CezaryJózefiak">Rozdział II. Program rządu zakłada, że w toku stabilizacji gospodarki kontynuowane będą procesy przekształcania organizacji i zasad funkcjonowania państwowego aparatu gospodarczego, tworzenia i rozwijania instytucji rynkowych (rynku walutowego, kapitałowego, pracy itd.) oraz zmian struktury własnościowej i organizacyjnej podmiotów gospodarczych w kierunkach niezbędnych dla podporządkowania działań gospodarczych zasadom zdrowej konkurencji. Z różnych powodów procesy te będą trwały znacznie dłużej niż zakładany czas osiągnięcia stabilizacji. Oznacza to, że stabilizacja będzie przebiegać w niesprzyjających warunkach instytucjonalnych.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#CezaryJózefiak">Ze względu na możliwość wystąpienia zakłóceń w przebiegu procesów gospodarczych niezbędna jest duża elastyczność działania rządu w okresie stabilizowania gospodarki. O odchylaniu się wskaźników gospodarczych od przewidywanych i ewentualnych zmianach w polityce gospodarczej rząd powinien bezzwłocznie informować parlament.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#CezaryJózefiak">Również niekorzystnie oddziaływać będą ukształtowane w ostatnich dziesięcioleciach mentalność i nawyki wielu ludzi. W społeczeństwie bowiem, zarówno wśród kadry kierowniczej, jak i pracowników wykonawczych, szeroko rozpowszechnione są skłonności do rutyny, niechęć do podejmowania ryzyka gospodarczego i niewiara w możliwość ustanowienia silnego związku między własną pomysłowością i wydajnością a osiąganymi dochodami. Senat zwraca uwagę, że wobec bezrobocia, dotykającego przede wszystkim pracowników szeregowych, nie można tolerować nieefektywnej postawy kadry urzędniczej i kierowniczej wszystkich szczebli.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#CezaryJózefiak">Rozdział III. Wymieniona sytuacja stwarza niebezpieczeństwo większego spadku produkcji i dochodu narodowego w roku 1990 niż przewiduje to program rządu (odpowiednio 5 w stosunku do produkcji i 3,1% w odniesieniu do dochodu narodowego). Dla zmniejszenia tego niebezpieczeństwa należałoby znacznie przyspieszyć wprowadzanie pożądanych zmian instytucjonalnych. Senat ocenia jako niezadowalające dotychczasowe tempo tych zmian. Dotyczy to przede wszystkim demonopolizacji struktur zarządzania, komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych, przebiegu tzw. małej prywatyzacji oraz usprawnień w systemach bankowym, skarbowym i łączności. Konieczna jest bardziej konsekwentna niż dotychczas wymiana niekompetentnych pracowników w centralnej i lokalnej administracji, a także w innych instytucjach gospodarczych. Za szczególnie istotne Senat uważa przyspieszenie wyborów do samorządów terytorialnych. Zjawiskiem karygodnym jest systematyczne opóźnianie wydawania aktów wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-23.16" who="#CezaryJózefiak">Rozdział IV. Jednym z trudnych do wyeliminowania źródeł zagrożeń jest fakt, że przewidywania co do przebiegu procesów gospodarczych trzeba było oprzeć na przybliżonych szacunkach. Dotyczy to m.in. ścieżek czasowych cen, dochodów, produkcji i zatrudnienia. Duży stopień niepewności w tych sprawach wynika z braku doświadczeń własnych i obcych. Przeprowadzane w innych krajach podobne programy stabilizacyjne realizowane były w warunkach nieporównywalnych pod wieloma względami z polskimi.</u>
          <u xml:id="u-23.17" who="#CezaryJózefiak">Na tym tle bardzo istotne znaczenie ma porozumienie Polski z Międzynarodowym Funduszem Walutowym. Odegrało ono rolę jednego z głównych czynników umożliwiających podjęcie radykalnego programu stabilizacyjnego i zwiększyło szansę jego powodzenia. Porozumienie uwalnia bowiem gospodarkę od ciężaru spłat należności z tytułu zadłużenia w okresie przeprowadzania programu stabilizacyjnego oraz zapowiada możliwość uzyskania korzystniejszych warunków spłaty w późniejszych latach.</u>
          <u xml:id="u-23.18" who="#CezaryJózefiak">Rozdział V. Zarówno w fazie stabilizacji, w fazie kontynuowania zmian w warunkach równowagi gospodarczej, jak i po ugruntowaniu się zasad konkurencji rynkowej potrzebne będzie stosowanie interwencjonizmu państwowego w gospodarce. Według założeń polityki społeczno-gospodarczej na rok 1990 aktywność państwa ma być nastawiona przede wszystkim na równoważenie metodami polityki fiskalnej, monetarnej i dochodowej globalnych strumieni ekonomicznych, takich jak dochody i wydatki budżetowe, dochody ludności oraz podaż dóbr i usług konsumpcyjnych, popyt inwestycyjny oraz podaż dóbr i usług inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-23.19" who="#CezaryJózefiak">Drugim zadaniem jest hamowanie zjawisk recesyjnych w newralgicznych dziedzinach gospodarki, a zwłaszcza w rolnictwie, za pomocą bardzo ograniczonego zakresu dotacji, ulg podatkowych i kredytowych oraz funduszu [tak go nazwaliśmy] ostatniej szansy, z którego będą mogły być udzielane pożyczki tym niewypłacalnym przedsiębiorstwom, które przekonywająco uzasadnią, że ich trudności są okresowe, i przedstawią programy sanacji.</u>
          <u xml:id="u-23.20" who="#CezaryJózefiak">Trzecim zadaniem jest minimalizowanie społecznych kosztów stabilizacji gospodarczej m.in. poprzez stosowanie cen urzędowych na niektóre usługi komunalne i leki oraz dotacji do chleba żytniego, mleka chudego i twarogu; finansowanie kosztów utrzymania oraz kosztów szkolenia osób zmuszonych przez sytuację na rynku pracy do zmiany zawodu; finansowanie umarzalnego w 50% kredytu dla osób, które nie mogąc znaleźć pracy gotowe będą podjąć działalność gospodarczą na własny rachunek; finansowanie zasiłków dla bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-23.21" who="#CezaryJózefiak">Dodać ponadto trzeba, że już obecnie należy rozważyć możliwość zastosowania niektórych działań proprodukcyjnych, przede wszystkim w odniesieniu do sektora prywatnego, pod warunkiem niewywoływania z tego tytułu dodatkowego impulsu inflacyjnego. Szczególnie ważna jest dalsza liberalizacja wchodzenia na rynek i pozyskiwania obcego kapitału [znaczy wysiłek w pozyskiwaniu obcego kapitału]. Natomiast w miarę wygaszania inflacji i postępu w komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych polityka pobudzania produkcji powinna ulec rozszerzeniu i stać się głównym celem w działalności gospodarczej rządu.</u>
          <u xml:id="u-23.22" who="#CezaryJózefiak">Wokół zakresu i form interwencji gospodarczej państwa w okresie stabilizowania gospodarki pojawiły się kontrowersje. Jedni oceniają rządowy program działań interwencyjnych jako wystarczający, inni domagają się jego rozszerzenia. Zdając sobie sprawę z tego, że za niektórymi żądaniami kryją się — niezależnie od stosowanej argumentacji — grupowe interesy materialne i polityczne, sprzeczne z celami stabilizacji i przebudowy systemu ekonomicznego, Senat zdecydowany jest podchodzić do poszczególnych żądań z dużą rozwagą, uwzględniając opinie ekspertów reprezentujących różne szkoły myślenia. Senat zamierza popierać określone postulaty, jeśli uzna, że ich bezpośrednie i pośrednie skutki wpłyną korzystnie na kondycję gospodarki narodowej jako całości lub ochronią grupy społeczne o najniższych dochodach przed dalszą pauperyzacją.</u>
          <u xml:id="u-23.23" who="#CezaryJózefiak">Rozdział VI. Pierwsze miesiące, a zwłaszcza tygodnie stosowania programu stabilizacyjnego będą dla społeczeństwa okresem próby, o ile zdolne jest ono odróżnić dokuczliwości ubocznych skutków dokonywanego przełomu systemowego od dawnych trudności wynikających z niekompetentnych, arbitralnych decyzji i pozorowania reform.</u>
          <u xml:id="u-23.24" who="#CezaryJózefiak">Rząd będzie z kolei poddany próbie konsekwencji w realizowaniu obu części programu społeczno-gospodarczego, zarówno tej, która otworzyła drogę regułom rynkowym, jak i tej, która zobowiązuje do ograniczonego i selektywnego interwencjonizmu państwowego.</u>
          <u xml:id="u-23.25" who="#CezaryJózefiak">Pierwsze dni realizacji programu stabilizacyjnego pokazały, że wiele przedsiębiorstw handlowych i przemysłowych oraz gospodarstw rolnych zajęło lub zachowało postawę wyczekującą. Niektóre z nich sądzą, że swą biernością wymuszą bądź akceptację wyższych cen przez nabywców, bądź złagodzenie przez rząd rygorów fiskalnych, a przez system bankowy — rygorów kredytowych. Senat wyraża nadzieję, że rząd nie ugnie się przed tego rodzaju presjami oraz że, analizując na bieżąco przebieg procesów gospodarczych, będzie w miarę potrzeby udoskonalał poszczególne elementy polityki społeczno-gospodarczej. Jednocześnie Senat zobowiązuje resort przemysłu i rolnictwa do dokonania przybliżonej analizy sytuacji przedsiębiorstw w pierwszym okresie wprowadzania gospodarki rynkowej, aby dokonywać odpowiedniej interwencji w przedsiębiorstwach, które mają decydujący wpływ na poziom produkcji krajowej”. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#ZofiaKuratowska">W tej chwili taki plan chciałem państwu przedstawić: teraz zabierze głos senator Kazimierz Brzeziński, sprawozdawca Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia. Zdaje mi się, że państwo już tekst tego sprawozdania otrzymali. Po sprawozdaniu pana senatora Brzezińskiego zrobimy 15 minut przerwy, bo dwie godziny czy ponad dwie godziny obradujemy, ja później powiem zależnie od godziny, kiedy zaczniemy przerwę, ażeby to było równe 15 minut, i później przejdziemy do debaty i dalszych części naszego posiedzenia. Bardzo proszę Panie Senatorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#KazimierzBrzeziński">Pani Marszałek! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#KazimierzBrzeziński">Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia Senatu obradowała przez ostatnie trzy dni, analizując jednocześnie założenia polityki społeczno-gospodarczej na 1990 rok i budżet dwóch resortów, mianowicie Pracy i Polityki Socjalnej oraz Zdrowia i Opieki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#KazimierzBrzeziński">Komisja korzystała również z pomocy eksperta ekonomisty, który po przeanalizowaniu tych dwóch budżetów wydał opinię. Na tej podstawie komisja zajęła stanowisko w trzech kwestiach: w kwestii założeń polityki społeczno-gospodarczej, w sprawie projektu budżetu Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej oraz w sprawie projektu budżetu Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#KazimierzBrzeziński">Słuchając dziś pana ministra utwierdziliśmy się w przekonaniu o słuszności zajętego stanowiska. Przedstawiając założenia polityki społeczno-gospodarczej jako dokument programowy pan minister stwierdził, że określając pewną filozofię działania, realizując program gospodarczy, rząd przyjął osłonę socjalną za ważny punkt w realizacji tego programu. I my również tak uważaliśmy. Niestety, analizując te dokumenty doszliśmy do innego wniosku. Państwo pozwolą, że odczytam stanowisko w sprawie założeń polityki społeczno-gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#KazimierzBrzeziński">Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia Senatu z niepokojem obserwuje, że sprawy socjalne nie zostały właściwie docenione, na miarę ich wagi, a może na dziś najważniejsze, decydujące o powodzeniu reform.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#KazimierzBrzeziński">Ubożeją coraz szerzej kręgi społeczeństwa, a szczególnie najuboższe grupy ludności (rodziny wielodzietne, emeryci i renciści), ale i pracownicy sfery budżetowej. Wartość rent, emerytur, wszelkiego rodzaju zasiłków, świadczeń, jak chociażby alimentacyjnych, znacznie obniżała się w ciągu ubiegłego roku i na początku 1990 roku, w zderzeniu z nadmiernymi obciążeniami w postaci wzrostu cen, powstało poczucie braku bezpieczeństwa socjalnego.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#KazimierzBrzeziński">Zgodnie z zapisem zawartym w «Założeniach», podstawowym zadaniem w polityce społecznej państwa w 1990 roku będzie ochrona minimum bezpieczeństwa socjalnego. Stwierdzamy, że jest to ogólnik zawarty w omawianym dokumencie. Zapis słuszny, lecz odbiegający w znacznym stopniu od realiów zawartych w projektach budżetów poszczególnych resortów, a tym bardziej od realnej rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#KazimierzBrzeziński">Komisja krytycznie ocenia zaistniałą sytuację na rynku żywnościowym od początku bieżącego roku, budzącą poczucie braku bezpieczeństwa socjalnego najuboższych grup ludności. Rząd powinien przewidzieć możliwość występowania trudności zaopatrzeniowych i w porę przeciwstawić się, aby nie dopuścić do wzrostu niepokoju, poczucia zagrożenia wśród społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#KazimierzBrzeziński">Mamy nadzieję, że występujące trudności są chwilowe i przejściowe i nie są dowodem braku przygotowania rządu do realizacji programu gospodarczego. Oczekujemy jednak gwarancji pełnego bezpieczeństwa socjalnego dla wszystkich grup społecznych, co będzie stano wić w znacznej mierze podstawę powodzenia realizacji programu gospodarczego rządu.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#KazimierzBrzeziński">Od nastrojów społecznych, świadomości obywateli dotyczącej programu gospodarczego, jasno sprecyzowanych trudności i kłopotów wynikających z jego realizacji, przedstawienia rzeczywistego harmonogramu wdrożenia programu zależy powodzenie zamierzenia. Istnieje bardzo pilna potrzeba przedstawienia całemu społeczeństwu harmonogramu realizacji programu społeczno-gospodarczego rządu, przewidywanych wyników, ewentualnych wariantowych rozwiązań w wypadku niepowodzenia reform.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#KazimierzBrzeziński">Przy ogólnikowości sformułowań zawartych w «Założeniach polityki społeczno-gospodarczej» i braku zrozumiałych dla społeczeństwa informacji komisja pragnie zwrócić uwagę na potrzebę pełnej, ciągłej, bardzo obrazowej, dostępnej dla każdego obywatela informacji.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#KazimierzBrzeziński">Przedstawione założenia polityki społeczno-gospodarczej, choć w wielu miejscach zbyt mało sprecyzowane, oparte są na rozwiązaniach rynkowych, ekonomicznych i uwzględniają interwencjonizm państwa, stwarzając mechanizmy eliminowania powstających zagrożeń.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#KazimierzBrzeziński">Program zakłada działania osłonowe, przewiduje wzrost środków finansowych na świadczenia społeczne. Nie wiemy natomiast, czy wystarczające i czy przy pełnym rozeznaniu.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#KazimierzBrzeziński">Program jest trudny. Komisja rozumie ten problem. Warunki realizacji przychodzą również w trudnych warunkach i dlatego komisja akceptuje założenia polityki społeczno-gospodarczej z zastrzeżeniami, które zawarte zostały w stanowisku”.</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#KazimierzBrzeziński">Korzystając z głosu, jednocześnie przedstawię Wysokiej Izbie stanowisko w sprawie budżetu Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-25.15" who="#KazimierzBrzeziński">Każdorazowo uznaliśmy, że projekt budżetu wynika z ogólnych założeń polityki gospodarczej rządu zaakceptowanej już przez Sejm i Senat. W sprawie budżetu państwa na rok 1990 w części dotyczącej Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej: komisja pozytywnie oceniła przejęcie przez ministra Pracy i Polityki Socjalnej działalności w zakresie opieki społecznej z resortu zdrowia (z wyłączeniem działalności o charakterze socjomedycznym). Komisja uważa, że jest to korzystne zarówno dla opieki społecznej, jak i dla opieki zdrowotnej.</u>
          <u xml:id="u-25.16" who="#KazimierzBrzeziński">Zwracamy uwagę na szczególnie wysoki udział wydatków nie rozdzielonych (rezerw) w opiniowanym projekcie (dotyczy to zwłaszcza wydatków na opiekę społeczną) oraz na pewną ogólnikowość koncepcji wykorzystania tych wydatków. W szczególnych warunkach roku 1990 jest to do przyjęcia, jakkolwiek odpowiedzialność za rozdysponowanie tych wydatków w szczególnym stopniu spoczywa na ministrze Pracy i Polityki Socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-25.17" who="#KazimierzBrzeziński">Komisja w zasadzie pozytywnie oceniła plany finansowe Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwracając jednakże uwagę, że warunki materialne zwłaszcza emerytów będą, mimo podejmowanych wysiłków, trudne — odpowiednio do przewidywanej stopy życiowej ogółu ludności.</u>
          <u xml:id="u-25.18" who="#KazimierzBrzeziński">Komisja zwraca uwagę na potrzebę podjęcia działań legislacyjnych w odniesieniu do konstrukcji Funduszu Ochotniczych Hufców Pracy oraz Funduszu Alimentacyjnego, w tym zwłaszcza niezbędnych zmian wymiaru świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-25.19" who="#KazimierzBrzeziński">Komisja wyraża obawy, czy uda się osiągnąć pożądany poziom wydatków budżetów terenowych w omawianym zakresie, tym bardziej że w przedłożonych materiałach brak jest podziału tych wydatków między poszczególne województwa oraz wskazania mechanizmów i instrumentów mających doprowadzić do osiągnięcia tych pożądanych rozmiarów.</u>
          <u xml:id="u-25.20" who="#KazimierzBrzeziński">Komisja skierowała pod adresem ministra Pracy i Polityki Socjalnej pewne postulaty, które ministerstwo zobowiązało się zrealizować.</u>
          <u xml:id="u-25.21" who="#KazimierzBrzeziński">Komisja uważa, że pkt 5 artykułu 2 projektu ustawy budżetowej, nadający szczególne uprawnienia Radzie Ministrów do zmian budżetu państwa w toku jego wykonywania, powinien ulec przeredagowaniu w taki sposób, by w fazie realizacji zagwarantowany był co najmniej ten poziom wydatków w opiniowanym zakresie, który przewidziany jest w ustawie budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-25.22" who="#KazimierzBrzeziński">Jeszcze stanowisko w sprawie budżetu Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. Komisja wyraziła obawę co do realności przewidywanych w projekcie budżetu państwa rozmiarów wydatków na ochronę zdrowia i opiekę społeczną. Wynika to zwłaszcza ze sposobu ustalania dochodów i wydatków budżetów terenowych w finansowaniu ochrony zdrowia i opieki społecznej. Zawarte w projekcie ustawy budżetowej rozmiary wydatków na ochronę zdrowia są niewystarczające, a przyjęte założenia o przeznaczeniu nadwyżek budżetów terenowych w toku ich powstawania na finansowanie bieżących wydatków na ochronę zdrowia jest wątpliwe, brak jest bowiem wskazania, jakimi metodami i przy pomocy jakich instrumentów zamierza się osiągnąć pożądane rozmiary wydatków budżetów terenowych. Chodzi tu o kwotę 2,3 bin zł.</u>
          <u xml:id="u-25.23" who="#KazimierzBrzeziński">Komisja wyraża obawy co do poprawności kalkulacji wydatków budżetu centralnego na dopłaty do leków. Potrzeba 3,8 biliona, gwarancja jest na 1,8 biliona.</u>
          <u xml:id="u-25.24" who="#KazimierzBrzeziński">Komisja uważa za niewystarczające przedstawione przez ministerstwo wyjaśnienia co do rozdysponowania środków w rozdziale 85.95 „Różna działalność” (jest to kwota 746 mld zł) oraz w rozdziale 86.21 „Środki na zadania zlecone dla organizacji społecznych” (520 mld zł). Komisja postanowiła nie przyznać dotacji w kwocie 2,4 mld zł na zadania zlecone dla Towarzystwa Rozwoju Rodziny, uznając działalność tego towarzystwa za niezgodną z interesem społecznym. Komisja zobowiązała ministra Zdrowia do bieżącej analizy przyznawania środków z tego rozdziału.</u>
          <u xml:id="u-25.25" who="#KazimierzBrzeziński">Pomimo szeregu wad i uchybień formalnych komisja aprobuje przedłożony projekt z przedstawionymi wyżej zastrzeżeniami, a to głównie z tego powodu, że niektóre z tych wad i uchybień wynikają z przyjętej przez ministra Finansów metodologii planowania budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-25.26" who="#KazimierzBrzeziński">Wysoka Izbo! Chciałbym przedstawić kilka cyfr, które uzmysłowią, jak wygląda stan finansowania służby zdrowia. Zadłużenie w stosunku do opłat za leki — 40 mld zł; zamówienia na 1990 rok przez „Ciech-Polfę” nie są przyjmowane; sprzęt jest tylko dla nowo powstających placówek; brakuje 10 mld zł na dializatory; 19 inwestycji wstrzymanych, realizuje się 10, to tylko 36% potrzeb; pomoc społeczna — gwarancja 1/3 potrzeb. Nie mówię o płacach. W tej chwili średni personel zarabia na poziomie płacy minimalnej: od 150 do 200 tys. zł. Nie jest realizowana ustawa z 31 stycznia o wynagrodzeniach w sferze budżetowej. Do dziś pracownicy nasi nie otrzymali wyrównania za czwarty kwartał.</u>
          <u xml:id="u-25.27" who="#KazimierzBrzeziński">W kwestii Towarzystwa Rozwoju Rodziny zabierze głos senator Ustasiak, wyjaśni problem. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panie Senatorze.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#ZofiaKuratowska">W wypowiedzi pana senatora Brzezińskiego wybiegliśmy jakby trochę naprzód. Był to głos w dyskusji, oczywiście odzwierciedlający poglądy większości Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia, ale wybiegający trochę naprzód wobec naszych planów.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#ZofiaKuratowska">W tej chwili ogłaszam 15-minutową przerwę, przepraszam, 17-minutową. Zbieramy się o godzinie 17.30. Prosimy o zgłaszanie się na listę mówców, która jest zresztą dość pokaźna.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#komentarz">(Przerwa w obradach od godz. 17.13 do 17.30)</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#ZofiaKuratowska">Bardzo prosimy o zajmowanie miejsc, zamknięcie drzwi oraz udział senatorów w dalszej części obrad. Będą liczne głosowania. Zapraszam pana Marszałka.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#ZofiaKuratowska">Proszę państwa, rozpoczynamy dalszy ciąg naszych dzisiejszych obrad. Chciałam przedstawić państwu, jak będą przebiegały, przynajmniej w ciągu najbliższych kilkunastu minut..., ja naprawdę błagam Marszałka o zajęcie miejsca.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#ZofiaKuratowska">Proszę państwa, dalszy ciąg obrad będzie wyglądał następująco. W tej chwili jeszcze sprawozdawcy: w sprawie projektu ustawy budżetowej wypowie się sprawozdawca w imieniu Komisji Gospodarki Narodowej i w sprawie rządowego projektu bilansu płatniczego państwa, bo te wszystkie sprawy łączą się ze sobą bardzo ściśle. Po tych dwóch sprawozdaniach rozpoczniemy dyskusję. Chciałabym bardzo państwa wszystkich poprosić o bardzo zwięzłe przedstawianie swoich opinii. Nawet mając dwa dni, to znaczy półtora, bo dziś zaczęliśmy o piętnastej, nie mamy szans wyczerpać porządku dziennego przy bardzo długich wypowiedziach.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#ZofiaKuratowska">W tej chwili uprzejmie proszę Pana Senatora Cezarego Józefiaka o przedstawienie stanowiska Komisji Gospodarki Narodowej dotyczącego rządowego projektu ustawy budżetowej. Projekt uchwały państwo mają, jest to druk nr 107.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#CezaryJózefiak">Pani Marszałek! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#CezaryJózefiak">Prosiłbym przede wszystkim o poprawienie dwóch błędów maszynowych, w jednym przypadku to ma znaczenie merytoryczne. Na stronie 2 rozdział II wiersz pierwszy napisane jest „trudności w planowaniu”, powinno być „trudności w wykonywaniu”. „Trudności w wykonywaniu budżetu”. I na stronie 7 punkt 12 ostatni wiersz, to nie jest już poprawka merytoryczna, niemniej tam powinno być „Diariusza Sejmowego”, oczywiście i senackiego.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#CezaryJózefiak">Przedstawię, podobnie jak przy założeniach polityki społeczno-gospodarczej, przedstawię tekst projektu uchwalonego przez Komisję Gospodarki Narodowej. Chciałbym powiedzieć, że układ tego dokumentu jest taki, iż w pierwszych czterech rozdziałach zajmujemy się sprawami natury generalnej, a ostatni poświęcony jest przedstawieniu pewnych szczegółowych spraw, także i tych, które napływały z innych komisji.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#CezaryJózefiak">Projekt budżetu państwa na rok 1990 nie jest pozbawiony ułomności, które wynikły z niespójności systemu ekonomicznego, będącego w trakcie przebudowy. Ponadto będzie on trudny do wykonania z powodu napięć gospodarczych związanych z polityką stabilizacyjną.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#CezaryJózefiak">Rozdział I. Projektowany budżet, podobnie jak w przeszłości, nie obejmuje całości, lecz tylko 2/3 operacji finansowych instytucji tzw. sektora rządowego. Reszta przypada na pozabudżetowe fundusze celowe oraz inne formy gospodarki pozabudżetowej. Utrudnia to ocenę całokształtu gospodarki środkami publicznymi.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#CezaryJózefiak">Postęp w ujednolicaniu zasad i stawek podatkowych w stosunku do różnych podmiotów gospodarczych nie jest w stanie zrekompensować wad stosowanego układu rodzajowego podatków, dlatego też Senat opowiada się za jak najszybszym wprowadzeniem podatków: od wartości dodanej (podatek obciążający podmioty gospodarcze) i od dochodów osobistych.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#CezaryJózefiak">Z faktu, że układ rodzajowy podatków i innych dochodów budżetowych musi być w tym roku taki, jaki występuje w projekcie ustawy, nie wynika, że skala i struktura dochodów [także wydatków] są jednoznacznie zdeterminowane. Dyskutowanie różnych ich wariantów jest uzasadnione tym, że każde rozwiązanie implikuje inne skutki mikroekonomiczne i makroekonomiczne oraz inne konsekwencje społeczne. Rozważając warianty globalnego poziomu podatków należy jednak pamiętać, że warunkiem ograniczającym jest wymóg zrównoważenia dochodów i wydatków budżetowych — Rozdział II. Trudności w wykonywaniu budżetu muszą się pojawić, gdyż jest to budżet oszczędnościowy, a ponadto został opracowany na podstawie szacunkowych przewidywań, obciążonych dużą niepewnością (dotyczy to cen, produkcji, popytu na obligacje skarbowe itp.).</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#CezaryJózefiak">Budżet ma niewątpliwie oszczędnościowy charakter: suma nominalnych wydatków w porównaniu z 1989 r. rośnie wolniej niż suma dochodów. Jest to w pełni zrozumiałe, gdyż w ubiegłym roku budżet wykazał wysoki deficyt (około 4,7 bin zł), a w tym roku ma się zamknąć niewielką nadwyżką (0,1 bin zł). Zrównoważenie budżetu jest jednym z najważniejszych elementów programu stabilizacyjnego i narzędziem tłumienia inflacji. Na oszczędnościowy charakter budżetu wskazuje też to, że łączna suma nominalnych wydatków zwiększyć się ma w porównaniu z ubiegłym rokiem w mniejszym stopniu niż wzrosną ceny: zasilanie dziedzin finansowanych z budżetu będzie (w skali globalnej) mniejsze w ujęciu realnym [czyli po wyeliminowaniu wpływu inflacji] prawie o 9%.</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#CezaryJózefiak">Senat stwierdza, iż nie jest możliwe ułożenie na rok 1990 takiego budżetu, który opierałby się na dokładniejszych przewidywaniach i nie był oszczędnościowy.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#CezaryJózefiak">Rozdział III. Projekt budżetu budzi wiele obaw, z których co najmniej trzy wydają się bardzo poważne.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#CezaryJózefiak">Jedna z nich wiąże się z założeniem stopniowego doganiania wydatków przez dochody i odwrócenia relacji między nimi dopiero w czwartym kwartale. Wobec wspomnianej już niepewności co do trafności przewidywanego ruchu cen, płac, produkcji i zatrudnienia powstaje zagrożenie niezrównoważenia budżetu w ciągu całego roku.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#CezaryJózefiak">Kolejną sprawą jest obawa o to, czy bardzo wysokie obciążenie zysku podatkami w warunkach trudnego kredytu nie spowoduje głębszych zjawisk recesyjnych niż przewiduje to program gospodarczy rządu. Wynikałoby stąd wiele negatywnych skutków, m.in. również dla dochodów budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#CezaryJózefiak">Wątpliwości nasuwają się jeszcze także w związku z projektowanymi proporcjami wydatków budżetowych na różne cele. Obok propozycji zasługujących na poparcie są i takie, którym należy się zdecydowanie przeciwstawić. Do tych pierwszych należy np. wyraźne zwiększenie wydatków na rezerwy państwowe. W ujęciu realnym, to jest po wyeliminowaniu wpływu spodziewanej inflacji, zwiększenie tych wydatków ma być ponad czterokrotnie [w porównaniu z ubiegłym rokiem]. Na pozytywną ocenę zasługuje także — licząc w kategoriach realnych — zwiększenie dotacji do gospodarki komunalnej i mieszkaniowej (o około 29%), zwiększenie wydatków budżetowych na ubezpieczenia społeczne (o około 23%) i na remonty kapitalne (o około 21%). Równocześnie jednak występują pozycje wydatków, które — bądź ze względu na sytuację gospodarczą, bądź z powodu zmian w ustroju gospodarczym i politycznym — należy ograniczyć lub całkowicie skreślić. [Do tej sprawy wrócę w ostatnim rozdziale, który mówi o konkretnych pozycjach].</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#CezaryJózefiak">Rozdział IV. Wobec prawdopodobieństwa, że rzeczywiste dochody budżetu znacznie odbiegną od przewidywań zawartych w projekcie, Senat aprobuje rozwiązanie przedstawione przez rząd, upoważniające Radę Ministrów do dokonywania w ciągu roku zmian w dochodach i wydatkach budżetu centralnego pod warunkiem niespowodowania zmniejszenia nadwyżki budżetowej. [Chodzi tu o ustępy 4 i 5 artykułu 1, ust. 5 artykułu 2 oraz artykuły 13 i 14 projektu ustawy budżetowej]. Innym rozwiązaniem mogłoby być powtórzenie ubiegłorocznej praktyki uchwalania przez Sejm budżetu państwa na krótsze okresy. Spowodowałoby to jednak, że zarówno rząd, jak i parlament ustawicznie zajmowałyby się kolejnymi wersjami budżetu.</u>
          <u xml:id="u-27.14" who="#CezaryJózefiak">Dotychczasowe doświadczenia oraz wyjątkowość roku bieżącego, związana z polityką stabilizacji gospodarki, przemawiają za przyjęciem propozycji rządu, ale pod warunkiem, że Sejm będzie otrzymywał od Rady Ministrów [oczywiście tym samym i Senat] zestaw informacji niezbędnych do sprawowania kontroli nad przestrzeganiem przez rząd ustalonych warunków realizowania budżetu.</u>
          <u xml:id="u-27.15" who="#CezaryJózefiak">W trzecim kwartale 1990 roku Sejm winien dokonać weryfikacji możliwości budżetowych do końca roku i ewentualnie skorygować poziom wydatków na poszczególne działy i części budżetu. [Oczywiście ta korekta może być w każdą stronę, także i w górę. Dlatego, że obecne przewidywania rządu idą w kierunku przypuszczeń, że skala inflacji będzie niższa niż to pierwotnie zakładano].</u>
          <u xml:id="u-27.16" who="#CezaryJózefiak">Rozdział V. Podział środków budżetowych budzi zastrzeżenia. Nie kwestionując ogólnej sumy wydatków, Senat postuluje zmianę ich struktury. Przede wszystkim chodzi o uwzględnienie następujących postulatów:</u>
          <u xml:id="u-27.17" who="#CezaryJózefiak">Punkt 1. W budżetach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Obrony Narodowej oraz Sprawiedliwości [w części dotyczącej służby więziennej] nie uwzględniono składek na fundusz ubezpieczeń społecznych. Powoduje to zaniżenie budżetów tych resortów o około 3,5 bln zł. Senat sugeruje więc włączenie tej kwoty do budżetu MSW oraz dokonanie rewizji wydatków na renty i emerytury dla byłych pracowników MSW oraz innych byłych wysokich funkcjonariuszy państwowych i partyjnych, otrzymujących uprzywilejowane świadczenia. Niezbędna jest także rewizja przywilejów materialnych związanych z odznaczeniami państwowymi. Senat wyraża opinię, iż w drodze ich obniżenia można uzyskać pewne środki na podwyższenie najniższych rent i emerytur.</u>
          <u xml:id="u-27.18" who="#CezaryJózefiak">Punkt 2. Zgodnie z postulatem zrównania zarówno uprawnień do świadczeń z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jak i obciążeń ponoszonych w formie składek ubezpieczeniowych, należy doprowadzić do rozszerzenia powszechnego systemu składek także na te osoby, instytucje i grupy społeczne, które obecnie korzystają z ulg i preferencji.</u>
          <u xml:id="u-27.19" who="#CezaryJózefiak">Punkt 3. Należy dokonać przeglądu wszystkich przywilejów materialnych pracowników sfery budżetowej, gdyż zaciemniają one poziom uzyskiwanych wynagrodzeń. Senat uważa, że ograniczenie wielu nieuzasadnionych społecznie przywilejów może być istotnym źródłem zwiększenia wydatków na służbę zdrowia i oświatę. Trzeba także dokonać przeglądu inwestycji i remontów kapitalnych na rozbudowę ośrodków wypoczynkowych oraz innych urządzeń służących pracownikom administracji centralnej, Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz Urzędu Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-27.20" who="#CezaryJózefiak">Punkt 4. Senat postuluje likwidację Głównego Urzędu Kontroli Publikacji i Widowisk oraz jego agend. Uwzględniając nawet koszty likwidacji tego urzędu, oszczędności z tego tytułu mogą wynieść około 4 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-27.21" who="#CezaryJózefiak">Punkt 5. Konieczne jest też przedstawienie przez rząd dodatkowych informacji o inwestycjach, w tym wykazu tzw. inwestycji centralnych wraz z charakterystyką nakładów i efektywności poszczególnych przedsięwzięć oraz danych o nakładach na ochronę środowiska, według źródeł finansowania.</u>
          <u xml:id="u-27.22" who="#CezaryJózefiak">Punkt 6. W toku dalszych prac parlamentarnych nad ustawą budżetową należy poddać głębszej analizie proporcje podziału nakładów inwestycyjnych między ministerstwa a inne instytucje centralne. Proporcje przedstawione w Załączniku nr 1 do ustawy budżetowej wyrażają preferencje dla Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Ministerstwa Obrony Narodowej i Urzędu Rady Ministrów kosztem Ministerstwa Edukacji Narodowej, Polskiej Akademii Nauk i Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. Wątpliwości budzą także nakłady na inwestycje dla dyrekcji Zabudowy Kaskady Górnej Wisły, mimo nierealizowania tej budowy, oraz dla okręgowych dyrekcji Gospodarki Wodnej.</u>
          <u xml:id="u-27.23" who="#CezaryJózefiak">Punkt 7. Senat postuluje podjęcie przez rząd negocjacji z rządem ZSRR w sprawie udziału Polski w budowie gazociągu „Jamburg”.</u>
          <u xml:id="u-27.24" who="#CezaryJózefiak">Punkt 8. Senat zdaje sobie sprawę, że realizacja postulatów zawartych w punktach 1, 2, 4, 6 wymaga inicjatyw legislacyjnych, które należy podjąć możliwie szybko.</u>
          <u xml:id="u-27.25" who="#CezaryJózefiak">Punkt 9. Stanowczy sprzeciw budzą niektóre dotacje, w szczególności do PGR-ów (na przykład prowadzących szklarnie — 40 mld zł), rolniczych spółdzielni produkcyjnych (około 19 mld zł) oraz jednostek organizacyjnych kółek rolniczych (około 26 mld zł). Fundusze te należy przeznaczyć na poprawę infrastruktury rolnictwa indywidualnego. Rewizji wymagają też wydatki na dotychczasowy system instruktażu rolnego i pomocy technicznej dla rolnictwa, tak zwane WOPR-y. Zmiana ta jednak powinna być powiązana z reformą dotychczasowego systemu instruktażu rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-27.26" who="#CezaryJózefiak">Punkt 10. W związku z decyzjami powstrzymania rozwoju produkcji energii atomowej Senat sugeruje zwiększenie nakładów na naukę kosztem Państwowej Agencji Atomistyki, której planowany budżet wynosi 56 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-27.27" who="#CezaryJózefiak">Punkt 11. Wobec wzmożonej aktywności dyplomatycznej Polski uzasadnione jest zwiększenie wydatków dewizowych Ministerstwa Spraw Zagranicznych, ich wysokość jednak powinna być ograniczona do poziomu nakładów wynikających z otwarcia nowych placówek dyplomatycznych. Równocześnie niezbędna jest rewizja niektórych wydatków zgodnie z sugestiami senackiej Komisji Spraw Zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-27.28" who="#CezaryJózefiak">Punkt 12. Poważne wątpliwości budzą planowane wydatki na Kancelarię Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, w wysokości około 135 mld zł. Znajdują się one w znacznej dysproporcji do wydatków na Kancelarię Sejmu (81 mld zł), mimo że funkcje parlamentu wydatnie wzrosły. Na przykład trudno zaakceptować zaprzestanie wydawania „Diariusza Sejmowego i Senackiego”.</u>
          <u xml:id="u-27.29" who="#CezaryJózefiak">Punkt 13. Obawy budzi niekonsekwentna restrukturyzacja zatrudnienia w centralnych i terenowych organach administracji. Senat wyraża pogląd, że przyjmowanie do pracy nowych osób powinno łączyć się z redukcją zatrudnionych dotychczas kadr. Dotyczy to także jednostek organizacyjnych, których funkcje zostały już lub będą w najbliższym czasie zlikwidowane w związku ze zmianami społeczno-gospodarczymi.</u>
          <u xml:id="u-27.30" who="#CezaryJózefiak">Punkt 14. Szersze uzasadnienie podanych postulatów znajduje się w opiniach komisji senackich do poszczególnych części budżetu państwa”.</u>
          <u xml:id="u-27.31" who="#CezaryJózefiak">Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#ZofiaKuratowska">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#ZofiaKuratowska">Teraz bardzo uprzejmie proszę Pana Senatora Jerzego Dietla, który przedstawi projekt stanowiska Senatu w sprawie rządowego projektu uchwały Sejmu w sprawie bilansu płatniczego państwa na rok 1990.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#JerzyDietl">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pozwolę sobie przeczytać projekt tej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#JerzyDietl">Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej o stanowisku Senatu w sprawie przedłożonego przez rząd projektu bilansu płatniczego państwa na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#JerzyDietl">Senat po zapoznaniu się z projektem bilansu płatniczego państwa na 1990 r. oraz wysłuchaniu opinii Komisji Gospodarki Narodowej zajmuje pozytywne stanowisko względem tego dokumentu. Równocześnie ocenę tą uzupełnia kilkoma uwagami.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#JerzyDietl">Po pierwsze, przedłożony przez rząd projekt bilansu płatniczego wynika z przyjętej koncepcji stabilizacji gospodarki i jest spójny z założeniami.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#JerzyDietl">Niekorzystna kontynuacja tendencji wzrostu zadłużenia podyktowana została potrzebą przywracania równowagi wewnętrznej. W konsekwencji nastąpi zdecydowane pogłębienie braku równowagi bilansu płatniczego. Ujemne saldo obrotów bieżących z II obszarem płatniczym wyniesie przeszło 3 miliardy dolarów amerykańskich, w tym ujemne saldo obrotów towarowych — 800 milionów dolarów. Jest to uzasadnione głęboką nierównowagą wewnętrzną i potrzebami restrukturalizacji gospodarki. Jednak konsekwencją tego, a w szczególności kumulacji odroczonych zobowiązań powiększonych o kredyty zaciągnięte w 1990 r., będzie w przyszłości istotny wzrost obciążeń bilansu płatniczego. Dlatego też konieczne są dalsze negocjacje z wierzycielami, które pozwolą na doprowadzenie do długofalowego rozwiązania problemu polskiego zadłużenia. Równocześnie niezbędna jest proeksportowa reorientacja gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#JerzyDietl">Po drugie, w obrotach z I obszarem płatniczym ma miejsce niekorzystna tendencja do utrzymywania się nadwyżki eksportu nad importem w walutach niewymienialnych.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#JerzyDietl">Po trzecie, poziom eksportu zbliżony do roku 1989 uznać można za realistyczny pod warunkiem stworzenia dostatecznie silnej motywacji dla tego eksportu. W związku ze zniesieniem preferencji podatkowych i dotacji do eksportu, a także istnieniem mało atrakcyjnych i zmiennych warunków dla pozyskiwania kapitału zagranicznego podstawowymi stymulatorami eksportu staje się kurs złotego do walut wymienialnych oraz istotne ograniczenie popytu krajowego. Można wyrazić obawę, czy uda się utrzymać względnie stabilny kurs preferujący eksport, ale równocześnie nie działający zbyt inflacjogennie.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#JerzyDietl">Po czwarte, Senat wyraża opinię, że wraz z wygaszeniem inflacji należy podjąć zdecydowane działania w kierunku pobudzania produkcji ukierunkowanej na eksport. Sprzyjać ternu powinny: dalsza liberalizacja i decentralizacja handlu zagranicznego, szczególnie z krajami obszaru płatniczego; ograniczenie restrykcyjnego charakteru ceł; uatrakcyjnienie warunków dla napływu obcego kapitału; inicjowanie marketingu; prywatyzacja gospodarki; zmniejszenie opodatkowania podmiotów gospodarczych; inicjowanie i pomoc w zakładaniu nowych przedsiębiorstw; wprowadzanie transakcji z krajami obszaru płatniczego w cenach światowych”.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#JerzyDietl">Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#ZofiaKuratowska">Przechodzimy obecnie do dyskusji. Pierwszy głos zabierze senator Henryk Wilk, przygotuje się senator Mieczysław Trochimiuk.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#ZofiaKuratowska">Jeszcze raz apeluję o bardzo zwięzłe przedstawianie opinii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#HenrykWilk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#HenrykWilk">Projekt założeń polityki społeczno-gospodarczej jest dokumentem, z którego dla obywatela wynikać ma obraz sytuacji kraju w wielu dziedzinach. Ten projekt, który rozpatrujemy obecnie, odnosi się do wyjątkowego momentu, do zupełnie nieporównywalnego roku. Społeczne oczekiwania dotyczą wiedzy o najbliższych tygodniach i miesiącach życia w procesie zasadniczych przemian gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#HenrykWilk">W niedawnych jeszcze latach dokumenty tego rodzaju zwykle zawierały szereg szczegółów mozolnie planowanych na dany rok. Nie były jednak ani realizowane, ani nie przynosiły zapowiadanych efektów. Tym razem polityka społeczno-gospodarcza państwa na rok 1990 nie zawiera różnorodnych zamierzeń. Jest podporządkowana zdławieniu inflacji i przestawieniu gospodarki na rynkowe tory. Przedstawiona konstrukcja daje nadzieję na zwrot w sytuacji kraju, choć — i to rząd konsekwentnie podkreśla — nie nastąpi to bezboleśnie i szybko. Nadzieja na zwrot gospodarki związana jest przede wszystkim z konsekwentnym przechodzeniem do świata normalnych stosunków gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#HenrykWilk">Rządowy projekt zawiera, obok posunięć stabilizacyjnych, działania ochronne wynikające z zapowiadanych trudności. Chciałbym jednak w odniesieniu do sfery polityki państwa w dziedzinie produkcji podzielić się niepokojem czy może niedosytem analizy dokonanej w tej dziedzinie. Oczekiwałbym, jak w przypadku polityki finansowej państwa, bardziej przybliżonych, choć oczywiście szacunkowych, danych o możliwych obszarach i rozmiarach zagrożeń w poszczególnych przemysłach — w najbliższych tygodniach i w dalszej, całorocznej perspektywie — by podjąć, zastrzegam się, o ile jest to możliwe, najtrafniejszą interwencję państwa w zakresie, jaki został określony. W tym miejscu mieliśmy w czasie prac Komisji Gospodarki Narodowej do czynienia z materiałem bardziej ogólnikowym niż potrzebny do przybliżonego, może nawet wariantowego zobrazowania.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#HenrykWilk">I jeszcze jedna refleksja z punktu widzenia spraw krajowej produkcji. Mając świadomość koniecznego regresu produkcji i wielu skomplikowanych współzależności procesów w krajowym przemyśle, widziałbym konieczność pogłębienia zagadnień wychodzących poza cele ogólne. System rynkowy, jako niewątpliwa i pierwszoplanowa regulacja, nie rozstrzygnie wszystkich problemów przemysłowo-produkcyjnych jedynie i ostatecznie. Wysoko rozwinięte rynkowe gospodarki na świecie prowadzone są zgodnie z pewnymi założeniami polityki w sferze produkcji. Dlatego postulowałbym pogłębienie obrazu poszczególnych przemysłów w okresie najbliższym i nieco dalszym, zachodzących zmian. Tym bardziej, że wyznaczona „godzina zero” już wybiła i narzuca pewne instrumenty, na które trzeba czekać, które mają się pojawić w trakcie znaczącego ogromnie pierwszego kwartału. Mam na myśli m.in. spóźnioną już szeroko pojętą demonopolizację. Z sygnalnie zarysowanymi na Śląsku konsekwencjami z powodu konfliktów wokół zatrudnienia pracowników byłych PEW-ów mieliśmy już do czynienia i te rozstrzygnięcia muszą być i to w porę zdecydowane.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#HenrykWilk">Na zakończenie Chciałbym podkreślić i to, że polityka propodażowa będzie w przyszłości istotnym elementem gospodarki kraju. Ten rok, a może jego część jest stanem wyjątkowym, po którym ma nastąpić w tej dziedzinie jakieś rozwiązanie proprodukcyjne. Nasz kraj nie będzie wielkim eksporterem, a zatem import nie będzie mógł zastąpić wszystkich braków produkcji. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Bardzo proszę Pana Senatora Trochimiuka, przygotowuje się senator Celiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#MieczysławTrochimiuk">Pani Marszałek! Panie, Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#MieczysławTrochimiuk">Kierunek ogólny założeń jest słuszny, a najważniejszą rzeczą zdławienia inflacji, która paraliżuje całą gospodarkę i prowadzi do nędzy. Nie sposób jednak pominąć kwestii zagrożeń, które już się pojawiły i które mogą unicestwić całe przedsięwzięcie. Największym niebezpieczeństwem jest niekontrolowana recesja, czyli po prostu spadek produkcji. Rozumiem konieczność jej pojawienia się jako nieodłączne zjawisko procesu stabilizacji, ale idzie o to, czy państwo będzie miało dość efektywne instrumenty w swoim ręku, aby tę kwestię w krytycznym momencie powstrzymać i spowodować wzrost produkcji, a tym samym wzrost podaży. Nie jestem przekonany czy mechanizmy rynkowe, które dopiero pączkują, będą w stanie samorzutnie dokonać właściwych korekt, a tym bardziej, gdy ma to dokonywać się w kontekście gospodarki upaństwowionej i w dalszym ciągu, niestety, zmonopolizowanej.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#MieczysławTrochimiuk">A więc, czy chcemy czy nie, musimy być przygotowani na ewentualność energicznego i racjonalnego interwencjonizmu państwa. Dlatego należy niezwłocznie dokonać analizy dającego się obecnie zauważyć zjawiska zahamowań obiegu pieniądza i towarów na osi produkcja — handel — odbiorca. Jak się wydaje, przyczyna tego stanu rzeczy tkwi nie w sferze subiektywnych zachowań demonstrujących się, na przykład, postawami wyczekującymi czy spekulacyjnymi, lecz w uwarunkowaniach obiektywnych, a przede wszystkim na skutek zbyt wysokich cen i zbyt wysokiej stopy procentowej od kredytu obrotowego.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#MieczysławTrochimiuk">To zjawisko zatoru w obrocie towarów wyraźnie widać na rynku środków do produkcji rolnej, a szczególnie na rynku nawozów mineralnych. Oto gminne spółdzielnie wycofują się z zamówień na nawozy, ponieważ ceny są tak wysokie, że rolnicy nie kupią ani kwintala, zaś gminna spółdzielnia nie będzie sama siebie narażać na bankructwo płacąc inflacyjne odsetki od kredytu zaciągniętego na kupno i składowanie.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#MieczysławTrochimiuk">Niepokoi mnie sytuacja, w jakiej znajdą się fabryki nawozów, jeśli taki stan rzeczy potrwa dłużej. Czy istnieje możliwość obniżenia ceny bez konsekwencji bankructwa? Fabryka nawozów nie może zbankrutować, ponieważ zbankrutujemy my wszyscy, nie mając co jeść, albowiem produkcja rolna obecnie bez nawozów mineralnych jest niemożliwa.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#MieczysławTrochimiuk">I tutaj dotykamy następnego zjawiska, ostro występującego w rolnictwie. Idzie o nasilające się tendencje spadkowe w produkcji rolnej. Rząd musi temu zagadnieniu poświęcić więcej uwagi. Istnieje możliwość zahamowania spadku produkcji żywności. Istnieje również możliwość szybkiego jej wzrostu. Trzeba sięgnąć jedynie po proste rezerwy produkcyjne wsi, a te rezerwy są ogromne, nie mniejsze niż w roku 1970, zwłaszcza że wyposażenie techniczne naszego rolnictwa obecnie jest o całe niebo lepsze aniżeli wówczas. Otóż wówczas na skutek uruchomienia prostych rezerw produkcyjnych w ciągu 4 lat pogłowie trzody chlewnej wzrosło o 8,5 miliona sztuk, czyli rocznie średnio 2-milionowy wzrost, czyli średni roczny przyrost mięsa na półkach około 200 tysięcy ton. I niech nikt mi nie mówi, że świnie te tuczyły się na amerykańskiej pszenicy, to było później. W 1974 roku nasze rolnictwo w handlu zagranicznym zarobiło na czysto około 200 milionów dolarów i chleba było dosyć, jak to śpiewał Wojciech Młynarski. Dzisiaj igrzysk mamy dosyć.</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#MieczysławTrochimiuk">Mam wielką nadzieję, że w niedalekiej przyszłości chleba również będziemy mieli dosyć, ale tymczasem wieś, proszę Wysokiego Senatu, wieś nie płacze, wieś zżyma się, że jej ogromny potencjał produkcyjny jest nie wykorzystany. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#ZofiaKuratowska">Poproszę teraz Senatora Celińskiego, następny będzie pan Marszałek Stelmachowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#AndrzejCeliński">Pani Marszałek! Panie i Panowie!</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#AndrzejCeliński">Czas jest teraz w Polsce podstawowym czynnikiem polityki. Czas odmierzany tempem rozpadu gospodarki, czas mierzony destrukcją rodzinnych budżetów i ten czas dany przez ogromną większość Polaków swojemu rządowi jako kredyt zaufania dla zainicjowania przekształceń koniecznych. Jest to więc czas cierpliwości społeczeństwa wyczekującego jakiejś ulgi w codziennym bytowaniu — idzie zatem o umiejętność wykorzystania tego czasu. Konieczność koncentracji politycznej woli i energii całego społeczeństwa na realizacji programu ratunkowego dla gospodarki jest niepodważalna. I trzeba powiedzieć, że zasadniczo wszystkie poważne reprezentatywne ośrodki polityczne przyjęły, przynajmniej w deklaracjach oficjalnych, stanowisko rządu sformowanego przez „Solidarność” w tej kwestii za własne. Obowiązkiem rządu jest w tym czasie przysposobić instytucje państwa, ale też i inne organizacje działające na polu gospodarczym, do podjęcia funkcji, których dotychczas nie pełniły albo źle pełniły.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#AndrzejCeliński">Rząd dysponuje budżetem, jest jego odpowiedzialnością, aby wydatki budżetowe służyły koniecznym przekształceniom całej wielkiej sfery przedsiębiorczości, infrastruktury gospodarczej, bo ta, którą dziedziczymy po rządach komunistycznych, pasuje do zadań zaakceptowanych przez społeczeństwo w akcie wyborczym jak pięść do nosa. Idzie bowiem o wyzwolenie nowej, wielkiej aktywności gospodarczej w społeczeństwie wyuczonej bezradności. W społeczeństwie, któremu systematycznie odbierano poczucie sensu własnego wysiłku, własnego ryzyka, własnego budowania swojego planu życia. Idzie o wielkie zadanie stworzenia warunków prawno-własnościowych i finansowych do odejścia od ideologicznej struktury społecznej, opartej na ideologią powodowanych stosunkach własnościowych. Rzecz idzie także o niebagatelną sprawę umożliwienia Zachodowi przyjścia nam z gospodarczą pomocą, o realizację formułowanego tam coraz częściej postulatu, abyśmy pomogli im przyjść z pomocą. Ale idzie o taką przecież pomoc, która wyzwoliłaby naszą energię, która by budowała pomyślność polskich rodzin na trwałych podstawach własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#AndrzejCeliński">Szczególny tryb pracy polskiego parlamentu nad ustawami gospodarczymi, które w ostatnich dniach grudnia skonkretyzowały gospodarczy program rządu Tadeusza Mazowieckiego, usprawiedliwiony był nadzwyczajną sytuacją. Ale dziś, kiedy odbywamy debatę budżetową, jest czas na zadawanie pytań. Jest czas na wyjaśnienie wątpliwości, bo jest sprawą wagi zasadniczej, czy narzędzie, jakie dajemy rządowi w postaci akceptacji budżetu, jest właściwym narzędziem dla przeprowadzenia tej wielkiej pracy.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#AndrzejCeliński">Pytam się więc przede wszystkim o warunki powstawania i funkcjonowania organizacji do obsługi w dziedzinie prawnej, organizacyjnej, a może i finansowej inwestorów polskich i zagranicznych pragnących dopiero rozpocząć działalność gospodarczą i nie mających wystarczających doświadczeń dla powołania przedsiębiorstwa w tak oryginalnych warunkach biznesowych, jakie stwarza nasz kraj. Pytam się więc o to, czy rząd zamierza powołać lub współuczestniczyć w powołaniu bądź przynajmniej ułatwić powoływanie firm, fundacji lub urzędów za swój zasadniczy cel stawiających pomoc w nawiązywaniu kontaktów gospodarczych pomiędzy rozmaitymi ewentualnymi podmiotami gospodarczymi.</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#AndrzejCeliński">Chcę przy tym podkreślić, że idzie mi zwłaszcza o pomoc takim podmiotom, które mogłyby w Polsce tworzyć nową aktywność w gospodarce, o takie podmioty, które dysponują małym, ale wartym zainwestowania kapitałem Idzie mi także o nowe podmioty, które powstać mogą albo zaktywizować się mogą w wyniku zasadniczej zmiany ustroju państwa, polegającej m.in. na ograniczeniu jego rozlicznych kompetencji na rzecz samorządów mieszkańców Idzie mi też o to, czy rząd zamierza i w jakie, formie, jeśli zamierza, być aktywny w procesie powoływania izb handlowych, przemysłowych czy gospodarczych — mniejsza o nazwę — nie tylko w wielkich ośrodkach miejskich gdzie one same powstaną bez jego udziału, ale w tej większości Polski, która jest Polską bezradną, skupiających aktywność małych przedsiębiorców w skali lokalnej. Czy budżet przewiduje narzędzia dla aktywności rządu w tyci dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#AndrzejCeliński">Z kolei pytam się, jaką rząd przyjmuje opcję wobec alternatywy: być aktywizytatorem przedsiębiorczości i kapitału zagranicznego w Polsce, z konsekwencjami tego stanowiska, czy też być strażnikiem jakoś określanego interesu Polski w już istniejącej Agencji do Spraw Inwestycji Zagranicznych. Jest to pytanie trochę złośliwe o to, czym, wedle rządu, powinna być ta agencja. I w otoczeniu jakich ewentualnie innych państwowych bądź prywatnych organizacji pracujących na tym samym polu ale mających odrębne funkcje, ta właśnie agencja powinna działać. Czy rząd w projekcie budżetu zarezerwował sobie odpowiednie środki na zagospodarowanie tego pola możliwych aktywności?</u>
          <u xml:id="u-35.7" who="#AndrzejCeliński">Chcę zapytać się też, czy rząd przewiduje zastosowanie jakiegoś szczególnego mechanizmu finansowego, który pozwoliłby nie dopuścić do zniszczenia wysokimi odsetkami od zaciągniętego kredytu inwestycyjnego tych przedsiębiorstw, które w tej chwili albo bardzo niedawno zakończyły swe inwestycje, posługując się kredytem, ale jeszcze nie zdołały rozpoczął produkcji albo dojść do jej pełnego, zamierzonego i uzasadnionego technologią i organizacji pracy pułapu. Ta sprawa wymaga wyjaśnienia poza samym postawieniem pytania, ni kwestionuję bowiem wysokości oprocentowani: kredytu, podzielając stanowisko rządu, że kredyt oprocentowany poniżej poziomu inflacja jest po prostu dotacją. Ale chcę wiedzieć, jaki mechanizmy rząd zamierza użyć dla przeciwdziałania skutkom dwóch czynników: po pierwsze — niewydolności banków obsługujących przedsiębiorstwa i wobec tego rozwarcia się strumieni zysków płynących z przedsiębiorczości i koniecznych płatności oraz, po drugie — wysokiego oprocentowania kredytu w momencie apogeum inflacji, kiedy zyski przesunięte są na czas, gdy inflacja zapewne będzie mniejsza.</u>
          <u xml:id="u-35.8" who="#AndrzejCeliński">Z tą kwestią wiąże się sprawa kredytu obrotowego dla produkcji żywności, zwłaszcza v dziedzinie hodowli. Rozumiem i akceptuję — powtarzam — intencję rządu odejścia od wszelkich form dotacji, ale w polityce gospodarczej nie można abstrahować od społecznej świadomości. Zyski z produkcji sprzedanej jesienią, przy znanych problemach z zaopatrzeniem w środki produkcji dla rolnictwa, w pewnej mierze zdewaluowały się, zostały pożarte przez inflację, nie wystarczają obecnie na pokrycie bieżących kosztów produkcji. Muszą być więc uruchomione jakieś kredyty pomostowe, w obu zresztą tych dziedzinach — i rzemiośle, i przedsiębiorczości, i rolnictwie, dla utrzymania produkcji. Rad byłbym usłyszeć w tej szczególnej kwestii odpowiedź rządu, która wyjdzie poza okrągłe sformułowania o odejściu od dotacji, która będzie odnosiła się w szczególności do społecznych realiów polskiej wsi z jej świadomością, taką jaka ona jest, przecież nie każdy rolnik tezauryzował swoje jesienne dochody w dolarach.</u>
          <u xml:id="u-35.9" who="#AndrzejCeliński">Chciałbym się w końcu zapytać, jaki jest plan rządu w zakresie działania polskich placówek poza granicami kraju, zwłaszcza w sferze gospodarczej. Jak długo będziemy tolerowali sytuację, w której niekompetentni ludzie niszczyć mogą szansę, jaką Polska uzyskała dzięki wielkiej mądrości kierującej w ostatnich latach politycznymi zachowaniami polskiego społeczeństwa. Skandalem jest dalsze utrzymywanie na placówkach dyplomatycznych ludzi, którzy samym faktem obecności tam szkodzą polskim interesom. Jeśli w największym kraju świata zachodniego drugą osobą jest człowiek, który dwa lata temu próbował wykraść dokumenty kompromitujące polską opozycję po to, by postawić ją przed sądem — niezależnie od tego, czy chcemy czy nie chcemy tych rozliczeń, on nie jest i nie będzie partnerem ani dla polskiej Polonii, ani dla Amerykanów. Tacy ludzie nie mogą być dłużej w polskich placówkach nie ze względu na emocje, tylko na to, że to szkodzi szansie wykorzystania pomocy zagranicznej dla Polski, która mogłaby multiplikować pomoc rządową.</u>
          <u xml:id="u-35.10" who="#AndrzejCeliński">To są pytania, które kierują do rządu, albowiem on dysponuje możliwością odpowiedzi, a w końcu on dysponuje środkami, które mogłyby zostać użyte, aby funkcje, które w tych pytaniach są opisane, mogły być spełnione.</u>
