PPC / ppc

text_structure.xml 1.35 MB
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048 1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1076 1077 1078 1079 1080 1081 1082 1083 1084 1085 1086 1087 1088 1089 1090 1091 1092 1093 1094 1095 1096 1097 1098 1099 1100 1101 1102 1103 1104 1105 1106 1107 1108 1109 1110 1111 1112 1113 1114 1115 1116 1117 1118 1119 1120 1121 1122 1123 1124 1125 1126 1127 1128 1129 1130 1131 1132 1133 1134 1135 1136 1137 1138 1139 1140 1141 1142 1143 1144 1145 1146 1147 1148 1149 1150 1151 1152 1153 1154 1155 1156 1157 1158 1159 1160 1161 1162 1163 1164 1165 1166 1167 1168 1169 1170 1171 1172 1173 1174 1175 1176 1177 1178 1179 1180 1181 1182 1183 1184 1185 1186 1187 1188 1189 1190 1191 1192 1193 1194 1195 1196 1197 1198 1199 1200 1201 1202 1203 1204 1205 1206 1207 1208 1209 1210 1211 1212 1213 1214 1215 1216 1217 1218 1219 1220 1221 1222 1223 1224 1225 1226 1227 1228 1229 1230 1231 1232 1233 1234 1235 1236 1237 1238 1239 1240 1241 1242 1243 1244 1245 1246 1247 1248 1249 1250 1251 1252 1253 1254 1255 1256 1257 1258 1259 1260 1261 1262 1263 1264 1265 1266 1267 1268 1269 1270 1271 1272 1273 1274 1275 1276 1277 1278 1279 1280 1281 1282 1283 1284 1285 1286 1287 1288 1289 1290 1291 1292 1293 1294 1295 1296 1297 1298 1299 1300 1301 1302 1303 1304 1305 1306 1307 1308 1309 1310 1311 1312 1313 1314 1315 1316 1317 1318 1319 1320 1321 1322 1323 1324 1325 1326 1327 1328 1329 1330 1331 1332 1333 1334 1335 1336 1337 1338 1339 1340 1341 1342 1343 1344 1345 1346 1347 1348 1349 1350 1351 1352 1353 1354 1355 1356 1357 1358 1359 1360 1361 1362 1363 1364 1365 1366 1367 1368 1369 1370 1371 1372 1373 1374 1375 1376 1377 1378 1379 1380 1381 1382 1383 1384 1385 1386 1387 1388 1389 1390 1391 1392 1393 1394 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 1405 1406 1407 1408 1409 1410 1411 1412 1413 1414 1415 1416 1417 1418 1419 1420 1421 1422 1423 1424 1425 1426 1427 1428 1429 1430 1431 1432 1433 1434 1435 1436 1437 1438 1439 1440 1441 1442 1443 1444 1445 1446 1447 1448 1449 1450 1451 1452 1453 1454 1455 1456 1457 1458 1459 1460 1461 1462 1463 1464 1465 1466 1467 1468 1469 1470 1471 1472 1473 1474 1475 1476 1477 1478 1479 1480 1481 1482 1483 1484 1485 1486 1487 1488 1489 1490 1491 1492 1493 1494 1495 1496 1497 1498 1499 1500 1501 1502 1503 1504 1505 1506 1507 1508 1509 1510 1511 1512 1513 1514 1515 1516 1517 1518 1519 1520 1521 1522 1523 1524 1525 1526 1527 1528 1529 1530 1531 1532 1533 1534 1535 1536 1537 1538 1539 1540 1541 1542 1543 1544 1545 1546 1547 1548 1549 1550 1551 1552 1553 1554 1555 1556 1557 1558 1559 1560 1561 1562 1563 1564 1565 1566 1567 1568 1569 1570 1571 1572 1573 1574 1575 1576 1577 1578 1579 1580 1581 1582 1583 1584 1585 1586 1587 1588 1589 1590 1591 1592 1593 1594 1595 1596 1597 1598 1599 1600 1601 1602 1603 1604 1605 1606 1607 1608 1609 1610 1611 1612 1613 1614 1615 1616 1617 1618 1619 1620 1621 1622 1623 1624 1625 1626 1627 1628 1629 1630 1631 1632 1633 1634 1635 1636 1637 1638 1639 1640 1641 1642 1643 1644 1645 1646 1647 1648 1649 1650 1651 1652 1653 1654 1655 1656 1657 1658 1659 1660 1661 1662 1663 1664 1665 1666 1667 1668 1669 1670 1671 1672 1673 1674 1675 1676 1677 1678 1679 1680 1681 1682 1683 1684 1685 1686 1687 1688 1689 1690 1691 1692 1693 1694 1695 1696 1697 1698 1699 1700 1701 1702 1703 1704 1705 1706 1707 1708 1709 1710 1711 1712 1713 1714 1715 1716 1717 1718 1719 1720 1721 1722 1723 1724 1725 1726 1727 1728 1729 1730 1731 1732 1733 1734 1735 1736 1737 1738 1739 1740 1741 1742 1743 1744 1745 1746 1747 1748 1749 1750 1751 1752 1753 1754 1755 1756 1757 1758 1759 1760 1761 1762 1763 1764 1765 1766 1767 1768 1769 1770 1771 1772 1773 1774 1775 1776 1777 1778 1779 1780 1781 1782 1783 1784 1785 1786 1787 1788 1789 1790 1791 1792 1793 1794 1795 1796 1797 1798 1799 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909 1910 1911 1912 1913 1914 1915 1916 1917 1918 1919 1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 2051 2052 2053 2054 2055 2056 2057 2058 2059 2060 2061 2062 2063 2064 2065 2066 2067 2068 2069 2070 2071 2072 2073 2074 2075 2076 2077 2078 2079 2080 2081 2082 2083 2084 2085 2086 2087 2088 2089 2090 2091 2092 2093 2094 2095 2096 2097 2098 2099 2100 2101 2102 2103 2104 2105 2106 2107 2108 2109 2110 2111 2112 2113 2114 2115 2116 2117 2118 2119 2120 2121 2122 2123 2124 2125 2126 2127 2128 2129 2130 2131 2132 2133 2134 2135 2136 2137 2138 2139 2140 2141 2142 2143 2144 2145 2146 2147 2148 2149 2150 2151 2152 2153 2154 2155 2156 2157 2158 2159 2160 2161 2162 2163 2164 2165 2166 2167 2168 2169 2170 2171 2172 2173 2174 2175 2176 2177 2178 2179 2180 2181 2182 2183 2184 2185 2186 2187 2188 2189 2190 2191 2192 2193 2194 2195 2196 2197 2198 2199 2200 2201 2202 2203 2204 2205 2206 2207 2208 2209 2210 2211 2212 2213 2214 2215 2216 2217 2218 2219 2220 2221 2222 2223 2224 2225 2226 2227 2228 2229 2230 2231 2232 2233 2234 2235 2236 2237 2238 2239 2240 2241 2242 2243 2244 2245 2246 2247 2248 2249 2250 2251 2252 2253 2254 2255 2256 2257 2258 2259 2260 2261 2262 2263 2264 2265 2266 2267 2268 2269 2270 2271 2272 2273 2274 2275 2276 2277 2278 2279 2280 2281 2282 2283 2284 2285 2286 2287 2288 2289 2290 2291 2292 2293 2294 2295 2296 2297 2298 2299 2300 2301 2302 2303 2304 2305 2306 2307 2308 2309 2310 2311 2312 2313 2314 2315 2316 2317 2318 2319 2320 2321 2322 2323 2324 2325 2326 2327 2328 2329 2330 2331 2332 2333 2334 2335 2336 2337 2338 2339 2340 2341 2342 2343 2344 2345 2346 2347 2348 2349 2350 2351 2352 2353 2354 2355 2356 2357 2358 2359 2360 2361 2362 2363 2364 2365 2366 2367 2368 2369 2370 2371 2372 2373 2374 2375 2376 2377 2378 2379 2380 2381 2382 2383 2384 2385 2386 2387 2388 2389 2390 2391 2392 2393 2394 2395 2396 2397 2398 2399 2400 2401 2402 2403 2404 2405 2406 2407 2408 2409 2410 2411 2412 2413 2414 2415 2416 2417 2418 2419 2420 2421 2422 2423 2424 2425 2426 2427 2428 2429 2430 2431 2432 2433 2434 2435 2436 2437 2438 2439 2440 2441 2442 2443 2444 2445 2446 2447 2448 2449 2450 2451 2452 2453 2454 2455 2456 2457 2458 2459 2460 2461 2462 2463 2464 2465 2466 2467 2468 2469 2470 2471 2472 2473 2474 2475 2476 2477 2478 2479 2480 2481 2482 2483 2484 2485 2486 2487 2488 2489 2490 2491 2492 2493 2494 2495 2496 2497 2498 2499 2500 2501 2502 2503 2504 2505 2506 2507 2508 2509 2510 2511 2512 2513 2514 2515 2516 2517 2518 2519 2520 2521 2522 2523 2524 2525 2526 2527 2528 2529 2530 2531 2532 2533 2534 2535 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569 2570 2571 2572 2573 2574 2575 2576 2577 2578 2579 2580 2581 2582 2583 2584 2585 2586 2587 2588 2589 2590 2591 2592 2593 2594 2595 2596 2597 2598 2599 2600 2601 2602 2603 2604 2605 2606 2607 2608 2609 2610 2611 2612 2613 2614 2615 2616 2617 2618 2619 2620 2621 2622 2623 2624 2625 2626 2627 2628 2629 2630 2631 2632 2633 2634 2635 2636 2637 2638 2639 2640 2641 2642 2643 2644 2645 2646 2647 2648 2649 2650 2651 2652 2653 2654 2655 2656 2657 2658 2659 2660 2661 2662 2663 2664 2665 2666 2667 2668 2669 2670 2671 2672 2673 2674 2675 2676 2677 2678 2679 2680 2681 2682 2683 2684 2685 2686 2687 2688 2689 2690 2691 2692 2693 2694 2695 2696 2697 2698 2699 2700 2701 2702 2703 2704 2705 2706 2707 2708 2709 2710 2711 2712 2713 2714 2715 2716 2717 2718 2719 2720 2721 2722 2723 2724 2725 2726 2727 2728 2729 2730 2731 2732 2733 2734 2735 2736 2737 2738 2739 2740 2741 2742 2743 2744 2745 2746 2747 2748 2749 2750 2751 2752 2753 2754 2755 2756 2757 2758 2759 2760 2761 2762 2763 2764 2765 2766 2767 2768 2769 2770 2771 2772 2773 2774 2775 2776 2777 2778 2779 2780 2781 2782 2783 2784 2785 2786 2787 2788 2789 2790 2791 2792 2793 2794 2795 2796 2797 2798 2799 2800 2801 2802 2803 2804 2805 2806 2807 2808 2809 2810 2811 2812 2813 2814 2815 2816 2817 2818 2819 2820 2821 2822 2823 2824 2825 2826 2827 2828 2829 2830 2831 2832 2833 2834 2835 2836 2837 2838 2839 2840 2841 2842 2843 2844 2845 2846 2847 2848 2849 2850 2851 2852 2853 2854 2855 2856 2857 2858 2859 2860 2861 2862 2863 2864 2865 2866 2867 2868 2869 2870 2871 2872 2873 2874 2875 2876 2877 2878 2879 2880 2881 2882 2883 2884 2885 2886 2887 2888 2889 2890 2891 2892 2893 2894 2895 2896 2897 2898 2899 2900 2901 2902 2903 2904 2905 2906 2907 2908 2909 2910 2911 2912 2913 2914 2915 2916 2917 2918 2919 2920 2921 2922 2923 2924 2925 2926 2927 2928 2929 2930 2931 2932 2933 2934 2935 2936 2937 2938 2939 2940 2941 2942 2943 2944 2945 2946 2947 2948 2949 2950 2951 2952 2953 2954 2955 2956 2957 2958 2959 2960 2961 2962 2963 2964 2965 2966 2967 2968 2969 2970 2971 2972 2973 2974 2975 2976 2977 2978 2979 2980 2981 2982 2983 2984 2985 2986 2987 2988 2989 2990 2991 2992 2993 2994 2995 2996 2997 2998 2999 3000 3001 3002 3003 3004 3005 3006 3007 3008 3009 3010 3011 3012 3013 3014 3015 3016 3017 3018 3019 3020 3021 3022 3023 3024 3025 3026 3027 3028 3029 3030 3031 3032 3033 3034 3035 3036 3037 3038 3039 3040 3041 3042 3043 3044 3045 3046 3047 3048 3049 3050 3051 3052 3053 3054 3055 3056 3057 3058 3059 3060 3061 3062 3063 3064 3065 3066 3067 3068 3069 3070 3071 3072 3073 3074 3075 3076 3077 3078 3079 3080 3081 3082 3083 3084 3085 3086 3087 3088 3089 3090 3091 3092 3093 3094 3095 3096 3097 3098 3099 3100 3101 3102 3103 3104 3105 3106 3107 3108 3109 3110 3111 3112 3113 3114 3115 3116 3117 3118 3119 3120 3121 3122 3123 3124 3125 3126 3127 3128 3129 3130 3131 3132 3133 3134 3135 3136 3137 3138 3139 3140 3141 3142 3143 3144 3145 3146 3147 3148 3149 3150 3151 3152 3153 3154 3155 3156 3157 3158 3159 3160 3161 3162 3163 3164 3165 3166 3167 3168 3169 3170 3171 3172 3173 3174 3175 3176 3177 3178 3179 3180 3181 3182 3183 3184 3185 3186 3187 3188 3189 3190 3191 3192 3193 3194 3195 3196 3197 3198 3199 3200 3201 3202 3203 3204 3205 3206 3207 3208 3209 3210 3211 3212 3213 3214 3215 3216 3217 3218 3219 3220 3221 3222 3223 3224 3225 3226 3227 3228 3229 3230 3231 3232 3233 3234 3235 3236 3237 3238 3239 3240 3241 3242 3243 3244 3245 3246 3247 3248 3249 3250 3251 3252 3253 3254 3255 3256 3257 3258 3259 3260 3261 3262 3263 3264 3265 3266 3267 3268 3269 3270 3271 3272 3273 3274 3275 3276 3277 3278 3279 3280 3281 3282 3283 3284 3285 3286 3287 3288 3289 3290 3291 3292 3293 3294 3295 3296 3297 3298 3299 3300 3301 3302 3303 3304 3305 3306 3307 3308 3309 3310 3311 3312 3313 3314 3315 3316 3317 3318 3319 3320 3321 3322 3323 3324 3325 3326 3327 3328 3329 3330 3331 3332 3333 3334 3335 3336 3337 3338 3339 3340 3341 3342 3343 3344 3345 3346 3347 3348 3349 3350 3351 3352 3353 3354 3355 3356 3357 3358 3359 3360 3361 3362 3363 3364 3365 3366 3367 3368 3369 3370 3371 3372 3373 3374 3375 3376 3377 3378 3379 3380 3381 3382 3383 3384 3385 3386 3387 3388 3389 3390 3391 3392 3393 3394 3395 3396 3397 3398 3399 3400 3401 3402 3403 3404 3405 3406 3407 3408 3409 3410 3411 3412 3413 3414 3415 3416 3417 3418 3419 3420 3421 3422 3423 3424 3425 3426 3427 3428 3429 3430 3431 3432 3433 3434 3435 3436 3437 3438 3439 3440 3441 3442 3443 3444 3445 3446 3447 3448 3449 3450 3451 3452 3453 3454 3455 3456 3457 3458 3459 3460 3461 3462 3463 3464 3465 3466 3467 3468 3469 3470 3471 3472 3473 3474 3475 3476 3477 3478 3479 3480 3481 3482 3483 3484 3485 3486 3487 3488 3489 3490 3491 3492 3493 3494 3495 3496 3497 3498 3499 3500 3501 3502 3503 3504 3505 3506 3507 3508 3509 3510 3511 3512 3513 3514 3515 3516 3517 3518 3519 3520 3521 3522 3523 3524 3525 3526 3527 3528 3529 3530 3531 3532 3533 3534 3535 3536 3537 3538 3539 3540 3541 3542 3543 3544 3545 3546 3547 3548 3549 3550 3551 3552 3553 3554 3555 3556 3557 3558 3559 3560 3561 3562 3563 3564 3565 3566 3567 3568 3569 3570 3571 3572 3573 3574 3575 3576 3577 3578 3579 3580 3581 3582 3583 3584 3585 3586 3587 3588 3589 3590 3591 3592 3593 3594 3595 3596 3597 3598 3599 3600 3601 3602 3603 3604 3605 3606 3607 3608 3609 3610 3611 3612 3613 3614 3615 3616 3617 3618 3619 3620 3621 3622 3623 3624 3625 3626 3627 3628 3629 3630 3631 3632 3633 3634 3635 3636 3637 3638 3639 3640 3641 3642 3643 3644 3645 3646 3647 3648 3649 3650 3651 3652 3653 3654 3655 3656 3657 3658 3659 3660 3661 3662 3663 3664 3665 3666 3667 3668 3669 3670 3671 3672 3673 3674 3675 3676 3677 3678 3679 3680 3681 3682 3683 3684 3685 3686 3687 3688 3689 3690 3691 3692 3693 3694 3695 3696 3697 3698 3699 3700 3701 3702 3703 3704 3705 3706 3707 3708 3709 3710 3711 3712 3713 3714 3715 3716 3717 3718 3719 3720 3721 3722 3723 3724 3725 3726 3727 3728 3729 3730 3731 3732 3733 3734 3735 3736 3737 3738 3739 3740 3741 3742 3743 3744 3745 3746 3747 3748 3749 3750 3751 3752 3753 3754 3755 3756 3757 3758 3759 3760 3761 3762 3763 3764 3765 3766 3767 3768 3769 3770 3771 3772 3773 3774 3775 3776 3777 3778 3779 3780 3781 3782 3783 3784 3785 3786 3787 3788 3789 3790 3791 3792 3793 3794 3795 3796 3797 3798 3799 3800 3801 3802 3803 3804 3805 3806 3807 3808 3809 3810 3811 3812 3813 3814 3815 3816 3817 3818 3819 3820 3821 3822 3823 3824 3825 3826 3827 3828 3829 3830 3831 3832 3833 3834 3835 3836 3837 3838 3839 3840 3841 3842 3843 3844 3845 3846 3847 3848 3849 3850 3851 3852 3853 3854 3855 3856 3857 3858 3859 3860 3861 3862 3863 3864 3865 3866 3867 3868 3869 3870 3871 3872 3873 3874 3875 3876 3877 3878 3879 3880 3881 3882 3883 3884 3885 3886 3887 3888 3889 3890 3891 3892 3893 3894 3895 3896 3897 3898 3899 3900 3901 3902 3903 3904 3905 3906 3907 3908 3909 3910 3911 3912 3913 3914 3915 3916 3917 3918 3919 3920 3921 3922 3923 3924 3925 3926 3927 3928 3929 3930 3931 3932 3933 3934 3935 3936 3937 3938 3939 3940 3941 3942 3943 3944 3945 3946 3947 3948 3949 3950 3951 3952 3953 3954 3955 3956 3957 3958 3959 3960 3961 3962 3963 3964 3965 3966 3967 3968 3969 3970 3971 3972 3973 3974 3975 3976 3977 3978 3979 3980 3981 3982 3983 3984 3985 3986 3987 3988 3989 3990 3991 3992 3993 3994 3995 3996 3997 3998 3999 4000 4001 4002 4003 4004 4005 4006 4007 4008 4009 4010 4011 4012 4013 4014 4015 4016 4017 4018 4019 4020 4021 4022 4023 4024 4025 4026 4027 4028 4029 4030 4031 4032 4033 4034 4035 4036 4037 4038 4039 4040 4041 4042 4043 4044 4045 4046 4047 4048 4049 4050 4051 4052 4053 4054 4055 4056 4057 4058 4059 4060 4061 4062 4063 4064 4065 4066 4067 4068 4069 4070 4071 4072 4073 4074 4075 4076 4077 4078 4079 4080 4081 4082 4083 4084 4085 4086 4087 4088 4089 4090 4091 4092 4093 4094 4095 4096 4097 4098 4099 4100 4101 4102 4103 4104 4105 4106 4107 4108 4109 4110 4111 4112 4113 4114 4115 4116 4117 4118 4119 4120 4121 4122 4123 4124 4125 4126 4127 4128 4129 4130 4131 4132 4133 4134 4135 4136 4137 4138 4139 4140 4141 4142 4143 4144 4145 4146 4147 4148 4149 4150 4151 4152 4153 4154 4155 4156 4157 4158 4159 4160 4161 4162 4163 4164 4165 4166 4167 4168 4169 4170 4171 4172 4173 4174 4175 4176 4177 4178 4179 4180 4181 4182 4183 4184 4185 4186 4187 4188 4189 4190 4191 4192 4193 4194 4195 4196 4197 4198 4199 4200 4201 4202 4203 4204 4205 4206 4207 4208 4209 4210 4211 4212 4213 4214 4215 4216 4217 4218 4219 4220 4221 4222 4223 4224 4225 4226 4227 4228 4229 4230 4231 4232 4233 4234 4235 4236 4237 4238 4239 4240 4241 4242 4243 4244 4245 4246 4247 4248 4249 4250 4251 4252 4253 4254 4255 4256 4257 4258 4259 4260 4261 4262 4263 4264 4265 4266 4267 4268 4269 4270 4271 4272 4273 4274 4275 4276 4277 4278 4279 4280 4281 4282 4283 4284 4285 4286 4287 4288 4289 4290 4291 4292 4293 4294 4295 4296 4297 4298 4299 4300 4301 4302 4303 4304 4305 4306 4307 4308 4309 4310 4311 4312 4313 4314 4315 4316 4317 4318 4319 4320 4321 4322 4323 4324 4325 4326 4327 4328 4329 4330 4331 4332 4333 4334 4335 4336 4337 4338 4339 4340 4341 4342 4343 4344 4345 4346 4347 4348 4349 4350 4351 4352 4353 4354 4355 4356 4357 4358 4359 4360 4361 4362 4363 4364 4365 4366 4367 4368 4369 4370 4371 4372 4373 4374 4375 4376 4377 4378 4379 4380 4381 4382 4383 4384 4385 4386 4387 4388 4389 4390 4391 4392 4393 4394 4395 4396 4397 4398 4399 4400 4401 4402 4403 4404 4405 4406 4407 4408 4409 4410 4411 4412 4413 4414 4415 4416 4417 4418 4419 4420 4421 4422 4423 4424 4425 4426 4427 4428 4429 4430 4431 4432 4433 4434 4435 4436 4437 4438 4439 4440 4441 4442 4443 4444 4445 4446 4447 4448 4449 4450 4451 4452 4453 4454 4455 4456 4457 4458 4459 4460 4461 4462 4463 4464 4465 4466 4467 4468 4469 4470 4471 4472 4473 4474 4475 4476 4477 4478 4479 4480 4481 4482 4483 4484 4485 4486 4487 4488 4489 4490 4491 4492 4493 4494 4495 4496 4497 4498 4499 4500 4501 4502 4503 4504 4505 4506 4507 4508 4509 4510 4511 4512 4513 4514 4515 4516 4517 4518 4519 4520 4521 4522 4523 4524 4525 4526 4527 4528 4529 4530 4531 4532 4533 4534 4535 4536 4537 4538 4539 4540 4541 4542 4543 4544 4545 4546 4547 4548 4549 4550 4551 4552 4553 4554 4555 4556 4557 4558 4559 4560 4561 4562 4563 4564 4565 4566 4567 4568 4569 4570 4571 4572 4573 4574 4575 4576 4577 4578 4579 4580 4581 4582 4583 4584 4585 4586 4587 4588 4589 4590 4591 4592 4593 4594 4595 4596 4597 4598 4599 4600 4601 4602 4603 4604 4605 4606 4607 4608 4609 4610 4611 4612 4613 4614 4615 4616 4617 4618 4619 4620 4621 4622 4623 4624 4625 4626 4627 4628 4629 4630 4631 4632 4633 4634 4635 4636 4637 4638 4639 4640 4641 4642 4643 4644 4645 4646 4647 4648 4649 4650 4651 4652 4653 4654 4655 4656 4657 4658 4659 4660 4661 4662 4663 4664 4665 4666 4667 4668 4669 4670 4671 4672 4673 4674 4675 4676 4677 4678 4679 4680 4681 4682 4683 4684 4685 4686 4687 4688 4689 4690 4691 4692 4693 4694 4695 4696 4697 4698 4699 4700 4701 4702 4703 4704 4705 4706 4707 4708 4709 4710 4711 4712 4713 4714 4715 4716 4717 4718 4719 4720 4721 4722 4723 4724 4725 4726 4727 4728 4729 4730 4731 4732 4733 4734 4735 4736 4737 4738 4739 4740 4741 4742 4743 4744 4745 4746 4747 4748 4749 4750 4751 4752 4753 4754 4755 4756 4757 4758 4759 4760 4761 4762 4763 4764 4765 4766 4767 4768 4769 4770 4771 4772 4773 4774 4775 4776 4777 4778 4779 4780 4781 4782 4783 4784 4785 4786 4787 4788 4789 4790 4791 4792 4793 4794 4795 4796 4797 4798 4799 4800 4801 4802 4803 4804 4805 4806 4807 4808 4809 4810 4811 4812 4813 4814 4815 4816 4817 4818 4819 4820 4821 4822 4823 4824 4825 4826 4827 4828 4829 4830 4831 4832 4833 4834 4835 4836 4837 4838 4839 4840 4841 4842 4843 4844 4845 4846 4847 4848 4849 4850 4851 4852 4853 4854 4855 4856 4857 4858 4859 4860 4861 4862 4863 4864 4865 4866 4867 4868 4869 4870 4871 4872 4873 4874 4875 4876 4877 4878 4879 4880 4881 4882 4883 4884 4885 4886 4887 4888 4889 4890 4891 4892 4893 4894 4895 4896 4897 4898 4899 4900 4901 4902 4903 4904 4905 4906 4907 4908 4909 4910 4911 4912 4913 4914 4915 4916 4917 4918 4919 4920 4921 4922 4923 4924 4925 
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min 10)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Tadeusz Fiszbach, Olga Krzyżanowska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dzień dobry. Proszę o zajmowanie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#MikołajKozakiewicz">Na sekretarzy powołuję posłów Stefana Mleczkę i Adama Grabowieckiego.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Stefan Mleczko.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół 60 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#MikołajKozakiewicz">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny posiedzenia został posłankom i posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#MikołajKozakiewicz">Przypominam, że Sejm na poprzednim, 60 posiedzeniu nie zakończył pierwszego czytania projektu uchwały o przeprowadzeniu referendum ogólnokrajowego w sprawie drugiej izby parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję, że Komisja Polityki Społecznej, Komisja Zdrowia oraz Komisja Ustawodawcza przedłożyły sprawozdanie o projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy. W związku z tym Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje dodanie nowych punktów 2 i 11 porządku dziennego w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#MikołajKozakiewicz">„2. Pierwsze czytanie poselskiego projektu uchwały o przeprowadzeniu referendum ogólnokrajowego w sprawie drugiej izby parlamentu (druk nr 867). Kontynuacja.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#MikołajKozakiewicz">11. Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej, Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy (druki nr 785 i 872)”.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#MikołajKozakiewicz">Odpowiedniej zmianie ulegną oznaczenia pozostałych punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje, aby po wysłuchaniu w punkcie pierwszym informacji wiceprezesa Rady Ministrów Leszka Balcerowicza, przewidywaną w tym punkcie dyskusję Sejm przeprowadził jutro, w piątek, w drugim dniu posiedzenia, ze względu na to, że w formie pisemnej w dniu dzisiejszym doręczylibyśmy posłom tekst informacji, drukując go natychmiast po przemówieniu. Przyjęcie tego trybu postępowania stworzy klubom i poszczególnym posłom lepsze warunki do przygotowania wystąpień.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu proponuje również, aby Sejm, na podstawie art. 46 regulaminu Sejmu, przystąpił do rozpatrzenia na obecnym posiedzeniu tych punktów porządku dziennego, do których druki zostały doręczone w terminie późniejszym, niż to przewiduje art. 43 regulaminu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego oraz przebiegu posiedzenia? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#WojciechZarzycki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wojciech Zarzycki — PSL. Zwracam się do Wysokiej Izby o wprowadzenie w dniu dzisiejszym punktu, który by mówił o sprawozdaniu Nadzwyczajnej Komisji do zbadania afery alkoholowej, której skutki miały i mają duże znaczenie dla bardzo złej sytuacji wsi, rolnictwa, przemysłu rolno-spożywczego, budżetu państwa. Myślę, że z racji tego, że w dzisiejszym porządku obrad mamy informacje rządu o aktualnej sytuacji gospodarczej i zamierzeniach polityki gospodarczej na 1991 r., rozpatrzenie i przyjęcie tego punktu, który proponuję, byłoby zasadne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję. Pani poseł Wiesława Ziółkowska, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#WiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Wnoszę w imieniu członków Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej o uzupełnienie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia o punkt powołujący komisję nadzwyczajną o doraźnym charakterze, czyli funkcjonującą w trakcie aktualnej sesji sejmowej, której celem byłoby zebranie wniosków z debaty gospodarczej oraz przygotowanie dla Wysokiej Izby uchwały, która kończyłaby debatę gospodarczą w trakcie bieżącej sesji.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#WiesławaZiółkowska">Nie podzielamy opinii, aby właściwe było jedno z dwóch możliwych do przewidzenia rozwiązań, a mianowicie rozwiązanie polegające na tym, że Wysoka Izba rozpoczyna debatę gospodarczą jutro, następnie ją przerywa, kieruje materiały do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, następnie ta komisja opracowuje projekt uchwały i wracamy po paru dniach, na następnej sesji na przykład, do debaty na tematy gospodarcze nad tą uchwałą.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#WiesławaZiółkowska">Nie podzielamy również opinii, że właściwe byłoby rozwiązanie takie, że Wysoka Izba kończy tę debatę niczym, czyli nieco lapidarnie określając, zrealizuje się takie stare polskie powiedzenie: „psy szczekają, karawana jedzie dalej”. Uważamy, że każda debata, w każdym innym miejscu poza parlamentem może się tak kończyć — zresztą mieliśmy do czynienia w niezbyt odległej przeszłości, jak również w odległej przeszłości z licznymi naradami, które właśnie tak się kończyły, kończyły się niczym — tylko nie w Sejmie, ponieważ my w Sejmie mamy instrumenty prawne i musimy z nich korzystać.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#WiesławaZiółkowska">Uważamy natomiast, że materia, która będzie przedmiotem debaty jest bardzo rozległa — od przemysłu, przez mieszkalnictwo, do rolnictwa. W związku z tym trudno, żeby jedna komisja była właściwa w krótkim czasie do opracowania projektu uchwały. To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#WiesławaZiółkowska">Po drugie, materia będąca przedmiotem debaty jest Wysokiej Izbie znana. Otrzymaliśmy na początku maja sprawozdania z realizacji uchwał sejmowych. Dotyczyły one sytuacji gospodarczej za I kwartał i budżetu. Znane są wyniki badań GUS za 4 miesiące sytuacji gospodarczej, znana jest bardzo pesymistyczna prognoza Centralnego Urzędu Planowania. I wreszcie otrzymaliśmy 17 maja br. materiał określający zamierzenia rządu w zakresie restrukturyzacji gospodarki. Nie oceniając tego materiału, jak również wcześniejszych materiałów, trzeba sobie jasno powiedzieć, że to jest to, na co ten rząd stać.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#WiesławaZiółkowska">Nie podzielamy również opinii, aby właściwe było rozwiązanie, które znane jest nie tylko w kuluarach, a mianowicie żeby doprowadzić do zmiany rządu. W tej chwili jakakolwiek zmiana w rządzie, czy rządu, na 4 miesiące przed nowymi wyborami, nie byłaby zupełnie właściwa.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#WiesławaZiółkowska">Uważamy natomiast, że w aktualnej sytuacji społecznej i gospodarczej debata sejmowa musi się kończyć konkretną uchwałą sejmową.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#MikołajKozakiewicz">Pani poseł, przepraszam, uważam, że pani wykracza poza sprawy porządku dziennego, pani wygłasza expose.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#WiesławaZiółkowska">Już kończę, panie marszałku.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#WiesławaZiółkowska">Uważamy bowiem, że w im mniejszym zakresie konkretna debata zakończy się konkretnymi uchwaleniami Wysokiej Izby, w tym większym stopniu grozi to ryzykiem, że rozstrzygnięcia będą zapadały poza Wysoką Izbą, co może grozić załamaniem procesu reform. Dziękuję bardzo i przepraszam za przedłużenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#MikołajKozakiewicz">Sądzę, że pani wystąpienie wykroczyło poza punkt porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#MariaSielickaGracka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zwracam się w imieniu Komisji Zdrowia o umieszczenie w porządku obrad krótkiego sprawozdania ministra zdrowia i opieki społecznej o stanie finansowym służby zdrowia. Prosimy o krótką informację. Może to być dziś, może to być jutro.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo, poseł Bugaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#RyszardBugaj">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym zgłosić przeciwny wniosek do tego, który przedstawiła pani poseł Ziółkowska. Myślę, że procedura, którą proponuje pani poseł Ziółkowska, zmierza w prostej linii właśnie do tego, żeby ta debata zakończyła się niczym. Nie można w ciągu jednego dnia całej tej procedury wykonać, pomijając już to, że samo powołanie komisji nadzwyczajnej — nie jestem przeciwny samej zasadzie takiego powołania — musiałoby nam zająć, jak sądzę, jeden dzień. Wymaga to uzgodnień klubowych, wymaga wyborów, druków etc.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#RyszardBugaj">Wydaje mi się także, że nadal byłoby rzeczą pożyteczną, by komisja, która będzie pracować nad ewentualnym projektem uchwały dla Izby, mogła w sposób spokojny uzyskać pewne informacje dodatkowe. Osobiście mam ogromny niedosyt informacji, dotyczących na przykład sytuacji budżetu państwa. Proponowałbym, by jednak wniosek Konwentu Seniorów Izba przyjęła i w takim trybie pracowała.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#TadeuszKowalczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zwracam się do pana marszałka w następującej sprawie. Przed chwilą słyszeliśmy, jak posłanka Ziółkowska porównała Wysoką Izbę do psów, które szczekają na rząd — w domyśle.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#TadeuszKowalczyk">Prosiłbym pana marszałka, aby przy tego typu wypowiedziach interweniować z miejsca, bo po prostu w sali sejmowej często dochodzi do określeń, które nie licują z tym miejscem.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#komentarz">(Głos z sali: Ad vocem, proszę.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, poseł Cimoszewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Z przykrością stwierdzam, że wniosek złożony przez kolegę z Klubu Poselskiego PSL jest niemożliwy do zrealizowania, ponieważ sprawozdanie komisji badającej sprawę alkoholu nie jest jeszcze gotowe. Półtora miesiąca temu komisja ta zebrała się na, w swoim zamiarze, ostatnim posiedzeniu, kiedy chcieliśmy takie sprawozdanie ostatecznie przyjąć, niestety, obszerność materiału będącego podstawą naszego sprawozdania uniemożliwiła nam, mimo dwudniowego posiedzenia, przyjęcie tego sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Późniejszy rytm prac Sejmu, cotygodniowe posiedzenia Sejmu uniemożliwiły odbycie posiedzenia tej komisji. Jest ono wyznaczone na wtorek w przyszłym tygodniu i mam nadzieję, że po tym posiedzeniu będę mógł — w imieniu tych komisji przedstawić sprawozdanie Wysokiej Izbie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję. Czy możemy uważać dyskusję za zakończoną?</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#MikołajKozakiewicz">Sprawa sprawozdania Nadzwyczajnej Komisji do zbadania afery alkoholowej została wyjaśniona w oświadczeniu posła Cimoszewicza. Chcę stwierdzić, że wniosek Komisji Zdrowia o specjalną informację ministra zdrowia na temat sytuacji finansowej służby zdrowia całkowicie zmieści się w ramach debaty parlamentarnej, którą będziemy mieli, bo nie wyobrażam sobie, żeby w informacji nie były w ogóle wspomniane problemy służby zdrowia, nawet jeśli nie zostałyby wspomniane, to zawsze jest możliwość zwrócenia się bezpośrednio do ministra zdrowia o odpowiedź. W tej debacie będzie udzielał odpowiedzi nie tylko wicepremier Balcerowicz, ale także i inni ministrowie. Proponowałbym w związku z tym, żeby nie rozszerzać porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#MikołajKozakiewicz">Sprawa powołania nadzwyczajnej komisji, wydaje mi się, nierealistyczna z powodów, o których mówił poseł Bugaj, ale jeżeli pani posłanka upiera się przy swoim wniosku, to będę musiał poddać go pod głosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#WiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! To nie jest tylko mój wniosek. To jest wniosek mojego klubu i do zaprezentowania jego zostałam zobowiązana. Moje wystąpienie było tak długie, ponieważ oczekiwałam tego, że Wysoka Izba może różnie reagować i chciałam argumentować, dlaczego uważam, że powinna być taka komisja powołana. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#MikołajKozakiewicz">Przegłosujemy wniosek posłanki Ziółkowskiej.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest za wnioskiem o powołanie komisji nadzwyczajnej do opracowania uchwały Sejmu w sprawie aktualnej sytuacji gospodarcze i, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (49) Kto jest przeciw? (136) Kto się wstrzymał od głosowania? (79) Izba nie przyjęła wniosku.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#MikołajKozakiewicz">Jeśli chodzi o te psy, które szczekają, a karawana jedzie dalej, tego nie odebrałem w tym sensie, żeby było to porównanie Sejmu do psów, dlatego nie reagowałem.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#komentarz">(Oklaski,</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#komentarz">(Wesołość na sali).</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#MikołajKozakiewicz">Jest to po prostu obiegowe przysłowie. Tylko wyjaśniam: marszałek powinien rzeczywiście interweniować, kiedy wypowiedzi przekraczają granice przyzwoitości, ale poza potocznymi zwrotami. Tak, że proszę posła o przyjęcie tego wyjaśnienia.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#MikołajKozakiewicz">Uważam zatem, że przedstawiony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny Sejm zatwierdził. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#MariaSielickaGracka">Panie Marszałku! Chciałabym tylko spytać, czy dobrze rozumiem, że informacja ministra zdrowia znajdzie się w porządku dziennym?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#MikołajKozakiewicz">Pani postawi na pewno pytanie w debacie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#MariaSielickaGracka">Czy to pytanie może być przedstawione teraz?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#MikołajKozakiewicz">Pani raczej już je postawiła.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#komentarz">(Poseł Maria Sielicka-Gracka: Dziękuję)</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#MikołajKozakiewicz">Już powiedziałem tę formułę o przyjęciu porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 1 porządku dziennego: Informacja rządu o aktualnej sytuacji gospodarczej i założeniach polityki gospodarczej na 1991 r. (druki nr 847, 848 i 870).</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów, ministra finansów Leszka Balcerowicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#LeszekBalcerowicz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przemiany ustrojowe polskiej gospodarki ponownie znalazły się w bardzo trudnym momencie. Być może przełomowym.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#LeszekBalcerowicz">Z jednej strony, spiętrzenie problemów ekonomicznych, spośród których zasadnicze wiążą się z krachem systemu gospodarczego w Europie Wschodniej, a zwłaszcza gwałtownym załamaniem naszego eksportu na rynek radziecki. Z drugiej zaś strony, objawy gorączki przedwyborczej, w której problemy gospodarcze stają się obiektem przetargów publicznych i politycznych, a także podsycają konflikty grupowych interesów. Splot tych czynników stawia na porządku dnia dramatyczną alternatywę:</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#LeszekBalcerowicz">— czy pójdziemy nadal obraną drogą ku lepszej gospodarce, zapewniającej rozwój kraju i godne życie społeczeństwa,</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#LeszekBalcerowicz">— czy też, zaprzepaścimy to, co z takim trudem zostało osiągnięte, i powrócimy do wyścigu płac i cen, i chaosu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#LeszekBalcerowicz">Wierzę, że mamy jedną odpowiedź, że nikt świadomie nie igra ze zbiorową szansą i z ludzkimi oczekiwaniami. Mam nadzieję, że zachowaliśmy tę niezłomną siłę wspólnego pokonywania trudności, za którą świat nas dotychczas podziwiał.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#LeszekBalcerowicz">Wysoka Izbo! Pragnę przede wszystkim poświęcić uwagę sytuacji gospodarczej. Chcę również w skrócie, bowiem przedłożono Wysokiej Izbie obszerny materiał, omówić zamierzenia rządu, które — jak powiedziałem — w formie obszernego materiału zostały Wysokiemu Sejmowi przedłożone w ubiegłym tygodniu, a także związane z nimi propozycje legislacji.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#LeszekBalcerowicz">Obecnej sytuacji gospodarczej nie można rozpatrywać w oderwaniu od procesów, jakie występowały w całej, trwającej prawie półtora roku, realizacji przemian gospodarczych. Nie można także zapominać o stanie gospodarki w momencie podejmowania tych zmian. Załamanie gospodarcze w drugiej połowie 1989 roku, galopująca inflacja oraz całe, niemal 50-letnie, doświadczenie życia w niesprawnym systemie gospodarczym przemawiało za koniecznością przełomowych zmian.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#LeszekBalcerowicz">Załamanie wystąpiło na długo przed rozpoczęciem zmian ustrojowych w 1989 roku. Zmiany te obnażyły fikcję, w jakiej żyliśmy do tamtej chwili. Ujawnił się rzeczywisty stan gospodarki: dewastacja środowiska, zbędna produkcja, a także utajone bezrobocie, które w warunkach konfrontacji z rynkiem, przestało być utajonym i stało się widocznym dla wszystkich problemem. Jesienią 1989 roku, skupiając się na działaniach na rzecz przyszłości, nie dokonaliśmy pełnej inwentaryzacji problemów odziedziczonych po latach marnotrawnego systemu. Przypomnijmy, że wtedy stanęliśmy przed dylematem: czy próbować przeprowadzać reformy instytucjonalne, tolerując galopującą inflację zjawisko, które nie występowało w takim natężeniu nigdy przedtem w naszej powojenne; historii, czy też podjąć z nią jak najszybciej; walkę, rozpoczynając jednocześnie budowę nowego ustroju gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#LeszekBalcerowicz">Pierwszy wariant uznaliśmy za zdecydowanie gorszy. Galopująca inflacja zniweczyłaby bowiem każdą próbę głębszej zmiany systemu gospodarczego. Wrosłaby ona ponadto w strukturę psychiczną i instytucjonalną społeczeństwa, co ogromnie utrudniłoby jej pokonanie w przyszłości. Wybraliśmy więc strategię jednoczesnej stabilizacji gospodarki przemian ustrojowych. Zdawaliśmy sobie sprawę z tego, że jest ona bardzo trudna pionierska. Trzeba tę strategię porównywał jednak ze skutkami wyboru pierwszego wariantu, który by nie dawał żadnej nadziei.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#LeszekBalcerowicz">Oderwijmy się na moment od napięć bieżącej chwili i spróbujmy spojrzeć na przebyte drogę. Obok stłumienia wysokiej inflacji i zapełnienia półek sklepowych, utworzyliśmy w pełni już niemal działający mechanizm wolnego rynku towarów i usług, na którym koszty i ceny są prawdziwe. To sprawia, że decyzje gospodarcze mogą być podejmowane na podstawie daleko lepszej informacji o rzeczywistych możliwościach różnych dziedzin. Mamy prawdziwy, wymienialny pieniądz, gospodarkę otwartą na świat, szerokie pole do przedsiębiorczości: rozwija się bankowość, są już zalążki rynku kapitałowego. Wielkim wspólnym wysiłkiem Sejmu i rządu stworzono zręby prawne nowego ustroju gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#LeszekBalcerowicz">W uznaniu tych wyników uzyskaliśmy redukcję zadłużenia wzmacniającą wiarygodność naszej gospodarki i otwierającą możliwość do pływu do niej kapitału zagranicznego. Tej bezprecedensowy krok stanowi wyraz uznania rządów Zachodu dla dotychczasowych osiągnięć Polski. Pamiętajmy, że zapowiedzią na redukcja dalszej części naszego długu nastąpi, gdy wytrwamy na zasadniczej drodze przemian.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#LeszekBalcerowicz">Pomimo tych wyników, wiemy wszyscy że sytuacja gospodarcza jest trudna, trudniej sza niż zakładaliśmy kilka miesięcy temu Podstawowym problemem, jest spadek produkcji przemysłowej. Zjawisko to jest przedmiotem naszej szczególnej uwagi i w żadnej mierze go nie bagatelizujemy. Jego trwałemu przezwyciężeniu służy cały przedłożony Wysokiej Izbie pakiet przedsięwzięć rządu.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#LeszekBalcerowicz">W dyskusjach o gospodarce często formułuje się zarzut o ciągłej, nadmiernej restrykcyjności programu stabilizacji. Na tym tle twierdzi się niekiedy, że można by uzyskać szybki wzrost produkcji przez proste zniesienie rygorów polityki gospodarczej. Z takim stanowiskiem nie można się zgodzić. Nie można bowiem kupić sobie trwałego, zdrowego rozwoju za cenę wysokiej i rosnącej inflacji. Realnych problemów nie rozwiązuje się przez proste wpuszczenie do gospodarki rosnących mas pieniądza. Uporać się z nimi można jedynie przez sięganie do korzeni problemów — do przekształceń w ustroju gospodarczym i związaną z nimi powszechną, trudną poprawą gospodarności.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#LeszekBalcerowicz">Jesteśmy raczej skłonni przyznać rację tym krytykom, którzy domagają się rygorystycznej polityki finansowej. Otóż w trzecim kwartale ub.r. doszło istotnie do pewnego rozluźnienia polityki makroekonomicznej. Splotło się to z późniejszym potężnym zewnętrznym impulsem inflacyjnym w formie wzrostu cen paliw na rynku światowym oraz z atmosferą podwyższonych oczekiwań płacowych, jakie zaistniały, jak wiemy, w toku przedwyborczej kampanii w drugiej połowie ub.r. Łącznym efektem tych zjawisk był wzmożony ruch płac i cen. Sytuację tę zaostrzyło później drastyczne załamanie się naszego eksportu na rynek wschodni.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#LeszekBalcerowicz">Pragnę zwrócić uwagę na fakt, że spadek produkcji wystąpił we wszystkich krajach dawnego bloku wschodniego, bez względu na to, czy i jakie podjęły one reformy. Recesja w krajach, które są również na drodze reform, a mianowicie w Czechosłowacji i na Węgrzech, ma silną tendencję rosnącą, a wedle prognoz międzynarodowych skumulowany spadek produkcji i dochodu narodowego w tych krajach najprawdopodobniej nie będzie mniejszy w ciągu trzech lat niż w naszym kraju. Dramatyczna sytuacja występuje, jak wiemy, na terenie dawnej NRD, gdzie recesja i bezrobocie osiągnęły najwyższe wskaźniki. Nie jest przy tym prawdziwa lansowana czasem teza, że świadczy to o generalnej błędności radykalnych programów naprawy gospodarki. Główną bowiem przyczyną problemów gospodarczych Niemiec Wschodnich był obrany na początku kurs przeliczeniowy walut oraz późniejsza ekspansja płac. Dało to w rezultacie podwyżkę kosztów i lawinowe bankructwa. Nam udało się uniknąć tego błędu, dzięki właściwemu kształtowaniu podstawowych relacji ekonomicznych w samym punkcie startu oraz zastosowaniu trudnej, antyinflacyjnej polityki płac. Z gorzkiej lekcji, jaka stała się udziałem Wschodnich Niemiec, powinniśmy umieć wyciągnąć także naukę dla siebie. Tylko przez utrzymywanie w twardych ryzach kosztów, w tym również płacowych, możliwe jest nadanie przedsiębiorstwom, a w konsekwencji całej gospodarce, niezbędnej konkurencyjności otwierającej przed nią rynki światowe, a przez to dynamizującej gospodarkę i umożliwiającej tworzenie nowych miejsc pracy.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#LeszekBalcerowicz">Trudności restrukturyzacji, które dostrzegamy — dostrzegamy realne problemy i dramaty ludzkie — nie mogą być pretekstem do rezygnacji ze stabilnej gospodarki i wystawiania na szwank wszystkiego, co do tej pory osiągnęliśmy. Warunki stabilizacji muszą być utrzymane, zwłaszcza teraz, kiedy za nasz pieniądz jest już co kupić i warto pracować, by go zarabiać.</u>
          <u xml:id="u-23.16" who="#LeszekBalcerowicz">W sprawie recesji i jej społecznych następstw, spadku poziomu płacy realnej i bezrobocia, chciałbym tu jeszcze sformułować jedną uwagę. Jestem jak najdalszy od niedoceniania faktu, że duża część naszego społeczeństwa cierpi materialny niedostatek, stoi wobec groźby utraty pracy, doznaje lęku o przyszłość. Fakty te pozostają w centrum uwagi rządu, który w ramach ograniczonych społecznych środków — bowiem rząd nie ma własnych środków, rząd korzysta ze środków, które zabiera społeczeństwu w formie rozmaitych podatków — robi co może, żeby te dolegliwości społeczne łagodzić. Ale jest też i druga strona tego zjawiska.</u>
          <u xml:id="u-23.17" who="#LeszekBalcerowicz">Po pierwsze, spora część zaniechanej wskutek trudności rynkowych produkcji, to produkcja w pewnym sensie niechciana, nieodpowiednia, zużywająca materiały i pracę ludzką, a nie zaspokajająca rzeczywistych potrzeb wyrażających się na prawdziwym rynku. Pozbycie się jej jest w pewnym sensie uwolnieniem się od balastu. Odnotowaliśmy na przykład w przeszłości ogromne urobki węgla, bez informowania ile w nim było kamienia. Transport publiczny szczycił się rosnącymi przewozami, które w znacznej części wynikały z braku dbałości o koszty i bezsensownych przepisów. Dzięki prawdziwym cenom pozwalającym na ocenę rzeczywistych społecznych kosztów ograniczone zasoby mogą być teraz mądrzej i lepiej wykorzystywane.</u>
          <u xml:id="u-23.18" who="#LeszekBalcerowicz">Pragnę również zwrócić uwagę na to, że rewolucja, jaka dokonała się w handlu i na rynku w ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy, jest nie tylko czynnikiem lepszej sytuacji materialnej ludzi działających w tym sektorze, ale także czynnikiem poprawy jakości życia wszystkich konsumentów. Wystarczy cofnąć się myślą do warunków, w jakich dokonywaliśmy zakupów niespełna 2 lata temu. Zmiany te nie są w pełni uwidocznione w danych statystycznych. System statystyki jest w trakcie dostosowywania się do nowej rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-23.19" who="#LeszekBalcerowicz">Wysoka Izbo! Trudniejsze jednak niż przewidywano warunki, jakie zaistniały w naszej gospodarce, znalazły swoje odbicie w finansach publicznych. W I kwartale br. Osiągnięto dochody o około 15% niższe niż planowano.</u>
          <u xml:id="u-23.20" who="#LeszekBalcerowicz">Odchylenie to dotyczy głównie wpływów z podatku dochodowego od przedsiębiorstw państwowych. Nie zdołały tej luki zrekompensować większe niż planowano wpływy m.in. z podatków od sektora prywatnego, ceł i z zysku NBP.</u>
          <u xml:id="u-23.21" who="#LeszekBalcerowicz">Reakcją na niższe niż przyjęto w ustawie budżetowej tempo wpływu dochodów do budżetu musiało być dostosowanie wydatków do istniejących możliwości ich pokrycia. W efekcie obserwowany w marcu i w I połowie kwietnia proces narastania deficytu budżetowego został powstrzymany. Dodam tu, że wedle pierwotnych przewidywań miał wystąpić deficyt również w I połowie roku ze względu na rozkład dochodów w I i II połowie roku. Faktyczny deficyt okazał się jednak większy od planowanego. Nowo wprowadzony tryb wykonywania budżetu pozwoli jednakże na utrzymanie bieżącej kontroli stanu finansów publicznych. Rząd zamierza wykorzystać uprawnienia przyznane w ustawie budżetowej do bieżącego dostosowywania rozmiarów dochodów i wydatków budżetu, przestrzegając przy tym ściśle ustalonego trybu informowania Sejmu i Senatu o podejmowanych działaniach. Podkreślić przy tym należy, że dostosowanie wydatków nie będzie dotyczyć środków na osłonę socjalną dla najsłabszych, a także, że pilnie analizujemy sytuację finansową szpitali.</u>
          <u xml:id="u-23.22" who="#LeszekBalcerowicz">Rząd rozpatrzył 16 maja br. zestaw przedsięwzięć, których celem jest głębsza racjonalizacja wydatków budżetowych oraz usprawnienia po stronie dochodów. Zostały one opisane w materiale przedłożonym Wysokiej Izbie oraz w odpowiednich projektach aktów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-23.23" who="#LeszekBalcerowicz">Do tych proponowanych kroków należą przede wszystkim: zaostrzenie kontroli realizacji inwestycji centralnych i dostosowanie środków finansowych do zaangażowania prac oraz zmiany W prawie celnym i usprawnienie poboru ceł, co zwiększy wpływy z tego źródła. Następuje także przyspieszenie rozliczeń likwidowanych funduszy celowych. Przygotowujemy przekształcanie niektórych jednostek budżetowych w samofinansujące się zakłady budżetowe wraz ze zmianą opłat za ich usługi. Poprawa gospodarki lekami, wprowadzenie opłat za pobyt w sanatoriach — to następne proponowane kroki.</u>
          <u xml:id="u-23.24" who="#LeszekBalcerowicz">Nie wykluczamy również wystąpienia do Wysokiej Izby z projektem zmian w ustawie budżetowej. Może to jednak nastąpić najwcześniej na początku II półrocza, gdy będą znane wyniki gospodarcze za pierwsze 6 miesięcy i będą wobec tego lepsze podstawy do projektowania ewentualnych zmian. Dodam jednak, że rząd nie będzie proponował znaczącego zwiększenia luki między wydatkami a dochodami. Nie można bowiem wydać więcej niż się zarabia. Ta prawda dotyczy nic tylko pojedynczej rodziny, ale i całego narodowego gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-23.25" who="#LeszekBalcerowicz">Panie i Panowie! Na tle występujących problemów gospodarczych nasiliła się, co jest zrozumiałe, krytyka programu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-23.26" who="#LeszekBalcerowicz">Jeden z głównych zarzutów dotyczy różnic między prognozami, jakie sporządzano dla potrzeb polityki gospodarczej i projektowania budżetu, a rzeczywistością. Istotnie, wystąpiły tu w niektórych punktach poważne różnice. Skupiając się na tych odchyleniach trzeba jednak dostrzegać warunki, w jakich przebiegała ta działalność. Przy pracach prowadzonych w szybkim tempie, w wielkim napięciu, pod ogromną presją ludzi i zdarzeń trudno uniknąć błędów w szacunkach i prognozach. Tym bardziej, gdy dotyczy to działań bez precedensu, gdy nie można się w pełni opierać na ścisłych modelach procesów gospodarczych, które zresztą zawodzą i w krajach o ustabilizowanym systemie gospodarczym, w warunkach, kiedy nie zmienia się podstawowych danych strukturalnych.</u>
          <u xml:id="u-23.27" who="#LeszekBalcerowicz">Opracowując założenia polityki gospodarczej i ustawę budżetową, byliśmy świadomi, że przedział nieokreśloności jest duży. Wynikała z tego możliwość wystąpienia różnych scenariuszy, a w tym także zawierającego mniej pomyślny przebieg procesów gospodarczych niż ten, który przyjęto w założeniach.</u>
          <u xml:id="u-23.28" who="#LeszekBalcerowicz">Dlatego też przedkładając Wysokiej Izbie założenia polityki gospodarczo-społecznej na rok bieżący stwierdziliśmy: „Nie można jednak wykluczyć innego scenariusza rozwoju sytuacji. Głęboki spadek popytu w I obszarze płatniczym, ograniczona skuteczność działań promujących eksport, brak możliwości zbytu na innych rynkach wyrobów dotychczas eksportowanych na rynki I obszaru, a także wolne, zachowawcze reakcje dostosowawcze przedsiębiorstw oraz ich ograniczone zainteresowanie inwestycjami, przy utrzymywaniu się zagrożeń zewnętrznych, mogą doprowadzić do stagnacji, a nawet dalszego spadku produkcji i dochodu narodowego”.</u>
          <u xml:id="u-23.29" who="#LeszekBalcerowicz">Wydarzenia potoczyły się wedle tego trudniejszego scenariusza. W odpowiedzi na ów niepomyślny splot zdarzeń, podjęliśmy prace, których wyniki zaprezentowano w materiale przedłożonym Wysokiemu Sejmowi, i które w wielkim skrócie scharakteryzuję dzisiaj w dalszej części mego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-23.30" who="#LeszekBalcerowicz">Inny kierunek krytyki dotyczy kosztów społecznych programu gospodarczego. Mówi się niekiedy o zbyt słabej osłonie socjalnej. Jest oczywiste, że głębokie przemiany ustrojowe nie mogą się, niestety, obyć bez poważnych kosztów społecznych. Jesteśmy w pełni świadomi trudności materialnych wielu rodzin. Patrząc jednak z ogólnokrajowego punktu widzenia należy też stwierdzić, że nastąpił wzrost wydatków socjalnych, być może nawet ponad realne możliwości społeczeństwa, wyrażające się w budżecie państwa. Działając pod presją czasu popełniliśmy błędy w niektórych rozwiązaniach, jak np. w systemie zasiłków, kreujących spory zakres fikcyjnego bezrobocia. Błędy te korygujemy w przedłożonych już wcześniej poprawkach do ustawy o zatrudnieniu tak, aby ograniczony strumień społecznych przecież środków móc skierować na walkę z prawdziwym ubóstwem i wysokim strukturalnym bezrobociem. Na tych problemach będziemy koncentrować racjonalizowany system osłony socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-23.31" who="#LeszekBalcerowicz">Warto też pamiętać, że przeciętna emerytura i renta w 1989 r. wynosiła 48% przeciętnego wynagrodzenia, w 1990 r. — około 57%, a w I kwartale br. — około 65%. Realna wartość przeciętnej emerytury i renty w I kwartale tego roku była wyższa w porównaniu z analogicznym okresem ub.r. o około 29%.</u>
          <u xml:id="u-23.32" who="#LeszekBalcerowicz">W ciągu 2 lat realizacji niezwykle trudnego programu udało się zniwelować lukę między płacami sfery budżetowej i tzw. sfery produkcji materialnej, lukę, której usunięcia bezskutecznie domagały się w przeszłości ważne społecznie grupy zawodowe.</u>
          <u xml:id="u-23.33" who="#LeszekBalcerowicz">Panie i Panowie! Obecnie kluczowym punktem jest szybka przebudowa struktur gospodarczych, dostosowująca je do wymagań gospodarki rynkowej. Składa się na nią kompleks już realizowanych lub podejmowanych działań, których znaczenie i skutki wykraczać będą daleko poza rok obecny. Obecny rząd nie myśli bowiem tylko o najbliższej przyszłości. Proponowane działania opisane w przedłożonym Wysokiej Izbie materiale można podzielić na trzy podstawowe grupy.</u>
          <u xml:id="u-23.34" who="#LeszekBalcerowicz">Pierwsza z nich dotyczy racjonalizacji finansów publicznych. Zarysowałem ją przy omawianiu sytuacji budżetu.</u>
          <u xml:id="u-23.35" who="#LeszekBalcerowicz">Druga grupa przedsięwzięć dotyczy poprawy zewnętrznych warunków gospodarowania, otwierania rynków zbytu. Prowadzimy tu intensywne i trudne rozmowy z naszymi partnerami na Wschodzie oraz jesteśmy w toku negocjacji w kwestii stowarzyszenia z EWG. Chodzi tu m.in. o to, aby stworzyć możliwości nowej sprzedaży, nowe możliwości zbytu dla takich produktów, jak tekstylia, wyroby metalurgii i produkty rolne.</u>
          <u xml:id="u-23.36" who="#LeszekBalcerowicz">Trzeci kierunek to przedsięwzięcia instytucjonalne kształtujące warunki działania przedsiębiorstw i ich ustrój wewnętrzny.</u>
          <u xml:id="u-23.37" who="#LeszekBalcerowicz">Jak powiedziałem, szczegółowe omówienie tych trzech grup działań jest zawarte w przedłożonym Wysokiej Izbie w ubiegłym tygodniu dokumencie pod nazwą „Zamierzeni rządu w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki”. Tutaj chciałbym przypomnieć główne kierunki działań w ostatniej, najistotniejszej z wymienionych wyżej grup przedsięwzięć, to znaczy w dziedzinie przekształceń struktur instytucjonalnych gospodarki. Otóż tutaj można wyróżnić cztery kierunki działania:</u>
          <u xml:id="u-23.38" who="#LeszekBalcerowicz">Po pierwsze, przekształcenia przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-23.39" who="#LeszekBalcerowicz">Po drugie, zwiększanie napływu kapitału zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-23.40" who="#LeszekBalcerowicz">Po trzecie, umacnianie wymagań ekonomicznych wobec jednostek gospodarczych w celu poprawy ich funkcjonowania.</u>
          <u xml:id="u-23.41" who="#LeszekBalcerowicz">I po czwarte, program pomocy państwa dla ognisk szczególnie wysokiego bezrobocia. Ma on służyć wspieraniu inicjatyw lokalnych władz samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-23.42" who="#LeszekBalcerowicz">Pierwszy z tych kierunków, czyli program przekształceń przedsiębiorstw dotyczy trzech zasadniczych obszarów. Najpierw duże przedsiębiorstwa państwowe. Otóż w najbliższym czasie obejmie się komercjalizacją, czyli przekształceniem w spółki skarbu państwa, co najmniej 400 przedsiębiorstw, które następnie poddane będą prywatyzacji, w tym głównie prywatyzacji powszechnej z wykorzystaniem bonów kapitałowych i przy udziale tworzonych równolegle towarzystw wspólnego inwestowania. Plany w tym zakresie przedstawi niebawem Ministerstwo Przekształceń Własnościowych. Kontynuowana też będzie prywatyzacja kapitałowa w dotychczasowym indywidualnym trybie.</u>
          <u xml:id="u-23.43" who="#LeszekBalcerowicz">W następnych etapach, ale jeszcze w tym roku, pragniemy przeprowadzić komercjalizację dodatkowych 600 przedsiębiorstw, które będą sprywatyzowane w następnych latach, z podaniem przybliżonego kalendarza tego późniejszego przekształcenia. Operacja ta, mówię o operacji komercjalizacji, poprawi, w naszym przekonaniu, zdolności dostosowawcze przedsiębiorstw państwowych. Towarzyszyć jej będzie umocnienie pozycji kadry zarządzającej, stabilizujące jej sytuację i motywujące do lepszego kierowania dzięki odpowiednio sformułowanym kontraktom menadżerskim. Nie wykluczamy przy tym obecnie jeszcze szerszego, niż wskazałem, zakresu przekształcenia przedsiębiorstw w spółki skarbu państwa. Wymaga to jednak, powiedziałbym, dalszej dyskusji społecznej, pilnej dyskusji społecznej.</u>
          <u xml:id="u-23.44" who="#LeszekBalcerowicz">Wobec przedsiębiorstw małych i średnich Ministerstwo Przekształceń Własnościowych we współdziałaniu z innymi ogniwami administracji rządowej stworzy system szybkiej sprzedaży w drodze przetargu, oparty na uproszczonych zasadach wyceny majątku. Na to pragniemy położyć zasadniczy nacisk. Nie będziemy jednak rezygnować z dotychczasowych form prywatyzacji drobniejszych przedsiębiorstw, w tym również leasingów, którym ostatnio złagodzono obciążenia z tytułu opłaty dodatkowej.</u>
          <u xml:id="u-23.45" who="#LeszekBalcerowicz">Zwiększymy również tempo przekształceń polegające na podziale przedsiębiorstw lub wyłączeniu z nich części majątku tak, aby trafiał on do lepszego gospodarza. Tutaj wprowadzamy niezbędne uproszczenia przepisów.</u>
          <u xml:id="u-23.46" who="#LeszekBalcerowicz">Ważną rolę przypisujemy inwestycjom zagranicznym. Bez zwiększonego napływu środków z innych krajów nie sposób osiągnąć rozmiarów inwestycji oraz dostępu do nowych technologii i metod zarządzania, jakie są niezbędne dla likwidacji zacofania polskiej gospodarki. Stąd taką wagę przywiązujemy do złożonego Wysokiej Izbie i będącego przedmiotem intensywnych prac, projektu ustawy o spółkach z udziałem kapitału zagranicznego. Rozwijamy też działania promocyjne na rzecz przyciągania poważnych zagranicznych inwestorów.</u>
          <u xml:id="u-23.47" who="#LeszekBalcerowicz">Trzeba jednak pamiętać, że takie działania nie zastąpią obrazu Polski jako kraju utrzymującego się na twardej drodze reform, stabilnego politycznie, nie poddającego się ksenofobii widzącej wszędzie spisek wrogich sił.</u>
          <u xml:id="u-23.48" who="#LeszekBalcerowicz">Dopełnieniem działań na rzecz przekształceń wewnętrznego ustroju przedsiębiorstw są warunki umacniające wymagania ekonomiczne wobec jednostek gospodarczych. Zmiany w produkcji: wzrost wydajności, niższe koszty, poprawa jakości, wymagają konkretnych działań, inicjatywy i porządnej, dobrze zorganizowanej pracy. Postęp w tej dziedzinie nie jest możliwy bez zachowania presji twardych wymagań finansowych oraz wzmacniania konkurencji przez ostrzejszą politykę antymonopolową. Temu ostatniemu służy nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, jaką przedkładamy Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-23.49" who="#LeszekBalcerowicz">Wiara, że odejście od tych zasad może usunąć problemy, z jakimi boryka się obecnie gospodarka, byłaby wiarą w to, że papier, na którym drukuje się pieniądz, może zastąpić porządna i dobrze zorganizowaną pracę, energię i ludzką inicjatywę.</u>
          <u xml:id="u-23.50" who="#LeszekBalcerowicz">Umocnienie wymagań wobec przedsiębiorstw polegać też będzie na umocnieniu nadzoru bankowego w celu ograniczenia zjawiska kredytowania przez banki przedsiębiorstw nie rokujących nadziei na poprawę wyników. Wyzwolone w ten sposób środki będą mogły służyć finansowaniu rozwoju nowych, obiecujących dziedzin i jednostek gospodarczych. Temu celowi przesuwania ograniczonych społecznych środków ku lepszym zastosowaniom, ku lepszym gospodarzom służy też uproszczenie procedur likwidacyjnych i bardziej zdecydowane działanie organów założycielskich.</u>
          <u xml:id="u-23.51" who="#LeszekBalcerowicz">Wysoka Izbo! Zwiększając tempo przemian strukturalnych, rząd jest w pełni świadom, że nie zawsze możliwe jest płynne zastępowanie tego, co usuwa się z życia gospodarczego przez nowe formy aktywności. Dlatego ważną częścią całego programu restrukturyzacji jest pomoc dla ognisk szczególnie wysokiego strukturalnego bezrobocia. Myślą przewodnią tych działań jest finansowe i organizacyjne wsparcie dla lokalnych inicjatyw samorządów. Opracowany został wykaz gmin zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem. Na tych ogniskach wysokiego bezrobocia skupiamy działanie specjalnych instrumentów, takich jak na przykład ulgi podatkowe w postaci przyspieszonej amortyzacji i ulgi w projektowanej, przedłożonej Wysokiemu Sejmowi ustawie o inwestycjach zagranicznych oraz działania instytucji stworzonych wcześniej z myślą o wspieraniu zmian strukturalnych oraz przedsiębiorczości. Mam tu na myśli takie organizacje, jak Polski Bank Rozwoju, jak Agencja Rozwoju Przemysłu czy też Fundusz Pracy. Część tych instytucji uzyska w najbliższym czasie wsparcie z funduszy Banku Światowego. Zwiększą się wobec tego ich możliwości działania.</u>
          <u xml:id="u-23.52" who="#LeszekBalcerowicz">Wysoki Sejmie! Rząd jest zdecydowany wprowadzać w życie przedłożone Wysokiej Izbie zamierzenia szybko i z pełną konsekwencją. Aby mogło to nastąpić niezbędne jest jednak szybkie uchwalenie pakietu zmian prawnych, które stanowić będą podstawę realizacji tych zamierzeń. Jego pierwszą część stanowią projekty już wcześniej złożone Wysokiej Izbie i będące w trakcie rozpatrywania. Przypomnę, że chodzi tutaj o takie projekty ustaw, które dotyczą inwestycji zagranicznych, ustawy o zmianie Prawa bankowego i Narodowego Banku Polskiego, a także trudne, ale niezbędne projekty ustaw dotyczące zasad odpłatności za leki i artykuły sanitarne. Dodam też, że zasadnicze znaczenie dla finansów publicznych w przyszłym roku mają dwie ustawy podatkowe, fundamentalnie modernizujące nasz system podatkowy.</u>
          <u xml:id="u-23.53" who="#LeszekBalcerowicz">Oprócz tego rząd przedkłada projekty nowelizacji ustawy Prawo celne, nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, ustawy o oprocentowaniu kapitału w jednoosobowych spółkach skarbu państwa, nowelizacji ustawy o terenowych organach rządowej administracji ogólnej, ustawy o wprowadzeniu odpłatności za koszty wyżywienia i zakwaterowania w sanatoriach uzdrowiskowych, nowelizacji ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy.</u>
          <u xml:id="u-23.54" who="#LeszekBalcerowicz">Zdaję sobie w pełni sprawę z wielkiego obciążenia Wysokiej Izby. Pragnę jednak przypomnieć klimat wspólnej, wytężonej pracy w grudniu 1989 r. nad pierwszym pakietem ustaw programu gospodarczego. Sądzę, że obecna potrzeba jest równie nagląca.</u>
          <u xml:id="u-23.55" who="#LeszekBalcerowicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jesteśmy przekonani, że przy zachowaniu twardych, niezbędnych wymagań polityki stabilizacyjnej i rzetelnej realizacji przedłożonych zamierzeń — dokonamy przekształceń gospodarki, które umożliwią jej przejście do fazy rozwoju. Spiętrzenie trudności zewnętrznych i wewnętrznych może jedynie zwolnić marsz ku rozwojowi, ale nie jest w stanie go zatrzymać, jeżeli sami nie zniweczymy tego, co zostało osiągnięte.</u>
          <u xml:id="u-23.56" who="#LeszekBalcerowicz">Najważniejsze w naszej gospodarce jest to, że znajduje się ona na właściwych torach. Zostały zbudowane podstawowe mechanizmy rynku, a dzięki redukcji długów i korzystnym kontaktom zagranicznym mamy możliwości większego zasilania z zewnątrz. To jest duża szansa. Polska znalazła się w czołówce przemian ustrojowych wśród krajów Europy Środkowo-Wschodniej i może w ciągu kilku lat osiągnąć postęp na drodze trwałego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-23.57" who="#LeszekBalcerowicz">Trzeba jednak powiedzieć wyraźnie, że nie unikniemy trudu przemian. Restrukturyzacja gospodarki jest kosztowna i bolesna. Dzięki niej jednak, w ramach nowego ustroju wyzwala się ludzka energia, prężność i lepiej zorganizowana praca, zabudowując nowe obszary aktywności w gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-23.58" who="#LeszekBalcerowicz">Mamy szansę na sukces, ale to tylko szansa. Jedną z przeszkód do pokonania jest niesprzyjająca trudnym decyzjom atmosfera polityczna. Związek gospodarki z polityką jest wyraźny jak nigdy dotąd — i niestety, dzisiaj dla kraju raczej niekorzystny.</u>
          <u xml:id="u-23.59" who="#LeszekBalcerowicz">Jest oczywiste, że wiele grup społecznych, ponosząc koszty przekształceń ustrojowych, odczuwa lęk i niepokój, a każdy niemal chciałby odszkodowania za przeszłość. Ale przecież społeczeństwo nie może samo sobie wypłacać odszkodowań. To byłaby tylko szkodliwa gra pozorów. Dokonująca się zmiana ustroju wymaga od nas odwagi, męstwa i odpowiedzialności za swój los i za dobro publiczne.</u>
          <u xml:id="u-23.60" who="#LeszekBalcerowicz">Pragnę wyrazić nadzieję, że mimo trudnych okoliczności, a może właśnie pod ich wpływem, w takim właśnie kierunku potoczy się sejmowa debata. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-23.61" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu wiceprezesowi Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#MikołajKozakiewicz">Przypominam, że tekst przemówienia pana wicepremiera będzie natychmiast powielony i dostarczony posłom.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#MikołajKozakiewicz">Zgodnie z podjętą decyzją dyskusję nad informacją przeprowadzimy w dniu jutrzejszym.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję również — proszę państwa, proszę o spokój — że w sali nr 67 w starym Domu Poselskim działa rządowy punkt konsultacyjny w sprawie informacji o aktualnej sytuacji gospodarczej i założeniach polityki gospodarczej na rok 1991.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 2 porządku dziennego: Pierwsze czytanie poselskiego projektu uchwały o przeprowadzeniu referendum ogólnokrajowego w sprawie drugiej izby parlamentu (druk nr 860).</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#MikołajKozakiewicz">Przypominam, że Sejm na poprzednim, 60 posiedzeniu w dniu 17 maja 1991 r. wysłuchał uzasadnienia tego projektu uchwały przedstawionego przez posła Jacka Soskę oraz odbył debatę.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#MikołajKozakiewicz">Obywatele posłowie, będziemy głosowali, proszę nie opuszczać sali obrad.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#MikołajKozakiewicz">Poseł Aleksander Małachowski w debacie zgłosił wniosek o odrzucenie projektu uchwały w pierwszym czytaniu, natomiast poseł Jacek Soska wnosi o skierowanie projektu uchwały w celu dalszych prac legislacyjnych do komisji.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#MikołajKozakiewicz">Przypominam, że zgodnie z przyjętą praktyką wniosek o odrzucenie przechodzi zwykłą większością głosów.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania wniosku posła Aleksandra Małachowskiego.</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem o odrzucenie projektu uchwały o przeprowadzeniu referendum ogólnokrajowego w sprawie drugiej izby parlamentu, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (115) Kto jest przeciw? (130) Kto się wstrzymał od głosowania? (33) Stwierdzam, że wniosek posła Małachowskiego nie uzyskał poparcia Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu proponuje wobec tego, aby Sejm skierował poselski projekt uchwały o przeprowadzeniu referendum ogólnokrajowego w sprawie drugiej izby parlamentu do Komisji Konstytucyjnej w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#MikołajKozakiewicz">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#MikołajKozakiewicz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej, Komisji Polityki Społecznej oraz Komisji Ustawodawczej o wniosku prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie ponownego rozpatrzenia ustawy o pracy na morskich statkach handlowych (druki nr 835 i 868).</u>
          <u xml:id="u-24.15" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę panów posłów o nieopuszczanie sali, będziemy głosowali.</u>
          <u xml:id="u-24.16" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji, posła Stefana Gębickiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#StefanGębicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na podstawie art. 27 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej prezydent odmówił podpisania ustawy z dn. 21 marca br. o pracy na morskich statkach handlowych. Należy tu zaznaczyć, że prezydent nie skorzystał z możliwości przesłania ustawy do rozpatrzenia przez Trybunał Konstytucyjny, przekazując ją do ponownego rozpatrzenia przez Wysoką Izbę. Rozpatrzenia wymaga art. 59 ust. 1, stanowiący, że w okresie prowadzenia połowów lub innej działalności bezpośrednio związanej z rybołówstwem czas pracy na statku rybackim może być przedłużony do 12 godzin na dobę i 84 godzin w tygodniu. A jeśli zorganizowanie pracy w systemie dwuzmianowym nie jest na określonym statku możliwe, to dopuszcza się wprowadzenie czasu pracy w wymiarze 16 godz. na dobę.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#StefanGębicki">Uzasadniając swój wniosek, prezydent podkreślił, że przepis omawianego artykułu jest daleko idącym odstępstwem od przyjętej w art. 69 ust. 2 Konstytucji zasady 8-godzinnego dnia pracy. Ponadto podkreślono zawężenie ochrony praw pracownika w szczególnie ciężkiej i wyczerpującej pracy na morzu.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#StefanGębicki">Wysoka Izbo! Komisje: Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej, Polityki Społecznej oraz Ustawodawcza po rozpatrzeniu na posiedzeniu w dniu 16 maja 1991 r. wniosku prezydenta skierowanego przez Prezydium Sejmu wnoszą, aby Wysoki Sejm raczył w ustawie o pracy na morskich statkach handlowych, której tekst został ostatecznie ustalony przez Wysoką Izbę w dniu 21 marca br., w art. 59 ust. 1 skreślić zdanie w brzmieniu: „Jeżeli zorganizowanie pracy w systemie dwuzmianowym nie jest na określonym statku możliwe, dopuszcza się wprowadzenie innego wymiaru i rozkładu czasu pracy, które muszą jednak zapewnić pracownikowi w ciągu doby co najmniej 8 godzin wypoczynku, w tym 6 godzin wypoczynku nieprzerwanego”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś zgłasza się do dyskusji na temat poprawki prezydenta?</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#JanKuligowski">Wysoka Izbo! W imieniu autorów ustawy i tych, którzy ją w Sejmie przedkładali, chcę przedstawić dylemat, który przed legislatorem postawił poprzednio Senat, a obecnie stawia prezydent. Jest to dylemat regulacji czasu pracy na dobę w bardzo specyficznych warunkach statków rybackich dalekomorskich, Wysoka Izba, podobnie jak Senat i prezydent zgodziła się, że na kutrach rybackich, łowiących na Bałtyku, zapewnia się i wymaga się zapewnienia rybakom wypoczynku 6 godzin na dobę. Natomiast autorzy ustawy uważali że na statkach dalekomorskich należy zastosować bardziej rygorystyczne kryterium z punktu widzenia ochrony rybaka i jego sił żywotnych i zaproponowali ustawowy wymóg 8 godzinnego minimalnego wypoczynku dla załogi.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#JanKuligowski">Chcę zaznaczyć, że praktyka powszechnie przyjęta na statkach rybackich i polskich, i na świecie polega na tym, że w okresie udanych intensywnych połowów, co coraz rzadziej sit zdarza również naszym dalekomorskim statkom, dla zabezpieczenia złowionych ryb pracuje się nieraz znacznie ponad 16 godzin na dobę. Taka jest praktyka w imię interesu rybaków, których główna część wynagrodzenia liczona jest w procentach od wartości złowionych ryb. Stąd dylemat ustawodawcy polegać na tym, czy ustawowo ingerować w tę sprawę i ustalić minimum wypoczynku na dobę dopuszczając, że związki zawodowe rybaków będą się układały z pracodawcami co do dalszych elementów organizacji pracy, ile dni można tak długo pracować itd.; czy też, tal jak proponuje się Wysokiej Izbie, pozostawić rybakom normę 12-godzinnego czasu pracy dopuszczanego na dobę — zostawiając resztę czasu pracy na dobę do umawiania się między stronami, między armatorami, pracodawcami a rybakami — i nie ustanawiać ustawowej granicy, ile można oczekiwać pracy na dobę. Innym słowy, możliwe jest w tej sytuacji, że armatorzy umówią się w układach zbiorowych czy w inny sposób z przedstawicielami rybaków, że dopuszczać się będzie nawet 20 godzin pracy na dobę. W wersji proponowanej przez rząd taki układ byłby nielegalny, ponieważ obowiązywałoby minimum 8-godzinnego wypoczynku.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#JanKuligowski">Jeszcze raz proszę wziąć pod uwagę logikę propozycji rządowej, że skoro dopuszczono w art. 76 6 godzin wypoczynku minimalnego na statkach bałtyckich, to 8 godzin na statkach dalekomorskich wydawało się już pewnym przywilejem. My rozumiemy tutaj szlachetność intencji ochrony zdrowia rybaków nawet przed nimi samymi, bo jest to typowe dla wszelkich systemów prowizyjnych i akordowych, że w imię zwiększenia zarobku człowiek jest gotów nawet nadwerężyć swoje siły żywotne i trzeba jego zdrowie ochraniać i ustawodawca już dawno wziął na siebie taki obowiązek.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#JanKuligowski">Wysoka Izba będzie musiała ten dylemat rozstrzygnąć. Czy ustalamy minimum wypoczynku rybaka na dobę, czy też ustalamy dopuszczalny czas pracy z dopuszczeniem godzin nadliczbowych tylko do umowy między armatorem a pracodawcami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#MikołajKozakiewicz">W imieniu prezydenta zabierze głos sekretarz stanu, poseł Teresa Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#TeresaLiszcz">Panie Marszałku! Szanowni Państwo Posłowie! Dzisiaj po raz pierwszy mam zaszczyt przed Wysoką Izbą reprezentować prezydenta Rzeczypospolitej w sprawie ustawy o pracy na morskich statkach handlowych.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#TeresaLiszcz">Pan prezydent po długim namyśle, po rozważeniu argumentów za i przeciw, po rozważeniu wielu pism od związków zawodowych, od rybaków, które wpłynęły w tej sprawie, zdecydował się po raz pierwszy skorzystać z prawa veta. Naczelnym argumentem, którym kierował się, odmawiając podpisania ustawy, była ochrona pracowników. Rybacy dalekomorscy — bo tych dotyczy art. 59 dotyczący czasu pracy — są ludźmi wyjątkowo obciążonymi pracą. Wymaga się od nich normalnie, czego prezydent już nie kwestionuje, 12 godzin pracy na dobę przez 7 dni. 7 dni w tygodniu na okrągło, co oznacza 84 godziny w tygodniu. Jest to już bardzo dużo i to należałoby właściwie zakwestionować. Ale uwzględniając racje ekonomiczne prezydent w tej części art. 59 nie kwestionuje. Kwestionuje go natomiast w tej samej części, w której zakwestionował go uprzednio Senat, mianowicie w części dopuszczającej przedłużenie dnia roboczego rybaka dalekomorskiego do 16 godzin na dobę, przez 7 dni w tygodniu. Przy czym bardzo nieprecyzyjnie jest określony czas, w którym taki czas pracy ma obowiązywać: chodzi o okres prowadzenia połowów oraz działalności związanej z połowami, a bliższe określenie tych okresów ma nastąpić, według art. 62 ustawy, w przepisach wykonawczych, na które my nie mamy już żadnego wpływu. Jest to, zdaniem prezydenta, praca na granicy fizjologicznej możliwości człowieka.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#TeresaLiszcz">Takie samo stanowisko bardzo mocno sformułowane zajmuje Państwowa Inspekcja Pracy. Mają je państwo prawdopodobnie dołączone do wniosku prezydenta. W każdym razie członkowie odpowiednich komisji mieli to stanowisko. Bardzo stanowcze pismo, którym dysponuję, wpłynęło również od sekcji krajowej Związku Zawodowego „Solidarność” Marynarzy i Rybaków.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#TeresaLiszcz">To był najważniejszy argument: ochrona ludzi ciężką pracą. Pan minister przytoczył tutaj kontrargument, że dopuszcza się nawet i dłuższy czas pracy w stosunku do marynarzy, członków załóg kutrów rybackich łowiących na Bałtyku. Chcę powiedzieć, że według mnie należałoby zakwestionować również ten przepis, ale prezydent ograniczył się tylko do rybaków dalekomorskich, ponieważ istnieje dosyć istotna różnica między ich pracą a pracą na kutrach.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#TeresaLiszcz">Po pierwsze, rybacy na kutrach bałtyckich są najczęściej członkami spółdzielni. Nie są pracownikami, a więc niejako ta ustawa w ogóle ich nie dotyczy. A po wtóre, połowy na Bałtyku odbywają się w krótszym okresie, to jest kwestia kilkudziesięciu dni, podczas gdy na statkach rybackich dalekomorskich przebywają rybacy w zasadzie około pół roku. Więc z tych względów zdecydował się prezydent zakwestionować tylko art. 59, chociaż, moim zdaniem, należało zakwestionować także art. 72, o którym wspominał pan minister Kuligowski.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#TeresaLiszcz">Drugi argument jest natury prawnej. Według nas, art. 59, zdanie drugie ustawy o pracy na statkach morskich, jest sprzeczny z art. 69 Konstytucji. Konstytucja przewiduje powszechne pracownicze prawo do wypoczynku, którego najistotniejszym elementem jest ośmiogodzinny czas pracy, albo krótszy, nie ma natomiast ani słowa o czasie dłuższym.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#TeresaLiszcz">W tej sytuacji, kiedy ośmiogodzinny dzień pracy był właściwie sztandarowym hasłem kolejnych Międzynarodówek, hasłem walki pracowników, jednym z głównym na progu XXI wieku, ustalenie dla jakiejkolwiek grupy pracowniczej, a zwłaszcza dla grupy tak ciężko pracującej, normy w wymiarze podwójnym — 16 godzin, jest absolutnie nie do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#TeresaLiszcz">Poza tym nie jest prawdą, że jest dylemat nie do rozstrzygnięcia między ochroną pracownika a interesem ekonomicznym przedsiębiorstwa. Jest forma pracy, która pozwala godzić te interesy, to praca w godzinach nadliczbowych i w razie dobrych połowów, gdy idzie wielka ryba, jak mówi pan minister, właśnie można z tej formy pracy skorzystać, Jest to przypadek szczególnej potrzeby zakładu pracy i wówczas jest dopuszczalna praca w godzinach nadliczbowych. Praca w godzinach nadliczbowych jest objęta szczególną ochroną, pewnymi rygorami, są na razie roczne maksymalne limity, po zmianie Kodeksu pracy będą wprowadzone dzienne. Jest możliwość uchylenia się od takiej pracy, jeśli odpowiednie zaświadczenie lekarskie stwierdza, że dany pracownik powinien powstrzymać się od pracy w godzinach nadliczbowych. Takich możliwości nie ma gdy przyjmujemy, że szesnastogodzinny dzień pracy jest normalnym standardowym obowiązkiem. I przeciwko temu prezydent zaprotestował, korzystając z prawa veta.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#TeresaLiszcz">Kończąc, uprzejmie proszę wszystkich o wielką rozwagę, namysł i o wzięcie pod uwagę tego, że interes państwa, to nie przede wszystkim interes ekonomiczny przedsiębiorstw państwowych, zresztą w przyszłości będą to prawdopodobnie w dużej części przedsiębiorstwa prywatne, prywatni armatorzy, ale to jest przede wszystkim interes człowieka. Ochrona człowieka ciężkiej pracy — to na uwadze głównie miał prezydent i dlatego zdecydował się na to, okazując pełne zaufanie Sejmowi, nie korzystając z możliwości przekazania sprawy do Trybunału, lecz prosząc Wysoki Sejm o ponowne rozpatrzenie sprawy.</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#TeresaLiszcz">Pragnę przypomnieć, że zgodnie z art. 27, ust. 5, ustawa musi być niejako ponownie uchwalona. Do jej uchwalenia w sposób zaproponowany przez komisję, czyli ze skreśleniem zdania drugiego w art. 59, potrzeba większości 2/3 głosów i o tę większość bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#MikołajKozakiewicz">Ktoś jeszcze chce zabrać głos w tej sprawie? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#MikołajKozakiewicz">Lista mówców została wyczerpana. Proszę posłów z kuluarów o wejście na salę.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#MikołajKozakiewicz">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#MikołajKozakiewicz">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#MikołajKozakiewicz">Stwierdzam, że zgodnie z art. 27, ust. 5 Konstytucji, Sejm przyjmuje zmiany wynikające z wniosku prezydenta zwykłą większością głosów, natomiast w przypadku nieuwzględnienia wniosku prezydenta, ponownie uchwala ustawę bądź kwestionowany przez prezydenta przepis większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie proponowanej przez prezydenta poprawki polegającej na skreśleniu w art. 59, ust. 1 ustawy o pracy na morskich statkach handlowych zdania drugiego w brzmieniu: „Jeżeli zorganizowanie pracy w systemie dwuzmianowym nie jest na określonym statku możliwe, dopuszcza się wprowadzenie innego wymiaru i rozkładu czasu pracy, które muszą jednak zapewnić pracownikowi w ciągu doby co najmniej osiem godzin wypoczynku, w tym sześć godzin wypoczynku nieprzerwanego”, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (192) Kto jest przeciw? (1) Kto się wstrzymał od głosowania? (37) Stwierdzam, że Sejm uwzględnił wniosek prezydenta, skreślając w art. 59, ust. 1 ustawy o pracy na morskich statkach handlowych zdanie drugie.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#MikołajKozakiewicz">Znowu zwracam się do posłów, aby nie opuszczali sali.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o związkach zawodowych (druki nr 842 i 865).</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji posła Krzysztofa Dowgiałłę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#KrzysztofDowgiałło">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Do uchwalonej w dniu 5 kwietnia br. przez Wysoką Izbę ustawy o związkach zawodowych Senat wniósł szereg poprawek. W dniu 15 maja br. Komisje: Polityki Społecznej i Ustawodawcze rozpatrzyły uchwałę Senatu i postanowiły większość poprawek przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#KrzysztofDowgiałło">Komisje nie zgodziły się ze stanowiskiem Senatu w sprawie dodania w art. 2, ust. 6 słów „służby więziennej” do tych grup zawodowych, których prawa związkowe mogą być ograniczone przez ustawę. Mówiliśmy już w tej Izbie, że ograniczenie takie w stosunku do służby więziennej jest sprzeczne z Konwencją nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy. Trzeba też powiedzieć, że nie znajduje uzasadnienia ograniczenie pluralizmu związkowego w policji i straży granicznej. W przyszłości ustawy dotyczące tych służb również powinny ulec zmianie. Konsekwencją ewentualnego odrzucenia tej poprawki Senatu byłoby również odrzucenie poprawki nr 10, która polega na zmianie ustawy o służbie więziennej z 10 grudnia 1958 r.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#KrzysztofDowgiałło">Komisja zaproponowała również odrzucenie poprawki, która uściśla, jaką wysokość kar sąd określa przy niestosowaniu się do przepisów niniejszej ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram dyskusję. Zapisany jest na razie jeden dyskutant, pan poseł Jacek Ambroziak z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#JacekAmbroziak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałbym tylko w jednej sprawie bardzo krótko powiedzieć, że prosiłbym Wysoki Sejm o przyjęcie poprawki Senatu w pkt. 9 i tu pragnę uzasadnić dlaczego.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#JacekAmbroziak">Komisja Polityki Społecznej oraz Komisja Ustawodawcza stwierdziły, że należy tę poprawkę senacką odrzucić. Moim zdaniem, poprawka senacka precyzuje, jaki wymiar kary, właściwie nie kary, jaką grzywnę i według jakich norm należy wymierzyć w wypadku stwierdzenia, że członek organu związku zawodowego prowadzi działalność sprzeczną z tą ustawą. Decyzję w tej sprawie podejmuje sąd rejestrowy. Nieokreślenie, według jakich przepisów prawa należy stosować karę grzywny, może powodować różne perturbacje, bo nie będzie wiadomo, czy należy wymierzać karę grzywny z Kodeksu karnego, z Kodeksu wykroczeń czy karę przewidzianą w Kodeksie postępowania cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#JacekAmbroziak">Senat, chyba zgodnie z faktem, że prowadzi te sprawy organ rejestrowy, a więc sąd cywilny, słusznie proponuje dodać w art. 36 ust. 2 w punkcie 1, że może orzec grzywnę wobec poszczególnych członków organu związkowego w wysokości określonej w art. 163 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Jest to, po pierwsze, rozjaśnienie, nie będzie żadnych wątpliwości, jaką grzywnę sądy mogą stosować, i po drugie, jest to zgodne z tym, że sądy rejestrowe działają na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#JacekAmbroziak">I w związku z tym wnosiłbym o to, aby poprawkę w punkcie 9 ustawy o związkach zawodowych przyjąć, gdyż to po prostu ułatwi pracę sądom, a poza tym będzie zgodne z wszelkimi podobnymi ustawami o związkach zawodowych, że tego rodzaju karanie członków związków zawodowych, nie karanie, ale właściwie wymierzanie pewnych ostrzeżeń, następuje na podstawie przepisów prawa cywilnego, a nie karnego czy wykonawczego, gdyż w innych wypadkach naruszeń przez związkowców są zupełnie inne przepisy wynikające z tych przepisów o wykroczeniach czy z Kodeksu karnego. Ponieważ identyczna, zwierciadlana poprawka jest w ustawie o organizacjach pracodawców, to jest w druku nr 864, w punkcie 4 lit. b, a komisje sejmowe wnoszą także o odrzucenie tej poprawki, prosiłbym, żeby także tę poprawkę przyjąć, czyli poprawkę w punkcie 4 lit. b, bo to jest identyczna poprawka, po prostu zwierciadlana, że organizacjom pracodawców, czyli członkom tych organizacji, w wypadku naruszenia ustawy wymierza się grzywnę przewidzianą w art. 163 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego. To byłoby po prostu odbicie ustawy związkowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś jeszcze chce zabrać głos w dyskusji?</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#MikołajKozakiewicz">Nie widzę. Proszę poprosić posłów z kuluarów, żeby weszli na salę.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#MikołajKozakiewicz">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#MikołajKozakiewicz">Przypominam, że zgodnie z art. 27 Konstytucji Sejm uchwala proponowane przez Senat zmiany zwykłą większością głosów, natomiast nie przyjmuje zmian większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#MikołajKozakiewicz">Głosować będziemy przedstawione przez komisję wnioski dotyczące poprawek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#MikołajKozakiewicz">W pierwszej poprawce dotyczącej art. 2 Senat proponuje dwie zmiany. W pierwszej z nich, oznaczonej lit. a, Senat proponuje w ust. 1 zastąpienie wyrazu „ajenci” wyrazami: „osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej”.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#MikołajKozakiewicz">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 2 ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (224) Kto jest przeciw? (4) Kto się wstrzymał od głosowania? (11) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 2 ust. 1 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#MikołajKozakiewicz">Jeszcze raz proszę posłów z kuluarów, którzy są tam zatopieni w dyskusji, o powrót na salę, bo jesteśmy na pograniczu quorum.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#MikołajKozakiewicz">W poprawce dotyczącej art. 2 ust. 6 Senat proponuje w nowym brzmieniu tego przepisu dodać służbę więzienną jako grupę zatrudnienia, do której stosuje się przepisy tej ustawy, z ograniczeniami wynikającymi z innych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#MikołajKozakiewicz">Z tą poprawką łączy się poprawka dziesiąta polegająca na dodaniu nowego art. 45, wprowadzającego zmianę w ustawie o służbie więziennej oraz poprawka dwunasta o charakterze porządkowym.</u>
          <u xml:id="u-34.13" who="#MikołajKozakiewicz">Poprawki te głosować będziemy łącznie.</u>
          <u xml:id="u-34.14" who="#MikołajKozakiewicz">Komisje wnoszą o odrzucenie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-34.15" who="#MikołajKozakiewicz">Czy pan poseł sprawozdawca chce coś dodać? Jasne, tak?</u>
          <u xml:id="u-34.16" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-34.17" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 2 ust. 6 oraz poprawki dotyczącej dodania nowego art. 45, a także poprawki porządkowej dotyczącej zmiany numeracji artykułów 45 do 49, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (237) Kto jest przeciw? (4) Kto się wstrzymał od głosowania? (12) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 2 ust. 6, dotyczącą nowego art. 45 oraz poprawkę porządkową odrzucił wymaganą większością 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-34.18" who="#MikołajKozakiewicz">W drugiej poprawce dotyczącej art. 3 Senat proponuje dodać przepis, zgodnie z którym nikt nie może ponosić ujemnych następstw z powodu wykonywania funkcji związkowej.</u>
          <u xml:id="u-34.19" who="#MikołajKozakiewicz">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-34.20" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-34.21" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 3, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (228) Kto jest przeciw? (7) Kto się wstrzymał od głosowania? (23) Stwierdzam, że przytłaczającą większością głosów Sejm poprawkę Senatu do art. 3 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-34.22" who="#MikołajKozakiewicz">W trzeciej poprawce dotyczącej art. 12 ust. 2, Senat proponuje zmianę polegającą na określeniu górnej granicy liczby członków komitetu założycielskiego związku zawodowego do 7 osób.</u>
          <u xml:id="u-34.23" who="#MikołajKozakiewicz">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-34.24" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-34.25" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 12 ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (228) Kto jest przeciw? (8) Kto się wstrzymał od głosowania? (19) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 12 ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-34.26" who="#MikołajKozakiewicz">W czwartej poprawce dotyczącej art. 14 Senat proponuje w ust. 2 wyrazy: „ustawodawstwa związkowego” zastąpić wyrazem „ustawy”, a w ust. 3 wyraz „odmawiające” zastąpić wyrazami „w przedmiocie”.</u>
          <u xml:id="u-34.27" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#KrzysztofDowgiałło">Może krótko tylko wyjaśnię, że chodzi o konkretną ustawę o związkach zawodowych, wobec tego nie o całe ustawodawstwo związkowe, ale o tę konkretną ustawę. Natomiast postanowienia sądu mogą być nie tylko odmawiające, ale mogą również dotyczyć innych spraw, stąd poprawka „w przedmiocie”, a nie „odmawiająca”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#MikołajKozakiewicz">Komisje wnoszą o przyjęcie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskami komisji o przyjęcie poprawek Senatu do art. 14, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (239) Kto jest przeciw? (4) Kto się wstrzymał od głosowania? (8) Stwierdzam, że Sejm poprawki Senatu do art. 14 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#MikołajKozakiewicz">W piątej poprawce dotyczącej art. 17 Senat proponuje dodanie ust. 3 stanowiącego, że postanowienie sądu o skreśleniu z rejestru podlega zaskarżeniu do sądu apelacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#MikołajKozakiewicz">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 17, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (247)</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest przeciw? (3)</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#MikołajKozakiewicz">Kto się wstrzymał od głosowania? (11)</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#MikołajKozakiewicz">Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 17 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#MikołajKozakiewicz">W szóstej poprawce dotyczącej art. 32 Senat proponuje w nowym brzmieniu ust. 3 określenie na 6 miesięcy okresu ochrony prawnej członków komitetu założycielskiego związku zawodowego.</u>
          <u xml:id="u-36.12" who="#MikołajKozakiewicz">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-36.13" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-36.14" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 32, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (221) Kto jest przeciw? (17) Kto się wstrzymał od głosowania? (21) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 32 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-36.15" who="#MikołajKozakiewicz">W siódmej poprawce dotyczącej art. 35 ust. 1 Senat proponuje dodanie pkt. 3 stanowiącego, że podlega karze grzywny kto dyskryminuje pracownika z powodu przynależności do związku zawodowego, pozostawania poza związkiem lub wykonywania funkcji związkowej.</u>
          <u xml:id="u-36.16" who="#MikołajKozakiewicz">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki. Wyjaśnień chyba nie potrzeba.</u>
          <u xml:id="u-36.17" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-36.18" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art.35 ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (235) Kto jest przeciw? (12) Kto się wstrzymał od głosowania? (13) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 35 ust. 1 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-36.19" who="#MikołajKozakiewicz">W ósmej poprawce dotyczącej art. 36 ust. 1 Senat proponuje skrócić z jednego miesiąca do dwóch tygodni termin wyznaczany przez sąd dla dostosowania działalności związku zawodowego do obowiązującego prawa w razie uznania tej działalności za sprzeczną z prawem.</u>
          <u xml:id="u-36.20" who="#MikołajKozakiewicz">Czy pan poseł sprawozdawca chce coś dodać? Nie.</u>
          <u xml:id="u-36.21" who="#MikołajKozakiewicz">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-36.22" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-36.23" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 36 ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (236) Kto jest przeciw? (10) Kto się wstrzymał od głosowania? (23) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 36 ust. 1 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-36.24" who="#MikołajKozakiewicz">W dziewiątej poprawce dotyczącej art. 36 ust. 2 Senat proponuje, aby w pkt. 1 określić wysokość grzywny wobec poszczególnych członków związku zawodowego winnych niedostosowania w określonym terminie działalności związku do obowiązującego prawa. Przypominam, że w tej sprawie zabierał głos poseł Ambroziak.</u>
          <u xml:id="u-36.25" who="#MikołajKozakiewicz">Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-36.26" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-36.27" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 36 ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (129) Kto jest przeciw? (103) Kto się wstrzymał od głosowania? (37) Sejm nie odrzucił tej poprawki, wobec tego będziemy głosowali obecnie za przyjęciem poprawki Senatu, wbrew wnioskowi komisji. W tym głosowaniu wystarczy zwykła większość głosów.</u>
          <u xml:id="u-36.28" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem tej poprawki, proszę nacisnąć przycisk i podnieść rękę. (172) Kto jest przeciw? (51) Kto się wstrzymał od głosowania? (51) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 36 ust. 2 przyjął większością głosów.</u>
          <u xml:id="u-36.29" who="#MikołajKozakiewicz">W jedenastej poprawce dotyczącej art. 45 Senat proponuje w nowym brzmieniu przepisu dotyczącego określenia zasad korzystania i podziału majątku zrzeszenia związków zawodowych odwołać się do ustawy o zwrocie majątku utraconego przez związki zawodowe i organizacje społeczne w wyniku wprowadzenia stanu wojennego. Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#KrzysztofDowgiałło">Wysoka Izbo! W tej poprawce chodzi o to, by w okresie poprzedzającym umowę pomiędzy centralami związkowymi nie następowały takie zmiany w stanie posiadania, które by mogły uszczuplić majątek, o którym mowa.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#KrzysztofDowgiałło">Uściślę również i to, że odszkodowania i waloryzacje powinny być zgodne z przepisami ustawy z 25.10.1990 r. o zwrocie majątku związkowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#MikołajKozakiewicz">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 45, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (154) Kto jest przeciw? (93) Kto się wstrzymał od głosowania? (28) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 45 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#MikołajKozakiewicz">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek Senatu do ustawy o związkach zawodowych. Mam komunikat w tej chwili. Słucham?</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#komentarz">(Głosy z sali: 12 pkt.)</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#MikołajKozakiewicz">To już zostało przegłosowane przy pierwszej poprawce Senatu.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę państwa, chcę poinformować Wysoką Izbę, że w czasie przerwy, którą za chwilę ogłoszę, w sali dolnej palarni będą wydawane posłom karty do głosowania w sprawie powołania prezesa Najwyższej Izby Kontroli, proszę się w nie zaopatrzyć. Mamy jeszcze komunikat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#AdamGrabowiecki">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy odbędzie się zebranie Koła Parlamentarnego Kobiet w sali nr 150. Ze względu na ważność omawianych spraw prosimy o udział wszystkich członkiń koła.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#AdamGrabowiecki">O godz. 14 lub po ogłoszeniu przerwy obiadowej rozpocznie się w sali konferencyjnej w nowym Domu Poselskim wspólne posiedzenie Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej oraz Ustawodawczej, zespół prof. Trzcińskiego. Temat: sprawozdanie podkomisji o rządowym projekcie ustawy o spółkach z udziałem zagranicznym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#MikołajKozakiewicz">Ogłaszam przerwę do godz. 11.20.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min 50 do godz. 11 min 30)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#TadeuszFiszbach">Krótka informacja. Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm, w związku z sygnalizowanymi nieścisłościami w drukach sprawozdawczych, rozpatrzył sprawozdania o projektach ustaw dotyczących ochrony przeciwpożarowej jako ostatnie punkty porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#TadeuszFiszbach">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#TadeuszFiszbach">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (druki nr 840 i 883).</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji, posła Marka Rutkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#MarekRutkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W dniu 15 maja br. na wspólnym posiedzeniu Komisji Polityki Społecznej i Komisji Ustawodawczej rozpatrzono poprawki Senatu do ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Senat wniósł 12 poprawek. Poprawka pierwsza Senatu polega na tym, że w art. 1, po wyrazach: „świadczeń socjalnych” dodaje się słowa: „oraz praw i wolności związkowych”. Poprawka Senatu zmierza więc do rozszerzenia przedmiotowego zakresu sporów zbiorowych. Komisje proponuję tę poprawkę przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#MarekRutkowski">Poprawka druga wniesiona przez Senat polega na dodaniu w art. 3 ustawy ust. 4 w następującym brzmieniu: „W imieniu pracowników zakładu pracy, w którym nie działa związek zawodowy, spór zbiorowy może prowadzić organizacja związkowa, do której pracownicy zwrócili się o reprezentowanie ich interesów zbiorowych”. Zgodnie ze stanowiskiem Sejmu sformułowanym w art. 3 stroną sporu zbiorowego jest związek zawodowy. W tych zakładach pracy, w których związki zawodowe nie działają, pracownicy byliby więc pozbawieni jednego z podstawowych praw pracowniczych, jakim jest prawo do strajku. Poprawka Senatu pozwoli im to prawo urzeczywistnić. Komisje sejmowe proponują poprawkę przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#MarekRutkowski">Poprawka trzecia Senatu dotyczy ust. 1 w art. 7. Proponuje się tu zastąpić wyrazy: „7 dni” wyrazami: „3 dni”. Skrócenie czasu na uwzględnienie żądań pracowników przez pracodawcę komisje uznały za zasadne i proponują tę poprawkę również przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#MarekRutkowski">Poprawka czwarta polega na uzupełnieniu ust. 2 w art. 17 następującymi słowami: „a także w wypadku, jeśli pracodawca rozwiązał stosunek pracy z prowadzącym spór działaczem związkowym”. Poprawka ta rozszerza prawo do strajku z pominięciem procedury negocjacyjnej i zmierza do ochrony działaczy związków zawodowych, którzy prowadzą rokowania i mediacje. Komisje sejmowe proponują tę poprawkę również przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#MarekRutkowski">Piątą poprawkę Senat zgłosił do art. 19 i sformułował ją w dwóch podpunktach. Ppkt. a dotyczy ust. 1 tego artykułu i polega na zastąpieniu wyrazów: „lub zdrowiu ludzkiemu” wyrazami: „zdrowiu ludzkiemu lub i bezpieczeństwu państwa”. Czyli dodaje się również słowa: „bezpieczeństwu państwa”. Komisje proponują odrzucić tę poprawkę, uznając, iż bezpieczeństwo państwa gwarantowane jest w tych artykułach, które ograniczają prawo do strajku w określonych instytucjach i służbach publicznych.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#MarekRutkowski">Natomiast poprawka sformułowana w ppkt. b do art. 19 polega na zastąpieniu słów: „nie wolno organizować strajku” słowami: „niedopuszczalne jest organizowanie strajku”. Ta poprawka ma charakter ściśle redakcyjny, zmierza do ujednolicenia terminologii, gdyż I w ust. 1 tego artykułu jest takie sformułowanie. Komisje sejmowe proponują poprawkę do art. 19 w ppkt. b przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#MarekRutkowski">Poprawka szósta ma charakter bardzo zasadniczy. Proponuje się w niej nowe brzmienie art. 20, a w konsekwencji odrzucenie przez Sejm zasady przeprowadzenia referendum przed głoszeniem strajku przez organizację związkową, zarówno gdy chodzi o strajk zakładowy, jak i wielozakładowe. Ponadto poprawka Senatu zmierza do legalizacji strajków prowadzonych przez struktury pozazwiązkowe, czyli komitety strajkowe, jednocześnie stawiając jednak wymóg, by były one poprzedzone referendum, w którym weźmie udział co najmniej 50% pracowników i na strajk ten wyrazi zgodę dwie trzecie głosujących.</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#MarekRutkowski">W art. 20 Senat wprowadził też nowy ust, 4, który jest konsekwencją ust. 3 i stwierdza, że członkom komitetu strajkowego w czasie trwania ogłoszonego zgodnie z niniejszą ustawą strajku i 3 miesiące po jego zakończeniu, przysługuje ochrona prawna, z jakiej korzystają działacze związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#MarekRutkowski">Ust. 5 w proponowanym przez Senat art. 20 to powtórzenie ust. 3 ustawy. Komisje sejmowe proponują tę poprawkę Senatu, czyli nowe brzmienie całego art. 20 odrzucić, ponieważ Sejm przyjął rozwiązanie, iż po stronie pracowników w sporze z pracodawcą jest związek zawodowy, a nie ad hoc wybierane komitety strajkowe.</u>
          <u xml:id="u-42.9" who="#MarekRutkowski">W poprawce siódmej Senat słusznie proponuje skreślenie art. 22 mówiącego o prawie pracodawcy do lokautu. Senat w uzasadnieniu podkreśla, że lokaut stanowiłby nową instytucję w polskim prawie pracy. Instytucja ta, zdaniem Senatu, jest na razie zbędna. Komisje podzieliły również argumenty związków zawodowych wyrażone w czasie posiedzenia. Związkowcy argumentowali, że wprowadzenie lokautu daję duże możliwości nadużyć ze strony pracodawców, ponieważ, podawano przykłady, pracodawca może wynająć kilku pracowników, którzy zagrożą strajkiem wbrew przepisom ustawy, pod tym pretekstem będzie mógł pracodawca zamknąć zakład, nie wypłacając ewentualnie odpraw dla pracowników. Dlatego komisje sejmowe proponują przyjąć poprawkę Senatu do art. 22, polegającą na skreśleniu tego artykułu.</u>
          <u xml:id="u-42.10" who="#MarekRutkowski">W poprawce ósmej Senat art. 23, mówiący o strajku solidarnościowym, oznacza jako artykuł 22, bo jeśli przyjmiemy tę poprawkę poprzednią, to wtedy o jeden artykuł ustawa się zmniejszy, jednocześnie ten artykuł 23 z projektu ustawy modyfikując, mianowicie zauważa, że w projekcie nie ma żadnej informacji, w jaki sposób ogłasza się ten strajk i dlatego odsyła w tym miejscu do przepisów art. 17 do 21. Komisje są za przyjęciem tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-42.11" who="#MarekRutkowski">Poprawka dziewiąta ma charakter ściśle techniczny, dotychczasowe art. 24–25 oznacza się jako art. 23 i 24. Komisje są oczywiście za przyjęciem tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-42.12" who="#MarekRutkowski">Poprawka dziesiąta dotyczy dotychczasowego art. 26 i oznacza go jako art. 25. W ust. 1 tego artykułu po wyrazach: „w obronie praw i interesów określonych w art. 1 mogą być stosowane” — dodaje się słowa: „po wyczerpaniu trybu postępowania określonego w rozdz. 2” oraz po słowach: „nie zagrażające życiu lub zdrowiu” słowo: „ludzkiemu”.</u>
          <u xml:id="u-42.13" who="#MarekRutkowski">Ponadto w tym artykule Senat proponuje skreślić ust. 2 w brzmieniu: „rolnicy mają prawo do akcji protestacyjnej w sposób ustalony przez związki zawodowe rolników”. Senat podjął uchwałę na tym samym posiedzeniu, kiedy rozpatrywał nasze projekty ustaw, że podejmie inicjatywę ustawodawczą, aby w możliwie jak najkrótszym czasie usunąć asymetrię uprawnień rolników do akcji protestacyjnej w porównaniu ze swobodami przyznanymi dla pracowników świadczących pracę na zasadzie umowy o pracę. Komisje sejmowe są za przyjęciem poprawki dziesiątej do ustawy omawianej przeze mnie.</u>
          <u xml:id="u-42.14" who="#MarekRutkowski">Poprawka jedenasta polega na dodaniu w ust. 2 w art. 27 po wyrazach: „tej samej karze podlega ten kto kieruje strajkiem”, następujących wyrazów: „lub inną akcją protestacyjną”. Podobnie w ust. 3 tego artykułu po wyrazach: „za szkody wyrządzone strajkiem”, Senat dodaje wyrazy: „lub inną akcją protestacyjną”. Poprawka ta nakłada taką samą odpowiedzialność jak za strajki prowadzone wbrew przepisom ustawy także na organizatorów innych akcji protestacyjnych, niezgodnych z prawem. Komisje sejmowe proponują tę poprawkę przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-42.15" who="#MarekRutkowski">I ostatnia poprawka, dwunasta. Jest to ściśle techniczna sprawa, polegająca na zmianie numeracji. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-42.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#TadeuszFiszbach">Otwieram dyskusję. Mam jedno zgłoszenie do tej pory.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Wiesława Kaczmarka z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#WiesławKaczmarek">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Myślę, że akurat ten dzisiejszy akt — projekt ustawy o rozstrzyganiu sporów zbiorowych, jest o tyle istotny, że zdajemy sobie sprawę, jaka jest sytuacja w kraju i jest to o tyle ważne rozstrzygnięcie, że być może pozwoli na ucywilizowanie procesu rozstrzygania sporów zbiorowych.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#WiesławKaczmarek">Właściwie już nie zamierzałem zabierać głosu, bo zdaję sobie sprawę, że bardzo trudno jest postępować w tej procedurze legislacyjnej, odrzucania albo przyjmowania poprawek Senatu, bo tak to jest u nas skonstruowane, że można doprowadzić do pata ustawowego, ale mimo wszystko parę słów Chciałbym powiedzieć, ponieważ w poprzedniej dyskusji byłem tym posłem, który zgłosił jeden z wniosków, który dotyczył tego słynnego lokautu.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#WiesławKaczmarek">Chciałem również odnieść się krótko do apelu Komisji Krajowej „Solidarności”, która skierowała apel do posłów, moim zdaniem w paru miejscach przedstawiając niewłaściwą argumentację, a w niektórych uważam wręcz niestosowną argumentację, za odrzuceniem wniosku o referendum i za odrzuceniem tak zwanego lokautu.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#WiesławKaczmarek">Chciałbym wyjść z założenia, które może być pewną konstrukcją byłego już hasła, mianowicie uważam, że strajk tak, ale wypaczenia nie. I temu miałaby służyć ta ustawa. Jeszcze raz podkreślam charakter tych zapisów. Otóż w apelu Komisji Krajowej „Solidarności” odnośnie do ograniczonego prawa do lokautu wychodzi się z założenia następującego, że związki zawodowe działają uczciwie, pracodawcy nieuczciwie. Myślę, że to jest dość duże nadużycie, przyjmując, że kilku pracowników zostanie wynajętych przez pracodawcę w celu zlikwidowania zakładu pracy. Takiej argumentacji, moim zdaniem, stosować nie wolno.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#WiesławKaczmarek">Chciałbym podkreślić jedną rzecz, że idea tego zapisu w art. 22 sprowadzała się do obrony pracodawcy, obrony koniecznej, przed strajkami, które są strajkami nieprawnymi, czyli nie przestrzegana jest pewna reguła. Jeżeli jest to ustawa o rozstrzyganiu sporów zbiorowych, to powinna być zasada symetrii zachowana w tej ustawie i z kolei rozmawiałem z ludźmi, którzy konstruowali to prawo — każdy przyznaję rację, że tak być powinno, natomiast jeszcze dzisiaj nie czas. To można by postawić pytanie, kiedy w końcu będzie taki czas, że nasze prawo będzie takim prawem, jakie jest stosowane powszechnie, że pracodawca ma również szansę na jakiś element obrony i to prowadzonej w fazie prewencji, a nie później w fazie, kiedy już mamy do czynienia z kosztami i stratami.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#WiesławKaczmarek">I drugim takim argumentem, którym się posługuje Komisja Krajowa „Solidarności”, jest argument, że pracodawca występuje w roli arbitra i ten będzie rozstrzygał. To też jest swego rodzaju nadużycie, bo od tego są instytucje inspekcji pracy, jak i też sądy pracy, więc nie ma takiej sytuacji, że to pracodawca będzie decydował tylko i wyłącznie o tym, czy działania są prawomocne, czy nieprawomocne itd.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#WiesławKaczmarek">I rzecz druga, która wzbudziła, powiem szczerze, moje zdziwienie. Otóż w uzasadnieniu referendum, jeżeli chodzi o jego odrzucenie, a więc odrzucenie tego art. 20, Komisja Krajowa pisze: „W zakładach pracy wielozakładowych, wielozmianowych bardzo trudno jest przeprowadzić referendum Uczciwe, zaś bardzo łatwo je będzie sfałszować, bo ustawa nie określa, kto i w jaki sposób może je kontrolować”. Chciałoby się zapytać wręcz, skąd takie doświadczenie? Przecież nie można pisać w jakimkolwiek uzasadnieniu i postrzegać konstruowanie prawa przez założenie z góry, że strony, które będą z tego korzystały, będą działały nieuczciwie i w ten sposób dyskredytować demokratyczne zasady rozstrzygania sporów. Istnieją takie mechanizmy w niektórych krajach, które wręcz dopuszczają, że pracownicy podejmują decyzje o przystąpieniu do strajku w domu, wysyłając listy do komitetów strajkowych i na tej podstawie dopiero się rozstrzyga, bo to w domu, jak to ktoś ładnie kiedyś powiedział, w towarzystwie żony i dzieci należy podejmować taką decyzję.</u>
          <u xml:id="u-44.7" who="#WiesławKaczmarek">Tak, że myślę, że to stanowisko jest, moim zdaniem, w pewnym sensie dużym nadużyciem i używaniem pewnej demagogii. Tutaj jak gdyby występuje jeszcze jedna zasadnicza refleksja. Dzisiaj jest bardzo trudno mówić o ograniczeniu możliwości prowadzenia strajków. Dzisiaj, jak patrzymy na to, co się dzieje w Warszawie, czy dzieje się w innych miastach, odczuwam to w ten sposób, że strajk stał się właściwie nie jakimś elementem walki politycznej, bo wszyscy organizujący strajki mówią, że nie walczą przeciwko rządowi, niektórzy mówią, że walczą z Sejmem, niektórzy mówią, że walczą z jakimś problemem, jest duża dezintegracja, chaos. Strajk stał się elementem pewnego aktu rozpaczy. Myślę, że dobrze by było, żebyśmy skonstruowali tak to prawo, żeby jednak wejść na tę drogę rokowań, mediacji i naprawdę już w ostateczności korzystać z najgroźniejszej formy protestu, a mianowicie strajku.</u>
          <u xml:id="u-44.8" who="#WiesławKaczmarek">I prosiłbym bardzo, żeby w przyszłości jednak nie stosować takiej argumentacji, że jedni są uczciwi, drudzy są nieuczciwi i w wyniku tego powstaje prawo, które ewidentnie służy tylko i wyłącznie jednej stronie, bo w przyszłości będziemy to musieli znowu zmieniać.</u>
          <u xml:id="u-44.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu pana posła Tadeusza Kowalczyka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Aleksander Bentkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#TadeuszKowalczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Propozycja Komisji Polityki Społecznej i Komisji Ustawodawczej przyjęcia poprawki Senatu, odrzucającej prawo do strajku rolników, z jednej strony narusza tę ustawę, bo jest jakby na przyczepkę dostawione, niemniej jednak rolnicy nie mogą się zgodzić na to, aby był okres, kiedy rząd będzie miał pełne prawo represjonować rolników za protesty. Problem polega na tym, że jest wprawdzie przygotowywana ustawa przez Senat we współpracy ze związkiem zawodowym „Solidarność” Rolników Indywidualnych, ale ponieważ przy ostatniej blokadzie dróg wojewodowie polecili spisywać organizatorów blokady, jak również numery ciągników rolniczych czy innych maszyn, to obawiam się, że nieprzyjęcie tej poprawki Senatu może spowodować represje wobec organizatorów protestu zbiorowego w postaci blokady dróg czy przyszłych protestów zbiorowych rolników, które będą miały miejsce Natomiast sądzę, że nie przeszkadza to w ustawie o związkach zawodowych rolników wprowadzić poprawkę do tej ustawy, uchylającą ten zapis. I dlatego sądzę, że powinniśmy odrzucić tę poprawkę dotyczącą odebrania rolnikom prawa do strajku.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Aleksandra Bentkowskiego z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie poseł Andrzej Gabryszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#AleksanderBentkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Na ten sam temat chciałem mówić, ponieważ jest to poprawka Polskiego Stronnictwa Ludowego przyjęta poprzednio w sytuacji dosyć dramatycznej zaledwie większością dwóch głosów, natomiast Senat już nie miał wątpliwości i spokojnie tę poprawkę odrzucił. Chciałbym zwrócić uwagę na pewien fakt, że poprawka ta spotkała się z bardzo pozytywnym przyjęciem wśród rolników. Tutaj zarówno poseł Kaczmarek, jak i poseł sprawozdawca apelowali, ażeby zachować w ustawie pełną symetrię. Mówiąc językiem bardziej prostym chodzi o to, żeby ta ustawa zrównywała w stosunku do prawa wszystkich obywateli w Polsce, ażeby nie tworzyła pewnych grup zawodowych szczególnie uprzywilejowanych i grup zawodowych szczególnie dyskryminowanych.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#AleksanderBentkowski">Warto tutaj powiedzieć, dlaczego w ogóle dzisiaj poprawiamy ustawę o sporach zbiorowych. Chodzi o to, że dotychczas obowiązująca ustawa, przyjęta w stanie wojennym w 1982 r. jest ustawą zupełnie nieżyciową. Jest to przepis typowo formalny, niby dający prawo do protestu, ale nikt i nigdy nie zorganizował protestu zgodnie z przepisami tej ustawy. Czyli typowy zabieg prawniczy, ażeby stworzyć prawo, którego rzeczywiście nie można realizować. Ustawa, którą dzisiaj przyjmujemy, uchyla tę ustawę z 1982 r., z wyłączeniem rolników, uważając, że rolnicy takiego prawa mieć nie mogą. Do czego to prowadzi? Prowadzi to do tego, że jeżeli przyjadą na przykład górnicy i staną ze swoim transparentem przed gmachem Sejmu, to będzie to zgodne z prawem. Natomiast jeżeli przyjadą rolnicy i staną z takim samym transparentem, także przed Sejmem, można będzie ich usunąć, można będzie ukarać ich mandatem. Tutaj stale przedstawia się argument: jakże to, tworzymy prawo blankietowe. Istotnie zdaję sobie z tego sprawę, że jest to prawo blankietowe. Przytacza się stale, jak gdyby na pierwszym miejscu, protest rolników w postaci blokady dróg. Dlaczego ciągle mówi się o tej najbardziej ostrej formie protestu? Proszę zwrócić uwagę, że w ostatnich dwóch latach tylko dwa razy rolnicy zdecydowali się na tę ostrą formę protestu i to raptem przez jedną czy przez dwie godziny. Nie ma w ogóle co porównywać szkody wyrządzonej z tego powodu, do szkód, które są wyrządzane niemalże każdego dnia przez protesty podejmowane przez pracowników innych gałęzi. Przyznajemy, że to jest prawo słuszne. I ja też to przyznaję. Prawo pracownika do protestu jest prawem, które musi on mieć w każdym demokratycznym państwie. Dlaczego więc wyłączamy tylko jedną grupę?</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#AleksanderBentkowski">Mówi się: jakże to, tworzymy prawo, które mówi o tym, że rolnik ma prawo protestować w formie przez siebie określonej? Otóż nie, nie przez siebie określonej. W formie określonej przez związek zawodowy. To tak, jeżeli mówimy, że jest to prawo blankietowe, to od razu mówimy, że związek zawodowy jest instytucją niepoważną, nie wartą w ogóle zaufania i możemy związek jako taki lekceważyć.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#AleksanderBentkowski">Zwracam się do Wysokiej Izby o spokojne rozważenie, czy istotnie jest to aż taka groźba dla naszego ładu społecznego, że rolnicy będą mieć prawo do protestu, protestu zbiorowego. Czy lepiej jest tak, jak teraz, że łamią prawo, a rząd udaje, że tego nie widzi, a Sejm stara się chować głowę w piasek, uznając, że lepiej niech tak będzie dalej? Nie ma gorszej rzeczy, jak brak szacunku do prawa. A my, utrzymując ten stan rzeczy, zmuszamy rolników, by nie szanowali prawa. Uważam, Wysoka Izbo, że na to pozwolić nie możemy. Powiedziałem to już poprzednio, że możemy czasem zrobić prawo błędne, jest ludzką rzeczą pomylić się. Ale nie powinniśmy z całą świadomością tworzyć prawa niesprawiedliwego.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Andrzeja Gabryszewskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Krzysztof Dowgiałło.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#AndrzejGabryszewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym w tej dyskusji zgłosić wniosek formalny dotyczący poprawki nr 6 Senatu do ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Ta poprawka dotyczy art. 20. Proponuję, by każdy z pięciu punktów tego artykułu głosować oddzielnie. To jest mój wniosek formalny, który składam na życzenie Krajowej Komisji NSZZ „Solidarność”. Proszę również państwa o przyjęcie tej propozycji, chociażby po to, żebyśmy mogli spokojnie rozważyć wszystkie punkty art. 20 tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Krzysztofa Dowgiałłę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#KrzysztofDowgiałło">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym wypowiedzieć się za przyjęciem poprawki Senatu polegającej na skreśleniu art. 22. Lokaut, którego wprowadzenie proponuje art. 22 jest klasycznym środkiem antyzwiązkowym i antypracowniczym. Mimo obwarowań, które pozwalają zamknąć zakład jedynie w obronie przed strajkiem bezprawnym, należy obawiać się takich działań ze strony pracodawców, które mogą doprowadzić do uznania strajku za bezprawny.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#KrzysztofDowgiałło">W stosunkach pracy pracodawca reprezentuje zwykle stronę silniejszą, lepiej zorganizowaną i przygotowaną. Rynek pracy, czy mówiąc prościej bezrobocie, sprawia, że ewentualna wymiana załogi nie sprawi pracodawcy trudności. Obawiam się, że stan nierównowagi między pracodawcami a pracobiorcami, jaki byłby spowodowany przez przyznanie pracodawcom prawa lokautu, utrudniłby budowanie owego paktu społecznego, polegającego na stałych negocjacjach między pracodawcami, pracownikami i rządem, który jest naszym celem.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#KrzysztofDowgiałło">Chciałbym dodać, że za skreśleniem art. 22 wypowiedziały się zgodnie obie centrale związkowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Wiktora Dys-Kulerskiego z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#WiktorDysKulerski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W rozważaniu tej ustawy tak jest, że oprócz czynnika racjonalnego odgrywają rolę nie tylko sprawy partykularne, ale także pewne powiedziałbym sentymenty. Otóż uważam, że musimy sobie jasno zdawać sprawę, czy w ustawie o takim znaczeniu mamy dać pierwszeństwo, po pierwsze, interesom partykularnym, po drugie, kierować się pewnymi sympatycznymi zresztą, ale sentymentami.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#WiktorDysKulerski">Otóż wydaje mi się, że oprócz dobra państwa, o czym mówił poseł Kaczmarek, z którego wypowiedzią zgadzam się w 100%, musimy brać pod uwagę element sprawiedliwości i fakt działania tej ustawy w dłuższym czasie, aniżeli tylko dzisiaj, kiedy rolę odgrywa taka sytuacja a nie inna, kiedy właśnie sentymenty, ponieważ są nabrzmiałe, powodują rzeczy, które popularności nie przysparzają, a nawet, powiem inaczej, obniżają popularność i muszą obniżać w grupach interesu partykularnego. Uprzejmie proszę, ażeby zważyć nie tylko tę argumentację w przypadku lokautu, którą posługuje się poseł Kaczmarek. Uważam, że jeśli to prawo lokautu zostanie usunięte z tej ustawy, to naruszone zostanie nie tylko pewne poczucie sprawiedliwości, równości stron, powiedziałbym, ale także na szwank może zostać wystawione dobro państwa.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#WiktorDysKulerski">Przejdę do argumentacji posła Bentkowskiego. Panie pośle, jak możemy mówić o równości i sprawiedliwości, kiedy cała ustawa ujmuje w żelazne karby prawo do strajku ze strony nierolników, natomiast w sposób wyraźny i groźny, powiedziałbym, uprzywilejowuje rolników, pozostawiając pełną decyzję o tym, jaki to ma być strajk, jak ma być regulowany, w rękach związku rolników. Toż tu jest oczywista nierówność, oczywista niesprawiedliwość. I uważam, że pozostawienie w rękach jakiejkolwiek grupy tak daleko idącej dowolności w regulowaniu protestów, to w prostej drodze prowadzi do żądań następnych grup takiego samego prawa, a w dalszej konsekwencji do anarchizacji życia państwa. Dlatego opowiadając się za zrównoważeniem stron, właśnie prawem lokautu, tak samo opowiadam się za przyjęciem, w perspektywie rozsądnej, specjalnej ustawy dotyczącej rolników, ale zdecydowanie tego przepisu nie możemy pozostawić, tak jak on jest zanotowany w tej ustawie. Zwracam się o to do wszystkich. Powtarzam, aczkolwiek to jest niepopularne, co w tej chwili mówię, i na pewno nie przysporzy mi, ale ujmie zwolenników — uważam, że nie tylko w imię równoprawności i sprawiedliwości, ale także w imię szerzej pojętego, niepartykularnego interesu państwa i dobra publicznego na te dwie rzeczy musimy w taki sposób spojrzeć, a nie inny.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Antoni Furtak.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#komentarz">(Poseł Aleksander Bentkowski: Ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę?</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#komentarz">(Poseł Aleksander Bentkowski: Proszę ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#TadeuszFiszbach">Lepiej, aby pan poseł się zapisał do dyskusji, bo tak znowu doprowadzimy do reakcji...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#AntoniFurtak">Wysoki Sejmie! Mówiąc szczerze, to nie chciałem zabierać głosu i dopiero ten ostatni głos w dyskusji poderwał mnie do tej wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#AntoniFurtak">Jeśli mówimy o zachowaniu sprawiedliwości, o porządku, to spójrzmy dzisiaj na ulice Warszawy. Blokada dróg przez „Solidarność” Rolników Indywidualnych była tak zorganizowana, żeby nie dotknęła społeczeństwa miast. Blokady były organizowane poza miastem, dotyczyły przede wszystkim transportu ciężarowego i były ograniczone w czasie do 2 godzin maksimum, w ciągu ostatnich 2 lat.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#AntoniFurtak">I to jest ta nieodpowiedzialność, o którą się posądza związek „Solidarność” Rolników Indywidualnych. To jest ta nieodpowiedzialność.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#AntoniFurtak">To jest to danie do ręki związkowi „Solidarność” Rolników Indywidualnych rzeczy, które mogą kraj, powiedzmy, obalić.</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#AntoniFurtak">To dzisiaj mamy przykład w Warszawie odpowiedzialności za podejmowane decyzje, mimo że zgadzam się z tym, i w pewnym sensie popieram postulaty komunikacji miejskiej. Natomiast problemu nieodpowiedzialności odpowiednich związków czy problemu sprawiedliwości nie poruszajmy w tej sali, bo nie jest to tak, jak tu powiedział przed chwilą poseł Dys-Kulerski.</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Aleksandra Bentkowskiego z Klubu Poselskiego PSL, w kolejności poseł Tadeusz Kowalczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#AleksanderBentkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wydaje mi się, że poseł Dys-Kulerski zapomniał o tym, że wywodzi się właśnie z ruchu związkowego i nagle teraz zaczyna dyskredytować prawa innej grupy zawodowej do protestu. Brak tego prawa tak bardzo odczuł na własnej skórze. Tutaj nie chodzi o to, żeby rolnicy nadużywali prawa do protestu, bo jak powiedziałem, ustawicznie inne grupy zawodowe nadużywają prawa do protestu, natomiast nie rolnicy, ale chodzi o poszanowanie elementarnej równości wobec prawa.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#AleksanderBentkowski">W tej Izbie podjęliśmy ustawy bardzo krzywdzące rolników. Nie wiem, czy wszyscy posłowie zdają sobie sprawę z tego, że wymęczona przez Artura Balazsa ustawa emerytalna, stracił przez to chyba 3 miesiące życia, tak bardzo się w tę ustawę zaangażował, ustawa emerytalna, która przynosiła w końcu jakieś prawa dla rolników, okazało się teraz, Wysoka Izbo, że się płaci emerytury rolnikom w wysokości 110, 120 tys. zł. Czy Wy o tym wiecie? Nie wiecie, szanowni państwo. Tak się te ustawy interpretuje i Ministerstwo Finansów tyle pieniędzy przyznało, co z tego, że rolnicy mają prawo, skoro dostają emerytury w wysokości 110, 120 tys. zł dlatego, że zachowują gospodarstwo. To tak samo, jak gdybym każdemu pracownikowi, który dzisiaj pracuje w mieście, powiedział: dostaniesz tylko 20% swojej wypracowanej emerytury, nie więcej.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#AleksanderBentkowski">A czy wiecie, szanowni państwo, że wszystkie grupy zawodowe, wszyscy emeryci, którzy ukończyli 80 lat, mają zrewaloryzowane emerytury? Ale rolnicy nie. Rolników z tego wyłączono.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#AleksanderBentkowski">I teraz jeszcze raz chcemy stworzyć prawo, które dyskredytuje rolników. Naprawdę, czy chcemy tutaj, w tej Izbie, tworzyć prawo niesprawiedliwe? Apeluję do wszystkich szanownych koleżanek i kolegów, niech ta ustawa istnieje w takim stanie, w jakim jest. Skoro Senat chce naprawić tę ustawę i chce stworzyć w innej formule ustawę o prawie do strajku rolników, to bardzo dobrze. Nikomu na świecie się jeszcze to nie udało, niech to się uda naszemu Senatowi. Ale dlaczego już teraz pozbawiać rolników prawa do tego? Niech Senat zrobi to w ciągu 4 dni, my to szybko uchwalimy. Ale dlaczego pozbawiać rolników już teraz tego prawa, właśnie ich?</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#AleksanderBentkowski">Dlatego, przepraszam za emocjonalne wystąpienie, ale uważam, że w tym wypadku ta symetria absolutnie nie jest zachowana.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Tadeusza Kowalczyka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Kazimierz Ujazdowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#TadeuszKowalczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nawiązując do wystąpienia posła Dys-Kulerskiego, chciałem zwrócić uwagę, że traktujemy ten zapis w ustawie o sporach zbiorowych jako zapis tymczasowy, do czasu uchwalenia ustawy o związkach zawodowych rolników. Ale nie możemy doprowadzić do tego, żeby 1/3 tego narodu nie miała prawa do protestu. To nie może być. W jaki sposób chcemy stabilizacji państwa, jeśli pozbawiamy 1/3 narodu praw. Właśnie wtedy ci ludzie mogą w akcie rozpaczy doprowadzić do jakichś niekontrolowanych protestów czy ruchów.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#TadeuszKowalczyk">I dlatego, Wysoka Izbo, proszę o odrzucenie projektu poprawki senackiej, a w nowej ustawie o związkach zawodowych rolników wprowadzi się odpowiednią poprawkę. Ale nie może być sytuacji, żeby 1/3 tego społeczeństwa nie miała prawa do protestu. Gdzież tu jest demokracja i gdzież tu jest równość.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Kazimierza Ujazdowskiego z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego. Kolejnym mówcą będzie poseł Jacek Kuroń.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#KazimierzUjazdowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem tylko przypomnieć, o czym my dyskutujemy i co mamy do załatwienia. Mamy odpowiedzieć na pytanie, czy dotychczasowy przepis, w pewnym sensie dający carte blanche, nieograniczone prawo, co nie znaczy, że złe prawo, organizacjom rolniczym, ma zostać, czy ten przepis ma nie zostać. Nie rozmawiamy o emeryturach dla rolników, nie rozmawiamy o protestach.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-62.2" who="#KazimierzUjazdowski">Tylko dla przypomnienia panie pośle Kowalczyk, że trzeba odróżniać pojęcie protestu od manifestacji. Normalne prawo mają do manifestowania rolnicy, tak jak my wszyscy. Ogłosić manifestację, podać datę, nawet będzie ochrona. I te przepisy są do manifestacji w ogóle niepotrzebne. Rozmawiamy wyłącznie, czy zostawić przepis blankietowy otwarty, czy też przystosować się do poprawki Senatu. I na to odpowiadajmy. A nie wywlekajmy wszystkich nieszczęść wszystkich grup zawodowych, bo z tego Sejmu nie wyjdziemy, jeżeli będziemy chcieli tę dyskusję zakończyć, albo nas słusznie z tego Sejmu wyrzucą, jeżeli będziemy prowadzić tego rodzaju dyskusję nie na temat.</u>
          <u xml:id="u-62.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-62.4" who="#KazimierzUjazdowski">Odpowiedzmy sobie na to. I takie jest moje zdanie. Mówmy wyłącznie o prawie do protestu, w jakim rozwiązaniu prawnym. I życzę serdecznie wszystkim posłom rolnikom, aby opracowali stosowną ustawę jak najszybciej, nie czekali aż to Senat zrobi. Jest tu lobby chłopskie. Oświadczam, że gdyby była potrzebna pomoc w tych pracach, w miarę swoich umiejętności chętnie pomogę i niechżesz te lobby chłopskie z taką nową ustawą wyjdzie.</u>
          <u xml:id="u-62.5" who="#KazimierzUjazdowski">I następna rzecz, już nie na ten temat, tylko na temat tego lokautu. Może to będzie argumentacja pokrętna, mogłoby się to tak wydawać, ale Wysoka Izbo, dwie centrale związkowe, celowo nie wymieniam kolejności, uznały to rozwiązanie, za którym optuje komisja, za słuszne. Tylko o tym przypominam, po to, aby w tym ferworze to nie uciekło.</u>
          <u xml:id="u-62.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Jacka Kuronia z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#JacekKuroń">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przyłączam się oczywiście do apelu posła Ujazdowskiego, żebyśmy dyskutowali na temat przepisu ustawy, a nie w ogóle o fakcie, który jest bezsporny, że istnieje cywilizacyjna dysproporcja między miastem i wsią. I z tego prostego powodu można by powiedzieć, można użyć takiego słowa, że ludność rolnicza jest dyskryminowana. Taki jest fakt, rzeczywistość cywilizacyjna. I o niej dyskutować nie można. Jest fakt.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#JacekKuroń">Natomiast muszę sprostować: emerytury rolnicze są rewaloryzowane i to jest po prostu następny fakt. Innych rzeczy już prostował nie będę.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#JacekKuroń">Pozwolę sobie powiedzieć, że właśnie w imię pewnego rodzaju równości praw przyjmijmy wobec tego taką zasadę — tylko że to już oczywiście za późno — gdyby Izba zechciała pozostawić przepis, który mówi, że wszelkie protesty w formach przyjętych przez związek, to właściwie droga jest otwarta do dalszego tego typu prawodawstwa. Należałoby powiedzieć, zamiast całej ustawy o sporach zbiorowych, protesty w formach ustalonych przez związki zawodowe. I tu widzę — połowę pracy parlament z głowy zdejmuje. Przyjmuje tylko, że strona, która to robi, ustali sobie jak robi.</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#JacekKuroń">Otóż wyobrażam sobie, że w taki sposób obrażać prawa nie wolno. To jest obraza prawa. Bo to nie jest prawo, tylko przyznanie carte blanche. Wierzę panu posłowi Bentkowskiemu i mam zaufanie do rolników, absolutne, ale w imię tego zaufania możemy śmiało znieść cały Kodeks karny. Ludzie są na ogół uczciwi itd. Co więcej, jestem absolutnie przekonany, że zniesienie Kodeksu karnego nie zmieniłoby stanu przestępczości w Polsce. No, ale byłby to śmiały eksperyment.</u>
          <u xml:id="u-64.4" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-64.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-64.6" who="#JacekKuroń">Otóż proponuję, żebyśmy tego śmiałego eksperymentu teraz nie robili. Natomiast przyłączam się również do apelu o ustawę, która zaproponuje rozwiązania w sprawie protestów chłopskich, co jest dla mnie zupełnie oczywiste. Zwróćmy uwagę, życia ustawami się nie kreuje, więc rolnicy i tak będą protestować. Ale w wypadku tego przepisu, nie chodzi wcale o rolników, tylko chodzi o obrazę prawa. Nie można w ten sposób formułować przepisów, przykro mi.</u>
          <u xml:id="u-64.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-64.8" who="#komentarz">(Poseł Aleksander Bentkowski: Ad vocem.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#TadeuszFiszbach">Panie pośle, art. 74 regulaminu.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#komentarz">(Poseł Aleksander Bentkowski: To nieporozumienie, panie marszałku.)</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę poczekać, bo nie zgadzających się z pańskim poglądem może być więcej, i w odpowiedniej porze zabrać głos. Muszę przestrzegać regulaminu. Proszę mnie zrozumieć.</u>
          <u xml:id="u-65.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-65.5" who="#TadeuszFiszbach">Czy jeszcze ktoś pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-65.6" who="#komentarz">(Poseł Franciszek Stefaniuk: Jeszcze jeden jest, panie marszałku.)</u>
          <u xml:id="u-65.7" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle. Poseł Franciszek Stefaniuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#FranciszekStefaniuk">Do pana posła Ujazdowskiego. Pan powiedział, że należy odróżnić istotę protestu od manifestacji. Chciałbym powiedzieć, że przede wszystkim, albo przy okazji należy również odróżnić istotę warsztatu pracy w rolnictwie od pozostałych warsztatów pracy. Czy to może być protest, czy manifestacja? I z przykrością chcę powiedzieć, że jakiekolwiek były protesty rolnicze, to wszystkie się okazywały nielegalne. I z jakimkolwiek tematem jako chłop i z chłopskim tematem występuję z tej trybuny sejmowej, to okazuje się, że my w tym parlamencie jesteśmy nie na miejscu.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#FranciszekStefaniuk">Z tego wyciągam wniosek, że w tej chwili jako chłop na tej trybunie wielu przeszkadzam. Przepraszam bardzo, wczoraj przemierzałem ulice Warszawy z Dworca Gdańskiego do parlamentu na piechotę, ani słowa złorzeczenia pod adresem protestujących, strajkującej komunikacji miejskiej. Ja ich rozumiałem. Ale z żalem analizowałem, dlaczego chłopom nigdy nie przyzna się racji i nie powie się, że mają rację. Wszyscy inni w tym państwie mają rację, tylko my nie mamy racji. I z tego też tytułu chcę wyrazić swój ból i żal.</u>
          <u xml:id="u-66.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#TadeuszFiszbach">Zapytuję, czy jeszcze ktoś pragnie zabrać głos w dyskusji? Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#JanuszDobrosz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! My nie poruszyliśmy jednego ważnego aspektu sprawy, mianowicie, wiem, że ten przepis trzeba będzie traktować przejściowo. Tylko jest jedna fundamentalna zasada, to co było tu wielokrotnie poruszane, że skoro teraz jest taka sytuacja w rolnictwie, że tych protestów nie unikniemy, to musimy mieć jakieś prawne podwaliny do tego, żeby ten protest był ustawiony w konkretnym wymiarze. Przecież to nie może być tak jak jest teraz, że każdy następny protest będzie nielegalny.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#JanuszDobrosz">Zgadzam się również z faktem, że trzeba opracować nową ustawę. Ale niestety, często w tym parlamencie ma się wrażenie, że o cokolwiek chłopi nie wystąpią, ich ugrupowania, to jest to jakby postulowanie preferencji dla chłopów, dla ugrupowań ludowych. Tak wcale nie jest. Każde z tych praw ma swoje i filozoficzne, i moralne uzasadnienie. W jaki sposób wytłumaczymy teraz tym wszystkim rolnikom, którzy znajdują się w takiej, a nie innej sytuacji ekonomicznej i społecznej, że dalej nie mają prawa do strajku? Będą się czuli upośledzeni.</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#JanuszDobrosz">Tu poseł Kuroń wracał do pewnych generalnych spraw związanych z rolnictwem. Pamiętam, jak była Mława, z tej trybuny, uzasadniał wtedy interwencję policji. Czym to się mogło skończyć to wiemy, bo była powołana nadzwyczajna komisja, która mówiła, jak ten strajk wyglądał. I trzeba uniknąć tego rodzaju zagrożeń. Co będzie, jak się Mława powtórzy, w innym wymiarze, z o wiele większym niezadowoleniem chłopskim? My mamy wyprzedzać pewne fakty polityczne, które prawdopodobnie zaistnieją. I trzeba sobie z tego naprawdę zdawać sprawę. Mimo, że to jest kontrowersyjny zapis, jako prawnik też sobie z tego sprawę zdaję, to nie jest rozwiązanie docelowe, ale jak na dzisiaj jedyne.</u>
          <u xml:id="u-68.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#TadeuszFiszbach">Ponieważ po raz trzeci ponawia zgłoszenie poseł Aleksander Bentkowski, chciałbym, żeby pan poseł do mnie podszedł, wyjaśnimy sobie kwestie związane z regulaminem, może być różna interpretacja. Po prostu nie wiem, czego wypowiedź będzie dotyczyła, jeśli źle zrozumianych intencji, to może to mocniej, wyraźniej przedstawić. Ale za chwilę będę wiedział, a teraz proszę o zabranie głosu posła Wojciecha Mojzesowicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#WojciechMojzesowicz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Nie chciałbym przekonywać do uprawnień chłopów do strajku. Chciałbym tylko zwrócić na jedną rzecz uwagę, że może nastąpić moment, że wieś, nie tylko chłopi, ale wieś jako taka, przestanie słuchać tego, co się dzieje w parlamencie, tak jak było w 1980 r. i rzeczywiście wystąpi, nie będzie analizować głębiej, czy prawo pozwala, czy nie pozwala.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#WojciechMojzesowicz">Uważam, że my powinniśmy do tego podejść spokojnie, ale powinniśmy tutaj dać równe uprawnienia. Dlatego, że to co tutaj głosi i pan Kuroń...</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#WojciechMojzesowicz">Wiem, że my z tej trybuny z wami sobie nie poradzimy, wy na pewno nas zagadacie, wy na pewno znajdziecie argumenty...</u>
          <u xml:id="u-70.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-70.5" who="#WojciechMojzesowicz">... na pewno nas wybijecie z możliwości obrony nie tylko wsi, ale ludzi, którzy tam żyją. Na pewno dzisiaj jesteście w stanie to zrobić.</u>
          <u xml:id="u-70.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń poza posłem Aleksandrem Bentkowskim nie ma. Uważam za stosowne udzielić głosu posłowi Bentkowskiemu, jako że jego wypowiedź ma dotyczyć sprostowania, tzn. złej interpretacji jego ujęcia przez kolejnych mówców. I to może zrobić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#AleksanderBentkowski">Gdybym mógł skorzystać z ad vocem to bym skorzystał i powiedziałbym w jednym zdaniu. Panie pośle Kuroń, po prostu rolnicy I nie napisali takiej ustawy, dlatego że jesteśmy chyba za mało zdolni. Nikt na świecie jeszcze nie napisał ustawy o protestach zbiorowych rolników i ja się tego nie podejmuję. Nie wiem, może Senat potrafi to zrobić. Dlatego tego nie zrobiliśmy.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#AleksanderBentkowski">Natomiast przykro mi, że pan nie zna przepisu, który był bez mała autorstwa pana, bo chodzi o rewaloryzację emerytur dla tych, którzy skończyli 80 lat, rolnicy zostali, niestety, wyłączeni. I tutaj w tej sali przegraliśmy tę sprawę. Natomiast rewaloryzacja emerytur obejmuje wszystkich, to trudno żeby rolników nie obejmowała. Ale ta szczególna ustawa, z grudnia zeszłego roku, która mówiła, że można rewaloryzować i musi się rewaloryzować emerytury w sposób szczególny dla ludzi, którzy skończą 80 lat, wyłączyła rolników.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#komentarz">(Poseł Jacek Kuroń: Ad vocem, panie marszałku.)</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#TadeuszFiszbach">Proponowałbym panu posłowi zabrać głos po raz wtóry w dyskusji. Proszę, panie pośle, ma pan prawo drugi raz zabrać głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#JacekKuroń">Właśnie już tylko w sprawie emerytur, tzn. nie do przedmiotu naszej dyskusji. Mianowicie rewaloryzacja emerytur polega na tym, że się przelicza emeryturę w stosunku do pobieranej płacy. Rolnicy, jak wiadomo, płacy nie pobierają, otrzymują emeryturę finansowaną w siedemdziesięciu paru procentach przez budżet w wysokości najniższej emerytury miejskiej, która jest regularnie rewaloryzowana. Regularnie. Natomiast rolniczych emerytur w tym znaczeniu tego słowa, o którym mówił pan Bentkowski, zrewaloryzować się nie da, tzn. w stosunku do jakiej płacy mielibyśmy to liczyć? Jak pan poseł będzie łaskaw zgłosić taką propozycję ustawową, to oczywiście będziemy ją rozpatrywać. Ale z faktu, że rolnicy nie pobierają płacy, a fakt ten wynika z tego, że są właścicielami gospodarstw — Bogu dzięki — nie można czynić nikomu zarzutu. Bo w ten sposób przechodzimy w jakiejkolwiek dyskusji, która polega na wymianie argumentów, w wykrzykiwanie kłamliwych wyzwisk. Przykro mi, ale inaczej tego nazwać nie można.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#komentarz">(Poseł Aleksander Bentkowski: Ale fakt jest faktem).</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#JacekKuroń">Jaki fakt? Nie można rewaloryzować w stosunku do płacy, ponieważ rolnicy nie pobierają płacy. Jest przyjęta pewna wysokość emerytury. Może pan wystąpić, żeby ta przyjęta wysokość emerytury rolniczej była wyższa. To będzie osobny wniosek, który Izba uchwali. Natomiast to, co pan nazywa rewaloryzacją, tego zrobić nie można. W związku z podnoszeniem systematycznym najniższej emerytury podnosi się także emeryturę rolniczą.</u>
          <u xml:id="u-74.4" who="#JacekKuroń">Ustalmy o czym rozmawiamy, bo inaczej to w ogóle nie da się rozmawiać. Proszę, zamiast mówić o tym, że emerytury rolników nie są rewaloryzowane, mówić o tym, że rolnicy nie otrzymują płacy. Na ten temat możemy prowadzić dyskusję i dlaczego tak jest i kto ma im płacić.</u>
          <u xml:id="u-74.5" who="#komentarz">(Głos z sali: Ale rolnicy też kończą 80 lat.)</u>
          <u xml:id="u-74.6" who="#JacekKuroń">Ale zwracam uwagę raz jeszcze, że rozpatrywaliśmy, w jaki sposób wypłacać im emeryturę w stosunku do płacy, którą pobierali. Tę operację można wykonać tylko w stosunku do tych, którzy jakąś płacę pobierali. Jak ktoś nie pobiera płacy, to można tylko się umówić, że na przykład rolnicza emerytura będzie odtąd w wysokości średniej płacy krajowej. Na przykład, jeżeli przyjmiemy taką uchwałę, to będzie dyskusja o wysokości emerytury. A nie może być dyskusji o rewaloryzacji bez względu na to, ile lat kończy rolnik, bo omawiając rewaloryzację — o czym mówiliśmy w dyskusji o emerytach, którzy skończyli 80 lat, zastanawiamy się jak przeliczać płace na emeryturę. I na ten temat cały czas spieramy się przy ustawie emerytalnej. Jedna jest taka propozycja, druga inna, ale cały czas ona dotyczy tego, jaki ma być stosunek płacy do emerytury. Otóż tej dyskusji w odniesieniu do rolników z przyczyn zasadniczych prowadzić się nie da. I w związku z tym dajmy już temu spokój.</u>
          <u xml:id="u-74.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Poseł Włodzimierz Wiertek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#WłodzimierzWiertek">Panie pośle Kuroń, wysłuchaliśmy pańskiego wykładu uniwersyteckiego na temat emerytur dla rolników. Prawda jest taka, jak tu kolega Bentkowski powiedział, że kilka miesięcy trwały prace w komisji rolnictwa i nie tylko na temat emerytur dla rolników, którzy osiągnęli wiek emerytalny a nie przekazali gospodarstwa. Założenia były takie, że ci rolnicy bez względu na to, czy przekażą następcy gospodarstwo, czy nie, otrzymają najniższą emeryturę, jaka obowiązuje w kraju. W rzeczywistości dostali po prostu nędzne, psie pieniądze, 60 do 110 tys. zł miesięcznie. Pytam się...</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Nie na temat.)</u>
          <u xml:id="u-76.2" who="#WłodzimierzWiertek">Na temat, właśnie na temat. Jeśli na temat prawa, emerytur i protestów chłopskich, to właśnie to jest na temat prawa. Bo pan Kuroń powiedział też, że jest obrońcą prawa. Mieliśmy tego przykład, jak pan Kuroń robił przegląd tych pułków pancernych w Mławie i — jak to się mówi — dotrzymuje słowa, tej obrony tego prawa.</u>
          <u xml:id="u-76.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym jednak, abyśmy zachowali powagę wypowiedzi i ograniczyli się do spraw, które są przedmiotem dyskusji, a nie wykraczali w swoich wypowiedziach poza sprawy ujęte w tym punkcie porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#TadeuszFiszbach">Pani też chce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#komentarz">(Poseł Anna Dynowska: Wniosek formalny.)</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#TadeuszFiszbach">Dobrze, proszę, pani poseł Dynowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#AnnaDynowska">Chciałabym prosić, panie marszałku, o zamknięcie listy mówców.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o przegłosowanie formalnego wniosku pani poseł Dynowskiej, aby zamknąć listę mówców.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za jego przyjęciem? (175)</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Po tym głosie.)</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#TadeuszFiszbach">Zamknięcie listy mówców po tym głosie — tak powiedziałem.</u>
          <u xml:id="u-79.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? (35)</u>
          <u xml:id="u-79.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (26)</u>
          <u xml:id="u-79.6" who="#TadeuszFiszbach">Wniosek formalny zgłoszony przez poseł Dynowską został przyjęty i jako ostatni z mówców głos zabierze poseł Adam Babul.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#AdamBabul">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W tej zaognionej atmosferze odbiegliśmy od meritum, nad którym mieliśmy dyskutować. I spieramy się w zasadzie o formy pewnych zapisów prawnych i mówimy o konsekwencjach tych zapisów, a odeszliśmy od tego, co jest przedmiotem naszej dyskusji. Zresztą potwierdza to wystąpienie posła Bentkowskiego i posła Kuronia, że pewne zapisy, gdy stawiamy formę zapisu nad meritum sprawy, później przyniosą jakieś niewłaściwe konsekwencje i mamy przykład właśnie niewaloryzowania w tej chwili emerytur dla rolników osiemdziesięciolatków. Forma przeważyła nad treścią.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#AdamBabul">Proponowałbym w tej chwili wrócić do dziesiątej poprawki Senatu, której przyjęcie może spowodować popełnienie tego samego błędu, na podstawie formy niejako, niedoskonałej przyznaję, bo chce się pozbawić rolników prawa do protestu. Mówiąc krótko, chciałbym prosić wszystkich posłów o to, aby głosowali za odrzuceniem tej poprawki Senatu, czyli za umożliwieniem wyboru formy protestu określonej przez związki zawodowe rolników. Oczywiście Izba podejmie decyzje w stosownym głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#TadeuszFiszbach">Zgodnie z naszą decyzją lista mówców została zamknięta.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#TadeuszFiszbach">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-81.3" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania, w którym stosować będziemy zasady przyjęte w poprzednim punkcie porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-81.4" who="#TadeuszFiszbach">W pierwszej poprawce dotyczącej art. 1 Senat proponuje dodanie przepisu rozszerzającego definicję sporu zbiorowego o prawa i wolności związkowe.</u>
          <u xml:id="u-81.5" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-81.6" who="#TadeuszFiszbach">W wypadku kiedy pan poseł sprawozdawca chciałby się włączyć, to udzielę głosu. Tej potrzeby przy pierwszej poprawce nie ma.</u>
          <u xml:id="u-81.7" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-81.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (237) Kto jest przeciw? (4) Kto się wstrzymał od głosowania? (25) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 1 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-81.9" who="#TadeuszFiszbach">W drugiej poprawce dotyczącej art. 3 Senat proponuje dodanie ust. 4 dotyczącego prowadzenia sporu zbiorowego w zakładzie pracy, w którym nie działa związek zawodowy.</u>
          <u xml:id="u-81.10" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-81.11" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-81.12" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 3, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (241) Kto jest przeciw? (10) Kto się wstrzymał od głosowania? (22) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 3 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-81.13" who="#TadeuszFiszbach">W trzeciej poprawce dotyczącej art. 7 ust. 1 Senat proponuje skrócenie z 7 do 3 dni terminu uwzględnienia przez pracodawcę żądań, z którymi wystąpił podmiot reprezentujący interesy pracownicze.</u>
          <u xml:id="u-81.14" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-81.15" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-81.16" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu i do art. 7, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (212) Kto jest przeciw? (33) Kto się wstrzymał od głosowania? (32) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 7 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-81.17" who="#TadeuszFiszbach">W czwartej poprawce dotyczącej art. 17 Senat proponuje w ust. 2 dodać przepis, w myśl którego strajk może być ogłoszony bez postępowania mediacyjnego, jeżeli pracodawca rozwiązał stosunek pracy z prowadzącym spór działaczem związkowym.</u>
          <u xml:id="u-81.18" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-81.19" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-81.20" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 17 ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (212) Kto jest przeciw? (37) Kto się wstrzymał od głosowania? (35) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 17 ust. 2 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-81.21" who="#TadeuszFiszbach">W piątej poprawce dotyczącej art. 19 Senat proponuje dwie zmiany. W pierwszej z nich dotyczącej ust. 4 Senat proponuje dodać przepis, w myśl którego niedopuszczalne jest zaprzestanie pracy w wyniku akcji strajkowej na stanowiskach zagrażających bezpieczeństwu państwa.</u>
          <u xml:id="u-81.22" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-81.23" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-81.24" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 19 ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (190) Kto jest przeciw? (47) Kto się wstrzymał od głosowania? (50) Nie osiągnęliśmy wymaganej większości 2/3 głosów za odrzuceniem.</u>
          <u xml:id="u-81.25" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania za przyjęciem tej poprawki Senatu, w którym decyzja nasza zapadnie zwykłą większością głosów.</u>
          <u xml:id="u-81.26" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawki Senatu do art. 19 ust 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (148) Kto jest przeciw? (78) Kto się wstrzymał od głosowania? (62) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 19 ust. 1 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-81.27" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce dotyczącej art 19 ust. 2 Senat proponuje zastąpić wyrazy: „nie wolno organizować strajku” wyrazami: „niedopuszczalne jest organizowanie strajku”.</u>
          <u xml:id="u-81.28" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-81.29" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-81.30" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu I do art. 19 ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (230) Kto jest przeciw? (25) Kto się wstrzymał od głosowania? (28) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 19. ust. 2 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-81.31" who="#TadeuszFiszbach">W szóstej poprawce dotyczącej art. 20 Senat proponuje, aby jako warunek ogłoszenia strajku przyjąć zgodę 2/3, a nie większości głosujących pracowników. Ponadto Senat proponuje dodać ustęp stanowiący, że członkom komitetu strajkowego przysługuje ochrona prawna, z jakiej korzystają działacze związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-81.32" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki, ale tu chciałbym powrócić do zgłoszonego formalnego wniosku, aby każdy z 5 podpunktów tego artykułu głosować oddzielnie.</u>
          <u xml:id="u-81.33" who="#TadeuszFiszbach">Prosiłbym może posła sprawozdawcę o wyjaśnienie, a następnie odniesiemy się do tego wniosku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#MarekRutkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Problem polega na tym, że Senat w poprawce nr 6 zmieścił jak gdyby dwie sprawy. Raz — usunął wymóg referendum w ust. 1 i w ust. 2 przed ogłoszeniem strajku przez organizację związkową, ale z kolei wprowadził możliwość prowadzenia strajku przez komitet strajkowy poza strukturami związkowymi. I również w czasie wspólnego posiedzenia komisji sejmowych padł wniosek, by te sprawy rozpatrywać oddzielnie. Wtedy zastanawialiśmy się, tak jak i teraz, były przeprowadzone konsultacje, ale były różne stanowiska i jest to sprawa do rozstrzygnięcia dzisiaj przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#MarekRutkowski">Jako poseł sprawozdawca, jeśli można by było wyrazić moje osobiste zdanie, przychylałbym się ku wnioskowi pana posła Gabryszewskiego, żeby oddzielnie głosować poszczególne ustępy art. 20.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#TadeuszFiszbach">Poddaję pod głosowanie wniosek zgłoszony przez posła Gabryszewskiego, który dotyczy poprawki nr 6 w przedmiocie art. 20, o oddzielne głosowanie nad każdym ze zgłoszonych punktów poprawki Senatu.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tego wniosku formalnego, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (79) Kto jest przeciw? (136) Kto się wstrzymał od głosowania? (69) Wniosek formalny nie został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-83.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 20, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (263) Kto jest przeciw? (3) Kto się wstrzymał od głosowania? (20) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 20 odrzucił wymaganą większością 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-83.5" who="#TadeuszFiszbach">W siódmej poprawce Senat proponuje skreślenie art. 22 dotyczącego lokautu.</u>
          <u xml:id="u-83.6" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o. przyjęcie tej poprawki. Jej przyjęcie wiązać się będzie ze zmianą numeracji pozostałych artykułów ustawy, sygnalizowanej w poprawkach 9 i 10.</u>
          <u xml:id="u-83.7" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-83.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu dotyczącej art. 22, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (132) Kto jest przeciw? (113) Kto się wstrzymał od głosowania? (43) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu dotyczącą art. 22 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-83.9" who="#TadeuszFiszbach">W ósmej poprawce dotyczącej dotychczasowego art. 23, Senat proponuje, aby w przepisie tym, dotyczącym strajku solidarnościowego, odwołać się do innych przepisów ustawy o strajku.</u>
          <u xml:id="u-83.10" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-83.11" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-83.12" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu dotyczącej dotychczasowego art. 23, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (195) Kto jest przeciw? (23) Kto się wstrzymał od głosowania? (59) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu dotyczącą dotychczasowego art. 23 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-83.13" who="#TadeuszFiszbach">W dziesiątej poprawce, dotyczącej dotychczasowego art. 26, Senat proponuje w nowym brzmieniu przepisu rezygnację z dotychczasowego ust. 2, dotyczącego prawa rolników do akcji protestacyjnej. Ponadto proponuje dodać przepis stanowiący, że niestrajkowe formy protestu mogą być podjęte po wyczerpaniu postępowania mediacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-83.14" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki. Pan poseł sprawozdawca, proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#MarekRutkowski">Wysoki Sejmie! Chciałbym zwrócić uwagę na taką rzecz bardzo techniczną. Jeśli pozostawimy ten artykuł z ust. 2, to będą obowiązywały, jak gdyby w tej materii, dwa przepisy, przepis tej ustawy oraz nie anulowany przepis ustawy o związkach rolników, tak, że nie będzie wiadomo, który przepis jest ważny, ponieważ wnioskodawcy w poprzedniej debacie, w czasie drugiego czytania ustawy związkowej, nie zadbali, żeby w artykułach końcowych utraciła moc ustawa o związkach rolników.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#komentarz">(Głos z sali: To jest dalsza dyskusja, jakże tak!)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#TadeuszFiszbach">Przepraszam bardzo. Oczywiście uwaga jest słuszna.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu dotyczącej dotychczasowego art. 26, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (102) Kto jest przeciw? (166) Kto się wstrzymał od głosowania? (25) Stwierdzam, że Sejm nie przyjął poprawki Senatu dotyczącej art. 26. Proszę?</u>
          <u xml:id="u-85.3" who="#komentarz">(Głos z sali: Komisji.)</u>
          <u xml:id="u-85.4" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy zatem do kolejnego głosowania o odrzucenie poprawki Senatu, w tym wypadku wymagana jest większość 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-85.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za odrzuceniem poprawki Senatu dotyczącej dotychczasowego art. 26, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (212) Kto jest przeciw? (60) Kto się wstrzymał od głosowania? (28).</u>
          <u xml:id="u-85.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-85.7" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu dotyczącą dotychczasowego art. 26 odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-85.8" who="#TadeuszFiszbach">W jedenastej poprawce dotyczącej art. 27 Senat proponuje w nowym brzmieniu ust. 2 i 3, dotyczących odpowiedzialności za zorganizowanie strajku wbrew przepisom ustawy oraz za szkody wyrządzone strajkiem, wymienić również akcję protestacyjną.</u>
          <u xml:id="u-85.9" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-85.10" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-85.11" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 27, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (220) Kto jest przeciw? (19) Kto się wstrzymał od głosowania? (40) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 27 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-85.12" who="#TadeuszFiszbach">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek Senatu do ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.</u>
          <u xml:id="u-85.13" who="#komentarz">(Poseł Stefan Myszkiewicz-Niesiołowski: W kwestii formalnej.)</u>
          <u xml:id="u-85.14" who="#TadeuszFiszbach">W kwestii formalnej, panie pośle? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Panie marszałku, powstała pewna wątpliwość, ponieważ przy poprzednim głosowaniu było 300 osób, z obserwacji wynika, że prawie nikt z sali nie wychodził, a teraz jest 279 posłów i prosilibyśmy o wyjaśnienie tej wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#TadeuszFiszbach">Panie pośle, niestety, nie mogę podjąć się misji wyjaśnienia tej wątpliwości. Wyniki głosowania ogłosiłem, powtórzyć już głosowania nie mogę,...</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-87.2" who="#TadeuszFiszbach">... nie, proszę nie klaskać, bo to jest poważna sprawa, a musimy być uważni przy tym, jak liczymy. Już wyniki zostały ogłoszone.</u>
          <u xml:id="u-87.3" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o organizacjach pracodawców (druki nr 841 i 864).</u>