          <u xml:id="u-35.11" who="#AndrzejCeliński">Intencją takiego podejścia do dzisiejszej debaty budżetowej jest i to, żeby nie stało się tak — co już czasem można usłyszeć na święcie — że Polska to kraj wspaniałych ludzi, mających także wspaniałe pomysły, ale gubione, niestety, zanim zostaną zrealizowane, na rzecz innych, nowych, wspaniałych pomysłów, które też zostają po czasie zagubione. Wierzę, że tym razem szansy, którą Polska otrzymała przez wzięcie losów w swoje ręce, nie zmarnujemy. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-35.12" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi. Proszę teraz Pana Marszałka Stelmachowskiego o zabranie głosu. Następny będzie senator Bojarski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#AndrzejStelmachowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#AndrzejStelmachowski">Chciałbym moje wystąpienie podzielić i dwie części. Pierwsza będzie dotyczyła pewnej filozofii programu rządu i konsekwentnie b dżetu, a druga pewnych wniosków konkretnych bardziej szczegółowych.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#AndrzejStelmachowski">W sprawie pierwszej: jestem głęboko przekonany, że mamy do czynienia z programem konsekwentnym, bardzo konsekwentnym i odpowiednio do tego skonstruowanym budżetem. Do czego właściwie rzecz się sprowadza? I bardzo prostej odpowiedzi, do bardzo prostej kwestii, czy mamy zastosować terapię taką, p. wiedzmy sobie, pozaoperacyjną czy operacji.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#AndrzejStelmachowski">Rząd postanowił pójść drogą chirurgicznej operacji po to, żeby szybko osiągnąć efekty uzdrowieńcze dla naszej gospodarki. Normalny pacjent przed ciężką operacją odczuwa lęk. O czuwamy ten lęk wszyscy. Tym niemniej generalnie uważam, że filozofia ta jest słuszna. C nie ma tu jednak zastrzeżeń? Są. W jednym punkcie mam zastrzeżenia, które się łączą z ty: co mówili moi przedmówcy. Mianowicie, że wyrzeka się wszelkiej interwencji, na przykład w dziedzinie cen. To widać najwyraźniej programie rolnym. I to jest wyraźnie powiedziane. Mimo upoważnień, mimo że w postanowieniach „okrągłego stołu” było to zapisano, powiedziano: interwencji tu nie będzie. Je proces wycofywania się z interwencji. Jest teoretycznie słuszne, ale nie można postępowe moim zdaniem, tak, jak gdyby stan postulowany był już zrealizowany. Otóż tak nie jest. Rynku nie ma. My go dopiero tworzymy. Wobec tego pewien zakres interwencji musi istni i będziemy mieli ciężkie konsekwencje społeczne, jeżeli tej interwencji nie będzie. Jeżeli mamy sygnały, że już zaczynają się objawy ograniczania produkcji rolnej na skutek nieinterwencji państwa, a jednocześnie konsumerzy mają wielkie kłopoty z nabyciem pewnych środków żywności po przyzwoitych cenach, bo działają mechanizmy monopolowe, monopoli r rozbitych, to interwencje, dobrze przemyślane są konieczne.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#AndrzejStelmachowski">Są one jeszcze poza tym na innych odcinkach. Akurat przede mną leżą teleksy, które otrzymuję. Najpierw stos teleksów pracowników poczty. Zapytałem wczoraj mojego listonosza: ile pan dostaje? On powiada: pensja zasadnicza 120 tysięcy, do tego są pewne dodatki. Proszę państwa, to są rzeczy przerażające. Ale kiedy zacząłem drążyć sprawę dalej zadzwoniłem do właściwego ministra, on powiada: to troszkę wasza wina. Mówię: jak to nasza, parlamentu? A tak, wasza. Dlatego kiedyś uchwalano podatek od wzrostu wynagrodzeń, była tam delegacja dla Rady Ministrów do obniżania podatków w pewnych grupach, więc znakomita komisja sejmowa, podobno nieomylna, skreśliła ten przepis. Nie upoważnienia do obniżek. Myśmy to zatwierdzili.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#AndrzejStelmachowski">Otóż to jest przykład błędu, który obciąża również nas, ale ten błąd jest do naprawieni ja za chwilę powiem o tym w uwagach szczegółowych. Ponieważ ustawa budżetowa zawiera parę upoważnień podatkowych, wprowadźmy upoważnienie, że jeżeli poniżej średni krajowej gdzieś kształtują się zarobki, to Rada Ministrów może obniżyć podatek od wzrósł płac albo nawet całkowicie od niego zwolni Otwórzmy tę drogę i ten instrument.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#AndrzejStelmachowski">Dalej, znowu leżą przede mną dwa teki PKS-ów z Krosna, z Łańcuta, które powiadają: dobrze, jakże mamy teraz działać, kiec Ministerstwo Finansów nie wypłaciło nam należnej dotacji za czwarty kwartał, a chodzi na przykład o deficytowe przewozy dzieci do szkół. My nie mamy teraz pieniędzy na wynagrodzenie pracowników i trzeba zaciągać kredyt z takimi odsetkami, które się teraz pobierane. Niechże minister Finansów nie wpędza ludzi w takie sytuacje, w gruncie rzeczy przecież ministerstwo za to odpowiada. Czyli, albo się sprawa w systemie bankowym szybko poprawi, albo trzeba będzie wprowadzić sankcje i banki za opieszałość. Dlaczego wszyscy im mają płacić odsetki, a bank nie? Niech płaci jeżeli będziemy mieli dalsze sygnały, ja n wiem, czy nie powinniśmy wystąpić z taką inicjatywą. Bo nie może być tak, żeby przelewy szły tygodniami, żeby ministerstwo zwleka z należnymi dotacjami tam, gdzie one się n leżą, jak na przykład za przewozy dzieci do szkół. Ten mechanizm, te mechanizmy musi być dostosowane do tego systemu, jaki jej My nie mamy banków z prawdziwego zdarzenia, tylko urzędy finansowe, które się nazywają bankami, ja wiem, co mówię. Narzekał przed chwilą, i słusznie, senator Celiński i stosunki nasze z zagranicą. A czy myślicie państwo, że było mi przyjemnie wysłuchiwać na przykład, jak mi opowiadano w RFN, przyjeżdża przedstawiciel Banku Handlowej żeby wyjaśnić, dlaczego wynegocjowane między rządem polskim a niemieckim kredyty nie z stały uruchomione. Wiecie, jaka była odpowiedź? Boście nie złożyli wniosku. To bank tak postępuje?</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#AndrzejStelmachowski">To jest przykład jak to działa. Ale je jeszcze inna tragedia. Chodzi o to, czy trzeba być po trosze agencją w zakresie handlu zagranicznego i inwestycji? Niestety tak. Dlaczego? Nie ma po naszej stronie partnerów zakresie większego biznesu. Owszem, są mali kupcy, mali spekulanci, natomiast nie ma prawdziwego zdarzenia menedżerów, nie ludzi, którzy potrafią wnioski prawidłom skonstruować, jeżeli rząd w swojej filozofii uważa, że już działa tak, jakby u nas był w rynek, tłumy menedżerów, którzy się do interesów, to zakłada sytuację księżyców. Chodzi o to, żeby w polityce rządu nie było marzeń za rzeczywistość i docelowego za już zrealizowany.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#AndrzejStelmachowski">Teraz konkretne jeszcze uwagi, już bardzo konkretne. Bardzo dobrze, sam się o to upominałem, tylko wtedy mój wniosek nie przeszedł, ale to inna sprawa, żeby w ramach upoważnień budżetowych dać upoważnienie Radzie Ministrów do dostosowywania dochodów i wydatków do inflacji, bo inaczej będziemy co miesiąc się bawili budżetem. Rząd to zrobił, wszelako proszę zwrócić uwagę na odpowiedni przepis, który tam jest, to jest art. 2 pkt 5, który brzmi w ten sposób, że oto Radę Ministrów upoważnia się do dokonywania w ciągu roku zmian w dochodach i budżetach, w wydatkach budżetu centralnego pod warunkiem niespowodowania zmniejszenia nadwyżki, tej tam 100-miliardowej. To znaczy, że rząd wszystko może.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#AndrzejStelmachowski">Otóż wydaje mi się, że takie upoważnienie idzie może nieco za daleko i wobec tego proponowałbym dodanie paru słów, że upoważnia się rząd przy zachowaniu proporcji wydatków. Przynajmniej tyle. Bo jak rząd będzie mógł zmieniać proporcje i dochodów, i wydatków, to po co my się bawimy w ogóle budżetem.</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#AndrzejStelmachowski">Tych parę słów powinno uściślić zagadnienie.</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#AndrzejStelmachowski">Dalsza uwaga, z tych bardziej szczegółowych, które ja pozwolę sobie na ręce pani Marszałek złożyć. Mianowicie chodzi mi również o to, że w art. 14 tejże ustawy budżetowej powiada się, że dysponenci budżetu mogą wydać tylko do 70%, a ponad 70% — to Rada Ministrów będzie kontrolowała. Prosiłbym o mały dodatek: to ograniczenie nie dotyczy Kancelarii Sejmu, Senatu i Prezydenta — przez wzgląd na podział władzy. Nie może być tak, żeby wydatki nasze, parlamentu i Prezydenta, kontrolował minister Finansów. No nie, jak już jest kwota przyznana, to przyznana. W imię respektowania podziału władz to wyłączenie należy przewidzieć.</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#AndrzejStelmachowski">Wreszcie, gdy chodzi o projekt naszej uchwały przedstawiony przez komisję. Mianowicie jest tam punkt, w którym powiada się, że należy obciąć wydatki Państwowej Agencji Atomistyki, z tą myślą, że tej agencji powinno nie być. Proszę państwa, zachowajmy minimum zdrowego rozsądku. To, co się dzieje w dziedzinie atomistyki, musi być załatwione rozsądnie. To, co zrobiono z Instytutem Badań Jądrowych w Świerku swego czasu, rozczłonkowawszy go na trzy i wyrzuciwszy najlepszych pracowników, to jest skandal. Czy wiecie, że to nie jest tylko przygotowanie elektrowni atomowych, jak się niektórym wydaje, ale to jest przecież również produkcja izotopów dla lecznictwa. Tam te reaktory się sypią, coś z tym trzeba zrobić, i teraz, kiedy nareszcie przyzwoity solidarnościowiec stanął na czele tej agencji od atomistyki, to my tu powiadamy: a to trzeba wyrzucić. Ja bardzo proszę, żeby jednak minimum rozsądku zachować. Ja rozumiem, że w naszym gronie jest parę osób, którym na słowo „energia atomowa” jawi się bomba i od razu uważają, że w ogóle powinniśmy się cofnąć koniecznie do XIX wieku. Elektrownie elektrowniami, a atomy atomami, no i są jeszcze różne inne sprawy. Dlatego proszę o skreślenie łaskawe tego punktu jako pochopnego.</u>
          <u xml:id="u-37.13" who="#AndrzejStelmachowski">To by były te uwagi, które chciałem tutaj przedstawić, i jednocześnie na karteczkach pozwolę sobie przedłożyć konkretne propozycje do ewentualnego przegłosowania jutro. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-37.14" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panu Marszałkowi.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#ZofiaKuratowska">Obecnie głos zabierze senator Bojarski. Następny będzie senator Góralczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#WłodzimierzBojarski">Pani Marszałek! Panie i Panowie!</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#WłodzimierzBojarski">Bardzo się cieszę, że mogę nawiązać do wystąpienia pana Marszałka, naturalnie w sprawie tego humorystycznego zakończenia w sprawie energetyki jądrowej, myślę, że wszyscy państwo się zorientowali, natomiast chciałem się skoncentrować jedynie na sprawach programu gospodarczego, o sprawach budżetowych może innym razem.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#WłodzimierzBojarski">Po pierwsze jest pewna wątpliwość dotycząca samego rozumienia celu programu. Niekiedy mówimy, że celem tym jest osiągnięcie stabilizacji i stłumienia inflacji, nasza komisja użyła określenia, że cel ten polega na zrównoważeniu rynku, wreszcie można by mówić o stłumieniu inflacji przy utrzymaniu możliwie wysokiego poziomu konsumpcji. Jest tu zatem szereg możliwych interpretacji — mnie się wydaje, że istotnie różniących się co do celów, co do skutków i co do procesu osiągania.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#WłodzimierzBojarski">W samym procesie osiągania tego celu czy osiągania nowej równowagi możliwy jest proces szybkiego zbliżania się poprzez działania planowe i dochodzenia do stanu ostatecznego poprzez puszczenie procesu na zależności samoregulacyjne bądź też próba pozostawienia całości procesu osiągania równowagi zjawiskom żywiołowym, losowym i subiektywnym. Otóż ten drugi proces z reguły jest znacznie bardziej wydłużony w czasie i znacznie mniej stabilny. Zatem określenie i sposób rozumienia tego właśnie, co jest gospodarką stabilną, a co nie — ma tu pewne różnice. Zwracam na to uwagę, gdyż właśnie brakuje nam krytycznej analizy zjawisk gospodarczych w drugiej połowie ubiegłego roku. Jest pytanie, czy to, co byśmy chcieli zrobić w tym roku, miałoby być powtórzeniem owego urynkowienia produktów rolnych w ubiegłym roku. Czy chcielibyśmy, żeby się to powtórzyło? Bo założenie jest to samo. Mnie się wydaje, że i metoda liberalizacji wysoko zmonopolizowanej gospodarki generalnie ma być ta sama. Warunki te same, cel ten sam, metoda ta sama, to, moim zdaniem, chyba powinniśmy się spodziewać, że może i skutki będą te same.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#WłodzimierzBojarski">Skutki są wszystkim znane: hiperinflacja, osiąganie równowagi przy zaniżonym poziomie produkcji i zaniżonym poziomie konsumpcji. Czy taka równowaga jest celem rządu? Czy taka równowaga powinna być naszym celem? Chyba nie. A zatem nie moglibyśmy już dzisiaj powiedzieć, że podejmujemy zadanie bez żadnych doświadczeń — jak to jest napisane w programie. Otóż wydaje mi się, że mamy doświadczenia czterech miesięcy, tylko żeśmy się nad tymi doświadczeniami niedostatecznie zastanowili. Są to doświadczenia, moim zdaniem, negatywne. Można było to samo osiągnąć w krótszym czasie i niższym kosztem społecznym, przy mniejszej inflacji, niż żeśmy do tego dopuścili. Dlatego takie efekty osiągnęliśmy, że praktycznie nie było przeciwdziałania, żeśmy właśnie puścili to na procesy całkowicie losowe i chyba nie jest to rozwiązanie optymalne. W związku z tym wydaje się, że ten program w swoich szczegółach, powiadam: w szczegółach, budzi tę wątpliwość; czy też to podejście w istniejących warunkach: poszerzenie liberalizacji co, liberalizacji handlu, rezygnowania z kontroli marż i zysków na całą gospodarkę — przy utrzymującym się stopniu monopolizacji i przy niedorozwoju instytucji nowego typu, Niedorozwój instytucji rynkowych i niedorozwój kontroli antymonopolowej, niedorozwój instytucji bankowych itd. — to panowie tu wymienili. Wydaje się zatem, że do tego negatywnego doświadczenia ubiegłorocznego nie ma nowych pozytywnych doświadczeń. Nie dokonano żadnych ważniejszych badan, jak na nowy system podatkowy, cenowy, dewizowy, transportowy, kredytowy, celny zareagują przedsiębiorstwa różnego typu, jak zareaguje rzemiosło i rolnictwo. Niektóre reakcje już znamy. Nie są to reakcje pozytywne.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#WłodzimierzBojarski">Zatem na samym początku tego programu musimy powiedzieć, że wątpliwości nasze są tu bardzo duże. Są tu wątpliwości zarówno co do celów, co do metod, jak i co do osiągniętych już wyników w końcu ubiegłego roku. Wydaje się zatem, że stoimy wobec niepewności. Życzymy programowi powodzenia, ale wobec tej niepewności nasuwa się konieczność podjęcia prac nad dodatkowymi środkami osiągania celów, o które nam chodzi, nad alternatywnymi programami, które mogłyby być zastosowane, jeżeli się okaże, że środki przewidziane w programie są niedostatecznie skuteczne. Kierunek popieramy wszyscy, mamy wątpliwości, wydaje się, że wątpliwości są poważne, ze względu na pomijany przez autorów programu negatywny wynik doświadczeń ubiegłorocznych. Te wątpliwości wymagają od nas pracy nie tylko nad doskonaleniem tego programu, ale nad uzupełnieniem tego programu środkami interwencyjnymi, o czym mówił właśnie pan Marszałek. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję Panu Senatorowi.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#ZofiaKuratowska">Bardzo proszę, następnym mówcą jest pan senator Góralczyk, następny będzie senator Fleszar.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#ZofiaKuratowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#ZofiaKuratowska">Pozwolę sobie całość dzisiejszej wypowiedzi poświęcić rolnictwu. Jest grupa senatorów, którzy się tym szczególnie interesują. Nie jest ona taka mała, jak mówił poseł przed przerwą, i Chciałbym jeszcze zaznaczyć i to, że to, co odnosi się do rolnictwa, w jakiejś mierze powinno odnieść się również do rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#ZofiaKuratowska">Od momentu pojawienia się pierwszych założeń dotyczących zamierzeń rządu co do polityki gospodarczej w 1990 roku wzmagają się protesty rolników przeciw jawnej dyskryminacji gospodarki indywidualnej i ludności wiejskiej. Część tych protestów przedstawiono w niedawnej debacie sejmowej. Są one słuszne. Rolnicy za przyzwoleniem rządu są okradani przez monopolistyczny aparat handlu wewnętrznego i zagranicznego. W budżecie natomiast nie przewidziano żadnego wyrównania strat. Za przyzwoleniem rządu monopoliści redukują nadmiernie popyt na żywność, pozostając bezkarni. Rolnicy nie otrzymują rekompensat. Rząd sam bezpośrednio i pośrednio preferuje PGR-y i rolnicze spółdzielnie produkcyjne zwiększając ich siłę konkurencyjną względem rolnictwa indywidualnego. W budżecie nie przewidziano żadnych rekompensat. Przewidziano natomiast kontynuację uprzywilejowania sektorów, nazwijmy, komunistycznych, w budżecie centralnym, a przecież sektory te jeszcze więcej dotacji uzyskują z budżetów terenowych. Nad tym nie ma wystarczającej kontroli, a jednakże w ukształtowaniu systemu budżetów terenowych przewija się gospodarka władzy centralnej, więc to nie jest tak, że sobie gospodarują jak chcą w terenie, tylko gospodarują według wytycznych centralnych.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#ZofiaKuratowska">Aparat rządowy kontynuuje wrogą politykę komunistów. Na przykład ziemię wyłudzoną za renty dla Państwowego Funduszu Ziemi sprzedano w latach 1984–1989 kołchozom za bezcen, po 1500 zł za hektar. Był to akt, jak go można nazwać, zaborców, okupantów, akt polityczny w każdym razie. Naczelnik, który ośmielił się sprzedać taką ziemię rolnikom, a nie kołchozom, otrzymał naganę, jako że ciężko naruszył prawo. Jest posłem, może to poświadczyć. Rozmawiałem z nim, zaprosiłem go do Opola, rozmawiał z rolnikami. Transakcje finalizowano w grudniu. Parę tygodni temu w naszym Ministerstwie Rolnictwa wyjaśniono mi, że decyzje są prawomocne. Jeszcze te wyjaśnienia mi nie wystarczą, jutro mam otrzymać dodatkowy materiał z Ministerstwa Rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#ZofiaKuratowska">Zważmy, że od rolników wyłudzono już miliony hektarów ziemi przekreślając szanse poprawy struktury agrarnej. A teraz ci sami gwałciciele prawa wybrzydzają się na wadliwą strukturę, na rozdrobnienie rolnictwa, a przecież każdy zapas ziemi został tym rolnikom zabrany.</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#ZofiaKuratowska">Rolnictwo indywidualne jest niszczone fizycznie, ekonomicznie i moralnie za przyzwoleniem rządu, powtarzam. Co najmniej przez priorytety skupu i zaopatrzenie dla PGR-ów i RSP-ów. Mówiono o lamencie rolników, oświadczam, że ów rzekomy lament to są już wyrazy albo bezsilnej rozpaczy, albo rezygnacji, albo gniewu i mogą przerodzić się również w bunt. Podczas systematycznych seminaryjnych spotkań z rolnikami dostrzegam tę groźną ewolucję. Niecierpliwe słowa kierują się i pod naszym adresem. Nie da się wręcz realizować żadnego innego tematu, tylko ciągle powraca jak bumerang tematyka ekonomiczna wśród rolników. Pytania i wnioski dotyczą teraz śmiertelnego zagrożenia rolnictwa indywidualnego, szczególnie przez bezduszną politykę gospodarczą i finansową.</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#ZofiaKuratowska">Znamienne, że sprzeciw wyrażają już rolnicy najbardziej zamożni. Jest takich kilka enklaw, o których mogę powiedzieć, iż to jest rolnictwo najzamożniejsze, najbogatsze w całej Polsce. I właśnie ci rolnicy, którzy latem jeszcze nie godzili się z hasłem „biedna wieś, głodne miasto” ani z zawieszeniem podatku rolnego, w niedzielę żądali interwencji w związku ze złym projektem budżetu.</u>
          <u xml:id="u-40.9" who="#ZofiaKuratowska">Ze swej strony zauważę, że była chyba ongiś jakaś wielka racja w tym, że pomocy, a nie niszczenia rolnictwa domagała się zagranica chcąc nam przyjść z pomocą, z kilkumiliardowymi dotacjami właśnie na podniesienie rolnictwa. Ze swojej strony zauważę, że chyba była to akcja naprawdę wspaniała, którą oczywiście zniszczono. Zauważę także, że preferencyjną politykę wobec swych rolników uprawia rząd USA, na którym się wzorujemy. Otóż robi się tam wszystko, by można było sprzedawać zboże do ZSRR. Nawet politykę tę największą tak się kształtuje, żeby to było możliwe. I w efekcie mamy w ciągu ostatnich kilkunastu lat wzrost kilkakrotny ceny ziemi użytecznej rolniczo.</u>
          <u xml:id="u-40.10" who="#ZofiaKuratowska">Jakie jest wyjście dla nas u progu roku 1990? Sądzę, że w budżecie powinny się znaleźć duże wydatki na skup produktów rolniczych i duże wpływy z ich zbytu w kraju i zagranicą. Korekty takie umożliwiłyby uwzględnienie tych rekompensat, jakie należą się rolnikom za straty z winy rządów lat osiemdziesiątych, oraz poddanie rolnictwa prawom wolnego rynku zaopatrzeniowego. Korekty pozwoliłyby zachować nienaruszoną linię Balcerowicza i wzbogacić efekty reformy gospodarki polskiej.</u>
          <u xml:id="u-40.11" who="#ZofiaKuratowska">Proszę państwa, szereg razy zastanawiałem się, jak nietrudno jest uruchomić energię społeczną przejawiającą się w ekspansji produkcyjnej rolników indywidualnych. Mogę jako przykład podać, że w latach sześćdziesiątych, siedemdziesiątych niewielkie ulgi w podatku gruntowym były po prostu wykorzystywane w tym celu, ażeby zainicjować ogromne wydatki na inwestycje rolnicze i na remonty kapitalne, szczególnie na terenach zamieszkałych przez ludność ekspatriowaną ze wschodu. Tam, gdzie nie było żadnych środków, te niewielkie ulgi w podatku gruntowym zostały po prostu znakomicie oddane z nadwyżką narodowi całemu Kolega już stwierdził, tzn. podniósł tę sprawę lat siedemdziesiątych, początku lat siedemdziesiątych, kiedy zupełnie łatwo doszło do wyzwolenia energii rolników, i to energii, która przejawiała się w działaniu, a nie tylko w entuzjazmie i noszeniu transparentów. I sądzę, że to jest możliwe i teraz, tylko trzeba naprawdę przemyśleć, w jaki sposób tę energię wyzwolić, w jaki sposób wyzwolić potencjał produkcyjny, który jest. Ten potencjał jest, tylko, niestety, zbyt pobieżnie są te wszystkie sprawy potraktowane. Jesteśmy zapatrzeni tylko i wyłącznie w stabilizację, ale tej stabilizacji może właśnie służyć wydobycie tego potencjału. A po cóż mamy te kredyty zagraniczne, które nam oferują już od tego roku? Czy one mają służyć tylko skonsumowaniu czegoś czy również powinny uruchomić nam produkcję? Sądzę, że tutaj należy się koniecznie zastanowić. Ta agencja rządowa, agencja rynku rolnego, ja nie wyobrażam sobie, żeby to mogło być znowu jakieś zjawisko biurokratyczne, tylko to powinny być niezarobkowe, a jednocześnie zainteresowane prowizjami przedsięwzięcia, które by potrafiły zamawiać jak ongiś produkcję rolniczą u rolników i ją finansować. Nie ma możliwości prowadzenia intensywnej produkcji rolnej, która mogłaby dawać efekty w gospodarce narodowej grubo większe niż mikroekonomiczne, jeśli się nie przewidzi finansowania. Finansowania wymaga po prostu rolniczy cykl produkcyjny.</u>
          <u xml:id="u-40.12" who="#ZofiaKuratowska">Jeżeli chodzi o tę ziemię, uważam, że należy stworzyć fundusz rewindykacyjny i tam, gdzie rolnicy mogli nabywać ziemie, powinni móc nabyć ją dziś, a należy tym spółdzielniom produkcyjnym zwrócić z nadwyżką pieniądze te, które — zresztą liche pieniądze — które zapachy symbolicznie za ziemię, zresztą wyłudzoną ongiś za nędzne renty rolnika.</u>
          <u xml:id="u-40.13" who="#ZofiaKuratowska">Sądzę więc, że są możliwości naprawy tego, co dotychczas popsuto, i to poprawy radykalnej i szybkiej Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-40.14" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-40.15" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-40.16" who="#ZofiaKuratowska">Proszę bardzo Pana Senatora Fleszara, zaraz po panu senatorze Fleszarze, krótkie pytanie zadaje pan senator Wende.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#BolesławFleszar">Pani Marszałek! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#BolesławFleszar">Moje wystąpienie będzie krótkie. Solidaryzuję się w pełni z wypowiedzią mego przedmówcy, senatora Góralczyka. Proszę państwa, często na spotkaniach z wyborcami słyszę opinie, że jedną z głównych przyczyn katastrofy ekonomicznej Polski były koszty zbrojeń Układu Warszawskiego. Można wykazywać błędność takiego poglądu, liczy się jednak fakt, że taka opinia funkcjonuje i taka opinia również w jakiś sposób przenoszona jest na politykę obecnego rządu. Dlatego też bardzo proszę, aby rząd zajął jednoznaczne stanowisko w tej sprawie, aby opublikowano, jaki jest udział Polski w ogólnych kosztach zbrojeń Układu Warszawskiego. Trzeba podać po prostu procent i będzie to liczba wiarygodna i jednoznaczna.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#BolesławFleszar">Dalej, funkcjonuje pogląd, że Polska w dalszym ciągu partycypuje w tak zwanej internacjonalistycznej pomocy dla państw takich, jak Angola, Nikaragua, że państwa naszego dawnego obozu utrzymują Kubę, Jemen, Palestynę i że zasilają je w broń.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#BolesławFleszar">Dalej, powiada się, że nieprawdą jest, jakoby Polska nie handlowała bronią. Tyle że minister Rynku Wewnętrznego prawdopodobnie nie partycypuje w tych transakcjach. Jeżeli to jest prawda, to należy jasno powiedzieć, kto wobec tego tą bronią handluje.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#BolesławFleszar">Dalej, podatnik ma prawo wiedzieć, ile wynosi koszt utrzymania baz wojskowych państw Układu Warszawskiego.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#BolesławFleszar">I jeszcze inna rzecz związana również z tymi sprawami. Słyszałem opinię człowieka przemysłu, że wykazane w projekcie budżetu nakłady na cele wojskowe są niewiarygodne, że ukrywa się rzeczywiste wydatki na cele militarno-wojskowe przez to, że wiele zakładów partycypuje niebezpośrednio w zbrojeniach i w nakładach na koszty utrzymania kompleksu militarno-wojskowego.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#BolesławFleszar">Proszę państwa, jeszcze jest jedna sprawa, o którą pytają wyborcy: czy rząd pobiera opłaty za korzystanie z naszych dróg publicznych od naszych sąsiadów.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#BolesławFleszar">Wydaje mi się, że na te konkretne pytania rząd powinien odpowiedzieć, powinniśmy my również jako senatorzy mieć pełne informacje na ten temat. Warto by również wiedzieć, ile w Polsce kosztuje rocznie utrzymanie jednego żołnierza.</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#BolesławFleszar">To są proszę państwa sprawy bardzo ważne, często są one podawane z jakimś dreszczykiem sensacji, jest wiele dyskusji, bo chociażby podano w prasie, że Związek Radziecki w czasach Breżniewa na cele wojskowe wydawał ponad 20% dochodu narodowego. To są rzeczy, które muszą przestać być tabu, jeżeli rzeczywiście mamy być krajem demokratycznym i wolnym. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-41.9" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#ZofiaKuratowska">Teraz krótkie pytanie senator Wende, później senator Tokarczuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#EdwardWende">Pani Marszałek! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#EdwardWende">Po zapoznaniu się z projektem naszej uchwały, uchwały naszej Komisji Gospodarki Narodowej w punkcie 9, Chciałbym zapytać, czym kierował się rząd przewidując dotacje na państwowe gospodarstwa rolne, dofinansowanie tych przedsiębiorstw w wysokości 40 mld zł, w tym również tych, które prowadzą szklarnie. To jest fenomen, którego ja nie rozumiem, ponieważ wszyscy właściciele szklarni na całym świecie są milionerami i w krótkim czasie dorabiają się poważnych majątków. Natomiast ja od lat słyszę, że szklarnie państwowe wymagają dotacji i są deficytowe. Właściciel prywatnej szklarni staje się milionerem, natomiast PGR-y, które są właścicielami szklarni, stają się miliarderami in minus, bo muszą dostawać dotacje od Skarbu Państwa.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#EdwardWende">Dlaczego rolnicze spółdzielnie produkcyjne mają być dotowane kwotą około 19 mld zł albo jednostki organizacyjne kółek rolniczych około 26,3 mld zł...</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#komentarz">(Senator Jan Chodkoyski: Tu wkradł się błąd, powinno być 263 mld zł.)</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#EdwardWende">... 263 mld zł?</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#EdwardWende">Proszę państwa, ja myślę, że przynajmniej w tych dwóch pierwszych punktach, jeśli chodzi o PGR-y i spółdzielnie produkcyjne, to ja mam lepszy pomysł. Czy nie lepiej sprzedać albo wydzierżawić i nowi właściciele będą płacić wysokie podatki na rzecz Skarbu Państwa? Po co nieudolne i nie wydajne, chore organizmy podtrzymywać, sztucznie podtrzymywać przy życiu? Czy nie jest to ostatni moment na zlikwidowanie tych organizmów?</u>
          <u xml:id="u-43.6" who="#EdwardWende">Proszę państwa, jednocześnie podnosi się w sposób bardzo znaczny podatki właścicielom prywatnych szklarni. Otóż prywatni właściciele szklarni płacą podatki podwyższone, a państwowe wymagają dotacji. Jaki może być argument? Czy te olbrzymie połacie ziemi nie mogą być użytkowane przez rzeczywistych właścicieli, którzy będą potrafili je wykorzystać? Czy to jest spowodowane obawą, że ziemia będzie leżała odłogiem? Nie wiem. Chciałbym usłyszeć właśnie odpowiedź na tak postawione pytanie.</u>
          <u xml:id="u-43.7" who="#EdwardWende">A poza tym wydaje mi się, że pieniądze zaoszczędzone na tych dotacjach można by przeznaczyć na infrastrukturę wsi, na przykład na małe młyny, małe piekarnie, małe rzeźnie, małe mleczarnie itd., itd. Czy nie będzie to lepiej spożytkowany pieniądz? Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-43.8" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#ZofiaKuratowska">Poproszę Pana Senatora Tokarczuka, następnym mówcą będzie pani senator Hejmanowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#AntoniTokarczuk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#AntoniTokarczuk">Najczęstszym pytaniem, jakie zadaje się obecnie w kręgach polityków, działaczy gospodarczych, działaczy związkowych i wszystkich tych, którzy interesują się Polską, jest pytanie: czy społeczeństwo wytrzyma? Miejmy nadzieję, że wszyscy tę operację wytrzymamy. Ja nie Chciałbym tutaj w tym miejscu pełnić roli proroka, ale myślę, że to za mało, gdybyśmy się jako społeczeństwo ograniczyli tylko do biernej akceptacji tego programu. Przecież kryzys jest totalny i tylko powszechne ożywienie gospodarcze, powszechne rozbudzenie inicjatywy gospodarczej, zainteresowania przedsiębiorczością może wyprowadzić kraj z tego dna kryzysu. Dlatego też ważna jest tutaj sprawa rozbudzenia motywacji społecznej.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#AntoniTokarczuk">Komisja Gospodarki Narodowej słusznie zwraca uwagę na to, że istnieją zagrożenia w realizacji programu rządowego przez to, że istnieją pewne stare nawyki, pewne schorzenia w mentalności społecznej, w postawach społecznych. Oduczyliśmy się przedsiębiorczości, unikamy ryzyka, tych wad można by tutaj wymieniać więcej. Dlatego pod tym kątem przyglądałem się założeniom programu społeczno-gospodarczego rządu.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#AntoniTokarczuk">Z tych trzech podstawowych punktów, o których tu była mowa, czyli: stabilizacja poprzez zdławienie inflacji, wprowadzanie gospodarki rynkowej z uruchomieniem procesu przekształceń stosunków własnościowych oraz łagodzenie społecznych dolegliwości — w zasadzie tylko ta druga część punktu drugiego odnosi się do tego problemu, który poruszam, do problemu ożywienia motywacji społecznej na rzecz inicjatyw gospodarczych, bo nawet łagodzenie społecznych dolegliwości to jest jedynie zapobieganie strajkom, zjawiskom negatywnym, oporowi — takiemu czy innemu.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#AntoniTokarczuk">Są pewne zjawiska niepokojące już w tym względzie. Podnosił to senator Dietl mówiąc o zaniedbaniach w zakresie małej prywatyzacji. Sprawa spółdzielczości wymaga przynaglenia, dużo się na ten temat dyskutuje i zwraca nam uwagę, że tworzą się fakty dokonane, które będą trudne do odkręcenia, a to też jest teren, na którym można było już rozbudzać aktywność społeczną.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#AntoniTokarczuk">Ale nie tylko o tę tzw. małą prywatyzację chodzi. Chciałbym tutaj wskazać na pewien problem wielkiej prywatyzacji, czyli tego, co kryje się w pojęciu uwłaszczenia majątku narodowego. W czym problem? Chciałbym zwrócić uwagę na jedną rzecz, na pewną jakby sprzeczność czy dysonans kryjący się między pierwszym a drugim podstawowym punktem założeń programu rządowego. Otóż pierwszy punkt mówi o dławieniu inflacji — wiadomo w jaki sposób. Przez to dławienie szerokie rzesze społeczne pozbawione będą zupełnie rezerw finansowych. I na to, jak się dowiadujemy z kręgów rządowych, padnie propozycja wyprzedaży akcji przedsiębiorstw państwowych — właśnie w drugim półroczu, właśnie wtedy, kiedy społeczeństwo będzie zupełnie pozbawione rezerw finansowych.</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#AntoniTokarczuk">To jest problem podstawowy. Nie Chciałbym go szerzej tutaj poruszać i przedstawiać różnych propozycji i koncepcji, jakie istnieją w tym zakresie. Mówi się na przykład o tym, że na pierwszy rzut pójdzie kilkadziesiąt najlepszych przedsiębiorstw po to, żeby akcje sprzedane były rzeczywiście w pełni wartościowe i pokazały, że warto inwestować w wykup tych akcji. Ale powstaje problem, kto te akcje kupi. Kupią ci, którzy mają pieniądze. Ja się temu nie sprzeciwiam, uważam to za normalne. Natomiast z dwóch względów problem pozostałby nie rozwiązany. Po pierwsze — sprawiedliwości społecznej. Okradani, najkrócej mówiąc, jako społeczeństwo byliśmy wszyscy i wszyscy mamy prawo być uwłaszczeni. To nie jest problem, który można pominąć i powiedzieć, że tylko ci, co mają pieniądze, mają prawo do najlepszych kęsów. A po drugie — myślę — że względy ekonomiczne tutaj są może nawet nie mniej ważne, dlatego że rzeczywiście musi być to powszechne pobudzenie do przedsiębiorczości, bez którego nie przezwycięży się totalnego kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#AntoniTokarczuk">Mam wrażenie i wiele środowisk mi to przekazuje, że ta sprawa jest opóźniana. Mówiono już o komercjalizacji przedsiębiorstw, zapowiadano różne rzeczy i zapowiada się, ale mam obawy, że dzieje się to trochę za późno. Sprawy doraźne, te które grożą konfliktami, strajkami, nie mogą przysłaniać spraw długofalowych, które może nie wywołają doraźnych ostrych konfliktów, ale spowodują następstwa trudne do odwrócenia.</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#AntoniTokarczuk">Dlatego już dzisiaj nie można się ograniczać do dyskusji na ten temat w gabinetach rządowych czy w gabinetach naukowych. Przecież społeczeństwu nie trzeba dawać gotowych rozwiązań, podawać na tacy. Trzeba sygnalizować problem i niech się rzeczywista dyskusja społeczna już rozpocznie dzisiaj na ten temat, dlatego że potem nie wystarczy dać gotowe propozycje i w krótkim czasie żądać konsultacji od wszystkich organizacji i szerokich kręgów społecznych. A tym bardziej jest to problem naglący, że są i takie wąskie kręgi społeczne, wszystkim nam znane, które nie oglądając się na nic potrafią same się uwłaszczać i nasz majątek narodowy uszczuplać. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Bardzo poproszę Panią Senator Hejmanowską, następny będzie senator Ustasiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#StefaniaHejmanowska">Pani Marszałek! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#StefaniaHejmanowska">Będę mówić krótko, ale o sprawie wielkiej wagi. W związku z licznymi listami nadesłanymi do Senatu, jak również obserwacjami w całej Polsce, zabieram głos w sprawie problemów związanych ze świadczeniami alimentacyjnymi. Chciałabym podkreślić, że Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia rozważała problem sytuacji matek samotnie wychowujących dzieci. W czasie oceny projektu budżetu państwa dotyczącego polityki socjalnej zakwestionowaliśmy, po pierwsze, dotychczasową, wyraźnie zaniżaną wysokość alimentów zasądzanych w warunkach inflacji; po drugie — tryb i terminowość rozstrzygania spraw alimentacyjnych przez sądy rodzinne; po trzecie — praktykę każdorazowego występowania do sądu o podwyższenie alimentów przez zainteresowane matki; po czwarte — wysokość świadczeń przyznawanych z Funduszu Alimentacyjnego w warunkach inflacji.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#StefaniaHejmanowska">Zwrócono uwagę na niesprawiedliwość zasady określającej rozmiary maksymalnego świadczenia alimentacyjnego w wysokości 25% zarobków pracowników gospodarki uspołecznionej za ubiegły rok. Podaję przykładowo, że tak naliczone świadczenia przy średniej 53 090 zł za 1988 r. wynosiły do końca 1989 r. na jedno dziecko 13 300. Komisja zobowiązała Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej do dokonywania w związku z inflacją kwartalnej waloryzacji świadczeń alimentacyjnych wypłacanych z Funduszu Alimentacyjnego. Postanowiliśmy także zwrócić uwagę Ministerstwu Sprawiedliwości na konieczność opracowania bardziej adekwatnego systemu określania wysokości świadczeń alimentacyjnych przez sąd tak, by pozwalał on na automatyczną waloryzację tych świadczeń, odpowiednio do wskaźnika inflacji, bez potrzeby każdorazowego wszczynania postępowania sądowego o podwyższenie alimentów. Stwierdzamy także, że postępowanie sądowe w tych sprawach jest często przewlekane ze szkodą dla interesu dziecka. Zwracamy uwagę na konieczność prowadzenia tych spraw bez nieuzasadnionej zwłoki.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#StefaniaHejmanowska">Proszę państwa, zabiegamy o ochronę osób, grup społecznych będący w trudnej sytuacji bytowej, ludzi, których kryzys dotknął najboleśniej. Nie możemy pominąć spraw, w których podmiotem jest dziecko, które samo nie może upomnieć się o zaspokojenie podstawowych, biologicznych potrzeb. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Pani Senator. Poproszę Senatora Ustasiaka. Następny będzie senator Rozmarynowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#MieczysławUstasiak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#MieczysławUstasiak">W projekcie budżetu wystąpiono z propozycją finansowania działania Towarzystwa Rozwoju Rodziny. Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia odrzuciła ten wniosek. Dlaczego właśnie tak postąpiliśmy? Prawidłowy, zgodny z prawem proceder w takich sytuacjach powinien być zupełnie inny. Najpierw państwo ustala program działania, przeznacza na ten program pieniądze, a potem ewentualnie zgłasza się wykonawca, który realizuje ten program. Tymczasem sytuacja obecna jest inna. Towarzystwo Rozwoju Rodziny ma otrzymać pieniądze na prowadzenie swojej dotychczasowej działalności. Zadania obejmują prowadzenie 8 poradni lekarskich i 27 poradni przedmałżeńskich i rodzinnych. Nic nie powiedziano o celach i liniach tego poradnictwa.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#MieczysławUstasiak">Poradnictwo rodzinne prowadzi również Kościół bez jakichkolwiek dotacji państwowych. W 1981 r. powstało Towarzystwo Odpowiedzialnego Rodzicielstwa, które za swój cel stawiało upowszechnienie wiedzy o naturalnych metodach planowania rodziny. TOR został zawieszony po wprowadzeniu stanu wojennego, a w 1983 r. został rozwiązany pod zarzutem dążenia do zmiany ustawy, jakby taka działalność kwalifikowała się do określenia jako przestępcza.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#MieczysławUstasiak">Powstaje pytanie, dlaczego jedne organizacje rozwiązuje się, a drugie otrzymują dotacje? Czy program Towarzystwa Rozwoju Rodziny uzasadnia takie zróżnicowanie? Na to pytanie powinniśmy otrzymać odpowiedź. Otrzymujemy natomiast do zatwierdzenia budżet, w którym przewidziano dotowanie TRR. Nie otrzymujemy programu działania tego towarzystwa, który by uzasadniał dotowanie.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#MieczysławUstasiak">Skądinąd znana jest linia programowa Towarzystwa Rozwoju Rodziny, sprzeczna z przekonaniem szerokich kręgów społecznych, jeśli chodzi o metody planowania rodziny. Z powyższych względów komisja nasza nie zgadza się na finansowanie Towarzystwa Rozwoju Rodziny, wnioskujemy uzupełnienie punktu 9 druku 107: „Stanowczy sprzeciw budzą niektóre dotacje, jak na przykład dla Towarzystwa Rozwoju Rodziny lub dla PGR-ów...” itd., dalszy tekst bez zmiany.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#MieczysławUstasiak">Komisja zaleciła ministerstwu przeanalizowanie podstaw finansowania pozostałych organizacji i wydzielonych funduszy na różną działalność, a sama będzie pilnie śledzić działalność za państwowe pieniądze. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Uprzejmie proszę Pana Senatora Rozmarynowicza, następnym mówcą będzie senator Kozłowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#AndrzejRozmarynowicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#AndrzejRozmarynowicz">Jestem za operacją, bo bez niej nie potrafimy wyjść z naszych katastrofalnych trudności, jestem za konsekwentnymi przemianami i ogólnie biorąc uważam, że propozycja budżetowa te przemiany w dużym stopniu gwarantuje. Natomiast chcę poruszyć kilka tematów, które tutaj jeszcze poruszone nie były (z wyjątkiem jednego poruszonego przez senatora Fleszara).</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#AndrzejRozmarynowicz">Otóż w Krakowie wykładowca wojskowego studium poucza swoich studentów, że jeżeli chcą dowiedzieć się, kto płaci za pobyt wojsk radzieckich w Polsce, niech zaglądną do budżetu, bo z budżetu jasno wynika, że opłaty dokonywane są na korzyść Polski właśnie przez Związek Radziecki. Szukałem w budżecie, nie znalazłem, zwracam się z tym pytaniem do ministra Finansów.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#AndrzejRozmarynowicz">Natomiast nie bardzo wiem, do kogo mam się zwrócić, do którego z ministerstw ze sprawą, która została zawarta w projekcie budżetu państwa na stronie 23, a dotyczy budowy gazociągu „Jamburg”: przewidywana dotacja około 746 miliardów. W odpowiedzi na to senacka Komisja Gospodarki Narodowej na stronie 6 podaje w punkcie 7, że Senat postuluje podjęcie przez rząd renegocjacji z rządem ZSRR w sprawie udziału Polski w budowie gazociągu „Jamburg”.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#AndrzejRozmarynowicz">Proszę państwa, rzecz jest szczegółowa, ale wymaga dokładniejszego wyjaśnienia. Otóż uchwałą Rady Ministrów nr 52 z 1987 roku, z dnia 6 kwietnia 1987 roku, zobowiązaliśmy się do dokonania nakładów w kwocie 410 mld rubli transferowych na przemysł gazowniczy (to by się łączyło z Jamburgiem), 120 miliardów na obiekty elektrowni atomowych i 120 mld rubli transferowych na walcownię w Magnitogorsku. Cała ta kwota przekazana została do Związku Radzieckiego w charakterze kredytu, który ma być spłacany, oczywiście z prawie żadnym oprocentowaniem, w ciągu lat, od 1990 roku poczynając. Ponieważ umowa była zawarta w 1987 roku, w związku z tym ceny, jakie przyjęto, pochodziły z tego okresu, a ponieważ umowa wynika z naszych międzynarodowych zobowiązań, ceny są nie zmieniane.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#AndrzejRozmarynowicz">W związku z tym główny inwestor, mianowicie Biuro Generalnego Koordynatora Inwestycji Przemysłowych w Krakowie, otrzymał za 1988 rok, tylko za 1988 rok, dopłaty. Skąd dopłaty mogą przyjść? Z budżetu państwa. W kwocie 3 bln 931 mld 760 tys. i 212 zł. Obliczenie dokładne. Za rok 1989 obliczenia jeszcze nie ma. Istnieje prawdopodobieństwo, że kwota ta będzie dużo wyższa.</u>
          <u xml:id="u-51.6" who="#AndrzejRozmarynowicz">A więc nakłady, jakie z tego tytułu ponosimy, są nakładami zupełnie horrendalnymi, nie do utrzymania przez państwo. Stąd renegocjacja tej umowy, za którą, w moim pojęciu, w stosunku do osób, które ją podpisywały, które ją przygotowywały, powinien stanąć Trybunał Stanu. Te umowy winny być renegocjowane, nie tylko te, ale także i inne umowy.</u>
          <u xml:id="u-51.7" who="#AndrzejRozmarynowicz">Proszę sobie wyobrazić, że myśmy dostarczali nie pieniądze jako pieniądze, tylko dostarczaliśmy urządzenia. Mógłbym wymienić dokładnie, jakie urządzenia dostarczaliśmy: kilkaset żuków i innych samochodów, 30 rek, spycharek itd., itd. W pracy było zaangażowanych 68 przedsiębiorstw państwowych. Te wszystkie przedsiębiorstwa, które winny pracować dla Polski, pracowały nie dla Polski, pracowały z grubymi dopłatami. Domagam się od rządu wyjaśnienia, czy ta umowa została w jakiś sposób przez Związek Radziecki zrealizowana, bowiem rurociąg miał być doprowadzony do końca roku 1989 do granicy zachodniej Polski. Czy został doprowadzony? czy z niego korzystamy? i czy nie da się tych proporcji, które dla nas są tak niekorzystne, zmienić?</u>
          <u xml:id="u-51.8" who="#AndrzejRozmarynowicz">I teraz jeszcze kilka drobniejszych szczegółów. Mianowicie mówiłem już z tej trybuny o pożyczkach, jakie w poprzednim roku otrzymała partia na wybory. Poza tymi pożyczkami otrzymała w poprzednich latach jeszcze inne pożyczki. Sądzę, że rząd winien nam dostarczyć zestawienie wszelkich zobowiązań partii za okres powiedzmy 10 lat, bo jest to okres nieprzedawniony. W jaki sposób my te kwoty potrafimy odebrać — czy to w formie przedmiotowej, czy pieniędzmi — to jest inne zagadnienie, niemniej jednak nam się zwrot ogromnych milionów różnych wpłat należy.</u>
          <u xml:id="u-51.9" who="#AndrzejRozmarynowicz">I drugi temat, który także poruszałem z tej trybuny poprzednio, dotyczy on nieuzasadnionych ulg podatkowych i różnych preferencji. Także te kwoty poszły w grube miliony. Jeżeli one były nieuzasadnione, bo tak to zostało stwierdzone, to można się zastanawiać, czy nie powinny wrócić do budżetu państwa. Domagamy się więc również od rządu, aby te kwoty, które poszczególnym instytucjom względnie osobom były (tutaj jest podatkowe przedawnienie 5 lat) przekazane zestawić i domagać się zwrotu.</u>
          <u xml:id="u-51.10" who="#AndrzejRozmarynowicz">I ostatnia już kwota, ostatnia sprawa, którą Chciałbym poruszyć. Mianowicie w „Monitorze Polskim” nr 33 poz. 286 prezes Narodowego Banku Polskiego zawiadomił wszystkich, że zostały wypuszczone złote monety — po 2 tysiące, 5 tysięcy, 10 tysięcy złotych i 200 tysięcy złotych. Tych 200 tysięcy złotych jako moneta, a więc coś, co musi się dostać do obiegu, bo inaczej nie jest monetą tylko medalem, jako moneta urzędowo, ustawowo utrwalona ma wagę 37 i pół czyli ponad 37 dekagramów. To jest odpowiednik 12 dolarówek w przybliżeniu. Jeżeli te pieniądze zostały komuś jakoś kiedyś wypłacone..., myśmy dostawali po 200 złotych i to na listach płac wypisywano, że otrzymało się 200 złotych w srebrze, a to było w złocie. Wartość tego możemy sobie sami obliczyć. Wydaje się, że aczkolwiek rozpoznajemy budżet na przyszły rok, niemniej jednak wstecz możemy od rządu domagać się wyjaśnienia, w jaki sposób kto otrzymał wynagrodzenie i czy w ogóle te pieniądze weszły w obieg. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-51.11" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#ZofiaKuratowska">Poproszę bardzo pana Senatora Kozłowskiego, następny będzie senator Bembiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#JanKozłowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#JanKozłowski">Nieodłączną częścią polityki społeczno-gospodarczej i projektu budżetu państwa są rządowe założenia polityki rolnej. Te założenia polityki rolnej obecnego rządu zasługują mimo wszystko na poparcie rolników, chociaż i budzą pewne wątpliwości i obawy: czy i w jakim czasie zostaną zrealizowane, czy projekt budżetu jest rzetelnym odbiciem tejże polityki. W przeciwieństwie do opinii wyrażonych przez wielu działaczy „Solidarności” wiejskiej, niektórych posłów i senatorów, a także dziennikarzy zajmujących się problematyką rolną, również opinii niektórych rolników, jakoby rząd obecny miał uprawiać antychłopską politykę, chcę wyrazić przekonanie z tego miejsca, że założenia polityki społeczno-gospodarczej rządu w odniesieniu do rolnictwa są rzetelne. Oczywiście, na miarę możliwości obecnych Polski. Nie znaczy to, że założenia te są doskonałe i wyczerpujące. Że nie należy czegoś w nich zmienić lub dodać.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#JanKozłowski">Rząd przewidział to, co jest niezbędne dla rolnictwa w bieżącym roku i nawet na lata przyszłe. Przewidział działania w zakresie i poprawy zaopatrzenia w środki produkcji, i warunki dla rozbudowy infrastruktury technicznej oraz dla powstawania nowych i rozbudowy istniejących małych i średnich zakładów produkcyjnych i usługowych. Przewiduje wspieranie postępu biologicznego i technicznego oraz badań naukowych. Także wspieranie podejmowanych przez rolników i inne podmioty gospodarcze inwestycji dla produkcji rolniczej i przetwórstwa rolno-spożywczego. Rząd przewiduje również zapewnienie kredytów i ulg podatkowych dla realizacji tych przedsięwzięć i środków produkcji, chociaż trzeba przyznać, że kredyty w roku bieżącym nie będą tanie. Znamienne jest jednak, że wszystko to odbywać się ma w trudnych warunkach gospodarki rynkowej i bez ingerencji państwa w system cen zarówno produktów rolnych, jak i środków produkcji. Rząd przewiduje jedynie możliwość udziału państwa w kształtowaniu relacji popytu i podaży na rynku rolnym za pośrednictwem agencji rynku rolnego, której działalność jest pilnie oczekiwana.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#JanKozłowski">W zamierzeniach rządowych nie mniej ważna jest demonopolizacja instytucjonalnych struktur i otoczenia rolnictwa. Niestety odbywa się ona w sposób opieszały i oporny. Przykładem może tu być rządowy projekt dotyczący zniesienia związków wojewódzkich oraz central spółdzielczości. Sprawa ta ma niewątpliwie negatywny wpływ na zaopatrzenie wsi i rolnictwa, a także na zaopatrzenie miasta, na kształtowanie się nadmiernie wysokich cen i wydolność rynku rolno-przemysłowego. Utrzymywanie bowiem monopoli dezorganizuje rynek i szerzy drożyznę. Niezbędne są tu więc szybkie i konsekwentne działania rządu, także Sejmu i Senatu w zakresie ustawodawstwa i kontroli rządu.</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#JanKozłowski">W procesie przemian winno wziąć udział całe społeczeństwo. Nie może zabraknąć tu i nas rolników. Od naszej bowiem aktywności zawodowej i społeczno-politycznej wiele zależy. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#ZofiaKuratowska">Poproszę teraz Pana Senatora Bembińskiego, następny będzie senator Chodkowski.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#ZofiaKuratowska">Może nim zabierze głos senator Bembiński, ja chciałabym powiedzieć, jaki w tej chwili widzimy plan przebiegu naszego posiedzenia, bo już wyczuwam duże zmęczenie wśród senatorów, taki szum się robi, który utrudnia słuchanie.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#ZofiaKuratowska">Ze względu na konieczność zjedzenia kolacji przez osoby zamiejscowe musimy skończyć nasze obrady dziś przed 21.00. W tej chwili przystąpiliśmy jak gdyby do takiego bloku głosów dotyczących spraw polityki rolnej. To już rozpoczął senator Kozłowski, ale już przedtem takie głosy były. Jest to jeszcze razem z senatorem Bembińskim 4 głosy. Później chciałabym prosić członków rządu obecnych na sali, przedstawicieli rządu o odpowiedzi na pytania, które tutaj dzisiaj padły. Dlatego że z tego, co wiem, jutro mogą być na tej sali inne osoby, no a przecież tych pytań nie będziemy powtarzać. A resztę debaty, bo mamy jeszcze zapisanych poza tymi, o których powiedziałam, 10 osób, przeniesiemy na jutro.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#ZofiaKuratowska">Bardzo proszę, Pan Senator Bembiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#StefanBembiński">Panie Marszałek! Panie, Panowie!</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#StefanBembiński">Pragnę wytłumaczyć to, co przedtem mówiłem o rozgraniczeniu i przeniesieniu tych spraw rolnych na dzień jutrzejszy. Otóż doskonale zdaję sobie sprawę, rozumiem, że jest integralność całkowita spraw gospodarczych w kraju. Niemniej jednak ze względu na ważność tych spraw postawiłem ten wniosek. Że stało się tak, jak się stało, jestem zadowolony. Siedzę głęboko w zagadnieniach gospodarczych przemysłu spożywczo-rolnego, prócz tego jestem z pnia rolników, a z drugiej strony, według nie tylko moich spostrzeżeń, sprawy rolne, sprawy wyżywienia kraju nie są doceniane. Uważam, że sprawy rolne nie mogą być traktowane tak ot jak sprawy każdego innego segmentu, jeśli można użyć tego wyrażenia, gospodarki kraju. To jest niesłychanie ważna dziedzina gospodarki, to jest wyżywienie narodu, to jest sprawa niejednokrotnie nie rolników, ale konsumentów i dlatego ta sprawa jest tak niesłychanie ważna w moim przekonaniu.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#StefanBembiński">Jak już wspomniałem, to jest sprawa wyżywienia narodu. W czasie ostatnich spotkań w terenie, które są teraz bardzo nasilone, czyli, jak to niektórzy z sarkazmem mówią, w tym buszu spotkałem się z obywatelskim, jakże mądrym społecznym myśleniem rolników, tych młodych szczególnie, którzy po moich argumentach z zamyśleniem smutnym powiedzieli: my jakoś ten rok przeżyjemy, ale co będzie w mieście? A więc społeczne podejście do sprawy.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#StefanBembiński">Już teraz w niektórych gałęziach produkcji rolnej, w pierwszym rzędzie tych, które wymagają ogromnych nakładów pieniężnych, koszt własny produktów jest tak wysoki, że cena produktu jest poza możliwością już teraz, poza możliwością nabycia przez przeciętnie zarabiającą rodzinę. Do tych produktów należą w tej chwili np. produkty drobiarskie, warzywa przyspieszone, no i, cóż tu mówić, one będą w najbliższym czasie nieosiągalne ze względu na to, że, tak jak tu się wspominało, coraz więcej szklarni jest już wyłączanych z produkcji, są zamrażane. Coraz więcej kurników już nie produkuje, bo aby produkować w 10-tysięczniku tak zwanym, tzn. w kurniku o obsadzie 10 tysięcy niosek jajek spożywczych, to trzeba około 90 milionów. Proszę pomyśleć, że aby te 90 mln zł pożyczyć, to od każdego miliona złotych trzeba już w styczniu zapłacić 400 tysięcy, o ile się nie mylę, złotych procentu. Kto to wytrzyma? A wśród producentów nie ma jeszcze, przynajmniej bardzo mało jest takich, którzy produkować będą za własne pieniądze.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#StefanBembiński">Należy pamiętać o tym, że działamy w warunkach ciągle zmieniających się, że piękne teoretyczne założenia programu, za którym stoimy, pragniemy stosować do żywego organizmu społeczeństwa. Dlatego te nożyce między teorią a praktyką w terenie coraz bardziej się rozwierają. I to może być nieszczęściem.</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#StefanBembiński">Otrzymałem wczoraj telefoniczną wiadomość ze swego województwa. W tymże województwie do dnia wczorajszego wyrejestrowano 400 ciągników, rolnicy wyrejestrowali. Dlaczego? Dlatego, że opłaty tylko podatku drogowego, o ile wiem, tak mi mówiono, to jest około 200 tys. zł. Rolnicy mogli wyrejestrować, bo pracują w polu, na drodze się nie pokażą. Ale dla Skarbu Państwa to chyba jest bardzo źle, bo te 400 ciągników wniosłyby do Skarbu Państwa około 80 mln zł. To jest tylko jedna mała sprawa. Proszę to pomnożyć przez ilość województw. Do tego dojdą jeszcze samochody dostawcze, ja np. też wyrejestrowałem swój dostawczy samochód. Mnie się wydaje, że państwo na tym straci. Czy nie lepiej było zmniejszyć tę opłatę i wziąć trochę mniej, ale wziąć? Więc mnie się wydaje, że tutaj nie możemy też teoretyzować, chodzić w obłokach, tylko kupić kilka par butów terenowych, ciepłą odzież i w ten busz, w teren, poznać, co się dzieje w kraju, powiązać praktykę z teorią. To jest, mnie się wydaje, w tej chwili najważniejsza sprawa.</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#StefanBembiński">Proszę państwa, dla swego rejonu śniły mi się tanie domki. Domy z tworzyw sztucznych. Od Ameryki otrzymałem wiadomość: rezygnują. Dziś w czasie przerwy nawiązuję kontakt z Izbą Handlowo-Przemysłową tych przedsiębiorstw zagranicznych, tam na Krakowskim Przedmieściu, i powiadają mi: jest zastój całkowity, nikt nowy nie kwapi się z otwieraniem nowego jakiegokolwiek przedsiębiorstwa z kredytem zagranicznym. Ma się rozumieć pod kredytem zagranicznym rozumiemy maszyny i technologie, te dwie podstawowe sprawy.</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#StefanBembiński">Ja nie widzę osobiście żadnych możliwości uaktywnienia gospodarstwa w przemyśle rolno-spożywczym w najbliższym okresie. Nie widzę żadnych bodźców. Rolnik, który produkuje na skalę handlową, w tych przynajmniej dziedzinach, które ja tu wymieniłem, bo proszę sobie tylko pomyśleć, cieplarnie, które mają, tak fachowo powiadam, około 1500 metrów powierzchni uprawnej brutto, to jest małe przedsiębiorstwo, to przedsiębiorstwo potrzebuje 220 do 250 ton węgla. Proszę pomnożyć: tona węgla w tej chwili zda je się kosztuje 170 tys. zł. Jaki to jest ogromny kapitał, kto sobie na to może pozwolić? Jest bardzo źle w niektórych dziedzinach rolnictwa i mnie się wydaje, że dotacja państwowa w tych dziedzinach, a więc dotacja trafiająca bezpośrednio do producenta, nie do tego, kto sprzedaje już te produkty, jest sprawą zasadniczą.</u>
          <u xml:id="u-55.8" who="#StefanBembiński">Jeszcze raz na zakończenie pragnąłbym zwrócić uwagę: rolnictwo to jest w tej chwili sprawa ważna przede wszystkim dla narodu, dla konsumenta, a nie dla rolnika, bo on przetrzyma.</u>
          <u xml:id="u-55.9" who="#StefanBembiński">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-55.10" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#ZofiaKuratowska">Bardzo proszę Senatora Chodkowskiego, następny będzie senator Woźnica.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#JanChodkowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#JanChodkowski">Właściwie pan senator Wende uprzedził mnie protestując przeciw dotacjom do rolniczych spółdzielni produkcyjnych, PGR-ów, kółek rolniczych, a ponieważ zrobił to bardzo dobrze, ja Chciałbym tylko dodać, że po wykreśleniu art. 15 w Konstytucji, na podstawie którego państwo miało obowiązek w szczególny sposób traktować te jednostki, kiedy mówimy o gospodarce rynkowej, na ponad 320 mld zł nie możemy się zgodzić. Gospodarstwom tym zostanie i tak sporo przywilej polegających na hurtowym zakupie nawozów, paliw, środków ochrony roślin, uprawie zbóż nasiennych, zakupie najnowocześniejszych maszyn itd.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#JanChodkowski">Sprawa druga, to pieniądze, które mają być przeznaczone na wojewódzkie ośrodki postępu rolniczego. Jednostki te w obecnej swojej formie nie będą spełniać swoich zadań. Wymagają gruntownej reorganizacji. Gospodarstwa wojewódzkiego ośrodka postępu rolniczego muszą być dla całego województwa przykładem taniego osiągania wysokich plonów, a twarde reguły gry rynkowej postawią przed doradztwem zupełnie inne zadania.</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#JanChodkowski">Można w tej dziedzinie bardzo dużo zaoszczędzić. Ja nie jestem jakimś szczególnym wrogiem spółdzielni produkcyjnych, WOPR-ów, PGR-ów czy kółek rolniczych, ale wydaje mi się, że powstała na rynku żywnościowym specyficzna sytuacja. Rolnik, żeby dużo produkować, musi mieć do tego jakieś zachęty. Główne z nich to artykuły, które rolnik chciałby kupić albo dobre ceny za jego produkty. Do kupienia nie ma nic, zostają ceny. Płacąc dobrą cenę rolnikowi za surowiec, który oddamy monopoliście do przerobu i monopoliście do sprzedania, otrzymamy produkt, którego mieszkaniec miasta nie kupi, bo nie będzie go na to stać. Powstaje sytuacja bez wyjścia. Rolnicy będą ograniczać hodowlę, a w warunkach rynkowych produkty żywnościowe będą drożeć. Proponuję, aby pieniądze przeznaczone na dotacje dla wymienionych instytucji przeznaczyć na uruchomienie bodźców dla rolnika, polegających na imporcie lub zwiększeniu produkcji artykułów poszukiwanych przez rolników.</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#JanChodkowski">Sytuacja na wsi jest poważna. Rolnicy cieszą się ze zmian politycznych, popierają rząd pana premiera Mazowieckiego, ale po doświadczeniach ostatnich miesięcy, gdy miejscowe punkty skupu nie chciały kupować żywca wieprzowego czy wołowego, gdy reforma w spółdzielniach mleczarskich zaczyna się od zwalniania wozaków i zamykania niektórych punktów skupu mleka, gdy wicepremier Janicki mówi o cenach minimalnych, a wicepremier Balcerowicz mówi, że cen minimalnych nie będzie, często pytają, czy rząd pana premiera Mazowieckiego potrzebuje naszej żywności czy nie. I kiedy naprawdę weźmie się za tych, którzy tam na dole reformują życie po dawnemu.</u>
          <u xml:id="u-57.5" who="#JanChodkowski">Rolnicy byliby wdzięczni, aby ktoś za przykładem ministra Kuronia w telewizji zaczął w zrozumiały sposób mówić o rolnictwie i rynku żywnościowym; aby ktoś wyjaśnił uczciwie społeczeństwu, że wysokie ceny artykułów to nie pazerność rolników, a pazerność monopolistów. Argumenty są proste. Z jednego kilograma żyta wychodzi około jednego kilograma chleba plus otręby, które kiedyś rekompensowały przemiał tego żyta. Kilogram żyta kosztuje około 600 zł, a kilogram nieco ulepszonego chleba kosztuje w niektórych miastach około 6 tys. zł, różnica chyba jest wyraźna.</u>
          <u xml:id="u-57.6" who="#JanChodkowski">Niezupełnie godziłbym się z tymi wypowiedziami, które żądają dotacji i w tych dotacjach widzą rozwiązanie sprawy żywności. Ja boję się, że dotacje ewentualnie skierowane w tym kierunku i nie dopilnowane zbyt dobrze pójdą po prostu znowu do kieszeni monopolisty. Należy jak najbardziej uprościć i skrócić drogę żywności ze wsi do miasta, a środków produkcji z miasta do wsi.</u>
          <u xml:id="u-57.7" who="#JanChodkowski">Nie rozumiem na przykład, dlaczego w tej chwili Zakłady Azotowe w Puławach nie chcą sprzedać rolnikowi indywidualnemu nawozów sztucznych, który chciałby kupić przypuśćmy 20 ton jednorazowo. Nie rozumiem tego. Mówią, że nawozami sztucznymi może handlować tylko Agrochem, a przewoźnikiem nawozów sztucznych może być tylko PKS Puławy. I tłumaczą się, że saletra amonowa jest materiałem łatwopalnym. Proszę państwa, rolnik dłużej ma do czynienia z saletrą amonową na co dzień niż Zakłady Azotowe w Puławach, bo oni tę saletrę produkują kilka godzin, a rolnik ją wozi z GS-u, ją sieje, ją rozbija itd. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-57.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#ZofiaKuratowska">Bardzo proszę Pana Senatora Woźnicę, następny będzie senator Żurawski.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#ZofiaKuratowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#ZofiaKuratowska">Znaczna część społeczeństwa przerażona jest chaosem, jaki nawiedził teren gospodarki żywnościowej. Od pół roku przeprowadza się ostry sprawdzian z funkcjonowania gospodarki rynkowej. Na bardzo surowy egzamin, surowy wobec przygotowania, poprzedni rząd wybrał drażliwy, delikatny, a zarazem decydujący dla bytu narodu obszar gospodarki żywnościowej. Polityka urynkowienia jest coraz bardziej konsekwentnie realizowana przez rząd obecny. Rolnictwo znalazło się po raz kolejny w okresie 45 lat w pętach. W latach pięćdziesiątych w pętach ortodoksyjnego komunizmu, zakończonego Poznaniem, a następnie Gdańskiem 1970 roku. Obecnie w okowach oderwanego od rzeczywistości książkowego liberalizmu, polegającego na zupełnym braku chęci państwa do interwencji w gospodarce. Nie można bezkrytycznie stosować zasad liberalizmu gospodarczego w oderwaniu od konkretnych warunków, od określonej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#ZofiaKuratowska">Urynkowione, pozbawione poparcia państwa rolnictwo znalazło się w otoczeniu swoistych decydentów, spółdzielczych i państwowych monopoli. Jakie są skutki tej polityki? Rolnik ma trudności ze sprzedażą swoich płodów rolnych. Jeśli sprzeda, to nie zawsze może uzyskać w terminie zapłatę. Jest to istotne ze względu na galopujące ceny.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#ZofiaKuratowska">Brak dotacji powoduje, że żywność jest droga. Znacznie spadło spożycie, w tym nabiału, co ujemnie wpływa na zdrowie, a przede wszystkim na rozwój dzieci, które powoli odzwyczajają się od spożywania pełnego mleka.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#ZofiaKuratowska">Pojawiła się sztuczna nadprodukcja. Prezes jednej ze spółdzielni w województwie zamojskim, gdzie cena skupu mleka jest najniższa w kraju, bo około 350 zł za litr, powiedział do rolników molestujących go, aby otworzono wreszcie wykończoną zlewnię, wykończoną, świeżo zbudowaną, ale nie uruchomioną. Odpowiedział: ja nie potrzebuję waszego mleka.</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#ZofiaKuratowska">Olbrzymie wahania cen skupu, nowa sytuacja, do której rolnicy absolutnie nie są przyzwyczajeni, brak pewności, gwarancji choćby minimalnej opłacalności produkcji powoduje już bardzo wyraźny spadek hodowli. Przewiduję trudności na rynku mięsnym bardzo poważne za kilka miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#ZofiaKuratowska">Polityka mająca na celu doprowadzenie do bankructwa małych gospodarstw rolnych — zapewne w myśl znanej skądinąd zasady: duże jest piękne — jest bardzo niebezpieczna. Te gospodarstwa przecież produkują i to produkują tanio, przy niewielkim zużyciu nawozów sztucznych (stosują nawożenie naturalne) i niewielkim zużyciu środków ochrony roślin (prowadzą walkę z chwastami metodą mechaniczną). Uważam, wbrew obiegowej opinii, że te małe gospodarstwa utrzymają się. Wprawdzie będą wegetować, ale się utrzymają. Tylko pytanie — jaki my, społeczeństwo będziemy mieli zysk z tej wegetacji. Przystosują się one do zmienionych warunków, poświęcą się uprawom bardziej pracochłonnym. Ci ludzie po prostu zostaną do tego zmuszeni, w mieście ich nikt nie przyjmie, występuje tam przecież istotny brak mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-58.9" who="#ZofiaKuratowska">W niebezpieczeństwie znajdują się większe gospodarstwa rolne, zużywające dużo paliw i energii, zużywające wielkie ilości nawozów i środków ochrony roślin. Gospodarstwa duże, często specjalizujące się w określonej produkcji, którym trudno się będzie przeprofilować, ze względu choćby na specyfikę posiadanych maszyn, specjalne maszyny. Będą te gospodarstwa bardzo wrażliwe na koniunkturalne wahania wolnego rynku. W takiej sytuacji znajdują się już obecnie gospodarstwa hodowlane.</u>
          <u xml:id="u-58.10" who="#ZofiaKuratowska">W obliczu katastrofy, która zawisła nad gospodarką żywnościową, konieczne jest danie chłopom choćby minimalnych gwarancji w postaci interwencyjnego skupu płodów rolnych. Rząd zamierza stworzyć — jak wiemy — agencję rynku rolnego. Chodzi o to, aby to była instytucja prężna, szybko reagująca.</u>
          <u xml:id="u-58.11" who="#ZofiaKuratowska">Choć nie jestem zwolennikiem dotacji, ale ograniczenie popytu na nawozy sztuczne grozi, że fabryki nawozów sztucznych staną. Dlatego też wypowiadam się za dotowaniem podstawowych nawozów sztucznych. Jak wiemy, w drugiej połowie roku rząd zamierza zupełnie zaprzestać tych dotacji. A więc powinny być dotowane podstawowe, jednoskładnikowe nawozy azotowe, podstawowe jednoskładnikowe nawozy fosforowe i nawozy potasowe.</u>
          <u xml:id="u-58.12" who="#ZofiaKuratowska">Konieczne jest utrzymanie cen paliw na określonym, nie drenażowym poziomie. Ktoś musi ponadto rolnikom w przystępny sposób wyjaśnić trudności w gospodarce, przyczyny tych trudności. Wieś nie rozumie polityki rządu. Należy przedstawić perspektywy i dać gwarancje. Jak do tej pory senatorowie i posłowie muszą wyjaśniać wyborcom założenia polityki rządu, które są często niezgodne z naszymi poglądami. A przecież rząd ma określone, odpowiednie środki propagandy, dlaczego ich nie wykorzystuje?</u>
          <u xml:id="u-58.13" who="#ZofiaKuratowska">Jak zdobyć pieniądze na dotacje do środków produkcji rolnej, o których mówiłem, bądź pieniądze na dotacje do żywności? Projekt budżetu państwa na rok 1990 przewiduje m.in. dotacje do międzymiastowych przewozów pasażerskich PKP i PKS. Łączna kwota tych dotacji to 3 bln 991 mld zł. Gdy rząd Grabskiego w 1924 roku zwalczał inflację, dochody z PKP w istotny sposób mu w tym pomogły. Kolej przynosiła wtedy dochody, obecnie PKP się dotuje, w tym i przewozy pasażerskie. Uważam, że dotowanie usług w postaci międzymiastowych przewozów pasażerskich, z których przeciętny obywatel korzysta kilkanaście razy w roku, oczywiście z wyjątkiem dojazdów do pracy, jest nieporozumieniem w sytuacji, gdy spożycie drogich artykułów żywnościowych spadło, znacznie spadło, zagrażając kondycji biologicznej narodu. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-58.14" who="#komentarz">(Pojedyncze oklaski).</u>
          <u xml:id="u-58.15" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Głos ma senator Antoni Żurawski. Ostatnim mówcą dzisiaj będzie senator Maciej Krzanowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#AntoniŻurawski">Pani Marszałek! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#AntoniŻurawski">Żyjemy w okresie ogromnych przemian, wszyscy niepokoimy się o jutro. Jakie ono będzie? Społeczeństwo w wyniku narzuconego wbrew jego woli systemu przeżywa kryzys moralny i gospodarczy. Odebrano godność i sens pracy ludzkiej. Pozbawiono nas samodzielności i przedsiębiorczości. Budowanie raju doprowadziło społeczeństwo do nędzy. Rodzina na skutek systemowych działań znalazła się w wielkim zagrożeniu. Rząd w spuściźnie przejął gospodarkę kraju w katastrofalnym stanie. Każda dziedzina życia wymaga wsparcia.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#AntoniŻurawski">Niemożliwością staje się sprostać wszystkim potrzebom naraz. Różnych dóbr może brakować, z wyjątkiem chleba. W programie reformy gospodarczej nie ma klarownej wizji, gdy chodzi o rolnictwo. Rolnik w dalszym ciągu musi walczyć o przetrwanie. I tu odwołam się do wskazań męża stanu, jakim niewątpliwie był Prymas Tysiąclecia. Wskazywał on, że przemysł winien tworzyć dla potrzeb rolnictwa, kraju wybitnie rolniczego, a nie przemysł dla przemysłu. Jego Świątobliwość Jan Paweł II upomina się o polskiego rolnika mówiąc, że nie może on walczyć o przetrwanie. On musi żyć normalnie. 45 lat socjalizowania wsi w efekcie doprowadziło do tzw. pustej ściany wschodniej i pustej ściany zachodniej. Zaczynam obawiać się, czy aby nie opustoszeje teraz środek. Czego nie udało się dokonać czerwonym czy czasami nie dokonają różowi? Oby tak się nie stało.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#AntoniŻurawski">Mimo stałego drenażu wsi z inteligencji uważam, że społeczność ta w tych tak anormalnych warunkach może stanowić bazę dla podjętej reformy, na której może się dokonać przemiana systemowa, przejście do urynkowienia. Rolnik cały czas kierował się zdrową ekonomiką, dlatego przetrwał. Wokół wsi wytworzono atmosferę, że jest pazerna, egoistyczna, że widzi tylko swój interes. Jest to fałszywa opinia. Występują tu prawa rynkowe, co jest normalne. Wieś zawsze dawała wyraz ogromnego oddania dla ojczyzny. Rolnik daje siebie ojczyźnie co dzień swoją ciężką i zawsze sensowną pracą, a tak bardzo utrudnianą i zohydzaną. Wieś powinna łagodzić bezrobocie, które niechybnie powstanie. W wyniku bezmyślnego działania monopolistów, skostniałych struktur biurokratycznych, może powstać znaczne bezrobocie w środowisku wiejskim. Tak jak całe społeczeństwo, tak i wieś oczekuje prawdy, sprawiedliwości i poszanowania godności ludzkiej. Wieś nie może być karana za trwanie. Dlatego też mam nadzieję, że rząd uczyni wszystko, aby pomóc dźwignąć się wsi. Jestem zobowiązany zasygnalizować Wysokiej Izbie i rządowi, że wieś jest zdeterminowana. Region leszczyński, który mam zaszczyt reprezentować, rolnicy słynący z wielkiej pracowitości i gospodarności, zaczynają likwidować stada podstawowe — trzody, krowy oraz masowo likwidują cielęta, po prostu wyrzynają. Taki stan rzeczy może w krótkim czasie mieć tragiczne następstwa.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#AntoniŻurawski">Przy okazji pragnę również zwrócić uwagę, że sprawy ekologii potraktowane są raczej marginalnie, a przecież czysta woda, czyste powietrze to zdrowa żywność i zdrowotność społeczeństwa, sprawa o zasadniczym znaczeniu. Region nasz zatruwany jest systematycznie przez hutę Głogów. Tutaj spada na głowy mieszkańców cała tablica Mendelejewa.</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#AntoniŻurawski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chcę też poruszyć temat programu telewizji w okresie działalności rządu, który tak gorąco popieraliśmy i chcielibyśmy nadal popierać. Chcielibyśmy przecież, aby telewizja utrzymywana za nasze pieniądze dawała nam możliwość spotkania z tym, co piękne i dobre, godziwą rozrywką, po trudnościach tak ciężkiego dzisiaj życia, aby również była pomocą, a nie przeszkodą w wychowaniu naszych dzieci. Wychowawcy, matki i ojcowie niepokoją się polityką kulturalną naszego prezesa Komitet do Spraw Radia i Telewizji, pana Andrzeja Drawicza. Wprowadzono wprawdzie pół godziny programu katolickiego, ale cały program zawiera więcej treści obrażających moralność chrześcijańską niż program telewizyjny w czasach prezesury pana Urbana. Pokazuje się sceny z filmów nocą, i to te najbardziej drastyczne, na 5 minut przed „dobranocką”, kiedy wszystkie dzieci siedzą przed telewizorami. Filmy ilustrujące piosenki młodzieżowe, przesycone niezdrowym erotyzmem, można obejrzeć nawet wczesnym popołudniem. Nowe kierownictwo telewizji nie omieszkało przywrócić cyklu „Literatura i eros”, a na wspaniałe filmy, jak Jezus z Nazaretu, film o dużych wartościach wychowawczych, żałuje się pieniędzy. Zapytuję, na kogo chcemy wychować nasze dzieci? Czy odrzucenie norm moralnych w życiu społecznym przyspieszy wyjście z kryzysu? Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-59.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Poproszę Pana Senatora Krzanowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#MaciejKrzanowski">Pani Marszałek! Panie i Panowie! Ja króciutko o kilku różnych zupełnie sprawach.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#MaciejKrzanowski">Pierwsza: chciałem zwrócić uwagę na to, że takie ogromne larum na temat podatku wszystkich, którzy coś produkują, czy rzemieślników czy rolników, na pewno w jakimś stopniu wynika ze znacznego kontrastu w stosunku do tego, co płacili w zakresie podatku dochodowego w 1989 roku, który to podatek dochodowy był obliczony według dochodów przewidywanych na rok 1988, a między styczniem 1989 a grudniem 1989 roku ceny wzrosły tak znacznie, że nawet był projekt ministra Finansów, ażeby ten podatek dochodowy zacząć obliczać już według tych cen nowych. Ale ponieważ prawo nie działa wstecz, wobec tego żeśmy się tutaj, w tej izbie nie zgodzili na to. W każdym razie wszyscy ci, którym się wy da je, że będą za dużo płacić w 1990 roku, powinni sobie w cichości ducha pomyśleć, że płacili za mało w 1989 roku. Podobnie wszyscy ci, którzy płacili procenty od kredytów w 1989 roku, byli dotowani, bo przecież inflacja była znacznie większa niż te procenty od kredytów.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#MaciejKrzanowski">Trzecia sprawa: ci, którzy mają zaciągać pożyczki. W tej chwili rzeczywiście ten procent za styczeń będzie niezwykle wysoki, ale prawdopodobnie, jeżeli się uda Balcerowiczowi to, co planuje, to już w czerwcu, w lipcu ten procent będzie znacznie mniejszy, będzie normalnym procentem dlatego, że ten procent będzie zależał od stopy inflacji, więc jeżeli będzie 3-procentowa inflacja, to przypuszczam, że ten procent będzie wynosił 4–5. W gorszej sytuacji są ci, którzy już płacą, którzy wzięli kredyty wcześniej, ale ci mogą skapitalizować ten kredyt, włączyć go w ciężar długu swojego, od którego będą potem płacili procent mniejszy.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#MaciejKrzanowski">Oczywiście, że są to wszystko rozwiązania niemiłe, ale mnie się zdaje, że wszyscy z państwa, którzy rozmaite wynajdują nieszczęścia potencjalne, zapominają, że my siedzimy na pogorzelisku. To nie jest normalna sytuacja. Co tu porównywać z Ameryką? Jesteśmy zniszczeni. Wiemy o tym, że musi o 20% spaść spożycie. Jeżeli ono nie spadnie przypuśćmy w danej dziedzinie gospodarki, znaczy wśród ludzi na przykład pracujących w rolnictwie, gdzie indziej będzie musiało spać jeszcze więcej. Po prostu trzeba to przetrzymać. To jest pół roku, może 9 miesięcy, potem będzie powoli lepiej. I trzeba, mówiłem tutaj chyba tydzień temu, sobie zdawać sprawę z tego, że jesteśmy w stanie walki wielkiej o niepodległość ekonomiczną, a w okresie walki nie myśli się o tym: proszę mi dać dobre odżywienie, dobre ubranie. Warunki frontowe to najgorsze warunki.</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#MaciejKrzanowski">Natomiast czego mi rzeczywiście brakuje w programie? Oszczędności w zakresie administracji publicznej. Wydaje mi się, że o ile są mechanizmy w tej reformie, które nie pozwolą na to, żeby za parę miesięcy był choćby jeden niepotrzebny człowiek w przedsiębiorstwie, w fabryce, tak nie ma żadnych mechanizmów prócz tych, które zadziałają może w drugim półroczu, że po prostu na tyle spadną podatki, bo tyle będzie bankructw, że nie będzie czym tym urzędnikom płacić. Najlepszym symptomem, że te sprawy minister Finansów jak gdyby odpuścił, jest to, że dla Centralnego Urzędu Kontroli Publikacji i Widowisk zaproponował tyle samo etatów, chyba 492, jak w roku ubiegłym, chociaż każde dziecko wie, że przecież zakres zadań tego urzędu znacznie zmalał. Inna sprawa, że rzeczywiście już są protesty, sejmowa Komisja Kultury i Środków Przekazu w ogóle zakwestionowała sens istnienia tego urzędu, daję to jako przykład, na tym przykładzie widać, że zupełnie Ministerstwo Finansów nie interesowało się tą dziedziną wydatków.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#MaciejKrzanowski">Teraz ostatni już punkt, to jest pewne krytyczne odniesienie się do uwag naszej komisji. Kwestionuje się tam wydatki na kaskadę Wisły. Nie bardzo rozumiem, dlaczego. Po pierwsze, jest ona potrzebna, bo mamy deficyt wody. Po drugie, w okresie czekającego nas bezrobocia, zawsze w okresie bezrobocia forowało się prace publiczne, a to jest właśnie przykład prac, które przy stosunkowo małym nakładzie środków mogą być realizowane. Dlatego uważam, że należy kaskadę Wisły realizować. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi. Na deser niejako, czyli na koniec naszej dzisiejszej części posiedzenia proszę o zabranie głosu Pana Marszałka Wielowieyskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#AndrzejWielowieyski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#AndrzejWielowieyski">Podejmujemy dziś niezwykle odważne zadanie, ponieważ chcemy ocenić i zaakceptować budżet państwa, a także inne związane z nim dokumenty określające naszą politykę gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-63.2" who="#AndrzejWielowieyski">Mamy przed sobą wiele niewiadomych, równocześnie wiemy, czego chcemy, ale aby zrealizować ten podstawowy cel zrównoważenia gospodarki, wyjścia z kryzysu i podjęcia zadań rozwojowych, konieczna będzie elastyczność, konieczne będzie szybkie reagowanie, krótko mówiąc, sprawne sterowanie gospodarką przez rząd. I w tym zakresie musimy mu pomóc. Musimy go wyposażyć w odpowiednie prerogatywy, w odpowiednie możliwości działania. Jednakże nie oznacza to, abyśmy mieli wyłączyć parlament z czuwania nad prawidłowym gospodarowaniem w Polsce i nad prawidłowym wykonaniem ustaw, uchwał i ustaw dotyczących naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-63.3" who="#AndrzejWielowieyski">Stąd konieczność pewnych poprawek w przedłożonym nam projekcie i stąd propozycje przedłożone przez Komisję Gospodarki Narodowej Senatu. Chcę powiedzieć parę słów o artykule 2, a zwłaszcza o ust. 5 artykułu 2, który przewiduje upoważnienie dla Rady Ministrów dokonywania w ciągu roku zmian w dochodach i wydatkach budżetu centralnego właśnie w związku z tymi niewiadomymi, które mogą pojawić się, z nowymi czynnikami, które mogą korygować budżet.</u>
          <u xml:id="u-63.4" who="#AndrzejWielowieyski">W tym zakresie Komisja Gospodarki Narodowej w punkcie IV swojego projektu stanowiska Senatu proponuje konkretny zapis: mianowicie podjęcie w trzecim kwartale przez Sejm weryfikacji możliwości budżetowych rządu do końca roku i skorygowanie poziomu wydatków na poszczególne działy i części budżetu. Sądzę, że nie można pozostawić wyłącznie Radzie Ministrów całej odpowiedzialności za korygowanie zwłaszcza poziomu wydatków w tej niesłychanie złożonej, trudnej sytuacji. Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia naszej izby proponuje tutaj, aby wprowadzić ograniczenia w tym zakresie, aby pułap wydatków był nominalnie określony niezbędnym poziomem rzeczowych potrzeb, żeby te rzeczowe potrzeby, których zaspokojenie jest zagwarantowane w ustawie budżetowej, były realizowane. Ja nie ośmieliłbym się tak postawić zadania, bo nie wiemy jak będzie. Natomiast musimy sprawdzić, jak będzie, i nie możemy z siebie zdjąć odpowiedzialności za to. I w tym zakresie czuję się zmuszony do pewnej polemiki z panem Marszałkiem Stelmachowskim, który kierując się, jak sądzę, tą samą troską co Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia i tą, którą ja się kieruję, zaproponował nam, abyśmy wprowadzili klauzulę, wprowadzili warunek do tego fragmentu projektu ustawy budżetowej, aby Rada Ministrów miała możliwość dokonywania tych zmian pod warunkiem, że będą zachowane proporcje. Otóż wydaje mi się, że tak sprawy postawić nie możemy. Dlatego że w zmienionej sytuacji być może trzeba będzie zmienić proporcje.</u>
          <u xml:id="u-63.5" who="#AndrzejWielowieyski">Ja w tej chwili wypowiadam mój pogląd, być może będzie to pogląd wielu z nas, że na przykład można sobie wyobrazić ten priorytet dzisiaj jako priorytet pomocy społecznej, z kolei zdrowia, z kolei oświaty, z kolei kultury, z kolei administracji. Można tu wprowadzić jakieś korekty, natomiast prawdopodobnie będziemy bronić jakiegoś priorytetu, a nie proporcji raz na zawsze przyjętej. Ale jeżeli trzeba by ograniczyć coś w jakimś zakresie, to pomocy społecznej chyba będziemy bardziej bronić nawet niż kultury, a zwłaszcza niż administracji.</u>
          <u xml:id="u-63.6" who="#AndrzejWielowieyski">Tak więc zabrałem głos i podejmuję tę sprawę, aby obronić klauzulę, którą przewidujemy w naszym projekcie stanowiska, aby w trzecim kwartale Sejm dokonał weryfikacji możliwości budżetowych do końca roku i skorygował poziom wydatków na poszczególne działy i części, aby natomiast nie wprowadzać tutaj klauzuli proporcjonalności wydatków na różne zadania. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panu Marszałkowi.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#ZofiaKuratowska">Proszę państwa, przedtem zapowiedziałam, że członkowie rządu obecni na sali odpowiedzą na zadane dziś pytania. Na wniosek pana ministra Misiąga przeniesiemy to na jutro ze względu na to, że rząd musi mieć pewne informacje, musi zebrać pewne informacje, których nie może mieć od razu. Były tutaj pytania bardzo specjalne, bardzo szczegółowe, na przykład dotyczące polityki zagranicznej.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#ZofiaKuratowska">Chcę uprzedzić wszystkich państwa, że został nam na jutro kawał dużej roboty, że jeśli chodzi o listę mówców na temat ustawy budżetowej, to mamy 10 osób, nie licząc senatora Józefiaka, który w imieniu Komisji Gospodarki Narodowej ustosunkuje się do uwag tu wypowiedzianych przez senatorów. Pewnie dojdą jeszcze jakieś głosy tych rolników, których dzisiaj na sali nie było, tak że mamy jeszcze sporą debatę.</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#ZofiaKuratowska">Dzisiaj nie udało nam się, poza pierwszym punktem, to znaczy sprawą Trybunału Konstytucyjnego, uchwalić żadnego stanowiska. To nic dziwnego dlatego, że ten pakiet ustaw jest ze sobą, po pierwsze, ściśle połączony, po drugie są to ustawy niezwykłej wagi i nasze uchwały też mają wagę bardzo dużą. Natomiast dobrze jest, że odbyliśmy dużą debatę. Muszę podziękować tym z państwa, którzy utrzymywali dyscyplinę przemawiania, dyscyplinę czasową, takich osób było dzisiaj bardzo dużo, wobec czego zdążyło się wypowiedzieć bardzo wielu senatorów.</u>
          <u xml:id="u-64.4" who="#ZofiaKuratowska">Jutro plenarne posiedzenie Senatu rozpoczynamy o godzinie 10.00.</u>
          <u xml:id="u-64.5" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję państwu bardzo. Do jutra.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#StanisławObertaniec">Proszę jeszcze o chwilę uwagi. Jeszcze jest jedno ogłoszenie, jeżeli można, dla członków Komisji Gospodarki Narodowej: odbędzie się bezpośrednio teraz, zaraz po zakończeniu obrad, spotkanie w sali 101.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#StanisławObertaniec">I jeszcze drugi komunikat: w dniu 18 stycznia o godzinie 9.00 w sali 217 odbędzie się posiedzenie senackiej Komisji Konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#komentarz">‍(Wznowienie posiedzenia o godzinie 10 minut 05.)</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#komentarz">(Posiedzeniu przewodniczą Marszałek Senatu, Andrzej Stelmachowski i wicemarszałek Zofia Kuratowska.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#AndrzejStelmachowski">Proszę o łaskawe zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#AndrzejStelmachowski">Proszę państwa, jako pierwszy zapisał się do głosu jeszcze w ramach kontynuacji generalnej debaty... Proszę o spokój, wznawiamy obrady. Jako pierwszy zapisał się pan senator Edward Lipiec, a następnie w ramach już budżetowej debaty będzie pan senator Zbigniew Romaszewski. Głos ma senator Lipiec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#EdwardLipiec">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#EdwardLipiec">Wprawdzie wczoraj były podnoszone sprawy równego traktowania sektorów, niemniej chcę wrócić do tego zagadnienia, bo to dotyczy znacznej grupy osób. Mianowicie proponując dofinansowanie gospodarstw ogrodniczych PGR-owskich rząd uznaje, że produkcja szklarniowa jest nieopłacalna. Bo wiadomo, że opał, energia, nawozy, olej napędowy, środki ochrony roślin, cement, szkło i wszystkie inne środki do produkcji wzrosły kilkaset albo nawet kilka tysięcy procent. W związku z tym ta produkcja pod szkłem jest nieopłacalna. Jednocześnie mówi się w projekcie ustawy podatkowej, że jeden metr kwadratowy spod szkła wysokiego u rolników indywidualnych przynosi 30 tysięcy zysku. Nieporozumienie. Jeśli trzeba dofinansowywać, to znaczy, że nie przynosi zysku. Jestem człowiekiem wierzącym i cieszę się, że rząd wierzy w cuda, ale myślę, że w tej sytuacji cudów nie ma. Albo produkcja jest nieopłacalna, albo przynosi 30 tysięcy zysku.</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#EdwardLipiec">I następna sprawa. Żądamy w budżecie pieniędzy na wyprodukowanie samochodów dla tych ludzi, którzy dokonali przedpłat. Zgoda, to jest uczciwe. Ale jednocześnie rozprowadza się talony na te samochody. W tych dniach ludzie otrzymują talony na samochody. Nieporozumienie. Jeżeli z mojej kieszeni trzeba wyjąć pieniądze na dofinansowanie, to po co rozdawać talony?</u>
          <u xml:id="u-67.3" who="#EdwardLipiec">To ja tylko krótko, jeśli o te rzeczy chodzi.</u>
          <u xml:id="u-67.4" who="#EdwardLipiec">Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#AndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo. Głos ma z kolei pan senator Romaszewski. Następny będzie senator Zaskórski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#ZbigniewRomaszewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#ZbigniewRomaszewski">W materiałach, które zostały państwu dostarczone, mają państwo przedstawione stanowisko Komisji Praw Człowieka i Praworządności oraz Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych na temat budżetów resortowych. Przedmiotem naszej analizy było Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Ministerstwo Sprawiedliwości, Prokuratura Generalna, Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk oraz Urząd Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#ZbigniewRomaszewski">Analizując i dyskutując budżety tych resortów doszliśmy do kilku dosyć, powiedziałbym, w pewnych' punktach zasadniczych wniosków. Pierwsza sprawa, która wydaje się w tej chwili najważniejsza, jeżeli chodzi o budżet resortu spraw wewnętrznych, to jest sprawa sposobu przedstawienia tego budżetu. Otóż budżet Ministerstwa Spraw Wewnętrznych jest przedstawiony w taki sposób, że nie sposób jest wyróżnić budżetów poszczególnych jednostek organizacyjnych resortu. A w szczególności nie jesteśmy w stanie wydzielić z budżetu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych funduszy przeznaczonych na ochronę porządku publicznego i ściganie przestępczości, a więc budżetu Milicji Obywatelskiej, od funduszy przeznaczonych na sprawy bezpieczeństwa państwa, a więc budżetu służby bezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#ZbigniewRomaszewski">To jest, proszę państwa, bardzo, powiedziałbym, duża różnica, bo o ile społeczeństwo w pełni uznaje potrzebę ochrony porządku i zwalczania przestępczości, o tyle problem budżetu służby bezpieczeństwa jest przedmiotem bardzo szerokich kontrowersji. I w związku z tym ja uważam, że utrzymywanie tej formy przedstawiania budżetu praktycznie uniemożliwia analizę budżetu resortowego. To jest tzw. przedziwne materii pomieszanie, kiedy rzeczy spotykające się z poparciem społecznym, spotykające się ze zrozumieniem są przemieszane z rzeczami, które na to poparcie nie zasługują.</u>
          <u xml:id="u-69.4" who="#ZbigniewRomaszewski">Utrzymanie takiego stanu komisja uważa za wysoce niewłaściwe i w tym stanie rzeczy nie jesteśmy w stanie merytorycznie ustosunkować się do budżetu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-69.5" who="#ZbigniewRomaszewski">Wielokrotne wystąpienia na temat niedoinwestowania Milicji Obywatelskiej, które w zasadzie są niby na oko widoczne na ulicy, nie mogą spotkać się z naszym bardzo wyraźnym poparciem, ponieważ takiej pozycji w budżecie zwyczajnie nie ma. Wobec tego najpierw to trzeba podzielić, rozdzielić te funkcje budżetowe i dopiero wtedy możemy o czymś takim dyskutować.</u>
          <u xml:id="u-69.6" who="#ZbigniewRomaszewski">Trzeba powiedzieć, że nowe projekty ustawy o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych przedłożone nam przez ministra Pudysza przewidują rozdział resortu na milicję... na policję państwową i Urząd Ochrony Państwa, tym niemniej i tutaj pojawia się przeszkoda: jakoby ze względów oszczędnościowych, w co — muszę powiedzieć szczerze — wątpię, będzie trzeba utrzymać wspólne służby logistyczne, czyli utrzymać wspólny budżet. Ja uważam, że jest to rzecz niedopuszczalna.</u>
          <u xml:id="u-69.7" who="#ZbigniewRomaszewski">Proszę państwa, następną sprawą są sprawy może nie tyczące wyłącznie resortu spraw wewnętrznych, sprawy powiedziałbym bardziej generalne, ale uwidaczniające się w sposób bardzo wyraźny właśnie w tym budżecie. To jest sprawa przywilejów. Sprawa przywilejów to nie jest sprawa wyłącznie resortu spraw wewnętrznych. Odpowiednie przywileje ma MON, odpowiednie przywileje ma Urząd Rady Ministrów, odpowiednie przywileje mają również resorty produkcyjne, są to różne karty, różne deputaty zagwarantowane itd., itd.</u>
          <u xml:id="u-69.8" who="#ZbigniewRomaszewski">Z chwilą, kiedy przystępujemy do opracowywania polityki gospodarczej, której podstawą będzie rzeczywiście jedynie pieniądz i wynagrodzenie, utrzymywanie systemu przywilejów jest w sposób oczywisty niesłuszne i bardzo generalnie należy się zastanowić nad systemem przywilejów obejmującym najrozmaitsze resorty. Ale nasza uwaga skupiła się w tej chwili na resorcie spraw wewnętrznych, gdzie te przywileje są chyba najbardziej rozbudowane. Dotyczy to odrębnego lecznictwa, dotyczy to szeroko rozwiniętego budownictwa mieszkaniowego, ekwiwalentów mieszkaniowych itd., itd., itd.</u>
          <u xml:id="u-69.9" who="#ZbigniewRomaszewski">Ja myślę, że mogłoby to czekać do generalnych uregulowań w sferze ustawowej w ogóle wszystkich przywilejów, ale jest jedna sprawa, która budzi nasz szczególny niepokój, a mianowicie sprawa tak zwanego dodatku żywnościowego, tzw. dodatku „Z”. Otóż zgodnie z pragmatyką służbową ministerstwa, funkcjonariusze otrzymują dodatek żywnościowy według normy obejmującej — o ile pamiętam — 3200 kalorii i ten dodatek jest dopłacany każdemu funkcjonariuszowi i dziennie wynosił w grudniu 4050 zł. To na grudzień jest mniej więcej do każdej pensji każdego funkcjonariusza około 120 tysięcy. Nie warto by z tego robić problemu, bo właściwie indeksacja obejmowała wszystkie grupy pracownicze, ale mamy tutaj do czynienia z pewną bardzo swoistą indeksacją. Minister Finansów zapowiedział nam, że w styczniu indeksacja będzie wynosiła około 0,3% i będzie dalej malała. Natomiast tutaj mamy do czynienia ze stuprocentową indeksacją na przestrzeni całego roku. To znaczy sytuacja jest taka: ceny żywności rosną, dodatek jest naliczany według realnych cen i wypłacany co miesiąc funkcjonariuszom.</u>
          <u xml:id="u-69.10" who="#ZbigniewRomaszewski">To są bardzo poważne sumy. Jak poważne sumy stanowią w resorcie spraw wewnętrznych właśnie pewnego rodzaju przywileje, najlepiej można zilustrować tym, że w budżecie dodatek żywnościowy i umundurowanie stanowić będą 32,9%, podczas gdy płace jedynie 29,4, czyli więcej niż płace. No, oczywiście trudno dyskutować problem umundurowania, natomiast jeżeli chodzi o ten dodatek „Z”, to uważam, że jest to sprawa uregulowania poborów w resorcie spraw wewnętrznych, również zresztą w MON, zgodnie z powszechnie obowiązującymi w tym kraju zasadami. Tak rozumiem sprawiedliwość społeczną.</u>
          <u xml:id="u-69.11" who="#ZbigniewRomaszewski">Inną sprawą z dziedziny resortu spraw wewnętrznych, ale również Ministerstwa Obrony Narodowej, jest sprawa nieopłacania składek na ZUS. Resorty te składek na ZUS nie opłacają, a nie są to, proszę państwa, bagatelne sumy. Oczywiście, te składki muszą być zapłacone i w gruncie rzeczy jest wszystko jedno, czy one zostaną zapłacone z budżetu państwa jako dotacja dla ZUS czy też zostaną zapłacone jako składki ZUS-owskie z budżetu ministerstwa, tym niemniej powoduje to zaciemnienie obrazu budżetu, powoduje to pewne zafałszowanie budżetu w stosunku do budżetów innych resortów, które te składki opłacają.</u>
          <u xml:id="u-69.12" who="#ZbigniewRomaszewski">Jeżeli chodzi o resort spraw wewnętrznych, to — szacując 43-procentową składkę emerytalną — opłacenie składek ZUS-owskich spowodowałoby zwiększenie budżetu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych o 1119 miliardów, a więc o jedną czwartą i ja uważam, że nie ma żadnego powodu, ażeby ta suma istniała gdzieś w budżecie Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej, a nie po prostu w budżecie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Dotyczy to również MON.</u>
          <u xml:id="u-69.13" who="#ZbigniewRomaszewski">Generalnie dotacje dla ZUS i refundacje związane z emeryturami wypłacanymi dla MON i MSW wynoszą 3,5 bln zł. Uważam, że jest to jeden z takich istotnych problemów, które zaciemniają obraz budżetowy. To dotyczy pewnej metodologii tworzenia budżetu. Tyle o Ministerstwie Spraw Wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-69.14" who="#ZbigniewRomaszewski">Osobną kwestią jest sprawa Ministerstwa Sprawiedliwości. Tutaj myślę, że ujawnia się element, który chyba charakteryzuje wszystkie budżety resortowe. Otóż w moim przekonaniu te budżety powstawały gdzieś w lipcu czy w sierpniu, po czym w ostatnich dniach grudnia zostały przemnożone przez czynniki od 4 do 5 i zostały przedłożone naszej izbie. Dlaczego ja to mówię? Bo budżet resortu sprawiedliwości na przykład nie uwzględnia bardzo zasadniczych zmian, jakie miały miejsce w polityce karnej. W tej chwili nastąpiła bardzo wyraźna i będzie następowała bardzo wyraźna liberalizacja prawa, główny akcent zostanie położony na funkcje wychowawcze, na funkcje resocjalizacyjne, na zagadnienie opieki postpenitencjarnej, a w budżecie Ministerstwa Sprawiedliwości takich pozycji po prostu nie znajdujemy. Uważam, że jest to bardzo poważny mankament tego budżetu. Generalnie, nasze połączone komisje stoją na stanowisku rozszerzenia budżetu Ministerstwa Sprawiedliwości właśnie o sumy przeznaczone na pomoc postpenitencjarną, na działalność wychowawczą, na działalność resocjalizacyjną. Dotychczasowy 5-procentowy odpis z zarobków więźniów na pomoc postpenitencjarną uważamy za zdecydowanie niewystarczający.</u>
          <u xml:id="u-69.15" who="#ZbigniewRomaszewski">Oczywiste jest, że budżet jest konstruowany zgodnie z obowiązującym systemem prawa i taka pozycja w budżecie musiała się znaleźć, natomiast nasze komisje generalnie wyrażają dezaprobatę dla przeznaczenia sumy około 5 miliardów na działalność Głównego Urzędu Kontroli Publikacji i Widowisk. Nie są to wielkie pieniądze, natomiast wydaje się, że instytucja jest przez społeczeństwo uznana za niepotrzebną i rzeczywiście w tej chwili, w obecnej sytuacji politycznej racja jej istnienia jest niezmiernie wątpliwa.</u>
          <u xml:id="u-69.16" who="#ZbigniewRomaszewski">No i wreszcie na koniec, proszę państwa, sprawa budżetu Urzędu Rady Ministrów. Muszę powiedzieć, że jest to sprawa właśnie jeszcze raz potwierdzająca, że te budżety były chyba przygotowywane kiedyś bardzo dawno, ponieważ w budżecie Rady Ministrów w ogóle nie znajduje odbicia fakt, o którym mówił pan minister Misiąg, to znaczy restryktywność budżetu. Nasze zasadnicze zastrzeżenia, budzi przeznaczenie w budżecie Urzędu Rady Ministrów sumy 167 miliardów na inwestycje i remonty kapitalne. Inwestycje i remonty kapitalne w Urzędzie Rady Ministrów to są po prostu remonty, inwestycje w ośrodkach wypoczynkowych i ośrodkach reprezentacyjnych. Proszę państwa, to jest sprawa z ubiegłego etapu, jest niedopatrzeniem przedstawianie parlamentowi takiej pozycji w budżecie. Trzeba zwrócić uwagę, że na przykład analogiczna pozycja, inwestycje i remonty kapitalne, w Ministerstwie Sprawiedliwości wynosi 190 miliardów, a to jest całe więziennictwo, całe sądownictwo. I tylko na taką sumę było nas stać? Te 167 miliardów znowu na Zgorzelisko, znowu na Grodno, znowu na Jadwisin, na Rybaczówkę, na to, na owo, przepraszam bardzo, to nie w tej sytuacji budżetowej. Uważam, że w momencie, kiedy zwracamy się do społeczeństwa o ofiarność, należałoby jednak tego rodzaju pozycji unikać i doprowadzić to do właściwych norm. My nie negujemy na przykład potrzeby unowocześnienia sprzętu w Urzędzie Rady Ministrów, bo i taka pozycja istnieje, bo to jest potrzebne do warunków pracy, natomiast utrzymywanie, konserwacja i rozbudowywanie systemu przywilejów Urzędu Rady Ministrów wywodzących się z najciemniejszego okresu to jest po prostu w tej chwili nieporozumienie. Przy czym jeszcze na dodatek z wyjaśnień wynikło, że za to nie stać nas na wydawanie „Diariusza Sejmowego i Senackiego”. Ja uważam, że również takie stanowisko jest nie do przyjęcia. Prace Sejmu i Senatu w państwie demokratycznym powinny być w jakiś sposób dokumentowane i uważam, że dotacje na wydawanie „Diariusza” powinny być w budżecie uwzględnione. Niestety, demokracja kosztuje i na demokrację musi być nas stać. Dziękuję państwu.</u>
          <u xml:id="u-69.17" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#AndrzejStelmachowski">Dziękuję Panu Senatorowi.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#AndrzejStelmachowski">Z kolei proszę o zabranie głosu Pana Senatora Zaskórskiego, następny będzie pan senator Juszkiewicz. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#TadeuszZaskórski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#TadeuszZaskórski">Przeżywamy okres szalejącej inflacji, a nawet superinflacji, stąd uważam, że konieczne są działania dwukierunkowe, dwutorowe, a zwłaszcza — tak jak rząd sugeruje — drogą polityki fiskalnej, która zmierza notabene do finansowego obezwładnienia przedsiębiorstw i obywateli, aby nie mieli z czym chodzić do sklepów, w których, niestety, niewiele co można kupić. Uważam, ze względów praktycznych, że drugą drogę należy również wykorzystać, a tą drogą musi być rozwój produkcji przemysłowej. Posiadamy przecież ogromną bazę produkcyjną w kraju. Jest to baza przemysłu państwowego, ale trzeba rozumieć, że ten przemysł i ludzie nim kierujący przeszli poważne zmiany i również chcą pracować z pożytkiem dla naszego kraju, rozumieją zachodzące zmiany i chcieliby, aby ich dostrzegano.</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#TadeuszZaskórski">Na spotkaniach komisji wiąże się nadzieje z tym, że będzie prywatyzacja, że jakieś drobne przedsiębiorstwa się uruchomi i one będą nas ratować. To są nadzieje płonne. Może nas uratować wielki wysiłek wielkich organizacji przemysłowych, polskiego przemysłu. Natomiast trzeba dla tego przemysłu stworzyć warunki. A niestety w budżecie państwa zakłada się, że produkcja przemysłowa zmaleje o 5%, a dochód państwowy z tej racji o 3,1%. Kalkulowanie z góry strat już jest dużym niedopatrzeniem, a niezależnie od tego, co zapisano, że o 5% spadnie przemysł, na podstawie obserwacji obecnej sytuacji w przemyśle i w gospodarce budzą się wielkie obawy, że niedobór produkcji przekroczy kilkakrotnie zapowiedziane 5%.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#TadeuszZaskórski">Otóż niepokojący jest impas, w jakim znajdują się uspołecznione przedsiębiorstwa produkcyjne i inne. Impas ten jest spowodowany zatorami płatniczymi, w wyniku których zakłady przetwarzające artykuły spożywcze, produkujące wyroby rynkowe i eksportowe, pozbawione są manewru produkcyjnego z powodu braku funduszów i kredytów, o które notabene tak trudno. Stąd nie mogą kupować potrzebnych surowców i materiałów do produkcji, mimo że takowe materiały i surowce są dostępne na rynku krajowym. Dlatego w licznych zakładach produkcja jest ograniczana i wręcz maleje. Ten fakt sprawi, że przewidywany 5-procentowy spadek produkcji może okazać się kilkakrotnie wyższy. Skutki tego faktu będą groźne dla budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-71.4" who="#TadeuszZaskórski">Stąd też zgłaszam wniosek dotyczący poruszonego problemu. Wniosku część pierwsza: rząd w trybie pilnym winien skorzystać z rezerwy przewidzianej w budżecie na intensyfikacyjne, interwencyjne działania dla zachowania produkcji. Część tej rezerwy przypadająca na pierwszy kwartał bieżącego roku usunie w znacznej mierze zatory płatnicze i umożliwi normalną produkcję, a kredyt specjalny udzielony z tej rezerwy zakłady Skarbowi Państwa zwrócą.</u>
          <u xml:id="u-71.5" who="#TadeuszZaskórski">Wniosku część druga: Narodowy Bank Polski znając zdolności kredytowe przedsiębiorstw winien przeprowadzić jednorazową kompensację należności i przeterminowanych zobowiązań i rozwiązać choćby częściowo problem zatorów płatniczych, udzielając dłużnikom specjalnego kredytu do wysokości przeterminowanych należności.</u>
          <u xml:id="u-71.6" who="#TadeuszZaskórski">Ponadto banki winny usprawnić swoją działalność, bo narzekanie — pragnę tu bankom oddać, co im się należy — narzekanie powszechne, że to tylko banki winne, nie jest prawdą. Obecnie zakłady przemysłowe, przedsiębiorstwa wysyłają swoich ludzi do swoich wierzycieli — dłużników i usiłują wydobyć należne im pieniądze. Niestety tych pieniędzy jest brak. Dlatego też ten wniosek, te wnioski, które przedstawiłem, winny być uważnie rozpatrzone przez nasz rząd.</u>
          <u xml:id="u-71.7" who="#TadeuszZaskórski">Drugą sprawą, którą chcę poruszyć, jest nieopłacalność eksportu do obszaru płatniczego, co zostało spowodowane gwałtownym wzrostem cen surowców i materiałów na naszym rynku. Fakt ten przy niskim kursie rubla sprawia, że eksport jakichkolwiek wyrobów przemysłowych do obszaru płatniczego jest absolutnie nieopłacalny. Brak ogólnych rozwiązań w odniesieniu do eksportu w obszarze płatniczym doprowadzi do zerwania kontraktów podpisanych w ramach umów międzynarodowych, a w następstwie spowoduje trudności eksporterów i trudności płatnicze naszego kraju w tymże obszarze. W tym stanie rzeczy nie należy liczyć na więcej niż 50% realizacji przewidzianego eksportu. A w budżecie i w bilansie płatniczym państwa jest przewidziane, że Polska kupi w tym obszarze towarów i surowców za 10 miliardów 600 milionów rubli transferowych. Jeżeli tej wysokości nie osiągniemy drogą eksportu, będziemy bądź pozbawieni dostaw, bądź będziemy musieli zapłacić chyba w walutach wymienialnych.</u>
          <u xml:id="u-71.8" who="#TadeuszZaskórski">W związku z tym składam wniosek: problem wymaga ogólnego rozwiązania obejmującego całość eksportu. Stąd resort współpracy z zagranicą winien przeprowadzić renegocjacje warunków cenowych we wzajemnej wymianie towarowej z krajami obszaru płatniczego względnie przez zmianę kursu rubla lub innymi środkami ekonomicznymi doprowadzić, by eksport mógł być zrealizowany do wysokości zobowiązań płatniczych polskich w obszarze, które — jak już wspomniałem — wynoszą 10 miliardów 600 milionów rubli transferowych.</u>
          <u xml:id="u-71.9" who="#TadeuszZaskórski">Trzecią sprawą, jaką chcę krótko poruszyć, jest sprawa rolnictwa. Otóż dotacje dla rolnictwa są niedostateczne. Te 322 mld zł, jakie były przewidziane dla państwowych gospodarstw rolnych, spółdzielczości, winny być powiększone przez oszczędności wynikające z rozwiązania Głównego Urzędu Kontroli Publikacji i Widowisk i szukanie jeszcze dodatkowych środków. Rolnictwo winno mieć warunki normalnej egzystencji.</u>
          <u xml:id="u-71.10" who="#TadeuszZaskórski">Ponadto chcę tu poruszyć sprawę, o której dotychczas nikt nie wspomniał. Otóż w Ministerstwie Przemysłu na dotacje dla tegoż przemysłu jest przewidziane 5 bin 301 mld zł. O czym chcę tu wspomnieć? Otóż o przemyśle służącym i pracującym dla rolnictwa. W materiałach, jakie senatorowie otrzymali, mówiących o założeniach polityki rolnej, mówi się, że przemysł produkujący dla rolnictwa wykorzystuje jedynie 70% swej mocy, a rolnicy noszą pieniądze z lękiem patrząc, jak inflacja je zjada, i nie mogą nic kupić, co dla rozwoju rolnictwa jest potrzebne. Dlatego apeluję i wnoszę, aby Ministerstwo Przemysłu zadbało o tę gałąź, gałąź, od której tak wiele zależy. Bo jeżeli padnie rolnictwo i rolnicy nie będą mieli sposobu inwestowania w rozwój swego gospodarstwa, nie będzie chleba w polskich sklepach i w polskich domach.</u>
          <u xml:id="u-71.11" who="#TadeuszZaskórski">Dlatego z tych 5 bilionów 301 miliardów, jakie na dotacje przeznacza Ministerstwo Przemysłu, winna pójść znacząca dola na ożywienie i wykorzystanie mocy produkcyjnej przedsiębiorstw pracujących dla rolnictwa. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#AndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo. Głos ma pan senator Juszkiewicz. Następny będzie senator Madej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#RyszardJuszkiewicz">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#RyszardJuszkiewicz">Pragnę zabrać głos w dwóch sprawach, które były wprawdzie dotknięte wczoraj i dziś, ale tylko dotknięte. Wydaje mi się, że należy dodać do nich krótki komentarz.</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#RyszardJuszkiewicz">Sprawa pierwsza dotyczy Głównego Urzędu Kontroli Publikacji i Widowisk, instytucji zasłużonej — niektórzy mówią, inni mówią, że złowrogiej w naszej powojennej rzeczywistości. Na pewno złowrogiej, ale ten komentarz jest potrzeby, aby zrozumieć i rozwiać wątpliwości co do tego, co stanie się z naszym piśmiennictwem i kulturą, jeśli zabraknie tego urzędu. Wprawdzie w instytucji tej pracuje niewielu ludzi, to nie jest kopalnia, to jest 465 pracowników, ale to jest sporo, jeśli się zważy szkody, jakie ta instytucja wyrządzała przez tyle lat. Podczas przesłuchania na posiedzeniu Komisji Praw Człowieka i Praworządności szef tej instytucji uzasadniał potrzebę jej istnienia głównie tym, że powstaje sporo pism i stąd kontrola jest potrzebna. Kiedy pytaliśmy, ile razy ingerowała cenzura, jeśli chodzi o druki zwarte, powiedziano, że zaledwie w trzech książkach. Jedna ingerencja dotyczyła ewidentnej pornografii, a dwie dotyczyły spraw politycznych. Kwota, która stoi za tą instytucją, nie jest wprawdzie wielka, ale instytucja ta w tej chwili jest wyraźnym anachronizmem w naszym ustroju i to, czego ludzie domagali się od 1945 r., winno być wreszcie dokonane, a przy tym ta decyzja winna być zrozumiana, bo wprawdzie potrzebna jest swojego rodzaju cenzura, ale tej cenzury nie musi uosabiać właśnie tego rodzaju instytucja. Może istnieć przy redakcjach, tak jest w państwach zachodnich, tak było u nas przed wojną i uważam, że do tych wzorów przedwojennych polskich względnie dobrych zachodnich należy wrócić. Przed wojną, jak wiemy, była instytucja redaktora od siedzenia, jak go nazywano żartobliwie, poza naczelnym, i to wystarczało. Jest możliwość odwoływania się do sądu i wydaje mi się, że nie ucierpi nasza moralność ani też interesy i bezpieczeństwo państwa, jeśli ta instytucja ulegnie zlikwidowaniu. Stanie się po prostu w tej dziedzinie zadość sprawiedliwości społecznej. To jest jedna kwestia.</u>
          <u xml:id="u-73.3" who="#RyszardJuszkiewicz">Druga kwestia dotyczy rolnictwa. Wprawdzie nie jestem w tej dziedzinie fachowcem i stąd byłoby niewłaściwe, gdybym mówił na tematy ekonomiczne związane z tą sprawą, ale chcę powiedzieć o innej kwestii — o kwestii nie tyle rolnictwa, co dotyczącej wzajemnych relacji: wieś a miasto. Kiedy obserwuje się nasze dyskusje kuluarowe, jak też plenarne, to widać dość wyraźnie, że po pewnych sporach, chociaż niewielkich, w imię interesu nadrzędnego, jakim jest interes społeczny, jakim jest Polska, dochodzimy do porozumienia. Natomiast na wsi i w mieście sprawy te załamują się zupełnie inaczej. Tam rzeczy iskrzą, proszę państwa. Tam dochodzi do kłótni między ludźmi, którzy przychodzą po zakupy do miasta, kłótnie w kolejkach mają niekiedy charakter gorszący.</u>
          <u xml:id="u-73.4" who="#RyszardJuszkiewicz">Przed przyjazdem na to posiedzenie był u mnie jeden z działaczy „Solidarności” wiejskiej i tak powiedział mi o swoich obawach: nie wiem, proszę pana, co będzie podczas przyszłych wyborów samorządowych. Ja uciekam przed ludźmi. To był ten, który głosował za „Solidarnością”. Nie może sobie dać rady z zarzutami właśnie rolników, z którymi mieszka na wsi.</u>
          <u xml:id="u-73.5" who="#RyszardJuszkiewicz">Sprawa ta, która — jak mówiłem — staje się coraz bardziej dramatyczna, ten konflikt wiejsko-miejski nabiera specjalnego wyrazu, jeśli się zważy, że interesu wsi broni „Trybuna Ludu”, broni partia. Wydaje się to okrutnym nieporozumieniem, jeśli się zważy, jaki był stosunek i jakie rezultaty polityki partii i „Trybuna Ludu” w odniesieniu do chłopów. Broń nas Boże, jak mówi przysłowie, przed tego rodzaju obrońcami.</u>
          <u xml:id="u-73.6" who="#RyszardJuszkiewicz">Uważam, i to jest rodzaj mojego postulatu, żeby zwrócić uwagę na to w prasie, w propagandzie różnego rodzaju, w naszych wystąpieniach, również kiedy jeździmy na spotkania wyborcze, aby tłumaczyć te sprawy i tak sprawy stawiać, żeby nie doszło do wybuchu, żeby nie doszło do spraw gorszących, chociaż w mniejszym stopniu one już istnieją dziś. Jest to sprawa bardzo poważna dla Komitetów Obywatelskich, konflikty w Komitetach Obywatelskich już zaczęły wychodzić.</u>
          <u xml:id="u-73.7" who="#RyszardJuszkiewicz">Zanim jednak, proszę państwa, dojdzie do zrównoważenia tych spraw, to proponuję, tak jak ongiś proponowałem, żeby zwrócić uwagę na to, co można zrobić stosunkowo szybko, przed wyborami samorządowymi, to znaczy dokonać pewnych zmian. Chłopi wyraźnie mówią tak: skoro nie można inaczej, skoro musimy oszczędzać, skoro musimy ponieść pewne straty, to zróbcie coś, na miłość boską, ze sprawami personalnymi, wszak nic się nie zmieniło od czerwca na wsi ubiegłego roku. I wydaje mi się, że w tym zakresie mają rację. Pozostają ci sami naczelnicy, pozostają ci sami szefowie instytucji, które zajmowały się handlem, i w tym zakresie do czasu wyborów samorządowych należy coś zrobić, bo sprawa ta może się odbić na przyszłych wyborach. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-73.8" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#AndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi. Głos ma pan senator Jerzy Madej, następny będzie senator Wilkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#JerzyMadej">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#JerzyMadej">Dyskutujemy tutaj dzisiaj o budżecie, oczywiście na tle założeń polityki gospodarczo-społecznej, tak że chciałem zacząć może od drobniejszej sprawy, mianowicie od pewnego fragmentu budżetu, a potem przejść do pewnych uogólnień. Z racji tego, że w Komisji Gospodarki Narodowej zajmowałem się właśnie budżetem tych dwóch resortów, to znaczy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Ministerstwa Obrony Narodowej, Chciałbym również przedstawić państwu pewne uwagi związane, powiedziałbym, z filozofią układania tego budżetu. Ta filozofia polegała na tym, żeby ten budżet procentowo wyszedł jak najniższy.</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#JerzyMadej">I tak, proszę państwa, jeżeli popatrzymy do budżetu, to tzw. działalność podstawowa Ministerstwa Obrony Narodowej w stosunku do całej kwoty tych 193 bilionów wynosi 5,2% i odpowiednio Ministerstwa Spraw Wewnętrznych 1,9%. Są to bardzo niskie koszty względne, którymi te dwa resorty nas obciążają. Ale jak popatrzymy głębiej, proszę państwa, na stronę 17 budżetu, to tam jeszcze dochodzą wydatki na inwestycje w obu resortach: w MON-ie ponad 1 bilion, w MSW ponad 400 miliardów. Jak dodamy te kwoty, to oczywiście procentowy udział tych wydatków na obronę narodową i na bezpieczeństwo publiczne już wzrasta.</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#JerzyMadej">Następnie, proszę państwa, w tym budżecie uwzględniona jest rezerwa na wzrost płac dla sfery budżetowej i również dla tych dwóch resortów, która jest związana z przewidywaną inflacją, z przewidywanym wzrostem cen i z przewidywanymi wynagrodzeniami. I jeżeli, proszę państwa, i z tej rezerwy dodatkowo na Ministerstwo Obrony Narodowej przewidziane jest ponad 3 bln zł i na Ministerstwo Spraw Wewnętrznych niecałe 2 bln zł, jeżeli dodamy te pozycje, to już budżet MON-u stanowi 7,45% budżetu państwa, a budżet MSW — 3,07.</u>
          <u xml:id="u-75.4" who="#JerzyMadej">Następna sprawa, o której wspomniał już pan senator Romaszewski, to są ubezpieczenia społeczne w postaci rent i emerytur, przy czym ja wyjaśniłem wczoraj tutaj z przedstawicielką ZUS-u, że na te trzy resorty, bo jeszcze więziennictwo, jest przewidziana łączna kwota 1,5 bln zł na rok 1990 i jak podzielimy, to oczywiście wychodzi kilkaset miliardów na te resorty.</u>
          <u xml:id="u-75.5" who="#JerzyMadej">Proszę państwa, jak jeszcze poszuka się w budżecie, to okazuje się, że są pieniądze w spółdzielczym budownictwie mieszkaniowym dla tych resortów, dla MON-u i dla MSW, które są zupełnie w innej pozycji, w pozycji inwestycje, a nie w pozycji obrona narodowa i bezpieczeństwo publiczne, i to znowu łącznie jest 322 mld zł na rok 1990. Tak że jak zsumujemy te wszystkie pozycje, to wychodzi, że — przynajmniej w tych rzeczach, które ja mogłem pozbierać — wydatki MON przekraczają 15 bin zł, co stanowi około 8% budżetu państwa, a wydatki na Ministerstwo Spraw Wewnętrznych dochodzą do 7 bln zł, co stanowi około 3,5% budżetu państwa. Tak że te różne pozycje pochowane po innych częściach budżetu powodują, że ten budżet rzeczywisty jest znacznie wyższy niż to się oficjalnie mówi.</u>
          <u xml:id="u-75.6" who="#JerzyMadej">Ja tu jeszcze, proszę państwa, podejrzewam, znaczy nie podejrzewam, tak jest na pewno: w tych budżetach będą dotacje do spółdzielczości mieszkaniowej i dotacje do przedsiębiorstw komunalnych, dotacje do żywności również będą dochodziły i gdyby, o czym mówił pan senator Romaszewski, po prostu policzyć każdemu, ile zarabia, to by okazało się, że jednak w tych dwóch resortach przywileje, proszę państwa, są wyraźniejsze niż nam się mówi. Dla porównania: założenie w tym planowanym budżecie było takie, że średnia płaca sfery budżetowej będzie 1160 tys. zł w roku 1990, natomiast, jak przeliczyłem, średnia płaca w MON-ie na podstawie pieniędzy i przewidywanej kadry, która jest na ten rok wstawiona w planach, wynosi około 1700 tys. zł i podobna kwota wychodzi w MSW, to jest 1700 tys. zł, nie licząc dodatków na umundurowanie, na wyżywienie i na mieszkanie. Czyli tutaj te przywileje już zaczynają grać znaczną rolę w polityce finansowej państwa i, jak powiedziałem, związane są z tymi dwoma resortami. Tak że te nasze wątpliwości proszę państwa chyba są uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-75.7" who="#JerzyMadej">Wracając jeszcze do budżetu MON: ten budżet jest prawdopodobnie, mówię prawdopodobnie, bo tego nie sprawdziłem, prawdopodobnie jest zaniżony w ten sposób, że jednak przedsiębiorstwa produkcji obronnej płacą mniejsze podatki i niższą dywidendę, w związku z tym obniżają dochody budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-75.8" who="#JerzyMadej">To były uwagi do budżetu. Wiążą się one w sposób ogólny z tymi założeniami polityki gospodarczo-społecznej, które zostały przedstawione przez rząd. Na podstawie tych proponowanych posunięć ekonomicznych można, proszę państwa, odnieść wrażenie, przynajmniej takie jest moje wrażenie, że ten program rzeczywiście został opracowany przez ekonomistów, a nie przez polityków. Dlatego że, w moim przekonaniu, przewidywane metody, których celem jest zdławienie inflacji, a następnie uruchomienie bodźców propodażowych, rzeczywiście będą skuteczne i zadziałają w krótszym czy dłuższym okresie. I tutaj jest sprawa tych problemów, które były poruszane przez moich przedmówców, sprawa zmian na stanowiskach obsadzanych poprzednio przez ludzi z nomenklatury, zwłaszcza w różnego rodzaju działalności produkcyjnej. Moja ocena jest taka, proszę państwa, że te zasady gospodarki, które są opracowane przez nowy rząd, będą stanowić bardzo skuteczne sito, które oddzieli przysłowiowe ziarno od plewy. Dlatego że jeżeli zadziałają względy ekonomiczne, to wtedy nie będą brane pod uwagę żadne znajomości, żadne układy, będzie po prostu czysty rachunek ekonomiczny i ten, kto potrafi zapewnić przedsiębiorstwom zyski, ten będzie dyrektorem, a nie ten, kto będzie miał znajomości. Tak że to jest na pewno skuteczne. Tylko musimy mieć świadomość, że trzeba będzie ponieść tego koszty. A cena wydaje się w oczach społeczeństwa dlatego, moim zdaniem, tak wysoka, bo z tymi zmianami ekonomicznymi, z tymi naszymi wyrzeczeniami nie idą w parze, nie idą równolegle zmiany polityczne. Już to cytowano jako przykład, ale ja to jeszcze raz przypomnę: ta nieszczęsna ustawa o spółdzielczości, gdyby była przyjęta dwa miesiące temu, rozwiązałaby wiele spraw, natomiast w tej chwili może być już za późno. Podobnie odzywają się głosy na temat ustawy antymonopolizacyjnej, na temat ustawy o zmianie własności, gdzie w dalszym ciągu zmiany polityczne nie nadążają za zmianami ekonomicznymi. I stąd moja opinia, że w rządzie przeważają ekonomiści nad politykami. Jak powiedziałem, dla społeczeństwa zmiany polityczne są bardzo istotne i im szybciej one nastąpią, tym ta cena, względna cena płacona przez nas za zmiany ekonomiczne będzie mniejsza.</u>
          <u xml:id="u-75.9" who="#JerzyMadej">W związku z tymi zmianami, proszę państwa, ja mam jeszcze jedną uwagę, ponieważ też odzywają się takie głosy: co się dzieje z majątkiem zawłaszczonym przez partię komunistyczną? Mam nadzieję w związku z ostatnimi wyjazdami I sekretarza partii do różnych krajów, tam gdzie partie komunistyczne kończą się, mam nadzieję, że nasza partia wykorzysta doświadczenia sąsiednich krajów i na ostatnim zjeździe zaproponuje dwa punkty, mianowicie — tak jak to zrobiono w Czechosłowacji i w NRD — przeprosi społeczeństwo za to wszystko, co zrobiła przez 40 kilka lat i — co zrobiono na Węgrzech — cały swój majątek przekaże na Skarb Państwa. I wtedy po raz pierwszy od kilkudziesięciu lat zrealizowane będzie hasło: program partii programem narodu.</u>
          <u xml:id="u-75.10" who="#JerzyMadej">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-75.11" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#AndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#AndrzejStelmachowski">Głos ma senator Eugeniusz Wilkowski, następny będzie senator Andrzejewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#EugeniuszWilkowski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#EugeniuszWilkowski">Do dyskusji o budżecie włączyć chcę sprawę Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Wszyscy tu wiemy, czym uniwersytet ten stał się w najnowszych dziejach Polski. Wyjątkowość tej uczelni jest oczywista. Gdy narzucany siłą totalitaryzm wdzierał się we wszystkie dziedziny naszego życia, jedynie KUL pozostawał wolną uczelnią i przechowywał czystą kulturę polską. Uniwersytet ten przez wszystkie lata pozostawał wierny swemu zawołaniu: Dei et patriae — Bogu i ojczyźnie! Stał się jedyną wyższą wolną szkołą nie tylko w kraju, ale na olbrzymich obszarach między Łabą a Dalekim Wschodem. Jest to uczelnia działająca na statusie prywatnej szkoły akademickiej. Zawsze służyła i służy prawdzie. Przez to narażona była na liczne represje w okresie Bierutowskim, ale i w późniejszych. KUL cierpiał i pomagał cierpiącym.</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#EugeniuszWilkowski">Ekonomiści z tej uczelni mówili o innej ekonomii i przez to siedzieli w więzieniach. Po wojnie KUL przyjmował ludzi związanych z Armią Krajową. Po roku 1968 przyjmował wyrzuconych studentów z różnych ośrodków kraju. Po roku 1981 przyjmował represjonowanych działaczy „Solidarności”. Przez wszystkie lata po 13 grudnia 1981 pracownicy tej uczelni jeździli po kraju z wykładami, mówiąc o historii i potrzebie trwania.</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#EugeniuszWilkowski">Uczelnia ta ma ugruntowaną sławę międzynarodową. Z jej murami związane są osoby Prymasa Tysiąclecia i obecnego Papieża, Jana Pawła II. Dzisiaj uczelnia ta staje przed wielkimi trudnościami finansowymi. Utrzymywana jest dotąd wyłącznie z ofiar społeczeństwa katolickiego i dobroczyńców z zagranicy, z tym, że z zagranicy pomoc kierowana jest nie w postaci funduszy, a czasopism, papieru, poligrafii, pomocy naukowo-dydaktycznych.</u>
          <u xml:id="u-77.4" who="#EugeniuszWilkowski">Skąd biorą się kłopoty finansowe tej uczelni teraz? Po prostu z inflacji. Na potrzeby KUL-u przeznaczane są trzy tace rocznie. Zbierane one są w drugi dzień świąt Bożego Narodzenia, w drugi dzień świąt Wielkanocy i w drugą niedzielę sierpnia. W drugą niedzielę czerwca i w drugą niedzielę września zbiera się jeszcze przy kościołach do puszek, ale z tego pochodzą grosze.</u>