          <u xml:id="u-87.4" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji posła Tadeusza Dziubę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#TadeuszDziuba">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Do ustawy o organizacjach pracodawców Senat zgłosił 9 poprawek, wszystkie nieskomplikowane. W związku z powyższym proponuję, aby przystąpić do głosowania. W razie potrzeby będę składał krótkie wyjaśnienia przed głosowaniem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posłów, aby nie wychodzili z sali, bo za chwilę przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#TadeuszFiszbach">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#TadeuszFiszbach">Czy ktoś pragnąłby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-89.3" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-89.4" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania, w którym głosować będziemy zasadę ustaloną przy poprzednich punktach porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-89.5" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#TadeuszDziuba">Pierwszą poprawkę Senat zgłosił do art. 9 ust. 3. W wersji uchwalonej przez Sejm w ustępie tym przewiduje się, że postanowienie sądu odmawiające rejestracji związku pracodawców podlega zaskarżeniu do sądu apelacyjnego. Senat proponuje, aby zaskarżane było postanowienie sądu w przedmiocie rejestracji, co oznacza, że można zaskarżyć zarówno pozytywne, jak i negatywne postanowienia sądu.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#TadeuszDziuba">Przypomnę, że identyczna poprawka została już wprowadzona do bliźniaczej ustawy o związkach zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#TadeuszDziuba">Komisje rekomendują i tutaj przyjęcie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 9, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (230) Kto jest przeciw? (4) Kto się wstrzymał od głosowania? (9) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 9 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#TadeuszFiszbach">W drugiej poprawce dotyczącej art. 12 Senat proponuje dodać ust. 3 stanowiący, że postanowienie sądu o skreśleniu z rejestru podlega zaskarżeniu do sądu apelacyjnego. Taką samą poprawkę Senat zgłosił do art. 17 ustawy o związkach zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-91.4" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#TadeuszDziuba">Jest to bardzo pożyteczne uzupełnienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 12, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (229) Kto jest przeciw? (7) Kto się wstrzymał od głosowania? (5) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 12 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#TadeuszFiszbach">W trzeciej poprawce dotyczącej art. 16 Senat proponuje zastąpienie w ust. 1 wyrazów: „dotyczących pracy i polityki socjalnej” wyrazami: „w zakresie objętym zadaniami związków pracodawców”.</u>
          <u xml:id="u-93.3" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-93.4" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-93.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 16, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (238) Kto jest przeciw? (2) Kto się wstrzymał od głosowania? (6) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 16 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-93.6" who="#TadeuszFiszbach">W czwartej poprawce dotyczącej art. 19 Senat proponuje pięć zmian. W zmianie pierwszej dotyczącej ust. 1 Senat proponuje określić termin co najmniej 14 dni na dostosowanie działalności organu związku pracodawców do obowiązującego prawa w razie uznania tej działalności za sprzeczną z ustawą.</u>
          <u xml:id="u-93.7" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#TadeuszDziuba">Krótkie wyjaśnienie. Jak wspomniałem, ustawa o organizacjach pracodawców jest bliźniaczą do ustawy o związkach zawodowych i wprowadzenie tego terminu odpowiada wprowadzeniu identycznego terminu w ustawie o związkach zawodowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 19 ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (234) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (11) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 19 ust. 1 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce dotyczącej art. 19 oznaczonej lit. c, Senat proponuje dodanie ust. 4, stanowiącego, że sprawy działalności organu związku pracodawców sprzecznej z ustawą, rozpatrywane są w trybie Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym. Z poprawką tą łączą się techniczne poprawki oznaczone lit. d i e.</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-95.4" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-95.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu dotyczącej nowego ust. 4 w art. 19 wraz ze zmianą numeracji ustępów tego artykułu i powołania w dotychczasowym ust. 5, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (235) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (10) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu dotyczącą nowego ust. 4 w art. 19 przyjął wraz ze zmianą numeracji ustępów oraz powołania w ust. 5.</u>
          <u xml:id="u-95.6" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce do art. 19 ust. 2 Senat proponuje w punkcie 1 — określić wysokość grzywny nakładanej na członków danego organu związku winnych niedostosowania w określonym terminie działalności związku do obowiązującego prawa. Taką samą poprawkę Senat zgłosił do art. 36 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-95.7" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-95.8" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#TadeuszDziuba">Przypomnę, że pan poseł Jacek Ambroziak zwrócił się z apelem do Wysokiej Izby, aby przeciwnie niż proponują to komisje, poprawkę Senatu przyjąć. Mam więc obowiązek złożyć wyjaśnienie, dlaczego komisje postanowiły rekomendować odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#TadeuszDziuba">Otóż przed chwilą właśnie do omawianego artykułu wprowadziliśmy dodatkowe postanowienie, jak proponował to Senat, wyjaśniające, że postępowania w omawianych w art. 19 sprawach odbywają się według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym. Tym samym w przekonaniu komisji rozstrzygnięta jest podstawa do wymierzania kary pieniężnej, o której mowa w ust. 2. Przywołanie art. 163 § 1 Kpc byłoby oczywistym powtórzeniem.</u>
          <u xml:id="u-96.2" who="#TadeuszDziuba">Z tego powodu, aby nie rozbudowywać ustawy, komisje rekomendowały odrzucenie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 19 ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (196) Kto jest przeciw? (30) Kto się wstrzymał od głosowania? (27) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 19 ust. 2 odrzucił wymaganą większości? 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#TadeuszFiszbach">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek Senatu do ustawy o organizacjach pracodawców.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy obecnie do rozpatrzeni punktu 7 porządku dziennego: Powołanie prezesa Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#TadeuszFiszbach">Wysoki Sejmie! Przypominam, że Sejm na 56 posiedzeniu w dniu 19 kwietnia 1991 nie powołał na stanowisko prezesa Najwyższe Izby Kontroli żadnego spośród 2 rozpatrywanych wówczas kandydatów. W związku z tym Prezydium Sejmu w dniu 20 kwietnia 1991 i oświadczyło, zgodnie z uchwałą Sejmu z dni 22 marca 1991 r. w sprawie określenia tryb zgłaszania kandydatów na prezesa NIK, że z dniem tym rozpoczął się 14-dniowy okres przyjmowania zgłoszeń kandydatów.</u>
          <u xml:id="u-97.5" who="#TadeuszFiszbach">Zgodnie z określonym w uchwale trybem zgłoszeń w tym terminie zostali zgłoszeni dwaj kandydaci: Waldemar Pańko przez Obywatelski Klub Parlamentarny oraz Wiesław Woda przez Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego. Obaj kandydaci wyrazili zgodę na kandydowanie i przedstawili swoje koncepcje pracy Najwyższej Izby Kontroli, które zostały posłom doręczone. Kandydaci odbyli także spotkania z niektórymi klubami poselskimi.</u>
          <u xml:id="u-97.6" who="#TadeuszFiszbach">Zgodnie ze wspomnianą uchwałą Sejm głosowania w sprawie powołania prezesa Najwyższej Izby Kontroli nie może odbyć wcześniej niż dziesiątego dnia od powiadomienia posłów przez Prezydium Sejmu o liście zgłoszonych kandydatów. Lista kandydatów na stanowisko prezesa NIK została posłankom i posłom doręczona w czasie 59 posiedzenia Sejmu w dniu 9 maja br. w druku nr 853. Nie ma zatem przeszkód, aby Sejm przystąpił do powołania prezesa Najwyższej Izby Kontroli na obecnym posiedzeniu.</u>
          <u xml:id="u-97.7" who="#TadeuszFiszbach">Czy ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos? Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-97.8" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-97.9" who="#TadeuszFiszbach">Przypominam, że zgodnie z art. 32 regulaminu Sejmu, uchwały w sprawie powołania prezesa Najwyższej Izby Kontroli zapadają bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-97.10" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział wymagana liczba posłów.</u>
          <u xml:id="u-97.11" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje przeprowadzenie głosowania imiennego nad zgłoszonymi kandydatami.</u>
          <u xml:id="u-97.12" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem o przeprowadzenie imiennego głosowania nad kandydatami na stanowisko prezesa Najwyższej Izby Kontroli, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (211) Kto jest przeciw? (14) Kto się wstrzymał od głosowania? (27) Stwierdzam, że Sejm wniosek o głosowanie imienne przyjął.</u>
          <u xml:id="u-97.13" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-97.14" who="#TadeuszFiszbach">Zgodnie z art. 78 ust. 4 regulaminu Sejmu głosowanie imienne odbywa się przy wykorzystaniu przygotowanej w tym celu urny. Posłowie kolejno w porządku alfabetycznym wyczytani przez sekretarza Sejmu, wrzucają swoje kartki do urny.</u>
          <u xml:id="u-97.15" who="#TadeuszFiszbach">Otwarcia urny i obliczenia głosów dokonuje pięciu wyznaczonych przez marszałka Sejmu sekretarzy Sejmu. Wynik głosowania imiennego ogłasza marszałek Sejmu na podstawie protokołu przedstawionego przez sekretarzy Sejmu dokonujących obliczenia głosów. Wyniki głosowania są ostateczne i nie mogą być przedmiotem dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-97.16" who="#TadeuszFiszbach">Do przeprowadzenia głosowania powołuję następujących sekretarzy Sejmu, posłów: Krzysztofa Grzebyka, Adama Grabowieckiego, Marka Rusakiewicza, Ziemowita Gawskiego, Annę Dynowską.</u>
          <u xml:id="u-97.17" who="#TadeuszFiszbach">Imienną listę posłów odczytywać będzie poseł Adam Grabowiecki, pomagać będzie pani poseł Anna Dynowską.</u>
          <u xml:id="u-97.18" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posłanki i posłów o podpisanie kart do głosowania swym imieniem i nazwiskiem.</u>
          <u xml:id="u-97.19" who="#TadeuszFiszbach">Na karcie należy skreślić jedno z dwóch nazwisk, bądź zaznaczyć wstrzymanie się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-97.20" who="#TadeuszFiszbach">Nieważne są karty, na których nie dokonano skreśleń ani nie zaznaczono faktu wstrzymania się od głosu oraz nie podpisane nazwiskiem i imieniem posła.</u>
          <u xml:id="u-97.21" who="#TadeuszFiszbach">Czy wszyscy obecni posłowie posiadają karty do głosowania podpisane ich nazwiskiem i imieniem? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-97.22" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sekretarza Adama Grabowieckiego o kolejne wyczytywanie nazwisk, a posłanki i posłów o podchodzenie do urny i oddawanie głosów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#AdamGrabowiecki">— Ambroziak Jacek,</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#AdamGrabowiecki">— Andrzejewski Jacek,</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#AdamGrabowiecki">— Arendarski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#AdamGrabowiecki">— Aumiller Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#AdamGrabowiecki">— Babiński Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.5" who="#AdamGrabowiecki">— Babul Adam,</u>
          <u xml:id="u-98.6" who="#AdamGrabowiecki">— Badach Tadeusz Tomasz,</u>
          <u xml:id="u-98.7" who="#AdamGrabowiecki">— Bajołek Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-98.8" who="#AdamGrabowiecki">— Balazs Artur,</u>
          <u xml:id="u-98.9" who="#AdamGrabowiecki">— Balicki Szczepan,</u>
          <u xml:id="u-98.10" who="#AdamGrabowiecki">— Balik Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-98.11" who="#AdamGrabowiecki">— Barański Zdzisław Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.12" who="#AdamGrabowiecki">— Bartnicki Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.13" who="#AdamGrabowiecki">— Bartosik Marek,</u>
          <u xml:id="u-98.14" who="#AdamGrabowiecki">— Bartosz Ryszard Władysław,</u>
          <u xml:id="u-98.15" who="#AdamGrabowiecki">— Bartoszcze Roman,</u>
          <u xml:id="u-98.16" who="#AdamGrabowiecki">— Baścik Edward,</u>
          <u xml:id="u-98.17" who="#AdamGrabowiecki">— Bąk Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.18" who="#AdamGrabowiecki">— Bednarkiewicz Maciej,</u>
          <u xml:id="u-98.19" who="#AdamGrabowiecki">— Bentkowski Aleksander,</u>
          <u xml:id="u-98.20" who="#AdamGrabowiecki">— Bernacki Ludwik,</u>
          <u xml:id="u-98.21" who="#AdamGrabowiecki">— Beszta-Borowski Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.22" who="#AdamGrabowiecki">— Bibrzycki Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.23" who="#AdamGrabowiecki">— Bielecki Jan Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-98.24" who="#AdamGrabowiecki">— Bielecki Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-98.25" who="#AdamGrabowiecki">— Bielewicz Alfred,</u>
          <u xml:id="u-98.26" who="#AdamGrabowiecki">— Bieliński Stefan,</u>
          <u xml:id="u-98.27" who="#AdamGrabowiecki">— Bień Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-98.28" who="#AdamGrabowiecki">— Bieńkowska Alicja,</u>
          <u xml:id="u-98.29" who="#AdamGrabowiecki">— Biliński Tadeusz Czesław,</u>
          <u xml:id="u-98.30" who="#AdamGrabowiecki">— Blida Barbara,</u>
          <u xml:id="u-98.31" who="#AdamGrabowiecki">— Błachnio Jan Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-98.32" who="#AdamGrabowiecki">— Błaszczyk Janusz,</u>
          <u xml:id="u-98.33" who="#AdamGrabowiecki">— Błaszczyk Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.34" who="#AdamGrabowiecki">— Błaszczyk Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-98.35" who="#AdamGrabowiecki">— Błoch Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-98.36" who="#AdamGrabowiecki">— Bobak Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-98.37" who="#AdamGrabowiecki">— Bocheń Irmindo,</u>
          <u xml:id="u-98.38" who="#AdamGrabowiecki">— Bogusz Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.39" who="#AdamGrabowiecki">— Bondarewski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-98.40" who="#AdamGrabowiecki">— Boral Marek,</u>
          <u xml:id="u-98.41" who="#AdamGrabowiecki">— Borawska Marianna,</u>
          <u xml:id="u-98.42" who="#AdamGrabowiecki">— Borowski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-98.43" who="#AdamGrabowiecki">— Bożek Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.44" who="#AdamGrabowiecki">— Braun Juliusz Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.45" who="#AdamGrabowiecki">— Brodecki Adam,</u>
          <u xml:id="u-98.46" who="#AdamGrabowiecki">— Brudniak Mieczysław,</u>
          <u xml:id="u-98.47" who="#AdamGrabowiecki">— Brzeziński Eugeniusz,</u>
          <u xml:id="u-98.48" who="#AdamGrabowiecki">— Brzozowska Anna,</u>
          <u xml:id="u-98.49" who="#AdamGrabowiecki">— Brzuzy Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-98.50" who="#AdamGrabowiecki">— Bugaj Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-98.51" who="#AdamGrabowiecki">— Bujak Jacek,</u>
          <u xml:id="u-98.52" who="#AdamGrabowiecki">— Bukała Aniela,</u>
          <u xml:id="u-98.53" who="#AdamGrabowiecki">— Bukowska Anna,</u>
          <u xml:id="u-98.54" who="#AdamGrabowiecki">— Burski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-98.55" who="#AdamGrabowiecki">— Byliński Janusz Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.56" who="#AdamGrabowiecki">— Caputa Michał,</u>
          <u xml:id="u-98.57" who="#AdamGrabowiecki">— Chmielarski Wiesław Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.58" who="#AdamGrabowiecki">— Chmielewski Henryk,</u>
          <u xml:id="u-98.59" who="#AdamGrabowiecki">— Chojecki Lucjan,</u>
          <u xml:id="u-98.60" who="#AdamGrabowiecki">— Chojnacka Irena,</u>
          <u xml:id="u-98.61" who="#AdamGrabowiecki">— Choszczewski Jan Bogdan,</u>
          <u xml:id="u-98.62" who="#AdamGrabowiecki">— Chrupek Paweł,</u>
          <u xml:id="u-98.63" who="#AdamGrabowiecki">— Chrzanowski Witold,</u>
          <u xml:id="u-98.64" who="#AdamGrabowiecki">— Cieśla Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.65" who="#AdamGrabowiecki">— Cimoszewicz Włodzimierz,</u>
          <u xml:id="u-98.66" who="#AdamGrabowiecki">— Czaja Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.67" who="#AdamGrabowiecki">— Czarnik-Sojka Teresa,</u>
          <u xml:id="u-98.68" who="#AdamGrabowiecki">— Czarnobilski Zdzisław,</u>
          <u xml:id="u-98.69" who="#AdamGrabowiecki">— Czenczek Maria,</u>
          <u xml:id="u-98.70" who="#AdamGrabowiecki">— Czereyski Krzysztof Janusz,</u>
          <u xml:id="u-98.71" who="#AdamGrabowiecki">— Czerniawski Mieczysław,</u>
          <u xml:id="u-98.72" who="#AdamGrabowiecki">— Czerwiński Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-98.73" who="#AdamGrabowiecki">— Czerwiński Leszek,</u>
          <u xml:id="u-98.74" who="#AdamGrabowiecki">— Czerwiński Marian,</u>
          <u xml:id="u-98.75" who="#AdamGrabowiecki">— Czeżyk Ignacy Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-98.76" who="#AdamGrabowiecki">— Czupała-Hołoga Stefania,</u>
          <u xml:id="u-98.77" who="#AdamGrabowiecki">— Czykwin Eugeniusz,</u>
          <u xml:id="u-98.78" who="#AdamGrabowiecki">— Czypionka Sebastian,</u>
          <u xml:id="u-98.79" who="#AdamGrabowiecki">— Czyż Barbara,</u>
          <u xml:id="u-98.80" who="#AdamGrabowiecki">— Dalgiewicz Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.81" who="#AdamGrabowiecki">— Dankowska Adela,</u>
          <u xml:id="u-98.82" who="#AdamGrabowiecki">— Dąbrowski Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.83" who="#AdamGrabowiecki">— Derwich Bogdan,</u>
          <u xml:id="u-98.84" who="#AdamGrabowiecki">— Dłużniewski Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.85" who="#AdamGrabowiecki">— Dmochowska Maria,</u>
          <u xml:id="u-98.86" who="#AdamGrabowiecki">— Dobielińska-Eliszewska Teresa Katarzyna,</u>
          <u xml:id="u-98.87" who="#AdamGrabowiecki">— Dobrosz Janusz,</u>
          <u xml:id="u-98.88" who="#AdamGrabowiecki">— Dojka Marian,</u>
          <u xml:id="u-98.89" who="#AdamGrabowiecki">— Domański Zdzisław,</u>
          <u xml:id="u-98.90" who="#AdamGrabowiecki">— Dominiak Wawrzyniec,</u>
          <u xml:id="u-98.91" who="#AdamGrabowiecki">— Dowgiałło Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-98.92" who="#AdamGrabowiecki">— Dowgwiłłowicz Jerzy Wacław,</u>
          <u xml:id="u-98.93" who="#AdamGrabowiecki">— Drela Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-98.94" who="#AdamGrabowiecki">— Duda Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.95" who="#AdamGrabowiecki">— Dudkiewicz Anna Teresa,</u>
          <u xml:id="u-98.96" who="#AdamGrabowiecki">— Dudziak Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.97" who="#AdamGrabowiecki">— Dyner Jerzy Mieczysław,</u>
          <u xml:id="u-98.98" who="#AdamGrabowiecki">— Dynowska Anna,</u>
          <u xml:id="u-98.99" who="#AdamGrabowiecki">— Dyrak Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-98.100" who="#AdamGrabowiecki">— Dys-Kulerski Witysław Wiktor,</u>
          <u xml:id="u-98.101" who="#AdamGrabowiecki">— Dziuba Tadeusz Antoni,</u>
          <u xml:id="u-98.102" who="#AdamGrabowiecki">— Dziubek Marek,</u>
          <u xml:id="u-98.103" who="#AdamGrabowiecki">— Ejsmont Krystyna,</u>
          <u xml:id="u-98.104" who="#AdamGrabowiecki">— Fiszbach Tadeusz Rudolf,</u>
          <u xml:id="u-98.105" who="#AdamGrabowiecki">— Furtak Antoni,</u>
          <u xml:id="u-98.106" who="#AdamGrabowiecki">— Gabrielski Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.107" who="#AdamGrabowiecki">— Gabryszewski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-98.108" who="#AdamGrabowiecki">— Gabryś Herbert,</u>
          <u xml:id="u-98.109" who="#AdamGrabowiecki">— Gajda Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.110" who="#AdamGrabowiecki">— Gajewicz Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.111" who="#AdamGrabowiecki">— Gajewski Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-98.112" who="#AdamGrabowiecki">— Gałeczka Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.113" who="#AdamGrabowiecki">— Gaweł Mieczysław,</u>
          <u xml:id="u-98.114" who="#AdamGrabowiecki">— Gawlik Radosław,</u>
          <u xml:id="u-98.115" who="#AdamGrabowiecki">— Gawski Ziemowit Dionizy,</u>
          <u xml:id="u-98.116" who="#AdamGrabowiecki">— Geremek Bronisław,</u>
          <u xml:id="u-98.117" who="#AdamGrabowiecki">— Gębicki Stefan,</u>
          <u xml:id="u-98.118" who="#AdamGrabowiecki">— Gil Irena Urszula,</u>
          <u xml:id="u-98.119" who="#AdamGrabowiecki">— Gil Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.120" who="#AdamGrabowiecki">— Gil Mieczysław Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.121" who="#AdamGrabowiecki">— Gołaczyński Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.122" who="#AdamGrabowiecki">— Gomola Maria,</u>
          <u xml:id="u-98.123" who="#AdamGrabowiecki">— Goździkiewicz Ludomir Karol,</u>
          <u xml:id="u-98.124" who="#AdamGrabowiecki">— Górski Michał,</u>
          <u xml:id="u-98.125" who="#AdamGrabowiecki">— Grabarkiewicz Mirosława Kazimiera,</u>
          <u xml:id="u-98.126" who="#AdamGrabowiecki">— Grabowiecki Adam,</u>
          <u xml:id="u-98.127" who="#AdamGrabowiecki">— Grabowska Danuta,</u>
          <u xml:id="u-98.128" who="#AdamGrabowiecki">— Greń Roman,</u>
          <u xml:id="u-98.129" who="#AdamGrabowiecki">— Grugel Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-98.130" who="#AdamGrabowiecki">— Gryczewski Wojciech Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.131" who="#AdamGrabowiecki">— Grzebyk Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-98.132" who="#AdamGrabowiecki">— Grzęda Krystyna,</u>
          <u xml:id="u-98.133" who="#AdamGrabowiecki">— Grzyb Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-98.134" who="#AdamGrabowiecki">— Grzywacz Waldemar,</u>
          <u xml:id="u-98.135" who="#AdamGrabowiecki">— Guenther Ignacy,</u>
          <u xml:id="u-98.136" who="#AdamGrabowiecki">— Gutowski Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.137" who="#AdamGrabowiecki">— Helak Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-98.138" who="#AdamGrabowiecki">— Hennelowa Józefa,</u>
          <u xml:id="u-98.139" who="#AdamGrabowiecki">— Hopfer Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.140" who="#AdamGrabowiecki">— Horoszkiewicz Edward,</u>
          <u xml:id="u-98.141" who="#AdamGrabowiecki">— Iwan Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-98.142" who="#AdamGrabowiecki">— Jagiełło Edmund,</u>
          <u xml:id="u-98.143" who="#AdamGrabowiecki">— Janas Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-98.144" who="#AdamGrabowiecki">— Janasek Henryk,</u>
          <u xml:id="u-98.145" who="#AdamGrabowiecki">— Janicki Czesław,</u>
          <u xml:id="u-98.146" who="#AdamGrabowiecki">— Janicki Marian Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.147" who="#AdamGrabowiecki">— Janicki Wojciech,</u>
          <u xml:id="u-98.148" who="#AdamGrabowiecki">— Jankowski Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-98.149" who="#AdamGrabowiecki">— Janowski Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.150" who="#AdamGrabowiecki">— Jarosz Urszula Wanda,</u>
          <u xml:id="u-98.151" who="#AdamGrabowiecki">— Jasiński Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.152" who="#AdamGrabowiecki">— Jastrzębski Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-98.153" who="#AdamGrabowiecki">— Jaworski Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-98.154" who="#AdamGrabowiecki">— Jemioło Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-98.155" who="#AdamGrabowiecki">— Jeż Marian,</u>
          <u xml:id="u-98.156" who="#AdamGrabowiecki">— Józefiak Jerzy Marian,</u>
          <u xml:id="u-98.157" who="#AdamGrabowiecki">— Jungiewicz Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.158" who="#AdamGrabowiecki">— Jurek Marek,</u>
          <u xml:id="u-98.159" who="#AdamGrabowiecki">— Jurewicz Aleksander,</u>
          <u xml:id="u-98.160" who="#AdamGrabowiecki">— Jużykiewicz Henryk,</u>
          <u xml:id="u-98.161" who="#AdamGrabowiecki">— Kaczmarek Henryk,</u>
          <u xml:id="u-98.162" who="#AdamGrabowiecki">— Kaczmarek Wiesław,</u>
          <u xml:id="u-98.163" who="#AdamGrabowiecki">— Kamiński Zbigniew Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-98.164" who="#AdamGrabowiecki">— Kapsa Jarosław,</u>
          <u xml:id="u-98.165" who="#AdamGrabowiecki">— Karczewski Zygmunt,</u>
          <u xml:id="u-98.166" who="#AdamGrabowiecki">— Karpacz Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.167" who="#AdamGrabowiecki">— Kasprzak Bernard,</u>
          <u xml:id="u-98.168" who="#AdamGrabowiecki">— Kasprzyk Jacek,</u>
          <u xml:id="u-98.169" who="#AdamGrabowiecki">— Kastelik Czesław,</u>
          <u xml:id="u-98.170" who="#AdamGrabowiecki">— Kaszubski Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-98.171" who="#AdamGrabowiecki">— Kawałko Zbigniew Michał,</u>
          <u xml:id="u-98.172" who="#AdamGrabowiecki">— Kawecki Czesław,</u>
          <u xml:id="u-98.173" who="#AdamGrabowiecki">— Kempka Dorota,</u>
          <u xml:id="u-98.174" who="#AdamGrabowiecki">— Kern Andrzej Piotr,</u>
          <u xml:id="u-98.175" who="#AdamGrabowiecki">— Kędzierska-Truszczyńska Dobrochna,</u>
          <u xml:id="u-98.176" who="#AdamGrabowiecki">— Kędzierski Marian,</u>
          <u xml:id="u-98.177" who="#AdamGrabowiecki">— Kieć Franciszek,</u>
          <u xml:id="u-98.178" who="#AdamGrabowiecki">— Kiermaszek-Lamla Wiesława,</u>
          <u xml:id="u-98.179" who="#AdamGrabowiecki">— Kijonka Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-98.180" who="#AdamGrabowiecki">— Kisiliczyk Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.181" who="#AdamGrabowiecki">— Knoppek Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.182" who="#AdamGrabowiecki">— Knysok Anna Maria,</u>
          <u xml:id="u-98.183" who="#AdamGrabowiecki">— Kołodziej Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-98.184" who="#AdamGrabowiecki">— Kołodziejczyk Piotr,</u>
          <u xml:id="u-98.185" who="#AdamGrabowiecki">— Komar Henryk,</u>
          <u xml:id="u-98.186" who="#AdamGrabowiecki">— Komornicki Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-98.187" who="#AdamGrabowiecki">— Komorowski Waldemar,</u>
          <u xml:id="u-98.188" who="#AdamGrabowiecki">— Kondracki Wiesław,</u>
          <u xml:id="u-98.189" who="#AdamGrabowiecki">— Konopka Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-98.190" who="#AdamGrabowiecki">— Kopański Sławomir Marian,</u>
          <u xml:id="u-98.191" who="#AdamGrabowiecki">— Kopczyński Bohdan,</u>
          <u xml:id="u-98.192" who="#AdamGrabowiecki">— Komasiewicz Alicja Józefa,</u>
          <u xml:id="u-98.193" who="#AdamGrabowiecki">— Kosiński Czesław,</u>
          <u xml:id="u-98.194" who="#AdamGrabowiecki">— Kosmalski Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-98.195" who="#AdamGrabowiecki">— Kosowski Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-98.196" who="#AdamGrabowiecki">— Kostrzewa Zbigniew Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.197" who="#AdamGrabowiecki">— Kościelniak Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.198" who="#AdamGrabowiecki">— Kowal Marian,</u>
          <u xml:id="u-98.199" who="#AdamGrabowiecki">— Kowalczyk Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.200" who="#AdamGrabowiecki">— Kowalczyk Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-98.201" who="#AdamGrabowiecki">— Kowalik Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.202" who="#AdamGrabowiecki">— Kowalski Wiesław,</u>
          <u xml:id="u-98.203" who="#AdamGrabowiecki">— Kozaczko Lech,</u>
          <u xml:id="u-98.204" who="#AdamGrabowiecki">— Kozakiewicz Mikołaj,</u>
          <u xml:id="u-98.205" who="#AdamGrabowiecki">— Kozłowski Stefan,</u>
          <u xml:id="u-98.206" who="#AdamGrabowiecki">— Krajewski Włodzimierz,</u>
          <u xml:id="u-98.207" who="#AdamGrabowiecki">— Krasnodębski Karol,</u>
          <u xml:id="u-98.208" who="#AdamGrabowiecki">— Krasowski Edmund Marek,</u>
          <u xml:id="u-98.209" who="#AdamGrabowiecki">— Kraszewski Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-98.210" who="#AdamGrabowiecki">— Krauz Stanisława,</u>
          <u xml:id="u-98.211" who="#AdamGrabowiecki">— Król Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.212" who="#AdamGrabowiecki">— Król Marek,</u>
          <u xml:id="u-98.213" who="#AdamGrabowiecki">— Krzekotowski Jacek Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.214" who="#AdamGrabowiecki">— Krzyżanowska Olga,</u>
          <u xml:id="u-98.215" who="#AdamGrabowiecki">— Krzyżanowski Władysław,</u>
          <u xml:id="u-98.216" who="#AdamGrabowiecki">— Kuc Bożenna Marianna,</u>
          <u xml:id="u-98.217" who="#AdamGrabowiecki">— Kuligowski Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.218" who="#AdamGrabowiecki">— Kułaga Zenon,</u>
          <u xml:id="u-98.219" who="#AdamGrabowiecki">— Kurek Michał,</u>
          <u xml:id="u-98.220" who="#AdamGrabowiecki">— Kurzajewski Czesław Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-98.221" who="#AdamGrabowiecki">— Kuś Janina,</u>
          <u xml:id="u-98.222" who="#AdamGrabowiecki">— Kwietniewska Anna Jolanta,</u>
          <u xml:id="u-98.223" who="#AdamGrabowiecki">— Labuda Barbara,</u>
          <u xml:id="u-98.224" who="#AdamGrabowiecki">— Langowska Grażyna Mirosława,</u>
          <u xml:id="u-98.225" who="#AdamGrabowiecki">— Lech Lesław,</u>
          <u xml:id="u-98.226" who="#AdamGrabowiecki">— Lenz Piotr Paweł,</u>
          <u xml:id="u-98.227" who="#AdamGrabowiecki">— Leszczyński Wincenty,</u>
          <u xml:id="u-98.228" who="#AdamGrabowiecki">— Leśniewski Witold,</u>
          <u xml:id="u-98.229" who="#AdamGrabowiecki">— Liszcz Teresa,</u>
          <u xml:id="u-98.230" who="#AdamGrabowiecki">— Lityński Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.231" who="#AdamGrabowiecki">— Liwak Władysław,</u>
          <u xml:id="u-98.232" who="#AdamGrabowiecki">— Lubieniecki Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.233" who="#AdamGrabowiecki">— Lubowska Iwona,</u>
          <u xml:id="u-98.234" who="#AdamGrabowiecki">— Lysek Norbert,</u>
          <u xml:id="u-98.235" who="#AdamGrabowiecki">— Łapicki Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-98.236" who="#AdamGrabowiecki">— Łączkowski Paweł Julian,</u>
          <u xml:id="u-98.237" who="#AdamGrabowiecki">— Łochowski Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.238" who="#AdamGrabowiecki">— Łopuszański Jan Edward,</u>
          <u xml:id="u-98.239" who="#AdamGrabowiecki">— Łuczak Aleksander,</u>
          <u xml:id="u-98.240" who="#AdamGrabowiecki">— Łukasiewicz Bogdan,</u>
          <u xml:id="u-98.241" who="#AdamGrabowiecki">— Łupina Zygmunt Władysław,</u>
          <u xml:id="u-98.242" who="#AdamGrabowiecki">— Mackiewicz Zbigniew Władysław,</u>
          <u xml:id="u-98.243" who="#AdamGrabowiecki">— Maćkowiak Janusz,</u>
          <u xml:id="u-98.244" who="#AdamGrabowiecki">— Majdański Stanisław Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.245" who="#AdamGrabowiecki">— Malczewska Teresa,</u>
          <u xml:id="u-98.246" who="#AdamGrabowiecki">— Małachowski Aleksander Maria,</u>
          <u xml:id="u-98.247" who="#AdamGrabowiecki">— Mańka Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-98.248" who="#AdamGrabowiecki">— Marchlik Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-98.249" who="#AdamGrabowiecki">— Masarczyk Joachim,</u>
          <u xml:id="u-98.250" who="#AdamGrabowiecki">— Matusiak Romualda,</u>
          <u xml:id="u-98.251" who="#AdamGrabowiecki">— Matuszczak Adam,</u>
          <u xml:id="u-98.252" who="#AdamGrabowiecki">— Mazan Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.253" who="#AdamGrabowiecki">— Mazur Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.254" who="#AdamGrabowiecki">— Merkel Jacek,</u>
          <u xml:id="u-98.255" who="#AdamGrabowiecki">— Michalak Henryk Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.256" who="#AdamGrabowiecki">— Michnik Adam,</u>
          <u xml:id="u-98.257" who="#AdamGrabowiecki">— Mierzwa Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-98.258" who="#AdamGrabowiecki">— Miłkowski Andrzej Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.259" who="#AdamGrabowiecki">— Mitura Adam,</u>
          <u xml:id="u-98.260" who="#AdamGrabowiecki">— Mleczko Stefan,</u>
          <u xml:id="u-98.261" who="#AdamGrabowiecki">— Modrzejewski Jerzy Hubert,</u>
          <u xml:id="u-98.262" who="#AdamGrabowiecki">— Modzelewski Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-98.263" who="#AdamGrabowiecki">— Mojzesowicz Wojciech,</u>
          <u xml:id="u-98.264" who="#AdamGrabowiecki">— Mokry Włodzimierz,</u>
          <u xml:id="u-98.265" who="#AdamGrabowiecki">— Muller Edward,</u>
          <u xml:id="u-98.266" who="#AdamGrabowiecki">— Myszkiewicz-Niesiołowski Stefan Konstanty,</u>
          <u xml:id="u-98.267" who="#AdamGrabowiecki">— Ney Roman,</u>
          <u xml:id="u-98.268" who="#AdamGrabowiecki">— Niegosz Roman,</u>
          <u xml:id="u-98.269" who="#AdamGrabowiecki">— Norbert Roman,</u>
          <u xml:id="u-98.270" who="#AdamGrabowiecki">— Nowacki Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-98.271" who="#AdamGrabowiecki">— Nowak Czesław,</u>
          <u xml:id="u-98.272" who="#AdamGrabowiecki">— Nowak Edward,</u>
          <u xml:id="u-98.273" who="#AdamGrabowiecki">— Nowakowski Mirosław,</u>
          <u xml:id="u-98.274" who="#AdamGrabowiecki">— Okrzesik Janusz,</u>
          <u xml:id="u-98.275" who="#AdamGrabowiecki">— Oleksy Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.276" who="#AdamGrabowiecki">— Onyszkiewicz Janusz,</u>
          <u xml:id="u-98.277" who="#AdamGrabowiecki">— Orzechowski Marian,</u>
          <u xml:id="u-98.278" who="#AdamGrabowiecki">— Orzeł Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.279" who="#AdamGrabowiecki">— Osiatyński Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.280" who="#AdamGrabowiecki">— Osiński Jerzy Zdzisław,</u>
          <u xml:id="u-98.281" who="#AdamGrabowiecki">— Ostapiuk Seweryn,</u>
          <u xml:id="u-98.282" who="#AdamGrabowiecki">— Padykuła Stanisław Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.283" who="#AdamGrabowiecki">— Pałka Bogusław,</u>
          <u xml:id="u-98.284" who="#AdamGrabowiecki">— Pańko Walerian,</u>
          <u xml:id="u-98.285" who="#AdamGrabowiecki">— Paprzycki Lech Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-98.286" who="#AdamGrabowiecki">— Pawlak Waldemar,</u>
          <u xml:id="u-98.287" who="#AdamGrabowiecki">— Pidek Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-98.288" who="#AdamGrabowiecki">— Piechota Jacek,</u>
          <u xml:id="u-98.289" who="#AdamGrabowiecki">— Pieniążek Antoni Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-98.290" who="#AdamGrabowiecki">— Pietkiewicz Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.291" who="#AdamGrabowiecki">— Pięta Ireneusz,</u>
          <u xml:id="u-98.292" who="#AdamGrabowiecki">— Pigoń Zenon,</u>
          <u xml:id="u-98.293" who="#AdamGrabowiecki">— Pilarczyk Józef Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.294" who="#AdamGrabowiecki">— Pilarski Bohdan,</u>
          <u xml:id="u-98.295" who="#AdamGrabowiecki">— Piszel Andrzej Justyn,</u>
          <u xml:id="u-98.296" who="#AdamGrabowiecki">— Pogonowska-Jucha Emilia,</u>
          <u xml:id="u-98.297" who="#AdamGrabowiecki">— Pol Marek,</u>
          <u xml:id="u-98.298" who="#AdamGrabowiecki">— Polak Wojciech Sylwester,</u>
          <u xml:id="u-98.299" who="#AdamGrabowiecki">— Polmański Piotr,</u>
          <u xml:id="u-98.300" who="#AdamGrabowiecki">— Pomirski Miron Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-98.301" who="#AdamGrabowiecki">— Popiela Stanisława,</u>
          <u xml:id="u-98.302" who="#AdamGrabowiecki">— Popis Marian,</u>
          <u xml:id="u-98.303" who="#AdamGrabowiecki">— Półtorak Maciej Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-98.304" who="#AdamGrabowiecki">— Proszowska Joanna,</u>
          <u xml:id="u-98.305" who="#AdamGrabowiecki">— Putra Krzysztof Jakub,</u>
          <u xml:id="u-98.306" who="#AdamGrabowiecki">— Puzewicz Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-98.307" who="#AdamGrabowiecki">— Rajtar Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.308" who="#AdamGrabowiecki">— Robakowski Czesław,</u>
          <u xml:id="u-98.309" who="#AdamGrabowiecki">— Rogiński Paweł,</u>
          <u xml:id="u-98.310" who="#AdamGrabowiecki">— Rogowski Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.311" who="#AdamGrabowiecki">— Rokita Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.312" who="#AdamGrabowiecki">— Romańczuk Tomasz,</u>
          <u xml:id="u-98.313" who="#AdamGrabowiecki">— Rosiak Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.314" who="#AdamGrabowiecki">— Rostek Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-98.315" who="#AdamGrabowiecki">— Rozwandowicz Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.316" who="#AdamGrabowiecki">— Rożek Janusz Henryk,</u>
          <u xml:id="u-98.317" who="#AdamGrabowiecki">— Rudnicki Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-98.318" who="#AdamGrabowiecki">— Rusakiewicz Marek,</u>
          <u xml:id="u-98.319" who="#AdamGrabowiecki">— Rusecki Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.320" who="#AdamGrabowiecki">— Rusnarczyk Franciszek,</u>
          <u xml:id="u-98.321" who="#AdamGrabowiecki">— Rusznica Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.322" who="#AdamGrabowiecki">— Rutkowski Marek,</u>
          <u xml:id="u-98.323" who="#AdamGrabowiecki">— Ryder Stefan,</u>
          <u xml:id="u-98.324" who="#AdamGrabowiecki">— Rzepka Edward,</u>
          <u xml:id="u-98.325" who="#AdamGrabowiecki">— Rzymełka Jan Antoni,</u>
          <u xml:id="u-98.326" who="#AdamGrabowiecki">— Sak Franciszek,</u>
          <u xml:id="u-98.327" who="#AdamGrabowiecki">— Sałata Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.328" who="#AdamGrabowiecki">— Seferowicz Elżbieta Maria,</u>
          <u xml:id="u-98.329" who="#AdamGrabowiecki">— Sekuła Ireneusz,</u>
          <u xml:id="u-98.330" who="#AdamGrabowiecki">— Serafin Władysław,</u>
          <u xml:id="u-98.331" who="#AdamGrabowiecki">— Sidor Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-98.332" who="#AdamGrabowiecki">— Sielicka-Gracka Maria Teresa,</u>
          <u xml:id="u-98.333" who="#AdamGrabowiecki">— Siemieniuk Aleksy,</u>
          <u xml:id="u-98.334" who="#AdamGrabowiecki">— Sienkiewicz Henryk,</u>
          <u xml:id="u-98.335" who="#AdamGrabowiecki">— Sierakowska Izabella,</u>
          <u xml:id="u-98.336" who="#AdamGrabowiecki">— Sierżant Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-98.337" who="#AdamGrabowiecki">— Sikora Andrzej Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.338" who="#AdamGrabowiecki">— Skalski Władysław,</u>
          <u xml:id="u-98.339" who="#AdamGrabowiecki">— Skowroński Czesław Wacław,</u>
          <u xml:id="u-98.340" who="#AdamGrabowiecki">— Skubis Ireneusz,</u>
          <u xml:id="u-98.341" who="#AdamGrabowiecki">— Slęzak Jerzy Wiktor,</u>
          <u xml:id="u-98.342" who="#AdamGrabowiecki">— Smolarek Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-98.343" who="#AdamGrabowiecki">— Sobierajski Czesław,</u>
          <u xml:id="u-98.344" who="#AdamGrabowiecki">— Sobieszczański Stefan Bogusław,</u>
          <u xml:id="u-98.345" who="#AdamGrabowiecki">— Sobotka Zbigniew,</u>
          <u xml:id="u-98.346" who="#AdamGrabowiecki">— Sokołowska Wanda,</u>
          <u xml:id="u-98.347" who="#AdamGrabowiecki">— Solarewicz Wojciech,</u>
          <u xml:id="u-98.348" who="#AdamGrabowiecki">— Sołtyk Grażyna,</u>
          <u xml:id="u-98.349" who="#AdamGrabowiecki">— Soska Jacek,</u>
          <u xml:id="u-98.350" who="#AdamGrabowiecki">— Sroczyński Jan Władysław,</u>
          <u xml:id="u-98.351" who="#AdamGrabowiecki">— Staniszewska Grażyna,</u>
          <u xml:id="u-98.352" who="#AdamGrabowiecki">— Starczynowski Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.353" who="#AdamGrabowiecki">— Starownik Marian Roman,</u>
          <u xml:id="u-98.354" who="#AdamGrabowiecki">— Stasiak Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.355" who="#AdamGrabowiecki">— Stefaniuk Franciszek,</u>
          <u xml:id="u-98.356" who="#AdamGrabowiecki">— Steinhoff Janusz Wojciech,</u>
          <u xml:id="u-98.357" who="#AdamGrabowiecki">— Stępniak Maria,</u>
          <u xml:id="u-98.358" who="#AdamGrabowiecki">— Stolzman Maria Joanna,</u>
          <u xml:id="u-98.359" who="#AdamGrabowiecki">— Strózik Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.360" who="#AdamGrabowiecki">— Suchocka Hanna,</u>
          <u xml:id="u-98.361" who="#AdamGrabowiecki">— Suchodolski Bolesław,</u>
          <u xml:id="u-98.362" who="#AdamGrabowiecki">— Suchodolski Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.363" who="#AdamGrabowiecki">— Susek Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.364" who="#AdamGrabowiecki">— Suskiewicz Halina Elżbieta,</u>
          <u xml:id="u-98.365" who="#AdamGrabowiecki">— Sytek Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-98.366" who="#AdamGrabowiecki">— Szarmach Henryk,</u>
          <u xml:id="u-98.367" who="#AdamGrabowiecki">— Szatybełko Marian,</u>
          <u xml:id="u-98.368" who="#AdamGrabowiecki">— Szczygielski Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.369" who="#AdamGrabowiecki">— Szczygieł Bohdan,</u>
          <u xml:id="u-98.370" who="#AdamGrabowiecki">— Szkutnik Bolesław,</u>
          <u xml:id="u-98.371" who="#AdamGrabowiecki">— Szlachta Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.372" who="#AdamGrabowiecki">— Szreder Bogumił,</u>
          <u xml:id="u-98.373" who="#AdamGrabowiecki">— Szwed Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-98.374" who="#AdamGrabowiecki">— Szymanderski Jacek,</u>
          <u xml:id="u-98.375" who="#AdamGrabowiecki">— Szymańska-Kwiatkowska Anna,</u>
          <u xml:id="u-98.376" who="#AdamGrabowiecki">— Szymański Janusz,</u>
          <u xml:id="u-98.377" who="#AdamGrabowiecki">— Szymański Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-98.378" who="#AdamGrabowiecki">— Szymański Leonard Józef Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.379" who="#AdamGrabowiecki">— Szymborski Janusz,</u>
          <u xml:id="u-98.380" who="#AdamGrabowiecki">— Scieszko Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-98.381" who="#AdamGrabowiecki">— Śliwa Lucjan,</u>
          <u xml:id="u-98.382" who="#AdamGrabowiecki">— Święcicki Marcin,</u>
          <u xml:id="u-98.383" who="#AdamGrabowiecki">— Świtka Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.384" who="#AdamGrabowiecki">— Tokarz Waldemar,</u>
          <u xml:id="u-98.385" who="#AdamGrabowiecki">— Tomkiewicz Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.386" who="#AdamGrabowiecki">— Trelka Tadeusz,</u>
          <u xml:id="u-98.387" who="#AdamGrabowiecki">— Trzciński Janusz,</u>
          <u xml:id="u-98.388" who="#AdamGrabowiecki">— Twaróg Bolesław,</u>
          <u xml:id="u-98.389" who="#AdamGrabowiecki">— Ujas Eugeniusz,</u>
          <u xml:id="u-98.390" who="#AdamGrabowiecki">— Ujazdowski Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-98.391" who="#AdamGrabowiecki">— Urbanowicz Anna,</u>
          <u xml:id="u-98.392" who="#AdamGrabowiecki">— Urbańska Bożenna,</u>
          <u xml:id="u-98.393" who="#AdamGrabowiecki">— Wanot Stefan,</u>
          <u xml:id="u-98.394" who="#AdamGrabowiecki">— Warjan Jan Marian,</u>
          <u xml:id="u-98.395" who="#AdamGrabowiecki">— Wawrzyniak Alfred,</u>
          <u xml:id="u-98.396" who="#AdamGrabowiecki">— Wąs Bogusław,</u>
          <u xml:id="u-98.397" who="#AdamGrabowiecki">— Węglowski Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.398" who="#AdamGrabowiecki">— Węgrzyn Małgorzata,</u>
          <u xml:id="u-98.399" who="#AdamGrabowiecki">— Wiatr Sławomir,</u>
          <u xml:id="u-98.400" who="#AdamGrabowiecki">— Wiąckowski Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.401" who="#AdamGrabowiecki">— Wieczorkiewicz Andrzej,</u>
          <u xml:id="u-98.402" who="#AdamGrabowiecki">— Wiertek Włodzimierz,</u>
          <u xml:id="u-98.403" who="#AdamGrabowiecki">— Wilczyńska Zofia,</u>
          <u xml:id="u-98.404" who="#AdamGrabowiecki">— Wilk Bronisław,</u>
          <u xml:id="u-98.405" who="#AdamGrabowiecki">— Witt Zenon,</u>
          <u xml:id="u-98.406" who="#AdamGrabowiecki">— Wlekliński Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.407" who="#AdamGrabowiecki">— Wnuk Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.408" who="#AdamGrabowiecki">— Woda Wiesław,</u>
          <u xml:id="u-98.409" who="#AdamGrabowiecki">— Wojciechowski Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-98.410" who="#AdamGrabowiecki">— Wojtczak Michał Bernard,</u>
          <u xml:id="u-98.411" who="#AdamGrabowiecki">— Woinik Wilhelm,</u>
          <u xml:id="u-98.412" who="#AdamGrabowiecki">— Woźniak Kazimierz,</u>
          <u xml:id="u-98.413" who="#AdamGrabowiecki">— Woźniak Teresa,</u>
          <u xml:id="u-98.414" who="#AdamGrabowiecki">— Wójcik Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.415" who="#AdamGrabowiecki">— Wróbel Jan Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.416" who="#AdamGrabowiecki">— Wujec Henryk,</u>
          <u xml:id="u-98.417" who="#AdamGrabowiecki">— Wuttke Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.418" who="#AdamGrabowiecki">— Wybrański Andrzej Wiesław,</u>
          <u xml:id="u-98.419" who="#AdamGrabowiecki">— Wyrowiński Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.420" who="#AdamGrabowiecki">— Zając Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.421" who="#AdamGrabowiecki">— Zajączkowski Wiesław Marian,</u>
          <u xml:id="u-98.422" who="#AdamGrabowiecki">— Zalewska Teresa,</u>
          <u xml:id="u-98.423" who="#AdamGrabowiecki">— Zambrzycki Zdzisław,</u>
          <u xml:id="u-98.424" who="#AdamGrabowiecki">— Zarzycki Wojciech Szczęsny,</u>
          <u xml:id="u-98.425" who="#AdamGrabowiecki">— Zawadzki Marian,</u>
          <u xml:id="u-98.426" who="#AdamGrabowiecki">— Zawiślak Andrzej Marek,</u>
          <u xml:id="u-98.427" who="#AdamGrabowiecki">— Zbylut Michał,</u>
          <u xml:id="u-98.428" who="#AdamGrabowiecki">— Zdrada Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.429" who="#AdamGrabowiecki">— Zegar Józef Stanisław,</u>
          <u xml:id="u-98.430" who="#AdamGrabowiecki">— Zemke Janusz,</u>
          <u xml:id="u-98.431" who="#AdamGrabowiecki">— Zieliński Adam,</u>
          <u xml:id="u-98.432" who="#AdamGrabowiecki">— Zieliński Ryszard,</u>
          <u xml:id="u-98.433" who="#AdamGrabowiecki">— Zieliński Ryszard Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.434" who="#AdamGrabowiecki">— Ziemba Bonawentura,</u>
          <u xml:id="u-98.435" who="#AdamGrabowiecki">— Zimnicki Adam,</u>
          <u xml:id="u-98.436" who="#AdamGrabowiecki">— Zimowski Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.437" who="#AdamGrabowiecki">— Ziółkowska Wiesława,</u>
          <u xml:id="u-98.438" who="#AdamGrabowiecki">— Złakowski Zenon,</u>
          <u xml:id="u-98.439" who="#AdamGrabowiecki">— Zych Bogumił,</u>
          <u xml:id="u-98.440" who="#AdamGrabowiecki">— Zych Józef,</u>
          <u xml:id="u-98.441" who="#AdamGrabowiecki">— Żabiński Krzysztof,</u>
          <u xml:id="u-98.442" who="#AdamGrabowiecki">— Żabiński Władysław,</u>
          <u xml:id="u-98.443" who="#AdamGrabowiecki">— Żelazny Antoni,</u>
          <u xml:id="u-98.444" who="#AdamGrabowiecki">— Żenkiewicz Marian,</u>
          <u xml:id="u-98.445" who="#AdamGrabowiecki">— Żukowski Jan,</u>
          <u xml:id="u-98.446" who="#AdamGrabowiecki">— Żurawiecki Jerzy,</u>
          <u xml:id="u-98.447" who="#AdamGrabowiecki">— Żurowski Stanisław.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#TadeuszFiszbach">Zapytuję, czy wszyscy posłowie oddali karty do głosowania?</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posłów sekretarzy o obliczenie wyników głosowania, a posła sekretarza Stefana Mleczkę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#StefanMleczko">O godz. 14 odbędzie się w sali konferencyjnej w nowym Domu Poselskim wspólne posiedzenie Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej oraz Komisji Ustawodawczej, zespół prof. Trzcińskiego. Tematem posiedzenia jest sprawozdanie podkomisji o rządowym projekcie ustawy o spółkach z udziałem zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#StefanMleczko">Posiedzenie Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej odbędzie się w dniu dzisiejszym w sali nr 179, bezpośrednio po ogłoszeniu dużej przerwy w obradach plenarnych Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#StefanMleczko">Posiedzenie Komisji Polityki Społecznej odbędzie się bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy obiadowej w sali kinowej nowego Domu Poselskiego.</u>
          <u xml:id="u-100.3" who="#StefanMleczko">W dniu jutrzejszym, tj. w piątek, 24 maja zbierze się podkomisja nadzwyczajna ds. projektu ustawy o systemie oświaty.</u>
          <u xml:id="u-100.4" who="#StefanMleczko">Szczegółowe informacje o miejscu i godzinie obrad oraz o zmianach terminów posiedzeń w przyszłym tygodniu zostaną posłom dostarczone do skrytek w dniu dzisiejszym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam przerwę do godz. 15.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min 20 do godz. 15 min 10)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady. Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kontynuujemy punkt 7 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam wyniki głosowania na kandydatów na stanowisko prezesa Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-102.3" who="#OlgaKrzyżanowska">W głosowaniu wzięło udział 341 posłów. Głosów ważnych oddano 335. Głosów nieważnych 6. Wstrzymało się od głosowania 6 posłów. Bezwzględna większość wynosiła 168 głosów.</u>
          <u xml:id="u-102.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Za powołaniem pana posła Waleriana Pańki na stanowisko prezesa Najwyższej Izby Kontroli głosowało 203 posłów.</u>
          <u xml:id="u-102.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-102.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Za powołaniem pana posła Wiesława Wody na stanowisko prezesa Najwyższej Izby Kontroli głosowało 126 posłów.</u>
          <u xml:id="u-102.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-102.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm powołał pana Waleriana Pańkę na stanowisko prezesa Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-102.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-102.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Kandydatura zatwierdzona przez Wysoką Izbę będzie przekazana — zgodnie z Konstytucją — do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w celu wyrażenia swojej opinii.</u>
          <u xml:id="u-102.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Przechodzimy do rozpatrzenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie, które otrzymują oznaczenie punktu 8.</u>
          <u xml:id="u-102.12" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł Zbigniew Kamiński w swej interpelacji domaga się wyjaśnienia zasad i trybu wykupu przez budżet państwa części skapitalizowanych odsetek od kredytów na cele spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-102.13" who="#OlgaKrzyżanowska">Opublikowane 5 kwietnia i obowiązujące od 1 stycznia 1991 r. rozporządzenie Rady Ministrów w powyższej sprawie zaskoczyło członków spółdzielni mieszkaniowych, którzy zmuszeni zostali do spłat przekraczających ich możliwości finansowe odsetek od kredytów zaciągniętych do 31 grudnia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-102.14" who="#OlgaKrzyżanowska">Z cytowanych przez posła wyjaśnień Departamentu Kredytów Mieszkaniowych PKO Bank Polski wynika, że wykup skapitalizowanych odsetek dotyczy wyłącznie rozliczeń między bankiem a skarbem państwa i nie oznacza zmniejszenia zadłużenia kredytobiorców.</u>
          <u xml:id="u-102.15" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprawą budzącą kontrowersje są przyjęte normatywy spłaty odsetek. Wynikające z tych normatywów wielkości odsetek dla większości lokatorów stanowią barierę nie do pokonania.</u>
          <u xml:id="u-102.16" who="#OlgaKrzyżanowska">Poseł uważa, że jest rzeczą niedopuszczalną stworzenie sytuacji, w której spółdzielcy otrzymujący mieszkanie w latach 1990–1991 nie mają szans spłacenia kiedykolwiek swego zadłużenia przy ciągle obniżającej się stopie życiowej.</u>
          <u xml:id="u-102.17" who="#OlgaKrzyżanowska">Poseł postuluje weryfikację rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 marca 1991 r. w sprawie zasad i trybu wykupienia należności banków z tytułu skapitalizowania w 1991 r. odsetek od kredytów.</u>
          <u xml:id="u-102.18" who="#OlgaKrzyżanowska">Poseł zapytuje, co rząd zamierza uczynić, aby rozwiązać problem wysokiego oprocentowania kredytów na budownictwo mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-102.19" who="#OlgaKrzyżanowska">Tej samej problematyki dotyczy interpelacja posła Stanisława Stasiaka. Poseł podaje przykłady negatywnej reakcji lokatorów nowo zasiedlanych bloków spółdzielczych na rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 marca 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-102.20" who="#OlgaKrzyżanowska">Imienny wykaz wyników głosowania — w załączniku nr 3.</u>
          <u xml:id="u-102.21" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym, że niezadowolenie spółdzielców przybiera coraz ostrzejsze formy, z podejmowaniem decyzji o niezapłaceniu odsetek włącznie, poseł wnosi:</u>
          <u xml:id="u-102.22" who="#OlgaKrzyżanowska">— o dokładne przeanalizowanie zawartych w rozporządzeniu zasad w celu ich zmodyfikowania i dostosowania do finansowych możliwości społeczeństwa;</u>
          <u xml:id="u-102.23" who="#OlgaKrzyżanowska">— bardziej przystępną i dokładniejszą interpretację zasad wykupu przez budżet państwa odsetek od kredytów na cele spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-102.24" who="#OlgaKrzyżanowska">W celu udzielenia odpowiedzi na te interpelacje głos zabierze Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów pan Wojciech Misiąg. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#WojciechMisiąg">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Sprawa, o którą pyta w swej interpelacji poseł Kamiński, wywołuje bardzo duże zainteresowanie. Świadczy o tym fakt, że w tej samej sprawie zostały złożone już 4 interpelacje — oprócz posła Stasiaka interpelacje złożyli również panie posłanki Kędzierska i Bieńkowska oraz panowie posłowie Konopka i Stasiak.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#WojciechMisiąg">Proszę pozwolić, że wyjaśnienia w sprawie, której dotyczy interpelacja pana posła Kamińskiego, rozpocznę od przypomnienia ustawy sprzed 2 lat. Ustawa o porządkowaniu stosunków kredytowych z 1989 r. zniosła w zasadzie pojęcie preferencyjnych kredytów. Oznaczało to, że kredyty udzielane są przez banki na ogólnie przyjętych zasadach, natomiast ustawa budżetowa przyjmowana na każdy rok może określać tytuły wykorzystania kredytów, przy których budżet będzie partycypował w spłacie części odsetek lub kapitałów od zaciągniętych kredytów. Z rozwiązania tego korzystamy od roku 1990. Uchwalenie ustawy o uporządkowaniu stosunków kredytowych stworzyło zatem konieczność nowych regulacji związanych z kredytami mieszkaniowymi. System, jaki obowiązywał w roku 1990 i system, który obowiązuje w roku 1991, a który został wprowadzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 25 marca br., to dwa odmienne systemy.</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#WojciechMisiąg">Proszę pozwolić, że w krótkich słowach oba te systemy scharakteryzuję. System pomocy budżetowej dla kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyty na budownictwo mieszkaniowe w roku 1990, polegał w najprostszym ujęciu na podziale całej kwoty należnych odsetek na trzy części. Jedną część, najmniejszą zresztą, spłacał na bieżąco kredytobiorca; drugą część, również na bieżąco, za kredytobiorcę spłacał budżet, rozliczając się w okresach miesięcznych z poszczególnymi bankami, które kredytów mieszkaniowych udzielały; trzecia wreszcie część odsetek podlegała obligatoryjnej kapitalizacji, co z jednej strony — oznaczało dopisanie kwoty nie zapłaconych odsetek do długu, do kredytu, z drugiej strony — pozwalało na zmniejszenie bieżących obciążeń, na bardziej równomierne rozłożenie w czasie spłat kredytu.</u>
          <u xml:id="u-103.3" who="#WojciechMisiąg">Rozwiązanie takie, oprócz niewątpliwej zalety w krótkim czasie, mianowicie takiej, że bieżące obciążenia rzeczywiście były stosunkowo niewielkie, bo to było zaledwie 8% należnej kwoty odsetek dla kredytobiorcy, miało również poważne wady. Pierwszą i najpoważniejszą w sytuacji naszego budownictwa mieszkaniowego był fakt, że zmuszała ona do bardzo ścisłego limitowania udzielonych kredytów mieszkaniowych. Kredytów można było udzielić tylko tyle, ile mieściło się, jeżeli chodzi o odsetki, w tej kwocie, którą budżet miał na bieżąco na te cele przeznaczać.</u>
          <u xml:id="u-103.4" who="#WojciechMisiąg">Chcę również zauważyć, że ten system choć i wtedy uznawany za zbyt ostry, jak na możliwości poszczególnych kredytobiorców, nie wiązał w żadnym stopniu należnych od kredytobiorców bieżących rat odsetek z ich sytuacją materialną. System obowiązujący roku 1991 operuje zasadą odmienną. Budżet nie pokrywa bezpośrednio części odsetek, nic partycypuje w bieżących spłatach odsetek Zamiast tego wprowadzono zasadę według nieco innych reguł niż w zeszłym roku: obowiązkowej kapitalizacji odsetek przez bank, ograniczając właśnie od strony bieżących dochodów kwotę odsetek, jaką obowiązany jestem bieżąco spłacać kredytobiorca. Można więc powiedzieć, że zasada i system obowiązujący w 1991 roku polega na tym, że kredytobiorca opłaca na bieżąco tyle odsetek ile może dokładnie rzecz biorąc do poziomu 25% dochodów gospodarstwa domowego, pozostałe część jest przez banki kapitalizowana.</u>
          <u xml:id="u-103.5" who="#WojciechMisiąg">Proszę zauważyć, że kapitalizacja odsetek przez bank tworzy sytuację, w której z jednej strony — formalnie powstaje dochód banku, bank uzyskuje odsetki. Z drugiej jednał strony — na bieżąco takie rozwiązanie nie zapewnia bankom płynności finansowej. Powstaje dodatkowe zobowiązanie, natomiast bank nie uzyskują bieżących pieniężnych przychodów z wykupu tych odsetek. Żeby umożliwić bankom normalną działalność i nie zmuszać ich do pobierania w pieniężnej formie odsetek, by dopuścić możliwość kapitalizacji, ustanowiono tym właśnie rozporządzeniem zasad częściowego wykupu odsetek przez budżet Celem tego rozwiązania jest zapewnienie bieżącej płynności finansowej bankom w warunkach kapitalizacji znacznej części należnych tym bankom odsetek w danym roku. Chcę przy tym zauważyć, że dla niektórych banków, w szczególności dla banku PKO, odroczenie płatności odsetkowych w pełni oznaczałoby praktycznie konieczność zaniechania działalności i poniesienie już w bieżącym roku ogromnych strat.</u>
          <u xml:id="u-103.6" who="#WojciechMisiąg">Jak już powiedziałem, chociaż ten system wydaje się bardziej rygorystyczny, gdyż nie zakłada bezpośredniego uczestnictwa budżetu w spłatach odsetek, to jednak jego niewątpliwą zaletą jest to, że wiąże wysokości obowiązkowych spłat odsetek z sytuacją materialną.</u>
          <u xml:id="u-103.7" who="#WojciechMisiąg">System, który został przyjęty w roku 1991 ma jeszcze jedną istotną zaletę, mianowicie ta część odsetek, która jest skapitalizowana i podlega wykupowi na bieżąco przez budżet, wraca w postaci wolnych środków finansowych do banków. Oznacza to możliwości dalszego rozszerzania akcji kredytowej, w tym również zwiększenia ewentualnej puli kredytów mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-103.8" who="#WojciechMisiąg">Odrębną sprawą, którą trzeba przy okazji wyjaśnić i o którą pan poseł Kamiński zapytuje w swojej interpelacji, jest kwestia, jak wielkie są obciążenia, które wiążą się dla kredytobiorców z takim systemem i jakie są realne możliwości spłaty kredytu w ciągu tego określonego przepisami okresu 30 lat. Otóż odpowiadając na to pytanie, chcę zwrócić uwagę na dwa fakty.</u>
          <u xml:id="u-103.9" who="#WojciechMisiąg">Po pierwsze, jest to oczywiste i trzeba to stwierdzić, że zaciągnięcie kredytu mieszkaniowego i jego wykup musi stanowić obciążenie dla budżetów domowych gospodarstw, które taką decyzję podejmują. Jest to w końcu, powiedzmy szczerze, dla większości gospodarstw największy zakup jakiego kiedykolwiek dokonują, o największej wartości, inwestycja na wiele lat, stąd koszty tego muszą być ponoszone.</u>
          <u xml:id="u-103.10" who="#WojciechMisiąg">Po drugie, wyliczenie, które pan poseł Kamiński przedstawił jest błędne. Przedstawiając możliwości spłaty kredytu, pan poseł Kamiński założył w zasadzie niezmienne wynagrodzenia, a więc i niezmienne raty przypadające do zapłacenia w kolejnych okresach i równocześnie przyjął niezmienną stopę procentową; oznacza to sytuację, w której, mimo tego, że, jak wiemy, inflacja wyraźnie się obniża, a wraz z nią obniżają się stopy procentowe, miałaby utrzymywać się ta wysoka stopa oprocentowania i malejące spłaty. Przy każdej inflacji, jeżeli założymy stałą wysokość wynagrodzeń, i w sytuacji, gdy wielkości bieżących spłat są wiązane z tymi wynagrodzeniami, będzie to oznaczało realne zmniejszenie się wartości kolejnych spłat ponoszonych przez kredytobiorcę, a zarazem utrzymywanie się bardzo wysokiej stopy procentowej. Przy takich wyliczeniach oczywiście kredytu tego nie można nigdy by było spłacić, tyle tylko, że wyliczenia, którymi pan poseł Kamiński operuje w swojej interpelacji, zakładają osiągnięcie pod koniec roku sytuacji, w której realna stopa procentowa, to znaczy rozpiętość między stopą procentową, a inflacją, wynosi około 80%. Takiego założenia oczywiście przyjąć nie można, stąd w tym rozumowaniu, w tych wyliczeniach tkwi tego typu błąd. Przed wydaniem tego rozporządzenia dokonywane były liczne rachunki sprawdzające realność spłacenia tego kredytu w określonym terminie 30 lat, przy założeniu utrzymania, jako tej granicy możliwego obciążenia wydatkami na ten cel, 25%, tak jak to obowiązuje w tym roku. Obliczenia nasze potwierdziły, że spłaty takie są w pełni realne. Chcę powiedzieć, że przykładowe obliczenia dotyczące tych kredytów ukazały się m.in. w „Rzeczypospolitej” z 16 kwietnia br. By wyjaśnić warunki, w jakich tych obliczeń dokonywano, by wyjaśnić założenia tych rachunków, powiem, że otrzymywaliśmy, jako wynik, jako odpowiedź pełną możliwość spłaty pełnego kredytu w ciągu 30 lat, przy założeniach, że realna stopa procentowa będzie wynosiła 5%, a więc że kredyty będą oprocentowane 5% powyżej inflacji, i że rocznie płace będą rosły realnie o 2%. Oznacza to warunki stosunkowo niekorzystne dla kredytobiorcy, sytuację, w której kredyt jest droższy niż przyrost wynagrodzeń, mimo to, przy takich założeniach, istniała w pełni możliwość spłaty. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#StanisławaKrauz">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Panie Ministrze! Mam pytanie. Tu chodzi o być albo nie być spółdzielni mieszkaniowych. Posłużę się przykładem. Miałam takie spotkanie z lokatorami jednej ze spółdzielni mieszkaniowych, gdzie oddawano mieszkania w latach 1988–1990 i dopiero w tym roku naliczono tę całą spłatę kredytów i w zależności od wielkości mieszkania spłata kredytu wynosi 17 tys. zł miesięcznie, a odsetki ponad 700 tys. zł. Ci ludzie nie są w stanie zapłacić takich rat miesięcznych. U mnie wynosiło to od 750 tys. zł miesięcznie do 1 mln 200 tys. zł, w zależności od wielkości mieszkania. W związku z tym pojawia się pytanie, czy jest możliwość utrzymania tych spółdzielni mieszkaniowych. Tu trzeba tak jasno to pytanie postawić. Lokatorzy ci nie są w stanie zapłacić.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#StanisławaKrauz">W związku z tym, jaką możliwość widzi rząd. Musi być jakieś rozwiązanie, bo jeżeli bank ściągnie ze spółdzielni ostatnie pieniądze, ta spółdzielnia pójdzie do likwidacji, ale ten kredyt pozostanie.</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#StanisławaKrauz">W związku z tym moje pytanie, co ze spółdzielniami mieszkaniowymi, bo ci ludzie naprawdę nie są w stanie zapłacić, nawet przy wysokich zarobkach, jak w górnictwie, zakładam, że to są wysokie zarobki, 2 mln zł, spłata kredytu miesięcznie 1 mln 200 tys. zł, do tego trzeba dodać czynsz za mieszkanie, około 400 tys. zł, do tego doliczyć opłatę za energię elektryczną i gaz, ile zostanie na utrzymanie rodziny czteroosobowej? Ci ludzie nie mogą już się wycofać. Były takie uwagi: my zostaliśmy zaskoczeni, nie możemy się wycofać, zdaliśmy już jakieś tam mieszkania, które mieliśmy i tu nas zaskoczono takimi ogromnymi kredytami. Jest to wielki żal, to nie jest pretensja, jest to wielki żal tych ludzi, którzy jak gdyby zostali oszukani.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#AndrzejKonopka">Pani Marszałek! Nie jestem przekonany, czy pan minister, odpowiadając na tę pierwszą interpelację, również miał na uwadze tę interpelację, którą myśmy wnieśli, razem z paniami posłankami Dobrochną Kędzierską, Bieńkowską i panem posłem Stasiakiem, czy będzie na to oddzielna odpowiedź, bo jeżeli będzie, to w tej chwili nie chciałbym się ustosunkowywać. Będzie oddzielna? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos? Proszę bardzo, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#IgnacyCzeżyk">Bardzo krótko, panie ministrze: chodziłoby mi o pewną filozofię, bo nie mogę zrozumieć — i właściwie wszyscy ci, którzy do mego biura przychodzą — pewnej zasady, jakiegoś superboga, jakiejś superinstytucji, którą jest bank w tym zakresie, że z jednej strony kapitalizuje się kredyt na koncie kredytobiorcy, z drugiej zaś, z budżetu państwa idą pieniądze do banku, a więc, że tak powiem, pieniądz jest liczony podwójnie. I tego właśnie nie można zrozumieć. Niech pan się do tego ustosunkuje, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#CzesławSobierajski">Chciałbym zadać pytanie, panie ministrze, żeby dobrze rozumieć, dlatego że jest to ważny problem nie tylko dla kilku posłów, którzy interpelację złożyli, ale dla potężnej liczby ludzi. Z tym pytaniem bowiem spotykamy się na każdym kroku.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#CzesławSobierajski">Otóż tak, jeżeli mam 1,5 mln czy 2 mln zł spłaty odsetek od kredytu, to mam wtedy wyliczyć, że 25% od 1,5 min czy 1,6 mln zł dochodu to jest 400 tys. zł i tyle płacić? Tak mam to rozumieć? Bo żąda się ode mnie spłaty całej, czyli 25%. Czy mam wyliczyć sobie sam, jaki mam dochód i te 25% z tego płacić jako ratę razem z odsetkami, a reszta mnie nie obchodzi, niech się kapitalizuje? Jeżeli tak, to proszę powiedzieć wyraźnie, bo tego się nie chce w praktyce respektować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-112.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#ZbigniewKamiński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! Mówił pan o stopie procentowej, która nie będzie zawsze tak wysoka. Kiedy składałem tę interpelację, roczna stopa wynosiła ponad 80%, pod koniec kwietnia została zmieniona chyba na 72%, jeśli dobrze pamiętam. Sprawdzałem to w spółdzielni mieszkaniowej, jaki to da efekt dla spółdzielcy. Niestety, ten efekt był minimalny, z wyliczenia wynikało, że znikomy, nieodczuwalny dla kredytobiorcy.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#ZbigniewKamiński">Mówi pan o wynagrodzeniach. Wynagrodzenia, jakie w tej chwili mają pracownicy w fabryce czy w odlewni w Kutnie, kształtują się miesięcznie na poziomie 900 tys. zł. Przy tych wysokich oprocentowaniach kredytów mieszkaniowych to jest po prostu niemożliwe, ażeby ci ludzie byli potencjalnymi odbiorcami mieszkań spółdzielczych.</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#ZbigniewKamiński">Jest problem jeszcze tego rodzaju, że sytuacja z kredytami spowodowała to, że u nas obecna spółdzielnia nie może dalej prowadzić inwestycji ze względu na brak kredytu z banku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#AnnaUrbanowicz">Panie Ministrze! Sytuacja, którą spowodowało rozporządzenie Rady Ministrów jest sytuacją bardzo napiętą. Stan rzeczy jest taki, że ludzie oczekujący po kilkanaście lat na mieszkania, bez rewaloryzacji wkładów na książeczkach mieszkaniowych, otrzymują nagle zawiadomienie o takim a nie innym podporządkowaniu się wydanym decyzjom. Pomijając, że w większości wypadków, czego dowodem są po prostu odmowy wpłaty z tytułu odsetek, praktycznie ciężar tych decyzji jest przerzucany na ośrodki pomocy społecznej. Po moim rozeznaniu w terenie rzecz wygląda tak, że te ośrodki są zupełnie nie przygotowane do zadań, jakie na nie spadły w wyniku decyzji z 25 marca br.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#AnnaUrbanowicz">Ponadto rozporządzenie mówi o przerzuceniu skapitalizowanych odsetek na rachunek przeterminowany. Ludzie się pytają, co to znaczy, kto będzie spłacał, dochodzą do absurdalnych wyliczeń, że właściwie to pokolenie i następne nie jest w stanie spłacić mieszkania. Ponieważ my nie jesteśmy w stanie ani udzielić wystarczającej odpowiedzi, ani za to rozporządzenie ponosić odpowiedzialności, w związku z tym moja prośba jest taka, żeby w tej konkretnej sytuacji Ministerstwo Finansów skorzystało z przekazu telewizyjnego i po prostu całą sytuację jasno wyłożyło, żeby wszyscy dotknięci tym rozporządzeniem wiedzieli o tym, co pan minister dzisiaj powiedział, że jest to 25% dochodów na rodzinę, że cała reszta ulega skapitalizowaniu i żeby po prostu nie martwić się, co z tym dalej będzie, bo być może będzie taka sytuacja, że budżet wykupi te skapitalizowane odsetki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-116.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#WojciechMisiąg">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Nawiązując do ostatniego wystąpienia, chciałbym, żebyśmy jedno wyraźnie sobie wzajemnie uświadomili: dotknięci tym rozporządzeniem są dokładnie wszyscy dlatego, że zawsze tego typu mechanizm, a jest to mechanizm typu socjalnego, polega na tym, że z tego, co budżet zebrał w formie podatków, część jest przekazana na rozwiązanie pewnego problemu u pewnej grupy osób. To jest zupełnie oczywiste. Jedni są dotknięci, i pani posłanka, tym rozporządzeniem w ten sposób, że i tak uważają, że muszą płacić za dużo na bieżąco, drudzy są dotknięci tym, że budżet jednak ponosi pewne wydatki. To jest jedna sprawa, którą prosiłbym, żeby wziąć pod uwagę. Zawsze jest problem i będzie problem, na ile budżet państwa może interweniować w indywidualne budżety rodzinne i na ile to jest akceptowane. Zostały przeznaczone pewne kwoty, one pewną pomoc stanowią.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#WojciechMisiąg">Pan poseł powiedział, że to obniżenie z 82 do 72% stopy procentowej, które nastąpiło, jest nieznaczącą różnicą w oprocentowaniu. Zgadzam się z tym, tylko proszę zauważyć, że normalnym poziomem oprocentowania długoterminowych kredytów w krajach z niską inflacją jest poziom co najwyżej kilkunastu procent, a nie siedemdziesięciu paru. Mówimy o spłacie kredytu w okresie 30 lat i mówimy o tym wówczas, kiedy inflację mamy dziś, w przeliczeniu na skalę roczną, ciągle parędziesiąt procent. Wobec tego te wszystkie rozliczenia, które prowadziliśmy, rzeczywiście pokazywały taką sytuację: duże narastanie tego kredytu w pierwszych latach, bo taka jest ta inflacja i jak nominalnie rośnie, tak maleje wartość pieniądza w kolejnych miesiącach i w kolejnych latach. Przy stabilizującym się poziomie cen, przy niskiej inflacji i wzroście płac realnych to zaczyna rzeczywiście wyglądać inaczej.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#WojciechMisiąg">W związku z tym gorąco apeluję, by nie próbować ekstrapolować sytuacji z pierwszych 2 czy 3 lat funkcjonowania tego systemu, i to lat charakteryzujących się jeszcze dużym zadłużeniem i wysoką inflacją, w odniesieniu do wysokich stóp oprocentowania. W dodatku lat, w których nastąpiło wyraźne zmniejszenie płac realnych przy perspektywie 20 czy 30 lat potrzebnych do tego, żeby ten kredyt spłacić.</u>
          <u xml:id="u-117.3" who="#WojciechMisiąg">Oczywiście, nikt nie zapłaci 1,5 miliona czy 1 mln 200 tys. zł od 2 mln zł, bo po to jest właśnie ta granica 25%. To nie oznacza, oczywiście, panie pośle, że można powiedzieć tak, że płacę 25% i resztą się nie zajmuję. Reszta jest dopisana do długu. To pozwala na takie gładsze, mniej strome, mniej garbate spłacenie tych kwot w ciągu całego tego okresu. Ale to w każdym razie powoduje, że nigdy nie ma tej katastrofy w jednej chwili, że zabierze się 70–80% moich dochodów.</u>
          <u xml:id="u-117.4" who="#WojciechMisiąg">Nie ma problemu podwójnego liczenia. Jest problem dalszych rozliczeń między bankiem a budżetem, natomiast istotne jest, że jeżeli byśmy zażądali od banków pełnej kapitalizacji i nic w zamian nie dali, to cały dochód banku, cały zysk siedziałby w tych skapitalizowanych odsetkach, to znaczy odsetkach, które przez długi czas będą istniały w banku wyłącznie na papierze, nie dając płynnego pieniądza, którym bank może operować i udzielać kredytów. To byłoby czyste zamrożenie dochodu banku i paraliż jego działalności. Stąd też my okresowo to zobowiązanie na siebie przejmujemy, zostają dalej kwestie rozliczeń w późniejszych terminach.</u>
          <u xml:id="u-117.5" who="#WojciechMisiąg">Wniosek dotyczący konieczności szerszego rozpropagowania tych zasad i przedstawienia z najlepszą wiarą rzetelnych obliczeń dotyczących tych kredytów przyjmuję i postaramy się to wyraźnie przedstawić w ten sposób, by jasne były intencje i możliwości, i rzeczywista sytuacja kredytobiorców.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#StanisławSuchodolski">Stanisław Suchodolski. Jestem wdzięczny za to, że pan minister, na końcu wyjaśniając sprawę, rozwiał te złudzenia, bo powstałoby takie wrażenie, że skapitalizowanie tych odsetek ponad 25% — to jest to, o czym pani posłanka z taką wiarą mówiła, że resztą się nie martwcie — właśnie to będzie do spłaty. Dlatego popieram wniosek pani posłanki o szerszą popularyzację w telewizji, ale sądzę, że panie i panowie posłowie, podobnie jak i ja, nie zawsze mamy możliwości oglądania telewizji, nie zawsze możemy trafić na ten program, a przed nami debata mieszkaniowa, zatem chodzi o to jak te rachunki symulacyjne wyglądają w kontekście poszczególnych mieszkań i na jaki okres zakładano wówczas tę piekielnie wysoką inflację, która jest obecnie. To opracowanie, z tą najlepszą wiarą i rzetelnością, powinno być jednym z opracowań przed tą debatą budżetową i przed rozpatrywaniem koncepcji polityki mieszkaniowej. Sądzę, że ten rachunek ukaże dramat wielu rodzin dotkniętych tymi brutalnymi prawami, rodzin, w tym młodych małżeństw, które na innych zasadach oczekiwały na mieszkanie, inne zawarły umowy z bankiem, w sumie z państwem — przedtem bank PKO był bankiem państwowym. Musimy mieć tutaj pełną jasność i nie wymigamy się od tego jako Sejm, bo jest to rozporządzenie Rady Ministrów. Rząd podlega kontroli Sejmu i myślę, że musimy przy debacie mieszkaniowej do tej sprawy wrócić w kontekście znalezienia rozwiązań, aby te reguły były dostosowane do obecnej sytuacji osób, które na innych zasadach podpisały umowy z bankiem.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#StanisławSuchodolski">Rozumiem, i można akceptować takie założenia na przyszłość, kiedy będzie określony poziom dochodów, kiedy to co pozostaje ponad spłatę 25% daję szansę na normalne życie. Ale sytuacja jest nienormalna, nienormalna w sensie warunków życia i zjawisk w gospodarce. Myślę, że trzeba szukać nadzwyczajnych rozwiązań również w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#StanisławSuchodolski">Myślę, że, jak stwierdził słusznie poseł Sobierajski, moglibyśmy powołać się na interpelację, zresztą też składałem interpelację 6 lutego br. w podobnej sprawie, musimy jednak mieć pełną świadomość założeń, jakie legły u podstaw tych bardzo drastycznych rozwiązań, i musimy się w tej sprawie, jak sądzę wypowiedzieć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze w tej sprawie chciał zabrać głos? Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#ZbigniewKamiński">Zbigniew Kamiński, OKP. Panie ministrze, jedna sprawa to skapitalizowanie tych odsetek i wzięcie przez tych ludzi na swoje barki ciężaru spłacenia w przyszłym okresie tych olbrzymich sum. Jednocześnie to wysokie oprocentowanie w tej chwili zniechęca do zaciągania kredytów na bieżące budownictwo spółdzielcze. I tu jest dość poważny problem do rozwiązania, bo w spółdzielniach powiadają tak, że już w tej chwili a także na przyszłość jest zablokowanie budownictwa. W tej chwili spółdzielnie nie dają budowlanym przedsiębiorstwom żadnych zleceń na kontynuowanie budownictwa mieszkaniowego, ponieważ nie dostają na to pieniędzy. I ten problem, wiem, I że w tej chwili jest trudny do rozwiązania. Wiem, że dzisiejsza debata czy interpelacja nie da nam ostatecznej odpowiedzi, niemniej jednak rząd musi w możliwie najszybszym czasie przedstawić — jeszcze przed tą debatą o polityce mieszkaniowej — do dyskusji społecznej ten problem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-122.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm uznał za wystarczającą odpowiedź na interpelację posłów Zbigniewa Kamińskiego i Stanisława Stasiaka, z zastrzeżeniami, że do tego problemu wrócimy przy debacie zarówno gospodarczej, jak i mieszkaniowej na najbliższych posiedzeniach Sejmu i zwracamy się z prośbą do pana ministra, żeby te problemy, które tu dzisiaj były poruszone w odpowiedziach przedstawicieli resortu, znalazły miejsce w czasie jednej i drugiej debaty.</u>
          <u xml:id="u-122.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł Jan Beszta-Borowski otrzymał odpowiedź pisemną na interpelację w sprawie spadku poziomu życia wsi, szczególnie w województwie białostockim. Ponieważ odpowiedź tę uznał za niewystarczającą, zwrócił się na podstawie art. 62 ust. 4 regulaminu Sejmu o zamieszczenie niniejszej interpelacji w porządku dziennym dzisiejszego posiedzenia Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-122.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Poseł oczekuje na pełną odpowiedź na następujące pytania:</u>
          <u xml:id="u-122.6" who="#OlgaKrzyżanowska">1. Dlaczego ceny produktów rolnych, szczególnie niska cena mleka w punktach skupu, nie pokrywają nawet w połowie kosztów ich produkcji?</u>
          <u xml:id="u-122.7" who="#OlgaKrzyżanowska">2. Czy rząd zamierza wprowadzić system dotowania oleju napędowego proporcjonalnie do posiadanego przez rolników areału ziemi?</u>
          <u xml:id="u-122.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Poseł zgłasza propozycję, aby 50% kwot przeznaczonych na dopłaty do czynszów, centralnego ogrzewania oraz ciepłej wody przeznaczyć na subwencjonowanie oleju napędowego, nawozów mineralnych oraz poprawę sytuacji w mleczarstwie.</u>
          <u xml:id="u-122.9" who="#OlgaKrzyżanowska">W celu udzielenia odpowiedzi na tę interpelację głos zabierze Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej pan Maciej Półtorak. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#MaciejPółtorak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Odpowiadając na interpelację pana posła Jana Beszty-Borowskiego w sprawie spadku poziomu życia na wsi, szczególnie białostockiej, pragnę z tego miejsca po raz kolejny podkreślić, że problemy przedstawione w interpelacji dotyczą całego polskiego rolnictwa i znane są zarówno rządowi, jak i Ministerstwu Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#MaciejPółtorak">Pan poseł poruszył w interpelacji wiele problemów, które pozostają w gestii ministra finansów oraz ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa. W udzielonej na piśmie odpowiedzi na interpelację znalazły się wyjaśnienia opracowane na podstawie materiałów przygotowanych przez wymienione resorty. Stąd też w swojej wypowiedzi skoncentruję się na tych elementach interpelacji, które bezpośrednio dotyczą mojego resortu.</u>
          <u xml:id="u-123.2" who="#MaciejPółtorak">Obecny stan polskiej wsi należy rozpatrywać w całym złożonym kontekście sytuacji polskiej gospodarki, w trudnym okresie jej adaptacji, a także adaptacji wszystkich sektorów rolnictwa do warunków gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-123.3" who="#MaciejPółtorak">Dla złagodzenia skutków przechodzenia do nowych warunków gospodarowania podjęto szereg decyzji. Ich skuteczność zależy aktualnie od środków finansowych, jakie państwo może przeznaczyć z budżetu na ten cel. Środki takie zostały zagwarantowane rolnictwu w ustawie budżetowej w wysokości ponad 3 bln zł. Z tego przewiduje się wydatkowanie około biliona złotych na uruchomienie kredytu i zakup środków ochrony roślin, to jest w trakcie realizacji, jednego biliona złotych na modernizację gospodarstw; 728 mld zł na infrastrukturę gospodarczą wsi, ze szczególnym uwzględnieniem zaopatrzenia wsi w wodę, zwiększając tym środki przeznaczone na ten cel w ustawie budżetowej; 300 mld zł na dopłaty do kredytów oraz dodatkowe sfinansowanie kredytów na nawozy sztuczne i środki ochrony roślin; 500 mld zł na restrukturyzację mleczarstwa; 200 mld zł na restrukturyzację przemysłu rolno-spożywczego; 100 mld zł na pomoc w tworzeniu infrastruktury rynku rolnego; 200 mld zł na inne cele związane z szeroko rozumianą modernizacją rolnictwa i jego otoczenia.</u>
          <u xml:id="u-123.4" who="#MaciejPółtorak">Również Agencja Rynku Rolnego otrzymała dotację w wysokości 2 bin 280 mld zł na interwencyjny skup produktów rolnych. Planuje się, że skup ten będzie obejmował m.in. ok. 300 tys. ton zbóż w I półroczu br., 10 do 15 tysięcy ton masła, 30 do 40 tys. ton wieprzowiny, a także interwencyjny skup wełny, włókna lnianego i miodu. Przewiduje się również dotację ze środków agencji do eksportu cukru — około 200 mld zł — oraz rozważa się możliwość poręczeń kredytowych na inwestycje w przechowalnictwie, przetwórstwie i rozbudowanie infrastruktury rynkowej Budżet państwa gwarantuje również w br. kwotę 1 bln 350 mld zł na pomoc w spłacie I części należnych odsetek od kredytów udzielonych na skup produktów rolnych, postęp I biologiczny w rolnictwie, zakup ziemi na cele rolnicze oraz nakłady inwestycyjne na jej zagospodarowanie. Nie należy zapominać o dotacji do funduszu ubezpieczenia społecznego rolników w wysokości ponad 11 bilionów zł — 11 bln i 700 mld zł — oraz dotacji w wysokości około 3 bln zł dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na refundację różnicy między składką powszechnie obowiązującą, a składką na ubezpieczenie osób zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji rolniczej. Tak więc łączne środki przeznaczone z budżetu na wsparcie finansowe rolnictwa wynoszą około 21 bln zł, a nie 1 bln 700 mld zł, jak był uprzejmy podać w swej interpelacji pan poseł.</u>
          <u xml:id="u-123.5" who="#MaciejPółtorak">Zjawiska i tendencje charakteryzujące obecny stan gospodarki nie sprzyjają w rolnictwie procesom dostosowawczym do nowych warunków ekonomicznych. Źródłem tego są dwie podstawowe przyczyny, a mianowicie spadek popytu krajowego na produkty rolne w wyniku zmniejszenia spożycia niektórych artykułów spożywczych, ograniczona możliwość eksportu powstałych nadwyżek produktów rolnych i artykułów żywnościowych, głównie ze względu na ekonomiczną nieopłacalność eksportu w wyniku ograniczonych możliwości subwencjonowania tych artykułów przez państwo.</u>
          <u xml:id="u-123.6" who="#MaciejPółtorak">Dodatkowym czynnikiem, ograniczającym możliwości eksportu, są znane trudności na rynku wschodnim. Mimo tego podejmowane są przez rząd i będą kontynuowane działania, umożliwiające wejście na ten rynek. W wyniku tych działań przewiduje się eksport około miliona ton zbóż i 100 tys. ton wieprzowiny na rynek wschodni.</u>
          <u xml:id="u-123.7" who="#MaciejPółtorak">Trudna sytuacja, na którą wskazuje pan poseł, daję wyraźnie znać o sobie na rynku mleczarskim, mimo znaczącej w tym zakresie interwencji państwa. Już w połowie ub. roku rząd podjął decyzję o wyasygnowaniu ze środków budżetowych 800 mld zł na pomoc dla mleczarni i rozwój hodowli bydła. Środki te zostały przeznaczone na: dopłaty do cen skupu mleka w spółdzielniach, w których średnia cena skupu 1 litra mleka I klasy w pierwszym półroczu br. była niższa od 647 zł 50 groszy; pokrycie w całości lub w części odsetek od kredytów zaciąganych przez spółdzielnie na regulacje bieżących należności dostawcom mleka, finansowanie przedsięwzięć podjętych przez spółdzielnie w celu unowocześnienia bazy skupu, gwarancje kredytowe zaciąganych przez spółdzielnie w BGŻ kredytów na restrukturyzację mleczarstwa oraz bezpośrednią pomoc dla rolników w spłacie odsetek od kredytów zaciągniętych na zakup urządzeń do udoju i chłodzenia mleka w ramach wymienionych środków budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-123.8" who="#MaciejPółtorak">W roku bieżącym będzie kontynuowana pomoc państwa umożliwiająca łagodzenie zagrożeń w skupie i przetwórstwie mleka. Pomoc ta głównie w formie preferencyjnego kredytowania będzie kierowana na modernizację obór i ich wyposażenia, umożliwiającą koncentrację produkcji i warunkującą obniżenie jej kosztów oraz poprawę jakości produkcji mleka. Ponadto środkami budżetu będą wspomagane spółdzielnie mleczarskie, które wejdą w trwały układ integracyjny z producentami mleka, zapewniając tym samym wpływ i kontrolę rolników nad działalnością mleczarni.</u>
          <u xml:id="u-123.9" who="#MaciejPółtorak">Jeśli chodzi o masło to w ciągu ostatnich 3 lat notuje się spadek jego importu. Według oficjalnych danych w 1988 r. sprowadzono 34 tys. ton masła, w 1989 — 11,4 tys. ton, zaś w 1990 r. około 4,2 tys. ton przy jednoczesnym eksporcie w tym roku własnych nadwyżek w ilości około 30 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-123.10" who="#MaciejPółtorak">W ostatnim czasie wprowadzono nową taryfę celną na produkty rolne. Niezależnie od tego podejmowane są działania mające na celu ochronę rynku krajowego przed nieuczciwą konkurencją produktów rolnych z importu. W ramach tych prac egzekwuje się wymagania wynikające z przepisów o ochronie sanitarnej i weterynaryjnej oraz podejmowane są działania zmierzające do zastosowania ceł antydumpingowych i antysubwencyjnych.</u>
          <u xml:id="u-123.11" who="#MaciejPółtorak">Ograniczenie importu nie jest jedynym sposobem na poprawę sytuacji w mleczarstwie. Konieczne są działania umożliwiające zmianę struktury produkcji z uwzględnieniem potrzeb rynkowych i umiejętne kształtowanie przez producentów pożądanego modelu spożycia mleka i jego przetworów. W tej dziedzinie korzystne powinno okazać się zmniejszenie produkcji masła na rzecz takich wyrobów, jak różnego rodzaju serki, desery, napoje mleczne, lody itp., co przy intensyfikacji promocji i reklamy powinno spowodować wzrost zapotrzebowania na mleko.</u>
          <u xml:id="u-123.12" who="#MaciejPółtorak">Ustosunkowując się do propozycji pana posła, polegającej na przesunięciu przewidywanych w ustawie budżetowej na 1991 r. dotacji do ogrzewania mieszkań i czynszów komunalnych na rzecz dotowania wsi, czyli na dotacje do oleju napędowego, mleka, mleczarstwa, nawozów sztucznych i rolnictwa na ścianie wschodniej, muszę stwierdzić, że jest to sugestia niemożliwa do przyjęcia. O skali ewentualnych skutków wprowadzenia w życie tych propozycji niech świadczy chociażby wyliczenie niezbędnych kosztów wnioskowanych przez posła dotacji do oleju napędowego. Według badań GUS przeciętne gospodarstwo zużywa w skali roku na 1 ha użytków rolnych średnio 213 litrów paliwa. Oznacza to, że przy aktualnym poziomie cen nakłady ponoszone na zakup paliwa w całym rolnictwie kształtowałyby się na poziomie około 11 bln zł. Zrekompensowanie rolnictwu tylko 30% kosztów z tytułu zakupu oleju napędowego wymagałoby uwzględnienia w budżecie ponad 3,3 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-123.13" who="#MaciejPółtorak">Dziękując panu posłowi za zaangażowanie się w trudne sprawy wsi i rolnictwa, pragnę zapewnić, że zarówno rząd, jak i Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej podejmują wszelkie możliwe wysiłki dla ułatwienia rolnikowi warunków życia i pracy. Mamy przy tym świadomość, że efekty podejmowanych działań nie są w pełni satysfakcjonujące dla mieszkańców wsi, ale są one na miarę obecnych możliwości finansowych państwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#JanBesztaBorowski">Dziękuję również za podwójną odpowiedź, pisemną i ustną z tej trybuny, ale ona jest również nadal niepełna. Otóż nie ma tu odpowiedzi na kilka pytań nie związanych rzeczywiście z ministerstwem rolnictwa, ale to za chwilę. W tej chwili trwa strajk komunikacji w Warszawie. Pracownicy żądają 900 tysięcy złotych podwyżki — samej podwyżki, chcę powiedzieć, że dzisiaj rolnik pracujący nie otrzymuje średnio połowy tej sumy dochodu z pracy w swoim gospodarstwie, wliczając nawet swoją pracę, wysiłek. Taka jest sytuacja. Nie będę tu rozwijał szczegółów. Natomiast wrócę do pytań.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#JanBesztaBorowski">Otóż, jeśli ponosimy wyrzeczenia w tym kraju, to winniśmy je ponosić możliwie równo. Mówiliśmy przed chwilą o sprawie czynszów i ogromnych kredytów za ostatnio otrzymywane mieszkania. Nie wiem, dlaczego jest ukrywana nadal sprawa, mianowicie ta że przed niespełna półtora rokiem sprzedano, a właściwie oddano za darmo, za 1/15 ceny, mieszkania tzw. własnościowe. Wówczas średnio cena 60-metrowego mieszkania wynosiła około miliona czy 1,5 mln zł. I zapytywałem, ile państwo straciło, ile skarb państwa stracił na tej transakcji i na to pytanie podstawowe chciałem uzyskać odpowiedź. Bo jeśli dzisiaj ludzie strajkują i w dużym stopniu mają powody, to wśród tych strajkujących są i tacy, którzy otrzymali mieszkania za 1/15 ceny w roku 1989, a biorąc pod uwagę dzisiejszą cenę to proste wyliczenie wskazuje, że skarb państwa stracił na tym globalnie w kraju — według przypuszczeń — według obecnej wartości około 60 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-125.2" who="#JanBesztaBorowski">I dlaczego mówiąc społeczeństwu, że „dziura” w budżecie jest ogromna, nie podaje się jednocześnie powodu. Należy poinformować, że część ludzi skorzystała na tym, takich mieszkań sprzedano około miliona, licząc członków rodziny to 4 czy 5 mln ludzi zyskało na tym. Trzeba to podać publicznie i podać dlaczego sprzedawano te mieszkania jakby nieoficjalnie i tylko jakby we własnym gronie. Takie są coraz większe podejrzenia.</u>
          <u xml:id="u-125.3" who="#JanBesztaBorowski">I jeszcze następne zadałem pytanie: w jakim kraju, w jakim ustroju — chyba że w komunizmie, tylko gdybyśmy dożyli do niego — do własnego mieszkania, które zakupili ci właściciele, do tych spółdzielczych mieszkań nadal państwo dotuje ciepłą wodę i ogrzewanie. Tę interpelację złożyłem w lutym, kiedy działało centralne ogrzewanie, teraz może też jest aktualne, bo rozkłada się opłaty na cały rok i na te dwa pytania nie uzyskałem odpowiedzi, a tej odpowiedzi oczekuję.</u>
          <u xml:id="u-125.4" who="#JanBesztaBorowski">Był tu przed chwilą pan wiceminister finansów i wiedział i mógłby tej odpowiedzi udzielić. Stawiam te pytania, bo uważam, że traktowanie obu tych środowisk jest poważną, ogromną, krzyczącą niesprawiedliwością jeśli chodzi o wyrzeczenia. Z jednej strony rolnicy płacą potrójny podatek. Nie żądam, żeby była dotacja do paliwa, proponuję, żeby rolnik nie płacił podatku obrotowego, tych 40% do oleju napędowego, żeby tylko nie płacił tego podatku, to proponuję, tego się domagamy. Płaci rolnik następny podatek od uprawy, od gruntów. Te grunty dziś nie przynoszą mu żadnego dochodu ani zysku, przeciwnie, zubażają, bo ceny są niskie, spowodowane sprowadzaniem ogromnych ilości produktów z zagranicy. To są tematy na jutrzejszą debatę i zastrzegam sobie w niej udział, niemniej jednak na te dwa istotne pytania nie dotyczące ministerstwa rolnictwa, chciałbym uzyskać odpowiedź. I te pytania zawarłem w interpelacji, tym bardziej że w debacie budżetowej zasugerowano, że kto chce żądać dla rolnictwa, niech zaproponuje, skąd wziąć, więc zaproponowałem. Wiemy, że wszystkim jest dziś ciężko, ale nie mogą być jedni uprzywilejowani, a drudzy pognębieni.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#WojciechMojzesowicz">Jeśli można, chciałbym jednak, żeby pan minister następny raz nie wprowadzał i Sejmu, i opinii publicznej w błąd, dlatego że pan minister wymienił tyle liczb, tyle miliardów, że jeżeli potencjalny przeciętny mieszkaniec miasta słucha, to myśli, że nie wiadomo, czy ci chłopi przyczepami po te miliardy przyjadą i nie wiadomo, co oni z nimi zrobią. Przecież, panie ministrze, wczoraj rozmawialiśmy i pan minister powiedział, że są takie tendencje, że jest taki plan restrukturyzacji mleczarstwa i poprawy jakości mleka, które produkujemy, ale nie ma pieniędzy. Przeczytał pan to wszystko i z tego nic nie wynika. Powiedzmy na co mamy, na co nie mamy, a nie mówmy o wszystkim, bo przecież nikt się nie pytał o dotowanie czy, powiedzmy, o renty. Pan mówi o wszystkim, o wszystkich sprawach i dziwię się, że akurat pan jako wiceminister i rolnik robi w ten sposób. Jest to praktycznie zaciemnianie obrazu. Mówmy, jakie są środki, na ile nas stać i na co wystarczy, a nie mówmy o sprawach, które są nierealne i których dzisiaj nie ma. Sami panowie mówili, że Ministerstwo Finansów nie daję pieniędzy i nie ma na to.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#WłodzimierzWiertek">Chcę podtrzymać wypowiedź mojego kolegi Mojzesowicza. Panie ministrze, pan wprowadził w błąd opinię społeczną i Sejm rzucając te kwoty przeznaczone na restrukturyzację mleczarstwa, na kredyty preferencyjne dla przemysłu rolno-spożywczego. Podam fakty. Panie ministrze, od ośmiu miesięcy chodzę, żeby uzyskać kredyt preferencyjny dla okręgowej spółdzielni mleczarskiej w Ostrowcu Świętokrzyskim, która zaopatruje aglomerację miejską Ostrowca, Suchedniowa i Skarżyska Kamiennej. Do tej pory nie możemy doprosić się o dwa miliardy złotych, a takich spółdzielni, jak Ostrowiec, są dziesiątki w kraju, które do tej pory nie dostały złotówki. Chłopi natomiast od kilku miesięcy nie dostają pieniędzy za mleko i naciskają władze administracyjne i nas posłów, żebyśmy w tej sprawie zabierali głos. Pan tu piękne cyfry przedstawia, pan mówi, że 400 mld złotych przeznaczono na kredyty dla przemysłu rolno-spożywczego. Chcę tylko panu przypomnieć, że modernizacja jednej cukrowni, średnia modernizacja, kosztuje około 100 mld złotych i tych pieniędzy nie ma, bo nikt nie jest dotychczas w stanie opracować sposobów podziału nawet tych pieniędzy przeznaczonych na kredyty preferencyjne. I nie szukajcie winnych, tylko rozglądnijcie się wokół siebie, nie zwalajcie winy na komisję rolnictwa, z kolei nie zwalajcie winy na Ministerstwo Finansów, tylko bierzcie się konkretnie za robotę. Ustalcie prawidłowe ekonomiczne programy, które by umożliwiły nawet te skromne funduszu uruchomić, bo to co dzisiaj usłyszeliśmy, to jest zwykła demagogia, która nie ma nic wspólnego z rzeczywistością. Taka jest prawda.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-130.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam tylko przypomnieć państwu, że jest to interpelacja i przedstawiciele resortu odpowiadają na konkretne pytania. Bardzo proszę państwa, żebyśmy nawiązywali do konkretnych spraw zawartych w interpelacji.</u>
          <u xml:id="u-130.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#AntoniFurtak">Właśnie żeby trzymać się konkretnego pytania, jeśli chodzi o sytuację ekonomiczno-społeczną wsi, a nie o debatę rolną czy gospodarczą, którą będziemy prowadzić jutro, chciałbym przypomnieć panu ministrowi i wszystkim tu obecnym pewien fakt, który nożna wyczytać w dostarczonym nam, posłom, biuletynie GUS. Dochody ludności pracującej poza rolnictwem w ciągu ostatniego roku wzrosły o 230%, natomiast ludności zatrudnionej w rolnictwie i żyjącej z rolnictwa o 18%, a więc realnie nastąpił bardzo poważny wypadek dochodów ludności żyjącej z rolnictwa i to jest fakt potwierdzony przez badana GUS, i fakt, który, uważam, rząd powinien wziąć pod uwagę, bo jeżeli 30% społeczeństwa osiąga niższe dochody nie z własnej winy, tylko z powodu polityki prowadzonej przez rząd, jest to sprawa, którą rząd powinien się zainteresować i wyciągnąć z tego odpowiednie wnioski. Na wyciągnięcie takich wniosków my, posłowie, czekamy i chciałbym, żeby na tę interpelację była taka odpowiedź. Udzielonej odpowiedzi, wprawdzie nie ja byłem wnioskodawcą, na to pytanie nie usłyszałem, co rząd zrobi, żeby zmienić te relacje dochodów ludzi żyjących na wsi. Spadek ich dochodów jest o ok. 50% wyższy niż ludzi żyjących poza rolnictwem, chociaż ludziom żyjącym w miastach też się nie przelewa, i wcale nie chciałem powiedzieć, że ludziom w mieście jest lepiej, to znaczy dobrze, ale spadek dochodów na wsi jest generalnie większy niż w mieście i chciałbym, żeby rząd z tego wyciągnął wnioski i przedstawił odpowiednie propozycje rozwiązania tego problemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#AndrzejKonopka">Pani Marszałek! Czuję się w obowiązku sprostować pewną niezręczną sytuację, jako że pan minister Misiąg, ustosunkowując się do interpelacji panów posłów Kamińskiego i Stasiaka. powołał się również na interpelacje, którą myśmy złożyli i byłem święcie przekonany, że ona będzie przedmiotem odpowiedzi pana ministra w dniu dzisiejszym, na co dostałem niejako potwierdzenie, jak pytałem. A szkoda, że tak się nie stało, bowiem nasza interpelacja zawierała konkretne rozwiązania w sprawie tych nieszczęsnych kredytów mieszkaniowych i można było przy odrobinie dobrej woli odpowiedzieć na te wszystkie interpelacje jako monotematyczne i jednocześnie — co by, mnie się wydaje, o wiele bardziej pomogło Wysokiej Izbie — rozważyć tę drastyczną sytuację, bo ludzie już mają absolutnie tego wszystkiego dosyć a szczególnie emeryci i renciści. Nie chcę jednak dłużej o tym mówić, ponieważ moja interpelacja pozostała jeszcze bez odpowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam wyjaśnić, że odpowiedzi na interpelacje udzielane są w kolejności zgłoszeń. Pańska interpelacja wpłynęła świeżo, dzisiaj daliśmy ją panu ministrowi, formalnie pan minister dzisiaj nie był obowiązany panu odpowiadać, bo musi mieć urzędowy, że tak powiem, regulaminowy czas na przygotowanie odpowiedzi; podał tylko, że ta interpelacja wpłynęła i dotyczy tego samego problemu. W przewidzianym trybie otrzymacie państwo odpowiedź ustną na interpelacje.</u>
          <u xml:id="u-134.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy w sprawie interpelacji pana posła Beszty-Borowskiego ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-134.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#JaninaKuś">Mam taką serdeczną prośbę do pana ministra, aby wziął pod uwagę sytuację samorządów terytorialnych i budżetów samorządów — jestem świeżo po spotkaniu z wójtami i przewodniczącymi rad. Prośby i podania o umorzenia, względnie przesunięcia rat podatku, wpłyną jeszcze dodatkowo na zachwianie budżetów samorządów terytorialnych. Po prostu ludzie nie mają zbytu towarów i wieś nie ma możliwości wywiązania się ze zobowiązań pieniężnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-136.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#MaciejPółtorak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zostałem tutaj posądzony o demagogię, o przedstawianie nieprawdziwych faktów. Ta demagogia nazywa się ustawą budżetową, która nadal obowiązuje i na jej podstawie działają poszczególne resorty. Faktem jednak jest, że większość z przytoczonych działań wymagających funduszy nie została do dziś uruchomiona z powodu znanych trudności budżetowych. Uruchomiony został kredyt na nawozy i środki ochrony roślin — dość poważna suma, również na bieżąco uruchamiane są dotacje do rent i emerytur rolniczych. Szereg działań związanych z restrukturyzacją rolnictwa, przemysłu rolno-spożywczego, niestety, wciąż oczekuje — wspólnie z naszym resortem — na te środki. Jest to prawda.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#MaciejPółtorak">Jeśli chodzi o pomoc mleczarniom, to muszę powiedzieć, że fundusze, które na ten cel mieliśmy i mamy nadzieję mieć w tym roku, są rozdzielane w określony sposób. Sposób ten był prezentowany komisji rolnictwa. Nie oznacza to, że każda mleczarnia, każdy podmiot gospodarczy zwracający się o pomoc automatycznie tę pomoc dostaje i to jeszcze w wysokości przez siebie żądanej.</u>
          <u xml:id="u-137.2" who="#MaciejPółtorak">Padło również stwierdzenie, że te środki, o których tu mówiłem, na restrukturyzację przemysłu rolno-spożywczego są znacznie za małe, by przystąpić chociażby do modernizacji cukrowni. I to również znane jest komisji rolnictwa, na co te środki mają być spożytkowane. Oczywiście, środki te nie będą przeznaczone na modernizację dużego przemysłu. Jest to przede wszystkim pomoc nowym podmiotom gospodarczym, przede wszystkim małym, prywatnym przetwórniom, tym, które powstałą na wsi, o to przede wszystkim zabiegamy, żeby we wsiach powstawały małe przetwórnie i te środki przeznaczamy na pomoc tym podmiotom.</u>
          <u xml:id="u-137.3" who="#MaciejPółtorak">Jeśli chodzi o badania GUS, tych wskaźników w tej książeczce można znaleźć więcej, m.in. wczoraj była o tym mowa na posiedzeniu komisji rolnictwa. Badania wydatków ludności, jeśli chodzi o 1990 r., nie wykazują dużych rozbieżności w wydatkach rodzin wiejskich i miejskich. Faktem jest, że te relacje w tym roku, w każdym razie w pierwszych miesiącach tego roku, pogarszają się.</u>
          <u xml:id="u-137.4" who="#MaciejPółtorak">Co rząd może zrobić, już to powiedziałem, że nasze możliwości finansowe są, niestety, ograniczone, i nasze zamierzenia na tle ustawy budżetowej przedstawiłem. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-138.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł Beszta-Borowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#JanBesztaBorowski">Chcę jednym zdaniem przypomnieć, że pan minister tu powiedział, że udzielono kredytu preferencyjnego na nawozy, ale bezpośrednio po udzieleniu tegoż kredytu ceny nawozów poszły w górę o około 30%, tak że te preferencje zostały „zjedzone”. I rolnicy na tym więcej stracili niż zyskali na tym kredycie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#WłodzimierzWiertek">Włodzimierz Wiertek, PSL. Panie ministrze, powiedział pan przed chwilą brutalną prawdę, ale nie wiem czy — gdy ta brutalna prawda dotrze do zakładów przemysłu rolno-spożywczego, do tych setek zakładów, które zatrudniają dziesiątki tysięcy ludzi — spotka się ona z entuzjastycznym przyjęciem. Pan powiedział, że te zakłady nie mają na co liczyć, na żadne wsparcie ze strony resortu, ponieważ te kredyty będą przeznaczone wyłącznie dla sektora prywatnego. Nie wiem, jak ja się wytłumaczę w moim regionie wśród pracowników zatrudnionych w cukrowniach. Niektóre cukrownie już teraz są zadłużone około 200 mld zł, czyli chylą się ku bankructwu. I jeżeli rząd nie zastosuje realnej polityki finansowo-ekonomicznej w stosunku do tych zakładów, to nie wiem, czym się to może w przyszłości skończyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, czy ktoś z państwa jeszcze w sprawie tej interpelacji chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-142.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-142.3" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym, że w dyskusji poruszono masę dramatycznych problemów rolnictwa, które wybiegają poza temat tej interpelacji, myślę, że do tej sprawy rząd będzie zmuszony wrócić przy debacie budżetowej o stanie gospodarki. Nie wydaje mi się, żebyśmy dzisiaj byli w stanie przedstawione dylematy rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-142.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan poseł, który zgłaszał interpelację, zgadza się? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-142.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm uznał za wystarczającą odpowiedź na interpelację pana posła Jana Beszty- Borowskeigo z tym samym zastrzeżeniem powrotu do tych zagadnień przez Wysoką Izbę i przez przedstawicieli rządu.</u>
          <u xml:id="u-142.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł Józef Oleksy, w związku z nieotrzymaniem w czasie regulaminowym odpowiedzi pisemnej na interpelację w sprawie nowej umowy emerytalno-rentowej z Niemcami, zwrócił się na podstawie art. 62 ust. 4 regulaminu Sejmu o umieszczenie niniejszej interpelacji na porządku dziennym posiedzenia Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-142.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Poseł na podstawie doniesień prasowych Z końca ubiegłego roku podaje fakt parafowania 19 października 1990 r. projektu umowy pomiędzy Polską a Niemcami w sprawie nowych zasad wypłacania emerytur i świadczeń osobom nabywającym uprawnienia po wejściu w życie tej umowy.</u>
          <u xml:id="u-142.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Poseł zwraca uwagę, że w tym nowym projekcie umowy prawdopodobnie odstąpi się od tzw. klauzuli narodowej, która była ważnym elementem umowy między Polską a Niemiecką Republiką Demokratyczną oraz między Polską a RFN.</u>
          <u xml:id="u-142.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Odstąpienie od wspomnianej klauzuli spowoduje, że każda ze stron wypłacać będzie tylko za swoje okresy ubezpieczeniowe. Oznacza to, że Polakom mieszkającym w Niemczech Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie musiał przekazywać w walucie obcej emerytury z tytułu lat przepracowanych w Polsce. Dotyczy to również Niemców zamieszkałych w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-142.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Poseł twierdzi, że podpisana umowa jest niekorzystna dla naszego kraju i narazi Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a pośrednio skarb państwa na ogromne wydatki.</u>
          <u xml:id="u-142.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Ponadto poseł przypomina, że art. 18 umowy z Republiką Federalną Niemiec o zaopatrzeniu emerytalnym i wypadkowym z 1975 r. zakładał, że umowa zawarta jest na czas nieokreślony i może być wypowiedziana przez każdą ze stron nie później niż na 6 miesięcy przed upływem danego roku kalendarzowego.</u>
          <u xml:id="u-142.12" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym poseł zadaje pytanie, czy wymóg ten został spełniony? Jeżeli tak, to dlaczego Sejm nie został o tym poinformowany w przewidywaniu skutków finansowych, jakie umowa może przynieść Polsce.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#IrenaWóycicka">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W odpowiedzi na interpelację posła Józefa Oleksego dotyczącą nowej umowy o zabezpieczeniu społecznym pomiędzy Polską a Republiką Federalną Niemiec chciałabym wyjaśnić, co następuje.</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#IrenaWóycicka">Umowa reguluje całościowo stosunki między obydwoma państwami w zakresie ubezpieczeń emerytalno-rentowych, jak i świadczeń krótkookresowych na zasadzie eksportu świadczeń. Jest to powszechnie przyjęta w Europie Zachodniej zasada ubezpieczeniowa dostosowująca kontekst ubezpieczeniowy do swobodnego przepływu siły roboczej. Wydaje mi się, że należy to brać pod uwagę, zwłaszcza w kontekście zabiegów o stowarzyszenie się ze Wspólnotą Europejską i ewentualne przyszłe członkostwo w niej, w ramach czego rozważana jest również kwestia przepływu siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-143.2" who="#IrenaWóycicka">Pragnę również zauważyć, że umowy ubezpieczeniowe, zawierające rozwiązania eksportu świadczeń, funkcjonują już od dłuższego czasu pomiędzy naszym krajem a Belgią i Francją.</u>
          <u xml:id="u-143.3" who="#IrenaWóycicka">Szacunki skutków finansowych, związanych z ewentualną umową Polska — RFN, załączone zostały w przekazanym materiale i nie wskazują -na istotne pogorszenie ujemnego salda finansowego. Trzeba bowiem pamiętać, że saldo to zależy nie tylko od salda migracji między obydwoma krajami, ale również związane jest z faktem, iż na wielkość wzajemnych obciążeń będzie mieć wpływ relacja pomiędzy ekwiwalentem jednego roku stażu ubezpieczeniowego w transferze świadczeń z Niemiec do Polski a ekwiwalentem w transferze z Polski do Niemiec. W warunkach z 1990 r. w transferze z Niemiec do Polski jeden rok pracy daję średnio w świadczeniu 40 marek, a z Polski do Niemiec 4 marki. Oznacza to, że ekwiwalent w emeryturze za 10 lat pracy w Polsce, przeliczony na marki, odpowiada części emerytury niemieckiej za jeden rok pracy na terenie Niemiec.</u>
          <u xml:id="u-143.4" who="#IrenaWóycicka">Muszę również stwierdzić, że konkretne, realne szacunki dotyczące efektów finansowych nie są w tej chwili możliwe do przeprowadzenia. Trudno bowiem założyć, jaki wpływ będzie miała sama umowa ubezpieczeniowa na przepływ migracji z Niemiec do Polski, jak i z Polski do Niemiec, a zwłaszcza z Niemiec do Polski, jak również — co niewątpliwie zaważy na tych efektach migracyjnych — kwestia poziomu czy jakości życia w Polsce. Można zakładać, ze jeżeli poziom ten będzie się podwyższał i zbliżał do warunków niemieckich, większa liczba osób przebywających czasowo i posiadających staże pracy w RFN, będzie powracała czy też podejmowała po jakimś czasie pracę w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-143.5" who="#IrenaWóycicka">Te, jakby dodatkowe elementy, które mogą kształtować wielkość migracji w obie strony, są nie znane, w związku z tym szacunki, które zostały przedstawione posłowi Józefowi Oleksemu w przekazanym przez marszałka Sejmu materiale, opierają się na dotychczasowej strukturze i przebiegu tej migracji.</u>
          <u xml:id="u-143.6" who="#IrenaWóycicka">Jeśli chodzi o drugi problem poruszony w interpretacji, a dotyczący kwestii wysokości świadczeń dla Polaków osiadłych w Niemczech, chciałabym zwrócić uwagę na następujące kwestie. W związku z nowymi regulacjami wewnątrzniemieckimi istniały uzasadnione powody do przypuszczeń, że strona niemiecka podjęłaby kroki wymawiające dotychczasową I umowę o zaopatrzeniu emerytalnym i wypadkowym. Stan bezumowny powstały w tej konsekwencji nosiłby w sobie większe ryzyko dla statusu ekonomicznego Polaków osiadłych w Niemczech. Za istotne bowiem osiągnięcie nowej umowy Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej uważa zabezpieczenie, wynikające z umowy z roku 1975, uprawnień dla wszystkich Polaków, którzy zyskają prawo pobytu w Republice Federalnej Niemiec do 30 czerwca br., a także stworzenie możliwości transferu do Polski emerytur i rent dla Polaków, którzy mają odpowiednie okresy pracy na terenie Niemiec w okresie międzywojennym i w czasie wojny. Wpływy z tego tytułu mogą też w istotny sposób pozytywnie wpłynąć na saldo wzajemnych obrotów.</u>
          <u xml:id="u-143.7" who="#IrenaWóycicka">Chciałabym stwierdzić, jeśli chodzi o art. 18 poprzedniej umowy, że umowa dotychczasowa o zaopatrzeniu emerytalnym i wypadkowym nie została wymówiona przez żadną ze stron i w związku z tym nie można mówić o konsekwencjach. Można się natomiast liczyć z faktem, że ewentualnie powstać może — w sytuacji, gdy Wysoki Sejm podejmie decyzję o nieratyfikowaniu tej nowej umowy — stan bezumowny pomiędzy obydwoma krajami.</u>
          <u xml:id="u-143.8" who="#IrenaWóycicka">Na koniec chciałabym podkreślić, iż nowa umowa emerytalno-rentowa z RFN może wzbudzać kontrowersje, jednakże Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej uważa, iż korzyści z niej wynikające znacznie przewyższają jej ewentualne negatywy. Biorąc to pod uwagę minister pracy i polityki socjalnej wystąpił do ministra spraw zagranicznych z prośbą o przekazanie projektu umowy pod obrady rządu w ramach procedury ratyfikacyjnej. Zarówno rząd, jak i Wysoka Izba będą miały możliwość wnikliwego rozpatrzenia tej kwestii i podjęcia stosowanych decyzji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-144.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#JózefOleksy">Dziękuję bardzo pani minister za te wyjaśnienia, choć uważam je, i muszę to powtórzyć, za bardzo spóźnione ze strony rządu. Uważam to za bardzo naganne postępowanie, kiedy rząd w grudniu ub.r. podpisuje nową umowę w sprawie niebagatelnej dla losu wielu ludzi przesiedlających się i już przebywających za granicą bądź zamierzających to uczynić, a jest maj i właściwie dopiero w ostatnim tygodniu powstała sprawa skierowania tej umowy do ratyfikacji.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#JózefOleksy">Jeśli na dodatek pani minister twierdzi, iż uprawnienia te będą miały osoby, które uzyskają prawo pobytu w Niemczech do 30 czerwca br., to skąd mają wiedzieć o nowych warunkach rentowych, jeśli rząd trzymał tę umowę pod korcem, trzeba to tak powiedzieć. Jest to już drugi przypadek zobowiązań traktatowych międzynarodowych, które z tak wielkim opóźnieniem trafiają pod obrady zarówno samego rządu, jak i parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-145.2" who="#JózefOleksy">Nie mogę wypowiadać się na temat procedury ratyfikacyjnej, ale myślę, że te korzyści, o których pani minister była łaskawa wspomnieć, rząd będzie musiał precyzyjnie przedstawić, bowiem sam wskaźnik ekwiwalentu transferowego dziś nie da się porównywać w sytuacji Polski i Republiki Federalnej Niemiec, a na przykład, jak pani to przytoczyła, Belgii i Holandii. Zupełnie inna jest sytuacja rozlokowania i migracji między Polską a Niemcami, a inna między Polską a przytoczonymi krajami.</u>
          <u xml:id="u-145.3" who="#JózefOleksy">Ponadto chce powiedzieć, iż nie uzyskałem dziś wyjaśnienia, czy osoby, które z Polski będą przesiedlać się do Niemiec, do Republiki Federalnej Niemiec, będą uzyskiwać rentę i emeryturę po kursowym przeliczeniu jej wysokości w złotówkach polskich? I jeśli tak, to w czym pani minister widzi korzyść dla Polaków przesiedlających się z Polski do Niemiec, kiedy do tej pory, na bazie starej ustawy, otrzymywali oni wysokość rent i emerytur wedle praw kraju, w którym się osiedlali.</u>
          <u xml:id="u-145.4" who="#JózefOleksy">Prosiłbym więc dodatkowo o odpowiedź na pytanie, jaka jest przyczyna odwlekania przez rząd całej procedury ratyfikacyjnej, gdyż jak usłyszeliśmy, jeszcze rząd nie obradował nad tekstem tej ustawy. I po drugie, czy rząd dokonał już wszystkich przeliczeń w celu udowodnienia Sejmowi korzystności tej umowy dla Polaków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-146.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#ZbigniewMierzwa">Zbigniew Mierzwa, PSL. Pani minister, mam zapytanie, dlaczego nadal ci, którzy otrzymują emerytury lub renty zagraniczne, otrzymują je z 4-miesięcznym, a nawet 5-miesięcznym opóźnieniem. To jest raz.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#ZbigniewMierzwa">I druga sprawa. Jeżeli emeryt lub rencista umiera, wówczas biuro wypłat nie wypłaca tej różnicy 4-, czy 5-miesięcznej między wypłatą, załóżmy, ze stycznia, a dniem śmierci danego emeryta. Czyżby to było spowodowane zmianami w ministerstwie na funkcji ministra, bo przecież minister Kuroń z tej trybuny powiedział, że będzie to wypłacane na bieżąco. I pytam, kto ewentualnie zabiera tę różnicę 4-miesięczną w wypłatach emerytur.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy jeszcze ktoś z państwa chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-148.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam tylko poinformować, panie pośle, że to jest zapytanie nie zbieżne ściśle z interpelacją, jeżeli pani minister będzie mogła, to dzisiaj odpowie, jeżeli nie, potraktujemy to jako pytanie, które przekażemy do ministerstwa i ministerstwo na nie odpowie.</u>
          <u xml:id="u-148.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-148.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie, proszę bardzo panią minister.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#IrenaWóycicka">Jeśli chodzi o kwestię pierwszą, a więc statusu materialnego Polaków przebywających w Niemczech, wydawało mi się, że moje wyjaśnienie było wystarczające. Przedstawię jeszcze raz bardziej precyzyjnie.</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#IrenaWóycicka">Niewątpliwie nowa umowa likwiduje korzyści dla wszystkich tych Polaków, którzy uzyskają prawo pobytu w Niemczech, i będą tam występować o świadczenie emerytalno-rentowe po 30 czerwca br.; zachowuje natomiast uprawnienia wynikające z umowy z 1975 r. dla wszystkich tych, którzy, znajdując się na terenie Republiki Federalnej Niemiec, uzyskają tam prawo pobytu do 30 czerwca br. Chciałam stwierdzić, że ewentualny stan bezumowny, który mógłby powstać w wyniku odmowy współpracy w dziedzinie tworzenia nowej umowy o zabezpieczeniu emerytalno-rentowym, mógłby spowodować pogorszenie sytuacji tych Polaków, którzy znajdują się obecnie na terenie Niemiec, mają prawo pobytu, a nie wystąpili o emerytury, albowiem nic nie gwarantowałoby im, że rozwiązania wewnętrzne, niemieckie dotyczące ich emerytur i rent byłyby zgodne z umową z 1975 r., w momencie kiedy ta umowa zostałaby rozwiązana czy też wymówiona jednostronnie ze strony Republiki Federalnej Niemiec.</u>
          <u xml:id="u-149.2" who="#IrenaWóycicka">Tak więc można powiedzieć, że podstawową korzyścią, jaką osiągnęliśmy z punktu widzenia statusu materialnego Polaków przebywających w Niemczech, jest zabezpieczenie wszystkim tym, którzy tam się udali, licząc na umowę z 1975 r., faktycznych uprawnień wynikających z tej umowy. Niewątpliwie wszyscy, którzy się znajdą po tym okresie w Republice Federalnej Niemiec, nie będą z tej umowy mogli korzystać. Podkreślam jednakże, drugim wariantem rozwiązania — bardzo prawdopodobnym — było powstanie sytuacji bezumownej razem ze wszystkimi konsekwencjami dotyczącymi statusu materialnego Polaków przebywających już na terenie Republiki Federalnej Niemiec.</u>
          <u xml:id="u-149.3" who="#IrenaWóycicka">Chciałam powiedzieć, że to przekonanie czy też przypuszczenia związane z powstaniem stanu bezumownego wynikło z jednej strony z faktu, że jedna z partii bawarskich — CSU — wystąpiła z propozycją rozwiązania, wymówienia jednostronnego umowy, z drugiej strony, z posiadanych informacji na temat zmian ustawodawstwa wewnętrznego Republiki Federalnej Niemiec, które różniły się I od zasad przyjętych w naszej umowie. Z tego punktu widzenia wydawało się bardzo prawdopodobne, że umowa ta nie mogła być nadal utrzymywana. Tyle jeśli chodzi o pierwszy problem, a więc statusu materialnego Polaków przebywających w Niemczech.</u>
          <u xml:id="u-149.4" who="#IrenaWóycicka">Jeśli chodzi o drugą sprawę, a więc dlaczego tak długo trwała ta procedura, chciałam poinformować, że wnioski o ratyfikację i umowa były przedmiotem konsultacji międzyresortowych nim zostały przekazane do ministra spraw zagranicznych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#JózefOleksy">Dziękuję również bardzo, ale mam jeszcze pytanie, bo główną sprawą staje się stan bez umowy stosunków Polska — Republika Federalna Niemiec. Pozwolę sobie stwierdzić, że ten stan bezumowny działaniem rządu zostaje utwierdzony, jeśli procedury ratyfikacyjne będą nadal odkładane w czasie. W związku z tym nie uzyskałem odpowiedzi na pytanie, jak długo i dlaczego to miałoby jeszcze trwać, jeśli ta data graniczna 30 czerwca jest tak ważna dla Polaków. Prosiłbym więc o odpowiedź. Czy pani minister jest zdania, że jest możliwa ratyfikacja tej umowy do końca czerwca i ogłoszenie wszystkim Polakom nowych zasad, które będą obowiązywać.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#JózefOleksy">I po drugie, jak rząd ocenia szanse szybkiej ratyfikacji tej umowy również w Republice Federalnej Niemiec?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panią minister.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#IrenaWóycicka">Jeśli chodzi o pierwszą sprawę, to został skierowany i będzie rozpatrywany wniosek o ratyfikację wspomnianej umowy na najbliższym posiedzeniu Sejmu. Jeżeli zapadną pozytywne decyzje, sprawa zostanie przekazana w ręce Wysokiej Izby z nadzieją, że znajdzie się czas i miejsce na ratyfikację tej umowy.</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#IrenaWóycicka">Jeśli chodzi o Republikę Federalną Niemiec, aczkolwiek powstawały tam pewne dylematy i dyskusje, w tej chwili na obecnym etapie wydaje się, że sprawa ratyfikacji tejże umowy nie powinna budzić specjalnych problemów ze strony Republiki Federalnej Nie mieć.</u>
          <u xml:id="u-153.2" who="#IrenaWóycicka">Chciałam jeszcze się odnieść do zapytania poselskiego dotyczącego wypłaty rent zagranicznych i sugerować, że Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej odpowie na to pytanie w ramach normalnej procedury odpowiedzi na zapytania poselskie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#TeresaMalczewska">Teresa Malczewska. Nie chciałam się przyłączać do tej dyskusji, ale zainteresowało mnie stwierdzenie pani minister, że na następnym posiedzeniu Sejmu ma być to przedmiotem obrad. Jestem zaszokowana.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#OlgaKrzyżanowska">O ile zrozumiałam, pani minister się pomyliła. Myślała bowiem o najbliższym posiedzeniu rządu i późniejszym przedstawieniu umowy Wysokiej Izbie. Czy tak jest, pani minister? Słowna pomyłka, pani minister myślała o najbliższym posiedzeniu rządu.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#komentarz">(Podsekretarz stanu to Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej Irena Wóycicka: Tak jest.)</u>
          <u xml:id="u-156.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#TeresaMalczewska">Pragnę tylko poinformować, że prezydium nasze j komisji zajmowało się tym tematem, wyprzedzając w ogóle tok pracy w Sejmie i dlatego z zaniepokojeniem oczekujemy rezultatów pracy rządu, aby rzeczywiście — tak jak powiedział pan poseł Oleksy — do końca czerwca móc podjąć w parlamencie decyzje na temat tej umowy, która budzi bardzo wiele wątpliwości, niepokoju i zastrzeżeń wśród ludzi, którzy czytają ten tekst.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-158.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-158.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#JózefOleksy">Chciałem tylko — jeżeli pani minister nie sprostuje tego — upewnić się, że poprzednią umowę wypowiedział rząd Republiki Federalnej Niemiec. Dobrze zrozumiałem?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#IrenaWóycicka">Została wypowiedziana.</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#IrenaWóycicka">Zgodnie z tym co pani powiedziała, odniosłem wrażenie i chciałbym się w tym utwierdzić, że poprzednio obowiązującą umowę wypowiedział rząd niemiecki?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pani minister będzie uprzejma odpowiedzieć i sprostować?</u>
          <u xml:id="u-161.2" who="#komentarz">(Poseł Józef Oleksy: Ponieważ to było pytanie w mojej interpelacji.)</u>
          <u xml:id="u-161.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#JózefOleksy">Z czyjej inicjatywy nastąpiło wypowiedzenie poprzedniej umowy?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panią minister.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#IrenaWóycicka">Panie pośle, nie twierdziłam, że poprzednia umowa została wypowiedziana przez rząd Republiki Federalnej Niemiec. Twierdziłam, że istniały poważne podstawy do przypuszczenia, że ta umowa zostanie wypowiedziana ze strony Republiki Federalnej Niemiec. Dotychczas nie została ona wypowiedziana.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, może pan będzie uprzejmy zadać głośno pytanie, dlatego że wszyscy chcieliby to usłyszeć. Może pani minister będzie uprzejma odpowiedzieć na to pytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#JózefOleksy">Kto był inicjodawcą nowej umowy?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#IrenaWóycicka">Inicjodawcą nowej umowy była Republika Federalna Niemiec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani minister.</u>
          <u xml:id="u-168.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-168.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-168.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm uznał za wystarczającą odpowiedź na interpelację pana posła Józefa Oleksego, a do tej sprawy wrócimy w momencie, kiedy wejdzie ona pod obrady Wysokiej Izby, tak jak tutaj pani minister zapowiedziała.</u>
          <u xml:id="u-168.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł Jan Wyrowiński w swej interpelacji porusza problem narastającego zadłużenia gmin. Do wzrostu tego zadłużenia przyczyniły się między innymi, nie mające pokrycia finansowego, nadmiernie rozbudowane w pierwszym półroczu 1990 r. zadania inwestycyjne oraz wzrost kosztów eksploatacji przedsiębiorstw komunalnych. Szczególnie trudna sytuacja wystąpiła na początku 1991 r., kiedy przy niewielkich wpływach do budżetu banki bezwzględnie egzekwowały wierzytelności, stosując bardzo często odsetki karne. W niektórych ośrodkach miejskich planowane dochody w około 70% zostaną przeznaczone na spłaty odsetek z tytułu zaciągniętego kredytu.</u>
          <u xml:id="u-168.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Poseł uważa, że dla częściowej chociażby poprawy finansowej gmin minister finansów powinien rozważyć możliwość zastosowania konwersji zadłużenia gmin, polegającej na zmianie długów krótkoterminowych na długoterminowe.</u>
          <u xml:id="u-168.6" who="#OlgaKrzyżanowska">W celu udzielenia odpowiedzi na tę interpelację proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów pana Wojciecha Misiąga.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#WojciechMisiąg">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Chciałbym rozpocząć od tej sprawy, na którą pan poseł Wyrowiński powołał się w swojej interpelacji, mianowicie na przykład konwersji zadłużenia samorządowego w Polsce w 1934 roku. Taka konwersja istotnie nastąpiła, chciałem tylko powiedzieć, że te długi nie zostały nigdy spłacone. Konwersja była dokonana w sytuacji lawinowo narastającego zadłużenia władz samorządowych, długi zostały rzeczywiście przekształcone w długoterminowe, tylko że do 1939 roku nie zostały spłacone.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#WojciechMisiąg">Nie ma również dowodu — i bardzo ciężko byłoby i statystycznie, i w jakikolwiek inny sposób wykazać — że zadłużenia gmin, tam gdzie powstały, są w pełni skutkiem działalności rad narodowych. Było tak, ale było i tak, że długi powstały właśnie w drugiej połowie roku. Należałoby tu naprawdę rozpatrywać odrębnie każdy przypadek, każdej gminy. W każdym razie sytuacja nie jest tak czarno-biała, jakby można było sądzić początkowo. Chcę też powiedzieć, że w pewnym sensie budżet już umorzył gminom dużą część ich zadłużenia. Otóż chciałem powiedzieć, że ostateczne rozliczenie pomiędzy gminami a budżetem państwa w dzisiejszym kształcie, czyli budżetami wojewódzkimi w roku ubiegłym, wygląda w ten sposób, że pozostały nie rozliczone, nie wypłacone dotacje dla gmin w wysokości 300 mld złotych i nie zostały ściągnięte z gmin do budżetów wojewódzkich udziały w wysokości ponad 2 bln 200 mld zł, krótko mówiąc, samo zamknięcie budżetu państwa za 1990 rok oznacza umorzenie zobowiązań gmin na bilion 900 mld złotych.</u>
          <u xml:id="u-169.2" who="#WojciechMisiąg">Na czym polegałby ekonomiczny sens operacji konwersji zadłużenia, abstrahując od tego, że do takich decyzji uprawnione są banki, które tych kredytów udzielały i które są w pełni władne dokonywać renegocjacji warunków zadłużenia z gminami. Otóż z punktu widzenia gmin, taka operacja w istocie rzeczy jest legalizacją deficytu, jest uznaniem, że deficyt powstał z przyczyn od gmin niezależnych, a takiego stwierdzenia w skali ogólnej również bronić się nie da, byłaby rozłożeniem tych obciążeń na wiele lat.</u>
          <u xml:id="u-169.3" who="#WojciechMisiąg">Oczywiście powstaje przy okazji problem, kto koszty takiego rozłożenia powinien ponieść. Jeżeli bank podejmuje decyzje o konwersji długu, jest to jego decyzja i możemy uważać, że bardzo skutecznie będzie dochodził swych wierzytelności, zmieniając prędzej warunki zadłużenia, niż usiłując ściągnąć ten dług w terminach należnych. Jeżeli miałby koszty takiej operacji ponieść budżet, czyli miałaby to być operacja polegająca na dokonaniu pewnych centralnych uzgodnień między budżetem państwa, między skarbem a bankami, to oznaczałaby ona znowu przeniesienie na wszystkich i na wszystkie gminy kosztów niespłacenia kredytów przez część gmin.</u>
          <u xml:id="u-169.4" who="#WojciechMisiąg">Chciałem wreszcie powiedzieć, że problem jest, jak sądzę, dzisiaj mniejszy, niż był kiedy pan poseł Wyrowiński z tą interpelacją się zwracał. Chciałem powiedzieć, że od 1 stycznia 1991 r. stan zadłużenia gmin w systemie bankowym zmniejszył się o bilion 50 mld złotych. W tym samym czasie wolne środki finansowe na rachunkach budżetów gmin zwiększyły się o 663 mld zł. Oznacza to, że łącznie tzw. kredyt netto, czyli różnica stanu zadłużenia i stanu wolnych środków, wynosi + bilion 700 mld zł na korzyść gmin, tyle pieniędzy, można powiedzieć, wycofały gminy, o tyle poprawiła się ich sytuacja finansowa.</u>
          <u xml:id="u-169.5" who="#WojciechMisiąg">Obecne zadłużenie gmin, łączne, zagregowane wszystkich gmin, w systemie bankowym wynosi 404 mld zł, co, jak łatwo zobaczyć, stanowi około 20%, 25% tego stanu, z którym gminy wchodziły w bieżący rok.</u>
          <u xml:id="u-169.6" who="#WojciechMisiąg">Sytuacja finansowa gmin, w tym, jak widać z tych spłat, również gmin zadłużonych, jest w tej chwili korzystniejsza, niż sytuacja budżetu państwa, który kosztami takiej operacji miałby być obciążony.</u>
          <u xml:id="u-169.7" who="#WojciechMisiąg">Sprawa oddłużenia w różnej formie budżetów gmin powraca w tej Izbie nie po raz pierwszy. Zgłaszane były postulaty umorzenia długów gmin, pan poseł Wyrowiński ten sam postulat zgłasza w postaci łagodniejszej, proponując rozłożenie, restrukturyzację tego zadłużenia.</u>
          <u xml:id="u-169.8" who="#WojciechMisiąg">Chcę powiedzieć, że w każdym wypadku, czy miałoby to być umorzenie, czy miałaby to być konwersja, według schematu proponowanego w tej chwili przez pana posła Wyrowińskiego, oznaczałaby ona udzielenie pomocy gminom za fakt zaciągnięcia kredytu. Nie mówimy tu bowiem o wyrównywaniu pewnych skutków złego przebiegu czy niekorzystnego dla gminy przebiegu procesów gospodarczych w 1990 roku, tylko mówimy o wyrównywaniu strat tam, gdzie one zostały upostaciowione właśnie w zaciągniętym nie spłaconym kredycie. Tam, gdzie gminy kosztem dużych cięć, kosztem zaostrzenia reżimu finansowego — mimo takich samych trudności, mimo takiej samej sytuacji dochodowej — potrafiły zrównoważyć budżet albo potrafiły w pierwszych miesiącach tego roku ten kredyt spłacić, to według takiej koncepcji nic by się im nie należało. Wobec tego koncepcja poprawy sytuacji finansowej gmin przez spłatę pozostałych kredytów wydaje się niesłuszna z punktu widzenia logiki całości systemu samorządowego.</u>
          <u xml:id="u-169.9" who="#WojciechMisiąg">Chcę natomiast powiedzieć, że zdając sobie sprawę, że sytuacja finansowa gmin w 1990 roku — mimo faktu, że łącznie budżety gmin osiągnęły nadwyżkę w zeszłym roku — była jednak dla wielu gmin wyjątkowo niekorzystna i trudna, podejmujemy inne decyzje, które by pomogły tym gminom, które znalazły się w ciężkiej sytuacji finansowej.</u>
          <u xml:id="u-169.10" who="#WojciechMisiąg">Z ustalonej w ustawie budżetowej rezerwy subwencji, wynoszącej około bln złotych, przeznaczyliśmy, w porozumieniu z krajowym sejmikiem samorządu terytorialnego, 80% łącznej kwoty rezerwy, którą dysponowaliśmy na zwiększenie subwencji ogólnych dla tych gmin, w których rozbieżność między przyjmowanymi do kalkulacji dochodami a dochodami oszacowanymi przez urzędy skarbowe była duża i którym w związku z tym systemem finansowania i subwencjonowania gmin, obowiązujący w 1991 roku, zaniżył subwencje.</u>
          <u xml:id="u-169.11" who="#WojciechMisiąg">Wydaje się, że jest to sposób bardziej sprawiedliwy, sposób, który pozwala na skierowanie dodatkowego zasilenia tam, gdzie jest ciężka sytuacja dochodowa, a nie tam, gdzie powstały niedobry w budżecie, bez zwracania uwagi na to, czy był to wynik nieegzekwowania dochodów, niższych dochodów, czy też zbyt dużych, jak na możliwości finansowe danej gminy, wydatków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-170.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa chciał jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-170.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#JanuszDobrosz">Panie ministrze, po części pana odpowiedź jakby rozjaśnia pewne perspektywy, ale jest pewna dziwna tendencja, mianowicie te gminy, często są to małe miasteczka, które niegdyś raczej dobrze stały finansowo, to właśnie one mają jakieś największe w sumie kłopoty finansowe. Nakłada się na to chyba pewien kryzys, jeśli chodzi o rzemiosło, bo na przykład Trzebnica w województwie wrocławskim i Twardogóra, gminy, które niegdyś były w bardzo dobrej kondycji finansowej obecnie, kiedy zawyża im plan wojewoda, czy izba skarbowa, nawet o 45%, nagle znalazły się w sytuacji dość katastroficznej. W sumie oba te zarządy miasta i gminy są zadłużone na miliard 900 mln złotych i gdyby tam było widać niegospodarność, to można by było uznać, że, faktycznie, tak musi działać prawo samorządowe, że ci niegospodarni po prostu w tym momencie odpadają, ale tutaj wyraźnie widać, że to była kwestia jakby zawiniona na linii: administracja rządowa — samorząd. W sumie, jak policzono, to gdyby miano nie płacić do 31 maja załóżmy w Trzebnicy tych zaległości finansowych, to by się to w skali rocznej liczyło na 130%, kompletna niewypłacalność, zatem takie zagrożenie w wielu gminach istnieje.</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#JanuszDobrosz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-171.2" who="#JanuszDobrosz">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#JanWyrowiński">Chciałem podziękować panu ministrowi za odpowiedź i dodać dwie uwagi. Otóż rzeczywiście, gdyby to przedwojenne rozporządzenie prezydenta zostało wykonane, to dopiero w 1960 r. gminy spłaciłyby ostatnią ratę długu. Do 1939 r. nie były w stanie tego zrobić, bowiem jak gdyby to rozporządzenie przewidywało taką możliwość, że do tego czasu nie będą spłacały.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#JanWyrowiński">Jeżeli idzie o drugą kwestię, zgadzam się z tym, że w tej chwili jest optymistyczniej, ale patrząc na to generalnie. Natomiast problem ten dotyczy głównie gmin miejskich i pan minister doskonale wie, że tak to wygląda i że jest wiele gmin miejskich, które cały czas się z tym borykają. Wyrazem tego są różnego rodzaju spektakularne wystąpienia typu czarne procesje itd. I tym niemniej ta odpowiedź pana ministra mnie satysfakcjonuje i sądzę, że rzeczywiście w tej chwili ta moja propozycja jak gdyby nie do zrealizowania. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-173.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#StanisławSuchodolski">Stanisław Suchodolski. Jedna uwaga do informacji pana ministra dot. podziału rezerwy na subwencję ogólną. Te 80% to przede wszystkim poszło może nie tyle na spłacanie długów, ile był to jak gdyby efekt naprawienia, czy korekty błędów popełnionych w trakcie obliczeń ogólnej subwencji, w jakiejś części z tej racji, że kalkulacje dochodów na rok 1991 dokonane w oparciu o rok 1989 przez resort finansów nie mogły być równie precyzyjne, co kalkulacje urzędów skarbowych, stąd te różnice są uwzględniane.</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#StanisławSuchodolski">Natomiast sądzę, że problemu zadłużenia gmin nie można aż tak optymistycznie oceniać. Zauważmy przy tym, że nastąpiły zmiany w systemie finansowania inwestycji komunalnych, że zniknęły budżety wojewódzkie, że gminy spotkały się z sytuacją, w której wszystkie inwestycje, prowadzone dotychczas przez rady narodowe, dawne wojewódzkie rady narodowe, przeszły do gmin, przekazano je z dobrodziejstwem inwentarza, czyli z dobrodziejstwem zadłużenia, i stąd widać, że ten problem zadłużenia gmin mimo wszystko istnieje. Z prac nad budżetem wiem, że tego problemu w ciągu jednego roku nie uda się rozwiązać. Ale trzeba widzieć i być może rozwiązanie kolegi Wyrowińskiego w odniesieniu do indywidualnych spraw, takich bardzo nabrzmiałych, trudnych, związanych z obsługą infrastruktury technicznej, która przecież wiąże budownictwo mieszkaniowe, mogłoby mieć miejsce w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-174.2" who="#StanisławSuchodolski">Sądzę, że ten optymizm i ta ocena w skali globalnej musi być skorygowana przez poszczególne samorządy gminne, a to spojrzenie jest bardzo ostre, wskazujące na ogromne niedobory, na ogromne problemy. Świadczy o tym stos interwencji, które znajdują się i w resorcie finansów i Komisji Samorządu Terytorialnego. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan minister chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-175.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#WojciechMisiąg">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Proszę tylko pozwolić w paru słowach sprostować pewne nieporozumienie. W minimalnej części rzeczywiście subwencja została zużyta na poprawę błędów, natomiast chciałem przypomnieć, jak wygląda ustawa o finansach i subwencjonowaniu gmin. Tam podstawą kalkulacyjną do wyliczania subwencji wyrównawczej miały być dochody z 1989 r. przeszacowane cenowo na warunki r. 1991. Urzędy skarbowe dokonywały na prośbę gmin szacunku dochodów, wychodząc od dzisiejszej oceny sytuacji. Natomiast były to obliczenia nie związane z trybem określonym w ustawie o finansowaniu gmin.</u>
          <u xml:id="u-176.1" who="#WojciechMisiąg">Okazało się istotne przy tym, że w wypadku wielu gmin wielkości szacowane przez urzędy skarbowe na takich zasadach, jak normalnie szacuje się dochody budżetowe, odbiegają od tego, co na mocy ustawy uznajemy za kalkulacyjną podstawę do subwencji wyrównawczej. Nie idzie tu więc o błąd urzędu skarbowego, bo urząd skarbowy dwukrotnie liczył dwie różne rzeczy. Raz, dochody kalkulacyjne, tak jak kazała liczyć ustawa; drugi raz, według swojej swobodnej oceny, dochody gmin. I tam, gdzie się okazywało, że gmina nie może liczyć na takie dochody, czy na dochody porównywalne z tym, co ustawa nazwała dochodami kalkulacyjnymi, interweniowaliśmy, rozdzielając rezerwę subwencyjną. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-177.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-177.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, ze Sejm uznał za wystarczającą odpowiedź na interpelację pana posła Jana Wyrowińskiego.</u>
          <u xml:id="u-177.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przechodzimy do zapytań.</u>
          <u xml:id="u-177.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł Henryk Jużykiewicz zadał pytanie w sprawie rozpatrywania w Urzędzie Rady Ministrów oraz w centralnych resortach i instytucjach listów, skarg i wniosków.</u>
          <u xml:id="u-177.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła o zadanie pytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#HenrykJużykiewicz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! 8 marca, chciałem podkreślić, 8 marca br. pozwoliłem sobie skierować do ministra, szefa Urzędu Rady Ministrów zapytanie poselskie, na które dzisiaj mam nadzieję uzyskać odpowiedź.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#HenrykJużykiewicz">Do Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a także do posłów w trakcie spotkań wpływają coraz liczniejsze skargi wyborców, którzy nie otrzymują odpowiedzi na listy kierowane do prezesa Rady Ministrów oraz podległych mu instytucji centralnych. Liczba tego typów sygnałów w ostatnim okresie zdaje się świadczyć, ze jest to praktyka coraz bardziej powszechna. Proszę o informację, jak działa obecnie system rozpatrywania w Urzędzie Rady Ministrów oraz resortach i centralnych instytucjach listów, skarg i wniosków obywateli. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-179.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o odpowiedź sekretarza stanu w I Urzędzie Rady Ministrów pana Jacka Stankiewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#JacekStankiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W skierowanym przez pana posła zapytaniu poselskim został poruszony problem funkcjonowania w Urzędzie Rady Ministrów oraz w resortach i centralnych instytucjach systemu listów, skarg i wniosków obywateli na tle powtarzających się wypadków nieudzielania przez niektóre z tych organów odpowiedzi na kierowaną do nich korespondencję.</u>
          <u xml:id="u-180.1" who="#JacekStankiewicz">Zanim przejdę do naświetlenia tych spraw, chciałbym zapewnić, że Urząd Rady Ministrów przywiązuje wagę zarówno do funkcjonowania systemu skarg i wniosków w organizacjach administracji państwowej, nad którym prezes Rady Ministrów sprawuje zwierzchni nadzór, jak też do poszczególnych licznie wpływających do urzędu listów w większości adresowanych bezpośrednio do premiera, który traktuje te sprawy jako ważny sygnał oraz jedno ze źródeł informacji o problemach nurtujących obywateli, a także o słabościach i błędnych praktykach występujących w pracy organów administracji rządowej.</u>
          <u xml:id="u-180.2" who="#JacekStankiewicz">W Urzędzie Rady Ministrów w 1990 r. rozpatrzono ponad 23 tys. skarg, wniosków i listów. Skargi i listy w sprawach indywidualnych stanowiły 3/4 ogólnego wpływu. Listy poruszające sprawy ogólnospołeczne, polityczne i ekonomiczne stanowiły 1/4 ogólnego wpływu listów.</u>
          <u xml:id="u-180.3" who="#JacekStankiewicz">Załatwianie skarg, wniosków i listów w Urzędzie Rady Ministrów polega na: podejmowaniu interwencji w organach właściwych do merytorycznego rozpatrzenia i załatwienia sprawy — w 1990 r. interweniowano w ponad 10 tys. spraw; analizowaniu nadesłanych odpowiedzi i w razie potrzeby podejmowaniu dalszych działań, na przykład badanie akt, wskazywanie popełnionych uchybień, doprowadzanie do wznowienia postępowania, itd.; udzielaniu bezpośrednich odpowiedzi i wyjaśnień o stanie prawnym i faktycznym spraw; informowaniu o przepisach prawnych, właściwości organów; udzielaniu różnego rodzaju porad, a także informowaniu o wynikach przeprowadzonych postępowań wyjaśniających.</u>
          <u xml:id="u-180.4" who="#JacekStankiewicz">W 1990 r. wyszło z Urzędu Rady Ministrów bezpośrednio do obywateli 5,5 tys. takich odpowiedzi. Bez biegu i odpowiedzi pozostawia się w Urzędzie Rady Ministrów, zgodnie z obowiązującymi przepisami, wyłącznie określone rodzaje korespondencji, takie jak anonimy, kopie oryginałów kierowanych do organów właściwych, jeżeli zainteresowanie nimi ze strony urzędu nie jest konieczne, korespondencję wielokrotną w sprawach już wcześniej rozpatrzonych i wyjaśnionych, listy nieczytelne itp. sprawy.</u>
          <u xml:id="u-180.5" who="#JacekStankiewicz">W ramach bieżącego nadzoru Urząd Rady Ministrów kontroluje prawidłowość i terminowość załatwiania skarg, wniosków i listów przez organy administracji rządowej i podejmuje działania, mające na celu eliminowanie występujących w tym zakresie uchybień. M.in. Urząd Rady Ministrów wystosował do organów, opóźniających udzielanie odpowiedzi na wystąpienia obywateli, 2300 ponagleń w roku 1990 i 400, jak dotąd, w roku 1991.</u>
          <u xml:id="u-180.6" who="#JacekStankiewicz">W Urzędzie Rady Ministrów opracowywane są okresowe i bieżące analizy i informacje, w tym systematyczne meldunki o treści korespondencji adresowanej do prezesa Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-180.7" who="#JacekStankiewicz">W celu usprawnienia działania systemu załatwiania skarg i z tym związanej pracy kontrolnej podjęto w Urzędzie Rady Ministrów w ostatnim okresie decyzje organizacyjno-personalne. Decyzje dotyczą połączenia dotychczas działających w organizacji urzędu dwóch biur, jednego kontroli i drugiego skargowo-interwencyjnego, w jedno biuro kontroli, skarg i listów. Decyzjom tym towarzyszyły zmiany personalne i obsady stanowisk kierowniczych. Pozwoli to, jak sądzę, zintegrować proces kontroli ze sprawami i oczekiwaniami obywateli artykułowanymi w skargach i listach, a także doprowadzi w urzędzie do większej koncentracji w wykonywaniu zadań wyspecjalizowanej kadry.</u>
          <u xml:id="u-180.8" who="#JacekStankiewicz">W ministerstwach i urzędach centralnych nadzór nad rozpatrywaniem i załatwianiem skarg, wniosków i listów sprawują ministrowie i kierownicy urzędów centralnych, co uzasadnia organizacyjne usytuowanie zespołów skarg i wniosków zazwyczaj w gabinetach ministrów lub kierowników urzędów centralnych. Merytoryczne załatwianie skarg, wniosków i listów należy z reguły do obowiązków właściwych departamentów, co zapewnia niezbędną fachowość i kompetencje, ale jednocześnie stanowi poważne obciążenie podstawowej działalności tych departamentów.</u>
          <u xml:id="u-180.9" who="#JacekStankiewicz">W 1990 r. ministerstwa i urzędy centralne rozpatrzyły. 22 tys. skarg i wniosków oraz blisko 150 tys. listów. Wpływy do poszczególnych ministerstw rozkładały się nierównomiernie. Najwięcej skarg, wniosków i listów rozpatrzyły: Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej — 64 tys., Zakład Ubezpieczeń Społecznych — 34 tys., Ministerstwo Sprawiedliwości — 20 tys., Ministerstwo Finansów — 9 tys., Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej — 8 tys., Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa — 6 tys., Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej również 6 tys.</u>
          <u xml:id="u-180.10" who="#JacekStankiewicz">Funkcjonowanie systemu rozpatrywania i załatwiania skarg i wniosków w ministerstwach i urzędach centralnych jest co roku oceniane przez Urząd Rady Ministrów. Wynikające stad wnioski przedstawiane są ministrom i kierownikom urzędów centralnych z odpowiednimi zaleceniami służącymi doskonaleniu instytucji załatwiania spraw obywateli.</u>
          <u xml:id="u-180.11" who="#JacekStankiewicz">Kodeks postępowania administracyjnego nakłada na organy obowiązek udzielania odpowiedzi na skargi i wnioski obywateli. Nie I reguluje natomiast sprawy listów. W kwestii rozpatrywania skarg i wniosków obowiązuje szczególny tryb postępowania. Wynikają z niego rygorystyczne obowiązki wnikliwego rozpatrywania i terminowego udzielania odpowiedzi skarżącym. Rygory te są przestrzegane i do wyjątków należą wypadki pozostawiania skarg bez rozpatrzenia. Znacznie częściej natomiast występują, niestety, wypadki przekraczania przewidzianych terminów załatwienia skargi. Mają one zarówno charakter subiektywny, jak i obiektywny.</u>
          <u xml:id="u-180.12" who="#JacekStankiewicz">W ministerstwach i urzędach centralnych w 1990 r. przeterminowano 11% rozpatrywanych skarg. Z terminowym załatwianiem skarg i wniosków największe kłopoty mają Ministerstwa: Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa — 48% skarg; Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej — 28%; Pracy i Polityki Socjalnej — 18%; Przemysłu — 16%. Są to jednak te ministerstwa, w których rozpatruje się najwięcej indywidualnych spraw wyróżniających się znacznym stopniem trudności, co wiąże się zwykle z odpowiednio większą czasochłonnością ich załatwiania.</u>
          <u xml:id="u-180.13" who="#JacekStankiewicz">Odrębną grupę korespondencji stanowią listy, których sposób rozpatrywania i załatwiania pozostaje poza systemem skarg i wniosków. Zwyczajowo są one jednak podciągane pod system skarg i rozpatrywane w trybie przewidzianym dla skarg i wniosków łącznie z rygorem udzielenia odpowiedzi w określonym terminie Formalnych podstaw do traktowania listów na równi ze skargami jednakże nie ma. Dlatego też ocena tej sprawy mieścić się może nie tyle w kategoriach prawnych, ile w sferze praktyki, możliwości i dobrych obyczajów, które każą na listy odpowiadać.</u>
          <u xml:id="u-180.14" who="#JacekStankiewicz">Wielki napływ listów do niektórych ministerstw, jaki ma ostatnio miejsce, jest wyrazem oczekiwań i nadziei związanych z budową państwa praworządnego, zmianą systemu politycznego, gospodarczego oraz systemu sprawowania władzy i zarządzania. Dotyczy to zarówno tych listów, które zawierają opinie, uwagi, postulaty i wnioski w sprawach poddawanych społecznej dyskusji i konsultacji, jak i listów w sprawach indywidualnych, zawierających na przykład prośby o informacje, wyjaśnienia lub załatwienie spraw w drodze decyzji wyjątkowej czy poza kolejnością, a także licznych wystąpień o charakterze roszczeń rewindykacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-180.15" who="#JacekStankiewicz">Problem pozostawiania listów w ogóle bez odpowiedzi wystąpił, o ile mi wiadomo, tylko w dwóch ministerstwach. W Ministerstwie Finansów pozostawiono w ub.r. bez odpowiedzi ok. 1200 listów dotyczących zakupu samochodów osobowych na przedpłaty wniesione w roku 1981. Ministerstwo odstąpiło od udzielania indywidualnych odpowiedzi wobec szeroko rozwiniętej informacji na ten temat w środkach masowego przekazu.</u>
          <u xml:id="u-180.16" who="#JacekStankiewicz">Również w Ministerstwie Przemysłu pozostawia się bez odpowiedzi listy dotyczące głównie wystąpień w sprawie zwrotu mienia i odszkodowań, do czasu ustawowego uregulowania tych spraw. Mimo iż ten rodzaj listów traktowany jest jako materiał sondażowy i brany pod uwagę w przygotowanych projektach rozwiązań, to jednak praktykę nieudzielania na nie odpowiedzi uważam za niewłaściwą i podzielam w tej sprawie pogląd Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich, wyrażony z tej trybuny na 51 posiedzeniu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. W sprawozdaniu tej komisji było takie stwierdzenie: „jeżeli autorzy listów biorą pióro do ręki i poświęcają własny czas, a także niemałe dla wielu z nich koszty przesyłki, i decydują się na tego rodzaju dialog, to należy im okazać wdzięczność i zapewnić o gotowości kontynuowania tego dialogu, tak jak to ma miejsce we wszystkich współczesnych krajach o systemie demokracji parlamentarnej”. Cytat ten pochodzi z wystąpienia pani posłanki Emilii Pogonowskiej-Juchy, która złożyła sprawozdanie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich o napływających do Sejmu listach, skargach i wnioskach.</u>
          <u xml:id="u-180.17" who="#JacekStankiewicz">Na zakończenie chciałbym podziękować panu posłowi za poruszenie spraw dotyczących funkcjonowania systemu skarg, wniosków i listów, na które Urząd Rady Ministrów patrzy także przez pryzmat umacniania wiarygodności rządu oraz szacunku dla obywateli.</u>
          <u xml:id="u-180.18" who="#JacekStankiewicz">W dokonanej przez Urząd Rady Ministrów w marcu tego roki; ogólnokrajowej analizie i ocenie sposobu rozpatrywania skarg i wniosków przez organy państwowe w 1990 r położono nacisk na podniesione przez pana posła kwestie, krytycznie oceniając fakty zaniedbywania obowiązujących terminów udzielania odpowiedzi na skargi i nieudzielania odpowiedzi na listy.</u>
          <u xml:id="u-180.19" who="#JacekStankiewicz">W skierowanym w kwietniu br. do ministrów, kierowników urzędów centralnych i wojewodów piśmie zwrócono się o podjęcie działań zmierzających do konsekwentnego eliminowania występujących nieprawidłowości i uchybień, przy jak najpełniejszym wykorzystaniu uwag i wniosków wynikających z dokonanej przez Urząd Rady Ministrów analizy.</u>
          <u xml:id="u-180.20" who="#JacekStankiewicz">Szczegółowe informacje w sprawie poruszonej przez pana posła zawiera analiza skarg i wniosków obywateli oraz sposobu ich załatwiania. 10 egz. tego dokumentu pozwolę sobie przekazać na ręce pani marszałek i myślę, że pan poseł zechce również przeglądnąć te materiały.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-181.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł ma dodatkowe pytanie, tak? Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-181.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przypominam, że to są zapytania, nie ma debaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#HenrykJużykiewicz">Chciałem tylko dodać dwa słowa. Chciałem serdecznie podziękować panu ministrowi, szczególnie za ostatni akapit wypowiedzi, bo początek tej wypowiedzi chciałoby się tak zakończyć: dlaczego jest tak dobrze, skoro jest tak źle? Wydaje mi się, że ostatni akapit, w którym pan minister podkreślił, że rząd bardzo dokładnie i wnikliwie rozpatruje listy, satysfakcjonuje mnie i z prawdziwą przyjemnością chciałbym się zapoznać z tym sprawozdaniem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#OlgaKrzyżanowska">O przedstawienie ostatniego zapytania przed przerwą proszę pana posła Jana Króla w sprawie zasad i trybu wykupienia należności banków z tytułu skapitalizowanych w 1991 r. odsetek od kredytów mieszkaniowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#JanKról">Treść zapytania brzmi następująco: Na podstawie interwencji płynących do mnie ze strony ośrodków pomocy społecznej z terenu woj. słupskiego zapytuję pana ministra o realność wypełnienia przez te ośrodki postanowień rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 marca 1991 r. w sprawie zasad i trybu wykupienia należności banków z tytułu skapitalizowania w 1991 r. odsetek od kredytów mieszkaniowych. Pracownicy ośrodków stwierdzają, że mogliby wypełnić tę powinność wyłącznie w odniesieniu do swoich podopiecznych, gdyż innych możliwości — ani technicznych, ani kadrowych, ani finansowych — nie mają. Czyżby kolejny pusty zapis w urzędowym dokumencie? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej panią Joannę Staręgę-Piasek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#JoannaStaręgaPiasek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Właściwie w pewnym sensie przykro mi jest stwierdzić, ale zapytanie pana posła i uwagi pracowników socjalnych są ze wszech miar słuszne. Muszę tylko wyjaśnić czy usprawiedliwić, dlaczego mimo uznania słuszności tego typu uwag przewidzieliśmy jednak w tym rozporządzeniu taki tryb postępowania. Było to właściwie jedyne wyjście pod koniec ub. roku, bowiem chodziło o to, ażeby w jakiejś formule ochronić tych wszystkich czy. pomóc tym wszystkim kredytobiorcom, którzy nie będą mogli spłacić kredytów i kapitalizacji odsetek. W związku z tym wiedząc, że będzie to obowiązywało jedynie do końca roku, to znaczy będzie to dotyczyło tylko tych, którzy zaciągnęli dług przed 31 grudnia 1990 r., podjęliśmy taką decyzję, ażeby te opinie wystawiali czy potwierdzali pracownicy socjalni. Chcę powiedzieć, że dotyczy to mieszkań spółdzielczych zasadniczo w dużych miastach i wydaje się, że mimo pewnych trudności w jakimś sensie pracownicy socjalni się z tego wywiązali czy wywiązują.</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#JoannaStaręgaPiasek">Równocześnie chcę powiedzieć, że w pewnym sensie cieszy nas to, że pracownicy socjalni buntują się przeciwko tego typu działalności, bowiem jest to urzędnicza praca i bardzo techniczna, bardzo formalna, bowiem na podstawie przedstawionych zaświadczeń stwierdzają, iż dochód jest w takiej wysokości i spłata kredytów przekracza 25% dochodu. Wycofaliśmy się z tego w nowym rozporządzeniu. Projekt nowego rozporządzenia dotyczy tych wszystkich, którzy zaciągną dług po 31 grudnia 1990 r. nie będzie dotyczył już ośrodków pomocy społecznej, a pracownicy socjalni nie będą potwierdzali dochodów i udziału spłat kredytu w tych dochodach. Przyjmując krytyczne uwagi pod naszym adresem, godząc się z nimi, wyjaśniam, że było to takie szybkie wykorzystanie ośrodków pomocy społecznej i wycofujemy się z tego w najbliższym czasie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, pani minister.</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, to są zapytania, nie ma debaty.</u>
          <u xml:id="u-187.2" who="#komentarz">(Poseł Norbert Lysek: Pani Marszałek! Wniosek formalny chciałem postawić.)</u>
          <u xml:id="u-187.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#NorbertLysek">Pani marszałek, proszę, żeby wreszcie uregulować sprawę zapytań poselskich. Zgodnie z regulaminem Sejmu po wcześniejszym otrzymaniu pytania do określonego ministra powinniśmy otrzymać odpowiedź w ciągu 24 godzin. Oczekuję już 28 dni. Bardzo proszę, żeby Prezydium Sejmu uregulowało wreszcie sprawę odpowiedzi na zapytania. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, chciałam powiedzieć, że ma pan rację: zgodnie z regulaminem w ciągu 24 godzin, jeżeli jest pytanie zgłoszone jednego dnia i zakwalifikowane do odpowiedzi na dzień następny, przedstawiciele rządu są zobowiązani udzielić odpowiedzi. Ponieważ mamy ogromną liczbę pytań, większość kwalifikujemy do odpowiedzi pisemnych, bo inaczej byśmy musieli obrady mieć tylko na temat pytań. Dzisiaj mieliśmy jeszcze załatwić 7 pytań i niestety czas już upłynął, a nawet został przekroczony. Wynika to panie pośle z ogromnej liczby pytań, a nie dlatego, że ktoś te pytania lekceważy, czy że Prezydium Sejmu nie przesyła ich do właściwych organów.</u>
          <u xml:id="u-189.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#AdamGrabowiecki">Dzisiaj o godz. 20, w sali nr 217 odbędzie się posiedzenie polsko-niemieckiej grupy parlamentarnej.</u>
          <u xml:id="u-190.1" who="#AdamGrabowiecki">I drugi komunikat: posiedzenie Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej odbędzie się bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w sali nr 150.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam półgodzinna przerwę do godz. 17.45.</u>
          <u xml:id="u-191.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Bardzo proszę o punktualne przybycie. Przystąpimy do następnego punktu porządku dziennego i do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-191.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min 15 do godz. 17 min 55)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (druki nr 588, 744 i 744A).</u>
          <u xml:id="u-192.2" who="#TadeuszFiszbach">Przypominam, że Sejm na 54 posiedzeniu w dniu 21 marca 1991 r. po odbyciu dyskusji ponownie skierował powyższy projekt ustawy do Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych oraz Komisji Ustawodawczej w celu przedstawienia dodatkowego sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-192.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji posła Józefa Oleksego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#JózefOleksy">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Moje sprawozdanie z prac komisji nie będzie długie, bowiem komisja nie zajmowała się już całością ustawy, została ona bowiem w drugim czytaniu przedyskutowana przez Wysoką Izbę i przyczyną, jak przypomnę, skierowania tej ustawy ponownie do komisji był art. 46 tej ustawy w przedłożeniu komisji, związany z rozbieżnymi opiniami co do pewnych elementów majątkowych, które przechodziłyby na własność Kościoła prawosławnego.</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#JózefOleksy">Komisja, wykonując dyspozycje Wysokiej Izby, odbyła bardzo pracochłonne, liczne spotkania z udziałem hierarchów obydwu Kościołów oraz z udziałem przedstawicieli obrządku greckokatolickiego, dziś zwanego bizantyńsko-ukraińskim. Te dyskusje były bardzo trudne, komisja zapoznała się z bardzo rozwiniętą argumentacją dotyczącą tego, co było przedmiotem, jak gdyby sporu, a właściwie tego, co było przedmiotem wspólnego dążenia do znalezienia kompromisu, który jest konieczny w świetle wszystkiego, co w historii dotknęło zarówno Kościół prawosławny, jak i unicki obrządek greckokatolicki na przestrzeni dziejów.</u>
          <u xml:id="u-193.2" who="#JózefOleksy">Przypomnę tylko, bo i w poprzedniej debacie zajęło to dużo miejsca w wypowiedziach posłów, iż bolesne cierpienia Kościoła prawosławnego w przeszłości, w okresie II Rzeczypospolitej i wcześniej, i później i ostre doświadczenia wyznawców obrządku greckokatolickiego w Polsce, stwarzają sytuację, w której rozstrzyganie racji historycznych nie może być pozbawione emocji i ta emocja była obecna przez cały czas prac komisji, powiem nawet, że emocja ta była obecna również wśród przedstawicieli hierarchii uczestniczących aktywnie w pracach komisji.</u>
          <u xml:id="u-193.3" who="#JózefOleksy">Komisja kierowała się, uważnie wysłuchując wszystkich argumentów, nadrzędnym założeniem, iż w sumie chodzi o interes ludzi, członków tych mniejszości, wyznawców tych religii i o warunki spełnienia kultu w pełni demokratycznie, już przynależne wszystkim wyznaniom i wszystkim mniejszościom; ale materia sprawy jest tak dalece skomplikowana historycznie i tak pobudza już emocje również tych mniejszości lokalnych, których przedstawiciele słali listy do komisji, do Episkopatu Kościoła katolickiego, do biskupów Kościoła prawosławnego, że nawet obecne były wątki dyskusji, w których, dla ostatecznego rozstrzygania sprawiedliwości dziejowej, wnoszono nawet o potrzebie zastanowienia się nad niektórymi postanowieniami ustawy sprzed dwóch lat o stosunku państwa do Kościoła katolickiego; również bowiem i wtedy, dwa lata temu, kiedy Sejm przyjmował ustawę o stosunku państwa do Kościoła katolickiego, nie do końca zostały rozgraniczone elementy posiadania majątkowego Kościoła katolickiego jako całości i części Kościoła katolickiego, jaką jest obrządek greckokatolicki. Oczywiście komisja nie wnosi w tej sprawie żadnych propozycji, ale odnotowuje, iż zaszłości pewne dotykają również i tego aspektu.</u>
          <u xml:id="u-193.4" who="#JózefOleksy">Były i wracały wątki dotyczące oddalenia całej ustawy, ale komisja nie przyjęła takiego poglądu, bowiem prawosławie w Polsce po burzliwych swoich dziejach, od 20 lat czeka na tę przynależna mu regulację ustawową. Co więcej, komisja konsekwentnie trzymała się linii i stanowiska symetrycznych rozstrzygnięć w ustawie o stosunku państwa do Kościoła prawosławnego wobec postanowień ustawy o stosunku państwa do Kościoła katolickiego. Ta zasada symetrii doprowadziła komisję do przedłożenia dziś Sejmowi do trzeciego czytania tekstu komisji z poprawkami i wnioskami mniejszości, ale bez zmiany tej części tekstu ustawy, która była krytycznie oceniona w drugim czytaniu i była przyczyną ponownego skierowania ustawy do komisji. Chodzi o tę zasadę, wedle której, tak jak w odniesieniu do Kościoła katolickiego, własnością Kościoła prawosławnego stają się, jako zasada, wszystkie obiekty sakralne, cmentarzowe i towarzyszące, które w dniu wejścia w życie ustawy są we władaniu Kościoła prawosławnego.</u>
          <u xml:id="u-193.5" who="#JózefOleksy">Komisja uznała, że zmiana pierwotnego tekstu ustawy w tym punkcie burzyłaby całą regułę symetrii, a więc i równoprawności, która w stosunku do poszczególnych wyznań powinna obowiązywać i konstytucyjnie jest zagwarantowana. Trzymając się więc tej zasady, państwo posłanki i posłowie macie przedłożenie komisji wedle redakcji tekstu w drugim czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-193.6" who="#JózefOleksy">Na czym więc polega kompromis tak trudny w komisji do osiągnięcia? Kompromis ten polega i jest zawarty we wnioskach mniejszości, które krótko pozwolę sobie przedstawić.</u>
          <u xml:id="u-193.7" who="#JózefOleksy">Pomijam wniosek, który jest na pierwszym miejscu umieszczony w dodatkowym sprawozdaniu komisji w druku 744A, ponieważ jego uwzględnienie będzie konsekwencją rozstrzygnięć Izby w stosunku do dwóch innych wniosków. Chodzi o uzupełnienie art. 46 ust. 1 pkt 3 wedle skutków przyjęcia rozstrzygnięć w stosunku do dalszych wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-193.8" who="#JózefOleksy">Drugą kwestią, która w dalszej kolejności wchodziłaby w rachubę, to jest wniosek pana posła Mokrego, zgłoszony w czasie drugiego czytania ustawy, który sprowadzał się do tego, by w tej zasadzie generalnej przejścia prawa własności tych obiektów — w momencie wejścia w życie ustawy — na Kościół prawosławny, które są dziś w jego władaniu, uczynić wyłom, wymieniając w ustawie imiennie wszystkie obiekty, co do których obrządek greckokatolicki zgłasza pragnienie i postulat odzyskania ich, a obiektów, które w roku 1947 były w użytkowaniu wyznania greckokatolickiego.</u>
          <u xml:id="u-193.9" who="#JózefOleksy">Chcę poinformować, że realizując wnioski niektórych dyskutantów zgłoszone w czasie drugiego czytania, wszyscy posłowie otrzymali tę informację, iż szczegółowe dane o obiektach przejmowanych w tym okresie przez Kościół katolicki i obiektach będących w posiadaniu wyznania greckokatolickiego, przejmowanych przez Kościół prawosławny w okresie po 1947 r., są do wglądu; materiały te przygotowano na wniosek komisji i każdy z państwa może się z nimi zapoznać.</u>
          <u xml:id="u-193.10" who="#JózefOleksy">Ten kompromis, którego poszukiwaliśmy wspólnie z komisją, jest zawarty w dwóch wnioskach mniejszości w postaci propozycji dodania nowego art. 49 w brzmieniu zawartym w dodatkowym sprawozdaniu komisji. Brzmiałby on: „Uregulowanie stanu prawnego nieruchomości lub ich części, które przeszły na własność skarbu państwa na podstawie dekretu z dnia 5 września 1947 r. o przejęciu na własność państwa mienia pozostałego po osobach przesiedlonych do ZSRR, a były własnością diecezji, parafii, klasztorów lub innych instytucji greckokatolickich (unickich) Diecezji Przemyskiej obrządku grecko-rusińskiego oraz Administracji Apostolskiej Łemkowszczyzny, nastąpi w trybie decyzji ministra, szefa Urzędu Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-193.11" who="#JózefOleksy">Minister, szef Urzędu Rady Ministrów wydaje decyzje, o których mowa w ust. 1, na podstawie zawartej przed nim do dnia 31 grudnia 1991 r. ugody pomiędzy biskupem diecezjalnym Diecezji Przemyskiej obrządku bizantyńsko-ukraińskiego i biskupem diecezjalnym I Diecezji Przemysko-Nowosądeckiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego”.</u>
          <u xml:id="u-193.12" who="#JózefOleksy">I to uzupełnienie ust. 3. Komisja pracowała cały czas, szukając ugody niezbędnej w tego typu sytuacjach, i stąd trzeci ustęp:</u>
          <u xml:id="u-193.13" who="#JózefOleksy">„Jeżeli nie zostanie zawarta ugoda, o której mowa w ust. 2, decyzje podejmuje minister, szef Urzędu Rady Ministrów, kierując się następującymi zasadami:</u>
          <u xml:id="u-193.14" who="#JózefOleksy">— po pierwsze, w miejscowościach, w których znajdują się dwa obiekty sakralne, należące w przeszłości do Kościoła katolickiego obrządku greckokatolickiego, a jeden jest aktualnie w posiadaniu Kościoła prawosławnego, przechodzi on na własność Kościoła prawosławnego;</u>
          <u xml:id="u-193.15" who="#JózefOleksy">— po drugie, w miejscowościach, w których Kościół prawosławny jest w posiadaniu dwóch obiektów sakralnych, należących w przeszłości do Kościoła katolickiego obrządku greckokatolickiego, jeden z nich — wskazany przez biskupa prawosławnego — zostanie przekazany Kościołowi katolickiemu obrządku bizantyńsko-ukraińskiego;</u>
          <u xml:id="u-193.16" who="#JózefOleksy">— po trzecie, obiekty sakralne przechodzą na własność Kościoła prawosławnego, jeżeli na danym terenie są one niezbędne dla sprawowania prawosławnego kultu wśród okolicznej ludności prawosławnej, okoliczna zaś ludność greckokatolicka ma inne możliwości zaspokajania swego kultu religijnego”.</u>
          <u xml:id="u-193.17" who="#JózefOleksy">To jest redakcja kompromisowego wniosku, zgłoszonego jako wniosek mniejszości. Na ile zdołaliśmy zorientować się w trakcie prac komisji, Kościół prawosławny, przy całym poczuciu braku pełnego rozstrzygnięcia tych spraw na jego korzyść, byłby skłonny, jak oświadczyli jego przedstawiciele, taką redakcję przyjąć jako ostateczną.</u>
          <u xml:id="u-193.18" who="#JózefOleksy">Drugi wniosek mniejszości dotyczy tej samej materii, a więc w sytuacji, w której nie zostałaby zawarta ugoda, nie przyniosłoby efektu ugodowe postępowanie, wówczas również decydowałby minister, szef Urzędu Rady Ministrów, kierując się ogólną wytyczną, prawem miejscowych społeczności wyznaniowych do uczestniczenia, zgodnie z zasadami swojego wyznania, w czynnościach i obrzędach religijnych. Różnica więc między obydwoma wnioskami mniejszości dotyczy stopnia szczegółowości dyspozycji ustawowej w stosunku do szefa Urzędu Rady Ministrów, który powtarzam — najpierw prowadziłby postępowanie ugodowe, a później podejmowałby decyzje w razie braku ugody, ostatecznie rozstrzygając przydział danych obiektów konkretnemu wyznaniu.</u>
          <u xml:id="u-193.19" who="#JózefOleksy">Nie moją rzeczą jest odnosić się do znaczenia poszczególnych wniosków mniejszości, podkreślam więc jedynie, iż pierwsza redakcja zawiera pewne konkretne dyspozycje dla szefa Urzędu Rady Ministrów, czym powinien się kierować, podejmując ostateczną decyzję. Druga natomiast redakcja wniosku mniejszości zawiera znacznie bardziej ogólną dyspozycję, mniej ukonkretnioną.</u>
          <u xml:id="u-193.20" who="#JózefOleksy">Tyle, Wysoka Izbo, jeśli chodzi o moje sprawozdanie. Obrady komisji i poszukiwanie tego kompromisu unaoczniły, iż faktycznie Wysoka Izba powinna dziś przyjąć tę ustawę, bowiem dalszy bieg i dalsza zwłoka, jakakolwiek by była, niczego nie rozstrzyga, w niejasnym stanie i emocjach, które na tym tle mogą się rodzić, i dlatego kończąc, wnoszę o rozpatrzenie tekstu ustawy w wersji przedstawionej przez komisję z wnioskami mniejszości, które referowałem. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-193.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#TadeuszFiszbach">Otwieram dyskusję. Proszę o zabranie głosu posła Jarosława Kapsę z OKP.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#JarosławKapsa">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Szukanie kompromisów jest bez wątpienia sztuką polityków, ale każdy polityk popełnia błędy. Dlatego tutaj mogę publicznie powiedzieć, że nasza decyzja w marcu o odroczeniu głosowania ustawy była błędem politycznym. Dlaczego? Dlatego, że dziś Stoimy przed dużo poważniejszymi problemami, choćby dlatego, że za kilka dni papież Jan Paweł II będzie spotykał się z przedstawicielami wyznania prawosławnego i z przedstawicielami wyznania greckokatolickiego, choćby dlatego, że w międzyczasie zaistniały takie fakty, jak chociażby Karmel przemyski, choćby dlatego, że odroczenie tej sprawy, niestety, zamiast kompromisu między dwoma wyznaniami doprowadziło do bardzo poważnych konfliktów. Dlatego uważam, że dziś nie możemy ani o jeden dzień odraczać tej sprawy, że w dniu dzisiejszym musimy podjąć decyzję.</u>
          <u xml:id="u-195.1" who="#JarosławKapsa">I znowu zauważę, że komisja, dążąc do kompromisu, przedstawiła wnioski mniejszości, które mógłbym określić nie tyle kompromisem, ile spycho-kompromisem. Spycho-kompromisem, gdyż wniosek polegający na tym, że to szef Urzędu Rady Ministrów ma podjąć decyzje dotyczące praw własności, jest po prostu zepchnięciem odpowiedzialności politycznej za całą sprawę z nas, czyli z Wysokiej Izby, na plecy urzędnika państwowego. Wyobraźmy sobie wówczas naciski na szefa Urzędu Rady Ministrów i całą atmosferę polityczną, jaka wokół tego nastąpi.</u>
          <u xml:id="u-195.2" who="#JarosławKapsa">Osobiście nie chciałbym być w skórze szefa Urzędu Rady Ministrów, jeżeli my scedujemy na niego tę odpowiedzialność, w zasadzie z trzema wariantami wyboru. Jedną jest decyzja polityczna o przyznaniu majątku Kościołowi prawosławnemu, pomijając roszczenia Kościoła greckokatolickiego. I z pełną świadomością, że krzywdzimy ten Kościół, możemy tę decyzję podjąć. Decyzja druga, przedstawiona przez komisję, to jest właśnie ta decyzja o zepchnięciu odpowiedzialności z nas, co uważam, będzie złem jeszcze gorszym. I decyzja trzecia, czyli niepodjęcie decyzji w sprawie majątku, uznanie, że jedynym miejscem rozstrzygnięć roszczeń dotyczących własności, tak jak w każdym cywilizowanym kraju, są sądy, czyli po prostu w kwestii tych 27 kościołów, bo właśnie o te kościoły toczy się spór, ostateczną decyzję, jeżeli chodzi o prawa własności, pozostawić sądom, tak jak to przewiduje faktycznie wniosek mniejszości przedstawiony przez posła Mokrego. Osobiście popierałbym pozostawienie tej decyzji sądom. Jest to normalnie przyjęte w każdym kraju cywilizowanym i nie krzywdzi żadnej strony, a jednocześnie jakby zdejmuje polityczną odpowiedzialność zarówno z Sejmu, jak i z urzędnika państwowego w randze szefa Urzędu Rady Ministrów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Proszę o zabranie głosu posła Jerzego Żurawieckiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#JerzyŻurawiecki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przykro mi, że muszę zabrać głos. Uważam, że ta ustawa jest ważna, ale powinna być uchwalona albo wcześniej, albo później, a nie akurat w obecnej sytuacji nie tylko w kraju, ale i poza granicami kraju.</u>
          <u xml:id="u-197.1" who="#JerzyŻurawiecki">Zgadzam się z posłem Oleksym, że kompromis jest konieczny, ale pójść na kompromis mogą tylko strony zainteresowane. Natomiast w tym wypadku, szczególnie w części dotyczącej rozdziału majątku, ten kompromis ustawa ma zamiar narzucić arbitralnie: przez naszą decyzję, a szczególnie przez szefa Urzędu Rady Ministrów. I mam poważne obiekcje, i mam ku temu podstawy, że ta ustawa, w jakiejkolwiek formie by nie została rozstrzygnięta w części dotyczącej majątku, będzie złą ustawą i przekroczy granice kraju. Na Białorusi może stać się przyczyną, jeżeli będzie niekorzystna dla wiernych prawosławnych, narastających konfliktów między Polakami żyjącymi na Białorusi a wiernymi prawosławnymi. Jeżeli będzie w części niekorzystna dla grekokatolików, czego mamy dowody już dzisiaj na Ukrainie, będzie wzmocnieniem konfliktów istniejących między Polakami żyjącymi na Ukrainie, a grekokatolikami. I wykorzystywane będą te zjawiska przez kogo innego. I tego się boję — skutków przyjęcia tej ustawy w formie rozstrzygnięcia arbitralnego, jeżeli oba kościoły, hierarchowie obu kościołów nie mogą się dogadać, zawrzeć kompromisu i zwracają się do nas, to boję się tych skutków. Przeczytam po jednym zdaniu z listów, które zostały przesłane do komisji przez biskupów obu kościołów; ostatnie zdanie świadczy o narastających emocjach w rozmowach toczących się przy tej ustawie. Prawosławny biskup przemysko-nowosądecki: „Odbieranie cerkwi od ludności obecnie już prawosławnej byłoby wielkim bezprawiem, które naruszałoby obecne pokojowe współżycie ludności na tym terenie”. I ostatnie zdanie z listu biskupa Jana Martyniaka, biskupa przemyskiego, obrządku bizantyńskiego: „Bracia prawosławni jak nie chcą się z nami modlić, mogą sobie obecnie budować swoje świątynie”.</u>
          <u xml:id="u-197.2" who="#JerzyŻurawiecki">Wysoka Izbo! W jaki sposób racjonalny można rozstrzygnąć spór, gdzie emocje biorą górę? Myślę, że wartością tej ustawy byłoby i spełniłaby ona swoją rolę merytoryczną, gdybyśmy wyeliminowali zapis dotyczący majątku. My tego sporu nie rozstrzygniemy. My tego sporu nie rozstrzygniemy, bo jakakolwiek decyzja by nie była, będzie decyzją złą. Mniejsze zło, to jest ten zapis ogólny, wariant drugi wniosku mniejszości. To jest mniejsze zło.</u>
          <u xml:id="u-197.3" who="#JerzyŻurawiecki">Przyznam szczerze, że znając trochę realia na Ukrainie i Białorusi, gdzie konflikty narodowościowe, religijne, ekonomiczne i polityczne, wszystko razem się nakłada, wszędzie tam wykorzystuje się Polaków. Bardzo proszę, żeby o tym pamiętać. Ostatni przykład mamy z Litwy, gdzie na szczęście nie ma aż tak daleko idących konfliktów czy różnic religijnych.</u>
          <u xml:id="u-197.4" who="#JerzyŻurawiecki">Decyzja należy do Wysokiej Izby. Wnioskuję, by jednak nie oddalać tej ustawy, bo byłoby to również poczytane za zło i jakąś niechęć z naszej strony, bo sposób myślenia byłby taki, być może bardzo uproszczony, ale wielce prawdopodobny, że przyjęcie jednego bądź drugiego wariantu byłoby odebrane, że nie Sejm Polski przyjął, czyli najwyższy organ państwa, ale przyjęli to, w ten sposób zadysponowali majątkiem naszego Kościoła, Polacy katolicy. Tak to może być odczytane. Nie chciałbym, żeby tak było, ale tak może być odczytane i na Ukrainie, i na Białorusi. I wówczas racjonalnych sposobów rozwiązania i załagodzenia narastających konfliktów nie znajdziemy, pomimo wysiłków, które dzisiaj podejmujemy.</u>
          <u xml:id="u-197.5" who="#JerzyŻurawiecki">Wnioskuję o uchylenie całej części dotyczącej rozstrzygnięć majątkowych, czyli ostatniego rozdziału, i przyjęcie tej ustawy bez tego. Jeżeli ten wniosek nie przejdzie, wnioskuję o przyjęcie wariantu drugiego jako mniejszego zła.</u>
          <u xml:id="u-197.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-198.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Eugeniusza Czykwina z Klubu Unii Chrześcijańsko-Społecznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Jacek Kuroń.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#EugeniuszCzykwin">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Już po raz trzeci Wysoka Izba rozpatruje na plenarnym posiedzeniu projekt ustawy o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Ustawa, która w zamyśle inicjatorów, a więc Kościoła prawosławnego i rządu, miała być prosta i nie budzić kontrowersji, okazała się dla wielu posłów trudną i skomplikowaną. Prawosławni, a do pewnego czasu i rząd, swój optymizm budowali na przekonaniu, że jeśli ustawa będzie zbudowana na zasadach symetrii, powielając niejako zasady przyjęte w regulacji i ustawie o stosunku państwa do Kościoła katolickiego, to nie wzbudzi większych zastrzeżeń i uwag. Nasz optymizm wynikał również z faktu nieustannych deklaracji, zgłaszanych przez wszystkie możliwe autorytety i gremia w kraju, o tolerancji, o równości, o poszanowaniu odmiennej tradycji, kultury, religii. Dlaczego więc Sejm nie może przyjąć ustawy regulującej stosunek państwa do niewielkiej społeczności prawosławnej? Dlaczego zastosowanie regulacji i praw własności Kościoła prawosławnego na zasadach, jakie przyjęto w ustawie o stosunku państwa do Kościoła katolickiego, a więc Kościoła dominującego w naszym państwie, jest trudne do zaakceptowania przez niektórych posłów.</u>
          <u xml:id="u-199.1" who="#EugeniuszCzykwin">Moim zdaniem, nie wynika to z dążenia części Wysokiej Izby do ograniczenia naszych praw czy chęci pozbawienia prawosławnych obywateli Rzeczypospolitej praw, z jakich sami korzystają, przynależąc właśnie do tego dominującego Kościoła.</u>
          <u xml:id="u-199.2" who="#EugeniuszCzykwin">Przyczyny przedłużających się prac nad ustawą upatrywałbym w złożoności problemu, jakim jest regulacja praw majątkowych Kościołów, które tu w granicach Rzeczypospolitej stykały się i współżyły od 10 wieków. W wyniku złożonej i trudnej, okresami wręcz dramatycznej historii na pograniczu dwóch wielkich Kościołów, wschodniego i zachodniego, mamy dziś sytuację, w której ustalenie praw własności poszczególnych obiektów jest bardzo skomplikowane. Rzecz w tym, że niekiedy te same świątynie należały w różnych okresach do różnych Kościołów, i to po kilka razy. I Przy regulacji tych spraw możliwe są w zasadzie dwa sposoby podejścia. Pierwszy, to próba ustalenia kto, kiedy i w jaki sposób odbierał bądź przejmował świątynie innego Kościoła, a następnie próba zwrotu jej właścicielowi, podkreślam próba, gdyż w zdecydowanej większości wypadków nie będzie to możliwe, choćby ze względu na opór miejscowej ludności. I drugi, polegający na przekreśleniu tych wielowiekowych sporów, rezygnacja z wzajemnych rewindykacji i przyjęcie zasady status quo w sferze praw własności.</u>
          <u xml:id="u-199.3" who="#EugeniuszCzykwin">Teoretycznie możliwe są dwa rozwiązania, ale kto choćby pobieżnie zapoznał się ze złożonością tych spraw, z ich dramaturgią i możliwymi skutkami dla państwa w postaci wojen religijnych o świątynie, przy próbie odbierania ich obecnym użytkownikom, wie, że możliwy jest tylko jeden, ten drugi. taki sposób rozwikłania tych spraw zaprezentowały komisje w przedłożonym projekcie.</u>
          <u xml:id="u-199.4" who="#EugeniuszCzykwin">Przyjęcie przez większość posłów w komisjach rozwiązań pozwalających na zachowanie status quo w sferze świątyń nie było decyzją trudną, gdyż rozmowy nad sposobem rozwiązywania spornych kwestii majątkowych między Kościołem prawosławnym i Episkopatem Polski odbyły się już wcześniej. Chcę podkreślić, że de iure Kościół greckokatolicki, obrządek greckokatolicki jest Kościołem katolickim i tak, stanowiąc prawo, rozumiejąc całą złożoność, należy go traktować.</u>
          <u xml:id="u-199.5" who="#EugeniuszCzykwin">Otóż w maju 1989 r., przed uchwaleniem przez Sejm ustawy o stosunku państwa do Kościoła katolickiego, wynikł problem usankcjonowania prawem przejętych przez Kościół katolicki około 100 cerkwi, które stanowiły własność Kościoła prawosławnego. Rozmowy, w których brałem udział, zakończyły się uzgodnieniem, które można streścić jednym zdaniem: nie będą rewindykowane prawa własności do świątyń, które są we władaniu innego Kościoła.</u>
          <u xml:id="u-199.6" who="#EugeniuszCzykwin">Strona prawosławna miała wówczas pełną świadomość rezygnacji ze swych praw do wszystkiego, co w przeszłości zostało nam odebrane lub przejęte przez Kościół katolicki. Jako gwarancja, że zasada status quo będzie stosowana w ustawie o stosunku państwa do Kościoła katolickiego, w art. 60 ust. 4 pkt 1 znalazł się zapis, który brzmi: „Regulacja nie może naruszać praw nabytych przez niepaństwowe osoby trzecie, w szczególności przez inne Kościoły”. Oczywiście rozumiem, że to może być niedoskonałe rozwiązanie i że obecnie posłowie mówią, że zastosowanie tej ustawy do Kościoła prawosławnego będzie złem, ale czy nie przebija tu trochę myślenie Kalego. Jeśli przejęto cerkwie prawosławne, to dobrze, jeśli natomiast taką samą zasadę chcemy zastosować do tego Kościoła, to jest to zło.</u>
          <u xml:id="u-199.7" who="#EugeniuszCzykwin">Problem, który spowodował tak znaczne wydłużenie prac legislacyjnych powstał w momencie zgłoszenia przez posła Włodzimierza Mokrego wniosku, naruszającego tę zasadę. Poseł Mokry zaproponował wyłączenie z regulacji obiektów, które w przeszłości należały do kościoła katolickiego obrządku greckokatolickiego, przy czym, zgodnie z tym tokiem myślenia, jedynie kryterium historycznej przynależności danego obiektu do tego Kościoła miałoby decydować o prawie własności; jeśli w danej parafii nie ma ani jednego katolika obrządku unickiego, a świątynia została praktycznie odbudowana w 100%, od fundamentów, przez ludność prawosławną, to i decyzje o własności, a więc i decyzje o sposobie jej wykorzystania winny należeć do biskupa katolickiego.</u>
          <u xml:id="u-199.8" who="#EugeniuszCzykwin">Ksiądz biskup Martyniak, ordynariusz Diecezji Przemyskiej obrządku unicko-bizantyńskiego zadeklarował wprawdzie wolę udostępnienia tych świątyń na nabożeństwa prawosławne, ale wywołało to wielki niepokój i trwogę Łemków i Ukraińców i to bez względu na przynależność do któregokolwiek z Kościołów. Niepokój uzasadniony, gdyż ludność ta, tak tragicznie doświadczona przez historię, zrozumiała, że po raz kolejny usiłuje się zakwestionować jej podstawowe prawa, a takim jest prawo do swobodnego wyznawania własnej religii.</u>
          <u xml:id="u-199.9" who="#EugeniuszCzykwin">Jak wielki jest to niepokój, jak dramatycznie postrzegana jest przez tę ludność ich przyszłość, jeśli by Sejm odrzucił przedkładaną ustawę, świadczą listy, apele i prośby, kierowane do Sejmu, rządu, organizacji politycznych i społecznych. Wszystkie te dokumenty są do wglądu w pokoju Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych.</u>
          <u xml:id="u-199.10" who="#EugeniuszCzykwin">Zasadniczym elementem tych petycji jest strach przed ponownym zagrożeniem ich religijnego i narodowego bytu. Przytoczę tylko fragment jednego listu wiernych z Hańczowej. Otóż ludność ta pisze: „Pokolenie rozbite okrucieństwem wojny, tragedią akcji „Wisła”, w nielicznej masie zdołało powrócić w rodzinne strony. Zaczynali od podstaw. W pierwszej kolejności odbudowywali i przywracali do życia zamienione na stajnie zrujnowane cerkwie. Część z nich zajęta była na kościoły obrządku rzymskokatolickiego. Zwracane nam ruiny odbudowywano z wiarą. Czynili to wierni z pomocą prawosławnego Kościoła, gdyż były te świątynie nasze i naszych dziadów. Dlatego też krzywdzące i niemoralne byłoby pozbawiać nas niezaprzeczalnego prawa do własności. Ludność łemkowska dawno skrystalizowała swą przynależność religijną. Korzystając z Kościoła prawosławnego i bizantyńsko-ukraińskiego żyją ze sobą w zgodzie i nie czas na sianie niezgody i nienawiści”.</u>
          <u xml:id="u-199.11" who="#EugeniuszCzykwin">Właśnie obawa o zburzenie spokoju społecznego, o naruszenie zgody wewnętrznej jednego przecież narodu, stale występuje w wypowiedziach ludności i organizacji skupiających ludność łemkowsko-ukraińską.</u>
          <u xml:id="u-199.12" who="#EugeniuszCzykwin">Zarząd Główny Zjednoczenia Łemków w Gorlicach w liście do Sejmu stwierdza: „Znane są smutne i bolesne fakty niszczenia, palenia, rozwalania świątyń prawosławnych i greckokatolickich. Istnieje obawa nieprzewidzianych skutków działań biskupa przemyskiego księdza Jana Martyniaka w naruszaniu praw własności Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Jesteśmy za prawnym funkcjonowaniem Kościoła obrządku bizantyńsko-ukraińskiego, za jego rozwojem w duchu ekumenizmu i tolerancji, lecz zdecydowanie przeciwko burzeniu ustabilizowanego współżycia społeczności łemkowskiej. Tam gdzie ludność sobie tego nie życzy i nie ma zamiaru zostać wyznawcami obrządku bizantyńsko-ukraińskiego, nie możemy przyjąć taktyki wojen lat dwudziestych i trzydziestych. Komu one potrzebne i w imię czego?” I dalej: „Wszystkie obiekty sakralne, cerkwie na Łemkowszczyźnie przekazane dla Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego uratowane od zniszczeń przez wiernych prawosławnych, często byłych grekokatolików, bez ich działań, trudów i kosztów materialnych obiekty te nie istniałyby dzisiaj i ksiądz biskup Jan Martyniak i pan poseł Włodzimierz Mokry nie wnosiliby roszczeń, domagając się ich zwrotu”.</u>
          <u xml:id="u-199.13" who="#EugeniuszCzykwin">Podobne stanowisko prezentuje zarząd Stowarzyszenia Łemków w Legnicy, który stwierdza: „Prawosławni Łemkowszczyzny mają podstawy obawiać się nieprzewidzianych w skutkach działań biskupa przemyskiego księdza Jana Martyniaka, skoro takie obawy sygnalizują sami grekokatolicy zrzeszeni w Związku Ukraińców w Polsce. Jesteśmy za tym, by obrządek greckokatolicki funkcjonował i korzystał z praw, jakie gwarantuję, a przynajmniej powinna, dobrze rozumianą demokracja. Jesteśmy za tym, by się rozwijał, ale jesteśmy zdecydowanie przeciw, by czynił to kosztem drugiej, bratniej wspólnoty Jesteśmy przeciw burzeniu ustabilizowanego już w większości współżycia. Nie chcemy, by powtórzyły się na Łemkowszczyźnie lata dwudzieste i trzydzieste. Nie chcemy nowych wojen religijnych”.</u>
          <u xml:id="u-199.14" who="#EugeniuszCzykwin">Podkreślić należy, że zacytowane opinie pochodzą z dokumentów organizacji skupiających zarówno ludność prawosławną, jak i grekokatolicką.</u>
          <u xml:id="u-199.15" who="#EugeniuszCzykwin">Wysoka Izbo! Przytoczone fragmenty tylko trzech dokumentów świadczą o jasnej i zdecydowanej woli ludności bezpośrednio zainteresowanej — bez względu czy są to wyznawcy prawosławia, czy katolicyzmu w jego greckokatolickim obrządku — zachowaniem status quo w sferze świątyń.</u>
          <u xml:id="u-199.16" who="#EugeniuszCzykwin">Reasumując, w przedmiocie sporu mamy następujące, moim zdaniem, istotne fakty.</u>
          <u xml:id="u-199.17" who="#EugeniuszCzykwin">Po pierwsze i najważniejsze — bezsprzeczna wola ludności.</u>
          <u xml:id="u-199.18" who="#EugeniuszCzykwin">Po drugie — fakt przejęcia przez Kościół katolicki na mocy ustawy z 1989 r. znacznie większej liczby świątyń prawosławnych, na co prawosławni w dobrej wierze wyrazili zgodę i oczekują zastosowania tej zasady do swego Kościoła.</u>
          <u xml:id="u-199.19" who="#EugeniuszCzykwin">Po trzecie — zostały zgłoszone zastrzeżenia przez część posłów i jednego członka Episkopatu Polski księdza biskupa Jana Martyniaka.</u>
          <u xml:id="u-199.20" who="#EugeniuszCzykwin">Wysoki Sejmie! Nie będę wracał do uzasadniania potrzeby uchwalania tej ustawy. Jako poseł sprawozdawca już dwukrotnie usiłowałem państwa do tego przekonać i jak widać z miernym skutkiem. Przypomnę tylko, że ewentualne odrzucenie przez Wysoką Izbę I ustawy zepchnie nas na pozycje dyskryminowanej mniejszości, gdyż funkcjonowanie naszego Kościoła w państwie nadal będzie regulowane dekretem z 1938 r., dekretem, który obraża wszelkie normy demokracji.</u>
          <u xml:id="u-199.21" who="#EugeniuszCzykwin">Z pewnością nieuchwalenie ustawy, będącej pierwszą próbą w powojennej Polsce regulacji praw mniejszości, w tym wypadku wyznaniowej, zada cios obrazowi Polski w świecie jako krajowi budującemu państwo prawa, państwo równych praw dla wszystkich jego obywateli.</u>
          <u xml:id="u-199.22" who="#EugeniuszCzykwin">Prosząc Wysoką Izbę o przyjęcie ustawy w proponowanej przez komisje wersji, pragnę oświadczyć, że nie jest intencją Kościoła prawosławnego dążenie do potwierdzenia stanu posiadania, który przez choćby część naszych braci — grekokatolików uznany zostałby jako krzywdzący. Że tak nie jest, świadczą choćby fakty w parafii Hłomcza, gdzie ludność zadeklarowała się jako unicka i korzysta w pełni ze świątyni, która formalnie należy do prawosławnych, czy deklaracja biskupa przemysko-nowosądeckiego Adama przekazania grekokatolikom cerkwi w Przemyślu.</u>
          <u xml:id="u-199.23" who="#EugeniuszCzykwin">Jesteśmy za stworzeniem ukraińsko-bizantyńskiemu obrządkowi wszelkich możliwości i gwarancją praw, zachowaniem ich tradycji i wiary, kościół prawosławny, sam zdruzgotany prześladowaniami w okresie międzywojennym i wojną, udzielił w miarę swych skromnych możliwości pomocy proszącym o to Łemkom i Ukraińcom. Również i dziś kieruje się wyłącznie troską o tę ludność i sprzeciwia się zasadzie naprawiania starych krzywd nowymi.</u>
          <u xml:id="u-199.24" who="#EugeniuszCzykwin">Że tak jest w istocie świadczy fakt, że mimo że formalnie nikt nie poinformował nas, że ustalenia z 1989 r. zostały zmienione, prawosławni biskupi zgodzili się na zaproponowaną poprawkę mniejszości. Jest to przedstawiona I przez posła sprawozdawcę poprawka z pierwszym wariantem w ust. 3, umożliwiająca ugodę, a w razie jej braku, zastosowanie jasnych i bezkonfliktowych kryteriów rozwiązania tego problemu.</u>
          <u xml:id="u-199.25" who="#EugeniuszCzykwin">Jest to z pewnością kompromis, kompromis ze strony prawosławnych. Z wielomilionowego Kościoła prawosławnego z dawnej Rzeczypospolitej pozostała dziś w naszej ojczyźnie niewielka społeczność, która, oprócz obecnych w każdym polskim domu trosk i obaw o byt ekonomiczny, targana jest obawami i strachem o rzeczy nieporównywalnie ważniejsze, o los swego Kościoła, o swoją tożsamość religijną i narodową.</u>
          <u xml:id="u-199.26" who="#EugeniuszCzykwin">Wierni i to nie tylko na Podkarpaciu, ale I również w województwie białostockim oczekują z obawą, ale i z nadzieją na decyzję Sejmu, decyzję, która utwierdzi nas, że tak powszechnie deklarowana gotowość stwarzania I równych praw dla mniejszości, to nie tylko piękne słowa i gesty, ale wola państwa polskiego urealniona w stanowionym prawie.</u>
          <u xml:id="u-199.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-200.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Jacka Kuronia z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Kolejnym mówcą będzie poseł Szczepan Balicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#JacekKuroń">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zgadzam się z wszystkim, co mówili moi przedmówcy, zwłaszcza poseł Żurawiecki, w sprawie konsekwencji decyzji, którą podejmiemy, i to konsekwencji nie tylko jeśli chodzi o obraz Polski w świecie, ale także o nasze stosunki z sąsiadami.</u>
          <u xml:id="u-201.1" who="#JacekKuroń">Sprawa jest jeszcze bardziej skomplikowana, bo konflikt religijny, to jest nie tylko polsko-białoruski czy polsko-ukraiński, ale również na Ukrainie mamy przecież dwa Kościoły, i prawosławny, i ten katolicki o obrządku bizantyńskim.</u>
          <u xml:id="u-201.2" who="#JacekKuroń">Ale zgadzam się i z tym, co tu powiedziano, chyba poseł Kapsa, że każda decyzja, którą podejmiemy będzie zła, że nie mając dobrej decyzji, nie możemy tego odrzucić, a podjęcie decyzji jest niesłychanie trudne. Ludzie chodzą tam do tych kościołów. W świetle powyższego wydaje mi się:</u>
          <u xml:id="u-201.3" who="#JacekKuroń">— po pierwsze, że musimy przyjąć ustawę,</u>
          <u xml:id="u-201.4" who="#JacekKuroń">— po drugie, że nie można zawiesić punktu dot. materialnej własności, ponieważ dla ludności prawosławnej byłby to cios, bo przecież to by znaczyło odrzucenie ustawy, tym bardziej, że takie zobowiązania wobec nich przedstawiciele Kościoła rzymskokatolickiego złożyli przy zawieraniu tej umowy Kościół — państwo w poprzedniej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-201.5" who="#JacekKuroń">I teraz, jeżeli chodzi o dwa warianty tu przedstawione, proszę łaskawie zobaczyć, one się od siebie niewiele różnią, jeśli chodzi o formalną treść, różnią się jednak zasadniczo tym, że wariant pierwszy jest wariantem uznanym przez Kościół prawosławny, z którym właśnie te stosunki tą ustawą uregulujemy. Wydaje mi się, że tym samym, przyjmując ustawę z wariantem pierwszym, układamy w sposób właściwy stosunki z Kościołem prawosławnym, to po pierwsze; po drugie, nie czynimy krzywdy ludności ukraińskiej i grekokatolickiej, aczkolwiek prawdą jest, że to w pewien sposób przesuwa decyzje, ale nic mądrzejszego tu wymyślić nie potrafimy.</u>
          <u xml:id="u-201.6" who="#JacekKuroń">Chciałbym tylko przy okazji podkreślić jedną rzecz, w ogóle z przykrością to podkreślam, bo z panem posłem Czykwinem pozostaje w bardzo bliskich stosunkach osobistych, niemniej chciałbym zwrócić uwagę, że stwierdzenie, że chce się ustawą wyrzucić z kościoła, zabrać świątynie komukolwiek jest twierdzeniem, powiedzmy sobie, głęboko przesadzonym, ponieważ ta ustawa tylko otwiera, jaką byśmy nie przyjęli, możliwość zgłaszania roszczeń. To, żeby komukolwiek cokolwiek zabrać na mocy ustawy, albo z braku tej ustawy, w żadnym stopniu nie wynika. Bez tego mamy podgrzaną atmosferę i nie ma co ją podgrzewać tekstem, że oto komuś się zabiera albo wydziera. Na szczęście takich decyzji my tu w ogóle nie podejmujemy.</u>
          <u xml:id="u-201.7" who="#JacekKuroń">W związku z tym, powtarzam — uważam, że właściwie jedyne rozwiązanie, które mamy w tej chwili jest takie, że przyjmujemy ustawę w takiej wersji, jaką akceptuje Kościół prawosławny, a więc ustawę z poprawką w wariancie pierwszym, tym samym, jakby nie czyniąc krzywdy Ukraińcom obrządku bizantyńskiego, i wydaje mi się, że to jest, w tej trudnej sytuacji, rozwiązanie optymalne.</u>
          <u xml:id="u-201.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-202.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Szczepana Balickiego z Klubu Poselskiego Stowarzyszenia „Pax”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#SzczepanBalicki">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Problematyka wyznaniowa w tym zakątku Rzeczypospolitej ma długowiekową historię, dostaliśmy zresztą na ten temat materiały, sądzę jednak, że cofać się o długie wieki nie miałoby dzisiaj naprawdę sensu. Można co najwyżej wspomnieć o okresie międzywojennym, kiedy na tamtym terenie istniał właśnie konflikt między prawosławnymi a grekokatolikami, co nawet spowodowało utworzenie tej Administracji Apostolskiej Łemkowszczyzny w roku 1934; ale musimy przyjąć, od strony formalnej, że własność formalna budynków dziś naprawdę niewiele ma wspólnego z rzeczywistością i byłoby z jakiegokolwiek punktu widzenia bardzo niewłaściwe przyjmowanie jej jako punktu wyjścia. Tam nastąpiły ogromne ruchy migracyjne, tragiczna akcja „Wisła”, a raczej jej następstwa spowodowały ogromne przemieszanie ludności. Zaznaczam tutaj, nie będę w tej chwili zajmował się kwestią odpowiedzialności za tę akcję, mogę co najwyżej powiedzieć, że mam najdalej idące wątpliwości, by wiosną 1947 roku ówczesne władze Rzeczypospolitej na czele z prezydentem Bierutem były rzeczywiście w stanie podjąć decyzję prawdziwie suwerenną; ale jeszcze raz mówię, nie abstrahując zupełnie od sprawy odpowiedzialności za tę decyzję, trzeba przyznać, że w jej następstwie zaistniała ogromnie skomplikowana sytuacja. Tu chodzi przede wszystkim o rozstrzygnięcie tej sprawy w sposób możliwie bezbolesny. Ani Rzeczpospolita Polska, jako państwo, ani naród polski, pojmowany jako całość, także z naszymi rodakami zamieszkałymi w innych krajach, przede wszystkim na Białorusi i Ukrainie, nie jest w najmniejszym stopniu zainteresowany przedłużaniem tych konfliktów.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#SzczepanBalicki">Ustawa musi być uchwalona, w ogóle odraczanie jej robi nam bardzo złą opinię w świecie i zwłaszcza teraz, przed IV pielgrzymką Ojca Świętego do ojczyzny, gdy spotka się z obiema stronami, pozostawienie tego w sytuacji nierozstrzygnięcia sejmowego byłoby poważnym błędem.</u>
          <u xml:id="u-203.2" who="#SzczepanBalicki">Starły się tu trzy koncepcje Jedna mówi, by powierzyć to sądom, a zatem kilkadziesiąt bardzo trudnych procesów sądowych i w dodatku trudnych do rozstrzygnięcia, bo cóż, sąd musi przyjąć kryteria formalne, a te nie mają żadnego już w tej chwili znaczenia, a j kryteria faktyczne tym bardziej są trudne do i przeprowadzenia dowodu.</u>
          <u xml:id="u-203.3" who="#SzczepanBalicki">Druga koncepcja mówi, by przyjąć ten wariant pierwszy. Jest on szczegółowy i stwarza rzeczywiście realną podstawę do rozstrzygnięcia przez ministra — szefa Urzędu Rady Ministrów. On ma pewien brak, na co nikt jakoś nie zwrócił dotychczas uwagi, mianowicie ten pkt 3, u samego dołu drugiej strony, jest nieco niezrozumiały, bo mówi, że dwa pierwsze regulują kwestię w miejscowościach, gdzie znajduje się większa liczba tych obiektów, a pkt 3 zawiera ogólną normę i nie wiadomo, jaka jest relacja między tą normą ogólną, a tymi poprzednimi. Czy ona wyklucza je, czy też ma służyć jako norma posiłkowa przy rozstrzyganiu tych problemów.</u>
          <u xml:id="u-203.4" who="#SzczepanBalicki">Trzeci wariant jest dokładnym przeciwieństwem tego rozwiązania, które było wymienione na wstępie, by Sejm w ogóle się tym nie zajmował i zdał to na sądy, i proponuje zdać to całkowicie na szefa Urzędu Rady Ministrów, nie dając mu właściwie żadnych podstaw prawnych jako fundamentu rozstrzygnięcia. Tak więc, choć ktoś nazwał go najmniejszym złem w tej sytuacji, powiedziałbym — on jest raczej największym. Sądzę, że w tej sytuacji małym minorum — to wariant pierwszy. Myślę, że chyba wolno wyrazić nadzieję, iż w dzisiejszych ekonomicznych czasach myśl o zawarciu ugody między dwoma hierarchiami dwu wyznań chrześcijańskich, mimo wszystko, nie jest całkowicie wykluczona. Niech mi wolno będzie tę nadzieję tutaj wyrazić, bo nikt z moich przedmówców właściwie tego nie powiedział. Może jednak ta nadzieja nie jest całkowicie płonna. A jeśli to się nie stanie, to szef Urzędu Rady Ministrów, minister zgodnie z tymi kryteriami, powinien te najbardziej zaognione sprawy osiemnastu i może jeszcze drugie tyle obiektów, których sytuacja jest raczej jasna, rozstrzygnąć. Racja stanu Rzeczypospolitej pod żadnym warunkiem nie pozwala nam na uchylenie się od odpowiedzialności za ten zakątek Rzeczypospolitej. To jest chyba problem fundamentalny i on powinien nam przyświecać przy rozstrzyganiu w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-203.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję. Proszę o zabranie głosu posła Janusza Dobrosza z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego, kolejnym mówcą będzie poseł Tadeusz Dziuba.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#JanuszDobrosz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Tak się złożyło, że wszyscy przedmówcy mówili o tych drażliwych elementach sporu, że zaszłości historyczne się nakładają, że czas nam nie służy — trzeba się zgodzić z tą opinią. Tak się złożyło, że w marcu z tej trybuny zgłosiłem wniosek, żeby jak najszybciej zakończyć rozpatrywanie projektu, to znaczy, żeby komisja zebrała się w przerwie i żeby podjąć decyzję od razu w marcu. Przewidywałem bowiem, że nie dojdzie do porozumienia w tej drażliwej sprawie, dotyczącej kwestii majątkowych, a jest to przecież kwestia zasadnicza.</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#JanuszDobrosz">Trzeba również brać pod uwagę głosy zainteresowanych. Byłem na spotkaniu ze Związkiem Ukraińców, gdzie wyraźnie było zaakcentowane, że jako Ukraińcy, jako naród oni też nie chcą postrzegać tego problemu, że jest to wewnętrzny spór pomiędzy nimi, który ich dzieli. Trzeba byłoby jednak przyjąć zasadę, I że tam, gdzie dzisiaj jest zdecydowana większość wyznawców prawosławia, to znaczy na terenie Łemkowszczyzny — chociaż zaszłości historyczne są takie, a nie inne — to trzeba byłoby dać im to prawo do korzystania z cerkwi. My dobrej decyzji, która by wszystkich zadowalała, potwierdzam to, co powiedział poseł Żurawiecki, nie jesteśmy w stanie podjąć.</u>
          <u xml:id="u-205.2" who="#JanuszDobrosz">Często bywa tak, zwłaszcza w zawodach bokserskich, że jest dwóch bardzo wyrównanych zawodników i sędzia musi dać wyrok i jakieś rozstrzygnięcie. I często jest tak, że jest remis, ale ze wskazaniem. I w tym wypadku chociaż jest niezręcznie przy tak ważnych problemach wyznaniowych przytaczać takie porównanie, to jednak byłbym za tym, I żeby rozstrzygnąć ze wskazaniem wyznawców prawosławia w sporach o cerkwie, przy układzie takim, jaki dzisiaj jest. Faktycznie bowiem problem jest nabrzmiały i choć może się nam wydać w jakimś sensie nieistotny, to jednak powoduje wiele emocji na zewnątrz państwa. Jak najszybciej trzeba by uchwalić ustawę, nie ma tutaj pełnego kompromisu, trzeba przyjąć po prostu to, co jest chyba najrozsądniejsze w tym wypadku.</u>
          <u xml:id="u-205.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-206.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Tadeusza Dziubę, nie zrzeszonego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#TadeuszDziuba">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym dołączyć do opinii, stwierdzającej, iż obecnie czas najwyższy, aby uchwalić wniesioną ustawę o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. To sprawa pierwsza.</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#TadeuszDziuba">Sprawa druga. Punktem ciężkości tej ustawy są sprawy majątkowe, a w sprawach tych, jak wiadomo, wbrew jak gdyby tytułowi ustawy, lepiej chodzić po ziemi niż szybować ku niebiosom.</u>
          <u xml:id="u-207.2" who="#TadeuszDziuba">W związku z powyższym Wysoka Izba podejmując decyzję powinna, jak sądzę, mieć głęboką świadomość, o jaką wartość idzie tutaj spór, w istocie spór pomiędzy Kościołem prawosławnym a odradzającym się Kościołem unickim.</u>
          <u xml:id="u-207.3" who="#TadeuszDziuba">Otóż według mego rozeznania, tytuły prawne nawet na własności użytkowanej przez Kościół prawosławny nie są do końca rozstrzygnięte, w znacznej mierze własność ta jest w świetle prawa własnością skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-207.4" who="#TadeuszDziuba">Tak więc uchwalenie ustawy otwiera Kościołowi prawosławnemu drogę do osiągnięcia tytułu własności tej, która jest we władaniu tego Kościoła. Mało, otwiera drogę do osiągnięcia tytułu własności tam, gdzie ten Kościół nie ma nawet władania. Jest to kwestia mediacji, umowy, porozumienia pomiędzy tym Kościołem a skarbem państwa. Tak więc, globalnie rzecz biorąc, jak rozumiem sytuację, w interesie Kościoła prawosławnego jest szybkie uchwalenie tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-207.5" who="#TadeuszDziuba">Spór zaś dotyczy 25 obiektów, które dawniej były we władaniu odradzającego się obecnie Kościoła unickiego. Na czym polega tu różnica potencjałów? Różnica polega na tym, że dla Kościoła prawosławnego nie jest to kwestia egzystencjalna. Natomiast dla Kościoła unickiego, który w praktyce obecnie nie dysponuje niczym, jest to kwestia egzystencjalna. Dla Kościoła prawosławnego jest to problem misyjny, na terenach dawnej czy obecnie odradzającej się Diecezji Przemyskiej Kościoła unickiego, i trzeba ten wzgląd misyjny oczywiście zrozumieć. Natomiast dla Kościoła unickiego, podkreślam, jest to kwestia zorganizowania się tego Kościoła, kwestia egzystencji.</u>
          <u xml:id="u-207.6" who="#TadeuszDziuba">Kłopot polega na tym, że w sensie prawnym diecezja unicka nie została nigdy zlikwidowana, jako osoba prawna istnieje, chociażby licząc od 1925 r., kiedy została uznana przez państwo. I tytuły własności tych 25 obiektów obecnie posiada państwo. I wbrew temu, co twierdzili tutaj moi koledzy, państwo nie będzie mogło stać w pozycji arbitra, będzie zawsze stroną, ponieważ obecnie posiada tytuły własności.</u>
          <u xml:id="u-207.7" who="#TadeuszDziuba">W związku z powyższym propozycja zawarta, generalnie rzecz biorąc, we wnioskach mniejszości, aby nie przesuwać kwestii rozstrzygnięć na drogę sądową, lecz powierzyć je decyzjom administracyjnym, nie jest tutaj decyzją niebezpieczną, bowiem nie wplątuje państwa w ten spór. Państwo w tym sporze już jest, posiadając tytuły własności.</u>
          <u xml:id="u-207.8" who="#TadeuszDziuba">Tak więc propozycja, aby szybkimi decyzjami administracyjnymi przeciąć ten wrzód, wydaje się akceptowalna. Pozostaje tylko pytanie, jaki wariant przyjąć na tej drodze? Czy wariant zawarty we wniosku mniejszości ukryty pod nr 1, czy wariant drugi?</u>
          <u xml:id="u-207.9" who="#TadeuszDziuba">Otóż, wbrew temu co twierdził pan poseł Kuroń, Chciałbym zwrócić uwagę na niebezpieczeństwo przyjęcia wariantu pierwszego. Mało ważnym może względem jest to, że kryteria proponowane w wariancie pierwszym mają charakter instrukcyjny i w zasadzie nie powinny się znajdować w akcie takiej rangi, jak ustawa. To są względy formalne i nie najbardziej istotne. Ważne jest jednak to, że kryteria zapisane w pkt. 1, 2 i 3 nie obejmują wszystkich możliwych sytuacji występujących w rzeczywistości, a zatem z natury rzeczy nie będą podstawą do podejmowania właściwych kompromisowych decyzji. Co ważniejsze, nie przystają do istniejących sytuacji w rzeczywistości. Na przykład w pkt. 1 mówi się o sytuacji, gdzie w jednej miejscowości znajdują się dwa obiekty sakralne należące w przeszłości do Kościoła obrządku greckokatolickiego. Na posiedzeniu komisji z trudnością można było wskazać choćby jedną taką sytuację, a nawet jeśli jest jedna, to czyż wprowadzenie do ustawy takiego przepisu, który reguluje jedną pojedynczą sytuację jest właściwe. Podobną krytykę można przeprowadzić w odniesieniu do pkt. 2 i 3 wymienionych w wariancie pierwszym. Z tego punktu widzenia zręczniejszy jest wariant drugi. Skoro powierzamy już organom administracji państwowej, konkretnie ministrowi, szefowi Urzędu Rady Ministrów, podejmowanie szybkich decyzji w tych sprawach, to powinien on być ograniczony przepisem, który daję mu możliwość manewru, możliwość podejmowania mediacji, możliwość podejmowania decyzji kompromisowych. dla stworzenia takich możliwości nie mogą być narzucane ustawą ramy, i to jeszcze ramy nie przystające do istniejącej materialnej rzeczywistości. Stąd zapis w ust. 3 w proponowanym wariancie drugim jest po prostu bardziej poręczny, a poza tym odnosi się, swoimi sformułowaniami, do już uznanych w naszym systemie prawnym sformułowań. Dlatego rekomendowałbym Wysokiej Izbie przyjęcie wniosku mniejszości w postaci dodania nowego art. 49, jednak z ust. 3 według wariantu drugiego.</u>
          <u xml:id="u-207.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-208.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Przepraszam, panie marszałku, że dopiero w tej chwili zgłosiłam się. Chciałabym jednak wyrazić swoją opinię w tym mianowicie zakresie, który dotyczy rozstrzygnięć we wniosku mniejszości o dodanie art. 49.</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Chcę mianowicie opowiedzieć się za tymi głosami, które są za przekazywaniem rozstrzygnięć tych problemów innym organom niż organy sądowe. Tak się bowiem składa, że właśnie w tych sprawach przesłanki formalnoprawne, o których mówił pan poseł Balicki, nie zawsze prowadzą do pożądanego rezultatu. Ta skomplikowana materia, o której państwo tutaj mówili, jest bowiem odczuwana przez społeczności w sposób bardzo różnorodny.</u>
          <u xml:id="u-209.2" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Znam, tak się składa, z autopsji tego rodzaju postępowania i pragnę Wysoką Izbę zapewnić, że nawet uzyskanie formalnego tytułu do określonego obiektu nie prowadzi do rozwiązania sprawy, a wręcz odwrotnie, były przypadki poważnego skłócenia społeczności lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-209.3" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Z zadowoleniem przyjęłam propozycję rozwiązania, jaka się tutaj pojawiła, mianowicie propozycję ugodowego załatwienia sprawy. Wprawdzie każdy sąd ma przede wszystkim skłaniać strony do zawarcia ugody, ale pragnę państwa zapewnić, że wtedy kiedy się ma w ręce atuty przemawiające za określonym tytułem prawnym, zwłaszcza tytułem własności, ta ugoda niejednokrotnie jest bardzo trudna. I apelowanie do stron postępowania, że właśnie ugoda w tego rodzaju procesie dotyczącym obiektu sakralnego jest najwłaściwszym wyjściem, nie zawsze w sądzie daję rezultaty. Powoływanie się nawet na najwyższe autorytety kościelne, łącznie z autorytetem naszego wielkiego Polaka papieża, który dawał niejednokrotnie dowody na to, że można wspólnie z innymi wyznawcami w jednym i tym samym obiekcie modlić się — w Asyżu, w Istambule i gdzie indziej na całej kuli ziemskiej, także nie trafia do przekonania uczestnikom procesu. Stąd też, powiedziałam, bezcenne jest znaczenie ugody w tego rodzaju sprawach. I dlatego z zadowoleniem przyjmuję to rozwiązanie wniosku mniejszości dotyczącego art. 49, który akcentuje w pkt. 1 i 2 właśnie rolę ugody, i następnie w wariancie drugim ust. 3 także podkreśla tę rolę. Dopiero wówczas, kiedy nie zostanie zawarta ugoda, minister, szef Urzędu Rady Ministrów, kierując się tutaj wymienionymi ogólnymi przesłankami, będzie miał prawo podjąć decyzję, która będzie mogła być zaskarżona, i licząc się oczywiście ze względami formalnoprawnymi: zadecydować jak społeczności wyznaniowe będą mogły z danego obiektu korzystać.</u>
          <u xml:id="u-209.4" who="#EmiliaPogonowskaJucha">Chcemy, jak sądzę, wszyscy w tej sali zapewnić wszystkim mniejszościom wyznaniowym takie warunki, żeby nigdy nie posądzono nas o nietolerancję.</u>
          <u xml:id="u-209.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-210.1" who="#TadeuszFiszbach">Zapytuję, czy są jeszcze zgłoszenia do dyskusji?</u>
          <u xml:id="u-210.2" who="#TadeuszFiszbach">Pan poseł drugi raz chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-210.3" who="#TadeuszFiszbach">Czy jeszcze są inne zgłoszenia?</u>
          <u xml:id="u-210.4" who="#TadeuszFiszbach">Nie ma więcej, pan poseł zabierze głos jako ostatni.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#JarosławKapsa">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Tylko krótko ad vocem, bo z niektórych głosów wynika jakaś taka dziwna wiara, która mnie naprawdę zadziwia, że polityk czy urzędnik państwowy wyda sprawiedliwszą decyzję, że prędzej doprowadzi do ugody niż niezawisły sąd. Mnie to wręcz przeraża.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#TadeuszFiszbach">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-212.1" who="#TadeuszFiszbach">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-212.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#JózefOleksy">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałbym się odnieść do kilku tylko kwestii, które wymagają być może wyjaśnienia. W pierwszej kwestii chciałbym powiedzieć, że droga sądowa istotnie rodzi więcej niebezpieczeństw niż droga ugody, bowiem w pełni podzielam pogląd pani poseł Pogonowskiej-Juchy, że te przesłanki formalnoprawne, które są podstawą zwykłego postępowania sądowego, nie są tu na pierwszym planie, na który wysuwa się cała złożoność wyznaniowa i historyczne tło tych zaszłości.</u>
          <u xml:id="u-213.1" who="#JózefOleksy">Jeśli chodzi o wniosek pana posła Żurawieckiego, to jeśli by on go podtrzymywał, to chcę tylko stwierdzić, to co mówiłem w sprawozdaniu, że pozbawienie tej ustawy tego rozdziału i części dotyczącej regulacji majątkowej pozbawia ją w ogóle swojej roli. I nic więcej w tym temacie, jeśli można tak powiedzieć, bowiem chodzi właśnie o uregulowanie stanu prawnego posiadanych obiektów sakralnych, cmentarzy, miejsc spełniania kultu itd. Myślę, że ten wniosek neguje całą istotę ustawy z punktu widzenia oczekiwań Kościoła, którego dotyczy ta ustawa, bo jest to ustawa o stosunku państwa do Kościoła prawosławnego.</u>
          <u xml:id="u-213.2" who="#JózefOleksy">Po trzecie, chciałbym wyjaśnić, bo mogło powstać tu wrażenie, że cała ustawa rodzi pole do konfliktów narodowościowych, wyznaniowych i innych. Proszę państwa, przepraszam za to uściślenie, to chodzi tylko o wąską grupę 25 czy 27 obiektów, które do roku 1947 były w posiadaniu Kościoła wyznania greckokatolickiego, a później stały się przedmiotem władania Kościoła prawosławnego, z nadania niejako. I tylko tego dotyczy ewentualne pole konfliktu, a nie cała regulacja ustawy we wszystkich jej paragrafach.</u>
          <u xml:id="u-213.3" who="#JózefOleksy">Po czwarte, komisja, odnosząc się do wniosku pana posła Balickiego, również cały czas i w trakcie swojej pracy, i dziś liczyła i liczy na to, że ugoda hierarchów będzie podstawowym sposobem dochodzenia do rozstrzygnięć i dlatego też chcę podkreślić jeszcze raz, że cała konstrukcja ugodowych wniosków mniejszości, a zwłaszcza wniosku w wariancie pierwszym, eksponuje dalszą szansę ugodowego rozstrzygania. Natomiast to, co budziło wątpliwości, na przykład w tym pierwszym wariancie wniosku mniejszości, wydawało się niezbędne ze względu na uściślenie kryteriów; i oczywiście pan poseł Dziuba ma rację, że mają one trochę charakter instrukcyjny i nie obejmują wszystkich możliwych sytuacji, ale po to przewidziana została ta ugodowa droga, by kryteria te były tylko pomocne w podejmowaniu decyzji przez szefa Urzędu Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-213.4" who="#JózefOleksy">I kończąc, chcę podkreślić, że nie rozstrzygamy tu dziś sytuacji, przynajmniej nie było takich założeń w pracach komisji, w których miałoby następować odbieranie obiektów, bo cały czas jest mowa o przyznaniu prawa własności do obiektów, które są już dawno we władaniu Kościoła prawosławnego, i chodzi tylko o to, czy ustawą usankcjonować to władanie prawem własności czy zawiesić je w tej części jak gdyby konfliktowej. Myślę, że nie powinno być takiego wrażenia, że po ustawie ma nastąpić wielki proces odbierania komuś czegoś, choć w wystąpieniu pana posła Dziuby odnotowałem ten niepokojący element w kwestii egzystencjalnej i misyjnej, bo z tej tonacji wynika jak gdyby obrządek greckokatolicki miał zamiar w jakimś trybie te wszystkie sporne obiekty szybko odzyskać. Cały czas sprawa idzie o generalną regułę ustawy, przyznania prawa własności do obiektów, które są we władaniu Kościoła prawosławnego, a kompromis polega na tym, że w kwestii spornych 25 obiektów proponuje się ugodową procedurę, nie zmieniającą sensu całej ustawy, którą byśmy dziś uchwalili.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-214.1" who="#TadeuszFiszbach">Już zamknąłem dyskusję. Przepraszam bardzo, pytałem o to, czy są zgłoszenia. Poseł sprawozdawca był ostatnim mówcą.</u>
          <u xml:id="u-214.2" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania i Chciałbym zapytać posła Jerzego Żurawieckiego, czy podtrzymuje swój wniosek?</u>
          <u xml:id="u-214.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#JerzyŻurawiecki">Rozumiem pana posła Oleksego, ale bym prosił, żeby nie był przewrotny w swojej argumentacji, ponieważ można by zapisać spór o jeden obiekt i w niczym nie zmieniłoby to istoty rzeczy. Niezależnie, czy jest to 26 obiektów, czy jeden problem pozostaje nadal. Proponując skreślenie tego rozdziału, chciałem, żeby właścicielem pozostał skarb państwa i umożliwiał obu Kościołom odprawianie kultu w tych lokalach. Natomiast w tej sytuacji, by nie być posądzonym, że chcą utrudnić życie wiernym wyznania prawosławnego, wycofuję swój wniosek, prosząc jednocześnie Izbę o przychylenie się do wariantu drugiego wniosku mniejszości. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-216.1" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-216.2" who="#TadeuszFiszbach">Przypominam, że w pierwszym sprawozdaniu zawartym w druku nr 744 komisje przedstawiły wniosek mniejszości. W dodatkowym sprawozdaniu zawartym w druku nr 744A komisje przedstawiają także wniosek mniejszości, który głosować będziemy w pierwszej kolejności. Wniosek dotyczy art. 46 ust. 1 pkt 3 oraz dodania art. 49 i zmierza do ustalenia procedury uregulowania stanu prawnego spornych nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-216.3" who="#TadeuszFiszbach">W proponowanym nowym artykule 49 przedstawiono dwa warianty ust. 3, różniące się między sobą kryteriami, jakimi ma się kierować minister, szef Urzędu Rady Ministrów, wydając decyzje w razie niedojścia do ugody między stronami.</u>
          <u xml:id="u-216.4" who="#TadeuszFiszbach">W pierwszej kolejności głosować będziemy wniosek mniejszości zawierający wariant pierwszy ust. 3. W przypadku przyjęcia tego wniosku mniejszości z wariantem pierwszym albo wariantem drugim nieaktualny będzie wniosek mniejszości zawarty w druku nr 744.</u>
          <u xml:id="u-216.5" who="#komentarz">(Poseł Stefan Myszkiewicz-Niesiołowski. Jest jeszcze pytanie.)</u>
          <u xml:id="u-216.6" who="#TadeuszFiszbach">Pan poseł Rokita chce zadać pytanie? Bardzo proszę, udzielam panu głosu. Proszę podejść tutaj do mównicy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#JanRokita">Panie Marszałku! Chciałem zgłosić zastrzeżenie proceduralne do zaproponowanej przez pana marszałka kolejności głosowania. Wydaje się rzeczą niewątpliwą, że w tej sprawie wnioskiem najdalej idącym jest wniosek o wyłączenie tej regulacji spod decyzji Sejmu złożony w trakcie poprzedniego posiedzenia przez posła Mokrego. Dopiero, o ile ten wniosek nie przejdzie, można zapewne głosować dalsze wnioski w sprawie sposobów poszczególnych rozstrzygnięć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-218.1" who="#TadeuszFiszbach">Rozumiem, proszę, pan poseł sprawozdawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#JózefOleksy">Tak istotnie, wniosek pana posła Mokrego z poprzedniej debaty jest wnioskiem najdalej idącym. Tylko chcę przypomnieć, że niegłosowanie go w czasie drugiego czytania było spowodowane wolą Izby poszukiwania kompromisu, bowiem wniosek pana posła Mokrego był bezkompromisowy w stosunku do zapisów w tekście projektu ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-220.1" who="#TadeuszFiszbach">Sądzę, że to jest istotne wyjaśnienie.</u>
          <u xml:id="u-220.2" who="#TadeuszFiszbach">A zatem przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-220.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości, polegającego na nadaniu nowego brzmienia pkt. 3 w art. 46 ust. 1 oraz dodaniu nowego art. 49 z wariantem pierwszym ust. 3, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (107) Kto jest przeciw? (79) Kto się wstrzymał od głosowania? (63) Stwierdzam, że Sejm wniosek mniejszości, polegający na nadaniu nowego brzmienia pkt 3 w art. 46 ust. 1 oraz dodaniu nowego art. 49 z wariantem pierwszym ust. 3, przyjął.</u>
          <u xml:id="u-220.4" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania całości projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-220.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem w całości poselskiego projektu ustawy o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w brzmieniu proponowanym przez Komisję Mniejszości Narodowych i Etnicznych oraz Komisję Ustawodawczą wraz z przyjętą poprawką, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (169) Kto jest przeciw? (18) Kto się wstrzymał od głosowania? (60) Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.</u>
          <u xml:id="u-220.6" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 12 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej, Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy (druki nr 785 i 872).</u>
          <u xml:id="u-220.7" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę panią poseł Elżbietę Seferowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#ElżbietaSeferowicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Proponowana zmiana ustawy Kodeks pracy w zakresie art. 215 i 216 ma na celu ustawowe nałożenie na zakłady pracy obowiązku przeprowadzania na ich koszt badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia oraz okresowych i kontrolnych badań lekarskich pracowników w ramach zapobiegania chorobom zawodowym.</u>
          <u xml:id="u-221.1" who="#ElżbietaSeferowicz">Dotychczas obowiązek ten określony był tylko w odniesieniu do przedsiębiorstw państwowych, podczas gdy winien on dotyczyć w jednakowym stopniu wszystkich zakładów pracy, niezależnie od ich struktury własności. Ponadto zgodnie z. konwencjami Międzynarodowej Organizacji Pracy, do których ratyfikowania chcemy się przygotować, zapis nakłada na pracodawcę obowiązek informowania pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą oraz o wynikach badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, jak również obowiązek przeprowadzania badań pracowników w miarę możliwości w godzinach pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Jednocześnie zapis wskazuje, że zapewnienie ogólnej opieki medycznej, nie więżącej się z wykonywaną pracą, na przykład prowadzenie przychodni ogólnych i specjalistycznych, nie należy do obowiązków pracodawcy.</u>
          <u xml:id="u-221.2" who="#ElżbietaSeferowicz">Przedstawiany dziś projekt nowelizacji uzyskał poparcie ministra finansów, ministra zdrowia i opieki społecznej, ministra pracy i polityki socjalnej, a także rady ochrony pracy. Zgodnie z oceną wymienionych ministrów projektowana zmiana ustawy nie spowoduje obciążeń dla budżetu państwa. Zgłoszone podczas pierwszego czytania wnioski, rozszerzające proponowaną obecnie nowelizację, przekazane zostaną Komisji Polityki Społecznej oraz ministrowi pracy i polityki socjalnej w celu uwzględnienia ich w trakcie prac nad przygotowywaną szerszą nowelizacją Kodeksu pracy.</u>
          <u xml:id="u-221.3" who="#ElżbietaSeferowicz">Obecnie proponowane zmiany ustawy Kodeks pracy są pilnie potrzebne, aby zapobiec zdarzającym się już przypadkom uchylania się zakładów pracy od obowiązku ochrony zdrowia pracowników w związku z wykonywaną pracą, a także aby uregulować sytuację przychodni przyzakładowych.</u>
          <u xml:id="u-221.4" who="#ElżbietaSeferowicz">Komisje wnoszą aby Wysoki Sejm raczył uchwalić projekt ustawy z druku nr 785 bez poprawek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-222.1" who="#TadeuszFiszbach">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-222.2" who="#TadeuszFiszbach">Jest jedno zgłoszenie.</u>
          <u xml:id="u-222.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Dobrochnę Kędzierską z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-222.4" who="#TadeuszFiszbach">Przepraszam, prostuję, pani poseł zgłasza się do złożenia oświadczenia, czyli nie w tym punkcie.</u>
          <u xml:id="u-222.5" who="#TadeuszFiszbach">Czy są zgłoszenia do dyskusji? Nie ma zgłoszeń. Proszę o wezwanie posłów na salę.</u>
          <u xml:id="u-222.6" who="#TadeuszFiszbach">Proszę panów posłów, aby weszli na salę obrad, sprawdźmy zatem naszą obecność. Proszę o naciśnięcie przycisku. (202) Dziękuję. Chciałbym, żebyśmy sprawnie przeprowadzili głosowanie, proszę wszystkich, aby jeszcze raz nacisnęli przycisk. -(214) Dziękuję. Niestety, do trzech razy sztuka, możemy chwilę poczekać, proszę kolegów stojących w ostatnich rzędach o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-222.7" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-222.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy w brzmieniu proponowanym przez Komisję Polityki Społecznej, Komisję Zdrowia oraz Komisję Ustawodawczą, to jest bez poprawek, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk? (220) Kto jest przeciw? (15) Kto się wstrzymał od głosowania? (14) Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy Kodeks pracy.</u>
          <u xml:id="u-222.9" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 13 porządku dziennego: Pierwsze czytanie senackiego projektu ustawy o referendum gminnym (druk nr 821).</u>
          <u xml:id="u-222.10" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu senatora Jerzego Stępnia.</u>
          <u xml:id="u-222.11" who="#TadeuszFiszbach">W tej chwili zostałem poinformowany przez dyrektora, że senator Stępień prosił o zawiadomienie, kiedy będzie rozpatrywany ten punkt, gdyż równocześnie z obradami Sejmu toczą się obrady Senatu. Jeszcze jest nieobecny, ale przypuszczam, że za chwilę już przyjdzie.</u>
          <u xml:id="u-222.12" who="#TadeuszFiszbach">Pani poseł prosi o głos? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#StanisławaKrauz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W związku z tym, że wielu posłów jest nieobecnych, zgłaszam wniosek formalny o przełożenie do jutra debaty nad referendum gminnym. W związku z tym, że już wszyscy są przemęczeni, zwracam się do państwa z prośbą o przerwanie dzisiejszej debaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#TadeuszFiszbach">Pani poseł, pozwolę sobie wyrazić swój pogląd, mianowicie jutro jest przewidziana dyskusja nad informacją wicepremiera Balcerowicza o aktualnej sytuacji gospodarczej i założeniach polityki gospodarczej na 1991 rok i nad dokumentami, które otrzymaliśmy. Gdybyśmy dziś zakończyli inne punkty porządku dziennego, to jutro moglibyśmy cały dzień poświęcić tej debacie, a być może i obrady Sejmu zamknąć. Ale jest i taka ewentualność, że obrady będziemy kontynuować w sobotę.</u>
          <u xml:id="u-224.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-224.2" who="#TadeuszFiszbach">Może być tak, że zgłosi się wielu mówców i wtedy będziemy musieli przesunąć debatę na sobotę. Jeżeli miałbym dokonać wyboru, to opowiadałbym się za tym, żebyśmy dzisiaj maksymalnie długo pracowali.</u>
          <u xml:id="u-224.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-224.4" who="#TadeuszFiszbach">Czy pan senator Stępień jest już na sali? Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-224.5" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam przerwę do godz. 20.</u>
          <u xml:id="u-224.6" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 19 min 25 do godz. 20)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-225.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-225.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 13 porządku dziennego: Pierwsze czytanie senackiego projektu ustawy o referendum gminnym (druk nr 821).</u>
          <u xml:id="u-225.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana senatora Jerzego Stępnia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#JerzyStępień">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem na początku przeprosić za zamieszanie, które z mojego powodu wynikło. Byłem nieobecny w momencie, kiedy ta ustawa miała już być rozpatrywana, ale tak się dzieje, że jednocześnie toczą się obrady Sejmu i Senatu i tam musiałem też wykonać pewne swoje obowiązki.</u>
          <u xml:id="u-226.1" who="#JerzyStępień">Proszę Państwa! Ustawa o referendum gminnym jest już piątą ustawą w zakresie spraw' samorządowych, która została opracowana w Senacie. I ona jest wynikiem z jednej strony, zapisu art. 13 ustawy o samorządzie terytorialnym, który mówi o referendum gminnym i po prostu trzeba było opracować stosowny akt prawny, aby uczynić zadość wymogowi ustawy o samorządzie terytorialnym. A z drugiej strony, prace nad tą ustawą musiały być przyspieszone z uwagi na wymogi życia, że tak powiem, ponieważ od pewnego okresu zaczęły napływać do mojego urzędu, generalnego komisarza wyborczego, różnego rodzaju petycje, wnioski w sprawie poinformowania, w jakim trybie można przeprowadzić referendum gminne. I wtedy, kiedy zaczęliśmy się zastanawiać, czy przepisy obowiązującego od 1987 r. aktu prawnego, ustawy o referendum nadają się do przeprowadzenia referendum gminnego, okazało się, że te przepisy przeprowadzenie takiego referendum uniemożliwiają. Trzeba było pomyśleć o oddzielnej ustawie. I wtedy w trakcie prac senackiej Komisji Samorządu Terytorialnego oraz obrad plenarnych Senatu stanęliśmy przed dylematem, czy należy tak zmodyfikować ustawę o referendum, aby znalazły się w niej przepisy o referendum gminnym, czy raczej należy dążyć do napisania całkiem odrębnego aktu prawnego. I ta alternatywa została ostatecznie przyjęta. Dlaczego? Dlatego, że z chwilą, kiedy wprowadziliśmy samorząd terytorialny, w gruncie rzeczy stworzyliśmy taką sytuację, że oto władza wykonawcza, administracja publiczna, została oparta na „dwóch nogach” — administracji rządowej oraz administracji samorządowej. Natomiast ustawa o referendum z 1985 r. mówi w ogóle o referendum, które może być zarządzone w ważnych sprawach państwowych. Samorząd oczywiście nie jest czwartą władzą, nie jest strukturą przeciwstawioną państwu, ale wykonuje swoje uprawnienia w ramach zdecentralizowanej władzy wykonawczej. A zatem po wstałaby tutaj pewna sprzeczność wewnętrzna takiego aktu prawnego, bo czym innym są jednak ogólne, ważne sprawy całości państwa, a czym innym sprawy gmin. To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-226.2" who="#JerzyStępień">Po drugie, modyfikacja ustawy o referendum, która obejmowałaby także możliwość przeprowadzenia referendum gminnego, musiałaby trwać jakiś czas. Natomiast życie nas ponaglało. Jak wiadomo, w wielu gminach zbierane są podpisy, leżą już nawet wnioski w tej sprawie, aby powołane przed rokiem rady odwołać. A zatem nie można czekać jeszcze jakiś czas na powstanie takiego aktu prawnego. Ale ten drugi argument jest mniej ważny. Ważne jest to, że to są zupełnie dwie różne instytucje. te instytucje muszą znaleźć swoje odrębne uregulowania adekwatne do istoty tych instytucji.</u>
          <u xml:id="u-226.3" who="#JerzyStępień">A zatem, kiedy rozstrzygaliśmy ten problem w taki sposób — a jak powiadam, długo dyskutowaliśmy w gronie ekspertów i w gronie członków Komisji Samorządu Terytorialnego — była też inna opcja, ale ostatecznie po bardzo wielu dyskusjach takie stanowisko zwyciężyło.</u>
          <u xml:id="u-226.4" who="#JerzyStępień">A drugi problem, jaki stanął przed nami, to problem następujący: Czy wszystkie referenda zarówno te, które dotyczą możliwości odwołania rady, jak i wszystkie inne, które dotyczą zasięgania opinii czy też mają za przedmiot uzyskanie rozstrzygnięcia w różnych ważnych dla gminy sprawach, powinny być regulowane w ten sam sposób? Czy powinny być takie same procedury? I tutaj doszliśmy do wniosku, że inne zasady powinny obowiązywać w odniesieniu do referendum, którego celem jest odwołanie rady, a inne procedury, jeśli dotyczy ono innych problemów. Dlaczego? Dlatego że, proszę państwa, w sytuacji kiedy referendum dotyczy odwołania rady, to wówczas, gdyby procedurę realizowała rada gminy czy jakiś inny organ gminy, w gruncie rzeczy mielibyśmy do czynienia z taką sytuacją, że rada gminy prowadziłaby procedurę jakby we własnej sprawie. Byłaby poniekąd sędzią we własnej sprawie. Wprawdzie ostateczne rozstrzygnięcia o tym, czy radę się odwołuje czy nie, należałyby i tak do ogółu mieszkańców, do osób biorących udział w tym referendum, ale gmina prowadziłaby i nadzorowała samą procedurę, a wiadomo już z dotychczasowej praktyki, jak drażliwe są to sprawy.</u>
          <u xml:id="u-226.5" who="#JerzyStępień">I teraz na tak postawione pytanie co jest bardziej konfliktogenne, czy powołanie władz rady, czy odwołanie władz rady, musimy zdecydowanie odpowiedzieć, że bardziej konfliktogenne jest odwoływanie rady. Skoro zaś dla powoływania rady, czyli procedury mniej konfliktogennej, stworzyliśmy specjalny aparat wyborczy, nie powierzyliśmy problemów realizacji procedur wyborczych samym radom, to tym bardziej w tak konfliktogennej sprawie, jak odwołanie rady, procedury powinny być realizowane przez wyspecjalizowany aparat. Tak jest zresztą, proszę państwa, na całym świecie i nie widzieliśmy potrzeby, aby inaczej tę sprawę regulować. Opierając się na tych generalnych zasadach, że trzeba tworzyć odrębną ustawę dla referendum gminnego z uwagi na to, że życie nas nagli i dlatego, że jednak referendum gminne z istoty rzeczy jest to inna instytucja niż referendum ogólnopaństwowe, i dlatego, że procedura związana z odwoływaniem rady jest bardziej konfliktogenna niż procedura związana z powoływaniem tej rady, doszliśmy do wniosku, że taki właśnie akt prawny należy Wysokiej Izbie przedłożyć.</u>
          <u xml:id="u-226.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie senatorze.</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję. Do głosu zapisany jest pan poseł Andrzej Sikora. Proszę o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#AndrzejSikora">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem w imieniu Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego poprzeć ten projekt ustawy. Chcę powiedzieć, że nie budzi on większych wątpliwości poza jedną, o której chciałem tutaj wspomnieć. Otóż jest to sprawa, którą tutaj już pan senator wyłożył, niemniej jednak wymaga ona pewnego uzupełnienia.</u>
          <u xml:id="u-228.1" who="#AndrzejSikora">Nie możemy przejść do porządku dziennego nad tym, że w tej chwili w komisjach sejmowych znajduje się także projekt zmiany ustawy o konsultacjach społecznych i referendum (druk nr 547), w którym to projekcie posłowie próbują modyfikować obecną ustawę o referendum i konsultacjach, przystosowując ją do, że tak się wyrażę, obecnego stanu sytuacji politycznej i prawnej.</u>
          <u xml:id="u-228.2" who="#AndrzejSikora">Dlatego też Komisja Samorządu Terytorialnego i Komisja Ustawodawcza staną przed dylematem: czy tworzymy nową ustawę dla referendum gminnego, czy też będziemy starali się jednak modyfikować tamtą ustawę. Choć skłaniałbym się do zdania pana senatora, które przedstawił w swoim uzasadnieniu, to jednak chciałbym zwrócić uwagę na pewne rozwiązanie, które zawiera druk nr 547. Co prawda nie jest on przedmiotem dzisiejszego rozpatrzenia, niemniej jednak jest to druk, nad którym, jak podkreślam, pracuje obecnie Komisja Ustawodawcza i, jak sądzę, Komisja Samorządowa. Mianowicie przewiduje on odejście od wymogu dotyczącego liczby uprawnionych do głosowania. Wydaje mi się, że nie można w żadnym przypadku dopuścić do tego, by ważność referendum, tak jak proponuje projekt poselski, uzależniać wyłącznie od liczby głosujących. Dlaczego, proszę Wysokiej Izby? Doprowadziłoby to może z czasem do takiej sytuacji, gdyby te referenda powtarzały się często, że coraz to mniejsza liczba uprawnionych brałaby udział w takim referendum. Dlatego też widzę potrzebę, tak jak to jest właśnie w projekcie senackim, by decydowała przede wszystkim liczba uprawnionych do głosowania. To jest jedna z czołowych spraw, które chciałbym podkreślić.</u>
          <u xml:id="u-228.3" who="#AndrzejSikora">I jeszcze o jednej sprawie chciałem powiedzieć. Popieram w zupełności, w przedstawionym przez pana senatora uzasadnieniu, projekt, by decyzje, postanowienie o referendum w przedmiocie odwołania rady gminy podejmował jednak wojewódzki komisarz wyborczy, z tej to przyczyny, że, jak to zostało powiedziane, jest to kwestia obiektywizmu jego stanowiska. Wydaje mi się jednak, że do tego, by wojewódzki komisarz wyborczy tę decyzję mógł podjąć, istnieje potrzeba modyfikacji ustawy o ordynacji wyborczej do rad gmin i, jak sądzę, chodzi też o możliwość, by wojewódzki komisarz wyborczy pełnił swoją funkcję niejako przez cały rok. Z tego co pamiętam, znajduje się to w projekcie ustawy będącym inicjatywą ustawodawczą Komisji Samorządu Terytorialnego i Komisji Ustawodawczej (druk nr 818), gdyż tylko taka możliwość powoduje to, że można będzie referendum przeprowadzać w ciągu całego roku.</u>
          <u xml:id="u-228.4" who="#AndrzejSikora">To chyba byłoby wszystko, co można na ten temat powiedzieć i, jak już powiedziałem, uważam, że o ostatecznym kształcie tego projektu powinny zadecydować komisje. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-228.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-229.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos, bo nie mam więcej zapisanych posłów? Proszę bardzo, panie senatorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#JerzyStępień">Chciałem tylko króciusieńko poinformować państwa, że właśnie dzisiaj Senat postanowił nie wnosić poprawek do tej ustawy nowelizującej ustawę Ordynacja wyborcza do rad gmin, w której przewidziano permanentne działanie wojewódzkich komisarzy wyborczych i w ten sposób ta instytucja już została niejako utworzona.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie senatorze.</u>
          <u xml:id="u-231.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa chciał zabrać jeszcze głos? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-231.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował senacki projekt ustawy o referendum gminnym do Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-231.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-231.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-231.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Przechodzimy obecnie do rozpatrzenia punktów 10 i 11, które dotyczą tej samej problematyki.</u>
          <u xml:id="u-231.6" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje łączne ich rozpatrzenie.</u>
          <u xml:id="u-231.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-231.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-231.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktów 10 i 11 porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-231.10" who="#OlgaKrzyżanowska">10. Sprawozdanie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o Państwowej Straży Pożarnej (druki nr 628 i 854),</u>
          <u xml:id="u-231.11" who="#OlgaKrzyżanowska">11. Sprawozdanie Komisji Administracji I i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o ochronie przeciwpożarowej (druki nr 310A i 855).</u>
          <u xml:id="u-231.12" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Henryka Michalaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#HenrykMichalak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu połączonych komisji mam zaszczyt zaprezentować te dwie ustawy. Nie chciałbym jednak mówić o sprawach, które wiążą się w życiu codziennym z tymi ustawami. Wszyscy to państwo doskonale wiedzą z prasy. Nie chciałbym również mówić o fatalnej kondycji straży pożarnej, zwłaszcza zaś ochotniczych straży pożarnych. Sprawa jest wszystkim znana.</u>
          <u xml:id="u-232.1" who="#HenrykMichalak">Przechodząc do samych ustaw: te dwie ustawy wprowadzają nową jak gdyby jakość do ochrony przeciwpożarowej na terenie całego kraju. Idea tej nowej jakości została zawarta w ustawie o ochronie przeciwpożarowej, a w zasadzie w projekcie tej ustawy. I tutaj warto wspomnieć o art. 1, który jest szczególnie ważny. Jest to bowiem artykuł, który mówi o definicji ochrony przeciwpożarowej. Z tej definicji dowiadujemy się, że przez ochronę przeciwpożarową rozumie się nie tylko ochronę przed pożarami, ale również ochronę przed klęskami żywiołowymi, również ochronę przed skutkami katastrof ekologicznych, również ratownictwo techniczne i ratownictwo chemiczne. W zasadzie więc ten artykuł sankcjonuje praktykę działań straży pożarnych. Tę praktykę, która zawsze była przez nie realizowana, ale nigdy nie miała jakiegokolwiek umocowania ustawowego.</u>
          <u xml:id="u-232.2" who="#HenrykMichalak">Warto zwrócić uwagę również na art. 5, który umożliwia tworzenie jednolitego systemu sygnalizacyjno-alarmowego, a więc stwarza możliwość utworzenia krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego. Godny uwagi jest również art. 7 ustawy o ochronie przeciwpożarowej, który reguluje dotychczas nie uregulowaną ustawowo kwestię uzyskiwania atestów na środki i sprzęt ratowniczo-gaśniczy.</u>
          <u xml:id="u-232.3" who="#HenrykMichalak">Kolejny art. 8 ma ogromne znaczenie dla mieszkańców wsi i małych miasteczek, mówi on bowiem o dobrowolności korzystania z usług ochrony przeciwpożarowej, o dobrowolności korzystania z usług służb czy spółdzielni kominiarskich. Wszyscy ci, którzy pracują w terenie wiedzą, jak ta sprawa jest nabrzmiała i jakim jest problemem dla mieszkańców, zwłaszcza wsi. Może dwa słowa refleksji innej nieco natury. Wprowadzenie zasady dobrowolności w sposób jednoznaczny wiąże właściciela, zarządcę bądź użytkownika określonej nieruchomości z instytucją ubezpieczeniową. Przestaje więc działać niejako pewien przymus administracyjny. Jest to sprawa ogromnie ważna, ponieważ pozwala właścicielowi, zarządcy bądź użytkownikowi budynku zrozumieć swój własny interes w tym, aby zachował elementarne warunki ochrony przeciwpożarowej na terenie własnego obiektu.</u>
          <u xml:id="u-232.4" who="#HenrykMichalak">Koleiny artykuł, który wyraża pewną ideę ustawy, to artykuł 10. Dotyczy on uprawnień osób, które mają prawo przeprowadzać tzw. czynności kontrolno-rozpoznawcze. Mówi on o tym, że osoby te są objęte ochroną dla funkcjonariuszy publicznych, daję tylko osobom o najwyższych kwalifikacjach w straży pożarnej prawo do nakładania mandatu.</u>
          <u xml:id="u-232.5" who="#HenrykMichalak">Rozdział 3, bardzo istotny, ale trudno omawiać poszczególne artykuły, więc w skrócie to państwu zaprezentuję, albowiem ten rozdział 3 w bardzo jasny i precyzyjny sposób ustala kompetencje i zakres odpowiedzialności instytucji państwowych i samorządowych odpowiedzialnych za realizację ochrony przeciwpożarowej. Ponadto rozdział ten mówi o rodzajach jednostek ochrony przeciwpożarowej. Warto może zwrócić uwagę, że w ramach tego rozdziału znajduje się art. 17, dopuszczający tworzenie nawet prywatnych jednostek ochrony przeciwpożarowej, to znaczy prywatnych straży pożarnych. Jeżeli wspomnimy tradycję, to wiemy, jak takie jednostki mogą pełnić swoją kulturotwórczą i twórczą rolę, zwłaszcza w środowiskach wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-232.6" who="#HenrykMichalak">Kolejny rozdział dotyczy zasad prowadzenia działalności ratowniczej. Rozdział ten został powtórzony niemalże w całości w ustawie o Państwowej Straży Pożarnej, jako że określa on ogólne reguły ratownictwa.</u>
          <u xml:id="u-232.7" who="#HenrykMichalak">Kolejny rozdział z ustawy o ochronie przeciwpożarowej dotyczy uprawnień pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej, zwłaszcza zaś uprawnień członków OSP. Ci członkowie OSP mają dość liczne przywileje: za udział w działaniach ratowniczo-gaśniczych otrzymują odpowiedni ekwiwalent, odpowiednio przeliczony, ponadto członkowie ich rodzin są chronieni prawem, jak mają gdyby prawo do odszkodowań po wypadku, ponadto członkowie OSP biorący udział w działaniach ratowniczo-gaśniczych otrzymują uprawnienia np. do bezpłatnych badań lekarskich. Dotyczy to oczywiście tylko tych, którzy biorą udział w bezpośredniej akcji ratowniczej.</u>
          <u xml:id="u-232.8" who="#HenrykMichalak">W kolejnym rozdziale 6, wprowadza się, zdaniem ministra finansów, kontrowersyjny mechanizm finansowania ochotniczych straży pożarnych, a także wszystkich jednostek ochrony przeciwpożarowej. I może warto tutaj powiedzieć o trzech elementach:</u>
          <u xml:id="u-232.9" who="#HenrykMichalak">— po pierwsze — Państwowa Straż Pożarna ma obowiązek przekazywania nieodpłatnie sprawnego technicznie, ale zbędnego dla niej, sprzętu ochrony przeciwpożarowej jednostkom ochotniczych straży pożarnych;</u>
          <u xml:id="u-232.10" who="#HenrykMichalak">— po wtóre — Państwowa Straż Pożarna dla wszystkich członków ochotniczych straży pożarnych ma obowiązek prowadzić bezpłatne szkolenie;</u>
          <u xml:id="u-232.11" who="#HenrykMichalak">— po trzecie — została wprowadzona zasada refundacji kosztów za udział w akcji ratowniczo-gaśniczej, jeżeli taka akcja następuje poza terenem działania danej jednostki ochrony przeciwpożarowej.</u>
          <u xml:id="u-232.12" who="#HenrykMichalak">Art. 38, który również jest umieszczony w tym rozdziale, wprowadza pewien dodatkowy mechanizm. Otóż mówi on o tym, że instytucje ubezpieczeniowe, które pobierają obowiązkowe składki z tytułu ubezpieczenia od ognia, zobowiązane są przekazywać odpowiednie środki w wysokości do 10% w skali rocznej na rzecz komendanta Państwowej Straży Pożarnej, ten zaś, zgodnie z zapisami ustawy, środki te ma wydatkować na utrzymanie w gotowości bojowej jednostek ochrony przeciwpożarowej, w tym jednostek bojowych ochotniczych straży pożarnych. Z tych samych środków ma być finansowana również bezpłatna opieka lekarska dla członków ochotniczych straży pożarnych, biorących udział w działaniu ratowniczym.</u>
          <u xml:id="u-232.13" who="#HenrykMichalak">Proszę państwa, tutaj jestem winien parę słów komentarza. Minister finansów na posiedzeniu komisji zarzucał nam, że w ten sposób nakładamy na instytucje ubezpieczeniowe pewien obowiązek świadczenia finansowego na rzecz ochrony przeciwpożarowej i że jest to sprzecznej jak gdyby z logiką liberalnych instytucji i liberalnej gospodarki poszczególnych instytucji. W komentarzu pozwolę sobie zwrócić uwagę na argumentację, która wówczas tam padła. Skoro bowiem daję się instytucjom ubezpieczeniowym gwarancję otrzymania określonych pieniędzy, gwarancję ustawową, a jednocześnie nie nakłada się żadnego obowiązku z tego tytułu, to, na dobrą sprawę, daję się im po prostu zarabiać pieniądze. I może refleksja innej nieco natury. We wszystkich krajach Europy Zachodniej tam gdzie jest rozpowszechniona zwłaszcza samorządowa straż pożarna i gdzie są dobrowolne składki na rzecz ubezpieczenia od ognia, od klęsk żywiołowych, katastrof technicznych, istnieje ustawowy obowiązek świadczenia na rzecz ochrony przeciwpożarowej. Ten obowiązek w niektórych landach byłej Republiki Federalnej Niemiec sięga nawet 20% i jest obligatoryjny.</u>
          <u xml:id="u-232.14" who="#HenrykMichalak">Proszę państwa, końcowe rozdziały. Rozdział 7, warto zwrócić tu uwagę na art. 40, który gwarantuje ochotniczym strażom pożarnym i ich związkom pełną autonomiczność, zgodnie z ustawą Prawo o stowarzyszeniach i art. 41, który wprowadza gwarancje dla funkcjonariuszy pożarnictwa zatrudnionych w zakładowych strażach pożarnych. Oczywiście te gwarancje nie będą obowiązywały w nieskończoność, są to gwarancje tylko do momentu utworzenia krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego.</u>
          <u xml:id="u-232.15" who="#HenrykMichalak">Pozwoliłem sobie mówić o niektórych artykułach z tego powodu, ponieważ ta ustawa o ochronie przeciwpożarowej jest w pewnym sensie ustawą ustrojową wobec ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, bo czym bowiem ma być Państwowa Straż Pożarna. Otóż Państwowa Straż Pożarna ma być jedną tylko ze służb, specjalistyczną, która gwarantuje w całym kraju minimum bezpieczeństwa w zakresie ochrony przeciwpożarowej i zgodnie z tym projektem Państwowa Straż Pożarna ma zapewnić konieczny stan bezpieczeństwa obywatelom. ich mieniu, ma być ona finansowana z budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-232.16" who="#HenrykMichalak">Ustawa, a właściwie projekt ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, warto o tym powiedzieć, ujednolica uprawnienia strażaków z innymi służbami, znajdującymi się w resorcie MSW. Jest to ustawa umożliwiająca stworzenie na terenie całego kraju struktur gwarantujących możliwość koordynacji działań ratowniczych w najszerszym rozumieniu tego słowa.</u>
          <u xml:id="u-232.17" who="#HenrykMichalak">Ważne jest, iż w ustawie tej zawarta jest idea szczególnej, podkreślam, szczególnej roli jednostek bojowych. Wszelkie inne jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej w myśl zapisów ustawowych mają pełnić funkcję wspomagającą i usługową wobec jednostek bojowych.</u>
          <u xml:id="u-232.18" who="#HenrykMichalak">Państwowa Straż Pożarna ma być trzonem krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego. Ustawa, i to jest chyba ostatnia taka konkluzja, ma charakter ustawy organizacyjno-pragmatycznej.</u>
          <u xml:id="u-232.19" who="#HenrykMichalak">Warto tu może podzielić się znowu pewną refleksję na temat kosztów wdrożenia tej ustawy. Otóż według szacunków Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, skorygowanych przez szacunki Ministerstwa Finansów, koszt wdrożenia tej ustawy w życie, w pełni oczywiście, w skali rocznej wyniesie około 1 bln 400 mld złotych. Powiem uczciwie, że się z tym nie zgadzam i takie stanowisko zaprezentowałem na połączonych komisjach. Dlaczego? Ponieważ w tych szacunkach wyliczono jak gdyby koszt prosty, wynikający z zapisów ustawowych, nie uwzględniono zaś, że efektem wdrożenia tej ustawy zostaje zlikwidowana służba pod nazwą inspektoraty ochrony przeciwpożarowej, które to w skali roku kosztują parę miliardów złotych, paręset miliardów złotych, te funkcje bowiem przejmuje Państwowa Straż Pożarna. Nie zgadzam się również dlatego, że w obecnym układzie, we wszystkich resortach są powołane jednostki ochrony przeciwpożarowej, które nie gaszą, są biurami, a które w skali krajowej utrzymują kilkanaście tysięcy etatów, na które płaci się z funduszy innych resortów. Ten koszt nie został również uwzględniony. Jeżeli to uwzględnimy, sądzę, że — i to są szacunki, ponieważ bardzo było trudno o bliższe informacje — suma 1 bln 400 mld zł, podana przez Ministerstwo Finansów jako koszt wdrożenia tej ustawy, jest sumą zawyżoną co najmniej w 2/3. I pytanie ostatnie, czy naprawdę naszego państwa nie stać, dla zapewnienia minimum bezpieczeństwa obywatelom, na wyłożenie około 250 mld zł w skali rocznej na zorganizowanie tej służby, która da poczucie bezpieczeństwa wszystkim obywatelom?</u>
          <u xml:id="u-232.20" who="#HenrykMichalak">I kończąc już, chciałbym powiedzieć Wysokiej Izbie, że zauważyłem w tej ustawie, w ustawie o ochronie przeciwpożarowej pewien błąd legislacyjny. W art. 40 w ust. 4 winno być: przekaże statut Związku Ochotniczego Straży Pożarnych sądowi wojewódzkiemu w Warszawie jako sądowi rejestrowemu. Rzecz polega na tym, że nie ma instytucji sądu rejestrowego, który jest w Warszawie. I trzeba było to po prostu doprecyzować.</u>
          <u xml:id="u-232.21" who="#HenrykMichalak">I druga uwaga, drugi wniosek, który pozwolę sobie złożyć w imieniu pana posła Starownika, którego intencje nie do końca zostały zrozumiane podczas posiedzenia komisji. Otóż on proponuje, aby w art. 42 dodać ust. 2 w następującej treści: „strażak, który przed wyborem do organów Związku Ochotniczych Straży Pożarnych pełnił służbę w Państwowej Straży Pożarnej, zachowuje prawo powrotu do służby po zakończeniu kadencji”. O konsekwencjach tych zapisów oczywiście powiem w stosownym momencie, gdy będą głosowane wnioski mniejszości. Komentarze na temat wniosków mniejszości i ich potencjalnych skutków pozwolę sobie przedstawić państwu przy rozpatrywaniu poszczególnego wniosku. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-232.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuje, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-233.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-233.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Do głosu zapisanych jest 6 posłów.</u>
          <u xml:id="u-233.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Mariana Starownika z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pana posła Bogdana Kopczyńskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#MarianStarownik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jest rzeczą oczywista, że zachodzące przemiany we wszystkich dziedzinach naszego życia nie mogą nie dotyczyć sfery ochrony przeciwpożarowej. Nowy model ustrojowy, w szczególności dotyczący samorządów terytorialnych, a w ślad za tym podział kompetencji, podział tych zadań spowodował, że w aktualnej sytuacji prawno-administracyjnej powstało wiele niespójności i rozproszenie zadań z zakresu ochrony przeciwpożarowej, a tym samym wyłoniły się zagrożenia spadku skutecznej realizacji zadań ochrony przed pożarami. Na tym tle powstało wiele niedomówień i pretensji, a nawet protestów strażaków ze służb zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-234.1" who="#MarianStarownik">Myślę, że tych zbędnych animozji można było uniknąć, gdyby prace sejmowe były prowadzone od chwili złożenia w Sejmie poselskiego projektu ustawy o ochronie przed pożarami, druk nr 310, z późniejszymi autopoprawkami jako druk 310A, które jeszcze w marcu 1990 r. wniosła grupa posłów z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Sądzę, że wówczas ze spokojem można było wypracować najwłaściwsze rozstrzygnięcia ustawowe, odpowiadające współczesnym potrzebom ochrony przeciwpożarowej.</u>
          <u xml:id="u-234.2" who="#MarianStarownik">Przyjmując za punkt wyjścia ustawę ustrojową, jaką powinna być ustawa o ochronie przeciwpożarowej, trzeba było budować na tej bazie cały system rozstrzygnięć szczegółowych w odniesieniu do Państwowej Straży Pożarnej, ochotniczych straży pożarnych czy zakładowych straży pożarnych. Stało się jednak inaczej. Już od początku obecnych prac ustawą wiodącą była ustawa o Państwowej Straży Pożarnej, a ustawa ustrojowa o ochronie przeciwpożarowej, prawdę mówiąc, była dorabiana do tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-234.3" who="#MarianStarownik">Ważne jest jednak, że rozpatrujemy powyższe projekty na dzisiejszym posiedzeniu, a tym samym zostanie przerwane pasmo niepokojów i sporów o przyszły kształt ochrony przeciwpożarowej w Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-234.4" who="#MarianStarownik">Przechodząc do meritum zagadnienia, pragnę w swym wystąpieniu nieco więcej uwagi poświęcić projektowi ustawy o ochronie przeciwpożarowej, gdyż ta ustawa ma stworzyć przesłanki do szeroko rozumianej ochrony życia, mienia indywidualnego i społecznego przed pożarami, klęskami żywiołowymi czy innymi zagrożeniami.</u>
          <u xml:id="u-234.5" who="#MarianStarownik">Pomimo pewnych nieścisłości merytorycznych omawianego projektu, należy stwierdzić, że generalne założenia są przyjmowane przez zainteresowane środowiska ze zrozumieniem i akceptacją. Wiele jednak rodzi się wątpliwości i niedomówień w zakresie realizacji w praktyce zaproponowanych rozstrzygnięć.</u>
          <u xml:id="u-234.6" who="#MarianStarownik">Pierwsza wątpliwość to, w jakim okresie nastąpi przejęcie przez Państwowe Straże Pożarne obowiązków wynikających z zakresu ratownictwa technicznego i chemicznego, i w oparciu o jakie siły i środki to ratownictwo będzie prowadzone? Prawda jest taka, że dzisiaj straże są zupełnie nieprzygotowane do przyjęcia tych zadań Znając ponadto trudną sytuacje finansową naszych straży oraz nieprzejednane stanowisko ministra finansów, że nie zamierza w najbliższym czasie zwiększyć wydatków na ochronę przeciwpożarowa, obawiam się, że te generalne założenia o ratownictwie, szeroko rozumianym, wykonywanym przez strażaków, będą niewykonalne w najbliższym czasie bez znaczących nakładów finansowych. Nie dopuszczam też takiej myśli, że te zadania powierzy się straży państwowej, rozszerzając tym samym znacznie zakres ich obowiązków i odpowiedzialności, nie oferując w zamian znaczących gratyfikacji finansowych czy uprawnień preferujących ten zawód. Mając powyższe na uwadze, opowiadam się za przyjęciem w całości zaproponowanych w ustawie uprawnień dla strażaków państwowych.</u>
          <u xml:id="u-234.7" who="#MarianStarownik">Podobnie martwym zapisem wydaje się być art. 5 ustawy o ochronie przeciwpożarowej, mówiący o obowiązku instalowania przez właściciela urządzeń sygnalizacyjno-alarmowych. Tego typu urządzenia powinny być instalowane i funkcjonować w ramach zabezpieczenia przeciwpożarowego zakładów pracy, zobowiązanych do tego przepisami prawa. Ustawa nie powinna wprowadzać obowiązku doprowadzania końcówek tych urządzeń do Państwowej Straży Pożarnej. Przy obecnych możliwościach technicznych i problemach finansowych będzie to przepis martwy. Należy też dodać, że w wielu wypadkach należałoby prowadzić przewody kablowe na odległość kilku lub kilkunastu kilometrów. Dlatego uważam, że art. 5 w całości należy skreślić, a w zamian tego rozszerzyć art. 4 pkt 2 jako punkt 2A o brzmieniu: „Wyposażyć budynek, obiekt lub teren w sprzęt pożarowy i ratowniczy, instalacje samoczynnego wykrywania i gaszenia pożaru oraz środki gaśnicze, zgodnie z zasadami określonymi w odrębnych przepisach”.</u>
          <u xml:id="u-234.8" who="#MarianStarownik">Panie i Panowie Posłowie! Jednym ze znaczących elementów tej ustawy jest uregulowanie statusu prawnego ochotniczych straży pożarnych i ich związku oraz umiejscowienie tej organizacji w systemie ochrony przeciwpożarowej.</u>
          <u xml:id="u-234.9" who="#MarianStarownik">Dla mnie, jako działacza tego związku, jest dużym zaskoczeniem, że w toku prac nad tymi ustawami wyłoniło się znaczne grono posłów, którzy próbują wprawdzie w sposób pośredni, ale doprowadzić ochotnicze straże pożarne do upadku. Świadczy o tym wielość zgłoszonych wniosków mniejszości, które są praktycznie wymierzone przeciwko ochotniczym strażom pożarnym. Szczególnie dotyczy to wniosków do art. 15 pkt 7 czy art. 34. Ich przyjęcie spowoduje, że Związek Ochotniczych Straży Pożarnych zostanie pozbawiony statusu jednostki ochrony przeciwpożarowej, a w ślad za tym wszelkich praw i obowiązków z tego tytułu wynikających.</u>
          <u xml:id="u-234.10" who="#MarianStarownik">Prościej mówiąc, chodzi tu o odcięcie dla ochotniczych straży pożarnych i ich związków zasilania finansowego, jakim jest budżet państwa, i to nawet wówczas, gdy państwo zleci własne zadania do wykonania przez to stowarzyszenie. I w tym miejscu staje się sprawą jasną, że grupie posłów, na szczęście mniejszości, chodzi o pozbawienie dotacji z budżetu państwa, co w konsekwencji doprowadzić może do rozwiązania tej zasłużonej i prężnej organizacji.</u>
          <u xml:id="u-234.11" who="#MarianStarownik">Powstaje więc pytanie, o co tu chodzi? Komu zależy na upadku tej organizacji, a szczególnie w obecnej tak trudnej sytuacji ekonomicznej kraju. Przecież wszyscy doskonale wiemy, że dzisiaj nie stać naszego państwa na zabezpieczenie ochrony przeciwpożarowej tylko przez Państwową Straż Pożarną. Nawet najbogatsze kraje świata ochronę przeciwpożarową opierają na szerokim froncie jednostek społecznych, a u nas powinniśmy opierać na ochotniczych strażach pożarnych. Nie są to wcale organizacje hobbistyczne, lecz od 1845 r. realizujące dobrowolnie, i często z narażeniem życia i zdrowia swych członków, zadania w sferze ochrony przeciwpożarowej. Organizacje te nie powstały z woli ówczesnych zaborców czy władz, lecz z woli społeczeństwa, pragnącego bronić się przed klęską pożarów i innymi kataklizmami. Ochotnicze straże pożarne, podobnie jak dotychczas, tak i nadal powinny wspólnie z jednostkami Państwowej Straży Pożarnej tworzyć zintegrowany system ratowniczy, zarówno podczas gaszenia pożarów, jak i likwidacji skutków powodzi, awarii oraz katastrof. Jest też taka prawda, że w terenie wiejskim spełniają one kluczową rolę w zabezpieczaniu przeciwpożarowym obywateli i ich mienia. Fakt ten upoważnia tę organizację do zabiegania o uzyskanie korzystnych rozwiązań prawnych oczekiwanych przez ponad 800-tysięczną rzeszę strażaków ochotników.</u>
          <u xml:id="u-234.12" who="#MarianStarownik">Najdziwniejsze jest dla mnie, że zamach na ochotnicze straże pożarne zrodził się wśród pewnej grupy posłów, którzy to w imię demokracji zniszczyć chcą to, co się sprawdziło i jest potrzebne społeczeństwu i państwu. Zresztą nie jest to pierwszy zamach, gdyż podobne działania podejmowali zaborcy, a w czasie II wojny światowej okupant, a ostatnio, w 1975 r., władze PRL starały się złapać na smycz tę organizację przez odebranie Związkowi Ochotniczych Straży Pożarnych 17 przedsiębiorstw techniczno-handlowych „Supon”, gdyż wpływy z prowadzenia tych przedsiębiorstw dawały związkowi niezależność finansową w stosunku do ówczesnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, a wiadomo, że ten ma władzę, kto daję pieniądze. W tym miejscu chcę dodać, że zarówno Związek Ochotniczych Straży Pożarnych, jak i grupa posłów podejmują i będą podejmować działania, myślę, że skuteczne, w celu odzyskania dla związku nielegalnie zagrabionego wówczas majątku.</u>
          <u xml:id="u-234.13" who="#MarianStarownik">Wysoka Izbo! Nie widzę też merytorycznego uzasadnienia dla art. 38 i art. 39 dotyczących ustawowego zobowiązania towarzystw ubezpieczeniowych do przekazywania 10% sumy wpływów, uzyskanych z tytułu obowiązkowych składek ubezpieczeniowych pobieranych za ubezpieczenie od ognia, tylko i wyłącznie komendantowi głównemu straży pożarnej. Uważam, że towarzystwa ubezpieczeniowe winny mieć możliwość wyboru komu i w jakiej części te składki będą przekazywać, zaś uprawnienia do ich uzyskania winny mieć i inne podmioty działające na rzecz ochrony przeciwpożarowej, jak np. ochotnicze straże pożarne, fundacje wspierające bezpieczeństwo przeciwpożarowe itp.</u>
          <u xml:id="u-234.14" who="#MarianStarownik">Na poparcie tej propozycji dodam, że dzisiaj ustawowy obowiązek ubezpieczenia mienia został utrzymany tylko w stosunku do mienia rolników indywidualnych. Uważam więc, że towarzystwa ubezpieczeniowe powinny decydować i przekazywać środki temu, kto rzeczywiście stoi na straży ich interesów oraz ochrania bezpośrednio mienie przed szkodą pożarową.</u>
          <u xml:id="u-234.15" who="#MarianStarownik">Ponadto proponuję niewielką poprawkę do art. 33 ust. 1 w następującym brzmieniu: zastąpić wyrazy „remontów generalnych środków transportu” wyrazami „zakupów i remontów sprzętu silnikowego”. Za uzasadnieniem powyższego zapisu przemawia fakt, że dzisiaj ok. 70% jednostek ochotniczych straży pożarnych wyposażonych jest w sprzęt silnikowy typu samochody, motopompy, lecz jest to generalnie sprzęt bardzo stary, mający po 20, 30, a nawet więcej lat. Praktycznie tego typu sprzętu już się nie produkuje, do remontów wykorzystuje się resztki części zamiennych, a w niedługiej przyszłości części tych zabraknie w ogóle, wówczas cały ten sprzęt stanie się po prostu nieużyteczny. A znając kondycję finansową gmin i ogrom potrzeb finansowych oraz ceny sprzętu silnikowego pożarniczego może dojść do sytuacji, że ochotnicze straże pożarne pozostaną organizacjami bez możliwości gaszenia pożarów.</u>
          <u xml:id="u-234.16" who="#MarianStarownik">Na zakończenie chciałbym ustosunkować się jeszcze do wniosku posła sprawozdawcy, który stwierdził, że nie bardzo rozumie, o co mi chodziło. Panie pośle, chcę powiedzieć, że doskonale pan poseł wie, o co mi chodziło. Jeszcze raz to powtarzam, że chodziło o wprowadzenie do art. 42 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej zapisu, który, tak jak poseł zacytował, brzmiałby tak: „strażak, który przed wyborem do organów Związku Ochotniczych Straży Pożarnych pełnił służbę w Państwowej Straży Pożarnej, zachowuje prawo powrotu do służby po zakończeniu kadencji”. Chodzi tu m.in. o taką rzecz, że dzisiaj, gdy przyjmujemy, że Państwowa Straż Pożarna właściwie korzysta ze statusu pożarników, to my jako stowarzyszenie, Związek Ochotniczych Straży Pożarnych — byśmy mogli normalnie funkcjonować i w miarę sprawnie — musimy mieć zagwarantowaną fachową pomoc ze strony pożarników. Dlatego też chodzi nam o to, żeby można było do pracy w naszym związku pozyskiwać ludzi, którzy mają odpowiednie kwalifikacje i odpowiedni staż w służbie straży pożarnej. Obawiałem się, że jeśli ten zapis nie zostanie utrzymany, po prostu może dojść do takiej sytuacji, że strażacy nie zechcą przychodzić do nas do pracy, gdyż po skończeniu kadencji nie będą mieli zagwarantowanego powrotu do pracy w Państwowej Straży Pożarnej.</u>
          <u xml:id="u-234.17" who="#MarianStarownik">I chcę powiedzieć, że część, nie wiem która grupa posłów, ale już wystąpiła z propozycją, jak mają poszczególni posłowie głosować. Nie wiem, czy to się mieści w naszych parlamentarnych praktykach, żeby z góry określić, że posłowie mają głosować przeciwko zapisowi, który proponuję. Dlatego zwracam się do posłów, żeby wbrew temu, co jest w tej ulotce napisanej: żeby głosować przeciw, głosowali za art. 42, jeśli leży im na sercu dobro ochotniczych straży pożarnych.</u>
          <u xml:id="u-234.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-235.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Bohdana Kopczyńskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Zbigniewa Mierzwę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#BohdanKopczyński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Strażacy od miesięcy oczekują na ustawę o Państwowej Straży Pożarnej i dawali temu wyraz w licznych protestach. Jednak już tu należy postawić pytanie, czy przyjęty model i koszty z tym związane zadowolą strażaków oraz skarb państwa.</u>
          <u xml:id="u-236.1" who="#BohdanKopczyński">Nie wdając się w szersze rozważania, można i należy stwierdzić, że analiza norm prawnych i przyjęte rozwiązania w wielu punktach ustawy nasuwają poważne wątpliwości. Poczynię kilka uwag szczegółowych.</u>
          <u xml:id="u-236.2" who="#BohdanKopczyński">Pierwszą wadą ustawy jest to, że na 135 artykułów zawiera 50 delegacji dla Rady Ministrów i ministra spraw wewnętrznych. Tych aktów prawnych wykonawczych brak. Zatem ustawa jest w 1/3 aktem prawnym blankietowym. Może wystąpić niespójność ustawy, to jest z wolą ustawodawcy, na tle jej rozwiązań w odniesieniu do rozporządzeń i niższych aktów prawnych wykonawczych w liczbie 50.</u>
          <u xml:id="u-236.3" who="#BohdanKopczyński">Drugą, kolejną wadą ustawy, jest przyjęcie modelu centralistycznego. Art. 8 przyjmuje, że mamy komendę główną, komendy wojewódzkie, a więc 49 komend wojewódzkich, komendy rejonowe, jednostki ratowniczo-gaśnicze, szkoły Państwowej Straży Pożarnej — ile, nie wiadomo — jednostki badawczo-rozwojowe. Zatem rozrost ogniw centralnych i wojewódzkich spowoduje niezamierzone obciążenie skarbu państwa, w tym kosztem ogniw terenowych, to znaczy obsługujących gminy. W ogóle jest zachwiana relacja gminy — ogniwa centralne. Dlatego co najmniej należy dać zapis do art. 8 pkt. 2, po wyrazach „komendy wojewódzkie” dodać: „które nie muszą się pokrywać z podziałem administracyjnym państwa”. Pozwoli to co najmniej na zmniejszenie liczby tych komend wojewódzkich, nie 49, a być może o 1/3 mniej i mniej urzędników. Chodzi jeszcze o zapis do art. 4, odpowiedni do zapisu w ustawie o Policji, ażeby dać ust. 2 tej treści: „Etaty strażaków z rozbiciem na korpusy ustala ustawa budżetowa”. Te rozwiązania wyhamują rozrost administracji centralnej i wojewódzkiej na rzecz ogniw terenowych w rejonie.</u>
          <u xml:id="u-236.4" who="#BohdanKopczyński">Kolejna uwaga szczegółowa to proponuję, aby skreślić art. 38. Przyjęto w tym artykule, że pracownicy służb administracyjno-gospodarczych w Państwowej Straży Pożarnej mają status urzędnika państwowego. Tak nie może być, proszę państwa. I zwracałem również na to uwagę w komisjach.</u>
          <u xml:id="u-236.5" who="#BohdanKopczyński">Kolejny artykuł 51 dotyczy stopni. Wnioskuję, żeby nie uwzględniać wniosku mniejszości. Sądzę, że poseł sprawozdawca szerzej wyjaśni przy omawianiu tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-236.6" who="#BohdanKopczyński">I kolejna uwaga — art. 61. Proponuję skreślić zapis, że strażak po 15 latach ma uprawnienia do emerytury, jak w policji. Pytanie: czy ich służbę należy mierzyć taką samą miarą, jak służbę w policji? Nie można. Są to inne problemy o różnej skali. Strażak z reguły oczekuje na dane zdarzenie, a policjant na co dzień jaką ma służbę, nie muszę tu nikogo z posłów przekonywać.</u>
          <u xml:id="u-236.7" who="#BohdanKopczyński">A oto inne przywileje, jakie ma mieć Państwowa Straż Pożarna odpowiednio do tych jakie ma policja, a mianowicie bezpłatne umundurowanie art. 62 ust. 1, wyżywienie lub równoważnik pieniężny w zamian za wyżywienie art. 63, prawo darmowego przejazdu dla strażaka i członków rodziny na koszt MSW — jeden raz w roku do wybranej miejscowości w Polsce art. 64; bezpłatne świadczenie służby zdrowia również dla rodziny art. 66, jak dla policji; urlop dodatkowy do 15 dni, wiek lub staż ustali minister spraw wewnętrznych art. 72; prawo do mieszkania art.75 i następne; równoważnik pieniężny za remont zajmowanego mieszkania art. 78 i za brak mieszkania art. 79; pomoc finansowa na uzyskanie mieszkania własnego, spółdzielczego art. 81; nagrody i zapomogi ustalane przez ministra spraw wewnętrznych art. 96; dodatkowe wynagrodzenie art. 97; 3-miesięczne odprawy art. 100; renta, jak w policji art. 101. Zatem filozofia emerytalno-rentowa Państwowej Straży Pożarnej taka, jak w policji nie odpowiada założeniom rządu i społeczeństwa i takie jest moje zdanie. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-236.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-237.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Zbigniewa Mierzwę z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pana posła Stefana Kozłowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#ZbigniewMierzwa">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Obradujemy dzisiaj nad ustawą, która będzie przez najbliższe lata kształtowała system ochrony przeciwpożarowej w naszym państwie. W systemie tym bardzo istotną rolę obok struktur zawodowych będzie odgrywał Związek Ochotniczych Straży Pożarnych, zrzeszone w nim jednostki i ich członkowie. Tak też zakłada projekt ustawy, którą Wysoki Sejm ma uchwalić. Do tego projektu zgłoszono poprawki mniejszości uwidocznione w druku nr 855.</u>
          <u xml:id="u-238.1" who="#ZbigniewMierzwa">Są one skromne, ale brzemienne w skutkach.</u>
          <u xml:id="u-238.2" who="#ZbigniewMierzwa">Dodam więcej — tragiczne w skutkach. Szczególnie dotyczy to wniosków sprecyzowanych w punktach i, 3 i 4. Ich uwzględnienie spowoduje, że Związek Ochotniczych Straży Pożarnych zostanie pozbawiony statusu jednostki ochrony przeciwpożarowej, a w ślad za tym wszelkich praw i obowiązków z tego tytułu wynikających. Wnioski zawarte w pkt. 3 i 4 są jednoznaczne w swojej wymowie. W wypadku pkt. 3 chodzi o odcięcie ochotniczych straży pożarnych i ich związków od zasilania finansowego, jakim jest budżet państwa i to nawet wówczas, gdy państwo zleci im zadania do realizacji.</u>
          <u xml:id="u-238.3" who="#ZbigniewMierzwa">W wypadku wariantowego rozwiązania proponowanego w pkt. 4 chodzi o pozbawienie Związku Ochotniczych Straży Pożarnych dotacji czy też subwencji z budżetu państwa co w konsekwencji może doprowadzić do rozwiązania tej zasłużonej, liczącej 70 lat organizacji.</u>
          <u xml:id="u-238.4" who="#ZbigniewMierzwa">W tym miejscu należy podkreślić, że Związek Ochotniczych Straży Pożarnych funkcjonuje przede wszystkim w oparciu o subwencje budżetu państwa. Ma do tego zresztą moralne prawo. Aby to zrozumieć trzeba się cofnąć do przeszłości, nie tak zresztą odległej. Otóż do 1976 r. organizacja ta była w pełni samowystarczalna. Związek Ochotniczych Straży Pożarnych dysponował siecią zakładów urządzeń pożarniczych, świadczących usługi dla przedsiębiorstw i ludności — wyposażanie w sprzęt gaśniczy i techniczne środki zabezpieczenia przeciwpożarowego. W 1976 r. zakłady te stanowiły majątek prawie miliardowej wartości, przynoszący rocznie organowi założycielskiemu prawie 300 mln zł zysku. Pozwalało to na całkowitą samodzielność ekonomiczną w działalności Związku Ochotniczych Straży Pożarnych. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych dotowało wówczas również tę organizację symbolicznymi kwotami, niecałe 2% ogólnych wydatków, ale po to, aby mieć możliwość wglądu i kontroli działalności ekonomicznej Związku Ochotniczych Straży Pożarnych.</u>
          <u xml:id="u-238.5" who="#ZbigniewMierzwa">W 1976 r. z inicjatywy ministra spraw wewnętrznych wymuszono na Zarządzie Głównym Związku Ochotniczych Straży Pożarnych przekazanie posiadanych zakładów państwu, obiecując w zamian niezbędne, rosnące wraz z inflacją, dotacje na działalność tej organizacji. Poczynania Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w tym zakresie miały wówczas charakter i podłoże polityczne.</u>
          <u xml:id="u-238.6" who="#ZbigniewMierzwa">Pozbawienie związku samodzielności ekonomicznej i uzależnienie w tym zakresie od Ministerstwa Spraw Wewnętrznych miało na celu jego osłabienie. Wiemy, że strażacy ochotnicy wspierani przez związek nie dali się ugiąć. Zachowali swoją tożsamość. Jeszcze raz dowiedli, że zjednoczeni w związku stanowią potężną siłę społeczną.</u>
          <u xml:id="u-238.7" who="#ZbigniewMierzwa">Pacta sunt servanda — głosi kanon prawa. Państwo zabrało wypracowany przez tę organizację majątek, zobowiązując się dotować jej działalność i to zobowiązanie musi być dotrzymane, mimo trudnej dziś sytuacji ekonomicznej kraju. Tak powinno być przynajmniej do czasu, kiedy dokona się zwrotu Związkowi Ochotniczych Straży Pożarnych zabranych mu zakładów, o co ten usilnie zabiega, na razie bez skutku.</u>
          <u xml:id="u-238.8" who="#ZbigniewMierzwa">Jak duże są to środki? W bieżącym roku subwencje dla związku zamykają się kwotą 10,8 mld zł, co stanowi zaledwie 0,75% środków przeznaczonych na służbę zawodową. Jest to znikoma kwota. W ramach tej sumy pokaźną kwotę stanowi pomoc dla ochotniczych straży pożarnych, środki na organizację konkursów i turniejów upowszechniających wiedzę o ochronie przeciwpożarowej wśród ludności, a także wśród młodzieży szkolnej. Środki te umożliwiają prowadzenie szerokiej działalności profilaktycznej głównie w środowisku wiejskim. Niezależnie od bezpośredniego działania na rzecz ochrony przeciwpożarowej Związek rozwija szeroką działalność profilaktyczną i kulturalną.</u>
          <u xml:id="u-238.9" who="#ZbigniewMierzwa">Należy dodać, że wartości patriotyczne, obywatelskie, moralne i idee niesienia pomocy potrzebującym czerpie ochotnicze pożarnictwo z ponad wiekowej tradycji Związku Floriańskiego, działającego stale w ścisłej symbiozie z Kościołem katolickim. Związek zrzesza obecnie ponad 22 tys. ochotniczych straży pożarnych, w których działa ponad 700 tys. członków, strażaków ochotników, których podstawowa działalność koncentruje się w środowisku wiejskim.</u>
          <u xml:id="u-238.10" who="#ZbigniewMierzwa">W ochotniczych strażach pożarnych działają kobiece, młodzieżowe i harcerskie drużyny pożarnicze, orkiestry, zespoły muzyczne i artystyczne oraz chóry. Dla obsługi prawie 22 tys. ochotniczych straży pożarnych i wspierania, a nawet organizowania ich działalności, związek zatrudnia jedynie 179 osób, w tym 66 funkcjonariuszy pożarnictwa. Jest to więc garstka ludzi w stosunku do ogromu pracy. Średnio na jednego pracownika etatowego przypada do obsłużenia 121 ochotniczych straży pożarnych oraz 3910 ich członków, strażaków ochotników.</u>
          <u xml:id="u-238.11" who="#ZbigniewMierzwa">Mimo bardzo skromnej bazy i kadry etatowej ludzie ci pracują w sposób zaangażowany i skuteczny. Widzimy to doskonale w środowiskach naszego zamieszkania. W obecnej sytuacji ochotnicze straże pożarne, przechodząc w gestie samorządu w gminie, znalazły się w bardzo trudnej sytuacji finansowej. Brak środków może sprawić, że jednostki niegdyś bardzo aktywne, ale przeżywające słabość, dzisiaj mogą nie wytrzymać próby czasu. Jest to tym bardziej prawdopodobne, że nastąpiło rozluźnienie silnych dotychczas związków ochotniczych straży pożarnych z komendami rejonowymi, które wspierały ich działalność.</u>
          <u xml:id="u-238.12" who="#ZbigniewMierzwa">W tej trudnej sytuacji uwzględnienie wniosków mniejszości, dotyczących pozbawienia Związków Ochotniczych Straży Pożarnych statusu jednostki ochrony przeciwpożarowej oraz zagwarantowanego przez władze państwowe wspierania środkami budżetowymi, prowadzi w prostej linii do likwidacji Związków Ochotniczych Straży Pożarnych; niesie groźbę pozbawienia ochotniczych straży pożarnych ich przedstawiciela wobec władz i decydentów w życiu państwowym, a co za tym idzie, upominania się o ich interesy na różnych szczeblach władzy samorządowej i państwowej.</u>
          <u xml:id="u-238.13" who="#ZbigniewMierzwa">Może ktoś powiedzieć, że skoro jednostki OSP chcą zrzeszać się w związku, to mogą to robić. To prawda, gdyby nie pewne „ale”. Ochotnicze straże pożarne są obecnie słabe ekonomicznie i nie będą w stanie utrzymać związku ze swoich środków. To je trzeba wspierać, tym bardziej że nawet najskromniejsze środki wypracowane przez siebie przeznaczają na działalność statutową w swoim środowisku. Skoro myślimy o naprawianiu krzywd wyrządzonych przez poprzednie władze, np. prywatnym właścicielom ziemskim, to tym bardziej powinniśmy uszanować zobowiązania państwa podjęte wobec związku w 1976 r.</u>
          <u xml:id="u-238.14" who="#ZbigniewMierzwa">Za przyjęciem ustawy, bez uwzględnienia wniosków mniejszości, przemawiają także racie społeczne i historyczne. Jak już wspomniałem, Związek Ochotniczych Straży Pożarnych w październiku 1991 r., czyli tegoż roku, będzie obchodził 70-lecie. Swój rodowód wywodzi on z okresu zaborów, kiedy to powstające do życia ochotnicze straże pożarne połączyły się w związek, któremu łatwiej było przezwyciężać trudności i przeciwności, nieść pomoc fachową i organizacyjną poszczególnym strażom Są to i dzisiaj ważne i bardzo potrzebne zadania. Bywały już w historii zakusy na pozbawienie Związku Ochotniczych Straży Pożarnych środków na działalność, a co za tym idzie na jego likwidację. Miało to miejsce w 1950 r., w okresie apogeum Józefa Wissarionowicza. Ci, którym przeszkadzało to, że związek bronił zrzeszonych w nim jednostek m.in. przed konsekwencjami uczestniczenia w życiu religijnym społeczności wiernych, znaleźli w tym czasie argumenty do jego rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-238.15" who="#ZbigniewMierzwa">Nadeszła odwilż w 1956 r. Wówczas z oddolnej inicjatywy członków ochotniczych straży pożarnych, wspartej umysłami co światlejszych oficerów pożarnictwa, reaktywowano Związek Ochotniczych Straży Pożarnych, któremu dzisiaj znowu zagraża tak wielkie niebezpieczeństwo. Dziś koszty funkcjonowania związku wynoszą mniej niż 1%, wspomniałem 0,75% kosztów utrzymania zawodowego pożarnictwa. Ich ponoszenie przez państwo sowicie się nam na pewno opłaci. Pamiętać należy, że ochotnicze straże pożarne zabezpieczają przeciwpożarowo ponad 90% terytorium kraju, to jest cały kompleks gospodarki rolnej. Gaszą ponad połowę pożarów w kraju, prawie wszystkie pożary powstające we wsiach.</u>
          <u xml:id="u-238.16" who="#ZbigniewMierzwa">Skoro jednostki, ponoszące tak dużą odpowiedzialność, stoją w obliczu tak poważnych trudności, to nie można dopuścić, aby zostały one pozbawione możliwości prezentowania swoich racji i potrzeb na szerokim forum życia publicznego. Jako człowiek i członek tej organizacji od lat związany ze służbą społeczną pożarnictwa proszę Wysoki Sejm, aby głosował za ustawą, ale bez uwzględnienia wniosków mniejszości zawartych w druku nr 855. proszę o odrzucenie tych wszystkich wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-238.17" who="#ZbigniewMierzwa">Wysoki Sejmie! I na koniec. Podziały polityczne niech nadal nie niszczą tego, co jest piękne, co jest pożyteczne i co służy dobrze całemu narodowi.</u>
          <u xml:id="u-238.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-239.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stefana Kozłowskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, następnie panią poseł Janinę Kuś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#StefanKozłowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Należy wyrazić wielkie zadowolenie, że chcemy wzmocnić i uporządkować sprawy Państwowej Straży Pożarnej. Jak wspomniał poseł sprawozdawca, bardzo istotną sprawą jest to, że znacznie rozszerzamy zakres i definicje działania Państwowej Straży Pożarnej. Chcę przypomnieć, że polem działania straży są trzy obszary: pożary, klęski żywiołowe i inne tzw. miejscowe zagrożenia. Co to są inne miejscowe zagrożenia? To są katastrofy techniczne, chemiczne i ekologiczne. Powstaje więc nowa sfera działania, szczególnie w zakresie zagrożeń ekologicznych, z którymi dotychczas nie mieliśmy do czynienia, a które będą miały coraz większe znaczenie w naszym kraju. Ten rodzaj katastrof nie ma charakteru miejscowego zagrożenia. Są to zagrożenia wielkoobszarowe, przekraczające często granice wsi, powiatów czy nawet województw.</u>
          <u xml:id="u-240.1" who="#StefanKozłowski">W związku z tym zgłaszam pierwszy wniosek, żeby pojęcie „miejscowego zagrożenia” zamienić na pojęcie „nadzwyczajnych zagrożeń środowiska”. Polska nie ma dotychczas uporządkowanego zagadnienia zwalczania nadzwyczajnych zagrożeń środowiska i będzie dużo lepiej, jeżeli to pojęcie wprowadzimy zamiast bardzo mało i nieprecyzyjnie mówiącego „miejscowego zagrożenia”. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska jest to wyzwanie, przed którym Stoimy, a w latach dziewięćdziesiątych zagrożenia te będą miały wybitnie nasilający się charakter. Musimy się spodziewać, że będzie coraz więcej katastrof chemicznych, ekologicznych i dla ich zwalczania należy tworzyć i szkolić te służby.</u>
          <u xml:id="u-240.2" who="#StefanKozłowski">Ustawa bardzo słusznie mówi i wiąże te zagrożenia w ogóle ze środowiskiem przyrodniczym, to jest art. 3 w ustawie o ochronie przeciwpożarowej. Jeżeli byśmy przyjęli takie rozumowanie, to należałoby doprowadzić do pełnej zgodności definicji między ustawą o ochronie przeciwpożarowej a ustawą o Państwowej Straży Pożarnej. W ustawie o Państwowej Straży Pożarnej w art. 2 mamy inną klasyfikację i inny podział, bo mówimy tutaj o pożarach, klęskach żywiołowych, ratownictwie technicznym, chemicznym i zabrakło ratownictwa ekologicznego. Zatem należałoby uzupełnić art. 2, po pkt. 1, 2, 3 — istniejące — należałoby dodać pkt 4 dot. ratownictwa ekologicznego. Wtedy mielibyśmy spójność między tymi dwiema ustawami i pokrycie całego pola.</u>
          <u xml:id="u-240.3" who="#StefanKozłowski">Również w ustawie o Państwowej Straży Pożarnej proponuję, ażeby tam gdzie mamy zapisy „innymi miejscowymi zagrożeniami” stosować pojęcie „nadzwyczajnych zagrożeń środowiska”. To w wielu miejscach się powtarza i wtedy by należało w obu tych ustawach tę poprawkę zrobić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-241.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Janinę Kuś z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Jarosława Kapsę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#JaninaKuś">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ochotnicze straże pożarne istnieją przeszło 100 lat. Przetrwały różne koleje losów. Po długich oczekiwaniach braci strażaków weszła wreszcie pod obrady Sejmu ustawa o ochronie przeciwpożarowej. Strażacy ochotniczych straży pożarnych to społecznicy, którzy, nie szczędząc sił i zdrowia, ratują ludzi i mienie, pomagają wszystkim tym, którzy tej pomocy potrzebują. Ale i oni potrzebują pomocy i wsparcia. Takiego wsparcia oczekują od zawodowych strażaków, tak w postaci sprzętu, jak i fachowego doradztwa.</u>
          <u xml:id="u-242.1" who="#JaninaKuś">Jestem przeciwko pierwszemu wnioskowi mniejszości, dotyczącemu art. 15 pkt 7, mówiącemu o skreśleniu Związku Ochotniczych Straży Pożarnych jako jednostek ochrony przeciwpożarowej. Jestem również za tym, aby art. 34 pozostał w nie zmienionym brzmieniu. Daję on gwarancję pozyskiwania dodatkowych środków z budżetu państwa dla samorządu terytorialnego na wsparcie działalności ochotniczych straży pożarnych i ich związków. Jest to wniosek mniejszości nr 3.</u>
          <u xml:id="u-242.2" who="#JaninaKuś">Jestem również za pozostawieniem art. 42 w projekcie ustawy o Państwowej Straży Pożarnej. Uważam, że tylko współpraca strażaków Państwowej Straży Pożarnej i ochotników może dać efekty, a związki należy traktować jako łącznik między ochotniczymi strażami pożarnymi w terenie i doradcę w sprawach codziennych działań.</u>
          <u xml:id="u-242.3" who="#JaninaKuś">Bardzo proszę panie posłanki i panów posłów o wsparcie moich wniosków.</u>
          <u xml:id="u-242.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-243">
          <u xml:id="u-243.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-243.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jarosława Kapsę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie panią poseł Grażynę Sołtyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-244">
          <u xml:id="u-244.0" who="#JarosławKapsa">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przyjdzie mi tutaj występowanie w roli bardzo niepopularnej, gdyż Chciałbym bronić dwóch niepopularnych wniosków mniejszości. Pierwsza rzecz dotyczy trybu zwalniania strażaków ze służby. Otóż w art. 44 w pkt. 5 komisja przyjęła, że strażaka można zwalniać w innym trybie, niż określono w pkt. 1 i 4, z ważnych przyczyn, jeżeli dalsze pozostawanie w służbie nie gwarantuje należytego wykonywania obowiązków służbowych. Każdy, kto się orientuje w zasadach funkcjonowania sądów pracy, wie, że taki paragraf, praktycznie rzecz biorąc, uniemożliwia zwolnienie strażaka. Dlaczego? Dlatego, że w trybie sądowym ministerstwo musiałoby udowadniać, że ten strażak nie gwarantuje należytego wykonywania obowiązków służbowych, a jeżeli jest to człowiek zdrowy psychicznie i fizycznie, to w zasadzie nie ma takiej możliwości udowodnienia właśnie tego niegwarantowania wykonywania obowiązków służbowych.</u>
          <u xml:id="u-244.1" who="#JarosławKapsa">W ustawie o Policji, tak samo jak w ustawie o Urzędzie Ochrony Państwa, zresztą wszystkich tych ustawach dotyczących resortu spraw wewnętrznych, przyjęliśmy zapis, że można zwolnić funkcjonariusza, gdy wymaga tego ważny interes służby. Jest to zapis o wiele bardziej elastyczny niż zapis, który prezentuje w tej chwili komisja w ustawie o Państwowej Straży Pożarnej. Uważam, że skoro ustawa nakłada takie same prawa i obowiązki na straż pożarną, jak i na Policję, to w ramach tych praw i obowiązków powinien funkcjonować podobny zapis dotyczący zwolnienia strażaków jak i policjantów. Sprawa jest jeszcze o tyle ważka, gdyż ostatnie protesty strażaków wskazywały na konieczność dokonywania pewnej, można to określić, weryfikacji w Komendzie Głównej Straży Pożarnej. Był to jeden z głównych postulatów stawianych przez strajkujących strażaków. Zapis proponowany przez komisję praktycznie by uniemożliwiał wykonanie tego postulatu. To jest jedna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-244.2" who="#JarosławKapsa">Druga sprawa, moim zdaniem, ma charakter dużo poważniejszy. Jest to kwestia terminu wprowadzenia tejże ustawy w życie. Termin proponowany przez komisję — 1 stycznia. Chciałbym przekonać Wysoką Izbę, żeby termin wprowadzenia ustawy w życie był nie wcześniejszy niż 1 lipca 1992 r. Dlaczego? Pominę tutaj sprawy, o których mówił poseł Starownik, to jest kwestię przygotowania straży pożarnej do wykonywania zadań związanych z ratownictwem chemicznym czy ratownictwem technicznym, mimo że to też jest bardzo ważną przesłanka odsuwająca ten termin. Ale istotniejszą sprawą jest koszt wdrożenia tejże ustawy. Ten koszt Ministerstwo Finansów wyliczyło na 1 bln 400 mld zł. Poseł Michalak wskazywał, że ta kwota jest przeszacowana. Ja bym jednak wskazał na to, że raczej nie, że ta kwota właśnie odpowiada realnej prawdzie. Oszczędność na likwidowaniu inspektoratów przeciwpożarowych, owszem, nastąpi, ale nie w pierwszym terminie. Dlaczego? Dlatego że są to urzędnicy państwowi, którym przysługuje 6-miesięczna odprawa, więc to wejdzie w koszty uruchomienia jak gdyby straży pożarnej.</u>
          <u xml:id="u-244.3" who="#JarosławKapsa">Dalsza kwestia też bardzo trudna do oszacowania. Skoro im przyznajemy prawo do wcześniejszej emerytury, bardzo trudno to wyliczyć, ilu strażaków skorzysta w momencie wejścia tejże ustawy w życie z wcześniejszych emerytur, które również obciążą budżet państwa. Tak że suma 1 bln 400 mld zł wcale nie wydaje mi się przez to przeszacowana.</u>
          <u xml:id="u-244.4" who="#JarosławKapsa">I otóż trzeba. Wysoka Izbo, zastanowić się nad przyjęciem pewnego rodzaju koncepcji Jest faktem, że w budżecie państwa mamy bardzo niebezpieczny deficyt i że będziemy musieli dokonać cięć w wydatkach budżetowych po to, żeby ów budżet ratować. Tymczasem zamiast myśleć, w jaki sposób zlikwidować część istniejących zobowiązań państwa, my w pewien sposób nakładamy nowe zobowiązania budżetowe, na które obecnie nas po prostu nie stać. Bo jeżeli weźmiemy pod uwagę, że nie stać nas dziś na utrzymanie służby zdrowia, jeżeli nas nie stać na zagwarantowanie bezpieczeństwa narodowego, to teraz zastanówmy się: czy nas stać na rozszerzanie tychże zobowiązań państwa? Zobowiązania w stosunku do straży pożarnej są bardzo szerokie. Rzecz się wzięła z tego, że tworząc ustawę o Policji, komisja automatycznie przejęła dawne zobowiązania dotyczące funkcjonariuszy milicji, zobowiązania, które w większości są i sprzeczne z obowiązującym prawem, i w pewnym sensie niewykonalne, choćby ta kwestia mieszkań dla policjantów, a po przyjęciu tejże ustawy także mieszkań dla strażaków.</u>
          <u xml:id="u-244.5" who="#JarosławKapsa">Ten cały zakres zobowiązań państwa wobec Policji, wobec Urzędu Ochrony Państwa, wobec straży granicznej i wobec strażaków trzeba będzie w najbliższym czasie jeszcze raz przedyskutować i prawdopodobnie wycofać się z części tych zobowiązań.</u>
          <u xml:id="u-244.6" who="#JarosławKapsa">Jest kwestia emerytur. Osobiście popieram to, żeby dla służb specjalnych, służb w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych była osobna ustawa emerytalna. Ale teraz pytanie, czy jest do utrzymania ustawa obecna, gwarantująca po 25 latach 100% pensji? Tak że to są te zobowiązania, które obecnie będziemy musieli weryfikować, a nie nadawać następnym grupom obywateli.</u>
          <u xml:id="u-244.7" who="#JarosławKapsa">Z informacji Ministerstwa Finansów wynika, że budżet w przyszłym roku nie będzie wyższy niż w roku bieżącym, budżet dotyczący nie tylko działu: ochrona przeciwpożarowa, ale wszelkich interesów państwa. A mało tego, sądząc po tym, że recesja w Polsce jest stanem, którego nie przezwyciężymy w najbliższym czasie, bo to jest po prostu niemożliwe, można by założyć nawet, że ten budżet państwa w przyszłym roku będzie musiał być relatywnie niższy niż w tym roku. Jeżeli przyjmujemy takie założenia, to tym bardziej nie powinniśmy do tego przyszłorocznego budżetu wrzucać dodatkowych wydatków w wysokości 1 bln 400 mld zł. Przyjęcie, że ustawa wejdzie w życie z dniem 1 lipca 1992 r. praktycznie doprowadza do przesunięcia tychże wydatków na budżet 1993 r., kiedy ta suma w wydatkach państwa może już być realna. Dlatego pomimo tego, że tutaj trwał bardzo ostry protest strażaków, którego pierwszym postulatem było przyspieszenie właśnie wprowadzenia w życie tejże ustawy, pomimo nawet stanowiska Komisji Krajowej „Solidarności”, wskazującej, że uchwalenie tejże ustawy musi być jak najszybsze, ja bym jednak apelował o odsunięcie terminu wejścia w życie ustawy. A co do apeli Komisji Krajowej to Chciałbym też zaproponować, że skoro związki zawodowe naciskają na szybsze wprowadzenie tejże ustawy, to niech wskażą: czy przedsiębiorstwa państwowe są w stanie płacić wyższe podatki po to, żeby tęże ustawę realizować?</u>
          <u xml:id="u-244.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-245">
          <u xml:id="u-245.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-245.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Grażynę Sołtyk, nie zrzeszoną, a następnie pana posła Wojciecha Mojzesowicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-246">
          <u xml:id="u-246.0" who="#GrażynaSołtyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Obserwując zjawiska zachodzące w ochronie przeciwpożarowej na terenie mojego województwa, wyrażam przekonanie, że przedstawione projekty dwóch ustaw o ochronie przeciwpożarowej i Państwowej Straży Pożarnej są zgodne z postulatami w sprawne zapobiegania i zwalczania pożarów. Obydwa projekty w formie przedstawionej przez komisję oceniam pozytywnie, natomiast proponuję odrzucenie wniosków mniejszości, zgłoszonych pisemnie do pierwszego i drugiego projektu ustaw. Czynię tak dlatego, ponieważ celem i myślą przewodnią większości zgłoszonych poprawek jest dyskryminacja Związku Ochotniczych Straży I Pożarnych i jednostek OSP przez spowodowanie ograniczenia dopływu środków finansowych, ograniczenie dostępu wykwalifikowanej kadry, uniemożliwienie bycia tzw. jednostkom ochrony przeciwpożarowej, pozbawienie ochotniczych straży pożarnych ' parasola ochronnego chroniącego ich interesy na szczeblu gminnym. Powiem więcej, jest to próba kolejnego uderzenia w żywotne interesy środowisk wiejskich, gdzie strażactwo ochotnicze od ponad stu lat nie tylko walczyło z pożarami, ale spełniało i spełnia z powodzeniem wiele patriotycznych, religijnych, kulturalnych, wychowawczych i gospodarczych funkcji.</u>
          <u xml:id="u-246.1" who="#GrażynaSołtyk">Przypomnę, że historia zrzeszania się powstających jednostek OSP sięga już czasów zaborów. W odrodzonej Polsce w 1921 r. powstaje jeden Ogólnopolski Związek Straży Pożarnych, który stworzy! fundamenty ochrony przeciwpożarowej w okresie międzywojennym. W tym roku Związek OSP obchodzi jubileusz 70-lecia i tym bardziej w roku uchwalenia ustawy o pożarnictwie nie wypada szkodzić tej organizacji, która już w okresie powojennym za swą niezłomność i demokratyczne przekonania w 1949 r. została rozwiązana przez ówczesne władze, a jednostki OSP poddane ścisłemu nadzorowi.</u>
          <u xml:id="u-246.2" who="#GrażynaSołtyk">Dzisiaj na Związek OSP składają się społeczne ogniwa gminne, wojewódzkie i centralne zatrudniające aparat etatowy w liczbie 170 osób. U podstaw natomiast znajdują się 800-tysięczna rzesza strażaków-ochotników i młodzieżowców.</u>
          <u xml:id="u-246.3" who="#GrażynaSołtyk">Wysoka Izbo! Jeżeli ktoś szuka oszczędności w pożarnictwie, to na pewno nie należy tego czynić w Związku OSP, gdyż istniejący aparat etatowy do obsługi tak licznej organizacji i tak jest o wiele za mały w stosunku do rosnących potrzeb, choćby tylko na odcinku spraw statutowych. Prawo do partnerskiego traktowania strażaków-ochotników wynika choćby z tego, że realizując zlecone zadania państwowe gaszą oni ok. 40% pożarów na wsi.</u>
          <u xml:id="u-246.4" who="#GrażynaSołtyk">Co prawda, zapisy w projektach ustaw uwzględniają w podstawowym zakresie potrzeby strażactwa ochotniczego, ale są to zapisy tylko ogólne, natomiast wiele zależeć będzie od zawartości przepisów wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-246.5" who="#GrażynaSołtyk">Biorąc to pod uwagę i doceniając ważność przepisów wykonawczych, chcę wyrazić opinię, jaka powinna być myśl przewodnia tych aktów prawnych. Komendy stanowią część składową Państwowej Straży Pożarnej, ale nie powinno to oznaczać, że są one powoływane wyłącznie do obsługi zawodowych straży pożarnych. Uważam, że komendy powinny być traktowane jako organy stojące nie tyle ponad, co obok pozostałych jednostek ochrony przeciwpożarowej. W równej mierze powinny udzielać fachowej pomocy instruktorskiej także ogniwom Związku OSP i ochotniczym strażom pożarnym.</u>
          <u xml:id="u-246.6" who="#GrażynaSołtyk">Wysoka Izbo! Ze spotkań poselskich w terenie odnoszę wrażenie, że obecnie zbyt duże obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej nałożone zostały na samorządy gminne, które praktycznie nie dysponują żadnymi siłami fachowymi zapewniającymi realizację zadań operacyjno-technicznych, przydzielanych w tym roku z komend. Co więcej, wbrew podejściu do innych spraw przejmowanych z administracyjnego szczebla rejonu, sprawy pożarnicze przejmowane były z dużymi oporami z uwagi na ich skomplikowany charakter. Trudności te powodują zniekształcenie działalności strażackiej w terenie i kompetentne władze pożarnicze powinny ten problem rozwiązać możliwie jak najszybciej.</u>
          <u xml:id="u-246.7" who="#GrażynaSołtyk">Z uznaniem przyjmuję zapis art. 33 ustawy o ochronie przeciwpożarowej, gdzie przewiduje się dofinansowanie ochrony przeciwpożarowej w gminach ze środków finansowych budżetu państwa. Będzie to miało interwencyjny charakter i aby pozwoliło na wyrównanie dysproporcji w wyposażeniu jednostek OSP w poszczególnych gminach, więcej środków, nawet kosztem gmin, powinno być przekazywanych tym kanałem przez Związki OSP.</u>
          <u xml:id="u-246.8" who="#GrażynaSołtyk">W Państwowej Straży Pożarnej oraz pozostałych zawodowych strażach pożarnych nie powinno się zgromadzić całej wykwalifikowanej kadry pożarniczej. Stosownie jak w przypadku liczby gaszonych pożarów powinna zostać wydzielona kadra do fachowej obsługi strażactwa ochotniczego w zakresie spraw szkoleniowych, statutowych i gospodarki materiałowo-technicznej. Takie potrzeby dyktuje życie, a liczbę kadry w pożarnictwie uważam za wystarczającą do zaspokojenia wszystkich potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-246.9" who="#GrażynaSołtyk">Wysoka Izbo! Myślę, że z tej trybuny należą się serdeczne podziękowania wszystkim strażakom i członkom OSP za ich codzienną dla nas pracę z narażeniem własnego życia.</u>
          <u xml:id="u-246.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-247">
          <u xml:id="u-247.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-247.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Wojciecha Mojzesowicza z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie panią poseł Janinę Proszowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-248">
          <u xml:id="u-248.0" who="#WojciechMojzesowicz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Należy przede wszystkim zauważyć w tej debacie o ochotniczych strażach pożarnych — bo znowu rzucane są sumy, cyfry, liczby, obciążenie budżetu — że akurat te ochotnicze straże pożarne najmniej ten budżet obciążają. Ale zauważam, że nie ma głębszego zrozumienia działalności tych ludzi i mimo wszystko należy tu zauważyć, że część posłów, która zdecydowanie wypowiada się i próbuje, powiedzmy, storpedować pewne sprawy dotyczące ochotniczych straży pożarnych, nie ma o nich rzeczywiście pojęcia, nie ma pojęcia o zaangażowaniu tych ludzi, o problemach. Uważam, że to jest właśnie jeden z tragicznych momentów rozumowania poszczególnych członków parlamentu. Nieświadomość sytuacji i potrzeb tej organizacji na wsi powoduje właśnie takie spostrzeżenia. Ludzie związani z wsią mają pojęcie o tym i mówią, jakie są zagrożenia, jaki jest stan, a ci drudzy tego nie rozumieją. Ja się wcale nie dziwię, ale chociaż nie będziemy się tak bardzo tutaj nad tym rozczulać, to wiemy o tym, że zrozumienia nie ma. Poza komisją jeszcze jest Wysoka Izba, która na pewno weźmie to pod uwagę i wszystkie wnioski przedstawione przez posła Starownika, który ma wielkie pojęcie o tym, co na wsi jest potrzebne, i że ta straż ochotnicza jest nieodzowna. Zaangażowanie ludzi trzeba tu uszanować.</u>
          <u xml:id="u-248.1" who="#WojciechMojzesowicz">Uważam, że dzisiaj jest bardzo mało organizacji w Polsce i ludzi, którzy z takim zaangażowaniem, z takim oddaniem zostawiają wszystko, zostawiają swoje warsztaty pracy i chronią wspólne mienie. I to jest nam bardzo potrzebne. A my dzisiaj podchodzimy do tego w taki sposób, można powiedzieć, arogancki.</u>
          <u xml:id="u-248.2" who="#WojciechMojzesowicz">Chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na jedną rzecz. Przecież w ochotniczych strażach pożarnych nie mówi się o emeryturach, bo tam ludzie przede wszystkim walczą z żywiołem. Mają po 60 lat, jeszcze szkolą następne kadry, wciągają w to. I oddajmy im szacunek i nie myślimy tylko o tym, że kilka złotych zostanie przeznaczone na te struktury. Przecież te ochotnicze straże pożarne bez fachowego doradztwa, bez ludzi wyszkolonych też nie będą istnieć, bo przecież same wszystkiego robić nie będą. I szkolić się, i gasić, i pracować. I uważam, że nie niszczmy tego, co jeszcze na tej wsi istnieje.</u>
          <u xml:id="u-248.3" who="#WojciechMojzesowicz">Zwracam się do posła sprawozdawcy, żeby mimo wszystko to zrozumiał: Bo wiem, że ze wsią nie ma dużo wspólnego, a o ochotniczych strażach pożarnych pojęcia nie ma.</u>
          <u xml:id="u-248.4" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-248.5" who="#WojciechMojzesowicz">Ale mam nadzieję, że jak my tutaj będziemy mu mówić, to zrozumie i dla dobra ochotniczych straży pożarnych ta ustawa będzie wprowadzona.</u>
          <u xml:id="u-248.6" who="#WojciechMojzesowicz">Panie pośle, to naprawdę nie jest śmieszne, bo wielu ludzi z naszych środowisk jest zaangażowanych, na pewno bardziej niż pan, w tę ustawę.</u>
          <u xml:id="u-248.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-249">
          <u xml:id="u-249.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-249.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Joannę Proszowską z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, a następnie panią poseł Teresę Malczewską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-250">
          <u xml:id="u-250.0" who="#JoannaProszowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie zajmę Wysokiej Izbie wiele czasu. Chciałam tylko zwrócić uwagę na głos pana prof. Kozłowskiego oraz na fakt konieczności uściślenia zapisów dotyczących działalności straży pożarnej pojęcie „nadzwyczajnych zagrożeń środowiska”.</u>
          <u xml:id="u-250.1" who="#JoannaProszowska">Kilkakrotnie resort ochrony środowiska bilansował w dużych i mniejszych zakładach źródła zagrożeń stanowiących potencjalne, nadzwyczajne zagrożenie środowiska. Jednak bezpośrednie działania przeciwdziałające nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska ograniczały się zwykle tylko do systemu powiadamiania. I na przykład w Polsce południowo-wschodniej jedyną jednostką specjalistycznego ratownictwa, mogącą reagować na określone nadzwyczajne zagrożenia środowiska, jest jednostka ratownictwa chemicznego w Zakładach Azotowych w Tarnowie. Natomiast na terenie całej Polski południowej nie ma jednostki ratownictwa, reagującej na przykład na zanieczyszczenia olejowe w rzekach, a z takimi zanieczyszczeniami niejednokrotnie mieliśmy do czynienia.</u>
          <u xml:id="u-250.2" who="#JoannaProszowska">Bardzo wiele podmiotów gospodarczych oprócz tego, że stwarza potencjalne zagrożenie wylewając olej do rzek, posiada również bardzo wiele np. zbiorników z gazowym amoniakiem o pojemności wielu tysięcy metrów sześciennych, z gazowym chlorowodorem i innych źródeł mogących stworzyć lokalne zagrożenie. Natomiast jedyną jednostką pracującą całą dobę, czuwającą całą dobę, mogącą zareagować na określone nadzwyczajne zagrożenie środowiska jest wytypowana jednostka straży pożarnej, która może dysponować sprzętem dostosowanym do tego źródła nadzwyczajnego zagrożenia środowiska. Powoływanie specjalnych jednostek ratowniczych do usuwania awarii, które się mogą zdarzyć raz na ileś lat, nie jest ekonomicznie uzasadnione. Stąd też kilka słów mojego uzupełnienia co do konieczności sprecyzowania działań straży pożarnej w zakresie reagowania na nadzwyczajne zagrożenia środowiska, zgodnie z wnioskiem pana prof. Kozłowskiego.</u>
          <u xml:id="u-250.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-251">
          <u xml:id="u-251.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-251.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Teresę Malczewską z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie panią poseł Barbarę Blidę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-252">
          <u xml:id="u-252.0" who="#TeresaMalczewska">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Moje wątpliwości budzi art. 61 — druk I nr 854 — a mianowicie komisje zaplanowały już i proponują pewne rozwiązania emerytalne. My natomiast przygotowani jesteśmy do generalnej dyskusji o systemie emerytalnym na następnym posiedzeniu Sejmu. W związku z tym zadaję pytanie: czym kierowały się komisje, przyjmując te założenia, zawarte w art. 61, niezgodne z projektem skierowanym do rozpatrzenia przez naszą Izbę?</u>
          <u xml:id="u-252.1" who="#TeresaMalczewska">Poza tym pragnę poinformować, że Prezydium Sejmu skierowało do Komisji Polityki Społecznej i do Komisji Ustawodawczej kilka projektów dotyczących zmian w systemie emerytalnym. Po pierwszym czytaniu wstrzymaliśmy prace nad tymi projektami do generalnej debaty o systemie ubezpieczeń społecznych. Stąd moje pytanie: dlaczego te rozwiązania zostały znowu wycinkowo zaproponowane w tej ustawie?</u>
          <u xml:id="u-252.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-253">
          <u xml:id="u-253.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-253.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Barbarę Blidę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-254">
          <u xml:id="u-254.0" who="#BarbaraBlida">Bardzo przepraszam, że o tej porze jeszcze ośmielam się zabierać czas Wysokiej Izbie, nie miałam w zasadzie zamiaru zabierać głosu, ale zmusiły mnie do tego dwa wystąpienia — pana posła Kopczyńskiego i pana posła Kapsy. Po prostu nie mogę się zgodzić z tymi argumentami, jakie zostały przez tych panów przytoczone. Jeżeli chodzi o przywileje, pan poseł Kopczyński zastanawia się, czy można mierzyć taką samą miarą strażaków jak policję i neguje równouprawnienie w tym zakresie, natomiast pan Kapsa kwestionuje i przytacza, powiedzmy, jakieś nowe zobowiązania budżetowe, na które podobno nas nie stać. Nie wiem, czy nas nie stać, panie pośle, natomiast chcę zwrócić uwagę na to, że jeżeli straż pożarna nie dojedzie do pożaru i spali się np. jakiś zakład pracy dający zatrudnienie pracownikom, to nie tylko poniesiemy straty materialne z tytułu zaangażowanych środków — ubezpieczenie będzie musiało pokryć straty — ale straci się również miejsca pracy i ludzie tam zatrudnieni będą musieli przejść na garnuszek państwa, więc nie wiem, czy możemy w prostych kategoriach liczyć te 1,4 bln zł, tak jak to pan poseł powiedział.</u>
          <u xml:id="u-254.1" who="#BarbaraBlida">Natomiast jeżeli chodzi o przywileje, chciałam zwrócić uwagę, to co powiedział tu kolega Mojzesowicz (dobrze wymawiam?), że w tej chwili, kiedy policja do interwencji wyjeżdża tramwajami, dojeżdża środkami komunikacji miejskiej, czy dochodzi pieszo — z czym sama miałam okazję zetknąć się właśnie w swoim mieście — to najbardziej mobilną ze służb pracujących w zakresie ratownictwa jest tylko i wyłącznie straż pożarna. Jest to jedyną służba, która o każdej porze dnia i nocy jest w stanie zabezpieczyć i fachowo zająć się awariami — wypisałam sobie, żeby nie zapomnieć — chemicznymi, ekologicznymi, np. pojedyncze wycieki z cystern czy inne rozlewiska, które nie są kwalifikowane jako klęski ekologiczne, ale pod to powinny być podciągnięte, dalej, awariami sieci miejskich. Niejednokrotnie w swojej pracy w branży budowlanej korzystałam, przy wszelkich awariach w zimie, z pomocy strażaków. Gdyby nie motopompy strażackie, gdyby nie strażacy to naprawa urządzeń ciepłowniczych, doprowadzenie wody do mieszkań nie byłoby możliwe. Ta służba po prostu działa na każde zawołanie i każdemu pomaga. W wypadku katastrof budowlanych, w wypadku dostępu do wieżowców, w wypadku różnych awarii służy sprzętem i służy pomocą w każdej chwili. Uważam, że to co się powiedziało o tej służbie — przez tych panów — było trochę niesprawiedliwe. 50% wyjazdów straży pożarnej w woj. np. katowickim — a przypuszczam, że podobnie ma się to w innych województwach — to są wyjazdy do akcji ratownictwa technicznego i inne interwencje nie związane bezpośrednio ze strażą pożarną z tytułu pożarów.</u>
          <u xml:id="u-254.2" who="#BarbaraBlida">I uważam, że powinniśmy tę służbę docenić i ustawę, która jest zaproponowana przez komisje, w takim kształcie przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-254.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-255">
          <u xml:id="u-255.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-255.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Czesława Kastelika z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-256">
          <u xml:id="u-256.0" who="#CzesławKastelik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ad vocem wystąpienia pana posła Kopczyńskiego. Panie I pośle, jeśli straż pożarną oceniamy przez pryzmat udziału w paradach, w defiladach, to zgadzam się z pańskim rozumowaniem, że wtedy im się takie uprawnienia na pewno nie należą. Jeżeli jednak straż pożarną będziemy oceniać przez pryzmat ich obowiązków codziennych i widzieć tych ludzi, którzy nas w najtrudniejszych okresach bronią, chronią i są na każde zawołanie, to należy się tym ludziom należny szacunek. jeśli ci ludzie wykonują swoje obowiązki w tak trudnych warunkach i zgodnie z ustawą następuje rozszerzenie ich zadań, to muszą być do tego przygotowani. A jeśli muszą być przygotowani, to musimy sobie zdać sprawę, Wysoka Izbo, że muszą do tego — i to im zajmuje dużo czasu — przygotować się. Uważam, że te przywileje, które przewiduje ustawa, winniśmy absolutnie zaakceptować, bo trudno, z dużym szacunkiem dla policji, ale nie można ująć, że wysiłek, narażenie życia, stresy są mniejsze w straży pożarnej. Trzeba dzisiaj zważyć, że generalnie zakłady pracy odstępują od utrzymywania straży pożarnych, a zatem na te profesjonalne oddziały z państwowej straży spada cały obowiązek i on jest coraz szerszy. Natomiast jeżeli się tak boimy, że wydatki na Państwową Straż Pożarną i ochotniczą straż pożarną spowodują wielką dziurę w budżecie, to powinniśmy się zastanowić nad tym, czy aby niezbyt lekko traktujemy źródła wpływów do budżetu. Nie możemy oszczędzać pieniędzy na tym, co codziennie chroni obywateli, chroni ich dobytek i chroni dobytek narodowy.</u>
          <u xml:id="u-256.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-257">
          <u xml:id="u-257.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-257.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Lista zgłoszonych mówców została wyczerpana. Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-257.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-258">
          <u xml:id="u-258.0" who="#JerzyŻurawiecki">Przepraszam, ale też, tak jak koleżanka Blida, muszę zabrać głos, nie tyle w obronie głosu posła Kapsy, co pewnego racjonalnego myślenia. O ile znam stanowisko poseł Blidy, to jest za zniesieniem dywidendy, popiwku i wszystkich innych kwot, które z przedsiębiorstw państwowych wpływają do budżetu państwa, a za zwiększeniem kwot przeznaczonych na straż zawodową — żebyśmy rozróżnili. Ponieważ państwa nie stać na takie zwiększenie kwot dla straży zawodowej, jestem za zwiększeniem kwot dla ochotniczych straży pożarnych, a za zmniejszeniem liczby straży zawodowe. I koszty będą o wiele niższe, a efekty na pewno będą skuteczniejsze.</u>
          <u xml:id="u-258.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-259">
          <u xml:id="u-259.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-259.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-260">
          <u xml:id="u-260.0" who="#BarbaraBlida">Przepraszam, że trochę czasu zabieram. Panie Pośle! Ma pan rację, jeżeli chodzi o straże ochotnicze, natomiast chcę zwrócić uwagę, że nie można ograniczyć straży zawodowych. Chcę panu zwrócić uwagę na to, że ponieważ przedsiębiorstwa państwowe są w takiej a nie innej sytuacji finansowej, w związku z tym zakłady chemiczne — na przykład Kędzierzyn, Czechowice, azoty chorzowskie i inne zakłady chemiczne, które narażone są właśnie na te największe kataklizmy związane z pożarami bezpośrednimi — zmuszone są i likwidują zakładowe straże pożarne, które spełniały rolę między innymi uzupełniającą w stosunku do straży zawodowych. Tych jednostek my już nie mamy i my nie możemy...</u>
          <u xml:id="u-260.1" who="#komentarz">(Głos z sali: A OSP?)</u>
          <u xml:id="u-260.2" who="#BarbaraBlida">... — dobrze, ale ochotniczych straży pożarnych w tych miejscach nie ma, więc czym pan to zastąpi. Ochotniczą straż pożarną pan ma, powiedzmy, gdzieś w jakiejś małej gminie, natomiast w dużych ośrodkach przemysłowych, gdzie pan ma duże zakłady przemysłowe funkcjonujące w centrum przemysłowym, zamieszkanym przez wielkie zbiorowiska ludzkie, pan tam straży zawodowej nie zastąpi. Pan tam musi mieć zawodową, wykwalifikowaną, z fachowcami. ze sprzętem straż pożarna.</u>
          <u xml:id="u-260.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-261">
          <u xml:id="u-261.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-261.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze... w dyskusji chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-261.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-262">
          <u xml:id="u-262.0" who="#JarosławKapsa">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Króciutko ad vocem, bo posłanka Blida przedstawiła zarówno mnie, jak posła Kopczyńskiego jako zwolenników w ogóle likwidacji straży pożarnej, co jest czystą demagogią. Jedynie chcieliśmy zwrócić uwagę, żeby Sejm nie był zbyt hojny z kieszeni podatnika, bo na tym rzecz polega, że nie możemy zaciągać zobowiązań, na które nas nie stać.</u>
          <u xml:id="u-262.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-262.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-263">
          <u xml:id="u-263.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-263.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Proszę o ciszę. Jeżeli ktoś z państwa chce zabrać głos, bardzo proszę zapisać się do głosu.</u>
          <u xml:id="u-263.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos w dyskusji? Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych pana Jerzego Zimowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-264">
          <u xml:id="u-264.0" who="#JerzyZimowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przede wszystkim Chciałbym podziękować wszystkim posłom, którzy tak bardzo chwalą straże pożarne. Jako człowiek odpowiedzialny za politykę państwa w zakresie ochrony przeciwpożarowej, za straże pożarne, odczułem pewną satysfakcję i była to chwila przyjemna, muszę powiedzieć, i dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-264.1" who="#JerzyZimowski">Chciałem też powiedzieć od razu, żeby mi to nie umknęło, że aczkolwiek ochotnicze straże pożarne nie pozostają w jakimś takim większym zainteresowaniu mojego resortu, poza tym że otrzymują ode mnie subwencje, to chciałem powiedzieć, że doceniam i doceniamy ogromnie rolę ochotniczych straży pożarnych. Ochotnicze straże pożarne liczą od 500 do 700 tys. ochotników i gaszą ponad połowę pożarów w kraju. W zasadzie gaszą wszystkie pożary na prowincji i w środowiskach wiejskich, wszystkie pożary małe i średnie. I nie wyobrażam sobie funkcjonowania krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego bez współdziałania zawodowych straży pożarnych z ochotniczymi strażami pożarnymi. Tak że prosiłbym o jakieś zrozumienie tego, że doceniam jako urzędnik rządowy stowarzyszenie, jakim jest ochotnicza straż pożarna, i rolę jaką ono odgrywa. I to jest rola nie do przecenienia.</u>
          <u xml:id="u-264.2" who="#JerzyZimowski">Proszę Państwa! Jako minister oba projekty witam z zadowoleniem i z wątpliwościami. Coś musi być w tych ustawach o ochronie przeciwpożarowej i o strażach pożarnych, bo Ministerstwo Spraw Wewnętrznych już 3 lata usiłuje przepchnąć projekty ustaw, rozwiązań ustawowych i nigdy się to nie udaje. Okazuje się, że gra pewnych interesów, gra pewnych ambicji powodowała, że one się nie mogły „urodzić” i wyjść nawet poza uzgodnienia międzyresortowe. Coś z tego musi być, skoro posłowie, którzy, wydaje mi się, przyszli do pracy w komisji i w podkomisji, patrząc na materię straży pożarnych z dystansu, wzięli się do pracy z ogromnym zapałem i z ogromnym ogniem. I te ustawy są wynikiem tego właśnie entuzjazmu.</u>
          <u xml:id="u-264.3" who="#JerzyZimowski">Jakie są problemy najistotniejsze, proszę państwa, na które patrzę jako urzędnik? Otóż po pierwsze, ustawa wprowadza pewną czystość. W tej chwili ochrona przeciwpożarowa funkcjonuje praktycznie w czterech układach organizacyjno-strukturalnych. Są ochotnicze straże pożarnej, które są faktycznie stowarzyszeniami, ale funkcjonują w formie organizacji społecznych. Są zawodowe zakładowe straże pożarne, które są zbiurokratyzowane, funkcjonują w resortach, mają swoją podległość itd. Dalej są zawodowe straże pożarne, które funkcjonują w podwójnej podległości: logistycznie, operacyjnie, finansowo podlegają wojewodom, a z kolei merytorycznie podlegają komendantowi głównemu straży pożarnej, który to z kolei komendant jest moim urzędnikiem, jest organem centralnym do sprawowania administracji i sprawowania ochrony przeciwpożarowej w całym kraju. Jest ogromne zamieszanie administracyjne, strukturalne, kompetencyjne i sam czort jeden wie, co kto ma robić, stale ktoś komuś w drogę wchodzi, powstają waśnie i kłótnie. Ustawa wprowadza pewną czystość. Tworzy Państwową Straż Pożarną. Ochotnicze straże pożarne są po bożemu stowarzyszeniami i tutaj te filipiki o związki... Jeżeli stowarzyszenia będą chciały tworzyć związki, to będą tworzyły. Jeżeli nie — to tych związków tworzyć nie będą. Tak przedstawia się to od strony prawnej. Strona inna, faktyczna to nie jest już, powiedzmy, sfera materii ustawowej, tylko kwestia rozstrzygnięć i życia.</u>
          <u xml:id="u-264.4" who="#JerzyZimowski">Są zawodowe zakładowe straże pożarne, które będą uzależnione praktycznie od tego, kto jest właścicielem zakładu pracy. Powstaje pewna czystość i jest pewna szansa na sprawne organizowanie. Ale płaci się za to pewną cenę i tu trzeba sobie pomyśleć, Wysoka Izbo, jaką strategię działania przyjmujemy. Czy decentralizujemy, czy centralizujemy? Bo ten system, który zaproponowała ustawa, jest systemem stricte centralistycznym. Pan poseł Kopczyński ten centralizm opisał, a ja państwu mogę powiedzieć, że jeszcze ten system centralny stworzy krajowy system ratowniczo-gaśniczy, w którym centralna machina będzie stanowiła kościec i będzie, że tak powiem, miała uprawnienia do obowiązkowej współpracy i do obowiązkowych uzgodnień z poszczególnymi jednostkami ochrony przeciwpożarowej.</u>