          <u xml:id="u-77.5" who="#EugeniuszWilkowski">Na początku stycznia roku ubiegłego budżet na cały rok kształtował się w wysokości 113 mln zł, z tego na płace i na ubezpieczenia przeznaczało się 75 mln zł. W czerwcu roku ubiegłego, a więc 6 miesięcy później budżet kształtował się już w wysokości 178 milionów, z tego na płace i ubezpieczenia trzeba było przeznaczyć 125 mln zł. W grudniu na same płace i ubezpieczenia trzeba było już 620 min zł. W grudniu nie było czym płacić wyrównań, zalegały one za październik i listopad. W styczniu tego roku na płace trzeba już 1 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-77.6" who="#EugeniuszWilkowski">Na KUL-u oszczędza się na czym tylko można. W administracji pracuje o 1/3 mniej osób niż w innych podobnych szkołach państwowych. Pracowników dydaktycznych i naukowych jest na tej uczelni około 5 tysięcy. Niewielką ilość zatrudniają jeszcze inne działy, na przykład Encyklopedii Katolickiej (ukazał się jej kolejny tom), pracuje tu około 40 osób i nie można tego zmniejszyć. Nie można zmniejszyć ilości osób pracujących w wydawnictwie, w obsłudze akademików.</u>
          <u xml:id="u-77.7" who="#EugeniuszWilkowski">KUL prowadzi budowę, w tym Instytutu im. Jana Pawła II. Teraz prowadzone są tylko prace konieczne, zabezpieczające to, co zostało przez ostatnie lata pobudowane. Wszystkie rezerwy finansowe wyczerpały się. Budżet KUL-u obciąża również biblioteka uniwersytecka. W zakresie nauk humanistycznych posiada ona jeden z najbogatszych zbiorów w Polsce. Systematycznie otrzymuje z Zachodu 1700 tytułów czasopism naukowych. To właśnie pomoc towarzystw przyjaciół KUL-u z zagranicy. Dla przykładu: sąsiednia biblioteka Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej nawet połowy tego nie otrzymuje. Ze zbiorów biblioteki KUL korzystają również studenci UMCS i innych uczelni, a poprzez wypożyczalnię międzybiblioteczną mogą korzystać praktycznie wszyscy zainteresowani.</u>
          <u xml:id="u-77.8" who="#EugeniuszWilkowski">Budżet KUL obciąża również cała skala stypendiów. Około 60% studentów tej uczelni to studenci z rodzin rolniczych i robotniczych. Uniwersytet ten stał się symbolem katolickiej Polski. I czy teraz, kiedy coraz częściej słyszymy o początkach Trzeciej Rzeczypospolitej, możemy o uczelni tej nie pamiętać?</u>
          <u xml:id="u-77.9" who="#EugeniuszWilkowski">Chcę przypomnieć również, że o Katolicki Uniwersytet Lubelski stale troszczy się Episkopat Polski. Według przewidywań, z wpłat społecznych, po prostu z tac, KUL może zgromadzić w tym roku od 1,5 do 2 mld zł. Budżet roczny przewidywany jest na 14 do 15 mld zł. Zatem KUL-owi, aby mógł nadal trwać i służyć narodowi, niezbędne jest 12 mld zł. Jeżeli funduszy tych zabraknie, uczelni tej grozi po prostu zamknięcie.</u>
          <u xml:id="u-77.10" who="#EugeniuszWilkowski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie! Proponuję w przedstawionym projekcie ustawy budżetowej wnieść poprawkę polegającą na wprowadzeniu zapisu, że 12 mld zł przeznacza się na dotacje na rzecz KUL. Stanowiłoby to około 80% wydatków tej uczelni. W ogólnym budżecie państwa 12 mld zł nie jest wielkością znaczącą. Tym bardziej, że wczorajsza i dzisiejsza dyskusja wykazuje, że wiele pozycji z projektu ustawy jest pozycjami wątpliwymi.</u>
          <u xml:id="u-77.11" who="#EugeniuszWilkowski">Zwracam się do Wysokiego Senatu o poparcie mego wniosku. Chcę jeszcze dodać, że stanowisko niniejsze przekonsultowałem z rektorem KUL. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-77.12" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#AndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi. Rozumiem, że dostaniemy tutaj odpowiednią notatkę. Głos ma pan senator Piotr Andrzejewski. Następny będzie pan senator Szczypiorski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#PiotrAndrzejewski">Panie Marszałku! Panie i Panowie!</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#PiotrAndrzejewski">Sprawne i cieszące się społecznym zaufaniem, akceptowane społecznie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych jest niezbędne w suwerennej niepodległej Polsce. To jest wyjściowy aksjomat. Podstawowy projekt budżetu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych na rok 1990 jest dokumentacją niezadowalającego sposobu traktowania przez ten resort swoich funkcji w aktualnej sytuacji społecznej i politycznej. Zwłaszcza, że miarą zaufania do tego resortu jest dostępność kontroli jego funkcjonowania właśnie poprzez budżet. Mimo zapowiedzi — brak w systematyce tego budżetu oddzielenia środków przeznaczonych na ochronę społeczeństwa i jej praw przez Milicję Obywatelską od środków przeznaczonych na likwidację i przekształcenie aparatu służby bezpieczeństwa — dzisiaj zbędnego w swej funkcji ochrony nie akceptowanej przez społeczeństwo i narzuconej elity władzy. W tej systematyce uderza brak wykazania kwot oszczędności budżetowych, które powinny zaistnieć w związku z likwidacją ZOMO i ORMO. Środki te winny być wyodrębnione i przekazane do dyspozycji Prezesa Rady Ministrów na pokrycie deficytu w zakresie finansowania oświaty i kultury bądź finansowania zasiłków dla bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#PiotrAndrzejewski">Wobec szeroko notowanej społecznie znacznej bezczynności organów tego resortu w zakresie ochrony bezpieczeństwa i mienia obywateli pod znakiem zapytania stoi utrzymywanie znacznych dotacji i przywilejów pracowników tego resortu — o których mowa zarówno w prezentowanych przez senatora Romaszewskiego zastrzeżeniach połączonych komisji Praw Człowieka i Praworządności oraz Inicjatyw i Prac Ustawodawczych, jak i w projekcie uchwały senackiej. Kosztem wielu wyrzeczeń społeczeństwo pokrywa świadczenia rentowe i emerytalne pracowników tego resortu. Dla nabycia praw do emerytury potrzeba przecież tam tylko 10 lat pracy. Resort dotąd jest wolny od składek ubezpieczeniowych.</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#PiotrAndrzejewski">Dziś jest to szczególnie rażące, kiedy nie można rolnikom przyznać podstawowego prawa człowieka, prawa do równości wobec prawa w zakresie rent i emerytur ze względu na deficyt w budżecie państwa jednocześnie dotuje się leniący się w wykonywaniu swych funkcji aparat resortu spraw wewnętrznych. Miarą tego lenistwa jest bezbronność obywateli przed napadami i włamaniami. Codziennie notujemy zbite szyby i włamania do kiosków. Jak Polska długa i szeroka brak patroli nocnych w miastach i osiedlach, niechęć do interwencji, często bojkot swoich funkcji. Sam tego doświadczyłem biorąc udział w koncercie zorganizowanym przez zespoły młodzieżowe w Gdyni na Fundusz SOS Jacka Kuronia. Na długi czas przedtem proszono milicję w Gdyni o ochronę tej imprezy. Nikt z milicjantów się nie pojawił i organizatorzy musieli użerać się sami z porządkiem i chronić tę tak godną rozreklamowania imprezę przed skinami i innymi elementami zakłócającymi spokój. Kontrastuje to z zakresem patroli i „ochrony”, jaką potrafił organizować resort przeciwko społeczeństwu i jego prawom od 13 grudnia 1981 do 4 kwietnia 1989.</u>
          <u xml:id="u-79.4" who="#PiotrAndrzejewski">W projekcie budżetu nie znalazłem też przesunięcia środków zwolnionych z utrzymywania bazy materialnej i materiałowej ZOMO i ORMO na doprowadzenie do przyzwoitych standardów osławionych aresztów milicyjnych. Aresztów, których zniesienia domaga się Senat w poprawkach do sejmowych projektów ustaw o zmianie Kodeksu karnego i Kodeksu karnego wykonawczego. Tych aresztów, które „Państwo i Prawo” — poważny periodyk prawniczy — w analizie przestrzegania praw osób osadzonych w aresztach MO nazywa, cytuję: „norami porównywalnymi z kazamatami średniowiecza”, w których powszechnie łamie się podstawowe prawa człowieka. Należy odesłać posłów przed głosowaniem nad poprawkami senackimi do lektury tej analizy zawartej w „Państwie i Prawie”, zeszyt 8 z roku 1989, strony 67–81.</u>
          <u xml:id="u-79.5" who="#PiotrAndrzejewski">Postuluję skreślenie w systematyce budżetu MSW pozycji „Środki pozabudżetowe”. Cóż to jest, proszę pań i panów? Są to środki służące do dofinansowywania bufetów, hoteli, hodowli, ośrodków, zakładów remontowo-budowlanych. W dobie urynkowienia winny przecież one przejść na samofinansowanie. Pozycja ta jest absurdalna w obecnej sytuacji społeczno-politycznej. Poprzez cięcia budżetowe należy zapoczątkować inicjatywy legislacyjne w zakresie zlikwidowania przerostów funkcji resortu MSW, przerostu w zakresie SB, i przesunięcia tych środków na Milicję Obywatelską, wreszcie restrukturyzację tego resortu, którego przerosty są dzisiaj anachronizmem. Wiemy wszyscy, że wywiad i kontrwywiad jest dublowany, nie tylko resort MSW, ale i MON się tym zajmuje. Nie stać dzisiaj społeczeństwa na dublowanie tego typu niezbędnych funkcji. Powinny one być przesunięte do MON-u.</u>
          <u xml:id="u-79.6" who="#PiotrAndrzejewski">Wreszcie dodatki „Z” — żywnościowe, o których mówił senator Romaszewski. Nie będę dłużej nad tym się zatrzymywał. Ta samoczynna indeksacja, nie ograniczona tylko do minimum socjalnego, jak swego czasu postulowałem, ale dotycząca w ogóle podstawowych norm żywienia, koliduje z równością wobec prawa wszystkich innych obywateli naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-79.7" who="#PiotrAndrzejewski">Uważam za celowe w ramach realizacji uprawnień rządu przewidzianych w ustawie budżetowej w art. 2 pkt 5 potraktowanie zaleceń i stanowiska Senatu jako dyrektywy. Merytoryczna niezbędność korekt proponowanych w tym projekcie i uchwale winna być potraktowana nie jako życzenie, ale jako dyrektywa w ramach tychże możliwości rządu co do zmian budżetowych. I takie życzenie, wydaje mi się, jest życzeniem nas wszystkich. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-79.8" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#AndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi. Z kolei głos zabierze senator Andrzej Szczypiorski, następna będzie pani senator Skowrońska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#AndrzejSzczypiorski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#AndrzejSzczypiorski">Debata budżetowa to w parlamentarnej demokracji godzina prawdy, w czasie której toczy się dyskusja o powinnościach państwa, jego roli i zadaniach, powiedziałbym o całej filozofii państwa, którego budżet przedstawiciele narodu omawiają i uchwalają. Chcę zatem z tej godziny prawdy skorzystać, chociaż zajmę Wysokiej Izbie kilka minut.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#AndrzejSzczypiorski">Zacznę od pytania czy raczej od hipotezy roboczej: czy Polska przeżywa kryzys ekonomiczny czy też to jest załamanie głębsze o konsekwencjach wykraczających poza ramy problematyki gospodarczej? Uważam, że problem jest głębszy, że jest to problem o wymiarach historycznych. Przeżywamy załamanie cywilizacyjne w następstwie 45 lat rządów totalitarnych i autorytarnych i przeżywamy także zachwianie geopolityczne jako rezultat przezwyciężenia porządku jałtańskiego w Europie. W tym sensie dopiero dzisiaj można mówić o prawdziwym końcu wielkiej wojny narodów, bo dopiero dzisiaj wychodzimy z epoki spustoszeń i zniewolenia.</u>
          <u xml:id="u-81.3" who="#AndrzejSzczypiorski">W takim ujęciu kryzys ekonomiczny, tak dotkliwy i tak wszechobecny, jest tylko jednym z elementów tej głębokiej zapaści, w jakiej znalazło się nasze państwo. Ale kryzys ten bez wątpienia jest problemem olbrzymiej doniosłości i musimy się z nim uporać, nie bacząc na wielkie ofiary, wyrzeczenia, a nawet dramaty znacznej większości społeczeństwa. Polska wychodzi z historycznej zawieruchy i nie wszyscy chyba jeszcze jesteśmy świadomi jak bardzo kraj został spustoszony. Dlatego też popieram program społeczno-gospodarczy rządu i akceptuję, choć z bólem, projekt budżetu na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-81.4" who="#AndrzejSzczypiorski">Chcę jednak zwrócić uwagę na kilka spraw rozmaitej jakości i z rozmaitych sfer życia. Problematyka katastrofy ekonomicznej i wielka operacja chirurgiczna, jaką podejmujemy obecnie wcielając w życie reformę, nie powinna nam zaciemniać, nie powinna nawet zdominować całej polskiej rzeczywistości. Kto bowiem sądzi, że rozwiązując dylematy ekonomiczne, rozwiąże niejako z marszu dylematy cywilizacyjne państwa i narodu, ten wpada, moim zdaniem, w pułapkę iluzji i pobożnych życzeń.</u>
          <u xml:id="u-81.5" who="#AndrzejSzczypiorski">Z punktu widzenia obywatela, który nie jest dzisiaj w stanie związać końca z końcem, kryzys gospodarczy ma prawo uchodzić za problem pierwszy, a nawet za problem jedyny. Ale z punktu widzenia rządu i parlamentu sprawa wygląda nieco inaczej. Potrzebna jest tutaj dalekowzroczna wizja przyszłego losu Polski w nowej sytuacji ustrojowej i w warunkach nowej, rodzącej się na naszych oczach Europy. Rozumiem, że w budżecie na rok 1990 wszystko jest jednemu celowi podporządkowane — idzie o wygaszenie inflacji i o utrzymanie równowagi budżetowej. Zadanie godne poparcia i uznania. Ale ciąży na tej koncepcji jakaś staroświecka wiara w czarodziejską moc wolnego rynku. Wyraża się to między innymi w zdecydowanej woli rządu, aby powstrzymać wszelką ingerencję państwa w procesy ekonomiczne i społeczne. Wczoraj mówił o tym bardzo przekonywająco Marszałek Stelmachowski podkreślając, że program rządu odnosi się bardziej do postulowanej rzeczywistości jutra niż do tej, która dzisiaj skrzeczy wokół nas.</u>
          <u xml:id="u-81.6" who="#AndrzejSzczypiorski">Wysoka Izbo! Wolny rynek jest w stadium stawania się i jeszcze praktycznie biorąc nie istnieje. Bardzo wiele zależy zatem od zachowań zbiorowych, a także od pewnych działań, które takimi zachowaniami w sensie socjopsychologicznym sterują. Jeszcze przecież istnieją monopole, jeszcze istnieją stare nawyki, jeszcze brak ekonomicznej zaradności całych grup społeczeństwa polskiego. W takiej sytuacji państwo nie powinno i nie może ograniczać się do roli biernego obserwatora wydarzeń, bo państwo może taką postawę i taką filozofię urzeczywistniać w warunkach rynku okrzepłego, który rządzi się sam wedle ustabilizowanych mechanizmów. Dzisiaj za wcześnie na taką filozofię, dzisiaj trzeba jednak tu i ówdzie podejmować działania interwencyjne, nie wedle starych i skompromitowanych wzorów, ale w sposób, który jest przecież znany i praktykowany w państwach dobrze funkcjonującej gospodarki wolnorynkowej.</u>
          <u xml:id="u-81.7" who="#AndrzejSzczypiorski">Ja pragnę przypomnieć rzecz banalną, że mianowicie wolny rynek mamy w Republice Federalnej Niemiec, we Francji, w Danii, ale mamy także wolny rynek w Zairze i w Bangladeszu, a my jesteśmy i pozostaniemy w Europie, a to nakłada na Polskę pewne europejskie obowiązki, nawet w warunkach obecnej biedy i bardzo dramatycznych ograniczeń.</u>
          <u xml:id="u-81.8" who="#AndrzejSzczypiorski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie! Jeszcze trzy miesiące temu Polska była beniaminkiem demokratycznego świata. Mamy prawo do dumy, że jako pierwsi podjęliśmy wielkie reformy. Dzisiaj towarzyszą nam na drodze od totalizmu do demokracji Niemcy z NRD, Czesi i Słowacy, Węgrzy, Bułgarzy, Rumuni, a także liczne narody Związku Radzieckiego. Skończył się polski benefis, wybiła godzina prawdy. Skończyło się wyzwanie totalitarne, któremu Polacy potrafili godnie i rozumnie sprostać. Stoimy oko w oko z wyzwaniem wolności. Wolność nigdy nie jest spełnieniem, zawsze jest tylko szansą. Jest zatem naszą sprawą i naszym wyborem, co z wolnością uczynimy, jak ją wykorzystamy i jaki z niej zrobimy użytek dla państwa i dla nas samych.</u>
          <u xml:id="u-81.9" who="#AndrzejSzczypiorski">Przez minione lata mogliśmy sobie pozwolić na pewien duchowy komfort. Była to wygoda usprawiedliwień, całkiem zresztą uzasadnionych. Chcielibyśmy inaczej, ale inaczej nie możemy, ponieważ zniewala nas zły i niechciany system. Bylibyśmy bardziej zaradni, bardziej dynamiczni, lecz krępują nas totalitarne struktury. Czas takich usprawiedliwień skończył się bezpowrotnie. Jesteśmy odpowiedzialni za własny los. Jeśli się nam przyszłość nie uda, sami będziemy temu winni. Ale początek jest niesłychanie trudny. Załamanie cywilizacyjne — wydaje mi się bardzo poważne. Trzeba powiedzieć gorzką i bolesną prawdę. Polska ma przed sobą wielki kawał drogi do nowoczesności. Nasze krajobrazy materialne, a także duchowe, niestety, czynią z nas zaścianek współczesnej Europy. Nie ulega wątpliwości, że jesteśmy bardziej zacofani niż nasi sąsiedzi na zachodzie i na południu. Rząd ma rację kiedy mówi, że polskie reformy są głębsze i bardziej wszechstronne niż dotychczasowe zmiany w Niemieckiej Republice Demokratycznej i Czechosłowacji. Powstaje tylko pytanie, co z tego wynika? Kto jest lepszy w zakresie organizacji pracy, techniki i technologii? Czy możemy się równać z NRD w kwestiach opieki socjalnej, służby zdrowia, czy budownictwa mieszkaniowego? Czy Czesi nie pracują lepiej? Przecież tam zachował się jeszcze etos pracy, który u nas został, praktycznie biorąc, wdeptany w ziemię.</u>
          <u xml:id="u-81.10" who="#AndrzejSzczypiorski">Ja wiem, że nikt nie lubi słuchać rzeczy przykrych. Ale ja mam obowiązek mówić tutaj to, co myślę — i jako obywatel, i nade wszystko jako pisarz. A pisarze nie są od tego, ażeby swemu społeczeństwu schlebiać. Może na tym polega ta istotna różnica między politykiem a pisarzem. Żeby doszlusować do demokratycznej i nowoczesnej Europy, trzeba okazać dojrzałość, a nawet pewien rodzaj męstwa, które jest potrzebne, kiedy patrzymy na nasz własny wizerunek. Chcę przypomnieć sprawę banalną. Jesteśmy w tej części Europy krajem o najwyższym spożyciu alkoholu i najniższym spożyciu mydła.</u>
          <u xml:id="u-81.11" who="#AndrzejSzczypiorski">Wysoka Izbo! Nasze niedostatki są ogromne. I bez mądrej, konsekwentnej ingerencji państwa w życie zbiorowe nie znikną szybko. Żadna gilotyna podatkowa, żadna polityka celna, żadne zabiegi antyinflacyjne nie stanowią oręża przeciw cywilizacyjnemu opóźnieniu. Jedynym orężem jest tutaj nauka, oświata i kultura. Kraj, w którym zabrakłoby środków na podstawowe badania w nauce, na wymianę myśli, idei i ludzi, nie będzie miał szans dotarcia do Europy — nawet przy zerowej inflacji i przy znośnym zaopatrzeniu rynku. Kraj, w którym zabraknie środków na wydawanie książek i funkcjonowanie teatrów, musi pogrążyć się w umysłowym letargu, który przecież nie zapowiada europejskości. Ja nie jestem wcale przeciwnikiem rynkowej gry sił w sferze nauki i kultury, bo to nie państwo tworzy wartości kultury, ale artyści. Bo to nie państwo rozwija naukę, lecz uczeni. Ale w dzisiejszych czasach uczony musi mieć dostęp do literatury, laboratoriów badawczych, a to są rzeczy bardzo kosztowne. Z przerażeniem myślę, panie i panowie, o cenie papieru, która ma przekroczyć za kilka dni 12 milionów za tonę. Powiadają mi fachowcy, że to długo nie potrwa, bo ludzie przedsiębiorczy zaczną kupować papier na Zachodzie, który przy obecnym kursie dolara kształtuje się w granicach 7 milionów za tonę. Daj Boże, żeby tak się stało, żeby ci zaradni wydawcy i przedsiębiorcy puścili z torbami nasze rodzime papiernie. Może wtedy ktoś się wreszcie ocknie. Ale chyba nie należy dopuszczać do takich sytuacji? Chyba nie należy dopuszczać do tego rodzaju ryzykanckich eksperymentów? Bo to jednak świadczy o braku wyobraźni w kwestiach dla kraju decydujących.</u>
          <u xml:id="u-81.12" who="#AndrzejSzczypiorski">Profesor Stelmachowski prosił wczoraj o umiar w sprawie polskiej atomistyki. I oczywiście profesor Stelmachowski ma rację. Ja nie jestem wcale rzecznikiem energetyki jądrowej. Ale przywołam tu słynne zdanie profesora Kapicy sprzed czterdziestu lat, który powiedział: sprowadzanie problematyki energii atomowej do kwestii bomby atomowej ma taki sam sens, jak sprowadzanie problematyki energii elektrycznej do kwestii krzesła elektrycznego — Nam nie wolno dzisiaj z dezynwolturą machnąć ręką na pewne dziedziny, bo mamy inne stanowisko doktrynalne w takich czy owakich kwestiach. I tu wybaczcie, że przywołuję rozmaite przykłady, z rozmaitych sfer życia, ale one ilustrują polski stan ducha, a mnie właśnie o ten stan ducha idzie.</u>
          <u xml:id="u-81.13" who="#AndrzejSzczypiorski">Wczoraj na tej sali, z tej trybuny powiedziano, że skreślamy środki na Towarzystwo Rozwoju Rodziny, bo ono ma niewłaściwy program. Ja słyszałem o tym towarzystwie rzeczy dobre, że od dziesiątków lat, dzięki ofiarności wielu lekarzy i społeczników stara się ono upowszechnić pewne cywilizacyjne zdobycze w sferze życia rodzinnego, w kwestiach seksualnych, w kwestiach higieny itd. I oto w roku 1990 dowiaduję się w Senacie, że to nie jest Polsce potrzebne. Nie wiem, nie jestem fachowcem w tej dziedzinie, nie znam się na tej problematyce, ale to mi jako żywo, przypomina ataki na Boya-Żeleńskiego i jego ideę świadomego macierzyństwa dokładnie sprzed sześćdziesięciu kilku lat. I muszę wyrazić mój sprzeciw wobec prób doktrynalnej ideologizacji budżetu państwa, które jest — bądź co bądź — państwem obywateli o rozmaitych światopoglądach i rozmaitym stosunku do kwestii planowania rodziny. Państwo polskie nie jest — moim zdaniem — od tego, by wszystkich obywateli przymuszać do jednolitej opinii w takich trudnych sprawach. Państwo polskie uprawiało takie praktyki przez ponad 40 lat, ale Rzeczpospolita Polska, którą dzisiaj wreszcie mamy, musi być państwem demokratycznym i pluralistycznym. Od polemik w tej mierze jest prasa i szeroka opinia publiczna, ale budżet państwa nie może być w Rzeczypospolitej narzędziem forsowania jednego monopolistycznego światopoglądu, który jest zresztą moim własnym światopoglądem. To są właśnie sprawy, o których musimy myśleć, kiedy debatujemy o bliższej i dalszej przyszłości Polski.</u>
          <u xml:id="u-81.14" who="#AndrzejSzczypiorski">Przywrócenie równowagi ekonomicznej jest zadaniem szalenie ważnym, ale nie jest zadaniem jedynym. Nie wolno nam zaniedbać węzłowych problemów cywilizacyjnych. Nie wolno zapominać o duchowym rozwoju narodu. Nakłady na naukę, oświatę i kulturę pozostają w budżecie roku 1990 na nie zmienionym poziomie roku ubiegłego. Miejmy nadzieję, że reforma uda się, wtedy wyjdziemy na prostą. Ale przecież wciąż jest dużo wydatków na jałowy sektor, na rozbuchaną administrację. Jest tej jałowizny także bardzo wiele w kulturze i w nauce. Choćby niszczejąca substancja tych rozmaitych i umarłych od lat domów kultury, coś z tym trzeba zrobić. Nie chcę jednak tych szczegółów mnożyć.</u>
          <u xml:id="u-81.15" who="#AndrzejSzczypiorski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie! Jeśli dzisiaj mamy, na szczęście nie wszyscy, opinię wędrownych handlarzy Europy, co rozbijają swoje nędzne kramy na rozstajnych drogach kontynentu, nie jest to tylko następstwo polskiej biedy, lecz świadectwo upadku pewnych zasad, bez których nie ma mowy o cywilizacyjnej dojrzałości społeczeństwa. Radio, telewizja i prasa zajmują się ostatnio głównie problemem rąbanki. To zrozumiałe, bo najpierw trzeba jeść, a zaopatrzenie w żywność staje się niemal w dosłownym sensie sprawą egzystencjalną. Ja rozumiem desperację milionów ludzi, którzy walczą po prostu o przetrwanie, ale wcale nie jestem przekonany, że tak być musi. I wcale nie jestem przekonany, że bez koniecznej ingerencji państwa sam raczkujący rynek rozbije monopole. Na razie, jak już wspomniałem, rynek jest zbyt słaby, aby mogła samoregulacja nastąpić. I podzielam, jeszcze raz to podkreślam, pogląd profesora Stelmachowskiego, że państwo nie może tutaj pozostawać bierne.</u>
          <u xml:id="u-81.16" who="#AndrzejSzczypiorski">Ufam, że przetrwamy najcięższy okres. Polacy przeżyli wiele ciężkich prób, obecna wcale nie jest najbardziej dramatyczna. Moje pokolenie doświadczyło większej biedy, połączonej jeszcze z poczuciem beznadziejności. Dzisiaj jest nadzieja, a to kapitał ogromny. Ale właśnie dlatego musimy myśleć o przyszłości, nie ograniczać naszej wizji, naszych perspektyw do najbliższych miesięcy, do roku czy do dwóch lat. Nie idzie o to, że nie samym chlebem człowiek żyje, ale o prosty fakt, że bez wielkich nakładów na naukę, oświatę i kulturę nie sposób w ogóle myśleć o tworzeniu nowoczesnego demokratycznego europejskiego społeczeństwa. Pogłowie trzody można odbudować w ciągu kilku miesięcy, to, co przegramy w nauce i kulturze, jeśli nie daj Bóg przegramy, będzie nie do odrobienia przez dziesiątki lat.</u>
          <u xml:id="u-81.17" who="#AndrzejSzczypiorski">Nadrzędnym celem rządu i parlamentu, nadrzędnym celem narodu musi być przezwyciężenie cywilizacyjnego regresu, a nie tylko likwidacja skutków kryzysu ekonomicznego. Kryzys pokonamy, jestem o tym przekonany, ale to nie wyczerpuje naszych zadań na jutro i na pojutrze.</u>
          <u xml:id="u-81.18" who="#AndrzejSzczypiorski">Mówiliśmy na tej sali wiele o potrzebach rolnictwa, rzemiosła, przemysłu, rynku. To jest bardzo ważne i bardzo słuszne, ale przecież nie muszę nikogo przekonywać, że jeżeli zaniedbamy w przyszłości naukę, oświatę i kulturę, to nie będzie w Polsce ani rolnictwa, ani rzemiosła, ani przemysłu, ani żadnego rynku, bo to są dzisiaj na całym świecie obszary najważniejsze, bo to jest ta struktura duchowa, nadrzędnie porządkująca całe życie narodu i państwa.</u>
          <u xml:id="u-81.19" who="#AndrzejSzczypiorski">Nie tylko o kryzys idzie, ale o przezwyciężenie prowincjonalizmu i opóźnień cywilizacyjnych. Idzie po prostu o wyjście Polski z zaścianka. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-81.20" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#AndrzejStelmachowski">Serdecznie dziękuję Panu Senatorowi. Głos ma teraz pani senator Anna Skowrońska, następny będzie senator Bojarski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Jest znamienne, że w toku dzisiejszej, kolejnej już debaty budżetowej w wystąpieniach kilku kolegów senatorów i w stanowiskach komisji przywołany został duch epoki minionej, duch państwa totalitarnego, znajduje się on bowiem jeszcze w strukturach budżetu dotyczącego pewnych resortów. Nie jest uczuleniem ze strony ludzi doświadczonych przez pracę tych resortów w uprzednich latach ani psychologicznym odreagowywaniem lat minionych zainteresowanie tymi resortami. Chodzi o to, że sprawa tych resortów stała się jak gdyby papierkiem lakmusowym wiarygodnych przemian, wiarygodności działania również władzy obecnej.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Budżet dwóch resortów, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Ministerstwa Obrony Narodowej, jest budżetem tajnym, uchyla się przed kontrolą społeczną i kontrolą parlamentu. Mimo wniosków stawianych z tej trybuny i z trybuny sejmowej nic do tej pory zmianie nie uległo, brak jest społecznej kontroli wydatków państwa na te dwa resorty, które w poprzednich latach stały się symbolem złej władzy, władzy nie dla ludu, dla narodu, ale władzy nad narodem. Dlatego sprawa budżetu, aczkolwiek nie dotyczy struktur tych resortów, jest sprawą tak zapalną i tak frustrującą tysiące ludzi w naszym kraju. Jeżeli dzisiaj Komisja Praw Człowieka i Praworządności i wielu kolegów senatorów stawia określone postulaty, pytania pod adresem tego resortu, to właśnie po to, aby stało się zadość jakiejś elementarnej sprawiedliwości w sytuacji postępującego ubożenia ogromnych rzesz ludności.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Przecież system budżetowy oparty jest na tej samej strukturze przywilejów kwestionowanych już od miesięcy w sposób jawny, przecież nie uległa zmianie struktura wydatków. Ogromny system inwigilacji, ogromny system urządzeń elektronicznych podsłuchowych przydatny pracy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w poprzednich okresach nadal funkcjonuje, nie został w żaden sposób zmieniony i nadal wydatki utrzymują się mniej więcej na tym samym poziomie. Zadano pytanie: w imię jakich racji? Resort milczy. Wydaje się, że jest to asumpt do jeszcze bardziej kategorycznych żądań do zmiany kierownictwa politycznego tych resortów, podobnie jak stało się to w krajach ościennych, które nas po prostu wyprzedziły w drodze do demokracji. Nie może być prawdziwej demokracji tam, gdzie przed narodem pewne jeszcze obszary są kompletnie zakryte. Przywileje, które mają członkowie tego resortu, wykopują m.in. rów, izolują je od społeczeństwa. Nie doszło u nas do wynaturzeń, jak w rumuńskiej Securitate, której członkowie są teraz w drodze samosądów likwidowani przez zniewolony, rozgoryczony przez lata całe naród, do takich wypaczeń na szczęście nie doszło, ale nadal jeszcze osoba milicjanta budzi lęk, a nie zaufanie. A przecież intencją parlamentu, jak sądzę, intencją rządu jest, aby w naszym państwie ta służba była służbą godną, aby człowiek, który jest milicjantem, nie musiał się tego wstydzić, aby nie musiał się wstydzić swoich przywilejów, aby nikt nie patrzył na niego z zawiścią, z niechęcią, aby po prostu był potrzebny w społeczeństwie. Bo do tej pory, jak mówię, był to „pan władza”, który symbolizował tę złą władzę, władzę nie dla człowieka, ale nad człowiekiem.</u>
          <u xml:id="u-83.4" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Mówię to po to, żeby w sposób właściwy odczytywano nasze intencje, nie jako mające charakter rozliczeniowy, ale jako jeszcze jeden pakiet postulatów pod adresem rządu — również i tych resortów, aby spełniały one oczekiwania społeczne. Jeżeli naród zaufał i pozostawił kierownictwo polityczne tych resortów w strukturze nie zmienionej, to dlatego, że oczekuje szerokich zmian strukturalnych. Takich zmian do tej pory nie ma i takich zmian w ogóle nie odzwierciedla budżet, uformowany na tych samych, identycznych zasadach jak poprzednio, przy uwzględnieniu takiej samej skali przywilejów. Dlatego Sejm, rozważając ustawę budżetową, winien żądać od tego resortu ujawnienia wydatków. W imię jakich racji ma być utrzymywane, zapewne ze środków budżetowych, biuro w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, które prowadzi centralny rejestr konfidentów milicyjnych? W imię jakich racji? To jest tylko przykład, ale przykład szczególnie frustrujący. Dlatego też uważam, że te uwagi, jakie tu zostały już podniesione, i propozycje wymagają zdecydowanego rozważenia przez Sejm i przez rząd, aby sytuacja ta została w najbliższym czasie zmieniona. Zmiana sytuacji w tych dwóch resortach będzie poważnym czynnikiem, który uwiarygodni przemiany w Polsce i również sam rząd polski.</u>
          <u xml:id="u-83.5" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Sprawa druga, również dotycząca sfery budżetowej, została podniesiona w stanowisku senackiej Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia, została podniesiona wczoraj przez koleżankę senator Stefanię Hejmanowską z tej komisji. Chodzi o wysokość — w ramach polityki społecznej i ochrony poziomu życia — alimentów płaconych z Funduszu Alimentacyjnego. Tylko te alimenty są w sferze zainteresowania budżetu państwa, ponieważ inne alimenty są po prostu zasądzane przez sądy. Jest to sprawa trudna, ponieważ budżet jest planowany w oparciu o określone przepisy i te przede wszystkim wymagałyby pewnych zmian.</u>
          <u xml:id="u-83.6" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Natomiast jeśli chodzi o sprawę alimentów w ogóle pożądana jest i kontynuowana przez wiele sądów rodzinnych, również w okręgu Sądu Wojewódzkiego w Słupsku, praktyka zasądzania alimentów procentowych i tym sposobem utrzymywania wysokości alimentów na właściwym poziomie niezależnie od wskaźnika inflacji. Oczywiście alimenty są ustalane według dwóch kry triów: potrzeb osoby uprawnionej, które wciąż rosną, i możliwości osoby zobowiązanej. Takich kryteriów nie sposób jest ustalić przy należnościach z Funduszu Alimentacyjnego, które mają charakter typowo socjalny. Fundusz Alimentacyjny może dochodzić regresowo od osób, które z różnych powodów nie są w stanie płacić alimentów lub od których zobowiązany nie może egzekwować tych alimentów, zwrotu wpłaconych kwot. Natomiast istotnie wydaje się, że te kwoty, jakie obecnie osoby uprawnione do alimentacji otrzymują, są zbyt niskie i prowadzą do jeszcze głębszej pauperyzacji osób wymagających przecież określonego standardu życia, bo alimentowane są przede wszystkim dzieci, które dorastają, i od ich kondycji, również biologicznej, od poziomu ich życia zależy później ich poziom życia i ich zdolności produkcyjne w społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-83.7" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Dlatego ta sprawa powinna rzeczywiście być w sposób szczególny rozważona i wysokość świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego w drodze zmiany legislacyjnej podwyższona. Jak sądzę, jakieś rezerwy budżetowe na to się znajdą.</u>
          <u xml:id="u-83.8" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Trzecia sprawa, którą chciałam dzisiaj poruszyć, jest związana z tematyką ogólną dotyczącą polityki społeczno-gospodarczej. Ta polityka, ten program, który zaprezentował rząd — jak sądzę — jest powszechnie popierany mimo pewnych różnic określonych grup, ponieważ trzeba widzieć jednak interes ogólny. Trudno jest dzielić to, czego nie ma, i polityka społeczno-gospodarcza, i budżet państwa powinny uwzględniać jakąś realną możliwość działania.</u>
          <u xml:id="u-83.9" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Interwencjonizm państwa przy wprowadzaniu wolnego rynku jest rzeczywiście konieczny, ale chciałam tu zwrócić uwagę na coś innego, w jakimś sensie nawiązać do wystąpienia pana senatora Szczypiorskiego, który tuż przede mną przemawiał z tej trybuny. Pomyślność programu społeczno-gospodarczego rządu jest związana również z postawą społeczeństwa wobec tego programu, wobec poszczególnych założeń tego programu i ta wolność, która jest naszym wyborem, o której mówił senator Szczypiorski, jest związana z poczuciem odpowiedzialności. Społeczeństwo polskie musi wyzbyć się mentalności niewolników, ludzi bezwolnych, zrutynizowanych, niezdolnych do podjęcia jakiejkolwiek aktywności, zdolnych tylko do negacji czy do oceny tego, co ktoś za nich zrobi. Trzeba wyzwolić społeczną aktywność ludzi wolnych i to poczucie odpowiedzialności, to zrozumienie wolności przez szerokie kręgi społeczeństwa jest szansą powodzenia tego programu. Nie może tego zrobić sam rząd. Można powiedzieć, że każdy człowiek w każdym miejscu, w jakim został przez los postawiony, ponosi cząstkę odpowiedzialności za powodzenie tego programu. Będzie to ręka wyciągnięta do drugiego, który ma mniej, będzie to jedna krytyka mniej, jeżeli za tą krytyką nie kryje się nic więcej prócz prostego niezadowolenia z obniżenia stopy życiowej, będzie to w końcu wyzwolenie ogromnej aktywności gospodarczej. I to jest zadanie wręcz na dziś.</u>
          <u xml:id="u-83.10" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Chciałam tutaj przywołać jeden przykład, bardzo aktualny, przykład aktywności społecznej. Wczoraj zatwierdzony został przez zebranie założycielskie statut Międzynarodowego Stowarzyszenia Wspierania Kontaktów Gospodarczych, Naukowych i Kulturalnych Wschód — Zachód. Jest to stowarzyszenie międzynarodowe, które będzie zarejestrowane w Polsce, którego celem jest wspieranie kontaktów gospodarczych, naukowych i kulturalnych dla przyspieszania rozwoju gospodarczego i harmonijnego budowania wspólnego europejskiego domu. W celach statutowych tego stowarzyszenia są: inspirowanie, inicjowanie, powoływanie form organizacyjnych sprzyjających kontaktom gospodarczym Wschód — Zachód, fundacji, spółek, stowarzyszeń, upowszechnianie zdobyczy i dorobku nauki i kultury dla przyspieszenia postępu cywilizacyjnego, organizowanie spotkań, kongresów, kontaktów itd. W skład komitetu założycielskiego wchodzi między innymi minister Rynku Wewnętrznego, Aleksander Mackiewicz, wiceminister Kultury i Sztuki Jagiełło, przedstawiciele Izby Rzemieślniczej, dyrektor Agencji do Spraw Inwestycji Zagranicznych, kierownik Zakładu Prawa Cywilnego Instytutu Badania Prawa Sądowego, dr Krzekotowska, sekretarz generalny Stowarzyszenia Prawa Socjalnego w Wiedniu, prezes fundacji międzynarodowej „Pomocna Dłoń”, wielu dyrektorów handlu zagranicznego i szereg pod miotów zagranicznych. Chodzi o to, aby tego typu działania, bo stowarzyszenie jest to działalność typowo społeczna, aby tego typu działania upowszechniać, żeby rzeczywiście szukać wszelkich pomostów, które zbliżą Polskę do Europy, które pchną ją w kierunku podnoszenia poziomu cywilizacyjnego, ponieważ wolność, jak mówił Ojciec Święty, nie jest dana, ale jest zadana człowiekowi, czyli jest po prostu zadaniem dla każdego. I tu chciałabym się odwołać jeszcze raz do wywodów pana senatora Andrzeja Szczypiorskiego, w których przedstawił nam zakres naszej wolności i tę perspektywę, do której Polska dojść powinna.</u>
          <u xml:id="u-83.11" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Ja chciałam jeszcze na zakończenie przywołać słowa wypowiedziane wczoraj na spotkaniu noworocznym u Prezydenta Rzeczypospolitej. Słowa te wypowiedział nuncjusz apostolski, a są to słowa Jana Pawła II, które zostały powiedziane jako życzenie, jako perspektywa i nadzieja dla narodu, który musi przejść przez próg nędzy materialnej jako kolejny próg do właściwej wolności. Są to słowa, które niosą w sobie szacunek dla wartości pozamaterialnych, dla tych wszystkich wartości, którym wierność pozwoli nam przejść ten jeszcze jeden próg, ten próg nędzy i załamania materialnego: „Polska dostatnia i szczęśliwa w interesie pokoju i dobrej współpracy między narodami Europy”. To jest perspektywa i przesłanie Ojca Świętego Jana Pawła II, przywódcy duchowego wszystkich Polaków na świecie. To jest zadanie dla Polaków w kraju. Wierność temu zadaniu powinna umożliwić nam pozytywną realizację programu społeczno-gospodarczego rządu. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-83.12" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#AndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo. Głos ma pan senator Bojarski, potem Chciałbym zrobić jednak kwadransową przerwę na oddech i po przerwie będzie senator Kłopotowski.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#AndrzejStelmachowski">Bardzo proszę, Panie Senatorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#WłodzimierzBojarski">Panie Marszałku! Panie, Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#WłodzimierzBojarski">Chciałbym omówić dwie ważne sprawy łączące się ściśle z budżetem, a dotychczas szerzej nie omawiane. Pierwsza: problem inwestycji. Ten duży i złożony problem został w projekcie samej ustawy budżetowej przedstawiony w sposób zbyt lakoniczny, żeby nie powiedzieć, marginesowy. Brak załącznika w tej sprawie do ustawy budżetowej, brakuje nawet wykazu tzw. inwestycji centralnych wymienionych imiennie. Udostępnione pomocniczo wykazy mają charakter nieobowiązujący i nie są w pełni aktualne. Nie przedstawia się bardzo trudnego problemu inwestycji koniecznych, które nie mogą być podjęte z braku środków, oraz zagadnienia inwestycji przerwanych. Szereg poważnych inwestycji zostało przerwanych już na początku lub w połowie ubiegłego roku. Wiele z nich nie będzie realizowanych w tym roku i nie ma szans, aby mogły być podjęte także w przyszłym roku. W stosunku do tych inwestycji potrzebne są zatem decyzje dalej idące.</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#WłodzimierzBojarski">Tymczasem ponosi się dosyć wysokie koszty na ich utrzymywanie czy kontynuowanie. Przypomnę, że do takiego pakietu należy m.in. niezwykle kosztowna inwestycja w Żarnowcu, której likwidacji żeśmy do tej pory nie przesądzili, a jednocześnie nie realizujemy. Ponosimy od lat bardzo wysokie koszty. Takich przykładów jest więcej.</u>
          <u xml:id="u-85.3" who="#WłodzimierzBojarski">Po drugie — muszę stwierdzić, że ogólne kwoty inwestycji wykazane w ustawie budżetowej nie zostały szerzej zweryfikowane od strony możliwości ich sfinansowania w ramach realizacji kredytów bankowych oraz środków władz terenowych. Różnice te mogą być bardzo poważne, bowiem udział kredytu jest tu dominujący, a z wypowiedzi banku można odnosić wrażenie, że niektóre banki widzą swój udział w kredytowaniu inwestycji w tych samych wartościach nominalnych co w ubiegłym roku, a więc 6-krotnie niższych wartościach realnych.</u>
          <u xml:id="u-85.4" who="#WłodzimierzBojarski">Po trzecie — w tej ustawie budżetowej kwoty na inwestycje nie są w żaden sposób skojarzone z przewidywanymi inwestycjami zagranicznymi. W istocie rzeczy nie uzyskaliśmy jeszcze zadowalającego postępu w zakresie uzgadniania inwestycji z udziałem inwestorów zagranicznych. Występują tutaj trudności, o których wspomniano już, w zakresie odpowiednich banków i infrastruktury finansowo-consultingowej dla realizacji tych zadań.</u>
          <u xml:id="u-85.5" who="#WłodzimierzBojarski">Te bardzo skromne możliwości inwestycyjne gospodarki powodują, że przy realnym zakresie inwestowania i kapitalnych remontów nie wiemy, czy występujący od szeregu lat proces dekapitalizacji majątku narodowego uda się w bieżącym roku powstrzymać. Można mieć zastrzeżenia i wątpliwości w tym zakresie, szczególnie przy i tak już znacznie zdekapitalizowanej infrastrukturze gospodarczej. Sprawa ta zasługuje na poważne wyjaśnienie i potraktowanie.</u>
          <u xml:id="u-85.6" who="#WłodzimierzBojarski">Załącznik 1 do ustawy budżetowej wymienia inwestycje jednostek budżetowych w układzie resortowym. Występują tam daleko idące dysproporcje. Żeby wymienić kilka liczb: nakłady budżetowe Ministerstwa Kultury i Sztuki 90 mld zł, tylko, Ministerstwa Edukacji Narodowej — 185 miliardów, Polskiej Akademii Nauk — 33 mld zł, gdy tymczasem nakłady Urzędu Rady Ministrów — 143 miliardy, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych — 432 mld zł. Podobne dysproporcje wskazywano w Ministerstwie Obrony Narodowej — 1 bin 30 mld zł inwestycji centralnych tego resortu plus 322 mld zł na wykup mieszkań w stosunku do inwestycji budżetowych Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej w wysokości tylko 765 mld zł. Z materiałów posiadanych przeze mnie wynika, że sam zakup centralny na wyposażenie służby zdrowia, wyposażenie o charakterze inwestycyjnym, wymagałby nakładów rzędu biliona złotych.</u>
          <u xml:id="u-85.7" who="#WłodzimierzBojarski">W sytuacji występującego braku kredytów inwestycyjnych wątpliwości budzi przewidziany w budżecie kredyt na budowę gazociągu „Jamburg” w wysokości biliona 200 mld zł. Kwota wymaga chyba wyjaśnienia i szerszej renegocjacji ze Związkiem Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-85.8" who="#WłodzimierzBojarski">Wreszcie w ustawie budżetowej nie wyodrębnia się ze zrozumiałych powodów środków inwestycyjnych na ochronę środowiska. Te zrozumiałe powody wynikają z tego, że nie ma tam właśnie szczegółowych wykazów inwestycji, a większość działań w tej sferze będzie finansowana w ramach inwestycji przedsiębiorstw, inwestycji rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-85.9" who="#WłodzimierzBojarski">Kończąc tę sprawę Chciałbym zgłosić projekt uzupełnienia uchwały Senatu w następującym brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-85.10" who="#WłodzimierzBojarski">„Zobowiązuje się rząd do przedłożenia parlamentowi do końca pierwszego kwartału bieżącego roku planu na 1990 rok inwestycji centralnych, innych ważniejszych przedsięwzięć oraz analizy całości procesów inwestycyjnych w kraju ze szczególnym uwzględnieniem oświaty, służby zdrowia i ochrony środowiska”.</u>
          <u xml:id="u-85.11" who="#WłodzimierzBojarski">Drugie zagadnienie, które muszę tutaj poruszyć, dotyczy bardzo podstawowego problemu, problemu związanego z pytaniem, czy obecny rząd premiera Mazowieckiego może i powinien odpowiadać za długi wewnętrzne państwa poniesione w ubiegłych latach. Chciałbym przykładowo przedstawić szereg pozycji wewnętrznego długu państwowego.</u>
          <u xml:id="u-85.12" who="#WłodzimierzBojarski">Pierwsza: w stosunku do rolników za zakupy płodów rolnych po zaniżonych cenach w pierwszej połowie tego roku i w środku lata. Druga: w stosunku do osób, które wniosły przedpłaty na różne zakupy inwestycyjne, w szczególności na zakup samochodów osobowych w ubiegłych latach. W tej sprawie budżet przewiduje bardzo znaczną dotację, w wysokości 2 bln zł, ale w stosunku do pozostałych pozycji się ich właściwie nie dostrzega i dlatego będę je dalej wymieniał. Zadłużenie państwa w stosunku do osób, które wniosły przedpłaty na budownictwo mieszkaniowe, a nie dostały mieszkań i nie mają szans uzyskania mieszkania w bieżącym stuleciu. Dalej, w stosunku do osób, których oszczędności złotówkowe zostały zdewaluowane, a były one złożone w bankach państwowych, w PKO lub w innych. W stosunku do osób, które zostały bezprawnie wywłaszczone w ubiegłych latach, a teraz w ramach akcji reprywatyzacyjnej proponuje się im niekiedy wykup własnych posiadłości. Wreszcie można by mówić o zadłużeniu państwa w stosunku do przedsiębiorstw, bo przecież zostały zdewaluowane fundusze statutowe przedsiębiorstw, została im zabrana amortyzacja. I wreszcie ogromne długi w stosunku do środowiska przyrodniczego, którego podmiotem i rzecznikiem interesu powinien być minister Ochrony Środowiska.</u>
          <u xml:id="u-85.13" who="#WłodzimierzBojarski">Wydaje się, że budżet, który proponuje uregulowanie jednej z 10 wymienionych tu przeze mnie spraw, a nie zajmuje stanowiska w stosunku do pozostałych kilku spraw, podchodzi do sprawy zbyt fragmentarycznie. Państwo, które ma być stróżem sprawiedliwości i promotorem dobra, nie może kierować się tutaj jedynie grupowym naciskiem owych osób, które wniosły sprawy związane np. z przedpłatami samochodowymi.</u>
          <u xml:id="u-85.14" who="#WłodzimierzBojarski">Druga strona tej samej sprawy dotyczy roszczeń, wierzytelności państwa w stosunku do obywateli i instytucji. I mamy tutaj też bogaty rejestr. Po pierwsze — zostały w latach ubiegłych udzielone kredyty państwowe przedsiębiorstwom, instytucjom politycznym i społecznym, a także wielu osobom prywatnym i te kredyty zostały poprzez inflację całkowicie zdewaluowane. Oznaczają one dzisiaj właściwie dotację państwową. Czy słuszne jest, że my te wszystkie kredyty spiszemy na straty budżetu państwa? Próbujemy zrewaloryzować jedynie procent od tych należności, ale nawet wysoki procent od należności zdewaluowanych stanowi może 1/10 realnej należności budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-85.15" who="#WłodzimierzBojarski">Druga podobna pozycja to jest wykupienie przez różne spółki, osoby prywatne, instytucje i tak zwaną nomenklaturę majątku narodowego według nieaktualnych wartości zapisów księgowych. W tej chwili dokonuje się aktualizacji wartości majątku trwałego przez zastosowanie mnożnika od 10 do 14, to znaczy ci, którzy nabyli ten majątek w ubiegłym roku, wnieśli do Skarbu Państwa 1/10, czyli 10%, a może tylko 7% wartości tego majątku. Czy na tak wielką stratę majątku państwo może sobie pozwolić i uznać to za rzecz dopuszczalną?</u>
          <u xml:id="u-85.16" who="#WłodzimierzBojarski">Wreszcie trzeba tu wymienić wszelkiego rodzaju ulgi podatkowe, dotacje i kredyty, właśnie nie zrewaloryzowane, tak szeroko stosowane w stosunku do różnych organizacji, związków spółdzielczych, do partii politycznych czy do takich organizacji, jak koncern „Prasa”. Wydaje mi się, że niektóre z tych instytucji ulegają ostatnio bardzo szybkiemu przekształcaniu się. Ja sam nie miałbym nic przeciwko temu, żeby na przykład rozwiązała się Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, tak jak to zostało zapowiedziane, ale w imieniu Skarbu Państwa się muszę spytać: a co się stanie z należnościami Skarbu Państwa i z długami, które ma ta organizacja w stosunku do Skarbu Państwa? Wyda je się zatem, że cała ta sprawa majątkowa wymaga jakiegoś uregulowania i w związku z tym mam projekt uzupełnienia uchwały Senatu o następujące stwierdzenie:</u>
          <u xml:id="u-85.17" who="#WłodzimierzBojarski">„Zobowiązuje się rząd do przedłożenia w połowie bieżącego roku analizy całości problemu zadłużenia wewnętrznego państwa oraz wariantowych projektów rozwiązania tego problemu. Do czasu rozpatrzenia przez parlament tych materiałów ulega zablokowaniu kwota około 2 bin zł, przewidziana w budżecie na dotowanie sprzedaży samochodów osobowych na przedpłaty wniesione w 1981 roku.</u>
          <u xml:id="u-85.18" who="#WłodzimierzBojarski">Natychmiast należy powołać skarbową komisję likwidacyjną, egzekwującą przejmowanie na Skarb Państwa składników majątkowych przejętych drogą decyzji administracyjnych, różnych dotacji i innych przekształceń nazywanych popularnie «uwłaszczeniem nomenklatury», przez polskie partie, organizacje społeczne i inne struktury władzy”.</u>
          <u xml:id="u-85.19" who="#WłodzimierzBojarski">Mam nadzieję, że jak byśmy się za tę sprawę wzięli, to ten biały budynek przy skrzyżowaniu Alej Jerozolimskich i Nowego Światu wybudowany za pieniądze społeczne za dwa miesiące mógłby być przekazany Muzeum Narodowemu i skarby narodowe pleśniejące w skrzyniach mogłyby nareszcie być przez nas oglądane. Dziękuję państwu.</u>
          <u xml:id="u-85.20" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#AndrzejStelmachowski">Proszę państwa, teraz zarządzam 15-minutową przerwę do 12.15. Po przerwie będzie senator Kłopotowski miał głos.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#komentarz">(Przerwa w obradach od godz. 12.00 do 12.20)</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#AndrzejStelmachowski">Wznawiam obrady. Udzielam głosu zapowiedzianemu przed przerwą senatorowi Kłopotowskiemu. Czy jest obecny? Nie ma. A jest senator Chełkowski? To może w takim razie Pan będzie łaskaw zabrać głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#AugustChełkowski">Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#AugustChełkowski">Ja chciałem poruszyć sprawę, krótko, dotyczącą ekologii i ochrony środowiska. Dlatego, że te problemy w tym roku zginęły zupełnie z budżetu. Były umieszczone w postaci funduszu centralnego dotyczącego ochrony środowiska, ale ten fundusz zginął, w tym roku go już nie ma. Ja nie chcę kwestionować tego faktu, dlatego że ten fundusz był przede wszystkim zbyt szczupły, żeby załatwić wszystkie problemy dotyczące środowiska. Trzeba tu poszukać nowych mechanizmów. Takie mechanizmy były zapowiedziane przez ministerstwo. Ja w związku z tym mam pytanie: Jak wygląda i z jakich środków będą w tej chwili płatne bieżące sprawy związane z ochroną środowiska, jakie będą tutaj mechanizmy? To dotyczy spraw, które w tej chwili rozpoczynają się, różnych obiektów nowych, nie dotyczących środowiska, budowanych, na przykład elektrowni w Opolu. I jak będą załatwiane zaległe sprawy ochrony środowiska, z czego one będą finansowane? Wiele zakładów nie ma takich urządzeń. Pytanie: Z czego te zakłady mają te fundusze na ochronę środowiska czerpać? Pytanie: Jakie szacuje rząd nakłady na ochronę środowiska? Szczególnie o te zaległe mi chodzi. Dalej, czy przewiduje się środki na produkcję urządzeń dla ochrony środowiska? Tutaj dużo mowy było ó pomocy zagranicznej, ale nie bazujmy na pomocy zagranicznej. Jak wygląda rozwój takich urządzeń w skali krajowej? Wiele zakładów nie spełnia wymogów ochrony środowiska i tłumaczy się tym, że w Polsce nie ma odpowiednich urządzeń. Tak że sankcjonowanie jest tutaj problematyczne.</u>
          <u xml:id="u-87.2" who="#AugustChełkowski">Następnie Chciałbym zapytać, czy w tym roku już będą zastosowane nowe mechanizmy, jakie one będą i jak będzie wyglądała możliwość egzekwowania tych mechanizmów dotyczących konieczności instalacji ochrony środowiska. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#AndrzejStelmachowski">Dziękuję Panu Senatorowi. Głos ma pan senator Kłopotowski. Następny będzie senator Bilicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#TadeuszKłopotowski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie! Tadeusz Kłopotowski województwo siedleckie.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#TadeuszKłopotowski">To jest jedna z ważniejszych sesji naszego Senatu. Sprawa nie tylko tego roku, ale i następnych lat naszego kraju waży się w jakimś stopniu, zależy od tego, co my dzisiaj postanowimy. W rozmowach między sobą często słyszymy, że mamy nadzieję, ale nie mamy przekonania, że ten program gospodarczy, który rząd przygotował i przedstawia nam, doprowadzi do sukcesów. Ja również należę do tych, którzy obawiają się, którzy chcieliby mieć nadzieję, ale którzy nie są przekonani. Chciałbym, żeby to była tylko wina rządu, że nie potrafił do nas dotrzeć, że te relacje z nami rządu są bardzo formalne, że nie mieliśmy możliwości w bezpośrednich rozmowach dowiadywać się o szczegółach w materii trudnej, skomplikowanej, z którą często nie mieliśmy dotąd do czynienia.</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#TadeuszKłopotowski">Chciałem mówić o sprawach ogólnych, nie o poszczególnych pozycjach tego budżetu. Co najbardziej budzi mój niepokój? Przede wszystkim — wydaje mi się — że jest nadmierna kompleksowość tego programu, zbyt wiele celów i w zbyt krótkim czasie. „Kompleksowość problemów” — to hasło było hasłem bardzo wielu ekip i często te wielkie, kompleksowe programy zawalały się również dlatego, że były tak duże i ciężkie, zawalały się pod własnym ciężarem. Obawiam się, że nie tylko kompleksowość, ale też zupełnie zbędny i ryzykowny pośpiech, który nakazał rządowi zaproponować nam, aby cały ten program wszedł w życie 1 stycznia.</u>
          <u xml:id="u-89.3" who="#TadeuszKłopotowski">Chciałem powiedzieć, proszę państwa, że ja nie poddaję się argumentowi, który często słyszy się, że to jest jedyny program, że nie było alternatywy. Oczywiście, że w takim trybie, w jakim zostało to nam zaproponowane, na co zwrócił uwagę już senator Modzelewski, nie mamy alternatywy poza obaleniem tego projektu budżetowego, co, myślę, jednak nie wchodzi w rachubę. Otóż nie mamy alternatywy dlatego, że nie dyskutowano z nami zasadniczych założeń tego projektu. Alternatywa, proszę państwa, była. I być może wciąż jeszcze będzie ta alternatywa. Mianowicie wydaje mi się, że porządek działań jest odwrócony. Jeszcze nie tak dawno, po wprowadzeniu tzw. urynkowienia rynku żywnościowego, mówiliśmy, że to było nieprzygotowane, że struktury monopolistyczne zaszkodziły całej operacji, zdegenerowały. Mamy tę samą sytuację. Struktury monopolistyczne są takie jak były, pod tym względem nic się nie zmieniło, a więc zaczęliśmy nie od tego, co powinno rozpocząć reformę, o czym sami tutaj na tej sali również mówiliśmy. Ja również zabierałem głos, proponowałem, ażeby Senat zajął się ustawą o demonopolizacji. Wydaje mi się, że państwo nie poparli mnie wtedy i wydaje mi się, że to jest kluczowa sprawa. To łatwiej zrobić niż prywatyzację. To można zrobić już, ale do tego trzeba mieć naprawdę koncepcję. To niepowodzenie ustawy o centralnych władzach spółdzielczych jest wynikiem faktu, że nie mamy dobrej ustawy antymonopolowej, że wciąż mamy tę atrapę o przeciwdziałaniu praktykom monopolowym. Nie było w ogóle takiego myślenia, że naszym celem powinno być zlikwidowanie nie centralnych struktur spółdzielczych, tylko monopolistycznych centralnych struktur spółdzielczych. One mogą być sobie dalej centralne tylko nie mogą stanowić monopolu na odpowiednich rynkach.</u>
          <u xml:id="u-89.4" who="#TadeuszKłopotowski">Jeśli chodzi o prywatyzację, oczywiście, to jest dużo trudniejszy problem i wydaje mi się, że pewne doświadczenia pierwszych miesięcy tego rządu nie zostały dostatecznie wykorzystane. I znowu prawdopodobnie prywatyzację rząd nam przygotuje jako problem kompleksowy wszystkiego na raz. A nie tak to powinno się robić. Powinno się częściowo prywatyzować, stopniowo prywatyzować i zaczynać od usług. Tam, gdzie jest najmniejsze zaangażowanie kapitału. Należy tak prywatyzować, ażeby właściciele małych akcji, takich, które odpowiadają przechowywanemu w domu nawisowi inflacyjnemu, żeby ci właściciele czuli się właścicielami, żeby to były małe towarzystwa akcyjne, których majątek, gospodarka mieszczą się w wyobraźni tego nowego posiadacza. To mogą być warszawskie hotele, to może być część warszawskiego handlu, a nie od razu wielkie huty czy inne wielkie przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-89.5" who="#TadeuszKłopotowski">Wydaje mi się, że bardzo ważna nauka nie została dostatecznie wyeksploatowana: kiedy rząd wypuścił obligacje, był run na te obligacje, ręczę, że taki sam, albo i większy byłby na sprzedaż akcji przedsiębiorstw widocznych gołym okiem, mieszczących się w wyobraźni społecznej.</u>
          <u xml:id="u-89.6" who="#TadeuszKłopotowski">I to była droga do hamowania inflacji, stopniowy wykup, równoważenie budżetu, wykup nawisu inflacyjnego przez drobną, stopniową prywatyzację. A tymczasem, proszę państwa, tworzą się spółki, które tutaj nazywamy nomenklaturowymi i powszechne jest przekonanie, że to nomenklatura jest winna, że ona zawłaszcza majątek państwowy. A ja państwu powiem, że to jest inaczej, że rząd jest winien, że rząd nie panuje nad majątkiem państwowym. Proponuję spojrzeć na sprawę inaczej. Ja uważam, że ta sprawa jest zaniedbana przez rząd.</u>
          <u xml:id="u-89.7" who="#TadeuszKłopotowski">Wykup to jest sprawa nie tylko spółek, to jest również sprawa wykupu po sztucznych cenach, cenach z zeszłego roku. Co więcej, wiadomo, że wielu cudzoziemców już krąży po Polsce, oczywiście ryzykując, bo załatwiają to jakoś nieprawnie, ale i oni już wykupują nasz majątek. Za to nie nomenklatura odpowiada, za to odpowiada rząd. Ten rząd podjął się tak wielkiego dzieła i w tak wielkim pośpiechu, zanim jeszcze udowodnił nam i społeczeństwu, że jest dostatecznie skonsolidowany i dostatecznie sprawny, żeby się tego podjąć. A przecież wiemy, że ten rząd nie zrobił wielu elementarnych rzeczy, na które ludzie czekają, ten rząd nawet nie potrafi wypuścić, wyprodukować żetonów do automatów telefonicznych.</u>
          <u xml:id="u-89.8" who="#TadeuszKłopotowski">Dlatego, proszę państwa, jestem pełen obaw, czy ten rząd potrafi poradzić sobie z tym nagromadzeniem problemów, które jest przed nami. Ten rząd wie, że wszystkim w zakładach pracy zależy tylko na płacach i ma tylko jeden sposób na to, mianowicie fiskalną manipulację, tylko fiskalny nacisk na przedsiębiorstwo, żeby nie dopuścić do nadmiernych wypłat z funduszu płacy. To, proszę państwa, nie jest droga. To jest droga, która do niczego nie doprowadzi. Co więcej, grozi nam ustawa o joint ventures. Joint ventures mogą być tak samo sztuczne i przy niedbalstwie ze strony rządu może to być również droga do wykupu naszego majątku narodowego. Znowu wszyscy będą za przekształceniem, za powstawaniem joint ventures z udziałem szczególnie nieruchomego majątku państwowego — i dyrekcja, i nomenklatura, i „Solidarność”, i oczywiście ci kapitaliści, którzy za grosz wejdą w częściowe posiadanie naszego majątku.</u>
          <u xml:id="u-89.9" who="#TadeuszKłopotowski">Przypominam tutaj z tej trybuny, przypominam o jego obowiązku pilnowania majątku narodowego, przypominam o tym rządowi!</u>
          <u xml:id="u-89.10" who="#TadeuszKłopotowski">Ja nie chcę mówić, jaki będzie rozwój wydarzeń, zresztą mówcy rządowi też skromnie dość mówili: że nie są pewni szczegółów, nie są pewni liczb. Ja pomijam różne gwałtowne reakcje, które mogą powstać, mam nadzieję, że nie powstaną. Zastanawiam się tylko, jaka jest rola tych ludzi, którzy nie wierzą w ten pro-gram, tak jak ja, a którzy jednak są związani z tym rządem, który wydała nasza formacja ideowa. Jak temu rządowi możemy pomóc?</u>