          <u xml:id="u-264.5" who="#JerzyZimowski">Tak że jest to, proszę państwa, pewna idea strategiczna, systemowa. I chcę tutaj wyraźnie powiedzieć, że wszystko przemawia przeciwko takiej idei centralistycznej. Wszystko przemawia przeciwko takiej idei. Cały świat — może przesada, ale to co zdołaliśmy porównać, jeżeli chodzi o Europę, wszędzie służby ochrony przeciwpożarowej są organizowane lokalnie. Są decentralizowane, wyrosły z ochotniczych straży pożarnych, są związane ze społecznościami lokalnymi i z organami administracji lokalnej, względnie z organami samorządu. I to jest generalny model.</u>
          <u xml:id="u-264.6" who="#JerzyZimowski">Co przemawia za modelem centralistycznym? Jest tylko jeden podstawowy argument, chwila, w jakiej jesteśmy. Jeżeli przyjmiemy, że naszą administrację budujemy, że nasze samorządy dopiero zaczęły raczkować i mają trudności, że mamy kolosalne trudności finansowe, że mamy kolosalne trudności gospodarcze, że w dużych zakładach pracy likwiduje się, o czym mówiła pani poseł Blida, straże pożarne, to coś w tej sytuacji trzeba zrobić i tu jest wybór: albo już w tej chwili, powiedzmy, przyjąć takie modelowe rozwiązanie i kierując się potrzebą chwili, stworzyć strukturę, która zespoli wysiłki, zespoli środki, stworzy jakąś efektywną strukturę to jest wybór: albo Wysoka Izba zgodzi się, że ta chwila tego wymaga, albo Wysoka Izba nie zgodzi się i, powiedzmy, odrzuci projekty ustaw.</u>
          <u xml:id="u-264.7" who="#JerzyZimowski">Drugi problem, kolosalnej wagi, to jest sytuacja Państwowej Straży Pożarnej i jej szczególnych uprawnień. Widzę, że państwo podzielili się na dwa praktycznie takie równe obozy. Zwolennicy szczególnych uprawnień i przeciwnicy. Otóż trzeba powiedzieć, że ta część ustawy została mechanicznie odpisana z ustawy dot. Policji, w zasadzie z drobnymi retuszami, i kierowano się tym, że jeżeli w tym resorcie służby, poszczególne formacje mają określone uprawnienia, to jak powstaje czwarta formacja, to ona też powinna mieć takie same uprawnienia, żeby to w miarę było jednakowo. Jest to, moim zdaniem, pogląd nadzwyczaj dyskusyjny, aczkolwiek powinienem tutaj pazurami i zębami walczyć o interes podległej mi służby, ale muszę powiedzieć, że ten pogląd jest uproszczony i to co panowie posłowie wskazywali w sprawie uprawnień emerytalnych — w tej chwili strażacy mają uprawnienia powszechne, takie jak wynikają z powszechnych zasad emerytalnych. Czy należałoby wprowadzać szczególne uprawnienia, mam zasadnicze wątpliwości. Nie zgadzam się z takim poglądem, ale generalnie muszę powiedzieć, że problem sprowadza się do tego, że jeżeli już kształtujemy systemową ustawę, to czy tworzymy w tej chwili nową grupę przywilejów (przywilejów — proszę to brać w cudzysłowie) i jeszcze dostosowujemy je ze szczególnymi uprawnieniami do jakiegoś modelu, czy też odchodzimy od tego?</u>
          <u xml:id="u-264.8" who="#JerzyZimowski">Proponowałem komisji, abyśmy tej części pragmatycznej w ogóle nie uchwalali i ustalili, że uprawnienia w tej części, zwanej pragmatyczną, pozostają z poprzednich przepisów. Ten pogląd przegrał w toku prac legislacyjnych, ale jestem do niego przywiązany.</u>
          <u xml:id="u-264.9" who="#JerzyZimowski">Rzeczywiście katalog tych uprawnień jest duży, rzeczywiście są tam i martwe, np. właśnie mieszkania, nie stać nas na tworzenie służb, które zaczynalibyśmy od tego, że kupujemy mieszkania po 200 mln zł, po prostu tego kraju na takie rozwiązania nie stać.</u>
          <u xml:id="u-264.10" who="#JerzyZimowski">Proszę państwa, jest drugi problem systemowy, który należałoby generalnie w tej ustawie rozstrzygnąć. Chciałem powiedzieć jedno, że dokonujemy rozstrzygnięć, próbujemy dokonać rzeczy dość trudnych, mianowicie, próbujemy dokonać rzeczy systemowych w miarę trwałych społecznie, o pewnej konsekwencji i długości trwania, w sytuacji nienormalnej. Te zaś systemowe rozwiązania częstokroć przykrawamy do tej nienormalnej sytuacji finansowej. Taka jest w ogóle nasza dola parlamentarna i nie ma się co, powiedzmy, tym za bardzo przejmować, ale w takiej sytuacji jesteśmy i ta ustawa jest tym właśnie obciążona, a mówię to dlatego, że istotnie ta zmiana pragmatyczna, w gruncie rzeczy, niesie ze sobą wydatek rzędu 1,5 bln złotych. Taki to jest wydatek, jakkolwiek byśmy tego nie liczyli, jest to 30 tysięcy zawodowej straży pożarnej plus 16 tysięcy zakładowych zawodowych straży pożarnych, w sumie około 50 tysięcy ludzi. To są wydatki związane z taką zmianą statusu socjalnego tej grupy i rozumiem, że one mogą budzić wątpliwości, ale tak wykazały rachunki symulacyjne, które robiono w Ministerstwie Finansów. Ja przed nimi stoję w pokorze, bo raz, że się na tym nie znam, a dwa, jednak to tak miga na tych I komputerach, że budzi jakieś zaufanie. Uważam, proszę państwa, że te rachunki, te wyliczenia, które przekazano nam, są prawidłowe i zależy od nas samych, czy my taką decyzję w tej chwili podejmujemy, czy nas stać na wydatkowanie dodatkowego biliona złotych.</u>
          <u xml:id="u-264.11" who="#JerzyZimowski">I tu bardzo słusznie pan poseł Kapsa wskazał na problem terminów, gdybyśmy się zdecydowali, że wyda jemy te 1,5 biliona zł. Proszę państwa, jesteśmy przed wielką debatą gospodarczą i nie mamy się co oszukiwać, bo przecież przez trzy najbliższe lata ten budżet się nie zmieni, nie ma praktycznie w tej chwili takiej szansy, chyba że stanie się cud. Wprawdzie jest takie powiedzenie, że cud nas: musi uratować i być może jest to dewiza polityki, ale praktycznie zdajmy sobie sprawę, że budżet będzie taki sam, z taką samą hierarchią, tylko trochę, powiedzmy, zwiększany o procent inflacji i nie będzie nas stać w najbliższym do przewidzenia okresie na wydatkowanie takiej właśnie kwoty.</u>
          <u xml:id="u-264.12" who="#JerzyZimowski">Nie bardzo wierzę w możliwość rekompensaty i uzyskania środków przy różnego rodzaju, powiedzmy, oszczędnościach; nie wydaje mi się, abyśmy mogli uzyskać pokrycie tych wydatków w dochodach budżetowych. Dlatego proszę państwa, jeżeli już zdecydujemy się na tę część pragmatyczną, bo ona na pewno — kierując się jakąś sprawiedliwością — powinna być, ale gdybyśmy się tym chcieli kierować, to najwcześniej 1 lipca 1992 roku ta ustawa może wejść w życie.</u>
          <u xml:id="u-264.13" who="#JerzyZimowski">Ministerstwo Finansów zobligowało mnie do tego, abym zwalczał, ile mi sił starczy, ową koncepcję 10% podatku od sumy wpływów do instytucji ubezpieczeniowych na cele przeciwpożarowe. Kłóci się to z koncepcją ustawy o ubezpieczeniach, kłóci się z polityką, ze strategią finansową państwa, po prostu byłoby to nałożenie dodatkowego podatku. Byłoby to też stworzenie takich konstrukcji, które są wykazywane jako błędy budżetowe, to znaczy funduszów celowych; stworzenie poza budżetem funduszu, z którego się coś finansuje. To jest podobna błąd w sztuce i proszono mnie, abym to poruszył i z tym poglądem Wysoką Izbę zapoznał.</u>
          <u xml:id="u-264.14" who="#JerzyZimowski">Chciałem powiedzieć, że w wielu wystąpieniach panów posłów mylono dwie rzeczy: rozwiązania ustawowe i faktyczne pozyskanie pieniędzy i sfinansowanie pewnych zadań. To są dwie różne rzeczy. My tutaj mówimy o ustawach, bo kiedy nas będzie stać na kupno czegokolwiek, to my po prostu nie wiemy. W tej chwili problem polega na tym, żeby przynajmniej w jakimś rozsądnym procencie otrzymać ze skarbu państwa, to co zostało przez nas zaplanowane.</u>
          <u xml:id="u-264.15" who="#JerzyZimowski">Wysoka Izbo! Chciałem jeszcze raz podkreślić, bo stale ta sprawa wraca — ochotnicze straże pożarne, jeżeli przyjmujemy, że ochotnicze straże pożarne będą stowarzyszeniami, same będą decydowały o swoich strukturach. Czy zechcą utworzyć strukturę, to jest ich sprawa. Teraz problem, czy ta struktura jest jednostką ratowniczo-gaśniczą i mają jej przysługiwać dwa rodzaje uprawnień: administracyjne względnie prawo do działania.</u>
          <u xml:id="u-264.16" who="#JerzyZimowski">To jest wielki problem. Bo przecież to jest pewna biurokratyczna, pomocnicza, urzędnicza instytucja, która w praktyce dzieli pieniądze, subwencje państwowe. Bardzo to upraszczam, ale tak by wynikało z kilku wystąpień. Jeżeli ktoś ma dzielić pieniądze, to gdyby się stworzyło system ratowniczo-gaśniczy, to dzieliłby to komendant wojewódzki czy ktoś z zawodowej straży pożarnej mający w zakresie obowiązków współpracę z ochotniczymi strażami pożarnymi. Ale to nie jest moja sprawa, ja się nie wtrącam. Chcę powiedzieć, że ochotnicze straże pożarne jako stowarzyszenia będą samodzielne. Państwo tę sytuację lepiej znają. I prosiłbym tylko o uwzględnienie pewnej czystości koncepcji prawnej. To są związki stowarzyszeń i, proszę państwa, czy powstaną, czy nie, to jest inna sprawa i nie wiem, czy trzeba je wpisywać do ustawy. Ale jeżeli wpiszemy, to przecież nie będzie wielkiego nieszczęścia.</u>
          <u xml:id="u-264.17" who="#JerzyZimowski">Chciałem powiedzieć, że bardzo ważną sprawą, do której dużą wagę przywiązujemy jest to, że straż pożarna odchodzi od gaszenia pożarów, a zajmuje się ratownictwem. To rzeczywiście staje się powoli najważniejszą częścią działalności straży pożarnych. Jest ostatni moment, żebyśmy się nad tymi wszystkimi uwagami o ekologii zastanowili i próbowali coś stworzyć. Z tym że popadniemy w konflikt. Jest struktura, obrona cywilna, terytorialna, obrona cywilna kraju wynikająca z ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym, czyli z innych ustaw. Więc tu byśmy popadali w pewien konflikt.</u>
          <u xml:id="u-264.18" who="#JerzyZimowski">Takie uwagi chciałem Wysokiej Izbie przedstawić. Rząd ma te wątpliwości, jakie tutaj państwu wyłożyłem. Generalnie ustawa jest naprawdę potrzebna i wiążemy z nią duże nadzieje.</u>
          <u xml:id="u-264.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-265">
          <u xml:id="u-265.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-265.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, debata już jest zakończona.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-266">
          <u xml:id="u-266.0" who="#WładysławSerafin">Ad vocem wypowiedzi pana ministra.</u>
          <u xml:id="u-266.1" who="#WładysławSerafin">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-267">
          <u xml:id="u-267.0" who="#WładysławSerafin">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie do przyjęcia jest kolejna argumentacja ministra dotycząca sprawy niewydolności budżetu. Myślę, że określajmy potrzeby, jakie stoją przed nami, przed społeczeństwem, przed tymi jednostkami — mówimy o straży pożarnej...</u>
          <u xml:id="u-267.1" who="#komentarz">(Poseł Jan Janowski: To jest głos w dyskusji)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-268">
          <u xml:id="u-268.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, proszę o ciszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-269">
          <u xml:id="u-269.0" who="#WładysławSerafin">Panie pośle, to nie jest głos w dyskusji, pan pozwoli mi dokończyć myśl, a potem pan oceni.</u>
          <u xml:id="u-269.1" who="#WładysławSerafin">Ciągłe mówienie, że nie ma w budżecie pieniędzy nie godzi się przyjąć do wiadomości, panie ministrze, dlatego, że minister finansów powinien zlikwidować te wszystkie luki budżetowe, uzyskać pieniądze, które nie wpływają do skarbu państwa, a dopiero potem wykazywać niemożność sfinansowania niezbędnych działań, które chronią życie i porządek ludzki. Często straty, panie premierze Janowski, wynikłe z tytułu pożaru i niedowładu przekraczają, być może, intencje niemożności i niewydolności budżetu. Jeden przykład. Jak MZK strajkuje, możemy chodzić na piechotę, a jak się pali, na piechotę nie dojedziemy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-270">
          <u xml:id="u-270.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, to miało być ad vocem wypowiedzi pana ministra. Bardzo proszę nie rozpoczynać nowej dyskusji. Była możliwość wypowiedzenia się poprzednio w debacie.</u>
          <u xml:id="u-270.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pan poseł sprawozdawca odpowie na wątpliwości czy pytania, które były w czasie debaty zgłoszone.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-271">
          <u xml:id="u-271.0" who="#HenrykMichalak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym rzeczywiście wyjaśnić tylko ewidentne nieporozumienia, które chyba wynikają z tego, że nie dość dokładnie przeczytano wszystkie przepisy. Pierwsza sprawa dotycząca Związku Ochotniczych Straży Pożarnych. Zgodnie z zapisami w tej projektowanej ustawie każda jednostka bojowa — podkreślam — ma stać się niezależnym stowarzyszeniem. Co to daję?</u>
          <u xml:id="u-271.1" who="#HenrykMichalak">W wypadku, jeżeli ta jednostka bojowa zostanie włączona do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, dostanie na utrzymanie gotowości bojowej pieniądze z budżetu państwa. Inaczej mówiąc, to nie jakiś tam związek, struktura w Warszawie dostanie pieniądze i będzie dzieliła według własnego uznania, tylko dostanie jednostka, która po prostu ratuje życie i zdrowie ludzi. I taka jest idea tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-271.2" who="#HenrykMichalak">Tak że musimy się zdecydować, czy chcemy finansować jak gdyby „czapeczkę” — bo tak jest dotychczas — „czapeczkę”, która będzie dzieliła pieniądze na jednostki, czy chcemy finansować jednostki. Musimy się zdecydować, czy chcemy pieniądze oddawać tym, którzy nie gaszą, a zabierać tym, którzy gaszą. To jest jedna sprawa. I tak jest w ustawie i proszę dokładnie przeczytać art. 40, który jednoznacznie rzecz precyzuje.</u>
          <u xml:id="u-271.3" who="#HenrykMichalak">Sprawa druga. Art. 5, o którym mówił pan poseł, czy jest to przepis martwy? Chciałbym zwrócić uwagę na jedną rzecz, że w tej chwili do wszystkich komend policji, tam gdzie istnieją systemy alarmowe, doprowadzane są odpowiednie instalacje informujące o włamaniach bądź zagrożeniu mienia w tych jednostkach, gdzie są te instalacje. Jeżeli my tego nie zrobimy, to praktycznie rzecz biorąc, musimy poprzestać na tym, co było w XIX w., a więc na budowie wież strażniczych, na których czuwający ludzie będą patrzyli, czy gdzieś nie wybuchł pożar. Cały świat jednak idzie w zupełnie innym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-271.4" who="#HenrykMichalak">Dalej sprawa bardzo ważna, tych 10%. I tu chyba też jest pewne nieporozumienie. Dziwię się, że pan minister — rozumiem, że został zobowiązany — prezentuje takie stanowisko.</u>
          <u xml:id="u-271.5" who="#HenrykMichalak">Po pierwsze — nie jest to napisane 10%, tylko w ustawie napisane jest do 10%.</u>
          <u xml:id="u-271.6" who="#HenrykMichalak">Po drugie — napisane jest w ustawie, że co roku minister finansów w porozumieniu z ministrem spraw wewnętrznych ustalą procent, jaki te towarzystwa będą odprowadzały. Proszę zwrócić uwagę, że w jednym roku może być to 1%, w innym roku może być to 10%. O kondycję towarzystw ubezpieczeniowych co roku ma dbać minister finansów. Minister spraw wewnętrznych zaś ma odpowiadać za realizację, za prowadzenie polityki przeciwpożarowej, czyli też musi szacować straty. A przecież sprawa jest niebłaha. Jest pytanie, czy instytucje ubezpieczeniowe powinny świadczyć na rzecz ochrony? Przecież one będą płaciły odszkodowania. Dlatego w innych krajach świadczą, bo chcą płacić mniejsze odszkodowania.</u>
          <u xml:id="u-271.7" who="#HenrykMichalak">Jeżeli w bilansie uwzględnimy straty z tytułu pożarów i klęsk i pieniądze wydatkowane na utrzymanie tych jednostek, to sprawa jest chyba jasna i oczywista. Rozumiem wymóg czystości pewnego systemu, ale czy w imię pewnej czystości, pewnej teorii, pewnego modelu, skoro w innych krajach takie zwyczaje się stosuje, my musimy od tych zwyczajów odstępować? No, w imię pewnego ideału, który nigdzie nie jest stosowany.</u>
          <u xml:id="u-271.8" who="#HenrykMichalak">Jest jeszcze jedna sprawa ogromnie ważna, bo nie będę wypowiadał się w innych kwestiach, które są także ogromnie istotne i które, jak sądzę, zostaną przedstawione później przez posłów wnioskujących, po zakończeniu dzisiejszego posiedzenia, ale Chciałbym ustosunkować się jeszcze do jednej sprawy — do sugestii pana posła Kopczyńskiego, że wadą ustawy jest 50 delegacji i brak aktów wykonawczych. Jest to z punktu widzenia oceny ustawy bardzo poważny zarzut. Ale chciałbym się zapytać, chciałbym, aby państwo zerknęli, jakiego typu są to delegacje? Są to delegacje, które mówią, że minister spraw wewnętrznych w drodze rozporządzenia, a więc publikowanego, nada statut państwowym szkołom pożarniczym, że minister nada określone uprawnienia, które mają być publikowane, określi zasady rozdziału środków uzyskiwanych z tytułu tych wpływów z ubezpieczeń. Jeżeli byśmy to wszystko zamieścili w ustawie, to przecież stworzylibyśmy taką ustawę kazuistyczną, która byłaby jednym aktem wykonawczym obejmującym wszystko, ale to byłaby wielka księga. Kto tym mógłby się posługiwać? A przecież to są rzeczy, które ulegają zmianie. Trzeba z pewnych rozwiązań się wycofywać. I to jest jasne i oczywiste, wszędzie jest tak stosowane. Charakter tych zapisów, delegacji jest typowo wykonawczy, co więcej, dbaliśmy bardzo o to, żeby zapewnić pełną kontrolę.</u>
          <u xml:id="u-271.9" who="#HenrykMichalak">I drugi powód, dla którego zdecydowaliśmy się w wielu wypadkach na te delegacje. Powodem tym jest to, że ta ustawa ma wejść w życie, zgodnie z tym projektem, z dniem 1 stycznia 1992 roku. I to jest właśnie pierwsza szansa, jeżeli chodzi o tego typu akty wykonawcze. Komisja powołana przez ministra spraw wewnętrznych ma opracować projekty wszystkich aktów wykonawczych, tak żeby w dniu 1 stycznia 1992 roku, w dniu wejścia w życie tej ustawy wszystkie służby ochrony przeciwpożarowej otrzymały pełny komplet dokumentów. Aby dokumenty nie zostały dorabiane później. Wcześniejszy termin wejścia w życie tej ustawy, rzeczywiście, stwarzałby takie niebezpieczeństwo. Późniejszy, w związku z powołaniem komisji, niebezpieczeństwa takiego nie stwarza, zwłaszcza że będzie to się działo, jak państwo doskonale wiedzą z wypowiedzi prasowych i z uchwał związku pożarników, pod pełną kontrolą osób najbardziej zainteresowanych. To tyle wyjaśnień.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-272">
          <u xml:id="u-272.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-272.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym kończymy debatę nad tym punktem porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-272.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę wszystkich posłów, którzy zgłaszali poprawki, o porozumienie się po zakończeniu obrad z posłem sprawozdawcą w celu opracowania na piśmie wszystkich zgłoszonych poprawek, żebyśmy jutro mogli przystąpić do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-272.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła sekretarza o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-273">
          <u xml:id="u-273.0" who="#TeresaMalczewska">Przepraszam pani marszałek, ale na moje pytanie nie otrzymałam odpowiedzi. Na pytanie dotyczące art. 61 systemu emerytalnego. Jeżeli tej odpowiedzi nie otrzymam, to stawiam wniosek formalny o odłożenie głosowania do czasu rozpatrywania ustawy emerytalnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-274">
          <u xml:id="u-274.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, może pan poseł będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-275">
          <u xml:id="u-275.0" who="#HenrykMichalak">Przepraszam najmocniej, rzeczywiście jakoś ten problem mi uciekł, a jest to problem bardzo ważny. Chodzi oczywiście o art. 61. Pytanie brzmiało: „Czym kierowały się komisje” i odpowiedź jak gdyby jest w pewnym sensie zawarta w wypowiedzi pana ministra Zimowskiego, który odnosił się do tej całej części pragmatycznej i tych uprawnień.</u>
          <u xml:id="u-275.1" who="#HenrykMichalak">Sprawa jest tego rodzaju. Czy ustawa, która ma wejść w życie, ale ustawa, która ma być uchwalona przez ten Sejm, ma się kierować obowiązującym dzisiaj prawem czy prawem postulowanym? To jest jedno pytanie. Przecież my w ogóle nie wiemy, w jakim kształcie wejdą w życie ustawy emerytalne. Po prostu nie wiemy. My mamy projekty, te projekty będą rozpatrywane. Nie wiemy w ogóle kiedy wejdą w życie. My wiemy tylko o pewnej presji społecznej, ale nie możemy w rozwiązaniach ustawowych, projektowanych w tej ustawie, kierować się tym, co będzie, zwłaszcza, że nie wiemy, co będzie. Jest określony grunt prawny. To jest jeden powód.</u>
          <u xml:id="u-275.2" who="#HenrykMichalak">Drugi powód, który był bardzo istotny, jest taki, że jeżeli tworzy się kategorie pracowników MSW, jeżeli ustawa kompetencyjna o ministrze spraw wewnętrznych, ustawa o Urzędzie Ochrony Państwa, ustawa o Policji, ustawa o straży granicznej i ustawa o Państwowej Straży Pożarnej oraz ustawa o ochronie przeciwpożarowej mają tworzyć jeden system gwarantujący bezpieczeństwo państwa, to czy w ramach tego systemu można tworzyć różne kategorie pracowników?</u>
          <u xml:id="u-275.3" who="#HenrykMichalak">I jest problem jeszcze jeden — 15 lat stażu pracy. Chciałbym wyraźnie wyjaśnić. Proszę państwa, czy nam wolno jako świadomym obywatelom tego kraju, dopuścić do takiej sytuacji, żeby człowiek, który ma 65 lat, brał udział w ogromnie niebezpiecznych akcjach ratowniczych. Czy nam wolno?</u>
          <u xml:id="u-275.4" who="#HenrykMichalak">Poza tym, druga sprawa. Czy my mamy świadomość, tu warto może by się lekarzy specjalistów zapytać, ile zdrowia kosztuje jedna akcja ratowniczo-gaśnicza w pomieszczeniach...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-276">
          <u xml:id="u-276.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, bardzo przepraszam — pan poseł będzie uprzejmy odpowiedzieć tylko na pytanie, dlaczego system emerytalny został umieszczony w ustawie, natomiast jeżeli chodzi o argumenty na ten temat, to wydaje się powinny one paść w debacie. Proszę na to pytanie, żeby pan poseł był uprzejmy odpowiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-276.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-277">
          <u xml:id="u-277.0" who="#HenrykMichalak">Pani marszałek ma oczywiście rację. To co ja mówię, to właśnie świadczy, dlaczego zostały te zapisy utrzymane.</u>
          <u xml:id="u-277.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-277.2" who="#komentarz">(Poseł Jan Janowski: Uzgodnione było z rządem.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-278">
          <u xml:id="u-278.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle,</u>
          <u xml:id="u-278.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, na tym obrady dzisiejsze kończymy, jeżeli chodzi o porządek dzienny, natomiast siedmiu posłów zgłosiło się do wygłoszenia oświadczeń. Chciałam prosić o możliwie krótkie oświadczenia, nie tylko ze względu na późną porę, ale chciałam poinformować państwa, że jutro do debaty zgłoszonych już w tej chwili jest 68 mówców — i prawdopodobnie obrady przeciągną się na sobotę. Bardzo proszę brać to pod uwagę. Chciałam tylko Wysoką Izbę o tym poinformować.</u>
          <u xml:id="u-278.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę w celu zgłoszenia oświadczenia pana posła Krzysztofa Grzebyka z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Zbigniewa Kamińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-279">
          <u xml:id="u-279.0" who="#KrzysztofGrzebyk">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Mimo późnej pory zmuszony jestem zająć państwu chwilę czasu dla przekazania niepokoju rzeszowskiego środowiska oświatowego, zbulwersowanego zapowiedzią kuratora oświaty i wychowania zbiorowego odwołania ponad 60 dyrektorów i wicedyrektorów szkół na terenie województwa. Podłoże tej sprawy wykracza poza wymiar lokalny, stąd moje oświadczenie.</u>
          <u xml:id="u-279.1" who="#KrzysztofGrzebyk">Nie neguję prawa władz oświatowych do dokonywania zmian kadrowych. Protestuję jednak przeciwko sposobowi, formie i metodom realizacji zapowiedzianej decyzji, która nosi wszelkie znamiona zaplanowanej i przemyślanej akcji politycznej, jakże rozmijającej się w intencjach z wielokrotnymi zapewnieniami przedstawicieli Ministerstwa Edukacji Narodowej o kierowaniu się w polityce kadrowej wyłącznie zasadami kompetencji, fachowości oraz akceptacji środowiska, szkoły i rodziców.</u>
          <u xml:id="u-279.2" who="#KrzysztofGrzebyk">Oto wśród planowanych do odwołania z dniem 1 września zdecydowaną większość stanowią członkowie Związku Nauczycielstwa Polskiego. Niemal wszyscy przeszli przez procedurę uzyskania w tajnym głosowaniu votum zaufania ze strony rady pedagogicznej. Wielu posiada wyróżniające oceny kuratoryjnych wizytacji, niekiedy sprzed paru tygodni. Niektórzy z proponowanych do odwołania jeszcze paręnaście dni temu byli przedstawiani do odznaczeń państwowych i wyróżnień resortowych. W samym tylko Rzeszowie planuje się odwołanie, bez podania przyczyn, blisko 50% kadry kierowniczej. Nauczyciele obawiają się, że po dyrektorach przyjdzie kolej na nich, a wprowadzona do grona pedagogicznego atmosfera strachu i niepewności, w żaden sposób nie ułatwia pracy ani wychowawczej, ani dydaktycznej szkoły. Planowanych zaś do odwołania f dyrektorów nikt o takowym zamiarze oficjalnie nie informuje.</u>
          <u xml:id="u-279.3" who="#KrzysztofGrzebyk">Zapowiedź masowej czystki w rzeszowskiej oświacie rozmija się, niestety, z publicznymi deklaracjami kuratora, który wielokroć zapewniał nauczycieli i działaczy związkowych, że żadnych weryfikacji pozamerytorycznych w oświacie nie będzie. Dzisiaj pan kurator mówi, że jest bezradny wobec zewnętrznych nacisków. Na tle tej akcji o wyraźnych znamionach politycznej prowokacji, swoistego tematu zastępczego, pytam w moim oświadczeniu i mam nadzieję, że nie będzie to pytanie retoryczne, kto zajmie się rozwiązywaniem rzeczywistych problemów nie tylko rzeszowskiego szkolnictwa, kto znajdzie pracę już dla ponad stu bezrobotnych nauczycieli z wyższym wykształceniem, kto odpowie za masowe zamykanie przedszkoli, kto. jest winny braku środków finansowych, na żywienie, dzieci z domów dziecka, kto ochroni sieroty przed zamiarem Oddania ich domów przedwojennym właścicielom, kto odpowiada za opóźnienie Wypłat poborów dla nauczycieli, za plany likwidacji działalności pozalekcyjnej, za brak koncepcji i środków na organizacje letniego wypoczynku dzieci i młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-279.4" who="#KrzysztofGrzebyk">Czy jedynym sposobem na niemożność realnego postępu w rozwiązywaniu tych problemów ma być zapowiedź weryfikacji kadry kierowniczej?</u>
          <u xml:id="u-279.5" who="#KrzysztofGrzebyk">Mam nadzieję, że moje krytyczne oświadczenie nie będzie głosem wołającego na puszczy. Oczekuję pilnej odpowiedzi od wiceministra edukacji narodowej pani senator Anny Radziwiłł na pytanie, kto wywiera nacisk na niezależną administrację oświatową w terenie i zmusza do tak bezsensownych polowań na czarownice. Czy jest to inicjatywa resortu, czy też może niedopuszczalny nacisk nowej przewodniej siły politycznej na kuratora, który miast rozwiązywać rzeczywiste problemy rzeszowskiej oświaty, skutecznie podzielił środowisko nauczycielskie.</u>
          <u xml:id="u-279.6" who="#KrzysztofGrzebyk">Nie chcę mnożyć tych pytań teraz, ale proszę panią marszałek o skierowanie mojego oświadczenia do pilnego rozpatrzenia przez resort i udzielenie wyczerpującej odpowiedzi o skali tych niepokojących zjawisk w całym kraju na najbliższym posiedzeniu sejmowej Komisji Edukacji Narodowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-280">
          <u xml:id="u-280.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, niestety, z przykrością muszę powiedzieć, że nie mogę skierować pana oświadczenia do resortu, dlatego że oświadczenia nie mieszczą się w regulaminie Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-280.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-280.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Chwileczkę proszę państwa. proszę mi pozwolić powiedzieć. Jeśli chodzi o regulamin Sejmu, to mieszczą się interpelacje poselskie i zapytania. Jeżeli one są skierowane do marszałka, to my, zgodnie z regulaminem, natychmiast kierujemy je do właściwych organów. Natomiast oświadczenia, które się przyjęły w naszej praktyce, nie mieszczą się w regulaminie. Resort, do którego pan się zwraca, może będzie chciał na nie odpowiedzieć, mam nadzieję, że odpowie, natomiast w sensie regulaminowym nie ma takiego obowiązku. Mówiliśmy o tym, przepraszam, że akurat przy pana oświadczeniu o tym mówię, na Konwencie Seniorów, prosząc o przekazanie wszystkim klubom, że oświadczenia nie mieszczą się w regulaminie i w związku z tym nie mogą być regulaminowo załatwione.</u>
          <u xml:id="u-280.3" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Grzebyk: A może ten problem znajdzie jednak reakcję.)</u>
          <u xml:id="u-280.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Myślę, że tak. My to prześlemy, ale proszę właśnie pamiętać, że oświadczenia nie wymagana formalnie odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-280.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o wygłoszenie oświadczenia pana posła Zbigniewa Kamińskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Wiesława Kondrackiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-281">
          <u xml:id="u-281.0" who="#ZbigniewKamiński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W czasie 60 posiedzenia Sejmu poseł Wiertek W swoim fragmencie oświadczenia dotyczącym pani poseł Marii Stępniak poniżył własną godność poselską, dając się manipulować, przyjmując bezkrytycznie jako prawdziwe w cudzysłowie informacje mijające się zupełnie z prawdą.</u>
          <u xml:id="u-281.1" who="#ZbigniewKamiński">Na podstawie przeprowadzonych badań akt i materiałów przez biuro rzecznika praw obywatelskich dotyczących sprawy pani Marii Stępniak, cytuję fragment stanowiska pani rzecznik: „Istotnie, urząd miasta i urząd wojewódzki w Płocku w toku załatwiania tej sprawy dopuściły się wyjątkowo rażącej obrazy przepisów prawa materialnego oraz przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego”.</u>
          <u xml:id="u-281.2" who="#ZbigniewKamiński">Władze miejskie wystosowały do pani Stępniak pismo, w którym piszą: „W związku ze zmianami kadrowymi w urzędzie trudno jest wyciągnąć konsekwencje w stosunku do odpowiednich ludzi za taki stan rzeczy. Proszę zatem o przyjęcie słów przeproszenia za zaistniałą sytuację i sposób załatwienia tej sprawy”.</u>
          <u xml:id="u-281.3" who="#ZbigniewKamiński">Gdyby niektórzy posłowie chcieli zrozumieć słowa kardynała Wyszyńskiego, skierowane swego czasu do ministra Kąkola, że potencjalnym szkodnikiem państwa i ustroju jest ten, kto przemilcza prawdę, kto kłamie, nie miałaby. miejsce agresja skierowana pod adresem pani poseł Stępniak.</u>
          <u xml:id="u-281.4" who="#ZbigniewKamiński">Wielkość prawdy przeraża i demaskuje kłamstwa ludzi małych i zalęknionych. Życia nie da się oszukać, jak nie da się oszukać ziemi. Jeżeli wsiewa się w nią plewy, to zbiera się chwasty. Wierzę, że mądrość narodu pozwoli na oddzielenie ziarna od plew.</u>
          <u xml:id="u-281.5" who="#ZbigniewKamiński">Pani Marszałek! W związku z. zaistniałą sytuacją pogwałcenia prawa zwracam się do Prezydium Sejmu o wyciągnięcie konsekwencji w stosunku do pana posła Wiertka z PSL.</u>
          <u xml:id="u-281.6" who="#ZbigniewKamiński">Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-282">
          <u xml:id="u-282.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-282.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, proszę na piśmie zwrócić się do marszałka Sejmu z tą prośbą. To samo muszę odpowiedzieć, to jest oświadczenie, proszę więc nadać tej sprawie formalny, regulaminowy bieg.</u>
          <u xml:id="u-282.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o wygłoszenie oświadczenia pana posła Wiesława Kondrackiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Herberta Gabrysia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-283">
          <u xml:id="u-283.0" who="#WiesławKondracki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Kolejny raz z tej trybuny zwracam się z wnioskiem do Rady Ministrów ó szybkie reagowanie na nieprawidłowości i schorzenia w szeroko pojętej sferze stosunków finansowych i gospodarczych. Polityka liberalizmu gospodarczego nie jest w żadnym kraju równoznaczna z zaniechaniem lub niewypełnianiem przez odpowiednie organy państwa przypisanych im z mocy prawa funkcji. Struktury i instytucje państwa nie mogą być bierne, mało sprawne, nieskuteczne, bo przez to obniżają nie tylko swój autorytet, ale niszczą autorytet państwa, co jest już stratą niepowetowaną.</u>
          <u xml:id="u-283.1" who="#WiesławKondracki">W tym oświadczeniu chcę się odnieść wyłącznie do tolerowania patologicznych zjawisk w sferze tzw. dzikiego handlu prowadzonego przez pseudo turystów, głównie przez obywateli radzieckich w naszym kraju. Temat ten jest pomijany jakby wstydliwie, jakby nie wypadało o nim mówić. Nie krytykuję zasady otwartych granic i swobodnego przepływu ludzi. Chcę wyłącznie wskazać na rażące zjawiska nie mające nic wspólnego z turystyką. W sferze gospodarczej nie może być tematów tabu. Tymczasem, nie tylko w wielkich miastach, ale niemal wszędzie, nawet w zapadłych wsiach, kwitnie bazarowy handel po przyjeździe radzieckich autokarów. Czyni to ogromne spustoszenie w prawidłowym funkcjonowaniu handlu w skali kraju. Wszyscy wiedzą, że obywatele radzieccy, po spieniężeniu swoich towarów, wykupują dolary. My zabiegamy o dolary, o dolarowe pożyczki, a z kraju wypływają setki milionów dolarów. Szacuje się ca 1200 mln dolarów wypływu w 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-283.2" who="#WiesławKondracki">My limitujemy na przykład punkty sprzedaży alkoholu, a kwitnie całodobowy niemal handel „Moskiewską” czy „Pszeniczną”. Ta dzika wymianą niszczy eksport, ograniczą import, zabiera dogorywającemu budżetowi wpływy z podatków, ceł, z wymiany międzynarodowej. Upadają zakłady, bo nie mają uregulowanego zbytu towarów z Polski.</u>
          <u xml:id="u-283.3" who="#WiesławKondracki">Zadaję pytanie, czy w dramatycznej sytuacji budżetowej wolno pomijać ten problem. Czy tak pojmowana wolność ma oznaczać pozwolenie na narażanie skarbu państwa na ewidentne straty. Dlaczego nie działają organy celne, skarbowe, samorządowe, policja wreszcie. Na co czekamy? Jak długo zamierzamy czekać? Dlaczego toleruje się ten totalny bałagan, który nie ma nic wspólnego z wolnym rynkiem? Transakcje te odbywają się po zaniżonych cenach i dolar przepompowywany jest bez należytej relacji cenowej poza granice państwa.</u>
          <u xml:id="u-283.4" who="#WiesławKondracki">I druga uwaga. Samorządy wołają o środki finansowe. Dlaczego nie chcą ich pozyskiwać. Na co i na czyje decyzje czekają?</u>
          <u xml:id="u-283.5" who="#WiesławKondracki">Panie i Panowie Posłowie! Na szlakach handlowych powstawały kiedyś miasta i kwitły gospodarczo. Tymczasem tysiące Rosjan na oczach władzy handluje, gdzie chce i kiedy chce. Przecież można wydzielić jakieś miejsce, plac, pobierać z tytułu handlu opłaty. To żaden rewelacyjny pomysł. Targi i jarmarki wymyślono przecież przed wiekami.</u>
          <u xml:id="u-283.6" who="#WiesławKondracki">Kończę bolesnym apelem. Toczymy polityczne spory, ale wszystkie siły razem skierujmy na ratowanie i budowanie gospodarki, zdrowych finansów jako źródła rozwoju państwa. W przeciwnym wypadku zaprzepaścimy szansę polskich reform. Ze słabym nikt nie będzie się liczył. Niezależnie od tego co wypiszemy sobie na politycznych sztandarach. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-283.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-284">
          <u xml:id="u-284.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-284.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Herberta Gabrysia z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, a następnie panią poseł Dobrochnę Kędzierską-Truszczyńską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-285">
          <u xml:id="u-285.0" who="#HerbertGabryś">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Społeczeństwo w swym bytowaniu uzależnione jest od funkcjonowania różnego rodzaju urządzeń, często technicznych. Państwo, aby zabezpieczyć je i ustrzec się przed grożącym z ich strony niebezpieczeństwem, powołuje różnego rodzaju instytucje. W grupie środków technicznych funkcję tę spełnia Urząd Dozoru Technicznego. Kontroluje urządzenia ciśnieniowe, zbiorniki bezciśnieniowego przechowywania do transportu materiałów niebezpiecznych a także urządzenia do transportu tzw. bliskiego, wózki, dźwignie, dźwignice itp.</u>
          <u xml:id="u-285.1" who="#HerbertGabryś">Obserwuję mimo recesji, mimo spadku działalności gospodarczej, niebezpieczne zjawisko wzrostu wykrywanych wypadków, w tym także wypadków śmiertelnych spowodowanych użytkowaniem środków technicznych. W roku 1990 wzrost ten jest dość wyraźny. Dodam, że w tymże roku Urząd Dozoru Technicznego sprawdził 566.164 urządzenia. Równocześnie obserwuję zapędy ograniczające skuteczność pozyskiwania środków na funkcjonowanie takich instytucji, w tym również Urzędu Dozoru Technicznego. Stwarza to istotne zagrożenie dla społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-285.2" who="#HerbertGabryś">Wnoszę zatem do rządu o należyte zabezpieczenie środków finansowych i organizacyjnych, aby instytucja ta skutecznie mogła chronić nasze życie i zdrowie.</u>
          <u xml:id="u-285.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-286">
          <u xml:id="u-286.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-286.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Dobrochnę Kędzierską-Truszczyńską z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, a następnie pana posła Władysława Serafina.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-287">
          <u xml:id="u-287.0" who="#DobrochnaKędzierskaTruszczyńska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! I jedyny przedstawicielu rządu, Panie Ministrze Łączności! Solidaryzując się z wnioskiem Komisji Zdrowia i odnosząc się do stanowiska marszałka Sejmu, z którego jednoznacznie nie wynika, że minister zdrowia weźmie udział w jutrzejszej debacie sejmowej, z upoważnienia Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej oświadczam:</u>
          <u xml:id="u-287.1" who="#DobrochnaKędzierskaTruszczyńska">Liczne protesty dokumentujące pogłębiający się kryzys, zapaść polskiego systemu opieki zdrowotnej, zmusza nas, posłów, do stanowczego domagania się szybkiej i radykalnej reformy opieki zdrowotnej, a od resortu przedstawienia harmonogramu działań doraźnych. Oczekujemy wystąpienia ministra zdrowia, który na początku jutrzejszej debaty przedstawi pełną informację o stanie finansów służby zdrowia i przewidywanych w bieżącym roku konsekwencjach chronicznego niedoinwestowania tej sfery.</u>
          <u xml:id="u-287.2" who="#DobrochnaKędzierskaTruszczyńska">Oczekujemy, że w informacji szczególnie zaakcentowane zostaną rozliczenia budżetu z tytułu zabezpieczenia podstawowych potrzeb zdrowotnych, w tym zaopatrzenia w leki, zapewnienia minimum środków warunkujących funkcjonowanie szpitali, a także kontynuowanie niezbędnych inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-287.3" who="#DobrochnaKędzierskaTruszczyńska">Podkreślam raz jeszcze, że zależy nam, by minister zabrał głos na początku debaty w jutrzejszym dniu po to, by stanowisko resortu mogło być uzupełnione wnioskami z dyskusji poselskiej. Do tak stanowczego tonu oświadczenia upoważnia nas choćby fakt, że Wysoki Sejm już na początku kadencji przyjął termin odbycia debaty na temat dramatycznej sytuacji służby zdrowia najpóźniej we wrześniu 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-287.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-288">
          <u xml:id="u-288.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-288.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł, my to przekażemy ministrowi zdrowia. Jest godzina wpół do jedenastej. Trudno mi powiedzieć, czy będzie możliwość zawiadomienia go, żeby wystąpił pierwszy. Tak jak powiedziałam, jutro do debaty zapisanych jest 68 mówców. Jest, zda je się, 11 wystąpień klubowych, więc postaramy się, żeby to było pierwsze wystąpienie po wystąpieniach klubowych.</u>
          <u xml:id="u-288.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-289">
          <u xml:id="u-289.0" who="#DobrochnaKędzierskaTruszczyńska">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Wnosząc tę prośbę w oświadczeniu mojego klubu, Chciałam zaznaczyć, że z informacji, które posiadam od członków Komisji Zdrowia, pan minister był uprzejmy na posiedzeniu oświadczyć, że jest przygotowany do złożenia informacji, natomiast nie może jej złożyć bez uzgodnienia z kierownictwem rządu. Stąd to oświadczenie i stąd wzmocnienie próśb i stanowiska Komisji Zdrowia. Wydaje się rzeczą niebywałą, żeby posłowie, członkowie Komisji Zdrowia, którzy domagają się od ministra, którego z racji funkcji resortu kontrolują, usłyszeli, że na to potrzebne jest wyrażenie zgody kierownictwa rządu.</u>
          <u xml:id="u-289.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-290">
          <u xml:id="u-290.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-290.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Powtarzam, zawiadomimy pana ministra i będzie to jedno z pierwszych wystąpień po wystąpieniach klubowych, ale wracam znowu do tego, co dzisiaj powiedziałam. Oświadczenia w zasadzie nie zobowiązują rządu do niczego.</u>
          <u xml:id="u-290.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Ta sprawa była...</u>
          <u xml:id="u-290.3" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-290.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Chwileczkę, ta sprawa dzisiaj była poruszana przez Komisję Zdrowia z prośbą o umieszczenie w porządku dziennym, sprawa jest rzeczywiście dramatyczna i bardzo ważna i zrobimy wszystko, żeby pan minister jutro Wysokiej Izbie tę informację przedstawił.</u>
          <u xml:id="u-290.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Władysława Serafina o wygłoszenie oświadczenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-291">
          <u xml:id="u-291.0" who="#WładysławSerafin">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem złożyć oświadczenie w sprawie wydarzenia w dniu dzisiejszym. Mianowicie sprawa dotyczy powołania Rady Rolników przy Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.</u>
          <u xml:id="u-291.1" who="#WładysławSerafin">W dniu dzisiejszym doszło do powołania rady, przeciwko któremu przedstawiciele Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych wyrazili protest, przeciwko trybowi i sposobowi powołania tej rady. Mianowicie przedstawiciele związku opuścili posiedzenie rady, dlatego wyjaśnienia wymaga zaistniała sytuacja.</u>
          <u xml:id="u-291.2" who="#WładysławSerafin">Doszło do naruszenia postanowień ustawy przez ministra rolnictwa. Polecenie ustawy w art. 67 w pkt. 2 brzmi: „Kandydatów na członków Rady zgłaszają społeczno-zawodowe organizacje rolników i związki zawodowe rolników indywidualnych o ogólnokrajowym zakresie działania”.</u>
          <u xml:id="u-291.3" who="#WładysławSerafin">I punkt trzeci: „Członków Rady Rolników powołuje Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej spośród zgłoszonych kandydatów, po przeprowadzeniu konsultacji ze zgłaszającymi organizacjami”.</u>
          <u xml:id="u-291.4" who="#WładysławSerafin">Było sprawą właściwą uzgodnienie poczynione przez panią podsekretarz stanu Potok z udziałem przedstawicieli związków branżowych i Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, które ustalało zasadę reprezentacji: 20 członków „Solidarności” Rolników Indywidualnych, 20 przedstawicieli Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych i 10 przedstawicieli związków branżowych, jako że ustawa obliguje do 50-osobowego składu rady.</u>
          <u xml:id="u-291.5" who="#WładysławSerafin">Dzisiejsza decyzja o powołaniu przez ministra rolnictwa na członków rady zamyka się liczbą: 25 członków „Solidarności” Rolników Indywidualnych, 10 przedstawicieli związków branżowych i 15 członków przedstawicieli Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych. Uważamy to za naruszenie zasady parytetowej reprezentacji w organach przedstawicielskich, tym bardziej budzi to zdziwienie, że jest to kolejne posunięcie ze strony przedstawicieli rządu w kierunku dyskryminowania organizacji i związku kółek rolniczych. Dlatego też zgłaszam ten sprzeciw i ten protest, deklarując jednocześnie, że związek będzie aktywnie pracował dzięki udziałowi swoich przedstawicieli w organach kompetentnych tej rady.</u>
          <u xml:id="u-291.6" who="#WładysławSerafin">Chcę poinformować Wysoką Izbę i wszystkich zainteresowanych, że na zasadach, zgodnych z ustawą o społeczno-zawodowych organizacjach rolników, działa 25 związków, zrzeszeń branżowych, które są w stanie spełnić wymóg ustawy, bo spełniają warunek związku o ogólnokrajowym zakresie działania. Za 26 — można by uznać kółka, a 27 „Solidarność”. Ale wydawało się, że dwa związki reprezentujące związki zawodowe rolników w porozumieniu ze związkami branżowymi ustaliły taką zasadę reprezentacji. Ta zasada reprezentacji nie została uznana przez ministra rolnictwa i został naruszony pkt 3 ustawy, mianowicie że każdą zmianę w składzie reprezentacji ze strony organizacji uzgadnia minister z organizacja i organizacja wyraża na to zgodę lub nie. Ta zasada została po prostu naruszona. Zgłaszam stanowczy sprzeciw i oczekuję, że minister naprawi swój błąd i doprowadzi do takiego czytelnego interpretowania art. 67 ustawy o ubezpieczeniach społecznych rolników.</u>
          <u xml:id="u-291.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-292">
          <u xml:id="u-292.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-292.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę posła sekretarza pana Adama Grabowieckiego o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-293">
          <u xml:id="u-293.0" who="#AdamGrabowiecki">Posiedzenie Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, które miało odbyć się w dniu dzisiejszym bezpośrednio po zakończeniu obrad plenarnych, zostaje odwołane i przeniesione na jutro: w pierwszej przerwie obrad plenarnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-294">
          <u xml:id="u-294.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Zarządzam przerwę do jutra, tj. do 24 maja 1991 r. do godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-294.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 22 min 40)</u>
          <u xml:id="u-294.2" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min 10)</u>
          <u xml:id="u-294.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Tadeusz Fiszbach, Olga Krzyżanowska, Teresa Dobielińska-Eliszewska).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-295">
          <u xml:id="u-295.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dzień dobry. Proszę o zajmowanie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-295.1" who="#MikołajKozakiewicz">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-295.2" who="#MikołajKozakiewicz">Na sekretarzy powołuję posłów Jacka Piechotę i Marka Rusakiewicza.</u>
          <u xml:id="u-295.3" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Jacek Piechota.</u>
          <u xml:id="u-295.4" who="#MikołajKozakiewicz">Wyjaśniam, że jeżeli chodzi o ustawy pożarnicze, to w tej chwili opracowuje się poprawki. Z chwilą kiedy będą gotowe, przegłosujemy tę ustawę.</u>
          <u xml:id="u-295.5" who="#MikołajKozakiewicz">Powracamy do rozpatrzenia punktu 1 porządku dziennego: Informacja rządu o aktualnej sytuacji gospodarczej i założeniach polityki gospodarczej na 1991 r. (druki nr 847, 848 i 870).</u>
          <u xml:id="u-295.6" who="#MikołajKozakiewicz">Przypominam, że w dniu wczorajszym wicepremier Leszek Balcerowicz wygłosił informację, której Sejm wysłuchał. Tekst tego wystąpienia, zgodnie z obietnicą, został posłankom i posłom doręczony. Dodatkowo doręczono również opracowaną przez Ministerstwo Finansów informację o wykonaniu budżetu państwa w I kwartale 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-295.7" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram obecnie dyskusję, do której zapisanych jest 79 posłów.</u>
          <u xml:id="u-295.8" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-296">
          <u xml:id="u-296.0" who="#JanChoszczewski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Wniosek formalny. Zwracam się w imieniu grupy posłów PSL do pana marszałka i Prezydium Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z prośbą o zaproszenie głowy Kościoła i głowy państwa watykańskiego, wielkiego Polaka Jana Pawła II na obrady naszego parlamentu w czasie wizyty papieża w Polsce. Byłoby to ukazaniem nowych jakości stosunków między Polską a Watykanem, a także świadczyłoby to o głębokich przemianach moralnych i świadomościowych, gospodarczych i ustrojowych, jakie zachodzą z woli narodu w naszym kraju. Jest to nasz wniosek formalny. Podpisało go 22 posłów.</u>
          <u xml:id="u-296.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-297">
          <u xml:id="u-297.0" who="#MikołajKozakiewicz">To oczywiście jest poza porządkiem dziennym. Sprawę tę przedyskutujemy na posiedzeniu Konwentu Seniorów, które odbędzie się w czasie przerwy obiadowej.</u>
          <u xml:id="u-297.1" who="#MikołajKozakiewicz">Do dyskusji jest zapisanych 79 posłów. Proszę o zwięzłość wypowiedzi oraz niepowtarzanie poruszonych spraw. Proszę streszczać te części wypowiedzi, które zostały już omówione.</u>
          <u xml:id="u-297.2" who="#MikołajKozakiewicz">Jako pierwszy zabierze głos w imieniu PKLD poseł Włodzimierz Cimoszewicz. Przygotuje się poseł Józef Zych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-298">
          <u xml:id="u-298.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Dokładnie trzy miesiące temu uchwaliliśmy ustawę budżetową. Rządowy projekt spotkał się wtedy z krytycznymi ocenami licznych komisji sejmowych. Mój klub podzielając te oceny, uznając, że projekt ustawy jest nierealistyczny, że bazuje na dowolnych założeniach i prowadzi do fikcyjnych wniosków, wyraźnie wypowiedział się przeciwko niej. Po raz kolejny nasze krytyczne uwagi i postulaty zostały zlekceważone i potraktowane wyłącznie jako element gry politycznej.</u>
          <u xml:id="u-298.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Dzisiaj trzeba przypomnieć, że ustawa budżetowa w obecnym kształcie uchwalona została przy silnej presji rządu i tych sił politycznych w parlamencie, których przedstawiciele wykonują obecnie spektakularne gesty mające przekonać społeczeństwo o ich krytycznej postawie wobec rozwiązań budżetowych. Dla naszego klubu było oczywiste, że przyjęta ustawa doprowadzi do kłopotów w finansowaniu potrzeb sfery budżetowej, że spowoduje załamanie finansowe instytucji służby zdrowia, oświaty i kultury, że nie pozwoli na właściwe uwzględnienie interesów wsi, że mimo przedstawionych wcześniej zapowiedzi, doprowadzi do ruiny budżety samorządów lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-298.2" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Nasze przewidywania, że trudności wystąpią dopiero w drugiej połowie roku, okazały się zbyt optymistyczne. Życie dowiodło, że jest znacznie gorzej. Po I kwartale, mimo zrealizowania jedynie 18% wydatków budżetowych, wystąpił deficyt sięgający kilku bilionów zł. Biorąc pod uwagę dokonane już cięcia wydatków, obecną sytuację trzeba określić jako katastrofalną. Ta ocena nie zawiera żadnej przesady. W tych warunkach można było oczekiwać, że rząd dokona pełnej oceny sytuacji i przedstawi konkretny, wynikający I z rozmiarów kryzysu gospodarczego program korekt i zamierzeń na najbliższy czas. Z uwagą oczekiwaliśmy i wysłuchaliśmy wczorajszego wystąpienia premiera Balcerowicza. Było to kolejne dobre, inteligentnie skonstruowane i sugestywne przemówienie. Jeżeli jednak poddać je dokładniejszej analizie, to okazuje się, że są w nim luki, przemilczenia, stronniczo dobierane argumenty i skwapliwie maskowane słabości.</u>
          <u xml:id="u-298.3" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Przemówienie premiera, podobnie jak wcześniej przedstawione posłom materiały, nie zawierało, niestety, ani szczegółowej analizy rozmiaru i przyczyn załamania budżetu, ani konkretnych propozycji pilnych działań naprawczych. Rząd stawia retoryczne pytanie: Czy można wydawać więcej, niż się zarabia? Problem polega na tym, że główną troską rządu jest cięcie wydatków i przykrawanie ich do malejących dochodów. Jest to zachowanie pasywne, sprzeczne z obowiązkiem poszukiwania dochodów.</u>
          <u xml:id="u-298.4" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Rząd z jednej strony krytykuje dyrekcje przedsiębiorstw państwowych za bierność i nieumiejętność skutecznej walki o ich kondycję finansową, z drugiej jednak jako główny zarządca budżetu państwa wystawia sobie kiepskie świadectwo, systematycznie osłabiając sektor państwowy w gospodarce, czyli główne źródło dochodów budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-298.5" who="#WłodzimierzCimoszewicz">W swoim wystąpieniu premier wymienił szereg działań rządu i stwierdził, że są one celem politycznego ataku. Jest to klasyczna metoda ustawiania przeciwnika. Przecież nie wszystkie decyzje rządu są krytykowane i nie wszystkie osiągnięcia są kwestionowane. Doceniamy na przykład osiągnięcie równowagi pieniężno-rynkowej. Ale można odpowiedział nie wątpić, czy została ona osiągnięta na właściwym poziomie. Nasza gospodarka jest zrównoważona, ale jednocześnie jest w stanie głębokiego upadku. Twierdzi się, że jest to nieunikniony efekt jedynie możliwej polityki.</u>
          <u xml:id="u-298.6" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Nie kwestionujemy znaczenia walki z inflacją. Uważamy natomiast, że przyjęta koncepcja polityczna była zbyt rygorystyczna, zaś była taka, bo realizująca ją ekipa nie miała dostatecznej wiedzy o realnie istniejącej gospodarce, o jej mechanizmach i uwarunkowaniach. Przez długi czas odżegnywano się od postulatów aktywnej roli państwa w niezbędnych przemianach. Lansowano anachroniczny w swojej krańcowości pogląd o zbawiennych skutkach działania niewidzialnej ręki rynku.</u>
          <u xml:id="u-298.7" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Życie i opór materii okazały się silniejsze. Najpierw pod wpływem protestów rolników rząd przyznał, że potrzebna jest polityka rolną. Dziś dojrzewa projekt polityki mieszkaniowej. Nie kwestionuje się potrzeby opracowania polityki przemysłowej, choć za tymi intencjami nadal nie idą czyny. Straciliśmy i ciągle tracimy cenny czas mający tak wielkie znaczenie dla uzdrawiania, ale i ratowania polskiego przemysłu, rolnictwa i budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-298.8" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Twierdzenie rządu, że przełomowy charakter obecnie podejmowanej debaty i decyzji wiąże się szczególnie z faktem, że wkraczamy w okres przedwyborczy, budzi szereg zastrzeżeń. Z jednej strony należałoby uznać je za słuszne. Zachowanie wielu polityków obozu rządzącego, rozgrywki między ugrupowaniami politycznymi stanowiącymi bezpośrednie zaplecze władzy rzeczywiście dowodzą, że ich egoistyczne interesy stanowią silny motyw propagandowego dystansowania się od działań rządu.</u>
          <u xml:id="u-298.9" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Z drugiej jednak strony nieprawdą jest, że wymiar kłopotów i niebezpieczeństw, wobec których stoimy jako społeczeństwo, określony jest przez rozgrywki polityczne czy taktykę wyborczą. Określony on jest przez 40% spadek produkcji, jaki obserwujemy w ciągu ostatnich 15 miesięcy, przez dalsze grzęźnięcie w recesji, przez skutki obniżenia poziomu życia, sytuujące egzystencję co piątego Polaka na granicy minimum biologicznego. Jeżeli w kraju wzbiera fala protestów, to nie dlatego, że ktoś ją sztucznie wywołuje dla swoich celów politycznych, ale dlatego, że wielu ludzi nie ma już gdzie się cofnąć. Protestowanie przeciwko podnoszeniu spraw gospodarczych w toku kampanii wyborczej jest nie do zaakceptowania. Ze strony obozu rządzącego coraz częściej padają sugestie o tym, co nie powinno być przedmiotem kampanii wyborczej. Okazuje się, że nie powinniśmy dyskutować o polityce zagranicznej, bo może to zaszkodzić interesom państwa. O aborcji, religii i stosunkach państwa z Kościołem także nie, bo nie wypada. Teraz dochodzi do tego gospodarka.</u>
          <u xml:id="u-298.10" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Można odnieść wrażenie, że zdaniem rządu najlepiej byłoby, gdyby wybory jakoś odfajkować, nie ryzykując przy tym gruntownej dyskusji i możliwości odrzucenia obecnie uprawianej polityki. Zamiast propozycji poważnej dyskusji, zamiast zrozumiałego i spójnego programu działań wiodących do poprawy sytuacji, która już dziś wyprowadza ludzi na ulice, słyszymy, że wszystko jest w zasadzie w porządku. Stwierdzenia typu: deficyt jest pod kontrolą i nie powiększa się, są gołosłownymi eufemizmami, są przykładem powstającej na naszych oczach nowomowy, wedle której na przykład dewaluacja złotego to jego stabilizacja na innym poziomie, a rozziew między obietnicami i realiami gospodarczymi to odchylenia od wcześniejszych założeń. Przypomina to stare czasy kiedy władza i obywatele używali innego języka do opisu tych samych zjawisk. Mój klub nie podziela oceny rządowej dotyczącej obecnej sytuacji. Nie możemy przyjąć twierdzenia, że sytuacja nie jest zła, gdyż gdzie indziej jest gorzej. Nie akceptujemy poglądu, zgodnie z którym wobec rozmiarów zmian systemowych realia społeczne i gospodarcze mają znaczenie drugorzędne.</u>
          <u xml:id="u-298.11" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Rząd musi dostrzegać rzeczywistość taką, jaka ona jest. Nie może oczekiwać od społeczeństwa, by przeszło do porządku dziennego nad krańcowym zagrożeniem wielu przedsiębiorstw państwowych bankructwem, stale istniejącą inflacją, nieznośnymi warunkami materialnymi wielu polskich rodzin. Wzbierająca fala strajków i protestów, kłopoty samorządów terytorialnych obarczonych licznymi obowiązkami, a nie mających odpowiedniego zabezpieczenia finansowego, to sygnały realnej sytuacji gospodarczej. Rządowe próby tłumaczenia jej oporem przedsiębiorstw państwowych nie reagujących prawidłowo na bodźce zawarte w polityce finansowej oraz załamaniem się wymiany handlowej na obszarze dawnej RWPG są dyskusyjne. Model makroekonomiczny, który nie sprawdza się w praktyce, nadaje się tylko do dyskusji akademickiej. Nie może być z uporem aplikowany gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-298.12" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Trzeba wyciągnąć wnioski z faktu, że gorset restrykcji finansowych nałożonych na przedsiębiorstwa państwowe często uniemożliwia im właściwą reakcję na oczekiwania rządu, wręcz wymusza podejmowanie działań będących przedmiotem rządowej krytyki. Z kolei sugerowanie, że ewidentne załamanie handlu ze Wschodem wynika z posunięć naszego sąsiada, jest chwytem czysto propagandowym. Rosjanie skwapliwie podchwycili polską propozycję przejścia na rozliczenia wolnodewizowe.</u>
          <u xml:id="u-298.13" who="#WłodzimierzCimoszewicz">O naszej ocenie powiązań gospodarczych z Moskwą przypominają mowy wygłaszane także w tej sali, dyktowane bardziej emocjami niż wiedzą i wyobraźnią. W rzeczywistości nasze problemy gospodarcze i będące ich skutkiem załamanie budżetu wynikają z ciągłego upartego prowadzenia polityki recesyjnej. Stosowany reżim finansowy nie stwarza nie tylko zachęt, ale najczęściej także możliwości prowadzenia nowych inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-298.14" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Zachowując poczucie realizmu w odniesieniu do napływu obcego kapitału oraz możliwości inwestycyjnych prywatnego sektora w polskiej gospodarce, trzeba jednoznacznie stwierdzić, że inwestycje mogące w większej skali stanowić element wychodzenia z recesji muszą być podjęte przez sektor państwowy. 2eby tak się stało, przedsiębiorstwa państwowe nie mogą być nadal dyskryminowane. Należy wyjść z założenia, że przez wiele lat będą one stanowiły dominujący, a co najmniej ważny sektor naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-298.15" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Należy poważnie zastanowić się nad odejściem od obligatoryjnej dywidendy i popiwku w jego obecnej postaci. Trzeba doprowadzić do ustabilizowania pozycji kadr kierowniczych. Dywidenda powinna być zastąpiona rozsądnie podwyższonym podatkiem dochodowym jednakowym dla wszystkich podmiotów. Rząd musi wreszcie opracować koncepcję polityki przemysłowej, określić reguły gry, na przykład wspierając inwestycje prowadzące do oszczędności energii, proeksportowe czy przyczyniające się do walki z bezrobociem.</u>
          <u xml:id="u-298.16" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Dokumenty przedstawione posłom przed kilkunastu dniami nie zawierają ani pełnej oceny sytuacji, ani rzetelnej analizy jej przyczyn, ani też jasnego i konkretnego planu działania. Mimo kilkakrotnie powtarzanych ponagleń rząd nie wyjaśnił, jak zamierza zareagować na deficyt budżetowy. Dyscyplinowanie podatników i służb finansowych państwa jest wskazane jak zawsze, jednak nie może rozwiązać zasadniczego problemu, jako że nie dotyka jego istotnych przyczyn.</u>
          <u xml:id="u-298.17" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Do czasu obecnego posiedzenia rząd nie wyjaśnił także, na czym konkretnie miałyby polegać ewentualne redukcje wydatków budżetowych. Nie zrobił tego także premier w swoim wystąpieniu. Klub lewicy uważa, że wobec krytycznej sytuacji, w jakiej znalazły się różne resorty finansowane z budżetu, cięcie wydatków nie jest właściwym posunięciem. Nawet przy jego ekonomicznej zasadności nie wolno lekceważyć warunków i skutków społecznych. Jedynym rzeczywistym rozwiązaniem może być pobudzanie gospodarki i stopniowe wyprowadzanie jej z recesji. Nie przeczy to potrzebie wykazania większej skromności przez rząd i innych przedstawicieli państwa. Należałoby zrezygnować z pewnych elementów luksusu, jakim otaczają się oficjalne osobistości. Także najważniejsze i najbardziej symboliczne wydarzenia w państwie nie powinny pociągać za sobą tak ogromnych wydatków, gdy równocześnie szuka się oszczędności w kieszeniach klientów aptek, sanatoriów, w likwidacji przedszkoli czy kół zainteresowań w szkołach.</u>
          <u xml:id="u-298.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-298.19" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Przedstawione w ostatnich dniach w dokumencie zamierzenia rządu w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki, wymagają szczegółowej dyskusji w nieco późniejszym terminie umożliwiającym dokładne poznanie tego dokumentu. Z góry można jednak zasygnalizować poważne wątpliwości, jakie budzi zarysowany program najbliższych posunięć prywatyzacyjnych. Jeżeli prywatyzacja ma prowadzić do większej efektywności, to w wypadku dużych przedsiębiorstw powinna być realizowana według znanej w sporcie zasady wyścigu australijskiego: najgorszy odpada.</u>
          <u xml:id="u-298.20" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Przyjęcie jasnych kryteriów ekonomicznych doboru przedsiębiorstw do prywatyzacji pozwoliłoby im sterować swoim losem. To co proponuje rząd, jest to faktycznie rozdawnictwo majątku państwa. Trudno dostrzec w tej koncepcji uzasadnienie ekonomiczne. Na pewno natomiast jest ona dowodem kierowania gospodarką wedle założeń ideologicznych.</u>
          <u xml:id="u-298.21" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Po raz kolejny zamiast prowadzenia polityki ekonomicznej, pisze się nowy wykład z ekonomii politycznej. Nie jest to odpowiedzią na nie cierpiące zwłoki pytania wynikające z obecnej sytuacji budżetowej. Dokumenty dotyczące realizacji programu gospodarczego i budżetu oceniamy więc krytycznie. Są one kolejnym dowodem wyjątkowej odporności drugiego już rządu na coraz bardziej niepokojące sygnały płynące z gospodarki i od społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-298.22" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Pan premier Balcerowicz próbuje zbagatelizować dramatyczny spadek produkcji, twierdząc, że wytwarzamy po prostu mniej bubli. Nie pierwszy raz słyszymy to stwierdzenie. Chcielibyśmy jednak poznać konkretne dowody, rzeczową analizę.</u>
          <u xml:id="u-298.23" who="#WłodzimierzCimoszewicz">W ocenie mojego klubu rząd przekroczył już rozsądne granice ryzyka społecznego sprzeciwu mogącego zahamować proces reformowania gospodarki. Dalsze utrzymywanie tego kursu prowadzić musi do kolizji. Powstaje pytanie, czy nie jest to działanie świadome, czy nie kryją się za nim pomysły odwołania się do nadzwyczajnych środków?</u>
          <u xml:id="u-298.24" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Przypuszczenie takie zdaje się być uprawdopodobnione przez bezpodstawne, powtarzane ostatnio coraz częściej zarzuty wobec Sejmu jako rzekomego winowajcy odpowiedzialnego za powolny proces legislacyjny, przez stale rozdmuchiwaną propagandową tezę o rzekomym sabotowaniu reform przez dawną nomenklaturę, wreszcie przez coraz bardziej drastyczne formy krytyki i protestu organizowanego przez polityków, organizacje i ugrupowania związane z obozem rządzącym, stanowiące jego część i zaplecze.</u>
          <u xml:id="u-298.25" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Jak można wytłumaczyć fakt, że politycy z najbliższego otoczenia prezydenta przypuszczają ataki na rząd utworzony z inicjatywy prezydenta i popierany przez niego publicznie? Jak można rozumieć aktywność prorządowego związku zawodowego, który usiłuje stanąć na czele społecznego protestu? Co oznacza fakt, że rząd nie przesyła do Sejmu zapowiadanych projektów ustaw, a jednocześnie pomawia parlament o utrudnianie reform gospodarczych?</u>
          <u xml:id="u-298.26" who="#WłodzimierzCimoszewicz">To są poważne pytania, które wykraczają poza sferę gospodarki, ale za to dotykają najbardziej zasadniczych problemów funkcjonowania państwa. Stabilność państwa jest wystawiona na szwank; nawet jeżeli nie są to działania świadome, zasługują na surową ocenę.</u>
          <u xml:id="u-298.27" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Klub lewicy mimo wszystkich dotychczasowych negatywnych doświadczeń liczy na to, że rząd dosłyszy wreszcie rozlegający się dzwonek alarmowy i dokona niezbędnych, od dawna postulowanych przez nas korekt swego programu. Mimo krytycznych ocen nie widzimy innego wyjścia, w szczególności za takie nie uznalibyśmy ewentualnej dymisji lub odwołania rządu. Ten rząd powinien dotrwać do bliskich już wyborów i rozliczyć się przed społeczeństwem ze swoich obietnic i obietnic swoich sponsorów.</u>
          <u xml:id="u-298.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-298.29" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Zastąpienie tego rządu kolejnym garniturem polityków reprezentujących obóz władzy, tym bardziej nie stwarzałoby nadziei na poprawę sytuacji. Nadzieje społeczeństwa muszą więc wiązać się z przekonaniem, że ugrupowania rządzące nie chcą z góry skazać się na porażkę w wyborach i zdecydują się na samokrytyczną ocenę dotychczas uprawianej polityki.</u>
          <u xml:id="u-298.30" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Panie Premierze! Nie od dzisiaj, w przeciwieństwie do wielu innych osób, krytycznie odnosimy się do różnych elementów rządowej polityki gospodarczej. Uważamy, że potrzeba nam wszystkim poważnej dyskusji. Czasy bezkrytycznej akceptacji działań rządu minęły, jednostronnie dobieranymi argumentami, ogólnikami, przemilczeniami nie da się wypełnić rozmowy ani, jak sądzę, z tą Izbą, ani ze społeczeństwem.</u>
          <u xml:id="u-298.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-299">
          <u xml:id="u-299.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-299.1" who="#MikołajKozakiewicz">W imieniu Klubu Poselskiego PSL zabierze głos poseł Józef Zych. Przygotuje się poseł Edward Nowak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-300">
          <u xml:id="u-300.0" who="#JózefZych">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Niejednokrotnie z tej trybuny podkreślaliśmy, że Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego stał i nadal stoi na stanowisku, że sprawą najważniejszą dla Polski jest rozwiązanie i uporządkowanie spraw gospodarczych, a w odniesieniu do rolnictwa ochrona rodzimej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-300.1" who="#JózefZych">Zdaniem naszego klubu poselskiego oraz władz naczelnych Polskiego Stronnictwa Ludowego, w imieniu których przedstawiam uwagi i zastrzeżenia, ideowe i polityczne cele społeczeństwa urzeczywistniają się w realizowanej polityce gospodarczej. Po raz pierwszy z tej trybuny podkreślam, iż przedstawiamy stanowisko władz naczelnych Polskiego Stronnictwa Ludowego, aby zaznaczyć, jak dużą wagę przykładamy do tej debaty i programów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-300.2" who="#JózefZych">W ogłoszonym w maju 1990 r. programie politycznym i społeczno-gospodarczym Polskie Stronnictwo Ludowe opowiedziało się w sposób jednoznaczny za zasadą urynkowienia gospodarki, prawną ochroną wszystkich form własności, powszechnym udziałem obywateli w procesie prywatyzacji, aktywną organizatorską rolą państwa w przemianach własnościowych, priorytetem dla rodzimego kapitału wspieranego przez kapitał zagraniczny w sposób stabilny i gwarantujący bezpieczeństwo. Podkreślaliśmy, że realizacja polityki gospodarczej oraz zamierzony postęp cywilizacyjny powinny odbywać się przy zachowaniu zasady równych szans dla rozwoju miast i wsi, ponieważ byliśmy przekonani, że realizacja tych założeń jest jedyną szansą dla Polski i Polaków. Klub Poselski PSL czynnie włączył się w proces tworzenia przez Sejm prawa mającego za zadanie zbudowanie instrumentów prawno-organizacyjnych i ekonomiczno-ustrojowych do wprowadzanych w Polsce przemian ustrojowych i gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-300.3" who="#JózefZych">Od pierwszych dni podjęcia przez Sejm X kadencji pracy mieliśmy świadomość, że jednym z najważniejszych i trudnych do rozwiązania problemów będzie także stworzenie warunków do prawidłowego rozwoju gospodarki rolnej oraz przekształceń społecznych i demograficznych wsi, powiązanych ściśle z przekształceniami w całej naszej gospodarce. Nie przewidzieliśmy jednak tego, że w całkowicie wolnej i przekształcanej gospodarce problemy żywnościowej gospodarki rolnej staną się zarzewiem walki politycznej i trudnego do zrozumienia oporu ze strony dwóch kolejnych rządów, oporu przed ich rozsądnym i korzystnym rozwiązaniem. Gdybyśmy dziś porównali problemy, o których wobec Wysokiej Izby mówili od wielu miesięcy posłowie z naszego klubu, a także z innych klubów, z tymi, które są dziś do rozwiązania, to łatwo zauważyć, że wśród problemów gospodarczych oczekujących nadal na rozwiązanie, ale występujących o wiele drastyczniej, znajdują się: zniesienie barier hamujących rozwój produkcji, połączone z właściwym kształtowaniem zatrudnienia i wynagrodzeń w przedsiębiorstwach państwowych, zahamowanie wzrostu bezrobocia w mieście i na wsi, kształtowanie polityki kredytowej, która stanowiłaby zachętę do inwestowania, wprowadzanie opłacalnych cen minimalnych na produkty rolne, odpowiednio kształtowanych ceł na produkty żywnościowe, a także rozwiązanie problemów budownictwa mieszkaniowego. Prawdą jest, że rząd próbował rozwiązywać niektóre z poruszonych spraw, ale, niestety, bez koncepcji uwzględniającej społeczne skutki działań oraz bez pożądanych efektów.</u>
          <u xml:id="u-300.4" who="#JózefZych">Dostrzegając narastające niebezpieczeństwa w polityce gospodarczej rządu, Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego wielokrotnie przestrzegał przed skutkami realizowanej na niektórych odcinkach, np. rolnictwa, błędnej polityki, ponieważ oczekiwaliśmy, że przed dzisiejszą debatą otrzymamy od rządu odpowiedz na wiele problemów, w tym przedstawienia klarownej koncepcji wyprowadzenia Polski z ciężkiego kryzysu gospodarczego, który, niestety, niebezpiecznie przedłuża się.</u>
          <u xml:id="u-300.5" who="#JózefZych">Z dużą uwagą zapoznaliśmy się z przedłożonymi przez rząd dokumentami oraz wystąpieniem wicepremiera Leszka Balcerowicza. Z przykrością muszę stwierdzić, że niestety i tym razem nie otrzymaliśmy jasnej i satysfakcjonującej odpowiedzi na wiele istotnych pytań. Nasuwa się więc zasadnicze pytanie, czy obecnie rząd przedstawia koncepcję rozwiązania nabrzmiałych problemów w sposób rzeczowy. Zdaniem Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego, bez dostatecznie jasnej odpowiedzi pozostaje pytanie, czy jest szansa — w jakim czasie i za pomocą jakich środków — na zlikwidowanie zwiększającego się niedoboru budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-300.6" who="#JózefZych">Podobnie jest, gdy chodzi o koncepcję — bardzo ogólną — zahamowania dalszego wzrostu bezrobocia. Z jednej strony rząd zapowiada projekt nowelizacji ustawy antymonopolowej oraz podejmuje działania zmierzające do przekształceń prywatyzacyjnych przedsiębiorstw państwowych, a z drugiej strony w programie zamierzeń restrukturyzacyjnych arbitralnie zakłada, powołuję się na zapis na str. 27 pod hasłem „gazownictwo”, że zostaną utworzone dwie spółki poszukiwań i wydobycia gazu, jedna spółka ogólnokrajowego systemu przesyłu gazu oraz sześć spółek regionalnych dystrybucji gazu. Wysoki Sejmie! W tym miejscu powstaje pytanie, czy autor tej części opracowania wie, w którym miejscu w rozwoju znajduje się obecnie Polska?</u>
          <u xml:id="u-300.7" who="#JózefZych">Z jednej strony rząd słusznie zakłada restrukturyzację spółdzielczości na wsi, z drugiej przy omawianiu wykorzystania kredytów z Banku Światowego na ten cel wymienia spółdzielczość bankową, zaopatrzenia i zbytu oraz mleczarską, pomijając zupełnie milczeniem rolniczą spółdzielczość produkcyjną.</u>
          <u xml:id="u-300.8" who="#JózefZych">Z jednej strony rząd zapowiada trudne, ale niezbędne projekty ustaw dotyczące zasad odpłatności za leki i artykuły sanitarne, a z drugiej nie przeciwdziała racjonalnemu sprowadzaniu, głównie przez apteki prywatne, najdroższych leków, do których dopłaca skarb państwa. W tym miejscu powołuję się ściśle na stwierdzenie wiceministra zdrowia, który mówił nam o tym w czasie posiedzenia Klubu Poselskiego PSL.</u>
          <u xml:id="u-300.9" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Generalnie rzecz biorąc, zamierzenia rządu w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki zasługują na uwagę, z tym jednak, że do prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych należy podejść nieco inaczej, przy uwzględnieniu następujących założeń:</u>
          <u xml:id="u-300.10" who="#JózefZych">Po pierwsze, nie wolno dopuszczać do rozbicia dobrze prosperujących przedsiębiorstw państwowych, tylko dlatego że na wykupienie często najlepszych urządzeń ofertę składa osoba prywatna. Jeżeli ktoś byłby zainteresowany, to chętnie wskażemy takie przykłady.</u>
          <u xml:id="u-300.11" who="#JózefZych">Po drugie, prywatyzacja przedsiębiorstwa powinna prowadzić do wzrostu produkcji i wydajności, a także wymiernych korzyści dla załogi.</u>
          <u xml:id="u-300.12" who="#JózefZych">Po trzecie, prywatyzacja nie może prowadzić w określonej miejscowości do dalszego wzrostu bezrobocia. Odnosi się to także do prywatyzacji państwowych gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-300.13" who="#JózefZych">Panie i Panowie! Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego jest zdania, że jest jeszcze czas na naprawę błędów w polityce gospodarczej, na podjęcie skutecznych działań. Bolesnym faktem jest to, że bez widocznych efektów aż do znudzenia powtarzane jest przez środowiska wiejskie, Klub Poselski PSL, Komisję Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej żądanie, aby w programie gospodarczym w stosunku do rolnictwa kierować się założeniem, iż przyszłość żywnościowa Polski powinna znaleźć oparcie w polskim rolnictwie. Sięgając do wzorców krajów zachodnich, a w szczególności do EWG, rząd powinien dążyć do stworzenia warunków, w których produkcja rolna zapewniłaby rolnikom dochody na poziomie odpowiednim do zarobków w innych gałęziach gospodarki, a konsumentom umożliwić zakup żywności po cenach dostosowanych do poziomu realnych dochodów.</u>
          <u xml:id="u-300.14" who="#JózefZych">Aby tak się stało, trzeba inaczej spojrzeć na problem cen na produkty rolne, odbudować pełną infrastrukturę rolnictwa, prowadzić politykę regionalizacji uwzględniającą okoliczność, iż są w Polsce tereny, które w dłuższym czasie muszą być traktowane w sposób specjalny, prowadzić politykę importowo-eksportową produktów rolnych uwzględniającą problem ochrony interesów własnego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-300.15" who="#JózefZych">Panie i Panowie! W przedłożonych przez rząd założeniach restrukturyzacji proponuje się wiele racjonalnych rozwiązań, ale często są one ogólne i hasłowe i nie prowadzą wprost do radykalnej zmiany w najbliższej przyszłości problemów, przed którymi stanęło polskie społeczeństwo. Bardzo często w naszym kraju postępuje się tak, jak gdyby rząd, Sejm, kluby poselskie, poszczególne ugrupowania prowadziły własną politykę gospodarczą, wzajemnie przeciwstawną i blokującą postęp.</u>
          <u xml:id="u-300.16" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego uznaje, że na podkreślenie w wystąpieniu pana premiera Balcerowicza zasługuje stwierdzenie, iż rząd wspólnie z Sejmem dokonał istotnych przemian. Zwracamy uwagę na tę część wystąpienia, gdyż w ostatnim czasie, jak to już zasygnalizował pan poseł Cimoszewicz, mieliśmy do czynienia z wypowiedziami przypisującymi Sejmowi niezasłużoną rolę opóźniania działalności rządu. Opóźnienie to miałoby polegać na rzekomo przewlekłym realizowaniu procesu legislacyjnego, jednym słowem, opóźnieniu w uchwalaniu ustaw. Warto, aby prawdzie spojrzeć w oczy. Przykładowo, pomimo dwóch uchwał Sejmu w sprawach dotyczących rolnictwa, nie doczekaliśmy się ich realizacji. Uchwałą Sejmu trzeba było zmusić rząd do wniesienia projektu ustawy o emeryturach i rentach z ubezpieczenia społecznego. Natychmiast po wniesieniu projektu rząd wystąpił o odroczenie debaty, oczywiście słusznie. Przykłady można mnożyć, a poza tym ciężka i wnikliwa praca w komisjach sejmowych nad rządowymi projektami ustaw wynika także stąd, że liczne projekty, dotyczące na przykład zmian w ustawie o przedsiębiorstwach państwowych, o spółkach z kapitałem zagranicznym, prawo bankowe, są nie dopracowane i wymagają wyjątkowej wnikliwości. Rządowi, i nie tylko rządowi, trzeba wyraźnie powiedzieć że podstawowym obowiązkiem ustawodawcy jest stworzenie dobrego, jasnego i stabilnego prawa. Sejm Rzeczypospolitej nie może być instytucją obok rządu i do tego do załatwiania doraźnych spraw.</u>
          <u xml:id="u-300.17" who="#JózefZych">Kończąc naradę ekonomistów u prezydenta, pan premier Bielecki stwierdził, że rząd ma poparcie prezydenta, lecz nie ma większości w parlamencie. Sądzę, że tę wypowiedź pana premiera można skomentować w ten sposób, iż rząd nie ma większościowego poparcia w Sejmie, co utrudnia mu działalność. Jeżeli rząd to tak odbiera, to trzeba przypomnieć, iż pan premier sam skazał się na taką sytuację, proponując skład rządu tzw. autorski, bez uwzględnienia przedstawicieli ugrupowań reprezentowanych w Sejmie.</u>
          <u xml:id="u-300.18" who="#JózefZych">Godzi się także przypomnieć, że Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego przy okazji powoływania właśnie obecnego rządu podnosił, że szanse na realizację tak trudnej polityki gospodarczej ma tylko taki rząd, który uzyska poparcie partii politycznych i będzie posiadał poparcie w klubach parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-300.19" who="#JózefZych">W tym miejscu jest także czas i miejsce, aby przypomnieć, że z kierowniczych stanowisk w ministerstwach eliminowano członków Polskiego Stronnictwa Ludowego, mimo że byli fachowcami. Tak było w Ministerstwie Edukacji Narodowej, Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej itd. Błędna polityka kadrowa zbiera dzisiaj żniwo.</u>
          <u xml:id="u-300.20" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Doświadczenia z okresu działalności dwóch rządów tzw. III Rzeczypospolitej wskazują, że szanse na realizację tak trudnej polityki gospodarczej ma tylko rząd koalicyjny, mający poparcie nie tylko społeczeństwa, ale także Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-300.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-300.22" who="#JózefZych">Sądzę, że pomimo wszystko rząd nie może narzekać na brak poparcia Sejmu w istotnych sprawach. Jeżeli zechce jeszcze uwzględnić fakt, że Sejm nie może zastępować ani rządu, ani innych wysokich urzędów w wykonywaniu ich zadań, lecz ma obowiązek zabezpieczenia polityki odpowiadającej narodowi, a także kontrolować rząd, to nie powinno przynajmniej w tej sprawie być nieporozumień.</u>
          <u xml:id="u-300.23" who="#JózefZych">Panie i Panowie! Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego mając świadomość ogromnej złożoności sytuacji gospodarczej w Polsce, stopnia trudności przy rozwiązywaniu przez rząd problemów restrukturyzacji oraz społecznych musi stwierdzić, że niestety, przedłożone dokumenty i informacje rządu o sytuacji gospodarczej i stanie budżetu państwa nie spełniają oczekiwań klubu i nie zmierzają w najbliższej przyszłości do efektywnych rozwiązań gospodarczych, w tym w rolnictwie, rozwiązań tak pilnie potrzebnych Polsce.</u>
          <u xml:id="u-300.24" who="#JózefZych">Z przykrością odnotowaliśmy, panie premierze, fakt, że w pańskim wystąpieniu nie znalazło się ani jedno zdanie na temat rolnictwa. To także ma swoją wymowę.</u>
          <u xml:id="u-300.25" who="#JózefZych">Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego i władze naczelne Polskiego Stronnictwa Ludowego po raz kolejny wzywają rząd do zmiany polityki gospodarczej, w tym rolnej. Oby nie było to ostatnie wezwanie.</u>
          <u xml:id="u-300.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-301">
          <u xml:id="u-301.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-301.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze poseł Edward Nowak w imieniu OKP. Przygotuje się poseł Jerzy Osiatyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-302">
          <u xml:id="u-302.0" who="#EdwardNowak">Wysoki Sejmie! W imieniu Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego pragnę odnieść się do przedstawionych przez rząd dokumentów dotyczących przebiegu realizacji programu gospodarczego oraz zamierzeń rządu w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-302.1" who="#EdwardNowak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przemiany ustrojowe polskiej gospodarki ponownie znalazły się w bardzo trudnym momencie, być może przełomowym — powiedział przedwczoraj w Sejmie pan wicepremier Leszek Balcerowicz. Tak, to niewątpliwie prawda. Sytuacja finansowa firm zdecydowanie się pogarsza, spada produkcja, rosną obciążenia. Przedsiębiorstwa państwowe zadłużają się coraz bardziej. Ich rentowność jest minimalna, inwestują coraz mniej. W budownictwie tendencje te występują jeszcze mocniej. Spadek dotyka także rolnictwa. Ujemne saldo obrotów towarowych z zagranicą jest coraz głębsze. Rosną wynagrodzenia, zarabiamy miliony, ale ich realna wartość wciąż się zmniejsza.</u>
          <u xml:id="u-302.2" who="#EdwardNowak">Wreszcie budżet. Deficyt począwszy od marca gwałtownie zaczął wzrastać. Czy w tych warunkach można się dziwić, że recesji gospodarcze i towarzyszy, mówiąc umownie, recesja społeczna: marazm, niepokój, obojętność i frustracja, obawy i protesty ludzi?</u>
          <u xml:id="u-302.3" who="#EdwardNowak">Szanowni Państwo! Mieliśmy tutaj przed Sejmem różne manifestacje. Byli zwolennicy i przeciwnicy aborcji, członkowie różnych związków zawodowych, policjanci, anarchiści, ekolodzy i członkowie kółek rolniczych. Przedwczoraj głośno i zdecydowanie przemówił do nas w całym kraju związek „Solidarność”. To nie jest tak, jak raczył się wyrazić pan poseł Cimoszewicz. Mój związek „Solidarność” przyszedł tutaj do nas, do przecież kontraktowego Sejmu. Przyszedł też do rządu, ale nie aby go obalić, lecz by wskazać jego błędy. Wierzę, że skłoni nas do głębokiej refleksji i przyjęcia realnego planu naprawy Rzeczypospolitej ten związek, który w głównej mierze stał się sprawcą przemiany ustrojowej naszego kraju i nie tylko naszego; związek, który przez wiele miesięcy stanowił jakby ochronę realizowanego przez nas programu przebudowy Polski.</u>
          <u xml:id="u-302.4" who="#EdwardNowak">Uważam, że w trakcie tej debaty gospodarczej nie wolno nam skupiać się tylko na powierzchownej krytyce. Nie chodzi też o drobiazgową analizę liczb i procentów. Nie sądzę również, byśmy w jej trakcie potrafili stworzyć nowy, spójny pomysł gospodarczy. Możemy dokonywać analizy przeszłości, próby diagnozy obecnego stanu i przedyskutować wiele różnych możliwych działań. Przede wszystkim jednak sens tej debaty widzę w możliwie jak najgłębszej refleksji. O taką refleksję zwracam się zarówno do obywateli naszego kraju, do członków rządu, jak i do posłów i senatorów.</u>
          <u xml:id="u-302.5" who="#EdwardNowak">Wysoki Sejmie! Pan wicepremier Balcerowicz zadał wczoraj dramatyczne pytanie, czy nadal pójdziemy obraną drogą. Ośmielam się twierdzić, że zdecydowana większość społeczeństwa akceptuje cel, jakim jest budowa ładu gospodarczego opartego na konkurencyjnym rynku i prywatnej własności. Również wybrana strategia: w pierwszym rzędzie wygasić inflację, a następnie możliwie jak najszybciej przeprowadzać naprawę instytucji, wydaje się mieć poparcie. Nie da się zaprzeczyć, że wynika stąd wiele sukcesów, jak choćby stworzenie rynku towarów i usług, jak w miarę już dobry, wewnętrznie wymienialny pieniądz, możliwości eksportu i importu dóbr, likwidacja rozdzielnictwa i ręcznego sterowania gospodarką. Następuje szybki proces edukacji ekonomicznej społeczeństwa. Pojawiły się wreszcie możliwości wykorzystania ludzkiej inwencji i zdolności. Rozpoczęto porządkowanie różnych dziedzin naszego życia, a przecież pamiętamy, że nie było takiej sfery, która funkcjonowała poprawnie. Udzielana Polsce pomoc bezzwrotna i kredytowa, bezprecedensowe umorzenie długów, otwarcie dla nas wielu granic, to rezultat zagranicznej akceptacji dla naszego wyboru i pracy.</u>
          <u xml:id="u-302.6" who="#EdwardNowak">Dyskusyjna jest zatem nie droga, lecz sposób jej pokonywania. Nie strategia, ale stosowane narzędzia poddawane są krytyce. Zmniejsza się coraz bardziej, coraz szybciej społeczna baza reform, zarówno ta szeroka, obywatelska, jak i wśród elit np. ekonomicznych, także tutaj w Sejmie. Wszyscy wyczuwamy brak szerszej koncepcji polityczno-społecznej, która stworzyłaby silniejsze oparcie dla programu przebudowy.</u>
          <u xml:id="u-302.7" who="#EdwardNowak">Senat Rzeczypospolitej Polskiej, mimo niezaprzeczalnych zasług, po utracie roli, jaka mu była jakby pierwotnie przydana, skupił się na bieżącej pracy parlamentarnej, uwikłał w procedury legislacyjne, gubiąc, jak sądzę, możliwość stania się forum poszukiwań, dyskusji, wszechstronnej refleksji o Polsce. Także zaplecze intelektualne procesu reform wydaje się być mocno zdezintegrowane. Prezydent Rzeczypospolitej podjął próbę stworzenia pewnego forum ekonomistów ponad podziałami, lecz czy ta próba zakończyła się powodzeniem? Przełożenie wyborów parlamentarnych na jesień podtrzymało i pogłębiło stan frustracji w społeczeństwie. Zawiodło nadzieje wiązane ze strategią przyspieszenia. Ciągła niepewność jest udziałem zarówno obywateli, jak i parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-302.8" who="#EdwardNowak">Wysoki Sejmie! W czasie naszej kampanii wyborczej w 1989 r. mówiliśmy o projekcie budowy demokratycznej Polski, o planach przebudowy gospodarczej. Każdy, kto uczciwie traktował swoją misję, kandydując na posła, stwierdzał, że będzie ciężko, że potrzeba będzie wielu wyrzeczeń, że wyruszamy w niepewne, lecz jednocześnie obiecywaliśmy, iż zadbamy, aby równo rozłożyć koszty wyjścia z kryzysu. Nie spełniliśmy tej obietnicy. Ci, którym żyło się ciężko, dalej tkwią w ubóstwie. Tym, którym było dobrze, często jest teraz jeszcze lepiej, a rzecz w tym, że nie jest to wynik jakiejś ich wyjątkowej pracy czy talentów.</u>
          <u xml:id="u-302.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-302.10" who="#EdwardNowak">Panie i Panowie! W expose pan premier Jan Krzysztof Bielecki zapowiedział śmiałą liberalizację gospodarki. Oświadczył również, że będzie korzystał z interwencjonizmu państwowego, w tym wręcz na zasadzie tzw. szybkiego reagowania. Uważamy, że nieco tego zabrakło. Nie najważniejsze są przypadki, gdy należało sięgnąć po te narzędzia w celu likwidacji zaobserwowanych patologii, chociaż rozumiem w pełni, jak bardzo bulwersują one ludzi.</u>
          <u xml:id="u-302.11" who="#EdwardNowak">Znacznie poważniejszą sprawą jest na przykład napływ do Polski w ostatnich miesiącach olbrzymich ilości rubli, które nie wiadomo czy zdołamy rekompensować.</u>
          <u xml:id="u-302.12" who="#EdwardNowak">Zabrakło szybkiej reakcji państwa w polityce celnej czy fiskalnej. Uważam, że należy poddać rewizji zbyt duże obciążenia podatkowe przedsiębiorstw państwowych. Już tylko średnio 15% zysku pozostaje w przedsiębiorstwach. Najczęściej więc nie płacą one dywidendy, często bowiem jest ona przewymiarowana. W sytuacji braku nabywcy na część majątku, a takich przykładów jest niezwykle dużo, staje się ona garbem, uniemożliwia jakąkolwiek sanację. Jakie znaleźć rozwiązanie? W Krakowie na przykład zgłosiła się amerykańska firma pragnąca handlować nieruchomościami przemysłowymi. Może to jest to, czego nam potrzeba.</u>
          <u xml:id="u-302.13" who="#EdwardNowak">Osławiony popiwek prawdopodobnie już niedługo przestanie obciążać przedsiębiorstwa dzięki wprowadzeniu powszechnego podatku dochodowego. Niemniej jednak z uwagi na jego wybitne recesyjne oddziaływanie wydawałoby się celowe bardziej wybiórcze naliczanie tego opodatkowania, złagodzenie normy. Jednocześnie potrzebne byłoby zdecydowane postępowanie wobec podmiotów gospodarczych nie wywiązujących się ze zobowiązań wobec budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-302.14" who="#EdwardNowak">Zapowiadane obecnie przez rząd działania restrukturyzacyjne budzą w zasadzie aprobatę i oczywiście rodzą nowe wątpliwości. Próba przejścia od modelowania tylko skali makroekonomicznej do mikroekonomicznej była już od dawna postulowana. Konieczny jest monitoring przemysłu, musimy obserwować rynki światowe i w tych relacjach winna być rysowana polityka przemysłowa. Nie unikniemy także wsparcia państwa dla najważniejszych dziedzin lub przedsiębiorstw, pomimo że wybory są w dalszym ciągu bardzo trudne.</u>
          <u xml:id="u-302.15" who="#EdwardNowak">W dziedzinie restrukturyzacji kapitalne wręcz znaczenie odegra próba przybliżenia przyszłości poszczególnym przedsiębiorstwom państwowym. Jest oczywiste, że proces prywatyzacji potrwa wiele lat. Nie można jednak nie planować restrukturyzacji, gdyż wówczas występuje zjawisko biernego oczekiwania jakby w kolejce na prywatyzację. Niepewność o los wśród pracowników kadry rodzi niepewność, frustrację, a skutki są fatalne. Należy stosować jak najszersze formy sprzedaży, leasingu, wynajmowania, podziału przedsiębiorstw i ich majątku. Potrzebne jest odmienne funkcjonowanie Ministerstwa Przekształceń Własnościowych, które z centralnego dysponenta prywatyzacji winno stać się raczej instytucją usługową, usługową niejako wobec procesu prywatyzacji i jego wstępnej fazy komercjalizacji, wspomagającą powoływanie spółek i innych sposobów przekształceń.</u>
          <u xml:id="u-302.16" who="#EdwardNowak">Skupianie największej uwagi na tym, czy majątek jest właściwie wyceniony, na szczegółowej ocenie programu sanacji jest często stratą czasu i możliwych do osiągnięcia efektów ekonomicznych. Bywa, że jest to strata bezpowrotna. Nie jest dobrze, jeśli administracja nie uwzględnia oryginalnych koncepcji naprawczych przedsiębiorstw, a zastępuje je czasami sztampowymi rozwiązaniami opracowanymi przez siebie.</u>
          <u xml:id="u-302.17" who="#EdwardNowak">Przy tak szerokim, jak przedstawiono w materiałach rządowych zasięgu przekształceń i prywatyzacji powstaje zasadnicza wątpliwość, czy znajdziemy tak wielu kandydatów do rad nadzorczych. Mamy bardzo wielu utalentowanych ludzi, dobrych specjalistów, nie umiemy jednak wciąż po nich sięgnąć, nie umiemy przebijać kry starej kadry. Oczywiście wiąże się to z koniecznością realizacji olbrzymiego programu szkoleniowego dla nowych menedżerów, lecz to i tak jest nieuniknione. Ze sprawą tą chciałbym połączyć kwestię wynagrodzeń i stabilności sytuacji kadr zarządzających. Pozycja tej kadry w przedsiębiorstwach musi ulec zdecydowanemu umocnieniu, zarówno poprzez system kontraktów i odszkodowań w razie ich zerwania, jak i dzięki powiązaniom wynagrodzeń z osiąganymi efektami. Opinia społeczna musi porzucić iluzje egalitaryzmu. Jednakże zróżnicowanie dochodów nie może osiągać astronomicznych rozmiarów. Mamy nadzieję, że powszechny podatek dochodowy stanie się poprawnym regulatorem tej krytykowanej rozbieżności.</u>
          <u xml:id="u-302.18" who="#EdwardNowak">Mówiąc o restrukturyzacji, pragnąłbym także, wykorzystując tę trybunę, zwrócić się do pracowników, by odważnie poszukiwali rozwiązań, by odważniej zastępowali stare nowym.</u>
          <u xml:id="u-302.19" who="#EdwardNowak">Sprawą uciążliwą dla gospodarki i społeczeństwa wciąż pozostają struktury monopolistyczne. Przedsiębiorstwa o takim charakterze powinny być przekształcane lub dzielone w pierwszej kolejności. Należy sprzyjać powstawaniu dla nich konkurencji, w tym także zagranicznej. Agencja antymonopolowa winna działać w sposób jednoznaczny przy każdym nadużyciu przez taką firmę.</u>
          <u xml:id="u-302.20" who="#EdwardNowak">Pragnę jeszcze poświęcić kilka słów polityce gospodarczej, lecz tym razem w wymiarze lokalnym. Otóż uważam za poważny błąd brak regulacji prawnej przekształceń w gospodarce komunalnej. Dotyczy to przede wszystkim przedsiębiorstw użyteczności publicznej.</u>
          <u xml:id="u-302.21" who="#EdwardNowak">Co prawda mogą cne korzystać z ogólnie obowiązujących ustaw, a ponadto znajdują się w gestii gmin. Niemniej jednak po dokładnej analizie stwierdzimy, jak niezwykle trudno racjonalnie przekształcać te przedsiębiorstwa na podstawie owych przepisów. Wprowadzenie uregulowań dla gospodarki komunalnej, bardzo elastycznych, gdyż gama rozwiązań w tej sterze może i musi być duża, wiele mogłoby ułatwić, szczególnie tym gminom, które nie posiadają wystarczającego potencjału kadrowego, by samodzielnie przygotować przekształcenia. Uważam także za wskazane zdecydowane przyspieszenie przez wojewodów procesu komunalizacji mienia gminnego. Procedura ta nie tylko w dużych miastach znacznie się przeciąga. Brak jasnych stanów własnościowych uniemożliwia władzom gmin podejmowanie decyzji zagospodarowania majątku.</u>
          <u xml:id="u-302.22" who="#EdwardNowak">Pragnę także zwrócić uwagę na potrzebę zdecydowanego przyspieszenia w dyslokacji i rozbudowie agend rządowych w województwach. Wiele procesów będzie mogło wtedy przebiegać znacznie sprawniej. Oczekiwane środki z Banku Światowego w znacznym stopniu winny trafić właśnie do lokalnych struktur.</u>
          <u xml:id="u-302.23" who="#EdwardNowak">Zdziwienie budzi fakt niedoceniania przez liberalny przecież rząd samorządu gospodarczego. Powstające izby gospodarcze jak dotychczas nie posiadają żadnego realnego wsparcia ani możliwości wpływu, a przecież w krajach gospodarki rynkowej, a także w II Rzeczypospolitej samorząd gospodarczy pełnił niezwykle ważną rolę i jest liczącym się partnerem rządu. Zwracam się więc przy tej okazji do Wysokiej Izby, aby wniesiony wkrótce projekt nowej ustawy o izbach gospodarczych potraktowała jako istotny element w pakiecie najważniejszych przedstawionych Sejmowi ustaw.</u>
          <u xml:id="u-302.24" who="#EdwardNowak">Sprawa, którą pragnę jeszcze poruszyć, dotyczy kwestii polityki socjalnej. Poczucie niepewności społecznej w znacznym stopniu ma źródło w braku zabezpieczenia socjalnego. Koniecznym wydaje się określenie pewnego minimum takiego zabezpieczenia, które przekroczone być nie może. Dotyczy to nie tylko płac, dochodów, lecz także zakresu ochrony zdrowia, szkolnictwa, spraw mieszkaniowych. W tej ostatniej kwestii — w mieszkalnictwie, został zrobiony dobry krok. Uważamy, że dopiero określenie tego minimum otworzy faktycznie drogę do nieuniknionej komercjalizacji socjalnych sfer życia — ochrony zdrowia, ubezpieczeń, szkolnictwa itd.</u>
          <u xml:id="u-302.25" who="#EdwardNowak">Jako postulat szczegółowy i możliwy do szybkiego zrealizowania proponujemy wyodrębnienie z budżetu Funduszu Ubezpieczeń I Społecznych. Szybkich i zdecydowanych działań wymaga sfera ochrony zdrowia. Należy ponownie rozważyć budżet na ochronę zdrowia nie tylko pod kątem jego wysokości, ale również racjonalności wykorzystania przyznawanych środków. Gospodarka lekami wymaga natychmiastowego uregulowania. Wprowadzenie częściowej odpłatności za leki może być tylko jednym z elementów tych uregulowań. Należy przyspieszyć działania w zakresie zmian organizacji i zasad finansowania opieki zdrowotnej, wprowadzenia ubezpieczeń zdrowotnych i dodatkowych źródeł finansowania. Popieramy wprowadzenie niewielkich opłat za leki i usługi medyczne, pod warunkiem systemowego zabezpieczenia osób w gorszej sytuacji materialnej. W żadnym kraju opieka medyczna nie jest udzielana całkowicie bezpłatnie. Jednakże funkcjonują tam sprawne systemy kontroli wydatków.</u>
          <u xml:id="u-302.26" who="#EdwardNowak">Wszelkie działania reorganizacyjne nie mogą naruszać poczucia bezpieczeństwa w zakresie ochrony zdrowia obywateli. Pozytywnie oceniamy zapowiedź pana premiera o przedstawieniu przez ministra zdrowia programu doraźnych działań antykryzysowych w służbie zdrowia do 20 czerwca. Apelujemy do Wysokiej Izby i właściwych komisji o przyspieszenie prac nad projektami ustaw o odpłatności za leki i artykuły sanitarne, o zakładach opieki zdrowotnej, a także dalszych, dotyczących reformowania opieki zdrowotnej, które — jak mamy nadzieję — sukcesywnie będzie przedstawiał rząd.</u>
          <u xml:id="u-302.27" who="#EdwardNowak">Pragnę także wspomnieć o sprawie bezrobocia. O tym, że popełniliśmy w tej dziedzinie poważne błędy, przekonywać już nikogo nie trzeba. W dalszym ciągu jednak twierdzę, że działania wciąż są nakierowane na zwalczanie bezrobocia, a więc z góry, w warunkach rynkowych, skazane jakby na przegraną. Tymczasem konieczne jest aktywne kształtowanie rynku pracy. Elementem takiego działania jest choćby bezwzględnie konieczne przygotowanie do przekwalifikowania olbrzymiej rzeszy pracowników, jeśli program restrukturyzacji chcemy traktować poważnie. To także problem reorientacji szkolenia zawodowego. Olbrzymia baza zakładów doskonalenia zawodowego w dalszym ciągu nie jest do tego przygotowana i właściwie wykorzystywana.</u>
          <u xml:id="u-302.28" who="#EdwardNowak">Wysoki Sejmie! Panie Premierze! Wierzę, że myśli i refleksje, jakimi dzielimy się tutaj w tej trudnej debacie, wzbogacą dokumenty opracowane przez rząd. Czas jest ku temu właściwy. Pora omówić różne możliwe warianty, zastanowić się dobrze nad ich konsekwencjami i przygotować alternatywne bądź zmodyfikowane rozwiązania. Wkrótce kończy się połowa roku budżetowego. Wówczas dokonać możemy ostatecznego wyboru: czy kontynuować ten budżet i założony program, czy też trzeba będzie opracować nową ustawę budżetową i zmienić program działań.</u>
          <u xml:id="u-302.29" who="#EdwardNowak">Panie i Panowie Posłowie! Na zakończenie mojego wystąpienia pragnę się zwrócić do Wysokiej Izby o rozważenie pewnej propozycji. Wiemy, że Sejm X kadencji, chociaż tak często krytykowany, wykonał pracę olbrzymią i gotów jest pracować do ostatnich dni swojej kadencji. Rząd przedstawił dwa pakiety projektów ustaw szczególnie ważnych i pilnych do uchwalenia. Wiele z tych projektów jest już na ukończeniu i lada moment stanie się przedmiotem obrad plenarnych, pozostaną jednak jeszcze inne ważne projekty. Czy zatem nie należałoby rozważyć i przyjąć jakiejś szczególnej, szybkiej ścieżki legislacyjnej? Być może poprzez prace tylko nad wskazanymi przez rząd ustawami, być może w trybie powołania Komisji Nadzwyczajnej dla całego pakietu ustaw, a być może poprzez uprawnienie rządu w zaznaczonym obszarze do tworzenia prawa, a następnie jego ratyfikacji przez Sejm.</u>
          <u xml:id="u-302.30" who="#EdwardNowak">Zaproponowana szybka ścieżka jest zapewne dyskusyjna, lecz proponuję się nad nią zastanowić. Rozpoczęliśmy tę kadencję, proszę państwa, niezwykle dynamicznie. Może należałoby ja równie dynamicznie zakończyć.</u>
          <u xml:id="u-302.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-303">
          <u xml:id="u-303.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-303.1" who="#MikołajKozakiewicz">W imieniu Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna przemówi poseł Jerzy Osiatyński. Przygotuje się poseł Wiesława Ziółkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-304">
          <u xml:id="u-304.0" who="#JerzyOsiatyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawione Wysokiej Izbie przez rząd materiały, a zwłaszcza informacja o wykonaniu budżetu państwa w I kwartale 1991 r., a także informacje GUS, w tym informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju z kwietnia br. ujawniają to, co intuicyjnie oraz z badań wycinkowych wiedzieliśmy już wcześniej. Sytuacja gospodarcza jest zła i pogarsza się. W kwietniu deficyt budżetu państwa powiększył się o dalsze 2,5 bln zł, osiągając po 4 miesiącach kwotę 9,6 bln zł. Produkcja przemysłu obniżyła się o przeszło 9%. Pogorszyła się rentowność przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-304.1" who="#JerzyOsiatyński">Obniżenie miesięcznej stopy inflacji do 2,7% jest niewątpliwym sukcesem, ale nie wpływa zasadniczo na całość sytuacji. Czy dokonana przez rząd ocena przyczyn tych zjawisk jest poprawna i czy środki zaradcze projektowane w druku sejmowym nr 870 — zamierzenia rządu w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki — pozwolą wyjść z obecnego kryzysu?</u>
          <u xml:id="u-304.2" who="#JerzyOsiatyński">W odróżnieniu od wcześniej prezentowanych ocen, w których źródeł niekorzystnych zjawisk upatrywano przede wszystkim w nie dość rygorystycznej polityce fiskalnej, pieniężnej i dochodowej, pozostawiając dostosowanie na poziomie przedsiębiorstw tylko, mechanizmowi rynkowemu, ocen, w których doktrynalnie uchylano się od jakiegokolwiek wspomagania tych przemian przez państwo, w obecnie przedłożonych przez rząd dokumentach co najmniej implicite zwraca się uwagę na potrzebę pobudzenia i wsparcia przez państwo zmian dostosowawczych podejmowanych przez przedsiębiorstwa, zwłaszcza przez przedsiębiorstwa państwowe.</u>
          <u xml:id="u-304.3" who="#JerzyOsiatyński">Jest to niewątpliwie słuszna zmiana w ocenie sytuacji. Brak mikroekonomicznej polityki gospodarczej państwa, która byłaby spójna z makroekonomiczną polityką finansową był ważnym źródłem naszych dotychczasowych niepowodzeń. Zmiana ta jest jednak niekonsekwentna, a z przedstawionych dokumentów nadal wyziera głęboka niechęć do przedsiębiorstw państwowych. Nie ma zapowiedzi traktowania ich na równi z prywatnymi pod względem obciążeń podatkowych. Jest natomiast implicite zapowiedź zrównania warunków upadłości firm państwowych z prywatnymi, podczas gdy do tej pory banki kredytowały niewypłacalne firmy państwowe, ale nie prywatne.</u>
          <u xml:id="u-304.4" who="#JerzyOsiatyński">Nie ma też zapowiedzi, że o dalszym losie przedsiębiorstwa będą decydowały tylko kryteria ekonomiczne, a nie to, do jakiego sektora własności ono się zalicza.</u>
          <u xml:id="u-304.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-304.6" who="#JerzyOsiatyński">Przedstawione przez rząd propozycje restrukturyzacji skupiają się na 4 obszarach. Najwięcej wagi przykłada się do zmian strukturalnych. Mają one polegać na zmianie struktury władzy w 1000 przedsiębiorstw państwowych, które zostaną przekształcone w jednoosobowe spółki skarbu państwa. Zabierze to uprawnienia władcze radom pracowniczym i ograniczy kompetencje stanowiące związków zawodowych. Usunie zjawisko trójwładzy, w którego efekcie dyrektorzy państwowych firm staja się zakładnikami swoich załóg.</u>
          <u xml:id="u-304.7" who="#JerzyOsiatyński">Część kompetencji rad obejmie rada nadzorcza spółki i jej zarząd. Powstają jednak pytania, jakie własne interesy będą reprezentowały w praktyce nowo powoływane rady nadzorcze i zarządy? Czy rady te, które w wypadku powołania 700 spółek będą stanowiły silne lobby, będą zainteresowane dokończeniem procesu prywatyzacji? Prywatyzacja ok. 400 przedsiębiorstw spośród 1000 skomercjalizowanych zasadniczo zmieni strukturę własnościową. Jak jednak wpłynie na rozmiary i strukturę produkcji i zatrudnienia?</u>
          <u xml:id="u-304.8" who="#JerzyOsiatyński">Przyspieszenie tzw. małej prywatyzacji ma się opierać na analizie — to jest termin z dokumentu — całości oferty, a nie na samym przetargu cenowym. Pomijając to, że znaczna część ofert może wtedy nie mieć materialnego umocowania, podejście takie stwarza olbrzymie pole dla korupcji. Autorzy projektu zdają sobie sprawę, że komercjalizacja wymaga czasu. Zanim zaczną działać nowe zarządy spółek, upłynie dalsze kilka miesięcy. W najlepszym razie pierwsze wyniki pojawią się w końcu roku i na pewno nie od razu wpłyną na przełamanie recesji. Dlatego duży nacisk kładzie się na aktywizację już istniejących instytucji: specjalnej sieci bankowej, inkubatorów produkcji, Polskiego Banku Rozwoju, Banku Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, Agencji Rozwoju Przemysłu itd. Na ich aktywną działalność liczyliśmy już w ubiegłym roku, kiedy instytucje te tworzono. Mimo to efekty są słabe. Najlepszym przykładem jest Agencja Rozwoju Przemysłu, która zrobiła bardzo niewiele. Przewiduje się, że teraz będzie ona wykonywała różne diagnozy. Powiedzmy, że zgodnie z zamierzeniami wykona ona 100 z planowanych diagnoz. I co dalej? Jakie nowe mechanizmy zapewnią ich wykorzystanie? W istocie zmiany strukturalne w propozycjach rządu rozumiane są bardzo wąsko, jako zmiany struktury własności. Nasz problem polega jednak nie tylko na tym, że często mamy dobre fabryki i nie ma żadnej koncepcji, jak je wykorzystać, że jedynym zmartwieniem kadry bywa to, jaki zagraniczny potentat by je kupił i zajął się nimi. Takim sytuacjom może pomóc komercjalizacja, chociaż z dyrektorami przedsiębiorstw trzeba także pracować, ułatwiać podnoszenie ich wiedzy i wymianę doświadczeń. Problem polega jednak także na tym, że, jak to dobitnie powiedział niedawno pan minister Zawiślak, upadają najlepsze firmy, także prywatne, wieloletni eksporterzy przestają być konkurencyjni na rynkach europejskich nie ze względu na ekscesy płacowe i przestarzałe technologie, ale ze względu na nasz system podatkowy i celny. Na te pilne problemy proponowane rozwiązania restrukturyzacyjne wiele nie poradzą.</u>
          <u xml:id="u-304.9" who="#JerzyOsiatyński">Drugim obszarem polityki restrukturyzacyjnej rządu jest szukanie nowych rynków zbytu. To co przedstawiono na stronach 60–61 materiału na temat promocji eksportu, niewiele się do tego przyczyni, a na pewno nie tak, aby na tej drodze ograniczyć recesję. Jest najwyższa pora, aby przewartościować nasz stosunek do rynku radzieckiego. Tu także ważna jest formuła stosunków politycznych, w tym właściwe przygotowanie możliwie rychłej wizyty prezydenta Rzeczypospolitej w Moskwie, ale potrzebne jest zarazem znacznie silniejsze zaangażowanie w promocję eksportu na rynki zachodnie.</u>
          <u xml:id="u-304.10" who="#JerzyOsiatyński">Nie należy oczekiwać ożywienia inwestycyjnego. Wobec spadku rentowności inwestycje przedsiębiorstw raczej się skurczą. Polityka kredytowa ogranicza się do zmian stopy kredytu refinansowego NBP odpowiednio do stopy inflacji. Dewaluacja złotego wraz z planowanym wzrostem cen energii spowodują jednak przyspieszenie inflacji, wobec tego nie należy spodziewać się obniżki stopy procentowej.</u>
          <u xml:id="u-304.11" who="#JerzyOsiatyński">Co do kredytów subsydiowanych, to załamanie się budżetu pociągnie za sobą redukcję wydatków rzędu 10–15% i trudno sobie wyobrazić, aby miała ona nie dotknąć także subsydiowanych kredytów.</u>
          <u xml:id="u-304.12" who="#JerzyOsiatyński">Trzecim obszarem proponowanych zmian jest polityka makroekonomiczna. Do niej należy już przeprowadzona dewaluacja oraz proponowane wzmocnienie instrumentów kontroli popytu. Rząd proponuje także pewne zachęty do wyzbywania się przez przedsiębiorstwa majątku nieprodukcyjnego, w postaci korekty popiwku. Nie jest jednak jasne, jak zamierza się tę obietnicę zrealizować przy zachowaniu formuły podatku od ponadnormatywnego wzrostu wynagrodzeń od średniej płacy. Nie jest też jasne, czy przedsiębiorstwo zyska, jeżeli taki majątek tylko wydzierżawi, a nie sprzeda. Powstaje pytanie, czy proponowane w tym obszarze zmiany mogą wpłynąć na przełamanie recesji. Wydaje się, że są na to zbyt słabe.</u>
          <u xml:id="u-304.13" who="#JerzyOsiatyński">Czwartym obszarem jest wreszcie racjonalizacja wydatków publicznych. Tu powstaje najmniej wątpliwości co do proponowanych narzędzi, o sprawach tych bowiem mówiono już wcześniej. Bony skarbowe miały być sprzedawane od dawna, od dawna mówi się o poprawie gospodarki lekami i wprowadzeniu opłat za sanatoria.</u>
          <u xml:id="u-304.14" who="#JerzyOsiatyński">Notabene niektóre z tych spraw rząd może rozwiązać w ramach delegacji ustawowej, w trybie stosownej uchwały Rady Ministrów. Nie jest więc rozumne ganienie Sejmu za opóźnianie procesu legislacyjnego, jeżeli nad pośpiech przedkłada się asekuranctwo i dąży się do tego, aby każda politycznie trudna, chociaż konieczna decyzja była złożona na barki Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-304.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-304.16" who="#JerzyOsiatyński">Można natomiast wątpić, czy przy skali redukcji wydatków już uzgodnionych w czasie debaty budżetowej możliwe są znaczne dalsze oszczędności. Rezerwy w tej dziedzinie są małe.</u>
          <u xml:id="u-304.17" who="#JerzyOsiatyński">Wysoka Izbo! Nie ma w obecnej sytuacji łatwego wyjścia z recesji, cudownych recept na szybkie podniesienie rentowności, wzrost popytu produkcji i zatrudnienia. Czeka nas wiele lat mozolnej pracy. Jeżeli ktoś obiecuje dziś w Polsce jakieś gospodarcze cudowne uzdrowienie, to wystawia czeki bez pokrycia. Chodzi jednak o to, aby ten mozół był najbardziej skuteczny. Dlatego potrzebna jest dziś koncepcja drugiego kroku, o którym mówił niedawno przewodniczący Unii Demokratycznej Tadeusz Mazowiecki.</u>
          <u xml:id="u-304.18" who="#JerzyOsiatyński">Drugi krok naszych przemian gospodarczych, mówił Mazowiecki na zjeździe zjednoczeniowym Unii Demokratycznej, musi polegać na konsekwentnym usuwaniu tego, co nadal rynek krępuje, ale musi też polegać na usuwaniu patologii, które rynek wywołuje i na wzmacnianiu skuteczności jego działania tam, gdzie jest ono niedostateczne.</u>
          <u xml:id="u-304.19" who="#JerzyOsiatyński">Musimy spokojnie zastanowić się, czy przedkładane przez rząd propozycje stwarzają możliwość zrobienia tego drugiego kroku, czy są wewnętrznie spójne i co trzeba zrobić, by konieczne zmiany w realizowaniu przełomowej gospodarki rynkowej, za którą twardo się opowiadamy, okazało się skuteczne. Jak ukonkretnić ogólnikowe propozycje zawarte w rozdziale poświęconym restrukturyzacji rolnictwa? Czy propozycje w dziedzinie gospodarki mieszkaniowej są realistyczne? Oba te zagadnienia Wysoka Izba będzie wkrótce rozpatrywać w odrębnej debacie. Musimy także zastanowić się, jaki niezbędny pakiet ustaw musimy przyjąć, aby dać rządowi narzędzia do realizacji niezbędnych przedsięwzięć restrukturyzacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-304.20" who="#JerzyOsiatyński">Na te pytania musi najpierw odpowiedzieć sejmowa Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, która następnie powinna zarekomendować Sejmowi odpowiednią uchwałę w tej sprawie. Musimy jednak wszyscy zdawać sobie sprawę z presji czasu, z klęski, jaka grozi naszemu programowi, jeżeli w ciągu najbliższych dwóch, trzech miesięcy nastąpi nie kontrolowany upadek kilkudziesięciu dużych przedsiębiorstw państwowych. Jest więc sprawą o pierwszorzędnym znaczeniu, aby rząd jak najszybciej skierował do Sejmu pakiet projektów ustaw stanowiących niezbędne oprzyrządowanie polityki restrukturyzacji.</u>
          <u xml:id="u-304.21" who="#JerzyOsiatyński">W imieniu Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna stawiam formalny wniosek o skierowanie przedłożonych Sejmowi druków sejmowych nr 847, 848 i 870 wraz z towarzyszącymi materiałami do sejmowej Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, celem jak najszybszego rozpatrzenia i przygotowania stosownej uchwały Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-304.22" who="#JerzyOsiatyński">Na koniec ostatnia sprawa. Nasze reformy nie powiodą się bez społecznego wsparcia i współdziałania, zwłaszcza bez wsparcia NSZZ „Solidarność” i jej parasola ochronnego.</u>
          <u xml:id="u-304.23" who="#JerzyOsiatyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dzisiejsza debata gospodarcza może mieć ważny wpływ nie tylko na dalszy przebieg przełomowej rynkowej reformy w Polsce, ale także na budowę naszych instytucji demokracji parlamentarnej, na losy naszej nowej demokracji. Dlatego Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna uważa za konieczne osadzenie tej debaty w kontekście politycznym.</u>
          <u xml:id="u-304.24" who="#JerzyOsiatyński">Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna nie zamierza brać udziału w sądzie nad rządem ani w wystawianiu mu rachunku za całe powojenne czterdziestolecie. Kiedy przyjdzie czas oceny i rozliczenia rządu z jego dokonań w minionych miesiącach, nie uchylimy się od zajęcia stanowiska. Dziś jednak uważamy, że nie wolno doprowadzić do kryzysu rządowego na kilka miesięcy przed wyborami powszechnymi i do paraliżu państwa w tym okresie.</u>
          <u xml:id="u-304.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-304.26" who="#JerzyOsiatyński">Nasz klub nie poczuwa się bynajmniej do jakiejś szczególnej odpowiedzialności za rząd pana premiera Bieleckiego. To nie jest rząd Unii Demokratycznej, to jest rząd obozu zwycięskiego w wyborach prezydenckich. Dzisiaj niektóre partie, które wchodziły w skład obozu zwycięskiego, odrzucają tę odpowiedzialność, myśląc o nadchodzących wyborach, ale także i te partie ponoszą za ten rząd polityczną odpowiedzialność. Zgodnie z naszą propozycją paktu dla Polski Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna uważa, że sprawy o krytycznym znaczeniu dla powodzenia reform rozpoczętych jesienią 1989 r. nie powinny być wykorzystywane li tylko do zbierania punktów w kampanii wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-304.27" who="#JerzyOsiatyński">Uważamy, że należy zrobić wszystko, aby w miesiącach dzielących nas od wyborów państwo mogło skutecznie działać na rzecz wspólnego dobra nas wszystkich i aby w demagogicznych hasłach i obietnicach bez pokrycia nie utopić dotychczasowych wyrzeczeń i pierwszych wyników naszych przemian.</u>
          <u xml:id="u-304.28" who="#JerzyOsiatyński">Nasza debata gospodarcza powinna pozwolić odpowiedzieć na pytania, co w tej chwili można zrobić, aby powstrzymać dalszą zapaść gospodarczą, czego zaś żadną miarą robić nie należy.</u>
          <u xml:id="u-304.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-305">
          <u xml:id="u-305.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-305.1" who="#MikołajKozakiewicz">W imieniu Poselskiego Klubu PUS zabierze głos pani poseł Wiesława Ziółkowska. Przygotuje się poseł Lesław Lech.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-306">
          <u xml:id="u-306.0" who="#WiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie może być tak, aby gospodarka była zdominowana jakąkolwiek doktryną polityczną, ale nie może być również tak, aby decyzje polityczne były zastępowane wyborami opartymi o kryteria techniczno-ekonomiczne, o wymogi międzynarodowych instytucji finansowych. Tutaj polemizuję częściowo z moim przedmówcą. Uważam, że właśnie w okresie przełomu ustrojowego ważne decyzje wymagają rozstrzygnięć politycznych, wymagają debaty w parlamencie i poza nim. Bez względu na to, czy będziemy chcieli, czy nie będziemy chcieli, i tak będziemy ponosić odpowiedzialność za te decyzje przed społeczeństwem. Nie mówię o tym dlatego, że nie uwzględniam znaczenia kryteriów techniczno-ekonomicznych przy podejmowaniu tych decyzji czy też wymogów międzynarodowych instytucji finansowych. Mówię o tym dlatego, ponieważ nawiązuję jednoznacznie do swojej wypowiedzi złożonej w imieniu klubu w trakcie powoływania rządu pana premiera Bieleckiego, mianowicie do wypowiedzi, która zmierzała do tego, że bez poparcia tej sali i bez poparcia większości społeczeństwa, bez umiejętności skupienia większości społeczeństwa wokół trudnego procesu przemian ustrojowych, reformy w Polsce nie mają szans.</u>
          <u xml:id="u-306.1" who="#WiesławaZiółkowska">Tymczasem, Wysoka Izbo, było tu dzisiaj powiedziane, ja tylko króciutko wspomnę na ten temat, jesteśmy jacy jesteśmy, wiele krytycznych uwag słyszymy pod naszym adresem, również na spotkaniach poselskich, ale proszę państwa jesteśmy jednak pasem transmisyjnym między rządzącymi i rządzonymi i tego nie można lekceważyć, tego nie można nie zauważyć. Mądry rząd powinien to wręcz wykorzystywać, a nie podważać autorytet Sejmu, bo wtedy podcina sobie gałąź, na której siedzi.</u>
          <u xml:id="u-306.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-306.3" who="#WiesławaZiółkowska">Wysoka Izbo! Tak jak muszę powiedzieć, że z olbrzymim uporem dążyłam w imieniu klubu do tego, aby rząd przedstawił aktualną sytuację społeczno-gospodarczą kraju i konkretne działania, jakie ma zamiar podjąć w celu ratowania tej sytuacji, i bardzo liczyłam, domagałam się tej debaty, tak muszę powiedzieć, że teraz, kiedy do tej debaty doszło, mam liczne rozterki, liczne wątpliwości i olbrzymi pesymizm, czy ta debata może doprowadzić do rozstrzygnięć. Nie chodzi mi absolutnie o rozstrzygnięcia personalne, o tym powiedziałam już wczoraj i nie będę powtarzać tego, co powiedział właściwie każdy mówca występujący przede mną, że na 4 miesiące przed końcem nie zmienia się żadnego rządu. Chodzi o to, że powinniśmy z masy spraw, które są do załatwienia, olbrzymiej masy spraw, które tutaj były dotąd poruszane, a ja ich nie będę powtarzać, wyłonić te, które są najistotniejsze i które da się załatwić przez te 4–5 miesięcy funkcjonowania tego rządu i tego Sejmu. I nie wiem, czy jesteśmy w stanie uzyskać consensus na tej sali, consensus — co więcej — przyjmowany i potem bardzo skutecznie realizowany przez ten rząd. Mam takie obawy.</u>
          <u xml:id="u-306.4" who="#WiesławaZiółkowska">Obawy te wynikają z kilku powodów, jest ich wiele, ja tylko wspomnę o dwóch. Pierwszy. Mówię o tym nie dlatego, że akurat ja zgłaszałam ten wniosek, ale dlatego że uważam, iż jest on głęboko umotywowany i odmienny od wniosku mojego przedmówcy. Uważam, że powołanie Komisji Nadzwyczajnej, która by rozpatrzyła padające tutaj wnioski, urealniłoby obraz sytuacyjny, stworzyłoby szansę na to, że nie odbędziemy kolejnej debaty, w której uczestniczyłoby siedemdziesięciu paru posłów, a następnie rozjedziemy się do domów na weekend i odłożymy niejako zajęcie naszego stanowiska w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-306.5" who="#WiesławaZiółkowska">Wiem, że nie jest to rozwiązanie najlepsze w każdej sytuacji. Natomiast w tej sytuacji gospodarczej, w sytuacji społecznych niepokojów uważam, że byłoby ono lepsze. Jaka ta sytuacja jest, mówili moi przedmówcy. Chcę tylko króciutko zacytować niektóre fragmenty oceny sytuacji przedstawionej nam przez CUP. Zaledwie 60% przedsiębiorstw państwowych osiąga zyski. Spada rentowność tych przedsiębiorstw, następuje spadek średniej dziennej produkcji przemysłu w kwietniu w porównaniu z marcem, następuje prawie podwojenie ujemnego salda obrotów towarowych z zagranica w kwietniu w stosunku do I kwartału, spadają bankowe rezerwy dewizowe, pogłębia się deficyt budżetu państwa, wzrastają trudności zbytu artykułów rolnych pomimo obniżki cen niektórych asortymentów, pogarsza się opłacalność produkcji trzody chlewnej i zahamowane są tendencje wzrostowe, wyraźnie maleje liczba inwestycji w budownictwie mieszkaniowym, znikome jest wykorzystywanie przez podmioty gospodarcze kredytów itd., o czym już wcześniej mówili moi przedmówcy. W tej sytuacji uważam, że zasadniejsze by było, żebyśmy rozjechali się do domów dopiero wówczas, kiedy wyrazimy jakąś opinię jako Sejm wobec społeczeństwa. To jest pierwszy powód i moja wątpliwość.</u>
          <u xml:id="u-306.6" who="#WiesławaZiółkowska">Drugi powód, to że praktycznie rzecz biorąc takiego alternatywnego pola manewru, pola wyboru nie stworzył nam premier Balcerowicz w swoim wystąpieniu, na co bardzo liczył mój klub i ja również Wystąpienie pana premiera Balcerowicza zawiera myśli zawarte w dokumentach, które uzyskaliśmy wcześniej, i w gruncie rzeczy wygląda to tak — nieco lapidarnie określając — jak pan premier powiedział: jest źle, należało oczekiwać, że będzie źle, mamy szansę, trzeba ratować, tylko trzeba jeszcze zaostrzyć, jeszcze ta polityka monetarna ma być bardziej restrykcyjna.</u>
          <u xml:id="u-306.7" who="#WiesławaZiółkowska">Tkwimy, naszym zdaniem, dalej w tzw. syndromie Balcerowicza. Na czym ten syndrom Balcerowicza polega? Nie na tym, że koncepcja pana premiera Balcerowicza jest niespójna, nielogiczna, niepoprawna teoretycznie. Wręcz odwrotnie, ona właśnie taka jest. Syndrom Balcerowicza polega na jedynie słusznych rozwiązaniach, które w niedostatecznym stopniu respektują, albo, jak niektórzy uważają, wręcz lekceważą, aktualną rzeczywistość społeczno-polityczno-gospodarczą. Te czynniki powodują, że mam olbrzymie wątpliwości, i w imieniu klubu je wyrażam, czy rzeczywiście ta debata do takich rozstrzygnięć merytorycznych doprowadzi. Jeśli chodzi o sam materiał, na temat którego tutaj też wypowiadano wiele uwag, które Wysoka Izba dostała w licznych dokumentach, muszę powiedzieć, że można ten materiał w różny sposób krytykować. Zapewne każdy materiał byłby krytykowany, że jeszcze w jakiś sposób jest niekompletny, że czegoś tam brakuje, że ktoś ma jakiś niedosyt informacji itd. Ale jedno jest pewne, że zawiera on inne treści, może nienowe dla nas, bo o tym już tutaj mówiliśmy, ale treści nowe dla rządu. Proszę przecież zauważyć, że rząd oficjalnie mówi, że polityka przemysłowa nie polega na braku polityki. Rząd oficjalnie mówi, że to nie dyrektorzy są główną przyczyną zła, że przedsiębiorstwa nie dostosowują się do sytuacji rynkowej, chociaż dyrektorzy są różni, o czym dobrze wiemy i co trzeba trzeźwo oceniać. Rząd zauważa, że przyczyną, chociaż nie tak jednoznacznie to rząd podkreśla i sam sobie w pewnych momentach przeczy, tego, że przedsiębiorstwa państwowe nie dostosowują się do wymagań rynku, jest olbrzymia luka technologiczna, organizacyjna w stosunku do Zachodu, która daję o sobie jednoznacznie znać w momencie otwarcia granic. Co więcej, rząd nie zauważa jeszcze, albo nie wypada mu zauważyć, bo w końcu jest to cały czas rząd „solidarnościowy”, że w zakresie jakości pracy, w zasadach pracy niewiele się zmieniło. Mnie, posłowi, też jest bardzo niezręcznie to mówić, bo to jest strasznie drażliwy temat, ale nie zmieniło się również za naszym działaniem, ponieważ nie ma motywacji do dobrej jakości pracy, nie ma motywacji do tego, żeby łamać tę lukę technologiczno-organizacyjną.</u>
          <u xml:id="u-306.8" who="#WiesławaZiółkowska">Co opłaca się w tym kraju? Opłaca się handlować. I tutaj pan premier Balcerowicz jest niesłychanie niekonsekwentny, bo mówi, że ulg nie będzie, a jednak olbrzymie ulgi, i to nie ulgi, lecz zwolnienia podatkowe dla handlu dał, a na przykład przed ulgami inwestycyjnymi chroni się jak może, prawie do upadłego.</u>
          <u xml:id="u-306.9" who="#WiesławaZiółkowska">No i opłaci się, proszę państwa, doradztwo tzw. ekonomiczne i inne. Bardzo popieram takie doradztwo, bo jestem również ekonomistą, a to drugie z kolei opłaca się dlatego, że tam płace i ceny są światowe. Płace i ceny są światowe, jakość tych usług nierzadko już mniej światowa.</u>
          <u xml:id="u-306.10" who="#WiesławaZiółkowska">Proszę państwa! Wszystko jest w porządku, tak powinno być w gospodarce rynkowej, tylko najpierw powinny być jednoznaczne mechanizmy, które by pomagały, wręcz wymuszały to, żeby przełamać tę lukę technologiczno-organizacyjną.</u>
          <u xml:id="u-306.11" who="#WiesławaZiółkowska">Mimo że wcześniej szef Klubu Poselskiego PSL mówił, że pan premier w swoim wystąpieniu nie zawarł ani słowa, które by określało sytuację rolnictwa, trzeba uczciwie powiedzieć, że w dokumentach pojawiają się wreszcie pewne przesłanki, pewne symptomy tego, że rząd zaczyna reagować na żądania sali sejmowej, żądania rolników, aby potraktować w sposób specjalny polski rynek rolny, że wymaga on ochrony i że nie są to żądania tylko nieefektywnych rolników, że jest to kwestia narodowa, dla przyszłości i dla całej gospodarki bardzo ważna.</u>
          <u xml:id="u-306.12" who="#WiesławaZiółkowska">Cóż w takiej sytuacji można zrobić? Świadomie nie uzurpuję sobie występując w imieniu klubu prawa do wymieniania tutaj wszystkiego, co należy robić, zresztą mówili o tym moi przedmówcy, jest tego strasznie dużo. Moją wypowiedź klubową uzupełniają moi koledzy klubowi: Pidek, Pol, Józefiak, Wnuk, wszystkich chyba zdążyłam wymienić, i pan poseł Gabryś. Chcę natomiast w imieniu klubu zadeklarować, że czym prędzej przystąpimy do intensywnych prac nad tym pakietem ustaw i propozycji, które przedstawił rząd. Wyrażamy jednak pewną obawę, nawet jeżeli bardzo efektywnie zabierzemy się do tej pracy, czy przyniesie ona efekty. Ponieważ gdyby rząd zgłosił te propozycje 4 miesiące temu, na przełomie stycznia i lutego, to wtedy byłyby to środki właściwe, zastosowane we właściwym czasie i mogłyby przynieść efekty. W tej chwili nawet najwłaściwsze rozwiązania zastosowane z takim opóźnieniem, mimo naszej olbrzymiej pracy mogą nie przynieść oczekiwanych efektów.</u>
          <u xml:id="u-306.13" who="#WiesławaZiółkowska">Co więcej, oczekujemy, i to też formułuję w imieniu klubu, oczekujemy od rządu nieco innej postawy w pracach komisji sejmowych. Oczekujemy mianowicie zamiast uporu, chęci merytorycznej rozmowy z nami i consensusu, poszukiwania dróg kompromisu. Oczekujemy tego, że jak poprosimy o jakąś informację finansową, kosztową itd., to otrzymamy ją w odpowiedzi. I oczekujemy wreszcie tego, że jak już podejmiemy ustawę, to natychmiast ukażą się do niej zarządzenia wykonawcze, bo to wszystko razem będzie decydowało o efektywności i skuteczności naszej wspólnej pracy.</u>
          <u xml:id="u-306.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-307">
          <u xml:id="u-307.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-307.1" who="#MikołajKozakiewicz">W imieniu Klubu Poselskiego SD głos zabierze poseł Lesław Lech. Przygotuje się poseł Bonawentura Ziemba.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-308">
          <u xml:id="u-308.0" who="#LesławLech">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! 16 miesięcy temu, kiedy zaczynaliśmy reformować gospodarkę, mówiono o jej jasnych stronach i otwierających się przed społeczeństwem perspektywach. O kosztach i wyrzeczeniach wspominano rzadziej. Dziś zastanawiam się, czy nie należało postępować odwrotnie. Mniej byłoby wprawdzie początkowego entuzjazmu, ale być może mniejsze byłoby dzisiejsze rozczarowanie. Prawdopodobne jest również, że nie tak groźne byłyby napięcia społeczne, które obecnie zbliżyły się do niebezpiecznej granicy.</u>
          <u xml:id="u-308.1" who="#LesławLech">Tymczasem, jak wspomniał premier Balcerowicz, kryzys wcale nie kończy się. Ekonomiści przepowiadają, że produkcja w najbliższych miesiącach może obniżyć się nawet do 50% z roku 1989. Równocześnie raport Banku Światowego uprzedza o możliwości pogłębiania się takich niekorzystnych zjawisk, jak wzrost bezrobocia, niestabilność cen i rynku, wzrost kosztów utrzymania, pogarszająca się opłacalność eksportu itp.</u>
          <u xml:id="u-308.2" who="#LesławLech">W tym kontekście przygotowywany przez rząd manewr restrukturyzacyjny może okazać się mało skuteczny. Rząd deklaruje, że chce jak najszybciej osiągnąć „masę krytyczną”, czyli jak najszybciej doprowadzić do przewagi różnych form własności prywatnej nad własnością państwową.</u>
          <u xml:id="u-308.3" who="#LesławLech">Nie bez powodu jednak wysuwane są obawy, że skok w kapitalizm według takiego scenariusza może okazać się początkiem końca dla wielu przedsiębiorstw, bowiem jedynie zakłady całkowicie prywatyzowane będą w 100% zwolnione z popiwku. Komercjalizowane zakłady mogą liczyć na 20% ulgę, pozostałe będą płacić tak jak dawniej. Co to oznacza w praktyce? Oznacza to pełna wolność w sferze wynagrodzeń dla jednych i konieczność dalszego obniżania płac dla pozostałych.</u>
          <u xml:id="u-308.4" who="#LesławLech">Należy uświadomić sobie proporcje. Z 19 tys. przedsiębiorstw tylko tysiąc będzie korzystało ze specjalnych przywilejów. Nadto przewiduje się zaostrzenie sankcji wobec przedsiębiorstw spóźniających się z wpłatami do budżetu. Rząd proponuje, aby izby skarbowe występowały o ogłoszenie upadłości tych zakładów, od których w ciągu dwóch miesięcy nie uda się wyegzekwować należności. Trudno dziś wyobrazić sobie ewentualne skutki tych decyzji, w tym zwłaszcza lawinowy wzrost bezrobocia. Warto rozważyć. czy cena, jaką przyjdzie nam zapłacić, nie będzie zbyt wysoka. Być może można ją obniżyć podchodząc do prywatyzacji w sposób bardziej rozważny, niż to proponuje rząd.</u>
          <u xml:id="u-308.5" who="#LesławLech">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego uważa, że można wyodrębnić trzy grupy przedsiębiorstw, a w ślad za tym trzy rodzaje polityki prywatyzacyjnej. W grupie pierwszej mogłyby znaleźć się przedsiębiorstwa małe, o złych wynikach finansowych, z trudem sobie radzące. Takie przedsiębiorstwa powinny ulec natychmiastowej prywatyzacji, zaś ich majątek trzeba możliwie szybko sprzedać za gotówkę lub na raty, albo też wydzierżawić. Od ceny powinny być ważniejsze zamiary nabywającego. Pod uwagę można brać takie czynniki, jak planowany rozwój i profil produkcji, inwestycje, deklarowane zatrudnienie.</u>
          <u xml:id="u-308.6" who="#LesławLech">Nie satysfakcjonuje nas również rządowy scenariusz przewidujący sprzedaż, dzierżawę 800 takich zakładów w ciągu roku. Liczbę tę można zwielokrotnić, zwłaszcza w sferze szeroko rozumianych usług. Są one najbardziej efektywnym działem gospodarki, wymagającym przy tym stosunkowo niewielkich nakładów. Każde miejsce pracy kosztuje tam taniej niż w przemyśle, a więc istnieją duże możliwości zmniejszenia bezrobocia. Nie ma przesady w twierdzeniu, że usługi mogą stać się kołem zamachowym polskiej gospodarki. Zaangażowanie w ten proces prywatnych zasobów gotówkowych, które według Narodowego Banku Polskiego wynosiły w kwietniu 62 bln zł i ponad 5 mld dolarów, mogłoby przyczynić się do znacznego ożywienia gospodarki. Aby „wygonić” ten kapitał z banku i zmusić go do pracy, trzeba jednak obniżyć stopę oprocentowania depozytów i oszczędności. Dzięki takiemu zabiegowi można by równocześnie zmniejszyć oprocentowanie kredytów inwestycyjnych. Proponujemy stopę zróżnicowaną, z wyraźnymi preferencjami dla sektora usług i rolnictwa, uwzględniając dłuższy cykl obrotu kapitałem.</u>
          <u xml:id="u-308.7" who="#LesławLech">W grupie drugiej jest parę tysięcy przedsiębiorstw, dla których prywatyzacja jest kwestią drugorzędną. Przedsiębiorstwa, ich dyrekcje, powinny mieć normalną stabilizację, normalny spokój w działaniu, inwestowaniu i rozwoju. Jeśli przez prywatyzację widzą możliwość uzyskania lepszych efektów, forma powinna być kwestią wyboru. Przedsiębiorstwa te powinny być nadzorowane przez konkurujące między sobą o zysk wielobranżowe holdingi należące do skarbu państwa. One, z czasem zamienione w spółki akcyjne, byłyby prywatyzowane. Łączenie, podział, tworzenie spółek joint venture powinno być interesem. Nie należy prywatyzować tylko dla likwidacji popiwku. Dyrektorzy tych przedsiębiorstw powinni być zatrudniani przez holdingi.</u>
          <u xml:id="u-308.8" who="#LesławLech">I wreszcie trzecia grupa i trzecie podejście do prywatyzacji. Myślę o przedsiębiorstwach największych, takich, które mają kluczowe znaczenie dla gospodarki narodowej. O ich losach powinien decydować rząd i to wcale nie na zasadzie: prywatyzować wszystkie jak najszybciej i od góry do dołu. Nie popadajmy z jednej skrajności w drugą.</u>
          <u xml:id="u-308.9" who="#LesławLech">Ponad 40 lat temu prof. Adam Krzyżanowski, jeden z twórców Stronnictwa Demokratycznego wyśmiewał koncepcję, według której nawet karuzela miała być państwowa. Dziś również mogą śmieszyć recepty, aby jednakowo prywatyzować ową karuzelę i stocznię, punkt usługowy i kopalnię. Nie unikniemy dyskusji o granicach prywatyzacji. Szkoda, że nie rozpoczynamy jej dziś, przy okazji rozpatrywania materiałów rządowych.</u>
          <u xml:id="u-308.10" who="#LesławLech">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego wielokrotnie zgłaszał z tej trybuny konieczność szczególnej ochrony polskiego rzemiosła, które ma szansę stać się zalążkiem klasy średniej. W krajach o gospodarce rynkowej jest ona ostoją demokracji. Jesteśmy świadkami upadku setek tysięcy zakładów rzemieślniczych, w miejsce których powstają firmy efemerydy, nastawione głównie na działalność handlową i szybki zysk. Z rosnącym niepokojem obserwujemy to zjawisko.</u>
          <u xml:id="u-308.11" who="#LesławLech">Czym wytłumaczyć fakt lepszego traktowania zagranicznych biznesmenów przywożących do Polski stosunkowo niewielkie kapitały, skoro rodzimych przedstawicieli średniego i małego biznesu traktuje się po macoszemu? Drenażowy system podatkowy sprzyja tworzeniu się drugiego obiegu w gospodarce. Według dość ostrożnych ocen Instytutu Gospodarki Narodowej obroty podziemnego sektora sięgają aż 10% dochodu narodowego i 15% dochodów osobistych ludności. Działalność czarnej gospodarki sprzyja powstawaniu nielegalnych fortun, stanowiąc konkurencję nie tylko dla rzemiosła, ale także dla legalnego handlu, usług itp. Jest to zjawisko tym bardziej groźne, że drugi obieg nie zasila budżetu państwa, a w dużej mierze z niego korzysta. Np. osoby zatrudnione „na czarno” pobierają zasiłki dla bezrobotnych, korzystają z ubezpieczeń, dopłat do komunikacji itp.</u>
          <u xml:id="u-308.12" who="#LesławLech">Szanse legalizacji drugiego obiegu widzimy w uproszczeniu systemu podatkowego, w amnestii podatkowej i stabilności rozwiązań prawnych. Przepisy, które obowiązywałyby przez minimum 10 lat, mogłyby być zachętą do inwestowania dla rodzimego i zagranicznego kapitału. Natomiast wpływy z tej działalności powinny zasilać budżety lokalne. Należałoby przyspieszyć obieg kapitału. Do tej pory gminy zarabiają pieniądze, przekazują je do budżetu i przez wiele miesięcy czekają, aż w ramach redystrybucji część tych środków wróci do gminy.</u>
          <u xml:id="u-308.13" who="#LesławLech">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego mimo przedstawionych zastrzeżeń nie chce być zaliczany do zwolenników inflacyjnego wyjścia Polski z kryzysu gospodarczego. Dlatego oczekujemy od rządu propozycji pogodzenia preferencji podatkowych i kredytowych z polityką stabilności złotówki, z polityką przeciwdziałania inflacji. Widząc jej ułomności, dostrzegamy również jej pozytywy. Chcielibyśmy ustrzec się przed pochopnymi decyzjami, które oznaczałyby powrót do praktyki dodrukowywania pieniędzy. Uważamy jednak, że tak jak można było odejść od polityki sztywnego kursu dolara, tak można szybciej rozluźnić podatkowo-kredytowy gorset krępujący dotychczas przedsiębiorczość państwową, spółdzielczą i prywatną.</u>
          <u xml:id="u-308.14" who="#LesławLech">Wysoki Sejmie! Premier Balcerowicz ma rację mówiąc, że atmosfera polityczna w kraju nie sprzyja podejmowaniu trudnych decyzji gospodarczych. Nie będę wnikał w złożoność owej sytuacji. Wspomnę jedynie, że może się ona komplikować, jeśli do istniejących napięć dojdzie jeszcze zaostrzony konflikt na linii rząd — Sejm. Ostatnie wypowiedzi premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego niosą taką groźbę. Pan premier najpierw na zjeździe Kongresu Liberalno-Demokratycznego, a potem w wywiadzie dla „Gazety Wyborczej” zasugerował, że to Sejm zawinił, jeśli chodzi o wolne tempo reform gospodarczych, ślamazarnie pracując nad projektami stosownych ustaw. Jaki skutek mogą przynieść te słowa? Chyba nie zapewnią większości w Sejmie, na której brak premier się użala. Takimi wypowiedziami owej większości się nie zapewni. Można jedynie być posądzonym o dołączenie do chóru tych, którzy z Sejmu uczynili sobie chłopca do bicia.</u>
          <u xml:id="u-308.15" who="#LesławLech">W Polsce nie mamy jeszcze systemu prezydenckiego, ale raczej parlamentarno-gabinetowy. Zatem nie da się rządzić w oparciu o prezydenta. O biegu polskich spraw decydują stosunki rząd-parlament. Nasz wspólny interes, ministrów i posłów, polega na tym, aby te stosunki były jak najlepsze. W Klubie Poselskim Stronnictwa Demokratycznego uważamy, że jeszcze jest czas, aby usunąć to, czego stosunkom tym zawsze brakowało i przystąpić do zbudowania większości parlamentarnej, składającej się z różnych sił politycznych. Nie jest to nowa propozycja. Na taką potrzebę wskazywaliśmy przed kilkoma miesiącami odpowiadając na expose premiera. Stwierdziłem wówczas, że powołany wtedy gabinet zrodziła nie wola większości parlamentarzystów, lecz polityczna wymowa wyborów prezydenckich. Ostrzegaliśmy, że może to być dla rządu źródłem kłopotów, jeśli rząd nie będzie budował większości sejmowej wokół swych konkretnych inicjatyw. Minęło 5 miesięcy i nie jest mi znany wypadek podjęcia takich starań przez ugrupowania polityczne, które twierdziły, że ten rząd jest ich rządem. Zamiast takich starań obserwujemy proces odwrotny. Ugrupowania te dystansują się od polityki rządu, pogłębiając konflikty i podziały także w samej Radzie Ministrów. Polsce przybył kolejny paradoks. Rząd cieszy się większym poparciem sił, które utraciły władzę, niźli tych, które go wyłoniły.</u>
          <u xml:id="u-308.16" who="#LesławLech">Propozycję zawarcia szerokiej koalicji sformułowaliśmy w trakcie marcowej debaty politycznej, pragnąc w ten sposób przyczynić się do podniesienia skuteczności pracy Sejmu, do powstrzymania spadku jego autorytetu, do odebrania argumentów zwolennikom metod rządzenia opartych na dominacji władzy wykonawczej. Niestety, zwolennicy tych metod nadal mają powody do zadowolenia. Sejm staje się synonimem pracy na jałowym biegu. Dzieje się tak dlatego, że politycy zbyt często nad współpracę przedkładają przedwyborczy interes własnych ugrupowań. Zbyt często zapominamy, że istotą demokracji nie jest walka prowadzona tylko po to, aby się różnić, lecz spór wiodący do uzgodnienia stanowisk. Jeśli ktoś uważa, że jego szanse wyborcze zależą tylko od podkreślania za wszelką cenę własnej tożsamości, to się myli. Ludzie oczekują od nas efektów, chcą dobrego prawa, a nie, jakże często niepotrzebnych, polemik. Te ostatnie wywołują dziś wzruszenie ramion i coraz częściej złość.</u>
          <u xml:id="u-308.17" who="#LesławLech">Klub Poselski SD stawia na efekt. Pragniemy współpracy, a nie dalszej atomizacji, dalszego rozbicia. Gotowi jesteśmy przystąpić do koalicji z tymi siłami w parlamencie, które pragną, aby proces ustawodawczy przebiegał sprawnie, aby nie ciążył na nim interes polityczny poszczególnych ugrupowań. Uważamy, że pakiet projektów ustaw przedstawiony właśnie przez rząd jest ku temu dobrą okazją. Premier Balcerowicz apeluje, abyśmy pracowali nad nim tak sprawnie, jak nad pierwszym pakietem ustaw gospodarczych z grudnia 1989 r. Należy sobie tego życzyć, pamiętając jednak, że wówczas za rządem Mazowieckiego stała koalicja parlamentarna.</u>
          <u xml:id="u-308.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-309">
          <u xml:id="u-309.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-309.1" who="#MikołajKozakiewicz">Jako ostatni przed przerwą głos zabierze poseł Bonawentura Ziemba w imieniu Klubu Poselskiego Stowarzyszenia „Pax”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-310">
          <u xml:id="u-310.0" who="#BonawenturaZiemba">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Reformy o takim stopniu złożoności ekonomicznej i politycznej jak nasze nie mogą przebiegać płynnie. Nie do uniknięcia są błędy oraz wysokie koszty w postaci recesji, inflacji, bezrobocia. Pojawienie się trudności w procesie realizacji tych reform nie powinno być przedwcześnie interpretowane jako porażka w realizacji całego procesu. Godząc się na wysokie koszty transformacji systemu gospodarczego, społeczeństwo chce mieć pewność, że nie są to poświęcenia daremne, ale służą przygotowaniu gospodarki do znaczącego wzrostu, że prowadzą do stworzenia długookresowej perspektywy rozwojowej zgodnej z oczekiwaniami społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-310.1" who="#BonawenturaZiemba">Niestety, przebieg procesu reformowania naszej gospodarki, a szczególnie ta faza, która obejmuje okres od IV kwartału ub. r. do chwili obecnej, pokazuje, że nic pozytywnego w naszej gospodarce nie następuje. Wprost przeciwnie, gospodarka polska nie tylko nadal pozostaje chora, ale jej choroba ciągle się pogłębia. Nadal spada produkcja i trwa recesja z tendencją do szybkiego pogłębiania się w przemyśle, w rolnictwie, budownictwie, transporcie. Mówili zresztą o tym moi przedmówcy. Spadają bardzo niskie już dochody realne ludności i spożycie, rośnie bezrobocie, gwałtownie pogarszają się wyniki w handlu zagranicznym. W efekcie zaostrza się sytuacja społeczna, rosną napięcia, co grozi destabilizacją kraju.</u>
          <u xml:id="u-310.2" who="#BonawenturaZiemba">Kolejny już rok rząd nie dotrzymuje warunków uzgodnionych w ramach programu gospodarczego i budżetu z Sejmem i ze społeczeństwem. Na poparcie tej tezy chcę przytoczyć, że w odniesieniu tylko do roku bieżącego zamiast zakładanego wzrostu dochodu narodowego o 4%, spadnie on o ponad 4%, zamiast wzrostu inwestycji mamy spadek, co grozi głęboką dekapitalizacją wielu gałęzi. Założone ujemne saldo w handlu zagranicznym w wysokości 0,9 mld dolarów, jak mi się wydaje, wyniesie ponad 2 mld dolarów. Wreszcie, dochody realne ludności nie tylko nie wzrosną, jak to zapisaliśmy w ustawie budżetowej, ale gwałtownie spadną, i to nie tylko z powodu wyższej niż zakładano inflacji, ale również w wyniku przyrostu liczby osób bezrobotnych, które zamienią wyższe płace na niższe zasiłki, w wyniku spadku sprzedaży płodów rolnych, co obniży przychody ludności wsi oraz w wyniku podjętych ostatnio przez rząd decyzji przerzucenia na społeczeństwo znacznej części kosztów świadczonych usług, w tym w zakresie ochrony zdrowia, pokrywanych dotychczas z budżetu. Nie chciałbym się tu opowiedzieć przeciwko, broń Boże, reformie w służbie zdrowia, ale musi być to reforma całościowa.</u>
          <u xml:id="u-310.3" who="#BonawenturaZiemba">Na początku br. w dyskusji nad projektem budżetu pozwoliłem sobie na krótką ocenę sytuacji gospodarczej i tendencji dominujących w gospodarce. Stwierdziłem wówczas, że na przestrzeni 1990 r. występowały w naszej gospodarce zjawiska zarówno pozytywne, jak i negatywne. Jednakże te zjawiska, które ocenialiśmy jako pozytywne, były bardzo słabe, z tendencją do ich słabnięcia. Natomiast zjawiska negatywne były silne, z tendencją do dalszego wzrostu tej siły i trwałości. Bilans zjawisk negatywnych i pozytywnych, ich siły oraz tendencji do zmiany relacji pomiędzy nimi ja i mój klub oceniliśmy wówczas jako negatywny. Sądziliśmy, że ta ocena podyktowana wyłącznie głęboką troską o skuteczne przeciwdziałanie negatywnym tendencjom będzie wzięta poważnie pod uwagę i przynajmniej przeanalizowana przez rząd. Niestety, tak się nie stało. Ponieważ tendencje mają to do siebie, że są obiektywne i trwają tak długo, jak długo utrzymują się uwarunkowania, które je zrodziły, stąd nie może dziś nikogo dziwić, że stało się to, co stać się przecież musiało.</u>
          <u xml:id="u-310.4" who="#BonawenturaZiemba">Pomimo dominacji negatywnych zjawisk i tendencji w gospodarce w 1990 r., rząd przyjął wysoce nierealistyczne założenia w polityce gospodarczej i budżetowej. Muszę powiedzieć, że te założenia były opracowywane jeszcze przez poprzednią ekipę. Dlatego nie do końca rozumiem tutaj niektóre wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-310.5" who="#BonawenturaZiemba">Iluzoryczność tych założeń znalazła dziś pełne potwierdzenie w praktyce. Gdzie jest więc ten pragmatyzm i realizm, którymi miał kierować się ten rząd? Występujące obecnie głębokie rozbieżności pomiędzy założeniami a rzeczywistością nie są przecież skutkiem jakiejś zaskakującej zmiany warunków. Nic takiego przecież się nie stało. Głębokie niedoszacowanie recesji, inflacji czy spadku eksportu do Związku Radzieckiego jest wyłącznie wyrazem braku wyobraźni tych osób, które te szacunki robiły. Przecież szacunki rządowe nie były jedynymi, jakie wykonano. Znane były inne, dotyczące na przykład spadku eksportu do Związku Radzieckiego, bardziej bliskie obecnej rzeczywistości. Nie skorzystano z nich jednak, choćby przy konstrukcji alternatywnych scenariuszy postępowania, w wypadku gdyby okazały się one prawdziwe. Program rządu stał się więc jedynym, pozbawionym alternatywy programem. Konsekwencje tego będą bardzo poważne i jak zwykle płacić będzie za to wysoką cenę całe społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-310.6" who="#BonawenturaZiemba">Sądzę, że w tej sytuacji nie do uniknięcia jest zmiana polityki gospodarczej oraz ustawy budżetowej na rok bieżący, zwłaszcza że powszechne jest przekonanie, że sytuacja gospodarcza kraju i sytuacja społeczna są w stanie krytycznym. Odmienne jest natomiast zdanie rządu. Bardzo interesujące byłoby poznanie kryteriów, według których ta sama ocena wypada rządowi tak pozytywnie.</u>
          <u xml:id="u-310.7" who="#BonawenturaZiemba">Wysoka Izbo! Na krótko przed dzisiejszą debatą otrzymaliśmy obszerny dokument Rady Ministrów na temat zamierzeń w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki. Z zadowoleniem mogę stwierdzić, że jest to opracowanie poważne, pozwalające sądzić, że jest możliwe wypracowanie sensownego programu przebudowy naszej gospodarki i że rząd jest zdolny do stworzenia takiego programu i zapewnienia jego realizacji. W to głęboko wierzę. Pomimo wielu zalet merytorycznych, jakie zawiera to opracowanie, o tym już przed chwilą była mowa, mówił o tym wczoraj również pan premier Balcerowicz, posiada ona, jak mi się wydaje, może się mylę, istotne wady, i to takie, które prawdopodobnie są nie do przezwyciężenia bez zmiany obecnego układu instytucjonalnego centrum gospodarczego. Otóż w opracowaniu tym widoczna jest dominacja optyki wąskofiskalnej. Nie jest to optyka odpowiednia dla potrzeb dokonania głębokiej transformacji systemowej. Ta optyka już dotychczas skompromitowała się w wystarczająco dużym stopniu, aby nadal przy niej pozostawać. Ten fakt utwierdza mnie w przekonaniu o potrzebie dokonania zasadniczych zmian w strukturze centralnych organów państwa kierujących gospodarką. Wydaje się, że Ministerstwo Finansów nie powinno pełnić roli wiodącej w wyznaczaniu polityki gospodarczej. Chodzi mi tu o zasadę, a nie o konkretny układ personalny i to chciałbym z naciskiem podkreślić.</u>
          <u xml:id="u-310.8" who="#BonawenturaZiemba">Fiskus posiada zupełnie inne wyszkolenie, nastawienie głównie, a nawet wyłącznie, na fiskalizm, a nie na tworzenie przesłanek rozwojowych. Dla potrzeb przebudowy gospodarki trzeba utworzyć odrębny organ, którym może być na przykład ministerstwo gospodarki narodowej. Oczywiście nie może być to kolejny resort, ale efekt głębokiej przebudowy obecnej struktury zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-310.9" who="#BonawenturaZiemba">Wydaje się, że to pozytywnie oceniane przeze mnie opracowanie nie zapowiada głębokiej zmiany dotychczasowych priorytetów rządu w procedurze przekształcania gospodarki. W procesie transformacji gospodarki są takie zmiany, które powinno się przeprowadzać szybko i zdecydowanie, bo to decyduje o powodzeniu całej operacji. Są też i takie zmiany, które choć konieczne, mogą być wprowadzane stopniowo, mniej boleśnie. Myślę tutaj o obniżaniu taryf celnych, otwieraniu gospodarki, likwidacji subsydiów itp.</u>
          <u xml:id="u-310.10" who="#BonawenturaZiemba">Kontrowersyjność dotychczasowej polityki rządu w zakresie przebudowy systemu gospodarczego tkwi w tym, że rząd przyspieszał nadmiernie zmiany w tych dziedzinach, które takiego przyspieszenia wcale nie wymagały, a nie przyspieszał tam, gdzie było to potrzebne. Myślę tutaj przede wszystkim o spójnym systemie podatkowym, stosunkach własnościowych itd.</u>
          <u xml:id="u-310.11" who="#BonawenturaZiemba">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Teoria o pozytywnym wpływie zewnętrznej konkurencji jest ogólnie prawdziwa, tylko nie może to prowadzić do beztroskiego tolerowania wręcz niszczącego wpływu importu. Realizowana przez rząd polityka pełnej liberalizacji w handlu zagranicznym nie może ignorować uwarunkowań technicznych, technologicznych i ekonomicznych, w jakich pracują nasze przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-310.12" who="#BonawenturaZiemba">Nie jest tak, że winę ponoszą wyłącznie przedsiębiorstwa, które nie potrafią się dostosować do nowych warunków. Ich zdolności adaptacyjne są znane i w krótkim czasie niezmienne i to trzeba brać pod uwagę przy określeniu polityki gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-310.13" who="#BonawenturaZiemba">Zadaniem rządu jest dostosowanie zakresu i siły konkurencji zewnętrznej do ograniczonej adaptacyjności przedsiębiorstw w taki sposób, aby konkurencja ta stanowiła czynnik postępowego rozwoju, a nie niszczyła całe gałęzie, i to najnowocześniejsze, naszej gospodarki. Myślę tu choćby o elektronice.</u>
          <u xml:id="u-310.14" who="#BonawenturaZiemba">Nagłe otwarcie na świat tak słabej pod względem konkurencyjności gospodarki nie może nie skończyć się dla niej katastrofą. Różnice wydajności pracy są zbyt duże i nic nie będzie w stanie uchronić nas od kosztowych konsekwencji. Niewłaściwa polityka w zakresie pobudzania konkurencji połączona z błędami w polityce kursowej, to już zbyt wysoka zapora przed krajową produkcją. To błędy w tym obszarze polityki gospodarczej stanowią przyczynę utrzymującej się recesji i zagrożeń inflacyjnych. Wydaje się, że w tej dziedzinie winna być prowadzona polityka pełna samozachowawczych zabezpieczeń. Nikt nie ma wątpliwości, że powinniśmy zmierzać - do gospodarki rynkowej. Jednak taki kraj jak nasz trzeba przeprowadzać ostrożnie przez odpowiedni system zabezpieczających śluz, które zagwarantują płynne, stopniowe, bezpieczne przejście tej trudnej drogi. Ten system to nie tylko polityka celna, ale także selektywny wybór i preferencje rodzimej wytwórczości. Rozwój gospodarki i wzrost produkcji społecznej są wręcz niezbędne nie tylko dla przezwyciężenia recesji i bezrobocia. Od rozwoju gospodarki zależeć będzie, czy stanie się prawdziwym sukcesem to, co dziś posiada tylko smak sukcesu. Myślę o redukcji naszego zadłużenia wobec banków zrzeszonych w Klubie Paryskim.</u>
          <u xml:id="u-310.15" who="#BonawenturaZiemba">Zawarte porozumienie jest niewątpliwym osiągnięciem obecnego rządu, ale jest to sukces przede wszystkim polityczny. Dzięki zawartemu porozumieniu nasze zadłużenie nie będzie wzrastać w najbliższych latach, pod warunkiem że będziemy spłacać 20% należnych odsetek. Spłacanie tych 20% odsetek umożliwi redukcję w danym roku pozostałych 80%. Kwota zadłużenia równa prawie 35 mld dolarów pozostaje ciągle nie zmieniona. Za kilka lat nastąpi chwila, kiedy trzeba będzie spłacać i odsetki, i raty od tych miliardów. Do tego czasu nasza gospodarka powinna osiągnąć ekonomiczną zdolność do pełnej obsługi całego długu. Jeśli tę zdolność osiągnie, wtedy dopiero podpisanie obecnego porozumienia można będzie uznać za sukces ekonomiczny. Jeśli natomiast tej zdolności nie osiągniemy, to dług ponownie zacznie wzrastać.</u>
          <u xml:id="u-310.16" who="#BonawenturaZiemba">Tak więc podpisane porozumienie nie rozwiązuje problemu zmniejszenia naszego zadłużenia, ale przesuwa go w czasie, stwarzając nam rezerwę czasową na jego rozwiązanie własnymi siłami. Kwestia pobudzania rozwoju gospodarki to także problem przekształcenia obecnego porozumienia o redukcji długu w realny sukces gospodarczy tego rządu, ale nie tylko — sukces całego naszego kraju. Tej okazji nie powinniśmy zaprzepaścić. Takie jest moje zdanie i zdanie mojego klubu. Dlatego należy zdecydowanie przeciwstawić się dotychczasowej polityce gospodarczej, która nie stwarza żadnych perspektyw w zakresie rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-310.17" who="#BonawenturaZiemba">Chciałbym na zakończenie zwrócić uwagę na jeszcze jeden istotny, moim zdaniem, aspekt, mianowicie na kwestię roli doradztwa zagranicznego w wyborze polityki gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-310.18" who="#BonawenturaZiemba">Praktyka pokazuje, że nie przynoszą powodzenia diagnozy i recepty proponowane przez zagranicznych doradców. Nasze uwarunkowania i logika wydarzeń są takie, że powinniśmy osiągnąć maksymalną samodzielność myślenia, działania i obrony narodowych interesów. Najwyższe znaczenie powinien zyskać własny wysiłek intelektualny, programowy. Nie powinniśmy dalej przesadzać w uzależnianiu wszystkiego od zagranicy. Sami musimy znaleźć klucz do otwarcia możliwości przezwyciężenia kryzysu w oparciu o własną myśl i działanie.</u>
          <u xml:id="u-310.19" who="#BonawenturaZiemba">Potrzebą chwili staje się znalezienie właściwych proporcji między rodzimym wysiłkiem a pomocą zagraniczną, na której nam przecież bardzo skądinąd zależy. Chociaż w moim wystąpieniu dominują akcenty krytyczne, chcemy wierzyć w możliwość istotnej poprawy sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-310.20" who="#BonawenturaZiemba">Rząd zrobił już pierwsze kroki we właściwym kierunku — chodzi o cła, kurs walutowy, przedstawiony program restrukturyzacji, Potrzebne są następne szybkie działania w tym obszarze. Szanse poprawy leżą w zmianie koncepcji i konsekwencji ich realizacji. Dotychczas w obu tych obszarach występowały poważne niedomagania. Koncepcja musi być realistyczna, a więc uwzględniająca uwarunkowania i społeczne oczekiwania, a konsekwencja nie musi oznaczać ślepego uporu.</u>
          <u xml:id="u-310.21" who="#BonawenturaZiemba">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Obecnej sytuacji w Polsce nie można uzdrowić samymi decyzjami gospodarczymi. Wzrastająca fala emocji i niezadowolenia społecznego z pogarszających się warunków życia wymaga także rozwiązań politycznych, szerokiego społecznego porozumienia i przyzwolenia. Może źle się stało, że odrzucono realizację projektu powołania przy prezydencie Rzeczypospolitej rady politycznej grupującej reprezentatywne grono przedstawicieli także pozaparlamentarnych sił politycznych, co pozwoliłoby na głębsze porozumienie i być może nie byłoby teraz strajku MZK i nie musielibyśmy iść z dworca do Sejmu na piechotę.</u>
          <u xml:id="u-310.22" who="#BonawenturaZiemba">Stworzenie płaszczyzny konsultacji i uzgodnień różnych interesów mogłoby zaowocować zharmonizowaniem wysiłków i zapobiec grożącym niepokojom. Dziś bardziej może niż kiedykolwiek potrzeba nam wzmożonego poczucia wspólnej odpowiedzialności za Polskę. Ta odpowiedzialność dyktować winna postawienie się ponad interesami osobistymi i grupowymi w poszukiwaniu sposobów realizacji wspólnego dobra.</u>
          <u xml:id="u-310.23" who="#BonawenturaZiemba">Jestem zbudowany wystąpieniami moich poprzedników, którzy podobnie jak ja, krytycznie mówiąc o realizacji programu stabilizacyjnego, zmierzają, jak mi się wydaje, w kierunku porozumienia, consensusu dla dobre wspólnego, dla dobra naszej ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-310.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-311">
          <u xml:id="u-311.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-311.1" who="#MikołajKozakiewicz">Jako pierwszy po przerwie będzie przemawiał poseł Jerzy Hopfer. Pierwszym punktem będzie głosowanie zaległych ustaw. Bardzo proszę wszystkich posłów, żeby wrócili punktualnie na salę.</u>
          <u xml:id="u-311.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-312">
          <u xml:id="u-312.0" who="#MarekRusakiewicz">Informuję, że posiedzenie Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej odbędzie się bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w sali nr 179.</u>
          <u xml:id="u-312.1" who="#MarekRusakiewicz">Posiedzenie międzykomisyjnego Zespołu do Spraw Polityki Energetycznej Kraju odbędzie się bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w sal: nr 217.</u>
          <u xml:id="u-312.2" who="#MarekRusakiewicz">Posiedzenie prezydium Polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej odbędzie się po ogłoszeniu przerwy w saloniku przy sali kolumnowej.</u>
          <u xml:id="u-312.3" who="#MarekRusakiewicz">Pierwsze planowane na przerwę obiadową posiedzenie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich w dniu dzisiejszym nie odbędzie się.</u>
          <u xml:id="u-312.4" who="#MarekRusakiewicz">Posiedzenie Komisji Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej odbędzie się po ogłoszeniu przerwy obiadowej w sali konferencyjnej w nowym Domu Poselskim.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-313">
          <u xml:id="u-313.0" who="#MikołajKozakiewicz">Ogłaszam przerwę do godziny 11.40.</u>
          <u xml:id="u-313.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min 10 do godz. 11 min 45)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-314">
          <u xml:id="u-314.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-314.1" who="#TadeuszFiszbach">Kontynuujemy dyskusję nad informacją rządu o aktualnej sytuacji gospodarczej i założeniach polityki gospodarczej na 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-314.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Jerzego Hopfera z Klubu Poselskiego Unii Chrześcijańsko-Społecznej. Kolejnym mówcą będzie poseł I Stanisław Jasiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-315">
          <u xml:id="u-315.0" who="#JerzyHopfer">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Poselski Unii Chrześcijańsko-Społecznej, który mam zaszczyt reprezentować, z głęboką troską obserwuje niekorzystne zjawiska zachodzące w polskiej gospodarce. Zła kondycja finansowa przedsiębiorstw państwowych, stanowiących dalej blisko 80% przedsiębiorstw w kraju, pogłębiająca się recesja, rosnące bezrobocie, fatalny stan finansów publicznych, społecznej opieki zdrowotnej, oświaty, rolnictwa, to obraz, który ogląda się gołym okiem.</u>
          <u xml:id="u-315.1" who="#JerzyHopfer">Chciałoby się zapytać, czy to jeszcze jest gospodarka, czy stan chaosu, w którym obowiązuje tylko jedna zasada: ratuj się kto może i tak może. Chciałoby się również zapytać: Czy tak musi być? Czy zmieniając system gospodarczy należy przejść przez swoisty czyściec, czego doświadczamy obecnie? Czy system gospodarczy państwa załamie się ostatecznie i co z tego wyniknie?</u>
          <u xml:id="u-315.2" who="#JerzyHopfer">Te i podobne pytania stawiane są dzisiaj niemal w każdym polskim domu, w każdej rodzinie, gdzie z rosnącym niepokojem obserwuje się, że zarabiane pieniądze starczają zaledwie na przeżycie od wypłaty do wypłaty, gdzie niemal z dnia na dzień zapowiada się dalsze podwyżki czynszów, energii i innych kosztów życia codziennego. Ludzie pytają wręcz: co z nami będzie?</u>
          <u xml:id="u-315.3" who="#JerzyHopfer">Nasz klub poselski również nie znajduje prostych odpowiedzi na te pytania. Obserwując rozwój sytuacji w innych krajach postkomunistycznych dochodzimy do wniosku, że przechodzenie od systemu gospodarki planowej do gospodarki rynkowej musi pociągać za sobą poważne koszty społeczne. Sądzimy jednak, że zmiana ta nie powinna prowadzić do totalnego załamania gospodarki, i dlatego uważamy, iż w słusznym i logicznym programie przekształceń popełniono kilka poważnych błędów.</u>
          <u xml:id="u-315.4" who="#JerzyHopfer">Pierwszy z nich dotyczy sposobu i tempa prywatyzacji. Przyjęty przez rząd program prywatyzacji zakłada nie w pełni, naszym zdaniem, uzasadnioną prywatyzację dużych firm, przeprowadzaną m.in. po to, aby w sposób spektakularny stworzyć rynek kapitałowy. Tak jak by 5 panów w białych koszulach i czerwonych szelkach miało być panaceum na wszystkie nasze kłopoty. Tymczasem prawie nic nie robi się na polu małej i średniej prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-315.5" who="#JerzyHopfer">I tu upieramy się jako klub przy swoim wyrażonym wcześniej poglądzie, że fundamentem przekształceń własnościowych winno być prywatyzowanie małych i średnich przedsiębiorstw. Stworzenie tej bazy może i powinno być pierwszym krokiem. Te właśnie przedsiębiorstwa ze względu na ich mobilność ekonomiczną, szybkość reagowania na potrzeby rynku, stosunkowo nieduże koszty zmiany technologii itp., mają szansę na stosunkowo szybki rozwój. Mam tu na myśli całą sferę zakładów i przedsiębiorstw branży spożywczej, przetwórstwa rolnego, zaopatrzenia rolnictwa itp.</u>
          <u xml:id="u-315.6" who="#JerzyHopfer">Małe i średnie przedsiębiorstwa muszą stać się podstawą całej gospodarki. Im to bowiem również najłatwiej znaleźć partnerów za granicą, jak sądzimy, również dla tych przedsiębiorstw łatwiej uzyskać środki dewizowe na inwestycje. Formy tego mogą być różne. Jak wiadomo, zagraniczni kontrahenci bardzo ostrożnie wchodzą na polski rynek ze swoimi kapitałami, nikt bowiem z nich nie zdecyduje się na wielkie inwestycje w kraju nie ustabilizowanym politycznie, w kraju, którego przyszłość jest niepewna, ergo — kapitały zainwestowane w tym kraju również nie są pewne.</u>
          <u xml:id="u-315.7" who="#JerzyHopfer">Uważamy, że rząd powinien bardzo elastycznie, ale i szybko reagować na te tendencje i wykorzystać je na tyle, na ile się da. Nie można dogmatycznie trzymać się założeń, że obcy kapitał wejdzie do Polski szerokim frontem, a jeżeli to nie następuje, to mieć pretensje do tego kapitału i nic nie robić, uznając, że to my mamy rację.</u>
          <u xml:id="u-315.8" who="#JerzyHopfer">Jak wynika z przedłożonych przez rząd dokumentów, podstawową ścieżką prywatyzacji małych i średnich przedsiębiorstw jest i ma być ich likwidacja. Nie jesteśmy pewni, czy jest to droga najlepsza. Doprowadzanie do likwidacji zawsze powoduje straty choćby poprzez konieczność pozbycia się majątku za przysłowiowy psi grosz. Czy nie lepsze i korzystniejsze dla skarbu państwa byłoby na przykład wydzierżawianie tych zakładów w ręce prywatne już wtedy, gdy mają one jaką taką kondycję ekonomiczną i mogą, niejako z marszu, rozpocząć działalność w nowej formule przy maksymalnym wykorzystaniu potencjału, który posiadają?</u>
          <u xml:id="u-315.9" who="#JerzyHopfer">W tym miejscu nie od rzeczy będzie przypomnieć, że boom gospodarczy w Polsce w latach siedemdziesiątych miał u swych podstaw jeden podstawowy mankament. Budowano mianowicie wiele zakładów od podstaw, tracąc bezproduktywnie większą część kredytów na budynki i otoczenie. 75% środków przeznaczano wówczas na inwestycje nowe, zaś tylko 25% na inwestycje modernizacyjne. Tymczasem w krajach rozwiniętych proporcje były akurat odwrotne. To właśnie 75% środków lokowanych jest w nowe technologie, które sytuowane są w starych murach.</u>
          <u xml:id="u-315.10" who="#JerzyHopfer">Myślę, że z błędów popełnionych poprzednio należy wyciągnąć właściwe wnioski, niezależnie od tego, jaka ekipa i w jakim czasie te błędy popełniła. Błąd pozostaje błędem w ekonomii, niezależnie od uwarunkowań politycznych. Zresztą, jak nas uczy doświadczenie minionego okresu, ekonomia w ogóle nie bardzo lubi politykę, o czym często nasi domorośli politycy zdają się zapominać.</u>
          <u xml:id="u-315.11" who="#JerzyHopfer">Wysoka Izbo! Innym ważnym w ocenie posłów Klubu Poselskiego Unii Chrześcijańsko-Społecznej problemem jest funkcjonowanie budżetu państwa i całej sfery budżetowej. Nie można zapominać albo udawać, że się tego nie wie, że podstawą wpływów do budżetu państwa są różnego rodzaju podatki, w naszych warunkach jeszcze w 80% od sektora uspołecznionego, oraz dochody z ceł i monopolu państwa. Uważamy, że jeżeli tak jest, to dopóki nie wykształci się gospodarka prywatna w takim stopniu, aby udźwignąć wydatki budżetowe państwa, dopóty należy oszczędzać przedsiębiorstwa państwowe i całą sferę jednostek gospodarki uspołecznionej i nie dopuszczać do ich upadku. Inaczej bowiem tworzymy fikcję. Ustawa budżetowa po stronie dochodów przewiduje wpływy z sektora państwowego, a z drugiej strony polityka wobec przedsiębiorstw sprawia, że wpływów nie ma. Nie bez znaczenia jest również w tym wypadku szacunek dla prawa finansowego, i w ogóle. Stanowi się bowiem prawo, które, tak to rozumiemy, na samym starcie jest niewykonalne, zaś przedsiębiorstwa nie płacąc podatków pokazują jednocześnie, ile to prawo jest dla nich warte.</u>
          <u xml:id="u-315.12" who="#JerzyHopfer">Obserwujemy z niepokojem poszerzanie się sfer, gdzie można bezkarnie uznawać prawo za nieistotny element życia społecznego, który można omijać, kiedy się uzna, że zbyt krępuje nasze poczynania. Taki stosunek do prawa w państwie, które w Konstytucji określiło się jako państwo prawne, państwo, w którym przyjęte reguły postępowania ujęte w normy prawne mają stanowić podstawę stosunków społecznych, jest, delikatnie mówiąc, nieporozumieniem. Wydaje się, że zbyt łatwo godzimy się z tego typu zjawiskami, tym bardziej że sygnały o tym, iż prawo krępuje, płyną niedwuznacznie od najwyższych czynników w państwie. Okazuje się po raz kolejny, że nie wystarczy mieć wolę, aby ustanowić państwo prawa, ale trzeba mieć jeszcze więcej tej woli, aby to prawo stosować niezależnie od tego czy jest to wygodne, czy nie. Tę wolę mają społeczeństwa prawdziwie demokratyczne.</u>
          <u xml:id="u-315.13" who="#JerzyHopfer">Przepraszam, Wysoka Izbo, za ten wtręt na temat prawa, ale wbrew pozorom, również w obecnej sytuacji gospodarczej, a właściwie przede wszystkim w takiej sytuacji szacunek dla prawa gospodarczego ma ogromne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-315.14" who="#JerzyHopfer">Wysoka Izbo! Mówiąc o budżecie państwa, o jego słabej kondycji, nie sposób nie wspomnieć o funkcjonowaniu służb państwowych, których dobra lub zła działalność ma duży wpływ na poziom dochodów budżetowych. Mam tu na myśli przede wszystkim urzędy celne oraz urzędy skarbowe. Co jakiś czas społeczeństwo bulwersują kolejne afery związane z działalnością tych służb, a właściwie z ich wydolnością. Biliony złotych nie wpływają do skarbu państwa, choć przy normalnym funkcjonowaniu wymienionych służb powinny wpływać.</u>
          <u xml:id="u-315.15" who="#JerzyHopfer">Wydaje się, że rząd winien reagować na takie zjawiska elastycznie i szybko, a nawet w pewnych okolicznościach przewidywać ich wystąpienie. Opóźnienia w tym zakresie komentowane są w społeczeństwie jako celowa działalność mająca na celu umożliwienie uzyskiwania błyskawicznych fortun przez niektórych ludzi związanych z establishmentem. Tolerowanie takich działań, w sytuacji gdy większość społeczeństwa dotkliwie odczuwa skutki przełomu gospodarczego, ma fatalny wydźwięk społeczny, i zdaniem posłów naszego klubu, nie może mieć dalej miejsca.</u>
          <u xml:id="u-315.16" who="#JerzyHopfer">W ocenie Klubu Poselskiego Unii Chrześcijańsko-Społecznej niedowartościowana jest przez rząd sprawa komercjalizacji tych dziedzin działalności sfery budżetowej państwa, które z istoty swej do komercjalizacji się nadają. W wielu wypadkach nie ma podstaw prawnych do tego typu działań i na tym polu aktywność rządu winna ulec wzmocnieniu.</u>
          <u xml:id="u-315.17" who="#JerzyHopfer">Są sfery działalności, które można skomercjalizować już teraz, niemal z marszu, i tu opieszałość w tworzeniu podstaw komercjalizacji jest po prostu marnowaniem czasu. Posłużę się jednym najbardziej bodaj spektakularnym przykładem. Postulat oparcia gospodarki wodnej na zdrowych ekonomicznie podstawach był zgłaszany już od dawna. W ubiegłym roku stworzone zostały poprzez małą nowelizację Prawa wodnego podstawy prawne do utworzenia regionów wodno-gospodarczych. Do dzisiaj jednak regiony te nie funkcjonują. Mówiłem o tym podczas debaty ekologicznej, więc nie będę się powtarzał. Uważam jednak, że dalsze odwlekanie ich tworzenia jest bezzasadne i w opinii środowiska niezrozumiałe. Tracimy czas, w sytuacji kiedy komercjalizacja tej dziedziny gospodarki i tak jest nieuchronna.</u>
          <u xml:id="u-315.18" who="#JerzyHopfer">Mniej klarowna sytuacja panuje w innych dziedzinach, które w zamyśle rządu również winny być komercjalizowane. Mam tu na myśli służbę zdrowia i szeroko pojętą opiekę zdrowotną społeczeństwa. Posłowie Unii Chrześcijańsko-Społecznej uważają, że do tego problemu należy podejść z wielką ostrożnością. Chodzi o to, że aby tej komercjalizacji dokonać, musi przedtem istnieć system ubezpieczeń alternatywnych, system instytucji ubezpieczeniowych mogących przejąć funkcje państwa dotychczas sprawowane w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-315.19" who="#JerzyHopfer">Uważamy, że system ubezpieczeń społecznych powinien pozostać w minimalnej skali w rękach państwa. Ludność powinna mieć możliwość ubezpieczeń indywidualnych pozwalających na polepszenie standardu życia w wieku poprodukcyjnym. To samo dotyczy kosztów leczenia. Nie siląc się na przedstawienie szczegółowych rozwiązań, uważamy, że systemy funkcjonujące w krajach rozwiniętych są do wykorzystania w Polsce bez konieczności szukania własnych rozwiązań. Istotnym elementem tej sprawy jest czas i sposób wprowadzenia nowego systemu. Obawiamy się, że może zwyciężyć tendencja pójścia na skróty, o czym zdaje się świadczyć projekt ustawy o odpłatności za leki, skierowany ostatnio do Sejmu oraz głosy nawołujące do wprowadzenia odpłatności za koszty leczenia m.in. w szpitalach.</u>
          <u xml:id="u-315.20" who="#JerzyHopfer">Zdaniem posłów UChS problem jest bardziej skomplikowany, niż się na pozór wydaje. Większość bowiem społeczeństwa, tj. ludzie w wieku poprodukcyjnym oraz w tzw. wieku średnim, odprowadzała i odprowadza niebagatelne przecież kwoty tytułem składek ubezpieczeniowych na ubezpieczenie społeczne. Ci ludzie, będący z racji wieku w większości klientami służby zdrowia, nie mogą i nie powinni być pozostawieni w nowej sytuacji samym sobie, ponieśli bowiem duże koszty stosownie do obowiązującego dzisiaj prawa i nowy system ubezpieczeniowy winien to uwzględniać. Jest to wniosek de lege ferenda, ale również jeżeli chodzi o odpłatność za leki, wniosek na już, na teraz.</u>
          <u xml:id="u-315.21" who="#JerzyHopfer">Wysoka Izbo! Mówiąc o służbie zdrowia nie można pominąć skrótowej choćby oceny obecnego stanu w aspekcie tego, czego byliśmy świadkami ostatnio.</u>
          <u xml:id="u-315.22" who="#JerzyHopfer">Jako poseł z Gorzowa Wielkopolskiego byłem zbulwersowany faktem, że pracownicy szpitala wojewódzkiego zostali doprowadzeni do ostateczności. Musieli zaprotestować. Chociaż uważam, że służba zdrowia nie powinna strajkować, ten wypadek uważam za uzasadniony. Otóż po rozmowach z lekarzem wojewódzkim okazało się, że w tym wypadku ewidentnie zawiniło ministerstwo zdrowia, które planując środki na utrzymanie służby zdrowia w województwie gorzowskim popełniło prosty błąd rachunkowy, w wyniku którego województwo gorzowskie znalazło się pod względem przydzielonych środków na ostatnim miejscu w kraju. Województwom porównywalnym pod względem ludności, ale nie potencjału, przyznano o 50%, i ponad 50% więcej środków aniżeli województwu gorzowskiemu.</u>
          <u xml:id="u-315.23" who="#JerzyHopfer">Bulwersujące jest to, że województwo gorzowskie, które dzięki ofiarności społeczeństwa, zawsze bowiem zajmowało i zajmuje czołową lokatę np. w zbiórce na Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia, oraz dzięki aktywności i ambicjom kadry lekarskiej stworzyło niezłą bazę, zostało jak gdyby za tę inicjatywę i aktywność ukarane. Bulwersujący jest również upór godny lepszej sprawy, z jakim ministerstwo zdrowia broniło tego błędu, nie chcąc się przyznać do jego popełnienia. Jak się dowiedziałem, sprawa została załatwiona i pieniądze dla gorzowskiej służby zdrowia w końcu znalazły się, ale niesmak pozostał i na długi czas jeszcze pozostanie.</u>
          <u xml:id="u-315.24" who="#JerzyHopfer">Reasumując, chciałbym wyrazić w imieniu Klubu Poselskiego Unii Chrześcijańsko-Społecznej pogląd, że podstawowe założenia programu gospodarczego rządu winny być utrzymane i działania w tym zakresie winny być kontynuowane. Przedstawione wczoraj w wystąpieniu pana premiera Balcerowicza pozytywne skutki tych działań nie powinny podlegać dyskusji. Niezbędne są jednak bieżące korekty polityki gospodarczej rządu wynikające ze stałej obserwacji przebiegu procesów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-315.25" who="#JerzyHopfer">Rząd winien bardziej elastycznie i natychmiast reagować na niekorzystne zjawiska ujawniające się w trakcie tych procesów. Kierunki działań przedstawione w „Zamierzeniach rządu w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki” budzą naszą nadzieję, pod warunkiem, że nie pozostaną na papierze. Rozumiemy przy tym, że są to zamierzenia w skali mikro. Brakuje nam natomiast perspektyw w skali makro i tę lukę rząd, naszym zdaniem, winien jak najszybciej wypełnić.</u>
          <u xml:id="u-315.26" who="#JerzyHopfer">Zdając sobie sprawę, że przechodzenie od jednego modelu gospodarczego do innego przy konieczności zmian strukturalnych wymaga czasu i nie będzie wolne od trudności i załamań, klub nasz przyjmuje przedstawione zamierzenia rządu z ostrożnym optymizmem.</u>
          <u xml:id="u-315.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-316">
          <u xml:id="u-316.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-316.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Stanisława Jasińskiego z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie poseł Ryszard Gajewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-317">
          <u xml:id="u-317.0" who="#StanisławJasiński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Bardzo często głosząc tezę o przecieraniu szlaku od gospodarki centralistycznej do wolnorynkowej próbujemy maskować ewidentne błędy i pomyłki. Również ta Izba próbuje to czynić. Na pewno rozliczą nas z tego już niedługo nasi wyborcy. Póki co należy czynić wszystko, aby obraz Sejmu w oczach społeczeństwa, poprawić. Nie dlatego, że zbliżają się wybory, ale dlatego, że w całym świecie demokracji. parlament jest najważniejszą, cieszącą się zaufaniem społeczeństwa instytucją.</u>
          <u xml:id="u-317.1" who="#StanisławJasiński">Nie łudźmy się, że wraz z wejściem nowych ludzi opinia o Sejmie się zmieni. Będzie ona taka, jaką my pozostawimy. Myślę, że jest ważne to, co możemy zrobić dla przyszłego parlamentu — do maksimum wzmocnić jego autorytet. I dlatego nie powinniśmy rozpraszać się na sprawach drobnych, lecz powinniśmy skoncentrować się na tym, co jest dzisiaj najważniejsze, a więc na problematyce społecznej i gospodarczej. Będzie to możliwe, jeżeli będziemy podchodzić do problemu generalnie, pozostawiając szczegóły instytucjom, agendom rządowym.</u>
          <u xml:id="u-317.2" who="#StanisławJasiński">Na całym świecie parlamenty poza funkcją legislacyjną pełnią funkcje arbitralne wobec dokonań rządu i przez to ponoszą pełną odpowiedzialność wobec społeczeństwa. Nas tej drugiej funkcji pozbawiono. Albo lepiej: sami się jej pozbawiliśmy. Rząd stawia nas najczęściej wobec ważnych problemów w niedoczasie, zmuszając nas w ten sposób do ruchów pozornych. Sam natomiast mając komfort pełnej swobody działania popełnił szereg kardynalnych błędów natury strategicznej, które doprowadziły do takiej sytuacji, jaką mamy dzisiaj w ekonomii państwa.</u>
          <u xml:id="u-317.3" who="#StanisławJasiński">Błąd pierwszy. Formułując strategię przemian politycznych założono bezpodstawnie, że społeczeństwo zadowoli się dokonaniami w płaszczyźnie politycznej i pozwoli na regres w płaszczyźnie materialnej. Konsekwencją tego był błąd drugi — koncentracja działań na odcinkach politycznych i przemian strukturalnych kosztem zrujnowania dotychczasowego potencjału gospodarczego. Błąd trzeci — moim zdaniem kardynalny — to skoncentrowanie się na działaniach o charakterze fiskalnym, deprecjonując działania technologiczne i organizacyjne. Błąd czwarty — to rezygnacja z kluczowej roli rolnictwa w przebudowie gospodarki. Rozsądnie ustawione rolnictwo mogło być buforem społecznym i gospodarczym, a stało się kamieniem młyńskim u szyi tonącej gospodarki. I błąd piąty — ostatni moim zdaniem — to niekonsekwencja w przebudowie administracji państwowej głównie szczebla centralnego i wojewódzkiego oraz niedocenienie znaczenia i kompetencji samorządów lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-317.4" who="#StanisławJasiński">Nieprawdą jest, że tych działań nie można było przewidzieć. Trzeba było trochę mniej zarozumiałości i trochę więcej przekonania, że inni również mogą mieć rację. Jeżeli dzisiaj chcemy dyskutować o gospodarce, o budżecie, to trzeba dokonać analizy wymienionych błędów — być może są jeszcze inne — i w oparciu o tę analizę dokonać korekt.</u>
          <u xml:id="u-317.5" who="#StanisławJasiński">Szanowni Państwo! Każdy, kto miał coś do czynienia z eksperymentem, wie, że metoda prób i błędów jest najgorsza i najdroższa. Dzisiaj, kiedy nauka do perfekcji doprowadziła planowanie eksperymentu, sposób wybrany przez ostatni rząd musiał doprowadzić do tego, co mamy. I niech nas nie wprowadza w błąd zachwyt Zachodu dla naszych przemian. Oni patrzą na to, co się u nas dzieje tak, jak patrzy się na widowisko sportowe. Być może nawet gorąco nam kibicują ale błędne posunięcia niewiele ich dotykają. Cały koszt tych błędów ponosi mieszkaniec Polski, a ponieważ zgodnie z założeniem liberałów biedy nie można dzielić równo, tych których nią się obdziela jest coraz więcej i są oni coraz bardziej zdesperowani.</u>
          <u xml:id="u-317.6" who="#StanisławJasiński">Dokonaliśmy najgorszego, czego mogliśmy dokonać. Pozbawiliśmy miliony Polaków nadziei. Człowiek pozbawiony nadziei może zachować się nieracjonalnie i agresywnie, a więc nieprzewidywalnie. Historia zna takie wypadki, kiedy na arenę polityczną wkraczało społeczeństwo pozbawione nadziei.</u>
          <u xml:id="u-317.7" who="#StanisławJasiński">Szanowna Izbo! Z uwagę zapoznałem się z zamierzeniami rządu w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki. Po tej lekturze ogarnęły mnie mieszane uczucia, a więc satysfakcja z tego, że moja analiza błędów jest słuszna, zadowolenie z faktu, że rząd dostrzega wszystkie te zagrożenia i prawidłowo próbuje im przeciwdziałać, ale równocześnie zwątpienie, na ile zamierzenia rządu są wykonalne.</u>
          <u xml:id="u-317.8" who="#StanisławJasiński">Największego zagrożenia upatruję w braku transmisji, przełożenia ze szczebla rządowego na szczeble niższe. Nadal wartością niedocenianą jest fachowość. W całym remoncie kadrowym dokonanym w ostatnich dwóch latach kryterium fachowości zostało potraktowane po staremu. I znowu, tak jak za czasów PRL, decyduje w większej mierze przynależność, nie zaś umiejętność działania i kompetencja. Skutek jest taki, że sprawnie zmieniamy nazwy ulic, ale już nie potrafimy zorganizować ich sprzątania. Wszystko to dzieje się na oczach społeczeństwa. Społeczeństwa, które doskonale analizuje fakty i wyciąga wnioski. Wydaje się, że rozmieniliśmy na drobne wielkie idee.</u>
          <u xml:id="u-317.9" who="#StanisławJasiński">Szanowny Panie Premierze! Jestem zwolennikiem działań skutecznych i racjonalnych. Dlatego jestem przeciwnikiem niekompetencji i działań pozorowanych, a tych działań jest zwłaszcza w terenie masa. I dopóki pan z tym problemem się nie upora, najlepsze zamierzenia rządu pozostaną tylko na papierze.</u>
          <u xml:id="u-317.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-318">
          <u xml:id="u-318.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-318.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Ryszarda Gajewskiego z Klubu Poselskiego Polskiego Związku Katolicko-Społecznego. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Anna Dynowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-319">
          <u xml:id="u-319.0" who="#RyszardGajewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiona przez rząd informacja oraz dokonana ocena realizacji programu gospodarczego w dokumencie przedstawionym Wysokiej Izbie 30 kwietnia br. pt. „Ocena realizacji programu gospodarczego w 1990 r. i rozwoju sytuacji gospodarczej w I kwartale 1991 r.”, została odrzucona przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. Jest to dokument wysoce niewystarczający czy raczej zupełnie pozbawiony wskazówek, jak rząd zamierza choćby częściowo przeformułować czy uszczegółowić swoją politykę gospodarczą w świetle diagnozy, jakiej dokonał w swej informacji.</u>
          <u xml:id="u-319.1" who="#RyszardGajewski">W wyniku odrzucenia przez komisję sejmową owego dokumentu otrzymaliśmy dość pokaźny zestaw działań, jakie rząd zamierza podjąć bądź jakie zostały już podjęte. I tak jeśli dokument pierwszy: „Ocena realizacji...” był dokumentem z dziedziny makroekonomii, tak dokument drugi jest dokumentem właściwie wyłącznie z dziedziny mikroekonomii, w związku z czym oba dokumenty trzeba traktować łącznie. Rząd bowiem w najmniejszym stopniu nie skorygował założeń stabilizacyjnych w dokumencie drugim.</u>
          <u xml:id="u-319.2" who="#RyszardGajewski">Wracając do dokumentu pierwszego, trzeba stwierdzić, że jest on dokumentem spójnym z kryteriami osiągnięć polityki gospodarczej rządu w roku 1990. W ocenie bowiem zrealizowanej polityki stabilizacyjnej rząd stwierdza, że zaproponowaną strategię i instrumenty stabilizacji trzeba oceniać w dłuższym horyzoncie czasowym — na tle sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej lat osiemdziesiątych. Dopiero taka perspektywa umożliwia, zdaniem rządu, ocenę osiągnięć i kosztów programu stabilizacyjnego. Co więcej, wybraną i zrealizowaną koncepcję rząd proponuje porównać z koncepcją alternatywną. Alternatywną nie w świetle celów przebudowy ustrojowej, ale przyjętych środków ich realizacji i wartości, jakie zostały dla nich wybrane.</u>
          <u xml:id="u-319.3" who="#RyszardGajewski">Metodologia oceny jest oczywiście kwestią wyboru i nie dziwi mnie, że wybrano taką, która od razu ustawia potencjalną krytykę w narożniku, bo wszak jeżeli nie zrealizowano — mówi rząd — tego co zapowiadano, to alternatywa i tak byłaby gorsza. Jakby więc nie patrzeć, zrealizowano koncepcję optymalną.</u>
          <u xml:id="u-319.4" who="#RyszardGajewski">Wysoka Izbo! Przejdźmy teraz do meritum sprawy. Nie sposób nie zgodzić się, że naczelnym zadaniem polityki gospodarczej roku 1990 było stłumienie hiperinflacji i przywrócenie globalnej równowagi wewnętrznej oraz zewnętrznej. Dokonano tego nieomal podręcznikowo, przez uwolnienie cen, zostawiając tylko bodaj 12% cen urzędowych, które i tak ileś tam krotnie podniesiono, przez znaczne ograniczenie dotacji, zniesienie ograniczeń wyboru źródeł zaopatrzenia, rynków zbytu. Posunięcia te wespół z gwałtownym podrożeniem kredytu i kursu dolara pozwoliły nie tylko wygasić hiperinflację, ale i pozwoliły na znaczne dostosowanie się struktury cen do preferencji popytu z jednej strony, oraz faktycznych relacji kosztowych z drugiej. Owo urealnienie struktury cen mogło dokonać się dzięki uwolnieniu cen, które doprowadziło do uchwycenia równowagi dzięki jednoczesnemu „chwyceniu za gardło” wypływu pieniądza poprzez praktyczną blokadę płac — popiwek, kredytu — prohibicyjny procent i dolara — prohibicyjny kurs. Dokonano więc tylko częściowej liberalizacji, obciążając jej kosztami przede wszystkim konsumenta, gdzie mamy 40% spadek płacy realnej w I kwartale 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-319.5" who="#RyszardGajewski">Z trzech rynków — kapitału, dóbr i usług oraz pracy zliberalizowano tylko drugi, wydając konsumenta na pastwę cenowych szaleństw państwowych i to w dodatku pozbawionych kontroli monopoli. Poprzez kontrolę płacy oraz kredytu, bezpośrednią — limity kredytowe i pośrednią — stopa procentowa, rząd dalej kontroluje de facto przepływ czynników produkcji do najefektywniejszych zastosowań. Trudno się nawet dziwić, że w takiej sytuacji państwowe monopole starały się i starają dalej przeczekać realizowaną politykę makroekonomiczną, ograniczając produkcję w obliczu bariery popytu i podnosząc ceny.</u>
          <u xml:id="u-319.6" who="#RyszardGajewski">Każdy monopolista, a zwłaszcza państwowy, zachowałby się tak samo w tej sytuacji. Oczekiwanie na coś innego, jak to teraz ujawnia rząd, było co najmniej złudzeniem. Przedsiębiorstwo państwowe nie było i nie jest tworem zdolnym do wewnętrznej samoistnej restrukturyzacji. Budowanie programu stabilizacyjnego na założeniu, że przedsiębiorstwo państwowe będzie działać jako homo oeconomicus, było i jest nierealne. Nic dziwnego, że teraz rząd chce się „dobrać” do „swojej” własności i władczo przyspieszyć procesy dostosowawcze, z upadłością włącznie. Pytanie: czy będzie na to zgoda załóg, samorządów, różnych związków zawodowych? Czy uda się odejść od świadomej rezygnacji z wszelkiej polityki przemysłowej na rzecz ręcznego sterowania teraz, w obliczu wyborów?</u>
          <u xml:id="u-319.7" who="#RyszardGajewski">Wróćmy jednak do oceny roku 1990. To, że operacja transformacji musiała boleć, że musiał nastąpić spadek dochodu narodowego i płacy realnej, to oczywiste. Ale czy aż w takim stopniu? Również i tu rząd mówi — tak. A przecież, jak to jest napisane w sprawozdaniu rządu, nie przedobrzono w pierwszej połowie roku. To dlaczego zdecydowano się na pewne poluzowanie pieniężno-dochodowe? Wszak po pierwszym półroczu rząd zrealizował około 20 bln nadwyżkę budżetową w handlu zagranicznym, a przedsiębiorstwa nie wypłaciły dopuszczalnych nawet popiwkiem wypłat płac.</u>
          <u xml:id="u-319.8" who="#RyszardGajewski">Po sprowadzeniu społeczeństwa do parteru „konieczna” okazała się polityka łagodniejsza, a trzeba było poluzować, bo zapaść recesyjna okazała się również nadprogramowa. Dzięki owemu poluzowaniu wzrosła trochę produkcja. Przedsiębiorstwa dzięki wysokiej rentowności, przy obniżeniu produkcji bez zmniejszenia kosztów własnych świadomie weszły w popiwek w III, a głównie w IV kwartale 1990 r., co umożliwiło pod koniec roku odbudowanie płac realnych, jednak zbyt duże w relacji do znacznie obniżonego poziomu dochodu.</u>
          <u xml:id="u-319.9" who="#RyszardGajewski">Sztywny i nadwartościowy kurs dolara z pierwszej połowy roku, w drugiej połowie przez wyższą, niż oczekiwano, inflację, zaczął hamować lawinowo rosnący eksport, zwiększając jednocześnie import, niestety, głównie konsumpcyjny. Aprecjacja złotówki była przecież dokonana na piasku słabej wydajności, która praktycznie w ciągu roku jeszcze się obniżyła. Osiągnięta ciężką pracą społeczeństwa nadwyżka zamiast zaowocować tanim kredytem, wróciła częściowo do społeczeństwa w postaci importu konsumpcyjnego.</u>
          <u xml:id="u-319.10" who="#RyszardGajewski">Od października zaczęła się era deficytu handlowego. Naczelny sukces polityki gospodarczej, nadwyżka w handlu, nie pobudził wzrostu produkcji rodzimej ani jej przekształceń. Dodatkowo pogłębił przez import barierę popytu, a więc recesję. Przemiany strukturalne pozostały bowiem daleko w tyle za zmianami w instrumentalizacji polityki gospodarczej państwa. Rząd w drugim półroczu tkwił w samozadowoleniu z osiągniętych wyników pierwszego półrocza. Świadomie i expressis verbis liczono na samoistność procesów dostosowawczych. Był to chyba naczelny błąd. Recesja dotknęła przemysły najbardziej rynkowe, takie jak rolnictwo i przemysł lekki. Rynek nie dokonał restrukturyzacji, oddzielenia ziarna dobrych przedsiębiorstw od plew złych.</u>
          <u xml:id="u-319.11" who="#RyszardGajewski">Szok stabilizacji zniosły w niezły sposób i w niezłej kondycji właściwie wszystkie przedsiębiorstwa. W kontekście tych faktów stwierdzenia, że dokumenty, oceny itd., że program stabilizacyjny powstrzyma proces rozpadu, są nadużyciem. Program ten przywrócił równowagę, ale tylko na tak długo, jak długo działają restrykcyjne fiskalno-monetarne instrumenty.</u>
          <u xml:id="u-319.12" who="#RyszardGajewski">Z punktu widzenia przemian strukturalnych i przybliżania się do samoregulacji rynkowej na zasadzie pozytywnego sprzężenia zwrotnego, w moim przekonaniu, rok 1990 był rokiem straconym. Nie jest to wyłącznie wina rządu. Wiadomo, w jakich warunkach zewnętrznych przyszło działać. Lecz nie należy ukrywać niepowodzeń i wmawiać faktów, które nie istniały.</u>
          <u xml:id="u-319.13" who="#RyszardGajewski">Wracając do równowagi, w obliczu pogłębiającego się spadku dochodu narodowego oraz nadmiernego — zdaniem rządu — poluzowania dochodowego, na początku tego roku trzeba było powtórzyć mini szok roku poprzedniego, a więc wysoką stopę procentową, obniżenie płacy realnej i nominalnej, ogólnie obniżkę realnej podaży pieniądza, jeszcze głębszą recesję. Rząd obarczył obecną inflację w I kwartale hulanką płacową w IV kwartale ub. roku. Czy to prawda? Wszak płaca to jedna trzecia dochodów społecznych. To nie tyle płace, ile wzrost oczekiwań inflacyjnych, wydatków budżetowych, realnie ujemna stopa procentowa, sfinansowanie gigantycznej nadwyżki dolarowej i rublowej je wywołały.</u>
          <u xml:id="u-319.14" who="#RyszardGajewski">Kłopoty pogłębia katastrofa w handlu ze Związkiem Radzieckim. Czy rząd nie miał jednak świadomości, że przejście na rozliczenia dolarowe oznaczać będzie nasz deficyt? Czy dość stanowczo negocjowano inne formy rozliczeń, o których wspomina się w drugim dokumencie?</u>
          <u xml:id="u-319.15" who="#RyszardGajewski">Na końcu dokumentu z listopada 1990 r. bardziej niekorzystnym, jednak bez instrumentalnego zabezpieczenia się przed jego skutkami, a właśnie taki scenariusz się ziścił.</u>
          <u xml:id="u-319.16" who="#RyszardGajewski">Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Propozycje zawarte w „Zamierzeniach...” wychodzą częściowo naprzeciw potrzebie przyspieszonej prywatyzacji. Czy jednak nie jest to znów huraoptymizm? Czy infrastruktura bankowa wytrzyma tę skalę zamierzeń? Należy poprzeć spóźnioną, ale zawsze propozycję władczej ingerencji skarbu państwa w swoją własność, przez upadłość beznadziejnie nieudolnych przedsiębiorstw, prywatyzację itp. Powinno pomóc to w restrukturyzacji, we współdziałaniu z pewną ekspansją kredytową dla przekształconych i prywatyzowanych przedsiębiorstw. Lecz jak to rozumieć w kontekście zapowiadanego całkiem niedawno wzmocnienia restrykcyjnej polityki fiskalnej i monetarnej, w obliczu pospiesznie dokonanego i do ostatniej chwili odrzucanego urealnienia kursu dolara?</u>
          <u xml:id="u-319.17" who="#RyszardGajewski">W kontekście dokonanej zmiany kursu dolara, którą należy powitać z zadowoleniem, należy zapytać, jak sfinansowane zostaną dodatkowe wypłaty złotówkowe dla eksporterów? Czy są rezerwy w bilansie finansowym państwa? Analiza przedstawionych nam przez rząd dokumentów upoważnia mnie do zadania rządowi kilku pytań, na które, mam nadzieję, otrzymam pełną odpowiedź.</u>
          <u xml:id="u-319.18" who="#RyszardGajewski">Po pierwsze — czy rząd rzeczywiście uznał recesję na poważne zło, nawet groźniejsze niż pewna kontrolowana i tolerowana inflacja? Rząd, zdaje się, uznał w „Założeniach...” potrzebę prowadzenia pewnej polityki przemysłowej, choć nie widać jakiegoś całościowego programu. Kiedy taki program będzie?</u>
          <u xml:id="u-319.19" who="#RyszardGajewski">Po drugie — w punkcie 1 i 3 w rozdziale pt.: „Zmiany w ustroju przedsiębiorstw” rząd chce usprawnić procedury podziału przedsiębiorstw w celu racjonalizacji ich działalności przez uproszczenie trybu sprzedaży wydzielonych części przedsiębiorstw. Jak to pogodzić z propozycją rządu poddania takich operacji nadzorowi organów założycielskich?</u>
          <u xml:id="u-319.20" who="#RyszardGajewski">Po trzecie — na tle przyspieszenia prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych słabiutko wygląda propozycja prywatyzacji banków. Niepokojąco prawdziwie wyglądają zarzuty, że nowe prawo bankowe zmierza do utrwalenia państwowych i quasi-państwowych banków. Dlaczego jest tak mało banków z kapitałem obcym?</u>
          <u xml:id="u-319.21" who="#RyszardGajewski">Po czwarte — co z podatkiem od ponadnormatywnych wynagrodzeń, tzw. popiwkiem? Rząd zapowiadał, że z chwilą komercjalizacji przedsiębiorstwa miały być zwolnione z popiwku. Teraz o tym cisza. Dokument nic systemowo o popiwku nie mówi poza drobnym jego złagodzeniem w pewnych przypadkach podziału przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-319.22" who="#RyszardGajewski">Po piąte — dlaczego tak małe kredyty inwestycyjne przeznaczone są na tworzenie nowych miejsc pracy? Mówi się o 32 mld na 1400 miejsc pracy. To 1‰ bezrobotnych. Należałoby pomóc w przybliżeniu przyznanych już kredytów zagranicznych dla małych i średnich przedsiębiorstw. Stopień ich wykorzystania jest niezmiernie niski.</u>
          <u xml:id="u-319.23" who="#RyszardGajewski">Po szóste — należy z zadowoleniem powitać kredyt hipoteczny, tak powszechny w gospodarkach rynkowych instrument finansowania budownictwa. Czy nie można by tej formuły zastosować w prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych?</u>
          <u xml:id="u-319.24" who="#RyszardGajewski">Po siódme — czy potrzebne jest w kontekście niskiego zaangażowania kapitału zagranicznego dalsze biurokratyzowanie relacji państwo-kapitał obcy przez przeformowanie Państwowej Agencji do Spraw Inwestycji w Państwową Agencję Inwestycji Zagranicznych i jeszcze nakładanie czapki w postaci Rady Promocji Polski? Mało już było złych doświadczeń z różnymi koordynatorami?</u>
          <u xml:id="u-319.25" who="#RyszardGajewski">Po ósme — czy rząd wyciągnął wnioski z załamania budżetu? Czy zamierzona przyspieszona likwidacja przedsiębiorstw nie pogłębi tak olbrzymiego deficytu budżetowego?</u>
          <u xml:id="u-319.26" who="#RyszardGajewski">I po dziewiąte — w sprawie aktywnego zwalczania bezrobocia — a tak na marginesie, z jaką skalą liczy się tu rząd? — czy trzeba ograniczyć pożyczki — str. 10 załącznik nr 4 — dla bezrobotnych? Czy to nie jest sprzeczne z tym, co rząd deklaruje w „Zamierzeniach”?</u>
          <u xml:id="u-319.27" who="#RyszardGajewski">Na koniec, należy z całym naciskiem stwierdzić, że dalsze leczenie inflacji recesją może doprowadzić nie tylko do dalszej inflacji kosztowej, ale również do niekontrolowanego wybuchu społecznego. Stabilizacja bez restrukturyzacji jest zabiegiem jałowym, w naszych warunkach zapewniającym równowagę na coraz niższym poziomie dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-319.28" who="#RyszardGajewski">Rząd nie przedstawił żadnych nowych propozycji dotyczących rewizji całościowego programu stabilizacji. Czy dalej rząd nie widzi takiej potrzeby również w świetle dokonywanych ostatnio posunięć?</u>
          <u xml:id="u-319.29" who="#RyszardGajewski">Wysoka Izbo! Klub Poselski Polskiego Związku Katolicko-Społecznego, w imieniu którego przemawiam, popiera propozycję upoważniającą sejmową Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów do wypracowania stanowiska Sejmu dotyczącego całościowej polityki gospodarczej państwa.</u>
          <u xml:id="u-319.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-320">
          <u xml:id="u-320.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-320.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Annę Dynowską z Koła Parlamentarnego Kobiet. Kolejnym mówcą będzie poseł Andrzej Miłkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-321">
          <u xml:id="u-321.0" who="#AnnaDynowska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Panie Premierze! Koło Parlamentarne Kobiet nie zamierza w dzisiejszej debacie koncentrować się na ocenie aktualnej sytuacji gospodarczej Polski. Jaka ona jest, każdy widzi. Tu w tej Izbie znamy ją w skali globalnej. Prawie każda polska rodzina zna ją także z autopsji. Powszechnie znany jest też stan budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-321.1" who="#AnnaDynowska">Koło Parlamentarne Kobiet nie zamierza traktować dzisiejszej debaty jako proces nad rządem, nad jego programem gospodarczym. Czujemy współodpowiedzialność za działania rządu, jego sukcesy, błędy i porażki. Nigdy nie powiemy: ten rząd. Rząd premiera Bieleckiego i poprzedni rząd premiera Mazowieckiego był przez nas powołany. Nie może teraz być obciążony kompleksem dziecka nieślubnego. Uchwalając te 100 kilkadziesiąt aktów prawnych zaakceptowaliśmy program tego rządu, główne kierunki jego działania.</u>
          <u xml:id="u-321.2" who="#AnnaDynowska">Panie Posłanki! Panowie Posłowie! My ten program współtworzyliśmy. Możemy żądać jego korekt, możemy wskazywać kierunki jego zmian, możemy nawet go zmienić, ale nie możemy odcinać się od współodpowiedzialności za jego tworzenie, za jego realizację i za jego skutki. Odpowiadamy za stan państwa i spróbujmy w tej ważnej debacie, która interesuje całe społeczeństwo, w sposób niezwykle silny dotknięte skutkami tych działań, zachować się jak parlament, posługując się tylko instrumentami, które nam przysługują.</u>
          <u xml:id="u-321.3" who="#AnnaDynowska">Nie pogłębiajmy jeszcze izolacji rządu z pobudek politycznych. Temu państwu potrzebna jest stabilizacja polityczna i stabilizacja gospodarcza. Ta stabilizacja jest potrzebna szczególnie w okresie przechodzenia do gospodarki rynkowej. Działamy pospiesznie i my, i rząd. Taka jest potrzeba chwili i nie możemy obciążać rządu, że przysyła nam niedopracowane koncepcje rozwiązań ustawowych, ale też w żadnym wypadku nie możemy przyjąć zarzutów, że pracujemy zbyt powolnie.</u>
          <u xml:id="u-321.4" who="#AnnaDynowska">Wiemy doskonale, że gros projektów ustaw przekazanych Sejmowi, gdyby oceniać ich wartość legislacyjną i koncepcyjną, należałoby odrzucić. Nie robimy tego. Wydaje się, że obciążanie nas, stawianie nam zarzutu tworzenia zatorów legislacyjnych jest do końca niewłaściwe. Ale też przyjrzyjmy się temu, co tworzymy i jak tworzymy. Od pół roku w Sejmie znajduje się projekt zmiany ustawy o zatrudnieniu, jednej z najpoważniejszych ustaw, które pozwalają na stworzenie pewnych osłon socjalnych, stworzenie nowych miejsc pracy, ustaw związanych ściśle z całym programem gospodarczym. Ta ustawa od prawie 6 miesięcy jest w Sejmie i nie są jeszcze zakończone prace nad nią. Wobec powyższego zarzuty w tym zakresie, przynajmniej po części, należałoby uznać za uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-321.5" who="#AnnaDynowska">Wysoki Sejmie! Wszyscy zgodziliśmy się z tym, że transformacja gospodarki polskiej w kierunku gospodarki rynkowej jest jedynym rozsądnym rozwiązaniem. W dzisiejszej debacie jak dotąd nie padło, i myślę, że nie padnie, wezwanie do zmiany kierunku. Docelowo ta transformacja przyniesie pożądane przez nas wszystkich efekty. Jesteśmy jednak w tej chwili w okresie przejściowym, w okresie dochodzenia do gospodarki rynkowej. Mamy ogromną recesję, z jej niezwykle dotkliwymi społecznymi skutkami, spadkiem płacy realnej, bezrobociem, załamaniem budżetu państwa. Społeczeństwo, które utraciło dotychczasowy standard życia i nie posiada wizji przyszłości Polski, a na pewno nie posiada scenariusza dochodzenia do tego pożądanego kształtu naszej gospodarki, jest niecierpliwe, ale to parlament ma zastanawiać się nad tym, co zrobić, nie ulica. Czas transformacji, czyli przechodzenia do gospodarki rynkowej, jest zawsze funkcją dwóch wielkości: kosztów społecznych i pomocy z zagranicy. Tu zależności są proste.</u>
          <u xml:id="u-321.6" who="#AnnaDynowska">Program gospodarczy zakłada krótki okres transformacji w gospodarkę rynkową. Krótki, mimo wysokiego stopnia zmonopolizowania gospodarki, stanu świadomości społecznej, w którym głęboko zakorzenione jest przekonanie o potrzebie zapewnienia egalitaryzmu i w którym są niepożądane nawyki takie jak niska kultura i dyscyplina pracy. W kraju, w którym nie ma rynku kapitałowego, działania rządu nie koncentrują się na odtwarzaniu majątku narodowego i na opracowywaniu pozytywnych procesów dostosowawczych jednostek gospodarki. Koncentrują się na przekształceniach własnościowych, które przy wysokim, ale realnym wsparciu kapitału zagranicznego rokują nadzieje na sukces. Tego kapitału jak na razie nie widać i uchwalanie ustawy o joint venture nic tutaj w tym zakresie nie zmieni. Polityka podatkowa, polityka kredytowa i płacowa eliminują z rynku wszystkie podmioty, nie tylko te nieefektywne i o tym wiemy wszyscy. Czy przekształcenia w tym wypadku są jedyną receptą?</u>
          <u xml:id="u-321.7" who="#AnnaDynowska">Chciałabym państwu przytoczyć bardzo znamienną ocenę Centralnego Urzędu Planowania, przedstawioną nam w dokumencie pt. „Informacja o sytuacji gospodarczej w pierwszym kwartale 1991 r. wraz z elementami prognozy ostrzegawczej”. Otóż CUP pisze, że sektor prywatny wykazuje większą odporność na recesję aniżeli państwowy. We wszystkich trzech działach, zarówno w perspektywie roku jak i kwartału dynamika działalności sektora prywatnego była korzystniejsza niż sektora państwowego. Niestety, poza nielicznymi wyjątkami, jak budownictwo w skali roku, jest to wolniejszy spadek, ale nie jest to wzrost. Zatem sektor prywatny nie jest w stanie przełamać impulsów recesyjnych, lecz tylko je lepiej neutralizować. Oznacza to, że bez zmiany zewnętrznych uwarunkowań same tylko pozytywne cechy w sektorze prywatnym nie są w stanie pobudzić gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-321.8" who="#AnnaDynowska">Przeczytałam tę ocenę CUP nieprzypadkowo. Przeczytałam ją w kontekście głównego kierunku działań restrukturyzacyjnych, przekształceń własnościowych w gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-321.9" who="#AnnaDynowska">Przedstawione przez rząd zamierzenia w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki uważamy na dziś za niewystarczające. Uwzględniając fatalny stan budżetu państwa, grożący brakiem środków na działania osłonowe ludności, uważamy, że gospodarka nasza przyjmie każdą ilość kapitału zagranicznego niezbędnego do tworzenia infrastruktury gospodarczej, ale on nie nadchodzi i program restrukturyzacji nie może opierać się na założeniu szybkiego i realnego napływu tego kapitału. Uważamy za konieczne zróżnicowanie narzędzi interwencji państwa w całej gospodarce. Jest to niezbędne. Muszą to być narzędzia inne dla przemysłu lekkiego, inne dla przemysłu maszynowego, inne dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-321.10" who="#AnnaDynowska">Nie sposób dziś stosować jedną miarę do wszystkich sektorów. Na dziś muszą być opracowane programy restrukturyzacji rejonów o szczególnym zagrożeniu wysokim bezrobociem strukturalnym. Sytuacja taka, jak w regionie wałbrzyskim czy łódzkim, jest tego najdobitniejszym przykładem.</u>
          <u xml:id="u-321.11" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, wracając do zagrożeń w rejonach szczególnych, jak wałbrzyskie i łódzkie, jak dotąd nie opracowano programów restrukturyzacji tych regionów. To nie jest problem polegający na tym, że tam są jakieś nieefektywne branże, ale istnieją też efektywne. W takim woj. wałbrzyskim praktycznie nie ma ani jednego przedsiębiorstwa, które można by było uznać za efektywne według ocen rządu. Na 28 gałęzi przemysłu, tam istnieje 21. Dekapitalizacja majątku jest tak wysoka, że praktycznie za parę miesięcy przy stosowaniu nadal jednakowej miary dla regionów, gdzie jest możliwe stosowanie jednej miary, zostanie to co najlepsze, ale tam nie ma nic najlepszego. Tam wszystko jest nieefektywne. To jest 700 tys. ludzi w woj. wałbrzyskim, którzy nagle zostaną bez środków do życia, bez miejsc pracy i w przeciągu krótkiego czasu tych nowych miejsc pracy im się nie stworzy.</u>
          <u xml:id="u-321.12" who="#AnnaDynowska">Chciałabym powiedzieć, że instytucje powołane do wspierania restrukturyzacji przedsiębiorstw nie działają, a jeżeli działają, to w sposób nam nie znany. W regionach przemysłowych potrzebujących szczególnie intensywnej pomocy nie działają w ogóle. Dla przykładu powiem, że zaangażowanie Agencji Rozwoju Przemysłu w województwo wałbrzyskie wynosi na dzień dzisiejszy 5 mld zł zaangażowanych w agencje rozwoju regionalnego, podczas gdy zadłużenie każdego z przedsiębiorstw wynosi od kilkudziesięciu do kilkuset. Podobna sytuacja jest w Łodzi oraz w innych regionach, gdzie mówi się o tym szczególnym zagrożeniu bezrobociem strukturalnym. Wydaje mi się, że rząd powinien przyjrzeć się bliżej działaniom instytucji powołanych do wspierania restrukturyzacji przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-321.13" who="#AnnaDynowska">Przypominam Wysokiej Izbie debatę nad Agencją Rozwoju Przemysłu. Krytykowaliśmy to rozwiązanie i działania tej agencji jak dotąd nie wskazują, aby była to instytucja rzeczywiście realizująca wspieranie restrukturyzacji przedsiębiorstw. Przynajmniej polityka prowadzona przez tę instytucję jest nieznana.</u>
          <u xml:id="u-321.14" who="#AnnaDynowska">Podobnie jest z innymi instytucjami, są one nieznane. Te wszystkie instytucje są rozproszone. Wydaje mi się, że koordynacja działań tych wszystkich instytucji jest na dzień dzisiejszy niezbędna. Przedsiębiorstwa, i całe regiony, nie mogą biegać po Warszawie, po wszystkich resortach, po najróżniejszych bankach, fundacjach i różnych instytucjach, gdzie jest rozproszenie środków i próbować gdzieś się zahaczyć, coś uzyskać. Taka jest, niestety, potrzeba chwili. Koordynacja tutaj musi być. Pomijam fakt, że nie ma informacji o działaniach tych instytucji.</u>
          <u xml:id="u-321.15" who="#AnnaDynowska">Jeżeli chodzi o informacje, to wiąże się z tym niezwykle istotna sprawa edukacji ekonomicznej naszego społeczeństwa, zupełnie, jak się okazuje, nie przygotowanego nie tylko do okresu przejściowego, ale zupełnie nie przygotowanego i nie przygotowywanego do przejścia do gospodarki rynkowej. Ludzie nie wiedzą, jak mają się zachowywać w okresie przejściowym oraz jak będą musieli zachowywać się w warunkach gospodarki rynkowej. Na tym braku edukacji ekonomicznej, wydaje mi się, pośliznął się rząd poprzedni i mimo apeli zgłaszanych w tej Izbie do premiera Bieleckiego, po expose, żeby położyć ogromny nacisk na edukację ekonomiczną społeczeństwa, które musi zrozumieć, na czym polega kierunek, na czym polegają poszczególne instrumenty i mechanizmy, tej edukacji nie widać. Działania w tym zakresie nie były i nie są prowadzone. Wydaje się, że poza edukacją ekonomiczną, która powinna zaczynać się od szkoły i fabryk, od najniższego szczebla tam na dole, to nie jest sprawa tylko firm consultingowych, które przyjdą i zrobią opracowania, posługując się pojęciami nieznanymi nawet kadrom kierowniczym przedsiębiorstw, dla których te opracowania przygotowują.</u>
          <u xml:id="u-321.16" who="#AnnaDynowska">To jest sprawa powodzenia głównego kierunku reform, jest to warunek sine qua non dalszego prowadzenia reform według tego kierunku, przechodzenia do gospodarki rynkowej. Wydaje mi się, że niezbędne jest ze względu na postępującą pauperyzację społeczeństwa, pojawienie się coraz większych kręgów ubóstwa, i to obejmujących coraz to szersze rzesze ludzi w poszczególnych regionach, w poszczególnych branżach, w skali całego kraju przygotowanie rzeczywistej, sprawnie funkcjonującej osłony socjalnej i całego mechanizmu instytucji i instrumentów tej osłony. Poczucie bezpieczeństwa jest niezbędne dla każdego człowieka, a szczególnie dla człowieka zagrożonego w każdej chwili bezrobociem, brakiem możliwości uzyskania jakichkolwiek środków ekonomicznych albo środków niewystarczających na przeżycie.</u>
          <u xml:id="u-321.17" who="#AnnaDynowska">Wracając do naszej wspólnej roli Sejmu i rządu, chciałabym zwrócić uwagę na to, że przedmiot dzisiejszej debaty sejmowej jest niezwykle istotny dla całego społeczeństwa. Sejm powinien mieć tę świadomość z tej racji, że jak mówiłam, jest odpowiedzialny za to wszystko, co zostało zrobione, co będzie zrobione i co się będzie działo. I naprawdę nie chodzi o łączenie polityki rozumianej jako przygotowywanie się do nowej kampanii wyborczej. Jest to konieczność podjęcia decyzji na już ze względu na katastrofalną sytuację państwa, ale decyzji, proszę państwa. Ta debata nie może skończyć się stekiem wolnych, luźnych wniosków i rozejściem się do domów, ponieważ jeśli rozejdziemy się do domów, to tutaj przyjdą i będą mieli 100% rację, ludzie, których tutaj reprezentujemy, dla których ten program jest stworzony. I wydaje mi się, że Sejm zupełnie bez przemyślenia odrzucił wczorajszy wniosek pani poseł Ziółkowskiej, że powinniśmy pracować tak długo, dopóki nie wypracujemy pełnego consensusu z rządem, dopóki nie dokonamy rzetelnej oceny przedstawionych nam założeń polityki gospodarczej na najbliższą przyszłość, dopóki nie zgodzimy się na coś wszyscy wspólnie i dopóki nie będziemy tego konsekwentnie realizować, nie odcinając się od tego, na co sami daliśmy przyzwolenie uchwalając ustawy czy nie dokonując, nie żądając weryfikacji aktów niższego rzędu podejmowanych przez ten rząd. Ponieważ tak, a nie inaczej się stało, Sejm podjął decyzję, że wszystkie te materiały, dzisiejsza debata i wynikające z niej wnioski zostaną przekazane do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Koło Parlamentarne Kobiet składa formalny wniosek, aby materiały, które zostaną przekazane do tej komisji, były rozpoznane nie tylko przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, ale aby do tej komisji zostali dokooptowani posłowie z innych komisji gospodarczych w tym Sejmie. Nie nawołujemy do tworzenia komisji nadzwyczajnej, choć tzw. program gospodarczy Balcerowicza został uchwalony właśnie w warunkach nadzwyczajnych. Nadal mamy nadzwyczajne warunki, od 2 lat wszyscy jesteśmy w nadzwyczajnej sytuacji i musimy pracować stosując nadzwyczajne środki. Tak więc jeżeli nie komisja nadzwyczajna, to komisja złożona z przedstawicieli wszystkich komisji gospodarczych w tym Sejmie, pracująca tak długo, aż wypracuje projekt uchwały, którą będziemy w stanie zaakceptować.</u>
          <u xml:id="u-321.18" who="#AnnaDynowska">Wskazując na ten wniosek formalny, panie marszałku, chciałam podziękować państwu za wysłuchanie tego głosu w dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-321.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-322">
          <u xml:id="u-322.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-322.1" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Chciałbym poinformować, iż obradom Sejmu przysłuchuje się delegacja kancelarii parlamentu Republiki Węgierskiej, na czele z sekretarzem generalnym parlamentu panem Istvanem Solteszem. Witamy delegację serdecznie.</u>
          <u xml:id="u-322.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-322.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę obecnie o zabranie głosu posła Andrzeja Miłkowskiego z Koła Parlamentarnego „Solidarność Pracy”. Kolejnym mówcą będzie poseł Ryszard Bugaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-323">
          <u xml:id="u-323.0" who="#AndrzejMiłkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Zanim przejdę do tekstu właściwego oświadczenia w imieniu Koła Parlamentarnego „Solidarność Pracy”, chciałbym zasygnalizować dwie sprawy.</u>
          <u xml:id="u-323.1" who="#AndrzejMiłkowski">Po pierwsze — w druku nr 848 stanowiącym sprawozdanie z wykonania uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 23 lutego w sprawie realizacji budżetu, nie w pełni została wykonana dyspozycja zawarta w tejże uchwale Sejmu. Dotyczy to kwestii, że w szczególności oczekujemy, że rząd pilnie zrealizuje postanowienie Sejmu dotyczące określenia zobowiązań państwa wobec obywateli oraz w szczególności Sejm oczekuje, że skorygowany program stworzy realne gwarancje wzrostu gospodarczego w 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-323.2" who="#AndrzejMiłkowski">Po drugie — pan, panie premierze, w swoim wczorajszym wystąpieniu na początku stwierdził objawy gorączki przedwyborczej, w której problemy gospodarcze stają się obiektem przetargów politycznych, a także podsycają konflikty interesów grupowych. Jeżeli chodzi o grupę posłów, których ja mam przyjemność reprezentować, nasze poglądy różniły się dość istotnie, nie co do zasady, tylko co do metod. I treść, i sformułowania krytyczne, które są zawarte w moim wystąpieniu, nie są przedmiotem przedwyborczej walki politycznej, bo jak pan dobrze pamięta, od ponad roku konsekwentnie staliśmy na swoich stanowiskach.</u>
          <u xml:id="u-323.3" who="#AndrzejMiłkowski">Treść stanowiska Klubu Parlamentarnego „Solidarność Pracy”:</u>
          <u xml:id="u-323.4" who="#AndrzejMiłkowski">Sytuacja polskiej gospodarki pogarsza się dramatycznie. Rok 1991 nie przyniósł zapowiadanego przez rząd ożywienia, ale dalsze pogłębienie recesji. Łączny spadek produkcji przemysłowej w ciągu 2 lat, od kwietnia 1989 r. przekroczył 38%. Niewiele lepiej jest w budownictwie i w innych działach gospodarki. Aktywność całej polskiej gospodarki zamiera. Spadek aktywności gospodarki stanowi decydującą przyczynę załamania się budżetu państwa. Rząd starając się znieść deficyt budżetowy brutalnie ogranicza wydatki, co podważa materialne podstawy funkcjonowania instytucji państwa, w tym oświaty i służby zdrowia. Systematycznie rosną natomiast różnice w położeniu materialnym ludzi. Wielkie fortuny powstają często dzięki uchyleniu się od płacenia podatków. Akumulacja prywatnych kapitałów dokonuje się w znacznej mierze kosztem pauperyzacji większości społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-323.5" who="#AndrzejMiłkowski">Te negatywne procesy kumulują niezadowolenie społeczne, szybko rośnie potencjał buntu, który może zakwestionować nie tylko skrajności i jednostronności gospodarczego programu rządu, ale także proces reform w ogóle. Byłoby to dla Polski tragiczne.</u>
          <u xml:id="u-323.6" who="#AndrzejMiłkowski">Jeżeli obecne tendencje w gospodarce utrzymają się, to następne miesiące przyniosą dalsze, szybkie pogorszenie. Szczególnie groźna, ale w pełni realna jest perspektywa upadku w ciągu najbliższych kilku miesięcy dużej grupy wielkich przedsiębiorstw przemysłowych. Ich majątku nikt nie może szybko przejąć i ponownie uruchomić produkcji. Musiałoby to prowadzić nie tylko do dalszego spadku produkcji, ale również do skokowego przyrostu bezrobocia i kompletnej ruiny budżetu państwa. Nowa fala wysokiej inflacji byłaby w tych warunkach praktycznie nie do uniknięcia.</u>
          <u xml:id="u-323.7" who="#AndrzejMiłkowski">Taka jest potencjalna cena tolerowania długotrwałej i głębokiej recesji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-323.8" who="#AndrzejMiłkowski">Obecna sytuacja jest następstwem różnych czynników, także perturbacji w handlu ze Związkiem Radzieckim. Jednak przyczynę zasadniczą stanowi sztywna i dogmatyczna polityka rządu. Nawet kiedy stało się zupełnie jasne, że program stabilizacyjny prowadzi do recesji wielokrotnie głębszej, niż zapowiadano, i nie ma realnych perspektyw samoczynnego ożywienia gospodarki, rząd nie podjął wysiłku uzupełnienia i modyfikacji programu. Postawiona została fałszywa diagnoza i została określona utopijna terapia.</u>
          <u xml:id="u-323.9" who="#AndrzejMiłkowski">Nie biorąc pod uwagę konkretnych warunków, miejsca i czasu całą odpowiedzialność za niepowodzenia złożono na działające niezgodnie z oczekiwaniami rządu przedsiębiorstwa państwowe. Gwałtowne przyspieszenie prywatyzacji ogłoszone zostało jako jedyny praktyczny środek, który ma przynieś również ożywienie gospodarki. Na pytanie o bardzo trudną i złożoną sytuację udzielono prostej i ideologicznej w istocie odpowiedzi. Nie istnieje jednak sposób na błyskawiczną prywatyzację, a prywatyzacja bynajmniej nie musi prowadzić do ożywienia gospodarki. Prywatyzacja jest zmianą ustrojową i w dłuższym okresie może sprzyjać sprawności działania całego systemu gospodarczego, natomiast w krótkim okresie może przynieść nawet pogłębienie tendencji recesyjnych.</u>
          <u xml:id="u-323.10" who="#AndrzejMiłkowski">Rynkowa transformacja polskiej gospodarki, podobnie jak innych gospodarek, które przechodziły tę drogę, musi trwać długo. Ignorowanie historycznych uwarunkowań i próba realizacji liberalnej utopii może przynieść katastrofalne następstwa. Dziś sprawą decydującą jest wdrożenie programu antyrecesyjnego. Nie może to oznaczać ignorowania niebezpieczeństw nawrotu bardzo wysokiej inflacji. Osią programu antyrecesyjnego powinien być program aktywnej polityki przemysłowej, rolnej, promocji eksportu, racjonalizacji w sferze budżetowej, inwestycji w zakresie infrastruktury technicznej itp. oraz ostrożna korekta programu polityki pieniężnej, kredytowej i dochodowej.</u>
          <u xml:id="u-323.11" who="#AndrzejMiłkowski">Sprawą kluczową jest obecnie niedopuszczenie do upadłości znacznej liczby dużych przedsiębiorstw państwowych. Ten sektor nadal bezwzględnie decyduje o rozmiarach produkcji i eksportu, a szczególnie o dochodach budżetu państwa. Dotychczas rząd odrzucał potrzebę przygotowania aktywnego programu polityki gospodarczej. Dziś to stanowisko ulega, jak się nam wydaje, pewnej zmianie, ale straciliśmy blisko 2 lata i obecnie potrzeba przynajmniej kilku miesięcy na sformowanie programu. Nie może to oznaczać bezczynności.</u>
          <u xml:id="u-323.12" who="#AndrzejMiłkowski">W ciągu najbliższych 2–3 miesięcy należy określić i wprowadzić w życie doraźny antyrecesyjny program. Powinien on obejmować co najmniej następujące elementy:</u>
          <u xml:id="u-323.13" who="#AndrzejMiłkowski">Po pierwsze — obecnie każde przedsiębiorstwo państwowe, niezależnie od jego sytuacji finansowej, może być praktycznie w dowolnym momencie sprywatyzowane lub skomercjalizowane. Istnieje więc ogromna niepewność statusu i reguł działania. Uniemożliwia to wytworzenie w przedsiębiorstwach państwowych racjonalnej orientacji rozwojowej. Należy zatem w trybie pilnym określić realistyczny program prywatyzacji. Każde przedsiębiorstwo powinno wiedzieć, czy w perspektywie 2–3 lat jest przewidziana jego prywatyzacja.</u>
          <u xml:id="u-323.14" who="#AndrzejMiłkowski">Po drugie — w zakładach występuje nadmierna destabilizacja kadr kierowniczych. Zmiana tej sytuacji nie powinna prowadzić do generalnego odsunięcia reprezentacji załóg od wpływu na obsadę stanowisk kierowniczych. Należałoby jednak obecnie wprowadzić zasadę kontraktów czasowych 2–4-letnich, zawieranych przez dyrektorów z samorządami pracowniczymi. Podstawą kontraktu powinien być merytoryczny program działania przedsiębiorstwa, a w wypadku niemożności uzgodnienia jego treści organ założycielski powinien mieć głos rozstrzygający.</u>
          <u xml:id="u-323.15" who="#AndrzejMiłkowski">Po trzecie — obciążenie przedsiębiorstw państwowych dywidendą stawia znaczną ich część w sytuacji bez wyjścia. Wobec skokowej zmiany struktury cen i gwałtownych ograniczeń popytu, a także dlatego, że w przeszłości inwestycje dokonywane były z pobudek politycznych, wiele przedsiębiorstw nie ma żadnych możliwości racjonalnego wykorzystania środków trwałych. Proponujemy powołanie odpowiedniej agencji, która miałaby obowiązek przejmować przekazywany przez przedsiębiorstwa trwale niewykorzystany majątek i poszukiwać sposobu jego zagospodarowania. Przedsiębiorstwa byłyby upoważnione do odpowiedniego zmniejszania wpłat dywidendy.</u>
          <u xml:id="u-323.16" who="#AndrzejMiłkowski">Po czwarte — przedsiębiorstwa nie dysponują często środkami na wypłatę odpraw, co utrudnia konieczną redukcję zatrudnienia. Celowe jest zatem wprowadzenie w okresie przejściowym, gdy procesy restrukturyzacji powinny być szczególnie intensywne, zasady wypłacania odpraw ze środków budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-323.17" who="#AndrzejMiłkowski">Po piąte — niezbędne jest ograniczenie ponownie narastających zatorów płatniczych. Potrzebny jest tu zarówno odpowiedni program ułatwiania kompensacji zobowiązań i należności, jak również program konwersji zadłużenia. Zarówno zadłużenia wobec budżetu, jak i wobec banków powinny być poddane analizie w kontekście długookresowej perspektywy finansowej przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-323.18" who="#AndrzejMiłkowski">Po szóste — podniesienie kursu dolara było decyzją konieczną. Dziwi jednak, że równolegle nie nastąpiło selektywne zwiększenie stawek celnych. Decyzja taka winna być pilnie podjęta. Jeżeli cła nie zostaną szybko zwiększone, obecna podwyżka kursu szybko okaże się niewystarczająca. Cła na wyroby wysokostandardowe należy natychmiast podnieść ze względów fiskalnych i z powodu ochrony bilansu handlowego.</u>
          <u xml:id="u-323.19" who="#AndrzejMiłkowski">Po siódme — należy powołać do życia odpowiednią agencję państwową, do której kompetencji będą należały zamówienia rządowe kierowane do przemysłu i budownictwa. Zamówienia te powinny być składane na produkty, których zużycie lub zastosowanie w gospodarce może przynieść szczególne korzyści, a ze względu na rozproszenie popytu i ryzyko inwestycyjne produkcja nie jest uruchamiana lub jest rozproszona i niedostateczna.</u>
          <u xml:id="u-323.20" who="#AndrzejMiłkowski">Po ósme — należy podjąć kroki dla produktywizacji bezrobotnych oraz zmiany zasad wypłacania zasiłków. Szerzej muszą być uruchamiane różnego rodzaju roboty publiczne dla różnych kategorii pracowników. Należy określić zasady zatrudniania przy robotach publicznych oraz zasady zawieszania zasiłku dla osób odmawiających ich podjęcia. Wysokość zasiłków dla bezrobotnych należy uzależnić częściowo od sytuacji rodzinnej bezrobotnego.</u>
          <u xml:id="u-323.21" who="#AndrzejMiłkowski">Po dziewiąte — opodatkowanie wzrostu wynagrodzeń musi być stopniowo łagodzone, a jednocześnie należy je przywrócić w przedsiębiorstwach prywatnych i zrezygnować ze zwolnień w spółkach skarbu państwa. Łagodzenie opodatkowania powinno polegać na nieznacznym zwiększeniu współczynnika indeksacyjnego i złagodzeniu progów podatkowych. Szczegółowego rozważenia wymaga celowość powrotu do formuły funduszowej.</u>
          <u xml:id="u-323.22" who="#AndrzejMiłkowski">Po dziesiąte — nawet ostrożne rozluźnienie restrykcyjnej polityki wymaga ubezpieczenia. Przyjmujemy zatem, że złagodzenie rygorów popiwkowych może być cofnięte. Dążyć należy do tego, by inflacja w skali miesiąca nie przekroczyła 2–3%. Redukcja inflacji do poziomu 1% lub mniej nie powinna być celem polityki gospodarczej w bieżącym roku, gdyż wymagałoby to zastosowania tak drastycznych środków, które przekreślałyby nadzieje na ożywienie gospodarki. Nie rezygnując z obecnego zakresu swobodnego kształtowania cen, po złagodzeniu restrykcji podatkowych należy wprowadzić obowiązek informowania przez przedsiębiorstwa izb skarbowych o wprowadzonych podwyżkach cen.</u>
          <u xml:id="u-323.23" who="#AndrzejMiłkowski">Po jedenaste — podstawowym środkiem przeciwdziałania załamaniu budżetu państwa musi być zwalczanie recesji. Jednak nie może to być jedyny kierunek. W 1990 r. nastąpiło gwałtowne obniżenie obciążeń podatkowych prywatnego sektora pozarolniczego. Skorzystał na tym przede wszystkim handel prywatny. Natomiast zakłady produkcyjne i usługowe znalazły się w dużo trudniejszej sytuacji. Należy dokonać szczegółowego przeglądu obciążeń podatkowych i w trybie pilnym wprowadzić odpowiednie korekty. Także należy zrezygnować ze stosowania na szerszą skalę ulg w handlu. Pilnie musi być wprowadzone egzekwowanie podatków i zwalczanie importu bez płacenia ceł i podatku obrotowego. Wydatki budżetu państwa powinny być ograniczone przede wszystkim poprzez ograniczenie nieuzasadnionych przywilejów, a także przez bez względne ograniczenie wydatków na administrację.</u>
          <u xml:id="u-323.24" who="#AndrzejMiłkowski">Po dwunaste — w 1990 r. i w roku bieżącym na skutek istnienia luk w systemie podatkowym ogromne dochody uzyskały spółki i osoby fizyczne dokonujące importu alkoholu, tytoniu, paliw płynnych i elektroniki. Opowiadamy się za pilnym przygotowaniem ustawy, która umożliwi jednorazowo obciążenie podatkiem tych nieuzasadnionych dochodów. Koło Parlamentarne „Solidarność Pracy” od dawna opowiadało się za kontraktem społecznym. Uważamy, że idea ta jest obecnie jeszcze bardziej aktualna. Szczególne znaczenie ma uzgodnienie programu ze związkami zawodowymi pracowników i rolników. Bazą programu nie może być prosta kontynuacja polityki gospodarczej rządu, ale też nie wolno rezygnować z głównych celów reformy zapoczątkowanej w 1990 r. Koło Parlamentarne „Solidarność Pracy” deklaruje intencje możliwie szybkiej konkretyzacji naszego stanowiska. Liczymy na współdziałanie różnych zorganizowanych środowisk, które w poczuciu odpowiedzialności za losy kraju chcą poszukiwać wyjścia z obecnej dramatycznej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-323.25" who="#AndrzejMiłkowski">Proszę państwa, zgodnie z apelem marszałka treść oświadczenia skróciłem o połowę, stąd rwane zdania w niektórych wypadkach. Pełen tekst oświadczenia dostarczymy klubom poselskim.</u>
          <u xml:id="u-323.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-324">
          <u xml:id="u-324.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-324.1" who="#TadeuszFiszbach">Na tym zakończyliśmy wystąpienia klubowe.</u>
          <u xml:id="u-324.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę obecnie o zabranie głosu posła Ryszarda Bugaja z Koła Parlamentarnego „Solidarność Pracy”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-325">
          <u xml:id="u-325.0" who="#RyszardBugaj">Panie Marszałku! Chciałbym wyjaśnić, że występuję w imieniu prezydium sejmowej Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. Chciałbym uwagę Wysokiej Izby skupić na pewnej sprawie formalnej, jak sądzę o podstawowym znaczeniu dla dzisiejszej naszej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-325.1" who="#RyszardBugaj">Chodzi o sprawę ewentualnej nowelizacji ustawy budżetowej na rok 1991. Zwróciłem się do pana premiera z zapytaniem, czy rząd zamierza przedłożyć projekt takiej nowelizacji i nasza komisja otrzymała odpowiedź utrzymaną w tym samym duchu jak wystąpienie pana wicepremiera Balcerowicza, zresztą przez niego podpisaną. Z odpowiedzi tej wynika, iż rząd w chwili obecnej nie widzi celowości podjęcia przygotowywania projektu nowelizacji budżetu państwa i nie przesądza także, czy celowość taka pojawi się w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-325.2" who="#RyszardBugaj">Rząd uważa, cytuję: „za niezbędne dążenie do utrzymania deficytu budżetowego na poziomie maksymalnie przybliżonym do wielkości określonej w ustawie budżetowej. Ewentualna nowelizacja ustawy budżetowej mogłaby nastąpić na początku drugiego półrocza”.</u>
          <u xml:id="u-325.3" who="#RyszardBugaj">Z pisma tego wynika także, iż podstawą tej ewentualnej nowelizacji mogłaby być ocena rezultatów gospodarczych za półrocze.</u>
          <u xml:id="u-325.4" who="#RyszardBugaj">Chciałbym w związku z tym stwierdzić, że w takim razie projekt nowelizujący mógłby się pojawić prawdopodobnie w połowie sierpnia. Oznaczałoby to, że Sejm obecnej kadencji ma, praktycznie rzecz biorąc, nikłe możliwości, by rozpatrzyć w normalnym trybie nowelizację ustawy budżetowej na rok 1991. To pierwsza kwestia, którą Chciałbym poddać pod rozwagę.</u>
          <u xml:id="u-325.5" who="#RyszardBugaj">Druga kwestia, to stan prawny. Chciałbym sobie pozwolić na przypomnienie Wysokiej Izbie stanu prawnego. Są tutaj dwa istotne, jak się wydaje, artykuły z ustawy budżetowej. Jeden artykuł z Prawa budżetowego jest szczególnie istotny.</u>
          <u xml:id="u-325.6" who="#RyszardBugaj">Art. 44 Prawa budżetowego mówi: „Blokowanie na czas oznaczony planowanych wydatków budżetu państwa może być stosowane w przypadku zagrożenia planowanego stanu równowagi budżetowej. Decyzję o blokowaniu wydatków, o których mowa w ust. 1, podejmuje Rada Ministrów po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu”.</u>
          <u xml:id="u-325.7" who="#RyszardBugaj">Proszę mi wybaczyć, że zacytuję jeszcze fragmenty przepisów z ustawy budżetowej dotyczącej roku 1991. Art. 4 ust. 1.: „Udziela się Radzie Ministrów nadzwyczajnych upoważnień do dokonania stosownego zmniejszenia wydatków budżetowych, jeżeli przebieg realizacji dochodów budżetu państwa będzie wskazywał na pogłębienie niedoboru budżetu. O zmniejszeniu wydatków budżetowych Rada Ministrów informuje niezwłocznie komisję sejmową i senacką”'.</u>
          <u xml:id="u-325.8" who="#RyszardBugaj">I art. 10: „Jeżeli wskaźnik wzrostu cen detalicznych towarów i usług konsumpcyjnych odchyli się od odpowiednich wielkości zamieszczonych w załączniku o więcej niż 25%, Rada Ministrów może dokonać w ciągu roku zmian w dochodach i wydatkach budżetu państwa, pod warunkiem niepogłębienia niedoboru oraz przy zachowaniu poziomu wydatków w sferze budżetowej gwarantującego realizację zadań rzeczowych. O dokonanych zmianach oraz przyczynach ich wprowadzenia Rada Ministrów informuje komisje sejmowe”.</u>
          <u xml:id="u-325.9" who="#RyszardBugaj">Chciałbym poinformować Wysoką Izbę, że jak dotychczas do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów nie wpłynął żaden dokument, który wskazywałby na zastosowanie bądź to art. 44 Prawa budżetowego, bądź to art. 4 lub 10 ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-325.10" who="#RyszardBugaj">Uzyskaliśmy wyjaśnienie, iż te ograniczenia, które są dokonywane — są to ograniczenia, jak wiadomo, bardzo drastyczne — w wypłatach z budżetu państwa, nie mają charakteru ograniczeń polegających na blokowaniu wydatków. Stan prawny w tej kwestii jest, niestety, jak mi się wydaje, niedostatecznie jasny. Natomiast powstaje pytanie, jak sądzę o podstawowym znaczeniu dla członków Izby, czy Izba wobec tak daleko posuniętej drastyczności ograniczeń wydatków budżetu państwa akceptuje w tej kwestii kompetencje rządu, czy też Izba uważa, że tak daleko idące ograniczenia, o których jak na razie nie są także informowane odpowiednie komisje parlamentarne, mogą być tylko rezultatem nowelizacji ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-325.11" who="#RyszardBugaj">Mówię o tym wszystkim dlatego, że chciałbym prosić wszystkich wypowiadających się w dyskusji, by w miarę możliwości ustosunkowali się do tej sprawy, by komisja sejmowa, która, jak sądzę, będzie rozpatrywać ten pakiet materiałów, który dzisiaj dyskutujemy, mogła ewentualnie przygotować projekt stanowiska dla Izby, zakładający albo jakąś zmianę w dotychczasowej ustawie budżetowej formalnej, rozszerzającej formalne uprawnienia rządu, albo domagający się przygotowania nowelizacji ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-325.12" who="#RyszardBugaj">Jedno nie ulega wątpliwości. Jeżeli ustawa budżetowa ma być nowelizowana, to nie można czekać z tą decyzją do przeanalizowania wyników pierwszego półrocza, bo będzie za późno.</u>
          <u xml:id="u-325.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-326">
          <u xml:id="u-326.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-326.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Janusza Szymborskiego, nie zrzeszonego. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Barbara Blida.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-327">
          <u xml:id="u-327.0" who="#JanuszSzymborski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Nieobecny Kolego Pośle! Czuję się szczególnie odpowiedzialny zabierając głos na początku debaty, dlatego pragnę zwrócić uwagę państwa na specjalne okoliczności jej towarzyszące. Naród, Sejm i rząd znajdują się w niezwykle trudnej sytuacji, jedni u drugich poszukując winy zamiast korzystać z uwag, propozycji a czasami ostrej krytyki.</u>
          <u xml:id="u-327.1" who="#JanuszSzymborski">To z czego powinniśmy być dumni, to fakt, że drogą dyskusji i porozumienia zmieniamy ustrój, że rewolucja przemian odbywa się bez krwawych ofiar, a ich w świecie demokracji nie brakuje.</u>
          <u xml:id="u-327.2" who="#JanuszSzymborski">Pan premier w wystąpieniach radiowych i telewizyjnych obwinia Sejm o utrudnianie pracy rządu, a przecież pan, panie premierze Bielecki, jako poseł sam potrafi ocenić poziom przekazywanych nam przez Urząd Rady Ministrów projektów aktów prawnych, informacji i innych opracowań. Materiał na dzisiejsze posiedzenie nie odbiega od tej konwencji. Przecież my wszyscy mamy zasadniczy wpływ na losy narodu w najbliższych latach. Czy szanując się, ufając w umiejętności i dobrą wolę mamy przemilczać niedokładności, powierzchowności i nieumiejętności wynikające, być może, z braku rutyny i doświadczenia?</u>
          <u xml:id="u-327.3" who="#JanuszSzymborski">W moim przekonaniu rząd pana premiera Bieleckiego jest w stanie podołać wyzwaniom czasu. Szczególne nadzieje pokładam w osobie samego premiera, w jego młodości i prężności. Chciałbym tylko, by zbyt często młodzieńczo nie obrażał się na życzliwe, krytyczne uwagi.</u>
          <u xml:id="u-327.4" who="#JanuszSzymborski">Wyjaśniłem motywy, dla których musimy działać, nawet narażając się na nieżyczliwe przyjęcie uwag, które za chwilę przedstawię.</u>
          <u xml:id="u-327.5" who="#JanuszSzymborski">Wysoka Izbo! Żaden z dokumentów dostarczonych nam do tego punktu obrad nie przedstawia sytuacji ludzi, którzy zamierzenia rządu w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki mają wykonywać i z tym żyć. Jest to, co prawda, tradycyjnie cecha przedstawianych dokumentów, że na wielu stronach mówi się o bezrobociu, zasiłkach, likwidacji zakładów, w tym placówek służby zdrowia, a to co jest dla ludzi, określa się kilkoma zdaniami. Proponuje się kursy, przeszkolenia, ale z jaką gwarancją otrzymania pracy, także nie podano.</u>
          <u xml:id="u-327.6" who="#JanuszSzymborski">Problemom ochrony zdrowia nie poświęca się żadnej uwagi, nawet nie widzi się konieczności wydzielenia rozdziału czy punktu poświęconego tej sprawie. A w naszym kraju mają miejsce zjawiska napawające grozą, świadczące o zagrożeniu biologicznym zdrowia narodu, nieuświadamiane w codziennym zabieganiu, strachu. Np. od około 20 lat funkcjonuje w Polsce instrukcja określająca definicję urodzeń i zgonów noworodków. W instrukcji tej wbrew zaleceniom Światowej Organizacji Zdrowia i praktyce innych krajów, do których tak lubimy wyjeżdżać po ratunek, żywy noworodek ważący 1001 g jest uznawany za niezdolnego do życia, jako żywego noworodka rejestruje się go dopiero wtedy, gdy przeżyje 24 godziny. A więc w Polsce około 1% dzieci czeka 24 godziny na uznanie ich za ludzi narodzonych, nie tylko poczętych. Wielokrotnie występowano o zmianę tego przepisu, mającego w środku Europy jakże tragiczną wymowę. Te tragiczne narodziny, nienadanie statusu człowieka dzieciom, którym zabrakło 1 g do urzędniczej normy człowieczeństwa, zamazuje obraz przyczyn, które do tego prowadzą, a jedną z podstawowych są warunki życia. Uniemożliwia się podjęcie odpowiednich badań, a wszystko dlatego, by pomniejszyć ludzką niedolę, ukryć rezultaty i koszty ponoszone przez społeczeństwo, poprawić statystykę. Tragizm polega na tym, że mimo tej żonglerki jesteśmy wśród 4 krajów Europy o najwyższej śmiertelności noworodków i niemowląt razem z ZSRR, Rumunią i Jugosławią.</u>
          <u xml:id="u-327.7" who="#JanuszSzymborski">Panie Premierze! W gestii ministra sprawiedliwości i czterech jego kolegów z pańskiego rządu leży zmiana tej instrukcji, a więc także zdjęcie z lekarza tragicznego dylematu jednego grama masy urodzeniowej noworodka. 1001 g — życie, człowiek, ale i drogie leki, i inkubator, i respirator, choć w Ameryce wyliczyli koszty ratowania życia noworodka na 42 centy na każdy dzień jego późniejszego produkcyjnego życia. Jeśli noworodek ważący 999 g nie przeżyje 24 godzin, a bez leków, inkubatora, respiratora szanse ma nikłe, statystyka się polepsza i można mówić, że sytuacja w ochronie zdrowia narodu tragiczna nie jest. Ale czy o taką pomoc dla rządu chodzi? Co ostatnio uczyniono z opieką medyczną w szkołach? Ukrywa się w oficjalnych dokumentach fakt, że gabinety stomatologiczne, całe ich wyposażenie przekazano szkołom. Aparatura stoi, bo dyrektorzy nie mają ani grosza na jej naprawę. Od miesięcy nie ma żadnej profilaktyki stomatologicznej w wielu szkołach. A szkoły prywatne? W ogóle o opiece zdrowotnej nad ich uczniami nie wspomina się.</u>
          <u xml:id="u-327.8" who="#JanuszSzymborski">W przedstawionym dokumencie porusza się sprawę opłat za pobyt w sanatorium uzdrowiskowym. Enigmatycznie mówi się o ulgach i do tego ogranicza się tak ważny problem, który, nawiasem mówiąc, dotyczy mojego województwa, o którym w innym miejscu w tych materiałach mówi się jako o jedynym, w którym kumulują się tak ostro ekologia i restrukturyzacja. W tym roku w województwie tym zniszczono 20% łóżek sanatoryjnych, pozbawiając jednych ludzi możliwości leczenia, a innych pracy. Co na to pomogą kursy przyuczania do zawodu technika?</u>
          <u xml:id="u-327.9" who="#JanuszSzymborski">Na str. 60 streszcza się projekt przedłożonej niedawno Sejmowi ustawy w sprawie zaopatrzenia w leki. A przecież dziś wszyscy już chyba mamy świadomość, że ten projekt jest nie do poprawienia, że od podstaw należy przygotować zupełnie inny. Gorzka to satysfakcja, gdy teraz w „Gazecie Wyborczej” można o tym przeczytać całą prawdę. Prawdę, która nie może się przecisnąć na przykład do telewizji.</u>
          <u xml:id="u-327.10" who="#JanuszSzymborski">Przedwczoraj odbyło się drugie posiedzenie sejmowej Komisji Zdrowia. Przedstawiono punktowe rozliczenie resortowego programu pracy za I kwartał. Panie premierze, posiedzenie komisji trwało ponad 4 godziny. Kiedy przyszło do formułowania ostatecznych wniosków — konsternacja. Wszyscy zadrżeli, bo nasuwał się tylko jeden. Nikt go nie sformułował i ja też tego nie uczynię. Z tego urzędniczego wyliczenia wynikało tylko jedno, że trzeba chronić zdrowie przepracowanych członków kierownictwa pracujących po nocy, zaś cała reszta, delikatnie mówiąc, nie odpowiada rzeczywistości, a mówiąc z całą troską, jest prognostykiem zagrożenia zdrowia narodu. Te dokumenty chciałbym przekazać panu premierowi, aby zechciał pan z nimi się zapoznać, traktując to jako dowód zaufania do pańskich umiejętności, możliwości i zdecydowania.</u>
          <u xml:id="u-327.11" who="#JanuszSzymborski">Na zubożałe społeczeństwo nakłada się nowe zobowiązania i obciążenia. Najbardziej jednak bolesne są te, które dotyczą obniżania świadczeń i poziomu opieki medycznej. W żadnym dokumencie nie zajęto się budżetem przeznaczonym na ochronę zdrowia. Nie ma ratunkowej dla wielu ludzi informacji o Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Liczby, które się podaje, dotyczące wykorzystania budżetu w ciągu paru dni, zmieniają się od 27% do 49% wykorzystania rocznego budżetu w pierwszym kwartale, a dzisiaj podaje się jeszcze inne liczby. Czy w sytuacji kryzysu, gdy zachodzi konieczność liczenia rano, w południe i wieczorem każdego grosza przeznaczonego dla ludzi można na tak wysokim szczeblu nie panować nad cyframi? To co powiedział jeden z przedmówców, że liczby są nieważne, a następnie długo mówił o służbie zdrowia, świadczy, że zabierają głos ludzie niezbyt zorientowani, o co chodzi. Żonglowanie liczbami jest, co prawda, starą praktyką tego urzędu, ale ona nadal obowiązuje, nawet w tym roku.</u>
          <u xml:id="u-327.12" who="#JanuszSzymborski">Rozrastają się wydatki na wyjazdy zagraniczne, które nie służą wzbogacaniu myśli medycznej w naszym kraju. Są one bardzo kosztowne. Przynoszą jakieś jednostkowe korzyści, ale ewidentnie zabierają czas na podjęcie starań o podstawową ochronę zdrowia społeczeństwa. Są one zapewne poszerzeniem wiadomości o osiągnięciach innych krajów, ale u nas w najbliższej przyszłości nie mają szans wykorzystania, skoro kierowane są do naszych szpitali ulotne, bo tylko przez telefon, na papierze nic nie ma, apele o oszczędnościowe likwidowanie oddziałów szpitalnych.</u>
          <u xml:id="u-327.13" who="#JanuszSzymborski">Rozbudowuje się jednostki centralne o szumnych nazwach a niskich treściach i bez osiągnięć, zaś środki wykorzystywane na ten cel powinny być w sytuacji kryzysu przeznaczone na pomoc dla ratowania zdrowia i życia ludzkiego; należy pamiętać, że jest kryzys i w tym kryzysie lekarz i pielęgniarka muszą realizować swoje podstawowe zadania. Nie widzę możliwości zrealizowania zamierzeń rządu w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki bez udziału zdrowych fizycznie i psychicznie mieszkańców naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-327.14" who="#JanuszSzymborski">Uważam, że jest konieczne, by przedstawiony dokument został uzupełniony o sferę zagadnień dotyczących polityki społecznej, w tym ochrony zdrowia. Aby nie było zarzutu, że krytykować łatwo, a konstruować trudno i że krytykując nie ma się koncepcji poprawy, pragnę poinformować Wysoką Izbę, że w ubiegłym roku została powołana Rada do Spraw Zdrowia Matki i Dziecka przy ministrze zdrowia, której jestem przewodniczącym i której członkowie, a członkami rady są ludzie o bardzo wysokich kwalifikacjach, samodzielni pracownicy nauki i praktycy o uznanym społecznym autorytecie, opracowali program, który w lutym tego roku przedstawili ministrowi zdrowia i zadeklarowali bezpośredni udział w jego realizacji. I jeszcze jedno wymaga podkreślenia. Na opracowanie tego programu realizacyjnego nie trzeba było wydać ani jednej złotówki, ani nie trzeba było sprowadzać żadnych ekspertów za dolary. W programie tym rozpisane są przedsięwzięcia krótko-i długofalowe, podzielone na trzy grupy: nie wymagające nakładów finansowych, te których realizacja wiąże się z niewielkimi pieniędzmi, i na zadania bardzo pilne, ratunkowe, ale wymagające większych pieniędzy, jednak rozłożone w czasie.</u>
          <u xml:id="u-327.15" who="#JanuszSzymborski">Członkowie rady czekają na decyzje, a z nimi 11 milionów dzieci do 18 roku życia i 9 min kobiet w wieku rozrodczym. Dokument mogę udostępnić do wglądu wszystkim zainteresowanym.</u>
          <u xml:id="u-327.16" who="#JanuszSzymborski">Wysoka Izbo! Panie Premierze! Jeszcze raz wracam do myśli, by bez urazy korzystać z każdej uwagi, z każdej ludzkiej dobrej woli w angażowaniu się w tworzenie dnia dzisiejszego i jutra, by krytykę traktować jak wzajemne korepetycje w uczeniu się nowych rzeczy. Myślą przewodnią wszystkiego musi być dbałość o człowieka niezależnie od tego, z jakiej warstwy lub grupy społecznej się wywodzi, bądź jaką reprezentuje. Bez ludzi żaden system funkcjonować nie będzie. Dlatego też na sprawy ochrony zdrowia, wychowania, kultury w każdym dokumencie mówiącym o gospodarce musi być zwrócona najwyższa uwaga.</u>
          <u xml:id="u-327.17" who="#JanuszSzymborski">Wnoszę, by jak najszybciej zwołać posiedzenie Sejmu kompleksowo omawiające problemy ochrony zdrowia narodu. Chciałbym również, panie premierze, by znalazł pan czas na uczestnictwo w tym posiedzeniu.</u>
          <u xml:id="u-327.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-328">
          <u xml:id="u-328.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-328.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Barbarę Blidę z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-329">
          <u xml:id="u-329.0" who="#BarbaraBlida">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Bardzo gorzkie to uczucie świadczące o bezsilności, kiedy po raz kolejny wypada powiedzieć: przecież mówiliśmy. Gorzkie, ponieważ zderza się z brutalną rzeczywistością gospodarczą, za którą kryją się dramaty ludzi jeszcze do niedawna określanych wyszydzonym w tym parlamencie terminem „lud pracujący miast i wsi”.</u>
          <u xml:id="u-329.1" who="#BarbaraBlida">Podejmowane od początku X kadencji wysiłki posłów z tzw. lewej strony sali, starających się w sprawach gospodarczych konstruktywnie służyć kolejnym rządowym ekipom swoim zawodowym doświadczeniem można by skwitować powiedzeniem: dobrze mówili — szkoda, że to oni.</u>
          <u xml:id="u-329.2" who="#BarbaraBlida">Przy porównywaniu metod i osiągniętych efektów zachodzi obawa, że ustrojową transformację w kierunku kapitalizmu wyparła koncepcja, aby zniszczyć to, co jest i budować od nowa. W tak pojętej strategii kapitalizm staje się nową utopią. Żadna zmiana ustrojowa nie odbywa się bez ofiar. Wydaje się jednak, iż zaszło drobne nieporozumienie. Społeczeństwo dało przyzwolenie na kapitalizm mając wizję kapitalizmu zachodnioeuropejskiego, jakby zapominając lub nie wiedząc, że jest również południowoamerykański. Dało to początek konfliktu między władzą a bezradnymi. Ponadto poza hasłami o przyspieszeniu nie było żadnego programu gospodarczego, polityki przemysłowej, ekonomicznej. Kampania wyborcza była obliczona na prze jęcie władzy przez określoną grupę polityków. Nie uzurpuję sobie prawa do potępienia rządu, jak również stanowczo sprzeciwiam się głosom domagającym się jego ustąpienia. Przecież zaprzęgu nie wymienia się w brodzie. W grę wchodzi odpowiedzialność za koncepcje i podejmowane decyzje.</u>
          <u xml:id="u-329.3" who="#BarbaraBlida">Pozwolę sobie jednak kolejny raz powtórzyć, że gospodarka podporządkowana strategiom politycznym musi przegrać. Trzeba wyjść z recesji. Jako praktyk gospodarczy z 22-letnim doświadczeniem zawodowym uważam, iż głębokiego zastanowienia i natychmiastowej rewizji wymagają co najmniej trzy dziedziny: dotychczasowa polityka w stosunku do przedsiębiorstw państwowych, nadmierna podległość regułom Międzynarodowego Funduszu Walutowego i stosunki ze Związkiem Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-329.4" who="#BarbaraBlida">Pan premier Balcerowicz mówiąc wczoraj o luce budżetowej i proponowanych pociągnięciach dla jej zminimalizowania powiedział: Nie można bowiem wydać więcej, niż się zarabia. Zgoda, ale wyjścia są dwa. Można ograniczyć wydatki, ale można również zacząć zarabiać więcej. Trzeba przełamać pewne stereotypy myślowe.</u>
          <u xml:id="u-329.5" who="#BarbaraBlida">Zgadzam się z panem premierem, że — cytuję — obecnie kluczowym punktem jest szybka przebudowa struktur gospodarczych dostosowująca je do wymagań gospodarki rynkowej. Wydawało mi się nawet, że cały czas rząd usiłuje to robić. Ale gospodarka nasza oparta jest głównie na przedsiębiorstwach państwowych. To one póki co dają jeszcze ponad 80% wpływów do budżetu, są źródłem utrzymania dla znaczącej większości społeczeństwa. Skoro tak, to ich likwidacja, przekształcanie, spadek produkcji, prywatyzacja muszą być ściśle zaprogramowane i wyliczone.</u>
          <u xml:id="u-329.6" who="#BarbaraBlida">Rachunki symulacyjne muszą przewidywać, ile firm w danym okresie upadnie, ile obniży produkcję, ile się sprywatyzuje, jaki spowoduje to spadek wpływów do budżetu i skąd go uzupełnić. Póki co mamy przecież na garnuszku budżetu nie sprywatyzowaną służbę zdrowia i oświatę, że nie wspomnę o kulturze.</u>
          <u xml:id="u-329.7" who="#BarbaraBlida">Pan premier zarzuca przedsiębiorstwom państwowym zachowawcze reakcje dostosowawcze oraz ograniczone zainteresowanie inwestycjami. Nie mogę się z tym zgodzić. To fiskalna polityka podatkowa prowadzona konsekwentnie od co najmniej 10 lat oprócz spadku produkcji, upadłości skutkuje również brakiem środków nie tylko na inwestycje, ale nawet na przeprowadzenie bieżących remontów. Jeżeli liczymy na zaangażowanie zagranicznego kapitału w nasz przemysł, to coraz częściej nachodzi mnie obawa, że interwencja ta nie będzie nawet przypominać próby ratowania metodą usta-usta, lecz zmierzać będzie do brutalnego przyspieszenia aktu zgonu. Wszak w zdekapitalizowany nierentowny majątek nikt zdrowo myślący nie zainwestuje. Raczej trochę poczeka, a potem kupi go po cenie złomu.</u>
          <u xml:id="u-329.8" who="#BarbaraBlida">Po raz kolejny z tej trybuny zwracam uwagę, iż w aktualnej sytuacji recesji gospodarczej kluczowym wyjściem, podobnie jak to robiono w całym świecie, są roboty publiczne, w tym budownictwo. Nie można reanimować na raz wielu dziedzin przemysłu. Budownictwo, jako konsument produkcji wielu gałęzi przemysłu, jest w stanie nakręcić koniunkturę.</u>
          <u xml:id="u-329.9" who="#BarbaraBlida">O skutkach obciążenia dywidendą przedsiębiorstw budownictwa mieszkaniowego mówiłam w grudniu 1989 r., wyliczając, ile będzie kosztował metr kwadratowy i nie znajdując możliwości jego skredytowania. Mało kto w Komisji Nadzwyczajnej i w tej sejmowej sali dawał wtedy wiarę moim wyliczeniom i prognozom, a jednak czy nie należałoby w tej chwili w ślad za sugestią pana posła Cimoszewicza rozważyć ewentualnie możliwości zwolnienia przedsiębiorstw realizujących budownictwo mieszkaniowe od płacenia dywidendy? Tymczasem podlega ono patologiom, które ośmielę się nazwać inwestgate. Nie chcąc zabierać Wysokiej Izbie czasu, wyartykułuję to dokładnie przy debacie na temat budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-329.10" who="#BarbaraBlida">Jeżeli chodzi o Międzynarodowy Fundusz Walutowy, pozwolę sobie na porównanie naszej gospodarki do chorego na raka, leczonego chemioterapeutycznie. Na jakiś czas przerywa się podawanie choremu leków, z pełną świadomością, iż w tym czasie choroba jednak postępuje. Robi się to, mając do wyboru mniejsze zło. Gdyby się tego nie zrobiło, organizm chorego nie wytrzymałby leczenia.</u>
          <u xml:id="u-329.11" who="#BarbaraBlida">Może należałoby rozważyć możliwość negocjacji z Międzynarodowym Funduszem Walutowym, na przykład rocznej przerwy w leczeniu naszej gospodarki ich metodą, tylko po to, żeby chorego nie dobić.</u>
          <u xml:id="u-329.12" who="#BarbaraBlida">Jeżeli chodzi o nasze stosunki ze Związkiem Radzieckim, zgadzam się z panem premierem, że — cytuję — sytuację zaostrzyło drastycznie załamanie się naszego eksportu do ZSRR. Jednego mi tu zabrakło, mianowicie stwierdzenia, że stało się to z naszym aktywnym politycznym udziałem. Zapłaciły i do dzisiaj płacą za to przedsiębiorstwa, dla których rynek radziecki był często jedynym rynkiem zbytu.</u>
          <u xml:id="u-329.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-330">
          <u xml:id="u-330.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-330.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-331">
          <u xml:id="u-331.0" who="#MarekRusakiewicz">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach Sejmu odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-331.1" who="#MarekRusakiewicz">— posiedzenie Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna w górnej palarni,</u>
          <u xml:id="u-331.2" who="#MarekRusakiewicz">— zebranie Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego w sali nr 106,</u>
          <u xml:id="u-331.3" who="#MarekRusakiewicz">— posiedzenie Komisji Zdrowia w sali nr 101,</u>
          <u xml:id="u-331.4" who="#MarekRusakiewicz">— posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących spółdzielczości w sali nr 102,</u>
          <u xml:id="u-331.5" who="#MarekRusakiewicz">— posiedzenie Komisji Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej w sali konferencyjnej w nowym Domu Poselskim.</u>
          <u xml:id="u-331.6" who="#MarekRusakiewicz">Planowane na przerwę obiadową posiedzenie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich w dniu dzisiejszym nie odbędzie się.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-332">
          <u xml:id="u-332.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-332.1" who="#TadeuszFiszbach">W czasie przerwy odbędzie się też posiedzenie Konwentu Seniorów w pokoju marszałka Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-332.2" who="#TadeuszFiszbach">Jako pierwszy po przerwie zabierze głos poseł Czesław Sobierajski.</u>
          <u xml:id="u-332.3" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam przerwę do godziny 14.55.</u>
          <u xml:id="u-332.4" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min 20 do godz. 15.)</u>
          <u xml:id="u-332.5" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-332.6" who="#TadeuszFiszbach">Postanowiłem wznowić posiedzenie, mimo że kilka komisji sejmowych jeszcze nie zakończyło pracy rozpoczętej w przerwie obiadowej.</u>
          <u xml:id="u-332.7" who="#TadeuszFiszbach">Kontynuujemy dyskusję nad informacją rządu o aktualnej sytuacji gospodarczej i założeniach polityki gospodarczej na 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-332.8" who="#TadeuszFiszbach">Informuję, że 66 posłów zgłosiło się do dyskusji. Rytm naszej pracy pozwoli nam zorientować się co do terminu zakończenia tego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-332.9" who="#TadeuszFiszbach">Wstępnie informuję, że na posiedzeniu Prezydium Sejmu i Konwentu Seniorów postanowiliśmy, że w wypadku gdybyśmy kontynuowali obrady w dniu jutrzejszym, rozpoczęlibyśmy obrady o godz. 8. Ale o tym jeszcze oficjalnie poinformuję Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-332.10" who="#TadeuszFiszbach">Proszę obecnie o zabranie głosu posła Czesława Sobierajskiego z Obywatelskiego Klubo Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Henryk Szarmach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-333">
          <u xml:id="u-333.0" who="#CzesławSobierajski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dzisiaj toczymy debatę gospodarczą i jest to kluczowa debata w ciągu ostatnich kilku miesięcy nać sytuacją budżetu, nad stanem gospodarki państwa. Nie będę przytaczał prognoz ostrzegawczych CUP, jako że zostało to przedstawione na pewno te prognozy nie są optymistyczne Wręcz odwrotnie, stwierdza się tam jednoznacznie, że recesja, niestety, jest głębsza i dotyka nie tylko sektora państwowego, ale również sektora prywatnego. Są to więc ostrzegawcze sygnały, że jest gorzej, niż by się można było spodziewać.</u>
          <u xml:id="u-333.1" who="#CzesławSobierajski">Chciałem natomiast powiedzieć do posła Osiatyńskiego, jako że powiedział, że dawny premier Mazowiecki, obecny szef Unii Demokratycznej, mówił, że robimy drugi krok. Szkoda, że rok ternu w maju, kiedy można było się spodziewać, że po I półroczu stabilizacyjnym wprowadzony będzie program zmian systemowych, nie było tego drugiego kroku, bo dzisiaj jestem przekonany, że zrobilibyśmy trzeci krok i prawdopodobnie sytuacja w kraju byłaby inna. To tylko taka dygresja na początek.</u>
          <u xml:id="u-333.2" who="#CzesławSobierajski">Pani posłanka Blida powiedziała, że chcemy budować kapitalizm. Oczywiście, tak. Natomiast sprowokowany tym, chciałem powiedzieć, że kapitalizm — ale nie taki jaki został zapoczątkowany jeszcze za premiera Rakowskiego. I tu, proszę państwa, kilka zdań.</u>
          <u xml:id="u-333.3" who="#CzesławSobierajski">Polska ugrzęzła w przepaści od komunizmu do demokracji, do nowoczesnej gospodarki rynkowej. Stale kurczy się baza społecznego poparcia dla reform, trwają wywodzące się z komunizmu struktury. Wszechmoc biurokracji i wpływ grup o nomenklaturowym rodowodzie przyczyniają się do spadku autorytetu państwa, które traci sterowność w kwestiach tak ważnych jak bezpieczeństwo, sprawiedliwość i gospodarka. Nie zdołaliśmy przekształcić Polski w państwo prawa. Wiele przykładów wskazuje, że nadrzędny interes państwa przegrywa w starciu z dobrze zorganizowanymi grupami biurokracji i przestępczego biznesu. Nasila się rozkradanie państwowego majątku i szerzy się korupcja, afera goni aferę. Nie będę przytaczał przykładów, sami państwo doskonale wiecie.</u>
          <u xml:id="u-333.4" who="#CzesławSobierajski">Miliardy złotych, a być może biliony, omijają kasę budżetu w Ministerstwie Finansów. Pytam, gdzie odpowiedzialność, gdzie organy ścigania, gdzie szczególnie prokuratura? Mnie, proszę państwa, pytają czasami na spotkaniach ludzie: co to są spółki nomenklaturowe, a być może ich nie ma? Zacytuję choćby ostatni raport NIK, który otrzymaliśmy: „Najczęściej stwierdzonymi nieprawidłowościami w działalności jednostek gospodarczych były: tworzenie spółek prawa handlowego o niskim kapitale zakładowym przez wąskie grono osób zajmujących w przedsiębiorstwie stanowiska kierownicze, które następnie wydzierżawiały spółkom znaczny majątek przedsiębiorstwa. Uszczuplanie majątku przedsiębiorstw wskutek nieekwiwalentnego przekazywania spółkom składników majątkowych jako aport, niekorzystne dla przedsiębiorstw zawieranie umów dzierżawy majątku, co umożliwiało spółkom osiąganie nieuzasadnionych zysków, nieobciążanie spółek pełnymi kosztami ich działalności na terenie przedsiębiorstw państwowych, posiadanie udziału w spółkach osób zajmujących kierownicze stanowiska w przedsiębiorstwach” — dalej podane są przykłady przedsiębiorstw, gdzie były prowadzone kontrole. Jednoznacznie stwierdzono, że tak jest. Ta patologia trwa do dzisiaj.</u>
          <u xml:id="u-333.5" who="#CzesławSobierajski">Trzeba zrealizować również ustawę z 1981 r. o podziale majątku CRZZ, powiększając to o cały majątek dawnej PZPR, który powinien wrócić do wszystkich. Powinien być zwrócony społeczeństwu majątek przedsiębiorstw państwowych, zagrabiony przez spółki. Powinna zostać powołana policja skarbowa — wnioskuję — która sprawdziłaby, jak to wszystko się odbyło.</u>
          <u xml:id="u-333.6" who="#CzesławSobierajski">Podpisując rozporządzenie o spółkach, premier Rakowski tego samego dnia zlikwidował wydział gospodarczy w MSW. Od 2 lat ta instytucja w Polsce nie istnieje. Przykład domów wczasowych i sanatoriów jest jednym z bardziej skandalicznych — teraz na gwałt prywatyzują się, a powstały, jak by nie było, ze składek ludzi pracy, którzy przez lata z własnych zarobków je budowali.</u>
          <u xml:id="u-333.7" who="#CzesławSobierajski">Ta dygresja, proszę państwa, była na początek, jako że budowa kapitalizmu, gospodarki rynkowej — tak, ale nie w oparciu o takie patologiczne zjawiska, gdy rzeczywiście trudno potem znaleźć akceptację społeczną dla wyrzeczeń i budowy prawdziwej gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-333.8" who="#CzesławSobierajski">Przejdę teraz do bardziej merytorycznego wystąpienia na temat projektu. Władzy państwowej nie wolno uchylać się od strategicznych decyzji gospodarczych. Brak tych decyzji oznaczałby przyzwolenie na prywatę i chaos, których, niestety, obecnie jesteśmy świadkami. Nie ma alternatywy dla gospodarki wolnorynkowej, ale sam rynek, tym bardziej w naszym obecnym, patologicznym wydaniu, nie załatwi wyboru, nie nakreśli programu antyrecesyjnej polityki przemysłowej. W dokumencie rządowym jest mowa o komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych, prywatyzacji przez różne ścieżki prywatyzacyjne, przez zmianę ustroju przedsiębiorstw państwowych. Rzeczywiście, jest to droga, która powinna otworzyć nam możliwości. Niemniej, jestem przekonany, realizacja będzie bardzo trudna, jako że i przyzwolenie społeczne jest daleko gorsze niż rok temu, chociaż kierunek jest słuszny. Brakuje jednak konkretnego przełożenia, przedstawienia spójnej polityki przemysłowej. Przedsiębiorstwa państwowe w danym regionie czy nawet branży, muszą, mimo wszystko, wiedzieć, co je czeka, czy taki lub inny rodzaj produkcji jest lub będzie preferowany, czy mają myśleć o zwijaniu działalności, czy inwestować w rozwój. A więc w ślad za tym projektem musi podążać polityka przemysłowa.</u>
          <u xml:id="u-333.9" who="#CzesławSobierajski">Przedsiębiorstwa — o tym wiele mówiono — są obciążone nadmiernym fiskalizmem. To jest prawda. Chodzi o powoływanie regionalnych agencji ds. restrukturyzacji, jak też agencji regionalnych do spraw prywatyzacji. A przecież przyczyniłoby się to zapewne do znacznego ożywienia tego procesu. I tutaj apeluję o przyspieszenie.</u>
          <u xml:id="u-333.10" who="#CzesławSobierajski">Dobrze, że zapowiedziano prywatyzację banków państwowych. Szkoda tylko, że tak późno. Może paraliż obrotu gotówką zostałby odblokowany. Myślę tu o zmorze naszej gospodarki — zatorach płatniczych, wymuszaniu przez niesolidnych dłużników konieczności zaciągania na paskarskich warunkach kredytów uzupełniających niedobory finansowe nawet dobrze prosperujących firm — zjawiska na tę skalę nie zna gospodarka rynkowa. Zatory płatnicze, tak jak w medycynie, są symptomem gospodarczej choroby, z tą różnicą, że stanowiąc ekonomiczną anomalię pozwalają na przeżycie nawet tym firmom, które od dawna już są bankrutami i bez sztucznego zasilania nie miałyby żadnych szans na dalszą egzystencję.</u>
          <u xml:id="u-333.11" who="#CzesławSobierajski">Nikt właściwie nie wie, jak wielkie są wzajemne zobowiązania przedsiębiorstw. W świecie gospodarki lojalność bierze się z poczucia, że dziś ty jesteś w tarapatach finansowych, a jutro ja mogę znaleźć się w sytuacji podobnej. Nie widać końca zatorów płatniczych, inflacja bowiem powoduje stałe dewaluowanie się funduszy własnych przedsiębiorstwa, jednocześnie cały system funkcjonowania gospodarki utrwala to niezdrowe zjawisko. Może by jednak banki śmielej poszły w ślad za wrocławskim bankiem zachodnim, który zapoczątkował handel długami? Obrót wekslem i inne tego typu operacje nie funkcjonują jeszcze tak jak powinny, jak się spodziewaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-333.12" who="#CzesławSobierajski">Jest paradoksem, jak na ironię, że prawo chroni obecnie niesolidnego dłużnika, a przecież jednym z elementów prawdziwego funkcjonowania gospodarki jest ochrona, tak formalnoprawna jak i faktyczna, interesów wierzyciela dochodzącego roszczeń z tytułu dostarczonych odbiorcy wyrobów czy usług. I jeżeli nawet upadłość, jeżeli chcę podać do sądu, muszę wpłacić 12% opłaty sądowej. 12%, jeżeli zadłużenie jest duże, jest to skala dość istotna. W ciągu 7 dni muszę jeszcze to wpłacić i czekać z zamrożoną gotówką na wynik rozprawy sądowej. Oczywiście, jest to prawo, które chroni dłużnika, a nie wierzyciela. I proponuję zrewidowanie tego, wręcz uchylenie tych 12% albo zmniejszenie. Tak być nie może, że jest właściwie martwy przepis.</u>
          <u xml:id="u-333.13" who="#CzesławSobierajski">Zmiana struktury gospodarki polskiej nie może polegać wyłącznie na zmianie struktury rzeczowej produkcji, na zamykaniu jednych fabryk i otwieraniu nowych. Prywatna gospodarka rynkowa różni się od gospodarki socjalistycznej centralnie planowanej głównie tym, że gdzie indziej gromadzi się bogactwo i inaczej trzeba dzielić dochód narodowy. W gospodarce rynkowej udział płac w kosztach produkcji musi być kilkakrotnie wyższy niż w gospodarce socjalistycznej i ogólnie udział dochodów ludności musi być większy niż udział dochodów państwa. Powinno tak być dlatego, że w systemie rynkowym ludność ze swoich dochodów musi opłacać podatki i większość usług, które w socjalizmie były dotowane przez budżet państwa. Co więcej, ludność, płacobiorcy, renciści i emeryci, właściciele przedsiębiorstw stanowią główną składnię oszczędności, a tym samym stanowią główną bazę podaży kapitału.</u>
          <u xml:id="u-333.14" who="#CzesławSobierajski">W gospodarce rynkowej dochody ludności, a w tym płace, muszą wystarczyć nie tylko na konsumpcję, ale i na inwestycje. W gospodarce rynkowej ludzie muszą więcej zarabiać, gdyż będą więcej wydawać. To my, a nie państwo, będziemy gromadzić fundusz akumulacji i decydować o jego inwestowaniu. I w ten sposób w sferze decyzyjnej zniknie towarzysząca socjalizmowi sprzeczność między konsumpcją a akumulacją. Niestety w tej sprawie po roku działania tzw. gospodarki rynkowej, mówię tak zwanej, jako że to, co powiedziałem przed chwilą, nie istnieje, a skoro nie istnieje, to gospodarki rynkowej de facto jeszcze w praktyce nie ma, budujemy dopiero podwaliny i zręby.</u>
          <u xml:id="u-333.15" who="#CzesławSobierajski">Konieczne jest opracowanie programu zmian w strukturze dochodu narodowego i to dopiero będzie prawdziwe uwłaszczenie narodu. W ślad za tym musi iść zmiana polityki ubezpieczeniowej, służby zdrowia. To jest jeszcze przed nami.</u>
          <u xml:id="u-333.16" who="#CzesławSobierajski">Uznając konieczność kontynuowania niektórych restrykcji programu stabilizacyjnego, doceniając niebezpieczeństwo nawrotu hiperinflacji i znaczenie stabilnego pieniądza, trzeba opowiedzieć się za zmianami przez energiczne działania antyrecesyjne oraz widoczne przyspieszenie przemian własnościowych i instytucjonalnych.</u>
          <u xml:id="u-333.17" who="#CzesławSobierajski">W obecnej sytuacji ekonomicznej naszego kraju dwa podstawowe kierunki działań społeczno-gospodarczych mają największe znaczenie. W najbliższym czasie, około jednego roku, znaczenie takie będą miały działania antyrecesyjne i przyspieszenie prywatyzacji, a także wzbogacenie form przekształceń własnościowych. W dłuższym okresie natomiast podstawowe znaczenie ma polityka przemysłowa i restrukturyzacyjna. W obu wypadkach należy kontynuować działania na rzecz stabilizacji gospodarki. Trzeba podjąć niezwłocznie skuteczne działania antyrecesyjne jeszcze przy obecnej strukturze własnościowej gospodarki, gdyż taka struktura będzie jeszcze przez dłuższy czas.</u>
          <u xml:id="u-333.18" who="#CzesławSobierajski">Bezpośrednią przyczyną tak głębokiej recesji jest spadek popytu finalnego i zaopatrzeniowego spowodowany spadkiem płac i innych dochodów ludności w wymiarze realnym, a także drastyczne podrożenie kredytu obrotowego i inwestycyjnego. Dodatkowym czynnikiem recesyjnym jest zwiększona presja podatkowa oraz wysokie czynsze w handlu i rzemiośle. Ogólną przyczyną uporczywego utrzymywania się recesji jest anachroniczna, postkomunistyczna struktura gospodarki narodowej. Do tego jeszcze doszło załamanie eksportu do Związku Radzieckiego, byłej NRD i w ogóle całego dawnego obozu; mieliśmy zamówienia do Niemiec, gdzie teraz oczywiście nie chcą naszych towarów. Do naszych trudności wewnętrznych doszły zewnętrzne. I oczywiście pogłębia to w dalszym ciągu recesję.</u>
          <u xml:id="u-333.19" who="#CzesławSobierajski">Główną metodą walki z recesją winno być odblokowanie popytu przy jednoczesnym stosowaniu twardego finansowania przedsiębiorstw. Wymaga to choćby etapowego, ale jednak odchodzenia od popiwku. Innym działaniem antyrecesyjnym powinno być zmniejszenie ceny kredytu, zwłaszcza obrotowego. Ważnym środkiem działań antyrecesyjnych powinno być ogólne zmniejszenie stopy podatkowej, w tym zmniejszenie podatku obrotowego czy wprowadzenie ulg w podatku dochodowym, przede wszystkim z tytułu inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-333.20" who="#CzesławSobierajski">Przy podjęciu aktywnej polityki antyrecesyjnej nie należy oczywiście lekceważyć niebezpieczeństwa inflacji. Inflacja w Polsce ma w znacznym stopniu charakter strukturalny, to znaczy, że generują ją wielkie zakłady przemysłowe. Zużywają one wielkie ilości czynników produkcji nie dając na rynek ekwiwalentnego do wsadu pokrycia towarowego. Dlatego takie zakłady będą istnieć. A więc z pewną inflacją musimy się liczyć, dopóki te przedsiębiorstwa nie będą zrestrukturyzowane. I to trzeba sobie również uświadomić.</u>
          <u xml:id="u-333.21" who="#CzesławSobierajski">Gospodarka polska jest ciągle gospodarką wysoce zmonopolizowaną. Jest to dziedzictwo komunizmu, który specjalnie jakby tworzył przedsiębiorstwa monopolistyczne, aby łatwiej nimi zarządzać z pozycji centrum i to niekoniecznie tylko z Warszawy. Niestety, w dotychczasowym procesie urynkowienia gospodarki polskiej nie zrobiono wiele w dziedzinie demonopolizacji. W tej sytuacji podstawowa operacja urynkowienia, liberalizacja cen, pozwala producentom reagować na barierę popytu nie zmniejszeniem cen, lecz ograniczeniem produkcji i wpędzaniem gospodarki w większą recesję.</u>
          <u xml:id="u-333.22" who="#CzesławSobierajski">Państwo musi podjąć działania demonopolizacyjne przez ułatwienie i stymulowanie powstawania konkurencji, poprzez tworzenie się nowych przedsiębiorstw, w tym również z kapitałem zagranicznym, jak również przez odpowiednią politykę celną. Zadaniem państwa jest również określenie reguł uczciwej konkurencji oraz czuwanie nad tym, aby były one przestrzegane. Tam gdzie konkurencja, ze względów technicznych, jest jeszcze niemożliwa, państwo powinno regulować działalność monopolistów kojarząc interes publiczny z prawem producenta do godziwego zysku. Niestety, przykłady z życia, choćby ostatnie przykłady z. FSO, nie są optymistyczne. Urząd Antymonopolowy nie spełnia w pełni swych zadań, a właściwie w niewielkim stopniu.</u>
          <u xml:id="u-333.23" who="#CzesławSobierajski">Ustawa o skarbie państwa, która jest jedną z fundamentalnych ustaw, w dalszym ciągu jest w powijakach. Mówi się o dywidendzie przedsiębiorstw państwowych. Rzeczywiście, dywidenda powinna wpływać nie do budżetu Ministerstwa Finansów i potem być przeznaczona na konsumpcję, ale dywidenda powinna wpływać do właściciela, a więc do skarbu państwa i tam wracać w postaci choćby kredytów restrukturyzacyjnych czy innych tego typu. To już postulowaliśmy, i ja, i wielu posłów, i niestety, ustawa o skarbie państwa, wymusi dalsze systemowe zmiany - w ubezpieczeniach, w służbie zdrowia i wielu innych działach, bo pieniędzy po prostu braknie dla budżetu. Wymusi zmiany systemowe. Apeluję o rzeczywiste przy spieszenie, prac nad ustawą zasadniczą o skarbie państwa, jak również o podatku dochodowym i VAT — gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-333.24" who="#CzesławSobierajski">Słyszy się ostatnio, że nawet termin 1 stycznia 1992 r. jest zagrożony, jeśli chodzi o sprawę tego podatku. Jest niemożliwe, żebyśmy weszli w następny rok nie mając tegoż podatku, podstawowego instrumentu do stymulowania gospodarki i rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-333.25" who="#CzesławSobierajski">Proszę państwa, ostatnio, 22 stycznia, „Solidarność” przeprowadziła ogólnokrajową akcję protestacyjną. Chcę powiedzieć, że nie była to akcja przeciw. Ta akcja była tam, gdzie zostało coś zaniechane, aby przyspieszyć zmiany systemowe, strukturalne i rzeczywiście ten proces należy tak odbierać. Nie jest to votum nieufności, ale sygnał, że trzeba nacisnąć i zrobić kolejne przełożenie.</u>
          <u xml:id="u-333.26" who="#CzesławSobierajski">Przyszłość państwa zależy od podjęcia działań odnowy przez wielu Polaków. Mógłbym powiedzieć: przez wszystkich, ale oczywiście jest to utopia, więc przynajmniej przez wielu. Program przemian musi być jasny i klarowny, aby ponownie zyskał akceptację, a przynajmniej przyzwolenie społeczne. Nie ma tzw. trzeciej drogi między komunizmem a demokracją, nawet gdyby ktokolwiek nie wiem jak szukał. Nie ma, ponieważ gdyby była, państwa Zachodu i inne poszłyby tą drogą. Skoro nie poszły — nie ma. Polska musi wybrać normalność, a więc te same rozstrzygnięcia, które przyniosły dostatek narodom Europy Zachodniej. I chociaż obecnie przeżywamy przedłużający się trudny okres przejściowy, to dzieje się tak z powodu braku zdecydowania, zaniechania działań, dzięki którym program gospodarczy byłby akceptowany przez większość społeczeństwa. Mimo wszystko nadal nie wolno nam zaprzepaścić szansy. Nie wolno nam ulec mirażom demagogii różnych sił, nie tylko postkomunistycznych, ugrupowań lewicowych szczególnie.</u>
          <u xml:id="u-333.27" who="#CzesławSobierajski">Słyszy się głosy: wróć komuno. Ten, kto to wypowiada, niech kupi bilet i pojedzie do Korei Północnej, Kuby, jeżeli jeszcze istnieje, czy nawet do Związku Radzieckiego, na Litwę i zobaczy jak tam wygląda, jeżeli zapomniał to, co znał z autopsji. A jeżeli chce się przekonać o sile gospodarki komunistycznej, i to przez długie lata podtrzymywanej gospodarki NRD, to niech wybierze się do byłej NRD i zobaczy, jak ten potencjał gospodarczy wygląda, kiedy pieniądz stał się pieniądzem w ciągu jednego dnia. Po prostu gospodarka zbankrutowała. Musimy mieć tę świadomość. Nie możemy udawać, że nie wiemy, iż siła gospodarki była praktycznie podobna, tylko coś się stało w ciągu ostatnich dwóch lat. 40 lat degradacji systemowej — i stało się to, że właściwie jesteśmy bankrutem. Musimy sobie zdać z tego sprawę i społeczeństwo również. Ale żeby tak było, trzeba przedstawić jasno wizję i wszystkim o tym powiedzieć. Chciałbym, żeby to padło również bardzo mocno z ust premiera Bieleckiego, że jeżeli są trudności recesyjne, nie można przełamać ich w ciągu jednego dnia, miesiąca, bo jest blokada i eksportu, i wewnętrzna. To trzeba powiedzieć, jako że w tamtym roku naród oczekiwał, że pierwsze pół roku to będą wyrzeczenia, następne pół roku właściwie wzrost i w 1991 r. już będzie po wszystkim.</u>
          <u xml:id="u-333.28" who="#CzesławSobierajski">Trzeba sobie uzmysłowić, że czeka nas okres 2, 3, 4, 5, a być może i 10 lat, kiedy z trudem będziemy dochodzić do tego, abyśmy w ogóle zbliżyli się do porównywalnych krajów zachodnich. I przykład NRD niech będzie dla wszystkich wymowny.</u>
          <u xml:id="u-333.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-334">
          <u xml:id="u-334.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-334.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Henryka Szarmacha z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Król.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-335">
          <u xml:id="u-335.0" who="#HenrykSzarmach">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Bardzo trudna sytuacja, jaka wytworzyła się w roku bieżącym w służbie zdrowia, nakłada na posłów, a zwłaszcza na Komisję Zdrowia obowiązek przedstawienia ogromu problemów, z którymi borykają się placówki lecznicze, a także, a może przede wszystkim, szerokie rzesze pacjentów. To jest stwierdzenie, to właściwie wie każdy. Gorzej jest dać receptę, jak wyjść z impasu. Postaram się w dalszych swoich wywodach chociaż po części zwrócić na to uwagę.</u>
          <u xml:id="u-335.1" who="#HenrykSzarmach">Opracowany przez ministerstwo zdrowia projekt budżetu na 1991 r. określał potrzeby na kwotę ponad 60 bln zł. W ramach tej kwoty możliwe byłoby zapewnienie świadczeń zdrowotnych na poziomie roku ubiegłego przy równoczesnym wprowadzeniu niezwykle ważnych programów profilaktyczno-leczniczych, niezbędnych do podtrzymania dotychczasowego, jakże już nadwątlonego stanu zdrowia naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-335.2" who="#HenrykSzarmach">Tymczasem zgodnie z ustawą budżetową na 1991 r. dla resortu zdrowia przeznaczono tylko 43,3 bln zł. Fakty mówią same za siebie. Odzwierciedleniem sytuacji, w jakiej znalazła się służba zdrowia u progu 199 i r., jest wykonanie budżetu w dziale 85 — ochrona zdrowia, za pierwszy kwartał br. I tak w stosunku do planu rocznego, jak to wynika z informacji Ministerstwa Finansów przedłożonej Sejmowi, wydatki ministerstwa zdrowia w I kwartale wykonane zostały w 32,1%. Znaczne zaawansowanie wydatków budżetowych dokonane zostało w warunkach twardego limitowania wydatków w I kwartale w okresach miesięcznych, a od kwietnia, a więc wszystko jeszcze na świeżo, na każdy dzień w okresach dekadowych.</u>
          <u xml:id="u-335.3" who="#HenrykSzarmach">Należy zaznaczyć, że wskaźnik procentowy wykonania budżetu ochrony zdrowia za I kwartał br. nie uwzględnia realizacji zobowiązań z ub. roku, które z uwagi na wysokość naliczanych odsetek zwiększają się z każdym dniem Szczególnie napięta sytuacja występuje w finansowaniu wydatków na dopłaty do leków wydawanych uprawnionym z aptek. W budżecie na 1991 r. na dopłaty do leków przeznaczono — przepraszam, że wymieniam niektóre liczby, ale bez nich trudno byłoby przedstawić fakty — kwotę 4 bln 225 mld zł, tj. o 32% więcej niż stanowiły wydatki poniesione w roku ubiegłym. Do dnia 20 maja br., a więc są to daty świeże, została przekazana urzędom wojewódzkim kwota 2 bln zł, co stanowi 48,4% wydatków planowanych w roku bieżącym na ten cel.</u>
          <u xml:id="u-335.4" who="#HenrykSzarmach">Mimo zaangażowania tak znacznych środków, ze wszystkich województw napływają informacje o utrzymujących się zadłużeniach na rzecz aptek. Zadłużenie to na dzień 30 kwietnia br. wynosiło 700 mld zł. Nieregulowanie przez budżet państwa zobowiązań spowodowało w większości województw zawieszenie ustawowych uprawnień do bezpłatnych lub ulgowych leków, co narusza postanowienia konstytucyjne i jest szczególnie dokuczliwe i niebezpieczne zwłaszcza w wypadku ludzi biednych, schorowanych oraz ludzi w podeszłym wieku. Nieregulowanie zobowiązań budżetu państwa wobec dostawców leków w krótkim czasie doprowadzi — śmiem twierdzić — do całkowitego załamania zaopatrzenia lecznictwa i ludności w leki.</u>
          <u xml:id="u-335.5" who="#HenrykSzarmach">Dramatyczna sytuacja w zakresie bieżącego finansowania służby zdrowia ma swoje odzwierciedlenie w szpitalach i przychodniach. Mogą to potwierdzić zwłaszcza posłowie z Komisji Zdrowia. Kwota wydatków bieżących pozapłacowych dla województw, która jest wyższa tylko o 18,6% w stosunku do roku 1990, w porównaniu tylko z planowanym, a nie faktycznym wzrostem cen na rok bieżący o 52% uniemożliwia utrzymanie na minimalnym poziomie finansowania bieżących wydatków służby zdrowia w III i IV kwartale br., tym bardziej że zaktualizowana przez Centralny Urząd Planowania prognoza przewiduje wzrost cen na poziomie aż 90%. Tego rodzaju nie spotykana w przeszłości sytuacja jest dramatem dla leczących, którzy niejednokrotnie stoją przed dylematem, który lek niezbędny dla ratowania życia podać, zwłaszcza w sytuacjach, gdy nie wystarczy go dla wszystkich potrzebujących. Personel służby zdrowia staje bardzo często przed dylematem, kogo podłączyć, a kogo odłączyć od sztucznej nerki, bo jak wiadomo również i w tym zakresie są poważne braki. Stawia to także każdego dnia wszystkich dyrektorów, a w zasadzie całą administrację szpitali, które są zagrożone odcięciem prądu lub łączności z powodu niespłaconych rachunków, w trudnej sytuacji. W konsekwencji odbija się to na chorych, którym trudno zagwarantować w tej sytuacji minimum bezpieczeństwa zdrowotnego, komfortu i spokoju.</u>
          <u xml:id="u-335.6" who="#HenrykSzarmach">Bieżące działania resortu w zakresie racjonalizowania wykorzystywania przydzielonych środków finansowych, a w szczególności opracowania projektu ustawy o odpłatności za leki, ograniczenia inwestycji, wprowadzania częściowej odpłatności za usługi hotelarskie w sanatoriach, ograniczenia bazy lecznictwa sanatoryjnego, drastycznego ograniczenia dotacji dla organizacji społecznych realizujących zadania zlecone przez ministerstwo zdrowia, ograniczenia wreszcie liczby pacjentów wysyłanych za granicę na wyjątkowo trudne operacje, których u nas na razie przeprowadzić nie możemy — nie rozwiązują i nie rozwiążą narastających problemów służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-335.7" who="#HenrykSzarmach">Konsekwencją przedstawionej sytuacji w służbie zdrowia jest zaniepokojenie społeczne przejawiające się, co nie daj Boże, w akcjach protestacyjnych. Społeczeństwu trudno bowiem zgodzić się z ograniczeniami i znacznym obniżeniem poziomu świadczeń zdrowotnych zagwarantowanych przecież konstytucyjnie. Liczne dramatyczne wystąpienia do resortu zdrowia i do posłów także, czego jesteśmy świadkami, z prośbą o pomoc finansową, od której niejednokrotnie zależy ludzkie życie, nie mogą być, niestety, zrealizowane przez resort zdrowia ze względów wiadomych, brakuje na to środków finansowych.</u>
          <u xml:id="u-335.8" who="#HenrykSzarmach">Będąc świadomym sytuacji finansowej budżetu państwa, lecz równocześnie mając na względzie wagę problemów, z jakimi boryka się na co dzień służba zdrowia, zwracam się do pana premiera z prośbą o spowodowanie niezwłocznego zwiększenia limitu wydatków w ramach uchwalonego przez Sejm budżetu, by spłacone zostały zadłużenia na rzecz aptek oraz zakładów opieki zdrowotnej, a następnie w ramach budżetu przeznaczenie na ochronę zdrowia w limitach dekadowych takich środków, które zapewnią minimum potrzeb i które nie dopuszczą do załamania systemu ochrony zdrowia w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-335.9" who="#HenrykSzarmach">Wysoki Sejmie! Zdaję sobie sprawę, że konsekwencją takiej decyzji będzie wyczerpanie planowanych wydatków na początku IV kwartału br. Wskazuje to jednak na konieczność znalezienia możliwości korekty wydatków budżetowych na ochronę zdrowia w bieżącym roku.</u>
          <u xml:id="u-335.10" who="#HenrykSzarmach">Mając pełną świadomość niezwykle trudnej sytuacji naszej gospodarki i braku realnych rezerw budżetowych, musimy mieć na uwadze sytuację alternatywną, ale przykrą, to jest ograniczenie do minimum, bo przecież nie do całkowitego pozbawienia możliwości świadczeń leczniczych dla naszych obywateli. Przed rządem, a i przed Wysoką Izbą, leży dokonanie właściwego wyboru.</u>
          <u xml:id="u-335.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-336">
          <u xml:id="u-336.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-336.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Jana Króla z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Kolejnym mówcą będzie poseł Stanisław Mazan.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-337">
          <u xml:id="u-337.0" who="#JanKról">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Sytuacja społeczno-polityczna i gospodarcza kraju stawia nas przed zasadniczym pytaniem, czy tak głęboką transformację polskiej gospodarki można będzie skutecznie przeprowadzić w ramach demokracji, czy też pochłonie nas anarchia, a z nią tęsknota do rządów autorytarnych.</u>
          <u xml:id="u-337.1" who="#JanKról">Deficyt budżetowy, spadek produkcji, powiększenie się obszarów nędzy, niedrożność instytucji finansowych i administracyjnych, opór społeczny przed zmianami strukturalnymi i własnościowymi w przedsiębiorstwach skłaniają do takiej refleksji. Osobiście wierzę w dalszą możliwość łączenia rozwoju demokracji i tworzenia nowych reguł gry w gospodarce, aczkolwiek jest to zadanie niezmiernie trudne. Takie przekonanie wyznacza linię polityczną Unii Demokratycznej i jej parlamentarnej reprezentacji.</u>
          <u xml:id="u-337.2" who="#JanKról">Droga, jaką przebyliśmy w ciągu minionych 2 lat, nie przekreśla zasadności takiego punktu widzenia, aczkolwiek jest on poddany obecnie zasadniczej próbie. Stworzone bowiem zostały, wydaje się, że niepodważalne, podstawy gospodarki rynkowej, ale tylko podstawy, głównie w postaci nowej aparatury legislacyjnej oraz w zakresie polityki pieniężnej. Konsekwencją tak prowadzonej polityki jest bezprecedensowe oddłużenie naszej gospodarki. Jest to niewątpliwie zasługą, wicepremiera Balcerowicza działającego w ramach już dwóch rządów. Za to należy mu się głęboki szacunek i uznanie.</u>
          <u xml:id="u-337.3" who="#JanKról">Jest jednak i inny obszar naszej gospodarczej rzeczywistości. Jest to obszar działania producentów, konsumentów i pracowników. Producenci nie są konkurencyjni. Konsumenci uważają, iż mają zbyt małe dochody i rzeczywiście te dochody są małe, a pracownicy czują lęk o swoją przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-337.4" who="#JanKról">Przedstawione przez rząd zamierzenia odnośnie do restrukturyzacji gospodarki są pierwszą poważniejszą próbą powiązania tych dwóch obszarów gospodarki; makro i mikro, rządu i społeczeństwa, kraju i jego poszczególnych regionów. Jest to jak gdyby druga noga, na której transformacja polskiej gospodarki winna się opierać, gdyż w innym wypadku będzie ona kulawa. Trzeba także powiedzieć, że przyprawienie tej drugiej nogi jest co najmniej o pół roku spóźnione, ale tu oczywiście wkraczamy na teren wzajemnego stosunku przemian politycznych i gospodarczych, które nie zawsze dają się zharmonizować i nie zawsze przyspieszenie jednych pociąga za sobą przyspieszenie drugich. Takie niebezpieczeństwo niesie z sobą również zbliżająca się kampania przed wyborami do parlamentu i trzeba to wkalkulować w działaniach rządu i parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-337.5" who="#JanKról">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przemiany w naszej gospodarce należy widzieć w dwóch horyzontach czasowych: długim, co najmniej do 2000 r. i bieżącym. Niestety, ten bieżący horyzont może przekreślić nadzieje na efekty wieloletniej strategii, o ile bieżące koszty reform będą przewyższały korzyści i wyczerpie się społeczne przyzwolenie na ich kontynuowanie. Dlatego też jest potrzebna stała komunikacja, dialog pomiędzy poszczególnymi podmiotami dokonujących się przeobrażeń ustrojowych. Oczywiście nie będzie się on odbywał bez poważnych napięć, które są immanentną cechą tej skali przemian. Niemniej, jakiekolwiek przejawy wzajemnej arogancji władzy i poszczególnych grup społecznych są złą metodą postępowania, a ich sygnały pojawiają się.</u>
          <u xml:id="u-337.6" who="#JanKról">Gdzie będzie rozstrzygało się powodzenie polskich reform? Tam gdzie uda się osiągnąć wzrost opłacalnej i konkurencyjnej produkcji. Proces ten na ogół uzależniany jest w polityce rządu od dwóch czynników: przemian własnościowych i zasilania kapitałowego. Dlaczego więc — powstaje pytanie — wygasza on produkcję wielu poważnych producentów prywatnych, w tym z udziałem kapitału zagranicznego, z powodzeniem dotychczas konkurujących również na rynkach zagranicznych? Dlaczego na kwotę 6 mld dolarów udzielonych kredytów na przestrzeni ostatnich 15 miesięcy tylko 16 mln trafiło do rąk kredytobiorców mimo ogromnego zapotrzebowania na te kredyty? Dlaczego nie uzyskano konkurencyjnych wyników w przetwórstwie rolno-spożywczym, mimo iż mamy na to największe szanse, przynajmniej na rynku wewnętrznym?</u>
          <u xml:id="u-337.7" who="#JanKról">Mamy tutaj do czynienia z błędami w polityce gospodarczej, a może i z jej brakiem w zakresie ceł, podatków, sprawnie działających banków, za które to błędy rząd musi brać odpowiedzialność. Nie będzie bowiem konkurencyjny żaden wyrób, np. w przemyśle elektrotechnicznym, gdy udział obciążeń podatkowych w kosztach jego wytworzenia dochodzi do 50%.</u>
          <u xml:id="u-337.8" who="#JanKról">Polityka rządu nie może abstrahować od realnych zjawisk zachodzących w skali mikro, inaczej bowiem przybiera kształt oderwanych od życia konstrukcji. W dyskusji na tematy gospodarcze toczącej się zarówno w parlamencie, jak i w różnych środowiskach społecznych i zawodowych odnosi się wrażenie, jakby istniał silny i wszystko mogący rząd oraz bezbronne i rzucone na pastwę losu społeczeństwo. Otóż prawda, w moim przekonaniu, jest taka, że wszyscy jesteśmy momentami słabi, bezradni wobec skali występujących problemów. Wówczas pojawia się szukanie winnego. Rząd próbuje coś zwalić na Sejm, Sejm na rząd, wszyscy na wszystkich i sytuacja zdaje się czy staje się bez wyjścia.</u>
          <u xml:id="u-337.9" who="#JanKról">Możliwość niezatracenia tego, co już jest rzeczywistym osiągnięciem reformatorskim, i dokonanie drugiego kroku, o którym mówił poseł Osiatyński, może się dokonać wspólnym wysiłkiem rządu i parlamentu, samorządu terytorialnego i terenowej administracji rządowej, właścicieli firm prywatnych i dyrekcji przedsiębiorstw państwowych, wszystkich tych, którym leży na sercu sprawa reform i wspólnego dobra, jakie powinno zabezpieczać reformujące się państwo polskie.</u>
          <u xml:id="u-337.10" who="#JanKról">Są potrzebne pilne działania parlamentu w zakresie dalszych prac ustawodawczych, o które zwraca się rząd, na miarę tych, które podejmowaliśmy w grudniu 1989 r., a także w j połowie 1990 r. Sprawdziła się wówczas praktyka powoływania Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia pakietu ustaw. Obecnie, w moim przekonaniu, potrzeba powołania kolejnej Komisji Nadzwyczajnej jest ewidentna i wnoszę o jej powołanie dla rozpatrzenia tych projektów ustaw, które w tej chwili wpłynęły ze strony rządu do Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-337.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-338">
          <u xml:id="u-338.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-338.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Stanisława Mazana z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Rzymełka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-339">
          <u xml:id="u-339.0" who="#StanisławMazan">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Obecna debata gospodarcza odbywa się w trudniejszych warunkach, aniżeli wszystkie poprzednie za naszej kadencji. Odbywa się w warunkach, kiedy przez kraj przechodzi fala demonstracji, protestów. I tu stawiam sobie pytanie, czy nasze poprzednie debaty były trafne tematycznie, czy nasze precyzowane wnioski były trafne lub czy rząd z nich skorzystał?</u>
          <u xml:id="u-339.1" who="#StanisławMazan">Obecna trudna sytuacja wynikająca z dokumentów, jakie nam zostały przedłożone, powiększa swoją skalę, jeżeli dodamy dane statystyczne za kwiecień. Dane statystyczne podane w przekazie telewizyjnym wyraźnie potwierdziły, że w kwietniu nastąpił dalszy spadek produkcji o ponad 9% w stosunku do marca, że niedobór budżetowy państwa wzrósł do ponad 9 bln, a handel zagraniczny zamyka się ujemnym saldem płatniczym ponad 500 mln dolarów. Takie są dane i teraz powstaje pytanie, ile takich miesięcy trzeba, żeby tragizm naszej gospodarki był faktem?</u>
          <u xml:id="u-339.2" who="#StanisławMazan">Oceniając stan naszej gospodarki należy stwierdzić, że w oparciu o ten program nie ma takiej grupy społecznej i nie ma takiej dziedziny gospodarki, w której następowałoby ożywienie i wzrost produkcji. Sytuacja jest taka, że ubożeje rolnik województwa rzeszowskiego i całej Małopolski posiadający małe gospodarstwo, ale równocześnie ubożeje rolnik posiadający gospodarstwo na skalę rolnictwa zachodniego, mieszkający w Leszczeńskiem, Poznańskiem i w całym kraju. Niepokój o jutro, o byt, o pracę budzi załogi dużych zakładów, takich jak WSK Mielec, Rzeszów, i podobnie jest w całym kraju. Dlatego jeżeli ktoś mówi, że należy przyspieszać ten program, to ja osobiście się z tym nie zgadzam, a raczej twierdzę, że my konkretnego programu na dzień dzisiejszy nie mamy. Posługujemy się stwierdzeniami o potrzebie urynkowienia, przekształceń itd., natomiast nie mamy programu, który by konkretnie mówił, co, kiedy i jakim kosztem. I jeżeli mogę sobie życzyć przyspieszenia, to moje życzenie byłoby takie: pozwolę sobie wyrazić prośbę do koleżanek i kolegów posłów, abyśmy na jakiś czas poszli na urlop polityczny w tej Wysokiej Izbie, a całą energię przestawili na sprawy gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-339.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-339.4" who="#StanisławMazan">Rozumiem, że nie da się odłączyć polityki od gospodarki i odwrotnie, ale proszę mi wybaczyć, z polityki żyje bardzo malutka grupa ludzi, a z gospodarki cały naród. I teraz te wszystkie niedomagania, trudności, o których tu mówili koledzy, w oświacie, służbie zdrowia, najogólniej mówiąc w całej sferze budżetowej, są tylko pochodną tego, co dzieje się w handlu, usługach i w produkcji materialnej. I jeżeli nie damy rady ożywić gospodarki, handlu zagranicznego, usług wewnątrz kraju, żadne cięcia budżetowe na dłuższą metę nic nam nie dadzą. To może przedłużyć sprawę tylko o miesiąc, dwa.</u>
          <u xml:id="u-339.5" who="#StanisławMazan">Niedobór można wyrównać częściowo nadwyżką z roku ubiegłego, ale wraz z upływem czasu takiej możliwości nie będzie. Wnioskowałbym o przyspieszenie do pana premiera Balcerowicza, ale żebyśmy razem, wspólnie opracowali konkretny program przechodzenia od systemu do systemu. Program — nie wiem, czy pan premier zgodzi się ze mną — w wypadku całości spraw związanych z przechodzeniem od własności państwowej do prywatnej, bez względu na to, jak to nazwiemy, powinien uszczegółowiać, które zakłady i kiedy będą prywatyzowane, żeby nie było niepewności w całej gospodarce, a które w ogóle nie będą prywatyzowane i pozostaną na długo bądź na zawsze zakładami państwowymi. Uważam, że ten proces powinien być rozłożony na taki okres, żeby przedsiębiorstwa jeszcze nie sprywatyzowane i już sprywatyzowane zapewniły budżet na takim poziomie, żebyśmy mogli funkcjonować jako państwo.</u>
          <u xml:id="u-339.6" who="#StanisławMazan">Reprezentuję Polskie Stronnictwo Ludowe, więc dwa zdania na temat rolnictwa. Powinniśmy w tym programie określić dokładnie, kiedy nasze rolnictwo będzie mogło być dotowane na poziomie rolnictwa zachodniego, bo dopiero wtedy możemy się wybierać z naszym rolnictwem na Zachód i do Europy jako równy im konkurent. I uważam, że tu czas będzie dosyć długi, że długo nie będzie nas jeszcze stać na dotowanie w takiej wysokości.</u>
          <u xml:id="u-339.7" who="#StanisławMazan">Panie Premierze! Uważam, że mamy wiele instytucji centralnych w Polsce, ale nie mamy jednej, a mianowicie nie mamy instytucji, która chroniłaby majątek państwowy w Polsce. Organy założycielskie nie spełniają tej funkcji i dlatego proponowałbym, nie ważne jak będzie się ten urząd nazywał, aby był gospodarz majątku państwowego w Polsce, który będzie nad nim czuwał na etapie prywatyzacji i nadzorował ten majątek, który nigdy prywatyzowany nie będzie. W programie tym powinniśmy sobie chyba wyraźnie powiedzieć, że spółdzielczość musi na scenie naszej gospodarki zająć odpowiednie miejsce, przez co rozumiem, że spółdzielczość powinna być traktowana tak, jak wszystkie inne przedsiębiorstwa i powinno się mówić, że jest ona naszej gospodarce potrzebna. A dzisiaj dzieje się odwrotnie.</u>
          <u xml:id="u-339.8" who="#StanisławMazan">Nie chciałbym próbować w swoim wystąpieniu uleczać całej gospodarki, ale chciałbym jeszcze podjąć temat bezrobocia. Nie podpisuję się pod głosami, że należy wszystkich przenieść na emerytury, żeby zatrudnić młodzież, ale ten temat bym podjął. I nie wiem, panie premierze, czy nie byłoby to z korzyścią dla gospodarki, aby w niektórych gałęziach umożliwić ludziom przejście na wcześniejsze emerytury, włączając do życia, do pracy, do produkcji młodzież. Jeżeli tego nie zrobimy, znów zmarnujemy duży potencjał, koszty jakie ponieśliśmy na kształcenie. Wpłynie to na samopoczucie młodzieży opuszczającej mury uczelni, szkół średnich i zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-339.9" who="#StanisławMazan">I na zakończenie. Panie premierze, w kwietniu wzrosła popularność oraz autorytet rządu i pana premiera Bieleckiego. O kilka punktów wzrósł autorytet Sejmu i Senatu. Sądzę, że przyczyną tego stanu rzeczy był fakt, że w tym czasie rząd i premier Bielecki prowadzili rozmowy gospodarcze na Zachodzie i na Wschodzie i to dawało nadzieję, że coś w gospodarce drgnie. Ta nadzieja jest chyba akcentem optymistycznym, jest tym akcentem, który upoważnia mnie do stwierdzenia, że naród czeka na mądre i gospodarskie nim kierowanie przez rząd i przez Sejm.</u>
          <u xml:id="u-339.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-340">
          <u xml:id="u-340.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-340.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Jana Rzymełkę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Poseł Jerzy Modrzejewski zrezygnował z wystąpienia, w kolejności głos zabierze poseł Jan Czaja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-341">
          <u xml:id="u-341.0" who="#JanRzymełka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Obecny rząd, tak, jak i poprzedni, wykonał wielki krok naprzód. Pamiętamy od czego startowaliśmy i do czego doszliśmy. Porównajmy to z tym, co zrobili w tym samym czasie nasi sąsiedzi w ZSRR, Czechosłowacji czy na terenie byłej NRD w zakresie gospodarczym. Wtedy perspektywa spojrzenia posłów i całego narodu będzie odleglejsza, a krytyka bardziej konstruktywna.</u>
          <u xml:id="u-341.1" who="#JanRzymełka">Każdy kolejny rząd i kolejny program gospodarczy będzie krytykowany do momentu, aż poziom życia Polaków przybliży się do standardów zachodnich. Nie nastąpi to szybko, ale musimy pamiętać, że Zachód pracował ciężko na ten dobrobyt przez wiele lat, natomiast roszczenia naszego narodu są takie, żebyśmy w ciągu pół roku, roku doszli do tych standardów. Chcę wyraźnie powiedzieć z tej Izby, że nie nastąpi to szybko i nie tylko wysiłkiem rządu, Sejmu, ale szczególnie zwiększonym wysiłkiem i zwiększoną efektywnością pracy milionów Polaków. O tym tutaj dzisiaj zbyt mało mówiliśmy.</u>
          <u xml:id="u-341.2" who="#JanRzymełka">Ciągle przeważa pewien model postkomunistyczny, roszczeniowy, że nam się należy, że wąska grupa pociągnie gospodarkę, zapracuje, a rząd rozda. To w ostatnich strajkach doskonale widzieliśmy. Nie chcę kontynuować tego wątku, ale rząd zdominowany przez działania ekonomiczne, liberalne, zapomina o sferze świadomości społecznej, szczególnie w zakresie edukacji ekonomicznej. W zakresie świadomości społecznej, w zakresie edukacji ekonomicznej, wszyscy muszą podjąć się większego wysiłku, musi nastąpić pewnego rodzaju przełom, bo bez tego przełomu, bez aprobaty działań rządu nie przebrniemy przez czekający nas trudny okres przejściowy. Trzeba to wyraźnie powiedzieć. Poprzedni rząd popełnił ten sam błąd i widzę, że obecny rząd jakby nie dostrzegał konieczności edukacji społeczeństwa w zakresie świadomości, w zakresie socjologicznym tych wszystkich przemian.</u>
          <u xml:id="u-341.3" who="#JanRzymełka">Zastanawiam się też, panie premierze, czy wszystkie uwagi tych kilkudziesięciu posłów są skrupulatnie notowane przez decydentów ekonomicznych na różnych szczeblach dowodzenia, w ministerstwach, departamentach, wydziałach, czy tylko sam pan premier notuje co ciekawsze uwagi. Chciałbym usłyszeć, jaka jest procedura, czy takiej debaty ekonomicznej wszyscy dyrektorzy departamentów w pana ministerstwie skrupulatnie słuchają przez radio bądź w telewizji, czy też po prostu nasze głosy padają tutaj, w tej sali i tylko nieliczne nasze uwagi są notowane. Mam przeczucie, że te kilka debat gospodarczych właściwie poszło w tę salę, a nie do decydentów na różnych szczeblach dowodzenia.</u>
          <u xml:id="u-341.4" who="#JanRzymełka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jestem posłem z woj. katowickiego, z Górnego Śląska, ongiś perły w Koronie, obecnie perły jakby zapomnianej przez rząd, jakby przeznaczonej do zmatowienia. A chcę podkreślić, że perła ta nadal jeszcze jest najdroższa w Koronie i nie można o niej zapomnieć.</u>
          <u xml:id="u-341.5" who="#JanRzymełka">Omówię teraz pewne oczekiwania woj. katowickiego w stosunku do polityki gospodarczej państwa.</u>
          <u xml:id="u-341.6" who="#JanRzymełka">Po pierwsze, i nie jest to tylko wniosek czy uwaga posłów z woj. katowickiego, ale z wielu regionów Polski, konieczne jest określenie polityki regionalnej państwa. Tego w tej chwili nie ma, zwłaszcza polityki interwencjonizmu, oczywiście w nowym tego słowa znaczeniu, interwencjonizmu państwa w stosunku do obszarów problemowych. Interwencjonizm ten obecnie jest jakby spóźniony, jeśli chodzi o sferę rolnictwa, woj. wałbrzyskie itd. Brakuje polityki państwa w zakresie regionalnym i pewnego nowego interwencjonizmu. Odnosi się to przede wszystkim do przemian strukturalnych regionu Górnego Śląska, woj. katowickiego.</u>
          <u xml:id="u-341.7" who="#JanRzymełka">Chcę, Wysoka Izbo, powiedzieć, że opracowany został ponad rok temu katowicki projekt restrukturyzacji przemysłu, który został przekazany premierowi Mazowieckiemu i wielu ministrom i który uzyskał aprobatę również pana Osiatyńskiego, który dzisiaj w tej Izbie wskazywał na błędy obecnego rządu. I co się, proszę państwa, okazuje? Nie ma decyzji. Obecny rząd zwleka z decyzją, a w ten sam sposób pogłębia kryzys. Brakuje decyzji rządu w sprawie restrukturyzacji największego regionu w Polsce, o największym potencjale, co stanowi o opóźnieniu, w pewnym sensie, reformy gospodarczej w kraju. Odbyło się na ten temat kilka posiedzeń Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów, spotkania z premierem, i zostały przyjęte ustalenia zobowiązujące ministra-kierownika CUP do wyodrębnienia zagadnień związanych z restrukturyzacją woj. katowickiego, szczególnie z restrukturyzacją sektora górnictwa węglowego. I mimo upływu 4 czy 5 miesięcy nie ma decyzji w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-341.8" who="#JanRzymełka">Chcę zwrócić uwagę, że aktualnie wdrażany jest rządowy program restrukturyzacji gospodarki woj. wałbrzyskiego, przygotowywany jest kolejny program restrukturyzacji woj. łódzkiego. Sądzę, panie premierze, że najwyższy czas, aby rząd rozpoczął prace nad restrukturyzacją woj. katowickiego. Chcę podkreślić i przypomnieć państwu, że potencjał produkcyjny woj. katowickiego jest 8-krotnie większy niż woj. wałbrzyskiego, 4-krotnie większy niż łódzkiego. Zwlekanie z powołaniem grupy do restrukturyzacji woj. katowickiego jest zwlekaniem z całą reformą gospodarczą w Polsce. Czasu nie ma zbyt dużo, bowiem w wyniku żywiołowych zmian strukturalnych można się spodziewać wielkiego bezrobocia, nawet w skali 25% zatrudnionych. W woj. katowickim te 25% stanowi blisko 400 tys. potencjalnych bezrobotnych, czyli prawie pół miliona. Dlatego zwracam się z gorącą prośbą do pana premiera o powołanie zespołu lub rozpoczęcie prac nad restrukturyzacją gospodarki woj. katowickiego.</u>
          <u xml:id="u-341.9" who="#JanRzymełka">Panie Premierze! Szybko potrzebne są nowe mechanizmy gospodarcze. Uważam, że jeśli wzrasta efektywność przedsiębiorstwa mierzona m.in. wartością produkcji sprzedanej lub wzrostem wydobycia w stosunku do liczby zatrudnionych w przemyśle wydobywczym, to należy stopniowo obniżać wysokość popiwku albo zapowiedzieć, że przedsiębiorstwom, w których wzrasta efektywność mierzona wartością produkcji sprzedanej, będzie się to opłacało.</u>
          <u xml:id="u-341.10" who="#JanRzymełka">Innym wyjściem byłoby skorygowanie bazy popiwku w układzie branż. Nieefektywny zakład pracy startujący z wysokiej bazy, jest zdecydowanie w lepszej sytuacji finansowej niż zakład pracy, który miał niską bazę wyjściową, a zwiększa swoją efektywność. Mamy w woj. katowickim wiele przykładów takich przedsiębiorstw i niestety, nie może być tak, że ten, kto zmniejsza zatrudnienie, pogarsza swoją sytuację finansową.</u>
          <u xml:id="u-341.11" who="#JanRzymełka">Chciałbym przedstawić rządowi pod rozwagę problem pewnej analogii związanej z zadłużeniem. Otóż uważam, że banki, podobnie jak Zachód w stosunku do naszego zadłużenia, powinny podjąć działania zmierzające do redukcji części zadłużenia przedsiębiorstw z tytułu kredytów inwestycyjnych przeznaczonych na restrukturyzację. Paradoksem naszej sytuacji jest to, że te przedsiębiorstwa, które podjęły wysiłek restrukturyzacji i uzyskały kredyty inwestycyjne, są poszkodowane.</u>
          <u xml:id="u-341.12" who="#JanRzymełka">Jeszcze jedna uwaga. Czy dywidenda nie powinna być zmodyfikowana, to znaczy nie liczona od wartości majątku? Przecież w wielu przedsiębiorstwach woj. katowickiego ten majątek może być złomem, w sumie bardzo cennym, wycenionym na miliardy, lecz dywidenda powinna być obliczana od wartości majątku, który potencjalnie może dać efekt ekonomiczny, to znaczy od tej części majątku, z którego można jeszcze coś wyciągnąć.</u>
          <u xml:id="u-341.13" who="#JanRzymełka">Kolejną sprawą jest sytuacja ekologiczna Górnego Śląska. Jest to pośrednio związane z poprawą stanu zdrowia ludności. Jest to koronny argument przemawiający za potrzebą szybkich przekształceń strukturalnych przemysłu woj. katowickim. Rozmiary zagrożenia ekologicznego są tak duże, że niezbędna jest pomoc z zewnątrz, w tym także z zagranicy. Mam nadzieję, że pomoc z zagranicy, którą nasz kraj otrzymuje, będzie sprawiedliwie dzielona, odpowiednio do potrzeb regionów katastrofy ekologicznej. W sprawach ekologii oczekujemy ponadto większych kompetencji dla samorządów terytorialnych w zakresie ochrony środowiska, stabilnych zasad realizacji inwestycji ekologicznych. To jest szczególnie ważne, gdyż finansowanie inwestycji służących dobru ogólnemu, jak zdrowie, czy inwestycji ekologicznych jest procesem wieloletnim i wymaga nakładów. Natomiast zmienianie polityki finansowej w stosunku do zakładów, które podejmują się budowy odpylni, odsiarczalni, jest nieporozumieniem. Zakład pracy, który chce wypracować z własnego funduszu pieniądze na ochronę środowiska, został specjalnymi przepisami budżetowymi ograniczony, nie może kontynuować wielkich inwestycji. Chcę zwrócić na to uwagę, ponieważ szczególnie ważne są stabilne zasady finansowania inwestycji ekologicznych.</u>
          <u xml:id="u-341.14" who="#JanRzymełka">Wymaga również rozstrzygnięcia problem uregulowania sposobu naprawy szkód górniczych oraz systemu ekonomicznego w zakresie eliminacji zasolenia wód. Rząd podjął się rozstrzygnięcia problemu, w jaki sposób wyeliminować zasolenia wód, co powoduje złą wodę w Wiśle, złą wodę w Warszawie itd. Jest to konsekwencja pewnych czynników, natomiast nie ma decyzji, jakie środki i w jakim kierunku pójdą na inwestycje w zakresie odsalania.</u>
          <u xml:id="u-341.15" who="#JanRzymełka">Panie Ministrze! Konieczna jest zmiana filozofii finansowania ochrony środowiska. Dotychczasowa forma oparta na opłatach i karach odprowadzanych do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska jest mało skuteczna. Wpływy w tym funduszu maleją i obiecane na początku tego roku fundusze mogą nie wpłynąć do wielu przedsiębiorstw. Ten mechanizm oznacza, że tylko część bieżących potrzeb ekologicznych funkcjonujących zakładów pracy jest realizowana. Występuje dewastacja środowiska, dewastacja powierzchni po eksploatacji górniczej, zanik wód podziemnych, hałdy pohutnicze, poelektrowniane itd., które spowodowały nie istniejące już zakłady pracy albo zakłady pracy, które będą likwidowane w najbliższym czasie. Te szkody ekologiczne wymagają naprawy. Zresztą ten proces się utrwala, bo wiele zakładów pracy nieefektywnych będzie zamykanych. Pogłębia to stan środowiska. I jest pytanie do rządu. Kilka razy w tej Izbie mówiłem o tym, że należy pilnie zmienić zasady finansowania bieżącej naprawy środowiska, to znaczy wliczać w koszty producenta koszty środowiskowe i również nasze prawo powinno przewidzieć możliwość sądowej egzekucji negatywnych skutków w środowisku.</u>
          <u xml:id="u-341.16" who="#JanRzymełka">Po drugie, apeluję do rządu, do pana Balcerowicza, który przygotowuje kolejną ustawę budżetową na następny rok, żeby w przyszłym budżecie państwa zadziałał fundusz rehabilitacji środowiska. To jest fundusz przeznaczony na zaległości, bo obecny system, który pozwala zakładom pracy finansować część obecnych skutków, w ogóle nie stosuje się do zaległości, które istnieją w wielu regionach kraju, tzn. aby budżet państwa zasilił działania proekologiczne.</u>
          <u xml:id="u-341.17" who="#JanRzymełka">I ostatnia kwestia, przemysł mineralny. Chciałbym podkreślić, że to, co jest chyba jasne dla wszystkich, że Polska jest bogata w surowce mineralne, ale potrzebna jest racjonalna gospodarka nimi, racjonalna gospodarka tym dobrem narodowym, podobnie jak sektorem rolniczym.</u>
          <u xml:id="u-341.18" who="#JanRzymełka">Pan premier Balcerowicz w swoim expose zastanawiał się, jak zwiększyć napływ kapitału zagranicznego do Polski. Otóż jedną z możliwości jest rozwój przedsiębiorstw małych i drobnych sektora mineralnego. Surowce mineralne są podstawą gospodarki energetycznej, przemysłowej, budowlanej, również rolnictwa, to jest produkcja nawozów mineralnych. W Polsce mamy sporo surowców mineralnych, udokumentowanych w różnych kategoriach rozpoznania. Jak wskazują publikacje GUS, Polska zbyt często dokonuje zakupu surowców w krajach pośredniczących w obrocie handlowym tymi surowcami. Są to często te same surowce, które występują w Polsce. Są eksportowane za granicę, tam są uszlachetniane i Polska z powrotem je kupuje. Chcę zwrócić uwagę, że barierą i przyczyną, że nasz przemysł kupuje surowce mineralne występujące u nas, jest bariera technologiczna, bariera jakości surowca, tzn. czystość, którą otrzymuje się po głębokiej przeróbce i specjalnym wzbogaceniu. Są to tzw. surowce mineralne drugiej generacji potrzebne do nowoczesnego przemysłu. Nasz dotychczasowy przemysł wydobywczy produkuje surowce mineralne pierwszej generacji, te, które technologie XIX-wieczne stosują w tradycyjnych przemysłach. I jest tutaj szansa podwójna, bo wiemy, że nieefektywne działy górnictwa będą likwidowane. Mamy bezrobocie sektora górniczego. Gdyby udało się zatrudnić tysiące wykwalifikowanych górników i inżynierów w sektorze małych przedsiębiorstw mineralnych w Polsce, byłaby to duża szansa zlikwidowania części bezrobocia i uruchomienia miejsc pracy i pewnej reformy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-341.19" who="#JanRzymełka">Chcę zwrócić uwagę, że poszukiwanie, wydobywanie i wzbogacanie kopalin wymaga obecnie kapitału zagranicznego. W celu zachęcenia do inwestowania w Polsce należałoby obniżyć stopę opodatkowania zysku i wydłużyć karencję dla przedsiębiorstw małych, średnich sektora mineralnego, ponieważ czym innym jest biznes zachodni, który wchodzi w handel, lub przedsiębiorstwa, które dają szybki zysk. W górnictwie, w geologii, w przeróbce minerałów potrzebna jest inwestycja 5-letnia, a zysk uzyskuje się po 8–10 latach. Kopalni nie można nagle zlikwidować i wywieźć. Żaden kapitał zagraniczny nie będzie mógł inwestycji z powrotem wycofać. Dlatego potrzebne są specjalne ulgi i karencje dla tego typu przemysłu. Nie potrzeba zbyt wielkich nakładów, aby uruchomić małe kamieniołomy i przetwórstwo surowców mineralnych. Jest to tworzenie miejsc pracy w małych przedsiębiorstwach sektora mineralnego, do którego, chcę podkreślić, bez większych przekwalifikowań można by przesunąć pracowników zamykanych kopalń. Dotyczy to woj. wałbrzyskiego, Górnego Śląska, Kielecczyzny.</u>
          <u xml:id="u-341.20" who="#JanRzymełka">Chciałbym, panie premierze, powiedzieć, że konieczne jest zielone światło, a może nawet silne zielone światło dla przetwórstwa i wzbogacania mineralnego, tak jak potrzebne jest zielone światło dla przetwórstwa rolnego, szczególnie dla milionów ton nie zagospodarowanych odpadów przemysłowych, na hałdach górniczych i hutniczych, dla osadników zbiorników pyłów elektrownianych. Mamy tego w Polsce bardzo dużo. To są miliony ton surowców, które można by przetworzyć i wzbogacić. A przeróbka hałd to z jednej strony miejsca pracy, przyszłe tereny zielone i budowlane, których nam brakuje oraz zdrowsze środowisko.</u>
          <u xml:id="u-341.21" who="#JanRzymełka">Panie premierze, należałoby przyciągnąć inwestorów właśnie w zakresie przetwórstwa i wzbogacania tych hałd i nowe Prawo geologiczne i Prawo górnicze jest gotowe. Istnieje. Wysoka Izba już je uchwaliła kilka miesięcy temu. Należy jedynie w rozporządzeniach wykonawczych, tj. w 12 rozporządzeniach wykonawczych do ustawy Prawo geologiczne i górnicze, zawrzeć zachęty dla kapitału zagranicznego. Dlatego prószę o efektywną współpracę Ministerstwa Finansów z Ministerstwem Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, które przygotowuje te 12 rozporządzeń wykonawczych, aby w tych rozporządzeniach dać zachęty dla kapitału naszego i zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-341.22" who="#JanRzymełka">I kolejna, ostatnia już, krótka uwaga. Wielokrotnie w tej Izbie o tym mówiliśmy, ma to kolosalne znaczenie. Chodzi o dysproporcję między poziomem wydatków z budżetu dla województwa katowickiego a wielkościami ustalonymi dla innych województw.</u>
          <u xml:id="u-341.23" who="#JanRzymełka">Oczekuję od rządu, że zostaną wypracowane przejrzyste i czytelne metody podziału środkowana województwa, oparte na obiektywnych kryteriach, oraz że przedstawione zostaną Wysokiej Izbie metody kalkulacji, tworzenia wstępnego projektu budżetu państwa. Do tej pory ta Izba dwa razy otrzymywała założenia ustawy budżetowej, ale było to już na takim etapie, że nie można było ustosunkować się do metod kalkulacji budżetu.</u>
          <u xml:id="u-341.24" who="#JanRzymełka">Zwracam się jeszcze raz z prośbą o stworzenie systemu norm budżetowych, aby ten system był w miarę czytelny i przedstawiony Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-341.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-342">
          <u xml:id="u-342.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-342.1" who="#TadeuszFiszbach">W międzyczasie otrzymałem pytanie dotyczące czasu wystąpień. Z racji wagi problemu prowadzący obrady nie zwracali się do osób zabierających głos w dyskusji, aby ograniczali czas wystąpień poniżej wymogu regulaminowego, tj. 20 min. Dokładnie notuję, jaki jest czas wystąpień. Ten limit do tej pory nie został przekroczony. Pozostawiam to posłom zabierającym głos.</u>
          <u xml:id="u-342.2" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie zabierze głos pan poseł Jan Czaja z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Beszta-Borowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-343">
          <u xml:id="u-343.0" who="#JanCzaja">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dzisiejsza debata nad sytuacją gospodarczą w kraju jest niezwykle potrzebna. Jej preludium miało miejsce nie tyle tydzień temu w Belwederze, lecz w tych dniach na ulicach i w zakładach pracy, w miejscach publicznych. Taki rozwój wydarzeń to najgorszy scenariusz. Paradoksem jest, że wiodącą siłą w ich organizowaniu jest organizacja prorządowa.</u>
          <u xml:id="u-343.1" who="#JanCzaja">Dziś w Polsce zderzają się dwie tendencje: roszczeniowo-rewindykacyjna grup społecznych i związków zawodowych, jeśli nie w pewnym sensie całego prawie społeczeństwa, i filozofia nowego systemu, mieszanina liberalizmu i wielu innych, również sprzecznych ze sobą tendencji, w tym rygoryzmu antyinflacyjnego. Ten ostatni nie jest w stanie zwalczyć w pełni inflacji, ale dość skutecznie ogranicza inicjatywę i aktywność ekonomiczną ludzi i przedsiębiorstw, wzmacnia recesję. Do tego dochodzą problemy polityczne, bariery psychologiczne, obciążenia, nie waham się powiedzieć: narodowe. Deprecjacji ulegają autorytety. Nie ma autorytetów władzy, partii politycznych i nawet przez dziesiątki lat nie kwestionowany autorytet Kościoła wydaje się spadać.</u>
          <u xml:id="u-343.2" who="#JanCzaja">Brak autorytetów to brak motywacji do wyrzeczeń, dyscypliny, brak wiary i niemożność realizacji jakiegokolwiek programu. Generalnie atmosfera polityczna i społeczna nie sprzyja podejmowaniu decyzji i reformom. Podzielam poglądy mówiące o potrzebie nowego paktu społecznego dla Polski. Jest tylko pytanie, jak taki pakt społeczny zawrzeć, kto miałby być stroną takiego paktu? Czy czas, gdy mogła nią być „Solidarność”, już minął? Czy taką stroną mogą być zatomizowane siły polityczne, partie? Wątpię. Muszą być autorytety, musi być kontakt władzy ze społeczeństwem. Takiej polityki kontaktu ze społeczeństwem nie prowadzi obecny rząd, podobnie jak nie prowadził jej poprzedni. Społeczeństwo musi mieć jasną wizję przyszłości, świadomość zagrożeń, ale również szans i możliwości.</u>
          <u xml:id="u-343.3" who="#JanCzaja">Istnieje również społeczna potrzeba trzeźwej refleksji, spojrzenia wstecz. Jeśli rozhuśtamy nastroje społeczne, jeśli populizm stanie się cechą gorączki przedwyborczej, jeśli związki zawodowe będą prześcigać się w akcjach protestacyjnych i strajkach, jeśli platformą dyskusji będzie ulica, to reformy załamią się, a widmo kolejek i pustych półek stanie się znowu codziennym koszmarem.</u>
          <u xml:id="u-343.4" who="#JanCzaja">Wysoka Izbo! Byłoby błogosławieństwem dla Polski, abyśmy oderwali się wreszcie od rozpamiętywania przeszłości, rozdrapywania ran i zaczęli żyć dniem dzisiejszym i rzeczywistymi problemami. Należy rozwiać mity, odejść od tematów zastępczych. Po wojnie w ciągu ostatnich 45 lat kilka przynajmniej krajów, że wymienię tylko Niemcy, Włochy czy Hiszpanię, miało znacznie większe konflikty sumienia i podziały społeczne niż my. Kraje te i narody poradziły sobie z tym, ponieważ zwyciężył pragmatyzm i realizm, ponieważ skupiono się na budowaniu, nie zaś na destrukcyjnym rozpamiętywaniu przeszłości. Jeśli więc nie ma warunków do nowej umowy społecznej, jeśli duch Jana Jakuba Rousseau nie chce jakoś tym natchnąć Polaków, to znajdźmy przynajmniej minimalny consensus w najważniejszych dla Polski sprawach.</u>
          <u xml:id="u-343.5" who="#JanCzaja">Z mieszanymi uczuciami — przyznam — śledziłem belwederską naradę ekonomistów. Rozumiem brak zgody co do diagnozy i co do terapii dla naszej gospodarki. Nie rozumiem jednak braku zgody co do faktów. A taki brak consensusu co do faktów ekonomicznych w trakcie narady miał wielokrotnie miejsce. Jeśli za nadrzędną dla Polski uznać sprawę budowy demokracji i gospodarki rynkowej, to w kwestii gospodarki rynkowej widzę kilka grup problemów.</u>
          <u xml:id="u-343.6" who="#JanCzaja">Pierwsza wiąże się ze stanem polskiego przemysłu i jednostek, które ten przemysł tworzą. Przemysł i jego restrukturyzacja weszły, często zresztą całkowicie żywiołowo, w etap przejściowy. Jeśli będzie się on przedłużał, nie będzie uzdrowienia. Będzie agonia. Jedyna mądra dewiza to restrukturyzować szybko przy maksymalnym ograniczeniu spadku produkcji, zwłaszcza tej zachowującej resztki międzynarodowej konkurencyjności. Konieczne jest przyspieszenie prywatyzacji, ale na pewno nie będzie ona panaceum na wszystkie problemy przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-343.7" who="#JanCzaja">Odnoszę, Wysoki Sejmie, wrażenie, że rząd premiera Bieleckiego, podobnie jak poprzedni rząd, nie wie, jak traktować rolnictwo, nie ma koncepcji polityki rolnej. Dylemat polega na rozstrzygnięciu kwestii, czy rolnictwo ma być sektorem podstawowym i strategicznym czy też jednym z wielu, puszczonym na głębokie wody chaotycznej jak dotąd gospodarki rynkowej, przy założeniu, że skoro można kupić taniej żywność na świecie, to po co inwestować w zacofane własne rolnictwo. Są to złudne pozory i ekonomiści, a może bardziej politycy, powinni o tym pamiętać i wiedzieć. Dopóki, podobnie jak w militariach, nie będzie systemu powszechnego i skutecznego bezpieczeństwa, dopóty armia i rolnictwo w takim kraju jak Polska będą strategicznie niezbędne.</u>
          <u xml:id="u-343.8" who="#JanCzaja">Materiał dotyczący strukturalnych zamierzeń rządu sugeruje, że przemiany w polskim rolnictwie będą podobne do drogi, jaką przebyło rolnictwo EWG. Pragnąłbym, aby autorzy akapitu dotyczącego rolnictwa zapoznali się z dyrektywami komisji EWG, a szczególnie z programem przekształceń rolnictwa, który nosił imię ówczesnego wiceprzewodniczącego komisji, Sicco Mansholda i z ręką na sercu powiedzieli, cóż oba te programy, nasz polski i program EWG, mają rzeczywiście ze sobą wspólnego.</u>