          <u xml:id="u-89.11" who="#TadeuszKłopotowski">Wydaje mi się, że sposób jest zwykły. Musimy być z tym rządem szczerzy i musimy mu mówić to, co myślimy o jego polityce. Na przykład tu często się mówi o wolnym rynku. Oczywiście, że w jakiejś tam perspektywie jest wolny rynek w planie rządowym, ale to jeszcze nie w tym roku. Proszę państwa, ten rząd nie ma jeszcze zarysu nawet ustawy własnościowej. Co więcej, dowiaduję się z gazety, że pracuje nad prawem lokalowym, które chyba nie jest aż tak ważną sprawą. Rząd powinien się zająć tym, co uznał za dalszy etap reformy, a co — moim zdaniem — powinno być wstępnym, pierwszym etapem reformy, to znaczy demonopolizacją oraz komercjalizacją przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-89.12" who="#TadeuszKłopotowski">Na zakończenie chciałem powiedzieć, że nie na nadziei, ale raczej na naszej pracy powinno polegać poparcie dla rządu i, oczywiście, na pełnej szczerości. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-89.13" who="#komentarz">(Oklaski),</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#AndrzejStelmachowski">Dziękuję Panu Senatorowi. Jest mała propozycja: ponieważ jest dużo osób, czy można by się zgodzić, że czas przemówień nie będzie przekraczał 10 minut? Jest zgoda na to? Jest jeszcze ośmiu mówców plus jeszcze prezentacja kilku spraw funduszowych, tak że jest jeszcze kilkanaście osób, które muszą zabrać głos. Czyli rozumiem, że jest consensus, dajemy 10 minut.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: 5 minut).</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#AndrzejStelmachowski">Może zgódźmy się na 7, więc 7 minut. W takim razie głos ma pan senator Bilicki, następny będzie senator Leszek Piotrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#EdmundBilicki">Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#EdmundBilicki">Stan zniszczenia naszej gospodarki i stan sił mogących sprostać zadaniom z tego wynikającym jest obrazem, który tak przypila nasze ostatnie obrady i który nas tak trzyma tutaj. Jak szybko sobie społeczeństwo poradzi z uzdrowieniem tego stanu rzeczy, zależało będzie oczywiście od kondycji ludności — teraz i w przyszłości — i od tego, jak będzie dzisiaj realizowana troska o bazę żywnościową, o wychowanie, o zdrowie młodzieży, o kształtowanie postaw odpowiedzialności. Każde niedomaganie i zaniedbanie w tym względzie przyniesie niepowetowane szkody, a wiemy, że szkód w naszym kraju mamy w tej chwili już i tak za dużo. Łożenie finansów na ich właściwe wykorzystanie w tej materii nigdy nie jest stratą, jest natomiast dowodem wysokiej świadomości i stopnia odpowiedzialności ludzi, którzy są za kraj odpowiedzialni. Stąd też wnioskuję, abyśmy podczas głosowania nad dokumentami umożliwiającymi prowadzenie zdrowej gospodarki kierowali się szczególną troską o odpowiedzialność; odpowiedzialność naszego i postępowania i odpowiedzialność w realizacji tego, co postanowimy.</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#EdmundBilicki">Na tym tle Chciałbym dorzucić kilka uwag do przewidzianego przez rząd w budżecie finansowania działalności stowarzyszeń działających przeciw potrzebom kraju. Wspaniałe wywody senatora Szczypiorskiego nasunęły mi myśl o szerszej potrzebie pluralizmu. I muszę tu zaznaczyć, że gdy mówi się negatywnie na temat Towarzystwa Rozwoju Rodziny, chodzi nie o jego likwidację, o pomniejszanie jego zasług, chodzi o to, żeby nie finansować te i jego części działalności, która jest rzeczywiście szkodliwa.</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#EdmundBilicki">Totalizm miał miejsce wtedy, kiedy rozwiązywano decyzją administracyjną Towarzystwo Odpowiedzialnego Rodzicielstwa, a finansowano Towarzystwo Rozwoju Rodziny. Tutaj chodzi właśnie o pluralizm. Jeżeli chcemy finansować dobro, proszę bardzo, wszystkich, którzy czynią dobro. Natomiast nie możemy się zgodzić na to, ażeby finansować to, co jest złe. Dla ilustracji uzasadnienie: We wstępie do statutu Towarzystwa Rozwoju Rodziny czytamy: „Towarzystwo w swojej działalności kieruje się uchwałami Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i wytycznymi jej polityki społecznej”. Dalej: „Towarzystwo Rozwoju Rodziny aktywnie współuczestniczy w przemianach polskiej rodziny, kształtuje jej model, potrzeby i aspiracje w warunkach państwa socjalistycznego”. A statut tej organizacji jest dodatkowo akceptowany przez ministra Spraw Wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-91.4" who="#EdmundBilicki">Towarzystwo to powstało z przekształcenia Towarzystwa Planowania Rodziny, które z kolei powstało z tak bardzo krytykowanego kiedyś Towarzystwa Świadomego Macierzyństwa powołanego w 1957 roku dla upowszechnienia sztucznych poronień w Polsce. Na piątym zjeździe tego towarzystwa, kiedy nastąpiła zmiana nazwy, ówczesny premier Jagielski podkreślił, że Towarzystwo Rozwoju Rodziny aktywnie uczestniczy w realizacji polityki społecznej partii i państwa. Zjazd zobowiązał koła i oddziały towarzystwa i cały aktyw do wnikliwego zapoznania się z dokumentami zjazdu oraz do przedyskutowania wytycznych na zjazd PZPR. Czy to możemy nazwać „wielkie dobro”?</u>
          <u xml:id="u-91.5" who="#EdmundBilicki">Poza tym towarzystwo prowadzi własną działalność gospodarczą w postaci przedsiębiorstwa „Securitas” produkującego środki wczesnoporonne, nazywane antykoncepcyjnymi.</u>
          <u xml:id="u-91.6" who="#EdmundBilicki">Na tym tle wnioskuję o nieprzydzielanie dotacji na działalność tego rodzaju stowarzyszeń. Jest w Polsce cały szereg innych stowarzyszeń, które mają szlachetne cele i je realizują bez domagania się dotacji; jeżeli chcemy dotować — dotujmy uczciwie, sprawiedliwie i demokratycznie. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-91.7" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#AndrzejStelmachowski">Dziękuję Panu Senatorowi.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#AndrzejStelmachowski">Głos ma senator Leszek Piotrowski, a następny będzie senator Walerian Piotrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#LeszekPiotrowski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#LeszekPiotrowski">Chciałem w pierwszej kolejności zająć się najbiedniejszymi, najbardziej potrzebującymi pomocy w chwili strasznego kryzysu, jaki nas dotknął. Kontynuując myśl wypowiedzianą przez panią senator Stefanię Hejmanowską chcę powiedzieć jako prawnik, że pilnego uchylenia lub zmiany wymaga ustawa z dnia 30 maja 1989 roku o zmianie ustawy o Funduszu Alimentacyjnym (to jest „Dziennik Ustaw” nr 35 poz. 191). Przepis, zgodnie z tym co pani Hejmanowska powiedziała, brzmi tak: „Świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże w kwocie nie wyższej niż 25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego pracowników gospodarki uspołecznionej za ubiegły rok kalendarzowy z zaokrągleniem do pełnych 100 zł”. Dalej.: „Górną granicę świadczeń wypłacanych z Funduszu Alimentacyjnego ustala się na okres od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku kalendarzowego”. A więc ustala się ją na rok.</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#LeszekPiotrowski">Przy istniejącej galopującej inflacji, przy wzroście cen jest to przepis ewidentnie zły, stanowiący barierę dla uregulowania Funduszu Alimentacyjnego w kwotach wyższych niż przewidziane są w budżecie. Dziecko uprawnione do świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego nie dostanie tyle, aby przeżyło. Przecież 13 tys. zł, które podała pani senator w swoim wystąpieniu, jako górna granica za rok 1989 to jest jeden obiad. Z tego musimy sobie zdać sprawę. Więc w interesie tych najbiedniejszych, tych dzieci pozbawionych alimentacji ze strony swoich rodziców, wnoszę o pilną zmianę tej ustawy z 30 maja 1989 roku o zmianie ustawy o Funduszu Alimentacyjnym. Zniesiona musi być ta bariera 25% i musimy przemyśleć, jak to zrobić, aby te pieniądze z Funduszu Alimentacyjnego były aktualizowane do aktualnych potrzeb dziecka przy uwzględnieniu wzrastających cen.</u>
          <u xml:id="u-93.3" who="#LeszekPiotrowski">Trzymając się dalej tego tematu chcę zwrócić uwagę, a o tym pani senator Hejmanowska nie powiedziała, że matki dochodzące w imieniu swoich dzieci albo w imieniu dzieci i własnym alimentów przed sądem nie mogą się ubiegać o jakąś jednorazową waloryzację zasądzonych świadczeń. Niestety, nie ma takiej możliwości, nie widzimy takiej możliwości. Ale dochodzenie podwyższenia alimentów przed sądem za każdym razem, kiedy zmienią się stosunki w rozumieniu odpowiedniego przepisu Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, nie jest wcale trudne. Dochodzenie roszczeń przed sądem nie łączy się z żadnymi wydatkami, to po pierwsze, te sprawy są zwolnione od kosztów sądowych. Po drugie, matka korzystająca z pomocy adwokata też będzie zwolniona w zespole adwokackim od opłat w sytuacji, kiedy jej nie będzie na te opłaty stać. Każdy adwokat poprowadzi taką sprawę kredytowo tym bardziej, że koszty należne zespołowi będą zasądzone od przeciwnika wyrokiem podwyższającym alimenty. W końcu należy matkom podpowiedzieć czy przypomnieć, że wystarczy w sprawie o podwyższenie alimentów pójść do sądu i zgłosić to roszczenie ustnie w sekretariacie Wydziału Rodzinnego i Nieletnich. Więc naprawdę to nie jest nic strasznego dochodzenie swoich pieniędzy w drodze powództwa o podwyższenie alimentów. Sądy w końcu są dla ludzi i ludzie powinni z możliwości dochodzenia swoich uprawnień przed sądem korzystać.</u>
          <u xml:id="u-93.4" who="#LeszekPiotrowski">Przy tym, jeśli idzie o alimenty, o ich podwyższenie, to sądom nic zarzucić się nie da.</u>
          <u xml:id="u-93.5" who="#LeszekPiotrowski">Te sprawy nie są przewlekłe. One mają pierwszeństwo przed innymi sprawami i sądy o to dbają, aby te sprawy były poza kolejnością załatwiane.</u>
          <u xml:id="u-93.6" who="#LeszekPiotrowski">Na koniec chcę przypomnieć też o instytucji zabezpieczenia powództwa w takich sprawach. Więc nawet wtedy, gdy wystąpią np. trudności dowodowe, gdy się sprawy nie da załatwić w pierwszym i ostatnim terminie, nawet wtedy istnieje możliwość natychmiastowego uzyskania pieniędzy w drodze postanowienia o zabezpieczeniu powództwa, co sądy, według moich informacji, wykonują.</u>
          <u xml:id="u-93.7" who="#LeszekPiotrowski">Druga grupa osób najbiedniejszych to oczywiście inwalidzi i renciści, a wśród nich inwalidzi pracy. Proszę państwa, tutaj mam do zakomunikowania Wysokiej Izbie, że Komisja Inicjatyw i Prac Ustawodawczych wystąpi do Senatu na jednym z najbliższych posiedzeń plenarnych z wnioskiem o inicjatywę ustawodawczą, której celem jest zmiana ustawy o wypadkach przy pracy i chorobach zawodowych. Jest to bardzo pilna inicjatywa i z tą inicjatywą wychodzimy. Jesteśmy przy końcu prac. W Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych powstała podkomisja — tak się składa, że ja nią kieruję i zapewniam, że jesteśmy w końcu prac nad tą inicjatywą ustawodawczą. Zgłosimy inicjatywę ustawodawczą, bo obecny stan rzeczy jest skandalem. Wystarczy, że podam, że za śmierć człowieka w wypadku przy pracy wypłaca się obecnie 5294 tys. zł, co stanowi równowartość mniej więcej jednej czwartej samochodu, a za 1% uszczerbku na zdrowiu wypłaca się obecnie 56 tys. zł. Natychmiast ten stan rzeczy musimy zmienić na korzyść pracowników, którzy stali się inwalidami pracy.</u>
          <u xml:id="u-93.8" who="#LeszekPiotrowski">Ponieważ mam sygnał, że czas minął, nie będę mówił o innych rzeczach, które miałem tutaj w planie. Uważam, że to, co najważniejsze, już powiedziałem. Chcę dodać tylko jedno zdanie. Pan senator Celiński wczoraj powiedział, że na placówkach zagranicznych są pracownicy, którzy przynoszą szkodę samą swoją tam obecnością. Ja chcę powiedzieć, że moim zdaniem nie dotyczy to wcale tylko zagranicy. Takich stanowisk wiele, i to wiele więcej jest w kraju. Są tysiące ludzi, którzy nie powinni piastować swoich stanowisk. Dotyczy to nie tylko Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które tu miało bardzo dużo głosów krytycznych, dotyczy to wielu innych stanowisk. Dotyczy to w szczególności lobby górniczego, dotyczy to spółdzielczości. I tutaj, idąc znowu w ślad za panem senatorem Celińskim, pytam rząd, dlaczego tak opornie idzie likwidacja tych struktur? Dlaczego tak opornie idzie zmiana kadr tam na dole, na szczeblach wojewódzkich i niższych? Przecież tam są ludzie, którzy absolutnie nie powinni już dawno piastować swoich stanowisk, nie powinni brać swoich wysokich pensji. Jednego z funkcjonariuszy...</u>
          <u xml:id="u-93.9" who="#komentarz">(Marszałek Andrzej Stelmachowski: Czas, czas...)</u>
          <u xml:id="u-93.10" who="#LeszekPiotrowski">... z funkcjonariuszy wymieniłem z nazwiska w czasie posiedzenia Komisji Praw Człowieka i Praworządności i czekam na odpowiedź ministra Spraw Wewnętrznych, czekam cierpliwie. Zarzuty postawiłem konkretne, wskazałem dowody i czekam na decyzję w tej jednej sprawie. Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-93.11" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#AndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi. Głos ma senator Walerian Piotrowski. Następny będzie pan senator Zieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#WalerianPiotrowski">Panie Marszałku! Panie i Panowie, członkowie Senatu!</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#WalerianPiotrowski">Przedmiotem naszych ocen są założenia społeczno-gospodarcze i budżet państwa na rok przyszły, który stanowi praktyczny wyraz realizacji tych podstawowych założeń. Oceny wyrażane w tej izbie nie są jednoznaczne, tak jak całe społeczeństwo nie jesteśmy bowiem wolni od obaw, czy środki walki z inflacją nie zrujnują egzystencji wielu rodzin, grup społecznych i zawodowych. Te obawy nie są wyrazem postawy defetystycznej i na pewno nie są także głosami ludzi o mentalności niewolników. One są realnym głosem społeczeństwa, i tego które jest zaangażowane w pracy najemnej, i tej części społeczeństwa, które prowadzi wolną działalność gospodarczą. Są to zatem głosy ludzi zatroskanych, a nie przeciwnych przemianom gospodarczym w Polsce. I my, członkowie parlamentu, zobowiązani jesteśmy dawać świadectwo tym głosom w tej izbie, a szczególnie w debacie budżetowej. I czynimy to po to, by rząd te głosy brał pod uwagę — nie zmieniając generalnej koncepcji budowania prawidłowej gospodarki, ale w toku realizacji tej koncepcji stale rozważając skuteczność i pożyteczność oddanych do dyspozycji rządu narzędzi realizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#WalerianPiotrowski">Społeczeństwo chce wiedzieć, chce być przekonywane przez rząd, że czuwa on nad prawidłowym przebiegiem przemian gospodarczych, że usprawniając gospodarkę nie traci z pola widzenia celów wszelkiej gospodarki człowieka i że w niezbędnej sytuacji, w niezbędnym momencie podejmie jednak interwencyjne działania w obronie człowieka. Społeczeństwo jeszcze się nie buntuje, jest zaniepokojone, jest głęboko zaniepokojone, ale jest gotowe do ofiar i cierpliwości pod warunkiem, że będzie w toku realizacji reformy gospodarczej pozostawało w stałym dialogu z rządem, pod warunkiem, że rząd będzie podejmował inicjatywę tego dialogu, że będzie informował w sposób szerszy, bardziej przekonywający, bardziej kompletny i bardziej uwidaczniający cele reformy niż to czyni w chwili obecnej. Naszą powinnością jest dopominać się o taki dialog i o taką informację.</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#WalerianPiotrowski">W toku debaty nad założeniami społeczno-gospodarczymi i nad budżetem stawiane tutaj były pytania i generalne, i szczegółowe. Do tych pytań szczegółowych należą racje dotowania przedpłat na samochody. Była taka inicjatywa rządu, by w tym zakresie rozwiązać umowy. Nie została ta inicjatywa podjęta. Rząd z tej inicjatywy się wycofał, ale nie wiemy dlaczego. I obywatele dotknięci zmianami w stosunkach kredytowych, w szczególności ci, którzy zaciągali kredyty na budowanie mieszkań, pytają, jakie racje spowodowały, że ich interes, tych którzy czekają na mieszkanie, którzy zaciągnęli kredyt na mieszkanie — podstawowe dobro człowieka — stał się mniej ważny niż interesy mniej licznej mimo wszystko, chociaż kilkusettysięcznej grupy obywateli, którzy dokonali przedpłat na samochody.</u>
          <u xml:id="u-95.4" who="#WalerianPiotrowski">Pan senator Bojarski złożył już wniosek o zablokowanie przewidzianej w budżecie dotacji na ten cel. Myślę, że realizacja tego wniosku, gdyby obie izby parlamentu tak postanowiły, spowodowałaby zaburzenia w procesie gospodarczym. Ale my przynajmniej, nim podniesiemy rękę za tym projektem, za tą częścią budżetu, musimy wiedzieć, dlaczego rząd się z tej inicjatywy wycofał? Dlaczego zdecydował się jednak wbrew jak gdyby zasadom reformy 2 bin zł dopłacić do tego interesu.</u>
          <u xml:id="u-95.5" who="#WalerianPiotrowski">Ja wiem, że w grę wchodzi tutaj zasada pacta servanda sunt, to na pewno, ale myślę, że gdy zmienialiśmy stosunki kredytowe to także dokonywaliśmy interwencji wbrew tej zasadzie, uwzględniając stan rzeczy, jaki się wytworzył w wyniku przebiegu procesów gospodarczych. I to jest ważna sprawa. Druga to kwestia majątku partii, kwestia tych budynków, o których tutaj była mowa. Mamy już w toku dzisiejszej sesji złożony wniosek grupy senatorów zawierający w gruncie rzeczy apel do partii o przekazanie tych budynków. Obywatele pytają, jaki jest ich rzeczywisty stan prawny. Czy to jest majątek narodowy, o czym obywatele są przekonani, czy też nie, jak twierdzi partia? Myślę, że szczególnym elementem tego dialogu informacyjnego ze społeczeństwem jest wyjaśnienie tej sprawy przez rząd, a jeżeli okaże się w wyniku zbadania, że w takim czy innym zakresie jest to majątek narodowy, państwowy, to obowiązkiem rządu jest podjęcie stosownych działań.</u>
          <u xml:id="u-95.6" who="#WalerianPiotrowski">Na gest ze strony partii, na to, że partia reformująca się, zmieniająca czy rozwiązująca dokona takiego gestu i przekaże swój majątek państwu — my liczyć nie możemy. Ja myślę, że rząd nie ma prawa liczyć na taki gest i my nie mamy także prawa oczekiwać na taki gest i nie jesteśmy zwolnieni z obowiązku upominania się o część majątku narodowego, jeśli równocześnie proponujemy i w imieniu społeczeństwa narzucamy społeczeństwu istotne ograniczenia majątkowe.</u>
          <u xml:id="u-95.7" who="#WalerianPiotrowski">Myślę, że z poparciem Wysokiej Izby spotka się wniosek pana senatora Witkowskiego o nadzwyczajną dotację na rzecz Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Dlatego że ten uniwersytet po raz pierwszy o taką dotację prosi, a przede wszystkim dlatego, że jego wkład w kulturę polską wczoraj i dziś, i w przyszłości, jest istotny i niezbędny dla rozwoju tej kultury, i jeżeli należałoby się nad czymkolwiek zastanowić, to nad kwestią, czy proponowana kwota 12 mld zł jest wystarczająca, czy w stosunku do potrzeb KUL-u została należycie obliczona. Społeczeństwo, w którego imieniu będziemy, jak mniemam, głosowali za tą dotacją, w istotny sposób nas poprze. Ba, inaczej trzeba powiedzieć: będziemy wyrazicielami społeczeństwa, które od powstania tego uniwersytetu, a od 1944 roku w szczególności, ten uniwersytet utrzymywało własną ofiarnością — także w czasach, w których bywało samo w trudnym położeniu materialnym. Społeczeństwo nie rezygnuje z utrzymywania tego uniwersytetu. Będzie nadal świadczyło na rzecz tego uniwersytetu i świadczenia społeczeństwa, a mówię tutaj o społeczeństwie katolickim, które jest związane z Kościołem, a właściwie stanowi Kościół, mówiąc teologicznie, te świadczenia będą w dalszym ciągu stanowiły podstawowy fundusz uniwersytetu, nie chcemy tego zmieniać, ale w tej wyjątkowej sytuacji uniwersytet zasługuje na poparcie państwa.</u>
          <u xml:id="u-95.8" who="#WalerianPiotrowski">Natomiast propozycja znacznie skromniejsza w wymiarze cyfrowym, propozycja dotacji na rzecz Towarzystwa Rozwoju Rodziny nie może być zaaprobowana. Mówił tutaj o tym już pan senator Bilicki, wniosek składa pan senator Ustasiak i ja sądzę, że gorąca obrona tej dotacji przez pana senatora Szczypiorskiego wynika z tego, co sam powiedział, że niezupełnie dokładnie zna cele tego towarzystwa, a są one takie, jak mówił pan senator Bilicki, są one sprzeczne z poglądami znacznej części społeczeństwa, z poglądami moralnymi. Chcę powiedzieć, że poglądy kwestionujące działalność tego towarzystwa w dziedzinie rozwoju rodziny wynikają nie z poglądów konfesyjnych, one wynikają z natury człowieka, należą do wniosków wyciągniętych z fundamentalnego rozeznania człowieczeństwa każdego z nas. I dlatego sądzę, że głosując za skreśleniem tej dotacji nie cofamy się w naszej europejskości nie usiłujemy narzucić totalnego sposobu myślenia całemu społeczeństwu. Chcemy tylko doprowadzić do normalnej demokratycznej sytuacji, by społeczeństwo płaciło za to, co rzeczywiście wynika z jego woli, za to, co rzeczywiście popiera. Głosowanie za tą szczegółową pozycją budżetu byłoby sprzeczne z sumieniem przynajmniej części z nas, szczególnie w tej sytuacji, gdy w ogóle programu tej dotacji nie znamy. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-95.9" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#AndrzejStelmachowski">Dziękuję Panu Senatorowi.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#AndrzejStelmachowski">Głos ma pan senator Zieliński, następny będzie pan minister Osiatyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#TadeuszZieliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#TadeuszZieliński">Dyskusja dotychczasowa obracała się głównie wokół spraw ogólnych — bardzo istotnych dla naprawy Rzeczypospolitej nie tylko na płaszczyźnie materialnej, ale także duchowej. Ja jestem ciągle jeszcze pod wrażeniem niezwykle cennego głosu pana senatora Szczypiorskiego, który zwrócił uwagę na konieczność duchowego rozwoju narodu i niezbędność zwiększania wydatków na kulturę i naukę. Nie ulega wątpliwości, że projekt ustawy budżetowej, projekt budżetu państwa jest pod tym względem kaleki. Podzielam także pogląd wyrażony w trakcie wczorajszej, a także dzisiejszej debaty o potrzebie wykonywania przez państwo funkcji interwencyjnej. Trzeba dać odpór bezwzględnemu ekonomizmowi, który zaczyna panoszyć się teraz w naszym kraju. Znowelizowana w dniu 29 grudnia minionego roku Konstytucja przewiduje w zmienionym art. 1, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Państwo nasze nie może stać się XIX-wiecznym stróżem nocnym, państwem sił zbrojnych i policji, aparatu przymusu, przeciwko któremu to modelowi państwa tylu naszych senatorów słusznie protestowało. Współcześnie istotna jest funkcja socjalna państwa, zwłaszcza w dobie dzisiejszej, gdy strefa nędzy ustawicznie się powiększa. Nie sposób przejść do porządku nad tą funkcją, szczególnie w dziedzinie stosunków pracy i ubezpieczeń społecznych. To zagadnienie staje teraz w centrum uwagi Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych Senatu.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#TadeuszZieliński">Wysoki Senacie! Debata nad ustawą budżetową nie może, moim zdaniem, sprowadzić się do kwestii tylko ogólnych. Są sprawy konkretne, są sprawy przyziemne i nimi należy również zająć się w trakcie tej dyskusji. Na jedną z takich spraw szczegółowych pragnąłbym zwrócić krótko uwagę Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#TadeuszZieliński">W grudniu minionego roku Sejm uchwalił ustawę o zatrudnieniu, która ustanowiła nowy fundusz pod nazwą Fundusz Pracy. Do ustawy tej, jak wiemy, Senat Rzeczypospolitej nie wniósł zastrzeżeń, w związku z tym Prezydent ustawę podpisał. W tej sytuacji projekt ustawy budżetowej na rok 1990, będący przedmiotem obecnej debaty, uległ dezaktualizacji w części dotyczącej państwowego Funduszu Aktywizacji Zawodowej. Nieaktualny jest w szczególności plan przychodów i rozchodów wspomnianego funduszu na stronie 7 Załącznika nr 1 do projektu ustawy budżetowej. W rozpatrywanym projekcie nie został uwzględniony plan przychodów i rozchodów nowo utworzonego Funduszu Pracy. W chwili złożenia projektu ustawy budżetowej do parlamentu ustawa o zatrudnieniu nie miała jeszcze mocy obowiązującej. Obecnie jednak zachodzi konieczność dokonania korekty w budżecie przez wprowadzenie do niego zmiany dotyczącej Funduszu Pracy oraz usunięcia z Załącznika nr 1 na stronie 7 planu dochodów i wydatków państwowego Funduszu Aktywizacji Zawodowej bądź też przekształcenia tego planu w projekt finansowania Funduszu Pracy.</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#TadeuszZieliński">Z informacji uzyskanych od przedstawicieli Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej wiadomo mi, że korekta, o której wspomniałem, jest przygotowywana i znajdzie się zapewne w ostatecznym tekście ustawy budżetowej, w szczególności w załączniku do niej, a także chyba w projekcie uchwały Sejmu w sprawie Funduszu Pracy.</u>
          <u xml:id="u-97.5" who="#TadeuszZieliński">Uważam jednak, że w naszej senackiej dyskusji nie można tej sprawy pominąć i co najmniej w stenogramie oraz protokole debaty Senatu musi pozostać ślad tego, że nasza izba tej usterki nie przeoczyła. Senat musi mieć ponadto możność zajęcia w tej sprawie stanowiska w dalszym stadium parlamentarnego procedowania. Musi Senat mieć możność ustosunkowania się do tego, jaki będzie w budżecie przyszłym plan przychodów i rozchodów Funduszu Pracy z wyszczególnieniem wszystkich pozycji. Moim zdaniem, powinna o tym pamiętać właściwa komisja senacka, która będzie nadal nad stanowiskiem Senatu w sprawie ustawy budżetowej procedować. Zapewne podstawą tego planu będzie projekt Funduszu Aktywizacji Zawodowej na rok 1990, jednakże treść tego projektu musi być — w moim przekonaniu — zharmonizowana z tekstem art. 36 i 37 ustawy o zatrudnieniu. Wypada przypomnieć, że głównymi źródłami wpływów Funduszu Pracy mają być obowiązkowe składki zakładów pracy w wysokości, którą określi dopiero Rada Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-97.6" who="#TadeuszZieliński">Obecny projekt ustawy budżetowej tego dochodu na razie w ogóle nie przewiduje i nie określa jego wysokości w skali roku budżetowego. Natomiast na państwowy Fundusz Aktywizacji Zawodowej przewidziano wyłącznie dotacje z budżetu centralnego w wysokiej sumie ponad 2 bln 800 mld zł. Przy opracowaniu planu wydatków konieczne będzie wprowadzenie pozycji wskazanej właśnie w art. 37 ustawy o zatrudnieniu, co poddaję pod uwagę właściwej komisji. W szczególności chodzi o wprowadzenie odpowiedniej sumy na finansowanie zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków szkoleniowych oraz dodatków wyrównawczych z tytułu otrzymywania niższego wynagrodzenia. Chodzi, innymi słowy, o to, aby było konkretne zabezpieczenie finansowe operacji racjonalizacji zatrudnienia w naszej gospodarce. Pomijam dalsze szczegóły, wyrażając przekonanie, że Senat będzie mógł zaznajomić się z rządowym projektem uchwały w sprawie planu Funduszu Pracy oraz zmienionej ustawy budżetowej przy ponownym rozpoznawaniu budżetu w trybie art. 27 ust. 2 Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-97.7" who="#TadeuszZieliński">Sądzę, Wysoki Senacie, że w kalejdoskopie pięknych i bardzo cennych wypowiedzi ogólnych, nie powinny zagubić się konkretne wnioski niezbędne do ulepszenia ustawy budżetowej, do zagwarantowania wszystkim ludziom w naszym kraju w miarę bezpiecznego przejścia przez najtrudniejszą w naszej powojennej historii przełącz dziejową. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-97.8" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#AndrzejStelmachowski">Dziękuję Panu Senatorowi. Głos ma pan minister Osiatyński. Potem będzie pan senator Gabriel Janowski.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#AndrzejStelmachowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#AndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo za udzielenie mi głosu. Chciałem złożyć dwa wyjaśnienia w związku z wypowiedzią pana senatora Bojarskiego. Jedna sprawa dotyczy inwestycji centralnych, druga zaś Jamburga.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#AndrzejStelmachowski">W sprawie inwestycji centralnych kłopot polega na tym, że wszyscy wiemy, że tych inwestycji jest za mało i że niestety nie ma środków na to, aby te inwestycje zwiększyć. Staraliśmy się w miarę dokładnie przedstawić listę i kryteria, na podstawie których czyniliśmy pierwsze przymiarki, z których inwestycji możemy zrezygnować. Także podjęliśmy decyzję, aby żadnych nowych inwestycji w najbliższym roku nie podejmować. Dlaczego Wysoki Senat nie ma imiennej listy, imiennego wykazu inwestycji centralnych, które są przewidziane do kontynuowania w przyszłym roku? Otóż jak długo Wysoka Izba, a w ślad za tym Sejm nie przyjmie budżetu, po drugie zaś, jak długo Narodowy Bank Polski nie określi kredytu, którego jest gotów udzielić na finansowanie tych inwestycji centralnych (albowiem inwestycje centralne finansowane są z dwóch źródeł: z dotacji budżetowej i z kredytów Narodowego Banku Polskiego), otóż jak długo żaden z tych warunków nie jest spełniony, tak długo nie możemy przedstawić tej listy. W każdym razie w projekcie budżetu na dotacje budżetu centralnego do inwestycji centralnych, które rokują szansę zakończenia w ciągu najbliższego roku, została wyasygnowana kwota 1 biliona 25 miliardów na najbliższy rok. Ta kwota znajduje się w dokumentach budżetowych, które Wysoka Izba ma.</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#AndrzejStelmachowski">Natomiast jest nam bardzo trudno określić, oczywiście w warunkach dzisiejszych i następnego kwartału, jakie naprawdę będą inwestycje przedsiębiorstw, jakie naprawdę będą inwestycje, które będą podejmowały władze terenowe z budżetów terenowych. W każdym razie, nie ustosunkowując się do tego, czy Wysoki Senat zdecyduje się przyjąć uzupełnienie uchwały Senatu proponowane przez pana senatora Bojarskiego, chciałem powiedzieć, że rząd niewątpliwie zamierza przedłożyć parlamentowi do końca pierwszego kwartału obecnego roku plan, a właściwie imienny wykaz inwestycji centralnych. Ten warunek jest bardzo łatwy do spełnienia, jak tylko zostanie zatwierdzony budżet, jak tylko będziemy mieli zobowiązania Narodowego Banku Polskiego to jest bardzo łatwe do zrobienia.</u>
          <u xml:id="u-98.5" who="#AndrzejStelmachowski">Natomiast jeśli chodzi o to, co pan senator Bojarski nazywa innymi ważniejszymi przedsięwzięciami, to to jest pojęcie mgławicowe, to wymagałoby dookreślenia. Analizę procesów inwestycyjnych Centralny Urząd Planowania przedstawia systematycznie w informacjach i prognozach, które otrzymuje i będzie nadal otrzymywała Wysoka Izba, podobnie jak i Sejm. Są one zawarte także w miesięcznych opracowaniach. Chociaż musicie państwo sobie zdawać sprawę z tego, że wszelkie dzisiaj prognozowanie jest obarczone olbrzymim ryzykiem.</u>
          <u xml:id="u-98.6" who="#AndrzejStelmachowski">We wniosku pana senatora Bojarskiego znajdują się także dwie inne sprawy, we wniosku dotyczącym uzupełnienia uchwały Senatu. Jedna dotyczy problemów zadłużenia wewnętrznego państwa i powiązania tego z kwotą 2 bln zł przewidzianych w budżecie na dotowanie sprzedaży samochodów osobowych. Wydaje mi się, że byłoby rzeczą bardzo ryzykowną działanie wbrew zasadzie, że prawo nie działa wstecz, i wobec tego ta część wniosku budzi moje wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-98.7" who="#AndrzejStelmachowski">Wreszcie w ostatniej sprawie podniesionej we wniosku pana senatora Bojarskiego: powołania skarbowej izby likwidacyjnej. Po pierwsze chcę powiedzieć, że jakkolwiek prawdą jest, że wartość majątku w tej chwili przeszacowywana jest na przyszły rok w stosunku 10 do 15 razy, to jednak musimy również pamiętać, że ten majątek, który był kupowany często niesłusznie, często bez dostatecznej podstawy prawnej, jak się wydaje, również był kupowany za inne pieniądze, przy innym poziomie cen przy innej wartości pieniądza. Tak że ten szacunek 10-krotnego czy 15-krotnego zaniżenia wartości majątku wydaje się trochę naciągnięty. Chcę jednak powiedzieć, że rząd kończy w tej chwili przygotowywanie projektu ustaw, które położą, mamy nadzieję, kres temu, co nazywamy uwłaszczaniem nomenklatury. Przygotowuje projekt zmian legislacyjnych, zmiany ustawy o przedsiębiorstwie państwowym i zmiany ustawy o działalności gospodarczej i innych zmian, które uregulują sprawy spółek z udziałem dyrektorów i kierowników przedsiębiorstw państwowych i tego wszystkiego, co nazywamy uwłaszczaniem nomenklatury.</u>
          <u xml:id="u-98.8" who="#AndrzejStelmachowski">Wreszcie ostatnia sprawa, sprawa Jamburga. Rzeczywiście nadal nie zostały wykonane pewne prace przy rurociągu „Jamburg”. Ta umowa została podpisana przez Polskę na bardzo trudnych warunkach, według reguł tzw. KW 61, który za podstawę wyceny wartości robót przyjmuje radzieckie kosztorysy. To jest rzeczywiście bardzo trudna umowa. Mamy tam do zakończenia jeszcze roboty o wartości około 200 mln rubl. transferowych. Wykonanie tych robót będzie wymagało dotacji rzędu 2,4 bin zł. Ale jednocześnie chcę państwu powiedzieć, że prowadzimy niezwykle trudne negocjacje, abyśmy mogli otrzymywać za te roboty gaz, i mamy spór ze stroną radziecką co do interpretacji tej umowy. Ogółem chodzi o 10 mld m3 gazu na przyszłą 5-latkę i na następne lata. Nie Chciałbym jako jedna z osób ze strony polskiego rządu, która bierze udział w tych twardych negocjacjach, być w takiej sytuacji, że oto naszemu partnerowi dostarczamy argumentów, że ze względu na niewykonanie naszych zobowiązań nasz partner czuje się zwolniony od wykonywania swoich zobowiązań. Robimy wszystko, aby móc zapewnić te dostawy gazu, które dla gospodarki polskiej są sprawą fundamentalną. Chciałem bardzo prosić, abyśmy mogli, dbając o interesy Polski jak tylko umiemy, abyśmy mieli możliwość korzystnego zakończenia tych negocjacji. Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-98.9" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-98.10" who="#AndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo Panu Ministrowi. Jako ostatni przed przerwą obiadową zabierze głos pan senator Gabriel Janowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#GabrielJanowski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#GabrielJanowski">Senat wykazał szczególną, powiedziałbym, przenikliwość, wykazał intuicję, by nie rzec mądrość, kiedy w końcu lipca dwie pierwsze debaty poświęcił samorządowi i rolnictwu. Uznaliśmy, że samorząd terytorialny będzie trwałą podstawą ładu politycznego, który budujemy w Polsce. Uznaliśmy również, że rolnictwo będzie trwałym elementem, by nie rzec — podstawą nowego budowanego ładu gospodarczego. I muszę powiedzieć, że ta nasza przenikliwość, intuicja zawiodła nas, jeśli idzie o realizację tych spraw. Samorząd terytorialny, uchwała, ordynacja nadal są jeszcze w proszku. Nadal jeszcze kłócimy się o nazwę ustawy, nie przeprowadzamy wyborów. Wieś, ale nie tylko wieś, całe społeczeństwo jest tym bardzo, powiedziałbym, zbulwersowane, zaniepokojone, bo oto uchwyciliśmy niejako cząstkę władzy, na jej szczycie, ale na dole jesteśmy nadal skrępowani. I dlatego, kończąc ten wątek, wnoszę o jak najszybsze przygotowanie ustaw i przeprowadzenie wyborów samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#GabrielJanowski">Przechodzę do drugiej sprawy, dla mnie tak bardzo ważnej, do rolnictwa. Otóż w roku ubiegłym wczesną wiosną przez Polskę przeszła wielka fala niepokojów, strajków chłopskich. Pierwsze wielkie strajki i niepokoje w okresie powojennym. Te nastroje zostały niejako rozładowane w następstwie „okrągłego stołu”, później wygranych wyborów, a na końcu wyboru na premiera pana Tadeusza Mazowieckiego. Te nadzieje, które rosły w okresie wyborów, później spotęgowane przez wybór naszego premiera, zostały w tej chwili mocno podważone.</u>
          <u xml:id="u-99.3" who="#GabrielJanowski">Chcę przejść teraz do zasadniczej sprawy, która jest przedmiotem dzisiejszej naszej sesji, do oceny programu gospodarczego szerszej niż tylko przez pryzmat budżetu. Otóż chcę powiedzieć, że na wsi szczególnie, ale nie tylko na wsi, także wśród przedsiębiorców, kupców jest wielkie zaniepokojenie. Przykłady, które tu wczoraj padały, dzisiaj chcę również przytoczyć, choćby odnośnie kredytów. Dostałem wczoraj od kolegi z województwa jeleniogórskiego, rolnika gospodarującego na 25 hektarach, alarmujący list, że oto w styczniu ma zapłacić 25 milionów odsetków od kredytu zaciągniętego na zakup ciągnika i knura hodowlanego, kredytu w wysokości 55 milionów. W jego gospodarstwie potrzebny jest ciągnik tej klasy właśnie, za który zapłacił 50 milionów. I on dzisiaj, w styczniu, musi zapłacić 25 milionów odsetków. To jest równowartość 30 krów, to znaczy, że on musi ze swojej obory, a ma właśnie hodowlę bydła i świń, wyprowadzić 30 krów, by oddać ten kredyt. Proszę panów, Wysoki Senacie! Jest to niedopuszczalne! Chcę tu powiedzieć z całą stanowczością, jako przewodniczący Związku Rolników „Solidarność”, że nie pozwolimy, nie dopuścimy do wyprowadzania krów z obór.</u>
          <u xml:id="u-99.4" who="#GabrielJanowski">Przechodzę do drugiej sprawy, również bulwersującej rolników. Otóż rząd, tak jak poprzednie, tylko w przeciwną niejako stronę, upatrzył sobie jako ofiarę małe gospodarstwa. Zarzuca się, że te gospodarstwa są nieefektywne, niewydajne i wszystkie im przypisuje się grzechy. Otóż chcę tutaj stwierdzić jednoznacznie, że małe gospodarstwa są właśnie bardzo wydajne, jeśli patrzymy z punktu widzenia wydajności z powierzchni. One absorbują tylko więcej pracy, ale to bardzo dobrze, bo dzisiaj stoimy przed problemem bezrobocia. Nie wolno dopuścić, by te gospodarstwa upadły. Zarzuca się im, że są niewydajne, ale dzięki Bogu one produkują dla siebie, na zaopatrzenie, a jeszcze trochę sprzedają. I w ten sposób dają fundusz na zupy pana Kuronia. Gdybyśmy je wycięli, te małe gospodarstwa, to wszyscy ci gospodarze ustawią się do miski po zupę od pana Kuronia. Pytam, czym tę miskę napełnimy? Czy żywnością sprowadzaną z zagranicy? Dzisiaj jeszcze nam trochę dają, ale nikt nie weźmie blisko 40-milionowego narodu na utrzymanie. Dlatego trzeba patrzeć na ten problem inaczej.</u>
          <u xml:id="u-99.5" who="#GabrielJanowski">Kolejna oprawa, która tak zbulwersowała rolników, a wiąże się z jednym, powiedziałbym, kanonem polityki finansowej: zrównoważeniem budżetu. Rząd, choćby teraz w przepisach wykonawczych odnośnie ubezpieczeń samochodów, podatków drogowych, tak wysokie, wyśrubowane nałożył opłaty, że większość posiadaczy samochodów, przyczep, traktorów gremialnie je teraz wyrejestrowuje, by nie płacić tych wielkich sum. I rząd zamiast pozyskać pieniądze z tych tytułów — straci je.</u>
          <u xml:id="u-99.6" who="#GabrielJanowski">Czyli dzisiaj już mogę przewidzieć, że będzie ten budżet dziurawy. A czy nie należało podejść elastycznie i zaproponować, na przykład, kwartalne zróżnicowanie opłat? Wiadomo, że w pierwszym kwartale samochody mało jeżdżą, ciągniki stoją na kołkach. Należało utrzymać opłatę prawie symboliczną, by nie było wyrejestrowywania, a były jakie takie wpływy, a tak nie będzie nic.</u>
          <u xml:id="u-99.7" who="#GabrielJanowski">Takich przykładów braku wyobraźni w tym całym programie mogę przytoczyć wiele. Nie chcę przedłużać wystąpienia, a zatem przejdę do meritum. Otóż teraz stoimy niejako przed trzema możliwościami: albo program gospodarczy wicepremiera Balcerowicza w pełni akceptujemy i oczekujemy, co z tego wyniknie, ale z dyskusji, które toczyły się w Sejmie, i z dzisiejszej dyskusji czy wczorajszej wnoszę, że nie ma takiej akceptacji. A więc drugi niejako sposób: skorygowanie tej polityki tak, żeby się udało. I my to już czynimy, właśnie przez te propozycje, które wnieśliśmy do ministra Finansów. Poczyniliśmy również propozycje na spotkaniu z premierem Mazowieckim, ale Chciałbym tutaj pójść dalej i zadać pytanie generalne: Czy filozofia, jaką przyjęto przy konstruowaniu programu gospodarczego, jest właściwa? Zadać pytanie: Dokąd zmierzamy i jaką drogą chcemy iść?</u>
          <u xml:id="u-99.8" who="#GabrielJanowski">Otóż chcę powiedzieć, że ja co do filozofii konstrukcji programu gospodarczego mam wiele wątpliwości. W moim przekonaniu jest to program, który bym nazwał — tutaj zresztą senator Kłopotowski o tym mówił — programem kompleksowym, systemowym, powiedziałbym: teoretycznie, książkowo poprawnym. Ale czy życiowo, że tak powiem, jest on spójny i elastyczny? Jest to program, powiedziałbym, buchalteryjny. I tu przechodzę do rzeczy zasadniczej. Otóż w moim przekonaniu każdy program gospodarczy musi mieć niejako pewną wizję. Dla mnie taką perspektywą musi być uporządkowanie gospodarki. Wszyscy się co do tego zgadzamy. Przypominam: w uchwale Senatu z debaty rolniczej powiedzieliśmy, że przemiany własnościowe oraz stworzenie warunków dla rozwoju rolnictwa i związanych z nim dziedzin gospodarki narodowej są warunkiem odbudowy gospodarki polskiej. Ja w tym programie tych możliwości nie widzę. Rząd może nam odpowiedzieć, że w perspektywie rolnictwo stanie na nogi. Otóż chcę powiedzieć, że ono nie stanie, jeżeli dzisiaj, na początku programu gospodarczego nie uwzględnimy racji rolniczych. Chcę z całą stanowczością powiedzieć: rolnictwo jest szczególną dziedziną gospodarki narodowej. Nie chcę robić wykładu, ale tak jest i w związku z tym musi — jeszcze przedłużę o 5, o 3 minuty — być w sposób szczególny traktowane. Pan senator Szczypiorski powiedział dzisiaj: wiara w czarodziejską moc wolnego rynku jest iluzoryczna i może nas zawieść. Regułom wolnorynkowym nie poddaje się rolnictwo. Ono zawsze przegra z innymi dziedzinami gospodarki narodowej i dlatego kraje cywilizowane stosują daleko idący interwencjonizm, by chronić rodzimą produkcję, by stworzyć sobie suwerenność żywnościową i bezpieczeństwo żywnościowe. Rolnictwo właśnie może być tym buforem, może być ze względu na swoją elastyczność właśnie pierwszym krokiem reformowania polskiej gospodarki. Tak ja to widzę i tak to widzą rolnicy, i myślę, że również ekonomiści, którzy patrzą na ekonomię szerzej niżli tylko poprzez układ systemowy. Otóż rolnictwo jest szansą dla nas, nawet w tej strukturze, jaką obecnie posiadamy. Jest przecież dla nas na wschodzie bezkresny rynek żywnościowy, możliwość eksportu na Zachód galanterii rolniczej, a więc perspektywa trwałej, rzeczywiście trwałej tendencji eksportowej.</u>
          <u xml:id="u-99.9" who="#GabrielJanowski">Nie przedłużam swego wystąpienia, ale zwracam się do Wysokiego Senatu, by w uchwałach, które dzisiaj będą podejmowane, choćby w części, jeśli nie w całości, podzielił ten punkt widzenia, który tutaj przedstawiłem. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-99.10" who="#komentarz">(Pojedyncze oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#AndrzejStelmachowski">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi i jednocześnie mam komunikat w związku z jego wypowiedzią, że właśnie dostałem dzisiaj przed południem sygnał od pana senatora Stępnia, że Komisja Samorządu Terytorialnego przyjęła projekt ustawy i o samorządzie, i o ordynacji wyborczej. Teraz jeszcze tylko się czyści stylistyczną stronę i w poniedziałek w skrytkach wszyscy powinni mieć już te teksty. Przewidujemy 19 stycznia, proszę sobie zapisać w kalendarzach, posiedzenie plenarne Senatu o godzinie 10, a poprzedniego dnia, 18 stycznia o godzinie 16 zebranie OKP senackiego celem przygotowania debaty samorządowej.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#AndrzejStelmachowski">Więc my tu dochodzimy do bardzo ważnego punktu w naszych dziejach, jeśli wolno mówić o Senacie. Wysoki Senacie! Nie zdajemy sobie nawet sprawy z zakresu zainteresowania naszą debatą. Sekretariat twierdzi, że jest bardzo wiele telefonów, ja pozwolę sobie skrótowo 6 takich głosów przytoczyć.</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#AndrzejStelmachowski">Głos pierwszy: „Okres okupacji i zaraz po niej był gorszy. Teraz też jest ciężko, ale mamy wolne, suwerenne państwo, własny rząd i parlament pochodzący z wolnych wyborów. Jeśli mamy odbudować zrujnowaną gospodarkę, musimy wszyscy się zmobilizować”.</u>
          <u xml:id="u-100.3" who="#AndrzejStelmachowski">Głos drugi: „Więcej uprawnień dla rządu, szczególnie dla ministra Balcerowicza, któremu wciąż wiąże się ręce w jego posunięciach”.</u>
          <u xml:id="u-100.4" who="#AndrzejStelmachowski">Głos trzeci: „Odejść na pewien czas, na rok, pół roku od wszelkich roszczeń, przywilejów, dotacji, ale powiedzieć to jasno i wyraźnie”.</u>
          <u xml:id="u-100.5" who="#AndrzejStelmachowski">Głos czwarty: „Podatek dochodowy powinien być ód wszystkiego, obojętnie czy to jest prosiak czy honorarium autorskie”. Ktoś strasznie okrutny.</u>
          <u xml:id="u-100.6" who="#AndrzejStelmachowski">Głos piąty: „Ciągłe powtarzanie o trudnościach oraz przetargi, komu jakie zabrać czy dać uprawnienia i przywileje, działają destrukcyjnie i odbierają wiarę”.</u>
          <u xml:id="u-100.7" who="#AndrzejStelmachowski">I wreszcie głos szósty: „Więcej wiary, nadziei i optymizmu” — co dedykując wszystkim zarządzam przerwę obiadową do godziny 15.</u>
          <u xml:id="u-100.8" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-100.9" who="#AndrzejStelmachowski">Proszę gorąco nie rozjeżdżać się jeszcze do jakiejś szóstej, siódmej. Będziemy musieli deliberować, mamy głosowania.</u>
          <u xml:id="u-100.10" who="#komentarz">(Przerwa w obradach od godz. 13.40 do 15.05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#ZofiaKuratowska">Bardzo proszę wszystkich na salę i o zajmowanie miejsc, bardzo państwa proszę. Rozpoczynamy drugą część drugiej części szesnastego posiedzenia Senatu. Bardzo państwa proszę o zajmowanie miejsc i od razu chciałam powiedzieć, że proszę bardzo pozostałych dyskutantów o wypowiedzi rzeczywiście nie przekraczające 5 minut. Chciałam zwrócić uwagę, że mamy ogromny program, że jeśli chodzi o przyjmowanie uchwał nie posunęliśmy się naprzód w stosunku do dnia wczorajszego. Mamy 'bardzo dużo uchwał i jeszcze stanowisk różnych komisji do przedstawienia tutaj. Również liczymy i mamy zgłoszoną gotowość strony rządowej odpowiedzenia na wszystkie pytania, które tutaj padły. Wszystkie czy większość pytań, na które będzie mogła odpowiedzieć. A więc maksymalne skrócenie jest konieczne. Mamy bowiem przed sobą taką alternatywę: albo dzisiaj skończymy zebranie, skończymy całe szesnaste posiedzenie, siedząc tak długo, jak będzie trzeba... Ja zawsze mówię takie morały, no trudno, bycie obecnym na posiedzeniu, a w szczególności w czasie głosowań należy do obowiązków senatora. Wobec czego, mimo spóźnionej pory i zmęczenia, bardzo proszę państwa o nieopuszczanie sali. Jeżeli nie uda się dzisiaj, grozi nam następna część posiedzenia jutro przed południem. Przyznaję, że wołałabym tego uniknąć, bo wszyscy są ogromnie zmęczeni i przepracowani. Niemniej niczego na następne posiedzenie przełożyć nie możemy.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#ZofiaKuratowska">Pan senator Dietl, wniosek formalny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#JerzyDietl">Mam dwa wnioski formalne. Pierwszy wniosek formalny w związku z tym, co Pani Marszałek była łaskawa powiedzieć: zamknąć dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#JerzyDietl">Drugi wniosek: żeby te osoby, które chciałyby zabrać jeszcze głos w dyskusji, zgłosiły go do protokołu na piśmie. Chcę podkreślić, że jeszcze poza przedstawicielami rządu w tej sprawie, którą obejmuje dyskusja, powinien zabrać głos sprawozdawca w imieniu nas wszystkich, to jest profesor Józefiak. A ponadto nie wydaje mi się, żeby Wysoki Senat był w stanie uważnie słuchać dalszych projektów uchwał, których mamy jeszcze 6 plus uchwała dotycząca polityki rolnej. Tak że albo skończymy dyskusję natychmiast, albo od razu Pani Marszałek powinna ogłosić przedłużenie posiedzenia Senatu na następne dwa dni. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#ZofiaKuratowska">Proszę państwa, teraz powiem, jak sytuacja wygląda w tej chwili. Do głosu w chwili obecnej zapisanych jest 5 mówców; 5 razy 5 to jest 25 minut. Znaczy możemy się umówić, że te głosy będę przerywała. Druga możliwość: mówcy zapisani do głosu, tak jak to powiedział pan senator Dietl, złożą głosy na piśmie, a dyskusję zamkniemy już, czyli na tych głosach, które były przed przerwą obiadową.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#EdwardWende">Został zgłoszony formalny wniosek senatora Dietla. Trzeba go przegłosować.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#EdwardWende">Tak, ale on się składa z dwóch części. Zamknięcie listy oznacza albo zamknięcie listy mówców na tym, co jest, na tych, którzy są zgłoszeni, powiedziałam, że jest jeszcze pięciu, albo zamknięcie w ogóle już w tej chwili.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#JerzyDietl">Wniosek był jednoznaczny. Ja wnioskuję zamknięcie dyskusji natychmiast.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#ZofiaKuratowska">Od razu, cięcie. Dobrze. Wobec czego druga część już sama wypływa. Oczywiście, każdy może złożyć na piśmie swój głos do protokołu.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#ZofiaKuratowska">Czy w sprawie formalnej? Pan senator Rozmarynowicz w sprawie formalnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#AndrzejRozmarynowicz">Dosłownie jedno zdanie. Uprzejmie proszę, abyśmy nie głosowali tego rodzaju wniosków, które stwarzają zasadę, że prawo działa wstecz. Uchroniliśmy się przed tym dotychczas we wszystkich sytuacjach. Uchrońmy się także między samymi sobą. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#ZofiaKuratowska">Z wypowiedzi Pana Mecenasa wynika, że chodzi Panu o to, ażeby ci, którzy są zapisani do dyskusji, wypowiedzieli się. Proszę tylko nie przedłużajmy czasu wnioskami formalnymi. Proszę bardzo, Pan Senator Kozioł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#LechKozioł">Pani Marszałek! Panie i Panowie!</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#LechKozioł">Chciałbym wyjaśnić, że ten wniosek formalny ma pełne uzasadnienie w regulaminie, który nas obowiązuje. Art. 75 ust. 2 przewiduje zarówno zamknięcie listy mówców, jak i odroczenie lub zamknięcie dyskusji. To znaczy zamknięcie dyskusji, która trwa. To nie jest działanie prawa wstecz. Wydaje mi się, że ten wniosek może być normalnie przegłosowany. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo za to wyjaśnienie.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#ZofiaKuratowska">Wobec tego przegłosujemy wniosek formalny senatora Dietla. Wniosek brzmi, moje pytanie brzmi: kto z państwa jest za tym, ażeby w tej chwili zamknąć dyskusję?</u>
          <u xml:id="u-110.2" who="#ZofiaKuratowska">Bardzo proszę, kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-110.3" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-110.4" who="#ZofiaKuratowska">Kto z państwa wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-110.5" who="#ZofiaKuratowska">Przepraszam bardzo, kto się wstrzymał, jeszcze raz prosimy o podniesienie, bo źle zostało policzone.</u>
          <u xml:id="u-110.6" who="#ZofiaKuratowska">Wniosek przeszedł większością 35 głosów.</u>
          <u xml:id="u-110.7" who="#ZofiaKuratowska">Wobec tego zamykamy listę dyskutantów w tej chwili. Bardzo proszę wszystkich tych, którzy mieli się wypowiadać, o złożenie swoich głosów na piśmie, jeżeli chcą oczywiście. Mogą również składać głosy na piśmie te osoby, które jeszcze nie zdążyły się wpisać na listę mówców, a chciałyby coś przekazać istotnego.</u>
          <u xml:id="u-110.8" who="#ZofiaKuratowska">Bardzo proszę teraz Pana Senatora Józefiaka o wypowiedź w imieniu Komisji Gospodarki Narodowej po naszej dyskusji dotychczasowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#CezaryJózefiak">Pani Marszałek! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#CezaryJózefiak">Nie będę się ustosunkowywał do tych spraw, które poruszone były w dyskusji, które popierały konstatacje czy pewne postulaty zawarte w projektach Komisji Gospodarki Narodowej dotyczące stosunku Senatu do polityki społeczno-gospodarczej rządu oraz do ustawy budżetowej. Wiele było głosów wzbogacających, np. senatora Celińskiego, senatora Rozmarynowicza i wielu innych, i do tych spraw też, żeby nie powtarzać, nie chcę nawiązywać. Natomiast Chciałbym, po pierwsze, kilka słów powiedzieć na temat poprawek, a po drugie, kilka uwag generalniejszych. Postaram się, żeby to trwało jak najkrócej.</u>
          <u xml:id="u-111.2" who="#CezaryJózefiak">Więc przede wszystkim sam wnoszę pewną poprawkę, uzupełnienie. Nie było możliwości, aby uzgadniać to w komisji, więc proszę to traktować jako indywidualną rzecz. Mianowicie w projekcie uchwały dotyczącej budżetu w rozdziale IV, tam gdzie wymienione są, na górze strony 4, gdzie wymienione są artykuły, które dają Radzie Ministrów, miałyby dać Radzie Ministrów pewne uprawnienia w sprawach budżetowych, po zdaniu, które wymienia te artykuły, proponowałbym dla wyjaśnienia, dlatego że to zapewne będzie publikowane, chodzi o to, aby rzecz była jednoznacznie rozumiana, takie zdanie proponowałbym: „Bieżące dostosowywanie nominalnej wielkości dochodów i wydatków budżetowych do rzeczywistego tempa zmian cen jest niezbędnym warunkiem powodzenia programu stabilizacyjnego i pomoże w szybszym tłumieniu inflacji”. To jest tylko jakby takie postawienie kropki nad i, pokazanie związku między dochodami i wydatkami budżetowymi a cenami.</u>
          <u xml:id="u-111.3" who="#CezaryJózefiak">Jeśli idzie o inne propozycje poprawek, te, które budzą raczej mój niepokój, to jest ich kilka. Przede wszystkim nie każdą z tych zgłoszonych poprawek, nawet jeżeli można by się z nią zgodzić, należy wiązać koniecznie z ustawą budżetową. Na przykład w sprawie embarga mieliśmy tutaj ciekawe informacje dodatkowe, ale ta sprawa jest zafiksowana, a więc nie sądzę, żeby trzeba ją było rozwijać.</u>
          <u xml:id="u-111.4" who="#CezaryJózefiak">Na pewno trzeba się zgodzić z propozycją pana Marszałka Stelmachowskiego, w której proponuje pan Marszałek dopisanie zdania w punkcie 5 artykułu 2 projektu ustawy, że ograniczenia w dysponowaniu przyznanymi kwotami nie powinny dotyczyć kancelarii Sejmu, Senatu itd. Do pozostałych mam poważne wątpliwości, zaraz się do nich ustosunkuję.</u>
          <u xml:id="u-111.5" who="#CezaryJózefiak">Jeśli idzie o poprawki proponowane przez senatora Bojarskiego, to pierwsza z nich właściwie już jest w projekcie zawarta, można tylko konkretyzować datę: że te informacje o inwestycjach mamy mieć do końca kwartału. Ale właściwie to już jest.</u>
          <u xml:id="u-111.6" who="#CezaryJózefiak">Druga, dotycząca rozliczenia zadłużenia państwa wobec obywateli, między innymi sprawa tych samochodów. Uważam, że sprawa jest zbyt poważna, żebyśmy nie prowadząc dyskusji na ten temat w komisji mieli się w nią włączyć. Pochopne rozwiązanie tej sprawy uważam za niebezpieczne. Nie ma pośpiechu, ją można podjąć niezależnie od ustawy budżetowej i spróbować rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-111.7" who="#CezaryJózefiak">Natomiast ostatni wniosek, co do tej komisji likwidacyjnej zajmującej się składnikami majątkowymi przejmowanymi przez nomenklaturę itd., uważam, że to niekoniecznie jest problem budżetowy — chyba że odnieść go do polityki społeczno-gospodarczej, gdzie zajmujemy się właściwie tej natury problemami.</u>
          <u xml:id="u-111.8" who="#CezaryJózefiak">Również muszę powiedzieć, że niektóre propozycje senatora Zaskórskiego wydają mi się niejednoznaczne. Na przykład, co to znaczy „ochraniać interwencyjne działania dla zachowania produkcji”? Jeżeli rząd przewiduje 5-procentowy spadek produkcji, to jest to nie tylko niebezpieczeństwo, że spadnie produkcja o 5%, ale możliwość, że wyłączone zostaną pewne przedsiębiorstwa na tyle nieefektywne, że nie chcemy tam kierować środków, chcemy te środki gdzie indziej skierowywać. Czyli to jest po prostu niebezpieczne, bo mówiłoby, że całą produkcję, jaka jest, chcemy po prostu zachować. To koniec ze sprawami bardzo szczegółowymi.</u>
          <u xml:id="u-111.9" who="#CezaryJózefiak">Chciałbym zwrócić uwagę na pewne niebezpieczeństwa związane z tymi wypowiedziami, które proponowały zmiany w naszym stanowisku, zmiany, z którymi Chciałbym polemizować, broniąc propozycji przyjętej przez Komisję Gospodarki Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-111.10" who="#CezaryJózefiak">Przede wszystkim w niektórych wypowiedziach brak jest, jak to się czasem mówi, brak jest daru do umiaru. Uważam, że przypisywanie rządowi na przykład fobii jakichś antychłopskich — przewijało się to, na szczęście w nielicznych wystąpieniach — jest nieporozumieniem, także nieporozumieniem jest przypisywanie rządowi całkowitej bierności w sprawach gospodarki. Proponowałbym, abyśmy uwzględnili ten fakt i nie wyciągali z takiej błędnej, moim zdaniem, tezy zbyt daleko idących wniosków. W moim przekonaniu, można dyskutować tylko, czy zakres interwencjonizmu, i to podjęliśmy w naszym projekcie stanowiska, jest dostateczny. Czy cen urzędowych nie powinno być więcej? mniej? jakie te ceny urzędowe? Ceny urzędowe to nie znaczy administracyjna ingerencja. Czy dość dotacji? Czy dość ulg podatkowych i kredytowych? czy dość osłony socjalnej? Ale nie można mówić, że tego nie ma, bo to jest.</u>
          <u xml:id="u-111.11" who="#CezaryJózefiak">Druga grupa spraw: myślę, że trzeba się bronić także przed pochopnym wnioskowaniem wynikającym stąd, że pewne elementy całości lub pewne współzależności jakoś zgubiły się w rozumowaniu. Na przykład, jeżeli pan Marszałek Stelmachowski mówi, iż całkowita rezygnacja z interwencjonizmu cenowego państwa jest niewłaściwa, to ja bym się zgodził z tym natychmiast, tylko chodzi o to, że rząd zamierza oddziaływać na ceny nie bezpośrednio, nie przez bezpośrednie działania, ale pośrednimi metodami. Tutaj zresztą jestem sam pełen obaw, na ile to będzie skuteczne. Natomiast proszę zwrócić uwagę, że sprawa cen jest problemem ekonomicznym, którego na pewno nie powinno się oddawać urzędom państwowym. Urzędy państwowe są najmniej dostosowane do tego, żeby regulować ceny. I nie mogę tego rozwijać. Chodzi o to, żeby odróżniać jednak pewne oddziaływania pośrednie.</u>
          <u xml:id="u-111.12" who="#CezaryJózefiak">Jeżeli idzie o indywidualizację podatków od wynagrodzeń w związku z tym, że są niskie płace, ja bym proponował ewentualnie, jeżeli by podtrzymać tę kwestię, postulował podwyższenie płacy minimalnej. Bałbym się takiej tezy, że dopuszczamy znowu indywidualizowanie obciążeń podatkowych z tytułu wynagrodzeń, bo trzeba to zrobić dla tych, którzy mają niższe od średniej płace. Prowadzi nas to do nadmiernego, moim zdaniem, czy w ogóle do spłaszczania różnic płacowych. Wydaje mi się to niewłaściwe i niekoherentne z programem zmian systemowych, jaki realizujemy. Ideę rozumiem, ale tę ideę można by inaczej sformułować operacyjnie.</u>
          <u xml:id="u-111.13" who="#CezaryJózefiak">Także nie sądzę, żeby można było przyjąć prostą zasadę, iż w przypadku ruchów sumy dochodów i wydatków w górę lub w dół należy zachować proporcje wydatków. Jest to niebezpieczne, bo znaczy na przykład, że jeżeli trzeba obciąć to i emerytom, i administracji państwowej, itd. Tu niestety trzeba odejść od prostej zasady na rzecz pewnej racjonalności społecznej, jeżeli można użyć takiego zwrotu.</u>
          <u xml:id="u-111.14" who="#CezaryJózefiak">Chciałbym także polemizować z panem senatorem Bojarskim, który również, jak sądzę, nie uwzględnił wszystkich elementów, kiedy formułował tezę, iż podejmując program stabilizacji rząd zlekceważył potrzebę zanalizowania tzw. urynkowienia gospodarki żywnościowej, gdyż teraz robi po prostu to samo. Otóż to naprawdę nie jest to samo. Jest jakościowo całkowicie inne. Po pierwsze dlatego, że co innego, kiedy pewne rozwiązanie stosuje się we fragmencie gospodarki, a co innego, gdy w stosunku do całej. Po drugie, tamto odbywało się w całkowicie miękkim systemie finansowym i pieniężnym, a to w innym. Więc wynikający stąd wniosek, że należałoby teraz dokonać badań i przesunąć w czasie tę stabilizację, wydaje mi się niedostatecznie uzasadniony.</u>
          <u xml:id="u-111.15" who="#CezaryJózefiak">Sądzę, że nie można się także zgodzie z tymi krytykami, nie wszystkimi, ale niektórymi z tych, którzy deklarując poparcie dla kierunku wnoszą pewne poprawki lub żądają spełnienia pewnych warunków, jakby nie uświadamiali sobie, że te poprawki i te dodatkowe warunki czynią tamtą deklarację pustą. To już nie jest popieranie, dlatego że podważa się fundamenty całego programu stabilizacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-111.16" who="#CezaryJózefiak">Tu jest taki problem: czy w istniejących warunkach instytucjonalnych otwierać drogę do regulacji rynkowych takich jak liberalizacja cen lub stosować ostrą politykę pieniężną. To wystąpiło w wypowiedziach senatora Bojarskiego i Tokarczuka. Ja myślę, że trzeba sobie zdawać sprawę, że to jest pewien dramat, jaki przeżywa nasz kraj czy nasza gospodarka. e jeżeli nie wystartujemy do poważnych zmian w systemie ekonomicznym, mimo niesprzyjających warunków instytucjonalnych, to wszystkie te dotychczasowe tendencje, fatalne tendencje w gospodarce będą się pogłębiać. Czasami stawia się pytanie, czy społeczeństwo wytrzyma ten program, a ja stawiam pytanie, czy społeczeństwo wytrzyma dalsze odwlekanie takich zmian. Dlatego, że sytuacja gospodarcza ulegałaby dalszemu grzęźnięciu.</u>