          <u xml:id="u-343.9" who="#JanCzaja">Chciałbym jeszcze powiedzieć o tym, co tak ładnie w materiałach rządowych nazywa się rolą zasilania zewnętrznego. Reprezentuję pogląd, że powodzenie przemian w Polsce w decydującym stopniu zależy od nas samych, ale że jednocześnie bez współpracy zagranicznej, zwłaszcza bez nowych technologii, gospodarczego i menedżerskiego know-how proces ten będzie skazany na niepowodzenie. Uważam, że ciągle nie jesteśmy otwarci na kapitał zagraniczny i że z dwóch niebezpieczeństw — wykupienia i braku zainteresowania, tylko to drugie jest faktem. Jest to częściowo nasza wina, w dużym stopniu będąca skutkiem tych 45 lat. Bo na przykład do dawnej NRD, choć jest to już jeden organizm po zjednoczeniu Niemiec, też zachodni a nawet rodzimy kapitał RFN jakoś nie przychodzi. Nie stwarzamy ciągle legislacyjnych, społecznych a także politycznych warunków — bo przecież ostatnie strajki dramatycznie pogorszą sytuację — do obecności obcego kapitału w Polsce. Czy jest to winą parlamentu, nawet jeśli chodzi o legislację to pozostawiam do oceny Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-343.10" who="#JanCzaja">O bankach i telekomunikacji już nawet nie będę wspominał, bo zaczyna to być truizmem. Dochodzi do tego społeczna ksenofobia wobec kapitału obcego. I jest to trwałe i chyba największe osiągnięcie 45 lat realnego socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-343.11" who="#JanCzaja">I jeszcze jedna sprawa — kurs dolara. Sprawa narastała od miesięcy. Dramatycznie spadał eksport i przy wszystkich dobrodziejstwach sztywnego kursu było ewidentne, że musi on ulec zmianie. Podwyższenie jednak z dnia na dzień kursu o prawie 17% to, nie waham się powiedzieć, szaleństwo finansowe. To nie powinno zdarzyć się w cywilizowanym kraju. To nie mentalność Wall Street, lecz, niestety, raczej gmachu dawnego KC, do którego trudno będzie przy tej filozofii wprowadzić ducha finansowej roztropności i uczynić stolicą giełd Europy Wschodniej.</u>
          <u xml:id="u-343.12" who="#JanCzaja">I na koniec — upominam się po raz kolejny, by rząd i MSZ poinformowały, przynajmniej w zarysach, o głównych założeniach traktatu Polska — RFN. Rząd niemiecki założenia te przedyskutował z Komisją Spraw Zagranicznych Bundestagu. Polski Sejm, w tym Komisja Spraw Zagranicznych, nie została poinformowana i nie zna nawet przecinka z projektu tego traktatu. Nie ułatwi to na pewno debaty ratyfikacyjnej w przyszłości. Może to świadczyć również o tym, na ile parlament, przynajmniej w polityce zagranicznej, jest rządowi potrzebny.</u>
          <u xml:id="u-343.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-344">
          <u xml:id="u-344.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-344.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Jana Besztę-Borowskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Andrzej Borowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-345">
          <u xml:id="u-345.0" who="#JanBesztaBorowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zacznę od zacytowania wyznania pewnego wysoko postawionego prominenta z byłego KC PZPR i uczestnika okrągłego stołu. Otóż na zadane przed rokiem pytanie dziennikarza zachodniej gazety — dlaczego jest pan w tak doskonałym nastroju, przecież straciliście władzę — ów współwładca byłej PRL odpowiedział tak: wiem o tym, ale też wiem, w jakim stanie zostawiliśmy im kraj. Ta odpowiedź mówi niemal wszystko. Można byłoby nią moje wystąpienie zakończyć.</u>
          <u xml:id="u-345.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-345.2" who="#JanBesztaBorowski">Tym bardziej jednak należy przyznać rację wczorajszym słowom pana wicepremiera Balcerowicza, że dokonano wiele, zmieniono wygląd sklepów, wzrosła wielokrotnie ich liczba, jakość i wybór towarów. Pod tym względem jesteśmy już niemal Zachodem, również dla tych przybywających ze Wschodu. Jest to ogromne osiągnięcie, że klient nie musi, tracić czasu, wysiłku, nerwów na poszukiwanie towaru, wystawać nocami, czapkować i kłaniać się różnym naczelnikom, sekretarzom, podpisywać deklaracje wstąpienia do kierowniczej siły, ostatecznie do jej współtowarzyszek. O tym już niemal zapomnieliśmy, a było to tak niedawno powszechne na wsi.</u>
          <u xml:id="u-345.3" who="#JanBesztaBorowski">Nie szerzy się już wyniszczająca hiperinflacja, chociaż dręczy recesja. Nie ciąży już tak mordercze zadłużenie zagraniczne. Jednocześnie jakby za jakąś karę musimy przetrwać załamanie się handlu na Wschodzie i na Zachodzie, poza granicami, gdzie szło gros naszego eksportu przemysłowego i rolnego. Warto i o tym pamiętać, krytykując rząd, ponieważ te zjawiska i ich następstwa nie sposób było przewidzieć, a przecież doszły inne straty na przykład z powodu wojny w rejonie Zatoki Perskiej.</u>
          <u xml:id="u-345.4" who="#JanBesztaBorowski">Rząd zbyt rzadko przedstawiał narodowi te sprawy w radio, w telewizji, otwarcie i uczciwie. Nie ujmując nic z osiągnięć rządu, trzeba mówić o poważnych błędach, do jakich do żywności z Zachodu z darów i zakupów za wiedzą rządu i bez jego wiedzy, przez dziurawą granicę, co przyznał sam premier, zalew produktami, których mamy nadmiar, zbożem, mięsem i masłem, produktami tam na Zachodzie subwencjonowanymi, kiedy w tym samym czasie u nas praktycznie zlikwidowano wszelkie subwencje dla rolników.</u>
          <u xml:id="u-345.5" who="#JanBesztaBorowski">Rząd usprawiedliwiał takie działanie grą wolnego rynku. To była raczej nieuczciwa gra wobec rolnika polskiego i to określenie nie jest przesadą. Rzeczywistość to potwierdza. Ceny środków produkcji dla rolnictwa, sprzętu, energii, paliwa, nawozów, wzrosły na przykład w ostatnim roku 5–6-krotnie, a nawet więcej, a ceny produktów rolnych często pozostały nie zmienione lub nawet spadły. Obecnie jest taka sytuacja, że wytwarzanie każdej żywności, od mleka po mięso i zboże, jest dziś dla rolników nieopłacalne, gdyż koszty produkcji, nawet bez robocizny rolnika, nie pokrywają dochodów, uzyskiwanych za te produkty. Wynika to nie z nieefektywności naszego rolnika, jak to próbują interpretować niektórzy przedstawiciele rządu, ale z wyżej wymienionej nieuczciwej konkurencji towarów z Zachodu.</u>
          <u xml:id="u-345.6" who="#JanBesztaBorowski">Pisałem o tym kilkakrotnie do poprzedniego premiera, Tadeusza Mazowieckiego. Sytuacja po zmianie rządu nie uległa zmianie, a jeśli tak — to raczej na gorsze. Tak dalej być nie może. Z dnia na dzień postępuje ubożenie wsi. Rolnicy nie są w stanie opłacić nie tylko podatków i bieżących potrzeb, ale wyposażenia dzieci do szkół, nie mówiąc o jakichkolwiek potrzebach kulturalnych. Dzieje się to w czasie, gdy tysiące ton zboża zjadają wołki zbożowe, tak u rolników jak i w elewatorach, i w tym samym czasie cena chleba nie spadła i wynosi 10-krotną nieraz wartość zboża, czyli 400 zł kosztuje kg żyta, a 4,5 tys. zł kilogram chleba, co jest horrendalnym paradoksem.</u>
          <u xml:id="u-345.7" who="#JanBesztaBorowski">Podobnie o 1/3 spadła cena skupu żywca. W sklepach ceny wyrobów mięsnych pozostały bez zmian. Nie inaczej jest z mlekiem. Rolnik otrzymuje 708 zł za 1 litr i często z dwu- lub trzymiesięcznym opóźnieniem, ale jednocześnie konsument płaci w sklepie 1700 zł za litr mleka o wartości o połowę mniejszej. Czy rząd ma nadal nie interweniować w takich praktykach? Musimy ponieść wyrzeczenia, ale muszą one być w miarę proporcjonalne, sprawiedliwe.</u>
          <u xml:id="u-345.8" who="#JanBesztaBorowski">Popełniono błędy w polityce socjalnej. Na przykład zasiłki dla bezrobotnych nie mogą przewyższać najniższej płacy w regionie, nie mogą ich pobierać ci, którzy mają dochody z innych źródeł.</u>
          <u xml:id="u-345.9" who="#JanBesztaBorowski">Emerytury i renty nie mogą być 5-, czy nawet 15-krotnie wyższe od średniej płacy, szczególnie w okresie takich wyrzeczeń narodu. Nie może być dotacji do sfery mieszkaniowej dla wszystkich en bloc, niezależnie od dochodu rodziny mieszkającej w jakimś tam M. Sprzedaż, a właściwie oddanie na własność mieszkań własnościowych, o czym wczoraj mówiłem, za około 7% rzeczywistej ceny była ni czym nie usprawiedliwionym, niemal przestępstwem i spowodowała uszczuplenie budżetu państwa o wiele bilionów złotych w cenach roku 1990, jak mi powiedział przedstawicie ministerstwa budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-345.10" who="#JanBesztaBorowski">Dziś grozi dziura budżetowa. Z dnia na dzień apteki naliczały pełną odpłatność za leki, nawet inwalidom I grupy. Czy to nie byk prowokacja? Wprawdzie wycofano się z tego ale ile to zrobiło złej krwi. Te przekleństwa spadają na nas posłów, głównie z OKP. Jesteśmy workami bokserskimi do bicia, a przecież rząd ma radio, telewizję. Dlaczego nie mówi się o tym codziennie? Również i o tym że żądanie dzisiaj 900 tys. zł podwyżek, podczas gdy w niektórych rejonach jest niższa średnia płaca, jest jakimś obłędem. Nie może zabraknąć na leki inwalidzie na łożu śmierci, choćby ministrowie mieli przyjeżdżać pod Sejm rowerami, a nie służbowymi samochodami, bo komunikacja akurat dziś nie działała Posłowie zresztą również.</u>
          <u xml:id="u-345.11" who="#JanBesztaBorowski">Sprawa zaufania, wiarygodności i uczciwości rządu, ministrów jest rzeczą wprost fundamentalną, szczególnie w czasie takich przemian powszechnego niemal zaniku autorytetów, zasad moralnych, kiedy niemal nikt nie wierzy nikomu, wszelkie wątpliwości co do wiarygodności czy uczciwości winny być natychmiast wyjaśniane szczerze, otwarcie, bez niedomówień.</u>
          <u xml:id="u-345.12" who="#JanBesztaBorowski">Każda prawda jest lepsza na dłuższą metą od jakichkolwiek niedomówień czy kręceń. Mamy przykład afery alkoholowej, kiedy zwlekano, zaprzeczano, a ludzie są skołowani, częste poddani głosom nieprzyjaznym, wprost zadowolonym z potknięć rządu, którzy podsycają wykorzystują nastroje, judzą, szydzą. Utrwalę się niesprawiedliwe, wprost paradoksalnie fałszywe przekonanie, że oto przyszła nowa nomenklatura, która niczym się nie różni od poprzedniej, tylko dąży do władzy, przywilejów udziału w aferach itp.</u>
          <u xml:id="u-345.13" who="#JanBesztaBorowski">I już na koniec. Jadąc ostatnio pociągiem słyszałem rozmowę w przedziale kilku ludzi Mówili: w tej aferze alkoholowej brał udział? pan Balcerowicz i inni i dlatego kryją, czekają, nie ujawniają, bo sami są zamieszani. Jestem głęboko przekonany, że pan Balcerowicz jest człowiekiem na wskroś uczciwym, pomimo że nie ustrzegł się błędów, a najpoważniejszy z nich to wspomniane sprawy wsi, brał zrozumienia dla rolnictwa, szczególnie białostockiego.</u>
          <u xml:id="u-345.14" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-345.15" who="#JanBesztaBorowski">Na wsi właśnie — powtarzam — zachowa? się rynek, słynne targi. I nie wolno tego rynki zniszczyć.</u>
          <u xml:id="u-345.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-346">
          <u xml:id="u-346.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-346.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Andrzeja Borowskiego z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie poseł Mirosław Nowakowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-347">
          <u xml:id="u-347.0" who="#AndrzejBorowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W świetle aktualnej krytycznej sytuacji gospodarczej wskazywanej już od dawna przez Polskie Stronnictwo Ludowe, a dzisiaj potwierdzonej przez kolejną falę strajków i manifestacji niezadowolonego społeczeństwa, pan, panie premierze Balcerowicz, usankcjonował to w swym dramatycznym wystąpieniu, pokazując, że oprócz przyczyn obiektywnych popełnione zostały błędy w zarządzaniu państwem.</u>
          <u xml:id="u-347.1" who="#AndrzejBorowski">Pod jednym względem zgadzam się z prowadzoną dzisiaj przez pana polityką, a mianowicie, że Polska dzisiaj nie ma innego wyjścia, niż kroczyć narzuconą przez pański plan drogą, niestety zatwierdzoną przez Sejm i Senat. Wszyscy dzisiaj jesteśmy odpowiedzialni za ten kierunek reformy. Z tego planu mogliśmy wycofać się półtora roku temu, lecz nie pozwoliła na to euforia obalenia komunizmu. Dzisiaj nie mamy odwrotu, możemy tę drogę poprawiać, modyfikować, ale przy tak głębokich rysach transformacji gospodarczej nie możemy jej zmienić.</u>
          <u xml:id="u-347.2" who="#AndrzejBorowski">Udało się panu, panie premierze, przekonać co do takiego sposobu zmian gospodarczych Sejm, Senat, rząd pana Mazowieckiego, prezydenta, a dzisiaj rząd pana Bieleckiego. Muszę przyznać, że w iście mistrzowskim stylu, mam jednak bardzo poważne obawy, czy w najbliższych kilku miesiącach, do dalszej drogi wyrzeczeń i ubóstwa, w tenże mistrzowski sposób uda się panu przekonać tysiące robotników, rolników, pracowników służby zdrowia i wielu, wielu innych. Jak pan widzi, w ostatnich dniach naród zabiera dany rządom postkomunistycznym mandat zaufania. Naród nie wytrzyma tych przekształceń w tak narzuconym tempie. W Polsce dzisiaj ciągle jeszcze jest ponad 80% gospodarki państwowej, a ludzie w niej pracujący zmiany restrukturyzacyjne odbierają jedynie w formie groźby bezrobocia i braku minimum egzystencji. To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-347.3" who="#AndrzejBorowski">Po drugie, naród polski, generalnie rzecz biorąc, jest narodem biednym, nie posiadającym kapitału na wykup części swego miejsca pracy. Te dwa fakty muszą być uwzględniane w dokonujących się procesach przekształceń.</u>
          <u xml:id="u-347.4" who="#AndrzejBorowski">Zapowiadane dalsze zmiany i przyspieszenie procesu prywatyzacji nie mogą odbywać się bez wyraźnych mechanizmów pomocy państwa w nabywaniu majątku przekształconej gospodarki narodowej. Ludzie pracy nie mogą czuć lęku przed utratą swojej tożsamości w rodzącej się demokracji. Bezrobocie musi być formą przejściową, a nie utrapieniem, przed którym ludzie bronią się rękami i nogami.</u>
          <u xml:id="u-347.5" who="#AndrzejBorowski">Z przykrością odbieramy pewną, w moim odczuciu, nonszalancję wobec ekonomicznej polityki zagranicznej, szczególnie z krajami Europy Wschodniej. Przecież o tym, że Polska znaczącą część swojej produkcji przeznaczała na rynek tych państw, ze szczególnym uwzględnieniem rynku radzieckiego, wiedzieliśmy od dawna. Zwracam się z pytaniem, dlaczego dopuszczono do tak szybkiej wymiany jedynie w wolnych dewizach. Przecież było wiadomo, że partner radziecki w tym wypadku nie będzie miał czym płacić. Prowadzone rozmowy w tym zakresie, jak do tej pory nie przyniosły znaczących efektów. Jeżeli Polska nie wznowi dzisiaj normalnej wymiany handlowej ze Związkiem Radzieckim, szczególnie w zakresie żywności i przemysłu lekkiego, będzie to jedną, z głównych przyczyn całkowitego upadku obranej drogi przekształceń w naszym systemie gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-347.6" who="#AndrzejBorowski">W tym miejscu chciałbym zadać pytanie ministrowi współpracy gospodarczej z zagranicą i ministrowi finansów: czy w prowadzonych rozmowach, oprócz wymiany handlowej w ramach clearingu wolnodewizowego, w ramach transakcji barterowych, uwzględnione są inne możliwości zapłaty za nasze eksportowane towary?</u>
          <u xml:id="u-347.7" who="#AndrzejBorowski">Wysoka Izbo! Te dwa podstawowe czynniki, jakimi są spadek eksportu i występujący deficyt w tym zakresie oraz spadek produkcji spowodowały bardzo mocne zachwianie budżetem państwa w ostatnich miesiącach. Zda jemy sobie z tego sprawę, że 80% planowanego dochodu budżetu pochodzi z gospodarki państwowej, aktualny deficyt-budżetowy jest większy od planowanego. Wydatki w ostatnim okresie są przez Ministerstwo Finansów limitowane dekadowo.</u>
          <u xml:id="u-347.8" who="#AndrzejBorowski">W województwach, a chciałbym jako przykład podać województwo opolskie, rosną do olbrzymich rozmiarów zobowiązania w zakresie planowanych i usankcjonowanych umowami kosztów prowadzonej działalności. Tak prowadzona gospodarka finansowa w postaci limitowania wydatków, a także blokad dodatkowych spowodowały na dzień 15 maja zobowiązania rzędu 50 mld zł. Brak jakichkolwiek możliwości uregulowania tych zobowiązań powoduje dodatkowe obciążenia dla budżetu, w ramach oczywiście przewidzianych wydatków, w postaci odsetek za nieterminowe -rozliczanie faktur. Z czym to się wiąże, nie muszę nikogo przekonywać.</u>
          <u xml:id="u-347.9" who="#AndrzejBorowski">Kolejnym powodem braku dochodów w budżecie państwa jest zastraszający przeciek importowanych towarów przez nasze granice. To, czego można dokonać na polskich granicach, trudno wyrazić w normalnych słowach.</u>
          <u xml:id="u-347.10" who="#AndrzejBorowski">Wysoka Izbo! Panie Premierze! Przez polskie granice prowadzona jest normalnie kontrabanda i nie waham się użyć tego słowa. Dla przykładu podam, że płynące w kontenerach do Polski papierosy są clone w prosty sposób. Jeden kontener na podkładkę, a za pozostałe — 16 do 20 tys. dolarów za grzeczność. Podobnie odbywa się procedura tranzytu nie oclonego towaru do innego kraju. Towar wjeżdża do Polski i nikt go już więcej nie ogląda. Są to przykłady, które poważnie rzutują na błędy popełnione przez rząd w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-347.11" who="#AndrzejBorowski">Jeszcze jeden przykład tego, co powoduje duże straty w budżecie państwa — system podatkowy i instrumenty jego egzekwowania. Urzędy skarbowe to instytucje, które w tak funkcjonującym systemie podatkowym są ubezwłasnowolnione. Brak policji skarbowej, brak odpowiedniego wyposażenia powoduje, iż w dalszym ciągu występują olbrzymie rzesze nieuczciwych podatników, którzy w ten sposób bardzo szybko dorabiają się fortun.</u>
          <u xml:id="u-347.12" who="#AndrzejBorowski">Wysoka Izbo! Nie sposób, abym jako członek Polskiego Stronnictwa Ludowego nie widział w całej dramatycznej sytuacji kraju podstawowej gałęzi, jaką jest rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-347.13" who="#AndrzejBorowski">Panie Premierze! W trakcie podobnej debaty przed czterema miesiącami, kiedy obejmował pan stanowisko szefa rządu, powiedziałem, że rząd, który nie uzna w naszym kraju rolnictwa jako koła zamachowego naszej gospodarki, ma już dzisiaj policzone dni swego funkcjonowania. I tak się dzieje. Przez ten czas nie zrobiono prawie nic, co mogłoby spowodować inne spojrzenie na rolnictwo, gdyż co spowodował spektakularny kredyt na nawozy? — jedynie wiele nieporozumień, a nawet tragedii ludzkich. Nawozów w wielu wypadkach nie było, czego przykładem może być Fabryka Nawozów Azotowych w Kędzierzynie-Koźlu, gdzie w kilkudobowych kolejkach dochodziło do dantejskich scen, z wypadkami śmiertelnymi włącznie. Fabryki nie zakontraktowały wcześniej sprzedaży na rynki krajowe, ponieważ nie było zbytu, zakontraktowały na eksport.</u>
          <u xml:id="u-347.14" who="#AndrzejBorowski">Panie i Panowie! Od jakiegoś czasu w Polsce lansowana jest opinia, że aby uzdrowić sytuację w rolnictwie, należy pozbyć się jednego miliona rolników. Rolnik, który jako jedyny w systemie socjalistycznym zachował prywatną własność, jest dzisiaj traktowany inaczej. Zdawałoby się, iż ta właśnie sytuacja w rolnictwie powinna najłatwiej znieść transformację gospodarczą, a tu dochodzi do sytuacji, że rolnik nie ma dzisiaj za co kupić chleba, nie ma za co zapłacić podatku, niejednokrotnie czeka na rentę jednego z domowników, aby uiścić najbliższe zobowiązania. To ten prywatny od dawna właściciel ziemi czeka na zapłatę za swe produkty przez dwa, a nawet trzy miesiące, za które nikt nie płaci mu odsetek. Dzisiaj rolnictwo polskie zadaje pytanie, na jakich warunkach mamy zmierzać do Wspólnot Europejskich? Śmiem twierdzić, że w takich warunkach, w jakich znajduje się dzisiaj rolnictwo, jakie dyktuje nam Zachód, polskiemu rolnictwu nie spieszy się do Wspólnot Europejskich, nie jest nam po drodze do tak przewidzianej restrukturyzacji.</u>
          <u xml:id="u-347.15" who="#AndrzejBorowski">Na koniec chciałbym wrócić do spraw bezrobocia i zadać pytanie ministrowi pracy i polityki socjalnej. Dlaczego do tej pory nie doprowadzono do powstania instytucji robót publicznych? Dlaczego do tej pory nie rozdzielono zasiłku dla bezrobotnych na zasiłek dla prawdziwych bezrobotnych i dla tych, którym w wielu wypadkach należy się jedynie minimalna pomoc społeczna?</u>
          <u xml:id="u-347.16" who="#AndrzejBorowski">Taki stan rzeczy powoduje rozluźnienie dyscypliny pracy. Brak należytej kontroli nad słusznością pobieranych zasiłków, m.in. prace wykonywane na czarno, powoduje, że wiele pieniędzy z funduszu pracy idzie w nieprzewidziane ręce.</u>
          <u xml:id="u-347.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-348">
          <u xml:id="u-348.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-348.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Mirosława Nowakowskiego z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego. Kolejnym mówcą będzie poseł Marek Pol.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-349">
          <u xml:id="u-349.0" who="#MirosławNowakowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Moi przedmówcy poruszyli wiele spraw dotyczących sfer działalności rządu i państwa, wykazali źródła, przyczyny i skutki zarówno złe, jak i rokujące wyjście z zapaści gospodarczej w tym trudnym okresie przejścia z gospodarki centralnie kierowanej do wolnorynkowej. Kiedy decydowaliśmy się na ten krok i przyjmowaliśmy trudniejszy wariant przejścia, wiedzieliśmy co nas czeka. Dziś, moim zdaniem, będąc jeszcze na początku tej drogi, próbujemy z wekslować nasze przemiany gospodarcze na odmienny tor.</u>
          <u xml:id="u-349.1" who="#MirosławNowakowski">Wytrwajmy i wesprzyjmy rząd dobrą radą i dobrym działaniem. Staszicowska myśl: jedność mocniej utrzymuje Rzeczypospolite, niech będzie nam drogowskazem. Kierując się tym wskazaniem, chciałbym przekazać panu, panie premierze, mój punkt widzenia na kilka zagadnień.</u>
          <u xml:id="u-349.2" who="#MirosławNowakowski">Po pierwsze, program przebudowy naszej gospodarki jest obwarowany zaleceniami Międzynarodowego Funduszu Walutowego i jako dłużnik, chcąc nie chcąc, zmuszeni jesteśmy ich przestrzegać. Zalecenia te jednak odnosząc się do polityki gospodarczej stosowanej w kategoriach makro i odniesieniu do gospodarki jako całości, zostawiając rządowi duże póle manewru stosowania różnej, odmiennej polityki finansowej w poszczególnych strukturach państwa. Nie wykorzystano, moim zdaniem, tej szansy należycie. Utrzymano jednakowy twardy kurs finansowy, w tym głównie kredytowy, w stosunku do wszystkich działów gospodarki, nieco łagodząc ten kurs wobec rolnictwa, ale w sposób bardzo niedostateczny. Zapowiedź w pana wczorajszym expose ograniczenia kredytowania przez banki przedsiębiorstw nie rokujących nadziei na poprawę wyników i skierowania środków finansowych na rozwój nowych obiecujących dziedzin uważam za zapowiedź odchodzenia od przyjętego uprzednio stereotypu.</u>
          <u xml:id="u-349.3" who="#MirosławNowakowski">Po drugie, cieszy zapowiedź przekazania pod obrady Sejmu dalszego pakietu ustaw reformujących nasz system gospodarczy. Powiedział pan, że projekty ustaw podatkowych mają fundamentalne znaczenie dla finansów państwa, i to jest prawda. Ale ten nowy, czekający społeczeństwo system ma charakter całkowicie fiskalny, drenażowy, nie wyzwalający jego energii i nie pobudzający do przedsiębiorczości, a przede wszystkim do tak potrzebnego nam wszystkim oszczędzania. Dlatego wnioskuję o odejście od obejmowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych przychodów z odsetek od wkładów oszczędnościowych ludności, o danie szansy rolnikowi podejmującemu się w swoim gospodarstwie produkcji pozarolniczej i zwolnienie w znaczący sposób od podstawy opodatkowania tej części dochodów, jak również wyjście naprzeciw ekologom, aby od podstawy opodatkowania obywateli obliczać wydatki związane z zainstalowaniem u nich mierników energii oraz urządzeń energooszczędnych.</u>
          <u xml:id="u-349.4" who="#MirosławNowakowski">Zwracam się również do rządu, aby dokonał autopoprawki w projekcie ustawy o systemie naliczania podatków od towarów i usług w kierunku odzyskania przez rolników tychże płaconych podatków w cenach środków produkcji, gdyż w przeciwnym razie wywoła to w przyszłym roku kolejną falę wzrostu cen żywności z dalszymi następstwami.</u>
          <u xml:id="u-349.5" who="#MirosławNowakowski">Po trzecie, ulgi podatkowe w postaci przyspieszonej amortyzacji, na które pan wskazuje w swoim wystąpieniu, to nie to samo co ulgi inwestycyjne odliczane w podatkach, gdyż odeszliśmy od kosztowej formuły budowy cen rynkowych i producenci rzemieślnicy mogą nie mieć warunków do zaliczania w koszty tej przyspieszonej wysokiej emerytury amortyzacji, pomimo 3-letniej możliwości przynoszenia strat. Zlikwidowanie ulg inwestycyjnych w 1990 r. stało się obok czynnika popytu znaczącą przyczyną regresu w rzemiośle, w jego procesach modernizacyjnych i dostosowawczych do walki o konkurencyjność wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-349.6" who="#MirosławNowakowski">Rzemiosło dławione i ograniczane przez system socjalistyczny, nie mające w tym systemie perspektyw rozwoju, było w okresie 45-lecia niedoinwestowane, a zatem stan jego parku maszynowego pozostawał daleko w tyle za parkiem maszynowym w przedsiębiorstwach państwowych, co obecnie daję się w dwójnasób odczuć w grze wolnorynkowej. Dlatego konieczne jest, panie premierze, aby powrócić do właściwych ulg inwestycyjnych, aby zapowiadany rozwój drobnej gospodarki prywatnej, do jakiej należy rzemiosło, nie pozostał na papierze.</u>
          <u xml:id="u-349.7" who="#MirosławNowakowski">Na tej trudnej drodze przemian popełniały błędy obydwa ostatnie rządy. Ale i my, jako posłowie, popełnialiśmy je również, czego przykładem jest ustawa z 20 stycznia ub. r. o likwidacji związków spółdzielczych, której skutki są szczególnie bolesne dla rolników plantatorów i hodowców, którzy pozbawieni zostali słusznego prawa do udziału w majątku przekształcanych zakładów spółdzielczych w spółdzielnie pracy. Nie powinniśmy byli wtedy poddawać się naciskowi grupy politycznej. Dziś trzeba jak najszybciej drogą legislacji naprawić ten błąd i wyrządzoną rolnikom krzywdę, trzeba zweryfikować stanowisko w odniesieniu do spółdzielczości w ogóle. Kraje wysoko rozwinięte, które ten właśnie rozwój w dużej mierze wiążą ze spółdzielczością, ze zdziwieniem i niedowierzaniem obserwują nasze niewłaściwe poczynania w odniesieniu do tej formy działania gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-349.8" who="#MirosławNowakowski">Życząc panu, panie premierze, i całemu rządowi sukcesów, dziękuję Wysokiej Izbie za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-349.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-350">
          <u xml:id="u-350.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-350.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Marka Pola z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-351">
          <u xml:id="u-351.0" who="#MarekPol">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Nieszczęściem dla naszego kraju, dla procesu reform, które od niespełna 2 lat z takim trudem realizujemy, i dla nas samych jako dla parlamentu byłoby to, gdyby ta debata przerodziła się albo została przez rząd lub społeczeństwo odebrana jako potok narzekań na stan gospodarki, potok oskarżeń wobec rządu.</u>
          <u xml:id="u-351.1" who="#MarekPol">Mówię to z pełną świadomością tego, że większość zarzutów, które koleżanki i koledzy posłowie występujący przede mną postawili wobec prowadzonej polityki gospodarczej, znajduje swoje uzasadnienie w aktualnej sytuacji gospodarczej kraju.</u>
          <u xml:id="u-351.2" who="#MarekPol">Takie przyjęcie tej debaty byłoby nieszczęściem, dlatego że dotychczasowe debaty gospodarcze wykazały, iż w ogniu ostrej krytyki przestaje się odbierać wszelkie rozsądne argumenty i propozycje, koncentrując się wyłącznie na zwalczaniu swoich antagonistów. Wyjątkiem w takiej sytuacji byłby całkowity brak praktycznych efektów naszej pracy. Ostatecznie uchwałę, która ma być wynikiem tej debaty, odłożono by na stos innych uchwał w sprawach gospodarczych, które przyjął parlament i które nigdy nie doczekały się realizacji ze strony rządu. Nastąpiłoby również dalsze powiększenie dystansu między rządem a parlamentem, które w ostatnim czasie dość wyraźnie i niebezpiecznie narasta. Opierając się na tych przesłankach, bardzo chciałbym, aby to co powiem było odbierane głównie jako pozytywna próba szukania wyjścia z trudnej sytuacji i obrona efektów tego, co udało się osiągnąć w zakresie przemian gospodarczych w Polsce, obrona przed utratą gospodarczych fundamentów reform i przed — chyba wszyscy to czujemy — narastającą wobec trudności gospodarczych wrogością coraz liczniejszych grup społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-351.3" who="#MarekPol">Unikając, na ile to jest możliwe, słów mogących być poczytanych przez rząd za krytykę, nie sposób pominąć fakty składające się na rzeczywisty stan kraju, w jakim przychodzi nam toczyć dzisiejszą debatę. Składają się nań niewątpliwe osiągnięcia, które w dużym stopniu i dość precyzyjnie przedstawił w swoim wystąpieniu w dniu wczorajszym pan premier Balcerowicz, a które trzeba u wyraźnie podkreślić — są głównie wynikiem i osiągnięciami roku ubiegłego.</u>
          <u xml:id="u-351.4" who="#MarekPol">Obok tych osiągnięć są zjawiska negatywne, o których mówiło wielu posłów. Ograniczę się tylko do przedstawienia podstawowych.</u>
          <u xml:id="u-351.5" who="#MarekPol">Nadal spada z miesiąca na miesiąc po — nie ukrywajmy — głębokim załamaniu ubiegłorocznym produkcja materialna. Po raz pierwszy od wielu lat średnia produkcja dzienna w kwietniu jest niższa od średniej dziennej produkcji w marcu, co przy charakterystycznej sezonowości tych dwóch miesięcy jest zjawiskiem szczególnie groźnym. Występuje, o czym już również mówiono, spadek wolumenu eksportu przy wydatnym wzroście importu głównie artykułów konsumpcyjnych. Skutek jest prosty — ponad półmiliardowe w dolarach amerykańskich ujemne saldo obrotów towarowych. Przy czym prawie połowa z tego ujemnego salda powstała w kwietniu.</u>
          <u xml:id="u-351.6" who="#MarekPol">Dalej gwałtownie obniżają się realne dochody dużych grup społecznych, znacznie już w ubiegłym roku zubożałych. Rosną jednocześnie, o czym już mówiono, wyspy ostentacyjnego bogactwa, często opartego na nieuczciwości i nieskuteczności systemu egzekwowania należności państwowych.</u>
          <u xml:id="u-351.7" who="#MarekPol">Postępuje załamanie rentowności przedsiębiorstw oraz wzrasta liczba przedsiębiorstw niezdolnych do bieżącego regulowania swoich zobowiązań wobec dostawców i budżetu, tracących zdolność kredytową, oraz tych, które powiadamiają swoje organy założycielskie o stanie upoważniającym do ich likwidacji. Rosną również do monstrualnych rozmiarów zatory płatnicze w rozliczeniach między podmiotami gospodarczymi.</u>
          <u xml:id="u-351.8" who="#MarekPol">Te i inne, może mniej ważne albo wymienione już wcześniej przez kolegów zjawiska negatywne prowadzą w efekcie do gwałtownego pogorszenia się sytuacji budżetu państwa. Budżetu, który wbrew temu co można było odczytać z wczorajszego wystąpienia pana premiera Balcerowicza, nie jest bytem samoistnym, lecz stanowi wyraźne odzwierciedlenie stanu i sytuacji gospodarczej podatników dostarczających dochody budżetowe. Dochody budżetowe w lwiej części powinny pochodzić, jak wiemy, z podatków od przedsiębiorstw. Świadomie mówię: przedsiębiorstw, bo choć podstawową część tej grupy podmiotów stanowią i będą stanowić jeszcze długo przedsiębiorstwa państwowe, szczególnie sfery produkcji materialnej, to podobne problemy i to już nie od wczoraj przeżywają zakłady prywatne, w tym — co gorsze i co podważa wiarygodność przekształceń własnościowych — zakłady niedawno sprywatyzowane.</u>
          <u xml:id="u-351.9" who="#MarekPol">Rząd w swoich zamierzeniach w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki w pierwszej części podkreśla znaczenie szybkiej eliminacji trwale nieefektywnych przedsiębiorstw. Mają się tym zająć wszyscy, którzy tylko zgodnie z prawem mogą to czynić. Mają się tym zająć banki, izby skarbowe, ministerstwa, wierzyciele. I stanowi to jeden z kluczowych elementów zmiany w ustroju gospodarczym przedsiębiorstw. Obawiam się, że bez specjalnej aktywności wytypowanych organów skala gotowych do likwidacji i upadłych przedsiębiorstw może wkrótce przekroczyć wszelkie oczekiwania. Przedsiębiorstw, które dopóki widziały lub widzą cień szansy na przetrwanie, walczą o nabywców, może zbyt nieudolnie, ale starają się reformować, jednocześnie stale dostarczając chociaż część należności budżetowych. Te same przedsiębiorstwa w chwili utraty szansy dalszej egzystencji, zasilające dochody budżetu państwa, stają się dla niego obciążeniem i to często na okres niekrótki. Takie są fakty. Nie mam zamiaru rozważać dzisiaj przyczyny ich powstania, ale trzeba je znać i uwzględniać przy budowie programu działań gospodarczych na najbliższy i nieco dalszy okres. Rząd je zna, bowiem wszystko co powiedziałem, jest praktycznie zawarte w informacji Centralnego Urzędu Planowania o sytuacji gospodarczej Polski w I kwartale i w pierwszych 4 miesiącach roku. Ponadto wiele z tych spraw widać po prostu gołym okiem.</u>
          <u xml:id="u-351.10" who="#MarekPol">Wydaje się jednak, że zarówno wczorajsze wystąpienie wicepremiera oraz przedłożony dokument zamierzeń w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki nie uwzględniają zagrożeń wynikających z tych faktów. Zagrożeń nie dla niechcianych — i aż wstyd, aby je tu bronić — przedsiębiorstw państwowych, ale zagrożeń dla całego procesu przeprowadzanej w Polsce reformy gospodarczej. Nie uwzględniają — i wystąpienie premiera i materiały chyba również — groźniejszego i bardziej demobilizującego zjawiska o charakterze psychospołecznym, które pojawiło się w ciągu ostatniego półrocza, polegającego na tym, iż trudności gospodarcze przedsiębiorstw przestały być dla jego pracowników i zarządów rzeczą wstydliwą i mobilizującą, a powszechność ich występowania utwierdza coraz większe rzesze kontaktujących się przedsiębiorców, że przetrwanie może być tylko wynikiem cudu lub przypadku, na który nie mają większego wpływu.</u>
          <u xml:id="u-351.11" who="#MarekPol">Nasuwa się w tej sytuacji pytanie, co robić, by nie używając wielkich słów o walce z recesją i bezrobociem, choć jest to problem oczywiście sam w sobie, ochronić proces reformy i gospodarkę przed największymi zagrożeniami. Uważam, że do największych zagrożeń należą:</u>
          <u xml:id="u-351.12" who="#MarekPol">Po pierwsze — załamanie się systemu budżetowego państwa w wyniku takiego obniżenia dochodów, iż wydatki spadną poniżej możliwej do zaakceptowania przez społeczeństwo dolnej granicy.</u>
          <u xml:id="u-351.13" who="#MarekPol">Po drugie — potężnym zagrożeniem jest groźba wybuchu masowego protestu społecznego wynikająca z jednej strony z pierwszego zagrożenia, a z drugiej strony, z masowej upadłości, równoznaczna z utratą środków do życia sporych grup społecznych.</u>
          <u xml:id="u-351.14" who="#MarekPol">Zagrożeń tych jest oczywiście więcej, ale te są chyba najistotniejsze, ponieważ ich zmaterializowanie się niszczy wszystko, co osiągnęliśmy dotychczas, łącznie z wiarą w sukces reformy rynkowej w kraju. By ich uniknąć lub chociaż ograniczyć możliwość ich wystąpienia, konieczne jest, wbrew temu co twierdził wielokrotnie rząd, dostosowywanie tempa i skali restrykcyjności przemian do poziomu ekonomicznej i społecznej wytrzymałości państwa. Model, którego restrykcyjność przekracza tę barierę, jest bezużyteczny i krańcowo dla kraju niebezpieczny.</u>
          <u xml:id="u-351.15" who="#MarekPol">Zapobieganie tym zagrożeniom oznacza w praktyce konieczność podejmowania działań może mniej spektakularnych i wymagających mniejszej odwagi niż decyzje podejmowane w styczniu ub. r., za to o wiele bardziej pracochłonnych, nieefektownych i mimo wszystko wymagających pewnej elastyczności. Działania te muszą dotyczyć oczywiście wielu dziedzin.</u>
          <u xml:id="u-351.16" who="#MarekPol">Z uwagi na czas, który na pewno i tak przekroczę, ograniczę się wyłącznie do działań moim zdaniem nieodzownych w stosunku do przedsiębiorstw, szczególnie przedsiębiorstw państwowych. Znaczenie tych zmian jest o tyle istotne, iż te właśnie przedsiębiorstwa są głównymi dostarczycielami środków dla budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-351.17" who="#MarekPol">Jeżeli chodzi o działania nieodzowne ze strony rządu, wydaje mi się, iż można podzielić je na dwie grupy.</u>
          <u xml:id="u-351.18" who="#MarekPol">Po pierwsze, jest rzeczą oczywistą, że wyłącznie silna presja ekonomiczna i zagrożenie ze strony rosnącej konkurencji krajowej i zagranicznej stanowią praktycznie jedyny rzeczywisty bodziec do pozytywnych przemian w przedsiębiorstwach. Granice tej presji trzeba jednak jednoznacznie określić i w żadnym wypadku i dla żadnych celów modelowych granicy tej przekraczać nie wolno. Gdyby próbować granicę tę określać, stanowi ona wypadkową pomiędzy minimalną rentownością przedsiębiorstw i maksymalną skalą upadłości, przy których nie występuje załamanie systemu budżetowego państwa. Przy takim załamaniu tracą znaczenie wszelkie dogmaty, a narzędzia makroekonomiczne, które znajdują się w rękach rządu czy Narodowego Banku Polskiego, muszą być wykorzystywane głównie i nieomal wyłącznie po to, aby to zagrożenie zwalczać. Oczywiście skala interwencji zależy od tego, na ile wcześniej rząd dostrzeże zagrożenia płynące z tej strony.</u>
          <u xml:id="u-351.19" who="#MarekPol">I tu refleksja dotycząca tego roku. Obawiam się, że rząd nie dostrzegł groźby załamania się budżetowego w 1991 r. z odpowiednim wyprzedzeniem i nie jestem do końca pewny, czy dostrzega ją w pełni nawet dzisiaj.</u>
          <u xml:id="u-351.20" who="#MarekPol">W każdym razie ani z zamierzeń rządu w zakresie restrukturyzacji gospodarczej, ani z wczorajszego wystąpienia wicepremiera do końca nie wynika świadomość dramatycznego zagrożenia z tej strony. Po drugie, istotny obszar działań w odniesieniu do przedsiębiorstw wynika, z jednej strony, ze stanu zubożenia naszego państwa, z drugiej, ze słabości i ciągle I jeszcze niedorozwoju mechanizmów i zachowań rynkowych. Rząd i parlament może denerwować siła nierynkowych przyzwyczajeń społeczeństwa, ale nie może być tak, aby na ten obiektywny fakt ktokolwiek się obraził.</u>
          <u xml:id="u-351.21" who="#MarekPol">Mentalność można oczywiście i trzeba zmieniać. Społeczeństwa, w kraju takim jak nasz, wymienić się nie da.</u>
          <u xml:id="u-351.22" who="#MarekPol">Prostą konsekwencją słabości ekonomicznej państwa i mechanizmów rynkowych jest wniosek, że nie można dokonywać dostosowania struktury gałęziowej i sektorowej gospodarki wyłącznie przy użyciu mechanizmów rynkowych. Uparta wiara w ten cudowny lek w obecnym stanie państwa i gospodarki owocuje już upadłościami organizmów zarówno nowoczesnych, jak i przestarzałych, efektywnych i marnotrawnych, owocuje upadłościami producentów rynkowych nowoczesnych artykułów powszechnego użytku i równocześnie przestarzałych zakładów surowcowych. Bywa jeszcze gorzej, te drugie cieszą się dobrym zdrowiem przy załamywaniu się pierwszych. Stąd brały się i biorą żądania przedłożenia państwowej polityki przemysłowej, podobnie jak państwowej polityki rolnej. Czas i koszty przemian strukturalnych opartych tylko na mechanizmach rynkowych przekraczają możliwości ekonomiczne kraju i wytrzymałość społeczeństwa. Trzeba wreszcie zdecydować się, które grupy przedsiębiorstw czy gałęzie gospodarki wystawiamy natychmiast na brutalną grę rynkową, w tym z podmiotami zagranicznymi, regulowaną jedynie makroproporcjami chroniącymi państwo. Trzeba się zdecydować, które obszary będziemy czasowo i w sposób słabnący chronić, bo wy maga tego bieżący interes gospodarki, np. poważnych dostawców dochodów budżetowych, przedsiębiorstwa, których upadłość wywołuje efekt domina czy branże, które w niedługim czasie są w stanie dostosować się do normalnej gry rynkowej, ale wymaga to faktycznie jeszcze pewnego czasu. Trzeba wreszcie wskazać te dziedziny, które w oparciu o światowe doświadczenie i prognozowane trendy rozwojowe będą decydowały o Polsce jutra i nawet przy bardzo skromnych środkach państwowych dziedziny te trzeba chronić i rozwijać.</u>
          <u xml:id="u-351.23" who="#MarekPol">Takie dokumenty określające cele polityki gospodarczej w sferze przemysłu trzeba mieć. Lepsze są nawet dokumenty z pewnymi błędami niż ich całkowity brak. Trzeba je mieć i to mieć już dzisiaj, chociażby po to, aby wiedzieć, jak się zachować w wypadku wystąpienia masowych łańcuchów upadłości przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-351.24" who="#MarekPol">Rozumiem, że z obrzydzeniem słuchają w tej chwili tej części mojej wypowiedzi ci członkowie rządu, których można uznać za zwolenników czystej idei liberalizmu gospodarczego. Dla tej doktryny sprawa jest prosta. Wszystko prędzej czy później ureguluje się samo. Pozostaje jednak pytanie, a co będzie, jeżeli się nie ureguluje i gospodarka się załamie, na co wskazują liczne dowody z dnia dzisiejszego. Czy kolejna władza powie społeczeństwu „przepraszam” i zaczniemy od nowa?</u>
          <u xml:id="u-351.25" who="#MarekPol">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Dysponując dopiero takim zestawem kryteriów gospodarki, a mianowicie granicznym kryterium ochrony budżetu państwa i głównymi kryteriami celów gospodarczych, można dokonywać programowania polityki celnej, kontyngentowania handlu. Można ustalać maksymalne tempo tłumienia inflacji, maksymalną siłę presji ekonomicznej na przedsiębiorstwa państwowe. Można prywatyzować i doprowadzać do upadłości, można rozbijać monopole i otwierać szeroko lub mniej szeroko własny rynek na towary zagraniczne, można blokować wzrost wynagrodzeń i przyciągać kapitały zagraniczne.</u>
          <u xml:id="u-351.26" who="#MarekPol">Na konieczność ustalenia kryteriów polityki gospodarczej zwrócono uwagę w przedłożonym materiale rządowym, o dziwo jednak w jednym z ostatnich załączników, opracowanym prawdopodobnie przez Urząd Antymonopolowy, czyli akurat nie ten organ, który w tej sprawie powinien się wypowiadać, po to, aby uzasadnić, dlaczego nie można sporządzić klarownego programu rozwoju konkurencji. Zgadzam się, bez tych dokumentów programu takiego stworzyć po prostu nie można. Bez określenia tych kryteriów polityka stabilizacyjna gospodarki może być tylko fiskalna i monetarna, a taka stabilizacja przypomina okładanie rozgorączkowanego chorego lodem dla obniżenia temperatury. Doraźnie oczywiście to pomaga. W dłuższym okresie, a minęło już prawie półtora roku, bez stosowania profesjonalnych środków leczniczych gorączka wzrasta i w pewnym momencie gwałtownie zabija chorego. O taki finał z całą pewnością nikomu w rządzie ani w tej Izbie nie chodzi. Podobnie jak pomimo przedwyborczej gorączki politycznej nikomu z nas nie chodzi o nawrót do gospodarki niedoborów, nieefektywności i nakazów. Trzeba, aby przekonanie o wspólności celów i odpowiedzialności między rządem a Sejmem było silne. Nie sprzyjają takiemu pojmowaniu spraw ostatnie wypowiedzi premiera na temat pracy parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-351.27" who="#MarekPol">Znany z dość konkretnego podejścia do pracy poselskiej poseł Jan Krzysztof Bielecki, gdyby pracował w parlamencie, chyba byłby zmuszony żądać odesłania autorom niektórych projektów ustaw, które obecnie z konieczności opatruje swoim podpisem jako premier. Tak byłoby na pewno z ustawą o spółkach z udziałem zagranicznym, którą premier przedstawia w swoich ostatnich wystąpieniach jako przykład blokady pracy parlamentarnej.</u>
          <u xml:id="u-351.28" who="#MarekPol">Drugi przykład dotyczy mnie osobiście, dotyczy pakietu ustaw podatkowych, reformujących system podatkowy państwa w całości. Chciałem zwrócić uwagę, iż w parlamentach cywilizowanych krajów tego świata nad takim pakietem ustaw pracuje się kilkanaście miesięcy, a skutki i tak są niepewne. My, w wyniku obciążenia pracą i w wyniku kolejności prac ustalonej przez rząd, pracujemy nad tym pakietem od 2 miesięcy i zbliżamy się do końca. Czy jest to skuteczna praca okaże się po wdrożeniu systemu.</u>
          <u xml:id="u-351.29" who="#MarekPol">Jesteśmy z całą pewnością bardzo przepracowani. Przepracowany jest również rząd i przepracowany jest premier. Sądzę, że z tego przepracowania wynikają słowa, które wypowiedział premier, a nie z utraty poczucia realiów legislacyjnych w tak krótkim czasie jaki dzieli go od tego, kiedy był posłem i siedział na tej sali.</u>
          <u xml:id="u-351.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-351.31" who="#MarekPol">Jeszcze jedna uwaga do premiera. Napływające do Sejmu dokumenty, choćby w związku z tą debatą, przy ich uważnej analizie rasą bardzo dużym zróżnicowaniem poglądów i ocen sytuacji. Uważny czytelnik może odnieść wrażenie, że przygotowywały go różne gremia mówiące o różnych gospodarkach. Nasuwa się refleksja, że gdyby oznaczało to bardzo drastyczne podziały wewnątrz gabinetu, to życzenia, szczerze składane na tej sali rządowi, by przetrwał do wyborów, mogą być trudne do zrealizowania.</u>
          <u xml:id="u-351.32" who="#MarekPol">Równie trudne do spełnienia byłyby te życzenia, gdyby pan premier Balcerowicz w świetle obecnej sytuacji oraz w wyniku tej debaty nadal był gotów przyznać rację tylko tym krytykom programu, którzy domagają się rygorystycznej polityki finansowej. Być może nie ma tych gróźb, o których mówię i być może mylę się co do skutków tej polityki dla rządu i procesu reform. Byłby to chyba jeden z nielicznych wypadków, gdy mylący się nie byłby z tego powodu niezadowolony.</u>
          <u xml:id="u-351.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-352">
          <u xml:id="u-352.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-352.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-353">
          <u xml:id="u-353.0" who="#MarekRusakiewicz">Informuję, że odwołuje się zaplanowane na dzień 27 maja, tj. poniedziałek, posiedzenie podkomisji do spraw projektu ustawy o systemie edukacji. Kolejne posiedzenie podkomisji odbędzie się w dniu 28 maja, tj. we wtorek, o godz. 9 w sali nr 118.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-354">
          <u xml:id="u-354.0" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym poinformować, że do tej pory zabrało głos 25 mówców, łącznie z wystąpieniami klubowymi. Do dyskusji jest jeszcze zapisanych 51 mówców. W ciągu 130 minut zabrało głos dziesięciu mówców. Poseł Ryszard Bugaj w kwestii formalnej, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-355">
          <u xml:id="u-355.0" who="#RyszardBugaj">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem zaproponować rozważenie możliwości, aby w dniu dzisiejszym dyskusja była kontynuowana do określonej godziny, po czym posłowie, którzy są zapisani do tej dyskusji, byliby automatycznie zapisani do dyskusji w następnym terminie, nie jutrzejszym, tylko następnym, kiedy będziemy debatować, jak rozumiem, po raz drugi nad dokumentami rządowymi, być może z projektem uchwały przygotowanej przez komisję. Myślę, że w ten sposób nasza dyskusja może się odbyć w pełni i jednocześnie byłoby celowe, żeby do dyskusji mógł ustosunkować się rząd, gdy będzie większa frekwencja.</u>
          <u xml:id="u-355.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-356">
          <u xml:id="u-356.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-356.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o rozważenie wszystkich spraw, o których mówiliśmy.</u>
          <u xml:id="u-356.2" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam półgodzinną przerwę do godz. 17 mini 45.</u>
          <u xml:id="u-356.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min 10 do godz. 18 min 50)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-357">
          <u xml:id="u-357.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-357.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-357.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kontynuujemy dyskusję nad informacją rządu o aktualnej sytuacji gospodarczej i założeniach polityki gospodarczej na 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-357.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Krzysztofa Putrę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Marcina Święcickiego.</u>
          <u xml:id="u-357.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Zwracam się do wszystkich państwa z prośbą o możliwie zwięzłe wypowiedzi, gdyż mamy jeszcze ok. 50 posłów, którzy zgłosili się do debaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-358">
          <u xml:id="u-358.0" who="#KrzysztofPutra">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Dostosuję się oczywiście do tego, co pani marszałek przed chwilą powiedziała.</u>
          <u xml:id="u-358.1" who="#KrzysztofPutra">Pragnę na początku stwierdzić, że faktycznie jesteśmy w bardzo trudnej sytuacji ekonomicznej, ale również i politycznej. I trzeba starać się tej sytuacji szybko zapobiec.</u>
          <u xml:id="u-358.2" who="#KrzysztofPutra">Sądzę, że przedstawiony przez rząd program restrukturyzacji polskiej gospodarki w I dużym stopniu jest do zaakceptowania oraz szybkiego i konsekwentnego wdrażania. Niepokoi jednak fakt, że obecna debata jest wykorzystywana często jako element kampanii wyborczej. Sądzę, że tego być nie powinno, jeżeli gra toczy się o przezwyciężenie tej szalenie trudnej sytuacji, a nie o interesy wyborcze. Uważam, że należy krytykować rząd, ale krytyka musi służyć zdynamizowaniu przemian, a nie rozbijaniu tego, co takimi kosztami społecznymi osiągnięto.</u>
          <u xml:id="u-358.3" who="#KrzysztofPutra">Nie mogę zgodzić się ze stwierdzeniem posła Cimoszewicza, który stwierdził w swoim wystąpieniu, że przedstawiony przez rząd program jest nowym wykładem ekonomii politycznej. Chciałbym usłyszeć od pana posła, co poza krytyką ma do zaproponowania w zamian.</u>
          <u xml:id="u-358.4" who="#KrzysztofPutra">Moim zdaniem, rząd w swojej działalności popełnia jeden podstawowy błąd, nie ma jakiejkolwiek polityki przemysłowej i podporządkowanej jej restrukturyzacji polskiego przemysłu. Sądzę, że jednym z bardzo ważnych powodów takiego stanu rzeczy jest brak funkcji koordynującej działalność przemysłową przedsiębiorstw, którą uważam za istotną na etapie przechodzenia do gospodarki rynkowej. Rząd powinien rozważyć usytuowanie resortu przemysłu i zdecydowanie podnieść jego rolę, tak aby uzyskał on pozycję nie mniejszą niż pozycja ministra finansów, nie pomniejszając oczywiście jego roli. Równocześnie pilne jest uchwalenie ustawy o skarbie państwa, regulującej sposób dysponowania środkami pochodzącymi z prywatyzacji majątku państwowego. Ministerstwo Przemysłu powinno zostać wyposażone w odpowiednie instrumenty prawne i środki finansowe, aby mogło skutecznie prowadzić politykę przemysłową w pełnej skali.</u>
          <u xml:id="u-358.5" who="#KrzysztofPutra">Przedsiębiorstwa państwowe, których organem założycielskim jest resort przemysłu, muszą wiedzieć, co je czeka w dalszej perspektywie, jakie branże będą rozwijane, a jakie muszą ulec zdecydowanym przeobrażeniom czy też likwidacji. Uważam, że mimo przyspieszonej prywatyzacji istnieje konieczność zmiany ustawy o przedsiębiorstwach państwowych, głównie w części dotyczącej zarządzania. Nie wyobrażam sobie, aby utrzymywać obecny system trójwładzy w przedsiębiorstwie. To było dobre w okresie gospodarki nakazowo-rozdzielczej. Myślę, że warto rozważyć i zmienić sytuację, aby jasno była postawiona sprawa pracodawcy i pracobiorcy.</u>
          <u xml:id="u-358.6" who="#KrzysztofPutra">Panie Premierze! Jeżeli nie nastąpi w przemyśle wraz ze zmianami strukturalnymi proces proinwestycyjny, tam gdzie daję to gwarancję produkcji rentownej, to nie można się spodziewać poprawy sytuacji. Można oczywiście zapytać rząd, co w tym kierunku zrobił. Można postawić mi zarzut, że brakuje na to środków, jest to problem. Mamy jednak pomoc zagraniczną, i to znaczną, której nie wykorzystujemy w sposób zadowalający, powiedziałbym nawet ostrzej, pomoc zagraniczna nie jest przez polską gospodarkę absorbowana.</u>
          <u xml:id="u-358.7" who="#KrzysztofPutra">Rozpatrujemy ostatnio w komisjach sejmowych ustawę o inwestycjach zagranicznych, ale tak naprawdę nie ma koncepcji, które dziedziny powinny wchodzić w układ kapitałowy z partnerami zagranicznymi, które dziedziny powinny stanowić koło napędowe dla polskiej gospodarki. Moim zdaniem inwestycje zagraniczne powinny być ściśle powiązane z polityką przemysłową. Wiele razy ten problem poruszaliśmy w komisji systemu gospodarczego, wywierając naciski na ministra przemysłu, i jak dotychczas nie ma efektów. Pan minister Zawiślak twierdzi, że nie może się przebić w rządzie ze swoimi koncepcjami. Tak być nie może. Wszystkie resorty gospodarcze powinny działać w sposób zharmonizowany, a nie od przypadku do przypadku, co niestety często się zdarza.</u>
          <u xml:id="u-358.8" who="#KrzysztofPutra">Innym, ale bardzo istotnym problemem jest załamanie się eksportu do ZSRR. Myślę, że działania rządu w tej sprawie są mało energiczne i nie przynoszą efektów. Ten stan nie może się przedłużać. Rozumiem, że jest to sprawa niezmiernie delikatna, ale przedsiębiorstwa muszą mieć jasną odpowiedź, czy jest realny eksport, czy też nie. Jeżeli nie, to co ma być z tymi przedsiębiorstwami? Mogę podać tutaj przykład fabryki, w której pracuję. Fabryka miała kontrakt ze Związkiem Radzieckim na 12,5 mln dolarów. Zarząd firmy uznał, że jest to niemożliwe i zaczął zmieniać swoją politykę. Chciał przystosować koszty do możliwości sprzedaży. Niestety, są trudności, ponieważ załoga nie chce zaakceptować takiej polityki czy też takiego programu, ponieważ brakuje jasnej informacji.</u>
          <u xml:id="u-358.9" who="#KrzysztofPutra">Wysoka Izbo! Jeżeli nie nastąpi szybka poprawa, to społeczeństwo dłużej nie pozwoli na wyrzeczenia. Takie stwierdzenia słyszę bardzo często na spotkaniach z wyborcami. Nie należy się temu dziwić, jeżeli brakuje perspektywy. Zbyt mało jest precyzyjnej, rzetelnej informacji. Sądzę, że gdybyśmy wspólnie z rządem przekazywali więcej informacji, przede wszystkim tych niebezpiecznych, które mówią całą prawdę, to wtedy być może byłoby większe zrozumienie.</u>
          <u xml:id="u-358.10" who="#KrzysztofPutra">Nie chcę przedłużać swojego wystąpienia, ponieważ wiele spraw zostało poruszonych i trudno dodać coś nowego. Chcę jeszcze raz zaapelować do rządu o pilne opracowanie polityki przemysłowej państwa, która byłaby do zaakceptowania i realizacji razem z tym programem, który został przedstawiony przez pana wicepremiera.</u>
          <u xml:id="u-358.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-359">
          <u xml:id="u-359.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-359.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Marcina Święcickiego, nie zrzeszonego, a następnie pana posła Jacka Soskę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-360">
          <u xml:id="u-360.0" who="#MarcinŚwięcicki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wielu mówców już przede mną mówiło, że nie pora jest na obalanie tego rządu, dlatego że jesteśmy tylko 4 miesiące przed wyborami. Mnie się wydaje, że jest inny powód, dla którego nie należy się spieszyć z obalaniem tego rządu, mianowicie taki, że nie widać w tej chwili jakiejś jasnej alternatywnej koncepcji programowej, całościowej, która mogłaby stanowić program gospodarczy spełniający pewne niezbędne kryteria, niezbędne wymagania.</u>
          <u xml:id="u-360.1" who="#MarcinŚwięcicki">Takim na przykład niezbędnym wymaganiem jest wiarygodność tego programu w oczach naszych partnerów zagranicznych. Trzeba powiedzieć jedno, że bez wiarygodności partnerów zachodnich nie byłoby ani umorzenia długów, które już uzyskaliśmy, ani obiecanej następnej raty umorzenia za 3 lata, 20-procentowej, ani innej pomocy zagranicznej, kredytów zagranicznych. Chociaż pomoc ta jest może niewystarczająca, ale mimo wszystko jest większa, niż otrzymują ją inne kraje, które nie realizują programów wiarygodnych dla partnerów zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-360.2" who="#MarcinŚwięcicki">Cokolwiek by się nie powiedziało o błędach tego rządu, o słabościach, o złych konsekwencjach jego polityki, to jednak warunek wiarygodności w oczach partnerów zagranicznych program rządu spełnia i to spełnia całkiem nieźle.</u>
          <u xml:id="u-360.3" who="#MarcinŚwięcicki">Jest oczywiście drugi warunek dobrego programu. Mianowicie musi on mieć wewnętrzne poparcie. Zgadzam się z tymi mówcami, którzy mówią, że obecny program i obecna ekipa stopniowo tracą poparcie. Tracą je na skutek pogłębiającej się recesji, tracą je również na skutek zagrożeń, jakie powstały w tym roku dla szeregu branż gospodarczych, dość masowych bankructw, na które, jak mi się wydaje, nie jesteśmy przygotowani.</u>
          <u xml:id="u-360.4" who="#MarcinŚwięcicki">Powstaje pytanie, dlaczego grozi nam taka skala trudności. Czy wynika to tylko z twardej polityki rządu, czy też z tego, że chcemy konsekwentnie trzymać się rozwiązań rynkowych. Stawiam tezę, że często jest odwrotnie, że właśnie brak postawienia na rozwiązania rynkowe, odejście od nich, trzymanie się pewnych dogmatów, które naprawdę są bardzo dalekie od rynku powodują nasilanie się czy nieelastyczność naszej polityki gospodarczej i wiele z tych trudności, o których jest mowa.</u>
          <u xml:id="u-360.5" who="#MarcinŚwięcicki">Jednym z takich powszechnie znanych rozwiązań jest popiwek. Traktujemy go jako pewne zło konieczne. Rząd też chyba zdaje sobie z tego sprawę, że tam gdzie nie ma właściciela, tam muszą istnieć pewne ograniczenia wzrostu płac w przedsiębiorstwach państwowych, ale potrzebna jest większa elastyczność w tym rozwiązaniu, szukanie dróg szybszego wychodzenia z tego. Tu chyba jest zgodność i niektórzy posłowie o tym mówili.</u>
          <u xml:id="u-360.6" who="#MarcinŚwięcicki">Druga sprawa to dywidenda. Otóż proszę państwa, w gospodarce rynkowej, w gospodarce kapitalistycznej właściciel nie oczekuje od swojego majątku równego comiesięcznego przychodu w określonej wysokości, w określonym procencie i nie uważa, że sztywno, każdego miesiąca taki dochód musi nadejść. Bardzo często właściciel rezygnuje na szereg miesięcy, na kilka lat, na 3, 5 lat w ogóle z jakiejkolwiek dywidendy. Przeznacza ją na rozwój wewnętrzny tego przedsiębiorstwa, jeśli to jest racjonalne z rozmaitych względów, z punktu widzenia jego strategii rozwojowej, z punktu widzenia perspektyw tego przedsiębiorstwa, programu jaki ono realizuje. Tymczasem u nas jest niezwykła sztywność, jeśli chodzi o dywidendę, również o dywidendę płaconą od tych wszystkich środków, które przedsiębiorstwo odziedziczyło po poprzednim systemie, których nie jest w stanie samo wykorzystać, których nie jest w stanie sprzedać. I ta sztywność jak gdyby nie pasuje do roli państwa jako właściciela.</u>
          <u xml:id="u-360.7" who="#MarcinŚwięcicki">Zdaję sobie sprawę, jak trudno jest wejść na drogę różnicowania, na drogę elastyczności, ale wydaje mi się, że jakieś rozwiązania są niezbędne.</u>
          <u xml:id="u-360.8" who="#MarcinŚwięcicki">Kolejnym przykładem sztywności, naprawdę nie mającej wiele wspólnego z rynkiem, jest sztywny kurs walutowy. Otóż dewaluacja — zgadzam się z tymi mówcami, z tymi opiniami, że ona przyszła za późno, w związku z tym jej skala była dosyć duża jak na jednorazową dewaluację. Gdybyśmy znacznie wcześniej wprowadzili płynny kurs odpowiadający popytowi i podaży na dewizy? Tu też powinien działać w większym stopniu rynek. Jest pewna podaż dewiz, jest pewien popyt na dewizy. I w tych ramach powinien się zmieniać kurs, znacznie częściej, znacznie płynniej, również z uwzględnieniem relacji poszczególnych walut w stosunku do siebie. Tymczasem mieliśmy szereg anomalii. Kurs był sztywny wobec dolara przez kilkanaście miesięcy, natomiast wobec innych walut były skoki. Najpierw złotówka się dewaluowała, dostawało się coraz więcej złotówek za markę, ale potem było już odwrotnie. Przez kilka miesięcy tego roku za każdą markę eksporter dostawał coraz to mniej, co było oczywiście czymś nienormalnym.</u>
          <u xml:id="u-360.9" who="#MarcinŚwięcicki">Kolejnym parametrem, niezwykle ważnym ekonomicznie, który regulowany jest w sposób antyrynkowy, jest stopa procentowa. Ona właściwie — ta stopa refinansowa — jest wyznaczana praktycznie jednoosobowo, niewiele ma wspólnego ze skalą oszczędności, jakie są w gospodarce, ze skalą popytu na kredyty. Świadczy o tym fakt olbrzymich zysków, jakie uzyskały banki w zeszłym roku, blisko 100%. Ten sposób regulacji stopy procentowej naprawdę nie jest regulacją rynkową. I też trzeba tutaj przechodzić na jakąś większą elastyczność, nawet nie trzymałbym się sztywno tego dogmatu, bo jest to jakiś dogmat, że stopa procentowa musi być wyższa od stopy inflacji. Można wskazać na gospodarki rynkowe, choćby na Stany Zjednoczone w latach 70., na rozmaite inne kraje, gdzie stopa procentowa kształtowała się w zależności od popytu i podaży na pieniądze, a więc nieraz nawet nieco poniżej stopy inflacji. Jak powiadam, potrzebna tu jest elastyczność.</u>
          <u xml:id="u-360.10" who="#MarcinŚwięcicki">Kolejną dziedziną, gdzie widać naszą urzędniczą nieudolność, jest prywatyzacja. Prywatyzacją zajmuje się rząd, zajmują się poszczególne resorty, w szczególności Ministerstwo Przekształceń Własnościowych, a więc zajmują się tym urzędnicy, dla których największą transakcją, jakiej dokonali w życiu, była może transakcja sprzedaży samochodu na giełdzie, natomiast nie mają wielkiego pojęcia o handlu przedsiębiorstwami. Rzeczywiście bowiem gdzie się mieli tego nauczyć? Jest to sprawa bardzo skomplikowana, bardzo trudna, wymagająca wielu nowych pojęć, znajomości wielu nowych zagadnień. Tymczasem ci urzędnicy muszą o tym decydować i oni się boją. Za pensję 1,5 mln zł miesięcznie mają sprzedawać majątek o wartości setek milionów złotych, często miliardów. Stąd ubezpieczają się na rozmaite sposoby, prowadzą tę sprzedaż w sposób nieefektywny, powolny i często, powiedziałbym, ze szkodą dla skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-360.11" who="#MarcinŚwięcicki">Co robi się, jeśli się ma coś do sprzedania i jeśli samemu nie potrafi się tego sprzedać? Trzeba wziąć pośrednika, umówić się z nim na prowizję i niech on koło tego chodzi, żeby sprzedać jak najlepiej, za jak najlepsze pieniądze. Dlatego wydaje mi się, że jest możliwe usprawnienie, przede wszystkim wynajęcie tych wszystkich firm, dogadanie się z firmami konsultacyjnymi, krajowymi, zagranicznymi, ale nie w ten sposób, żeby one robiły dla naszych urzędników raporty, których oni nie umieją potem nawet czytać. Oni nie rozumieją, co tam jest napisane, a muszą podejmować decyzje. Ale umówienie się o sprzedaż naszych przedsiębiorstw, o ich prywatyzację, o sprzedaż inwestorom krajowym czy zagranicznym za określoną prowizję, czy to będzie 10%, czy 15%, czy 5%, a w najtrudniejszych przypadkach, tam gdzie przedsiębiorstwo jest już bez ratunku i wydaje nam się, że za chwilę będzie jakaś katastrofa, nawet 50% dałbym takiej firmie, która potrafi to sprzedać za jakąś cenę.</u>
          <u xml:id="u-360.12" who="#MarcinŚwięcicki">Uważam również, że niewarte jest takiego zachodu, jaki temu towarzyszy, niewarte tych firm konsultingowych, które zostały do tego wynajęte i tych olbrzymich pieniędzy z pomocy zagranicznej, które są na to przeznaczane, przygotowywanie powszechnego rozdawnictwa bonów prywatyzacyjnych. Naprawdę to nie jest rozwiązanie, które powinno być rozpatrywane w sytuacji kraju tak biednego, w sytuacji takich wielkich potrzeb budżetowych. Poświęcić trzeba na to tak wiele czasu i energii, bo jeśli chcemy znaleźć aktywnych inwestorów, którzy się zajmą tymi przedsiębiorstwami, którzy je jakoś zrestrukturyzują, to naprawdę do tego niepotrzebny jest system powszechnego bezpłatnego rozdawnictwa. To nam tylko podważy możliwość wpływów budżetowych i utrudni uzyskanie korzyści z prywatyzacji takich, jakie miały wszystkie inne kraje, poza może byłą NRD. W byłej NRD nie zwraca się uwagi na dochody budżetu z prywatyzacji, ale w innych krajach, gdzie prywatyzacja była przeprowadzana, zapewniła ona znaczne dochody do budżetu. U nas jak gdyby ten aspekt jest traktowany jako nie najważniejszy i szuka się form, które podważą możliwości, jakie daję prywatyzacja.</u>
          <u xml:id="u-360.13" who="#MarcinŚwięcicki">Wreszcie ostatnia sprawa, stopa inflacji. Zgadzam się, że walka z inflacją jest niezwykle ważna. Natomiast uważam za nierealistyczne i jak gdyby szkodliwe stawianie zadania ograniczenia inflacji do jednoprocentowej w skali miesiąca, jako najważniejsze zadanie rządu, któremu jak gdyby podporządkowane są wszelkie inne działania. Jeśli uda się zejść do jednego procenta miesięcznie, to bardzo dobrze. Ale jeśli miałoby to być kosztem wielu innych wskaźników, kosztem recesji i bankructw, bezrobocia, to naprawdę uważam, że te 3% miesięcznie czy 4%, czy 2%, to nie będzie tragedia. Mogą zdarzyć się gorsze rzeczy niż kilkuprocentowa inflacja. Wydaje mi się, że ten warunek nie powinien być stawiany jako najważniejszy i determinujący, ograniczający inne cele, cel gospodarczy.</u>
          <u xml:id="u-360.14" who="#MarcinŚwięcicki">Uważam również, że w tym zakresie jest możliwość dogadania się z instytucjami międzynarodowymi. Mówi się często, że instytucje międzynarodowe są jak gdyby bezduszne, że one to wmuszają, że nie ma innego wyjścia. Nie jest tak źle. To są ludzie, którzy też rozumieją, którym można wytłumaczyć, z którymi można dyskutować, którzy wreszcie akceptują rozmaite rozwiązania i rozbieżności z założeniami post factum, jeśli one były dokonane rzeczywiście w imię innych ważnych, istotnych gospodarczo celów.</u>
          <u xml:id="u-360.15" who="#MarcinŚwięcicki">Na zakończenie chciałbym powiedzieć o jednej sprawie. Mamy okres przedwyborczy. Mnie osobiście naprawdę jest obojętne, jaki rząd będzie rządził. Chodzi o to, żeby rządził dobrze, bo sukces każdego rządu będzie sukcesem nas wszystkich. I dlatego wołałem te uwagi formułować jako krytykę konstruktywną niż jako krytykę dla popisu i tylko czystej elokwencji.</u>
          <u xml:id="u-360.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-361">
          <u xml:id="u-361.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-361.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jacka Soskę z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pana posła Władysława Serafina.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-362">
          <u xml:id="u-362.0" who="#JacekSoska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Komisja Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej jest największą liczbowo komisją sejmową, bo i skala nader trudnych problemów do rozwiązania w tym przełomowym okresie jest olbrzymia i wymaga niejednokrotnie błyskawicznych decyzji. Funkcjonowanie rolnictwa nie zależy tylko od ministra rolnictwa, ministra finansów czy ministra współpracy gospodarczej z zagranicą, ale również od polityki zagranicznej państwa, którą tworzy minister spraw zagranicznych, premier i wicepremier rządu, jak również i prezydent. Toteż po ponad stu posiedzeniach komisji w obecnej kadencji Sejmu, po nieustannym nacisku na rząd, ten poprzedni i obecny, posłowie naszej komisji w dniu wczorajszym nie usłyszeli żadnego zdania na temat rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Sposób potraktowania tej gałęzi gospodarki narodowej przez wicepremiera Leszka Balcerowicza, reprezentującego stanowisko rządu, nie wymaga komentarza.</u>
          <u xml:id="u-362.1" who="#JacekSoska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Łatwiej jest odnieść się do informacji rządu, którą wygłosił wicepremier Leszek Balcerowicz, natomiast o wiele trudniej jest zabrać głos w stosunku do tych kwestii, których w ogóle nie poruszono. Toteż działania komisji miały na celu wyegzekwowanie od rządu zapowiedzianych przez jego premiera w expose przyrzeczeń odnośnie do rolnictwa, wsi i gospodarki żywnościowej. Jest to powszechnie znane, ponieważ już kilkakrotnie cytowałem je z trybuny sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-362.2" who="#JacekSoska">Dwukrotne spotkania Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z premierem Janem Krzysztofem Bieleckim w dniach 19 kwietnia i 1 maja miały na celu doprowadzenie do konsekwentnej realizacji programu rolnego na 1991 r., którego akceptację komisja uzależniła od przyjęcia poprawek w ustawie budżetowej, zwiększających środki finansowe. Chcieliśmy przyjąć odpowiedzialność wspólnie z ministrem rolnictwa za przetrwanie rolnictwa przez 1991 r. na tym samym poziomie produkcji jak w roku 1990. Niestety, Sejm propozycję Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej odrzucił. Oczywiście było to na wyraźną inspirację wicepremiera, ministra finansów pana Balcerowicza. Sejm nie wykonał żadnej istotnej zmiany w ustawie budżetowej, nie ingerował w planową gospodarkę ministra finansów, który wziął na siebie odpowiedzialność za losy budżetu i państwa, zaręczając w swoim przemówieniu, że innej drogi nie ma, a Polska jest na drodze reform i rewolucyjnych przemian. Przemówienie dotyczące ustawy budżetowej było nader przekonujące i optymistyczne. Natomiast w dniu wczorajszym dało się wyraźnie odczuć grozę kompletnej katastrofy gospodarczej, która w drugim półroczu może dotknąć nasze państwo.</u>
          <u xml:id="u-362.3" who="#JacekSoska">Z tego też względu grupa posłów czując się w dalszym ciągu odpowiedzialna za gałąź gospodarki narodowej, jaką jest rolnictwo i gospodarka żywnościowa, nie może dopuścić, ażeby i w tej sferze nastąpiły katastrofalne zmiany. Na marginesie pragnę zwrócić uwagę rządu i Sejmu, iż około 38% ludności kraju to ludność wiejska. Od drugiej wojny światowej w 42 tys. wsi mieszka ponad 15 mln ludności. Wielkość gospodarstwa rolnego wynosi ok. 6 ha i od wojny wzrosła ona o 1 ha. 50% gospodarstw ma powierzchnię do 5 ha, a 20% ponad 10 ha. Nie chcę wspominać niewielkich zdobyczy socjalnych i w infrastrukturze.</u>
          <u xml:id="u-362.4" who="#JacekSoska">Taki stan rolnictwa odziedziczyliśmy w spadku, takie rolnictwo musiało przeżyć w scentralizowanym środowisku. Ten polkapitalistyczny i polsocjalistyczny system, jak również polityka —„represyjnej tolerancji” wytworzyły wzorce zachowań oparte głównie na logice przetrwania, a nie na logice rozwoju, jak również oporu wobec państwa. Poprzedni rząd, jak również i obecny, niestety te negatywne zjawiska wśród ludności wiejskiej spotęgował poprzez realizację swojej polityki.</u>
          <u xml:id="u-362.5" who="#JacekSoska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Panie Premierze! Inaczej niż w wielu krajach Zachodniej Europy w Polsce sektor rolny odgrywa poważniejszą rolę w zachowaniu równowagi społecznej i gospodarczej kraju. Wyrażamy ubolewanie, że obecny rząd biorąc wiele wzorców krajów zachodnich nie wziął także pod uwagę stwierdzenia zawartego w raporcie wspólnego zespołu zadaniowego Polski, Wspólnot Europejskich, Banku Światowego pod nazwą „Strategia rolna dla Polski”, który mówi:</u>
          <u xml:id="u-362.6" who="#JacekSoska">„Ta stabilność populacji głównie wskutek łatwiejszego dostępu do mieszkania i żywności jest poważną zaletą dla gospodarki w czasie obecnego kryzysu. Teoretycznie może to umożliwić sektorowi rolnemu, aby działał jak bufor i wchłonął część bezrobotnych z miasta. Niemniej jednak powyżej pewnego poziomu, może to być zrobione jedynie kosztem efektywności samego rolnictwa”. Te zalecenia zasługują na uwagę.</u>
          <u xml:id="u-362.7" who="#JacekSoska">Wysoki Sejmie! Panie Premierze! Sytuacja całej gospodarki narodowej jest tragiczna. Mam świadomość tego, że rolnictwo jest nierozerwalnie z nią związane. Od pana natomiast zależy — bo pan wybiera — jakie rozwiązanie przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-362.8" who="#JacekSoska">Po pierwsze, czy wyjść w kierunku liberalnego rozwiązania, które ma doprowadzić do bezpardonowej walki słabego partnera, jakim jest rolnictwo nie chronione przez państwo przed nieuczciwą konkurencją ekspansywnego, prężnego rolnictwa EWG?</u>
          <u xml:id="u-362.9" who="#JacekSoska">Po drugie, czy zastosować wariant trudniejszy, a mianowicie ochronić rodzime rolnictwo, wprowadzić urynkowienie wewnątrzkrajowe powodujące ukierunkowanie produkcji, zachowanie proporcji w rozwoju produkcji zwierzęcej i roślinnej, danie możliwości poczucia stabilnego gruntu pod nogami rolnikom, znalezienie możliwości eksportowych czy zagospodarowanie nadwyżek i innych działań dających możliwość zwiększenia produkcji, a co za tym idzie szukania efektywności i zachowania reprodukcji rozszerzonej, która jest motorem wszelkiego rozwoju i postępu?</u>
          <u xml:id="u-362.10" who="#JacekSoska">Niestety, muszę stwierdzić, że rząd przyjął wariant pierwszy, łatwiejszy, nie wymagający żadnego wysiłku i zaangażowania, na którego realizację nie oczekiwali posłowie nie tylko z Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. W interesie polskiego rolnictwa, rolników, wsi, jak również polskiego przemysłu rolno-spożywczego i nie tylko, małych miast, w których egzystencja oparta jest na sile nabywczej pieniądza ludności okolicznych wsi, a przede wszystkim konsumenta, który płaci cenę kilkakrotnie wyższą od ceny skupu i sprzedaży przez producenta rolnika, nie uważam za słuszne tworzenie klasy średniej kosztem innych warstw społecznych nie ponoszących skutków finansowych dla budżetu państwa. Pragnę zaznaczyć, iż wszelkie działania posłów mają na celu nie tyle wyegzekwowanie środków przeznaczonych w ustawie budżetowej na rolnictwo, co danie możliwości zwiększenia wpływu do budżetu w postaci wszelkiego rodzaju opłat celnych i wyegzekwowania podatków od nowo tworzącej się tzw. klasy średniej. Z tego też względu podjęta uchwała Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej zobowiązywała rząd do przedstawienia do dnia 15 maja skutecznych mechanizmów rozwiązujących problemy ochrony krajowego rynku żywnościowego przed napływem wysoko subwencjonowanych towarów rolno-spożywczych. Wprawdzie wprowadzono nowe taryfy stawek celnych na artykuły rolno-spożywcze, jednak mimo uzgodnień z panem premierem zespół międzyresortowy i rząd nie uwzględniły propozycji Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-362.11" who="#JacekSoska">Wprowadzenie nowych stawek celnych na artykuły rolno-spożywcze nie odpowiadało wymogom obecnej sytuacji. Nie wprowadzono także podatku obrotowego od towarów rolno-spożywczych importowanych z zagranicy, a mianowicie produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, które są zwolnione całkowicie z tego podatku i wielu innych instrumentów.</u>
          <u xml:id="u-362.12" who="#JacekSoska">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Ostatnie posiedzenie Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w dniu 23 maja miało być odpowiedzią rządu i przedstawieniem uzyskanych efektów z realizacji dotychczasowej polityki rolnej. W efekcie kilkugodzinnego sprawozdania otrzymaliśmy tylko przyznanie się do stwierdzenia o tragicznym stanie polskiego rolnictwa, o nadchodzącym bezrobociu na wsi w rolnictwie bez alternatywy socjalnej i braku możliwości przemieszczenia rolników i środków finansowych, przyznanie się do wpływu towarów importowanych w ilościach bardzo znaczących dla dyskryminacji towarów krajowych, do braku wpływu na poczynania monopolistów.</u>
          <u xml:id="u-362.13" who="#JacekSoska">Przedstawione przeze mnie obszary zagrożenia, jakie niesie dla polskiego rolnictwa polityka rządu, są dowodem na to, że kryzys spoczął całym swym ciężarem na barkach rolników. Przywołuję w tym miejscu wszystkie wystąpienia poświęcone problemom wsi i rolnictwa i czuję się zwolniony od ich powtarzania.</u>
          <u xml:id="u-362.14" who="#JacekSoska">Rząd ma pełną świadomość powagi sytuacji, ale stara się nie dostrzegać powszechnego wrzenia obejmującego całą wieś. Ze spokojem lekceważy kolejne przejawy chłopskiego słusznego niezadowolenia. Podjęte pod presją parlamentu działania dotyczące zmiany ceł ochronnych mają charakter kosmetyczny i nie zastąpią dawno oczekiwanej polityki rolnej, pozwalającej na kompleksowe i harmonijne zarazem rozwiązanie problemu wyżywienia narodu.</u>
          <u xml:id="u-362.15" who="#JacekSoska">Cierpliwość wsi, jak o tym świadczą głosy rolników, została wyczerpana. Wieś nie może dłużej stać w postawie żebraka w przedsionkach władzy. Wieś domaga się prawa do życia i uszanowania swego trudu i wyników swej pracy. Wyrażam najgłębszy niepokój, że dzisiejsza, także dramatyczna, debata zakończy się potwierdzeniem znanych każdemu prawd.</u>
          <u xml:id="u-362.16" who="#JacekSoska">Pytam więc, co się będzie działo na wsi, kiedy zakończy się nasze posiedzenie. Nikt z nas rolników nie będzie miał odwagi spojrzeć w twarz naszym braciom i powiedzieć, że przychodzimy do nich z pustymi rękoma. Z pełną odpowiedzialnością muszę stwierdzić, że obydwa rządy III Rzeczypospolitej pogrzebały szansę zahamowania upadku naszej gospodarki. Wykazały swoją nieudolność i brak umiejętności przewidywania.</u>
          <u xml:id="u-362.17" who="#JacekSoska">Obecnie większość posłów żyje zbliżającymi się wyborami. Czy to oznacza, że nie jesteśmy już zdolni do decydowania w sprawach dla Polski najważniejszych? Jeżeli pozostało w nas poczucie odpowiedzialności za kraj, to musimy otwarcie powiedzieć, że brak niechętnych decyzji oznacza odsunięcie rozwiązania problemów wsi nie tylko do czasu wyborów, ale nawet do przyszłego roku. Na taki okres nie możemy zostawić wsi bez pomocy. Jej upadek to tragedia dla miasta i dla nas wszystkich. Musimy zatem odpowiedzieć, czy rząd może dalej realizować swoją politykę, krytykowaną ostro przez wszystkie warstwy naszego społeczeństwa. Uważam, że sprawę zmiany polityki gospodarczej musimy rozstrzygnąć dziś. Każdy poseł ma świadomość, jakie powinien zająć stanowisko. Niech je dziś oficjalnie wypowie. Nie stać nas na bezczynność. Powodowany poczuciem odpowiedzialności za losy nie tylko wsi, ale i całego narodu oraz świadomy wagi mych słów w imieniu grupy posłów zgłaszam projekt uchwały Sejmu o odwołanie przez Wysoką Izbę rządu premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego.</u>
          <u xml:id="u-362.18" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-362.19" who="#JacekSoska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Na podstawie art. 32 i art. 91 ustawy pierwszej regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej niżej podpisani posłowie wnoszą projekt uchwały do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej o odwołanie rządu premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego.</u>
          <u xml:id="u-362.20" who="#komentarz">(Głosy z sali: Soska premierem! Soska premierem!)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-363">
          <u xml:id="u-363.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Proszę o ciszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-364">
          <u xml:id="u-364.0" who="#JacekSoska">Pragnę przedstawić uzasadnienie. Stan gospodarki kraju, mimo oczekiwań, nie uległ poprawie. Przeciwnie — sytuacja z dnia na dzień ulega dramatycznemu pogorszeniu. Przejawia się to w pogłębiającym się i niekontrolowanym deficycie budżetu państwa, w gwałtownym spadku realnych dochodów ludności, co prowadzi do coraz trudniejszych warunków życia znacznej części społeczeństwa, w braku koncepcji zahamowania pogłębiającego się z miesiąca na miesiąc spadku produkcji, tendencji do wyprzedaży majątku narodowego, powiększającej się liczby bezrobotnych, w braku kontroli, co doprowadza do nadużyć gospodarczych i nie uzasadnionego bogacenia się wąskich grup społecznych, czego dowodem są nie wyjaśnione dotychczas afery gospodarcze, katastrofalnej sytuacji szkolnictwa, oświaty, służby zdrowia, wojska, policji i innych działów sfery budżetowej, dramatycznej sytuacji terenowych budżetów samorządów lokalnych i ostatnio beznadziejnej sytuacji w rolnictwie i gospodarce żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-364.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-365">
          <u xml:id="u-365.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-365.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Ze względu na powagę złożonego przez pana wniosku, zostanie on przekazany klubom poselskim, zbierze się Konwent Seniorów i na zakończenie debaty, która nie przypuszczam, żeby skończyła się w dniu dzisiejszym, Wysoka Izba ustosunkuje się do tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-365.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do dalszej debaty, gdyż taki wniosek może być rozpatrzony przez Wysoką Izbę po zakończeniu debaty nad tym poważnym tematem, po zapoznaniu się klubów poselskich z tym stanowiskiem i wyrażeniu opinii przez Konwent Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-365.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł chciał zabrać głos poza kolejnością? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-366">
          <u xml:id="u-366.0" who="#RyszardBugaj">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ten wniosek w naszej Izbie jest precedensowy. Nigdy dotąd nie padł taki wniosek. Chciałbym poprosić panią marszałek o to, by, być może przed przerwą, poprosić któregoś z posłów, który jest prawnikiem, by był łaskaw wyjaśnić Izbie szczegóły okoliczności i tryb postępowania z tego typu wnioskiem.</u>
          <u xml:id="u-366.1" who="#RyszardBugaj">Nie ma tu wybitnych specjalistów, ani posła Bednarkiewicza, ani posła Szymańskiego, ale widzę innych i myślę, że byłoby to bardzo pożyteczne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-367">
          <u xml:id="u-367.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-367.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Tak jak powiedziałam, kluby poselskie za poznają się z tym stanowiskiem i wyrażą opinię. Ustosunkujemy się do prawnej jak i merytorycznej kwestii. Będzie musiał zebrać się Konwent Seniorów i Wysoka Izba będzie poinformowana o konsekwencjach prawnych wniosku, który złożył pan poseł Soska w imieniu grupy posłów.</u>
          <u xml:id="u-367.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-368">
          <u xml:id="u-368.0" who="#MichałWojtczak">Michał Wojtczak, bezpartyjny.</u>
          <u xml:id="u-368.1" who="#MichałWojtczak">Proszę państwa, w związku z tym, że padł tego typu wniosek formalny i nie jest to tylko kwestia proceduralna, co wydarzy się za kilka godzin, ponieważ wniosek ten formalnie został udostępniony szerokiej publiczności, która słucha i ogląda nasze posiedzenie, chciałem powiedzieć parę słów w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-368.2" who="#MichałWojtczak">Po pierwsze, nie jestem tak dobrze przygotowany, jak pan poseł Soska, dlatego że nie miałem czasu na takie przygotowania, ale chciałbym zwrócić uwagę na parę spraw.</u>
          <u xml:id="u-368.3" who="#MichałWojtczak">Sam pan powiedział, że kwestie związane z sytuacją społeczeństwa nie tylko źle wyglądają w zakresie...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-369">
          <u xml:id="u-369.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, bardzo przepraszam, ale to miało być wystąpienie ad vocem. Jeżeli pan poseł chce coś powiedzieć formalnie, w sensie sposobu obradowania, bardzo proszę. Jeżeli to miałby być głos w dyskusji, niestety, jest zapisanych wielu mówców i muszę udzielać głosu kolejno. Tak że bardzo proszę, tylko co do formalnej strony wniosku pana posła Soski.</u>
          <u xml:id="u-369.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Dobrze. Pozwolę sobie zabrać głos w dyskusji, natomiast składam w takim razie wniosek formalny o wotum zaufania w stosunku do rządu Jana Krzysztofa Bieleckiego.</u>
          <u xml:id="u-369.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-369.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-369.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, myślę, że wszyscy zdajemy sobie sprawę z powagi tego wniosku, niemniej, dzięki temu, że wszyscy posłowie muszą wypowiedzieć się, nie wydaje mi się, żeby przerywanie dyskusji miało sens. Skończymy dyskusję zgodnie z zaplanowanym programem do godziny wpół do ósmej, a następnie, jak powiedziałam, powrócimy do tego wniosku. Jest to wniosek pana posła, zwracam uwagę, nie jest to wniosek formalny, jeśli chodzi o wniosek pana posła Soski, jest to wniosek o projekt uchwały Sejmu na ten temat, o ile dobrze zrozumiałam. W związku z tym, tak jak z każdym projektem uchwały, mimo że dotyczy to tak poważnej sprawy, kluby zapoznają się z tym wnioskiem, wyrażą swoją opinię i po posiedzeniu Konwentu Seniorów do tej sprawy wrócimy, jak również do wniosku pana posła Wojtczaka, przeciwstawnego wnioskowi pana posła Soski.</u>
          <u xml:id="u-369.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Władysława Serafina z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Ryszarda Pidka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-370">
          <u xml:id="u-370.0" who="#WładysławSerafin">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Myślę, że rzeczywiście każdy poseł ma prawo formułować swoje poglądy. Padały tutaj zdania odnośnie do zaufania do rządu pana premiera Bieleckiego, padł wniosek o wotum nieufności, w związku z tym uszanujmy prawo, zbójeckie prawo każdego posła do wyrażania poglądów.</u>
          <u xml:id="u-370.1" who="#WładysławSerafin">Cytuję tu pana premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego, który na ten temat jednoznacznie się wypowiedział, co poseł może i co mu wolno, dlatego uszanujmy tę dobrą wolę. Oczywiście ona wzburza, ale trzeba uzasadnienie pana posła Soski również przyjąć i zrozumieć. Tak się złożyło, że ten temat jest jednocześnie moim tematem w sprawie rolnictwa i chcę powiedzieć, że mamy moralne prawo różnie oceniać rząd, nawet jak najbardziej krytycznie, gdyż komisja rolna w sposób demokratyczny i parlamentarny wykorzystała wszelkie dostępne możliwości i to raczej rząd pana premiera nie dotrzymał zobowiązań. W dniu 1 maja rozstrzygała się ta decyzja z udziałem pana premiera. Posłowie dali czas, uważali, że 15 maja w czasie debaty gospodarczej, 23, 24 maja, usłyszymy od rządu sformułowania, które w obliczu czekającego nas żniwowania spowodują inne nastroje, a nie nastroje antyrządowe. Zahamowanie nastrojów antyrządowych było i jest w dalszym ciągu w rękach rządu.</u>
          <u xml:id="u-370.2" who="#WładysławSerafin">Fakt pominięcia i przemilczenia osobiście odbieram jako ogromne poniżenie wysiłków komisji rolnej, aby dać szansę rządowi, aby w sposób legalny, spokojny, prawny, legislacyjny, próbować z rządem mediować, dogadywać się i stwarzać rozwiązania uzdrawiające sytuację rynkową. Myślę, że rząd reform, drugi rząd reform Jana Krzysztofa Bieleckiego również powinien mieć możliwość poddawania się reformom, być reformowalny, jak nieraz mówiliśmy, nie jest wstyd przyznać się do pewnych błędów i je naprawiać.</u>
          <u xml:id="u-370.3" who="#WładysławSerafin">Przepraszam, że wrócę do historii, ale jest dyskusja nad programem reform z grudnia 1989 r. Wtedy, jak Wysoka Izba pamięta, było dużo szumu wokół wniosku do Trybunału Stanu, sformułowanego przeze mnie w stosunku do premiera Balcerowicza. Był to bardzo niewygodny okres, ale była pełna podstawa prawna, gdyż chodziło o wywiązanie się z ustawy, naruszenie ustawy i był to może jeden z precedensów, który pozwolił następnym rządom i ministrom nie szanować ustawodawcy, Wysokiej Izby i wielu rozporządzeń. Jeżeli wynegocjowano ustawę o indeksacji dochodów, jeżeli dwa resorty: finansów i rolnictwa oraz związki zawodowe ustaliły konieczność indeksacji, osobiście premier Balcerowicz odmówił podpisania tej indeksacji i z tak zaniżonym, zafałszowanym poziomem cen skupu płodów rolnych doszliśmy do 1 stycznia, gdzie na głowie stanęły odsetki i wszystkie pozostałe ceny i nie wyprostowały się ceny rolnicze.</u>
          <u xml:id="u-370.4" who="#WładysławSerafin">Ewidentnym przykładem jest postępowanie w stosunku do Agencji Rynku Rolnego. Zacytuję jeden z artykułów i z punktów ustawy, który mówi: Rada agencji, prezes agencji przedstawia Radzie Ministrów do zatwierdzenia propozycje rady agencji o wysokości cen, według których będzie realizowany obrót interwencyjny.</u>
          <u xml:id="u-370.5" who="#WładysławSerafin">Konsultowałem to z prawnikami — jeżeli się mylę i prawnicy się mylą, proszę to sprostować, i pan premier ma prawo się wytłumaczyć — Agencja Rynku Rolnego przedstawiła do zatwierdzenia cenę 9 tys. zł za żywiec, cena ta wynika z kosztów produkcji, rząd zaproponował 7800 zł. Na znak protestu przewodniczący rady Henryk Siedlecki zrezygnował z pracy i z kierowania radą. Jeżeli organ, który ma kierować, składający się z czynników społecznych, ma doradzać rządowi, rząd ma kierować się jego wskazówkami, jego pracą, to nie może być ten organ lekceważony w takim stopniu i w taki sposób. Dlatego też myślę, że bardzo ważnym elementem w naszej codziennej pracy parlamentarnej jest zauważanie tego, co jest w rolnictwie i nie tylko w rolnictwie, w całej gospodarce, przedmiotem zachowania się społecznego. Nie ma dzisiaj na wsi innych nastrojów niż te, które przedstawiamy. I nieuczciwy będzie ten poseł, który powie, że na wsi jest pełne zadowolenie, pełna radość z tego tytułu. Dlatego też uważam, że jest niezbędne — i stawiam taki wniosek formalny — ponowne rozpatrzenie sprawy przez rząd. Uważam, że ceny gwarantowane, stosowane powszechnie w Europie Zachodniej, powinny być przedmiotem funkcjonowania gospodarki rolnej od 1 lipca br. w nowym roku gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-370.6" who="#WładysławSerafin">Nie ma również odpowiedzi rządu na uchwałę sejmową co do rozważenia możliwości wprowadzenia jako próby cen minimalnych, na mleko i na zboże. W dalszym ciągu jest milczenie, czekanie, że ta rzeka się przetoczy, że będzie płynęła dalej, jakoś się to zrobi, Dziś nie ma alternatywy, mówiło o tym wielu posłów przede mną, mały czy 100 hektarowy, czy 2 hektarowy, zagrożenie jest jeszcze większe dla dobrego producenta.</u>
          <u xml:id="u-370.7" who="#WładysławSerafin">Rząd musi zrozumieć te sprawy, musi stosować te rozwiązania ekonomiczne, ku którym idziemy. Jeżeli bierzemy wzorce z Zachodu, to bierzmy, panie premierze, i rolnicze rozwiązania z Zachodu.</u>
          <u xml:id="u-370.8" who="#WładysławSerafin">Wiele dyskutujemy, jest wiele zaleceń na temat, jak porządkować, jak prowadzić gospodarkę. Wielu ekonomistów, również w obozie rządzącym, formułuje tezy, że ceny gwarantowane są niezbędne. Nie można dzisiaj cen gwarantowanych nie powiązać z barierą celną, z ochroną celną. Jest różnica w ocenie związków prezentowanych zresztą na komisji rolnej przez posła Furtoka odnośnie do importu mięsa z zagranicy, z rynków zachodnich. Według nas związkowców ilości te przekraczają ponad 100 tys. ton. Rujnują one rynek, zaniżają produkcję, możliwość sprzedania własnych płodów rolnych. Tam te produkty są dotowane, u nas produkujemy po kosztach własnych. Rząd w tym nie partycypuje. Mój związek, Związek Kółek Rolniczych proponuje rządowi dyskusję na temat cen gwarantowanych, bez udziału budżetu państwa. Rząd nie podejmuje tematu i nie odpowiada na propozycje. Rząd w dalszym ciągu lekceważy wszelkie rozmowy ze związkami zawodowymi na temat warunków ekonomicznych produkcji na wsi. Dlatego też utracone dochody dla budżetu państwa, które wynikają ze złej fiskalnej polityki ministra finansów powodują to, że brakuje środków na te elementy prowadzonej polityki ekonomicznej, które mogłyby być ze sfery budżetowej. Tysiące drobnych handlarzy, tysiące nie opodatkowanych, nieuczciwych ludzi jest poza budżetem i odciąga pieniądze. Funkcjonuje duża liczba zwolnień i ulg podatkowych, zaś w stosunku do rolnictwa używamy argumentu, że nie ma preferencji, rząd nie będzie dotował, rząd nie będzie partycypował. Wielu hurtowników, wielu sklepikarzy korzysta ze zwolnień, a rolnictwo jest tego pozbawione. Dlatego też myślę również o tym, że bardzo ważne jest inne prowadzenie polityki ekonomicznej w stosunku do spółdzielczości. Dzisiaj przeciętna polityka rad i burmistrzów powoduje to, że odbierane są GS-om warunki uzyskania dochodów, sklepy, inaczej prowadzona jest polityka ekonomiczna. Spółdzielnie padają, ponieważ rząd stosuje jednakową w stosunku do spółdzielczości rolniczej politykę ekonomiczną.</u>
          <u xml:id="u-370.9" who="#WładysławSerafin">Myślę, że bardzo ważnym tematem, który należałoby rozważyć bardzo pilnie, jest sprawa ustawy o wychowaniu w trzeźwości. To co w tej chwili dzieje się w małych miasteczkach w gminach i miastach jest nie do tolerowania na dłuższą metę. Dochodzi do rozdzielnictwa punktów sprzedaży alkoholu, nadużyć, przestępstw, ogromnego łapówkarstwa. Jeżeli mamy program gospodarki rynkowej, to niech każdy podmiot bez limitowania, według ustawy uchwalonej w stanie wojennym ma równe prawo handlu na rynku alkoholem, chociaż jest wielu przeciwników wolnego handlu alkoholem. Jednakże szkody społeczne, jakie wyrządza limitowanie i rozdzielnictwo, są nieodwracalne.</u>
          <u xml:id="u-370.10" who="#WładysławSerafin">Zrezygnuję, Wysoka Izbo, z przytaczania cen i przykładów nieopłacalnej produkcji rolnej. Wartości te spadają w sposób zastraszający, z miesiąca na miesiąc widać w tym roku szalejącą różnicę cen między skupem a kosztami wytwarzania w obecnych warunkach ekonomicznych produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-370.11" who="#WładysławSerafin">Dlatego też, żeby nie formułować tego typu wniosków, żeby wieś nie musiała reagować dramatycznie, uważam, że przynajmniej w końcowym stadium pracy Wysokiej Izby nad oceną programu rządu, trzeba zmienić program. Jeżeli nawet można by było wycofać się z wniosku o odwołanie rządu, to uważam, że trzeba wycofać się z wielu zapisów programowych. Jeżeli bowiem nie zmieni się programu, to przyjdzie następny rząd, będzie robił to samo i będzie ponosił takie same skutki. Dlatego uważam, że rząd powinien po wysłuchaniu tej debaty zaproponować projekt korekty i projekt poprawy programu gospodarczego, żeby polski producent, polski rolnik był podporządkowany polskim potrzebom, a nie żeby Polska pracowała na kapitalistę i na zachodni kapitał. Zniewolenie Zachodem jest najgorszym, niebezpiecznym zagrożeniem w najbliższym czasie.</u>
          <u xml:id="u-370.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-371">
          <u xml:id="u-371.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-371.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Pidka z Polskiej Unii...</u>
          <u xml:id="u-371.2" who="#komentarz">(Poseł Herbert Gabryś: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-371.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, nie ma ad vocem, jest zapisanych...</u>
          <u xml:id="u-371.4" who="#komentarz">(Poseł Herbert Gabryś: Ja tylko w kwestii formalnej.)</u>
          <u xml:id="u-371.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Chyba że w kwestii formalnej, ale proszę, żeby to nie był głos merytoryczny. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-372">
          <u xml:id="u-372.0" who="#HerbertGabryś">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przed przerwą pan poseł Ryszard Bugaj złożył wniosek formalny zmierzający do zachowania stosownej powagi i rozwagi w rozważeniu kompleksu materiałów złożonych przez rząd, sugerując, by dalsza część debaty po czasie wyznaczonym I dzisiaj odbyła się w dniu zakończenia prac przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-372.1" who="#HerbertGabryś">Proszę panią marszałek, aby spróbować ten wniosek formalny poddać pod głosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-373">
          <u xml:id="u-373.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-373.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pamiętam o wniosku pana posła Bugaja, który był zgłoszony poprzednio i będzie on poddany pod głosowanie wtedy, kiedy będą techniczne możliwości.</u>
          <u xml:id="u-373.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Ryszarda Pidka z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, następnie pana posła Józefa Zegara.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-374">
          <u xml:id="u-374.0" who="#RyszardPidek">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Półtora roku temu zaproponował pan, panie premierze, społeczeństwu przejście od życia udawanego w życie udane, do reguł gospodarczych sprawdzonych już gdzie indziej, słowem: skok w nieznane, wejście w trudną, ale lepszą przyszłość. Nie jest moim celem dokonywanie bilansu niewątpliwych efektów pańskiego programu z jego kosztami, a niekiedy stratami. Była o tym już dzisiaj mowa. Zajmijmy się obecną sytuacją, odpowiedzmy na pytanie, czy ten skok jeszcze trwa, czy już dotknęliśmy gruntu w miarę stabilnego, na którym można budować trwałe zręby gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-374.1" who="#RyszardPidek">Wyniki czterech miesięcy bieżącego roku, załamanie popytu, produkcji, rolnictwa i wynikająca stąd także niewydolność budżetu zdają się wskazywać, iż ryzykowne byłoby udzielenie odpowiedzi jednoznacznie pozytywnej.</u>
          <u xml:id="u-374.2" who="#RyszardPidek">Rząd w przedłożonych materiałach przedstawia stan faktyczny gospodarki i finansów państwa, niektóre z przyczyn tego stanu oraz zamierzenia w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-374.3" who="#RyszardPidek">Dokonując łącznej analizy tych dokumentów i zestawiając jej wyniki z ustawą budżetową na rok bieżący oraz towarzyszącymi jej uchwałami Wysokiej Izby narzuca się spostrzeżenie, że wiele zagadnień trzeba rozwiązać. Wiemy niekiedy jak, zaś ich realizacja jest ciągle odległa.</u>
          <u xml:id="u-374.4" who="#RyszardPidek">Mamy oto ponad milionowe bezrobocie. Zamierzenia restrukturyzacyjne w wypadku ich realizacji będą je powiększać, głównie w pierwszej fazie, rząd przewiduje pewne działanie w tej kwestii. Jednocześnie w art. 7 ustawy budżetowej przewidzieliśmy skromne pół bln zł na inwestycje infrastrukturalne w strefach zagrożonych bezrobociem. Przepisów wykonawczych Rady Ministrów jeszcze nie ma, a przecież zasiłki dla bezrobotnych kosztują.</u>
          <u xml:id="u-374.5" who="#RyszardPidek">Kolejnym przykładem rodzącym podobną konkluzję jest zderzenie zamierzeń rządu w zakresie rolnictwa i gospodarki żywnościowej z zapisami art. 12, 13 i 18 tejże ustawy budżetowej. I tu brakuje przepisów realizacyjnych ministra rolnictwa i ministra finansów oraz Rady Ministrów, a chodzi, przypomnę, o takie ważne sprawy jak postęp biologiczny, restrukturyzacja i modernizacja rolnictwa, jego otoczenia, zaopatrzenie wsi w wodę, zakup ziemi czy wreszcie skup płodów rolnych. Łącznie zatem dla zaledwie kilku bln zł mogących zapoczątkować przemiany w tym sektorze brakuje koncepcji i decyzji. Rozumiem, że te pieniądze w budżecie nie leżą, ale są przecież cele różnej rangi i różnej wagi na dziś i dla przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-374.6" who="#RyszardPidek">Minęły już trzy miesiące od uchwalenia ustawy budżetowej i prawie pięć miesięcy od początku roku. W przeddzień skupu nowych zbiorów natura nie czeka na decyzje urzędników. Przedsiębiorstwa skupu i przetwórstwa rolno-spożywczego nadal nie znają zasad pomocy ani kwot z budżetu państwa, zasad spłat należnych bankom odsetek od kredytów udzielonych na skup. A przecież posiadają one znaczne, niekiedy bardzo wysokie stany zapasów z roku ubiegłego. Jest to niewątpliwie metoda zniechęcenia ich do skupu w roku bieżącym, tylko co na to powie polski chłop.</u>
          <u xml:id="u-374.7" who="#RyszardPidek">Przy tak wysokiej cenie kredytu zapasy z roku ubiegłego stają się znacznie droższe od nowych. Wymaga to pilnego rozstrzygnięcia, być może na zasadach zbliżonych do funkcjonowania linii kredytowej na zakup nawozów, gdzie środki budżetowe bezpośrednio kierowane zmniejszyłyby koszt pozyskiwania pieniądza.</u>
          <u xml:id="u-374.8" who="#RyszardPidek">Moim zdaniem, nie będzie również remedium na problemy w skupie zbóż zakładany podział Państwowych Zakładów Zbożowych. Czy można zakładać ich konkurencję przy nadmiernej podaży i pełnych magazynach? Niezbędny wydaje się w miarę scentralizowany eksport i zdrowy system finansowania.</u>
          <u xml:id="u-374.9" who="#RyszardPidek">Pozostając nadal przy problematyce zasilania gospodarki w pieniądz, tym bardziej że przedłożone zamierzenia rządu nie zawierają zbyt wielu metod ożywiających gospodarkę, pragnę ponownie przypomnieć, że Sejm zobowiązał rząd i NBP do dokonania oceny i weryfikacji rozwiązań w polityce kredytowej. Decyzji w tej mierze brak.</u>
          <u xml:id="u-374.10" who="#RyszardPidek">Przechodząc do założeń w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki. Jeśli zgodzimy się z ich merytoryczną treścią, obawy budzi realność realizacji. Stwierdzenia typu: usprawnienie postępowania likwidacyjnego, szerszy zakres procedur upadłościowych, zwiększenie zdolności sądów do prowadzenia postępowań upadłościowych są bardziej hasłowe aniżeli realne na dziś metody. Nie przybędzie nam z dnia na dzień sędziów, specjalistów problematyki gospodarczej itp. To samo można odnieść do zakresu samej prywatyzacji, która w takiej skali może być także zagrożeniem, a nie tylko istotnym lekarstwem dla gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-374.11" who="#RyszardPidek">Odnoszę się pozytywnie do metodologii rządu zmierzającej do usystematyzowania przedsiębiorstw państwowych tak, aby ich załogi i dyrekcje wiedziały, czy i kiedy będą prywatyzowane, przekształcane, czy też nadal będą firmami państwowymi. Za mało jednak mówi się o celu prywatyzacji nie tyle w materiałach rządu, ile w wystąpieniach na zewnątrz, do społeczeństwa. Celem przecież nie jest — jestem przekonany — samo znalezienie prywatnego właściciela dla majątku narodowego. To jest tylko metoda. Celem jest wymuszenie efektywnej, sensownie zorganizowanej pracy na każdym stanowisku. I to trzeba ludziom mówić. Inaczej prywatyzacja gospodarki jest postrzegana jako cel sam w sobie.</u>
          <u xml:id="u-374.12" who="#RyszardPidek">Czy w sektorze państwowym efektywna praca, efektywna produkcja jest niemożliwa? Przedłożone założenia zdają się wskazywać, iż rząd przełamał podejście do tego sektora, choć jeszcze nie do końca. Pozytywnym symptomem jest poszukiwanie metod uzdrawiania zasad zarządzania tymi jednostkami. Rząd jednoznacznie wskazuje na przewagę celów krótkookresowych w przedsiębiorstwach zarządzanych przez dyrektora, radę pracowniczą i pod presją czy wpływem związków zawodowych. Trudno temu nie przyznać racji. Należałoby zatem zmierzać do bardziej precyzyjnego układu. Do tego jednak niezbędne jest zdecydowane odpolitycznienie gospodarki, precyzyjne określenie kompetencji i odpowiedzialności od góry do dołu. Rząd musi być rządem, Sejm Sejmem, dyrektor przedsiębiorstwa dyrektorem, a związki zawodowe związkami. Nie mogą się te kompetencje i prawa pisane i niepisane wzajemnie przeplatać, a nadto mieszać z czynnikami zewnętrznymi. To już był przerabiane i miałem nadzieję, że skończyło się w roku 1989. Z satysfakcją stwierdzam, iż rząd pana premiera Bieleckiego próbuje te sprawy porządkować.</u>
          <u xml:id="u-374.13" who="#RyszardPidek">Kończąc, uważam, że komisja Sejmu, do której zostaną przekazane materiały rządowe, winna zwrócić uwagę także na operatywność służb fiskalnych w uzyskiwaniu dochodów budżetu, w tym na zaawansowanie prac w powoływaniu policji podatkowej, uszczelnienie przecieków celnych, poszukiwanie uczciwości przy rejestracji obrotów, sądzę, że także przy zaangażowaniu systemu bankowego, aktywną i racjonalną politykę depozytowo-kredytową banków, stworzenie jasnej wizji gospodarczej niezależnie od form własności, oraz na zamierzenia rządu co do realizacji budżetu w obecnych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-374.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-375">
          <u xml:id="u-375.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-375.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Józefa Zegara z Polskiego Stronnictwa Ludowego, następnie panią poseł Annę Bańkowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-376">
          <u xml:id="u-376.0" who="#JózefZegar">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pan premier Balcerowicz we wczorajszym przemówieniu bardzo skrupulatnie wypunktował osiągnięcia w przeobrażaniu gospodarki. Wyraził także obawę, że problemy gospodarcze mogą stać się obiektem przetargów politycznych w akcji przedwyborczej.</u>
          <u xml:id="u-376.1" who="#JózefZegar">Podzielając to stanowisko oraz uznając, że Sejm nie powinien stanowić areny walki wyborczej, nie będę podkreślał osiągnięć rządu w reformowaniu gospodarki. Nie będę także powielał uwag krytycznych. Odnosząc się do wystąpienia pana premiera Balcerowicza, ograniczę się jedynie do dwóch króciutkich uwag.</u>
          <u xml:id="u-376.2" who="#JózefZegar">Po pierwsze, odniosłem wrażenie, że reformy chce się przeprowadzić czy przeprowadzać nadal, bez uwzględnienia aspektów społecznych, bez przyzwolenia społecznego, że najlepiej byłoby, aby na czas reformowania gospodarki społeczeństwo zdematerializowało się, wyłączając oczywiście grupkę najbogatszych i reformatorów.</u>
          <u xml:id="u-376.3" who="#JózefZegar">Po drugie, mam wątpliwości, czy słuszna jest konstatacja, że — cytuję: obecnie kluczowym punktem jest szybka przebudowa struktur gospodarczych dostosowująca je do wymagań gospodarki rynkowej. Nie ujmując wagi tej sprawie, sądzę wszakże, że obecnie kluczową sprawą jest przełamanie recesji i ożywienie gospodarcze, jeżeli patrzeć na tę sprawę z punktu widzenia całego gospodarstwa społecznego.</u>
          <u xml:id="u-376.4" who="#JózefZegar">W druku nr 870 przedstawiono zamierzenia rządu w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki, program przyspieszenia, program ucieczki do przodu. Nadal wszakże nie jest jasne, co będzie na tym przodzie. Zapewne Europa, ale przy realizowanym programie, jak sądzę, będzie to Europa dla wąskiej grupy społecznej, natomiast gros społeczeństwa będzie pariasami w tejże Europie, w każdym razie w dającym się przewidzieć okresie czasu. Będą zatem narastać z tego powodu konflikty społeczne, zjawiska patologii społecznej. Wysoce prawdopodobne jest również nastanie chaosu i powstanie potrzeby silnej ręki dla ratowania państwa. Trzeba, jak sądzę, uporczywie szukać mniej bolesnej drogi do małżeństwa z Europą, pomiędzy kolorami białym i czarnym jest wiele innych.</u>
          <u xml:id="u-376.5" who="#JózefZegar">Na marginesie, podzielam obawę premiera Bieleckiego wyrażoną wczoraj w wywiadzie dla „Gazety Wyborczej” o małej w stosunku do potrzeb przepustowości, użyję tego nieładnego i słowa, legislacyjnej parlamentu, mimo niewątpliwego wysiłku tegoż ostatniego. Częściowo wynika to z niedoskonałości przedkładanych przez rząd projektów ustaw, o czym tutaj dzisiaj mówiono — i pani poseł Dynowska, i pan poseł Pol i wielu innych kolegów posłów — częściowo wynika także z narzucenia priorytetu debat nad ubieraniem ptaków, rozbieraniem kobiet czy odwrotnie, nad rzeczywiście palącymi, kluczowymi dla kraju sprawami gospodarczymi. Słusznie pan premier ma o to pretensje do swoich klubowych kolegów z parlamentu. Są wszakże i przyczyny natury obiektywnej. Stąd podzielam sugestie pana posła Nowaka, aby zastanowić się nad sposobami koniecznego zwiększenia przepustowości legislacyjnej parlamentu lub innym rozwiązaniem tego problemu.</u>
          <u xml:id="u-376.6" who="#JózefZegar">Powracając do zamierzeń restrukturyzacyjnych rządu, pragnę odnieść się tylko do punktu 4.2 dotyczącego rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Przede wszystkim uważam, że studium w tym zakresie, tak jak i inne studia sektorowe powinno być poprzedzone systemowym studium makrostrukturalnym, dotyczącym całego gospodarstwa społecznego. Studium takie wydaje się niezbędne także dla zakotwiczenia, jest to modne ostatnio słowo, właśnie studiów sektorowych, w tym zwłaszcza studium dotyczącego rolnictwa. Studium takie jest niezbędne, abyśmy mieli pewność, że po ustawieniu wszelkich urządzeń, celowników, jest prawidłowy kierunek ustawienia armaty, z której chcemy wystrzelić.</u>
          <u xml:id="u-376.7" who="#JózefZegar">Kluczową sprawą makroekonomiczną, a i makrospołeczną, która powinna być wyjaśniona w takim studium, jest miejsce rolnictwa w rozwoju gospodarczym, zwłaszcza zaś jego rola w tym, co jest obecnie najistotniejsze, to znaczy w ożywieniu gospodarczym i kreowaniu recesji. W tym zakresie podzielam poglądy ekspertów zarówno zagranicznych, jak i krajowych, w myśl których zdrowy sektor jest kluczowy dla wzrostu gospodarczego. Załamanie rolnictwa nieuchronnie prowadzi do załamania całej gospodarki i destabilizacji politycznej, ludność bowiem na żywność wydaje ok. 60% swoich dochodów, zaś z rolnictwa i z gałęzi z nim związanych, czyli w agrobiznesie czy kompleksie gospodarki żywnościowej, zatrudnionych jest ok. 40% ludności. I zresztą nie tylko u nas, ale i na Zachodzie, z tym że tam proporcje zmieniają się wewnątrz tego kompleksu, tzn. mniej osób jest zatrudnionych w rolnictwie, a więcej w innych gałęziach przemysłu przetwarzającego produkty rolne czy też wytwarzającego środki produkcji dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-376.8" who="#JózefZegar">Przedstawiony zarys studium sektorowego dotyczącego rolnictwa — z przykrością muszę stwierdzić — niezbyt trafnie formułuje główny dylemat polityki rolnej oraz eksponuje niezbyt trafnie zmiany struktury agrarnej, które także nie są jednoznaczne nawet w odniesieniu do przyszłości. Nie wydobywa natomiast głównego problemu, jakim jest obecnie wyzyskanie rolnictwa jako jednej z głównych sił ożywienia gospodarczego. W tym celu trzeba rozluźnić potrójne kleszcze, jakie dla rolnictwa tworzą trzy bariery, a mianowicie, bariera popytu na produkty rolniczo-żywnościowe, na marginesie stwierdzę, że nie można poważnie mówić o trwałej nadprodukcji żywności u nas przy głodowym poziomie wyżywienia wielu grup społecznych.</u>
          <u xml:id="u-376.9" who="#JózefZegar">Po drugie, bariera opłacalności wynikająca z gwałtownie rozwierających się nożyc cen rolnych na niekorzyść rolnictwa, stąd zresztą tak drastyczna sytuacja dochodowa ludności rolniczej i stąd to zjawisko, które tutaj określa się jako ścianę płaczu rolników. Musimy pamiętać, że przy gwałtownie obniżonych dochodach rolniczych jednocześnie w rolnictwie ma miejsce duża dysproporcja, po prostu rozkład dochodów w rolnictwie jest taki, że mała grupa ma stosunkowo wysokie dochody, natomiast zdecydowana większość gospodarstw, zwłaszcza właścicieli gospodarstw drobnych, ma niskie dochody.</u>
          <u xml:id="u-376.10" who="#JózefZegar">I po trzecie, bariera przemian strukturalnych, którą tak się w tym opracowaniu eksponuje. Bariera, która jest i będzie wobec nasilania się problemów czy zjawiska bezrobocia, braku mieszkań, braku środków finansowych na rozwój gospodarczy poza rolnictwem.</u>
          <u xml:id="u-376.11" who="#JózefZegar">Co zatem należy przeanalizować w takim studium sektorowym? Z braku czasu ograniczę się tylko do trzech spraw, i to hasłowo, ponieważ mam duży szacunek dla wiedzy kierownictwa ministerstwa rolnictwa, członków rządu, ekspertów rządowych.</u>
          <u xml:id="u-376.12" who="#JózefZegar">Po pierwsze, trzeba wyciągnąć praktyczne wnioski z faktu uznania, że sam mechanizm rynkowy nie rozwiąże spraw gospodarczych. W przedłożonych założeniach z przyjemnością odczytuję, iż trochę drgnęło w poglądach rządu na sprawę relacji pomiędzy rynkiem a państwem w kierowaniu gospodarką.</u>
          <u xml:id="u-376.13" who="#JózefZegar">Po drugie, trzeba pobudzić popyt krajowy na żywność, co będzie aktywizowało cały kompleks żywnościowy, tworząc bądź co najmniej utrzymując miejsca pracy w przemyśle, handlu gastronomii.</u>
          <u xml:id="u-376.14" who="#JózefZegar">Po trzecie, chroniąc krajowy rynek żywnościowy, o czym wielokrotnie na tej sali mówiono, trzeba pobudzić eksport. Byłoby, w moim przekonaniu, wielkim błędem o historycznym znaczeniu, jeśli nie znaleźlibyśmy się na ogromnym rynku radzieckim. Trzeba negocjować długofalowe porozumienia na dostawy do Związku Radzieckiego produktów żywnościowych, jak to w swoim czasie robiono w odniesieniu do dostaw owoców, warzyw i kwiatów. Będzie karygodnym błędem, gdyby ten rynek został oddany farmerom i biznesowi zachodniemu. Będzie to błąd także dlatego, że nie wykorzystamy szansy eksportu bezrobocia poprzez tworzenie miejsc pracy pod tę produkcję eksportową.</u>
          <u xml:id="u-376.15" who="#JózefZegar">Kończąc swoje wystąpienie pragnę z troską skonstatować, że przedłożone zamierzenia, niestety, pozostawiły bez odpowiedzi bardzo istotne pytanie: Quo vadis Lechistanie?</u>
          <u xml:id="u-376.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-377">
          <u xml:id="u-377.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-377.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Annę Bańkowską z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Jana Wnuka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-378">
          <u xml:id="u-378.0" who="#AnnaBańkowska">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Zdaniem rządu w materiałach, które na dzisiejszą debatę zostały przygotowane, jedną z istotnych przyczyn niespełnienia się oczekiwań związanych z programem gospodarczym kraju były gorsze od prognozowanych wyniki przedsiębiorstw państwowych z sektora gospodarczego, który stanowił i dalej stanowi o sile naszego dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-378.1" who="#AnnaBańkowska">Oceniając wyniki minionego roku rząd podkreśla złożoność różnych czynników składających się na globalny rezultat. Prosto i jednoznacznie zostały ocenione rezultaty przedsiębiorstw państwowych. Powiedziano, że zjawiskiem negatywnym jest podwyższanie cen przez producentów a szczególnie zbyt wolne ich dostosowywanie się do zmian w strukturze popytu oraz zbyt mała skuteczność w podejmowaniu działań restrukturyzacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-378.2" who="#AnnaBańkowska">Wydaje mi się, że dzisiaj jest najodpowiedniejszy moment, a właściwie i zarazem ostatni moment, aby zastanowić się nad przyczynami tego stanu rzeczy. Zagadnienie niebagatelne, gdyż 80% dochodu narodowego miały stanowić wpływy właśnie z tego sektora. O tym właśnie, że firmy państwowe są w większości na skraju upadku mówi się, moim zdaniem, w tej izbie zbyt mało, biorąc pod uwagę rangę tego zagadnienia. A wiadomo, że budżet państwa głównie oparty jest właśnie na przewidywanych dochodach od tych przedsiębiorstw. Stąd, moim zdaniem, mając na uwadze troskę o dobro ogółu, winno się właśnie wykorzystywać wszystkie dostępne mechanizmy, aby ten negatywny stan rzeczy odwrócić.</u>
          <u xml:id="u-378.3" who="#AnnaBańkowska">Gdzie zatem można dopatrywać się przyczyn katastrofalnej sytuacji przedsiębiorstw państwowych? Na pewno, chcąc ocenić wyniki tych organizacji, sięgnąć trzeba również, jak w przypadku sytuacji na szczeblu budżetu państwa, którą rząd szczegółowo omówił, do lat minionych. Nie sposób oceniając wyniki tych przedsiębiorstw omawiać je tylko w kontekście roku 1990 i pierwszego kwartału 1991.</u>
          <u xml:id="u-378.4" who="#AnnaBańkowska">W okres przemian państwowe przedsiębiorstwa weszły ze zdekapitalizowanym majątkiem, o czym musimy pamiętać, sztywnym i najczęściej jednorodnym profilem produkcji, z opóźnioną myślą techniczną zawartą w ich wyrobach oraz, co jest bardzo ważne dla przyszłego rozwoju sytuacji, ze stanem środków obrotowych w wysokości do 30% majątku obrotowego, bo takie w tym momencie obowiązywały przepisy oraz weszły z rozbudowaną, zgodnie z ówczesną polityką państwa, sferą socjalno-bytową.</u>
          <u xml:id="u-378.5" who="#AnnaBańkowska">Wraz z wprowadzeniem gospodarki rynkowej przedsiębiorstwa państwowe zderzyły się natychmiast z gwałtownym brakiem popytu, co było dla nich zjawiskiem zupełnie nowym, z lawinowym wzrostem cen zaopatrzeniowych trudnym do oszacowania oraz z wymuszanym podwyższaniem wynagrodzeń. Na tym chciałbym tę wyliczankę skończyć, bo przyczyn było dużo więcej.</u>
          <u xml:id="u-378.6" who="#AnnaBańkowska">Co otrzymały z centrum w tym trudnym, zupełnie dla nich nowym okresie? Otóż otrzymały ograniczenie dostępności do kredytów i oprocentowanie tych kredytów tak wysokie, że można powiedzieć, że skutecznie przybliżyły wynik bieżącej działalności omalże do zera. Nałożono dywidendę bez ograniczenia w stosunku do zysku — w poprzednich okresach był pewien próg założony — to dywidendę średnio wyższą 10 razy w stosunku do obowiązującej w 1989 r. 40% podatek dochodowy ze zniesieniem jakichkolwiek ulg eksportowych. Otrzymały popiwek, niestety, czyniący spustoszenie w zysku oraz, co jest bardzo istotne, nawyk funkcjonujący po ustawie indeksacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-378.7" who="#AnnaBańkowska">I w tym stanie rzeczy, przy najlepszych chęciach, ale bez środków finansowych, a takich przedsiębiorstwa państwowe nie otrzymały, wręcz odwrotnie, każdym wypracowanym groszem skutecznie musiały się dzielić z budżetem państwa, miały dostosowywać produkcję do zmieniających się potrzeb. To było po prostu niemożliwe. Dlatego też część posłów tak często, jak tylko to było możliwe, podnosiła problem słabej kondycji przedsiębiorstw i stawiała pod znakiem zapytania optymizm, niestety optymizm, zawarty w projektowanych dochodach budżetu państwa z tych jednostek i zakładaną skuteczność ich ściągnięcia.</u>
          <u xml:id="u-378.8" who="#AnnaBańkowska">Tak jak dawniej, tak i dzisiaj, fiskus najbardziej konsekwentnie kontroluje i egzekwuje podatki właśnie od sektora państwowego. Nie byłoby i właściwie nie powinno być w tym nic niewłaściwego, gdyby nie praktyka interpretacji stosowana do przepisów podatkowych opóźniająca w czasie w stosunku do funkcjonującego prawa. I nie tylko opóźniająca, ale naginająca je do powiększania wpływów do budżetu. Przykładem są, proszę Wysokiej Izby, moim zdaniem, ostatnie przypadki decyzji izb skarbowych o opodatkowywaniu podatkiem dochodowym darowizn dokonywanych przez przedsiębiorstwa państwowe na cele społecznie użyteczne na rzecz zakładowych organizacji związkowych. Izby skarbowe bez rozpatrywania struktury wydatków dokonywanych z tych darowizn traktują je jako niewłaściwe, podchodząc tylko do kryterium podmiotowości. Natomiast — co chciałbym bardzo podkreślić — gdyby darczyńca te same pieniądze przeznaczył na ten sam cel, ale na rzecz organizacji związkowej ponadzakładowej, to zwolnione byłyby z podatku dochodowego, bo zgodnie z decyzjami izb skarbowych tego typu darowizny odpowiadają treści art. 16 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.</u>
          <u xml:id="u-378.9" who="#AnnaBańkowska">Nie zgadzając się zupełnie z taką interpretacją zapytuję zatem, jak długo jeszcze u nas będzie obowiązywało prawo interpretacyjne i to nie tworzone równocześnie z ustawą, aby ewentualnie wspomagać podatnika w prawidłowym jej rozumieniu, ale żeby negatywnie zaskakiwać, bo za taki właśnie uważam przykład przytoczony. Jak długo jeszcze podatnik w postaci przedsiębiorstwa państwowego traktowany będzie jako podejrzany?</u>
          <u xml:id="u-378.10" who="#AnnaBańkowska">Uciekają nam, proszę szanownych państwa, dochody z sektora niepaństwowego. I to nawet w postaci afer podatkowych, gdzie mimo śledztwa i dochodzeń budżet państwa, moim zdaniem, bezpowrotnie jest uszczuplany i to o biliony złotych, a organy podatkowe są bezradne. Wobec przedsiębiorstw państwowych instrumenty znajdą się zawsze.</u>
          <u xml:id="u-378.11" who="#AnnaBańkowska">Wysoka Izbo! Jeśli chcemy przerwać ten stan recesji, moim zdaniem, trzeba się zdobyć na zmianę mechanizmów doprowadzających do łagodzenia podatków oraz dywidendy w zakresie przedsiębiorstw państwowych, a także stworzyć system umożliwiający przedsiębiorstwom gromadzenie środków na wykup przyszłych akcji. Musimy sobie to uświadomić, że ludzi, pracowników przedsiębiorstw państwowych, na oszczędzanie na ten cel po prostu nie stać. Wnioskuję tutaj o to, żeby można było gromadzić środki i nie przekazywać ich do rąk pracownika i tym sposobem zwiększać strumień pieniędzy na rynku, ale żeby przygotowywać w jakiś wspomagający sposób załogę do tego jakże ważnego, przyszłościowo, szybkiego i istotnego dla kieszeni pracownika stanu.</u>
          <u xml:id="u-378.12" who="#AnnaBańkowska">Wiele zakładów — to trzeba sobie jasno powiedzieć — decydowało się na komercjalizację, mając nadzieję na niepłacenie dywidendy, która pozostawiona w zakładach miała stanowić szansę wprowadzenia do nich nowych technologii, które kosztują, a tym samym szansę na podniesienie atrakcyjności przedsiębiorstwa przy jakimkolwiek ich zbywaniu, względnie wprowadzaniu kapitału zagranicznego. I co?</u>
          <u xml:id="u-378.13" who="#AnnaBańkowska">Otóż z materiałów, które dzisiaj Wysoka Izba posiada, dowiadujemy się, że zakładane jest wprowadzenie od jednoosobowych spółek skarbu państwa quasi dywidendy od majątku w postaci obligatoryjnego oprocentowania kapitału. Muszę powiedzieć, że nie rozumiem celu, który chcemy tą drogą uzyskać.</u>
          <u xml:id="u-378.14" who="#AnnaBańkowska">Bez środków finansowych jednoosobowe spółki skarbu państwa nie zrestrukturyzują się. Śmiem twierdzić również, że będą olbrzymie i to olbrzymie kłopoty ze zbytem ich akcji. W środowiskach dokładnie się wie, ile jaka firma jest warta, jeśli chodzi o jej aktualny potencjał i szanse na wprowadzanie nowości. Chyba — i tutaj pozwalam sobie przytoczyć, moim zdaniem, dość taki drastyczny przykład — że będzie te akcje sprzedawać na takich samych zasadach jak fabryki mebli w Swarzędzu, gdzie kapitał akcyjny wyniósł około 50 mld zł, kapitał zapasowy ponad 200 mld zł. Sprzedawano akcje w cenie emisyjnej o 100% wyższej od wartości nominalnej. Uważam, że te akcje były dla kupujących interesem.</u>
          <u xml:id="u-378.15" who="#AnnaBańkowska">Nie możemy być krótkowzroczni, patrzeć na świat tylko przez pryzmat budżetu tegorocznego, bo nigdy nie wyhamujemy recesji i przedsiębiorstwa państwowe — co trzeba wprost mówić — stanowiące w dawniejszej epoce filar gospodarki, będą w obecnej epoce zawalidrogą, podczas gdy nowe podmioty zasilające dochody budżetu jak na razie w jakiejś znaczącej masie trudno dostrzec.</u>
          <u xml:id="u-378.16" who="#AnnaBańkowska">Droga obecna, moim zdaniem, skutecznie przybliża upadek przedsiębiorstw państwowych. Kontynuując ten stan wyjdą na tym bardzo źle zarówno dotychczasowi pracownicy, jak i ogół nas, bo i budżet państwa. Boję się, żebyśmy wszyscy na tym nie wyszli jak przysłowiowy Zabłocki na mydle.</u>
          <u xml:id="u-378.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-379">
          <u xml:id="u-379.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo pani poseł. Jako ostatniego przed przerwą proszę o zabranie głosu pana posła Jana Wnuka z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-380">
          <u xml:id="u-380.0" who="#JanWnuk">Pani Marszałek! Panie i Panowie! Do dzisiejszego wystąpienia skłoniła mnie środowa informacja „Panoramy Dnia”, iż w ogólnopolskim proteście „Solidarności” wzięła udział kilkutysięczna grupa łódzkich włókniarek. Jest to sygnał, iż tysiące pracowników przemysłu tekstylnego, a większość to, jak wiadomo, kobiety, są sfrustrowani, zdeterminowani, zrozpaczeni. Groźny to symptom. Jego źródłem jest brak poczucia bezpieczeństwa, brak nadziei na pomyślne jutro. Rozumiem ten dramatyczny nastrój, tym bardziej, że wywodzę się z tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-380.1" who="#JanWnuk">Przemysł lekki, mimo iż rynkowy, zawsze był traktowany po macoszemu, a i teraz w czasie budowania gospodarki rynkowej, lepsze dni dla tego przemysłu jeszcze nie nadeszły. W przemyśle tym katastrofalnie spadła produkcja, są w nim także najniższe płace. Udział produkcji tego przemysłu w całym przemyśle zmniejszył się w ub. roku o 16%, zaś rentowność przedsiębiorstw zmniejszyła się o 74%.</u>
          <u xml:id="u-380.2" who="#JanWnuk">W tym przemyśle zjawiska negatywne, będące skutkiem recesji, wystąpiły jak najbardziej ostro. Dlatego pozwalam sobie użyć go jako przykładu. Jak mu pomóc? Co złożyło się na tak drastyczny spadek produkcji i parametrów charakteryzujących ten przemysł?</u>
          <u xml:id="u-380.3" who="#JanWnuk">Otóż w 1989 r. w budżecie przeciętnej polskiej rodziny na wyroby przemysłu lekkiego przeznaczono dwadzieścia kilka procent. Obecnie 2%. Jest to ponad 10-krotne zmniejszenie popytu. Równocześnie nastąpiła skuteczna inwazja wyrobów zagranicznych. Muszę tu powiedzieć, że wystarczy obca metka na wyrobie polskim, by ten wyrób uatrakcyjnić. Takie przykłady i takie testy robiliśmy.</u>
          <u xml:id="u-380.4" who="#JanWnuk">Chcę to skwitować stwierdzeniem, że zbyt otworzyliśmy granice na obce towary. W rewanżu, niestety, nie możemy liczyć na to samo. Dowód — kontyngenty, bariery celne itd. Rodzi się w tym miejscu pytanie: czy warto ratować ten przemysł, czy pozwolić mu spokojnie umrzeć? Uważam, że dalsza degradacja tego przemysłu byłaby poważnym błędem rządu. Uważam, że warto go zatem ratować. Co za tym przemawia? W porównaniu z innymi przemysłami najmniejsza luka technologiczna w stosunku do przemysłów tekstylnych krajów zachodnich. Chcę powiedzieć, że bielskie tkaniny są dziś sprzedawane w Nowym Jorku. Rzadko który produkt może się tym poszczycić.</u>
          <u xml:id="u-380.5" who="#JanWnuk">Dalej — na podkreślenie zasługuje także bardzo pozytywna ocena tego przemysłu dokonana przez amerykańską firmę konsultingową na tle światowego przemysłu tekstylnego. Powszechnie wiadomo, iż to właśnie na bazie przemysłu lekkiego powstały potęgi gospodarcze krajów Dalekiego Wschodu.</u>
          <u xml:id="u-380.6" who="#JanWnuk">Ponieważ chcę skrócić moje wystąpienie, pozwolę sobie zaproponować tylko kilka rozwiązań, które, moim zdaniem, mogą złagodzić istniejący stan, nie naruszając pryncypiów naszego systemu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-380.7" who="#JanWnuk">Jeszcze raz, tak jak wielu posłów przede mną, chcę podkreślić pilną potrzebę unormowania stosunków handlowych ze Związkiem Radzieckim. Dla przemysłu lekkiego jest to być albo nie być.</u>
          <u xml:id="u-380.8" who="#JanWnuk">Druga propozycja: Uważam, że należałoby dołożyć starań by rząd Stanów Zjednoczonych, tak nam sprzyjający, obniżył cło na polskie wyroby tekstylne. W tej chwili cło to wynosi 38%. Przed wyjazdem prezydenta Lecha Wałęsy do Stanów Zjednoczonych zwracałem się w imieniu przemysłu bielskiego z prośbą do ministra Zawiślaka, aby zechciał w rozmowach prowadzonych z rządem Stanów Zjednoczonych tę sprawę wygrać dla tego przemysłu. Niestety, nie mam informacji, iż ta idea znalazła swoje pozytywne zakończenie.</u>
          <u xml:id="u-380.9" who="#JanWnuk">Kolejna propozycja: ochrona polskiego przemysłu przez właściwą politykę celną. Chcę powiedzieć, że rynek radziecki, tak wygłodzony jeśli chodzi o wszelkie wyroby, podniósł cła na polskie wyroby włókiennicze do 450%. My tutaj stawiamy opór, gdy mówimy o cłach na wyroby tekstylne zagraniczne w wysokości 20%. Jest to śmieszne. Jest to przykład walki o przemysł, w tym przypadku radziecki.</u>
          <u xml:id="u-380.10" who="#JanWnuk">Następna propozycja: Skorzystanie z oferty australijskich hodowców, którzy w zamian za umożliwienie zakupu akcji polskich przedsiębiorstw prywatyzowanych pragną skredytować zakupy wełny australijskiej, której wykorzystanie w naszym przemyśle jest warunkiem sprzedaży tkanin na rynki zachodnie, w tym do USA i Kanady.</u>
          <u xml:id="u-380.11" who="#JanWnuk">Zniesienie 15% podatku od sprowadzanych z zagranicy maszyn. Jeśli mówimy w ogóle o potrzebie modernizacji przemysłu, w tym także tekstylnego, to uważam, że utrzymywanie bariery 15% podatku inwestycyjnego jest rzeczą ze wszech miar niewłaściwą i należałoby go zlikwidować. Poza może maszynami, które polski przemysł maszynowy wytwarza. Uważam, że należy również poczynić starania, by zostały powiększone kontyngenty na wyroby polskiego przemysłu lekkiego na rynki zachodnie.</u>
          <u xml:id="u-380.12" who="#JanWnuk">I wreszcie sprawa, która, uważam, już jest bardzo ważna, a w przyszłości może być jeszcze ważniejsza. Otóż proponowałbym, aby finansowanie budżetowe podstawowych wyrobów tekstylnych stanowiących wyposażenie wojska, policji, służby zdrowia, służb kolejowych uwarunkować zakupem tych wyrobów z naszych krajowych włókien naturalnych, lnu i wełny oraz mieszanek tych włókien.</u>
          <u xml:id="u-380.13" who="#JanWnuk">Jak wiadomo Agencja Rynku Rolnego wykupiła od rolników znaczne ilości krajowej wełny i włókien lnianych. Jest to składowane i nie wykorzystane. Uważam, że jest to naprawdę duża szansa pomocy polskiemu przemysłowi. Dodam, zwracając się tutaj do posłów z woj. katowickiego — otóż trudno na dalszą metę myśleć o uprawie na zdegradowanej, zatrutej ziemi katowickiej roślin przeznaczonych do spożycia. Uważam, że właśnie na tych ziemiach można z powodzeniem siać len i konopie, a przecież wiadomo, że włókno nie będzie wówczas szkodliwe. Jest to propozycja na przyszłość, ale jakże niezwykle ważna.</u>
          <u xml:id="u-380.14" who="#JanWnuk">Chciałbym również poruszyć jeszcze jedną sprawę. Otóż nie rozumiem, może pan wicepremier Balcerowicz zechce kiedyś wyjaśnić, dlaczego jeśli przedsiębiorstwa polskie sprzedają swoje artykuły za dewizy, które wpływają do banku, ponieważ przedsiębiorstwa polskie nie mają własnych kont dewizowych, i jeśli chcą otrzymać równoważność w złotówkach za te dewizy, to uzyskują je po cenie sprzedaży w kantorach. Natomiast jeśli chcą kupić dewizy przeznaczone na jakieś powiedzmy zakupy inwestycyjne czy surowce, muszą płacić po cenie wykupu.</u>
          <u xml:id="u-380.15" who="#JanWnuk">Niestety taki jest skutek tego, że przy milionowej wartości transakcji dolarowej przedsiębiorstwo traci 500 milionów zł. Uważam, że polski przemysł lekki znajduje się na klęczkach, z opuszczoną głową. Łatwo można go w tej chwili dobić. Ale czy warto? I to pytanie stawiam polskiemu rządowi.</u>
          <u xml:id="u-380.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-381">
          <u xml:id="u-381.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-381.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-382">
          <u xml:id="u-382.0" who="#MarekRusakiewicz">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-382.1" who="#MarekRusakiewicz">Posiedzenie Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego w sali kolumnowej;</u>
          <u xml:id="u-382.2" who="#MarekRusakiewicz">Posiedzenie Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna w górnej palarni;.</u>
          <u xml:id="u-382.3" who="#MarekRusakiewicz">Posiedzenie Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego w sali nr 106.</u>
          <u xml:id="u-382.4" who="#MarekRusakiewicz">Wspólne posiedzenie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Handlu i Usług oraz Ustawodawczej odbędzie się w dniu 28 maja w sali nr 179 o godz. 12.30.</u>
          <u xml:id="u-382.5" who="#MarekRusakiewicz">Oddzielne posiedzenie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów odbędzie się 28 maja w sali nr 179 o godz. 11.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-383">
          <u xml:id="u-383.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam przerwę do godz. 20. Proszę bardzo o punktualne przybycie na obrady.</u>
          <u xml:id="u-383.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 19 min 25 do godz. 21 min 10)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-384">
          <u xml:id="u-384.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Uprzejmie proszę o zajmowanie miejsc na sali plenarnej.</u>
          <u xml:id="u-384.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-384.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">W związku ze zgłoszonym projektem uchwały w sprawie odwołania rządu, Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje, aby Sejm przystąpił do wysłuchania oświadczeń dotyczących tej kwestii w imieniu klubów poselskich.</u>
          <u xml:id="u-384.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu pana posła Pawła Łączkowskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Jako kolejny wygłosi oświadczenie pan poseł Piotr Lenz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-385">
          <u xml:id="u-385.0" who="#PawełŁączkowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Obywatelski Klub Parlamentarny stoi na stanowisku, iż rząd mimo ogromnych trudności gospodarczych i poważnych napięć społecznych realizuje program reform.</u>
          <u xml:id="u-385.1" who="#PawełŁączkowski">Klub nasz zdaje sobie sprawę z niezbędności poważnych modyfikacji wielu punktów tego programu, w szczególności w zakresie polityki rolnej, przemysłowej i w sprawach socjalnych, jednakże nie wolno, naszym zdaniem, uciekać się do totalnej negacji, nie wolno eskalować żądań bez wskazania skąd czerpać środki na ich realizację, a nade wszystko zaś nie wolno Sejmowi domagać się zaspokajania potrzeb różnych grup nacisku, bez dostrzegania absolutnego pierwszeństwa interesu całego państwa.</u>
          <u xml:id="u-385.2" who="#PawełŁączkowski">Obywatelski Klub Parlamentarny uważa, iż wniosek o wotum nieufności dla rządu jest w obecnej sytuacji politycznej i ekonomicznej Polski przejawem nieodpowiedzialnej gry wyborczej. Opowiadamy się stanowczo przeciwko temu wnioskowi.</u>
          <u xml:id="u-385.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-386">
          <u xml:id="u-386.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-386.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos zabierze pan poseł Piotr Lenz z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, jako następny pan poseł Jacek Kuroń.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-387">
          <u xml:id="u-387.0" who="#PiotrLenz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Parlamentarny Klub Lewicy Demokratycznej podtrzymując swoją krytyczną ocenę działań rządu, stwierdza, że wobec niezakończenia tej debaty i niewyczerpania całości problematyki gospodarczej, nie widzi uzasadnienia dla zmiany stanowiska naszego klubu, przedstawionego dzisiaj przez przewodniczącego klubu posła Włodzimierza Cimoszewicza.</u>
          <u xml:id="u-387.1" who="#PiotrLenz">Parlamentarny Klub Lewicy Demokratycznej nie poprze projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-387.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-388">
          <u xml:id="u-388.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-388.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pana posła Jacka Kuronia, który będzie przemawiał w imieniu Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, jako kolejna złoży oświadczenie pani poseł Wiesława Ziółkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-389">
          <u xml:id="u-389.0" who="#JacekKuroń">W imieniu Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna oświadczam, co następuje: podstawowym obowiązkiem posła jest odpowiedzialność za społeczeństwo, kraj, państwo. Uważamy, że składanie wniosku o wotum nieufności dla rządu, bez próby skonstruowania koalicji parlamentarnej, bez próby przedstawienia programu tego rządu, zwłaszcza w sytuacji w jakiej znajduje się nasz kraj, jest przejawem skrajnej nieodpowiedzialności i niepoważnej gry wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-389.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-389.2" who="#JacekKuroń">Występujemy zdecydowanie przeciwko wnioskowi grupy posłów. Uważamy, że rząd powinien uwzględnić krytyczne uwagi parlamentu i pełnić swoje funkcje, aż do wyborów parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-389.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-390">
          <u xml:id="u-390.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-390.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Wiesławę Ziółkowską z PUS, jako kolejny wygłosi oświadczenie pan poseł Lesław Lech.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-391">
          <u xml:id="u-391.0" who="#WiesławaZiółkowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Klub Polskiej Unii Socjaldemokratycznej jest przeciwko uchwale Sejmu o odwołanie rządu.</u>
          <u xml:id="u-391.1" who="#WiesławaZiółkowska">Uważamy, że zmiana rządu na cztery miesiące przed nowymi wyborami parlamentarnymi i powołaniem nowego rządu mogłaby prowadzić do ewidentnej destrukcji politycznej w państwie. Nasze głosowanie przeciwko nie oznacza poparcia dla polityki gospodarczej rządu. Oznacza natomiast wybór mniejszego zła. To czego nam w tej chwili najbardziej potrzeba, to konstruktywna praca, zarówno Sejmu, jak i rządu, tak aby jak najszybciej wyprowadzić kraj z aktualnie trudnej sytuacji społecznej i gospodarczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-392">
          <u xml:id="u-392.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-392.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pana posła Lesława Lecha o złożenie oświadczenia w imieniu Stronnictwa Demokratycznego, jako kolejny zabierze pan poseł Józef Wójcik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-393">
          <u xml:id="u-393.0" who="#LesławLech">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Klub Stronnictwa Demokratycznego, analizując przed dzisiejszą debatą sytuację gospodarczą kraju, nie znalazł podstaw do wniosku o odwołanie rządu. Takie stanowisko zaprezentowałem w imieniu klubu na początku dzisiejszej debaty. Zdaniem klubu Stronnictwa Demokratycznego, również przebieg dzisiejszej dyskusji nie daję uzasadnienia do stawiania tak skrajnego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-393.1" who="#LesławLech">W związku z powyższym jesteśmy przeciwko wnioskowi zgłoszonemu przez pana posła Jacka Soskę.</u>
          <u xml:id="u-393.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-394">
          <u xml:id="u-394.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-394.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Józefa Wójcika z Klubu Poselskiego Stowarzyszenia „Pax”. Jako kolejny złoży oświadczenie pan poseł Tadeusz Nowacki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-395">
          <u xml:id="u-395.0" who="#JózefWójcik">Posłowie Klubu Poselskiego Stowarzyszenia „Pax” opowiadają się przeciw zgłoszonemu w imieniu grupy posłów przez posła Jacka Soskę wnioskowi o odwołanie rządu. Rozumiemy szereg racji i motywacji, jakie stoją u podstaw tego wniosku, nawet to głębokie rozgoryczenie zarówno posłów, zwłaszcza posłów PSL, którzy walczyli o zmianę polityki rządu w tym zakresie, jak i rozgoryczenie wielkich rzesz ludzi na wsi. Z tymi niepokojami solidaryzujemy się jak najbardziej. Jeśli chodzi o całokształt sytuacji, o całokształt polityki rządu, to daliśmy wyraz naszemu krytycznemu stanowisku w przemówieniu klubowym wygłoszonym przez posła Ziembę.</u>
          <u xml:id="u-395.1" who="#JózefWójcik">Biorąc zaś pod uwagę całość sytuacji w kraju, podkreślam całość sytuacji w kraju i powagę tej sytuacji, uważamy, że nie należy w żadnym wypadku, i kategorycznie to oświadczamy, dolewać oliwy do ognia, a taki skutek miałaby próba realizacji tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-395.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-396">
          <u xml:id="u-396.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-396.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pana posła Tadeusza Nowackiego w imieniu UChS o złożenie oświadczenia, jako kolejny złoży oświadczenie pan poseł Ryszard Gajewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-397">
          <u xml:id="u-397.0" who="#TadeuszNowacki">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Nawiązując do wcześniej wyrażonego z tej trybuny naszego stanowiska, naszej oceny tego co rząd zamierzał i powinien zrealizować, uważamy, że ten rząd powinien kontynuować program wprowadzając korekty i przyjmując te rozwiązania i te uwagi, które przedstawiliśmy. Uważamy, że rząd po przyjęciu tychże korekt powinien mieć możliwość i obowiązek zrealizowania tego bardzo trudnego i odpowiedzialnego programu.</u>
          <u xml:id="u-397.1" who="#TadeuszNowacki">Opowiadamy się przeciwko inicjatywie, która w sumie niczego dobrego, naszym zdaniem, nie wnosi, a przyniosłaby tylko chaos i zdenerwowanie w całości procesu reform.</u>
          <u xml:id="u-397.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-398">
          <u xml:id="u-398.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-398.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Ryszarda Gajewskiego z PZKS, jako kolejny złoży oświadczenie pan poseł Józef Zych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-399">
          <u xml:id="u-399.0" who="#RyszardGajewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W nawiązaniu do wniosku formalnego, zgłoszonego w trakcie debaty sejmowej przez pana posła Jacka Soskę z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego o udzielenie wotum nieufności rządowi Jana Krzysztofa Bieleckiego, chciałbym w imieniu Klubu Poselskiego Polskiego Związku Katolicko-Społecznego złożyć następujące oświadczenie:</u>
          <u xml:id="u-399.1" who="#RyszardGajewski">Zabierając głos w wystąpieniu klubowym dotyczącym oceny działalności rządu, zgłosiłem wiele krytycznych uwag na temat jego polityki gospodarczej i społecznej. Polityka ta, naszym zdaniem, w wielu dziedzinach gospodarki wymaga wielu korekt, na co zwróciliśmy uwagę. Jedną z takich dziedzin gospodarki jest rolnictwo. Biorąc jednak pod uwagę skomplikowaną sytuację społeczno-gospodarczą w kraju uważamy, że zmiana rządu jest niewskazana.</u>
          <u xml:id="u-399.2" who="#RyszardGajewski">W związku z powyższym opowiadamy się za odrzuceniem wniosku posła Jacka Soski.</u>
          <u xml:id="u-399.3" who="#RyszardGajewski">Uważamy, że korekta założeń rozwoju gospodarczego, która wynikała z debaty sejmowej, ze szczególnym uwzględnieniem rolnictwa, po opracowaniu przez sejmową Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów doprowadzi do właściwego ukierunkowania rozwoju gospodarczego. Dymisja rządu w obecnej chwili spowodowałaby, naszym zdaniem, chaos i zamęt w kraju. Zmiany personalne nie doprowadzą od razu do uzdrowienia gospodarki. Upłynęłoby dużo czasu, zanim nowy rząd mógłby podjąć konstruktywne działania.</u>
          <u xml:id="u-399.4" who="#RyszardGajewski">Dlatego też uważamy, że rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego winien kontynuować swoją działalność z uwzględnieniem uwag zgłoszonych w trakcie debaty.</u>
          <u xml:id="u-399.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-400">
          <u xml:id="u-400.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-400.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Panie pośle, ja bardzo przepraszam, bo ja mam jeszcze zgłoszenia dwóch panów posłów. Proszę uprzejmie pana posła Kazimierza Woźniaka z Klubu Niezależnych Posłów, i jako kolejny wygłosi oświadczenie pan poseł Tadeusz Kaszubski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-401">
          <u xml:id="u-401.0" who="#KazimierzWoźniak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Klub Niezależnych Posłów, po przeanalizowaniu dotychczasowej dyskusji, jaka toczyła się na sali plenarnej, oraz uzasadnieniu, jakie było we wniosku o wotum nieufności zgłoszonym przez posła Jacka Soskę, postanowił nie poprzeć tego wniosku. Natomiast, jeżeli chodzi o nasze uwagi, zostaną one przedstawione przez posłów w dalszej części dyskusji, jaka będzie się toczyła na temat wystąpienia premiera w dniu wczorajszym.</u>
          <u xml:id="u-401.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-402">
          <u xml:id="u-402.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-402.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o złożenie oświadczenia pana posła Tadeusza Kaszubskiego, PSL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-403">
          <u xml:id="u-403.0" who="#TadeuszKaszubski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Stanowisko naszego klubu zostało wyrażone w wystąpieniu naszego kolegi posła Stanisława Jasińskiego, który poddał ostrej krytyce politykę rządu wobec rolnictwa, jak również nie oszczędził rządu za jego politykę przemysłową. W pełni podzielam rozgoryczenie naszych kolegów rolników z tego powodu, iż rząd, nie doceniając znaczenia polskiego rolnictwa, swoją polityką spowodował ogromne kłopoty u rolników, którzy znajdują się w bardzo złej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-403.1" who="#TadeuszKaszubski">Jednak nie tylko rolnictwo jest w sytuacji bardzo złej, również restrykcyjna polityka rządu w odniesieniu do naszego przemysłu powoduje, iż przedsiębiorstwa znajdują się u progu bankructwa. Jestem przerażony faktem, iż główne źródło dochodu budżetowego, jakim są zakłady przemysłowe, może ulec wielkiemu uszczupleniu. Tak jak wspomniał pan wicepremier Balcerowicz, sytuacja jest trudna, wyjątkowa i każdy gest, każdy czyn, każde postępowanie, które mogłoby pogłębić tę trudną sytuację, uważam za szkodliwe dla naszego społeczeństwa i dla naszej Ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-403.2" who="#TadeuszKaszubski">W związku z tym nie mogę poprzeć stanowiska grupy posłów, którzy występują z wnioskiem o wotum nieufności dla rządu.</u>
          <u xml:id="u-403.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-404">
          <u xml:id="u-404.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-404.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o wystąpienie pana posła Zbigniewa Puzewicza z Klubu Posłów Wojskowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-405">
          <u xml:id="u-405.0" who="#ZbigniewPuzewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Klub Posłów Wojskowych jest również zdecydowanie przeciwko wnioskowi o ustąpienie rządu. Uważamy, że rząd jest w bardzo trudnej sytuacji i realizuje trudny program gospodarczy. Zdajemy sobie sprawę ze złożoności sytuacji, w jakiej ma miejsce realizacja tego programu.</u>
          <u xml:id="u-405.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-406">
          <u xml:id="u-406.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-406.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Józefa Zycha z PSL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-407">
          <u xml:id="u-407.0" who="#JózefZych">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Mam pełną świadomość ogromnie trudnego momentu zarówno w dziejach tego parlamentu, jak i naszej sytuacji gospodarczej. Nasz klub wielokrotnie zwracał uwagę na trudną sytuację, krytykowaliśmy, stawialiśmy postulaty, a sytuacja ciągle się pogarszała.</u>
          <u xml:id="u-407.1" who="#JózefZych">Chciałbym przypomnieć, że przemawiając w dniu dzisiejszym w imieniu władz naczelnych Polskiego Stronnictwa Ludowego i klubu, choć ostro krytykowaliśmy i nadal jesteśmy przekonani, że mieliśmy rację, nie wysuwaliśmy wniosku o wotum nieufności dla rządu.</u>
          <u xml:id="u-407.2" who="#JózefZych">Wysoka Izbo! Sytuacja jednak od tego czasu zmieniła się. Grupa posłów zgłosiła wniosek o wotum nieufności dla tego rządu. Mój klub w dniu dzisiejszym dwukrotnie obradował i rozważał wszystkie argumenty za i przeciw. Z najwyższą rozwagą i biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności i argumenty, które wysunęła grupa posłów, chciałbym podkreślić, że klub zdecydował głosować za tym wnioskiem. Chciałbym, aby Wysoka Izba wiedziała, że jest to akt najwyższej desperacji i znak protestu przeciwko nieuwzględnianiu wniosków zgłaszanych dotychczas przez nasz klub.</u>
          <u xml:id="u-407.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-408">
          <u xml:id="u-408.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-408.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-408.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Zgodnie z art. 31 i 79 regulaminu Sejmu, dla przyjęcia lub odrzucenia przedstawionego projektu uchwały wymagana jest bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy liczby posłów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-409">
          <u xml:id="u-409.0" who="#RyszardBugaj">Przepraszam bardzo, chcielibyśmy zabrać głos w imieniu Koła Parlamentarnego „Solidarność Pracy”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-410">
          <u xml:id="u-410.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">No to trzeba było się zapisać. Prosiliśmy o zapisywanie. Wobec tego proszę uprzejmie, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-410.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś z państwa chce zabrać głos w imieniu klubu?</u>
          <u xml:id="u-410.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-410.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę państwa, to już zostawmy kobietom tę decyzję. Proszę bardzo, panie pośle. Przepraszam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-411">
          <u xml:id="u-411.0" who="#RyszardBugaj">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wniosek grupy posłów o odwołanie rządu motywowany jest przede wszystkim krytycznym stosunkiem tej grupy posłów do polityki gospodarczej rządu. Także nasze małe koło ma bardzo krytyczny stosunek do polityki gospodarczej rządu. Wyrażaliśmy to wielokrotnie, także dzisiaj. Sądzimy jednak, że w chwili obecnej, kiedy pozostało kilka miesięcy do najbliższych wyborów, nie istnieje żaden sensowny mechanizm polityczny, który pozwoliłby na sformułowanie rządu, który byłby zdolny przezwyciężyć istniejącą sytuację. Także, jak sądzimy, trzeba wziąć pod uwagę i drugą okoliczność.</u>
          <u xml:id="u-411.1" who="#RyszardBugaj">Dyskutujemy obecnie nad pakietem dokumentów rządowych. Nasze koło nie jest zadowolone z tych dokumentów, ale w ich treści dostrzegamy pierwszy raz, jak sądzę, wyraźne zwrócenie uwagi na postulaty, które w tej izbie były wyrażane. Sądzimy więc, że zgłoszenie tego wniosku wtedy, kiedy możemy z rządem prowadzić poważny dialog o możliwych korektach polityki gospodarczej, jest niestosowne. Może utrudnić ten proces.</u>
          <u xml:id="u-411.2" who="#RyszardBugaj">Chciałbym w imieniu własnym i moich kolegów zwrócić się do inicjatorów tego wniosku o ponowne rozważenie, czy jest to w obecnej sytuacji wniosek zasadny, czy rzeczywiście powinniśmy w chwili obecnej rozważać tak drastyczny krok.</u>
          <u xml:id="u-411.3" who="#RyszardBugaj">Chciałbym się jednak zwrócić do pani marszałek z wnioskiem formalnym o chwilę przerwy i o możliwość rozważenia, czy koledzy ten wniosek podtrzymują.</u>
          <u xml:id="u-411.4" who="#komentarz">(Oklaski, poruszenie na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-412">
          <u xml:id="u-412.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-412.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z państwa w imieniu koła parlamentarnego chce jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-412.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-412.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy pan poseł Jacek Soska zechce odpowiedzieć na wniosek pana posła Ryszarda Bugaja?</u>
          <u xml:id="u-412.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Bardzo prosiłabym tutaj, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-413">
          <u xml:id="u-413.0" who="#JacekSoska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! To nie jest mój wniosek indywidualny, ale grupy posłów. Występowałem w imieniu grupy posłów. Jeśli dobrze zrozumiałem pana posła Bugaja, to prosił on o przerwę, pani marszałek. Natomiast nie pytał mnie bezpośrednio, czy ja mogę wycofać wniosek. Tak ja tę wypowiedź pana Bugaja rozumiem.</u>
          <u xml:id="u-413.1" who="#JacekSoska">Natomiast chciałbym zwrócić uwagę, jeżeli można, że w tym momencie została przerwana dyskusja. Natomiast uważam, że należy dyskusję kontynuować,...</u>
          <u xml:id="u-413.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-413.3" who="#JacekSoska">... bo w czasie tej dyskusji może jeszcze wiele rzeczy się zmienić, tak jak zmieniły się stanowiska i oświadczenia klubów w pewnych kwestiach. I to dla mnie jest tutaj zastanawiające.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-414">
          <u xml:id="u-414.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-414.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Decyzją Konwentu Seniorów i klubów było to, abyśmy przedstawili oświadczenia i przystąpili do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-414.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-414.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś z państwa zechciałby zabrać głos? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-414.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Panie pośle Bugaj, ja sądzę, że ta przerwa nie ma w tej sytuacji sensu.</u>
          <u xml:id="u-414.5" who="#komentarz">(Poseł Jacek Kuroń: Wniosek formalny o to, żeby nie robić przerwy i przystąpić do głosowania)</u>
          <u xml:id="u-414.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-415">
          <u xml:id="u-415.0" who="#RyszardBugaj">Chciałbym wniosek o przerwę jednak podtrzymać i prosić Izbę o rozstrzygnięcie.</u>
          <u xml:id="u-415.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-415.2" who="#RyszardBugaj">Koledzy, którzy zgłosili wniosek, wysłuchali oświadczeń klubów i argumentacji, mają prawo teraz je spokojnie rozważyć.</u>
          <u xml:id="u-415.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-416">
          <u xml:id="u-416.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Ponieważ pan poseł Bugaj podtrzymuje swój wniosek...</u>
          <u xml:id="u-416.1" who="#komentarz">(Poseł Jacek Kuroń: Głos przeciw)</u>
          <u xml:id="u-416.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-417">
          <u xml:id="u-417.0" who="#JacekKuroń">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nim jeszcze poseł Soska złożył tu w imieniu grupy posłów ten wniosek, podała go telewizja. Od tej chwili telewizja, radio bez przerwy powtarza ten wniosek ze swoim uzasadnieniem, które w imieniu mojego klubu tu oceniałem.</u>
          <u xml:id="u-417.1" who="#JacekKuroń">Uważam, że nie można pozwolić na to, aby stawiać rząd w takiej sytuacji. W związku z tym trzeba wniosek przegłosować i nie dawać szansy na jego wycofanie.</u>
          <u xml:id="u-417.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-418">
          <u xml:id="u-418.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę państwa, ponieważ pan poseł Ryszard Bugaj zgłosił formalny wniosek, muszę ten wniosek poddać pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-418.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest za przyjęciem wniosku pana posła Bugaja, abyśmy w chwili obecnej ogłosili przerwę, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (62) Kto jest przeciw? (164) Kto wstrzymał się od głosowania? (36) Wniosek pana posła Ryszarda Bugaja nie został przez Wysoką Izbę przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-418.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przechodzimy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-418.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Zgodnie z art. 31 i 79 regulaminu Sejmu dla przyjęcia lub odrzucenia przedstawionego projektu uchwały wymagana jest bezwzględna większości głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-418.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Zarządzam obliczanie głosów przez posłów sekretarzy. W celu obliczenia głosów powołuję następujących sekretarzy Sejmu: pana posła Jacka Piechotę, pana posła Marka Rusakiewicza, pana posła Waldemara Pawlaka, pana posła Krzysztofa Grzebyka, pana posła Marka Rutkowskiego, pana posła Stefana Mleczkę i pana posła Adama Grabowieckiego. Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsca na sali w celu obliczenia głosów.</u>
          <u xml:id="u-418.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do głosowania. Proszę o spokój.</u>
          <u xml:id="u-418.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem projektu uchwały w sprawie odwołania rządu, zechce podnieść rękę i trzymać ją tak długo, aż panowie sekretarze policzą.</u>
          <u xml:id="u-418.7" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy już są głosy policzone?</u>
          <u xml:id="u-418.8" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw, zechce podnieść rękę i również trzymać ją w górze aż do momentu policzenia głosów.</u>
          <u xml:id="u-418.9" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania, zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-418.10" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę posłów sekretarzy o obliczenie wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-418.11" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę państwa, ogłaszam wyniki głosowania.</u>
          <u xml:id="u-418.12" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">W głosowaniu wzięło udział 272 posłów; większość bezwzględna wynosi 137 posłów.</u>
          <u xml:id="u-418.13" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Za uchwałą głosowało 54 posłów;</u>
          <u xml:id="u-418.14" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przeciw uchwale 188 posłów;</u>
          <u xml:id="u-418.15" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wstrzymało się od głosowania 30 posłów.</u>
          <u xml:id="u-418.16" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Uchwała nie została przyjęta przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-418.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-418.18" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wysoka Izbo! Na tym kończymy dzisiejsze obrady.</u>
          <u xml:id="u-418.19" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">W celu złożenia oświadczenia zgłosili się następujący posłowie: pan poseł Jan Sroczyński z PUS, pan poseł Adam Babul z PSL i pan poseł Andrzej Borowski z PSL. Proszę pana posła Jana Sroczyńskiego o złożenie oświadczenia.</u>
          <u xml:id="u-418.20" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Bardzo proszę państwa o spokój. Chwileczkę, to oświadczenia. Czy jest pan poseł Jan Sroczyński? Proszę łaskawie o złożenie oświadczenia. Może poproszę następnego posła.</u>
          <u xml:id="u-418.21" who="#komentarz">(Poseł Jan Sroczyński: Proszę o pozwolenie złożenia oświadczenia w drugiej kolejności.)</u>
          <u xml:id="u-418.22" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dobrze. Proszę uprzejmie, pan poseł Adam Babul z PSL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-419">
          <u xml:id="u-419.0" who="#AdamBabul">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Nawroty i powroty do narodowego hasła „telewizja kłamie” z okresu słusznej walki „Solidarności” o wolność słowa, stają się normalnością. Okazuje się bowiem, że słuszna idea wynikająca z pluralizmu każdego demokratycznego państwa nie może u nas doczekać się minimum dostatecznej realizacji. Realizowane jest więc na powrót hasło: „kto wygrywa, bierze wszystko”. Zastanawiam się jednak, czy wczorajsze protesty realizują to hasło.</u>
          <u xml:id="u-419.1" who="#AdamBabul">Ideologizacja telewizji państwowej jest szczególnie widoczna manipulacja informacją jaką prowadzi się w telewizji szczególnie dotyczy wsi. Wszystko, czego domagają się chłopi, jest albo sprzeczne z prawem, albo sprzeczne z procesem reform, albo prowadzi do upadku, albo odbiera możliwości rzekomego korzystania z pełnego zaopatrzenia rynku w artykuły żywnościowe.</u>
          <u xml:id="u-419.2" who="#AdamBabul">Tak było, gdy komisja rolnictwa domagała się wprowadzenia racjonalnych ceł na dotowane przez EWG artykuły żywnościowe. Jako komentarz do tego stanowiska pokazano sklep z towarami zachodnimi sugerując, że po wprowadzeniu ceł wrócą znowu puste półki. Tak samo dzieje się z informacjami, gdy chodzi o organizacje i partie polityczne działające na wsi.</u>
          <u xml:id="u-419.3" who="#AdamBabul">Można zrozumieć, że żadna władza nie lubi chłopów, ale przecież nie trzeba kłamać, tylko to powiedzieć wprost. Telewizja propaguje wszystko to, co rozbija naszą partię Polskie Stronnictwo Ludowe i nie uważa za stosowne zaprezentowania stanowiska odmiennego, mimo iż stanowisko to zgodne z naszym statutem jest właśnie zaprzeczeniem tych szkodliwych insynuacji. Dla telewizji korzystna jest nawet wypowiedź pana posła Romana Bartoszcze, gdy nie widzi on żadnych różnic między agencją informacyjną a agencją wywiadowczą, byle by tylko mówił, że będzie dekomunizował PSL, walczył z marksistowsko-leninowskim odłamem w PSL, negował decyzje Rady Naczelnej z dnia 27 kwietnia 1991 r. o zwołaniu kongresu.</u>
          <u xml:id="u-419.4" who="#AdamBabul">Ponieważ informacja na piśmie prostująca tę fałszywą informację pana Romana Bartoszcze skierowana do „Wiadomości” przez przewodniczącego Rady Naczelnej PSL kol. Romana Jagielińskiego została tak zrelacjonowana, że nie wyjaśniła a pogłębiła dezinformację, przeto korzystając z faktu bezpośredniej transmisji obrad Sejmu pozwalam sobie tę informację przekazać w całości: „Jako przewodniczący Rady Naczelnej Polskiego Stronnictwa Ludowego w porozumieniu z moimi trzema zastępcami: Józefem Zychem, Sławomirem Szatkowskim i Janem Burym oraz wiceprezesem Naczelnego Komitetu Wykonawczego PSL Wojciechem Obernikowiczem oświadczam, że uchwały Rady Naczelnej PSL podjęte w dniu 27 kwietnia 1991 r. obowiązują wszystkie ogniwa i członków PSL. Dotyczą one:</u>
          <u xml:id="u-419.5" who="#AdamBabul">1. Zwołania kongresu programowego na dzień 29 kwietnia 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-419.6" who="#AdamBabul">2. Uznania za nieważne podpisu prezesa Romana Bartoszcze pod aneksem do trójstronnej deklaracji PSL, PSL „Solidarność” 'i NSZZ „Solidarność” RI oraz wszystkich wynikających z tego aneksu zobowiązań.</u>
          <u xml:id="u-419.7" who="#AdamBabul">Uczestniczenie PSL w krajowym komitecie wyborczym ruchu ludowego oraz w regionalnych komitetach zostało uzależnione od dopuszczenia na równych prawach Związku Młodzieży Wiejskiej oraz Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-419.8" who="#AdamBabul">Uczestniczenie działaczy Polskiego Stronnictwa Ludowego w ludowych komitetach wyborczych na innych zasadach narusza prawomocne uchwały Polskiego Stronnictwa Ludowego. Podpisano: Roman Jagieliński”.</u>
          <u xml:id="u-419.9" who="#AdamBabul">Z uwagi na to, że sytuacja w naszej telewizji wciąż nie jest normalna, zbliża się kampania wyborcza, zwracam się do Wysokiego Sejmu z prośbą o przyspieszenie prac nad ustawą o środkach masowego przekazu oraz nad reformą molocha, któremu na imię „Komitet do Spraw Radia i Telewizji”. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-419.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-420">
          <u xml:id="u-420.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-420.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Jana Sroczyńskiego z PUS o zabranie głosu; jako kolejny zabierze głos pan poseł Andrzej Borowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-421">
          <u xml:id="u-421.0" who="#JanSroczyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Przed ponad trzema miesiącami 60 posłów zgłosiło projekt ustawy o opodatkowaniu artykułów tytoniowych z przeznaczeniem podatku na cele związane z leczeniem negatywnych następstw zdrowotnych palenia tytoniu.</u>
          <u xml:id="u-421.1" who="#JanSroczyński">Miałem zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie ten projekt, szeroko omówiłem bardzo pozytywne skutki wychowawcze, zdrowotne i finansowe uchwalenia go. Ze wstępnej analizy wynikało, że 20% opodatkowanie produktów tytoniowych pozwoliłoby na uzyskanie około 4 bln zł rocznie, przyjmując, zgodnie z posiadanymi danymi, że rocznie wypala się w Polsce około 100 mld papierosów. Pozyskanie tej wysokiej kwoty dla ochrony zdrowia, szczegół w tak dramatycznej sytuacji finansowej w jakiej znajdujemy się, mając świadomość, że ponad 1/3 wydatków na leczenie pochłania terapia chorób spowodowanych paleniem tytoniu, uznać należy za niezwykle pilne. Kwota powyższa rozwiązałaby palący problem odpłatności za leki i pozwoliłaby na uniknięcie drastycznych ograniczeń związanych właśnie z wysokimi nakładami na nowoczesne leczenie zawałów serca, nowotworów, które są bez wątpienia następstwem palenia tytoniu. Każdy tydzień zwłoki w uchwaleniu ustawy to blisko 77 mld zł bezpowrotnie straconych.</u>
          <u xml:id="u-421.2" who="#JanSroczyński">Dlatego po raz wtóry zwracam się do Wysokiego Sejmu, do tych komisji, do których projekt został skierowany z gorącym apelem i serdeczną prośbą o możliwie szybkie rozpatrzenie go i uchwalenie.</u>
          <u xml:id="u-421.3" who="#JanSroczyński">Panie i Panowie Posłowie! Dzień 1 czerwca przed wielu laty Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła dniem bez papierosa. Początek czerwca w całym cywilizowanym świecie to okres nasilenia walki z nałogiem palenia, to okres wzmożonej walki o zdrowie ludzkości, także o zdrowie naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-421.4" who="#JanSroczyński">W Polsce wypala się najwięcej papierosów w Europie, wskaźniki zawałów serca są najwyższe, a zachorowania na nowotwory bardzo znacznie wzrastają osiągając szybko najwyższe wartości na naszym kontynencie.</u>
          <u xml:id="u-421.5" who="#JanSroczyński">Wysoki Sejmie! Po raz wtóry zwracam się z gorącym apelem o uchwalenie ustawy w tym właśnie okresie. Będzie to miało istotne znaczenie dla poprawy zdrowia ludności w naszym kraju. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-421.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-422">
          <u xml:id="u-422.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-422.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pana posła Andrzeja Borowskiego z PSL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-423">
          <u xml:id="u-423.0" who="#AndrzejBorowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Na tle sytuacji społeczno-gospodarczej w ślad za innymi posłami pragnę ponownie zwrócić uwagę Wysokiej Izby na problemy spółdzielczości. Członkowie i pracownicy spółdzielczości są zbulwersowani dotychczasową realizacją I ustawy z dnia 20 stycznia 1990 r. o zmianach I w organizacji i działalności spółdzielczości. Nadal występują napięcia i konflikty, potęgowane niedostateczną sprawnością działania likwidatorów. Wielu z nich naraziło spółdzielczość na ogromne straty materialne i gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-423.1" who="#AndrzejBorowski">Ustawa zamiast przynieść ożywienie działalności gospodarczej spółdzielni, faktycznie zagroziła jej upadkiem, co w wielu spółdzielniach jest już faktem. Tracą na tym członkowie oraz ludność korzystająca z działalności spółdzielni. Najwięcej zła realizacja ustawy przyniosła mieszkańcom wsi i małych miast. W marcu br. sejmowa Komisja Nadzwyczajna do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących spółdzielczości ustosunkowała się do materiałów zawartych w informacji Najwyższej Izby Kontroli z realizacji ustawy z dnia 20 stycznia 1990 r. w sferze rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Komisja skierowała dezyderat do Prezydium Sejmu w sprawie skierowania odpowiednich wniosków do prokuratora generalnego Rzeczypospolitej Polskiej. Zaniepokojenie komisji wywołało m.in. stwierdzenie Najwyższej Izby Kontroli, że likwidatorzy podejmowali samowolne decyzje naruszające postanowienia ustawy, jak również działania przekraczające ich kompetencje i uprawnienia.</u>
          <u xml:id="u-423.2" who="#AndrzejBorowski">Stwierdzam z przykrością, że przebieg procesów likwidacyjnych w dalszym ciągu nie odpowiada oczekiwaniom i jest przewlekany. Przeprowadzone w ostatnim okresie kontrole NIK nadal wykazują w pracy likwidatorów wiele nieprawidłowości, niekiedy wręcz nadużyć, np. w „Samopomocy Chłopskiej” pomimo uchwały podjętej na zebraniu przedstawicieli spółdzielni zatwierdzającej plan rozdysponowania zakładów i innych składników majątkowych spółdzielni. Wnioski kierowane do Najwyższej Izby Kontroli, do organów państwowych o podjęcie decyzji zmieniających radykalnie ten stan rzeczy, w tym wnioski o odwołanie likwidatorów pozostają bez rezultatu. Pomimo głoszonej przez rząd tezy o konieczności przyspieszenia procesu reform gospodarki, w tym przebudowy struktur gospodarczych, wdrażanie zmian strukturalnych w spółdzielczości faktycznie jest blokowane.</u>
          <u xml:id="u-423.3" who="#AndrzejBorowski">Odnosi się wrażenie, że rząd jest nadal zainteresowany likwidacją spółdzielczości. Opieszałość w rozdysponowywaniu majątku spółdzielczego leży tylko w interesie likwidatorów. Dla przedłużenia likwidacji następuje nawet sztuczne opóźnianie realizacji podjętych już na zebraniach przedstawicieli spółdzielni uchwał, a niekiedy podważanie ich prawomocnych postanowień.</u>
          <u xml:id="u-423.4" who="#AndrzejBorowski">Wszystkie te działania prowadzą spółdzielczość do ruiny gospodarczej, do wzrostu bezrobocia, zubożenia społeczeństwa, szczególnie na wsi i w małych ośrodkach miejskich.</u>
          <u xml:id="u-423.5" who="#AndrzejBorowski">Zwracam się do premiera Rzeczypospolitej Polskiej, pana Jana Krzysztofa Bieleckiego o pilne podjęcie decyzji w sprawie ukrócenia samowoli likwidatorów i zakończenia likwidacji związków spółdzielczych, w tym realizacji wniosków Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-423.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-424">
          <u xml:id="u-424.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-424.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pana posła Marka Rusakiewicza o odczytanie komunikatów.</u>
          <u xml:id="u-424.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-424.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie ma ad vocem.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-425">
          <u xml:id="u-425.0" who="#MichałKurek">To nie jest żadne ad vocem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-426">
          <u xml:id="u-426.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przepraszam. Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-427">
          <u xml:id="u-427.0" who="#MichałKurek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W nawiązaniu do wypowiedzi kolegi posła Borowskiego, jako przewodniczący Komisji Nadzwyczajnej do spraw spółdzielczości pragnę poinformować, że komisja w dniu dzisiejszym przyjęła projekt ustawy, zmiany ustawy z 20 stycznia 1990 r. i jednocześnie oczekuje na odpowiedź prokuratora generalnego w sprawie procesu likwidacji.</u>
          <u xml:id="u-427.1" who="#MichałKurek">Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że w najbliższych dniach przekażemy do Prezydium Sejmu nasz projekt i będę apelował do Prezydium Sejmu i do Wysokiej Izby o jak najszybsze przyjęcie tego projektu. Myślę, że na następnym bądź drugim z kolei posiedzeniu Sejmu ten projekt wejdzie pod nasze obrady.</u>
          <u xml:id="u-427.2" who="#MichałKurek">Jeżeli chodzi o stanowisko rządu, zostało nam ono przedstawione 2 tygodnie temu. Materiał jest ciekawy. Komisja znalazła w nim dużo ciekawych rzeczy i uważam, że następuje zbliżenie rządu do polskiej spółdzielczości, o czym dzisiaj trudno nam jest powiedzieć, ponieważ debaty na temat zmiany w prawie spółdzielczym i zmiany ustawy z 20 stycznia jeszcze nie przeprowadziliśmy.</u>
          <u xml:id="u-427.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-428">
          <u xml:id="u-428.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-428.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Marka Rusakiewicza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-429">
          <u xml:id="u-429.0" who="#MarekRusakiewicz">Informuję, że posiedzenie podkomisji do spraw traktatu Polska — Stany Zjednoczone przewidziane na dzień 31 maja br. zostaje przeniesione na dzień 6 czerwca na godz. 8.30 w sali 118.</u>
          <u xml:id="u-429.1" who="#MarekRusakiewicz">Członkowie podkomisji otrzymają jeszcze listowne potwierdzenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-430">
          <u xml:id="u-430.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-430.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Na tym kończymy dzisiejsze obrady.</u>
          <u xml:id="u-430.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Zarządzam przerwę do jutra, tj. do 25 maja 1991 r. do godz. 8 rano.</u>
          <u xml:id="u-430.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję Wysokiej Izbie. Dziękuję rządowi i panu premierowi.</u>
          <u xml:id="u-430.4" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 21 min 50)</u>
          <u xml:id="u-430.5" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 8 min 05)</u>
          <u xml:id="u-430.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Olga Krzyżanowska i Teresa Dobielińska-Eliszewska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-431">
          <u xml:id="u-431.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dzień dobry. Proszę uprzejmie o zajmowanie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-431.1" who="#MikołajKozakiewicz">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-431.2" who="#MikołajKozakiewicz">Na sekretarzy powołuję posłów Barbarę Blidę i Krzysztofa Grzebyka.</u>
          <u xml:id="u-431.3" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Barbara Blida.</u>
          <u xml:id="u-431.4" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole.</u>
          <u xml:id="u-431.5" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję Wysoką Izbę, że Senat zaakceptował wybór pana Waleriana Pańki na stanowisko prezesa Najwyższej Izby Kontroli. Pan Walerian Pańko wczoraj otrzymał akt nominacyjny. Senat nie wniósł też zastrzeżeń do ordynacji wyborczych do Sejmu i Senatu.</u>
          <u xml:id="u-431.6" who="#MikołajKozakiewicz">Powracamy do rozpatrzenia punktu 1 porządku dziennego: Informacja rządu o aktualnej sytuacji gospodarczej i założeniach polityki gospodarczej na 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-431.7" who="#MikołajKozakiewicz">Na liście mamy jeszcze 45 mówców, co może skłonić państwa do refleksji matematycznej. Bardzo proszę o zwięzłe wypowiedzi, o niepowtarzanie argumentów, bowiem jest to już dalszy ciąg tej bardzo długiej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-431.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-431.9" who="#MikołajKozakiewicz">Jako pierwszy zabierze głos poseł Bohdan Osiński, nie zrzeszony.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-432">
          <u xml:id="u-432.0" who="#BohdanOsiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ponieważ posłowie krytykujący realizację polityki ekonomiczno-gospodarczej rządu są oskarżani o przedwyborcze galopy, więc muszę przypomnieć moje wystąpienie na 34 posiedzeniu Sejmu w połowie ub. roku, w dużej mierze, niestety, nadal aktualne. Wystąpienie to zakończyłem wnioskiem, który pozwolę sobie przypomnieć: „Moim zdaniem doc. Leszek Balcerowicz jest świetnym ministrem finansów, ale na miejsce wicepremiera ds. produkcyjno-ekonomicznych powinien pan premier Tadeusz Mazowiecki zaprosić osobę o zbliżonych kwalifikacjach do naszego przedwojennego wicepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego, a więc człowieka znającego się nie tylko na ekonomii, ale mającego również doświadczenie gospodarcze”.</u>
          <u xml:id="u-432.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-432.2" who="#BohdanOsiński">Mimo że skład obecnego rządu uległ w stosunku do poprzedniego znacznym zmianom, niestety, w dalszym ciągu dominują w nim teoretycy. W związku z tym obawiam się, żeby obecny rząd nie popełnił tak ciężkich pomyłek jak poprzedni. Moi przedmówcy wymienili cały szereg tych błędów, więc ja przypomnę tylko jeden. Rząd premiera Mazowieckiego założył, że wolna gra rynkowa wyeliminuje słabe przedsiębiorstwa, natomiast silne przedsiębiorstwa będą dalej pracowały dobrze. Takie założenie mogli przyjąć jedynie teoretycy nie znający polskiego przemysłu. Obecnie wiedzą już wszyscy, jaki jest skutek tego założenia. Padają równo i te silne, i te słabe przedsiębiorstwa. Masowość tego zjawiska jest wielkim zagrożeniem dla budżetu i może spowodować całkowity chaos w kraju.</u>
          <u xml:id="u-432.3" who="#BohdanOsiński">Nawiązując do wystąpienia kolegów rolników muszę stwierdzić, że i mnie niepokoją niektóre dane statystyczne. Najbardziej niepokojąco wygląda eksport i import mięsa surowego. Eksport zmniejszył się w pierwszym kwartale 1991 r. w stosunku do 1990 r. z 23 673 ton do 8 492 ton, a import z 39 ton wzrósł aż do 30 821 ton. Rząd na odcinku polityki rolnej na pewno musi wzmóc swoje działania.</u>
          <u xml:id="u-432.4" who="#BohdanOsiński">Nawiązując zaś do wystąpienia posła Wnuka, które dotyczyło przemysłu lekkiego, muszę państwu zakomunikować, że uczestniczyłem w łódzkiej manifestacji zorganizowanej przez „Solidarność”. Nastroje podczas tej manifestacji były bardzo radykalne, czemu nie można się dziwić w mieście, gdzie jest już 80 tys. bezrobotnych, a przewiduje się w najbliższym czasie nawet podwojenie tej liczby. Nie mam żadnej wątpliwości, że Łódź jest w kraju miejscem największego zagrożenia masową biedą, a jednocześnie największą „bombą”, która może wybuchnąć z wielką siłą. I tu działanie rządu jest, moim zdaniem, zbyt pasywne.</u>
          <u xml:id="u-432.5" who="#BohdanOsiński">Na zakończenie pragnę Wysokiej Izbie przypomnieć, że jako Komisja Nadzwyczajna ds. przeanalizowania działalności rządu premiera Rakowskiego stwierdziliśmy m.in. lekceważenie profesjonalnej krytyki. Jako celowe uznaliśmy powołanie przez rząd rady ekonomicznej, składającej się z przedstawicieli nauki, ale również z praktyków. Proponowaliśmy, aby stanowisko tej rady nie było oczywiście wiążące dla rządu, ale aby wyniki jej pracy były przedstawiane opinii publicznej. Ani rząd premiera Mazowieckiego, ani rząd premiera Bieleckiego nie skorzystał z tej rady. Moje zaniepokojenie jest tym większe, że wyniki narady zwołanej przez pana prezydenta Wałęsę nie zostały podane do publicznej wiadomości, a z kół rządowych i rządzącej obecnie partii liberalnej dały się słyszeć głosy, że im ta narada nie była w ogóle potrzebna. Obawiam się, że w ten sposób kontynuujemy niechlubne tradycje, które można określić: władza wie wszystko i to najlepiej. Ponieważ z oficjalnych informacji wiem jednak, że w naradzie tej uczestniczyło wiele osób o dużej wiedzy, stawiam wniosek formalny, aby Prezydium Sejmu było łaskawe zwrócić się do organizatorów narady o przekazanie Sejmowi informacji o jej przebiegu i wynikach oraz o dostarczenie tych materiałów wszystkim posłom. Materiały te, sądzę, będą dla nas cenne przy wypracowywaniu stanowiska Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-432.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-433">
          <u xml:id="u-433.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-433.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma pan poseł Stanisław Węgłowski.</u>
          <u xml:id="u-433.2" who="#MikołajKozakiewicz">Nie zapowiadam następnych mówców, bo frekwencję dopiero się ustala.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-434">
          <u xml:id="u-434.0" who="#StanisławWęgłowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Otwierając obecną debatę pan premier Balcerowicz przedstawił dramatyczną alternatywę: albo pójdziemy nadal obraną drogą, albo zaprzepaścimy to, co z takim trudem zostało osiągnięte. Problem polega na tym, że nie wiemy dokładnie, jak długa to będzie droga, ile ofiar pochłonie i jak będzie wyglądał znajdujący się u jej kresu raj obiecany.</u>
          <u xml:id="u-434.1" who="#StanisławWęgłowski">Występuje zatem niejasność, do jakiego modelu ustrojowego zmierzamy i czy będzie on zgodny z naszymi oczekiwaniami. Żaden system gospodarczy nie działa w próżni. Tworzony jest przez ludzi i dla ludzi, a jego wartość mierzona jest stopniem aprobaty społecznej. Ale żeby tę aprobatę uzyskać, trzeba szczegółowo zdefiniować cel, do którego zmierzamy.</u>
          <u xml:id="u-434.2" who="#StanisławWęgłowski">W wielu wypowiedziach padało stwierdzenie, że nikt przed nami nie zmieniał jeszcze ustroju z socjalistycznego na gospodarkę rynkową, utożsamianą najczęściej z kapitalizmem, i stąd wynika prawo do poszukiwania rozwiązań metodą prób i błędów. Rzecz w tym, że przeprowadzanie eksperymentów na ludziach jest niedopuszczalne nie tylko ze względów etycznych. Może się okazać niebezpieczne również dla samych eksperymentatorów. Dlatego też konieczny jest szacunek rządzących dla rządzonych. Nie jest wyrazem szacunku postawa, że my, rządzący, wiemy najlepiej, co jest dla rządzonych dobre, tłumaczyć tego nie będziemy, bo i tak tego nie potraficie zrozumieć. Realizacja każdego dzieła, a przebudowa ustroju w szczególności, winna być poprzedzona opracowaniem szczegółowego planu strategiczno-realizacyjnego. Plan taki zawierałby podział na zadania etapowe, sposób ich realizacji, środki do tego niezbędne, a także szczegółowy scenariusz zdarzeń. Możliwa byłaby wtedy ocena realizacji przyjętych założeń, a także śledzenie zgodności scenariusza z osiąganymi wynikami. Społeczeństwo wiedziałoby wtedy, co jest celem jego wyrzeczeń, jak długo trzeba będzie je ponosić i jak wysoką cenę za zmianę systemu należy zapłacić oraz kto i w jakim rozmiarze w regulowaniu tej należności będzie partycypował, a także kto zostanie kreowany na członka klasy średniej i według jakich kryteriów. Tylko przy takim potraktowaniu społeczeństwa można oczekiwać zrozumienia dla polityki rządu i przyzwolenia dla kolejnych wyrzeczeń. Program stanu przejściowego winien więc stanowić swoistą komorę dekompresyjną o parametrach dostosowanych do wytrzymałości organizmu społecznego. Dobrze byłoby, aby proponowane korekty programu rządowego w takiej formie zostały przedstawione. Dlatego teraz w trakcie dokonywania zmian występuję o przejrzystą i zrozumiałą dla wszystkich formę prezentacji przeobrażeń ustrojowych. Występuję dlatego, że przyjęta przez rząd strategia wielkiego skoku na fiskalno-monetarne pozycje wyjściowe nie przyniosła oczekiwanych efektów. O dotychczasowych rezultatach strategii skokowej mówiono na tej sali wystarczająco dużo. Chciałbym tylko podkreślić to, że 40% spadek produkcji jest co prawda zjawiskiem niesłychanie niekorzystnym, ale nie dramatycznym. Prawdziwy tragizm to trwały demontaż środków produkcji w przemyśle i unicestwianie gospodarstw rolnych. Skutki fizycznej ruiny gospodarki są trudne do przewidzenia szczególnie w wymiarze społecznym. Zburzyć jest łatwo, ale odbudować na gruzach znacznie trudniej, zwłaszcza przy deficytowym budżecie. Pan premier Balcerowicz przestrzega przed nadużywaniem teorii spiskowej, ale już to, że istnieje potrzeba przestrzegania przed taką teorią, jest wystarczająco niepokojące. Bardzo niepokojąco zabrzmiały również słowa o tym, że „zapowiedziana redukcja dalszej części naszego długo nastąpi, gdy wytrwamy na drodze przemian”. Bliżsi jesteśmy upadku na tej drodze, ale być może będzie to też forma trwania.</u>
          <u xml:id="u-434.3" who="#StanisławWęgłowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Nie zabierałbym czasu Wysokiej Izbie, gdyby przedkładane przez rząd projekty ustaw nosiły cechy dokumentów pozwalających przyjąć, że rząd wie, co chce osiągnąć i w jaki sposób chce to osiągnąć. Tak jednak nie jest. Jest to nie tylko problem opóźnień legislacyjnych spowodowanych gruntowną przebudową ustaw w komisjach sejmowych. Jest to problem zdolności rządu do przygotowania dokumentów nie wymagających tak zasadniczych zmian w zakresie merytorycznym. Szkoda, że najskuteczniejszą formą przekazywania uwag poselskich do prac rządu jest trybuna sejmowa, ale dobrze, że taki sposób jeszcze pozostał.</u>
          <u xml:id="u-434.4" who="#StanisławWęgłowski">Na zakończenie chciałbym jeszcze nawiązać do tych wypowiedzi posłów, w których pojawiało się ubolewanie nad monopolem obozu zwycięskiego. Otóż osobiście znam członka prezydenckiego sztabu wyborczego, a jednocześnie jego męża zaufania, inżyniera, fachowca z nienaganną w ciągu 20 lat pracy opinią, reprezentującego deficytowy zawód, który wkrótce po wyborach został zwolniony z pracy, żeby mu się nie wydawało, że znajduje się w zwycięskim obozie. Znam również wielu wysokich funkcjonariuszy byłej PZPR, którzy po zmianach pozycje swoje jeszcze umocnili. Wynika z tego, że przynależności do obozu zwycięskiego nie należy oceniać wyłącznie w kategoriach ideowych.</u>
          <u xml:id="u-434.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-435">
          <u xml:id="u-435.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-435.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos obecnie zabierze poseł Franciszek Stefaniuk z PSL. Przygotuje się poseł Wiesław Kaczmarek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-436">
          <u xml:id="u-436.0" who="#FranciszekStefaniuk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z przedwczorajszego wystąpienia pana premiera Balcerowicza przebija w dalszym ciągu zasadnicza idea walki z inflacją i umacniania złotówki, a ja, panie premierze, już się pogubiłem, i nie mogę w żaden sposób zrozumieć istoty tej walki z inflacją, jeżeli od stycznia 1990 r. nasza złotówka kilkakrotnie straciła na wartości przez w nieskończoność rosnące ceny towarów z jednej strony oraz sztywno trzymający się kurs dolara z drugiej strony (uwzględniam oczywiście ostatnie drgnięcie). Jeśli inflację, kiedyś mierzoną w stosunku rocznym, mierzymy dziś w stosunku miesięcznym, to ja skutków walki z inflacją dopatrzeć się już nie mogę. Owszem, zgodzę się, że udał się panu premierowi proces umacniania dewizowych środków płatniczych i jeśli to pan premier nazywa sukcesem, to ja pozwolę sobie zwrócić uwagę na fakt, że taki mechanizm ekonomiczny spowodował opłacalność przywożonych do Polski towarów zagranicznych i nie wiem, jak to określić, ale przez to sztuczne, naturalne czy celowe utrzymywanie stabilności walut Polska stała się rynkiem handlu towarami zagranicznymi, co pan premier określa zbawiennym faktem pełnych półek sklepowych. Ale trzeba widzieć również, że w towarach zagranicznych kupujemy ich surowce, zagraniczną robociznę i dajemy zysk zagranicznym producentom, podczas kiedy nasz polski, w szczególności rolniczy, surowiec marnuje się, a ręce do pracy stały się zbędne. Naród zasmakował w bezrobociu, w odpowiedzi na które słyszymy, że trzeba się przekwalifikować i wyzwolić inicjatywę. Zachodni eksperci chwalą nas za takie zmiany i podziwiają, jacy to jesteśmy bohaterscy i wytrzymali. Szkoda tylko, że cieszą się oni, a nie my. Inicjatywa w tym państwie wyzwala się w wielu, tylko z jakim efektem? Każda inicjatywa rozbija się o kredyt. Wspomniałem już z tej trybuny, że stopa procentowa od kredytu na całym świecie jest stymulatorem wzrostu lub zahamowania gospodarki. U nas wysokie odsetki hamują każdą inicjatywę dopóki nie zmienimy polityki kredytowej, nie łudźmy się, rozwój gospodarki nie ruszy. Obecne argumenty, że stopa kredytu jest hamulcem inflacji, do mnie nie przemawiają. Wręcz odwrotnie, wysokie odsetki znajdują swoje miejsce w cenach towarów, co mechanicznie powoduje wzrost cen i zwiększa inflację. To przecież gołym okiem jest widoczne. A w odniesieniu do kredytów rolniczych chciałbym wspomnieć, że przyjmując te argumenty, to w tym rzecz, że kredyt powinien być minimalnie oprocentowany, bo przecież rolnictwo inflacji nie powoduje. Od stycznia 1990 r. zmiany cen nastąpiły w kierunku ich zmniejszenia, a więc powodują po prostu deflację.</u>
          <u xml:id="u-436.1" who="#FranciszekStefaniuk">Inicjatywa gospodarcza Polaków każę nam poszukiwać taniego zarobku w formie importowania zagranicznych dotowanych towarów, a nasza gospodarka zamiast rozwijać się, upada. Na jak długo, pytam się, taka polityka? Spadają przecież bankowe rezerwy dewizowe. Mówili o tym posłowie. Trwa proces wypływu środków dewizowych za granicę, a pan premier łamie sobie głowę, skąd by znowu pożyczyć.</u>
          <u xml:id="u-436.2" who="#FranciszekStefaniuk">Przedwczoraj pan premier Balcerowicz zadał retoryczne pytanie, czy pójdziemy nadal obraną drogą ku lepszej gospodarce zapewniającej rozwój kraju i godne życie społeczeństwa, czy też zaprzepaścimy to, co z takim trudem zostało osiągnięte i powrócimy do wyścigu płac, cen i chaosu gospodarczego. Otóż, panie premierze, patrząc z perspektywy rolnictwa i gospodarki chłopskiej właśnie dzisiaj widzę chaos i proszę mi nie mieć za złe, bo trudno mi dojrzeć tę pańską drogę ku lepszej gospodarce, zapewniającej rozwój i godne życie, jeżeli dziś rolnicy z mojego bialskopodlaskiego województwa w wielu przypadkach stoją po kilka dni w kolejkach z trzodą chlewną, jeżeli za 100 kg ziarna chlebowego oferuje się cenę równą wartości 4 litrów coca-coli i jeżeli cena dzisiejsza żyta jest relatywnie niższa niż ceny z czasów obowiązkowych dostaw żyta w latach pięćdziesiątych. Tego porównania nie komentuję, nadaje się ono jednak do Księgi Guinnessa. Przykłady dramatu dzisiejszej wsi można mnożyć, ale nie o to chodzi. Owszem, w ramach realizacji obecnego programu i polityki gospodarczej udało się jedno, udało się znów nagiąć chłopski grzbiet, bo domagaliśmy się przez półtora roku wprowadzenia cen gwarantowanych na płody rolne, a dziś dokonano lepszego cudu. Oto dziś chłop polski pokornie się kłania, gdy za pół ceny skupuje się to, co wyprodukował. I pytam się, czy to ma być symptomem godnego życia społeczności chłopskiej?</u>
          <u xml:id="u-436.3" who="#FranciszekStefaniuk">W przedstawionych zamierzeniach rządu w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki w odniesieniu do rolnictwa i gospodarki żywnościowej czytamy m.in. o tym, że warunkiem modernizacji rolnictwa są głębokie przemiany struktury agrarnej oraz że koncentracja ziemi wyeliminuje nieefektywne gospodarstwa. Pozwolę sobie zauważyć, panie premierze, że eliminują się już równo gospodarstwa nieefektywne i efektywne, jak również i to, że rolnicy doskonale wiedzą, co się mieści pod określeniem „koncentracja ziemi”. Zgadzam się, że gospodarka rolna jest rozdrobniona, ale dziś w okresie bezrobocia tworzyć instrument przebudowy agrarnej rolnictwa, nie mając odpowiedzi z pokryciem, co się stanie z ludźmi, to naprawdę ryzyko. To dotyczy przecież 1/3 ludności. Śmiem twierdzić, że nierealna jest wizja przyszłego rolnictwa, jeśli nie widzi się w nim samego rolnika, jeżeli nie widzi się polskiego chłopa. Żaden program, który na pierwszym miejscu nie widzi człowieka, nie jest programem realnym.</u>
          <u xml:id="u-436.4" who="#FranciszekStefaniuk">Na koniec chciałbym przytoczyć pewien fakt z wizyty prezydenta w Wielkiej Brytanii. Kiedy pan prezydent zwrócił się z prośbą o zniesienie wiz na wjazd Polaków do Wielkiej Brytanii, otrzymał negatywną odpowiedź i takie uzasadnienie, że jeżeli by zniesiono wizy, to wtedy Polonia brytyjska współdziałałaby z Polakami w zakresie zatrudnienia ich na Wyspach Brytyjskich, a to byłoby sprzeczne z interesem Anglików. Panie premierze, proszę się zastanowić, czy rząd polski podejmując jakąkolwiek decyzję, pomyślał, czy to nie będzie sprzeczne z interesem Polaków. Panie premierze, to zadanie domowe.</u>
          <u xml:id="u-436.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-437">
          <u xml:id="u-437.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-437.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Wiesław Kaczmarek z PKLD, przygotuje się poseł Stanisław Bożek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-438">
          <u xml:id="u-438.0" who="#WiesławKaczmarek">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Pan marszałek prosił o pewne refleksje odnośnie do przebiegu dzisiejszej debaty i przede wszystkim wczorajszej. Chciałem również się taką refleksją podzielić, zwłaszcza jeżeli chodzi o wczorajszą debatę, ponieważ wydaje mi się, że ci, którzy wczoraj byli obecni, byli świadkami pewnego spektaklu, w pewnym sensie sztuki z repertuaru Mrożka, ponieważ został zgłoszony wniosek o votum nieufności dla rządu, a następnie rozpoczęła się normalna dyskusja. Właściwie większość występujących posłów nie zauważyła tego wniosku. Jeden z posłów odnosił się do zbójeckiego prawa. Chciałoby się zapytać, czyje to prawo zbójeckie: Janosika, Ondraszka czy zbója Madeja? Czy budujemy jakieś prawo nowej legendy, nowego zbójectwa?</u>
          <u xml:id="u-438.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-438.2" who="#WiesławKaczmarek">Dziwię się, że w takiej sytuacji w ogóle ta debata od razu wtedy nie została przerwana. To refleksja pierwsza.</u>
          <u xml:id="u-438.3" who="#WiesławKaczmarek">Refleksja druga. Wysłuchałem dość uważnie wszystkich wystąpień klubowych. Rozumiem, że pan poseł Osiatyński występował w imieniu Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, ale myślę że brzmi to dziwnie, kiedy dzisiaj obecnemu rządowi członek byłego rządu zarzuca to, że obecny rząd jest mało odważny, że nie przyjmuje na siebie odpowiedzialności. Muszę z przykrością stwierdzić, że poseł Osiatyński w tym przypadku akurat wykazał się okrutnie krótką pamięcią, ponieważ mieliśmy parę przypadków za rządów pana Tadeusza Mazowieckiego, kiedy z tej trybuny też padały prośby o to, żeby rząd był trochę odważniejszy i zechciał na siebie przyjąć pewną odpowiedzialność.</u>
          <u xml:id="u-438.4" who="#WiesławKaczmarek">I trzecia rzecz. Twierdzę, że dzisiaj bardzo trudno jest dyskutować z rolnikami, ponieważ działają na takiej zasadzie, że czasami biją na odlew, niestety, to po prostu widać.</u>
          <u xml:id="u-438.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-438.6" who="#WiesławKaczmarek">Można się, niestety, narazić. Chciałem powiedzieć, że to już jest w pewnym sensie histeria, bo sięgacie panowie do pewnych dramatycznych mechanizmów, do aktów rozpaczy, natomiast chyba całe zło bierze się z tego, że jednak w wielu deklaracjach problem, który przedstawiacie, przedstawiacie w sposób nieczytelny. Żebyście przynajmniej spróbowali sformułować pewne zasadnicze tezy! Dzisiaj jest bardzo łatwo powiedzieć, że w rolnictwie jest źle, przecież dane statystyczne mówią o tym. Zapoznałem się w „Życiu Gospodarczym” z takim materiałem, z którego wynika, że wartość produkcji netto na jednego zatrudnionego w sektorze rolniczym w Polsce wynosi 3 tys. dolarów, a w Holandii 36 tys. dolarów. To pokazuje różnicę, skalę nieefektywności naszego rolnictwa. Natomiast nie mogę się zgodzić z tą tezą, która tutaj padła — chyba pan prof. Zegar wygłosił taką tezę — że rolnictwo może być lokomotywą gospodarki. Wydaje mi się, że rolnictwo może być atrakcyjne i efektywne, ale w otoczeniu nowoczesnej gospodarki i po prostu odwrotnie tego nie uczynimy. Są pewne koszty, które trzeba ponieść, i nie można, moim zdaniem, działać w ten sposób, żeby cenami próbować ratować ponoszone straty, bo to będzie tak, jak robiliśmy w przeszłości, że będziemy pokrywali nieefektywne działania, natomiast nie będziemy dokonywali zmian strukturalnych.</u>
          <u xml:id="u-438.7" who="#WiesławKaczmarek">Jeszcze raz powtarzam, że przysłuchuję się tym debatom rolniczym i naprawdę trudno mi dojść do tego, o co chodzi i gdzie jest punkt sporu. Może ktoś by w końcu się zdecydował i w paru punktach powiedział: my uważamy tak, rząd uważa tak i o to nam chodzi, i nie róbmy po prostu najzwyklejszego w świecie zamieszania, nie zastrzegajmy zawsze, że nie czynimy tego w ramach agitacji wyborczej przed najbliższymi wyborami.</u>
          <u xml:id="u-438.8" who="#WiesławKaczmarek">Przechodząc do tego, czym ja bym chciał się zająć, postaram się zrobić to bardzo krótko. Pierwsza sprawa — program prywatyzacji. Należy z uznaniem przyjąć fakt, że podjęto pewne działania stymulacyjne, jeżeli chodzi o efekty tej prywatyzacji. Pojawiło się pojęcie mapy przekształceń, więc rząd rozpoczął prace nad tym, jakie mogą być skutki ekonomiczne, co, dlaczego i w jakim tempie należy prywatyzować.</u>
          <u xml:id="u-438.9" who="#WiesławKaczmarek">Problem drugi, który wynika z tych materiałów. Istotne jest to, że rząd dostrzegł problem dywidendy, natomiast wątpliwe jest rozwiązanie, które proponuje wprowadzić. Jeżeli ktoś się zapoznał z materiałem pt. „Wykańczalnia”, który został opublikowany bodajże w „Życiu Gospodarczym”, to wyraźnie w nim widać, że raty kapitałowe i dopłaty dodatkowe są o wiele boleśniejsze dla przedsiębiorstw prywatyzowanych niż dywidenda dla firmy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-438.10" who="#WiesławKaczmarek">I problem trzeci związany z tym — komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych. Otóż w tym materiale jest sformułowanie, które mówi o wprowadzenie kontraktów menedżerskich w firmach skomercjalizowanych. Tutaj muszę powiedzieć, panie premierze, że to nie jest jakieś specjalne odkrycie, ponieważ jeżeli jest firma skomercjalizowana, czyli ma radę nadzorczą, zarząd, to nie trzeba tutaj robić z tego jakiejś cudownej broni, ponieważ Kodeks handlowy pozwala na to, żeby przyjąć takie rozwiązania — kontrakty menedżerskie. Chciałbym tutaj skorzystać z propozycji, która została sformułowana w programie socjaldemokracji, gdzie się mówi o kontraktach menedżerskich. Już kiedyś z tej trybuny o tym mówiłem, ale w odniesieniu do przedsiębiorstw państwowych, co zresztą podnosił również pan poseł Andrzej Miłkowski. Ideą tych kontraktów menedżerskich jest przerwanie tego Trójkąta Bermudzkiego: dyrektor — rada pracownicza — związki zawodowe. Polegałoby to po prostu na dobrowolnej umowie przede wszystkim pomiędzy radą pracowniczą a dyrektorem. Wymaga to zmiany ustawy o przedsiębiorstwie państwowym. Powtórzę, niestety, to, co kiedyś próbowałem zaproponować z tej trybuny. Otóż taki kontrakt opierałby się na pewnym terminie (3–5 lat). Dyrektor zobowiązywałby się wyprowadzić przedsiębiorstwo z kłopotów przy uwzględnieniu danych brzegowych. Tym dyrektorem może być menadżer zagraniczny. Dyrektor miałby swobodę w doborze kadry kierowniczej, natomiast rada pracownicza zrezygnowałaby w okresie tego kontraktu czy sprawowania funkcji przez dyrektora z tzw. uprawnień stanowiących, z wyjątkiem uprawnień dotyczących: likwidacji, upadłości, podziału firmy czy sprzedaży majątku. Dalej. Wcześniejsze odwołanie dyrektora ze stanowiska jest możliwe jednakże pod warunkiem wypłacenia mu odszkodowania. Sprawy sporne rozstrzygałaby powołana z chwilą podjęcia kontraktu komisja nadzorcza z przewodniczącym wspólnie powołanym przez obie strony — radę pracowniczą i zespół zarządzający, czy samego dyrektora. Wtedy można by rozważyć wariant, czy tego typu firmy — podkreślam, przedsiębiorstwa państwowe, a nie skomercjalizowane czy prywatyzowane — można byłoby zwolnić z popiwku. Mam nadzieję, że to dawałoby pewną szansę, że tak skonstruowane zarządzanie firmą sprawi, że jej menedżer będzie kierował się pewnymi celami długoterminowymi w przeciwieństwie do interesów pracowniczych, które, niestety, są interesami krótkoterminowymi. Tyle na temat prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-438.11" who="#WiesławKaczmarek">Teraz jeżeli chodzi o dywidendę i w ogóle problem przedsiębiorstw państwowych, to na wstępie chciałbym postawić jedno pytanie i bardzo bym prosił, żeby w kolejnym wystąpieniu, podsumowującym tę debatę, pan premier Balcerowicz zechciał odnieść się trochę szerzej do przedstawianych spraw, by obiecał, że wszystkie wnioski będą podlegać rozpatrzeniu, ponieważ większość naszych dyskusji kończyła się — muszę przyznać — suchym wystąpieniem pana premiera.</u>
          <u xml:id="u-438.12" who="#WiesławKaczmarek">Chciałbym powiedzieć o sprawie, która moim zdaniem jest istotna, chociaż, może być obrazoburcza dla wielu, ale myślę, że warto żebyśmy sobie wyjaśnili pewne mity i legendy. Otóż w wielu wystąpieniach stawiano zarzut nadmiernego fiskalizmu. Sformułowanie takie oznacza, że jest to jakieś pojęcie względne. Nadmierny fiskalizm, ale w stosunku do czego? Czy do istniejącego bezrobocia, do istniejącej inflacji, czy — powiedzmy — do konstrukcji zasilania budżetu, itd. itd. Bardzo bym prosił o odpowiedź, bo Chciałbym wiedzieć, czy istnieją jakieś analizy porównawcze, z których by wynikało, czy w Polsce jest nadmierny fiskalizm, czy go nie ma. Wiadomo, że odniesienie do innych krajów nie jest proste, ale dobrze byłoby, gdybyśmy dowiedzieli się, jakie są obciążenia podatkowe, zwłaszcza sektora produkcyjnego, w Polsce, a jakie w innych krajach. Często odnoszę wrażenie, że jest to takie słowo, które służy za wytrych albo przyczynę wielu chorób, bez przeprowadzania głębszej analizy. Parokrotnie tutaj padało stwierdzenie, że dywidenda jest jednym z takich dowodów na dyskryminowanie przedsiębiorstw państwowych. I tak chyba po prostu jest.</u>
          <u xml:id="u-438.13" who="#WiesławKaczmarek">Myślę, że rząd będzie zmuszony świadczenia na rzecz budżetu rozłożyć równomiernie na wszystkie podmioty gospodarcze i będzie to decyzja niezwykle niepopularna. Ale jeżeli padają ze wszystkich stron deklaracje o równości sektorów, o równym obciążeniu kosztami kryzysu, o tym, że ma być równy dostęp do świadczeń socjalnych państwa, to właściwie na tym etapie są możliwe dwa rozwiązania: Rozwiązanie pierwsze polega na podniesieniu — co sformułował pan poseł Cimoszewicz w swoim wystąpieniu klubowym — o kilka punktów poziomu podatku dochodowego. Tylko musiałoby to być jakoś skompensowane systemem bodźców, które by służyły napędzaniu koniunktury produkcyjnej, rozwijających produkcję i usługi.</u>
          <u xml:id="u-438.14" who="#WiesławKaczmarek">Jest jeszcze rozwiązanie drugie, które jest zamarkowane w propozycji nowelizacji ustawy o oprocentowaniu kapitału spółek jednoosobowych skarbu państwa. Jest to rozwiązanie zbliżone w pewnym sensie do stosowanych w świecie podatków przemysłowych i polega na wprowadzeniu powszechnego podatku od kapitału, być może o takim charakterze, że miałby on charakter karny w odniesieniu do podatków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-439">
          <u xml:id="u-439.0" who="#MikołajKozakiewicz">Panie pośle, 10 minut już minęło, proszę skracać wypowiedź.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-440">
          <u xml:id="u-440.0" who="#WiesławKaczmarek">Już kończę. W przypadku tych kapitałów, które są kapitałami martwymi i nie pracują, ten podatek przemysłowy jest stosowany w RFN. Nie jest on wysoki, sięga 3%. Są pewne ulgi, nie dotyczy on np. małych przedsiębiorstw, małych firm i ma jeszcze jedną cechę, że służy zasilaniu budżetów lokalnych. I na koniec dwie sprawy.</u>
          <u xml:id="u-440.1" who="#WiesławKaczmarek">Panie Marszałku! Pierwsza sprawa jeszcze a propos podatków. Otóż wiadomo, że Polska jest dzisiaj w sytuacji takiego państwa, które — powiedzmy — ze względu na siłę swojej gospodarki jest krajem w pewnym sensie bezbronnym. Dzisiaj rząd dokonał dewaluacji złotówki. Wiemy, że utrzymuje się recesja w sektorze produkcyjnym, zwłaszcza w sektorze przetwórczym. Chciałbym zapytać rząd, czy nie przewiduje takiego rozwoju zdarzeń, że staniemy się wbrew pozorom eksporterem surowców, ponieważ jeżeli nie istnieje przetwórstwo, to najłatwiejsze jest eksportowanie, czyli wypłukiwanie kraju z jego zasobów: mineralnych i materialnych. Chciałbym tutaj usłyszeć, jaka jest diagnoza, ponieważ w takich sytuacjach często sektory surowcowe wypierają sektory przetwórcze i im będzie łatwiej organizować eksport.</u>
          <u xml:id="u-440.2" who="#WiesławKaczmarek">O kapitale zagranicznym nie będę mówił, bo tyle już o tym mówiono. Myślę, że dzisiaj najistotniejszym z punktu widzenia Polski atutem ze strony kapitału zagranicznego może być dostarczenie Polsce rynków zbytu.</u>
          <u xml:id="u-440.3" who="#WiesławKaczmarek">Sprawa ostatnia, handel ze Związkiem Radzieckim. Otóż myślę, że to co się stało w handlu ze Związkiem Radzieckim, to jest dowód na to, że po raz kolejny wygrał polski mistycyzm z polskim racjonalizmem. Tak to można krótko skomentować. Kiedyś podczas debaty o polityce zagranicznej stwierdziłem, że Polsce powinno szczególnie zależeć na budowie wschodniej strefy ekonomicznej. Pan minister Skubiszewski odnotował ten fakt, nawet w odpowiedzi stwierdził, że będzie to przedmiotem analiz Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Oczywiście nigdy to nie zostało opublikowane, fakty są znane, ale ja chętnie bym usłyszał, jakie są wyniki tych analiz i co wyszło naszym strategom dyplomacji z tej koncepcji wschodniej strefy ekonomicznej, ponieważ efektów akurat w tej dziedzinie, jeżeli chodzi o polską dyplomację, to praktycznie nie ma.</u>
          <u xml:id="u-440.4" who="#WiesławKaczmarek">I kwestia druga, związana z handlem ze Związkiem Radzieckim.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-441">
          <u xml:id="u-441.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę kończyć, ponieważ już minęło 14 minut.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-442">
          <u xml:id="u-442.0" who="#WiesławKaczmarek">Tak. To jest kwestia tego, jak były prowadzone negocjacje. Trochę się dziwię pasywnej postawie rządu, który mówi, że to wina Rosjan, że upadł nasz handel ze Związkiem Radzieckim. Chciałem przypomnieć tylko to, co się działo w komisjach (a jestem członkiem Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej) pod koniec 1989 r. Otóż jak dobrze pamiętam, pan poseł Krasowski żądał wręcz, żebyśmy przeszli na wymianę w dolarach od 1 stycznia 1990 r. Tak po prostu było. Maciej Święcicki — ówczesny minister, wiceminister Ledworowski i przedstawiciele Centralnego Urzędu Planowania tłumaczyli, że przejście w tym terminie i w ogóle przejście na wymianę dolarową nie jest dla nas atrakcyjne i oznacza, że po prostu Polska poniesie 1,5 mld dolarów strat.</u>
          <u xml:id="u-442.1" who="#WiesławKaczmarek">I druga kwestia z tym związana. Myślę, że niewłaściwie podeszliśmy do negocjacji ze Związkiem Radzieckim. Najpierw rozpoczęliśmy rozmowy o polityce, o sprawach bolesnych, o wojskach radzieckich, o naszej historii. I następnie, że tak powiem nieładnie, nawrzucaliśmy...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-443">
          <u xml:id="u-443.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę skończyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-444">
          <u xml:id="u-444.0" who="#WiesławKaczmarek">To wtedy rozpoczęła się wymiana i dyskusja o robieniu interesów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-445">
          <u xml:id="u-445.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę skończyć przemówienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-446">
          <u xml:id="u-446.0" who="#WiesławKaczmarek">Już kończę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-447">
          <u xml:id="u-447.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę wyłączyć mikrofon.</u>
          <u xml:id="u-447.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-447.2" who="#komentarz">(Poseł Franciszek Stefaniuk: Chciałem ad vocem wypowiedzi pana posła.)</u>
          <u xml:id="u-447.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę się zapisać na listę mówców.</u>
          <u xml:id="u-447.4" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze poseł Stanisław Bożek z OKP, przygotuje się poseł Tadeusz Bień.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-448">
          <u xml:id="u-448.0" who="#StanisławBożek">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przysłuchując się obecnej dyskusji można dojść do takiego wniosku, że oto jest zły i niedobry rząd, który niszczy kraj, który społeczeństwo doprowadza do nędzy, niszczy przemysł, niszczy rolnictwo, a posłowie są odpowiedzialni i niczemu niewinni. Niepokoi mnie zwłaszcza fakt, że głoszą to głównie posłowie z lewej strony, którzy w tym Sejmie mają ogromną większość, a wszystkie decyzje zapadają pod ich dyktando, ich głosami, mało tego, owa większość w Sejmie to przedstawiciele i rzecznicy klasy kierowniczej wszystkich sfer polskiego życia, a głównie życia gospodarczego. Tak naprawdę, to ta klasa kierownicza mając swoje przedstawicielstwo w Sejmie w ogromnej większości, ma największy wpływ na to wszystko, co dzieje się w Polsce, tak było w przeszłości, tak jest i obecnie. A występowanie w roli obrońców społeczeństwa, w roli obrońców ludu, podczas gdy lud ten się okrada, jest nieuczciwe. Jest to zwyczajna propaganda i gra wyborcza.</u>
          <u xml:id="u-448.1" who="#StanisławBożek">Wysoki Sejmie! Zmierzamy do gospodarki rynkowej. Twierdzę, że zdrowa gospodarka rynkowa nie może istnieć w państwie, w którym w tak wielkim stopniu gospodarka jest państwowa. Nawoływanie do odbudowy czy rozwoju tejże gospodarki jest wielkim nieporozumieniem. Będą tylko dalej marnowane i rozkradane środki, będzie dalej marnowana praca i wysiłek ludzi. Przy tej strukturze własnościowej jest niemożliwe uzdrowienie i rozwój gospodarki. Jeżeli gospodarka państwowa doprowadziła nas do upadku, to nie łudźmy się, że ta gospodarka, również państwowa, z tego upadku nas dźwignie. Jest to po prostu niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-448.2" who="#StanisławBożek">Wysoka Izbo! Ponad półtora roku temu mówiłem o tym i teraz to powtarzam, że błąd w naszych przemianach znajduje się w tempie i sposobie prywatyzacji. Istniejący sposób prywatyzacji został chytrze przemyślany i zainicjowany jeszcze za rządów Rakowskiego. Wiedząc, że komunizm musi odejść, że władza wymyka się z rąk, stwarzano warunki — i to w sposób perfidny, bez żadnych skrupułów — do zawłaszczania gospodarki przez ludzi z tzw. układów. My ten sposób dalej realizujemy.</u>
          <u xml:id="u-448.3" who="#StanisławBożek">Wysoki Sejmie! Istnieją trzy możliwości prywatyzacji, czy też zmiany właściciela, jak kto woli. I tak: można coś kupić, można rozdać lub można ukraść. Sprzedaż była niemożliwa, ponieważ społeczeństwo nie posiada kapitału, więc umożliwiano pewnej grupie przechwytywanie kapitału i to się dalej dzieje. Rozdawnictwo nie wchodziło w rachubę, ponieważ poprzedni rząd jak i Wysoka Izba uznali, że jak człowiek biedny coś otrzyma za darmo, to tego nie uszanuje, woda mu do głowy uderzy, przedsiębiorstwa będą bankrutować oraz lawinowo wzrośnie bezrobocie, co właściwie w tej chwili i tak się dzieje bez masowej prywatyzacji. I oto pozostał nam trzeci sposób prywatyzacji — kradzież. Tak, pewne uprzywilejowane i ustawione grupy zgodnie z prawem i założeniami skutecznie to realizują, siejąc niezadowolenie i oburzenie.</u>
          <u xml:id="u-448.4" who="#StanisławBożek">Wysoki Sejmie! Twierdzę, że prywatyzacja w naszych polskich warunkach powinna być przeprowadzona na dużą skalę, szybko i to wśród wszystkich obywateli. Tylko takie zmiany mogą przynieść pozytywne rezultaty. Autentycznie powstanie bardzo liczna klasa średnia, społeczeństwo za wszelką cenę będzie dążyło do stabilizacji, a twierdzę, że i do wyrzeczeń, jeżeli określona część majątku państwowego będzie jego własnością. Rozwiązanych lub złagodzonych będzie wiele problemów, takich jak istnienie pasożytniczych spółek, obsady kierowniczej przedsiębiorstw, braku poczucia odpowiedzialności, emigracji czy wandalizmu.</u>
          <u xml:id="u-448.5" who="#StanisławBożek">Wysoki Sejmie! Jesteśmy wszyscy bez wyjątku odpowiedzialni za to, co dzieje się w naszej gospodarce. Uważam, że rząd i Sejm powinien w dziedzinie prywatyzacji niezwłocznie, natychmiast poczynić daleko idące zmiany i korekty. Prywatyzacja powinna być tylko sposobem i mechanizmem do określenia, co jest czyje z tego, co było dotychczas wspólne, państwowe. Nie próbujmy zarabiać na prywatyzacji. Prywatyzacja ma przynieść tylko wzrost efektywności gospodarki, co dopiero może dać dochody i korzyści. Uważam, że jest to proste i szybko możliwe do przeprowadzenia bez konieczności niszczenia całej gospodarki narodowej, bo to co się dzieje, jest barbarzyństwem. O przyszłości, o rozwoju lub upadku przedsiębiorstw niech decydują autentyczni ich właściciele, a nie urzędnicy. Zmieńmy to, co jest błędne. Twierdzę, że błędny jest sposób i tempo prywatyzacji, która jest głównym warunkiem sanacji i rozwoju. Uważam, że innej drogi nie ma, a wszystkie próby ratowania gospodarki bez powszechnej prywatyzacji i bez I udziału całego społeczeństwa w tym procesie I nie mają żadnych szans i nie powiodą się.</u>
          <u xml:id="u-448.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-449">
          <u xml:id="u-449.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-449.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma pan poseł Tadeusz Bień, nie zrzeszony. Przygotuje się poseł Wojciech Zarzycki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-450">
          <u xml:id="u-450.0" who="#TadeuszBień">Panie Marszałku! Panie Premierze! Panie i Panowie! Padło wczoraj i dzisiaj, i to z wielu stron, wiele uwag dotyczących działalności rządu. Nagłe olśnienie i mądrość polityczna przedstawicieli niektórych nurtów politycznych wywołuje, delikatnie mówiąc, zdumienie. Ale do rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-450.1" who="#TadeuszBień">Choć moja wypowiedź dotyczy spraw już dzisiaj sygnalizowanych, proszę jednak o jej wysłuchanie. Nie będę usiłował tu mówić o wszystkim. Odniosę się tylko do stanu finansów państwa, gdyż tu chyba tkwi przyczyna większości problemów i niektóre sprawy wymagają podkreślenia. Deficyt budżetowy stał się faktem, który dzisiaj determinuje w sposób negatywny działalność zarówno rządu, jak i stan szeregu dziedzin naszego życia społecznego. Ten deficyt w dużym stopniu zależy od skuteczności podejmowanych przez rząd działań lub od ich zaniechania. Jestem zmuszony tutaj zwrócić uwagę Wysokiej Izby i rządu na jedną z przyczyn obniżenia wpływów podatkowych do skarbu państwa. Jest nią niesprawny system egzekwowania podatków oraz kolejna niedoskonałość ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Dziwię się, że Ministerstwo Finansów nie interweniuje w tej sprawie i że dokument „Zamierzenia rządu...”, który był nam przedstawiony i o którym dzisiaj dyskutujemy, na ten temat praktycznie nic nie mówi, nie zauważa jakby tego faktu, a np. odstąpienie od podatków w formie ryczałtu spółdzielczego spowodowało, że wiele firm przestało po prostu płacić podatki. Bardzo szybko opanowały one sztukę żonglowania kosztami, która pozwala bez większego trudu wykazać, że firmy te nie przynoszą dochodu. Czy o to w tej reformie chodziło? Efektem takiego postępowania jest to (podam tutaj konkretne przykłady), że np. firma, która w I kwartale br. zgodnie ze starym systemem podatkowym odprowadziłaby do państwa podatek w wysokości 1,5 mld zł, nie zapłaciła do dzisiaj ani złotówki. Gorzej, firma ta twierdzi, że w tym roku nie zapłaci ani grosza podatku dochodowego, a powinna wg starego systemu uiścić go w wysokości przynajmniej 8 mld zł. Sądziłem, że to jest żart. Sprawdziłem to w tej firmie, o której mówię, oraz w kilku innych. Jest to, niestety, niebezpieczna prawda. Po prostu nie wchodząc wcale w konflikt z prawem, można kształtować koszty w zupełnie dowolny sposób, a następnie bezkarnie powodować wzrost cen i inflacji. Takich firm jest naprawdę w Polsce wiele. Jeżeli do tego doliczyć kwoty, które się wymykają spod opodatkowania na tzw. czarnym rynku gospodarczym, nienaliczanie cła, to trudno się dziwić, że sytuacja budżetu tak dzisiaj wygląda. Muszę powiedzieć, że ja nie mam pretensji do tych niedoszłych płatników, mam natomiast pretensję do Ministerstwa Finansów i do izb skarbowych, że nie potrafią stworzyć mechanizmu egzekwowania podatków. Padło wczoraj na tej sali stwierdzenie, że wyjście z kryzysu i rozwój indywidualnej przedsiębiorczości jest krępowany podatkowym gorsetem.</u>
          <u xml:id="u-450.2" who="#TadeuszBień">Otóż, proszę państwa, tego gorsetu wcale nie ma. Najczęściej wprost przeciwnie, następuje nieuzasadnione uwalnianie się od podatków. To uwalnianie jest wynikiem nieskuteczności działalności służb, które są do tego celu powołane. Za ten stan rzeczy odpowiedzialność spada na Ministerstwo Finansów, którego obowiązkiem jest przecież zorganizowanie systemu ściągania należności. Zaniedbanie i swoista nonszalancja resortu w tym zakresie wymaga zdecydowanej interwencji Sejmu i o to się w tej chwili zwracam do Wysokiej Izby. Stawiam po prostu formalny wniosek, aby w uchwale, która powinna podsumować tę naszą debatę, ten fakt został zaakcentowany.</u>
          <u xml:id="u-450.3" who="#TadeuszBień">Druga sprawa wymagająca, moim zdaniem, interwencji, to wysokość oprocentowania kredytów. Nawet średnio zamożny obywatel dzisiaj praktycznie nie może korzystać z kredytu. Te kredyty, które mają być przeznaczone np. na inwestycje w budownictwie mieszkaniowym czy na rozwój produkcji, winny być znacznie niżej oprocentowane, ale za to podlegać bezwzględnemu bankowemu nadzorowi co do ich wykorzystania. Wysokie zyski, jakie dziś osiągają banki, nie mają żadnego uzasadnienia, a przecież pośrednio przyczyniają się do wzrostu kosztów utrzymania. Panie premierze, czas najwyższy, aby przy wprowadzaniu polityki liberalizmu gospodarczego uwzględnić sytuację społeczną kraju. Przecież przez ponad dwa pokolenia polskie społeczeństwo było pozbawione systemowo możliwości niezależnego działania gospodarczego, nie mogło rozwijać myśli organizacyjno-politycznej i ducha przedsiębiorczości. Powoduje to, że okres przejściowy od socjalizmu do gospodarki rynkowej stwarza większości społeczeństwa niezawinione zagrożenie egzystencji. Informuję pana premiera, że np. w jednym z dużych zakładów województwa bydgoskiego nie płaci się już pensji, a wypłaca się zaliczki w wysokości 300 tysięcy złotych. Wiem, że to może nie jest bezpośrednio wina rządu, ale są to fakty, które po prostu trzeba zauważać. Ludzie są bezradni, zagrożeni. Wprawdzie nikt im pomóc nie może, ale po prostu w niektórych naszych procesach legislacyjnych jakby tego się nie zauważa. I tu narasta poczucie krzywdy, poczucie zagrożenia i rozgoryczenia, i temu się trzeba jakoś przeciwstawić.</u>
          <u xml:id="u-450.4" who="#TadeuszBień">Solidarność społeczna, do której się często odwołujemy, nie zlikwiduje już dzisiaj rodzącego się nowego konfliktu społecznego, będącego następstwem powstawania — równolegle z coraz większą biedą — kapitału, który, niestety, nie zawsze jest czysty, choćby z powodu unikania podatków i ceł. Ten okres przejściowy wymaga większego interwencjonizmu władz państwowych. Rząd winien więc podjąć zdecydowane działania.</u>
          <u xml:id="u-450.5" who="#TadeuszBień">Panie Premierze! Panowie Nowi Ministrowie! Myślę, że należałoby tu powiedzieć na koniec tak — należy działać odważniej, szybciej, ale delikatniej.</u>
          <u xml:id="u-450.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-451">
          <u xml:id="u-451.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-451.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze pan poseł Wojciech Zarzycki z PSL, przygotuje się poseł Irmindo Bocheń.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-452">
          <u xml:id="u-452.0" who="#WojciechZarzycki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pan premier Balcerowicz w sprawozdania na temat aktualnego stanu gospodarki kraju oraz zamierzeń na przyszłość ani słowem nie wspomniał o sytuacji w rolnictwie. Nie sądzę jednak, aby ten światły ekonomista nie doceniał realnego znaczenia tak ważnej społecznie gałęzi gospodarki narodowej. Dla mnie więc owe milczenie może znaczyć tylko jedno, rząd w tej materii nie ma się czym pochwalić, nie ma także wizji poprawy w bliższej czy dalszej perspektywie. W takiej sytuacji najlepiej jest udawać, że problemów nie ma, nie warto im poświęcać uwagi. Czy jednak to chowanie głowy w piasek potrafi zaczarować rzeczywistość, spowoduje, że zjawi się ona w jaśniejszych barwach? Czy może to zdejmie też odpowiedzialność z rządu za stan rolnictwa i przyszłość społeczeństwa wiejskiego?</u>
          <u xml:id="u-452.1" who="#WojciechZarzycki">Szanowni Państwo! Byłem jednym z wielu posłów, którzy zabierali głos w debacie budżetowej. Mówiąc o określonych zamierzeniach rządu w zakresie rolnictwa, w kasandrycznym tonie przewidywałem ich znikomą skuteczność, a moje przewidywania oparte były zarówno na własnych doświadczeniach, jak i znajomości realiów, w jakich znajduje się nasze rolnictwo. Dziś mam tę niechcianą satysfakcję, że moje prognozy sprawdziły się. Sprawdziły się na przykład przewidywania co do siły tzw. preferencyjnych kredytów przeznaczonych na zakup nawozów mineralnych. Kredyty te zostały wykorzystane zaledwie w około 60%, co stanowi równowartość 10 kg NPK na 1 hektar. Preferencyjność tych kredytów była dla zrujnowanych gospodarstw chłopskich wysoce wątpliwa. Rolnicy obawiali się, że przy braku możliwości sprzedaży produktów rolnych nie będą mogli ich zwrócić. Środki przeznaczone na te kredyty zostały więc w banku. Rzecz jednak w tym, że drogie są zarówno kredyty, jak również znacznie zwiększone są ceny nawozów mineralnych. Dla przykładu podam, że za 1 kg azotu trzeba zapłacić równowartość 6 kg pszenicy, podczas gdy w Europie Zachodniej 3,5 kg. Porównanie to stanowi również odpowiedź na zarzut, że polskie rolnictwo drogo produkuje. To jest między innymi odpowiedź dla pana posła Kaczmarka i będzie ona zrozumiała, jak nie będzie na stole na śniadanie, na obiad, na kolację rodzimych artykułów żywnościowych, ale będą i tacy, którzy będą mieli o ten stan pretensję do rolników polskich. To ceny spowodowały, że w skali kraju w pierwszym kwartale br. w stosunku do roku ubiegłego zakupiono o 44% mniej nawozów azotowych oraz o 42% mniej nawozów fosforowych. Nie trzeba być wielkim specjalistą, żeby wiedzieć, co to oznacza dla produkcji roślinnej dziś i w najbliższej przyszłości. Nadal rozwierają się nożyce cen na niekorzyść wsi. Rolników nie stać na kupno ciągników. Chyli się ku upadkowi fabryka kombajnów w Płocku. W pierwszych czterech miesiącach ub.r. rolnicy zakupili 288 tysięcy lemieszy do pługów, w analogicznym okresie br. zaledwie 5 tysięcy. W trakcie wspomnianej debaty budżetowej wnioskowałem o natychmiastowe wprowadzenie barier celnych antydumpingowych, antysubwencyjnych na produkty żywnościowe, których mamy pod dostatkiem rodzimej produkcji. Wysoka Izba raczyła przychylić się do mojego wniosku, stojąc słusznie na stanowisku, że nie wolno nie wykorzystać efektów pracy polskiego rolnika i to zwłaszcza w okresie kryzysu. Problem w tym, że potrzebna była interwencja sejmowej Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, aby bariery te nie były śmiesznie niskie. Zaproponowane przez komisję wyższe, skuteczniejsze stawki nie zostały przez rząd uwzględnione. Opóźniono w czasie wprowadzenie barier celnych, stąd też potwierdziły się prognozy o zalaniu kraju towarami. I tak weźmy na przykład import mięsa. Podobno uległ on zmniejszeniu, tak przynajmniej mówią oficjalne statystyki, jednak liczba uzyskanych w I kwartale br. zezwoleń weterynaryjnych na tenże import, opiewająca na około 48% rocznej konsumpcji mięsa w naszym kraju wystawia na poważną próbę ich wiarygodność. Warto dodać, że wszystko to dzieje się w czasie, kiedy obserwujemy u nas najwyższe w okresie powojennym pogłowie trzody chlewnej.</u>
          <u xml:id="u-452.2" who="#WojciechZarzycki">Wysoki Sejmie! Od początku X kadencji posłowie PSL prowadzą walkę o uratowanie polskiego rolnictwa. Co uzyskaliśmy? Jedynie chyba to, że o słuszności naszych racji przekonaliśmy nareszcie Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Nareszcie potwierdza ono naszą ocenę sytuacji, zgadza się ze stawianymi przez naszych posłów diagnozami. Czy jednak o to nam w istocie chodziło? Wiadomo, że nie. Chodziło nam zawsze i chodzi również dziś o pełną odpowiedzialność rządu za stan rolnictwa. Biorąc to na przysłowiowy chłopski rozum, nie wolno burzyć żadnej budowli, jeśli nie mamy wizji, a tym bardziej zrębów nowego obiektu, chyba że chcemy pozostać bezdomni. Rząd musi w końcu odpowiedzieć na konkretne pytania: jaka jest jego wizja rolnictwa? Jakiej produkcji od rolnictwa oczekuje? Jaką produkcję należy rozwijać, a jaką ograniczyć? Jak wyobraża on sobie założenia restrukturyzacji np. przemysłu nawozów sztucznych? Jak w procesie prywatyzacji przemysłu rolno-spożywczego mogą wziąć udział puszczeni z torbami rolnicy? Dotychczasowa sytuacja, a szczególnie import żywności z Zachodu wskazuje na to, że rząd nie jest zainteresowany rozwojem produkcji rolnej, że mamy do czynienia z nadprodukcją, której nie jesteśmy w stanie zagospodarować, a nie umiemy też wyeksportować. Rząd nie panuje nad zaistniałą sytuacją, nie chce wiedzieć, że import żywności oznacza import bezrobocia na wieś i do zakładów przemysłu pracującego na rzecz rolnictwa. Narastające bezrobocie zwiększają zwolnienia z zakładów pracy chłoporobotników. Rząd nie przedstawił dotychczas żadnego programu walki z bezrobociem na wsi i osłony socjalnej dla rodzin właścicieli upadających gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-452.3" who="#WojciechZarzycki">Właściwie pojęty interwencjonizm państwowy winien stanowić konkretny element polityki ekonomicznej w ogólności, a rolnej w szczególności. Na przykład Agencja Rynku Rolnego powinna stanowić instrument ochrony rodzimego rynku rolnego, kształtując politykę importową i eksportową, mając wpływ na całokształt sytuacji w rolnictwie. Agencja ta winna działać w oparciu o postulowane od dłuższego czasu przez Polskie Stronnictwo Ludowe niżej oprocentowane kredyty, minimalne ceny gwarantowane na produkty rolne, właściwą ochronę celną.</u>
          <u xml:id="u-452.4" who="#WojciechZarzycki">Wysoka Izbo! Narasta coraz bardziej niezadowolenie wsi. Zachodzi obawa, że bez odpowiednich, właściwych zmian polityki rolnej niezadowolenie to może przybrać niekontrolowane formy, szczególnie w okresie żniw, kiedy impas pogłębią dodatkowe tony nie chcianego rodzimego zboża i innych płodów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-452.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-453">
          <u xml:id="u-453.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-453.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze pan poseł Irmindo Bocheń z PKLD, przygotuje się poseł Herbert Gabryś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-454">
          <u xml:id="u-454.0" who="#IrmindoBocheń">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wypowiedź pana posła Zarzyckiego w zasadzie w 90% pokrywa się z moim wystąpieniem. Pan poseł jakby wyprzedził mnie i wytrącił moje argumenty, dlatego nie będę się powtarzał na ten temat, natomiast z wielką satysfakcją odniosę się do wystąpienia pana posła Kaczmarka z PKLD, mojego klubowego kolegi, który w zasadzie nie będąc rolnikiem, profesjonalistą w swojej dziedzinie, dołożył trochę rolnictwu. To, że obaj mamy brody nie wskazuje, że jednakowo myślimy o rolnictwie i w związku z tym chciałem posłowi Kaczmarkowi — nie wiem, czy jest na sali — zwrócić uwagę, że rolnicy w momencie wielkiej dezaprobaty wobec, powiedzmy sobie, polityki rolnej rządu, rzeczywiście w którymś momencie będą musieli albo będą zmuszeni do bicia na odlew. Porównywanie dzisiaj polskiego rolnictwa do holenderskiego nie może mieć miejsca, ponieważ dzieli nas epokowa różnica poziomu gospodarowania i stracone — o czym często tutaj na tej sali się mówiło — 40 czy 50 lat trudnych warunków dla rolnictwa indywidualnego.</u>
          <u xml:id="u-454.1" who="#IrmindoBocheń">Nowoczesne rolnictwo, jakie jest zaproponowane Polsce w ramach, powiedzmy sobie EWG, to rolnictwo ekosocjalne, rolnictwo, które będzie w jakiś sposób bazowało na ekstensywnym rolnictwie. Dzisiaj to się potwierdza, że lepiej jest funkcjonować na małym gospodarstwie, mieć jedną krowę, niż mieć ich sto i duże gospodarstwo, bo większe jest ryzyko upadku. To ekosocjalne rolnictwo zaproponowane w jakimś stopniu przez EWG i biodynamiczny ogród w środku Europy jest dla nas w sumie niebezpiecznym kierunkiem, ponieważ w którymś momencie może spowodować zachwianie zabezpieczenia strategicznego wyżywienia narodu. Każdy kraj uważa rolnictwo za strategiczną dziedzinę i w związku z tym wydaje się, że należałoby bardziej się przyjrzeć temu tematowi i pilnować tych spraw, mieć rękę na pulsie.</u>
          <u xml:id="u-454.2" who="#IrmindoBocheń">Pan poseł Kaczmarek uważa, że rolnicy w swoich wystąpieniach konkretnie w punktach nie powiedzieli, o co nam, rolnikom, w sumie chodzi i to zarówno rolnikom uspołecznionym, prywatnym, jak i indywidualnym. Konkretnie chodzi nam, powtarzam, o kredyt preferencyjny. Nie o ten, który został przyznany na nawozy i środki ochrony roślin, ponieważ jest to raczej zabieg propagandowy, zaznaczam, propagandowy nie celowy, pomagający rolnictwu, ponieważ średnio wychodzi około 53 tys. na jeden hektar użytków rolnych. Jest to w sumie kwota mała, nie decydująca w żadnym stopniu. Kredyt ten wykorzystano do celów propagandowych, nam natomiast chodzi głównie o taki kredyt, który uwzględniałby to, że cykl produkcyjny w rolnictwie zamyka się w ciągu roku, czyli kredyt 7% miesięcznie, jest tak jak dzisiaj dobry dla, powiedzmy, handlu, pośrednictwa, natomiast w rolnictwie powinien być 12 razy mniejszy. Jeżeli rolnicy w którymś momencie doczekają się takiego kredytu na produkcję rolną, to rzeczywiście będzie on stymulował opłacalność i postęp w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-454.3" who="#IrmindoBocheń">Następna sprawa (drugi punkt) to korelacja podatków z dochodami z rolnictwa. Nastąpił szalony wzrost liczby podatków — rolny, dochodowy, obrotowy, popiwek, w sektorze państwowym jeszcze dywidendy — natomiast brak jest korelacji z racjonalnymi dochodami z działalności czysto rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-454.4" who="#IrmindoBocheń">Trzeci punkt — ochrona rynku polskiego, nie zawzięta ochrona rynku polskiego na te] zasadzie, że my, rolnicy, trzymamy się tak, żeby broń Boże ktoś z zagranicy przysłał nam produkty. Oczywiście, one mogą być konkurencyjne, ale niech one będą konkurencyjne na równym poziomie, tzn. żeby polscy rolnicy korzystali z takiego samego poziomu dotacji jak rolnicy z Zachodu. I wtedy będziemy walczyć, i zobaczymy, kto jest bardziej racjonalny.</u>
          <u xml:id="u-454.5" who="#IrmindoBocheń">Następna sprawa — o czym pan poseł wspominał — rolnikom chodzi o otwarcie granicy wschodniej dla eksportu produktów rolnych. My, rolnicy, widzimy tam jedyny możliwy kierunek zbytu swoich produktów. Tak jak EWG i ta „prawdziwa” Europa walczy o rynek zbytu w Polsce, bo w tej chwili to jest walka o rynek zbytu w Polsce, tak my chcemy walczyć o rynek zbytu na Wschodzie, który zachwiał się, w pewnym momencie zwyciężyła polityka nad ekonomią i troszeczkę zatraciliśmy ten rynek wschodni.</u>
          <u xml:id="u-454.6" who="#IrmindoBocheń">Określenie opłacalności — to jest piąty punkt. Niech wszyscy wiedzą, jak jest naprawdę z tą opłacalnością. W telewizji w soboty jest taki program dla rolników. Robi się tam kalkulację produkcji. Cała Polska dowiaduje się nagle, że przecież opłaca się produkować i mleko, i zboże, i dziwi się, co ci chłopi chcą. 20 lat mieszkam na wsi, a wcześniej byłem mieszczuchem i wiem, jaki jest skutek takich informacji. Moja siostra mówi, co ty chcesz? Jeżeli zlikwidujemy tę nieracjonalną informację w telewizji, o czym zresztą na każdym spotkaniu rolnicy mówią, będziemy wiedzieli prawdę i. wtedy może poseł Chmielarski kupi rano w sklepie kostkę masła za 3300 zł. Piękna sprawa. Tanieje wszystko. Ale popatrzmy w druga stronę. 22 litry mleka podzielić przez te 12–13 tys., to po ile wychodzi litr mleka? Po 500–600 zł, a poziom opłacalności na środki produkcji cały czas jest sztywny i ani drgnie w dół, w związku z tym sytuacja jest jednoznaczna.</u>
          <u xml:id="u-454.7" who="#IrmindoBocheń">To są te punkty, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-454.8" who="#IrmindoBocheń">Pan poseł Bożek w sposób kuriozalny radził nam prywatyzację. Podejrzewam, że także w rolnictwie, bo już spotkaliśmy się z tym przy pierwszym czytaniu projektu ustawy o państwowym gospodarstwie rolnym. Kuriozalne spojrzenie. Jest to wyjątkowa sprawa. Nie będę się do tego odnosił. Natomiast w części końcowej, którą w zasadzie powinienem potraktować jako zasadniczą, gdyż zobowiązała mnie do tego grupa posłów reprezentujących gospodarkę rolną, tę wielkotowarową, wspomnę tylko o uspołecznionym sektorze rolnictwa, bo po prostu nie chciałbym powtarzać tego, co mówił pan poseł Zarzycki. Zgadzamy się z jego spojrzeniem w całej rozciągłości. Generalnie chcę powiedzieć, że rzeczywiście Komisja Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej na 106 posiedzeniach kilkakrotnie zajmowała się tematyką uspołecznionego sektora rolnictwa. Były już w maju w zeszłym roku różne spotkania, inicjatywy posłów, dezyderaty, opinie, sprzeciwy itd. W końcu w grudniu 1990 r. powołaliśmy podkomisję ds. przyspieszenia usankcjonowania prawnego państwowych gospodarstw rolnych. Przedstawiciele rolnictwa walczyli, walczyli i co osiągnęli?</u>
          <u xml:id="u-454.9" who="#IrmindoBocheń">Pan poseł Zarzycki powiedział, że niczego nie osiągnęliśmy poza odłożeniem dywidendy do września, czyli jest to wyrok odłożony w czasie, tak jak w grze w hokeja ta kara jest odłożona w czasie, ale w którymś momencie ona nastąpi. Ten sektor na dzień dzisiejszy jest generalnie pozostawiony sam sobie i gdyby nie złożenie z inicjatywy grupy posłów projektu poselskiego, podejrzewam, że w ogóle w tej kadencji o państwowym sektorze rolnictwa nie zdążylibyśmy nic powiedzieć. Sytuacja na dzień dzisiejszy jest wręcz katastrofalna. Mój przedmówca powiedział tu, że w jednej z bydgoskich firm wypłacono pracownikom po 300 tys. zaliczki. W państwowym sektorze rolnictwa od trzech miesięcy ludzie dostają zaliczki lub w ogóle nie dostają płacy, bo nie ma środków na wypłaty, nie ma możliwości podjęcia kredytu.</u>
          <u xml:id="u-454.10" who="#IrmindoBocheń">Panie premierze, w środę najprawdopodobniej macie się spotkać z dyrektorem Narodowego Banku Polskiego, z prezesem BGŻ. Należałoby podjąć jakieś racjonalne działanie albo konkretnie powiedzieć: panowie z państwowych gospodarstw rolnych, z uspołecznionego sektora rolnictwa, bo to nie tylko są państwowe gospodarstwa rolne, jesteście skazani w ciągu dwóch miesięcy na upadłość. Proszę to jasno powiedzieć albo proszę stworzyć możliwość dostępu do kredytów, bo teraz żadne państwowe gospodarstwo rolne nie ma takiej możliwości. Mówię o państwowym gospodarstwie rolnym, ale żaden rolnik, podejrzewam, nie ma możliwości na dzień dzisiejszy swobodnego dostępu do kredytu. W naszym przypadku, w przypadku państwowego sektora rolnictwa nie ma szans. W związku z tym te załogi błagają rząd, żeby spojrzał bardziej racjonalnie na ten sektor albo wskazał kierunkową drogę ich, powiedzmy sobie, przyszłości, bo nikt nie chce się na to odważyć, a czy to będzie baza reprywatyzacyjna, czy to będzie baza ziem koronnych, czy to będzie własność skarbu państwa, skarb państwa powinien dbać o ten sektor. Nie powinno się go doprowadzać do ruiny. I później poseł Bożek będzie miał rację: o, popatrzcie, jak wykończyliście, jak zburzyliście, zniszczyliście i — jeszcze, nie daj Boże, ktoś jakieś grabie weźmie — rozkradliście. I kto za to odpowie? Ja nie biorę na siebie odpowiedzialności za niszczenie skarbu państwa, bo to jest karalne, a znów z drugiej strony jestem bezsilny, żeby cokolwiek poprawić i racjonalnie postępować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-455">
          <u xml:id="u-455.0" who="#MikołajKozakiewicz">Panie pośle, 10 minut już minęło.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-456">
          <u xml:id="u-456.0" who="#IrmindoBocheń">Kończę, panie marszałku. I teraz reasumpcja wypowiedzi. W określonym momencie, osiągnąwszy określony wiek i poziom załatwienia spraw, człowiek przechodzi w wiek, kiedy coś już zdobył w tym życiu. Chińczycy w swoim kalendarzu nazywają to wiekiem psa. Pilnuje tego, co osiągnął w swoim życiu. Nie mogę tego powiedzieć o rolnikach i rolnictwie. Nie mogę tego powiedzieć właśnie także o sobie. Nie mam, niestety, czego pilnować po dwóch latach pracy w parlamencie.</u>
          <u xml:id="u-456.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-457">
          <u xml:id="u-457.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-457.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Herbert Gabryś z PUS. Przygotuje się poseł Edward Horoszkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-458">
          <u xml:id="u-458.0" who="#HerbertGabryś">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Onegdaj Wysoka Izba debatowała nad projektem ustawy budżetowej na 1991 r. Przypomnę, że w dyskusji wyraźnie brzmiały głosy krytycznie oceniające jego założenia. Tak było do brawurowego, odbiegającego, niestety, moim zdaniem od argumentacji merytorycznej, wystąpienie pana premiera Balcerowicza. To wystąpienie spowodowało, iż w głosowaniu przeważyły emocje, a nie osąd rzeczowy. Zdaniem niektórych — podkreślam — niektórych, projekt ustawy budżetowej przygotowywany był nierealnie optymistycznie pod koncepcję domniemywanych wiosennych wyborów parlamentarnych. Przytaczam to jedynie po to, aby podkreślić, że tam gdzie o gospodarkę chodzi, tam trzeba liczyć i tylko liczyć, odkładając politykierskie emocje na bok. Tyczy to również i tej debaty.</u>
          <u xml:id="u-458.1" who="#HerbertGabryś">Deficyt budżetu, załamanie programu gospodarczego, społeczny niepokój o byt codzienny ma zatem swoje racjonalne przesłanki. Często system zasilania gospodarki przyrównuje się do krwioobiegu. Ten duży obieg, to zasilanie w środki kapitałowe (w tym kredyty) pozwalające na funkcjonowanie gospodarki. Ten mały obieg stanowi o dochodach ludności, a w konsekwencji tworzy wewnętrzny rynek konsumpcji. Obydwa te obiegi, równie ważne, moim zdaniem i wielu, funkcjonują źle w gospodarce narodowej. Zatem ulec zmianie muszą zasady obrotu kapitałowego, w szczególności zaś polityki kredytowej. Mówiło o tym wielu posłów. Pominę zatem szczegóły, utożsamiając się w tym zakresie z wystąpieniami moich klubowych kolegów, panów posłów Marka Pola i Ryszarda Pidka.</u>
          <u xml:id="u-458.2" who="#HerbertGabryś">Rzeczywistość obaliła przecież fałszywe nadzieje na zbawienny przypływ kapitału zagranicznego. Odtworzenia zatem wymaga również rynek wewnętrzny. Dochody realne ludności w wielu przypadkach zabezpieczają zaledwie osiągnięcie progu spełnienia biologicznych potrzeb. Zatem natychmiastowej zmiany wymaga polityka dochodowa ludności. System opodatkowania przyrostu wynagrodzeń winien być skorelowany z produktywnością akceptowaną w rynkowej konkurencji, a nie uzależniany między innymi od formy własności. Zła jest bowiem koncepcja preferencji płacowych dla tych już prywatnych lub tych, co się sprywatyzują.</u>
          <u xml:id="u-458.3" who="#HerbertGabryś">Propozycje przedstawione przez rząd w programie prywatyzacji nie spełniają w tym zakresie moich oczekiwań. Rząd w gospodarowaniu środkami budżetowymi stosuje, moim zdaniem, złą filozofię — podziału biedy, a nie pozyskiwania środków dla spełnienia potrzeb. Z tym od wielu miesięcy nie mogę się zgodzić. Na Boga, toż oczywistą jest prawdą, że skuteczniej zasilany może być budżet podatkiem obrotowym i dochodowym niż dywidendą. Czas najwyższy, aby tę oczywistą prawdę urzeczywistnić. Gospodarka państwowa stanowi główne źródła zasilania budżetu. Niechże wreszcie ma szansę czynić to skuteczniej!</u>
          <u xml:id="u-458.4" who="#HerbertGabryś">Niewiele nadziei na istotną poprawę sytuacji budżetowej i gospodarczej kraju niosą przedstawione przez rząd propozycje zmian. Istotną, moim zdaniem, pracę winna zatem wykonać Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. Tu muszę powtórzyć pytanie postawione przez pana posła Ryszarda Bugaja: Jak i kiedy oraz w jakiej części rząd przewiduje nowelizację ustawy budżetowej? Zgadzam się z postawionymi zarzutami, iż blokowanie planowanych wydatków budżetowych nie może być metodą na ukrycie budżetowego niedostatku. Posłużę się przykładem woj. katowickiego. Realizacja zobowiązań budżetowych za 4 miesiące sięga zaledwie 18%. Inwestycje infrastrukturalne dla regionów szczególnie dotkniętych bezrobociem nie mogą być finansowane, bo brak rozporządzeń określających zasady ich wykorzystania, podobnie dotacje na cele związane z utrzymaniem spółdzielczych zasobów mieszkaniowych. Kwota dotacji budżetowych na inwestycje wojewódzkie zabezpiecza jedynie 26% najistotniejszych potrzeb. Ustalenie środków na poszczególne kierunki inwestowania uniemożliwia dokonywanie jakichkolwiek przesunięć w najbardziej nawet zasadnych przypadkach. Nie ma środków na dramatycznie konieczne budowanie obiektów służby zdrowia, gospodarki komunalnej, a także, o zgrozo, na ochronę środowiska! Te niedostatki, sądzę, występują we wszystkich regionach dotkniętych klęską uprzemysłowienia.</u>
          <u xml:id="u-458.5" who="#HerbertGabryś">Sugerował pan marszałek, aby odnieść się refleksyjnie do wczorajszych wieczornych zdarzeń. Utożsamiam się ze stanowiskiem zajętym przez panią poseł Ziółkowską. To pragmatyzm powoduje, że nie wsparliśmy wniosku o votum nieufności dla rządu, wybierając mniejsze zło. Społeczne postrzeganie niedostatków bierze się z dwu co najmniej stron. Tej pierwszej, rzeczywistej, wynikającej ze stanu i kondycji gospodarki narodowej — i tu trzeba korekt zdecydowanych — i tej drugiej, wynikającej z wizji kreowanych przez polityków. Zaiste, trudno określić, która z nich waży, ale prawdą jest, że nieuczciwe, nieprawdziwe, nierzetelne politykierskie deklaracje spowodują, iż społeczeństwo wystawi kiedyś straszliwie rzetelny rachunek i ten rachunek spłacić będą musieli wszyscy, i ci z ław rządowych, i my wszyscy z sali, i ci, których dziś nie ma. Oby starczyło sił i argumentów na jego spełnienie.</u>
          <u xml:id="u-458.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-459">
          <u xml:id="u-459.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-459.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Edward Horoszkiewicz, nie zrzeszony. Przygotuje się poseł Stefan Bieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-460">
          <u xml:id="u-460.0" who="#EdwardHoroszkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wielokrotnie z tej trybuny informowałem Wysoką Izbę o dramatycznej sytuacji polskiego lecznictwa, o postępującej degradacji spowodowanej drastycznym brakiem środków. Po wczorajszej burzliwej i dramatycznej końcówce obrad rezygnują z rozwinięcia tego tematu. Zdecydowałem się jednak zabrać głos, bo oczekuję od pana premiera Balcerowicza zmiany stanowiska. Przedstawił je pan w swoim wystąpieniu, cytuję: „Mamy szansę na sukces, ale to tylko szansa”. To stanowisko, moim zdaniem, jest mało konstruktywne. Wołałbym usłyszeć: „Mamy szansę na sukces i musimy go osiągnąć”. Oczekuję rozwinięcia tego tematu. Mnie taka deklaracja jest potrzebna. Sądzę, że oczekuje jej wielu innych zatroskanych o los kraju. Chcę wiedzieć, czy jest wyjście z tej matni, czy rząd może wypracować taki program natychmiast lub w ciągu najbliższych tygodni.</u>
          <u xml:id="u-460.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-461">
          <u xml:id="u-461.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-461.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma pan poseł Stefan Bieliński, nie zrzeszony. Przygotuje się poseł Dorota Kempka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-462">
          <u xml:id="u-462.0" who="#StefanBieliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z uwagi na fakt, że jest jeszcze wielu mówców, postaram się ograniczyć tylko do tego fragmentu, który nie był tutaj może zbyt mocno wyeksponowany i w związku z tym również maksymalnie krótko przedstawię swoje kwestie.</u>
          <u xml:id="u-462.1" who="#StefanBieliński">Sukces w zahamowaniu inflacji powinien pozwolić przez zastosowanie właściwych posunięć polityki ekonomicznej na wyjście z depresji, na rozruszanie gospodarki. Proponowane posunięcia polityki ekonomicznej są współzależne w jednoczesnym zastosowaniu. Zawierają posunięcia administracyjne w polityce kredytowej, fiskalnej, pieniężnej oraz w polityce bilansu płatniczego. Dla jasnego przedstawienia proponowanych działań potrzebna jest rozprawa z pewnymi dość szeroko rozpowszechnionymi w Polsce i za granicą doktrynami. Szybka prywatyzacja państwowego sektora w przemyśle w Polsce nie jest koniecznym warunkiem urynkowienia. Twierdzenie przeciwne powstało jako reakcja na skompromitowaną działalność takich przedsiębiorstw w systemie demokracji ludowej. Jako dowód mogę przytoczyć II Rzeczpospolitą, a dzisiaj Francja i Austria są przykładem, gdzie sektor państwowy bardzo dobrze funkcjonuje. Usprawnienie, upaństwowienie obniża produkcyjność, ale niekoniecznie eliminuje możliwość systemu rynkowego. Sektor państwowy i cała gospodarka działały źle, bo zasady rynku były doktrynalnie wyeliminowane. Przy właściwej polityce i kierownictwie opartym na fachowości, odetatyzowane przedsiębiorstwa państwowe mogą działać zgodnie z zasadami rynku. Prywatne przedsiębiorstwa działałyby jeszcze lepiej, ale racjonalna prywatyzacja nie może nastąpić szybko, a urynkowienie nie może przecież czekać. W Polsce, wydaje się, wygasa wiara w system, w którym przedsiębiorstwa są kierowane przez załogi wybierające dyrektorów i partycypujące w dużej części zysków. Dzięki dążeniu załogi do maksymalizacji jej dochodów, równowaga przedsiębiorstwa jest osiągana przy niższym popycie na pracę i niższej produkcji niż w identycznych przedsiębiorstwach w systemie kapitalistycznym. Czy naprawdę dobrze uświadomione załogi pragną dzisiaj w Polsce przejąć rolę przedsiębiorców partycypując w stratach, jak i w ewentualnych zyskach? Czy nie dominuje dzisiaj wola dużej trwałości i pewności zarobków z pracy, bez ryzyka przedsiębiorcy (a o polepszenie warunków starać się powinny związki zawodowe)?</u>
          <u xml:id="u-462.2" who="#StefanBieliński">Sektor państwowy jest monstrualnie duży, trzeba go zmniejszyć do zdrowych proporcji. Istnieje ku temu racjonalna droga, ostrożna i wymagająca jednak czasu. Pewne dziedziny produkcji, początkowo małe, mogą przechodzić w konkurencyjne ręce prywatne; prywatny sektor będzie rósł, podczas gdy państwowy będzie malał relatywnie i w wielkościach bezwzględnych. Restrukturyzacji nie można w warunkach polskich osiągnąć w krótkim czasie. Drastyczna polityka deflacyjna, często proponowana przez Zachód, w krajach rozwijających się, cierpiących na długotrwałą inflację, nie może dać szybkich rezultatów. W Polsce, kraju zdezorganizowanym, gdzie w przeciwieństwie do krajów rozwijających się nie istniał system kapitalistyczny, czyli rynkowy, i gdzie rynek nie jest jeszcze skrystalizowany, wymogi restrukturyzacji są ogromne, deflacja nie powoduje silnych tendencji rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-462.3" who="#StefanBieliński">Bezrobocie nie prowadzi w polskich warunkach do restrukturyzacji, a porównywanie przez niektórych ekspertów zachodnich niskiego procentu bezrobocia w Polsce z wysokim w niektórych krajach Zachodu jest oparte na nieznajomości sytuacji w Polsce. Jednocześnie na zasadzie sił rynkowych, które w obecnych warunkach musiałyby osiągnąć skalę magii, nie na podstawie właśnie tych sił, lecz na podstawie selekcji dokonanej przez rząd powinien być zrobiony wybór przedsiębiorstw państwowych nadających się do szybkiego zwiększenia produkcji dóbr potrzebnych w gospodarce w połączeniu z konsumpcyjnymi, a także dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-462.4" who="#StefanBieliński">Drastyczne ograniczenie kredytów na produkcję powinno być rozluźnione, stopa procentowa wynosząca kilka procent miesięcznie powinna być obniżona najpierw dla wybranych przedsiębiorstw i dziedzin, a później dla szerszego kręgu.</u>
          <u xml:id="u-462.5" who="#StefanBieliński">Zwiększenie udziału środków z zagranicy do natychmiastowej dyspozycji w całej masie przez zagranicę zaoferowanej można osiągnąć przez negocjacje. Moim zdaniem, rządy krajów zachodnich i instytucje międzynarodowe utrzymują postawy ortodoksyjne tylko w przypadku braku kontrargumentów z naszej strony przy negocjacjach.</u>
          <u xml:id="u-462.6" who="#StefanBieliński">Pozostaje kwestia inflacji. Czy proponowane posunięcia nie doprowadziłyby do jej odnowienia? W Polsce takie obawy istnieją. Kto się na gorącym sparzył, to potem oczywiście na zimne dmucha. Tu, w tym miejscu chciałem zaadresować uwagę do pana premiera Balcerowicza. Mam świadomość, że dzisiaj rzemiosło w Polsce dogorywa, ale tkwi w nim ogromny potencjał. Moim zdaniem, tysiące zakładów przybrało postawę tzw. przetrwania. Myślę, że nadszedł właściwy moment, by je rozruszać. Jest pilna potrzeba, by cały ten potencjał natychmiast włączył się w polską gospodarkę i zaczął wytwarzać dobra, jak również świadczyć usługi. A więc co to oznacza? Kredyty dla przedsiębiorstw, zanim doprowadzi się do zwiększenia produkcji, spowodują oczywiście wzrost popytu. Suma dochodów produkcji musi wzrosnąć w rezultacie jej rozruszania. Budżet państwa spotka się obecnie prawdopodobnie z rosnącymi trudnościami z powodu spadku produkcji, oby jak najkrócej, a więc i spadku źródeł dochodu oraz z powodu wzrastają: tych zasiłków dla bezrobotnych. Musi być więc wzmocniony przez rozruszanie gospodarki. Być może rząd musi zdecydować się na pewien deficyt budżetowy. Mam nadzieję, że Wysoka Izba rozpatrzyłaby taki deficyt budżetowy, który może być konieczny dla dalszego rozruszania gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-462.7" who="#StefanBieliński">Nie jest to paradoksem, że przy hiperinflacji ceny wzrastają szybciej, niż by to mogło wynikać ze wzrostu kredytów, środków płatniczych. Tak się dzieje, bo ludność, przedsiębiorcy, pracownicy uciekają od pieniądza, likwidują zapasy kasowe normalnie potrzebne przedsiębiorstwom dla celów transakcyjnych, dla wygodnego rozłożenia wydatków w czasie, a dla obu grup jako rezerwy na wydatki nieprzewidziane. Zakończenie inflacji, co w Polsce osiągnięto, prowadzi do odbudowy zapasów kasowych. Być może zjawisko to już w pewnej mierze występuje, ma skutki deflacyjne, ale przeciwdziałając takim skutkom należy spowodować wzrost kredytów albo deficytu budżetowego lub jakiejś kompilacji obu tych systemów.</u>
          <u xml:id="u-462.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-463">
          <u xml:id="u-463.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-463.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma pani poseł Dorota Kempka z PKLD; przygotuje się poseł Marek Rutkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-464">
          <u xml:id="u-464.0" who="#DorotaKempka">Panie Marszałku! Panie Premierze! Szanowni Państwo! Nie ukrywam, że chciałam zrezygnować ze swego wystąpienia i rezygnuję, ponieważ wiele spraw, o których chciałam mówić, zostało już powiedzianych wczoraj i w dniu dzisiejszym. Natomiast uważam, że jako członek sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu mam obowiązek zadania pytania skierowanego do pana premiera. Niepokoi nas sytuacja, jaka ma miejsce w kulturze, stąd pytam się, jaka jest polityka kulturalna rządu, bo nie wyobrażam sobie, żeby w okresie tak poważnego kryzysu, w jakim się znajdujemy, rząd nie widział tych spraw i nie przedstawił Sejmowi swego stanowiska. Szczególnie niepokoi mnie sytuacja w zakresie edukacji kulturalnej dzieci i młodzieży. To, co w tej chwili zrobił resort oświaty w zakresie likwidacji zajęć pozalekcyjnych, jest po prostu rozwiązaniem ponad przeciętną, nie do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-464.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-465">
          <u xml:id="u-465.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-465.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma pan poseł Marek Rutkowski z OKP; przygotuje się poseł Aleksander Bentkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-466">
          <u xml:id="u-466.0" who="#MarekRutkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożone nam do dyskusji zamierzenia rządu w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki są nader ogólnikowe. Jeżeli nawet przyjąć za słuszne przedstawione główne założenia w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki, to bez odpowiedzi pozostaje szereg pytań, na które odpowiedź jest niezwykle pilna. Chciałbym ograniczyć się tylko do uwag na temat dziedziny gospodarki, która jest mi bliska z racji zatrudnienia, to jest do przemysłu włókienniczego. Wiele kwestii poruszył już pan poseł Wnuk w swojej wypowiedzi, z większością z nich zgadzam się. W odróżnieniu od pana posła Wnuka, który reprezentuje branżę wełnianą, reprezentuję branżę bawełnianą. Jak ciężka jest sytuacja w przemyśle tekstylnym, a szczególnie w branży bawełnianej, to już tutaj na tej sali trudno państwa nawet i przekonywać, bo każdy o tym wie. Szczególnie jest to spowodowane brakiem eksportu naszych produktów do wschodniego sąsiada. W tej chwili eksport ten zupełnie się załamał i jak dotąd żadne próby wznowienia go nie przynoszą rezultatów. Polskie fabryki zalegają stosy tkanin, których nikt nie chce kupić. Jaki jest więc sens utrzymywania wszystkich zakładów i kontynuowania produkcji, pociąga to przecież za sobą ogromne koszty i prowadzi do niepotrzebnego zużycia energii! Taka sytuacja frustruje ponadto załogi. Ludzie chcą wiedzieć, jakie będą dalsze losy ich przedsiębiorstw. Chcę z całą mocą podkreślić, że ludzie pracy w Polsce, w moim zakładzie chcą uczestniczyć w dziele reformy i rozumieją, że głębokie zmiany systemowe naszej gospodarki nie mogą być dla nich bezbolesne. Rozumieją, że trzeba zamykać nierentowne zakłady. Oczekują jednak w tym właśnie względzie większej aktywności i zdecydowania ze strony rządu. Nie można tu chyba czekać na to, że same mechanizmy gry rynkowej wyeliminują mniej efektywne przedsiębiorstwa. Powszechne jest oczekiwanie, że rząd powinien kierować tym procesem w sposób bardziej energiczny. Załogi czują się pozostawione same sobie, na nie spadła cała odpowiedzialność za przedsiębiorstwa. Gdzie tymczasem są organy założycielskie, czy nie powinno to być również i ich zadanie?</u>
          <u xml:id="u-466.1" who="#MarekRutkowski">Od wielu miesięcy powszechnie postuluje się, by rząd pilnie określił kierunki przemysłowej polityki państwa. Ja również o tej sprawie mówiłem w tej Izbie. Należy jak najszybciej, sądzę, określić, które gałęzie przemysłu należy ochraniać i modernizować, a które likwidować. Takich informacji w przedłożonym nam dziś dokumencie ciągle nie znajdujemy, a może jakieś koncepcje zostały już opracowane? Czy nie czas, żebyśmy my, posłowie, o tym również wiedzieli? Na spotkaniach z załogami jesteśmy zarzucani pytaniami: Czy to prawda, że nasz przemysł bawełniany został już spisany na straty? Czy to prawda, że w ministerstwie istnieje czarna lista zakładów przeznaczonych do likwidacji? Dlaczego ciągle informacje na te tematy są tak skąpe? To niedoinformowanie sprzyja opiniom, które znajdują coraz większy poklask, że celowo wprowadza się na polski rynek tkaniny z Dalekiego Wschodu, szczególnie z Chin, by zniszczyć polskie włókiennictwo. Chyba czas najwyższy wzmocnić jeszcze bardziej ochronę celną polskiego rynku przed zalewem, niskiej zresztą jakości, produktami z importu.</u>
          <u xml:id="u-466.2" who="#MarekRutkowski">Uważam, że dalsze losy poszczególnych zakładów włókienniczych, i nie tylko włókienniczych, winny być rozstrzygane często na szczeblu centralnym, bo jest to związane z gospodarką zasobami ludzkiej pracy. Nie można przecież dopuścić do upadku jedynego w regionie zakładu przemysłowego, bo stanowi on bezalternatywne źródło zatrudnienia i utrzymania dla tysięcy ludzi, jest głównym podatnikiem na rzecz budżetu miasta, w którym się znajduje. Takie działania, sądzę, rząd powinien podjąć jak najszybciej i wesprzeć te zakłady.</u>
          <u xml:id="u-466.3" who="#MarekRutkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Na zlecenie Banku Światowego dokonana została przez zachodnie firmy konsultingowe analiza kondycji naszego przemysłu włókienniczego. Sformułowano pewne zalecenia. Ta analiza jest dostępna już od stycznia br. Ludzie związani z naszą branżą oczekiwali, że rząd szybko wyciągnie z niej wnioski i podejmie stosowne decyzje. Miało to być również przedmiotem rozmów między przedstawicielami rządu a sekcją przemysłu lekkiego NSZZ „Solidarność”. To uspokoiło nieco nastroje wśród załóg. Do takich rozmów jednak nie doszło. I to nie z winy tych ostatnich, czyli związkowców, pracowników. Cenię bardzo inicjatywę rządu, który przedstawił propozycje niekonfliktowego rozwiązywania sporów zbiorowych w drodze negocjacji. Jeżeli jednak tak będą one realizowane przez stronę rządową, dobrze to tym negocjacjom nie wróży. Poderwano przecież w ten sposób autorytet działaczy związkowych, uniemożliwiając im wywiązanie się z zobowiązań wobec pracowników. Ci, którzy byli (przewodniczącym był pan z Sosnowca), musieli po prostu odejść. Ci, którzy przyjdą po nich, nie będą już tak skorzy do rozmów i negocjacji.</u>
          <u xml:id="u-466.4" who="#MarekRutkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W przedłożonym przez rząd dokumencie sporo miejsca poświęca się walce z bezrobociem. I słusznie, bowiem właściwe zagospodarowanie ludzkiej pracy jest podstawowym elementem każdej dobrze funkcjonującej gospodarki, a związek między polityką gospodarczą i polityką społeczną ma charakter sprzężenia zwrotnego. Proponuję, by w tym kontekście opracowywano regionalną politykę przemysłową państwa, tak by istniejący w regionach potencjał ludzkiej pracy nie został zmarnowany. Należy dobrze rozważyć, czy likwidacja konkretnego zakładu pracy jest konieczna, a jeżeli już nie można jej uniknąć, to należy godnie rozstać się z tymi, którzy uczciwie przepracowali w nim długie lata i słusznie teraz nie godzą się na status bezrobotnego. Pewne konkretne propozycje w tej sprawie przedstawię w czasie dyskusji nad ustawą emerytalną.</u>
          <u xml:id="u-466.5" who="#MarekRutkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Na zakończenie chciałbym się podzielić refleksją bardziej ogólną. Otóż pan premier Balcerowicz kilkakrotnie sugerował w swoim wystąpieniu, że podstawowe założenia reformy gospodarczej państwa winny być poza publiczną dyskusją w czasie zbliżającej się kampanii wyborczej, czyli jak to się mówi, nie powinny być przedmiotem gry wyborczej. Otóż wydaje mi się, że jest to nieporozumienie. Z czym wobec tego wyjdą do wyborców w nadchodzącej kampanii wyborczej kandydaci na posłów i senatorów? Sprawy gospodarcze winny być ważną częścią każdego programu wyborczego, bo one są w tej chwili podstawowe dla większości ludzi pracy w tym kraju. Oczywiście, możemy zwracać się do polityków, do przyszłych kandydatów na posłów i senatorów o rzetelność i odpowiedzialność w ich opracowywaniu, ale osobiście nie wierzę w sens takich apeli. Zresztą, widzieliśmy to w dniu wczorajszym. Czym więcej tych apeli, tym więcej wokół nas demagogii. Społeczeństwo chce i ma prawo wybierać między różnymi alternatywnymi programami gospodarczymi. Jeżeli wybierze źle, poniesie tego skutki. Takie są zasady demokracji. Jeżeli ulegnie demagogom dziś, może jutro będzie odporniejsze na te programy. Innej drogi nie ma.</u>
          <u xml:id="u-466.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-467">
          <u xml:id="u-467.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-467.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze teraz pani poseł Danuta Grabowska z PKLD. Przygotuje się poseł Wiesław Chmielarski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-468">
          <u xml:id="u-468.0" who="#DanutaGrabowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na tle dostrzeganych powszechnie oznak kryzysu społeczno-gospodarczego kraju aktualną kondycję finansową oświaty i wychowania trzeba ocenić jako tragiczną, nie posiadającą odpowiednika w całym okresie powojennym. Wynika to głównie z nietrafnych założeń planistycznych przyjętych przy konstruowaniu tegorocznego budżetu państwa, na co zwracało uwagę wielu posłów w czasie prac nad jego uchwaleniem. Przypomnę, iż sejmowa Komisja Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego od początku nie akceptowała budżetu państwa w tej dziedzinie, głosując nawet przeciw przyjęciu rządowej wersji budżetu i stosunkowo nieznacznych poprawek wniesionych przez sejmową Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-468.1" who="#DanutaGrabowska">Pierwszym kardynalnym błędem planistycznym było świadome, bo jak inaczej to nazwać, zaniżenie przez organy rządowe tzw. przewidywanego wykonania budżetu w 1990 r., stwarzające w praktyce podstawę dla skalkulowania uzasadnionej kwoty przyrostu budżetu w 1991 r., a następnie — po odpowiednim zsumowaniu obu wyżej wymienionych kwot — określenia kwoty ogólnej budżetu na 1991 r. Jeżeli chodzi zatem o ocenę przewidywanego wykonania budżetu w 1990 r., stopień nietrafności oceny dokonanej przez rząd był wyjątkowo wysoki, niespotykany dotąd. Różnica na niekorzyść oświaty i wychowania wyniosła ok. 3 bln zł, a przecież w bilansach zamknięcia roku budżetowego pozostały jeszcze zobowiązania nie pokryte z braku otwarcia kredytów budżetowych, co towarzyszyło niepełnemu wykorzystaniu środków zatwierdzonych w planie. Według Ministerstwa Finansów przewidywane wykonanie kalkulowane było na kwotę 17 bln zł, faktycznie wynosiło 20 bln zł, nie licząc oczywiście przedszkoli, a miało prawo wynosić 20,5 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-468.2" who="#DanutaGrabowska">Drugim założeniem błędnym było przyjęcie nazbyt ograniczonego przyrostu budżetu na 1991 r. w stosunku do przewidywanego wykonania w 1990 r. W kalkulowanej kwocie przyrostu winny były znaleźć pokrycie: całoroczne skutki podwyżek płac wdrażanych co kwartał w roku poprzednim; wzrost zadań edukacyjnych wynikający z rozwoju demograficznego kraju o ok. 2% rocznie; objęcie budżetem oświaty i wychowania zajęć dydaktycznych z zakresu religii, wykładanej w okresie wrzesień–grudzień 1990 r. w systemie pracy nie opłacanej, a od stycznia opłacanej; prognozowanie, ale rzetelnie skalkulowane, skutków wzrostu cen materiałów i usług w 1991 r. o ok. 30%; skutki przeniesienia do wydatków bieżących nakładów na remonty kapitalne realizowane do 1990 r. poza działem oświaty i wychowania; skutki wdrożonego od 1991 r. obciążenia budżetów szkół podatkiem od nieruchomości naliczanym na rzecz samorządów terytorialnych. Przyrost budżetu skalkulowany w ustawie budżetowej nie pokrywa skutków wszystkich zmian systemowych, tym bardziej że notowany faktycznie wzrost cen ocenia się jako znacznie wyższy od założeń prognozy cenowej.</u>
          <u xml:id="u-468.3" who="#DanutaGrabowska">Obie wyżej wymienione przyczyny spowodowały, że budżet oświaty i wychowania na 1991 r. od samego początku nosi wszelkie znamiona budżetu zaniżonego, nie stwarzającego możliwości obsługi wydatków niezbędnych do poniesienia w ciągu całego roku. Można i trzeba myśleć o wdrożeniu w systemie funkcjonowania oświaty w 1991 r. kolejnych programów oszczędnościowych, przypominających jako żywo programy wdrażane w latach 1984–85 dla zlikwidowania skutków pomyłek planistycznych popełnionych w ówczesnych uwarunkowaniach, ale nawet przy takim podejściu do sprawy, większość szkół i placówek oświatowo-wychowawczych utraci w niedługim okresie zdolność normalnego, nawet bardzo skąpego funkcjonowania, zwłaszcza z chwilą rozpoczęcia się nowego roku szkolnego i nadejścia sezonu jesienno-zimowego. Już teraz powszechnie sygnalizowane są fakty zawieszania w szkołach większości zajęć pozalekcyjnych, ograniczania zakresu działania placówek wychowania pozaszkolnego, ograniczania nadzoru pedagogicznego nad działalnością szkół, likwidowania dotychczasowego zakresu pomocy materialnej dla najbiedniejszych uczniów, rezygnowania z uzupełniania zbiorów bibliotecznych i wyposażenia szkół w niezbędne pomoce naukowe, ograniczania systemu funkcjonowania stołówek szkolnych i świetlic, rezygnowania z remontów zapobiegawczych budynków szkolnych, odstępowania od organizowania wypoczynku letniego dla dzieci nie mających zabezpieczenia socjalnego, nakładania na rodziców opłat za dowożenie dzieci do szkół.</u>
          <u xml:id="u-468.4" who="#DanutaGrabowska">Na marginesie niejako wspomnianej skali utrudnień w działalności szkół notuje się masowy ruch likwidatorski w odniesieniu do przedszkoli, co stało się już przedmiotem szczególnej troski Sejmu w toku debaty w dniu 10 maja br., w czasie której poruszone były sprawy sieci placówek wychowania przedszkolnego i systemu subwencjonowania gmin w omawianym zakresie. Sejm nie podzielił stanowiska zajmowanego w tej kwestii przez czynniki rządowe. Wprawdzie z założeń planistycznych Ministerstwa Finansów wynikało, że samorządy terytorialne przeznaczą w 1991 r. na potrzeby przedszkoli kwotę 5 bln zł, jednak wszystko wskazuje na to, że założenie to nie znajdzie potwierdzenia w praktyce z uwagi na niedostateczną kondycję finansową gminy. W zaistniałej sytuacji nie ma innego wyjścia, jak tylko wrócić ponownie do sprawy kształtu budżetu w ogóle, w tym budżetu oświaty i wychowania na 1991 r., podejmując stosowne starania, aby nie tylko zapobiec obniżeniu jego wielkości w związku z zaobserwowaniem w I półroczu br. trudności w równoważeniu budżetu państwa, ale zapewnić stosowne jego zwiększenie. Jakby nie patrzeć na całą sprawę, nadal uzasadniony jest wniosek zgłoszony przez sejmową Komisję Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego z lutego br. o niezbędności zwiększenia budżetu oświaty i wychowania o kwotę 5 bln zł. Opinia zgłoszona w tej sprawie w dniu 8 lutego przez odpowiednią komisję senacką oceniająca budżet jako bardzo skąpy nie odda je dramaturgii liczb ujętych w tej części ustawy budżetowej. Dlatego skłaniam się do tych wniosków posłów, którzy proszą o jak najpilniejsze rozważenie i przedstawienie Wysokiej Izbie korekty budżetu na rok 1991.</u>
          <u xml:id="u-468.5" who="#DanutaGrabowska">Proszę państwa, i bardzo krótko, wywołana dyskusją druga kwestia, o której nie zamierzałam mówić — rynek wschodni. Jako wiceprezes Stowarzyszenia Polska — Związek Radziecki spotykam się często z Rosjanami i muszę powiedzieć, że jak długo w naszej polityce będzie przeważało politykierstwo nad prawdziwą i mądrą polityką, tak długo będziemy mieć kłopoty z rynkiem wschodnim.</u>
          <u xml:id="u-468.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-469">
          <u xml:id="u-469.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-469.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze poseł Wiesław Chmielarski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-470">
          <u xml:id="u-470.0" who="#WiesławChmielarski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Realizowany program gospodarczy zawierał dobry kierunek zmian i złe metody od samego początku. Jako pierwszy jeszcze w lutym ub.r. mówiłem z tej trybuny, że prowadzi on wprost do ruiny. Mówiło o tym następnie wielu posłów. Wszystko to było jak przysłowiowe rzucanie grochem o ścianę. Teraz znaczne załamanie się tego programu, które można było przewidzieć, staje się faktem. Pan wicepremier Balcerowicz wielokrotnie tłumaczył, że inne rozwiązania w prostej linii mogą doprowadzić do załamania finansów państwa. Dziś już wyraźnie widać, że to właśnie konsekwentna realizacja jego programu do takiego załamania finansów państwa prowadzi. Wpływy budżetowe maleją, bo gaśnie gospodarka. Mieliśmy zdusić inflację, a zdusiliśmy gospodarkę i to nie tylko państwową. Dzisiaj ewidentne błędy realizowanej doktryny ekonomicznej próbuje się jeszcze usprawiedliwiać tzw. zmarnowanym 45-leciem. Sugeruje się wręcz, że gdyby nie to niszczące totalnie wszystko minione 45-lecie, to należelibyśmy do najwyżej rozwiniętych krajów świata i nie mielibyśmy większych problemów. Według pana premiera Bieleckiego komunizm dokonał u nas większych zniszczeń niż II wojna światowa. Znalezienie winnego znakomicie poprawia samopoczucie. Pragnę więc przypomnieć panu premierowi, że Polska nie była, delikatnie mówiąc, najwyżej rozwiniętym krajem świata ani przed wojną, ani 200 lat temu, ani także wcześniej. I nie była też żadnym wyjątkiem, dlatego że większość świata taka była, jest i długo, długo jeszcze będzie. Nasza obecna słabość gospodarcza ujawniła się w nagłym zderzeniu z gospodarką wysoko rozwiniętych krajów świata, bo nie znaleźliśmy gdzie indziej partnerów handlowych, a popyt wewnętrzny zdusiliśmy maksymalnie. I to jest główna istota naszych dzisiejszych problemów. To jest klucz do naszej dzisiejszej słabości.</u>
          <u xml:id="u-470.1" who="#WiesławChmielarski">Jako przykład, co może się stać w takiej właśnie sytuacji i co się stało, podaje się NRD, ale tłumaczy się to całkowicie fałszywie. Otóż w NRD obalono mur berliński, doszło do zjednoczenia i to zderzenie się tych dwóch gospodarek — najwyższej albo prawie najwyższej z tą dość przeciętną, o innych mechanizmach — spowodowało takie właśnie konsekwencje. A my nie wyciągamy z tego wniosków dla nas słusznych, że wszystko trzeba zrobić, żeby tego zderzenia właśnie unikać, to nie znaczy, żeby nie próbować nawiązywać kontaktów i coraz bardziej je rozwijać, ale to też nie znaczy, że jedynie te kontakty mają nam wszystko załatwić. Zwłaszcza wielu dziennikarzy operuje dziś takim argumentem, że produkujemy same buble, więc oczywiście wniosek jest dalszy taki, po co w to wkładać materiały, robociznę, energię i te buble produkować, skoro świat oferuje takie znakomite rzeczy, lepsze, tańsze i w większej ilości. Gdyby iść tym śladem myślenia, należałoby zamknąć gospodarkę 4/5 krajów świata, a tego oni nie robią. Każdy zdając sobie sprawę, jaka jest jego realna sytuacja, szuka rozwiązań i partnerów przede wszystkim na swoim poziomie i tu znajduje wyjście. Oczywiście, że stara się, na ile go stać, szukać technologii tych najlepszych, że stara się również i tam coraz szerzej wchodzić. Tym gorzej dla nas, bo o tyle tam jest trudniej.</u>
          <u xml:id="u-470.2" who="#WiesławChmielarski">Pan wicepremier na wstępie swojego wystąpienia stawia dramatyczne pytanie: Czy pójdziemy nadal obraną drogą ku lepszej gospodarce, zapewniającej rozwój kraju i godne życie, czy też zaprzepaścimy to, co z takim trudem zostało osiągnięte? Otóż w tym pytaniu już jest jak gdyby odpowiedź. To co realizujemy, jest lepsze, to co proponują inni, prowadzi do chaosu. To pytanie jest fałszywie postawione. Pytanie powinno być postawione inaczej i z uzasadnieniem, gdyby rząd się na to zdobył, to co wtedy, a co wtedy, gdyby się na to nie zdobył?</u>
          <u xml:id="u-470.3" who="#WiesławChmielarski">Mówiłem z tej trybuny, że trzeba wielu rachunków, wielu ludzi i komputerów, żeby zrobić sensowny program. Odpowiadał pan wicepremier, że to jest nie tak, że wystarczy, gdy grono osób przysiądzie fałdów i napisze bez policzenia, bez rachunków symulacyjnych, bez rachunków ciągnionych, co taka czy inna zmiana spowoduje w rolnictwie, albo odwrotnie, że wyjdzie to, co można nazwać — jakoś to będzie, tylko efekty tego są złe. I w tym wystąpieniu znajduję jeszcze jedno groźne stwierdzenie. Jesteśmy skłonni przyznać rację tym krytykom, którzy domagają się rygorystycznej polityki finansowej. To dogmat realizowanej strategii i to brzmi groźnie. Większość proponowanych rozwiązań to dalszy fiskalizm, to mechanizm wymuszania efektywności przez prymitywną barierę popytu, to restrykcje w opiece i w całej polityce społecznej, to dalsze pogłębianie recesji. Ten program się uda, gdy wszystko dojdzie do zera i wtedy efekt będzie na pewno dobry. To nie żadna sztuka ekonomiczna, to mechanizm bardzo prymitywny, stosowany w okresie historycznie bardzo skomplikowanym, tu prostata rozwiązań nie jest żadną zaletą.</u>
          <u xml:id="u-470.4" who="#WiesławChmielarski">Czy jakimś wyjściem są kredyty zagraniczne? W pewnym sensie tak, ale gdy przeglądałem listę oferowanych nam kredytów, to okazało się, że znakomita ich większość to są kredyty na towary, technologię i inne przedmioty, które mamy kupić w tamtych krajach, które te kredyty nam oferują. Cóż to jest? Ależ jest to najczystszej wody interwencjonizm rządów tamtych krajów w promowaniu swojej gospodarki. Oczywiście są i inne kredyty, które mają inny wymiar, ale tych jakby jest mniej. Jakimś wyjściem ma być przyspieszona prywatyzacja i oczywiście kierunek jej jest słuszny, i nikt jej tu nie negował, ale problem przyspieszenia może być negowany. Otóż niesie ona wiele niebezpieczeństw, przede wszystkim trzeba się spodziewać masowego bezrobocia i dalszego pogłębiania trudności budżetowych. Te skutki trzeba przewidywać, liczyć koszty i wybierać tempo. Po długim okresie realizowania socjalistycznej utopijnej ekonomii, staramy się dzisiaj również lansować utopijne, choć z innych pozycji, tezy.</u>
          <u xml:id="u-470.5" who="#WiesławChmielarski">Jak większość posłów, przedstawiłem tu szereg uwag krytycznych do realizowanego programu. Występowałem z tą krytyką wiele razy, w krytyce zwykle się przesadza i to świadomie, i ja też tak czynię. Można i trzeba krytykować, aby wywoływać korzystne zmiany, szkoda, że dzisiaj już nie da się wprowadzić tylu korzystnych zmian, które można było wprowadzić jeszcze półtora roku temu.</u>
          <u xml:id="u-470.6" who="#WiesławChmielarski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Polska i jej rząd to zbyt poważna sprawa, aby na cztery miesiące przed wyborami zgłaszać nieodpowiedzialny wniosek o odwołanie całego rządu. W konsekwencji trzeba przecież przewidzieć znaczną destabilizację państwa w jego trudnym historycznym okresie i to zarówno wewnętrzną, jak i w szerszym wymiarze zagranicznym. Gdy się to ponadto robi bez jakichkolwiek uzgodnień międzyklubowych, co do możliwości szybkiego sformułowania nowego rządu, bez alternatywnego, sensownego, spójnego programu, to się wydaje kiepskie świadectwo o swoich parlamentarnych kwalifikacjach. Gdyby wniosek dotyczył odwołania jednego czy dwóch ministrów, to inna sprawa, ale wniosek dotyczył odwołania całego rządu. To był element gry wyborczej i to jest gra haniebna.</u>
          <u xml:id="u-470.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-471">
          <u xml:id="u-471.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-471.1" who="#MikołajKozakiewicz">Po przerwie jako pierwsi będą przemawiali posłowie: Łukasiewicz, Łopuszański i Kościelniak.</u>
          <u xml:id="u-471.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o komunikaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-472">
          <u xml:id="u-472.0" who="#KrzysztofGrzebyk">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji: Administracji i Spraw Wewnętrznych, Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego oraz Ustawodawczej w sali nr 217.</u>
          <u xml:id="u-472.1" who="#KrzysztofGrzebyk">I komunikat na poniedziałek. W dniu 27 maja spod nowego Domu Poselskiego o godzinie 11 nastąpi wyjazd Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących spółdzielczości na posiedzenie wyjazdowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-473">
          <u xml:id="u-473.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-473.1" who="#MikołajKozakiewicz">Ogłaszam przerwę do godziny 10.30. Proszę się nie rozjeżdżać, będziemy jeszcze potrzebni jako quorum.</u>
          <u xml:id="u-473.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 do godz. 10 min 40)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-474">
          <u xml:id="u-474.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-474.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-474.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Zwracam się ponownie z apelem do wszystkich występujących mówców o zwięzłe i krótkie wypowiedzi. Dzisiejsze obrady są planowane do godz. 16, to znaczy dwie godziny obrad, pół godziny przerwy i potem obrady do godz. 15.30. Jeżeli państwo przyjmiecie nasz apel o zwięzłe i krótkie wypowiedzi, jest szansa, że wszyscy zapisani do głosu będą mogli dzisiaj się wypowiedzieć i o godz. 16 będziemy mogli skończyć obrady.</u>
          <u xml:id="u-474.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Bogdana Łukasiewicza z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pana posła Jana Łopuszańskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-475">
          <u xml:id="u-475.0" who="#BogdanŁukasiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Postaram się mówić w miarę krótko. Na początek jednak chciałem się odnieść do wystąpienia mojego przedmówcy, pana posła Chmielarskiego. Gdy słuchałem jego wystąpienia, wydawało mi się, że pomyliły mu się kartki. Jest to wystąpienie z VII kadencji.</u>
          <u xml:id="u-475.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-475.2" who="#BogdanŁukasiewicz">W imieniu tych, którzy podpisali wczoraj ten wniosek, przepraszam za to, że nie uzgodniliśmy z towarzyszem naszej decyzji, ale też mam pytanie, gdzie się to w tej chwili uzgadnia, bo nie wiemy? Jeżeli będzie taka informacja, to postaramy się ten błąd naprawić. Poza tym uważam, że pan poseł Chmielarski popełnia błąd socjalizmu, że uprawiana jest krytyka wewnętrzna, a rząd i władza są cacy. A po czwarte, dziękujemy za chęć utworzenia koalicji. Będziemy po prostu pamiętać o tym na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-475.3" who="#BogdanŁukasiewicz">Wysoka Izbo! Dalsze szczegółowe opisywanie zjawisk gospodarczych w skali makro czy mikro w dzisiejszej debacie niewiele już pomoże. Nasza debata ma dać odpowiedź, czy rząd potrafi tę krytyczną sytuację odwrócić, czy też należy szukać innych rozwiązań. Podczas pracy nad budżetem, mimo wyraźnych dowodów na niepowodzenie polityki gospodarczej, próbowano nas przekonać o słuszności obranej drogi. Zastrzeżenia nasze znalazły odbicie w uchwałach sejmowych i stanowisku Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-475.4" who="#BogdanŁukasiewicz">Dziś mamy efekt końcowy — miotanie się w matni polityki monetarnej, która doprowadziła do zastoju gospodarczego. Należało się tego spodziewać już dawno, o czym przestrzegaliśmy od dwóch lat. Na trudności wewnętrzne nałożyły się trudności zewnętrzne, głównie w handlu z krajami byłego obozu socjalistycznego, z którymi zostały zerwane więzi gospodarcze, w tym i z naszej winy. Z przedłożonych materiałów i wypowiedzi rządu nie wynika chęć odejścia od głównych założeń polityki gospodarczej, nie została nawet uchylona furtka dla zmiany programu. Nie należy też się spodziewać w najbliższym czasie istotnych zmian nakręcających koniunkturę gospodarczą. Złożone w Sejmie ustawy — mam tu na. myśli głównie ustawy podatkowe — nie wpłyną na poprawę,. a wręcz przeciwnie, mogą doprowadzić do powiększenia chaosu gospodarczego, nierównowagi budżetowej i niezadowolenia ludności z powszechnego obowiązku podatkowego. Pracowałem przy tych ustawach przez kilka tygodni i nie jest to takie proste. Wspominam o tym, ponieważ pan premier Balcerowicz w wystąpieniu telewizyjnym sprzed trzech dni powoływał się na ustawy podatkowe i przeceniał, moim zdaniem, ich rzeczywisty wpływ na sytuację gospodarczą. Osobiście nie wierzyłem i nie wierzę w tak chaotycznie prowadzoną politykę gospodarczą, czego wyraz dawałem w licznych wystąpieniach. Niemniej patrząc krytycznie na program gospodarczy, szukamy elementów pozytywnych. Jesteśmy zresztą w większości nastawieni na wspieranie rządu, a nie na jego utrącanie. Stanowisko mojego klubu (PSL) i ludowców było zawsze konstruktywne, nawet w świetle wczorajszego głosowania. Czas pokaże, kto miał rację.</u>
          <u xml:id="u-475.5" who="#BogdanŁukasiewicz">Opracowany nowy program społeczno-gospodarczy Polskiego Stronnictwa Ludowego w sporej swojej części analizuje aktualną sytuację i nastawiony jest na wsparcie przemian gospodarczych i ustrojowych. Unikając powszechnej negacji obecnej polityki, jest w istocie programem alternatywnym. Z analizy dotychczasowych dokonań rządu i sytuacji, w jakiej jest gospodarka i państwo, można wyciągnąć wniosek tylko jeden — tego stanu nie można dalej tolerować. Nawet jeżeli Wysoka Izba udzieliła dalszego poparcia rządowi i jego polityce, to inne czynniki poza parlamentem mogą zdecydować o rozwoju sytuacji w bardzo krótkim czasie. Faktem jest, że podejmowanie na kilka miesięcy przed wyborami radykalnej decyzji politycznej jest ryzykowne dla partii politycznych, ale też nie może być powodem do asekuracji politycznej i do milczenia. Dobro państwa, społeczeństwa i gospodarki wymaga i będzie wymagać zajęcia jednoznacznego stanowiska już w najbliższych tygodniach. Następuje chaos, zamieranie państwa od strony budżetu. Ten stan będzie się pogłębiać. Recesja powiększy szeregi bezrobotnych rozpętała się niebezpieczna kampania szukania kozła ofiarnego. Oskarżony jest również o hamowanie reform i spowalnianie procesów legislacyjnych kontraktowy Sejm. Nie stabilizuje to sytuacji politycznej i społecznej, a jest nad czym się zastanowić.</u>
          <u xml:id="u-475.6" who="#BogdanŁukasiewicz">Mikroskopijna partia, praktycznie bez reprezentacji w Sejmie i społecznego zaplecze politycznego, sprawuje dziś władzę, korzystając z poparcia prezydenta. Myślę, że ten stan jest nie do utrzymania ze względu na logikę demokracji parlamentarnej. Ta sytuacja z całą pewnością trwa i pracuje na rachunek prezydenta, co wcale nie oznacza, że mamy ją dalej tolerować. Uważam, że był to gest kontraktowego Sejmu w stosunku do prezydenta wybranego w wyborach powszechnych. Eksperyment polityczny nie powiódł się i mamy dziś do czynienia z niepowodzeniem, za którym musi iść zmiana układu politycznego sprawującego władzę w oparciu o siły reprezentowane w parlamencie, zdolne do stworzenia koalicji większościowej i przejęcia odpowiedzialności za dalsze losy państwa. Wydaje się, że na tle rozwoju sytuacji gospodarczej i społecznej ten czas już nadchodzi. Każdy inny układ jest nielogiczny i nie daję stabilności. Zresztą, wypowiedź pana premiera Bieleckiego, że polską gospodarkę może uratować tylko cud, świadczy o braku wiary w to, co robi. Istotnie, potrzebna jest wielka mistyfikacja na granicy cudu, która da nowy impuls gospodarce. Jest to jednak możliwe tylko przy zmianie programu gospodarczego i przy rozłożeniu przemian strukturalnych i własnościowych w dłuższym czasie. Wymaga to jednak nowego programu stabilizacyjnego, a do tego potrzebny jest nowy układ wsparcia na forum parlamentu i poza nim. W świetle wczorajszego głosowania, kiedy wybrano mniejsze zło, i w świetle zamierzeń rządu będzie to coraz trudniejsze.</u>
          <u xml:id="u-475.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-476">
          <u xml:id="u-476.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-476.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Łopuszańskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Jana Kościelniaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-477">
          <u xml:id="u-477.0" who="#JanŁopuszański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Swoje dzisiejsze wystąpienie wygłaszam w imieniu Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. My sobie zdajemy sprawę z licznych negatywnych okoliczności, w których zmuszona jest egzystować gospodarka polska. Wiemy, że to jest przejście od gospodarki socjalistycznej do rynkowej, którego dotąd jeszcze nikt nie realizował, że nastąpiło zawężenie rynków zbytu, że jest zapóźnienie technologiczne itd. Nie jest naszym zamiarem obciążanie ekonomistów rządowych odpowiedzialnością za wszystko. Zdajemy sobie sprawę z tego, że każda droga przez kryzys jest kosztowna. Łatwych recept nie ma. Tym niemniej nie przychodzimy tutaj na tę trybunę po to, żeby chwalić za to, co było dobre, to się obroni samo. My chcemy postawić pewne pytania odnośnie do problemów, których albo nie rozumiemy, albo mamy co do nich zasadnicze wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-477.1" who="#JanŁopuszański">Po pierwsze, jaki jest cel działalności rządowej ekipy gospodarczej? Nie rozumiemy, czy celem tym jest realizacja interesów robotnika? Nie zauważyliśmy. Rolników? Także nie. Więc może inteligencji? Inteligencja także nie korzysta z tej polityki. Może więc celem tej polityki jest interes konsumentów? Chyba jednak nie. Czasem poświęca się interes konsumentów dla wzrostu produkcji, więc może celem tej polityki jest interes producentów? Nie zauważyliśmy. Rzeczywiście, jedyną grupą, która w chwili obecnej może się bogacić, są handlowcy i to głównie ci, którzy handlują towarami importowanymi z Zachodu. A zatem może ochrona interesów ogólnych? Ale dlaczego w takim razie ciągle brak aktywnej ochrony celnej? Jeżeli się pojawiają pewne rozwiązania, to z opóźnieniem i są to rozwiązania niedostateczne. Dlaczego brak, pomimo blisko dwuletniego funkcjonowania tej samej ekipy ekonomistów rządowych, zasadniczych rozwiązań strukturalnych w obszarze systemu podatkowego? Przecież w systemie rynkowym system kontroli finansowej jest integralnym elementem rynku. Pytamy więc, komu dziś służy polityka gospodarcza?</u>
          <u xml:id="u-477.2" who="#JanŁopuszański">Kiedy mówimy o pewnych trudnościach, o pewnych przymusach, wobec których stajemy, bardzo często słyszymy, że jesteśmy pod presją obcych grup kapitałowych, wierzycieli, Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Podobno liczne korekty nie były możliwe ze względu na presję tych grup czy też na zamiar ich kokietowania. W liście intencyjnym z marca br. jest zapowiedziane, że inflacja nie przekroczy 1% miesięcznie, a relacje wymiany dolara pozostaną nienaruszone, a dziś relacje zostały zmienione i fundujemy sobie inflację, więc jednak można było?</u>
          <u xml:id="u-477.3" who="#JanŁopuszański">I pytam, dlaczego po raz kolejny decyzje zapadają pod naciskiem ulicy? Jeśli chodzi o stosunki z wierzycielami, z MFW, z Bankiem Światowym, to my przecież mamy swoje argumenty w tym negocjowaniu. Przecież sami przedstawiciele MFW i Banku Światowego rozmawiając z nami mówią: negocjujcie, my sobie zdajemy sprawę z tego, że sytuacja jest nowa, nie sprawdzona i tu trzeba coś nowego powiedzieć. My powiadamy, jakie są nasze argumenty przetargowe. Przecież do końca rządów ekipy pana Rakowskiego pożyczyliśmy — o ile dobrze pamiętam te liczby — około 24 mld dolarów z hakiem, spłaciliśmy dotąd około 60 mld, a nasze zadłużenie wynosi około 40. Każdy kto zna istotę procentu składanego, rozumie skąd się to wzięło. Ale my stawiamy pytanie: kto brał te kredyty; kto z nich korzystał i kto ma za to odpowiadać? W końcu czy rzeczywiście niepodległa Rzeczpospolita ma do końca odpowiadać za wszystkie zobowiązania kredytowe, które pozaciągały rządy PRL, wszak były one konsumowane nie tylko przez Polskę, o czym wierzyciele udzielający tych kredytów wiedzieli. My nie twierdzimy, że trzeba natychmiast ogłosić niewypłacalność i wstrzymać spłaty, ale przecież w rodzinie narodów cywilizowanych są cywilizowane sposoby, jest Trybunał w Hadze, więc może tam się spotkajmy i postawmy kwestię naszych praw.</u>
          <u xml:id="u-477.4" who="#JanŁopuszański">Potrzebny jest nam zastrzyk obcego kapitału. Ten rzetelny kapitał nie przychodzi, bo czeka na stabilizację gospodarczą, której jeszcze nie osiągnęliśmy. Ale jest też kapitał spekulacyjny, który może najchętniej by do nas przyszedł, ale i ten czeka, i to nie na stabilizację gospodarczą, tylko na całkowite załamanie gospodarcze Polski, i wtedy przyjdzie.</u>
          <u xml:id="u-477.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-477.6" who="#JanŁopuszański">Ale przyjdzie, kiedy ludzie wyjdą na ulice, gdy nastąpi załamanie także polityczne i wykupi nas za cenę warunków politycznych, i za chwilę dowiemy się, jacy to politycy mają kierować polskimi rządami, żeby uzyskiwać pomoc gospodarczą. Nie można postawić żadnych barier formalnych napływowi obcego kapitału, bo to byłoby szkodliwe dla nas. Ten kapitał jest nam potrzebny, ale nie można przestać walczyć o suwerenność gospodarczą Polski. W związku z tym stawiamy postulat: potrzebny jest polski kapitał i stawiamy pytanie: co do tego czasu przez blisko 2 lata swojego urzędowania zrobiła rządowa ekipa gospodarcza dla powstania polskiego kapitału i dla budowania polskiej klasy średniej? W 1989 (na przełomie 1990) zgolono nawis inflacyjny, który będąc naszą własnością w ręku, mógł być wykorzystany na cele prywatyzacyjne. Nie zostało to dokonane. Prywatyzacja w gruncie rzeczy stoi w miejscu. Polska wytwórczość zamiera. Kraj staje się rynkiem zbytu obcych towarów. Są pieniądze, które można wykorzystać — 1 mld i 300 mln, z czego skonsumowano około 250 mln, a reszta? Podobno przedsiębiorstwa nie mogą tego absorbować. A co zrobiła rządowa ekipa gospodarcza w tym celu, żeby to udrożnić?</u>
          <u xml:id="u-477.7" who="#JanŁopuszański">Mamy program monetaryzmu. Twierdzimy, że potrzebna jest polityka ożywienia gospodarczego. Nastąpiła kumulacja czynników recesjogennych, na monetaryzm, który recesję z natury rzeczy wywoływać w jakiejś mierze musi, bo to jest wycofywanie pieniędzy z obiegu, nakłada się zawężenie rynków zbytu, niespodziewany skok cen paliw, próby wymuszenia restrukturyzacji przez zawał, notabene tutaj pytanie, czy na przykład rolnictwo też ma być uzdrawiane przez zawał? My oczywiście wiemy, że rolnictwo ma strukturę złą, fatalną, to jest zaległość wielu dziesięcioleci, ale wymuszanie restrukturyzacji rolnictwa przez kryzys i postawienie w stan zawału małych gospodarstw to jest prowadzenie do ogłodzenia kraju. Była diagnoza, że źródła inflacji leżą w Polsce po stronie popytu. Monetaryzm jako recepta na to okazał się i tak nieskuteczny. Inflacja jest, ale dziś stajemy wobec bariery popytu, a czynniki inflacjogenne przesuwają się na stronę podaży. Miło słyszeć, że brak polityki przemysłowej nie jest polityką przemysłową, ale na dzień dzisiejszy jest to tylko i wyłącznie pusta deklaracja. Potrzebna nam jest szybka prywatyzacja.</u>
          <u xml:id="u-477.8" who="#JanŁopuszański">Stawia się postulat ekwiwalentności, ale jeżeli ten postulat ekwiwalentności jest nie do zrealizowania przez nas, bo jesteśmy za biedni, żeby kupić naszą gospodarkę, to może jednak idźmy w prywatyzację nieekwiwalentną. Stawia się zarzuty na przykład pomysłom akcjonariatu pracowniczego, że to są pomysły właśnie nieekwiwalentne. My mamy swoje zarzuty do tego, nie będę wchodził w te szczegóły, bo to jest kwestia prywatyzacyjna. Ale jednocześnie nie stawia się blokad na przykład spółkom nomenklaturowym, które w znacznej mierze realizują prywatyzację nieekwiawalentną. Oczywiście wiem, że najprostszym technicznie sposobem na prywatyzację kraju jest uwłaszczenie nomenklatury, ale na to z oczywistych moralnych i politycznych względów w Polsce zgody nie ma. W związku z tym my postulujemy uwłaszczenie narodu przez upowszechnienie własności nawet za cenę upowszechnienia nieekwiwalentnego.</u>
          <u xml:id="u-477.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-477.10" who="#JanŁopuszański">Jak długo pozostanie postsocjalistyczna struktura gospodarki, tak długo stosowanie mechanizmów rynkowych, na przykład stymulowanie ich przez rząd, jest utopią. Poseł Cimoszewicz powiada, że przedsiębiorstwa państwowe jeszcze przez lata pozostaną dominującym, a przynajmniej ważnym sektorem gospodarki. Posła Cimoszewicza prosiłbym, żeby się zdecydował, czy to ma być dominujący czy ważny sektor, bo na przykład rolnictwo nigdy ze względu na wartość wytwarzanego produktu nie będzie w Polsce sektorem dominującym, natomiast zawsze będzie sektorem bardzo ważnym. Natomiast panom, którzy kierują gospodarką, trzeba powiedzieć, że co do struktur o charakterze socjalistycznym poseł Cimoszewicz ma rację. My oczywiście widzimy, że pan wicepremier Balcerowicz chce uciec od socjalizmu przez zawał przedsiębiorstw postsocjalistycznych, ale przypominamy, że ponad 90% polskiego przemysłu to są przedsiębiorstwa o strukturze postsocjalistycznej. Proszę bardzo, co się stało w NRD w momencie, kiedy oni poszli jeszcze szybciej, tylko oni mieli wentyl bezpieczeństwa. Istnieje potężna gospodarka dawnego RFN, która zasila ludność i całą tę infrastrukturę potrzebną, niezbędną do życia tej części narodu niemieckiego, która mieszka na terenie byłej NRD, i ten eksperyment jest możliwy. My tych możliwości nie mamy. W związku z tym tak długo jak długo istnieje postsocjalistyczna struktura, potrzebne jest jednak ręczne sterowanie. Były w związku z tempem prywatyzacji obietnicę prywatyzacji szokowej. Jako ZChN należeliśmy do koalicji wyborczej prezydenta, popierając w szczególności ten postulat. My się przy tym postulacie nadal upieramy. Ludzie, którzy projektowali konkretne wzorce tej szokowej prywatyzacji, dzisiaj zasiadają w ekipie gospodarczej rządu i co? Dalej czekamy.</u>
          <u xml:id="u-477.11" who="#JanŁopuszański">Proszę państwa, polityka gospodarcza nie może być osadzona w próżni. Na gospodarkę skalda się kapitał, organizacja i ludzie. Mamy wrażenie, że plan, który realizuje ekipa gospodarcza rządu, bardzo interesuje się kapitałem, nieco mniej organizacją, natomiast prawie w ogóle ludźmi. Nas interesują przede wszystkim ludzie. W związku z tym wiadomo, że podzielić można to, co się wytworzy. Zdolność państwa do prowadzenia polityki społecznej jest w wielkiej mierze pochodną stanu gospodarki, ale są sprawy, które wymagają głównie działań organizacyjnych, a ich się nie podejmuje. Przykład dwóch konkretnych spraw.</u>
          <u xml:id="u-477.12" who="#JanŁopuszański">Rośnie bezrobocie. Jednocześnie mamy do czynienia ze zjawiskiem pracy kobiet głównie dlatego, że to co ich mężowie przynoszą do domów, nie wystarcza na godziwe utrzymanie rodziny. W związku z tym cóż prostszego jak dokonać ekonomicznych przesunięć w taki sposób, żeby paniom opłacało się pozostawać w domu, a mężowie żeby przynosili pieniądze wystarczające na utrzymanie rodziny.</u>
          <u xml:id="u-477.13" who="#JanŁopuszański">Albo druga sprawa — zatrudnienie dwuwarsztatowców. Mają oni maleńkie gospodarstwa rolne, z których środków nie wystarcza na utrzymanie rodziny, więc pracują jeszcze w fabryce. Z fabryk są w tej chwili zwalniani. Pracują w jednym miejscu źle i w drugim niewydolnie, bo tu są zmęczeni, a tam niewyspani i jeszcze po drodze tracą czas na dojazdy. A przecież wieś ma niedoinwestowaną infrastrukturę, brak jest usług, drobnej wytwórczości. Tam można działać nie tylko przy pomocy kapitału, który oczywiście jest potrzebny, ale także organizacyjnie.</u>
          <u xml:id="u-477.14" who="#JanŁopuszański">Bardzo często słyszy się, że nas nie stać na prowadzenie aktywnej polityki społecznej. Kiedy słyszę o tym, że nas na to nie stać, to chcę przypomnieć pewien fakt, z którym zderzymy się za chwilę, w momencie kiedy będziemy dyskutowali o rentach i emeryturach. Oto właśnie są konsekwencje wieloletniego zaniechania prowadzenia aktywnej polityki społecznej. Była prowadzona polityka antynatalistyczna, czyli idąca na ujemne wartości przyrostu ludnościowego. Podcięta została struktura demograficzna Polski i w chwili obecnej nie ma dostateczne liczby ludzi w wieku produkcyjnym, żeby mogli utrzymać emerytury w kraju na poziomie godziwym i to jest nasz dramat. Jeżeli dzisiaj dalej nie będziemy prowadzili aktywnej polityki społecznej w tym zakresie, to za jakiś czas tego typu trudności, na przykład z rencistami i emerytami, pogłębią się.</u>
          <u xml:id="u-477.15" who="#JanŁopuszański">Sprawa perspektywy cięć budżetowych. W tej sytuacji obawiamy się, że cięcia dokonane pod kierownictwem tej ekipy gospodarczej, która w chwili obecnej siedzi w rządzie, gdyby miały nastąpić, będą tylko i wyłącznie sankcją dla kontynuacji błędów i tych nieudolności, które zostały popełnione. W związku z tym gdyby była taka propozycja cięć, to my przy takiej konstrukcji ekipy gospodarczej kierującej państwem nie poprzemy koncepcji cięć budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-477.16" who="#JanŁopuszański">I wreszcie ostatnia sprawa, o której chciałem powiedzieć, mianowicie jeżeli chcemy mieć nowe i dobre programy gospodarcze, alternatywne w stosunku do tego, który jest realizowany, to trzeba zwrócić uwagę na coś, o czym kiedyś już wspomniałem z tej trybuny, mianowicie na infrastrukturę informacyjną. Oczywiście i ja, i każdy z nas, który siedzi w tej sali jako poseł, ma dostęp do informacji. Przyjdziemy, zażądamy, założą nas takimi stosami teczek, że nas zza tych teczek widać nie będzie, my tego w życiu nie przeczytamy. Dostęp do informacji polega na tym, że są setki etatów, komputery i dostęp do całości informacji gospodarczej rynku wewnętrznego, rynków zewnętrznych i relacji między nimi. Odziedziczyliśmy po socjalizmie w spadku sytuację, w której mamy tylko jedną jedyną infrastrukturę informacyjną, która jest w stanie to opanować. Infrastruktura ta pozostaje w rękach administracji rządowej. Dopuścić do tej infrastruktury jedną ekipę gospodarczą, to mieć jeden program gospodarczy. W związku z tym I stawiam pytanie, jak długo kilkanaście osób w hermetycznie zamkniętym kręgu, nie dopuszczając innych środowisk gospodarczych do pełnego wglądu w informację ekonomiczną, będzie usiłowało dźwigać ciężar kierowania gospodarką kraju, który jest, niestety, zbyt wielki na ich barki, bo może ten kraj jest mały w porównaniu ze Stanami Zjednoczonymi, ale w porównaniu ze zdolnościami kilkunastu ludzi to on jest naprawdę wielki. I w związku z tym ten postulat dopuszczenia innych ekip jest dla nas tutaj ostatni.</u>
          <u xml:id="u-477.17" who="#JanŁopuszański">I ostatnia uwaga. Dotyczy ona tego, co stało się w dniu wczorajszym w Sejmie, a mianowicie koledzy zgłosili wniosek o votum nieufności dla rządu. Gdybym nie znał intencji kolegów, to sądziłbym, że chcieli umocnić rząd Bieleckiego. My ze swojej strony jako Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe głosowaliśmy oczywiście przeciwko wnioskowi o votum nieufności i to nie z powodu akceptacji programu, ale ze względu na poczucie odpowiedzialności za państwo. Nie można obalać rządu, który jest, dopóki nie ma rozsądnej alternatywy. W tej sytuacji rząd Bieleckiego jest uprzywilejowany i my wyrażamy nadzieję, że tego uprzywilejowania nie będzie nadużywał.</u>
          <u xml:id="u-477.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-478">
          <u xml:id="u-478.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-478.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Kościelniaka ze Stronnictwa Demokratycznego, a następnie pana posła Kazimierza Woźniaka.</u>
          <u xml:id="u-478.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Ponownie apeluję o ograniczenie czasu wypowiedzi do 10 minut. Jest mi niezręcznie przerywać, bo rozumiem, że często wnioski końcowe są najważniejsze, ale bardzo proszę o trzymanie się ustalonego czasu wystąpień.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-479">
          <u xml:id="u-479.0" who="#JanKościelniak">Pani Marszałek! Panie Posłanki, Panowie Posłowie! Zabierając głos w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego w debacie budżetowej podczas 52 posiedzenia Sejmu, stwierdziłem, że nadrzędnym celem programu stabilizacyjnego rządu jest przejście za wszelką cenę do gospodarki rynkowej, nawet kosztem dalszej jej destabilizacji. Aktualnie, po paru zaledwie miesiącach zbliżamy się do osiągnięcia tego celu. Stan kraju staje się krytyczny, a gospodarki rynkowej nadal nie ma. Przebiegający żywiołowo proces zmian systemowych wyrażony upadłością przedsiębiorstw państwowych, bardzo często znaczących dla gospodarki narodowej, stymulowany jest dyskryminacyjną wielkością przeszacowania majątku, dywidendą, drenażowym systemem podatkowym, wysoko oprocentowanym kredytem oraz destrukcyjnym i wybitnie fiskalnym popiwkiem. W konsekwencji powoduje to przy niekontrolowanej skali upadłości nie tylko znaczny deficyt w budżecie państwa, ale także dalszy spadek produkcji tego sektora i związane z tym kolejne zmniejszenie dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-479.1" who="#JanKościelniak">Występuje w bieżącym roku przyspieszenie recesji produkcji materialnej o 5,1%, a przede wszystkim nie notowany dotychczas w ostatnich latach spadek średniej produkcji przemysłu, jaki miał miejsce w kwietniu w porównaniu z marcem, przy bardzo wysokim wzroście zapasów wyrobów gotowych. Nie uspokajajmy się porównaniami, że we wszystkich krajach postkomunistycznych zachodzą również te procesy. Sądzić trzeba, że nie szarpane strajkami i akcjami protestacyjnymi wydostaną się one znacznie szybciej z recesji. Systematycznie pogłębia się deficyt budżetu państwa, który w końcu kwietnia osiągnął wielkość 9,6 bln zł. Saldo ujemne dochodów wynosi aktualnie prawie 15% dochodów budżetowych, podczas gdy według ustawy budżetowej niedobór w skali roku — przypominam, 8,8 bln zł — nie powinien przekroczyć 3% dochodów budżetu państwa. Znikome są zatem perspektywy na ożywienie popytu wewnętrznego i utrzymanie dotychczasowego poziomu eksportu. Konsekwencją tego może być dalsze systematyczne, przebiegające lawinowo pogorszenie sytuacji finansowej przedsiębiorstw państwowych, a w rezultacie i budżetu państwa. Ta zła sytuacja budżetu państwa oddziałuje negatywnie na budżety terenowe, a obowiązujące dzienne limity przyznawania środków wręcz uniemożliwiają normalne funkcjonowanie służb publicznych, a w szczególności służby zdrowia. Największy skarb, jaki posiadamy, życie i zdrowie, przestaje w ten sposób być skutecznie chroniony. A więc należy wreszcie postawić zasadnicze pytanie, co dalej czynić? Co do celów, ku którym należy pójść, panuje w zasadzie zgodność. Istotne rozbieżności występują dopiero przy metodach i sposobach ich osiągnięcia. Można zatem zadać pytanie, w jakim stopniu trudności, które przeżywamy, zależą od zbyt wolnego tempa przekształceń gospodarczych, w jakim zaś od nieprawidłowego kierunku rozpoczęcia tych przekształceń?</u>
          <u xml:id="u-479.2" who="#JanKościelniak">Wydaje się, że skoro duże zakłady przemysłowe były i są jeszcze nadal głównym źródłem zasilania budżetu państwa, to największy nacisk powinien być położony na prywatyzację małych i średnich przedsiębiorstw przemysłowych, na intensywny rozwój usług i rodzimego biznesu w szerokim tego słowa znaczeniu. Obecnie kierunek taki pojawia się zaledwie w dokumentach rządowych. Trzeba, aby został on skonkretyzowany. Prowadzona obecnymi metodami prywatyzacja, bez istotnego uwzględnienia zdecydowanego zwiększenia efektywności gospodarowania, destabilizuje gospodarkę i negatywnie wpływa na wzrost dochodu narodowego. Trzeba sobie też z całą brutalnością powiedzieć, że dopóki Polska nie uzyska wzrostu gospodarczego i stabilizacji społecznej, dopóty duże, liczące się inwestycje zagraniczne nie nadejdą. Ograniczone są też możliwości zagospodarowania kredytów Banku Światowego oraz Europejskiego Banku Rozwoju. Co więc należy czynić?</u>
          <u xml:id="u-479.3" who="#JanKościelniak">W ramach polityki restrukturyzacyjnej należy uruchamiać środki kredytowe dla wymiany technologii w celu obniżki kosztów wytwarzania, zdecydowanej naprawy jakości oraz konkurencyjności naszych wyrobów. Oznacza to. dla rządu zdecydowane zaktywizowanie uczestnictwa państwa w przekształceniach strukturalnych przedsiębiorstw, uruchomienie i konsekwentne stymulowanie warunków i bodźców propodażowych dla gospodarki, a szczególnie dążenie do promowania i angażowania kapitału rodzimego, polskiego, oraz także wykorzystywania w rozsądnych rozmiarach kapitału zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-479.4" who="#JanKościelniak">Istotnym dalszym czynnikiem służącym rozwojowi gospodarczemu jest kompleksowa reforma systemu podatkowego, ustanawiająca równe zasady opodatkowania obowiązujące wszystkie podmioty gospodarcze i to w okresie wieloletnim. Najistotniejszym zmianom powinny ulec: podatek obrotowy, podatek dochodowy, podatek od płac i podatek od nieruchomości, odchodząc od zdecydowanego ich fiskalizmu napędzającego jednocześnie inflację. Podatek obrotowy winien zostać zastąpiony podatkiem od tzw. wartości dodanej i poprzedzony co najmniej półrocznym okresem vacatio legis.</u>
          <u xml:id="u-479.5" who="#JanKościelniak">Zasadniczych zmian wymagają także obowiązujące dotychczas zasady i tryb pobierania podatku dochodowego z obniżeniem stawek tego podatku do 30%, wzorem oczywiście krajów wysoko rozwiniętych. Ulgi obowiązujące w tym podatku winny mieć charakter systemowy, być stosowane głównie w przypadkach przeznaczania zysku na inwestycje modernizacyjne, tworzące nowe miejsca pracy, zmniejszające energo- i materiałochłonność, inwestycje prorynkowe i proeksportowe oraz inwestycje w gospodarce żywnościowej, mieszkaniowej oraz ekologii.</u>
          <u xml:id="u-479.6" who="#JanKościelniak">Zasadniczej reformie powinny ulec także opodatkowania płac. Dotychczasowe podatki, a szczególnie popiwek, limitujący rygorystycznie płace, stanowiący antybodziec wydajności pracy, efektywności gospodarowania, wzrostu produkcji i sprzyjający inflacji, powinien być jak najszybciej zniesiony. W miejsce dotychczasowych podatków od płac winien być wprowadzony jeden nowy podatek od osób fizycznych, mający charakter progresywny, przy czym maksymalna stopa podatkowa nie powinna przekraczać 50% dochodu, z jednoczesnym zastosowaniem systemowych ulg dla osób osiągających dochody na poziomie minimum socjalnego. Polityka płac w warunkach gospodarki rynkowej winna być poddana mechanizmowi rynku, gdzie przedsiębiorstwa efektywniej pracujące, osiągające wysoki zysk powinny mieć prawo i środki na odpowiednie podwyższanie wynagrodzeń dla pracowników. Ten mechanizm konkurencji spowodowałby wreszcie powstanie faktycznego rynku pracy.</u>
          <u xml:id="u-479.7" who="#JanKościelniak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pan premier Balcerowicz na wstępie swego wystąpienia stwierdził, że trudną sytuację polityczno-gospodarczą komplikuje m.in. załamanie się eksportu na rynek radziecki. Można wyrazić zdziwienie, panie premierze, że tego załamania nasi ekonomiści nie przewidzieli. Rząd przecież musiał wiedzieć, czym się skończy przejście na rozliczenia dolarowe ze Związkiem Radzieckim, zważywszy, że nasi południowi sąsiedzi obronili się przed takimi rozwiązaniami. Trzeba także zdać sobie sprawę, że podgrzewając nastroje przeciwko naszemu wschodniemu sąsiadowi, nie można się spodziewać, aby mając nawet dolary, lokował on je w Polsce, gdzie towar jest może i trochę tańszy, lecz chyba nie jest wystarczająco konkurencyjny wobec dostaw z dawnego NRD, wspartych finansową pomocą RFN na restrukturyzację ich przemysłu. Aktualnie rząd powinien zdecydowanie dążyć do odbudowy korzystnych stosunków handlowych z tymi rynkami.</u>
          <u xml:id="u-479.8" who="#JanKościelniak">Panie i Panowie Posłowie! Zmiany restrukturyzacyjne wiążą się z procesem legislacyjnym. Rząd skarży się na powolną pracę Sejmu w tym względzie, choć przedwczoraj właściwie pan premier Balcerowicz powoływał się na wspólne wysiłki Sejmu i rządu, wysoko je oceniając. Dziś jednak konieczne jest działanie szybsze i bardziej sprawne, i to zarówno ze strony rządu, jak i Sejmu. Wobec bardzo kruchej sytuacji politycznej nie byłoby chyba słuszne uruchamianie tzw. ustawodawstwa delegowanego. Można by jednak wprowadzić szereg rozwiązań, które już dziś sprzyjałyby przyspieszeniu rozwiązań prawnych, szczególnie związanych z restrukturyzacją polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-479.9" who="#JanKościelniak">Klub poselski OKP zgłosił interesujący wniosek o powołanie Komisji Nadzwyczajnej. Poszedłbym w tych sprawach dalej, zgłaszając konkretny wniosek, aby udrożnić kanał prawodawczy poprzez:</u>
          <u xml:id="u-479.10" who="#JanKościelniak">— po pierwsze, zaznaczanie przez rząd, które z wnoszonych przezeń ustaw muszą mieć pierwszeństwo ich rozpatrywania w Sejmie;</u>
          <u xml:id="u-479.11" who="#JanKościelniak">— po drugie, precyzyjne określenie czasu i spraw, w których Sejm ewentualnie przeniesie prawo do decyzji ustawodawczych z parlamentu na rząd;</u>
          <u xml:id="u-479.12" who="#JanKościelniak">— po trzecie, wprowadzenie trybu pilnego rozpatrywania, z ustalaniem rozsądnego czasu, w którym Sejm powinien zająć się daną ustawą, jeśli czas ten zostanie przekroczony, ustawa wchodzi w życie w przedłożeniu rządowym.</u>
          <u xml:id="u-479.13" who="#JanKościelniak">Wymagałoby to stosownej ustawy, która stworzy szansę szybkiego wdrożenia reform gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-479.14" who="#JanKościelniak">Wysoka Izbo! Chciałbym na zakończenie zgłosić wniosek, aby rząd z dzisiejszej, a właściwie wczorajszej i dzisiejszej dyskusji zechciał zestawić wszystkie uwagi, wnioski i propozycje oraz zawiadomił Sejm, które z nich zostaną wdrożone do bieżącej praktyki reformowania gospodarki. Proszę panią marszałek o wyegzekwowanie tego obowiązku od rządu. Sądzę, że gdyby czynione to było w minionym okresie, o wielu problemach nie mówilibyśmy I dzisiaj, a efekty dla państwa byłyby bardziej widoczne. Nie w utyskiwaniu na brak większości parlamentarnej trzeba szukać rozwiązań gnębiących nas problemów, lecz w ścisłej współpracy Sejmu z rządem, aby ulżyć polskiemu społeczeństwu, które z taką determinacją aktualnie oczekuje od nas wszystkich zdecydowanej poprawy swego losu.</u>
          <u xml:id="u-479.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-480">
          <u xml:id="u-480.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-480.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Kazimierza Woźniaka z Klubu Niezależnych Posłów, a następnie pana posła Edmunda Krasowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-481">
          <u xml:id="u-481.0" who="#KazimierzWoźniak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Trudno jest po tak bogatej dyskusji wnosić do niej jakieś nowe pierwiastki. Niemniej jednak postaram się w drugiej części swojej wypowiedzi przedstawić to, co najbardziej mnie boli, a także moich kolegów z Parlamentarnego Koła Lotniczego.</u>
          <u xml:id="u-481.1" who="#KazimierzWoźniak">Na wstępie pragnąłbym odnieść się do dwóch problemów, które były tutaj szeroko poruszane w czasie wczorajszej i dzisiejszej debaty, a mianowicie trudno mi się np. zgodzić ze stwierdzeniem, że ustawa budżetowa od samego początku była nierealna i że od początku było wiadomo, że doprowadzi do ruiny gospodarczej, a szczególnie tę część, która wchodzi w zakres tzw. sfery budżetowej. Otóż budżet i cała ustawa opracowana przez rząd, następnie dyskutowana i przyjmowana przez Sejm, nie była pozbawiona logiki. W moim jednak odczuciu, jeżeli patrzę na nią jako inżynier, widziałbym tutaj raczej potrzebę w zmianie postępowania już w trakcie realizacji programu gospodarczego. Jeżeli przede mną jako inżynierem stawiane były zadania, to starałem się dobierać odpowiedni program realizacji i miałem ku temu możliwości, np. w pracach badawczych wybierania jednego z dwóch programów: statycznego bądź dynamicznego. Na program statyczny, a za taki uważam przyjęty przez rząd program gospodarczy, możemy sobie pozwolić wówczas, kiedy dysponujemy czasem, środkami, nie mamy zniecierpliwionego otoczenia. Natomiast w drugim przypadku decydujemy się na program dynamiczny, gdyż w pierwszym przypadku realizujemy krok po kroku, a priori ustalonego programu. Jest to wygodne w czasie realizacji, dlatego że rejestrujemy fakty i czekamy wyniku końcowego. Natomiast realizując program dynamiczny, musimy korygować nasze postępowanie po każdym kroku. Po każdym kroku szukamy miejsca, kierunku, w jakim należałoby postąpić przy stawianiu następnego kroku. W moim odczuciu brakło tego w działalności rządu.</u>
          <u xml:id="u-481.2" who="#KazimierzWoźniak">Sprawa druga, z którą też trudno się pogodzić, to mianowicie fakt, że uważa się prywatyzację jako panaceum na wszelkie dolegliwości naszej gospodarki. Nie widać tutaj w koncepcji rządu żadnej propozycji, co robić z dużymi, dobrze zorganizowanymi, na wysokim poziomie technicznym i technologicznym przedsiębiorstwami, co robić z dobrą kadrą techniczną zatrudnioną w tych przedsiębiorstwach. Uważam, że nie może tutaj być alternatywą bezrobocie i doprowadzenie do ruiny, do upadłości poważnych przedsiębiorstw, bo to droga w moim odczuciu do nikąd. O ile może to być rozwiązaniem w odniesieniu do zakładów małych i średnich, i o ile pomogłoby tu na pewno tworzenie tzw. wojewódzkich agend przekształceń, w czym mogłyby pomóc w znacznym stopniu stowarzyszenia naukowo-techniczne (taką pomoc tutaj już deklarowałem, ponieważ jestem jednym z reprezentantów tych stowarzyszeń w Sejmie i mogłoby to doprowadzić do szybkich pozytywnych efektów), o tyle nie widzę tych możliwości w odniesieniu do dużych zakładów, do których zaliczam wszelkie zakłady zbrojeniowe i przemysł lotniczy. Niekiedy w przypadku tych zakładów, np. w odniesieniu do Mielca czy Świdnika są to bezalternatywne miejsca pracy i tutaj nie możemy szukać innych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-481.3" who="#KazimierzWoźniak">W drugiej części swojego wystąpienia, jako członek Parlamentarnego Koła Lotniczego Chciałbym się pokrótce odnieść do tego, co się dzieje z krajowym przemysłem lotniczym. Otóż przemysł lotniczy miał główny rynek zbytu na Wschodzie, ale miał go również i ma obecnie (oraz współpracuje) także i na Zachodzie. Z uwagi na załamanie się rynku wschodniego, z uwagi na przyjętą politykę podatkową, o czym miałem okazję mówić półtora roku temu, kiedy dyskutowaliśmy o dywidendach, bo nie można jednakową miarą mierzyć wszystkich zakładów, gdyż zakłady przemysłu lotniczego są specyficzne, o bardzo bogatym wyposażeniu technicznym i technologicznym, i nie mogą brać udziału w każdej fazie i w każdym dniu procesów technologicznych, dlatego też tutaj należało ustanowić jakąś inną miarę, a nie odnosić się tak, jak w przypadku np. — nie obrażając tu nikogo — jakiś prostych maszyn codziennego użytku czy maszyn rolniczych. Ponieważ załamał się, jak powiedziałem, rynek wschodni, a istnieje w tym przemyśle współpraca i częściowo także rynki zachodnie należałoby podtrzymać, to i tutaj bym widział konieczność interwencjonizmu państwowego, rządowego, o czym zapewniał nas premier w czasie swojego expose, przy czym powinno się to wyrazić, w moim odczuciu, poprzez odpowiednie zainteresowanie się całą gałęzią przemysłu lotniczego, agencją rozwoju przemysłu, tak by dokonać należytej oceny stanu technicznego i możliwości tegoż przemysłu, by mógł on w dalszym ciągu funkcjonować, by nie zostawić go samemu sobie. Jest to o tyle istotne, że przemysł lotniczy, w którym to zresztą mamy bardzo duże doświadczenia, od zarania, jak pamiętamy, stanowił o poziomie technicznym całego przemysłu krajowego, a poziom przemysłu lotniczego, poziom stosowanych w nim technologii niewiele odbiega od poziomu światowego. Jest to wynik pracy inżynierów i techników zatrudnionych w tym przemyśle, ale także tej współpracy, o której wspomniałem. Technologie zachodnie są stosowane szeroko we współczesnym naszym przemyśle lotniczym. Dlatego też uważam, że nie można tego przemysłu znów potraktować w taki sam sposób jak każdy inny zakład, dlatego chociażby, że przemysł lotniczy wchodzi w zakres tzw. przemysłu zbrojeniowego. I w przemyśle zbrojeniowym to co dzisiaj wydaje się proste, łatwe, zrozumiałe, jutro może być zagadkowe. Mamy tego szereg dowodów nie tylko w sąsiednich krajach. Mamy tego dowody także i z całej naszej planety. Dlatego też uważam, że jeżeli doprowadzimy do tego, że przemysł lotniczy będzie utrzymany, będzie się rozwijał, stworzy się mu odpowiednie warunki rozwoju i nie będzie się — co się obserwuje ostatnio — utrudniać rekomendacji jego produkcji, to może on w niedługim czasie stać się dobrym płatnikiem podatków i wzbogacać budżet państwa, i nie trzeba będzie, panie premierze, wykazywać, że wpływy do budżetu z przemysłów państwowych spadają o 15% w wyniku niepłacenia różnego rodzaju podatków.</u>
          <u xml:id="u-481.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-482">
          <u xml:id="u-482.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-482.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Edmunda Krasowskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Ryszarda Smolarka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-483">
          <u xml:id="u-483.0" who="#EdmundKrasowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Kilkakrotnie w swoim wystąpieniu wicepremier Leszek Balcerowicz jako główną przyczynę obecnego kryzysu wskazywał załamanie eksportu do Związku Radzieckiego. Zgadzam się z tą opinią. Również w wystąpieniach wielu posłów przewijała się problematyka handlu ze wschodnim sąsiadem, w związku z tym mam kilka uwag.</u>
          <u xml:id="u-483.1" who="#EdmundKrasowski">Poseł Cimoszewicz w swoim wystąpieniu stwierdził, iż: „chwytem czysto propagandowym jest sugerowanie, że ewidentne załamanie handlu ze Wschodem wynika z posunięć naszego sąsiada”. Traktuję tę wypowiedź jako niebezpieczną manipulację polityczną. Również posłanka Blida, mówiąc o stosunkach z ZSRR, wykazuje brak znajomości tematu, twierdząc, że załamanie eksportu do tego kraju „stało się z naszym aktywnym politycznym udziałem. Zapłaciły i płacą do dzisiaj za to przedsiębiorstwa, dla których ten rynek był często jedynym rynkiem zbytu”. Gdyby poseł Cimoszewicz i posłanka Blida raczyli zapoznać się przed swoimi wystąpieniami z materiałami z prac sejmowej Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej, być może zrozumieliby, na czym ten opłacalny handel w przeszłości, a szczególnie w ostatnim i br. polegał. Mam tu na myśli stosowne raporty Najwyższej Izby Kontroli, opracowania Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, opracowania Centralnego Urzędu Planowania.</u>
          <u xml:id="u-483.2" who="#EdmundKrasowski">Przypomnę tylko, że nadwyżka eksportu nad importem w handlu z ZSRR w 1990 r. wyniosła ponad 7 mld rubli transferowych. Gdyby była to prawdziwa waluta, bylibyśmy dzisiaj bardzo bogatym państwem. Stało się inaczej. Inaczej mówiąc, na taką sumę budżet państwa, a więc całe społeczeństwo kredytowało dodatkowy eksport do Związku Radzieckiego. Różne są oceny wartości w złotych tego finansowania. Wariant optymistyczny szacuje, że kosztowało nas to 8 bln złotych. Wariant pesymistyczny, że kilkadziesiąt bln złotych, czyli kilka miliardów dolarów. Wynika ten wariant z przyjęcia w obliczeniach europejskich cen na energię i materiały, które w Polsce były o wiele niższe. Przypomnę tylko, że procent zużycia energii w produkcji wielu zakładów, które eksportowały do Związku Radzieckiego, wynosi 52,8%. Powtórzę raz jeszcze, to są ewidentne straty budżetu państwa. Gdybyśmy tych kosztów nie ponieśli, sytuacja finansowa państwa byłaby dziś nieporównywalnie lepsza. Te pieniądze można było przeznaczyć na biedną oświatę i służbę zdrowia, a także zapewnić tzw. łatwy kredyt dla rolnictwa. Niestety, rząd Tadeusza Mazowieckiego nie podjął decyzji kompleksowej restrukturyzacji zakładów produkujących na ten rynek, co było dla nich bardzo wygodne. Mieli zapewniony rynek zbytu, a Bank Handlowy SA wypłacał za 1 rubla — po sztucznym oczywiście kursie — 2100 zł lub 1000 zł. Polska nie wykorzystała w całości funduszu dolarowego na tzw. restrukturyzację. To też jest zastanawiające, dlaczego nie wykorzystała. Tym bardziej było to dziwne, gdyż na sesji RWPG w Sofii już w styczniu 1990 r. kraje członkowskie zapowiedziały przejście na płatności w twardych walutach i z dniem 1 stycznia 1991 r. dyrekcje kilkudziesięciu zakładów pracy musiały zdawać sobie sprawę z trudności, jakie mogą nastąpić ze zbytem ich towarów. Z tej trybuny sejmowej wielokrotnie o tym mówiłem. W sejmowej Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej już w marcu wystosowaliśmy do rządu stosowną opinię na ten temat. Zwracaliśmy uwagę na niebezpieczeństwa tego, co może nastąpić w tym roku. W listopadzie 1990 r. prezydent Gorbaczow niespodziewanie wprowadził dekret o płatnościach gotówkowych w twardych walutach w handlu z zagranicą, nie dopuszczając w ten sposób do tzw. kliringu towarowego, na który wstępnie strona radziecka wyrażała zgodę, co było naturalnym następstwem decyzji ze stycznia 1990 r. z Sofii.</u>