          <u xml:id="u-111.17" who="#CezaryJózefiak">Inna wypowiedź, senatora Woźnicy (pewne słowa są ważne): dać rolnikom gwarancję choćby minimum opłacalności, utrzymać ceny węgla na poziomie niedrenażowym itd. Otóż jest to niby logiczne żądać niższej ceny kredytu czy niższych cen, czy wyższych dotacji. Ale jeżeli się nad tym zastanowić, to przecież ta nasza zmiana w systemie ma właśnie odebrać gwarancję poszczególnym podmiotom gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-111.18" who="#CezaryJózefiak">Ja być może się mylę, ale w mojej ocenie sytuacja dziś, po tych kilkunastu dniach szoku jest taka, że niektórzy konsumenci są przygnębieni, niektórzy zdenerwowani, wszyscy zaniepokojeni, ale w istocie zachowują się spokojnie. To jest coś innego niż w przeszłości. Natomiast, kto wyraża największy niepokój? Wytwórcy. Wytwórcy w mieście, wytwórcy na wsi. O to chodziło: odebrać spokój wytwórcom, zmusić ich do wysiłku. I oczywiście przy okazji może być tak, że znajdą się w wyjątkowo trudnych warunkach ci, którzy potrafiliby się dostosować, ale niemrawy system instytucjonalny uniemożliwia im to. I dlatego był nasz apel w projekcie stanowiska: jak najszybciej rząd powinien zająć się usprawnieniem tego systemu instytucjonalnego. I zgadzam się tutaj z panem Marszałkiem Stelmachowskim, który powiada: niech banki też płacą, jeżeli przeciągają.</u>
          <u xml:id="u-111.19" who="#CezaryJózefiak">A poza tym proszę zwrócić uwagę na to — adresuję to do niektórych szczególnie osób — że jeżeli domagamy się jakichś ulg czy kredytowych, czy fiskalnych, to musimy jasno powiedzieć, że albo decydujemy się na deficyt budżetowy, co byłoby fatalne, albo trzeba komuś zabrać. Naprawdę trzeba komuś zabrać. I to trzeba wtedy uczynić przedmiotem dyskusji, bo my tego właśnie nie wykluczamy, żeby komuś zabrać. I ten projekt nasz także proponuje przesunięcia. Natomiast równowagi budżetowej — sądzę — należy bronić z całą stanowczością.</u>
          <u xml:id="u-111.20" who="#CezaryJózefiak">I wreszcie na koniec jeszcze dwie uwagi. Być może, a nawet jestem pewny, że adresuję to do wszystkich, łącznie z moją osobą: trzeba bronić się przed reakcjami nazbyt nerwowymi czy podleganiem pewnym nastrojom podniecenia. Powiedziałem już, że sytuacja jest inna, wytwórcy są zdenerwowani i o to chodziło. Ale czy niektóre nasze oceny nie są zbyt nerwowe, jeżeli powiadamy: już są sygnały spadku produkcji w rolnictwie, już są sygnały załamania się itd., bo wiemy, że wyrejestrowują samochody?</u>
          <u xml:id="u-111.21" who="#CezaryJózefiak">Wysoki Senacie! Jesteśmy po dziesięciu dniach. To miał być szok. Możemy się domagać, żeby rząd obserwował to wszystko wnikliwie, i tego się domagamy. I żeby nie spiesząc się reagował na zjawiska, które mogą przekształcić się w negatywne procesy gospodarcze. Tego powinniśmy się domagać. Natomiast nie poddawać się nastrojom, że gospodarka właśnie oto popada w ruinę.</u>
          <u xml:id="u-111.22" who="#CezaryJózefiak">Natomiast w związku z tym domaganiem się od rządu uważam — to należy jakoś może wyeksponować — że rząd powinien podjąć dodatkowe wysiłki dla usprawnienia działalności instytucji państwowych, bankowych itd. Aby był przygotowany na to, że grozi nam pewna recesja i umiał działać. I na tym tlej ja byłbym bardziej surowy w stosunku do własnego aparatu wykonawczego. Tutaj wielu z nas, wiele osób z nas ma poważne obawy, że będąc surowy w stosunku do podmiotów gospodarczych (to jest słuszne) rząd nie jest dostatecznie surowy w stosunku do własnego aparatu, który jest niemrawy, działa z opóźnieniem, co podkreśliliśmy m.in. mówiąc o aktach wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-111.23" who="#CezaryJózefiak">I ostatnia już sprawa, którą poruszał pan senator Zieliński. Ja Chciałbym się do tego dołączyć. Mianowicie umknął naszej obserwacji i kontroli Fundusz Aktywizacji Zawodowej. Na to miejsce nie wróciło nic. Jest Fundusz Pracy, ale on nie dotarł do nas. Sprawa jest bardzo poważna, ma ogromne znaczenie społeczne, zwłaszcza teraz w okresie stabilizacji. I w związku z tym ja się w pełni solidaryzuję z tym, co mówił pan senator Zieliński, iż to powinno stać się przedmiotem naszych obserwacji, obrad, kontroli parlamentu. I w toku dalszej procedury budżetowej Fundusz Pracy powinien wpłynąć do Sejmu, a do nas wtedy, kiedy wróci już z Sejmu. W tej kwestii porozumiałem się z panią wiceminister Góralską i powiedziała, że jest to możliwe i że rząd to zrobi. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi. Ja teraz poproszę o odpowiedzi na pytania, chyba w tej kolejności: najpierw pan minister Misiąg, później pan prezes Topiński od strony bankowości i zapowiedział też odpowiedź pan minister generał Janicki. Wobec czego bardzo proszę i zwracam się z uprzejmą prośbą do państwa o odpowiedzi bardzo krótkie i bardzo treściwe na konkretne pytania i wątpliwości. Przepraszam, zanim pan minister zacznie, dwa uzupełnienia do tego, co powiedziałam. Przepraszam pana generała za pomyłkę w nazwisku, a po drugie również ustosunkuje się do naszych uwag podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości minister Wojciech Tomczyk, który prosił, żeby był drugi w kolejności. Więc tu zaburzymy troszkę te finanse i wprowadzimy pana ministra.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#WojciechMisiąg">Zgodnie z dyrektywą pani Marszałek, postaram się jak najkrócej odpowiedzieć na te pytania, na które udało nam się zgromadzić odpowiedzi. Chciałbym również, jeśli można, ustosunkować się do niektórych wniosków zgłoszonych do projektu uchwały Senatu w sprawie ustawy budżetowej i do samej uchwały też kilka zdań.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#WojciechMisiąg">Jeśli można, zacznę od spraw związanych z dotacjami. Po pierwsze, kwestia zaległości dotacyjnych. Należne za 1989 rok dotacje nie wypłacone do tej pory, ściślej rzecz biorąc według stanu z 5 stycznia, wynosiły około 1 bln 70 mln zł, z czego dla PKP — 156 miliardów, dla PKS — 72 miliardy, dotacje do żywności zaległe 89 miliardów. W limitach otwarć kredytowych na styczeń wszystkim ministrom przydzielono środki na realizację zaległości za 1989 r. Wszystkie te pieniądze znajdują się wobec tego w gestii odpowiednich ministrów i mogą być już w tej chwili uruchamiane.</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#WojciechMisiąg">Drugie pytanie, które padło i kilkakrotnie zostało powtórzone we wczorajszej dyskusji, dotyczyło dotacji dla przedsiębiorstw rolnych, chodziło łącznie o kwotę 534 mld zł. Jest to kwota, którą obdzielane są nie tylko państwowe gospodarstwa rolne, ale również spółdzielnie kółek rolniczych i inne organizacje działające w rolnictwie. Wydaje mi się, że mniej może nawet istotne niż to, jaki jest podział tej łącznej kwoty pomiędzy poszczególne typy gospodarstw, jest w tej chwili pokazanie, na co te dotacje są przeznaczone. Wszystkie te dotacje, cała ta kwota 534 mld zł, to są bowiem dotacje na pewne konkretne przedsięwzięcia. To nie są dotacje na dofinansowanie rentowności, na to, żeby deficytowym przedsiębiorstwom umożliwić osiągnięcie pewnego zysku, ale dotacje związane z pewnymi konkretnymi tytułami.</u>
          <u xml:id="u-113.3" who="#WojciechMisiąg">Największą pozycję, największą kwotę w tym, prawie 0,5 bln zł, stanowi dotacja do transportu wapna nawozowego do gospodarstw. Rolnicy opłacają jedynie koszt samego wapna, cały transport aż do gospodarstwa jest dotowany i przeznaczone jest na to 425 mld zł. Następne 30 mld zł przeznaczone jest na dotowanie pozysku wapna z lokalnych źródeł. Czyli w sumie w tej kwocie ponad połowę stanowi dotacja do wapnowania gleb — albo w formie dotacji do, można powiedzieć, jego produkcji, albo do transportu.</u>
          <u xml:id="u-113.4" who="#WojciechMisiąg">Następnie dwie istotne pozycje to dotacja na postęp biologiczny: 170 mld zł dotacji udzielanej w formie obniżki cen za zakup rozpłodników. To jest forma dotowania produkcji zwierzęcej. Udzielana jest niezależnie od formy organizacyjnej nabywcy.</u>
          <u xml:id="u-113.5" who="#WojciechMisiąg">Kolejne dwie istotne pozycje: 47 miliardów ściśle skierowane do państwowych gospodarstw rolnych na utrzymanie rezerwy genetycznej, to również związane jest z produkcją zwierzęcą, oraz 40 miliardów dotacji do szklarni opalanych mazutem oraz opalanych energią cieplną z sieci energetyki zawodowej. Jest to dotacja wprowadzona uchwałą rządu i jako taka jest powtarzana w kolejnych ustawach budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-113.6" who="#WojciechMisiąg">Pozostają niewielkie kwoty, o których nie chcę już zbyt dokładnie mówić: dotacje do utrzymania żłobków i przedszkoli wiejskich oraz do konserwacji zabytkowych obiektów znajdujących się w gestii przedsiębiorstw rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-113.7" who="#WojciechMisiąg">Kilkakrotnie pojawiła się wczoraj sprawa proporcji pomiędzy wydatkami na kancelarię Sejmu, kancelarię Senatu, kancelarię prezydencką. Otóż tu mogę tylko wyjaśnić, że zgodnie z art. 33 Prawa budżetowego minister Finansów włącza do projektu budżetu centralnego projekty dochodów i wydatków Sejmu, Senatu, Urzędu Prezydenta i Najwyższej Izby Kontroli. W odniesieniu do tych czterech części budżetowych rola ministra Finansów jest bierna. Zgłoszenia tych czterech dysponentów części budżetu centralnego są automatycznie przenoszone do rządowego projektu budżetu. Nie jest to oczywiście wiążące dla Sejmu przy uchwalaniu budżetu państwa, natomiast minister Finansów nie ma prawnej podstawy do ingerencji w zgłoszone dochody i wydatki w tych czterech przypadkach.</u>
          <u xml:id="u-113.8" who="#WojciechMisiąg">Rezerwy państwowe produktów żywnościowych, co do których istniała wątpliwość, dlaczego dotowanie jest tak wysokie, w zeszłym roku, i nie po raz pierwszy, spadły. Nie chcę podawać znowu, żeby utrzymać się w wyznaczonym czasie, dokładnego rozpisania, powiem na przykład tylko tyle, że rezerwy jęczmienia zmalały o 20% w ciągu całego roku, czyli były mniejsze na końcu roku niż na początku, rezerwa cukru spadła o 60%, rezerwy mięsa państwowe zmniejszyły się o 15%. Duża część tych dotacji jest wobec tego przeznaczona nie na to, za co normalnie płacimy, to znaczy na bardzo niewielki, kilkuprocentowy przyrost i koszty utrzymania, a gros tych dotacji pochłoną koszty odtworzenia poprzedniego stanu rezerw, czyli stanu zapewniającego to, żeby działały rzeczywiście jak rezerwa państwowa, żeby to było operatywne.</u>
          <u xml:id="u-113.9" who="#WojciechMisiąg">Kaskada górnej Wisły, to oczywiście nie chodzi tylko o funkcjonowanie samej dyrekcji, ale w tych nakładach mieszczą się trzy inwestycje, finansowanie trzech stopni wodnych. Do ubiegłego roku w ramach nakładów na kaskadę górnej Wisły były również sfinansowane nakłady związane ze zbiornikiem na Skawie w Świnnej Porębie, w tej chwili ten zbiornik staje się inwestycją centralną, tego w nakładach na kaskadę już nie ma, ale stopnie wodne nadal są stąd finansowane.</u>
          <u xml:id="u-113.10" who="#WojciechMisiąg">Kolejna sprawa dotyczy świadczeń społecznych funkcjonariuszy wojska, milicji, służby więziennej. Rzeczywiście system tu jest odmienny niż w odniesieniu do całej sfery budżetowej. Nie składka, następnie wypłata świadczeń przez ZUS, a brak składki i dotacja budżetowa bezpośrednio na świadczenia, z tym że Chciałbym tutaj dwie istotne sprawy wyjaśnić. Z punktu widzenia pokazania w jednym miejscu budżetu wszystkich wydatków, na przykład, na obronę narodową rzeczywiście można by było wycofać z rozliczenia Funduszu Ubezpieczeń Społecznych kwotę dotacji budżetowej na te świadczenia i włączyć je do budżetu Obrony Narodowej, z tym że to oczywiście byłaby operacja przesuwająca pewne kwoty, nic nie zmieniająca, gdybyśmy tylko ograniczyli się do wykazania tej dotacji w innym miejscu budżetu. Gdyby natomiast pójść dalej ze zmianą, co oczywiście wymagałoby regulacji ustawowych, nie jest możliwe w tej chwili, ale gdybyśmy chcieli dokonać zmiany polegającej na przejściu na powszechnie obowiązujący system, to znaczy opłacanie składki od wynagrodzeń wojskowych i wypłacanie przez ZUS świadczeń, można powiedzieć wtedy: ze środków własnych, to taka operacja jest dla budżetu zdecydowanie niekorzystna. W tej chwili, w tym roku szacowane koszty ubezpieczeń funkcjonariuszy, czyli tych trzech grup zawodowych, o których mówiłem, wynoszę 1,5bln zł, a nie 3,5, jak zapisano w projekcie uchwały Senatu, 1,5 bln zł, podczas kiedy płace tej grupy pracowników — około 8,5 bln zł. Inaczej mówiąc, gdybyśmy chcieli wycofać się z 1,5-bilionowej dotacji musielibyśmy w zamian dotować Ministerstwo Obrony Narodowej, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Ministerstwo Sprawiedliwości kosztami ZUS-owskiej składki od tych 8,5 bln zł, a to czyni sumę w granicach właśnie 3,5 bln zł. Krótko mówiąc, najpierw budżet, a poprzez budżet dany resort zostaje obciążony dodatkowymi kosztami rzędu 2 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-113.11" who="#WojciechMisiąg">Usiłowaliśmy zgromadzić od wczoraj dane dotyczące obciążeń ZUS-u kosztami dodatkowych świadczeń społecznych związanych z odznaczeniami państwowymi. Nie potrafię niestety podać liczby świadczeniobiorców. Chcę tylko przypomnieć i o dwóch kwestiach tutaj powiedzieć. Po pierwsze, dla pewnych grup zawodowych przyznanie Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski wynikało z istniejących regulacji. To dotyczy na przykład pragmatyki pracowników administracji, dotyczy Karty Nauczyciela, gdzie te odznaczenia były w tym trybie przyznawane. Druga istotna informacja pozwoli może pokazać, na jaki rząd oszczędności można liczyć. Otóż dodatkowe świadczenie polega na tym, że zwiększa się podstawę wymiaru o 20%, ale dodatkowe świadczenie stąd uzyskane nie może przekroczyć 3 tys. zł. Taka jest w tej chwili skala tych dodatków.</u>
          <u xml:id="u-113.12" who="#WojciechMisiąg">Kilkakrotnie pojawiła się kwestia tego, na ile można jeszcze ograniczać zatrudnienie w administracji. Jestem daleki od stwierdzenia, że nie można nigdzie w administracji ograniczyć wydatków płacowych czy w ogóle zatrudnienia, ale równocześnie dla jasności obrazu zmuszony jestem powiedzieć, że są instytucje administracji, które będą musiały rosnąć, a nie kurczyć się. To dotyczy tych wszystkich instytucji, które są potrzebne dla sprawnego działania rynku. Wiadomo, że nowy system podatkowy, reforma systemu podatkowego, o którą Senat słusznie się upomina, a w szczególności wprowadzenie powszechnego podatku od dochodów osobistych będzie musiało spowodować wzrost kosztów aparatu skarbowego. To będzie koszt niewspółmierny z tym, co można uzyskać jako skutek całej reformy podatkowej, ale będzie konieczne i zwiększenie zatrudnienia, i poprawa wyposażenia aparatu skarbowego. Wiadomo, że będą musiały powstać pewne instytucje nadzoru nad rynkiem kapitałowym, giełdy i parę jeszcze instytucji, które jako infrastruktura rynku będą musiały istnieć, a które, w niektórych w każdym razie częściach administracji, zatrudnienie mogą zwiększyć.</u>
          <u xml:id="u-113.13" who="#WojciechMisiąg">W sprawie inwestycji mieszkaniowych dla wojska chcę powiedzieć, że nie jest to dodatkowa pozycja. Tablica, która jest zamieszczona w objaśnieniach do ustawy budżetowej, pokazuje rodzajowy układ inwestycji. Te 322 miliardy są w szczegółowej części budżetu, to znaczy w Załączniku nr 1 do projektu ustawy budżetowej, ujęte w części „Ministerstwo Obrony Narodowej” jako część bilionowych nakładów inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-113.14" who="#WojciechMisiąg">Wreszcie dwie, trzy ostatnie sprawy. Po pierwsze: sprawa nakładów na ochronę środowiska. Tutaj Chciałbym przede wszystkim podkreślić jedną fundamentalną kwestię. Od niedawna, bo dopiero od paru lat, przyjęto i staramy się wdrożyć zasadę, że kosztami ochrony środowiska musi być obciążony ten, kto środowisko zanieczyszcza. Wobec tego, jeżeli chodzi o ochronę środowiska, działalność nie może polegać na tym, że będziemy udzielali coraz większych dotacji z budżetu państwa na inwestycje związane z ochroną środowiska, ale na tym, że poprzez środki przymusu fiskalnego i administracyjnego wymusi się na zakładach produkcyjnych zanieczyszczających środowisko dostosowanie swojej technologii, swoich urządzeń, swoich inwestycji do potrzeb ochrony środowiska. Taka musi być ogólna filozofia. To, co widzicie państwo w części ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych jako inwestycje, to nie są przede wszystkim inwestycje na rzecz ochrony środowiska, bo, jak powiedziałem, tymi musimy obciążyć zanieczyszczające środowisko przedsiębiorstwa, ale są to inwestycje związane z gospodarką wodną przede wszystkim.</u>
          <u xml:id="u-113.15" who="#WojciechMisiąg">Po drugie: nie wnikając w tej chwili w merytoryczny nurt dyskusji nad kwestią dotowania bądź niedotowania Towarzystwa Rozwoju Rodziny, chcę powiedzieć, że z formalnego punktu widzenia ta sprawa pozostaje poza zasięgiem ustawy budżetowej. Wszystkie dotacje na zadania zlecone przez państwo są w projekcie ustawy budżetowej ujęte jako środki na zadania zlecone organizacjom społecznym bez wymieniania nazw tych organizacji i zadań, które przez poszczególne resorty tym organizacjom są zlecane. Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej w swojej informacji zamieściło takie dane, które pozwalają tę dotację zidentyfikować. Chcę w każdym razie powiedzieć, że proponowane poprawki bezpośrednio literalnego tekstu ustawy budżetowej nie dotyczą.</u>
          <u xml:id="u-113.16" who="#WojciechMisiąg">Wreszcie ostatnia kwestia z podnoszonych w dyskusji, sprawa samochodów, sprawa przedpłat na samochody. Chcę powiedzieć, że ta sprawa była przez wiele godzin i na kilku kolejnych posiedzeniach dyskutowana przez Radę Ministrów. Zderzyły się w zasadzie dwie racje. Z jednej strony lista nie zaspokojonych albo zaspokojonych w niepełnym stopniu potrzeb społecznych i lista różnych możliwości zagospodarowania tych 2 bilionów na opiekę społeczną, na dodatkowe dotacje na te artykuły, które są najczęściej nabywane przez biedniejsze gospodarstwa domowe, i parę innych tego rodzaju celów na jednej szali, na drugiej szali świadomość tego, że odzyskanie tych 2 bilionów oznacza konieczność rozwiązania, w każdym razie jednostronnego zmodyfikowania warunków kilkuset tysięcy umów o przedpłaty na samochody. Dwa argumenty z zupełnie różnych sfer. Po, jak powiedziałem, wielogodzinnej, bardzo zaciętej dyskusji Rada Ministrów postanowiła nie występować o ustawowe zmiany w tych umowach, a to byłaby jedyna forma, która by pozwoliła tę dotację zredukować bądź w ogóle wyprowadzić poza budżet.</u>
          <u xml:id="u-113.17" who="#WojciechMisiąg">W odniesieniu do wniosków, które zostały formalnie zgłoszone jako poprawki do ustawy budżetowej, tylko do kilku Chciałbym się odnieść. Po pierwsze wniosek senatora Zaskórskiego dotyczący uruchomienia jeszcze w pierwszym kwartale części rezerwy restrukturyzacyjnej. Pan senator Zaskórski napisał: „Część tej rezerwy, przypadająca na pierwszy kwartał, usunie w znacznej mierze zatory płatnicze i umożliwi normalną produkcję”, wyjaśniając następnie, że rozumie to uruchomienie rezerwy jako kredyt specjalny udzielony z tej rezerwy. Otóż nie taki ma być sens tej rezerwy. Nie chodzi o to, żebyśmy zastępowali banki i stawali się kolejną instytucją kredytową. Nawiasem mówiąc pytanie, czy znowu za te 40% miesięcznie? Czy mamy zaciągnąć kredyt budżetowy po to, żeby bezpłatnie wypłacać kredyt przedsiębiorstwom? Zakładaliśmy, że rezerwa restrukturyzacyjna ma służyć udzielaniu kredytów pod program zmian strukturalnych w zakładzie, a nie pod przełamanie bieżących trudności płatniczych. Taki sposób rozwiązania w naszym odczuciu problemu nie rozwiąże.</u>
          <u xml:id="u-113.18" who="#WojciechMisiąg">Druga moja uwaga dotyczy propozycji zgłoszonych przez pana profesora Stelmachowskiego, a dotyczących możliwości obniżania podatku od wynagrodzeń i utrzymania proporcji w wydatkach. Ja mówiłem o tym wczoraj, kiedy usiłowałem analizować możliwość zestawienia budżetu w cenach stałych i pokazywałem, jak różnymi prawami rządzą się kalkulacje poszczególnych pozycji i jakie skutki to ma dla przeszacowań budżetu.</u>
          <u xml:id="u-113.19" who="#WojciechMisiąg">Jeśli na przykład będziemy stabilizowali kurs walutowy i dzięki temu, że kurs będzie stabilny, uda się uzyskać obniżenie cen krajowych, to oczywiście można zmniejszyć wynagrodzenia krajowe, można zmniejszyć wydatki rzeczowe w sferze budżetowej, bo wszystko, co mają kupić, kupują po niższych cenach. Ale dolar kosztuje ciągle tyle samo, ile kosztował, w związku z tym dotacji na Fundusz Obsługi Zadłużenia Zagranicznego zmniejszyć nie mogę. To są ciągle pewne kwoty w dolarach przemnożone przez te same 9,5 tys. zł, co w czysto rachunkowym ujęciu oznacza, że efektem tej całej operacji jest zwiększenie udziału wydatków na obsługę zadłużenia zagranicznego w budżecie, bo ta pozycja pozostaje sztywna, a pozostałe się zmniejszą. To oczywiście wywołałoby kontrowersje, gdyby taka informacja padła w oderwaniu od całego kontekstu, ale taki jest właśnie efekt tego, że pewne płatności po prostu są sztywne, że są płatności, które nie zmienią się, mimo że będą poważne ruchy cen. Są takie, które, gdy ceny wzrosną, to się zmniejszą, wreszcie takie, które mniej więcej zgodnie z ruchem cen będą rosły bądź malały w zależności od kierunku zmian cen. Tak że, jak powiedziałem, deklaruję dążność do przeliczania budżetu tak, żeby utrzymać rzeczową wartość poszczególnych wydatków. Natomiast chcę powiedzieć, że nawet bardzo rzetelne przeliczenie wartości rzeczowej nie oznacza automatycznego utrzymania tych relacji, które w tej chwili w budżecie tkwią.</u>
          <u xml:id="u-113.20" who="#WojciechMisiąg">Wreszcie na koniec Chciałbym powiedzieć o dwóch prośbach i sugestiach dotyczących projektu stanowiska Senatu. Mówiłem już o tym, że nieprawidłowo jest podana suma 3,5 bln zł świadczeń dla MSW, MON i Ministerstwa Sprawiedliwości. Ona w rzeczywistości wyniesie około 1,5 bln zł. Natomiast Chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na pkt 6 w rozdziale V, tzn. na przełomie stron 5 i 6. W tym fragmencie, o którym mówię, projekt stanowiska Senatu jest sformułowany tak: „W toku dalszych prac parlamentarnych nad ustawą budżetową należy poddać głębszej analizie proporcje podziału nakładów inwestycyjnych między ministerstwa a inne instytucje centralne. Proporcje przedstawione w Załączniku nr 1 do ustawy budżetowej wyrażają preferencje dla Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Ministerstwa Obrony Narodowej i Urzędu Rady Ministrów kosztem Ministerstwa Edukacji Narodowej, Polskiej Akademii Nauk i Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej”.</u>
          <u xml:id="u-113.21" who="#WojciechMisiąg">Jest to stwierdzenie bardzo mocne i sprawa wymaga wyjaśnienia. Wydaje mi się, że wyjaśnienie tu jest względnie proste. Otóż cały Załącznik nr 1 zawiera wyłącznie wydatki budżetu centralnego. Wydatki inwestycyjne tych resortów, które zostały tutaj wymienione, Obrony Narodowej, Spraw Wewnętrznych, Urzędu Rady Ministrów, w całością tkwią w budżecie centralnym, natomiast inwestycje Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej, Ministerstwa Edukacji Narodowej w znacznej części są inwestycjami władz terenowych, a więc tymi, których w Załączniku nr 1 nie widać. Powiem więcej, większość nakładów inwestycyjnych we władzach terenowych, na szczeblu podstawowym budżetów, to właśnie inwestycje w szkolnictwie i w ochronie zdrowia. Wobec tego wyciąganie wniosków z proporcji inwestycyjnych w budżecie centralnym z pominięciem faktu, że ta struktura jest zupełnie inna w budżecie terenowym, moim zdaniem, zniekształca i obraz intencji, i obraz rzeczywistych proporcji nakładów inwestycyjnych. Niestety, nie możemy w tej chwili podać, jak się ukształtują rzeczywiście nakłady inwestycyjne w budżecie państwa i jakie w związku z tym będą proporcje. To zależy od decyzji rad narodowych uchwalających budżety wojewódzkie. W każdym razie na pewno, bo na to wskazuje praktyka wielu lat, takie właśnie tam się kształtują proporcje i tak to wpływa na proporcje poszczególnych działów w nakładach inwestycyjnych w całym budżecie państwa. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panie Ministrze.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#ZofiaKuratowska">Poproszę teraz Pana Ministra Tomczyka. Przepraszam bardzo, chwileczkę, pan senator Piotrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#WalerianPiotrowski">Pytanie do pana ministra Misiąga. Chciałbym, Wysoki Senacie, zwrócić uwagę, że pan minister Misiąg w istocie rzeczy nie udzielił odpowiedzi, co skłoniło rząd do dotowania zakupu samochodów, zamiast przeznaczenia tej kwoty na inne cele. Mówił pan minister o wielogodzinnych debatach i o tym, że były przeciwstawiane dwie potrzeby, że została wybrana potrzeba finansowania samochodów, ale dlaczego — nie powiedział nam. Do tej pory Senat nie ma w tym zakresie żadnych informacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#WojciechMisiąg">Czy ja mogę jedno zdanie odpowiedzieć?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#EdwardLipiec">Mam pytanie do pana ministra. Wiem, że niektórzy z kolegów, indywidualni rolnicy-ogrodnicy, mają gospodarstwa ogrzewane mazutem, są też tacy, którzy są podłączeni do sieci ciepłowni. Czy oni też otrzymają dotacje z tego tytułu?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#ZofiaKuratowska">Bardzo proszę Pana Ministra o odpowiedź. Proszę państwa, my pewnie do pana ministra Misiąga mielibyśmy jeszcze masę pytań, to nie jest możliwe, żebyśmy teraz zadawali dodatkowe pytania. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#WojciechMisiąg">Postaram się teraz naprawdę bardzo krótko. Na pierwsze pytanie: przeważył pogląd, że utrzymanie stabilności systemu prawnego jest racją nadrzędną w stosunku do tych zysków, jakie można osiągnąć zagospodarowując w budżecie te 2 bln zł. Na drugie pytanie odpowiadam po prostu: tak. Takiej dotacji można w tym przypadku udzielić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Bardzo proszę Pana Ministra.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#WojciechTomczyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#WojciechTomczyk">Pragnę krótko ustosunkować się do trzech uwag zgłoszonych do budżetu Ministerstwa Sprawiedliwości przez senacką Komisję Praw Człowieka i Praworządności. Mam przy tym pełną świadomość, że w kontekście wczorajszej debaty, która ma doprowadzić do zasadniczych z punktu widzenia budżetu rozstrzygnięć, uwagi te mogą się wydać marginalne. Równocześnie jednak sądzę, że z punktu widzenia umiejętności nadawania priorytetowego charakteru pewnym zadaniom w miarę, jak zmienia się rzeczywistość, z tego punktu widzenia te uwagi są istotne, a o to, moim zdaniem, w nich chodzi.</u>
          <u xml:id="u-121.2" who="#WojciechTomczyk">Otóż nawiązując do uwagi pierwszej, która wiąże się z faktem niezapewnienia dostatecznych środków na realizację zreorientowanej polityki karnej, zreorientowanej w kierunku stosowania raczej środków wolnościowych, pragnę podkreślić, że jest to oczywiście uwaga trafna. Jednakże nietrafne byłoby stwierdzenie, że resort sprawiedliwości nie dostrzegł tego priorytetu i nie umiał nadać temu zadaniu priorytetowego charakteru, i że z tego punktu widzenia ryzykuje to, iż polityka taka może się nie udać. Jest tu więc pytanie, czy potrafimy zabezpieczyć daną politykę i udowodnić jej efektywność czy też przez brak pewnych środków stworzymy warunki do skompromitowania się takiej polityki.</u>
          <u xml:id="u-121.3" who="#WojciechTomczyk">Otóż, w granicach tych skromnych możliwości, dostrzeganie tej reorientacji polityki karnej i potrzeby zapewnienia stosownych środków znajduje wyraz w proporcjach, w jakich doszło do zwiększenia planowanych wydatków na funkcjonowanie kuratorskich ośrodków pracy z młodzieżą, na zabezpieczenie zryczałtowanego wynagrodzenia dla kuratorów społecznych spełniających w wypadku środków wolnościowych bardzo istotną rolę, na zapewnienie odpowiednich warunków finansowych, jeśli chodzi o pracę kuratorów zawodowych, znajduje też wyraz w szeregu innych pociągnięć natury finansowej.</u>
          <u xml:id="u-121.4" who="#WojciechTomczyk">Chciałbym w związku z tym zapewnić, że jeżeli w miarę realizacji budżetu okaże się, że w zakresie zapewnienia środków finansowych dla tej polityki karnej, w granicach obowiązującego prawa, wystąpią jakieś zagrożenia, będziemy starać się rezerwy, które jesteśmy w stanie wygospodarowywać w ciągu roku kalendarzowego, uruchamiać na te cele. Tak się zresztą stało w grudniu, kiedy zaistniała niezbędna potrzeba zapewnienia specjalnych środków na pomoc postpenitencjarną w związku z realizacją ustawy o amnestii.</u>
          <u xml:id="u-121.5" who="#WojciechTomczyk">Uwaga druga dotyczy szczupłości środków na pomoc postpenitencjarną. Otóż istotnie, zostały one zaplanowane w wysokości 2 mld zł i jest to konsekwencja wyliczenia 5-procentowych potrąceń z wynagrodzeń skazanych przy takiej jak obecna populacji skazanych i przy takim, jaki jest obecnie możliwy, zakresie zatrudnienia. Chciałbym jednakże podkreślić, że przewidujemy, iż wykonanie w zakresie tworzenia tego funduszu pomocy postpenitencjarnej będzie zapewne wyższe niż przewidujemy, a to w związku z wejściem w życie niedawno akceptowanych przez Senat postanowień ustawy sejmowej w sprawie zmiany Kodeksu karnego wykonawczego. Z jednej strony dojdzie do podwyższenia poziomu wynagrodzeń osób pozbawionych wolności, co oznacza, że 5-pro-centowe potrącenia będą odnosić się do znacznie wyższej podstawy. Z drugiej strony jesteśmy przekonani, że podwyższenie należnego skazanemu wynagrodzenia, a także inne uprawnienia socjalne sprawią, że znacznie częściej, niż to ma miejsce obecnie, skazany opuszczający zakład karny nie będzie tej pomocy potrzebował w ogóle lub nie w takim jak obecnie zakresie. Zapewniam, że o tym będziemy informować Senacką Komisję Praw Człowieka i Praworządności.</u>
          <u xml:id="u-121.6" who="#WojciechTomczyk">Chciałbym również powiedzieć, że w związku z przewidywaną zasadniczą reorientacją polityki karnej w granicach zmienionego czy zreformowanego prawa karnego wszystkim pracom nad tą ustawą towarzyszyć będzie bardzo dokładny, precyzyjny bilans korzyści i wszystkich kosztów, jakie pociągną za sobą te reformy, w tym między innymi stworzenie podstaw prawnych polityki wolnościowej, i że one decydować będą o możliwości przejęcia przez sądownictwo znacznie bardziej rozległych zadań.</u>
          <u xml:id="u-121.7" who="#WojciechTomczyk">I sprawa trzecia. Pragnę stwierdzić, że oczywiście budżet Ministerstwa Sprawiedliwości nie mógł jeszcze obejmować budżetu Prokuratury Generalnej. Prace jednak trwają, zostaną zakończone na pewno przed 31 marca bieżącego roku, to jest terminem zakończenia funkcjonowania w dotychczasowej strukturze prokuratury, przy czym podkreślić obecnie Chciałbym tylko, że nie będzie to proste wyłącznie połączenie obu budżetów, ale że nastąpią pewne istotne zmiany, pozwalające w zintegrowanym Ministerstwie Sprawiedliwości zabezpieczyć finansowo pewne priorytety. Te możliwości tkwić będą w zlikwidowaniu Prokuratury Generalnej w szczególności oraz w zlikwidowaniu szeregu służb i szeregu czynności, które wobec dotychczasowych odrębnych uprawnień ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego przestaną być dublowane.</u>
          <u xml:id="u-121.8" who="#WojciechTomczyk">Na koniec Chciałbym przekazać kilka zdań uzupełniających informację w sprawie, którą zasygnalizowała pani senator Hejmanowska, która moim zdaniem w istotnej mierze objaśniona została w wystąpieniach pani senator Skowrońskiej oraz w szczególności pana senatora Piotrowskiego.</u>
          <u xml:id="u-121.9" who="#WojciechTomczyk">Prawdą jest, że postępowanie sądowe w sprawie o podwyższenie wysokości alimentów jest łatwo dostępne, jest łatwe, że jest ono niekosztowne i że jest szybkie, bo trwa przeciętnie zaledwie 6 tygodni. Prawdą jest również, o czym dotąd nie mówiono, że transfer środków przekazywanych osobom uprawnionym w trybie wykonywania wydawanych przez sąd tytułów egzekucyjnych jest wcale niebagatelny, bo kształtuje się w granicach 7 miliardów, 8 miliardów w ciągu jednego półrocza, a chodzi przy tym tylko o egzekucję przymusową, która jest znacznie rzadziej stosowana niż dobrowolne uiszczanie alimentów. Prawdą jest również, że próbujemy stosować system orzekania alimentów w wysokości procentowej, pozwalający na automatyczne ich waloryzowanie w miarę jak zwiększają się możliwości zarobkowe osoby uprawnionej. Ale też, co nie zostało powiedziane, prawdą jest, że skalę tego problemu wyraża fakt, iż tylko w pierwszym półroczu 1989 roku sądy rozpoznały 116 tysięcy spraw o podwyższenie alimentów, w tym 80–90% spraw nie o ich podwyższenie w wyniku zmiany sytuacji po stronie osoby uprawnionej lub zobowiązanej, ale z uwagi na inflację. Jest to sytuacja paradoksalna i nie do utrzymania, albowiem wiąże się również, poza oczywiście potrzebą dochodzenia pewnych roszczeń, z kosztami, jakie ponosi wymiar sprawiedliwości. W związku z tym pragnę poinformować, że w najbliższym czasie minister Sprawiedliwości przedstawi sejmowej Komisji Polityki Społecznej propozycje dwojakiego rodzaju rozwiązania tego problemu. Propozycję automatycznej waloryzacji, przedstawiając równocześnie wszystkie komplikacje z racji potrzeby waloryzowania co miesiąc czy co kwartał 2,5miliona spraw, oraz propozycję uproszczonego dochodzenia roszczeń alimentacyjnych w przypadku, gdy ich wysokość powinna ulec zmianie z uwagi na procesy inflacyjne, w której to propozycji między innymi określi warunki procentowego określenia, ułamkowego określenia wysokości alimentów z dodaniem tego, czego domagają się dzisiaj strony, niechętnie patrząc na rzadkie, powiedzmy sobie szczerze, orzeczenia o alimentach w ułamkowej wysokości: mianowicie, że nigdy nie może być to kwota niższa niż..., aby zapobiegać w ten sposób faktowi uchylania się zobowiązanych od pracy wyżej wynagradzanej. Dziękuję bardzo za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#ZofiaKuratowska">Teraz poproszę Pana Prezesa Topińskiego o zabranie głosu.</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#ZofiaKuratowska">Ja do wszystkich państwa: bardzo proszę, wiemy dobrze, że nie lubimy tej sali, że w niej nie czujemy się dobrze, państwo rozmawiają między sobą. Myśmy zadali pytania stronie rządowej i chyba jest ważne, żebyśmy wszyscy usłyszeli odpowiedzi, bo za chwilę będziemy głosować. Muszą te wyjaśnienia coś dla nas oznaczać. Na tej sali nawet jak dwie osoby ze sobą rozmawiają, to jest taki pogłos, że uniemożliwia słuchanie. Ja przepraszam, że ja ciągle takie belferskie uwagi zgłaszam, co nie przystoi Marszałkowi, ale jestem tylko wicemarszałkiem.</u>
          <u xml:id="u-122.3" who="#ZofiaKuratowska">Bardzo proszę Pana Prezesa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#AndrzejTopiński">Ja krótko, ponieważ za chwilą będziemy mówili o uchwale w sprawie polityki pieniężnej, więc pewnie wrócimy do niektórych problemów. Tylko jeden konkret chcę podnieść. Mowa była tutaj o finansowaniu inwestycji centralnych i stwierdzono, że są niejasności w tej sprawie. Ja to chcę potwierdzić z tym, że nie mogę się zgodzić z tym, co mówił minister Osiatyński, że Narodowy Bank Polski powinien przedstawić jakąś kwotę, w ramach której będzie finansował inwestycje centralne w przyszłym roku. Zgodnie z podjętą przez Sejm ustawą o uporządkowaniu stosunków kredytowych, znosi się uprzywilejowany dostęp do kredytów, więc także znosi się uprzywilejowanie i automatyczny dostęp do kredytów inwestycji centralnych. My oczekujemy przede wszystkim, że rząd określi zakres gwarancji, jaki będzie udzielał na spłatę kredytów na inwestycje centralne. I wówczas, kiedy takie gwarancje będą udzielone, możliwe jest organizowanie kredytów na ten cel. To są duże kredyty. W wielu przypadkach będzie trzeba prawdopodobnie powoływać jakieś konsorcja bankowe, które by to finansowały. Punktem wyjścia tutaj muszą być prawdopodobnie jakieś gwarancje rządowe spłaty tych kredytów, ponieważ są wątpliwości, czy te kredyty są spłacalne w normalnym trybie.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#AndrzejTopiński">I druga uwaga generalna, która prawdopodobnie niejako przejdzie na naszą dyskusję w sprawie polityki pieniężnej. Ta uwaga dotyczy ulgowych kredytów przede wszystkim w obszarze rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-123.2" who="#AndrzejTopiński">Ja sądzę, że pewną podstawą polityki pieniężnej w przyszłym roku musi być to, że wysokość stopy procentowej od kredytów jest określona przez wysokość stopy procentowej od depozytów, czyli od tej stopy, którą banki płacą za pieniądze, które później pożyczają kredytobiorcom. I ta stopa od depozytów musi być zależna, z jednej strony, od stopy inflacji, a z drugiej strony od popytu na kredyt. Zatem w pierwszym kwartale, w szczególności w styczniu, musi być stopą wysoką.</u>
          <u xml:id="u-123.3" who="#AndrzejTopiński">Możliwe jest oczywiście, i ustawa o uporządkowaniu stosunków kredytowych przewiduje taką możliwość, pewne dotowanie odsetków. Natomiast my byśmy się upierali, że w żadnym wypadku nie może robić tego bank. Bank nie jest upoważniony do tego, żeby dotować kogokolwiek, jakiegokolwiek kredytobiorcę. Dotowanie musi być zawsze z czyichś środków, ze środków podatnika. I zatem wszelkie dotacje do kredytów muszą być zawarte w ustawie budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-123.4" who="#AndrzejTopiński">Prezes Narodowego Panku Polskiego ani prezes jakiegokolwiek innego banku nie ma uprawnień do tego, aby ustalać stopy procentowe od depozytów celowo niżej po to, żeby jakiegoś innego kredytobiorcę móc kredytować. Musi być tutaj jasny porządek. Dotacje należą do Sejmu, dotacje należą do rządu, dotacji nie udziela system bankowy. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#ZofiaKuratowska">Teraz poproszę Pana Ministra Jasińskiego o zabranie głosu. Jeszcze raz bardzo przepraszam za poprzednią pomyłkę w nazwisku, źle sobie zapisałam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#AntoniJasiński">Pani Marszałek! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#AntoniJasiński">Przede wszystkim pragnąłbym podziękować za umożliwienie mi zabrania głosu. Niech mi wolno też będzie w mojej wypowiedzi podnieść kilka wątków bardziej ogólnych.</u>
          <u xml:id="u-125.2" who="#AntoniJasiński">Otóż nasza doktryna obronna, która była w grudniu przedmiotem obrad Komitetu Obrony Kraju, traktuje siły zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej, mające ogólnonarodowy charakter, jako podstawowy składnik systemu obronnego państwa. Odprężeniowe zjawiska w stosunkach międzynarodowych umożliwiły dokonanie zmian w kierunku nadania naszej doktrynie wybitnie obronnego charakteru. Zakłada ona budowanie obronności naszego państwa na zasadzie niezbędnej wystarczalności, podkreślam — niezbędnej wystarczalności.</u>
          <u xml:id="u-125.3" who="#AntoniJasiński">Ta właśnie zasada legła u podstaw zmian dokonywanych w naszych siłach zbrojnych, nadawania im kształtu odpowiadającego obronnej istocie doktryny. W Wojsku Polskim trwają więc głębokie przeobrażenia, w wyniku których ulega gruntownej zmianie model organizacyjny, system szkolenia i wychowania. Jest oczywiste, że zmiany te znajdują swój wyraz również w budżecie Ministerstwa Obrony Narodowej na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-125.4" who="#AntoniJasiński">Wydatki na obronę narodową już od szeregu lat wykazywały tendencję spadkową, a w 1989 roku zanotowano najniższy ich poziom w okresie powojennym — mianowicie spadek o 16% w stosunku do roku 1988. Na przestrzeni lat 1987–1989 wydatki te obniżyły się ogółem aż o 25%. Projekt budżetu Ministerstwa Obrony Narodowej na 1990 rok ustalony został na poziomie wykonania z roku 1989. Będzie on jednak realnie niższy o około 5%, ponieważ między innymi nie uwzględnia ulg podatkowych dla przedsiębiorstw przemysłu obronnego.</u>
          <u xml:id="u-125.5" who="#AntoniJasiński">Wysiłek obronny państwa charakteryzuje udział wydatków obronnych w dochodzie narodowym podzielonym, który wyraża się wskaźnikiem 3,4% w roku 1987, 3,6% w roku 1988 i około 3% w roku 1989.</u>
          <u xml:id="u-125.6" who="#AntoniJasiński">Pewien pogląd na temat naszego wysiłku obronnego w stosunku do innych państw można przedstawić na podstawie danych Międzynarodowego Instytutu Badań Strategicznych w Londynie oraz danych NATO. I tak — pod względem wielkości wydatków wojskowych na jednego mieszkańca Polska wśród państw europejskich, Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej i Kanady plasuje się na 29 miejscu (40 dolarów na jednego mieszkańca), Węgry — na 25 miejscu (78 dolarów), Czechosłowacja — na 20 miejscu (188 dolarów), Republika Federalna Niemiec na 5 miejscu (634 dolary), Francja na 4 miejscu (695 dolarów) i Szwajcaria na 8 miejscu (493 dolary).</u>
          <u xml:id="u-125.7" who="#AntoniJasiński">W śród przedsięwzięć restrukturyzacyjnych dokonanych w 1989 roku wymienić należy: zmniejszenie armii o dalsze 33 tysiące żołnierzy, rozwiązanie 68 jednostek wojskowych i przekształcenie 147, wycofanie 400 czołgów, 700 dział i moździerzy, 600 transporterów opancerzonych i 80 samolotów, przekazanie społeczeństwu 30 obiektów. W bieżącym roku zamierza się rozwiązać 57 jednostek, przeformować około 70, wycofać 450 czołgów, 200 dział i moździerzy, 100 transporterów opancerzonych, zmniejszyć liczebność o 10 tysięcy żołnierzy.</u>
          <u xml:id="u-125.8" who="#AntoniJasiński">W końcu 1990 roku stan osobowy zamknie się w granicach 300 tysięcy żołnierzy, co stanowić będzie 0,8% ludności. Pod względem liczebności armia polska zajmie więc 15 miejsce wśród wymienionych poprzednio krajów. Będzie to 80 żołnierzy na 10 tysięcy mieszkańców. W RFN, która zajmuje 14 miejsce — przypada 83 żołnierzy, na Węgrzech — 12 miejsce — 94 żołnierzy.</u>
          <u xml:id="u-125.9" who="#AntoniJasiński">Wszystkie wydatki związane z funkcjonowaniem sił zbrojnych są ujęte w budżecie Ministerstwa Obrony Narodowej, w tym również fundusz przeznaczony na wykup mieszkań spółdzielczych, o czym wspomniał minister Misiąg. Pragnąłbym zauważyć, że budżet Ministerstwa Obrony Narodowej nie jest utajniony. Udostępniliśmy wszelkie dane posłom sejmowej Komisji Obrony Narodowej, również i panu senatorowi Madejowi. Jesteśmy otwarci i gotowi udostępnić wszystko to, co będzie interesować senatorów i posłów.</u>
          <u xml:id="u-125.10" who="#AntoniJasiński">Posłowie sejmowej Komisji Obrony Narodowej zapoznali się szczegółowo w instytucjach centralnych Ministerstwa Obrony Narodowej, a więc w Sztabie Generalnym, w Głównym Kwatermistrzostwie, w Sztabie Służb Technicznych, w Departamencie Finansów, z realizowanymi przez te instytucje dziedzinami życia wojskowego i nakładami niezbędnymi na ich funkcjonowanie.</u>
          <u xml:id="u-125.11" who="#AntoniJasiński">Budżetem Ministerstwa Obrony Narodowej nie są objęte tzw. wydatki na realizację zadań obronnych w gospodarce narodowej, są one ujmowane w budżecie urzędów centralnych oraz w budżetach terenowych. Środki na ten cel na 1990 rok określono w wysokości 292,3 mld zł, w tym na inwestycje 169 mld zł. Z kwoty tej przewiduje się m.in. wydatki na kontynuowanie budowy wzajemnie powiązanego systemu łączności państw Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, przebudowę dróg, zapasowe ujęcia wody, zakup sprzętu ratunkowego dla obrony cywilnej. Są to więc inwestycje służące również krajowi.</u>
          <u xml:id="u-125.12" who="#AntoniJasiński">Poza budżetem Ministerstwa Obrony Narodowej pozostają również wydatki na wypłaty emerytur i rent wojskowych, o czym też tutaj wspominano już poprzednio. Wyniosą one około 600 mld zł i zostaną pokryte z budżetu centralnego. Włączenie tej kwoty do budżetu Ministerstwa Obrony Narodowej oznaczałoby jego zwiększenie o około 4%. Zgodnie z ustawą o uposażeniu żołnierzy, uposażenie żołnierzy zawodowych wzrasta w stopniu nie mniejszym niż przeciętne wynagrodzenie pracowników przemysłu. Przeciętne uposażenie żołnierzy zawodowych w 1989 roku wraz z wszystkimi dodatkami, nagrodami i wartością bezpłatnego wyżywienia, co również jest zasadą ustanowioną normą ustawową, wynosiło 308 tys. zł i było wyższe o około 30% od przeciętnego wynagrodzenia pracowników przemysłu. Wyższe o 30% uposażenie żołnierzy zawodowych uzasadnione jest m.in. służbą w nienormowanym czasie pracy, który z reguły jest dłuższy od nominalnego czasu pracy pracowników przeciętnie o około 40 godzin miesięcznie; niemożnością wyboru miejsca pełnienia służby oraz podejmowania dodatkowych prac zarobkowych; częstą zmianą miejsca pełnienia służby (co najmniej 5-krotnie oficer zmienia miejsce służby); zajmowaniem niemal wyłącznie stanowisk dowódczych i kierowniczych, co wymaga wysokich kwalifikacji ogólnych i zawodowych (43% kadry posiada wykształcenie wyższe, 32% średnie zawodowe i 25% zasadnicze zawodowe). Z uwagi na wspomniane warunki służby wojskowej, uposażenie żołnierzy zawodowych we wszystkich armiach kształtuje się powyżej przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce od 40 do 70%.</u>
          <u xml:id="u-125.13" who="#AntoniJasiński">Środki przewidziane w projekcie ustawy budżetowej na uposażenie żołnierzy w kwocie 2bln 615 mld zł obejmują poza uposażeniem wypłaty różnych świadczeń i należności, m.in. zasiłków rodzinnych na członków rodzin żołnierzy, zasiłków pogrzebowych, które dla pracowników wypłacane są ze środków ZUS, ryczałtów na przeniesienia służbowe, uposażenie wypłacane przez okres 1 roku po zwolnieniu z zawodowej służby wojskowej. Po uwzględnieniu tych wypłat środki przewidziane w projekcie budżetu zapewnią utrzymanie dotychczasowej relacji uposażenia kadr w stosunku do wynagrodzeń pracowników przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-125.14" who="#AntoniJasiński">Wysoki Senacie! Budżet Ministerstwa Obrony Narodowej według przedłożenia rządowego jest budżetem skromnym. Określiliśmy go mianem budżetu przetrwania. Nie starczy środków na wszystkie potrzeby. Ale szczególną troską pragniemy otoczyć warunki bytowe kadry, żołnierzy służby zasadniczej i pracowników wojska. Znalazło to wyraz w strukturze projektu budżetu.</u>
          <u xml:id="u-125.15" who="#AntoniJasiński">Chciałbym jednocześnie stwierdzić, że nawet tak ukształtowany budżet zapewni zachowanie zasadniczej materii sił zbrojnych i ich gotowość bojową.</u>
          <u xml:id="u-125.16" who="#AntoniJasiński">Kończąc, pragnąłbym poinformować Wysoką Izbę, że procesom restrukturyzacji towarzyszy program humanizacji życia wojskowego, który — wyrażając się najbardziej lakonicznie — zmierza ku temu, aby w koszarach było więcej domu.</u>
          <u xml:id="u-125.17" who="#AntoniJasiński">Wojsko Polskie jest armią narodową i obywatelską, dziedziczącą wielowiekowe postępowe tradycje oręża polskiego, służy narodowi wszystkim, co ma najwartościowszego, i wszędzie tam, gdzie wymaga tego potrzeba. Dziś nasze siły zbrojne spełniają swą funkcję obronną, rzetelnie wspierają koalicyjny rząd premiera Mazowieckiego. Nie może więc być żadnych spraw, które byłyby ukryte przed najwyższym przedstawicielstwem narodu, Senatem i Sejmem Rzeczypospolitej Polskiej. Jesteśmy otwarci, gotowi do wszelkich wyjaśnień, będziemy poczytywali sobie za zaszczyt odwiedziny Wasze, Panie i Panowie Senatorowie, w naszych sztabach i jednostkach. Serdecznie zapraszam. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-125.18" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#ZofiaKuratowska">Bardzo dziękuję Panu Ministrowi za obszerne wyjaśnienie i specjalnie dziękuję w imieniu Senatu za zaproszenie. Nie wątpię, że skorzystamy. Ad vocem króciutkie pytanie, krótką uwagę ma senator Romaszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#ZbigniewRomaszewski">Pani Marszałek! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#ZbigniewRomaszewski">Jak wiadomo, dżentelmeni o faktach nie dyskutują i zapewne dlatego warto się tutaj na chwilę zastanowić nad jedną sprawą. Otóż liczba 3,5 biliona, którą myśmy podawali, to nie jest liczba wzięta z powietrza. Otóż na 25 stronie objaśnień do budżetu państwa jest taka pozycja, która zasila budżet ZUS-u i jest napisane: refundacje wydatków na świadczenia oraz koszty obsługi dla grup, które nie opłacają składek ubezpieczeniowych, w kwocie 3,5bln zł. Myśmy rozumieli, że jest to właśnie obsługa Ministerstwa Obrony, że jest to obsługa właśnie zasadniczych grup, czyli związanych z resortem Ministerstwa Obrony Narodowej i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Być może są jeszcze jakieś inne grupy? Chętnie byśmy się o tym dowiedzieli.</u>
          <u xml:id="u-127.2" who="#ZbigniewRomaszewski">Tu nie chodzi oczywiście o to, żeby te grupy były nieubezpieczone, tylko o pewną jasność, przejrzystość budżetu, ażby sumy ubezpieczeniowe obciążały budżety resortów. Po prostu wnioskujemy, żeby ta kwota została przelana do budżetu MSW, do budżetu MON, żebyśmy mieli pełną klarowność, ile nas te sprawy kosztują.</u>
          <u xml:id="u-127.3" who="#ZbigniewRomaszewski">Jeżeli chodzi o drugą liczbę, którą podałem, ile by wynosiły składki ZUS-owskie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, to powstała ona po prostu z pomnożenia funduszu płac przewidzianego na ten rok, 2 biliony 603 miliardy, przez 43%, taką liczbę również wziąłem z przeliczeń budżetowych. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Senator Madej, czy głos w dyskusji? Ad vocem? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#JerzyMadej">Pani Marszałek! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#JerzyMadej">Ja tylko muszę wyjaśnić jedną z liczb, które podałem w moim wystąpieniu na temat planowanego budżetu Ministerstwa Obrony Narodowej i MSW. Wymieniłem kwotę 1,5 mln zł miesięcznie czy ponad 1,5 mln zł miesięcznie jako wynagrodzenie średnie. To jest, proszę państwa, wysokość założona w budżecie do wyliczenia budżetu m.in. tych resortów przy założeniu, że ceny będą rosły, że będzie rewaloryzacja, indeksacja itd. Tak że to nie jest w tej chwili średnie wynagrodzenie w tych resortach, a jedynie planowane i jeszcze teraz, według uwag Ministerstwa Finansów, ma ona być niższe. Tylko takie chciałem dać sprostowanie, jako że to zostało po prostu inaczej zrozumiane. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Wysoka Izbo! Przechodzimy w tej chwili do głosowania nad niektórymi z naszych uchwał. Przepraszam, co to jest? Wniosek formalny? Porządkowy?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#HenrykWilk">Porządkowy, w każdym razie ja to tak rozumiem. Chodzi mi o taką sprawę, że dwudniowa debata na tematy gospodarcze, jeśli chodzi o odpowiedzi rządu na pytania i na zagadnienia tutaj podnoszone w czasie obrad, moim zdaniem nie została wyczerpana. Było szereg pytań, szereg problemów podnoszonych zarówno wczoraj i dzisiaj, jak i na komisjach, a szczególnie na posiedzeniu Komisji Gospodarki Narodowej, dotyczących przemysłu. Wczoraj, o ile wiem, przedstawiciel Ministerstwa Przemysłu skrzętnie notował te uwagi i pytania, i dzisiaj miały być odpowiedzi — po odpowiednim przygotowaniu się, bo Pani Marszałek nam wczoraj powiedziała, że resorty proszą o czas na przygotowanie. Dzisiaj tych odpowiedzi nie ma. Nie ma również przedstawicieli Ministerstwa Przemysłu. Ja nie wiem, czy należy to tłumaczyć tym, że oni się przygotowują, żeby nam odpowiedzieć, bo nie sądzę, że lekceważą parlament. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Ja chciałam spytać, czy... Co to za demonstracja?</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#komentarz">(Za oknami sali obrad tumult. Młodzi ludzie biją pięściami w szyby. Okrzyki: Dość podwyżek! Głos z sali: Miodowicz pod oknem! Demonstrujący za oknami: Dość mamy podwyżek! Precz z kapitalizmem! Precz z burżuazją! Senatorzy, zdradziliście nasze ideały! Niech żyje Konstytucja 3 Maja! Kuroniowe zupy! Powiecie, że idziemy na lep... Do okien podchodzą niektórzy z senatorów. Senator Gabriela Cwojdzińska: Skąd jesteście? Odpowiedź: Międzynarodówka Anarchistyczna Alternatywa. Jest godzina 16.30. Wicemarszałek Zofia Kuratowska proponuje przerwę w obradach. Demonstrujący za oknami: Obradujcie dalej! O godzinie 16.40 demonstrujący rozchodzą się).</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#ZofiaKuratowska">Proszę wszystkich senatorów na miejsca, będziemy zaraz głosować. Kworum jest sprawą bardzo ważną. Wszystkich, którzy są w hallu, poproszę. Widzę tam bardzo dużo osób w hallu. Co tam w hallu się odbywa? Coś się dzieje, bo strasznie mało osób. Tak, oni już tu raz byli, kiedy myśmy mieli OKP, ale wtedy ich nie dopuszczono na ten dziedziniec. Tak, milicji nie ma tu dużo. Ja bardzo jeszcze raz proszę państwa wszystkich z hallu tutaj.</u>
          <u xml:id="u-132.3" who="#ZofiaKuratowska">Chciałam tytułem wyjaśnienia, ponieważ..., ale senator Wilk też wyszedł. Senator Wilk zgłosił zastrzeżenie, że nie można podejmować uchwał gospodarczych czy budżetowych, kiedy były pytania do resortu przemysłu i na te pytania nie uzyskaliśmy odpowiedzi. Otóż zaszło to, czego się zresztą wczoraj obawiałem, dlatego chciałam mimo późnej pory, żeby wczoraj były od razu odpowiedzi tych osób, które są na sali. Otóż kto inny był wczoraj. Dzisiaj na sali znajduje się przedstawiciel Ministerstwa Przemysłu pan Komorniczak, ale nie miał przekazanych pytań, które padły wczoraj. Dzisiaj niczego takiego nie było, wobec czego nie ma na co odpowiadać. Zobowiązał się w imieniu ministerstwa przekazać wszystkie te odpowiedzi na piśmie do Prezydium Senatu, co oczywiście powielimy i przekażemy wszystkim panom senatorom.</u>
          <u xml:id="u-132.4" who="#ZofiaKuratowska">W tej chwili ja bardzo proszę o powrót, zamknięcie drzwi do hallu. Ja bym bardzo chciała wiedzieć od sekretarzy, ile my mamy osób na sali. Ile? 58, dobrze.</u>
          <u xml:id="u-132.5" who="#ZofiaKuratowska">Proszę państwa, pierwszą uchwałą Senatu, którą poddam pod głosowanie, jest uchwała dotycząca założeń polityki społeczno-gospodarczej rządu na 1990 rok. Chcę powiedzieć, że nie wpłynął żaden wniosek dotyczący poprawek do tej uchwały. Jest to druk nr 106. W związku z tym, że nie było poprawek, były głosy w dyskusji, ale nie poprawki do projektu uchwały, wobec czego poddamy teraz ten projekt uchwały pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-132.6" who="#ZofiaKuratowska">Ja bardzo proszę osoby z palarni też na salę. Wszyscy państwo mają tekst projektu uchwały. Nie będziemy tego czytać, to za długo by trwało.</u>
          <u xml:id="u-132.7" who="#ZofiaKuratowska">Wobec tego zapytuję, kto z państwa senatorów jest za przyjęciem projektu uchwały Senatu Rzeczpospolitej Polskiej w sprawie założeń polityki społeczno-gospodarczej na rok 1990?</u>
          <u xml:id="u-132.8" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw przyjęciu tego projektu? Nie ma głosów przeciwnych.</u>
          <u xml:id="u-132.9" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-132.10" who="#ZofiaKuratowska">A więc uchwała Senatu przeszła większością 53 głosów, głosów przeciwnych nie było, przy 8 osobach wstrzymujących się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-132.11" who="#ZofiaKuratowska">Teraz przechodzimy do — ja przepraszam, dla uproszczenia i przyspieszenia sprawy teraz przegłosujemy projekt uchwały Senatu dotyczący projektu bilansu płatniczego państwa na 1990 rok. Zaznaczam, że również do tego projektu nie zgłoszono żadnych uwag ani poprawek, nie było też właściwie większej dyskusji. Jest to druk nr 112.</u>
          <u xml:id="u-132.12" who="#ZofiaKuratowska">Kto z państwa jest za przyjęciem projektu uchwały w sprawie bilansu płatniczego państwa?</u>
          <u xml:id="u-132.13" who="#ZofiaKuratowska">Kto z państwa jest przeciw przyjęciu tej uchwały? Nie widzę żadnej ręki.</u>
          <u xml:id="u-132.14" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-132.15" who="#ZofiaKuratowska">Uchwała przeszła większością 61 głosów. Nikt nie był przeciw, wstrzymały się od głosu 3 osoby.</u>
          <u xml:id="u-132.16" who="#ZofiaKuratowska">Teraz mamy najtrudniejszą sprawę, to jest projekt ustawy budżetowej na rok 1990, do której zgłoszono bardzo wiele poprawek. Ja przed przystąpieniem do głosowania nad tą sprawą chciałam poprosić pana senatora Zielińskiego o ustosunkowanie się do tych poprawek i trybu głosowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#TadeuszZieliński">Pani Marszałek! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#TadeuszZieliński">Ja rzecz oczywista nie będę ustosunkowywał się merytorycznie do zgłoszonych przez państwa senatorów poprawek. Chciałbym natomiast zastanowić się nad stroną formalną tej dużej ilości poprawek zgłoszonych przez państwa senatorów.</u>
          <u xml:id="u-133.2" who="#TadeuszZieliński">Otóż przede wszystkim trzeba zauważyć, że debata dotyczy ustawy budżetowej na rok 1990, a zatem chodzi o ustosunkowanie się Senatu Rzeczypospolitej do planu dochodów i wydatków państwa w tym jednym roku, w 1990 roku. I myślę, że z punktu widzenia zadania, przed którym stoimy, jest rzeczą ważną, aby z tych wszystkich zgłoszonych tutaj, licznych poprawek wyłowić te propozycje, które dotyczą zmian w projekcie ustawy budżetowej właśnie na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-133.3" who="#TadeuszZieliński">Mamy tutaj propozycje różne. Poza tymi właściwymi, które zawierają wnioski zmian bądź uzupełnień w projekcie ustawy budżetowej, mamy wnioski, które zawierają propozycje w sprawie wykonania budżetu lub kontroli wykonania budżetu. Ja za chwilę powiem, które z tych poprawek zaliczyłbym do tej drugiej kategorii. Wreszcie trzecia grupa to są wnioski, które zmierzają do ustalenia, do jakiegoś stwierdzenia błędów w polityce finansowej państwa w ubiegłych latach. Były takie wnioski, które sięgały aż do roku 1980. Ja uważam, że dobrze się stało, iż wszystkie takie propozycje zostały przedstawione, także w formie pisemnej, bo sądzę, że spostrzeżenia państwa senatorów są bardzo istotne z punktu widzenia przyjęcia jakiejś polityki przez rząd w przyszłym okresie. Ale trzeba — podkreślam to — dla uporządkowania tej materii, a jest tu wielkie materii pomieszanie, trzeba wydobyć z tych wniosków te, które dotyczą ustawy budżetowej. Zacznę od poprawek pana Marszałka Andrzeja Stelmachowskiego. Tutaj osobiście nie widzę żadnych kłopotów, dlatego że pan Marszałek dokładnie określił artykuły ustawy budżetowej, także i punkty uchwały, projektowanej uchwały Senatu, tak że jest to w moim przekonaniu w całości materia budżetowa.</u>
          <u xml:id="u-133.4" who="#TadeuszZieliński">Jest wniosek pana senatora Eugeniusza Witkowskiego do projektu uchwały Senatu w sprawie rządowego projektu ustawy budżetowej na rok 1990. Tu jest też konkretna propozycja zmiany w ustawie budżetowej, w szczególności propozycja wniesienia pozycji 12 mld zł, które miałyby być przeznaczone na pokrycie kosztów związanych z funkcjonowaniem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Rozumiem, że chodzi o wprowadzenie do budżetu państwa na rok 1990 odpowiedniej pozycji, czyli do Załącznika nr 1, który stanowi integralną część ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-133.5" who="#TadeuszZieliński">Wnioski pana senatora Zbigniewa Romaszewskiego mają bardziej zróżnicowany charakter. Otóż w punkcie 1 jest propozycja zobowiązania ministra Spraw Wewnętrznych do zorganizowania gospodarki finansowej resortu w sposób umożliwiający wyodrębnienie budżetów poszczególnych jednostek organizacyjnych. Na skutek braku wiedzy specjalistycznej w zakresie prawa finansowego nie jestem w stanie powiedzieć, czy to jest wniosek zmierzający do zmian w tym budżecie, który w tej chwili jest przedmiotem naszej debaty, czy jest to propozycja organizacji i gospodarki finansowej na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-133.6" who="#TadeuszZieliński">Punkt drugi dotyczy uregulowania problemu opłacania przez resort składek emerytalnych funkcjonariuszy na ogólnie obowiązujących zasadach i włączenia do budżetu resortu środków na ten cel.</u>
          <u xml:id="u-133.7" who="#TadeuszZieliński">Ja osobiście rzecz jasna popieram ten wniosek ze względów merytorycznych, mam natomiast wątpliwości, czy jest to w tej chwili wykonalne. Jest to pewna propozycja, którą można uznać za przedwczesną. Dlaczego przedwczesną? Bo włączenie do budżetu wymagałoby uprzedniego uregulowania prawnego, to znaczy musiałaby być jakaś ustawa, jakiś akt prawny, który by przewidywał, że składki emerytalne będą płacone przez resort. Nie można, jak mi się wydaje, wprowadzić do budżetu takiej kwoty, jeżeli nie będzie przepisu, przynajmniej równocześnie ustanowionego, a takiego na razie się nie projektuje. Sprawa jest tutaj zatem otwarta.</u>
          <u xml:id="u-133.8" who="#TadeuszZieliński">Dokonanie w resorcie spraw wewnętrznych reformy systemu wynagradzania funkcjonariuszy przez likwidację dodatków specjalnych, to jest postulat de lege ferenda, czyli postulat uregulowania w przyszłości tego zagadnienia. Nie jest to — podkreślam — w moim przekonaniu materia budżetowa.</u>
          <u xml:id="u-133.9" who="#TadeuszZieliński">Włączenie do budżetu Ministerstwa Sprawiedliwości dodatkowych sum na działalność wychowawczą i opiekę postpenitencjarną — moim zdaniem jest to postulat odpowiedniej zmiany czy raczej uzupełnienia w projekcie budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-133.10" who="#TadeuszZieliński">Punkt 5: „Ograniczenie w budżecie Urzędu Rady Ministrów sum przeznaczonych na inwestycje i remonty kapitalne do wielkości rzeczywiście niezbędnych”. Wydaje mi się, że również ten postulat dotyczy poprawki w budżecie.</u>
          <u xml:id="u-133.11" who="#TadeuszZieliński">1 wreszcie: „Przeznaczenie odpowiednich sum dotacji na wydawanie «Diariusza Sejmowego i Senacki ego»”. Bez żadnych, sądzę, dodatkowych aktów prawnych można by taką pozycję wprowadzić, jeżeli Wysoki Senat uzna to za konieczne.</u>
          <u xml:id="u-133.12" who="#TadeuszZieliński">Wnioski pana senatora Andrzeja Rozmarynowicza również mają bardzo zróżnicowany charakter. „Uzupełnienie ustawy budżetowej [na rok — rozumiem — 1990] szeroko opracowaną dokumentacją dotyczącą: kosztów i nakładów Polski na pomoc dla takich państw, jak np. Kuba, Wietnam; wyjaśniającą, czy i kto płaci za pobyt wojsk radzieckich w Polsce i jaki to ma wyraz w budżecie”. Chodzi tutaj o 5 ostatnich lat i także okres obecny.</u>
          <u xml:id="u-133.13" who="#TadeuszZieliński">Mam pewną wątpliwość, czy chodzi tu o materię budżetową. Podkreślam: uważam, że jest konieczne, żeby ten wniosek zanotować i w stosownym czasie uwzględnić. Ale mam zastrzeżenia, by w tej chwili traktować to jako wniosek zmierzający do zmiany ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-133.14" who="#TadeuszZieliński">Dalej: „Wnoszę o uzupełnienie ustawy budżetowej danymi odnośnie współpracy w zagospodarowaniu jamburskiego złoża gazu” itd. Tu sądzę chodzi o konkretny postulat dotyczący ustawy budżetowej. Mam natomiast wątpliwość merytoryczną, czy w świetle wyjaśnienia ministra Osiatyńskiego jest to w tej chwili konieczne.</u>
          <u xml:id="u-133.15" who="#TadeuszZieliński">Pan Senator Rozmarynowicz pisze: „Wnoszę o uzupełnienie ustawy budżetowej danymi dotyczącymi pożyczek udzielanych z budżetu państwa przez ostatnie 10 lat na rzecz PZPR”. Mam wątpliwości: to wykracza poza materię budżetową. Jest to sprawa, którą się trzeba zainteresować, ale nie można wprowadzać do budżetu państwa — powtarzam: na rok 1990 — jakichś informacji dotyczących tego, co działo się w okresie minionych 10 lat. Chyba że autor tego wniosku postuluje, by traktować to jako przewidywany dochód, ale byłoby to bardzo nierealne, gdyby w budżecie państwa taka pozycja po stronie dochodów przewidywanych się znalazła.</u>
          <u xml:id="u-133.16" who="#TadeuszZieliński">Tu jeszcze są wnioski o uzupełnienie ustawy budżetowej danymi dotyczącymi kwot nieuzasadnionych ulg podatkowych udzielanych przez ostatnie 5 lat. Powtarzam to samo, co mówiłem o poprzednich pozycjach wniosku pana senatora Rozmarynowicza.</u>
          <u xml:id="u-133.17" who="#TadeuszZieliński">„Wnoszę o uzupełnienie ustawy budżetowej danymi dotyczącymi monet złotych jako znaków pieniężnych”. Tutaj niestety moja wiedza specjalistyczna nie jest na tyle wystarczająca, bym się mógł do tego ustosunkować.</u>
          <u xml:id="u-133.18" who="#TadeuszZieliński">Wnioski pana senatora Bojarskiego w moim przekonaniu dotyczą raczej zmiany przepisów. Propozycja powołania skarbowej komisji likwidacyjnej, przedłożenia w połowie roku analizy całości problemu zadłużenia wewnętrznego. Chodzi tutaj o kontrolę wykonania budżetu, a nie o zmianę w ustawie budżetowej, w projekcie ustawy budżetowej. To samo dotyczy propozycji zobowiązania rządu do przedłożenia parlamentowi do końca pierwszego kwartału 1990 roku planu inwestycji centralnych. To już jest faza wykonania budżetu, a nie jego stanowienia.</u>
          <u xml:id="u-133.19" who="#TadeuszZieliński">Wniosek pana senatora Ustasiaka sprzeciwia się dotowaniu działalności Towarzystwa Rozwoju Rodziny. Biorąc pod uwagę, że ta dotacja jest w projekcie budżetu przewidziana, należy to do materii budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-133.20" who="#TadeuszZieliński">Wnioski pana senatora Tadeusza Zaskórskiego dotyczą, w moim przekonaniu, również wykonania budżetu. „Rząd w trybie pilnym winien skorzystać z rezerwy przewidzianej w budżecie na interwencyjne działania”. O ile dobrze ten wniosek rozumiem — Narodowy Bank Polski winien przeprowadzić jednorazową kompensację należności i przeterminowanych zobowiązań. Te wnioski, w moim przeświadczeniu, nie dotyczą materii budżetowej, przynajmniej bezpośrednio.</u>
          <u xml:id="u-133.21" who="#TadeuszZieliński">No i wreszcie jest wniosek pana senatora Józefiaka do projektu uchwały budżetowej: „Bieżące dostosowanie nominalnej wielkości dochodów i wydatków budżetowych do rzeczywistego tempa zmian cen jest niezbędnym warunkiem powodzenia programu stabilizacyjnego”. Ten wniosek zmierza do modyfikacji treści projektu uchwały Senatu.</u>
          <u xml:id="u-133.22" who="#TadeuszZieliński">Ja uważam, że te propozycje, które nie zmierzają do zmiany materii budżetowej, o czym mówiłem przed chwilą, można by umieścić w propozycjach, które znajdą wyraz w uchwale Senatu, to jest możliwe, ale trzeba dokładnie wydzielić to, co dotyczy ustawy budżetowej, i to, co powinno być przedmiotem dalszych prac rządu, pod którego adresem te postulaty zostały skierowane. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#ZofiaKuratowska">Chciałam przedstawić państwu, też na podstawie opinii, że tak powiem, własnych ekspertów, których tutaj powołałam w czasie naszych innych głosowań, jeszcze drugi projekt, zahaczający bardzo o ten, który przedstawił pan senator Zieliński, ale chyba jeszcze bardziej upraszczający procedurę naszego głosowania. Proponuję mianowicie, by niektóre ze złożonych wniosków czy poprawek uznać za poprawki ogólne i oczywiście dotyczące materii budżetowej, tak jak to powiedział profesor Zieliński, natomiast spora część poprawek nosi charakter szczegółowy. Spora część tych poprawek wymagałaby zresztą jeszcze dodatkowych informacji, bo nie wiadomo, czy opierają się na zupełnie ścisłych danych. Wobec czego propozycja moja jest taka, ażebyśmy przegłosowali najpierw te poprawki, które uważamy za poprawki natury ogólnej i należące właśnie do materii ustawy budżetowej, potem proponowany projekt uchwały, później natomiast poprawki szczegółowe (te, które w ogóle wchodzą w grę), które po przegłosowaniu byłyby jeszcze oddane do przepracowania Komisji Gospodarki Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-134.2" who="#ZofiaKuratowska">Wobec czego, ponieważ to jest wniosek formalny, oczywiście przedstawię państwu za chwilkę, które poprawki uważamy za ogólne, które natomiast do szczegółowych należałoby zaliczyć, ale chcę najpierw spytać, czy Wysoki Senat akceptuje taki sposób procedowania wobec tego konkretnego projektu uchwały. Później możemy kłócić się co do istoty tych poprawek, ale najpierw: czy w ogóle tę zasadę głosowania, przyjmowania projektu uchwały możemy w tej chwili zaakceptować?</u>
          <u xml:id="u-134.3" who="#ZofiaKuratowska">Wobec czego, może ja najpierw przedstawię te poprawki, które zdaniem naszym są istotne, należą do poprawek ogólnych i powinny być przegłosowane — oczywiście przed głosowaniem całego projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-134.4" who="#ZofiaKuratowska">Pierwsze to są poprawki, państwo mają więc może nie będę czytać, poprawki zgłoszone przez Marszałka Stelmachowskiego. Państwo je mają, to jest do punktu V pkt 10 i do punktu IV.</u>
          <u xml:id="u-134.5" who="#ZofiaKuratowska">Następny jest wniosek senatora Józefiaka który poprawia tekst projektu i który właściwie możemy traktować jak część projektu naszej uchwały. To jest wniosek, który mówi o tym, żeby na stronie 4 w wierszu 5 dodać zdanie: „Bieżące dostosowanie nominalnej wielkości dochodów i wydatków budżetowych do rzeczywistego tempa zmian cen jest niezbędnym warunkiem powodzenia programu stabilizacyjnego i pomoże w szybszym tłumieniu inflacji”. To zgłosił pan senator Józefiak.</u>
          <u xml:id="u-134.6" who="#ZofiaKuratowska">I wreszcie eksperci moi uznali, że pkt. 5 zamieszczony w stanowisku Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia nosi charakter ogólny i powinien być włączony do naszej uchwały. Jest to punkt, przeczytam: „Komisja stoi na stanowisku, że pkt. 5 artykułu 2 projektu ustawy budżetowej, nadający szczególne uprawnienia Radzie Ministrów do zmian budżetu państwa w toku jego wykonywania, powinien ulec przeredagowaniu w taki sposób, aby wykluczona została możliwość obniżenia poziomu finansowania ochrony zdrowia w toku wykonywania budżetu państwa”. Dotyczy to więc zarazem ustawy budżetowej i wykonywania budżetu.</u>
          <u xml:id="u-134.7" who="#ZofiaKuratowska">To są właściwie te trzy główne bloki poprawek, które powinniśmy przegłosować na początku.</u>
          <u xml:id="u-134.8" who="#ZofiaKuratowska">Ja chcę państwu jeszcze zwrócić uwagę, że w poprawkach Marszałka Stelmachowskiego wczoraj zgłoszonych powiedziane jest, że dotychczasowy pkt 10 należy skreślić. Jest to właśnie ten punkt naszej uchwały, w którym mowa jest o skreśleniu funduszy na Państwową Agencję Atomistyki.</u>
          <u xml:id="u-134.9" who="#ZofiaKuratowska">Marszałek prosił mnie, ażebym państwu tytułem wyjaśnienia przeczytała... Marszałek się wczoraj ustosunkował do tej propozycji mówiąc, że w zadaniach Państwowej Agencji Atomistyki leży nie budowa elektrowni atomowych, ale szereg zupełnie innych zadań, niezwykle ważnych zarówno w gospodarce kraju, jak w lecznictwie. Marszałek zwrócił uwagę na produkcję izotopów, dystrybucję izotopów, również izotopy radioaktywne wykorzystywane są w najrozmaitszych gałęziach przemysłu itd., rozwoju nauki itd. Otóż dzisiaj przyszedł list od prezesa Państwowej Agencji Atomistyki, pana profesora Żelaznego, który dodaje następujące wyjaśnienia.</u>
          <u xml:id="u-134.10" who="#ZofiaKuratowska">Po pierwsze: „Zagadnienia rozwoju energetyki jądrowej w Polsce, w tym budowy elektrowni Żarnowiec, znajdują się w gestii Ministerstwa Przemysłu i wydatki na ten cel planowane są w budżecie tego ministerstwa. Budżet Państwowej Agencji Atomistyki nie jest w żadnym stopniu związany z budową elektrowni jądrowej Żarnowiec”.</u>
          <u xml:id="u-134.11" who="#ZofiaKuratowska">Dwa: „W wydatkach budżetowych Państwowej Agencji Atomistyki zaplanowanych na 1990 rok w kwocie 56 mld zł najpoważniejszą pozycję, ponad 85%, stanowią wydatki wynikające z przynależności Polski do organizacji międzynarodowych: Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej i Zjednoczonego Instytutu Badań Jądrowych w Dubnej. Wydatki złotówkowe na ten cel, będące pochodną należnych składek walutowych, w kwocie 47 miliardów ujęte są w dziale «Nauka» budżetu Państwowej Agencji Atomistyki.</u>
          <u xml:id="u-134.12" who="#ZofiaKuratowska">W zakresie uczestnictwa Polski w wymienionych organizacjach międzynarodowych Agencja Atomistyki ściśle współpracuje z Ministerstwem Spraw Zagranicznych, w gestii którego znajduje się strona polityczna, natomiast Agencja Atomistyki odpowiada za całość spraw merytorycznych.</u>
          <u xml:id="u-134.13" who="#ZofiaKuratowska">Zwyczajowo składki do tych organizacji regulowane są poprzez budżet Agencji i tam...” — nie będę czytać szczegółów, które to wyjaśniają.</u>
          <u xml:id="u-134.14" who="#ZofiaKuratowska">Następny punkt: „Integralnie związane z przynależnością Polski do wymienionych organizacji międzynarodowych są środki zaplanowane na koszty przedstawicielstwa Polski w Moskwie i Wiedniu oraz wynagrodzenia pracowników delegowanych do pracy w Instytucie Badań Jądrowych w Dubnej. To jest 2,8 mld zł. Pozostałe wydatki Państwowej Agencji Atomistyki wynoszą więc 5,4 mld zł, w tym 3,4 planowane na wykonywanie prac dla potrzeb Państwowego Dozoru Bezpieczeństwa Jądrowego i Ochrony Radiologicznej oraz wyposażenie stacji wczesnego wykrywania skażeń.</u>
          <u xml:id="u-134.15" who="#ZofiaKuratowska">Właściwe wydatki Państwowej Agencji Atomistyki jako urzędu centralnego ograniczają się więc do kwoty 2 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-134.16" who="#ZofiaKuratowska">Podając powyższe wyjaśnienie do wiadomości Pana Marszałka, uprzejmie proszę o jego uwzględnienie w stanowisku Senatu i podtrzymanie wniosku o ustanowienie budżetu Agencji w kwocie 56 mld zł. Osobiście jako były pracownik Instytutu Badań Jądrowych w Świerku muszę bardzo to poprzeć” — czyli poprzeć stanowisko Marszałka, który w swoich poprawkach uwzględnił właśnie wykreślenie punktu 10.</u>
          <u xml:id="u-134.17" who="#ZofiaKuratowska">Proszę państwa, w tej chwili przegłosujmy wniosek formalny: czy państwo zgadzają się na tryb procedowania taki, że najpierw będziemy głosować poprawki ogólne, oczywiście po kolei, nie en bloc, później projekt uchwały Senatu, na koniec poprawki szczegółowe z zamiarem oddania ich do analizy komisji?</u>
          <u xml:id="u-134.18" who="#ZofiaKuratowska">Senator Andrzejewskiego prosi o głos, rozumiem, że formalny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#PiotrAndrzejewski">Myślę, że te wnioski, które zostały złożone, można potraktować jako wnioski dotyczące uchwały Senatu, jako że uchwała Senatu dotyczy nie tylko zmiany ustawy budżetowej, ale również stosunku Senatu do poszczególnych pozycji wydatków, ma element oceniający i element postulatywny. I to postulatywny zarówno na przyszłość, jak i dotyczący systematyki dokumentacji budżetu. Stąd uchwała Senatu jest jednocześnie wykładnikiem naszego stosunku dziś do samej ustawy budżetowej i też na przyszłość do sposobu potraktowania budżetu przez poszczególne resorty. Na przykład wnioski senatora Zbigniewa Romaszewskiego: pierwszy ewidentnie dotyczy systematyki dokumentacji budżetu, zobowiązania ministra Spraw Wewnętrznych do zorganizowania gospodarki finansowej... itd. Później jest dyrektywa dotycząca inicjatyw legislacyjno-budżetowych, które dopiero w przyszłości winny być przygotowane przez rząd. Wreszcie wnioski dotyczące oszczędności budżetowych bądź przeznaczenia dodatkowych środków budżetowych — tam, gdzie się mówi o włączeniu do budżetu ministra Sprawiedliwości dodatkowych sum na działalność wychowawczą i opiekę postpenitencjarną.</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#PiotrAndrzejewski">Stąd wydaje mi się, że wobec różnorodności zagadnień normowanych projektem uchwały Senatu wskazane byłoby głosowanie jednocześnie wniosków jako elementów uzupełniających sam projekt uchwały Senatu. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Jednym słowem jest drugi wniosek, który sprowadza się do tego, żeby oczywiście nie tylko wnioski senatora Romaszewskiego, ale wszystkie inne wnioski głosować najpierw, przed przyjęciem ustawy, uchwały, przepraszam, projektu uchwały. Tak rozumiem wniosek senatora Andrzejewskiego.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#ZofiaKuratowska">Wobec czego ja proszę o głosowanie. Mamy dwa wnioski. Wobec czego głosowanie nad trybem naszego postępowania przeprowadzimy w sposób następujący, jeżeli państwo się zgodzą: najpierw przegłosujmy, czy będziemy głosować wszystkie wnioski zgłoszone, niezależnie od tego, czy są one szczegółowe czy ogólne, przed głosowaniem projektu uchwały — uzupełnionego oczywiście o przyjęte przez nas poprawki.</u>
          <u xml:id="u-136.2" who="#ZofiaKuratowska">Zacznijmy od tego wniosku formalnego, tym bardziej że nie ja go zgłaszałam, więc wypada, żebyśmy od niego zaczęli. Wobec tego pytam, kto z państwa jest za tym, ażeby wszystkie zgłoszone wnioski głosować przed głosowaniem nad projektem uchwały. Kto z państwa jest za?</u>
          <u xml:id="u-136.3" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw temu wnioskowi?</u>
          <u xml:id="u-136.4" who="#ZofiaKuratowska">Kto z państwa wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-136.5" who="#ZofiaKuratowska">Wniosek nad głosowaniem wszystkich poprawek przeszedł większością 42 głosów, 6 osób było przeciw, 11 osób wstrzymało się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-136.6" who="#ZofiaKuratowska">Chwileczkę, patrzę, tak, jeszcze ciągle mamy kworum, które jest niezbędne do dalszego głosowania.</u>
          <u xml:id="u-136.7" who="#ZofiaKuratowska">Wobec czego poddaję pod głosowanie poprawki wniesione przez Marszałka Andrzeja Stelmachowskiego do uchwały o stanowisku Senatu w sprawie budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-136.8" who="#komentarz">(Głos z sali: Nie w całości)</u>
          <u xml:id="u-136.9" who="#ZofiaKuratowska">Każdą poszczególną?</u>
          <u xml:id="u-136.10" who="#komentarz">(Głos z sali: Tak).</u>
          <u xml:id="u-136.11" who="#ZofiaKuratowska">Wobec tego muszę bardzo ostro zdyscyplinować państwa senatorów, żeby wytrwali do końca głosowania. Każda poprawka zawiera wiele punktów. Nawet jeżeli coś odrzucimy, co nie należy do materii. Wobec czego dobrze, trzymamy w ręku poprawki wniesione przez Marszałka Andrzeja Stelmachowskiego.</u>
          <u xml:id="u-136.12" who="#ZofiaKuratowska">Pierwsza poprawka do paragrafu V: „Senat stoi na stanowisku, że mechaniczne opodatkowanie wzrostu płac uniemożliwia wyrównanie płac rażąco zaniżanych (np. pracownicy pocztowi). Należy więc do art. 24 ustawy budżetowej dodać przepis w brzmieniu: «Upoważnia się Radę Ministrów do obniżania skali podatku od wzrostu wynagrodzeń lub zwalniania od podatku przedsiębiorstw i instytucji, w których płace kształtują się znacznie poniżej średniej krajowej»”.</u>
          <u xml:id="u-136.13" who="#ZofiaKuratowska">Kto z państwa jest za taką poprawką do projektu uchwały? Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-136.14" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-136.15" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał od głosu?</u>
          <u xml:id="u-136.16" who="#ZofiaKuratowska">Wobec tego poprawka przeszła większością 28 głosów, przeciwko 24, 8 osób się wstrzymało.</u>
          <u xml:id="u-136.17" who="#ZofiaKuratowska">Następna, i tę trzeba oddzielnie przegłosować, to jest skreślenie punktu 10. Przypominam: punkt 10 w naszym projekcie uchwały dotyczy funduszy na Państwową Agencję Atomistyki. Przez skreślenie utrzymujemy tę pozycję w budżecie państwa.</u>
          <u xml:id="u-136.18" who="#ZofiaKuratowska">Kto z państwa jest za tym, ażeby punkt 10 wykreślić z naszej uchwały?</u>
          <u xml:id="u-136.19" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw? Przeciw skreśleniu tego punktu 10? Jedna osoba podniosła rękę.</u>
          <u xml:id="u-136.20" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał, już dla porządku pytam.</u>
          <u xml:id="u-136.21" who="#ZofiaKuratowska">Jednym słowem, wniosek przeszedł 49 głosami, przy 1 przeciw i 6 wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-136.22" who="#ZofiaKuratowska">Następna poprawka. W uchwale w paragrafie V należy dopisać ustęp: „Ograniczenia w dysponowaniu przyznanymi kwotami budżetu przewidziane w art. 14 ustawy budżetowej nie powinny dotyczyć kancelarii Sejmu, Senatu i Prezydenta, gdyż poddanie tych jednostek kontroli rządu nie jest zgodne z zasadą podziału władzy”.</u>
          <u xml:id="u-136.23" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest za dopisaniem tego? Większość jest zdaje się?</u>
          <u xml:id="u-136.24" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw dopisaniu tej uwagi?</u>
          <u xml:id="u-136.25" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-136.26" who="#ZofiaKuratowska">Jednym słowem, poprawka, tzn. dopisek przeszedł większością 37 głosów w stosunku do 5 i 3.</u>
          <u xml:id="u-136.27" who="#ZofiaKuratowska">I wreszcie do pkt IV. W przedostatnim akapicie proponuje się dopisać zdanie: „Nadto uściślenia wymaga formuła upoważnienia (art. 2 ust. 5 ustawy budżetowej) przez dodanie po słowach «nadwyżki określonej w ust. 2» formuły «oraz zachowania proporcji wydatków»”.</u>
          <u xml:id="u-136.28" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest za przyjęciem tej poprawki?</u>
          <u xml:id="u-136.29" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-136.30" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-136.31" who="#ZofiaKuratowska">Więc 26 głosów było za, 13 przeciw, 15 osób wstrzymało się od głosu. A więc poprawka przeszła.</u>
          <u xml:id="u-136.32" who="#ZofiaKuratowska">Jest wszystko napisane dla Biura Prawnego, ja zaraz dam to, co żeśmy przyjęli.</u>
          <u xml:id="u-136.33" who="#ZofiaKuratowska">Teraz poddaję pod głosowanie wniosek senatora Cezarego Józefiaka do projektu uchwały budżetowej, że na stronie 4 naszej uchwały w wierszu 5 należy dodać zdanie: „Bieżące dostosowanie nominalnej wielkości dochodów i wydatków budżetowych do rzeczywistego tempa zmian cen jest niezbędnym warunkiem powodzenia programu stabilizacyjnego i pomoże w szybszym tłumieniu inflacji”.</u>
          <u xml:id="u-136.34" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest za dopisaniem tego?</u>
          <u xml:id="u-136.35" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-136.36" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał? Jedna osoba, 2, 3 osoby się wstrzymały od głosu. Wniosek przeszedł 53 głosami, przy trzech wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-136.37" who="#ZofiaKuratowska">Teraz głosujemy nad tym uznanym za poprawkę ogólną... Ja po prostu idę już tak, jak mam ułożone. Włączyć ze stanowiska Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia następujący punkt: „...pkt 5 artykułu 2 projektu ustawy budżetowej, nadający szczególne uprawnienia Radzie Ministrów do zmian budżetu państwa w toku jego wykonywania, powinien ulec przeredagowaniu w taki sposób, aby wykluczona została możliwość obniżenia poziomu finansowania ochrony zdrowia w toku wykonywania budżetu państwa”. To będzie wpisane jako oczywiście osobny paragraf w naszej uchwale.</u>
          <u xml:id="u-136.38" who="#ZofiaKuratowska">Jest już głosowanie. Kto z państwa jest za tym?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#JerzyMadej">W sprawie formalnej.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#JerzyMadej">Pani Marszałek! Wysoki Senacie! W poprawce pana Marszałka Stelmachowskiego było, żeby w art. 2 ust. 5 dodać: „oraz zachowania proporcji wydatków”, czyli takich, jakie są przyjęte w tej chwili w projekcie budżetu. Czyli przy wszelkich zmianach kwot nie zmieniają się proporcje wydatków. I to samo jest w punkcie 5 Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia, to samo stwierdzenie: „aby wykluczona została możliwość obniżenia poziomu finansowania ochrony zdrowia w toku wykonywania budżetu państwa”. Ja rozumiem, że względem innych pozycji, ale nie bezwzględnej kwoty, bo wtedy tworzymy uprzywilejowane grupy, a tu chodzi o to, żeby po prostu wszystkie pozycje w sposób proporcjonalny zmieniać — albo podwyższać, albo obniżać, jeżeli zmieniają się ceny. Ja tak to rozumiem. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#ZofiaKuratowska">Pan senator Józefiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#CezaryJózefiak">Chcę powiedzieć, że jest jednak sprzeczna dlatego, że tam chodzi o relacje, a tu chodzi o poziom. Tam stwierdziliśmy, że wszystkie, przeciwko czemu protestowałem zresztą, że wszystkie zwiększają się lub wszystkie maleją, proporcje są zachowane, a tutaj, przypuśćmy, wszystkie maleją, a zakazuje się obniżenia poziomu, w tym sensie to jest sprzeczne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#ZofiaKuratowska">Intencją było to, żeby, uważając zdrowie za naczelne dobro człowieka, zachować wydatki, tym samym nie obniżyć nakładów na tę sferę życia.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#ZofiaKuratowska">Proszę bardzo, senator Andrzejewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#PiotrAndrzejewski">Proszę państwa, to nie jest sprzeczne, to jest tylko sprawa specjalnej klasyfikacji dokumentacji budżetowej. W porządku legislacyjnym stosuje się zasadę i wyjątki od zasady. Głosowaliśmy zasadę proporcjonalności i z tej zasady wyłączymy kwestię wydatków na fundusz specjalny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Jest to wyjaśnienie wystarczające, wobec tego, kto z państwa jest za taką sugestią, zawarciem tej sugestii w naszej uchwale? A technicznie, to chyba ktoś to zredaguje?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#TadeuszZieliński">Mnie chodzi o to, żeby to włączyć do tamtej sprawy proporcji i dopisać: „z wyjątkiem służby zdrowia, gdzie poziom zostaje zawsze zachowany”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#ZofiaKuratowska">W tym nie było dokładnego sformułowania, tylko idea.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#ZofiaKuratowska">Kto był przeciw?</u>
          <u xml:id="u-144.2" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-144.3" who="#ZofiaKuratowska">Poprawka przeszła większością 43 głosów, 6 osób było przeciw, 7 wstrzymało się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-144.4" who="#ZofiaKuratowska">To wszystko dla Biura Prawnego odkładam tu na kupkę.</u>
          <u xml:id="u-144.5" who="#ZofiaKuratowska">Teraz następne wnioski. W kolejności mamy tutaj wnioski senatora Romaszewskiego. Jest ich w sumie 6.</u>
          <u xml:id="u-144.6" who="#ZofiaKuratowska">Ja tylko patrzę, czy nie można czegoś połączyć. Państwo mają przed sobą poprawki senatora Romaszewskiego, prawda? Trzeba jednak głosować poszczególne.</u>
          <u xml:id="u-144.7" who="#ZofiaKuratowska">Pierwsza o zobowiązaniu ministra Spraw Wewnętrznych do zorganizowania gospodarki finansowej. Mnie się wydaje, że to jest właśnie ta poprawka, jeżeli zgodzi się ze mną senator Zieliński, która jest już wykonaniem, prawda? Panie Senatorze, wykonawcza? nie należy do materii budżetowej? Ale chodzi o to, że ma się ona znaleźć w naszej uchwale.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#PiotrAndrzejewski">Pani Marszałek! Dotyczy to systematyki dokumentacji budżetu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#ZofiaKuratowska">Oczywiście. Wobec tego ja już nie czytam tego szczegółowo, wszyscy państwo mają to przed, sobą.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest za przyjęciem poprawki nr 1 z wniosków senatora Romaszewskiego?</u>
          <u xml:id="u-146.2" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw? Nikt, prawda?</u>
          <u xml:id="u-146.3" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał? Ile osób się wstrzymało?</u>
          <u xml:id="u-146.4" who="#ZofiaKuratowska">51 osób było za, czyli przytłaczającą większością głosów poprawka została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-146.5" who="#ZofiaKuratowska">Następnie poprawka nr 2, chodzi o uregulowanie opłacania przez resort składek emerytalnych funkcjonariuszy na ogólnie obowiązujących zasadach i włączenie do budżetu resortu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#TadeuszZieliński">Jest tu problem, czy można włączyć do budżetu środki resortu na ten cel, dopóki nie będzie przepisów ustalających, że te składniki emerytalne mają być pokrywane przez resort? Nie ma przepisów, które by to przewidywały. Dlatego, moim zdaniem, to jest przedwczesne. W tej chwili tego nie można zrobić, nie można włączyć do budżetu. Natomiast postulat może być uznany za słuszny i powinien być ujęty odrębnie albo nawet w uchwale, ale to nie jest poprawka do ustawy budżetowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#PiotrAndrzejewski">Absolutnie ma rację profesor Zieliński. Jest to poprawka do projektu uchwały Senatu, a nie poprawka do budżetu. I ma charakter inicjatywy legislacyjno-budżetowej skierowanej do rządu. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#ZofiaKuratowska">Proszę bardzo, senator Józefiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#CezaryJózefiak">Rozwiązać to w ten sposób, że wykorzystać pkt 8, który mówi: „Senat zdaje sobie sprawę, że realizacja postulatów zawartych w punktach 1, 2, 4, 6 wymaga inicjatyw legislacyjnych, które należy podjąć możliwie szybko”. Jeszcze i ten punkt dopisać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#ZofiaKuratowska">To będzie tyczyć jeszcze paru innych. Kto z państwa jest za przyjęciem poprawki drugiej z tym właśnie uzupełnieniem, które podał senator Józefiak? 46.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-151.2" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał? Wstrzymało się parę osób. Niedobrze, bo ubyło nam osób, ale w każdym razie poprawka przeszła.</u>
          <u xml:id="u-151.3" who="#ZofiaKuratowska">Ja bardzo proszę państwa, dla czystości postępowania, jeżeli nawet ktoś z państwa nie ma zdania, to do tego jest właśnie kategoria wstrzymania się od głosu, bo ciągle jest tak, znaczy nie ciągle, nie przy wszystkich głosowaniach, ale tak się zdarza, że pewne osoby po prostu nie głosują, w ogóle nie podnoszą ręki.</u>
          <u xml:id="u-151.4" who="#ZofiaKuratowska">Trzecie, to jest dokonanie w resorcie spraw wewnętrznych reformy systemu wynagradzania funkcjonariuszy poprzez likwidację dodatków specjalnych, w szczególności dodatku żywnościowego, i objęcie ich wynagrodzeń ogólnie obowiązującymi zasadami indeksacji.</u>
          <u xml:id="u-151.5" who="#ZofiaKuratowska">Kto z państwa jest za wpisaniem poprawki trzeciej do naszej uchwały?</u>
          <u xml:id="u-151.6" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw? Nie ma nikogo.</u>
          <u xml:id="u-151.7" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał? 8.</u>
          <u xml:id="u-151.8" who="#ZofiaKuratowska">51 głosów za, 8 wstrzymujących się. Poprawka przeszła.</u>
          <u xml:id="u-151.9" who="#ZofiaKuratowska">Czwórka jest króciutka: włączenie do budżetu Ministerstwa Sprawiedliwości dodatkowych sum na działalność wychowawczą i opiekę postpenitencjarną.</u>
          <u xml:id="u-151.10" who="#ZofiaKuratowska">Kto z państwa jest za tym, ażeby to znalazło się w naszej uchwale?</u>
          <u xml:id="u-151.11" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw? Jest jedna osoba przeciw. Przynajmniej ja zauważyłam jedną.</u>
          <u xml:id="u-151.12" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-151.13" who="#ZofiaKuratowska">Dobrze, czyli poprawka przeszła, 55 głosów za, 1 przeciw, 5 wstrzymało się.</u>
          <u xml:id="u-151.14" who="#ZofiaKuratowska">Piąta: ograniczenie w budżecie Urzędu Rady Ministrów sum przeznaczonych na inwestycje i remonty kapitalne do wielkości rzeczywiście niezbędnych. Likwidacja części ośrodków reprezentacyjnych i wypoczynkowych URM.</u>
          <u xml:id="u-151.15" who="#ZofiaKuratowska">Czy państwo słyszeli? Kto z państwa jest za wprowadzeniem tej poprawki?</u>
          <u xml:id="u-151.16" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-151.17" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-151.18" who="#ZofiaKuratowska">Przeszła poprawka: 53 głosy za.</u>
          <u xml:id="u-151.19" who="#ZofiaKuratowska">Szósta: przeznaczenie odpowiednich sum dotacji na wydawanie „Diariusza Sejmowego i Senackiego”. Mnie się to wydaje bardzo szczegółowe, ale głosujmy sami za sobą.</u>
          <u xml:id="u-151.20" who="#ZofiaKuratowska">Czy jest jakiś głos przeciw? Dwa.</u>
          <u xml:id="u-151.21" who="#ZofiaKuratowska">Czy są głosy wstrzymujące się? Dwa.</u>
          <u xml:id="u-151.22" who="#ZofiaKuratowska">Wniosek przeszedł, 49 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-151.23" who="#ZofiaKuratowska">Następnie mamy wniosek, ażeby wpisać do naszej uchwały, iż Senat uważa za konieczne zredukowanie budżetu Głównego Urzędu Kontroli Publikacji i Widowisk do wysokości budżetu likwidacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-151.24" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest za? Chyba wszyscy.</u>
          <u xml:id="u-151.25" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-151.26" who="#ZofiaKuratowska">To jest uzupełnienie, nie poprawka. To już przegapiliśmy, przepraszam. Jest? Jest. I tak pokazaliśmy, że wszyscy jesteśmy za tym. To nieważne, coś przegapiliśmy razem z wnioskodawcą.</u>
          <u xml:id="u-151.27" who="#ZofiaKuratowska">Teraz jest pakiet wniosków. Może najpierw takie prostsze, zaczynam od prostszych. Wniosek senatora Witkowskiego, Senat postuluje wnieść do ustawy 'budżetowej pozycję 12 mld zł przeznaczoną na pokrycie kosztów związanych z funkcjonowaniem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.</u>
          <u xml:id="u-151.28" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-151.29" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw? Jeden, przepraszam dwa, bo ja też.</u>
          <u xml:id="u-151.30" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-151.31" who="#ZofiaKuratowska">Czyli wniosek przeszedł: 51 głosów za, przeciw 2, wstrzymały się 3 osoby.</u>
          <u xml:id="u-151.32" who="#ZofiaKuratowska">Teraz wniosek senatora Ustasiaka. Oczywiście proszę bardzo, gdyby ktoś, czyje wnioski ja czytam, po drodze zrezygnował z wniosku, to niech to powie, zanim się będziemy bawić w głosowanie. Z wniosku czy z części wniosku.</u>
          <u xml:id="u-151.33" who="#ZofiaKuratowska">„Senat sprzeciwia się dotowaniu działalności Towarzystwa Rozwoju Rodziny, bowiem nie ma powodu wyróżniania tej organizacji spośród innych działających w tym samym obszarze tematycznym, a ponadto działanie towarzystwa w zakresie regulacji urodzin budzi szeroki sprzeciw społeczny”. W tej formie jest poprawka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#GabrielaCwojdzińska">Czy ewentualnie można rozszerzyć ten wniosek kolegi senatora Ustasiaka? Jeśli się zgadza z tym?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#ZofiaKuratowska">Myślę, że by się zgodził, tylko że już żeśmy zakończyli dyskusję nad tym, tylko dlatego, bo na pewno znaleźlibyśmy jeszcze kilka innych organizacji. Nim zaczniemy głosować, przy głosowaniu już nikt się nie odzywa, nim zaczniemy głosować, ja zgłaszam osobiste swoje wątpliwości do tego wniosku. Jest to wniosek bardzo szczegółowy. Natomiast nie ma żadnych wniosków... Być może senator Cwojdzińska miała na myśli jakąś inną organizację, której, uważa, nie należy dotować? Nie? Ale ja myślę, że istnieją organizacje, tylko dotowane przez inne resorty. Mnie się wydaje to bardzo wąskie, poza tym prezentuję opinię, że dotowane w ogóle powinny być nie towarzystwa i organizacje, tylko szczegółowe zadania wykonywane przez dane organizacje, jeśli są to organizacje czy towarzystwa typu społecznego. Jeżeli jednak senator Ustasiak podtrzymuje swój wniosek? Podtrzymuje — wobec tego oczywiście głosujemy.</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest za przyjęciem tego uzupełnienia do naszej uchwały?</u>
          <u xml:id="u-153.2" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-153.3" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-153.4" who="#ZofiaKuratowska">30 głosów za, 9 przeciw, 17 osób wstrzymało się od głosu. Wobec czego poprawka przeszła.</u>
          <u xml:id="u-153.5" who="#ZofiaKuratowska">Następny jest wniosek, wnioski senatora Rozmarynowicza. Bardzo proszę Panie Senatorze, bo tu rzeczywiście są wątpliwości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#AndrzejRozmarynowicz">Wobec wyjaśnienia złożonego przez ministra Osiatyńskiego cofam punkt 2, a równocześnie prostuję swoją wczorajszą wypowiedź: to nie były miliardy tylko miliony, tamte cyfry, które podawałem.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#AndrzejRozmarynowicz">Równocześnie proszę o udzielenie odpowiedzi odnośnie punktu 3, tam jest „z uwzględnieniem ewentualnych umorzeń”. Czy w roku bieżącym przewidziana jest dotacja dla PZPR i w jakiej kwocie? Bo od tego będzie zależała sprawa aktualności wniosku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#WojciechMisiąg">Nie jest przewidziana.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#ZofiaKuratowska">Bardzo proszę, nie jest przewidziana. Czyli wobec tego ten też..., czyli nie. Ja mam jeszcze pytanie do senatora Rozmarynowicza, przepraszam bardzo, zanim zaczniemy głosować, mianowicie tutaj jest jeszcze...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#AndrzejRozmarynowicz">Wszystko jako sprawy przyszłościowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#ZofiaKuratowska">Tu jest: „Wnoszę o uzupełnienie ustawy budżetowej szeroko opracowaną dokumentacją dotyczącą: kosztów i nakładów Polski na wspólne zbrojenia w ramach RWPG”. RWPG jest organizacją gospodarczą, a nie wojskową.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#AndrzejRozmarynowicz">Są to sprawy przyszłościowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#ZofiaKuratowska">Przyszłościowe, ale chodzi o to, żebyśmy nie podali czegoś nieścisłego. Może ja poproszę pana ministra o ustosunkowanie się do punktów a i c, może i b.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#AntoniJasiński">Ja bym prosił Panie Senatorze jednak o sprecyzowanie, dlatego że mamy być zobowiązani do udzielenia odpowiedzi — minister Obrony Narodowej i minister Spraw Zagranicznych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#AndrzejRozmarynowicz">Chodziło o Układ Warszawski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#AntoniJasiński">A to nie RWPG, wobec tego chyba: „kosztów i nakładów Polski na wspólne przedsięwzięcia w ramach Zjednoczonych Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego”.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#AntoniJasiński">Dziękuję za sprecyzowanie poprawki.</u>
          <u xml:id="u-163.2" who="#AntoniJasiński">I drugie, jeśli można: „kto i komu płaci za pobyt wojsk radzieckich w Polsce, jaki to ma wyraz w budżecie?” Znowu zobowiązuje się ministra Obrony Narodowej, a to jest kompetencja Urzędu Rady Ministrów, gdzie występuje pełnomocnik rządu do spraw pobytu wojsk radzieckich w Polsce.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#AndrzejRozmarynowicz">To skierować do Urzędu Rady Ministrów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#ZofiaKuratowska">Ja myślę, że ja bym proponowała, jeżeli mamy zaraz głosować tą poprawkę, ja bym proponowała, żeby nie precyzować, kto winien udzielić odpowiedzi. Przepraszam, pan minister Misiąg chce coś powiedzieć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#WojciechMisiąg">Pani Marszałek, ja chciałem zwrócić uwagę tylko na jedną kwestię, która zresztą pojawiła się nie tylko w tym wniosku, ale w tym zdecydowanie wyraźnie. Otóż chciałem powiedzieć, że my będziemy mieli trudności z realizacją tego wniosku. Ustawa budżetowa jest zestawieniem dochodów i wydatków na 1990 r. Nie chodzi o uchylanie się od informacji, ale nie można żądać umieszczenia w ustawie budżetowej informacji o tym, co się działo w ciągu ostatnich 10 lat. To nie ta materia. Ja rozumiem, że pojawiła się pewna sprawa, że Senat żąda pewnych wyjaśnień, opinii, uzupełnień, ale prosiłbym, żeby formułować to nie w ten sposób, by to nas zobowiązywało do ujęcia tego w budżecie, a Sejm do rozstrzygania, czy pójdzie za takim wnioskiem Senatu czy nie. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#ZofiaKuratowska">Ja chciałabym poprzeć to, co powiedział pan minister, ażeby była to zupełnie osobna uchwała, do czego ewentualnie byśmy przeszli później, bo również punkty 4 i 5 dotyczą nie wojskowych spraw, ale preferencji w ostatnich pięciu latach, a więc nie tego, co ma być w 1990 roku. Mnie się wydaje, że to jest oczywiście całkiem inna materia, choć dotyczy naszych wydatków. Tak samo te monety.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#AndrzejRozmarynowicz">Nie miałem na celu zablokowania ustawy budżetowej. Chodzi o wyjaśnienie przyszłościowe, w tym roku. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#ZofiaKuratowska">Wobec tego zgadzają się państwo senatorowie i wnioskodawca, ażeby ten wniosek przekazać chyba do Komisji Gospodarki Narodowej do opracowania jako oddzielną naszą uchwałę, która będzie, oczywiście nie w ciągu tego posiedzenia, dyskutowana. Zgadza się wnioskodawca? Dobrze, wobec tego to odkładamy.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#ZofiaKuratowska">Teraz mamy następne wnioski — senatora Bojarskiego. Pierwszy dotyczy zobowiązania rządu... Czy Pan Senator chce coś uzupełnić, zmienić? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#WłodzimierzBojarski">Jeśli można, chciałem powiedzieć, że uzgodniłem wstępnie z panem profesorem Józefiakiem, że pierwszy z moich wniosków będzie stanowił pewną korektę w rozdziale V pkt 6. Ten punkt szósty praktycznie w całości proponujemy skreślić, zostawałoby pierwsze zdanie z tego punktu, a pierwszy mój wniosek mógłby wejść w to miejsce, pasuje w to miejsce. Natomiast dwa pozostałe wnioski nie łączą się wprost i muszą być rozpatrywane osobno, przy czym wniosek drugi, dotyczący zablokowania kwoty 2 bln zł przewidzianych w budżecie, jest jednak wnioskiem, który łączy się z materią budżetową i wymaga przegłosowania.</u>
          <u xml:id="u-170.1" who="#WłodzimierzBojarski">Trzeci wniosek mógłby być potraktowany, ten związany z komisją likwidacyjną, jako sprawa trochę dodatkowa.</u>
          <u xml:id="u-170.2" who="#WłodzimierzBojarski">Mam trzy wnioski, proszę o ich przegłosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#ZofiaKuratowska">Czyli głosujemy, tylko ja, przepraszam, nie umiem sformułować, bardzo proszę o sformułowanie na piśmie. Już o tej godzinie obrad jest mi trudno tak chwycić od razu. Tam chodzi o punkty naszej uchwały, jak to ma brzmieć? Musi to też wiedzieć Biuro Prawne, bo się zgubi całkiem. Bardzo proszę Senatora Bojarskiego, żeby to nam powiedział, jak brzmi wniosek, który podda jemy pod głosowanie, i napisał to.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#WłodzimierzBojarski">Rozdział V pkt 6 zamieszczony na stronie 5 u samego dołu. Pierwsze zdanie pozostaje: „W toku dalszych prac parlamentarnych nad ustawą budżetową należy poddać głębszej analizie proporcje podziału nakładów inwestycyjnych między ministerstwa a inne instytucje centralne. Zobowiązuje się rząd do przedłożenia parlamentowi do końca pierwszego kwartału planu na 1990 rok inwestycji centralnych oraz analizy całości procesów inwestycyjnych w kraju ze szczególnym uwzględnieniem oświaty, służby zdrowia i ochrony środowiska”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#CezaryJózefiak">Można dodatkowo wyjaśnić?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#ZofiaKuratowska">Bardzo proszę, Senator Józefiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#CezaryJózefiak">Po tylu godzinach są pewne już trudności związane z naszą niewydolnością.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#CezaryJózefiak">Propozycja moja byłaby taka, aby w projekcie zamiast punktu 5, który mówi o inwestycjach centralnych i o inwestycjach związanych z ochroną środowiska, i punktu 6, który proponuję w całości skreślić — nie chcę wyjaśniać dlaczego, ale tutaj mieliśmy pewne wyjaśnienia złożone ze strony resortów, które pokazały nam, że operujemy niepełnymi danymi — zamiast tych dwóch punktów wstawić to, co proponuje senator Bojarski w pierwszym akapicie swoich poprawek. One obejmują wszystkie te problemy: „Zobowiązuje się rząd do przedłożenia parlamentowi do końca pierwszego kwartału planu na 1990 rok inwestycji centralnych, innych ważniejszych przedsięwzięć oraz analizy całości procesów inwestycyjnych kraju ze szczególnym uwzględnieniem oświaty, służby zdrowia i ochrony środowiska”. To jest to, co mamy napisane, zamiast punktów 5 i 6.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#ZofiaKuratowska">Teraz to jest przejrzyste zupełnie. Wobec tego wniosek, który podali wspólnie senator Bojarski i senator Józefiak, poddaję pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-176.1" who="#ZofiaKuratowska">Kto z państwa jest za wprowadzeniem tej zmiany?</u>
          <u xml:id="u-176.2" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał? Czy ktoś się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-176.3" who="#ZofiaKuratowska">Aha, przepraszam, powiedziałam źle, pytałam, czy ktoś się wstrzymał. Oczywiście miało być, czy ktoś był przeciw. Przeciw jest jeden głos.</u>
          <u xml:id="u-176.4" who="#ZofiaKuratowska">I kto się wstrzymał? Po jednym, dobrze.</u>
          <u xml:id="u-176.5" who="#ZofiaKuratowska">Czyli poprawka przeszła.</u>
          <u xml:id="u-176.6" who="#ZofiaKuratowska">Druga poprawka proponowana przez senatora Bojarskiego dotyczy tej kwoty około 2 bln zł przewidzianej w budżecie na dotowanie sprzedaży samochodów osobowych na przedpłaty wniesione w 1981 roku.</u>
          <u xml:id="u-176.7" who="#ZofiaKuratowska">Proszę bardzo, Pan Minister Misiąg, który już zresztą nam w swoim wystąpieniu mówił coś na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-176.8" who="#ZofiaKuratowska">Pani Marszałek! W związku z tą poprawką ja chciałem przed głosowaniem zwrócić na dwie kwestie uwagę. Pierwsza jest następująca: powiedziałem w moim dzisiejszym wystąpieniu, że rząd dyskutował nad tym, czy wystąpić z inicjatywą legislacyjną pozwalającą ustawowo rozwiązać kwestię przedpłat i rozwiązać inaczej niż poprzez realizację tego, do czego zobowiązywał się poprzedni rząd. Ten zapis w istocie rzeczy oznacza zobowiązanie rządu do nierespektowania umów. To znaczy — mimo że umowy zawarte z właścicielami książeczek na przedpłaty obowiązują — żeby tych zobowiązań państwa nie wykonywać. To jest problem pierwszy, na który chciałem zwrócić uwagę.</u>
          <u xml:id="u-176.9" who="#ZofiaKuratowska">Druga jest taka: proszę zauważyć, że dotychczas przegłosowane wnioski wiążą rząd, jeżeli chodzi o strukturę wydatków budżetowych, poprzez usztywnienie budżetów kancelarii Sejmu, Senatu i Prezydenta, przy czym, razem ze służbą zdrowia, sprowadziliśmy budżety tych resortów jednak do sum nominalnych, co oznacza, że nie mamy również możliwości podwyższania ich. Nastąpiło usztywnienie. Następny wniosek mówi, że pewne wydatki mamy tylko zablokować, nie znieść. Wobec tego całe te 2 bin zł będą musiały być realizowane ewentualnie w drugim półroczu. Za chwilę będzie głosowana poprawka senatora Zaskórskiego, która z kolei nakazuje realizowanie pewnych wydatków już teraz, pilne uruchomienie pewnych środków. W rezultacie staje się bardzo prawdopodobne, że nie będzie możliwe w ogóle zestawienie realizacyjnego planu budżetu, który by czynił zadość wszystkim żądaniom zgłoszonym w tych poprawkach. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#WłodzimierzBojarski">Chciałbym skorygować swój wniosek. Autopoprawka. Proponuję w moim wniosku drugim pominąć ową sprawę zablokowania 2 bln zł i wniosek skrócić jedynie do stwierdzenia: „Zobowiązuje się rząd do przedłożenia w połowie bieżącego roku analizy całości problemów zadłużenia wewnętrznego państwa oraz wariantowych projektów rozwiązania tego problemu”. Ja mam na myśli także inne zobowiązania rządu wynikające z układów umownych, bo nie jest tak, że to tylko w stosunku do tych samochodów były umowy. W stosunku do innych spraw także są zobowiązania umowne. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#ZofiaKuratowska">Czyli zostaje to jedno zdanie, które w tej chwili przeczytał senator Bojarski.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#ZofiaKuratowska">Kto z państwa jest za przyjęciem tej poprawki?</u>
          <u xml:id="u-178.2" who="#ZofiaKuratowska">Kto z państwa jest przeciw wprowadzeniu tej poprawki?</u>
          <u xml:id="u-178.3" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-178.4" who="#ZofiaKuratowska">32 głosy za wprowadzeniem poprawki, 11 osób przeciw, 22 osoby się wstrzymały od głosu.</u>
          <u xml:id="u-178.5" who="#komentarz">(Głos z sali: Proszę o przerwę)</u>
          <u xml:id="u-178.6" who="#ZofiaKuratowska">Zrobimy przerwę dopiero po przyjęciu przynajmniej tej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-178.7" who="#ZofiaKuratowska">Natomiast chciałam zwrócić uwagę państwu, że, wydaje mi się, trzecia proponowana przez pana senatora Bojarskiego poprawka czy uzupełnienie do uchwały Senatu wprawdzie ma ścisły związek z finansami, ale chyba bardziej byłaby do wykorzystania przy rozpatrywaniu projektu ustawy o spółkach i wtedy mogłaby wejść do stanowiska Senatu. Czy Pan Senator zgadza się na to, ażeby to przesunąć?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#WłodzimierzBojarski">Nie, uważam, że to jest szersza znacznie sprawa. Nie dotyczy tylko spółek, dotyczy także organizacji politycznych rozwiązujących się.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#ZofiaKuratowska">Tak, bo my jeszcze mamy w ogóle projekt uchwały, zgłoszony, który zaproponujemy oddać do komisji, to już później, dotyczący właśnie organizacji politycznych i ich zadłużeń. Ale to później.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#WłodzimierzBojarski">Przepraszam, to by pasowało do tego, co Pani Marszałek była łaskawa powiedzieć. Jeżeli to nie jest w zbyt odległym terminie, to ja bym wniosek wycofał.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#ZofiaKuratowska">Nie, na pewno nie w odległym, bo oddamy dziś do komisji i komisja będzie... Czy Pan Senator Wielowieyski coś chciał powiedzieć?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#AndrzejWielowieyski">Sprawa przedstawiona w tej propozycji przez pana senatora Bojarskiego jest sprawą wielkiej wagi i jest sprawą palącą, żywo odczuwaną przez całe społeczeństwo. Jest rzeczą oczywistą, że od dłuższego czasu już trwają prace, chociaż nie zawsze udane, nad projektami ustawodawczymi w tym zakresie i mamy nadzieję, że w ciągu najbliższych 2 tygodni do Laski Marszałkowskiej wpłyną te projekty, na które od dawna czekamy. Jedno jest w każdym razie pewne, że sprawa jest tak poważna i tak złożona, że Senat bez opinii Komisji Gospodarki Narodowej tego rozpatrywać nie powinien.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Jeżeli Pan Senator Bojarski zgodzi się na takie rozwiązanie, to dziękuję bardzo. Wobec tego, tego teraz nie głosujemy.</u>
          <u xml:id="u-184.1" who="#ZofiaKuratowska">Ostatnia grupa poprawek to są wnioski senatora Zaskórskiego. Pierwszy wniosek dotyczy problemu zatorów płatniczych w uspołecznionych przedsiębiorstwach produkcyjnych. W części pierwszej wniosek ten mówi o tym, no państwo mają to przed sobą, o tym, że interwencyjne działania, to, o czym wspomniał przed chwilą minister Misiąg, czyli, żeby uruchomić część rezerwy przypadającej na pierwszy kwartał i kredyt specjalny, później zwracany przez zakłady.</u>
          <u xml:id="u-184.2" who="#ZofiaKuratowska">Czy będziemy wobec tego głosować za częścią pierwszą wniosku? Proszę bardzo, Pan Minister, który wypowiedział zresztą swoje zdanie na ten temat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#WojciechMisiąg">Pani Marszałek! Przyjęcie tej poprawki ma dla nas dwie konsekwencje, o których chciałem powiedzieć. Po pierwsze rezerwa, dla której przed uchwaleniem ustawy budżetowej określa się przeznaczenie, nie jest rezerwą. Ja wyjaśniałem wczoraj, jakie jest przeznaczenie rezerwy restrukturyzacyjnej. Nie była ona pomyślana jako kredyt na krótkotrwałe płatnicze wyrównanie kłopotów pewnych przedsiębiorstw. Po drugie — chciałem powiedzieć, że ponieważ dysponujemy już rozeznaniem możliwości budżetowych w pierwszych miesiącach i — jak powiedziałem — sterujemy w tej chwili budżetem w okresach miesięcznych, chcę z pełną odpowiedzialnością oświadczyć, że jest jedna jedyna droga, byśmy to mogli zrobić. Polega ona na tym, że budżet zaciągnie kredyt w systemie bankowym. Wobec tego budżet będzie działał jako pośrednik między bankami a przedsiębiorstwami, które nie egzekwują inną drogą swoich należności, poprzez udzielanie kredytu. Jak sądzę, musiałby to być kredyt oprocentowany niżej niż my dostaniemy w systemie bankowym. Takie byłyby tylko konsekwencje przyjęcia tego wniosku, gdybyśmy mieli być zmuszeni go realizować. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Jeszcze pan prezes Topiński. Pewnie do obu tych części wniosku pierwszego, prawda?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#AndrzejTopiński">Do obu, bo problem zatorów jest oczywiście problemem niezwykle palącym, tylko problem jest w tym, że zapewne nie da się go przy pomocy prostego sposobu rozwiązać. W sprawie tego pierwszego wniosku chcę poinformować państwa, że Narodowy Bank Polski podjął w połowie grudnia próbę przy pomocy dużych kredytów ograniczenia zatorów. Nie wygląda na to, żeby z dużym skutkiem. To naprawdę jest skomplikowany problem, wymaga bardzo skomplikowanych działań. I sądzę, że w każdym razie przy pomocy rezerwy budżetowej tego problemu nie można rozwiązać. Gdyby można było tego rzędu pieniędzmi rozwiązać ten problem, ten problem dawno by został już rozwiązany.</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#AndrzejTopiński">Natomiast w kwestii drugiej, tzn. jednorazowej kompensaty należności, jak na razie nie widzimy możliwości technicznych przeprowadzenia tej operacji. Robiliśmy parę podejść, parę prób rozważenia, czy jest to możliwe, i nie wydaje się to w tej chwili technicznie możliwe.</u>
          <u xml:id="u-187.2" who="#AndrzejTopiński">Jeżeli jakieś zalecenie w tej sprawie miałoby się pojawić, proponowałbym jednak to przenieść do założeń polityki pieniężno-kredytowej, gdzie jest już mowa o niesprawności systemu bankowego i pewnych zatorach płatniczych w wersji proponowanej przez komisję profesora Józefiaka. Sądzę, że można by tam zawrzeć pewne zalecenie dotyczące rozważenia i w miarę możności przeprowadzenia kompensat. Natomiast sądzę, że Narodowy Bank Polski nie mógłby się wywiązać z tak kategorycznego zobowiązania, mimo najlepszych chęci. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Ja bym chciała, żebyśmy się ustosunkowali do tego, co powiedział prezes Topiński, jeśli chodzi o tę część drugą, ażeby tę sprawę rzeczywiście przenieść do naszej uchwały dotyczącej płatniczych spraw. Czy wnioskodawca się zgadza? Ja w tej chwili mówię o części drugiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#TadeuszZaskórski">Tak, to można by rozpatrzyć w całości bilansu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#ZofiaKuratowska">No tak, to właśnie była propozycja prezesa Topińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#AndrzejTopiński">Można tak zrobić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#ZofiaKuratowska">Można tak zrobić, dobrze. To w tej chwili tego nie głosujemy. Natomiast sprawa części pierwszej wniosku. Po wyjaśnieniu pana ministra pan senator Zaskórski nie wycofuje swojego pierwszego wniosku? ozy wycofuje? czy zmienia? Tylko króciutko, bo musimy już przystąpić do głosowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#TadeuszZaskórski">Proszę Wysokiego Senatu! Część pierwsza tego wniosku. Otóż pozostawienie gospodarki narodowej, zwłaszcza przemysłu, w obecnym marazmie przyczyni się do strat większych aniżeli sumy, które mogą częściowo tę sprawę rozwiązać, i przemysł będzie normalnie pracował. W związku z tym podtrzymuję swój wniosek i uważam, że trzeba ratować rzecz większą, bo przemysł, jak będzie kulał przez pierwszy kwartał, to nie nadrobi zaległości już do końca roku. Bo w zasadzie w produkcji pierwszy i czwarty kwartał są decydujące o produkcji. Jeżeli stracimy pierwszy kwartał, to opóźnienia w wykonawstwie i niewykonane zadania będą wyższe, dużo, kilka razy wyższe aniżeli wspomniane 5% w budżecie. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Wobec stanowiska wnioskodawcy poddaję pod głosowanie część pierwszą pierwszego wniosku. Druga jest odłożona. Część pierwszą.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#ZofiaKuratowska">Kto z państwa jest za włączeniem tego wniosku do naszej uchwały? Wnioskodawca nie głosuje? to już źle.</u>
          <u xml:id="u-194.2" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-194.3" who="#ZofiaKuratowska">Kto wstrzymał się?</u>
          <u xml:id="u-194.4" who="#ZofiaKuratowska">A zatem wniosek upadł. „Za” były tylko 2 głosy, 40 przeciw, 10 osób się wstrzymało od głosu.</u>
          <u xml:id="u-194.5" who="#ZofiaKuratowska">Następny, drugi wniosek senatora Zaskórskiego jest tak sformułowany: „W następstwie nagłego i znacznego wzrostu cen na surowce i materiały — przy jednoczesnym nieznacznym wzroście kursu rubla — eksport do I obszaru płatniczego stał się nieopłacalny. Następstwem tego będzie zrywanie kontraktów i umów eksportowych, co doprowadzi do załamania warunków płatniczych państwa w I obszarze i gospodarki eksportowej”.</u>
          <u xml:id="u-194.6" who="#ZofiaKuratowska">Tylko w tym wniosku, ja bym powiedziała, nie ma wniosków. Tu jest numer 3, czyli to jest jakby wstęp — to jest jeden punkt, a nie dwa, to jest rozbite. „Problem wymaga ogólnego rozwiązania, obejmującego całość eksportu. Stąd resort współpracy z zagranicą winien przeprowadzić negocjacje warunków cenowych we wzajemnej wymianie towarowej z krajami I obszaru płatniczego względnie przez zmianę kursu rubla lub innymi środkami ekonomicznymi doprowadzić, by eksport mógł być zrealizowany do wysokości zobowiązań płatniczych Polski w I obszarze (tj. 10,6 mld rubl transferowych)”.</u>
          <u xml:id="u-194.7" who="#ZofiaKuratowska">To jest całość, ja przepraszam, te numery mnie zmyliły, ja myślałam, że jest tam coś innego.</u>
          <u xml:id="u-194.8" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest za włączeniem tego uzupełnienia do naszej uchwały?</u>
          <u xml:id="u-194.9" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-194.10" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-194.11" who="#ZofiaKuratowska">Wniosek upadł. „Za” były 3 głosy, przeciw 34, 19 osób się wstrzymało od głosu.</u>
          <u xml:id="u-194.12" who="#ZofiaKuratowska">Proszę państwa, są to wszystkie wnioski. Chyba niczego nie zgubiłam? Przepraszam bardzo, zgubił nam się jeden wniosek dotyczący zapisu w naszej uchwale o likwidowaniu tego centrum, Centrum Urzędu Rady Ministrów. To był wniosek niewątpliwie Marszałka albo komisji. Czy mógłby pomóc mi senator Józefiak w odnalezieniu tego punktu uchwały? Tego nie mam, to był chyba dodatkowy wniosek do dopisania w naszej uchwale, prawda Panie Senatorze? W tekście uchwały nie ma punktu dotyczącego likwidacji centrum. To może to zostało po prostu wycofane? Bo nie mamy w tym pakiecie wniosków i nikt z państwa tego nie ma.</u>
          <u xml:id="u-194.13" who="#ZofiaKuratowska">Wobec czego przechodzimy do głosowania nad przyjęciem uchwały w sprawie rządowego projektu ustawy budżetowej na rok 1990, przedstawionego przez Komisję Gospodarki Narodowej, z włączeniem wszystkich przyjętych przez nas poprawek. Kto jest za przyjęciem uchwały w tym brzmieniu?</u>
          <u xml:id="u-194.14" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw przyjęciu uchwały? Nie widzimy.</u>
          <u xml:id="u-194.15" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał? Jest, jest parę osób wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-194.16" who="#ZofiaKuratowska">Czyli przyjęliśmy po długich cierpieniach projekt uchwały Senatu w sprawie rządowego projektu ustawy budżetowej na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-194.17" who="#ZofiaKuratowska">Proszę państwa, jest w tej chwili 18.20. Pozostało nam jeszcze sporo punktów porządku dziennego, nie rozpatrywanych dzisiaj projektów uchwał Senatu w sprawie ustaw oraz sprawy różne, które są niewielkie. Pozostało nam też stanowisko w sprawie polityki rolnej. Wobec czego istnieją dwie możliwości: jedna możliwość, że teraz zrobimy godzinną przerwę, pod warunkiem, że...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#EdwardWende">Nie będziemy mieli kworum.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#ZofiaKuratowska">Pod warunkiem, że, otóż to, tu mi podpowiada senator Wende, że nie będzie kworum, co ja też wiem z doświadczeń smutnych. No więc ja chciałam powiedzieć: pod warunkiem, że rzeczywiście wszyscy panowie i panie senatorowie zobowiążą się pozostać i wtedy o godzinie pół do ósmej byśmy kontynuowali nasze obrady aż do zwycięskiego końca. Mój pomysł z godziną był po to, żeby ludzie zjedli coś, spoza Warszawy głównie, ale długość przerwy jest do ustalenia. Jedna wersja: teraz zrobimy przerwę, która jest niezbędna dla nas, dla odpoczynku, jej długość zaraz ustalimy, i kontynuujemy aż do końca porządku dziennego dzisiaj, albo druga wersja: przenosimy obrady na jutro, czyli na sobotę, co jest dużym poświęceniem ze strony wielu osób, które zostają. Bez przerwy nie da rady. Przepraszam, Pan Senator Piotrowski co proponuje?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#WalerianPiotrowski">Chciałbym prosić, jeżeli przerwa musi być, to żeby była półgodzinna, co zamiejscowym stworzy nadzieję, nikłą, ale nadzieję na wyjechanie dzisiaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#AndrzejWielowieyski">Kontynuować nie da rady.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#ZofiaKuratowska">Pani senator Hejmanowska ma też wniosek w tej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#StefaniaHejmanowska">Uważam, że jesteśmy bardzo zmęczeni, to są sprawy wielkiej wagi, przełóżmy to na trzeci dzień.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#ZofiaKuratowska">Jeszcze senator Cwojdzińska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#GabrielaCwojdzińska">Ponieważ już zrezygnowaliśmy z wyjazdu dzisiaj, pociągi nam poodjeżdżały, wobec powyższego jestem za tym, żebyśmy zrobili dłuższą przerwę, odpoczęli i te rzeczy wielkiej wagi dzisiaj jednak przygotowali.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#ZofiaKuratowska">Pan Marszałek Wielowieyski jeszcze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#AndrzejWielowieyski">Panie i Panowie! Stwierdzam, żeśmy jednak istotne sprawy założeń gospodarczych i budżetu przedyskutowali, prezentowaliśmy nasze stanowisko, wyciągnęliśmy pewne konkluzje. Mamy jeszcze przed sobą politykę pieniężną, która ma pewne problemy, ale jednak w dużym stopniu wyczerpane. A także politykę rolną, którą też żeśmy już zaczepiali. Sądzę, że jesteśmy w stanie w przeciągu dwóch godzin te problemy, obok bilansu wydatków i dochodów ludności, jednak przejrzeć i może na tym skończyć, może nie podejmiemy spraw różnych, natomiast ten pakiet musi pójść, i to w całości, do Sejmu. Popieram wniosek koleżanki Cwojdzińskiej.</u>
          <u xml:id="u-204.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#ZofiaKuratowska">Rozumiem, że te oklaski znaczą, że państwo zgadzają się pracować dzisiaj. Wobec tego ogłaszam półgodzinną przerwę, punktualnie o siódmej spotykamy się, i to spotykamy się wszyscy, proszę państwa.</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#komentarz">(Przerwa w obradach od godz. 18.30 do 19.10)</u>
          <u xml:id="u-205.2" who="#ZofiaKuratowska">Zaczynamy zebranie. Bardzo proszę wszystkich o zajęcie miejsc. Chciałabym, ażebyśmy teraz w dalszym ciągu posiedzenia skończyli sprawy finansowe. Sprawy finansowe najpierw, a więc sprawy polityki pieniężno-kredytowej i bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności w roku 1990. Projekt uchwały Komisji Gospodarki Narodowej w sprawie bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności na 1990 rok referuje senator Czapski. Bardzo proszę Panie Senatorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#AndrzejCzapski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-206.1" who="#AndrzejCzapski">Zanim odczytam projekt uchwały, dwie uwagi. Uwaga pierwsza: bilans pieniężnych dochodów i wydatków ludności nie ma charakteru ustawy. Jest to uchwała Sejmu, znaczy — będzie to uchwała Sejmu i jako taka nie ma charakteru dyrektywnego. Jest to po prostu zestaw wskaźników, pewnych informacji, według których zamierza rząd realizować swoją politykę finansową, w szczególności politykę dochodową.</u>
          <u xml:id="u-206.2" who="#AndrzejCzapski">I druga informacja: w międzyczasie, wczoraj konkretnie, otrzymaliśmy zmiany założeń cenowo-dochodowych, o których mówił pan minister Misiąg, które polegają na tym, że zmniejszono przewidywany średnioroczny kurs dolara z 14 tysięcy z kawałkiem na niższy, zaczynamy od 9500, ostateczny poziom według projektu 10 tysięcy w końcu roku; skorygowano o 100 punktów przewidywaną podwyżkę cen węgla, do 400% zamiast przewidywanych 500; zaostrzono możliwości wypłat wynagrodzeń. Przewiduje się, że wskaźniki korekty będą w styczniu wynosiły 0,3, od lutego do kwietnia 0,2 i pozostałe miesiące 0,6. Ma to swoje skutki również w bilansie pieniężnych przychodów i wydatków ludności. Po prostu przychody ogółem, jak również wydatki ogółem ulegają zdecydowanemu zmniejszeniu o około 90 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-206.3" who="#AndrzejCzapski">Trzeba powiedzieć, że nie ma to wpływu na wzajemne proporcje tych wskaźników. Oznacza to, że one zmniejszają się w jednakowych proporcjach, aczkolwiek przewidywany na koniec roku stan pieniężnych zasobów ludności jest pozostawiony w takiej samej wysokości jak zaplanowano.</u>
          <u xml:id="u-206.4" who="#AndrzejCzapski">Przechodzę do czytania projektu uchwały, która została przyjęta na posiedzeniu Komisji Gospodarki Narodowej, a która winna być zatwierdzona przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-206.5" who="#AndrzejCzapski">„Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej o stanowisku Senatu o projekcie uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności na 1990 rok.</u>
          <u xml:id="u-206.6" who="#AndrzejCzapski">Senat po rozpatrzeniu projektu uchwały Sejmu w sprawie bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności na 1990 rok zajmuje następujące stanowisko.</u>
          <u xml:id="u-206.7" who="#AndrzejCzapski">Po pierwsze, bilans pieniężnych przychodów i wydatków ludności na rok 1990 stanowi syntetyczne uściślenie programu gospodarczego w sferze pieniężno-rynkowej. Jest jednocześnie nierozłączną częścią polityki finansowej państwa. Senat uważa, że w roku 1990 dokument taki jest potrzebny, a zawarty w projekcie uchwały zapis o obowiązku kwartalnego informowania parlamentu o przebiegu jego wykonania pozwoli na bieżącą kontrolę realizacji programu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-206.8" who="#AndrzejCzapski">Po drugie, konstrukcja bilansu opiera się na przewidywaniach dotyczących sytuacji gospodarczej w roku 1990. Przewidywania te dotyczą w szczególności: spodziewanego tempa wzrostu płac, spodziewanego tempa wzrostu cen, spodziewanych zachowań społeczeństwa, jak również spodziewanych dostaw towarów i usług na rynek.</u>
          <u xml:id="u-206.9" who="#AndrzejCzapski">Senat stwierdza, że chociaż nieuniknione jest przyjmowanie w planach pewnych prognoz, to w przypadku bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności wyszczególnione niewiadome stanowią realne zagrożenie dla oczekiwanego ukształtowania się poszczególnych wskaźników.</u>
          <u xml:id="u-206.10" who="#AndrzejCzapski">Po trzecie, Senat zwraca uwagę na następujące wątpliwości, jakie nasuwają się podczas analizy projektu: założenie 3% wzrostu cen w drugim kwartale; założenie średniego oprocentowania wkładów w wysokości 110% średniorocznie przy przewidywanych zdecydowanie niskich przyrostach cen w drugim, trzecim i czwartym kwartale; założenie wzrostu wydatków na zakupy towarów i usług o 541% [tak było w pierwszej wersji] przy założonym średniorocznym tempie wzrostu cen na poziomie 520% [czyli poniżej tempa wzrostu wydatków] i braku dynamiki podaży towarów i usług; założenie sprzedaży obligacji w wysokości 4,2 bln zł wobec braku rozeznania popytu społeczeństwa na tego rodzaju lokaty.</u>
          <u xml:id="u-206.11" who="#AndrzejCzapski">Po czwarte, z punktu widzenia równowagi pieniężno-rynkowej na pozytywną ocenę zasługuje założenie obniżenia się proporcji wartości zasobów pieniężnych ludności, a szczególnie zasobów gotówkowych w stosunku do przychodów ogółem w porównaniu do roku 1989.</u>
          <u xml:id="u-206.12" who="#AndrzejCzapski">Istotne jest wprowadzenie do planu założeń sprzedaży obligacji jako nowej formy lokat pieniężnych ludności. Powinno to zapoczątkować rozwój rynku kapitałowego w gospodarce i dać podstawę do przekształceń własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-206.13" who="#AndrzejCzapski">Senat stwierdza, że przedłożony bilans dochodów i wydatków ludności na 1990 rok zgodny jest z założeniami programu gospodarczego rządu”.</u>
          <u xml:id="u-206.14" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-206.15" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi. Sądzę, że na koniec dyskusji na ten temat poprosimy o ewentualne wyjaśnienie pana ministra, natomiast chciałam spytać, czy ktoś z panów lub pań senatorów chciałby zabrać głos w sprawie przedstawionego projektu uchwały dotyczącej uchwały Sejmu w sprawie bilansu pieniężnych przychodów i wydatków ludności w 1990 roku. Nikt z państwa nie chce zabrać głosu. Czy Pan Minister chciałby coś dodać do tego? Nie, ponieważ nie ma pytań.</u>
          <u xml:id="u-206.16" who="#AndrzejCzapski">Wobec tego przechodzimy do przegłosowania przedłożonego nam projektu uchwały. Przypominam, że jest to druk nr 109.</u>
          <u xml:id="u-206.17" who="#AndrzejCzapski">Ja bardzo poproszę, by ktoś pomógł, bo nie zgłosił się nam tutaj senator sekretarz, więc bardzo proszę Pana Senatora Czapskiego o pomoc w liczeniu głosów.</u>
          <u xml:id="u-206.18" who="#AndrzejCzapski">Kto z panów i pań senatorów jest za przyjęciem przedłożonego projektu uchwały? Kworum o dziwo jest.</u>
          <u xml:id="u-206.19" who="#AndrzejCzapski">Kto z państwa jest przeciwko? Nie ma nikogo.</u>
          <u xml:id="u-206.20" who="#AndrzejCzapski">Kto wstrzymał się od głosu? Jedna osoba.</u>
          <u xml:id="u-206.21" who="#AndrzejCzapski">Czyli uchwała została przyjęta, 51 głosów „za”.</u>
          <u xml:id="u-206.22" who="#AndrzejCzapski">Przechodzimy do następnego punktu porządku dziennego. Jest nim stanowisko Senatu dotyczące rządowego projektu uchwały Sejmu... Zmienił się tytuł tego, ja już mówię, tak jak otrzymaliśmy to w piśmie prezesa Narodowego Banku Polskiego, a więc będzie to stanowisko Senatu w sprawie rządowego projektu uchwały Sejmu „Założenia polityki pieniężnej państwa na rok 1990”. Plan kredytowy na 1990 rok jest po prostu załącznikiem, ilustracją do dokumentu przedłożonego nam jako „Założenia polityki pieniężnej państwa”.</u>
          <u xml:id="u-206.23" who="#AndrzejCzapski">Bardzo proszę Senatora Nowickiego o zreferowanie sprawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#ZdzisławNowicki">Pani Marszałek! Panie i Panowie! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#ZdzisławNowicki">Zanim spróbuję zreferować projekt naszej uchwały, mam prośbę: bardzo proszę wziąć dokument do ręki. Jest to druk nr 110. Jest tutaj poprawka w tytule, o której mówiła pani Marszałek. Tytuł w tej chwili brzmi: „Wniosek Komisji Gospodarki Narodowej w sprawie rządowego projektu uchwały Sejmu w sprawie polityki pieniężnej”. Taka jest treść przekazana przez prezesa Narodowego Banku Polskiego — niestety w dniu dzisiejszym, dopiero w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-207.2" who="#ZdzisławNowicki">Następnie bardzo bym prosił państwa o otwarcie tego dokumentu na stronie 3. Tutaj następuje autopoprawka wprowadzona przez Komisję Gospodarki Narodowej po uzgodnieniach dokonanych z panem wiceprezesem NBP. Chodzi o następującą poprawkę. „Jednocześnie Senat postuluje uzupełnienie zapisu w punkcie 17 «Założeń polityki pieniężno-kredytowej» w zdaniu pierwszym w miejsce kropki, po przecinku, o następującą uwagę: «przy czym w ocenie zdolności do spłaty kredytu wraz z odsetkami w terminie umownym będzie się uwzględniać wszystkie, także długofalowe efekty produkcyjne, koszty kredytowanego przedsięwzięcia oraz, szczególnie w rolnictwie, długość cyklu produkcyjnego (obrotu)”.</u>
          <u xml:id="u-207.3" who="#komentarz">(Głos z sali: Jeszcze raz)</u>
          <u xml:id="u-207.4" who="#ZdzisławNowicki">Bardzo proszę. „Przy czym w ocenie zdolności do spłaty kredytu wraz z odsetkami w terminie umownym będzie się uwzględniać wszystkie, także długofalowe efekty produkcyjne, koszty kredytowanego przedsięwzięcia oraz, szczególnie w rolnictwie, długość cyklu produkcyjnego (obrotu)”.</u>
          <u xml:id="u-207.5" who="#ZdzisławNowicki">Panie i Panowie Narodowy Bank Polski przedłożył Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt uchwały, którą dzisiaj analizujemy. Starając się sformułować swoje stanowisko wobec tego, jakże istotnego dla życia gospodarczego Polski dokumentu, a faktycznie dwóch dokumentów, członkowie Komisji Gospodarki Narodowej musieli nade wszystko odpowiedzieć na następujące pytania.</u>
          <u xml:id="u-207.6" who="#ZdzisławNowicki">Pierwsze: Czy przedstawione dokumenty stanowią integralną część całokształtu polityki finansowej państwa? Nasza odpowiedź na to pytanie brzmiała „tak”.</u>
          <u xml:id="u-207.7" who="#ZdzisławNowicki">Drugie: Czy przedstawione dokumenty stanowią finansowe odbicie, przy zachowaniu pełnej autonomii Narodowego Banku Polskiego jako banku emisyjnego, programu gospodarczego Polski? Tu również nasza odpowiedź była pozytywna.</u>
          <u xml:id="u-207.8" who="#ZdzisławNowicki">Wreszcie trzecie: Jakie elementy programu gospodarczego rządu analizowane dokumenty w sposób bezpośredni realizują? Odpowiedź brzmi: plan kredytowy i nade wszystko założenia polityki pieniężnej na 1990 rok w sposób bezpośredni zmierzają do, po pierwsze, przezwyciężenia hiperinflacji; po drugie — wprowadzenie wymienialności złotego i po trzecie — stopniowej stabilizacji siły nabywczej złotego.</u>
          <u xml:id="u-207.9" who="#ZdzisławNowicki">Proszę państwa, tyle tytułem wstępu. Chciałbym jeszcze powiedzieć, że komisja proponuje uzupełnienie w punkcie 17 „Założeń polityki pieniężnej”. Ten nasz zapis miał charakter kontrowersyjny. Dyskutowaliśmy go długo w komisji. Dyskusja na ten temat była burzliwa, a przyjęte rozwiązanie ma charakter optymalny, tak uważam, optymalny. Zasadniczą przyczyną uzupełnienia była troska członków komisji o rozmiary recesji, która może być następstwem realizowanej aktualnie polityki uzdrawiania pieniądza, a jednocześnie, zgłaszając to uzupełnienie, pamiętaliśmy o autonomii Narodowego Banku Polskiego, pełnej autonomii banku emisyjnego. Mieliśmy na względzie nade wszystko uzdrowienie złotego, który jest celem zawartym w programie rządowym, celem nadrzędnym.</u>
          <u xml:id="u-207.10" who="#ZdzisławNowicki">Chciałbym państwu przeczytać teraz treść uchwały, projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-207.11" who="#ZdzisławNowicki">„Uchwała Senatu Rzeczpospolitej Polskiej o stanowisku Senatu wobec projektu uchwały Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej w sprawie polityki pieniężnej.</u>
          <u xml:id="u-207.12" who="#ZdzisławNowicki">I. Przedłożony przez Narodowy Bank Polski do uchwalenia Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt «Planu kredytowego» wraz z «Założeniami polityki pieniężno-kredytowej państwa» jako integralna część całokształtu polityki finansowej państwa są jednocześnie finansowym odbiciem programu gospodarczego rządu, w szczególności w sposób bezpośredni wyrażają te z założonych celów rzeczonego programu, które zmierzają do: po pierwsze: przezwyciężenia hiperinflacji; po drugie: wprowadzenia wymienialności złotego; po trzecie: stopniowej stabilizacji siły nabywczej złotego.</u>
          <u xml:id="u-207.13" who="#ZdzisławNowicki">II. Jako bezpośrednie narzędzia polityki pieniężno-kredytowej służące realizacji zamierzonych celów Narodowy Bank Polski przyjął:</u>
          <u xml:id="u-207.14" who="#ZdzisławNowicki">1) politykę realnie dodatniej stopy procentowej, z jednej strony chroniącej depozyty i oszczędności terminowe przed skutkami inflacji, z drugiej zaś skłaniającej do racjonalnego wykorzystania kredytów;</u>
          <u xml:id="u-207.15" who="#ZdzisławNowicki">2) likwidację kredytów preferencyjnych w dotychczasowej postaci z jednoczesnym zawężeniem zakresu ich stosowania i zmiana zasad finansowania preferencyjnego oprocentowania;</u>
          <u xml:id="u-207.16" who="#ZdzisławNowicki">3) uporządkowanie problemu zadłużenia z tytułu udzielonych w przeszłości kredytów o stałej, zaniżonej stopie oprocentowania;</u>
          <u xml:id="u-207.17" who="#ZdzisławNowicki">4) zaniechanie praktyki finansowania deficytu budżetowego emisją pustego pieniądza;</u>
          <u xml:id="u-207.18" who="#ZdzisławNowicki">5) kształtowanie podaży pieniądza w granicach wyznaczanych wymogami przywracania równowagi, uniemożliwiających jej przekształcenie w samoistne źródło inflacji, a zarazem zapewniających sprawną obsługę procesu wymiany towarowej;</u>
          <u xml:id="u-207.19" who="#ZdzisławNowicki">6) kształtowanie względnie stałego kursu walutowego na poziomie zapewniającym równowagę pomiędzy popytem na dewizy a ich podażą, a równocześnie stymulującym eksport.</u>
          <u xml:id="u-207.20" who="#ZdzisławNowicki">Przy czym jako swoje podstawowe zadanie Narodowy Bank Polski przyjął ukształtowanie podaży pieniądza, obejmującej zasoby gotówkowe i środki na rachunkach bankowych będące w dyspozycji gospodarstw domowych i podmiotów gospodarczych w takich rozmiarach, aby z jednej strony nie kreować nadwyżkowego popytu, z drugiej zaś nie dopuścić do nieuzasadnionych zatorów w rozliczeniach pieniężnych.</u>
          <u xml:id="u-207.21" who="#ZdzisławNowicki">I. Przedmiotem zasadniczej troski Senatu były te elementy «Planu kredytowego» i «Założeń polityki pieniężno-kredytowej», które w sposób bezpośredni dotyczą równowagi rynkowej w części podażowej. Senat wyraża zrozumienie dla przyjętych w «Założeniach polityki pieniężnej» zasad noszących pozornie, w początkach 1990 roku, znamiona antypodażowości, takich jak zasada realnie dodatniej stopy procentowej, a również zasada likwidacji kredytów preferencyjnych, przyjmując jako rzecz oczywistą niemożność prowadzenia normalnej polityki propodażowej w warunkach hiperinflacji. To właśnie jej dławienie stało się na obecnym etapie wdrażania programu gospodarczego rządu zasadniczym celem.</u>
          <u xml:id="u-207.22" who="#ZdzisławNowicki">Jednocześnie Senat postuluje uzupełnienie zapisu w punkcie 17 «Założeń polityki pieniężnej» w zdaniu pierwszym w miejsce kropki, po przecinku, o następującą uwagę: «przy czym w ocenie zdolności do spłaty kredytu wraz z odsetkami w terminie umownym będzie się uwzględniać wszystkie, także długofalowe efekty produkcyjne, koszty kredytowanego przedsięwzięcia oraz, szczególnie w rolnictwie, długość cyklu produkcyjnego (obrotu)».</u>
          <u xml:id="u-207.23" who="#ZdzisławNowicki">IV. Przedłożone dokumenty: «Plan kredytowy» i «Założenia polityki pieniężno-kredytowej na 1990 rok» Senat uznaje za spójne elementy polityki finansowej państwa. Jednocześnie Senat czuje się w obowiązku zwrócić uwagę na ewentualne utrudnienia w realizacji polityki pieniężno-kredytowej w 1990 roku, które powinny stać się przedmiotem szczególnej uwagi Narodowego Banku Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-207.24" who="#ZdzisławNowicki">1. Polski system bankowy, tak jak cała gospodarka, wykazuje daleko idącą niesprawność. Znacząca część przyczyn występujących w rozliczeniach zatorów pieniężnych związana jest z niesprawnością systemu bankowego.</u>
          <u xml:id="u-207.25" who="#ZdzisławNowicki">2. Z wyżej wymienionego powodu istotnie trudną operacją będzie przesunięcie refinansowania banków przez Narodowy Bank Polski z kredytu refinansowego na kredyt redyskontowy. Podstawową przyczyną trudności będzie tutaj nieumiejętność korzystania zarówno przez banki, jak i jednostki gospodarcze z weksla, a także brak (przynajmniej w pierwszym okresie) blankietów wekslowych.</u>
          <u xml:id="u-207.26" who="#ZdzisławNowicki">3. Aktualizacja w systemie comiesięcznym stopy procentowej wobec kredytów i depozytów (wkładów okresowych) przy obecnym stanie technicznym banków będzie również zadaniem szczególnie trudnym.</u>
          <u xml:id="u-207.27" who="#ZdzisławNowicki">Senat popiera inicjatywy tworzenia nowych banków, a także, ze względu na opisaną wyżej sytuację, szeroką akcję szkolenia w zakresie bankowości oraz tworzenie bankom warunków rozwoju nowoczesnej sieci teletransmisyjnej.</u>
          <u xml:id="u-207.28" who="#ZdzisławNowicki">Senat wyraża przekonanie, iż będzie miał możliwość — podobnie jak Sejm — zapoznawać się w okresach kwartalnych z informacją prezesa Narodowego Banku Polskiego o przebiegu realizacji planu kredytowego oraz założeń polityki pieniężnej w roku 1990 oraz z odpowiednimi wnioskami”.</u>
          <u xml:id="u-207.29" who="#ZdzisławNowicki">Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panie Senatorze. Kto z państwa chciałby zabrać głos w sprawie przedłożonego materiału? Czy coś chciałby uzupełnić pan prezes Topiński? Bardzo prosimy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#AndrzejTopiński">Ja Chciałbym właściwie nie merytorycznie, tylko w sprawach formalnych. Uchwała dotyczy polityki pieniężnej, tego dokumentu, który obecnie się nazywa „Polityka pieniężna”, a poprzednio nazywał się „Plan kredytowy i założenia polityki pieniężno-kredytowej”. Państwo mają taki materiał. Ten materiał cały zmienia nazwę na „Założenia polityki pieniężnej” i w związku z tym w całym tekście uchwały, a nie tylko w tytule — jak rozumiem — zmienia się ta sprawa. To jest sprawa czysto formalna.</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#AndrzejTopiński">Druga sprawa, ponieważ nie była tutaj podniesiona: w piśmie Narodowego Banku Polskiego, przepraszam, że my to wprowadzamy dopiero dzisiaj, jest wprowadzenie pewnej zmiany merytorycznej do tego dokumentu, którego tytuł się zmienił z przyczyn formalnych. Mianowicie Międzynarodowy Fundusz Walutowy nie zgodził się na to — jak państwo zapewne wiedzą — aby Narodowy Bank Polski finansował budżet i w związku z tym w tym dokumencie, który my przedstawiamy, wnosimy tę autopoprawkę. To chyba by było tyle. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Jeszcze senator Nowicki coś chce powiedzieć. Ale chciałabym, żeby państwo we wszystkich tekstach swoich poprawili właśnie na „Założenia polityki pieniężnej”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#ZdzisławNowicki">Panie Prezesie, jeżeli Pan pozwoli, może jedna uwaga. W tekście uchwały my zawieramy nasz stosunek zarówno do projektu uchwały Sejmu, jak i dokumentów, które otrzymaliśmy, stanowiących załącznik do tej uchwały. Zmienia się tytuł uchwały, natomiast trudno zmienić tytuły dokumentów, które otrzymaliśmy w określonym kształcie. I dlatego..., przepraszam, to jest drobiazg, to jest uwaga formalna. Wydaje mi się, że tam, gdzie jest mowa o dokumentach, po prostu należałoby to pozostawić tak, jak to jest w tej chwili, bo są to dokumenty. Tak, tak, autopoprawka dotyczy tylko projektu uchwały.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#AndrzejTopiński">Tutaj jest sprawa formalna i ja się obawiam, że możemy mieć kłopoty po prostu dlatego, że prawo bankowe zobowiązuje nas do przedstawienia założeń polityki pieniężnej. Jeżeli teraz uznamy, że opiniujemy założenia polityki pieniężno-kredytowej, mogą z tego powstać pewne trudności. Więc wydaje mi się, że najprościej jest przyjąć po prostu, że tytułem autopoprawki Narodowy Bank Polski zmienia tytuł dokumentu i w związku z tym ten dokument, który państwo opiniują, nazywa się „Założenia polityki pieniężnej”. Jeżeli formalnie jest możliwe tak to załatwić, to myślę, że jest to najprostsza forma.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#ZdzisławNowicki">Oczywiście, ale mógł to zrobić tylko autor. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękujemy bardzo za to wyjaśnienie. Jeżeli nikt z państwa nie chce zabierać głosu w sprawie tego dokumentu, to poddaję pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-214.1" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest za przyjęciem stanowiska w sprawie rządowej polityki pieniężnej?</u>
          <u xml:id="u-214.2" who="#ZofiaKuratowska">Kto z państwa jest przeciw? Nie ma nikogo.</u>
          <u xml:id="u-214.3" who="#ZofiaKuratowska">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-214.4" who="#ZofiaKuratowska">Przepraszam, 1 osoba przeciw.</u>
          <u xml:id="u-214.5" who="#ZofiaKuratowska">A teraz spytam jeszcze raz: kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-214.6" who="#ZofiaKuratowska">Czyli projekt został przyjęty większością głosów. Przepraszam, że już nie podaję.</u>
          <u xml:id="u-214.7" who="#ZofiaKuratowska">W ten sposób żeśmy skończyli także sprawy pieniężno-bankowe. Następnym punktem naszego porządku dziennego jest stanowisko Senatu dotyczące rządowego projektu uchwały Sejmu w sprawie Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki na rok 1990. Referuje senator Duda.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#RomanDuda">Pani Marszałek! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-215.1" who="#RomanDuda">Centralny Fundusz Rozwoju Nauki i Techniki został powołany kilka lat temu dla zabezpieczenia potrzeb nauki. Z tego funduszu finansowane są prawie wszystkie prace naukowe i badawczo-rozwojowe, rozwijane jest zaplecze laboratoryjne — tzn. zarówno utrzymanie, jak i inwestycje. Z tego funduszu opłaca się niektóre wydawnictwa, a także ekspertyzy, stypendia i nagrody.</u>
          <u xml:id="u-215.2" who="#RomanDuda">Powiedziałem: prawie całe finansowanie idzie przez ten fundusz dlatego, że drugie źródło finansowania, tzn. zamówienia z przemysłu, praktycznie w tej chwili nie istnieje.</u>
          <u xml:id="u-215.3" who="#RomanDuda">W roku ubiegłym, 1989, z tego funduszu wydano 931 miliardów na naukę, w roku bieżącym planuje się wpływy na ten fundusz w wysokości 9 bln 590 mld zł i będą one w całości przeznaczone na naukę. Więc zwyżka jest duża, jest ona większa niż przewidywana stopa inflacji. I stąd można z pewnym optymizmem patrzeć na finansowanie nauki w roku przyszłym. Z optymizmem jednak kontrolowanym dlatego, że to oszacowanie jest parametryczne i nie uwzględnia różnych zjawisk gospodarczych, które mogą zajść — zarówno korzystnych, jak i niekorzystnych. I trzeba się liczyć także z taką ewentualnością, że może się to odbić niekorzystnie na realizacji planów badawczych i na sytuacji materialnej instytucji naukowych. Stąd wynika potrzeba stałej troski o sprawę nauki oraz ewentualnych interwencji finansowych ze strony rządu.</u>
          <u xml:id="u-215.4" who="#RomanDuda">Chciałbym przy tej okazji powiedzieć, że zagrożenie dla nauki występuje także z innej strony. Już się zaczęły redukcje pracowników i sygnały, które napływają, są niepokojące. Te redukcje odbywają się metodą najprostszą, tzn. bez restrukturyzacji uczelni czy instytutu, bez analizy potrzeb naukowych i dydaktycznych.</u>
          <u xml:id="u-215.5" who="#RomanDuda">Te redukcje są często sterowane przez obecne ekipy rządzące związane z nomenklaturą. Na tych redukcjach najwięcej cierpią ludzie najbardziej bezbronni, tzn. ludzie około pięćdziesiątki, którzy nie zrobili doktoratu czy habilitacji. Jest to wszystko niepokojące dlatego, że wskutek tych redukcji odchodzą z uczelni i z instytutów pracownicy, którzy są tym instytutom i uczelniom potrzebni i którzy będą bardzo potrzebni już za kilka lat. Przez szkoły przechodzi obecnie wyż demograficzny i dotrze do uczelni. Jeżeli się te redukcje przeprowadzi tak, jak się to robi w niektórych uczelniach i instytutach, to za parę lat nie będzie komu uczyć studentów.</u>
          <u xml:id="u-215.6" who="#RomanDuda">Niepokojąca jest także sytuacja wydawnicza, zagrożone są bowiem wydawnictwa różnych instytutów, wydawnictwa towarzystw naukowych. To wszystko powoduje potrzebę większej aktywności ze strony resortów opiekujących się nauką, mam na myśli głównie Polską Akademię Nauk, Ministerstwo Edukacji Narodowej i resorty takie, jak Ministerstwo Zdrowia. One muszą wykazać większą aktywność, żeby uchronić samą substancję nauki. Nie można się zgadzać na postępowanie mechaniczne, szablonowe.</u>
          <u xml:id="u-215.7" who="#RomanDuda">O tym wszystkim mówiliśmy na posiedzeniu naszej komisji w obecności przedstawicieli zainteresowanych resortów, to znaczy był pan minister Dień z Ministerstwa Edukacji Narodowej, był pan minister Bogucki z Komitetu do Spraw Nauki i Postępu Technicznego i oni udzielali nam w tej sprawie wyjaśnień. Biorąc pod uwagę te wyjaśnienia, okoliczności, w jakich działamy, a także i zobowiązanie ze strony Komitetu do Spraw Nauki, że ten fundusz będzie w roku 1990 funkcjonował po raz ostatni, komisja jednomyślnie przychyliła się do projektu. W imieniu komisji proponuję zatem Wysokiej Izbie przegłosowanie wniosku w następującym brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-215.8" who="#RomanDuda">„Senat po rozpatrzeniu projektu uchwały Sejmu w sprawie projektu planu dochodów i wydatków Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki na 1990 rok nie zgłasza zastrzeżeń do projektu”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Czy ktoś z państwa pragnąłby zabrać głos na ten temat? Mieliśmy specjalną debatę dotyczącą edukacji, wprawdzie nie nauki, ale te sprawy żeśmy już zahaczali w ubiegłym miesiącu.</u>
          <u xml:id="u-216.1" who="#ZofiaKuratowska">Chciałam się spytać, czy przedstawiciel resortu chciałby coś dodać do tego? Nie, ponieważ nie ma pytań do pana.</u>
          <u xml:id="u-216.2" who="#ZofiaKuratowska">Wobec tego poddaję pod głosowanie stanowisko, uchwałę Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie planu Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-216.3" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest za przyjęciem uchwały w tym brzmieniu? Większość. Liczymy po to, żeby wiedzieć, że na pewno jest.</u>
          <u xml:id="u-216.4" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-216.5" who="#ZofiaKuratowska">Czy ktoś się wstrzymał od głosu? Nie.</u>
          <u xml:id="u-216.6" who="#ZofiaKuratowska">Czyli uchwała została przyjęta jednomyślnie. Jest kworum.</u>
          <u xml:id="u-216.7" who="#ZofiaKuratowska">Teraz następny punkt porządku dziennego, stanowisko Senatu dotyczące rządowego projektu uchwały Sejmu o Centralnym Funduszu Rozwoju Kultury na rok 1990. Referuje senator Musiał.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#JanMusiał">Pani Marszałek! Panie i Panowie!</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#JanMusiał">Wysłuchawszy opinii ministra Wacława Janasa w sprawie Centralnego Funduszu Rozwoju Kultury na rok 1990, ostatni rok, w którym fundusz będzie funkcjonował, senacka Komisja Kultury, Środków Przekazu, Nauki i Edukacji Narodowej na posiedzeniu w dniu 28 grudnia ubiegłego roku zgłosiła szereg zastrzeżeń. Dotyczyły one m.in. groźby obciążenia przez nowy podatek gruntowy parków muzealnych; anachronicznego statusu instytucji artystycznych, gdzie liczba pracowników administracyjnych, technicznych przewyższa niejednokrotnie liczbę artystów. Dalej, zaprzestania obligatoryjnego dotowania towarzystw kulturalnych, podmiotowego; dysproporcji nakładów z Funduszu Rozwoju Kultury na uczelnie artystyczne w stosunku do nakładów, na przykład, Centralnego Funduszu Turystyki i Wypoczynku na akademie wychowania fizycznego: na 6 akademii i 2 filie mamy 115 mld zł, a na 17 uczelni artystycznych 90 mld.</u>
          <u xml:id="u-217.2" who="#JanMusiał">Komisja przyjęła następnie wyjaśnienia ministerialne: a więc muzea, a też biblioteki z przyległościami, nie będą płaciły podatku gruntowego. Projekt nowelizacji ustawy o instytucjach artystycznych jest w opracowaniu w Ministerstwie Kultury i Sztuki i w roku bieżącym wpłynie do Sejmu. Towarzystwa kulturalne będą miały jeszcze możliwość, możliwość, ale nie pewność, otrzymania dotacji przedmiotowej z Ministerstwa Kultury i Sztuki. Ministerstwo Finansów przeprowadzi szczegółową analizę potrzeb przy planowaniu środków na szkolnictwo wyższe różnych typów.</u>
          <u xml:id="u-217.3" who="#JanMusiał">Uznając powyższe wyjaśnienia za wystarczające, uznając konieczność ograniczeń, senacka Komisja Kultury, Środków Przekazu, Nauki i Edukacji Narodowej przyjęła przedłożony projekt Centralnego Funduszu Rozwoju Kultury w całej rozciągłości i proponuje Wysokiemu Senatowi podjęcie uchwały o treści następującej:</u>
          <u xml:id="u-217.4" who="#JanMusiał">„Senat po rozpatrzeniu projektu uchwały Sejmu w sprawie projektu planu dochodów i wydatków Centralnego Funduszu Rozwoju Kultury na 1990 rok nie zgłasza zastrzeżeń do projektu”. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Czy ktoś z państwa chciałby zabrać głos w tej sprawie? Czy jakieś wyjaśnienia od resortu? Wiceminister Starczewski musiał wyjść, ale Pan jest gotów do wszelkich wyjaśnień, jeśli potrzeba. A czy Pan od siebie coś chciałby powiedzieć? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-218.1" who="#ZofiaKuratowska">Myślę, że komisja to przedyskutowała wystarczająco, wobec tego poddaję pod głosowanie uchwałę Senatu w sprawie projektu uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie planu Centralnego Funduszu Rozwoju Kultury.</u>
          <u xml:id="u-218.2" who="#ZofiaKuratowska">Kto jest za przyjęciem tego krótkiego tekstu?</u>
          <u xml:id="u-218.3" who="#ZofiaKuratowska">Czy ktoś jest przeciw? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-218.4" who="#ZofiaKuratowska">Czy ktoś z państwa się wstrzymał od głosu? Jedna osoba.</u>
          <u xml:id="u-218.5" who="#ZofiaKuratowska">Czyli prawie jednomyślnie tekst został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-218.6" who="#ZofiaKuratowska">Proszę państwa, z dzisiejszych poważnych spraw mamy jeszcze do przyjęcia uchwałę Senatu w sprawie założeń polityki rolnej na 1990 rok. W dniu wczorajszym już duża grupa osób wypowiadała się w tej sprawie, dzisiaj rano również niektórzy senatorowie zabierali głos, ustosunkowywali się. Ja bym chciała prosić, tylko muszę spytać senatora Józefiaka, kto jest referentem tej uchwały. Pan senator Stępniak, tak, tak, przepraszam, miałam to powiedziane, ale nie napisane, bardzo proszę Pana Senatora.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#HenrykStępniak">Pani Marszałek! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-219.1" who="#HenrykStępniak">Ze względu na dość niespodziewane włączenie do porządku obrad Senatu problemu założeń polityki rolnej senacka Komisja Gospodarki Narodowej miała niewiele czasu, aby opracować przedstawiany przeze mnie projekt uchwały Senatu na ten temat. Niemniej jednak staraliśmy się to w miarę wnikliwie rozpatrzyć, ten dokument, włączając do projektu uchwały również uwagi, sugestie wynikające z wczorajszej dyskusji plenarnej Senatu.</u>
          <u xml:id="u-219.2" who="#HenrykStępniak">Tekst tej uchwały brzmi następująco.</u>
          <u xml:id="u-219.3" who="#HenrykStępniak">„Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12 stycznia 1990 roku w sprawie założeń polityki rolnej na rok 1990.</u>
          <u xml:id="u-219.4" who="#HenrykStępniak">I. Za podstawowy cel polityki rolnej w 1990 r. rząd przyjął dostosowanie rolnictwa i pozostałych działów gospodarki żywnościowej do warunków wynikających z realizacji programu stabilizacji przy równoczesnej ograniczonej ochronie rolnictwa przed negatywnymi skutkami działań zmierzających do wygaszenia inflacji i uzyskania równowagi gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-219.5" who="#HenrykStępniak">Senat uważa za słuszne, iż dla realizacji tego celu rząd koncentruje swoje działania na: tworzeniu konkurencyjnego rynku w rolnictwie i w całej gospodarce żywnościowej wraz z inicjowaniem powstawania różnych instytucji umożliwiających jego sprawne funkcjonowanie; zwiększeniu zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji poprzez restrukturyzację gospodarki krajowej oraz pobudzanie produkcji, szczególnie prywatnej; ochronie gospodarstw rolnych znajdujących się w trudnej sytuacji ekonomicznej oraz bytowej — zarówno przez rozbudowę infrastruktury wsi, jak i program socjalny i regionalizację polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-219.6" who="#HenrykStępniak">II. Senat wyraża obawę o najbliższe losy rolnictwa w związku z jego trudną sytuacją w okresie stabilizacji. Tworzenie bariery pobytu, spadek dochodów rolniczych oraz nawet krótkotrwała nieopłacalność produkcji rolnej, szczególnie zwierzęcej, mogą wywołać obniżenie produkcji, co byłoby trudne do odrobienia.</u>
          <u xml:id="u-219.7" who="#HenrykStępniak">Program rządowy w niedostatecznym zakresie wskazuje sposoby przełamania monopoli zarówno w pozostałych dziedzinach gospodarki żywnościowej, jak i w przemyśle oraz dystrybucji środków zaopatrzenia rolnictwa. Należy natychmiast zlikwidować podmiotowe ograniczenia przy hurtowych zakupach nawozów i innych środków dla produkcji rolnej. Poza korzyściami ekonomicznymi wyzwoli to inicjatywę podejmowania na wsi wspólnych przedsięwzięć.</u>
          <u xml:id="u-219.8" who="#HenrykStępniak">Program nie przedstawia też wystarczających sposobów przeciwdziałania praktykom monopolistycznym, w tym także stosowania cen monopolowych w skali krajowej i regionalnej.</u>
          <u xml:id="u-219.9" who="#HenrykStępniak">III. Obawę budzi przedstawienie prywatyzacji otoczenia rolnictwa w niezbyt konkretnej formie. Senat uważa za niezbędne przejście do szybkiej prywatyzacji tego otoczenia, a równocześnie inicjowanie tworzenia prywatnych przedsiębiorstw na wsi oraz w małych miastach, również poza sektorem gospodarki żywnościowej. Ma to znaczenie nie tylko dla stymulacji produkcji rolnej, ale także dla uzyskania alternatywy ekonomicznej dla rolników oraz członków ich rodzin, a tym samym powstrzymania ucieczki młodych ludzi ze wsi.</u>
          <u xml:id="u-219.10" who="#HenrykStępniak">Bardzo istotna jest również szybka rewindykacja własności zawłaszczonej przez struktury państwowe i spółdzielcze. Niezbędna jest też realizacja postulatów odnoszących się do tzw. małej prywatyzacji, wyrażonej w uchwale Senatu z dnia 29 grudnia 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-219.11" who="#HenrykStępniak">IV. W programie rządowym niewystarczająco przedstawione zostały problemy samorządu na wsi, szczególnie jeśli chodzi o wybory do samorządu terytorialnego. Wymaga to już teraz konsekwentnych działań rządu zmierzających do ograniczenia wszechwładzy lokalnych struktur biurokratycznych oraz wymiany kadr.</u>
          <u xml:id="u-219.12" who="#HenrykStępniak">Ważne znaczenie ma likwidacja monopolistycznych struktur spółdzielczości, z którymi nie identyfikują się rolnicy i które mają niewiele wspólnego z rzeczywistą ideą spółdzielczą. Za karygodną Senat uznaje zamianę wojewódzkich związków spółdzielczych na spółdzielnie. Decyzje te powinny jak najszybciej ulec rewizji.</u>
          <u xml:id="u-219.13" who="#HenrykStępniak">V. Zagrożenia stworzone przez realizację programu stabilizacji wymagają konsekwentnej i elastycznej interwencji państwa wszędzie tam, gdzie występują trudności. Senat wyraża obawę, że projektowana agencja rynku rolnego nie będzie mogła rozwinąć szerszej działalności jeszcze w tym roku oraz utworzyć niezbędnych giełd rolniczych. Dlatego też bezzwłocznie należy podjąć działania interwencyjne, przede wszystkim w tych dziedzinach, którym grozi załamanie produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-219.14" who="#HenrykStępniak">Gospodarstwa rolne znajdujące się przejściowo w trudnej sytuacji ekonomicznej powinny mieć możliwość korzystania z takiego samego wsparcia przez państwo, jakie przewidywane jest dla innych podmiotów gospodarczych. Szczególnie istotna jest pomoc dla tych gospodarstw, które realizowały inwestycje nie przynoszące jeszcze efektów.</u>
          <u xml:id="u-219.15" who="#HenrykStępniak">VI. Deklaracja o likwidacji państwowego monopolu handlu zagranicznego pozostaje w sprzeczności ze stosowaną praktyką, np. możliwość importu zbóż przy jednoczesnym zakazie wywozu. W związku z tym Senat wypowiada się za jak najdalej idącą liberalizacją handlu zagranicznego. Interwencjonizm państwowy powinien odnosić się głównie do ochrony rodzimej produkcji rolnej oraz stymulacji eksportu produktów rolnych, szczególnie o wysokim stopniu przetwarzania.</u>
          <u xml:id="u-219.16" who="#HenrykStępniak">Dalszej nowelizacji wymaga ustawa o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych z dnia 23 grudnia 1988 roku. Konieczne jest obniżenie limitu 50 tysięcy dolarów jako minimalnego wkładu partnera zagranicznego, regulacja ta wyłącza bowiem ze współpracy z kapitałem zagranicznym większość rolników, rzemieślników oraz małych przedsiębiorców.</u>
          <u xml:id="u-219.17" who="#HenrykStępniak">VII. Senat negatywnie odnosi się do dalszego dotowania państwowych gospodarstw rolnych, spółdzielni rolniczych i organizacji kółek rolniczych. Fundusze te powinny być przeznaczone na rozwój infrastruktury rolnictwa prywatnego”.</u>
          <u xml:id="u-219.18" who="#HenrykStępniak">Wyjaśnienia ministra Misiąga dotyczące dofinansowywania państwowych szklarni ogrzewanych mazutem nie przekonują nas ze względu na to, że tu był argument, że wszystkie sektory są zrównane, wszyscy mogą z tego korzystać, jednak tych szklarni w sektorze prywatnym, prawdę mówiąc, nie ma, a jeżeli są to w znikomych ilościach, tzn. jest ich po prostu niewiele. Dlatego też utrzymujemy ten punkt naszego stanowiska uznając go za słuszne.</u>
          <u xml:id="u-219.19" who="#HenrykStępniak">Poza tym Chciałbym tutaj wnieść autopoprawkę, mianowicie, państwo mają ten tekst, na stronie 4 po zdaniu „Interwencjonizm państwowy powinien odnosić się głównie do ochrony rodzimej produkcji rolnej oraz stymulacji eksportu produktów rolnych, szczególnie o wysokim stopniu przetworzenia” proponuję następujący zapis: „Polityka celna winna sprzyjać importowi środków produkcji dla rolnictwa”.</u>
          <u xml:id="u-219.20" who="#HenrykStępniak">Chodzi tutaj o to, że wiele produktów importowanych, zwłaszcza jeśli chodzi o środki ochrony roślin, to są dość drogie preparaty, a cła, które jeszcze są do tego nakładane, powodują, że automatycznie są one jeszcze droższe.</u>
          <u xml:id="u-219.21" who="#HenrykStępniak">I dlatego tutaj wnosimy, żeby wnieść jeszcze ten punkt, w tym właśnie miejscu, co powiedziałem. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi.</u>
          <u xml:id="u-220.1" who="#ZofiaKuratowska">Czy ktoś z państwa chciałby zabrać głos w sprawie założeń polityki rolnej i naszej uchwały? Bardzo proszę, Pan Marszałek Stelmachowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#AndrzejStelmachowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-221.1" who="#AndrzejStelmachowski">Ja mam króciutką propozycję poprawki. Proszę zwrócić uwagę na pierwsze zdanie punktu IV. Tam się powiada: „W programie rządowym niewystarczająco przedstawione zostały problemy samorządu na wsi, szczególnie jeśli chodzi o wybory do samorządu terytorialnego”.</u>
          <u xml:id="u-221.2" who="#AndrzejStelmachowski">Przecież sprawę wyborów w tym stadium my mamy w ręku i w przyszłym tygodniu występujemy z inicjatywą, więc w momencie, kiedy Sejm będzie to rozpatrywał, zdanie to będzie całkowicie nieaktualne. Wobec tego proponuję to zdanie zastąpić następującym: „W programie rządowym razi brak uwzględnienia perspektywy wprowadzenia samorządu terytorialnego”. Bo rzeczywiście tej perspektywy nie ma.</u>
          <u xml:id="u-221.3" who="#AndrzejStelmachowski">Reszta jest dobra. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Bardzo proszę, Senator Andrzejewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#PiotrAndrzejewski">Myślę, że należałoby uzupełnić to zdanie proponowane przez referenta, mianowicie nie tylko „polityka celna powinna sprzyjać” itd., ale jednocześnie uchwała pomija możliwość uzyskiwania indywidualnych kredytów za granicą przez rolników, co się łączy z tworzeniem spółdzielczości kredytowej dla rolnictwa z udziałem kapitału polonijnego. Zwracałem na to uwagę przy okazji prawa dewizowego, które zachowuje anachronizm rozwiązań rządu Rakowskiego. Mianowicie ścisła reglamentacja i brak możliwości uzyskiwania kredytów zagranicznych bez specjalnego trybu zezwoleń banków przy niedrożności banków praktycznie eliminuje kredytowanie rolnictwa przez kapitał zagraniczny, zwłaszcza na bazie spółdzielczości kredytowej. W związku z tym proponowałbym, żeby uzupełnić uchwałę, tam gdzie mówimy o polityce celnej, która powinna sprzyjać, przy interwencjonizmie na stronie 4, o sprzyjanie możliwości uzyskiwania indywidualnych kredytów za granicą przez rolników. Łączy się to jednocześnie z ułatwieniem w tworzeniu spółdzielczości kredytowej dla rolnictwa. Spółdzielczość kredytowa dla rolnictwa jest elementem pomijanym systematycznie w programie dla wsi, a wydaje mi się elementem zasadniczym.</u>
          <u xml:id="u-223.1" who="#PiotrAndrzejewski">W związku z tym w dalszym punkcie na stronie 4, po postulowaniu nowelizacji, jakiej wymaga ustawa o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych, należałoby dodać: „i prawo dewizowe”. Gdyż art. 9 ust. bodajże 4 powinien być jak najszybciej wyeliminowany, to znaczy ścisła reglamentacja w tym zakresie, o którym mówię.</u>
          <u xml:id="u-223.2" who="#PiotrAndrzejewski">W związku z tym proponuję, żeby dodać: „i możliwość uzyskiwania indywidualnych kredytów za granicą przez rolników oraz tworzenie spółdzielczości kredytowej dla rolników”. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#ZofiaKuratowska">Prosimy na piśmie o tę poprawkę dobrze?</u>
          <u xml:id="u-224.1" who="#ZofiaKuratowska">Czy ktoś z państwa? Bardzo proszę, Senator Piotrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#WalerianPiotrowski">Pani Marszałek! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-225.1" who="#WalerianPiotrowski">Ja również chciałem prosić o rozważenie poprawki do tekstu uchwały w rozdziale IV w dwóch ostatnich zdaniach, które tutaj przeczytam.</u>
          <u xml:id="u-225.2" who="#WalerianPiotrowski">Proponuje się przyjęcie takiego tekstu: „Za karygodne Senat uznaje zamianę wojewódzkich związków spółdzielczych na spółdzielnie. Decyzje te powinny jak najszybciej ulec rewizji”. Myślę, że nie możemy apelować i uznawać tych działań za karygodne, bo z karą w imieniu prawa one najczęściej albo nigdy się w ogóle nie spotkają. Nie ma bowiem do tego podstawy prawnej. Nie możemy również stwierdzać, iż decyzje te powinny ulec jak najszybciej rewizji, bo nie wiadomo, do kogo to jest adresowane i w jaki sposób miałyby być te decyzje, te czynności prawne poddane rewizji. Dlatego ja proponuję, by ten tekst zmienić następująco: „Senat negatywnie ocenia zmianę wojewódzkich związków spółdzielczych na spółdzielnie i zwraca się do ministra Sprawiedliwości o sprawdzenie legalności tych działań”.</u>
          <u xml:id="u-225.3" who="#WalerianPiotrowski">Jeżeli minister Sprawiedliwości uzna, że działania te były nielegalne i niezgodne z prawem, to będzie miał możliwość podjęcia czynności prawnych, w szczególności chyba tylko i wyłącznie złożenia wniosku o rewizję nadzwyczajną. A to uprawnienie ministrowi Sprawiedliwości przysługuje.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Czy ktoś z państwa jeszcze chciałby zabrać głos w sprawie projektu uchwały? Oczywiście ja Pana Senatora Piotrowskiego też proszę o ten tekst, bo nie nadążam z pisaniem. Panie Senatorze, bardzo prosimy na piśmie ten kawałeczek, tę poprawkę, bo będziemy musieli ją przegłosować.</u>
          <u xml:id="u-226.1" who="#ZofiaKuratowska">Czy ktoś z państwa jeszcze pragnie zabrać głos na temat naszej uchwały związanej z polityką rolną w 1990 roku? Jeżeli nie, to przystąpimy do głosowania, przy czym wedle normalnego zwyczaju najpierw przyjmiemy poprawki.</u>
          <u xml:id="u-226.2" who="#ZofiaKuratowska">Jeszcze senator Stępniak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#HenrykStępniak">Otóż te wszystkie poprawki, które zostały tu wniesione, są to poprawki bardzo pożyteczne i ważne dla nas i chciałem podziękować wszystkim tym senatorom, którzy je wnieśli. Rzeczywiście pewne rzeczy żeśmy jakby przeoczyli, a one rzeczywiście wnoszą bardzo istotne i ważne treści do tej uchwały. Tak że przyjmujemy je jako autopoprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#ZofiaKuratowska">Świetnie, znakomicie. Dziękuję. To nam bardzo ułatwi. Ja jeszcze chcę spytać, czy przedstawiciele resortu rolnictwa są na sali? Tak. Czy coś pragnąłby Pan dodać, uzupełnić?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#RyszardGocłowski">Pani Marszałek! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-229.1" who="#RyszardGocłowski">Nazywam się Ryszard Gocłowski, jestem dyrektorem departamentu w Ministerstwie Rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-229.2" who="#RyszardGocłowski">Przysłuchując się od wczoraj wszystkim głosom wypowiadanym na temat rolnictwa mogę skonstatować, że program przedłożony przez resort w swojej większości jest zgodny z dyskusją, gdyż w pierwszej części podaje stan krytyczny obecnej sytuacji rolnej, wskazuje cele, które też w większości zgodne są z tymi wskazaniami, i instrumenty — skromne, bo na takie rząd stać, ale nie są to już cyfry nakazowe, są to takie, jakie były możliwe instrumenty ekonomiczne, między innymi oddziaływanie przez dotacje.</u>
          <u xml:id="u-229.3" who="#RyszardGocłowski">I tylko jedno wyjaśnienie, powtarzające uzasadnienie pana ministra Misiąga w sprawie tej tak mocno krytykowanej dotacji do szklarni. Otóż tu nie chodzi o to, że dotacja do szklarni pokrywa pełne koszty opalania mazutem, ona pokrywa tylko różnicę między ceną opalania węglem, który dotychczas był i jeszcze jest dotowany, a opalania mazutem. I tylko tę różnicę ta dotacja pokrywa. Po prostu jest to wyrównanie jak gdyby warunków szklarni opalanych i droższym paliwem, i tańszym. Poza tym ta dotacja może dotyczyć tylko warzyw, nie dotyczy kwiatów. Więc tego, co daje największy zysk, nie dotyczy. Tak samo drobne pozycje na przedszkola i zabytki kultury. Dotowane są te ośrodki, które prowadzą działalność, na przykład przedszkole, na rzecz całej wsi. A więc nie tylko dla samego PGR-u. Te dotacje są znakomicie zmniejszone, kilkakrotnie, kilkunastokrotnie w stosunku do lat ubiegłych. To tyle wyjaśnienia. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#ZofiaKuratowska">Czy ja mogę jeszcze zatrzymać Pana i zapytać? Senator Wende wyszedł na chwilę z sali, ale on wczoraj zadał pytanie, czym wytłumaczyć właśnie dotacje do szklarni, bo to wyjaśnienie, które Pan w tej chwili dał, nie wydaje mi się wystarczające, dlatego że są to dotacje do szklarni prowadzonych przez PGR-y, natomiast nie dla prywatnych rolników, którzy mają szklarnie i również w tej szklarni hodują jarzyny.</u>
          <u xml:id="u-230.1" who="#ZofiaKuratowska">Zagadnienie senatora Wendego, problem, który tu poruszył, był taki, że mimo to ci prywatni hodowcy, którzy kultywują jarzyny czy owoce, wszystko jedno w jakich szklarniach, mają dobre zarobki i nie mają żadnych deficytów, i nie potrzebują na tę działalność dotacji, na inne działalności w rolnictwie przydałyby się, natomiast akurat nie na to. Więc dlaczego właśnie PGR-y dostają, a prywatni nie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#RyszardGocłowski">Pani Marszałek! Była odpowiedź pana Misiąga, że gdyby szklarnie opalane mazutem były prowadzone przez rolników indywidualnych, nie ma takich, to są sporadyczne przypadki, korzystałyby z tej samej dotacji. Ta dotacja jest na pewno zanikająca dlatego, że dotacja do węgla jest znoszona, wobec tego koszty paliwa się zrównają i ta dotacja zniknie, a w tej chwili ona jest utrzymana w wysokości różnicy i po prostu jest zabezpieczona uchwałą Rady Ministrów. Ją trzeba było ze względów prawnych wstawić do projektu budżetu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Pan senator Lipiec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#EdwardLipiec">Można zmienić piece ogrzewcze. Po prostu można zmienić piece i opalać miałem węgla kamiennego. Ogrodnicy też opalają szklarnie koksem, który też jest bardzo drogi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Czy są jeszcze jakieś uwagi do naszej uchwały? Jeśli nie ma, wobec wyjaśnienia senatora Stępniaka, że traktujemy wszystkie wniesione tutaj poprawki, a więc poprawkę Marszałka Stelmachowskiego, senatora Andrzejewskiego i senatora Waleriana Piotrowskiego, jako autopoprawki komisji, wobec tego nie będziemy ich głosować osobno tylko przegłosujemy całą uchwałę z uwzględnieniem tych poprawek. Zaznaczam, z uwzględnieniem tych poprawek, żeby nie było nieporozumień.</u>
          <u xml:id="u-234.1" who="#ZofiaKuratowska">Kto z państwa jest za przyjęciem uchwały Senatu w sprawie założeń polityki rolnej na 1990 rok? Z tymi poprawkami, które były na sali wniesione?</u>
          <u xml:id="u-234.2" who="#ZofiaKuratowska">Czy ktoś z państwa jest przeciwny przyjęciu tej uchwały?</u>
          <u xml:id="u-234.3" who="#ZofiaKuratowska">Czy ktoś się wstrzymał od głosu?</u>
          <u xml:id="u-234.4" who="#ZofiaKuratowska">Nie, nikt się nie wstrzymał. Jednym słowem, przyjęliśmy jednomyślnie uchwałę w sprawie polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-234.5" who="#ZofiaKuratowska">W ten sposób przyjęliśmy dzisiaj pakiet uchwał oraz stanowisk Senatu w sprawach, ja bardzo państwa proszę jeszcze o chwilę ciszy, my już kończymy nasze posiedzenie. Cały ten pakiet ma ogromną wagę dla planów rządu i dla gospodarki pieniężnej naszego kraju. Rzeczywiście była to duża robota, którą żeśmy w ciągu tych dwóch dni zrobili.</u>
          <u xml:id="u-234.6" who="#ZofiaKuratowska">Pośród spraw różnych — mamy na porządku dziennym sprawy różne — jest sprawa projektu uchwały Senatu w sprawie przekazania na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości objętych bez tytułu prawnego. Czy na ten temat, na temat wymieniony przeze mnie ktoś chciałby zabrać głos? Pan senator Wielowieyski i pan senator Piotrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#AndrzejWielowieyski">Dostałem do ręki projekt, o którym poinformowała nas pani Marszałek, i stwierdzam, że mówię nie tylko dlatego, że jest bardzo późno i jesteśmy zmęczeni po bardzo ciężkiej robocie, ale ze względów zasadniczych: nie wolno nam rozpatrywać takiego projektu, tego typu projektu. Sprawa jest poważna i istotna. I żadne, że tak powiem, przeskakiwanie etapów i skracanie terminów tutaj nie wchodzi w grę. Tego rodzaju dokument, podjęty we właściwy sposób, podpisany przez co najmniej 15 członków Senatu, wpływa do Marszałka, który go odbija, przekazuje po rozpatrzeniu na plenum i plenum Senatu ewentualnie przekazuje go do komisji. Ten tryb w tym wypadku nie został zachowany i my nie możemy bez żadnego wstępnego obejrzenia tego tekstu kierować go pod debatę Senatu. Jest to zresztą dla nas poważne ostrzeżenie. Musimy w tych przypadkach działać naprawdę zgodnie z prawem, które nas dotąd obowiązuje. Jak je zmienimy, to będziemy postępować inaczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo Panu Senatorowi. Pierwszy prosił o głos pan senator Walerian Piotrowski.</u>
          <u xml:id="u-236.1" who="#ZofiaKuratowska">Zgadzam się z wnioskiem Marszałka Wielowieyskiego.</u>
          <u xml:id="u-236.2" who="#ZofiaKuratowska">Ja chcę dodać, zanim oddam głos panu senatorowi Rozmarynowiczowi, że ponieważ ta uchwała została podpisana, chyba tam jest 18 czy 19 podpisów, jestem za wnioskiem senatora Wielowieyskiego, ażeby to oddać do prezydium i skierować do komisji. Ale jeszcze oddaję głos panu senatorowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#AndrzejRozmarynowicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-237.1" who="#AndrzejRozmarynowicz">Otóż koncepcja podpisujących, mam w tej chwili 34 podpisy, była identyczna jak pana Marszałka Wielowieyskiego. Bo zupełnie oczywiste, że sprawa musi być dopracowana i że za pośrednictwem prezydium dostanie się do Komisji Praw Człowieka i Praworządności, która sprawę podejmie. Podejmie i przedstawi nam konkretną propozycję. Wydaje mi się jednak, że należy dzisiaj przedstawić sam projekt uchwały tak, abyśmy przypomnieli go sobie i pamiętali, czego dotyczy, a ewentualnie poszczególni koledzy będą mogli później przez prezydium względnie bezpośrednio do komisji zgłosić swoje propozycje.</u>
          <u xml:id="u-237.2" who="#AndrzejRozmarynowicz">Odczytam projekt uchwały.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#ZofiaKuratowska">Przepraszam bardzo, mnie się wydaje, że to czytanie w tej chwili jest przedwczesne. Ważne jest, żeby wszyscy ten tekst dostali do ręki.</u>
          <u xml:id="u-238.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Prosimy o odczytanie)</u>
          <u xml:id="u-238.2" who="#ZofiaKuratowska">Proszę bardzo, jeżeli państwo chcą, bo ja zawsze uważam, że lepiej jest przeczytać samemu. Jeszcze profesor Zieliński. Czy to jest wniosek formalny?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#TadeuszZieliński">Formalny, formalny. Ja chciałem zaproponować, żeby tekst tej uchwały nie był odczytywany. Nie tylko dlatego, że państwo senatorowie mają tekst przed sobą — nie wszyscy może go w tej chwili posiadają — ale dlatego, że ten tekst jest niedopracowany pod względem formalnym, pod względem stylistycznym i gramatycznym. Ja uważam, że wtedy dopiero można odczytywać dokument, który jest upowszechniany jednak na cały kraj, jeżeli jest dopracowany pod względem redakcyjnym. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#ZofiaKuratowska">Dziękuję bardzo. Wobec tego moja propozycja jest taka, żebyśmy, ponieważ są jakby dwa wnioski, dobrze, dobrze, traktuję to jako wniosek formalny, żeby odczytać, również senator Rozmarynowicz był tego zdania. I mamy wniosek kilku osób, żeby w tej chwili nie czytać tego wniosku, tylko go skierować do komisji, dopracować redakcyjnie i przedstawić nawet na następnym posiedzeniu Senatu.</u>
          <u xml:id="u-240.1" who="#ZofiaKuratowska">Przepraszam, czy w sprawie formalnej? Ja nie widzę już trzeciego wyjścia.</u>
          <u xml:id="u-240.2" who="#komentarz">(Senator Jerzy Madej: Właśnie trzecie wyjście)</u>
          <u xml:id="u-240.3" who="#ZofiaKuratowska">Trzecie wyjście, słucham. Bo ja chciałam to przegłosować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#JerzyMadej">Pani Marszałek! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-241.1" who="#JerzyMadej">Wprawdzie mówią, że tertium non datur, ale ja jednak mam trzeci wniosek. Proponuję, żeby nie odczytywać tej uchwały, żeby pan senator Rozmarynowicz przedstawił tezy tej uchwały, tej propozycji. To jest trzeci wniosek.</u>
          <u xml:id="u-241.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Przegłosować.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#ZofiaKuratowska">Ja chciałam po prostu przegłosować. Proszę państwa, teraz już jesteśmy jak w Izbie Gmin, ale jeszcze chwileczkę spokoju. Słucham? Aha, pan senator Rozmarynowicz.</u>
          <u xml:id="u-242.1" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godzinie 20 minut 25.)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>