          <u xml:id="u-483.3" who="#EdmundKrasowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Jest oczywiste, że gospodarka ściśle wiąże się z polityką, w wypadku tak wielkiego mocarstwa militarnego jest to tym bardziej zrozumiałe. Związek Radziecki przeznacza ok. 35% swojego dochodu narodowego na zbrojenia. Jestem przekonany, że Związek Radziecki traktuje handel z Polską instrumentalnie. Właśnie ten dekret spowodował całkowite załamanie eksportu do ZSRR. Z dnia na dzień okazało się, że tzw. opłacalny w 1990 eksport praktycznie od I stycznia ustał. Przedsiębiorstwa radzieckie, chcące importować od nas, nie dysponują żywymi dolarami. Żądają od polskich przedsiębiorstw kredytowych dostaw. Znam już takie zakłady w Polsce, które wysłały towar. Np. starogardzka „Polfa” za sumę ponad 70 mld zł wyeksportowała leki do Związku Radzieckiego, a tymczasem emeryci, renciści muszą płacić w aptekach 100% ceny leków. Mniej więcej tyle pieniędzy brakowało na dopłaty do leków w Polsce. Co ciekawe, Polska płaci gotówką za import towarów ze Związku Radzieckiego, a więc partner ten ma dolary, za które mógłby kupować u nas. Niestety, tak się nie dzieje. Czyżby chodziło nie tylko o pieniądze? A może komuś zależy, by w Polsce dochodziło do strajków? Mamy już przykłady kilku przedsiębiorstw, które eksportowały do Związku Radzieckiego, gdzie sytuacja jest dramatycznie napięta społecznie. A może chodzi o wymuszenie na naszym rządzie dalszego kredytowania Związku Radzieckiego? Czy w takich warunkach można wprowadzać w życie reformy gospodarcze bez niebezpieczeństwa destabilizacji państwa?</u>
          <u xml:id="u-483.4" who="#EdmundKrasowski">Wysoka Izbo! Jestem przekonany, że istnieje konieczność odpolitycznienia stosunków handlowych ze Związkiem Radzieckim. Nasz sąsiad powinien zdawać sobie sprawę, że nie płacąc za nasze towary, również doprowadza do ruiny swój własny przemysł i to w wielokrotnie większej skali. Rynek radziecki jest potencjalnie wielkim rynkiem zbytu. Trzeba o niego zabiegać, ale nie za wszelką cenę, nie za cenę zubożenia i tak biednego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-483.5" who="#EdmundKrasowski">I o tym powinien, moim zdaniem, wyraźnie mówić rząd Krzysztofa Bieleckiego, tak jak to wczoraj akcentował rzecznik prasowy prezydenta Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-483.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-484">
          <u xml:id="u-484.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-484.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Smolarka z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Andrzeja Piszela.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-485">
          <u xml:id="u-485.0" who="#RyszardSmolarek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Może tak na początek ad vocem wystąpienia mojego poprzednika. Miałbym prośbę, sądzę, że nie tylko ja, żeby pan premier ustosunkował się jednak bardziej konkretnie do tego typu merytorycznego wystąpienia, które jednak sieje pewien zamęt nie tylko w naszych umysłach, ale całego społeczeństwa, a za skutki takich wystąpień już my jako rolnicy, i nie tylko, bo i cała gospodarka, zapłaciliśmy.</u>
          <u xml:id="u-485.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-485.2" who="#RyszardSmolarek">Wracając może do meritum sprawy, czyli korekty jak gdyby programu i ustawy budżetowej na rok 1991, chciałbym się skupić już tylko na rzeczach, o których koledzy może nie mówili, ponieważ solidaryzuję się z wystąpieniami wielu kolegów rolników, którzy poruszali sprawy związane z rolnictwem, i praktycznie niezauważeniem rolnictwa jako problemu w wystąpieniu pana premiera Leszka Balcerowicza. Sądzę, że nie należy tego odczytywać, a przynajmniej my jako rolnicy nie powinniśmy tego odczytywać jako obrażenie się również teraz na rolnictwo, ponieważ pewna obraza na Komisję Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej nastąpiła i są ku temu przyczyny, ale sądzę, że na rolników nie należy się, panie premierze, obrażać. Rolnictwo to tak istotny dział gospodarki narodowej i ważący w ogóle w prowadzeniu naszych reform całego kraju, że jest to swoistym nietaktem, któremu również musi pan poświęcić tutaj parę słów wyjaśnienia, ponieważ wieś polska po prostu nie może dalej pozostać bez zainteresowania się nią rządu, gdyż bez poświęcenia jej uwagi rządu nie może dalej egzystować.</u>
          <u xml:id="u-485.3" who="#RyszardSmolarek">Istotną rzeczą w tym programie, który pan tutaj przedstawił, jest sprawa ograniczeń wydatków w zakresie gromadzenia środków. Uważam, że jest to sprawa po prostu istotna z punktu widzenia moralnego rządu. Owszem, można je ograniczać, jeżeli najpierw uporządkujemy te sprawy z formalnego punktu widzenia gromadzenia tych środków. Tego nie zrobiliśmy i tu nic nie ma praktycznie takiego istotnego, co by świadczyło o tym, że rząd ma takowe intencje.</u>
          <u xml:id="u-485.4" who="#RyszardSmolarek">Przede wszystkim wszystkie przyznane zwolnienia i ulgi podatkowe, które były na dwa, trzy lata i rok, uważam, że trzeba rozważyć w kontekście ograniczeń odpłatności za leki, sanatoria, przedszkola. Chcemy urynkowienia, musimy postępować po prostu honorowo. Rząd kolanem to przepchał, praktycznie korzystają z uprawnień ustawowych, wprowadzając zwolnienia podatkowe. W tej chwili należałoby wystąpić — i tutaj nie mam tego w tym pakiecie ustaw — z ustawą, na mocy której rząd ograniczałby te zwolnienia, określając oczywiście ich granice. Czy dla hurtowników, handlowców i innych, którzy mają obrót pół miliarda czy miliard złotych, wprowadzamy podatek obrotowy i dochodowy i przestajemy się oszukiwać, że budujemy średnią klasę kapitalistów, a reszcie się poprawi, ponieważ tej średniej klasy powstanie ze 100, 200 czy 300 przedsiębiorstw, spółek, które się w sposób bardzo karygodny bogacą, a my wszyscy będziemy za to płacili? O tym mówił tutaj w sposób bardzo dobitny pan poseł Bień. Nie wiem, czemu akurat takie przejęzyczenie wystąpiło tutaj w wypowiedzi pana premiera, że w efekcie obserwowanego w marcu i w pierwszej połowie kwietnia procesu narastania deficytu budżetowego, deficyt ten został powstrzymany na bazie tej kroplówki, jak gdyby dobowego subwencjonowania budżetu w stosunku do wojewodów i gmin. Przecież to jest nieprawda. Jeżeli tutaj ktoś czyta, a mamy dane z CUP, to ten deficyt już wynosi 9,6 bln zł, a to nie jest koniec prawdy, panie premierze, ponieważ to co pan robi w stosunku do wojewodów i samorządów terytorialnych, powoduje takie skutki, że samorządy, wójtowie, wojewodowie kończą w tej chwili płacić należności z marca, będą zaczynali z kwietnia, a wszyscy wierzyciele naliczają odsetki. I proszę bardzo, niechby pan podał, jaka skala, jaka wielkość tych odsetek powinna być naliczona do tego deficytu budżetowego. Tutaj nie można w ten sposób po prostu się jak gdyby satysfakcjonować pozornymi sukcesami, których w tej dziedzinie i w ten sposób nie da się osiągnąć.</u>
          <u xml:id="u-485.5" who="#RyszardSmolarek">Jak powiedziałem, niebezpieczna jest sprawa ograniczeń budżetowych, które się planuje w zakresie rolnictwa. O innych nie będę mówił. Uważam, że tutaj chyba faktycznie na temat rolnictwa pan premier nie chciał nic powiedzieć, ponieważ jeżeli to co ma do powiedzenia, jest prawdą — być może, że się mylę, sądzę, że będzie to sprostowane, że to jest insynuacja — to po prostu wstyd to rolnikom i polskiej wsi powiedzieć. Jeżeli są przygotowane przekształcenia niektórych jednostek budżetowych w samofinansujące się zakłady budżetowe wraz ze zmianą opłat za ich usługi, a m to dotyczyć doradztwa rolniczego, stacji chemiczno-rolniczej, stacji kwarantanny i ochrony roślin i całej gałęzi postępu biologicznego, czyli stacji hodowli roślin, hodowli zwierząt itd., to przepraszam bardzo, jeżeli ktoś jest ekonomistą i jeżeli potrafi udowodnić, że w tej chwili w tym kraju złotówka zainwestowana w postęp, w naukę przynosi straty, to proszę bardzo, urynkowiajmy to w tym zakresie, powiedzmy tym, którzy to powodują, ale jest to prowokowanie jak gdyby do unicestwienia się wieloletnich osiągnięć w zakresie hodowli, w zakresie doradztwa, które w tej chwili faktycznie trzeba przekształcić w doradztwo ekonomiczne, marketingowe i jak najbardziej ono jest w tej chwili potrzebne rolnikowi, żeby doradzić co, gdzie i jak produkować najtaniej, kiedy i gdzie sprzedać, w którym czasie. Przepraszam bardzo, panie premierze, ale rolnicy nie mogą czuć się zadowoleni, bo to nie jest chyba to, o co nam chodziło.</u>
          <u xml:id="u-485.6" who="#RyszardSmolarek">Jeżeli chodzi o interwencjonizm państwa w rolnictwo — już pomijam całą inną sferę interwencjonizmu, która jest po prostu taka, jaka jest — na co pozwala ustawa budżetowa, to traktowanie w sposób arbitralny Agencji Rynku Rolnego, a przede wszystkim Rady Rolników przy tej agencji, która opiniuje inne ceny i przesyła to premierowi, a premier, nie konsultując powtórnie tych decyzji, wydaje decyzje o cenach: 40 tys. zł za żyto, 70 tys. zł za pszenicę, 7–8 tys. zł za żywiec. Przepraszam bardzo, w jakim kontekście stawiani są rolnicy, a poza tym my jako posłowie?</u>
          <u xml:id="u-485.7" who="#RyszardSmolarek">Ustawa z dnia 7 czerwca 1990 r. o utworzeniu Agencji Rynku Rolnego (art. 4 pkt 1) mówi, że agencja służy realizacji interwencyjnej polityki rolnej państwa, mającej na celu stabilizację rynku produktów rolnych oraz ochronę dochodów uzyskiwanych z rolnictwa, i my prosimy, wręcz błagamy o cła, o wszystkie uszczelnienia granic, o czym ostatnio powiedziałem premierowi Bieleckiemu na spotkaniu z komisją, bo wszyscy nie płacą praktycznie 500–1000 dolarów za artykuły żywnościowe od mlecznych poprzez roślinne oleje i mięso. Przewożą je do kraju bez cła i podatku, i otrzymują zwrot podatku Mehrwertsteuer, i to wszystko jest praktycznie tańsze od towarów będących na rynku w RFN. W tej chwili to się robi, ale jest już maj, upłynęło pięć miesięcy, napłynęło 40–50% towarów konsumpcyjnych znajdujących się na terenie naszego rynku konsumpcyjnego. Taka jest skala tego zjawiska, ponieważ zakłady tłuszczowe twierdzą, że produkują 50% tego, co produkowały, podobnie jest z innymi rzeczami. Można założyć, że konsumpcja zmalała trochę, ale w końcu przecież konsumujemy, jemy. Czyli to, czego nasze rodzime zakłady nie produkują na rynek, albo czego wręcz nie mogą zbyć, uzupełnia się bardzo dzikim, prawie że gangsterskim importem z zagranicy. I tutaj się nie interweniuje, natomiast skutecznie rząd zainterweniował w sprawie cen naszych produktów. Prosimy o wyjaśnienia, niech ktoś z ekonomistów udowodni, że cena 40 tys. zł za żyto czy 70 tys. zł za pszenicę, jest ceną, która gwarantuje realizację art. 4 pkt 1 o dochodach uzyskiwanych z rolnictwa. Należałoby podać, jakie straty przy takiej cenie ponosi rolnik. Kończąc, uważam, że sprawa poważnego potraktowania rolnictwa jest nie tylko sprawą rodzimego producenta artykułów żywnościowych. Każdy rozsądny kraj to czyni i tutaj nie łudźmy się, bo wystąpienia posła Kaczmarka i innych mogą po prostu ewentualnie sprowokować konflikt miasto — wieś, a wcale nie o to nam tu chodzi w tym parlamencie. Rolnik polski jest faktycznie producentem artykułów żywnościowych i po prostu mówienie w tej chwili o restrukturyzacji, o nagłych przemianach i o robieniu z polskiego rolnika farmera lub Bauera, jest po prostu stwarzaniem iluzji, fikcją. My musimy podejść do takiej wsi, jaką w tej chwili mamy i jako taką ją potraktować. Oczywiście, perspektywy i założenia strategiczne są słuszne, ale doraźne działania rządu w rolnictwie są po prostu nieskuteczne. I to trzeba sobie wyraźnie powiedzieć. Takie podejście, po prostu arbitralne traktowanie rolnictwa, a nie jako jednego, również zbiorowego konsumenta, który liczy 40% ogółu ludności, i należałoby go potraktować jako jeden z elementów, wręcz koło zamachowe napędzające koniunkturę gospodarczą w naszym rolnictwie, ponieważ rolnicy kupują dobra trwałego użytku, sprzęt gospodarstwa domowego, maszyny, a wszystko to produkuje nasz rodzimy przemysł, który płaci podatek wpływający do budżetu. Niestety, tego w ujęciu i w podejściu rządu pana premiera Balcerowicza, a wręcz pana premiera Balcerowicza wyłącznie, nie widziałem i nie widzę do końca.</u>
          <u xml:id="u-485.8" who="#RyszardSmolarek">Panie premierze, na koniec, żeby to moje wystąpienie nie było aż tak smutne, muszę powiedzieć, że statystyka z woj. siedleckiego, ale nie tylko, świadczy po prostu o jednej bardzo nieciekawej rzeczy, która się dzieje — spada zakup środków chemicznych, nawozów, maszyn i narzędzi rolniczych, ciągników, wszystkich innych maszyn, które są nośnikami postępu technicznego, natomiast rośnie, i to bardzo, zapotrzebowanie na proste maszyny i narzędzia, takie jak grabie, widły i kosy.</u>
          <u xml:id="u-485.9" who="#RyszardSmolarek">Na kanwie wczorajszego, jak gdyby swoistego absolutorium dla rządu, chciałbym, żeby rząd nie potraktował tego w sposób bałwochwalczy, jako pretekst do tego, że może również w taki sposób, jaki przypisuje się posłom, gangsterski, postępować w stosunku do rolnictwa, żeby rolnicy wykorzystali narzędzia rolnicze rzeczywiście do zabiegów agrotechnicznych, do których one służą, żeby nie musieli ich wykorzystać do wytłumaczenia swoich racji temu rządowi.</u>
          <u xml:id="u-485.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-486">
          <u xml:id="u-486.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-486.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Piszela z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, a następnie pana posła Wojciecha Mojzesowicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-487">
          <u xml:id="u-487.0" who="#AndrzejPiszel">Pani Marszałek! Panie Premierze! Panie i Panowie Posłowie! Myślę, że tutaj tak dużo słów już padło na bardzo szeroko zakreślone tematy, że w zasadzie należałoby przystąpić do dyskusji już w grupach tematycznych. Nie wiem, może powołać komisję nadzwyczajną, żeby to wszystko nie było tylko kolejnym przemieleniem jak w czasie innych dyskusji i żeby nic z tego później nie wyszło, aby zostało to jedynie skwitowane wypowiedzią przedstawicieli rządu. Myślę, że efektem tej dyskusji musi być pewna modyfikacja działań rządu. Nie chodzi tutaj o taką politykę Sejmu wobec rządu, że albo odwołuje rząd, albo wszystko popiera, co ten rząd proponuje. Sejm powinien wpływać na bieżąco na realizowaną przez rząd politykę.</u>
          <u xml:id="u-487.1" who="#AndrzejPiszel">Większość tematów została poruszona, ale wydaje mi się, że dwa tematy można byłoby tutaj krótko przedstawić, poza tym jeszcze kilka innych uwag. Dużo tutaj mówiono o deficycie budżetowym, wskazując, że jest to bardzo poważne zagrożenie. Myślę jednak, że to nie chodzi o deficyt budżetowy, bo ten deficyt budżetowy, jak wiemy, może być na różnym poziomie. Deficyt mówi tylko o tym, jak szybko minister finansów blokuje wydatki. A można zlikwidować w ogóle ten deficyt na bardzo niskim poziomie i będzie równowaga budżetowa, ale nic z tego budżetu w zasadzie utrzymać nie będzie można.</u>
          <u xml:id="u-487.2" who="#AndrzejPiszel">Przez wiele miesięcy, kiedy modyfikowaliśmy nasze ustawodawstwo, żeby zmieniać system gospodarczy, myślę, że zbyt mało zrobiliśmy, żeby tę sferę budżetową ograniczyć. Ograniczanie dopływu środków do tej sfery to nie jest rozwiązanie, bo wiadomo, że już dzisiaj w aptekach trzeba wykupywać leki płacąc za nie pełną cenę. Wszyscy to muszą robić. Lekarze już odsyłają rodziny pacjentów, żeby przynosili z apteki odpowiednie specyfiki, to wówczas oni je podadzą choremu. Myślę, że niedługo dojdzie do tego, że wyżywienie chorych ograniczać się będzie do jednego posiłku, a chyba nie o to chodzi, żeby ograniczać wydatki, tylko o to, żeby zapewniać odpowiednie dopływy do budżetu. A kiedy są te dopływy?</u>
          <u xml:id="u-487.3" who="#AndrzejPiszel">Pochodzą one głównie z podatku dochodowego przedsiębiorstw państwowych, niestety, tych nieefektywnych, tych, o których się mówi, że trzeba je likwidować, przekształcać. Dochód przedsiębiorstw państwowych to jest właśnie prawie wprost dochód budżetowy. Rząd powinien prowadzić taką politykę — niekoniecznie musi być to zapisane w jakichś wielkich programach — by na co dzień, na bieżąco dbać o to, żeby pewne najbardziej zasilające budżet państwa przedsiębiorstwa czy dziedziny miały dochód, bo to są bezpośrednie wpływy do budżetu. To taka uwaga.</u>
          <u xml:id="u-487.4" who="#AndrzejPiszel">Chciałbym powrócić tutaj do pewnej zapowiedzi złożonej przez pana premiera Bieleckiego w expose. Pan premier zapowiedział preferencje dla telekomunikacji jako niezbędnej w kraju infrastruktury, aby biznes zachodni chciał u nas prowadzić swoje interesy. Rozumiem te preferencje na przykład tak, że — to jest jeden z przykładów — poczta na przykład otrzymuje obniżenie podatków w zależności od tego, ile zainwestuje w telekomunikację, to tyle jej się zdejmie z podstawy opodatkowania. Prosta sprawa, tak się na świecie rozumie preferencje, że akurat tę dziedzinę którą się popiera, mniej się obciąża wpłatami do budżetu. I to by było chyba słuszne, gdyby poczta dysponowała własnymi środkami na rozwój tej telekomunikacji, ale dzieje się zupełnie inaczej. Poczta została obciążona dodatkowym, dawniej nie stosowanym podatkiem od metrów powierzchni central. Musi więc płacić więcej niż poprzednio. Czy to jest realizacja tych preferencji? Myślę, że nie. Preferencje w dziedzinie telekomunikacji uzyskują przedsiębiorstwa zachodnie, które mają odpowiednią moc ekonomiczną. One tworzą sobie te preferencje dla powiększania własnych dochodów w ten sposób, że oferują Polsce swoje wyroby na kredyt, tzn. dostarczają sprzęt, i z tego tytułu mają dochód z późniejszych spłat, bo trzeba to przeciec spłacić. I w ten sposób będzie zasilony budżet państw bogatych. Niestety, polskie przedsiębiorstwa — a są takie, które już są zdolne produkować sprzęt telekomunikacyjny przy współpracy z zachodnimi państwami — nie są tak ekonomicznie silne, by zaproponować poczcie centrale na kredyt, tzn. żeby je dostarczyć, a później latami, tak jak te zachodnie firmy, czekać na spłatę zainwestowanej wartości. Myślę, że to są bardzo duże pieniądze i potrzebna jest tutaj odpowiednia ingerencja państwa, bo właśnie widać, jak uciekają te pieniądze z budżetu, jak ten budżet później trzeba stabilizować na coraz niższym poziomie. A to nie jest prosta sprawa. Te kredyty, które oferują firmy zachodnie, doprowadzają do tego, że w kraju nie ma żadnej polityki w dziedzinie telekomunikacji. Zostaniemy po pewnym czasie z mozaiką różnorakiego sprzętu, co prawda nowoczesnego, ale specjalista z Opola nie będzie mógł nic powiedzieć na temat sprzętu w Szczecinie czy w Gdańsku i na odwrót. Jest zaproponowanych kilka kredytów i kilka różnych systemów pcha się tutaj na nasz teren telekomunikacyjny Polski. Myślę, że powinna być prowadzona bardzo ostra i zdecydowana — pomimo jak gdyby zahamowania w pewnym momencie rozwoju telekomunikacji — polityka państwa. To jest jedna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-487.5" who="#AndrzejPiszel">I druga sprawa, już konkretna, dotyczy przedstawionego nam tekstu. Na str. 14 znajduje się zapis, moim zdaniem nie do przyjęcia. Niestety, zapis ten został potwierdzony na str. 62 i zaczyna być realizowany, bo odpowiedni tekst znaleźliśmy w skrzynkach. Chodzi o propozycję związaną z opodatkowaniem kapitału w jednoosobowych spółkach skarbu państwa. Wprost napisano tam tak: „W związku z tym, że zasady wynikające z Kodeksu handlowego nie dają gwarancji uzyskania co najmniej takich samych dochodów, jakie budżet państwa uzyskiwał od przedsiębiorstw państwowych z tytułu tzw. dywidendy obligatoryjnej, przygotowany został projekt ustawy o oprocentowaniu kapitału w jednoosobowych spółkach skarbu państwa”. Myślę, że trzeba się na coś zdecydować. Nie można mieć przyjemności i jednocześnie pozostać dziewicą. Zasada, która wynika z Kodeksu handlowego, jest zupełnie inna. Nie daję ona żadnych gwarancji co do uzyskania dywidendy, a wręcz przewiduje wypadki, że akcjonariusz czy udziałowiec może być obciążony dopłatą, aby ułatwić rozwój spółce, by mogła ona przetrwać ciężkie czasy. Natomiast rząd proponuje przekształcenie przedsiębiorstw państwowych w jednoosobowe spółki prawa niby handlowego, ale jednocześnie chce sobie zagwarantować stały dochód, tak jakby to była zupełnie inna forma przedsiębiorczości.</u>
          <u xml:id="u-487.6" who="#AndrzejPiszel">Myślę, że tutaj trzeba jednak zdecydować się na coś, czy chcemy spółek, czy chcemy przedsiębiorstw państwowych. W przedsiębiorstwach państwowych stała dywidenda jest zagwarantowana. Kodeks handlowy wyraźnie mówi w kilku miejscach, że nie można oprocentować kapitału. Proponuje się więc superspółkę i jest to chyba typowy przykład gonienia w piętkę, jak mawiał Zagłoba, bo wprawdzie Kodeks handlowy przewiduje na przykład akcje uprzywilejowane, gdzie w pierwszym rzędzie na te akcje płaci się dywidendę, ale nie przewiduje czegoś takiego, że nawet kiedy nie ma zysku, to z innych funduszy, z funduszu zapasowego wypłaca się akcjonariuszowi dywidendę. To jest zupełne nieporozumienie i brak rozsądku.</u>
          <u xml:id="u-487.7" who="#AndrzejPiszel">I teraz jeszcze parę uwag na temat...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-488">
          <u xml:id="u-488.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, bardzo przepraszam, ale proszę jednak przestrzegać ustalonego czasu wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-488.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Bardzo proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-489">
          <u xml:id="u-489.0" who="#AndrzejPiszel">Przepraszam. Jeszcze jedno zdanie na temat jedynej słusznej drogi realizowanej przez rząd, w zasadzie kontynuowanej. Myślę, że w ogólnych zarysach jest to słuszna droga. Trzeba trzymać się pewnych pryncypiów, pewnej ustabilizowanej wartości dolara, choć nie dogmatycznie, od czasu do czasu trzeba go zmieniać, trzeba go było zmienić wcześniej, niż to zrobiono. Duszenie inflacji jest słuszne, również liberalizacja handlu, ale uważam jednocześnie, że nie ma takiej jedynej do realizacji drogi, bo każda idea, nawet wewnętrznie spójna i bez zarzutu, jest słuszna tylko do tego momentu, kiedy się daję realizować, a mnie się wydaje, że może nadejść taki moment, że ta bardzo słuszna idea nie będzie realizowalna i ona wówczas przestanie być słuszna. Czasem warto pójść troszkę okrężną drogą, troszkę wydłużyć czas realizacji po to, by uzyskać gwarancje i pewność rezultatów.</u>
          <u xml:id="u-489.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-490">
          <u xml:id="u-490.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-490.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, Chciałam poinformować, że do chwili obecnej w ciągu półtorej godziny wystąpiło 7 posłów i dopisują się następni mówcy. Po prostu daję to państwu pod rozwagą, gdyż albo będziemy musieli przedłużyć obrady, (a mieliśmy je zakończyć o godz. 16), albo je przerwać i dalszy ich ciąg przełożyć na następne posiedzenie. Bardzo proszę wszystkich o wzięcie tego pod uwagę, bo tę decyzję będziemy musieli dzisiaj podjąć przed godziną 16.</u>
          <u xml:id="u-490.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł Wojciech Mojzesowicz z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pan poseł Bogumił Szreder.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-491">
          <u xml:id="u-491.0" who="#WojciechMojzesowicz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Na początku chciałbym ustosunkować się do wypowiedzi pana posła Kaczmarka. Panie pośle, my tutaj z tej trybuny nie zamierzamy edukować Sejmu, jeżeli chodzi o wieś, o rolnictwo. Pustoszeją technika rolnicze, proponuję, żeby pan poseł na rok się tam udał i wtedy nauczy się pan wiele o rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-491.1" who="#WojciechMojzesowicz">Jeżeli chodzi o następną sprawę, to tutaj dużo mówiliśmy o prywatyzacji. Panie premierze Balcerowicz, to co się dzisiaj dzieje w większości — nie mówię, że we wszystkich — przedsiębiorstw, jest to perfidne dążenie zarządzających do upadłości. Na przykład w Bydgoszczy w jednej bardzo małej firmie pan dyrektor w kwartale zarobił (może dla niektórych to nie jest dużo, ale dla mnie to dużo) 75 mln, zastępcy i główny księgowy po 42 mln. Rentowność firmy z 70% spadła do 7% i jestem przekonany, że ci panowie najprawdopodobniej współpracują z tymi rekinami tzw. biznesu, którzy zarobili pieniądze i czekają, aż ta firma upadnie, i całkiem spokojnie ją wykupią. Jeżeli w ten sposób ma przechodzić majątek państwowy w ręce prywatne, to ja raczej jestem przeciwko tej formie.</u>
          <u xml:id="u-491.2" who="#WojciechMojzesowicz">Dużo tu zostało powiedziane na temat sytuacji na wsi, na temat jej problemów. Uważam, że tego powtarzać tu nie będę, panie premierze Balcerowicz, ale proponuję, żeby rząd zastanowił się nad tym, co zrobić pod koniec roku z grupą około 30–40% rolników, którzy normalnie zbankrutują, pomijam już problemy nawozowe, produkcji. Chciałem zwrócić uwagę jeszcze na jedną rzecz. Na pewno ta wieś nie będzie usilnie starała się pracować, wysilać i pocić. Jeżeli pan premier zaproponuje nam coś łatwiejszego, że będziemy mogli odpoczywać, dobrze żyć ze swoimi rodzinami, to na pewno wieś to przyjmie. Przecież my na siłę nie będziemy trzymać się swoich gospodarstw. Jeżeli pan przewiduje w swoim programie możliwość przyzwoitego, godnego życia na jakimś tam poziomie dla większości rolników i ich rodzin, to oni na pewno tego pługa, powiedzmy, i tej ziemi nie będą usilnie się trzymać.</u>
          <u xml:id="u-491.3" who="#WojciechMojzesowicz">Chciałbym zwrócić jeszcze na jedną rzecz uwagę. Dużo tu mówiliśmy, cały czas to powtarzamy i rzeczywiście w tej Izbie może stać się to nudne, ale przecież, szanowni panowie, restrukturyzacji na wsi nie przeprowadzimy z dnia na dzień, nie ma takiej możliwości i należałoby zrobić tak zwany rachunek stymulacyjny, jak to niektórzy mówią, że, powiedzmy, pewna grupa gospodarstw skorzysta z zasiłków, z pomocy państwa i na jesieni ma przestać produkować, bo jeżeli żyta mamy na 10 lat i nie wiemy, co z nim zrobić, to dlaczego chłop ma ponosić koszty i go siać, przecież musimy mu otwarcie powiedzieć, co ma na dzisiaj do zrobienia. Mimo wszystko rząd nie może się uchylić od pewnych spraw i od odpowiedzialności. Powiedzmy sobie otwarcie, że brak możliwości zakupu przez wieś powoduje nie tylko restrykcje wewnątrz wsi, bo przecież to by była krótkowzroczność. Cały przemysł pracujący na wieś, a jest to potężny stosunkowo przemysł, też równolegle upadnie. I z tego musimy sobie zdać sprawę.</u>
          <u xml:id="u-491.4" who="#WojciechMojzesowicz">Na jeszcze jedną rzecz chciałem zwrócić uwagę. Cały czas o cłach i innych sprawach mówiliśmy tylko my, ale tak samo i koledzy, powiedzmy, z przemysłu zaczynają o tym mówić.</u>
          <u xml:id="u-491.5" who="#WojciechMojzesowicz">Szanowni Panowie! Restrukturyzacja gospodarki nie nastąpi z dnia na dzień, całej gospodarki, nie tylko rolnictwa, i rząd z tego musi sobie zdać sprawę, bo nie wyobrażam sobie, że nagle poszczególne gałęzie przemysłu, rolnictwa upadną i ktoś z zagranicy będzie nam wszystko dawał. Przede wszystkim jest to niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-491.6" who="#WojciechMojzesowicz">I na jedną rzecz chciałbym jeszcze zwrócić uwagę. Upadek rolnictwa w przyszłości nie zagrozi bytowi klasy średniej. Klasa średnia będzie w stanie zakupić drogą żywność, obojętnie skąd ona przyjdzie, ale reszta społeczeństwa tej żywności zakupić nie będzie mogła, bo będzie ona droga. To nie o to chodzi, żebyśmy tutaj się nawzajem przekonywali. Jestem świadom jednej rzeczy i wczorajsze posiedzenie to pokazało, że ta „stabilizacja” jest też na rękę tym, co wiele lat są dyrektorami. Obserwujemy przecież brak zainteresowania przedsiębiorstwem, zawyżanie cen, pensji. Sytuacja jest taka, że te zakłady będą upadać, produkcja będzie spadać. Uważam, że nie w demagogiczny, ale w spokojny sposób powinniśmy właśnie do tego podejść.</u>
          <u xml:id="u-491.7" who="#WojciechMojzesowicz">Na jedną rzecz chciałbym jeszcze zwrócić uwagę. W tej trudnej sytuacji dla naszego państwa proponowałbym, żeby te oszczędności od góry się zaczęły i powoli schodziły na dół. Można twierdzić, że to są małe sumy wydawane tu i tam w centrali (Sejm, Senat, rząd, przedstawicielstwa różne), uważam jednak, że grosz do grosza i zbierze się pewna suma, którą będziemy mogli skierować tam gdzie trzeba.</u>
          <u xml:id="u-491.8" who="#WojciechMojzesowicz">Na jedną jeszcze rzecz chciałbym zwrócić uwagę. Szanowni państwo, porządny gospodarz nigdy nie inwestuje w środki konsumpcyjne i od tego trzeba zacząć.</u>
          <u xml:id="u-491.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-492">
          <u xml:id="u-492.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-492.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Bogumiła Szredera z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pana posła Jerzego Osińskiego.</u>
          <u xml:id="u-492.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie ma pana posła Szredera.</u>
          <u xml:id="u-492.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł Jerzy Osiński z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pan poseł Wiesław Kowalski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-493">
          <u xml:id="u-493.0" who="#JerzyOsiński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Izba nasza w wysoko napiętej atmosferze społecznej wysunęła pod adresem rządu postulat o pełną informację dotyczącą stanu gospodarki, informację, jakimi środkami i instrumentami rząd zamierza zapobiec ruinie budżetu, upadkowi przemysłu i rolnictwa i zapaści w handlu zagranicznym. W odpowiedzi na to otrzymaliśmy dokument obrazujący zamierzenia rządu w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki. Ściśle rzecz biorąc, rozpisane na głosy poszczególnych resortów tezy o prywatyzacji jako jedynego panaceum na wszystkie dolegliwości zastosowanej w roku ubiegłym i kontynuowanej w roku bieżącym terapii stabilizacyjnej pieniądza. Jakby nie było blisko 40% obniżka stopy życiowej całego społeczeństwa i dramat prawie półtoramilionowej rzeszy bezrobotnych, tragedia młodych, których czynsze za mieszkania przekraczają ich zarobki i tragedia ludzi I starych, schorowanych, żyjących z niskich emerytur, a którym każę się płacić za coraz bardziej drożejące lekarstwa i za pobyt w sanatoriach. To już nie domniemanie a fakt, że społeczeństwo, o czym świadczy narastająca liczba strajków, mówi na innej fali. Nasza Izba kierowana na tory tematów zastępczych też mówi na innej fali, a rząd w swych wypowiedziach, przykładem tego jest choćby dostarczony nam tekst rządowych zamierzeń, mówi zgoła jeszcze na innej, nie korespondującej z rzeczywistością, fali.</u>
          <u xml:id="u-493.1" who="#JerzyOsiński">Spodziewaliśmy się zaprezentowania na obecnym posiedzeniu konkretnych założeń polityki w odniesieniu do przemysłu, rolnictwa i innych dziedzin gospodarki. Zamiast tego otrzymaliśmy kolejne zapewnienie, że sytuacja w tej dziedzinie jest zmonitorowana i znajduje się pod kontrolą. Jeśli istotnie tak jest, to mamy pełne prawo wymagać od rządu, aby nam powiedział, jak długo jeszcze trwać będzie lawinowo narastająca recesja i na jakie dalsze koszty narażone będzie społeczeństwo. Paraliż komunikacyjny Warszawy i strajk ostrzegawczy „Solidarności” wskazują na to, że społeczeństwo znajduje się u kresu wytrzymałości.</u>
          <u xml:id="u-493.2" who="#JerzyOsiński">Wysoki Sejmie! U kresu wytrzymałości są również rolnicy, odcięci zawrotnymi cenami od potrzebnych środków produkcji, skazani na z roku na rok malejącą produkcję. Nie ma na nią zresztą zbytu u zbiedniałego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-493.3" who="#JerzyOsiński">Na domiar złego liberalna polityka celna wynikająca z założeń obowiązującego systemu do reszty pogrąża krajową wytwórczość i przetwórstwo. Rząd zasłania się koniecznością dotrzymania konwencji GATT i trudnymi negocjacjami z EWG, świadomie toleruje rozbrojenie naszej granicy przed nieuczciwą konkurencją. Przez palce patrzy na wyciekające dolary bananowego importu. Niech nikogo nie łudzi niewielka, obliczona raczej na propagandowy efekt, skala działalności Agencji Rynku Rolnego, drobne pożyczki dolarowe z instytucji międzynarodowych na restrukturyzację spółdzielczości wiejskiej czy pomoc dla rolników. Plasterkami rany zaleczyć się nie da. Droga do Europy, do normalności, do strukturalnej przebudowy polskiego rolnictwa nie może wieść przez całkowity upadek jedynego sektora gospodarki narodowej o pełnej prywatnej własności.</u>
          <u xml:id="u-493.4" who="#JerzyOsiński">Wymuszona podwyżka ceł na import żywności nie załatwia sprawy. Polskiemu rolnictwu potrzebna jest zasadniczo inna polityka, polityka nie tylko doraźnych interwencji, ale protekcjonistyczna, biorąca w obronę rodzimą wytwórczość, podobna do tej, jaką wobec świata zastosowała Europejska Wspólnota Gospodarcza w latach pięćdziesiątych i jaką stosuje do dziś. Polityka cen minimalnych, gwarantowanych, ustalanie kontyngentów produkcyjnych w zależności od potrzeb, ochrona na granicach przed konkurencją, tańsza podwójnie żywność — raz u producenta, a drugi raz u eksportera subsydiowanej żywności.</u>
          <u xml:id="u-493.5" who="#JerzyOsiński">Polityka obliczona na narodową samowystarczalność i promowanie, jeśli będzie trzeba, nadwyżek żywności na eksport, zaś strukturalna przebudowa rolnictwa nie może prowadzić przez powszechną pauperyzację wsi i tworzenie nowych obszarów nędzy.</u>
          <u xml:id="u-493.6" who="#JerzyOsiński">Rodzima produkcja rolna dziś nie może być tylko chroniona doraźnie ustalonymi cłami, które są procentowo wyznaczane od wysokości czy ilości importu. Potrzebny jest u nas, jak miało to miejsce u podstaw tworzenia się rolniczej stabilizacji w EWG, system opłat wyrównawczych na granicach. Przypomnijmy, opłaty wyrównawcze w odróżnieniu od ceł są niemal automatycznie różnicowane i zawsze zapewniają dla produkcji krajowej rzeczywiste, równe warunki konkurencji. System opłat wyrównawczych nie zabija tak bardzo potrzebnej na rynku konkurencji, ale czyni ją uczciwą w stosunku do produkcji rodzimej i o to również chodzi polskim rolnikom.</u>
          <u xml:id="u-493.7" who="#JerzyOsiński">Wysoki Sejmie! Pragnę podkreślić, że krytyczne uwagi zgłoszone pod adresem polityki rządu nie powinny być zrozumiane jako postulat odejścia od reform, a tym bardziej jako próba nawrotu do starego. Intencją jest przede wszystkim wskazanie na konieczność dokonania zasadniczych korekt w dotychczasowej polityce dotyczącej gospodarki narodowej. Takich korekt, które czyniłyby tę politykę zrozumiałą dla społeczeństwa miast i wsi, określającą czas przemian i perspektywy, stopień wyrzeczeń i ich pozytywne rezultaty. Dotychczasowa bowiem polityka rządu jawi się społeczeństwu jako nieprzerwany ciąg podrzynania gałęzi, na której się siedzi. Gałęzią tą są przecież przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielczość, prywatne, chłopskie i uspołecznione rolnictwo. intencją jest również to, aby rząd reprezentujący państwo, a więc całe społeczeństwo, poczuł się w stosunku do tej przeważającej części majątku narodowego, którą się określa w cudzysłowie lub bez niego, jako uspołeczniony, nie jako syndyk masy upadłościowej, a jako właściciel i aby postępował jak właściciel, a nie oddawał się nierealnym założeniom, że z zapaści, w jakiej się znaleźliśmy, wyrwać nas może jedynie prywatyzacja i pomoc zagraniczna. Ta zresztą też tym chętniej do nas przyjdzie, jeśli przekona się, że radzimy sobie lepiej sami.</u>
          <u xml:id="u-493.8" who="#JerzyOsiński">Wreszcie intencją moją jest, aby rząd, elity kierownicze państwa wsłuchiwały się w puls społeczeństwa, aby stan krytyczny jego wytrzymałości nie zburzył również tego, co już tak wielkim kosztem osiągnęliśmy. Pragnę, aby rząd zrozumiał, iż trzeba dołożyć wysiłku, żeby rozmawiać i działać na wspólnej fali ze społeczeństwem oraz z Sejmem.</u>
          <u xml:id="u-493.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-494">
          <u xml:id="u-494.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-494.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Wiesława Kowalskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Bohdana Pilarskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-495">
          <u xml:id="u-495.0" who="#WiesławKowalski">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoka Izbo! W wystąpieniach klubowych w wystarczający sposób przedstawiono ogólną sytuację gospodarczą kraju, spadającą produkcję, rosnące bezrobocie, zmniejszające się rezerwy dewizowe, groźbę fali bankructw przedsiębiorstw państwowych, załamanie budżetu państwa; to groźne sygnały świadczące o konieczności dokonania jak najszybszych zmian w dotychczasowej polityce gospodarczej. Dalsze kontynuowanie programu gospodarczego w niezmienionej formie jest niemożliwe, finałem może być tylko upadek gospodarczy i rozkład systemu władzy.</u>
          <u xml:id="u-495.1" who="#WiesławKowalski">W tej jakże niebezpiecznej sytuacji nadzwyczaj pilne jest opracowanie zmian i wdrażanie poprawionego programu gospodarczego, prowadzącego przede wszystkim do niedopuszczenia do upadku zakładów mających zbyt na swoje wyroby w kraju i za granicą, posiadających nowoczesną technologię i możliwości rozwojowe. Dokonane inwestycje w takich zakładach nie mogą powodować upadku, do tego nie wolno dopuścić.</u>
          <u xml:id="u-495.2" who="#WiesławKowalski">Bezzwłocznie należy znowelizować system podatkowy i zmienić system polityki celnej. Rynek krajowy nie może być nie kontrolowanym bazarem, na którym handluje kto chce, jak chce i czym chce, często nie płacąc należytych podatków.</u>
          <u xml:id="u-495.3" who="#WiesławKowalski">Konieczne jest opracowanie listy towarów i określenie kontyngentów dla importerów żywności i wyrobów przemysłu lekkiego. Musimy chronić rolnictwo i przemysł lekki.</u>
          <u xml:id="u-495.4" who="#WiesławKowalski">Niezbędne też jest kontrolowanie i sterowanie napływającą pomocą finansową z zagranicy. Pieniądze zagranicznych rządów przeznaczone na pomoc gospodarczą dla naszego kraju nie mogą bezzasadnie trafiać do sprytnych zagranicznych grup eksperckich, żerujących często na naszej niewiedzy, ale także nieudolności i niefrasobliwości.</u>
          <u xml:id="u-495.5" who="#WiesławKowalski">W tragicznej sytuacji znalazł się przemysł lekki. Przy 25% spadku produkcji sprzedanej w przemyśle uspołecznionym, spadek produkcji w przemyśle lekkim osiągnął 40% w skali kraju.</u>
          <u xml:id="u-495.6" who="#WiesławKowalski">Z opracowania Stowarzyszenia Włókienników Polskich wynika, że w regionie łódzkim w stosunku do 1989 r. produkcja w przemyśle włókienniczym spadła o 45%. Przędzalnie wykorzystywane są w 52%, a wykańczalnie tylko w 40%. Całkowicie przerwano w tych zakładach modernizację i wewnętrzną restrukturyzację. Zakłady pozbawione są na ten cel pieniędzy, a system podatkowy uderza w tych, którzy inwestując chcą unowocześnić produkcję.</u>
          <u xml:id="u-495.7" who="#WiesławKowalski">Jednocześnie przemysł nasz jest przestarzały i zdekapitalizowany w około 70%, a to co było produkowane i wysyłane do Związku Radzieckiego, nie nadaje się na eksport do Europy Zachodniej.</u>
          <u xml:id="u-495.8" who="#WiesławKowalski">Oczywistą koniecznością jest zmiana profilu jakości produkcji większości zakładów. Wymaga to jednak zainwestowania kapitału przedsiębiorstwa, innej możliwości nie ma, a banki coraz mniej zainteresowane są udzielaniem kredytów na inwestycje. Dlatego też konieczne jest sprawne uruchomienie agencji rozwoju przemysłu przy ministrze przemysłu, której działalność nie będzie nastawiona na swój zysk, jak to czynią banki, ale na efektywną pomoc przedsiębiorstwom.</u>
          <u xml:id="u-495.9" who="#WiesławKowalski">Jednocześnie w wielu przedsiębiorstwach mają miejsce nadużycia gospodarcze, niegospodarność. Wykazały to kontrole NIK, choćby w kopalni węgla brunatnego Bełchatów, w zakładach elektronicznych „Lamina” z Piaseczna, w fabryce maszyn rolniczych z Opalenicy, „Naftobudowie” z Krakowa czy w Pollenie „Ewa” w Łodzi, której to zaniżano podatek dochodowy.</u>
          <u xml:id="u-495.10" who="#WiesławKowalski">Nie można też nie powiedzieć kilku słów o spółkach, w tym spółkach nomenklaturowych, tworzonych jeszcze w okresie rządów premiera Rakowskiego. Spółki te zakładane przede wszystkim z dbałością o zyski nagminnie uszczuplają majątek przedsiębiorstw państwowych przez przejmowanie jako aportu niewłaściwie wycenionych składników majątkowych.</u>
          <u xml:id="u-495.11" who="#WiesławKowalski">Przedsiębiorstwa państwowe często sprzedają, dzierżawią lub oddają spółkom do nie odpłatnego używania lub po symbolicznej cenie majątek, w tym tak cenne wartości jak licencje, dokumentacje, wzory użytkowe.</u>
          <u xml:id="u-495.12" who="#WiesławKowalski">Powszechnie znany, potwierdzony przez Najwyższą Izbę Kontroli jest fakt, że dyrektor kozienickiej fabryki mebli zlikwidował działalność produkcyjną, wydzierżawiając, a następnie za sumę 125 mln zł sprzedając cały potencjał produkcyjny spółce „Furnel”, sam zostając dyrektorem tejże spółki.</u>
          <u xml:id="u-495.13" who="#WiesławKowalski">Podobne nadużycia na niekorzyść majątku narodowego miały miejsce przy tworzeniu spółki „Domatex” i likwidacji zakładów przemysłu odzieżowego „Darnina” z Brzeżni przez wejście w spółkę z kapitałem zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-495.14" who="#WiesławKowalski">Niekorzystnie dla przedsiębiorstw tworzono spółki z FSO Warszawa, Połam Warszawa, Stocznią Gdańską i z wieloma innymi przedsiębiorstwami państwowymi. Prawie zawsze korzyści odnosiła dyrekcja, a nigdy przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-495.15" who="#WiesławKowalski">Porozumienie Centrum w najwyższym stopniu jest zaniepokojone działalnością spółek przejmujących za bezcen majątek przedsiębiorstw państwowych. Widzi pilną konieczność zabezpieczenia tego majątku przed rozkradaniem oraz ingerencji w tego typu sprawy organów założycielskich i prokuratury.</u>
          <u xml:id="u-495.16" who="#WiesławKowalski">Aktualną sprawą jest sprawdzenie słuszności udzielenia kredytu na niezwykle dogodnych warunkach „Intersterowi”.</u>
          <u xml:id="u-495.17" who="#WiesławKowalski">Porozumienie Centrum domaga się bezwzględnego ścigania tych, którzy wyprzedali i wyprzedają lub marnotrawią majątek przedsiębiorstw państwowych lub pieniędzy budżetowych dla własnych korzyści oraz zlikwidowania spółek powstałych w celu pasożytowania na przedsiębiorstwach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-495.18" who="#WiesławKowalski">Do majątku nie można dochodzić łamiąc prawo lub wykorzystując nieświadomość okradanych, a obciążenia podatkowe muszą być proporcjonalne do zysku. Nie może mieć miejsca zjawisko tworzenia nawet miliardowych fortun w skali roku lub dwóch na skutek obchodzenia przepisów podatkowych, gdy jednocześnie powstaje armia zdesperowanych bezrobotnych. Bezrobocie osiągnęło niebezpieczny poziom.</u>
          <u xml:id="u-495.19" who="#WiesławKowalski">Widoczne jest to szczególnie w woj. łódzkim i kilku innych regionach, gdzie wskaźniki bezrobocia są najwyższe w kraju. Radykalizacja społeczeństwa może doprowadzić do sytuacji, w której związki zawodowe przestaną kontrolować wydarzenia. Świadomy odpowiedzialności, Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” czyni wysiłki będąc na pograniczu swej wiarygodności, aby zapobiec nie kontrolowanym strajkom i wybuchom niezadowolenia, starając się jednocześnie pogodzić obowiązki względem pracowników z dobrem ogólnym kraju.</u>
          <u xml:id="u-495.20" who="#WiesławKowalski">Jeśli chcemy zapobiec upadkowi gospodarczemu kraju, wszystkie poruszone wcześniej błędne rozwiązania gospodarcze oraz problemy społeczne muszą znaleźć rozwiązanie w poprawionym programie gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-495.21" who="#WiesławKowalski">Program ten przez swą wiarygodność musi uzyskać poparcie społeczne. Konieczne jest społeczne przyzwolenie i zgoda na dalsze wyrzeczenia. Czasu niestety jest coraz mniej, cierpliwość społeczna ma swoje granice. Najwyższa pora na korekty planów gospodarczych i oby nie było za późno.</u>
          <u xml:id="u-495.22" who="#WiesławKowalski">I sprawa ostatnia. Nie mogę powstrzymać się przed skomentowaniem tego, co wydarzyło się wczoraj. Wystąpienie posła Jacka Soski z PSL o wotum nieufności dla rządu. Wydarzenie to jako żywo kojarzy się z wystąpieniem w Sejmie w swojej sprawie posła Filipa ze wsi Konopia. Działo się to za panowania króla Augusta I. Od tego czasu minęło kilkaset lat, a jednak w kraju wszyscy znają powiedzenie: „wyrwał się jak Filip z Konopi”.</u>
          <u xml:id="u-495.23" who="#WiesławKowalski">Nie chciałbym, aby Sejm X kadencji kojarzono z powiedzeniem: „wyrwał się jak Jacek z Jeżówki”. Na to sobie nie zasłużyliśmy.</u>
          <u xml:id="u-495.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-496">
          <u xml:id="u-496.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-496.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Bohdana Pilarskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Antoniego Żelaznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-497">
          <u xml:id="u-497.0" who="#BohdanPilarski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym w tej debacie gospodarczej podjąć polemikę. Wystąpienie pana posła Cimoszewicza przyjąłem ze zdumieniem. Jego ton, jego ogólny klimat. Właściwie to wszystko wyklucza dyskusję, bo jeżeli dla pana posła wystąpienie pana premiera Balcerowicza, „to tylko kolejne dobre, inteligentnie skonstruowane i sugestywne przemówienie, w którym jednak są luki, przemilczenia, stronniczo dobierane argumenty i skwapliwie maskowane słabości”, to, Wysoka Izbo, rzeczywiście dyskusja z taką oceną jest bardzo trudna. Myślę jednak, że trzeba tę dyskusję podjąć, gdyż właśnie rzeczowa dyskusja może zbliżyć stanowiska, a zbliżenie stanowisk przecież w tym parlamencie jest naszym prawem i obowiązkiem.</u>
          <u xml:id="u-497.1" who="#BohdanPilarski">Zastanawiałem się często nad krytykami planu gospodarczego pana premiera Balcerowicza. Rzeczywiście są liczni krytycy — i w parlamencie, czego mamy dowód w naszej dyskusji, i w każdej gminie. Wszędzie są oni aktywni, bardzo aktywni. Słucham ich argumentów. Czasami myślę, że gdyby się zjednoczyli, gdyby połączyli myśli i wysiłki, to przecież mogliby stworzyć plan gospodarczy alternatywny, plan tak potrzebny, a nic takiego się nie dzieje. Jakoś nie zawsze mam zaufanie do tych skrajnych krytyk. Myślę jednak, że ta wielka krytyka narodowa w części jest słuszna i my, ludzie z PSL „Solidarność” reprezentujący interesy wsi, często tę krytykę podnosimy. Natomiast, trzeba to powiedzieć jasno, w innej części ta wielka krytyka narodowa jest również hamująca. Mam co do tego głębokie przeświadczenie.</u>
          <u xml:id="u-497.2" who="#BohdanPilarski">Na marginesie — proszę pozwolić, nie będzie to dotyczyć bezpośrednio wystąpienia pana posła Cimoszewicza — chciałbym sformułować kilka takich najczęściej powtarzających się cech, jakby archetypów myślowych, które się powtarzają np. na zebraniach z moimi wyborcami.</u>
          <u xml:id="u-497.3" who="#BohdanPilarski">Po pierwsze — lęk przed reformą, niechęć do prywatyzacji, do reprywatyzacji i do restrukturyzacji. Odnoszę wrażenie, jest to niechęć tych krytyków, zakodowana gdzieś w genach, jakaś inna, mętna krytyka, doprawdy nieuzasadniona.</u>
          <u xml:id="u-497.4" who="#BohdanPilarski">Po drugie — brak, to bardzo ważne, brak rozróżnienia między tym, co trudne a tym, co błędne. Powiadam, brak rozróżnienia między tym, co trudne, a tym, co błędne. Ludzie nawykli do łatwości, czy łatwizny i przez szereg lat ten błąd właśnie popełniają.</u>
          <u xml:id="u-497.5" who="#BohdanPilarski">I po trzecie wreszcie — dziwne jest żądanie dobrobytu, powszechne żądanie dobrobytu, oczekiwanie na jakiś cud. Czasami się dziwię, że właśnie zwolennicy filozofii materialistycznej oczekują na zjawisko od ich filozofii tak odległe.</u>
          <u xml:id="u-497.6" who="#BohdanPilarski">A teraz wracam do przemówienia pana posła Cimoszewicza. Biorę do serca apel pani marszałek i tylko nad drobnym fragmentem z pierwszej części się zatrzymam, bo gdybym miał podjąć polemikę z całością, byłoby to chyba godzinne wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-497.7" who="#BohdanPilarski">Powiem od razu, że cenię wysoko pana posła Cimoszewicza jako bystrego parlamentarzystę, wybitnego polityka. Pan poseł nie studiował na wieczorowych uniwersytetach marksizmu-leninizmu, ale właśnie na uniwersytetach amerykańskich. Słucham zawsze jego wystąpień, gdyż są one reprezentatywne dla pewnej części naszego społeczeństwa i oczywiście dla naszego parlamentu. Pan poseł powołuje się na rzekomą przenikliwość swojego klubu oceny ustawy budżetowej. Proszę państwa, nie trzeba było zaiste wielkiej przenikliwości, żeby wiedzieć, że będzie to trudna ustawa. My mieliśmy to przekonanie od początku. Często było to wręcz okrutne dla niektórych grup społecznych, że czekają nas mroki przekształceń, wyrzeczenia, restrykcje. Jeśli pan poseł mówi: nasz klub wiedział, to mogę powiedzieć, że i mój klub również wiedział, że będzie to trudna ustawa.</u>
          <u xml:id="u-497.8" who="#BohdanPilarski">Dalej pan poseł stawia pytanie: czy sektor państwowy w gospodarce musi być głównym źródłem dochodów budżetowych? To znaczy ja stawiam to pytanie, bo uważam, że nie musi być głównym źródłem dochodów budżetowych. Pan poseł Cimoszewicz posuwa się w pewnym momencie swojego przemówienia aż do przewrotności. Powiada bowiem: „przyjęta koncepcja polityczna była zbyt rygorystyczna, bo realizująca ją ekipa nie miała dostatecznej wiedzy o gospodarce, mechanizmach i uwarunkowaniach”. I oto znów rodzą się pytania. Czy możliwe jest przeprowadzenie jakichkolwiek reform bez dyscypliny i rygorów? Uważam, że niemożliwe. Jednak w naszym społeczeństwie tej atmosfery dyscypliny i poddania się rygorom niestety nie ma i trzeba tu powiedzieć, że ekipa realizująca swój program ma bardzo trudną sytuację. Sytuację nie tylko ekonomiczną, ale i psychologiczną. A co do dostatecznej wiedzy, czyli doświadczenia, to rzeczywiście ekipa gospodarcza go nie posiadała, bo posiadać nie mogła.</u>
          <u xml:id="u-497.9" who="#BohdanPilarski">Padł również zarzut o egoistycznych interesach wielu polityków. Nie sprecyzowany, bez nazwisk. Trudno zatem polemizować, ale muszę powiedzieć państwu, że paradoksalnie to dla mnie brzmi, że słowa te padają ze strony ugrupowania, które nigdy przez tyle lat nie kierowało się altruizmem.</u>
          <u xml:id="u-497.10" who="#BohdanPilarski">Kolejna sprawa — co piąty Polak żyje na granicy minimum biologicznego. Smutna to prawda, ale przecież przyczyny tego stanu rzeczy tkwią w całej powojennej przeszłości, więc bądźmy uczciwi i odpowiedzialni. A może przed wojną, panie pośle, bo trzeba przecież rozpatrywać to w kontekście historii..., czy fale protestów są sztucznie wywoływane? Myślę, że nie są sztucznie wywoływane. Są dostateczne powody, ale wiadomo przecież, do czego dzisiaj te protesty prowadzą. Nie widzę celu tych protestów.</u>
          <u xml:id="u-497.11" who="#BohdanPilarski">Pan poseł mówi, że istnieje rozdźwięk między obietnicami i realiami gospodarczymi. Może przeszedłbym nad tym do porządku gdyby nie to, że na licznych spotkaniach z moimi wyborcami ten problem często wypływa, a zatem korzystam z okazji, aby generalnie nań odpowiedzieć. Zastanawiałem się, skąd się to bierze, bo nikt z nas, ludzi „Solidarności” niczego, nigdy nie obiecywał. Przeciwnie, mówiliśmy od początku o spodziewanych trudnościach. Natomiast część społeczeństwa rzeczywiście domaga się, jak już powiedziałem, dobrobytu. Tu trzeba po prostu informacji, solidnej, rzeczowej informacji. I to jest mój zarzut pod adresem rządu.</u>
          <u xml:id="u-497.12" who="#BohdanPilarski">W pierwszej części swego wystąpienia pan poseł Cimoszewicz stanął w obronie Sejmu. I ja, proszę państwa, bronię Sejmu jako członek tego wysokiego gremium, ale przecież powiedzmy sobie szczerze, bywa często, że poszczególne komisje działają, pracują za wolno i w sumie proces legislacyjny jest hamowany. Mam na myśli choćby ustawę o spółdzielczości. No, nie może ona przejść przez wąskie gardło tej podkomisji.</u>
          <u xml:id="u-497.13" who="#BohdanPilarski">To tylko część argumentów, ta część, z którą podjąłem polemikę. Brak informacji jest w moim pojęciu błędem rządu. Koło parlamentarne PSL „Solidarność” czyni starania w tym względzie. Chcemy się spotkać w klubie OKP z kierownictwem Radiokomitetu. Ostrzegamy poszczególnych przedstawicieli gabinetu, że jeszcze żadnemu rządowi na świecie nie udało się osiągnąć sukcesu bez sprawnej informacji, Bo trzeba jeszcze raz powiedzieć na koniec z I tej Wysokiej Trybuny, że ten rząd popełnia zarówno błędy, jak i ma również swoje sukcesy i nic nie czyni, zadziwiająco nic, aby powiedzieć zarówno o błędach, o trudnościach jak i o sukcesach.</u>
          <u xml:id="u-497.14" who="#BohdanPilarski">Proszę państwa, zredukowanie zadłużenia, I to był przecież wielki jeśli nie sukces, to zjawisko poważne, które przyjęliśmy z wielką ulgą. Środki masowego przekazu prawie tego nie zauważyły. Myślę, że brak tej polityki informacyjnej jest wielkim błędem i niedopatrzeniem. I to właśnie, być może, jest powodem dodatkowych i niepotrzebnych trudności, których i tak ma pod dostatkiem ten gabinet.</u>
          <u xml:id="u-497.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-498">
          <u xml:id="u-498.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Antoniego Żelaznego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Następnie pana posła Jacka Bujaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-499">
          <u xml:id="u-499.0" who="#AntoniŻelazny">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Rządzie! Tak liczna obecność rządu w trzecim dniu obrad jest zapowiedzią, że głos z tej sali dotrze do tych, do których dzisiaj tak głośno i dużo mówimy. Zabieram głos tylko dlatego, że doświadczenie z tego parlamentu przekonuje mnie, że trzeba bardzo długo i dużo mówić o sprawach dla wszystkich istotnych i oczywistych, aby to stało się jasne i oczywiste dla rządu i aby raczył on podjąć stosowne działania. Taką oczywistą a smutną sprawą jest to, że bardzo wiele przedsiębiorstw produkcyjnych, w tym również duże, osiągnęło granicę, za którą jest tylko upadłość z całą konsekwencją nie tylko dla załóg i ich rodzin, ale i dla środowiska, w którym działają. Obserwujemy masowość tego zjawiska w całej gospodarce. Zapaść wielkiego przemysłu, którego nie zastąpi się dymarkami, bieda — szybami czy pracowniami alchemicznymi, nie zrekompensują tysiące drobnych przedsiębiorstw handlowych bazujące na produkcji zachodniej czy wschodniej, ale będące tylko namiastką gospodarki raczej jarmarcznej niż wymarzonej — rynkowej. Potęgę państwa, no może na miarę naszej rzeczywistości raczej znośną egzystencję, buduje się pracą umysłów i rąk na rzecz produkcji, dla której handel jest czynnością wtórną. Dzisiaj widzimy i takie odnoszę wrażenie, że stawiamy głównie na handel i małe biznesy pieniężno-spekulacyjne. Z pieniędzmi i handlem udało się tylko, jak mówi historia, Fenicjanom, a i tak ślad po nich zaginął. Przetrwały, istnieją te państwa, które postawiły na umysły i ręce swego narodu, zaangażowane w wytwarzanie konkretnych dóbr. Reszta, acz ważna, jest rzeczą wtórną.</u>
          <u xml:id="u-499.1" who="#AntoniŻelazny">Mając wykształcone społeczeństwo beztrosko wysyłamy je na zieloną trawkę nie zalecając nawet, żeby ją kosić, bo siano chyba też niedługo będziemy importować, bo holenderskie będzie tańsze.</u>
          <u xml:id="u-499.2" who="#AntoniŻelazny">Po tych ogólnych i nielicznych z racji czasu, ale niestety smutnych refleksjach, jako kolejny mówca popieram zgłoszony przez przedmówców a także sejmową Komisję Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej wniosek o pilne opracowanie przez rząd polityki przemysłowej państwa oraz określenie zadań dla całego przemysłu na najbliższe i dalsze lata opierając się na realnych możliwościach, a nie teoretycznych mrzonkach. Opracowanie to należy zrobić najpóźniej do końca czerwca.</u>
          <u xml:id="u-499.3" who="#AntoniŻelazny">Na zakończenie jeszcze tylko jedna refleksja. Jakby to było pięknie, gdyby rząd i wszyscy, od których zależy los i byt ojczyzny, zrealizowali tylko 1/2, a nawet 1/3 tego co tutaj zgłoszono i co w różnych programach zapowiadano i obiecywano, z wyjątkiem oczywiście dalszego obcinania i obniżania dochodów i poziomu życia społeczeństwa. Tego nam wszystkim życzę i mam nadzieję, że nie pozostanie to tylko w sferze życzeń.</u>
          <u xml:id="u-499.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-500">
          <u xml:id="u-500.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-500.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jacka Bujaka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-501">
          <u xml:id="u-501.0" who="#JacekBujak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Panie Premierze! W moim krótkim wystąpieniu chciałbym uniknąć demagogii i zająć się kilkoma konkretami.</u>
          <u xml:id="u-501.1" who="#JacekBujak">Po pierwsze — zwracam się z tej trybuny z apelem do rządu i do Wysokiej Izby: skończmy z wzajemnym obrażaniem się, skończmy z wrogością, niech zacznie się wreszcie współpraca, skończmy na tej sali z prywatą, skończmy na tej sali z partykularnymi interesami grup poselskich, ale również skończmy z nadliberalną, jedynie słuszną polityką gospodarczą rządu,...</u>
          <u xml:id="u-501.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-501.3" who="#JacekBujak">... która to gospodarka, właśnie temu rządowi, właśnie w tej chwili zaczyna się wymykać z rąk.</u>
          <u xml:id="u-501.4" who="#JacekBujak">Chciejmy przez te parę miesięcy wspólnie popracować, każdy we własnym zakresie, dla najwyższego dobra, jakim jest nasza Ojczyzna.</u>
          <u xml:id="u-501.5" who="#JacekBujak">Po drugie — mam kilka konkretnych propozycji dla rządu, które według mnie winny się znaleźć w uchwale Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-501.6" who="#JacekBujak">Propozycja pierwsza — panie premierze Balcerowicz, we wrześniu miną dwa lata, które pan miał na próby, przymiarki, odnośnie do zmiany systemu naszej gospodarki. Uważam, że ten czas się kończy, uważam, że rząd powinien przedstawić do 1 sierpnia, 1 lipca perspektywiczny, docelowy program zmiany systemu gospodarczego, aby naród wiedział, co go w najbliższych latach czeka. Program ten według mnie winien być przedstawiony w trzech wersjach: pesymistycznej, umiarkowanej i optymistycznej.</u>
          <u xml:id="u-501.7" who="#JacekBujak">W wersji pesymistycznej robimy wszystko sami, bez Zachodu i bez Wschodu.</u>
          <u xml:id="u-501.8" who="#JacekBujak">W wersji umiarkowanej — widziałbym wzięcie pod uwagę ograniczonego udziału Zachodu na pewnym etapie, jak i częściowy zbyt naszych materiałów na Wschodzie.</u>
          <u xml:id="u-501.9" who="#JacekBujak">W wersji optymistycznej — Zachód przechodzi wreszcie od słów do czynów, a Wschód zaczyna z nami normalny, wymienny handel.</u>
          <u xml:id="u-501.10" who="#JacekBujak">Propozycja druga — rząd wreszcie winien przedstawić całościowy schemat organizacyjny, tak w zakresie organizacji na szczeblu rządu, jak i władzy terenowej, z wyraźnym podziałem kompetencji i odpowiedzialności poszczególnych ministerstw i ministrów, z wyraźnym zaznaczeniem, kto odpowiada w tym państwie za finanse, kto za gospodarkę, kto za inne sfery, np. prywatyzację, rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-501.11" who="#JacekBujak">Nie do przyjęcia na dalszą metę jest koncepcja, panie premierze, że wszystkim rządzi premier Balcerowicz.</u>
          <u xml:id="u-501.12" who="#JacekBujak">W tym kontekście należy natychmiast dokonać rozdziału kompetencji w zakresie finansów i budżetu budowanego z podatków od gospodarki i wynikających z tego działu finansów również.</u>
          <u xml:id="u-501.13" who="#JacekBujak">Po raz kolejny stawiam wniosek, aby rząd do końca czerwca przedstawił projekt ustawy o skarbie państwa. Nie rozumiem do dzisiaj, dlaczego rząd przed tym się broni.</u>
          <u xml:id="u-501.14" who="#JacekBujak">Propozycja trzecia — rząd musi wykazać maksimum konsekwencji w realizacji założonych programów, włączyć w te programy kontrolę oraz duży stopień interwencjonizmu, skończyć z nadliberalną teorią, że jakoś to się samo ułoży. Już widać, że się to nie układa, tylko się rozkłada, a programy z powodu braku interwencjonizmu stają się programami patologicznymi.</u>
          <u xml:id="u-501.15" who="#JacekBujak">Propozycja czwarta — rząd musi natychmiast przedstawić w minimum dwóch, trzech wersjach program reprywatyzacji i prywatyzacji gospodarki, z podaniem konkretnych firm i sposobów ich prywatyzowania.</u>
          <u xml:id="u-501.16" who="#JacekBujak">Prywatyzacja, panie premierze, nie może odbywać się w cieniu gabinetów Ministerstwa Przekształceń Własnościowych. Dotychczas jest wiele przykładów, że z powodu zbyt liberalnych poglądów rządu i w zakresie prywatyzacji mamy do czynienia z kolejną patologią, czyli prywatyzacją zwyrodniałą.</u>
          <u xml:id="u-501.17" who="#JacekBujak">Nie ma zgody na prywatyzację przez upadłość i sprzedaż za przysłowiową złotówkę, prawdopodobnie jedyną drogę widzianą przez rząd. Jest natomiast zgoda i oczekiwanie na szybką komercjalizację wszystkich przedsiębiorstw państwowych, restrukturyzację i następnie prywatyzację.</u>
          <u xml:id="u-501.18" who="#JacekBujak">Polska czeka również na zapowiedzianą ścieżkę prywatyzacyjną przez rozdawnictwo bonów kapitałowych. Wydaje się, że przy realizacji programu pesymistycznego lub umiarkowanego jest to najważniejsza i chyba w tej chwili jedynie możliwa droga prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-501.19" who="#JacekBujak">I na. zakończenie propozycja piąta — panie premierze, odnoszę wrażenie, że reforma systemu nie idzie w takim tempie, jak powinno to się odbywać. Czas nas wyprzedza, trzeba przyspieszenia a nie kontynuacji. Zmiany w gospodarce zachodzą same, niekontrolowane. Co gorsza, nie w tych kierunkach, w których by sobie życzył naród, a również i pan premier. Dlatego konieczne jest podejmowanie szybkich, przemyślanych decyzji gospodarczych. Ścisła kontrola ich realizacji, jawność działań i wyników, a zrozumienie społeczeństwa na pewno będzie.</u>
          <u xml:id="u-501.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-502">
          <u xml:id="u-502.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam państwa poinformować, że do chwili obecnej przemawiało 13 posłów, zapisanych jest jeszcze 12 posłów, trzech mówców zapisało się w czasie tej części naszych obrad.</u>
          <u xml:id="u-502.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Tak jak powiedziałam, za chwilę ogłoszę półgodzinną przerwę. Liczę, że może dzisiaj do godziny 16 debatę skończymy.</u>
          <u xml:id="u-502.2" who="#OlgaKrzyżanowska">W celu wygłoszenia oświadczenia zgłosił się pan poseł Stanisław Cieśla.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-503">
          <u xml:id="u-503.0" who="#StanisławCieśla">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W imieniu grupy 44 posłów, 17 maja złożyłem oświadczenie i przedłożyłem skierowaną do pana marszałka Mikołaja Kozakiewicza pisemną prośbę, aby Prezydium Sejmu nie wyznaczało posiedzenia w dniach przypadających na IV Pielgrzymkę Ojca Świętego, Jana Pawła II do Polski.</u>
          <u xml:id="u-503.1" who="#StanisławCieśla">Wyczerpujące uzasadnienie tego stanowiska zostało już przedstawione i nie będę go. powtarzał. Ku wielkiemu zdziwieniu przed chwilą doręczono nam do skrytek druk, z którego wynika, że 62 posiedzenie Sejmu RP wyznaczone zostało na dni 6 i 7 czerwca br.</u>
          <u xml:id="u-503.2" who="#StanisławCieśla">Dlaczego to Prezydium Sejmu nie uznaje za stosowne wyznaczyć posiedzenia na przyszły tydzień, na koniec maja, przed przybyciem papieża do naszej ojczyzny? Problematyka 62 posiedzenia jest znana posłom nie od dzisiaj, stosowne druki, za wyjątkiem projektu uchwały o podziale kraju na okręgi wyborcze, zostały nam już dawno doręczone. Nie ma zatem żadnej formalnej przeszkody, aby kolejne posiedzenie Izby nie miało miejsca już w najbliższym tygodniu, który to tydzień, jak widać, Prezydium Sejmu zamierza uczynić wolnym od obrad.</u>
          <u xml:id="u-503.3" who="#StanisławCieśla">Decyzja Prezydium Sejmu narusza, moim zdaniem, prawo posłów, szczególnie tych, którzy chcą się rzetelnie wywiązywać ze swoich powinności parlamentarnych, do wzięcia udziału w uroczystościach religijnych z udziałem głowy Kościoła katolickiego. Gdyby na sali było quorum, to złożyłbym formalny wniosek o przegłosowanie terminu następnego posiedzenia. Jednak z powodu braku wystarczającej liczby posłów raz jeszcze zwracam się o przychylenie się Prezydium naszej Izby do prośby znaczącej grupy posłów przedstawionej na ubiegłym posiedzeniu w Sejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-504">
          <u xml:id="u-504.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Może od razu odpowiem na to pytanie, bo myślę, że jest to sprawa, która interesuje nas wszystkich. Termin następnego posiedzenia dwukrotnie był tematem obrad tak Prezydium Sejmu, jak i Konwentu Seniorów. Rzeczywiście, jak państwo może pamiętacie, chcieliśmy przychylić się do wniosku 40 posłów, żeby posiedzenie odbyło się w przyszłym tygodniu, natomiast nie było go w dniach 6 i 7 czerwca, jednak ze względu na sprawy związane z terminami ordynacji wyborczej nie zrobiliśmy tego. Chciałam przypomnieć Wysokiej Izbie, że 15 czerwca wchodzi w życie ordynacja wyborcza, a my nie mamy jeszcze uchwały Sejmu dotyczącej podziału na okręgi wyborcze. Dopiero w dniu dzisiejszym będzie taka możliwość, chociaż nie wiem, czy zdążymy, bo komisje dopiero skończyły, wydrukować i powielić te druki.</u>
          <u xml:id="u-504.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Tym posłom, których nie ma dzisiaj na posiedzeniu, będziemy w poniedziałek wysyłać druki. Jeżeli mieliby oni przybyć na posiedzenie w przyszłym tygodniu w piątek, sobotę, jak było mówione początkowo, to te tak ważne druki miną się z nimi w drodze. Posłowie nie mieliby czasu ani pracować, ani zapoznać się z tak ważną sprawą. Tylko ten wzgląd zmusił Konwent Seniorów i Prezydium Sejmu do podjęcia decyzji, która, broń Boże, nie jest wywołana brakiem zrozumienia powagi wizyty Ojca Świętego w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-504.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Od siebie chciałam powiedzieć, że ci posłowie, którzy w dniach 6 i 7 czerwca będą mieli wizytę Ojca Świętego w swoich okręgach, będą mogli w niej uczestniczyć. Na zakończenie, może poza że tak powiem oficjalnym protokółem, powiem, że jest nas 460 posłów i jeżeli kilku: posłów, czy nawet kilkunastu, będzie witać Ojca Świętego w swoich regionach wyborczych, to wydaje mi się, że to pracy Sejmu w tych dniach nie utrudni. Jesteśmy w trudnej sytuacji i niestety, taką decyzję musieliśmy podjąć. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-504.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Teraz Chciałam ogłosić przerwę do godz. 13 min 15.</u>
          <u xml:id="u-504.4" who="#komentarz">(Przerwa w obradach od godz. 12 min 40 do godz. 13 min 15)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-505">
          <u xml:id="u-505.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zajmowanie miejsc na sali plenarnej.</u>
          <u xml:id="u-505.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Bardzo proszę panie i panów posłów o przejście z kuluarów na salę plenarną.</u>
          <u xml:id="u-505.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę Państwa! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-505.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">W uzupełnieniu końcowej wypowiedzi pani marszałek Olgi Krzyżanowskiej chcę informować Wysoką Izbę o tym, że wysłaliśmy listy do Ojca Świętego, do prymasa, do nuncjusza apostolskiego zapraszając w imieniu Sejmu i Senatu Jego Świątobliwość Ojca Świętego do wzięcia udziału w uroczystym posiedzeniu Sejmu i Senatu. To jest też argument do tego, co powiedzmy sobie, już wyjaśniała pani marszałek Olga Krzyżanowska.</u>
          <u xml:id="u-505.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-505.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Poza tym chciałabym w imieniu pana premiera Balcerowicza przeprosić za chwilową jego nieobecność na sali plenarnej. Ma on dzisiaj spotkanie z zakładami pracy. Po wygłoszeniu tam swojego expose wróci tutaj do nas i ustosunkuje się jeszcze do wypowiedzi Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-505.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">W chwili obecnej kontynuujemy dyskusję nad informacją rządu o aktualnej sytuacji gospodarczej i założeniach polityki gospodarczej na rok 1991.</u>
          <u xml:id="u-505.7" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu pana posła Stanisława Cieślę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, jako kolejny zabierze głos pan poseł Jerzy Dyner.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-506">
          <u xml:id="u-506.0" who="#StanisławCieśla">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Od wczorajszego rana w tej Izbie padają prawie bez przerwy słowa ostrej krytyki pod adresem rządu. Na obecną sytuację gospodarczą kraju należy patrzeć przez pryzmat tego, co działo się w naszej gospodarce przez cały 45 letni okres poprzedzający czas reform. Reformy podjęte nie dlatego, że było bardzo dobrze, lecz dlatego, że doszliśmy do sytuacji dramatycznej Trzeba nasze kłopoty widzieć również w kontekście wydarzeń mających miejsce w krajach geograficznie nam najbliższych, rozpadu gospodarki Związku Radzieckiego, poważnego kryzysu w krajach postsocjalistycznych, a nawet działań wojennych w państwach nad Zatoką Perską.</u>
          <u xml:id="u-506.1" who="#StanisławCieśla">Nie są to jednak wyłączne przyczyny obecnego stanu rzeczy. Pan wicepremier Leszel Balcerowicz w przedwczorajszym wystąpieniu miał odwagę przyznać, że zostały popełnione błędy w niektórych rozwiązaniach. Jako przykład podał wadliwe regulacje w systemie zasiłków dla bezrobotnych. Jest to błąd nie tylko rządu, ale także, a może przede wszystkim, parlamentu, obu jego izb.</u>
          <u xml:id="u-506.2" who="#StanisławCieśla">Sam sobie nieraz zadaję pytanie, jak to jest u nas z tym bezrobociem, skoro na naszym rynku pracy pojawiają się pracobiorcy ze Wschodu, a nawet z byłej NRD. Tych błędów po stronie najwyższych organów władzy czy administracji państwowej było niestety niemało. Czy jednak tylko te gremia ponoszą winę? Jestem innego zdania. Wiadomo dobrze, jakie jest techniczne wyposażenie naszego przemysłu. Niektóre jego gałęzie pracują jeszcze na maszynach z ubiegłego stulecia, na przykład przemysł cukrowniczy i włókienniczy.</u>
          <u xml:id="u-506.3" who="#StanisławCieśla">Jaka jest jakość naszych produktów? Czy zakłady produkujące telewizory mogą mieć pretensje do klienta, który przychodząc do sklepu z kilkoma milionami złotych zamiast „Heliosa” kupuje „Grundiga”? Jest oczywiste, że decydując się na taki wybór, klient nie przyczynia się do wzmocnienia rodzimego przemysłu. Takie przykłady można by mnożyć w nieskończoność.</u>
          <u xml:id="u-506.4" who="#StanisławCieśla">Należy zapytać też, czy kadra kierownicza w zakładach produkcyjnych staje na wysokości zadania. Czy przystosowała się już do nowych warunków gospodarowania, do gospodarki rynkowej, czy też, jak to miałem możliwość niejednokrotnie stwierdzić, w wielu przypadkach liczy na przetrwanie albo na odwrócenie biegu historii. Ilu jest jeszcze takich decydentów, którzy za wszelką cenę starają się przeszkodzić wszystkiemu co nowe.</u>
          <u xml:id="u-506.5" who="#StanisławCieśla">A jak przedstawia się organizacja pracy? Na tym odcinku mieliśmy wielkie niedomagania. Trochę się już poprawiło w tym względzie, ale nadal jest tu wiele do zrobienia, udoskonalenia.</u>
          <u xml:id="u-506.6" who="#StanisławCieśla">Wysoka Izbo! Narodowi należy mówić prawdę, nawet wtedy gdy jest to gorzka prawda. Ta prawda musi być przeciwstawiona różnym mitom, jakie funkcjonują w świadomości naszego społeczeństwa. Pierwszy mit wiązał się z wyborami do Sejmu i Senatu przed 2 laty. Wielu wyborcom wydawało się, że wystarczy, iż 35% składu Sejmu będzie z kręgów opozycji, a do tego wyłoniony w wolnych wyborach Senat i już znikną a przynajmniej znacznie zredukowane będą kłopoty gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-506.7" who="#StanisławCieśla">Drugi mit wiązał się z przeprowadzonymi rok temu wyborami samorządowymi. Po nich mieliśmy się obudzić w innej Polsce.</u>
          <u xml:id="u-506.8" who="#StanisławCieśla">Trzeci mit miał związek z powszechnymi wyborami prezydenckimi. Pamiętamy, jak oszałamiającą karierę zrobił kandydat stojący dziś na czele Partii X, który w przypadku wybrania go na najwyższy urząd w państwie obiecywał poprawę sytuacji gospodarczej już po miesiącu.</u>
          <u xml:id="u-506.9" who="#StanisławCieśla">Teraz pozostał już chyba ostatni mit, że oto wszystkiemu winien jest ten parlament. Natomiast następny będzie zbawieniem dla państwa.</u>
          <u xml:id="u-506.10" who="#StanisławCieśla">Jest to wysoce niebezpieczne rozumowanie. Czy ci, którzy głoszą takie poglądy, będą gotowi przypomnieć swoje stanowisko za rok albo później? Sam głosowałem za wcześniejszymi wyborami. Kierowałem się jednak innymi pobudkami i nie zamierzam nikogo łudzić obietnicami, że po przeprowadzeniu wolnych wyborów zniknie chociażby część naszych kłopotów.</u>
          <u xml:id="u-506.11" who="#StanisławCieśla">Boję się, aby społeczeństwo nie dało posłuchu tym, którzy do całej złożoności problematyki gospodarczej mają stosunek zbyt naiwny i twierdzą, że wszystko da się poprawić szybko i w sposób bezkolizyjny, bez wyrzeczeń, bez ofiar. Trzeba głośno i wyraźnie powiedzieć, że na drodze koniecznych przemian nie da się uniknąć trudu. Boję się również tego, aby przed wyborami nie było prób wykorzystywania trudnej sytuacji gospodarczej dla osiągnięcia doraźnych korzyści politycznych, prób podgrzewania nastrojów społecznych, uciekania się do dobijającej nas akcji strajkowej.</u>
          <u xml:id="u-506.12" who="#StanisławCieśla">Pan wicepremier Balcerowicz stwierdził w swoim wystąpieniu, że wielkim, wspólnym wysiłkiem Sejmu i rządu stworzone zostały zręby prawne nowego ustroju gospodarczego. Dziękuję za takie obiektywne ujęcie problemu. Tego obiektywizmu nie mogę niestety znaleźć w wypowiedziach członka parlamentu a jednocześnie premiera, pana Jana Krzysztofa Bieleckiego, który niesłusznie oskarża Sejm o torpedowanie inicjatyw ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-506.13" who="#StanisławCieśla">Owszem, w niektórych przypadkach miało to miejsce, ale na podstawie kilku zaledwie przypadków nie należy wyciągać uogólniających, fałszywych wniosków i podważać całego dorobku Izby.</u>
          <u xml:id="u-506.14" who="#StanisławCieśla">Z jednego systemu gospodarczego do drugiego nie da się zrobić szybkiej przesiadki, jak z pociągu do pociągu. Musi być jakiś wystarczająco długi okres przejściowy. Czy na ten okres przejściowy najodpowiedniejszą jest strategia przyjęta przez nasz rząd? Wydaje mi się, że za dużo w decyzjach rządowych jest przejawów filozofii liberalizmu gospodarczego. Uczącego się dopiero chodzić, nie należy puszczać od razu na ruchliwą ulicę, bo zostanie podeptany.</u>
          <u xml:id="u-506.15" who="#StanisławCieśla">Podobnie od razu nie należy pozostawiać samym sobie wielu przedsiębiorstw. Wydaje mi się, że powinna być rzeczywista równość sektorów, prywatnego, spółdzielczego i państwowego. Nie należy przechodzić z jednej skrajności w drugą. Dlaczego dobrze funkcjonujące, przynoszące zyski przedsiębiorstwa państwowe mają być na siłę prywatyzowane?</u>
          <u xml:id="u-506.16" who="#StanisławCieśla">Papież Leon XIII 100 lat temu w encyklice „Rerum Novarum” rozstrzygnął spór, między katolikami liberalnymi a katolikami społecznymi na korzyść poglądów i postaw tych ostatnich, domagających się interwencji państwa w rozwiązywaniu spraw społecznych.</u>
          <u xml:id="u-506.17" who="#StanisławCieśla">Wysoki Sejmie! W sytuacji poważnego niedoboru budżetowego, z jakim mamy do czynienia w ostatnim czasie, należy się poważnie zastanowić, jak zwiększyć dochody państwa i które wydatki można ograniczyć. Stanowczo jestem przeciwny temu, aby lukę budżetową likwidować przez ograniczenie wydatków na lecznictwo, oświatę, rolnictwo czy budownictwo mieszkaniowe. Czy jednak gdzieś bez szkody dla interesu społecznego nie można zastosować oszczędności?</u>
          <u xml:id="u-506.18" who="#StanisławCieśla">Są wcale niemałe obszary w sferze budżetowej, gdzie można dokonać takowych oszczędności. Niektórzy w tym kraju szastają groszem publicznym, jak byśmy żyli w złotym wieku polskiej ekonomiki. Najwyższy czas, aby i w sferze produkcji materialnej, bardziej niż do tej pory, myśleć kategoriami oszczędnościowymi. Brak poszanowania dla własności społecznej mści się jeszcze na nas.</u>
          <u xml:id="u-506.19" who="#StanisławCieśla">Inne niekorzystne lub gorszące zjawiska, które występują u nas, a na likwidację których rząd winien zwrócić baczną uwagę, to pokaźny wypływ walut wymienialnych z naszego kraju, a także bogacenie się w sposób nieuczciwy grupy różnych spekulantów korzystających z niemrawości organów powołanych do egzekwowania prawa.</u>
          <u xml:id="u-506.20" who="#StanisławCieśla">Niepokojącym i bulwersującym jest też to, że w sytuacji istniejącej u nas nadwyżki produktów żywnościowych wydaje się zezwolenia na import np. mięsa czy bydła rzeźnego, powiększając przez to kłopoty naszych rolników ze zbyciem ich produktów.</u>
          <u xml:id="u-506.21" who="#StanisławCieśla">Opowiadam się również za tym, aby rząd za jeden z najważniejszych, najbardziej podstawowych sektorów gospodarczych uznał rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-506.22" who="#StanisławCieśla">Na koniec mojego wystąpienia, i to w związku z naszymi powiązaniami z innymi państwami, chcę przypomnieć stanowisko nieżyjącego już prezydenta Finlandii Urho Kekkonena wyrażające się najdobitniej w słowach, iż przyjaciół należy mieć blisko a wrogów daleko.</u>
          <u xml:id="u-506.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-507">
          <u xml:id="u-507.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-507.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-508">
          <u xml:id="u-508.0" who="#AdamZimnicki">Ja tylko chciałbym zgłosić wniosek, żeby zamknąć listę dyskutantów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-509">
          <u xml:id="u-509.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">No, ale nie mogę go przegłosować panie pośle w tej chwili. Najwyżej Wysoka Izba zgodzi się na ten wniosek bez głosowania.</u>
          <u xml:id="u-509.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wobec tego, jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że wniosek pana posła został przez Wysoką Izbę przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-509.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-509.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-509.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Pan poseł Dys-KuIerski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-510">
          <u xml:id="u-510.0" who="#WiktorDysKulerski">Czy ja mogę prosić o głos?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-511">
          <u xml:id="u-511.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Ale na końcu. To znaczy po głosie pana... znaczy pan poseł jako ostatni, tak. Dobrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-512">
          <u xml:id="u-512.0" who="#EdwardNowak">Proszę państwa...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-513">
          <u xml:id="u-513.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę państwa, ale ja bardzo proszę wobec tego tutaj, ponieważ nie mamy mikrofonów na sali, to żebyśmy tak nie krzyczeli do siebie nawzajem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-514">
          <u xml:id="u-514.0" who="#EdwardNowak">Proszę państwa, ta debata nie skończy się dzisiaj, nie oszukujmy się. Myślę nawet, że nie wypadałoby, aby pan wicepremier Balcerowicz ustosunkowywał się do tej debaty dzisiaj, przy całkowicie pustej sali, jest około 35 osób. Proponuję nie zamykać debaty. Taki wniosek może być bardzo szkodliwy. Wysłuchajmy, proszę państwa, to są za ważne problemy, niech się każdy wygada, kto się chce wygadać, bo naprawdę jest o czym rozmawiać, nawet jeżeli się będą argumenty powtarzać. To też świadczy o powadze tych argumentów.</u>
          <u xml:id="u-514.1" who="#EdwardNowak">Proponuję nie przyjmować takiego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-514.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-515">
          <u xml:id="u-515.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-516">
          <u xml:id="u-516.0" who="#AdamZimnicki">Proszę państwa, pan poseł mnie źle zrozumiał. Zaproponowałem, żeby zamknąć listę dyskutantów, bo ciągle ktoś przychodzi i w formie interpelacji zapytuje. Natomiast ci co są zgłoszeni niech się wypowiedzą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-517">
          <u xml:id="u-517.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Panie pośle, rozumiem, że pan poseł podtrzymuje swój wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-518">
          <u xml:id="u-518.0" who="#EdwardNowak">Podtrzymuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-519">
          <u xml:id="u-519.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">To w takim razie, proszę państwa, lista nie jest zamknięta. Proszę uprzejmie, jeżeli ktoś z państwa uzna za stosowne.</u>
          <u xml:id="u-519.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Teraz proszę uprzejmie o zabranie głosu pana posła Tadeusza Ścieszkę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Jako następny zabierze głos pan poseł Janusz Błaszczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-520">
          <u xml:id="u-520.0" who="#TadeuszŚcieszko">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie!</u>
          <u xml:id="u-520.1" who="#TadeuszŚcieszko">Wobec potoku słów, jakie z tej trybuny zostały wypowiedziane, a wiele z nich politycznych i demagogicznych, swoją wypowiedź ograniczę do jednego tematu.</u>
          <u xml:id="u-520.2" who="#TadeuszŚcieszko">Chciałbym zwrócić uwagę na działania rządu, które dotyczą sfery komunalnej, finansowanej z budżetów terenowych, w szczególności tych, które dotyczą miejskiej komunikacji zbiorowej, problemy której, moim zdaniem, nie zostały do chwili obecnej rozwiązane. Dowodem na to są wywoływane w ostatnim okresie niepokoje społeczne oraz strajki w Białymstoku czy w Warszawie. Uwypuklają one niedomagania ustawowe, gdyż dotychczasowe zasady, acz niezbędne dla przedsiębiorstw państwowych, nie mogą w całości odnosić się do specyfiki przedsiębiorstw użyteczności publicznej.</u>
          <u xml:id="u-520.3" who="#TadeuszŚcieszko">Jestem zwolennikiem prywatyzacji i restrukturyzacji tych przedsiębiorstw, ale pod warunkiem, że powstałe struktury będą bardziej efektywne i motywacyjne co do realizacji obligatoryjnych celów i zadań zabezpieczających potrzeby społeczności lokalnej.</u>
          <u xml:id="u-520.4" who="#TadeuszŚcieszko">Nie mogę więc wyrazić poparcia dla dotychczasowego stanu przekształceń przedsiębiorstw komunikacji miejskiej w jednostki tzw. zakłady budżetowe. Myślę, że nie trzeba tłumaczyć nikomu, jak niemotywacyjna jest to struktura będąca gorszą od istniejących w dotychczasowych przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-520.5" who="#TadeuszŚcieszko">Ucieczka od płacenia podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń w sferę budżetową nie napawa optymizmem. Dokonanie zmian statusu przedsiębiorstw komunalnych na podstawie przepisów prawnych, które powinny być określone w ustawie o przedsiębiorstwach komunalnych i dostosowane do specyfiki ich pracy oraz powiązanie z finansowaniem z budżetów terenowych, czyli z dotacjami. W wielu krajach Europy, i nie tylko, przedsiębiorstwa użyteczności publicznej jak komunikacja miejska z uwagi na powszechną dostępność usług i jej społeczny aspekt są dofinansowywane z budżetów terenowych, wspomaganych określonymi celowo podatkami.</u>
          <u xml:id="u-520.6" who="#TadeuszŚcieszko">Ustawa, o której wspomniałem, winna umożliwić szybkie przekształcenia restrukturyzacyjne tych przedsiębiorstw w kierunku ogólnych zmian gospodarczych, wybierając optymalne w chwili obecnej rozwiązania, jak np. zawarcie umów na zasadzie koncesji lub innego porozumienia, wprowadzenie w projekcie ustawy delegacji dla samorządów gmin umożliwiającej uchwalenie podatku transportowego będącego funkcją płacy pracowników przedsiębiorstw mających lokalizację na terenie funkcjonowania komunikacji zbiorowej.</u>
          <u xml:id="u-520.7" who="#TadeuszŚcieszko">Dlatego wnoszę, by w trybie pilnym rząd wniósł do Sejmu, przygotowywany zbyt opieszale, projekt ustawy o przedsiębiorstwach komunalnych, w tym użyteczności publicznej, a czerwiec był tym miesiącem, który pozwoli zakończyć prace legislacyjne nad ustawą. Terminy te są o tyle oczywiste, że wypływ środków i tak skromnych z budżetów terenowych na podatek od ponadnormatywnych wynagrodzeń przy bardzo niskich płacach w przedsiębiorstwach użyteczności publicznej nie stwarza właściwej płaszczyzny porozumienia między załogami a samorządami gminy.</u>
          <u xml:id="u-520.8" who="#TadeuszŚcieszko">Powyższe przyspieszenie wniesienia projektu ustawy uzasadnia fakt, że przesłany przez pana premiera pakiet projektów ustaw przyjętych przez Radę Ministrów w dniu 21 maja br. do marszałka Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej nie zawiera jej.</u>
          <u xml:id="u-520.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-521">
          <u xml:id="u-521.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo Proszę o zabranie głosu... proszę bardzo panią poseł. Proszę łaskawie tutaj przejść.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-522">
          <u xml:id="u-522.0" who="#AlicjaKornasiewicz">Chciałam tylko słowo wyjaśnienia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-523">
          <u xml:id="u-523.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, ale dosłownie słowo, bo jeśli to ma być dłuższa wypowiedź, to proszę się łaskawie zapisać do dyskusji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-524">
          <u xml:id="u-524.0" who="#AlicjaKornasiewicz">To nie jest słowo w dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-524.1" who="#AlicjaKornasiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Słowo wyjaśnienia do wypowiedzi pana posła Nowaka. Chciałam sprostować informację, która poszła w radio. W tej chwili trwa spotkanie grupy „Spring” z panem premierem, wicepremierem. W tym spotkaniu uczestniczy cała komisja prywatyzacyjna Sejmu, komisja współpracy gospodarczej i członkowie komisji budżetu i finansów.</u>
          <u xml:id="u-524.2" who="#AlicjaKornasiewicz">Podanie informacji w radio, że na sali jest 35 osób, jest w tej chwili dezinformacją.</u>
          <u xml:id="u-524.3" who="#komentarz">(Poseł Janusz Błaszczyk: I komisja budownictwa)</u>
          <u xml:id="u-524.4" who="#AlicjaKornasiewicz">1 komisja budownictwa. Nie można było spotkania grupy „Spring” odwołać, bo termin był ustalony znacznie wcześniej niż ta dzisiejsza debata. Tam przyjechali ludzie z całego kraju. Wróciłam w tej chwili z tego spotkania i Chciałam przekazać tę informację.</u>
          <u xml:id="u-524.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-525">
          <u xml:id="u-525.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-525.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Janusza Błaszczyka ze Stronnictwa Demokratycznego, jako następny zabierze głos pan poseł Jan Wróbel.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-526">
          <u xml:id="u-526.0" who="#JanuszBłaszczyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nawiązując do expose wicepremiera Leszka Balcerowicza, który stwierdził, że sytuacja gospodarcza Polski jest obecnie bardzo trudna, powiem, jest to prawda.</u>
          <u xml:id="u-526.1" who="#JanuszBłaszczyk">Nie sposób również nie zgodzić się z głównymi celami, jakie określił tzw. plan Balcerowicza. Celami tymi były, przypomnę: gospodarka rynkowa, zdławienie inflacji i prywatyzacja.</u>
          <u xml:id="u-526.2" who="#JanuszBłaszczyk">Określając cele należało dokładnie dobrać strategię ich osiągania, środki niezbędne do jej realizacji, jak również harmonogram czasowy dla ich uzyskania. Tym sprawom, moim zdaniem, poświęcono za mało uwagi i czasu.</u>
          <u xml:id="u-526.3" who="#JanuszBłaszczyk">Dobre intencje to trochę za mało. Kuracja, jakiej poddano naszą gospodarkę, miała być i jest istotnie wstrząsowa, lecz należy pamiętać, że przy tego typu kuracji środki winny być starannie dobrane. Przedawkowanie ich może pacjenta nawet zabić lub spowodować tak silne osłabienie, że dalsze leczenie może być trudniejsze i kosztowniejsze, a takie skutki zaistniały w naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-526.4" who="#JanuszBłaszczyk">Recesja gospodarcza jest daleko większa od założonej w programie. Dotknęła ona wszystkie sektory gospodarki, zarówno sektor państwowy jak i prywatny. Spadek płacy realnej i bezrobocie czy zagrożenie nim osiągnęło poziom, którego skutki widać na ulicach i w zakładach pracy wyrażone przez strajki, protesty, manifestacje. Grozi to wyczerpaniem się przyzwolenia społecznego na reformy i związanymi z tym niekontrolowanymi wybuchami społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-526.5" who="#JanuszBłaszczyk">W realizacji programu i doborze strategii popełniono szereg błędów, przed którymi przestrzegali posłowie z tej trybuny.</u>
          <u xml:id="u-526.6" who="#JanuszBłaszczyk">Przy dławieniu inflacji użyto za silnych środków, które dały w efekcie tak wielką recesję. Realna stopa procentowa w sposób wtórny napędzała inflację przez wysoko oprocentowane kredyty obrotowe, których odsetki są elementem kosztów. Przedsiębiorstwa próbowały zrekompensować sobie to przez cenę.</u>
          <u xml:id="u-526.7" who="#JanuszBłaszczyk">Ten sam skutek dała silna polityka fiskalna. Skutkiem niezamierzonym, który osiągnięto w wyniku takiej polityki, jest spadek i nieopłacalność eksportu.</u>
          <u xml:id="u-526.8" who="#JanuszBłaszczyk">Mimo nadwartościowego kursu dolara, ostra polityka fiskalna i wysokie koszty kredytu, nawet w dobrych, wysoko zorganizowanych przedsiębiorstwach, posiadających wyroby wysokiej jakości doprowadziła do podniesienia cen powyżej cen transakcyjnych. Powoduje to nieopłacalność eksportu eliminując przedsiębiorstwa i wyroby z rynku europejskiego. Powrót na te rynki będzie bardzo trudny, a czasami wręcz niemożliwy. Rynek nie lubi luk i szybko je zapełnia.</u>
          <u xml:id="u-526.9" who="#JanuszBłaszczyk">Załamanie się eksportu ma decydujący wpływ na bilans płatniczy państwa. Rodzi to duże zagrożenie dla możliwości wywiązania się Polski z warunków, jakie postawiono przy redukcji zadłużenia zagranicznego Polski.</u>
          <u xml:id="u-526.10" who="#JanuszBłaszczyk">Wysoka stopa procentowa kredytów, ale również i depozytów spowodowała ucieczkę z depozytów wymienialnych na depozyty w walucie krajowej. Stopy procentowe depozytów w bankach zachodnich są kilkakrotnie niższe od depozytów krajowych. Spowodowało to napływ kapitałów zagranicznych, które miast pomagać procesowi restrukturyzacji i promocji rozwoju gospodarczego, zamienione zostały na złotówki i ulokowane w bankach krajowych jako lokaty kapitałowe. Daję to nieuzasadnione wysokie zyski, których nie niweluje nawet wzrost kursu dolara.</u>
          <u xml:id="u-526.11" who="#JanuszBłaszczyk">Obecnie tworzy się sieć filii banków zagranicznych. Zamiana tych lokat z powrotem na waluty wymienialne i próby ich transferów za granicę przez te banki i nie tylko, stanowi istotne zagrożenie również dla bilansu płatniczego państwa. Takie przypadki się już zdarzają.</u>
          <u xml:id="u-526.12" who="#JanuszBłaszczyk">Bardzo duży import towarów konsumpcyjnych, przy znacznej liberalizacji cen, pogłębia te zjawiska. Brak jasnej polityki celnej, szybkiej reakcji na zjawiska patologiczne, a wręcz nawet ich tolerowanie przez rząd budzą co najmniej zdziwienie.</u>
          <u xml:id="u-526.13" who="#JanuszBłaszczyk">Ustawy dają rządowi możliwości reakcji na te zjawiska. Takim przykładem są, jak się potocznie mówi: afera spirytusowa, papierosowa, paliwowa, na które reakcje przyszły zbyt późno i dziwnym trafem zbiegły się z silną liberalizacją ceł. Rodzą skojarzenia, że potężne i nieuczciwe zyski, czyli pieniądze zostały wyprane w sposób legalny przez wysoki import towarów objętych zwolnieniami celnymi uszczuplając w sposób znaczący dochody budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-526.14" who="#JanuszBłaszczyk">Brak jest polityki celnej, chroniącej polski rynek i rodzimy przemysł. Polityka celna, jest: te cele są słuszne, winna być wyważona tak aby z jednej strony wymuszała i popierali konkurencję, podniesienie jakości, dając możliwości konkurencji na rynkach zagranicznych a z drugiej strony nie dopuszczała do napływu towarów i usług, których ceny są dumpingowe, niezależnie od sposobu, w jaki je osiągnięto, czyli: cła powinny wyrównywać różnice cen, wynikłą z subsydiowania produktu importowanego w tych krajach, powinny uwzględniać różnicę w podatku obciążającym ten produkt. W okresie przejściowym, przy istniejącym wysokim oprocentowaniu kredytów, również w pewnym zakresie powinny uwzględniać koszty obsługi tych kredytów. Doprowadzilibyśmy w ten sposób do porównywalności cen, a o konkurencyjności wyrobów decydowałyby bezpośrednio porównywalne koszty oraz jakość wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-526.15" who="#JanuszBłaszczyk">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Recesja gospodarcza jest tak głęboka, że jej skutki w postaci drastycznego obniżenia się dochodów budżetu państwa grożą głębokim deficytem budżetowym. Braknie więc środków własnych na restrukturyzację gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-526.16" who="#JanuszBłaszczyk">Sytuacja społeczno-polityczna w jakiej znajduje się Polska, brak czytelnej polityki podatkowej, nie trwałość rozwiązań prawnych nie sprzyjają napływowi kapitału zagranicznego. Nie on jednak winien stanowić podstawę restrukturyzacji gospodarki, powinien stanowić, choć znaczące, lecz tylko jej uzupełnienie.</u>
          <u xml:id="u-526.17" who="#JanuszBłaszczyk">Jeśli będzie odwrotnie, to nie my będziemy gospodarzami we własnym kraju. Należy więc większą uwagę poświęcić szybkiej odbudowie kapitału rodzimego. Wiąże się to integralnie z prywatyzacją polskiej gospodarki. Najprostszy scenariusz powinien przebiegać w sposób następujący:</u>
          <u xml:id="u-526.18" who="#JanuszBłaszczyk">Prywatyzacja usług i małych przedsiębiorstw, tworzenie się kapitału do prywatyzacji średnich przedsiębiorstw, prywatyzacja średnich, duże kapitały i prywatyzacja dużych. Prywatyzacja nie jest celem politycznym, a procesem gospodarczym i musi dawać określone zyski w sferze poprawy gospodarności, jakości jak również i dochodowości.</u>
          <u xml:id="u-526.19" who="#JanuszBłaszczyk">Zapowiadana przez rząd masowa i szybka komercjalizacja i prywatyzacja przedsiębiorstw zagrożonych upadłością, a wskutek ostrej polityki fiskalnej jest, moim zdaniem, obok aspektów pozytywnych, próbą ich ratowania przez uwolnienie od części podatku niejako tylnymi drzwiami, patrz „popiwek”.</u>
          <u xml:id="u-526.20" who="#JanuszBłaszczyk">Należy więc dokonać korekty programów w sferze fiskalnej i opracować program wychodzenia z recesji gospodarczej przez pobudzenie produkcji i przedsiębiorczości. Należy więc rozważyć, czy w okresie przejściowym, przy realizacji programu antyrecesyjnego, nie zdecydować się na niezbędny dla jego wdrożenia deficyt budżetowy.</u>
          <u xml:id="u-526.21" who="#JanuszBłaszczyk">Stan budżetu i sposób jego wykonania, drastyczne obniżenie wydatków mówią, że obecnie obowiązująca ustawa budżetowa, moim zdaniem, nie jest możliwa do wykonania. Nie należy więc chować głowy w piasek, ale szybko dokonać korekty ustawy budżetowej, uwzględniając skutki wprowadzenia programu antyrecesyjnego. Im szybciej to się stanie, tym lepiej dla rządu i gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-526.22" who="#JanuszBłaszczyk">Przy tak generalnej przebudowie gospodarki można popełniać błędy i nie jest to ujmą. Rozsądek mówi, że trzeba się do nich przyznać i szybko naprawić.</u>
          <u xml:id="u-526.23" who="#JanuszBłaszczyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ostatnią sprawą, jaką Chciałbym poruszyć, jest sprawa budownictwa mieszkaniowego. W tej sferze najwięcej zła zrobiła ustawa o porządkowaniu stosunków kredytowych. Pracowałem przy tej ustawie w komisji nadzwyczajnej. Domagałem się wówczas, aby dokonać przeszacowania kredytów inwestycyjnych w części nie spłaconej, podnosząc wielkość spłaty kredytu, co poprawiłoby płynność kredytową banków, dając jednocześnie możliwość proporcjonalnego obniżenia stopy kredytowej dla tych kredytów. Aktualnie obowiązująca stopa kredytowa powoduje drastyczne zwiększenie się cen mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-526.24" who="#JanuszBłaszczyk">Koszty obsługi kredytu w rachunku ciągnionym od producenta materiałów do sprzedaży mieszkania sięgają 50–70% kosztów budowy. Powoduje to totalny rozkład budownictwa, które mogłoby się stać motorem napędowym gospodarki. Konsumuje ono bowiem wyroby prawie wszystkich gałęzi przemysłu. Wielokrotnie o tym mówiłem. Bardziej szczegółowo omówię te sprawy przy debacie mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-526.25" who="#JanuszBłaszczyk">Kończąc swoją wypowiedź występuję o rozważenie następujących spraw, których, myślę, nie muszę uzasadniać.</u>
          <u xml:id="u-526.26" who="#JanuszBłaszczyk">Po pierwsze — w okresie dostosowawczym powiązanie procesu restrukturyzacji przemysłu z selektywną polityką podatkową, aby ten proces przyspieszyć.</u>
          <u xml:id="u-526.27" who="#JanuszBłaszczyk">Po drugie — przyspieszyć prace nad opracowaniem harmonogramu w zakresie prywatyzacji z podaniem go do ogólnej wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-526.28" who="#JanuszBłaszczyk">Po trzecie — prowadzenie czytelnej polityki celnej, polegającej na ochronie polskiego rynku i przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-526.29" who="#JanuszBłaszczyk">Po czwarte — poważne potraktowanie spraw budownictwa mieszkaniowego, gdyż wiele krajów zachodnich wychodziło z kryzysów gospodarczych przez promocję i rozwój budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-526.30" who="#JanuszBłaszczyk">Na zakończenie, jako wiceprzewodniczący sejmowej Komisji Nadzwyczajnej do spraw spółdzielczości, odpowiadając posłowi Pilarskiemu na zarzut wolnej pracy komisji, powiem krótko: łatwo było poprzeć Prawo spółdzielcze, to jest doprowadzić do wielu patologii i afery gospodarczej, niż mając szeroką nowelizację, to jest ustawa z dnia 20 stycznia, niż mając tak szeroką gamę i głębokość przekształceń tego prawa, naprawić je w tak krótkim okresie.</u>
          <u xml:id="u-526.31" who="#JanuszBłaszczyk">Po to są szerokie konsultacje, aby prawo było dobre.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-527">
          <u xml:id="u-527.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-527.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Gorąco proszę tylko o przestrzeganie limitu czasu.</u>
          <u xml:id="u-527.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pana posła Jana Wróbla z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej o zabranie głosu,. jako kolejna zabierze głos pani poseł Stanisława Popielą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-528">
          <u xml:id="u-528.0" who="#JanWróbel">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wypowiedź ograniczę do wniosków o rozważenie przez rząd trzech następujących spraw oraz jednego pytania.</u>
          <u xml:id="u-528.1" who="#JanWróbel">Do tej pory głównym źródłem dochodu budżetu państwa są przedsiębiorstwa państwowe. Do czasu likwidacji lub przekształcenia tych przedsiębiorstw należałoby zapewnić im możliwość funkcjonowania. W tym zakresie pilnie należy zmienić m.in. przepisy o powoływaniu i odwoływaniu dyrektorów.</u>
          <u xml:id="u-528.2" who="#JanWróbel">Prawo w tym zakresie powinno pozostawiać całkowitą swobodę organowi założycielskiemu. Jak może efektywnie zarządzać przedsiębiorstwem i kierować jego załogą dyrektor w pełni zależny od tej załogi.</u>
          <u xml:id="u-528.3" who="#JanWróbel">Wnoszę, aby pan premier spowodował przestrzeganie praw obywatelskich w polityce kadrowej. Co prawda nie skorzystano z projektu ustawy o dekomunizacji proponowanego przez jeden z poczytnych tygodników. W praktyce w zakresie polityki kadrowej faktycznie odbywa się wielkie polowanie na czarownice, kierowanie się często nie fachowością przy doborze kadr, lecz dawnym hasłem: „mierny, ale wierny”.</u>
          <u xml:id="u-528.4" who="#JanWróbel">Grze tej poddawani są nie tylko dawni członkowie PZPR, lecz i obecnych różnych ugrupowań. Szefowie organów założycielskich zostali wyniesieni na swoje stanowiska przez wiodące siły polityczne, ulegają więc dziś presji tych sił w zakresie polityki kadrowej, której celem jest przede wszystkim gra polityczna. Jest to gra w najgorszym stylu, w stylu najgorszego okresu powojennego.</u>
          <u xml:id="u-528.5" who="#JanWróbel">Co prawda jest powiedzenie: jaką kto bronią walczy, od takiej ginie. I trzeba o tym pamiętać, ale czy naprawdę dzisiaj należy to czynić? Wystarczy, że obrazi się członek komisji zakładowej i już mamy wniosek o odwołanie członka kadry kierowniczej. W takiej atmosferze nie może być mowy o dobrej robocie.</u>
          <u xml:id="u-528.6" who="#JanWróbel">W związku z wyjątkowo trudną sytuacją budżetu państwa, rząd powinien podać prognozę finansów państwa na najbliższe tygodnie i miesiące, po to aby jednostki sfery budżetowej mogły odpowiednio zweryfikować swoje zadania. Nie sposób podejmować decyzji nie wiedząc, jakimi środkami będzie się dysponowało w następnych kilku kolejnych dniach. Korekta ustawy budżetowej na 1991 r. jest chyba konieczna.</u>
          <u xml:id="u-528.7" who="#JanWróbel">I pytanie: czy pan premier Bielecki zechce ustosunkować się do swojej wypowiedzi na temat utrudniania przez Sejm przemian? Opinię tę wypowiedział po naradzie ekonomicznej. Wydaje mi się, że wypowiedź premiera w tej sprawie miała wyraźny wydźwięk gry wyborczej jego partii.</u>
          <u xml:id="u-528.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-529">
          <u xml:id="u-529.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-529.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Stanisławę Popielę z PSL. Jako kolejny zabierze głos pan poseł Edward Baścik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-530">
          <u xml:id="u-530.0" who="#StanisławaPopiela">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie jest łatwo być wzorowym rolnikiem, kiedy w spuściźnie otrzymuje się podupadłe gospodarstwo. O wiele trudniej jest, gdy sprawy państwa, zarządzania całą gospodarką narodową trzeba wziąć w swoje ręce. Pan, panie premierze, zgodził się przyjąć ten zaszczytny, ale jakże trudny i odpowiedzialny obowiązek. Co w podobnej sytuacji robi młody, może niezbyt jeszcze doświadczony, choć pełen dobrej woli, zapału rolnik? Ano przede wszystkim pilnie słucha udzielanych mu rad, obserwuje i wyciąga wnioski. Powinien koniecznie wiedzieć, które rady sąsiadów są życzliwe, a które prowadzą na błędne tory. Nie jest to zadanie łatwe. Tym bardziej, gdy potrzeba natychmiastowych inwestycji w gospodarstwie, a do tego brak środków. Jeżeli jeszcze zdarzy mu się błędna decyzja, to mądry rolnik szybko wycofuje się z przyjętego kierunku, by nie ponosić dodatkowych kosztów.</u>
          <u xml:id="u-530.1" who="#StanisławaPopiela">Wczorajsza i dzisiejsza debata w Sejmie to nasze podpowiadanie, przekonywanie, często wręcz żądanie. To nic innego jak szukanie drogi, w którym miejscu program gospodarczy rządu wymaga zmiany przyjętego kierunku, jak również jakie mogą być skutki i koszty społeczne w przypadku trwania przy tak obranej drodze reform.</u>
          <u xml:id="u-530.2" who="#StanisławaPopiela">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Kobiety wiejskie, rolniczki, do których i ja się zaliczam, bardzo często na spotkaniach pytają — jak to jest, że jedni ledwo wiążą koniec z końcem, a drudzy w zawrotnym tempie się bogacą? Dlaczego od tych, którzy i tak bardzo ciężko pracują wymaga się jeszcze więcej? Dlaczego człowiek uczciwy, prawy, bardzo często odbierany jest jako niedołęga życiowa? Dlaczego postawa ludzi zdążających w brutalny sposób do celu jest na ogół społecznie akceptowana? Dlaczego muszą zaciskać pasa ci, którzy nie powinni? Dlaczego ziemia, która dla rolnika zawsze była dumą i błogosławieństwem, często staje się dla niego przekleństwem?</u>
          <u xml:id="u-530.3" who="#StanisławaPopiela">Pytania, pytania, na które tak trudno znaleźć odpowiedź. Czy to spuścizna minionych lat, czy źle obrany kierunek przemian? A może jedną z wielu przyczyn jest m.in. to, że polska rodzina przeżywa ogromny kryzys. Rodzina musi odzyskać należytą jej rangę. Zabiegane, zmęczone codziennymi troskami kobiety na wsi i w mieście coraz mniej mają czasu dla dzieci, domu. Jednym z najważniejszych obowiązków państwa jest otoczyć szczególną opieką rodzinę. Ktoś może powiedzieć, że nie czas żałować róż, kiedy płoną lasy. Ale przecież od czegoś trzeba zacząć. Od tego, jak wychowamy swoje dzieci, jak ukształtujemy ich osobowość, wrażliwość na zło i krzywdę, zależy postawa i zachowanie przyszłego pokolenia. Są to sprawy niezwykle trudne.</u>
          <u xml:id="u-530.4" who="#StanisławaPopiela">Wysoka Izbo! Najwyższy czas podjąć działania, by kobieta wiejska miała więcej czasu na wykonywanie tych funkcji, o których wspomniałam. Opracowanie kompleksowej koncepcji polityki socjalnej państwa wobec wsi, to zadanie już na dziś.</u>
          <u xml:id="u-530.5" who="#StanisławaPopiela">Rada Krajowa Kół Gospodyń Wiejskich na spotkaniu z panem premierem Janem Krzysztofem Bieleckim, panem ministrem rolnictwa Adamem Tańskim, z panią minister do spraw kobiet i rodziny Anną Popowicz i z panem ministrem polityki społecznej Michałem Bonim, omówiła najważniejsze problemy socjalne wsi. Jesteśmy otwarte na współpracę i pomoc w opracowaniu tego dokumentu w formie ustawy. Dzisiaj, gdy został zlikwidowany fundusz socjalny wsi, gdy budżety gmin nie nadążają za potrzebami, skąd mamy wziąć środki np. na wypoczynek letni dzieci, zwłaszcza tych niepełnosprawnych z rodzin wielodzietnych.</u>
          <u xml:id="u-530.6" who="#StanisławaPopiela">Koła gospodyń wiejskich jako jedyna masowa organizacja kobieca, działająca na wsi od ponad 120 lat podejmuje opiekę nad dzieckiem, pomoc rodzinie, kursy szkolenia w dziedzinie oświaty zdrowotnej, sprawy kultury wiejskiej. Jednak ze względu na wyłącznie społeczną naszą działalność nie jesteśmy w stanie wszystkiemu sprostać. A czas nagli.</u>
          <u xml:id="u-530.7" who="#StanisławaPopiela">Nie będę szerzej omawiać tego, co nasza organizacja robiła i co dzisiaj czyni, bo nie to jest najważniejsze. Sądzę, że na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że koła gospodyń wiejskich ostały się jako autentyczny samorząd w tej całej zawierusze lat minionych bez nakazów i rozkazów, bo nasza działalność zawsze wynikała z potrzeb środowiska. Myślę, że dziś w tak trudnym okresie przemian ustrojowych, gospodarczych jesteśmy szczególnie potrzebne jako doświadczone, sprawdzone w działaniu, mniej politykujące, a więcej robiące konkretnej roboty w miejscu zamieszkania. To wszystko łatwiej by nam było wykonać, gdyby nasze starania spotkały się ze zrozumieniem i wsparciem ze strony Sejmu i rządu.</u>
          <u xml:id="u-530.8" who="#StanisławaPopiela">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Kobiety wiejskie, nasze matki najmniej przyczyniły się do zaistniałej sytuacji. Nie sprawowały rządów. Rzadko pytano je o zdanie. Prawie nigdy nie starczyło im czasu na urlop czy zwykły ludzki wypoczynek. O ich ciężkiej pracy świadczą szorstkie ręce i zmęczone oczy. Myślę, że z tego miejsca w dniu jutrzejszego święta — Dnia Matki — za ich codzienny trud, poświęcenie, należą się im wszystkim słowa uznania i podziękowania.</u>
          <u xml:id="u-530.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-531">
          <u xml:id="u-531.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękujemy bardzo.</u>
          <u xml:id="u-531.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Edwarda Baścika z PSL, jako kolejny zabierze głos pan poseł Tadeusz Bień.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-532">
          <u xml:id="u-532.0" who="#EdwardBaścik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Oceniając działalność rządu popieram w pełni moich przedmówców, posłów rolników. Pozostało kilka problemów, które krótko przedstawię. Mamy wszyscy pełną świadomość, że motorem napędowym całej gospodarki jest łatwy dostęp do kredytów. Równocześnie panuje zgodna opinia, że owe oprocentowanie kredytów jest zbyt wysokie. Nie ma jakichkolwiek podstaw do tak zawyżonego poziomu oprocentowania. Być może, iż jest to względnie korzystne dla handlu, natomiast zabójcze okazuje się dla sfery produkcyjnej, która tworzy dobra materialne.</u>
          <u xml:id="u-532.1" who="#EdwardBaścik">Wnioskuję o rozliczenie Narodowego Banku Polskiego z zasadności zastosowanej wysokości oprocentowania, zważywszy na fakt, iż osiągnął on bardzo wysokie zyski.</u>
          <u xml:id="u-532.2" who="#EdwardBaścik">Zadaję sobie pytanie, czy te zyski nie pogrzebały całej reformy. Jedno jest pewne, że zniechęciły wielu przedsiębiorczych ludzi do inwestycji produkcyjnych, które tak są potrzebne gospodarce, dzisiejszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-532.3" who="#EdwardBaścik">Opowiadam się jednocześnie za wprowadzeniem racjonalnie określonego, uzależnionego nie tylko od wartości majątku podatku dochodowego w miejsce dywidendy. Dywidenda naliczana w obecnej formie jest swoistą pętlą na szyi dla gospodarstw, które inwestowały latami i które dziś mają duży majątek trwały. Przedsiębiorstwa te dzisiaj utrzymują całe państwo.</u>
          <u xml:id="u-532.4" who="#EdwardBaścik">W trakcie debaty budżetowej proponowałem większą aktywność rządu w promowaniu krajowych artykułów spożywczych. Nadal absolutnie nic się nie robi w tej sprawie. Odnoszę wrażenie, że decydenci opacznie pojmują takie oczekiwania, bowiem w rzeczywistości taka promocja odbywa się np. w telewizji, ale dotyczy to produktów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-532.5" who="#EdwardBaścik">Goryczy dopełnia przede wszystkim fakt, że nasze towary niejednokrotnie tańsze i lepszej jakości, a tylko gorzej opakowane, nie tylko nie są sprzedawane, ale marnują się. Stąd też żądam od rządu natychmiastowego uruchomienia środków przeznaczonych na promocję naszych towarów nie tylko na terenie kraju, ale i za granicą. Uruchomienie tych środków w terminie późniejszym będzie mało efektywne, zważywszy, że całe magazyny towarów są pełne, a do zbiorów już niedługo.</u>
          <u xml:id="u-532.6" who="#EdwardBaścik">Na zakończenie następująca refleksja. Podziwiam pana, panie premierze, za upór w utrzymywaniu samobójczej linii polityki gospodarczej oraz za odporność na coraz groźniejsze ataki społeczeństwa i to wszystkich jego grup.</u>
          <u xml:id="u-532.7" who="#EdwardBaścik">Pomimo tego co powiedziałem, jestem ciągle optymistą, że zdecyduje się pan wreszcie na elementarną uczciwość wobec tego właśnie społeczeństwa i powie mu całą prawdę, i tę złą, i dobrą, powie o przeszkodach, przewidywaniach i o dalszych działaniach.</u>
          <u xml:id="u-532.8" who="#EdwardBaścik">W związku z tym, proponuję panu, panie premierze Balcerowicz, aby nawiązał pan do tradycji byłego ministra Jacka Kuronia i regularnie, raz w tygodniu występował w telewizji. I społeczeństwo, i sprawa na to zasługują.</u>
          <u xml:id="u-532.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-533">
          <u xml:id="u-533.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-533.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pana posła Tadeusza Bienia, nie zrzeszonego, o zabranie głosu, jako kolejny zabierze głos pan poseł Piotr Polmański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-534">
          <u xml:id="u-534.0" who="#TadeuszBień">Pani Marszałek! Panie i Panowie! Jak będzie trzeba, to i trzeci raz zabiorę głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-535">
          <u xml:id="u-535.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Z tym tylko, że według regulaminu, panie pośle, ma to być krótkie wystąpienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-536">
          <u xml:id="u-536.0" who="#TadeuszBień">Oczywiście. Panie i Panowie! Nie można zostać obojętnym na jeden z wątków wystąpienia pana posła Ryszarda Smolarka, który ustosunkowując się do sfery kontaktów handlowych ze Związkiem Radzieckim, krytycznie odniósł się do wystąpienia pana posła Krasowskiego.</u>
          <u xml:id="u-536.1" who="#TadeuszBień">Zestawienie wypowiedzi pana Smolarka z reakcją innych posłów Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej i z wcześniejszymi uwagami np. pana Cimoszewicza czy Kaczmarka zmusza do wyciągnięcia wniosków.</u>
          <u xml:id="u-536.2" who="#TadeuszBień">Otóż, jeśli posłowie SdRP odpowiedzialnością za zły stan kontaktów gospodarczych Polski ze Związkiem Radzieckim dzisiaj obciążają rząd polski, to albo nie znają tematu, o co ich nie posądzam, albo konsekwentnie kontynuują działalność Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, to znaczy są przede wszystkim reprezentantami jednostronnych interesów Związku Radzieckiego. W dodatku interesów źle pojmowanych, bo politycznie szkodzących naszemu demokratyzującemu się sąsiadowi.</u>
          <u xml:id="u-536.3" who="#TadeuszBień">Polska przez całe lata była swego rodzaju kolonią i jest to fakt niepodważalny. Fakty podane dzisiaj przez pana posła Krasowskiego są skutkiem istnienia nadal w niektórych dziedzinach zależności i nie mogą być tolerowane. Normalizacja stosunków Polski ze Związkiem Radzieckim nie może się odbywać za cenę jednostronnych, nieodpłatnych świadczeń gospodarczych. Właśnie na to zwracał nam uwagę pan Krasowski i nie wolno tego lekceważyć.</u>
          <u xml:id="u-536.4" who="#TadeuszBień">Takie stanowisko nie może być odbierane jako akt niechęci wobec Związku Radzieckiego czy wrogości wobec posłów SdRP. To stanowisko jest po prostu politycznym sprzeciwem wobec prezentowanej przez SdRP politycznej linii i oceny sytuacji, jest obroną polskiej racji stanu.</u>
          <u xml:id="u-536.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-537">
          <u xml:id="u-537.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo. Panie pośle, proszę uprzejmie ale w miarę krótko, jeżeli nie, to proszę się zapisać do głosu, czy pan poseł też jeszcze? Nie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-538">
          <u xml:id="u-538.0" who="#RyszardSmolarek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jeżeli poseł Bień słuchał uważnie mojej wypowiedzi — ja prosiłem i zakwestionowałem treść, nie negując, w jakim kontekście jest wypowiedź posła Krasowskiego, i zwróciłem się z prośbą o odpowiedź do pana premiera.</u>
          <u xml:id="u-538.1" who="#RyszardSmolarek">Nadmieniam, że jestem bezpartyjny i nie kontynuuję działalności PZPR ani nie należę do socjaldemokracji. Poseł powinien również wiedzieć, w związku tym że wczoraj rząd otrzymał absolutorium i nie usłyszeliśmy, aby były jakieś zmiany i poseł Bień był powoływany na premiera, że nie bardzo rozumiem tę odpowiedź posła Bienia, ale sądzę, że premier nam tutaj wyjaśni w szczegółach i będziemy mogli mieć pogląd na tę sprawę.</u>
          <u xml:id="u-538.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-539">
          <u xml:id="u-539.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-539.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Piotra Polmańskiego z Parlamentarnego Klubu Unia Demokratyczna, jako kolejny zabierze głos pan poseł Tadeusz Kowalczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-540">
          <u xml:id="u-540.0" who="#PiotrPolmański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Zabierając głos w debacie gospodarczej Chciałbym w swym wystąpieniu odnieść się do spraw górnictwa węgla kamiennego.</u>
          <u xml:id="u-540.1" who="#PiotrPolmański">Otóż spadek znaczenia polskiego górnictwa spowodowany jest trwającym od ponad 20 lat procesem spadku jego efektywności ekonomicznej. Główną przyczyną tego spadku jest odchodzenie od zasad prawidłowej organizacji, należytego zarządzania i odpowiedzialności w II połowie lat siedemdziesiątych.</u>
          <u xml:id="u-540.2" who="#PiotrPolmański">Trzeba jednak przyznać, że trwający od kilkunastu miesięcy proces przebudowy polskiej gospodarki praktycznie ograniczył się w górnictwie węglowym do zmian w strukturach organizacyjnych, choć i w tej sprawie trzeba będzie jeszcze wiele zrobić. Nie ulega jednak wątpliwości, że poprawa efektywności ekonomicznej górnictwa związana jest przede wszystkim z podjęciem szybkich działań restrukturyzacyjnych w zakresie:</u>
          <u xml:id="u-540.3" who="#PiotrPolmański">— po pierwsze — stworzenia właściwego, docelowego modelu struktur organizacyjnych i związanych z nim zasad należytego zarządzania i odpowiedzialności,</u>
          <u xml:id="u-540.4" who="#PiotrPolmański">— po drugie — wypracowania właściwego systemu ekonomiczno-finansowego.</u>
          <u xml:id="u-540.5" who="#PiotrPolmański">Co się tyczy kwestii pierwszej, to trzeba wyraźnie stwierdzić, że sama komercjalizacja kopalń, czyli przekształcanie ich w jednoosobowe spółki skarbu państwa, nie załatwi wszystkiego. Dlatego przyjąć należy z pewnym optymizmem odważną, jak się wydaje, propozycję łączenia skomercjalizowanych kopalń w grupy o powiązaniach kapitałowych.</u>
          <u xml:id="u-540.6" who="#PiotrPolmański">Uważam, że należy również z pełną konsekwencją działać w takim kierunku, aby kopalnie, które nie mają szans być kopalniami rentownymi, zostały postawione w stan likwidacji, przy czym należy przewidzieć tworzenie nowych miejsc pracy, również na bazie majątku kopalń oraz opracowanie systemu osłony socjalnej i programu zatrudniania pracowników zwalnianych z kopalń w innych branżach gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-540.7" who="#PiotrPolmański">Jeżeli chodzi o drugą kwestię, to jest o system ekonomiczno-finansowy, to trzeba powiedzieć, że system obecnie funkcjonujący nie rozgranicza kopalń pod względem:</u>
          <u xml:id="u-540.8" who="#PiotrPolmański">— po pierwsze — warunków geologicznych i realiów eksploatacyjnych,</u>
          <u xml:id="u-540.9" who="#PiotrPolmański">— po drugie — gatunków węgla i jego właściwości fizyko-chemicznych.</u>
          <u xml:id="u-540.10" who="#PiotrPolmański">Pierwszy element jak wiemy decyduje o koszcie własnym wydobycia, drugi o cenie zbytu i choć obie te wielkości nie są ze sobą ściśle powiązane, to jednak decydują o wielkości zysku i rentowności zakładu.</u>
          <u xml:id="u-540.11" who="#PiotrPolmański">Uważam, że słusznie zrezygnowano z próby powiązania obu tych wielkości za pomocą tak zwanej renty różniczkowej. Nie zdała ona swego egzaminu w państwach Europy Zachodniej, wątpliwe byłoby również jej powodzenie w Polsce. Należy więc usilnie szukać nowych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-540.12" who="#PiotrPolmański">Wysoki Sejmie! Panie Premierze! Jeżeli mówię o systemie ekonomiczno-finansowym kopalń, to nie mogę przemilczeć sytuacji związanej z rozdziałem dotacji do węgla.</u>
          <u xml:id="u-540.13" who="#PiotrPolmański">Uważam, że z doświadczeń trudnego 1990 roku nie zostały w tym zakresie wyciągnięte właściwe wnioski. Rozumiem, że górnictwo, I które było totalnie nieprzygotowane do nowej, I rynkowej rzeczywistości, posiada w sobie jeszcze sporo rezerw w zakresie obniżki kosztów, prawidłowej organizacji, poprawy jakości węgla czy wydajności pracy, ale system dotacji, który obowiązuje w górnictwie, jest nadal antymotywacyjny, daję bowiem więcej tym, którzy gospodarują gorzej i na nic zda się tu argumentacja, że trzeba i należy zbilansować i zabezpieczyć potrzeby kraju i możliwości eksportowe. To nie jest normalna sytuacja i trzeba ją jak najszybciej zmienić.</u>
          <u xml:id="u-540.14" who="#PiotrPolmański">Panie premierze, uważam, że należy tak szybko jak będzie to możliwe zaniechać kontroli wzrostu cen węgla przez izby skarbowe. Należy również bardzo poważnie potraktować I sprawę kredytu na zakup interwencyjnych zapasów węgla w III i IV kwartale br., by nie I powtórzyć sytuacji z roku ubiegłego. Gdyby negocjacje z bankami zagranicznymi o uzyskanie niskoprocentowego kredytu nie dały pozytywnego wyniku, należałoby rozważyć rozwiązanie polegające na wcześniejszym uruchomieniu części dotacji.</u>
          <u xml:id="u-540.15" who="#PiotrPolmański">Wysoki Sejmie! Panie Premierze! Za pozytywne należy uznać zamierzenia utworzenia banku węglowego czy powołania pełnomocnika rządu ds. restrukturyzacji górnictwa węglowego. Jednakże cały ten program restrukturyzacji, cała ta polityka i strategia wobec górnictwa musi nabrać tempa, bowiem uciekający czas będzie trudny do nadrobienia.</u>
          <u xml:id="u-540.16" who="#PiotrPolmański">Górnicy od rządu oczekują dziś, panie premierze, jasnych i konkretnych decyzji i działań, aby trudne doświadczenia ub. roku nie poszły na marne.</u>
          <u xml:id="u-540.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-541">
          <u xml:id="u-541.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-541.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Tadeusza Kowalczyka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejno zabierze głos pan poseł Edmund Krasowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-542">
          <u xml:id="u-542.0" who="#TadeuszKowalczyk">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Na samym wstępie chciałem usprawiedliwić się, że moje wystąpienie będzie miało charakter wyrywkowy, dlatego że niektóre problemy poruszyło już tak wielu przedmówców, że nie chciałbym się powtarzać.</u>
          <u xml:id="u-542.1" who="#TadeuszKowalczyk">Niemniej jednak na samym wstępie mojego wystąpienia pragnę zwrócić uwagę i przypomnieć Wysokiej Izbie i słuchaczom, że kryzys gospodarczy w jakim znajduje się Polska nie powstał w okresie po „okrągłym stole”, lecz w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Nie cofam się w czasie do całego okresu po drugiej wojnie światowej, aby nie zajmować czasu Wysokiej Izby. Pamiętamy, jak kolejne ekipy rządowe w tamtych latach próbowały się odbić od dna kryzysu i żadnej się to nie udało.</u>
          <u xml:id="u-542.2" who="#TadeuszKowalczyk">Sejm, Senat, prezydent oraz rządy Tadeusza Mazowieckiego i Jana Krzysztofa Bieleckiego podjęły się ogromnego trudu wyprowadzenia Polski z tego kryzysu z jednoczesnym przeobrażeniem gospodarki z nakazowo-rozdzielczej w wolnorynkową kapitalistyczną. Przypomniałem tę prawdę dlatego, że przysłuchując się głosom wielu przedmówców odniosłem wrażenie, że zapomnieli o tym, że kryzys gospodarczy i polityczny powstał długo przed okrągłym stołem.</u>
          <u xml:id="u-542.3" who="#TadeuszKowalczyk">Mam nadzieję, że ta wyczerpująca debata pozwoli odpowiedzieć na pytanie: czy wychodzimy z kryzysu, czy też najcięższy okres mamy jeszcze przed sobą? Według mojej oceny czeka nas jeszcze co najmniej rok zmagania się z największymi trudnościami wychodzenia z kryzysu. Trzeba to społeczeństwu wyraźnie powiedzieć, bo nie da się naprawić w ciągu dwóch lat tego, co było psute przez dziesięciolecia. Tym bardziej, że nie wszyscy chcą tej naprawy. Jedni dlatego, że zagubili się w nowej rzeczywistości, inni dlatego, że stracili przywileje.</u>
          <u xml:id="u-542.4" who="#TadeuszKowalczyk">Rząd winien jasno i z wyprzedzeniem poinformować społeczeństwo, jak będzie wyglądał podział dochodu narodowego, aby społeczeństwo mogło się psychologicznie i w miarę gospodarczo przystosować do nowych warunków, aby było wiadomo, kto będzie płacił i ile, a kto będzie otrzymywał pomoc socjalną.</u>
          <u xml:id="u-542.5" who="#TadeuszKowalczyk">Uważam, że trzeba skończyć z udzielaniem pomocy socjalnej najbogatszym. Jednym z takich przejawów jest to, co się dzieje w miastach. Wiele ludzi mających w miastach największe mieszkania dostaje największą pomoc socjalną w postaci dotacji do każdego metra I kwadratowego. Dotyczy to zasobów komunalnych i spółdzielczych. Trzeba pomoc socjalną przeznaczać dla rodzin wielodzietnych, ludzi niepełnosprawnych, którzy nie są w stanie ponosić pełnych kosztów swojego utrzymania. Trzeba sprawiedliwie i racjonalnie gospodarować zasobami mieszkaniowymi, eliminując częste obecnie przypadki, że osoby samotne mieszkają na 100 lub 150 m2 i otrzymują dopłaty z budżetu państwa, a rodziny wielodzietne lub młode małżeństwa nie mają gdzie mieszkać.</u>
          <u xml:id="u-542.6" who="#TadeuszKowalczyk">Jestem przekonany, że w procesie wychodzenia z kryzysu i przebudowy naszej gospodarki tak rząd pana premiera Tadeusza Mazowieckiego jak i rząd premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego nie wykorzystują doświadczeń prowadzenia interesów w gospodarce kapitalistycznej uchodźstwa politycznego i Polonii.</u>
          <u xml:id="u-542.7" who="#TadeuszKowalczyk">I Uważam, że należy zachęcać biznesmenów I polskiego pochodzenia na Zachodzie do włączania się w przebudowę gospodarczą w Polsce i do inwestowania w Polsce, do doradztwa, do szkolenia w kraju a także na praktykach zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-542.8" who="#TadeuszKowalczyk">Wiem z osobistych kontaktów z wychodźstwem politycznym, że są gotowi do tego rodzaju działań. Ze swoimi łatwiej się dogadamy.</u>
          <u xml:id="u-542.9" who="#TadeuszKowalczyk">W moim przekonaniu bardzo ważnym ogniwem odnowy gospodarki winno być unowocześnione przetwórstwo rolno-spożywcze, nastawione nie tylko na rynek krajowy, ale także na eksport. Ubóstwo krajowych gatunków przetwórstwa rolno-spożywczego w naszych sklepach świadczy o pilnej potrzebie zajęcia się tą dziedziną, która szybko się amortyzuje, zapobiega marnotrawstwu żywności i podnosi na wyższy stopień wyżywienie narodu. Daje zatrudnienie w małych miasteczkach i miastach. Uważam, że należy stworzyć strefy nowoczesnej industrializacji, zwalniając przedsiębiorstwa inwestujące w tych strefach na kilka lat od podatków, ale stawiając wymóg instalacji nowoczesnej, całkowicie bezpiecznej dla środowiska naturalnego technologii.</u>
          <u xml:id="u-542.10" who="#TadeuszKowalczyk">I na koniec krótko na temat sytuacji w rolnictwie. Nie będę powtarzał opisu dramatycznej sytuacji, w jakiej znaleźli się rolnicy. Wielu przedmówców na ten temat się wypowiadało. Popieram ich wypowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-543">
          <u xml:id="u-543.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-543.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie zabierze głos pan poseł Edmund Krasowski z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, jako następny pan poseł Aleksander Bentkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-544">
          <u xml:id="u-544.0" who="#EdmundKrasowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Proszę Państwa! Handel ze Związkiem Radzieckim jest to problem wielkiej wagi. Rozumiem, że niektórzy posłowie z lewej strony sali niepokoją się tym, o czym tu mówię od wielu miesięcy. Przy czym musicie być państwo obiektywni, ja się zawsze opierałem na faktach. Zawsze fakty i to pochodzące z Najwyższej Izby Kontroli, ze stosownych ministerstw.</u>
          <u xml:id="u-544.1" who="#EdmundKrasowski">Drodzy państwo, przypomnę tylko to, co nas jeszcze dzisiaj obciąża w tym handlu. Państwo wiecie, że budżet państwa w 1990 r., w 1991 r. obciążony jest tzw. umową jamburską. Drodzy państwo, umowa jamburska o tzw. kosztorysy podpisana została w 1987. W wyniku tej umowy kosztorysy wewnętrzne, czyli ceny wewnętrzne obowiązujące w Związku Radzieckim doprowadziły do następującego faktu (zacytuję państwu informację, jaką otrzymałem z Najwyższej Izby Kontroli od wiceprezesa Antosika). Ilość gazu wynikająca z umowy jamburskiej właśnie według tych kosztorysów, wyniesie 12,1 mld m3. Natomiast gdyby wartość robót i dostaw towarów była wyliczona zgodnie z zasadami formuł kontraktów handlowych, ilość gazu sięgałaby około 30 mld m3. To jest proszę państwa dokument. Mówię o faktach. My dalej będziemy obciążeni. Obciążeni będziemy w budżecie państwa. Ale dlaczego w 1987 r. podpisano taką umowę, wiedząc, że poniesiemy tak olbrzymie straty?</u>
          <u xml:id="u-544.2" who="#EdmundKrasowski">Proszę Państwa! O tym, że poniesiemy tak olbrzymie straty, wiedziano już w 1981 roku. Tu mam kolejny dokument opracowany przez Ministerstwo Handlu Zagranicznego w 1981 r. w sprawie oceny efektywności uczestnictwa Polski we wspólnych przedsięwzięciach inwestycyjnych realizowanych w ZSRR, np. rurociąg płocki, w który Polska również była zaangażowana. W tej inwestycji występuje najwyższy wskaźnik dewizochłonności. Państwo rozumieją co oznacza dewizochłonność. Otóż żeby pozyskać 1 rubel transferowy należało wydać 1 rubel 44 kopiejki plus 1 dolar i 60 centów. Taka była cena rubla transferowego dla nas, a więc dla budżetu państwa, a więc dla całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-544.3" who="#EdmundKrasowski">I teraz podsumowująca opinia. Gdyby środki włożone w gazociąg Orenburski — wielka budowa, może jedna z największych budów — zostały skierowane na budowy w krajach kapitalistycznych, to za uzyskane wpływy można by kupić około dwukrotnie więcej gazu niż z racji udziału w gazociągu Orenburskim. Proszę Państwa! To są informacje z 1981 roku, a mimo tego... Rok 1981. Ta notatka pochodzi... ta informacja była już znana byłym rządom w 1981 roku, a mimo to Manfred Gory woda na polecenie Biura Politycznego, bo tu mam fakty opisane dokładnie, podpisał kompromitującą, obciążającą budżet państwa umowę na budowę Jamburga.</u>
          <u xml:id="u-544.4" who="#EdmundKrasowski">To jest jeden fakt. A może państwu jeszcze przytoczę inny fakt z zeszłego roku, bo też poprosiłem wiceprezesa Antosiaka o to, by wycenił rubel transferowy w kontrakcie Stoczni Gdańskiej na drewnicowiec B-352, taki typ drewnicowca. Otóż koszt pozyskania rubla w przypadku eksportu statku typu drewnicowiec B-352 — do przewozu drewna — wykonanego przez Stocznię Gdańską w ramach kontraktu zawartego z armatorem radzieckim w 1990 r. wyniósł ponad 5,5 tys. zł. Dopłaty z budżetu państwa określone zostały na kwotę 64 mld zł, przy całkowitym koszcie wykonania statku 102 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-544.5" who="#EdmundKrasowski">Dla porównania w 1990 r. Stocznia Republiki Maltańskiej wykonała dla Związku Radzieckiego dokładnie taki sam statek według projektu Stoczni Gdańskiej za kwotę 17,5 mln dolarów. Różnica jest ewidentna.</u>
          <u xml:id="u-544.6" who="#EdmundKrasowski">Proszę Państwa! Takich przykładów mógłbym mnożyć dziesiątki, bo mam takie informacje, ale postanowiłem na tym moje wystąpienie dzisiaj zakończyć. Rozumiem, że teraz są prowadzone bardzo trudne rozmowy ze stroną radziecką, bardzo trudne. Dlatego obawiam się, że gdybym ujawnił jeszcze inne przykłady, z ostatnich miesięcy, mogłoby to zaszkodzić tym negocjacjom. Tak że przyjdzie czas, mam nadzieję, za miesiąc, za dwa miesiące, kiedy te kolejne przykłady ujawnię, bo ja to ujawnię, bo to trzeba ujawnić, bo społeczeństwo musi się dowiedzieć, jak naprawdę było.</u>
          <u xml:id="u-544.7" who="#EdmundKrasowski">Przypominam również państwu o tym, że były minister współpracy gospodarczej z zagranicą obiecał przedłożyć nam wszystkim tzw. białą księgę w handlu zagranicznym, w handlu ze Związkiem Radzieckim. W zasadzie tego nie uczynił. Powstał pewien dokument, który nie ujrzał światła dziennego. To miało być przygotowane w zeszłym roku, w styczniu, później to przekładano, ukazał się — ten dokument otrzymałem we wrześniu, ale ten dokument nie ujrzał światła dziennego i społeczeństwo nie mogło się dowiedzieć, jak to było, chociaż uważam, że w tym dokumencie jest dużo zakłamań.</u>
          <u xml:id="u-544.8" who="#EdmundKrasowski">Trzeba wyjaśnić, trzeba zakończyć sprawę handlu ze Związkiem Radzieckim w ten sposób, by nie zniechęcać partnera radzieckiego, ale tak, żeby partner radziecki wiedział, że te stosunki gospodarcze muszą być między równoprawnymi stronami. Wtedy będzie to obopólny interes zarówno Związku Radzieckiego jak i Polski.</u>
          <u xml:id="u-544.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-545">
          <u xml:id="u-545.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-545.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Aleksandra Bentkowskiego z PSL o zabranie głosu. Jako kolejna zabierze głos pani poseł Irena Chojnacka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-546">
          <u xml:id="u-546.0" who="#AleksanderBentkowski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zabieram głos teraz dlatego, że wczoraj i dzisiaj na tej sali padły sformułowania co najmniej nieparlamentarne. Koledzy z mojego klubu, grupa posłów licząca 21 osób, a więc nie jeden poseł, jak tu jeden z moich przedmówców chciał sugerować, zgłosiła wniosek o wotum nieufności dla tego rządu.</u>
          <u xml:id="u-546.1" who="#AleksanderBentkowski">Mój klub ten wniosek jednogłośnie poparł. Głosowaliśmy praktycznie wszyscy za wotum nieufności i nie było w tym nic nadzwyczajnego, ponieważ jako jedyny klub na tej sali parlamentarnej głosowaliśmy przeciwko wyborowi pana Bieleckiego na premiera. Nie dlatego, że mieliśmy jakiekolwiek zastrzeżenia do osoby pana premiera Bieleckiego, ale dlatego, że premier Bielecki nie dawał gwarancji w swoim expose, a wcześniej na spotkaniu z naszym klubem, że zrealizuje podstawowe cele, które są niezbędne do trwania tego rolnictwa przynajmniej na jakim takim poziomie, nie dawał gwarancji, że nasze rolnictwo nie będzie niszczone.</u>
          <u xml:id="u-546.2" who="#AleksanderBentkowski">Postawiliśmy wtedy trzy warunki panu premierowi Bieleckiemu. Pierwszym były ceny minimalne gwarantowane. I wtedy pan premier Bielecki, jako kandydat na premiera powiedział, że nie jest w stanie zrealizować tego postulatu.</u>
          <u xml:id="u-546.3" who="#AleksanderBentkowski">Tutaj przed chwilą poseł Krasowski apelował o to, ażeby ustanowić równe szanse, równe prawa w naszej wymianie handlowej ze Związkiem Radzieckim. A ja bym apelował do naszego rządu, ażeby tworzyć równe prawa dla handlu naszą żywnością. Nic wielkiego, równe prawa dla naszych chłopów, ażeby mogli sprzedawać swoją żywność na takich warunkach, jak sprzedają swoją żywność rolnicy zachodni w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-546.4" who="#AleksanderBentkowski">Minęło kilka miesięcy i rząd premiera Bieleckiego nie podjął rozmów nie tylko z nami, ale i ze związkami zawodowymi na temat cen minimalnych gwarantowanych, mimo że ceny gwarantowane są utrzymywane w krajach Europy Zachodniej. Tam rolnik wie, za ile sprzeda za pół roku czy za rok swoje produkty. U nas absolutnie nic nie może zaplanować, ponieważ mimo że wszystko drożeje, ceny skupu na produkty rolne spadają.</u>
          <u xml:id="u-546.5" who="#AleksanderBentkowski">Drugi postulat pod adresem kandydata na premiera — konieczne dla rolników są kredyty preferowane. Nie może być tak, ażeby rolnik był tak samo traktowany jak handlowiec, który bierze kredyt z banku, wyjeżdża pa towar, wraca za kilka dni, sprzedaje i odzyskuje kapitał. Rolnik inwestuje przynajmniej na 6 miesięcy i przez 6 miesięcy pieniądze są ulokowane w ziemi. Jeżeli oprocentowanie wynosi 65%, a przewidywany zysk jest w granicach 5–10%, to jest wiadomo, że żaden rozsądny człowiek takiego kredytu nie weźmie, bo przecież by stracił, a nikt nie chce tracić.</u>
          <u xml:id="u-546.6" who="#AleksanderBentkowski">Zapewnienie, że takie kredyty będą, zostało zrealizowane w niewielkim stopniu i tylko bardzo nieliczna grupa rolników kredyty te otrzymała i były one oprocentowane stosunkowo wysoko. W końcu mówiliśmy o tym, że cła zaporowe są dla rolnictwa niezbędne i okazało się, że zostaliśmy przedstawieni w środkach masowego przekazu jako ci, którzy zmierzają do podwyższania cen na naszych rynkach, że robimy wszystko, ażeby mieszkańcy płacili więcej. Celowo wywołano atmosferę przeciwko nam, przeciwko społeczności wiejskiej. A przecież chcielibyśmy tylko być tak samo traktowani jak rolnicy z RFN, Belgii czy Holandii. Ich mięso przywożone do Polski po wielkich bojach, jest dzisiaj z naszej strony na 35%, ale nasze polskie mięso wywożone do Holandii oprocentowane jest na 110% i proszę przekonać mnie, że to jest równość, że tak rzeczywiście powinno być. Czy nie mamy tej godności, żeby domagać się jednakowego traktowania, że jesteśmy i chcemy być mieszkańcami tej samej Europy. Dlaczego nasz rolnik w stosunku do rolnika zachodnioniemieckiego ma produkować za 1/3 ceny?</u>
          <u xml:id="u-546.7" who="#AleksanderBentkowski">Proszę Państwa! Rozpowszechnia się tezę, że nasze rolnictwo produkuje za drogo. Jak produkuje się za drogo, jeżeli nasz rolnik dostaje 700 zł za litr mleka, a rolnik z RFN 70 fenigów, to jest 4 tys. zł, a ceny środków produkcji są bardzo porównywalne. Bardzo porównywalne.</u>
          <u xml:id="u-546.8" who="#AleksanderBentkowski">W takim razie jeżeli ktoś ma odwagę publicznie pisać, a niestety są tacy, którzy piszą artykuły na zamówienie, i próbować udowadniać, że nasze rolnictwo produkuje drożej, to niech przynajmniej uczciwie napisze, jaka jest relacja między naszą żywnością a środkami produkcji.</u>
          <u xml:id="u-546.9" who="#AleksanderBentkowski">Szanowna Izbo! Pani Marszałek! Dla nas, ludowców czarne jest czarne, białe jest białe. Nie wchodzimy w żadne dwuznaczności. Ciągle bywamy wśród rolników, wiemy jakie mają problemy, stwierdzamy, że ich postulaty nie są realizowane, to jak mamy się zachować na tej sali? Dziwię się, przede mną zabierało głos 60 czy 70 mówców, bez mała wszyscy jednoznacznie krytykują ten rząd, a potem uznają, że jest to rząd niezastąpiony i niech trwa nadal. Nic nie mam przeciwko panu premierowi Bieleckiemu, przeciwko członkom tego rządu, ale to jest w zwyczaju parlamentarnym, że jeżeli klub poselski ma zastrzeżenia do polityki rządu, to ma prawo złożyć wniosek o wotum nieufności, a Sejm, Wysoka Izba ma prawo do tego wotum się ustosunkować tak albo inaczej.</u>
          <u xml:id="u-546.10" who="#AleksanderBentkowski">Dlatego stwierdzenia, które tutaj padały uważam za nie na miejscu. Jeżeli się mówi, że nasze wątpienia traktowane są jako kampania wyborcza, to ja bardzo przepraszam, ale każde inne wystąpienie także mogę traktować jak kampanię wyborczą. Wszyscy państwo jesteście posłami i nie mówicie tylko w swoim imieniu. Mówicie w imieniu swoich wyborców, mniejszej lub większej grupy, w imieniu swoich środowisk, z których się wywodzicie. I nie można dzisiaj powiedzieć, że ten głos jest głosem w kampanii wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-546.11" who="#AleksanderBentkowski">Powtarzam raz jeszcze, każdy z następnych głosów jest także głosem, który reprezentuje, powiedzmy, jeżeli nie panią czy pana, to przynajmniej partie, z której się wywodzicie. Tak jest to rzeczywiście dzisiaj odbierane, bo jesteśmy przed wyborami, czy tego chcemy, czy nie chcemy i każdy następny głos z tej mównicy tak będzie odbierany. Chyba że wyłączymy mikrofony, proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-546.12" who="#AleksanderBentkowski">Szanowni Państwo! Jeżeli moi koledzy ludowcy w sposób tak bezwzględny i bezceremonialny nazywają sprawę po imieniu, jeżeli w tak drastyczny sposób mówią o tym co czują, to robią to dlatego, że do nas jeszcze ostrzej mówią nasi wyborcy. Oni określając to co się dzieje na wsi, co się dzieje w rolnictwie nie przebierają w słowach. Polskie Stronnictwo Ludowe chce być odpowiedzialne za rolnictwo, chce być odpowiedzialne za wyżywienie narodu, za politykę żywnościową tego państwa. I dlatego zawsze będziemy mówić prosto co czujemy, co w naszym przekonaniu jest interesem tego państwa.</u>
          <u xml:id="u-546.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-547">
          <u xml:id="u-547.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-547.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo panią poseł Irenę Chojnacką z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej o zabranie głosu; jako kolejny zabierze głos pan poseł Witysław Dys-Kulerski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-548">
          <u xml:id="u-548.0" who="#IrenaChojnacka">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Nie zabierałabym Wysokiej Izbie czasu, gdyby problem, o którym chcę powiedzieć, był poruszony wcześniej.</u>
          <u xml:id="u-548.1" who="#IrenaChojnacka">Otóż pan premier w swoim expose w momencie formułowania rządu powiedział m.in. o polepszeniu funkcjonowania administracji państwowej na wszystkich szczeblach zarządzania. Jest to bardzo ważne zagadnienie, ponieważ sprawnie funkcjonująca administracja państwowa jest świadectwem porządku prawnego i przestrzegania prawa.</u>
          <u xml:id="u-548.2" who="#IrenaChojnacka">Według obietnic pana premiera, kompetentny urzędnik miał z uśmiechem załatwiać petenta. Załatwia, ale jak? Nowo zatrudnieni urzędnicy nie są przygotowani ani teoretycznie, ani praktycznie do wypełniania swoich obowiązków. Urzędy rejonowe nie wiedzą, czy na skutek nowelizacji ustaw rozporządzenia zostały uchylone, czy nie. Jako przykład podam: jeden z urzędów rejonowych twierdzi, że rozporządzenie Rady Ministrów o przekazywaniu gruntów między jednostkami zostało już uchylone z mocy prawa, natomiast Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej twierdzi, że tylko w części. Brak jest informacji między urzędem centralnym a urzędami podległymi. Petent krąży między urzędem rejonowym a ministerstwem, a sprawa pozostaje niezałatwiona.</u>
          <u xml:id="u-548.3" who="#IrenaChojnacka">Mam zatem do pana premiera trzy pytania. Mówimy o przebudowie gospodarki. Zapraszamy do Polski obcy kapitał. Obwiniamy Sejm za to, że nie uchwala ustaw w terminie, że komisje pracują zbyt długo nad ustawami. A ja zapraszam pana premiera do sądów gospodarczych, żeby zobaczył jak wygląda praktycznie rejestracja spółek. Interesanci czekają od kilkunastu godzin do kilku dni na wydanie decyzji o rejestracji spółki, już samej decyzji, nie mówiąc, ile trwa oczekiwanie na proces rejestracji.</u>
          <u xml:id="u-548.4" who="#IrenaChojnacka">Pytam zatem pana premiera, kiedy nastąpi reforma i poprawa funkcjonowania naszego sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-548.5" who="#IrenaChojnacka">Drugie zagadnienie. Czy w obliczu deficytu budżetowego możemy pozwolić sobie na to, by chętni do opłacania cła za samochody z importu czekali na możliwość zapłacenia należności 3 miesiące albo dłużej? A już nie chcę mówić, jak wygląda samo funkcjonowanie izb skarbowych, gdzie naprawdę godzinami, a czasami i kilka dni trzeba czekać, trzeba zapisywać się w kolejce po to, żeby zapłacić należne podatki.</u>
          <u xml:id="u-548.6" who="#IrenaChojnacka">Trzeci problem. Ponieważ już drugi rok przewidywane są pieniądze w budżecie państwa na zorganizowanie policji finansowej, pytam, kiedy ona wreszcie powstanie. Podatek powinien być uczciwie opłacony przez wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-548.7" who="#IrenaChojnacka">Bardzo proszę pana premiera, żeby w swoim wystąpieniu ustosunkował się również do problemów poruszonych przeze mnie.</u>
          <u xml:id="u-548.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-549">
          <u xml:id="u-549.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-549.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pana posła Witysława Dys-Kulerskiego z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna o zabranie głosu; jako kolejny zabierze głos pan poseł Krzysztof Putra.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-550">
          <u xml:id="u-550.0" who="#WiktorDysKulerski">Pani Marszałek! Wysoka — nieco pustawa już — Izbo!</u>
          <u xml:id="u-550.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-550.2" who="#WiktorDysKulerski">Słuchałem tego wszystkiego, co było tu mówione i zabieram głos przy końcu debaty.</u>
          <u xml:id="u-550.3" who="#WiktorDysKulerski">Otóż przez cały czas rząd, premier a szczególnie wicepremier są w sytuacji chłopców do bicia, choć przyznaję, że szereg posłów oddało sprawiedliwość, podnosili zasługi, które ten rząd, premier i wicepremier mają.</u>
          <u xml:id="u-550.4" who="#WiktorDysKulerski">Osądzającym surowo był Sejm, posłowie, ci, którzy niewątpliwie wiele uczynili, żeby pomóc rządowi, podobnie jak poprzedniemu. Temu zaprzeczyć nie można.</u>
          <u xml:id="u-550.5" who="#WiktorDysKulerski">Słuchając jednak tej miażdżącej krytyki nie sposób nie pamiętać, że my także przyczyniliśmy się do tego, aby sytuację rządowi i premierom utrudnić, proszę państwa. Proszę przykład: mówi się, że jedną z przyczyn powściągliwości kapitału zagranicznego jest nieumiejętność rządu w jego pozyskaniu. Kieruje się apele, wnioski do pana premiera, żeby rząd właśnie coś zrobił, ale jeśli jest krytyka i tak surowy osąd rządu, to proszę państwa, uczciwie, my tu również powinniśmy się do tego poczuwać. Przecież obostrzenia zniechęcające do nabywania gruntów przez obcokrajowców zostały tu przez nas uchwalone. Proszę państwa, a co było ostatnio — odmowa prawa do lokautu. Proszę mi powiedzieć, przy takim prawie, jakie uchwaliliśmy, przy odmowie prawa lokautu, kto się będzie z tym spieszył. Myśmy to tutaj uchwalili.</u>
          <u xml:id="u-550.6" who="#WiktorDysKulerski">Proszę państwa, te przykłady nie są najważniejsze, i raczej należy mniemać, że działaliśmy w dobrej wierze, kierując się dobrem publicznym. Jeśli coś było źle, być może to była ignorancja części spośród nas, ale na pewno nie arogancja, chociaż proszę państwa, mam tu pewne wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-550.7" who="#WiktorDysKulerski">Pozwolę sobie państwu przypomnieć słowa posła Ujazdowskiego, który w momencie, kiedy kończyła się dyskusja nad prawem nokautu, powiedział tylko jedno zdanie: „Zwracam uwagę Wysokiej Izby, że przeciwko temu prawu opowiedziały się oba związki, obie centrale związkowe”.</u>
          <u xml:id="u-550.8" who="#WiktorDysKulerski">Proszę państwa, nie wiem, może to jest niesłuszna opinia, ale mniemam, że nieraz w tej Wysokiej Izbie uginamy się, tak jak nasi poprzednicy pod okiem Komitetu Centralnego, tak my się nieraz uginamy przed opinią a to central związkowych, a to kościoła, a to innych ośrodków.</u>
          <u xml:id="u-550.9" who="#WiktorDysKulerski">I jak mówiłem, to wszystko można wytłumaczyć. Ale ja się pytam, jak wytłumaczyć, bo moim zdaniem to się nie da wytłumaczyć, jednocześnie przyznanie rolnikom niczym prawie nie ograniczonego prawa do protestu i żelazne rygory dla pracowników. Przyznanie takiego nieograniczonego prawa, poseł Kuroń, słusznie, moim zdaniem, nazwał obrazą prawa. I to w dodatku w kontekście wotum nieufności, które wczoraj zgłoszono wobec rządu. Bez koncepcji alternatywnej.</u>
          <u xml:id="u-550.10" who="#WiktorDysKulerski">Proszę państwa, krytykując nie tylko premiera Balcerowicza, ale i rząd, niektórzy posłowie, niektóre kluby tu w naszym Sejmie, nie wiem czy nie raz sprawili, że balansujemy niebezpiecznie blisko granicy stania się pośmiewiskiem świata.</u>
          <u xml:id="u-550.11" who="#WiktorDysKulerski">Powiem dlatego tak. Nikt na świecie, żaden naród, żadne państwo nie zrozumie i nie może zrozumieć, jak prawnik, poseł, były minister sprawiedliwości może wnieść przepis tak absurdalny, tak anarchizujący, który określa się jako obrazę prawa, i co gorsze, parlament to uchwala. W kontekście wczorajszego wniosku, który stworzył późniejsze tło dla tamtego przepisu, który uchwaliliśmy, proszę państwa. I tutaj nieodparcie nasuwa się wyjaśnienie inne aniżeli to, o którym mówiłem poprzednio.</u>
          <u xml:id="u-550.12" who="#WiktorDysKulerski">Niewiedza, nieodnalezienie się w tej rzeczywistości nasuwa wyjaśnienie, że to partykularny interes poszczególnych grup przekładany jest ponad dobro państwa, którym frymarczymy w przewrotnej grze wyborczej, którym wprowadzamy w błąd wyborców, przenosząc wprowadzanie ich w błąd i naszą grę wyborczą ponad dobro wyborcze.</u>
          <u xml:id="u-550.13" who="#WiktorDysKulerski">I proszę państwa, tutaj apeluję o ostrożność i samokrytycyzm do nas samych w tej ocenie rządu.</u>
          <u xml:id="u-550.14" who="#WiktorDysKulerski">Chcę również strzec wyborców przed tymi, którzy tę trybunę wykorzystują do prowadzenia gry wyborczej ponad interesem państwa.</u>
          <u xml:id="u-550.15" who="#WiktorDysKulerski">Pan poseł Bentkowski powiedział, że dziwi mi się, ponieważ wywodzę się z ruchu ludowego. Czuję się zmuszony odpowiedzieć, że tak, wywodzę się z ruchu ludowego, wywodzę się z tradycji witosowego, mikołajczykowskiego ruchu ludowego, ze stronnictwa, które było odpowiedzialne — tu nawiązuję do ostatnich słów pana posła Bentkowskiego — nie tylko za rolników, nie tylko za wieś, za stronnictwo, które przyjmowało odpowiedzialność za całe państwo i za wszystkie grupy społeczne, proszę państwa.</u>
          <u xml:id="u-550.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-550.17" who="#WiktorDysKulerski">Właśnie dlatego, że z takiej tradycji i takiego stronnictwa się wywodzę, głosowałem przeciwko absurdom anarchizującym państwo, przeciwko przewrotnej grze wyborczej, mamiącej wyborców.</u>
          <u xml:id="u-550.18" who="#WiktorDysKulerski">Ta tradycja, z której ja się wywodzę, moim zdaniem, nie ma nic wspólnego z tym, co zaprezentował najpierw poseł Bentkowski, a potem Soska. Po tych faktach, ta tradycja, o której mówił poseł Bentkowski czy poseł Soska, wydaje mi się coraz bardziej niebezpiecznie zbliżać do nowej tradycji, nie mającej nic wspólnego z ruchem ludowym, natomiast mającej coraz więcej wspólnego z Partią X.</u>
          <u xml:id="u-550.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-551">
          <u xml:id="u-551.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-551.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos zabierze pan poseł Krzysztof Putra z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Jako ostatni zapisany jest do głosu pan poseł Jerzy Dyner z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-552">
          <u xml:id="u-552.0" who="#KrzysztofPutra">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Króciutko, ponieważ już raz zabierałem w tej debacie głos i chcę powiedzieć dosłownie kilka słów.</u>
          <u xml:id="u-552.1" who="#KrzysztofPutra">Otóż na tej sali, podczas tej debaty bardzo dużo było wypowiedzi na temat handlu ze Związkiem Radzieckim. Jest to sprawa rzeczywiście szalenie skomplikowana i trudna.</u>
          <u xml:id="u-552.2" who="#KrzysztofPutra">Uważam, że trzeba wszystkie sprawy wyjaśnić od początku do końca. Jest sprawą dla mnie oczywistą i z tego miejsca muszę stwierdzić, że polska gospodarka ma na pewno większe szanse konkurować z zachodem na wschodzie, aniżeli na zachodzie, bo mamy rzeczywiście bardzo niski poziom technologiczny i wykorzystywanie, proszę państwa, w tej debacie przez różne siły polityczne czy przez indywidualnych posłów tej sprawy do różnych manipulacji według mnie nie służy sprawie.</u>
          <u xml:id="u-552.3" who="#KrzysztofPutra">Trzeba to rozwikłać, zastanowić się jak ten problem rozwiązać, a nie kto, komu, ile przyłoży. Nie jest to dobre w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-552.4" who="#KrzysztofPutra">Sądzę, że komisja współpracy gospodarczej z zagranicą i te resorty, które się zajmują handlem zagranicznym, muszą dokładnie wszystko wyjaśnić, musi się o tym dowiedzieć również społeczeństwo, jaki jest stan sprawy i jaki będzie.</u>
          <u xml:id="u-552.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-553">
          <u xml:id="u-553.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-553.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Dynera z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-554">
          <u xml:id="u-554.0" who="#JerzyDyner">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W zasadzie mógłbym dojść do wniosku, iż powtarzanie wielu argumentów nie ma sensu, gdyż widocznie zapomniano, że 23 lutego Sejm podjął odnośną uchwałę o polityce społeczno-gospodarczej, w której wiele spraw, do których dzisiaj ponownie wracamy, zostało już poruszonych.</u>
          <u xml:id="u-554.1" who="#JerzyDyner">Jedynie mogę uznać, że cała ta dyskusja jest wyrazem po prostu olbrzymiego niepokoju parlamentu o to, iż po trzech miesiącach od wydania tej uchwały sejmowej nie widać zbyt radykalnej reakcji ze strony rządu. De facto mógłbym streścić większość tych wystąpień cytując dosłownie treść z tamtej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-554.2" who="#JerzyDyner">Powstaje zatem pytanie, jakie środki musi Sejm podjąć, aby w końcu skłonić rząd do być może bardziej merytorycznej niż dotychczas dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-554.3" who="#JerzyDyner">Chciałbym się skupić na jednym tylko problemie, gdyż tutaj wiele osób o nim się wypowiadało, ale w sposób, moim zdaniem, niedostateczny. Dotyczy to polityki przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-554.4" who="#JerzyDyner">Muszę stwierdzić, iż tym razem z wielkim niepokojem odebrałem prezentowane w materiałach rządowych oceny przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-554.5" who="#JerzyDyner">Wydawałoby się, iż wyniki dwuletnich doświadczeń powinny być bardziej rzetelne. Tymczasem sytuacja przedsiębiorstw państwowych jest przedstawiana w sposób błędny i nie mający nic wspólnego z rzeczywistością. W informacji o wykonaniu budżetu państwa w I kwartale tego roku stawia się diagnozę, że przyczyną spadku rentowności było zmniejszenie produkcji i niedostosowanie kosztów produkcji do malejącej sprzedaży. Widoczne szczególnie na przykładach kosztów osobowych, a dwie strony dalej stwierdza się z zadowoleniem, że mimo spadku produkcji, zatrudnienie w 6 podstawowych działach obniżyło się znacznie mniej.</u>
          <u xml:id="u-554.6" who="#JerzyDyner">Niefrasobliwie zapomniano, że to wskutek rozwiązań narzuconych przez rząd bezrobocie zostało ukryte w przemyśle państwowym, gdyż wiele zakładów nie ma nawet pieniędzy na wypłaty związane ze zwolnieniami grupowymi.</u>
          <u xml:id="u-554.7" who="#JerzyDyner">Sprawa druga: Sądzę, iż jeśli chcemy w ogóle postawić jakąkolwiek diagnozę w stosunku do działań, jakie należy podjąć w przemyśle państwowym, należy zidentyfikować moment startu tego przemysłu. Takiej analizy w całym materiale rządowym się nie dopatrzyłem.</u>
          <u xml:id="u-554.8" who="#JerzyDyner">Należy to stwierdzić, co wielokrotnie już wskazywałem zwłaszcza w pracach komisji. Uważam, że to jest główne forum do załatwiania szczegółowych problemów, które zdeterminowały możliwość i tempo procesów dostosowawczych, zachodzących w przemyśle państwowym.</u>
          <u xml:id="u-554.9" who="#JerzyDyner">Większość z nich prawie 2 lata temu została skazana z góry na upadłość, skoro często startowała z parkiem maszynowym i wszystkimi zasobami zdekapitalizowanymi w 80%. Niewiele przedsiębiorstw miało tę dobrą sytuację, iż było często przeinwestowywane. Należy zwrócić uwagę również na fakt, iż przedsiębiorstwa te przy obowiązujących obciążeniach podatkowych nie były w stanie wypracować własnych środków na inwestycje. Jak zatem można mieć pretensję do tych przedsiębiorstw, że nie podjęły działań restrukturyzacyjnych w ramach własnych możliwości? Skorzystanie z kredytu bankowego nie było możliwe. Należy zwrócić uwagę, że większość dużych przedsiębiorstw ma cykle inwestycyjne trzyletnie. Proszę sobie policzyć procent chociażby od kredytów zaciągniętych w banku przy inwestycjach trzyletnich. Jest to prosta dążność do upadłości, jeśli się z takich środków skorzysta.</u>
          <u xml:id="u-554.10" who="#JerzyDyner">Fundacja rozwoju przemysłu, która została później przekształcona w agencję, praktycznie większej roli przy restrukturyzacji przemysłu nie odegrała. Myśli się natomiast o komercjalizacji tego typu instytucji. Pytam się, w jakim celu z budżetu państwa przeznaczyliśmy na restrukturyzację przemysłu pieniądze. Nie widzę praktycznie możliwości, bez zmniejszenia obciążeń podatkowych w stosunku do przemysłu państwowego, na poważne mówienie o jego restrukturyzacji. Proszę zwrócić uwagę, i pragnę, aby rząd to przeanalizował, jaki jest udział w cenie obecnych wyrobów:</u>
          <u xml:id="u-554.11" who="#JerzyDyner">— po pierwsze — dywidendy,</u>
          <u xml:id="u-554.12" who="#JerzyDyner">— po drugie — innych obciążeń podatkowych,</u>
          <u xml:id="u-554.13" who="#JerzyDyner">— po trzecie — co zostało m.in. w materiałach NIK wskazane, oprocentowania od zaciągniętych kredytów bankowych.</u>
          <u xml:id="u-554.14" who="#JerzyDyner">Wytykanie w związku z tym złej rentowności przedsiębiorstw przy ogólnej inflacji kosztów jest naprawdę nieporozumieniem. Większość spraw tutaj poruszonych, sądzę, że jest bardzo zasadna. Z tym większym ubolewaniem odebrałem, niestety, wystąpienie premiera Balcerowicza, które widocznie, przedkładając argumenty bardziej polityczne nad argumenty ekonomiczne, być może miało na celu nie wnikanie w szczegółową dyskusję merytoryczną.</u>
          <u xml:id="u-554.15" who="#JerzyDyner">Nie jestem też zdania, czy w opinii, tutaj może zbyt radykalnie wyrażanej przez niektórych posłów, iż mocno krytyczny stosunek do rządu ma od razu oznaczać niechęć do tego rządu czy chęć jego zmiany. Sądzę, iż po prostu obecnie trudna sytuacja nie może być zawoalowana zbytnią dbałością o formuły grzecznych ukłonów w kierunku rządu. Sejm ponosi w prawie jednakowym stopniu odpowiedzialność za to co rząd realizuje. I chciałem przypomnieć, aby oddać sprawiedliwość obecnej sytuacji, iż mogę mieć pretensje nie tylko do rządu. W końcu jeśli niewielka grupa posłów dostatecznie wcześniej ostrzegała przed nadchodzącymi niebezpieczeństwami, to przypomnę, że za kadencji poprzedniego premiera, premiera Mazowieckiego, nie kto inny tylko grupa posłów tych, którzy mówili o zagrożeniach w przemyśle państwowym, nazwała spółdzielnią i próbowała wmanewrować w myślenie postkomunistyczne i zwichnięcia samorządowe. Jeśli sami do siebie będziemy w ten sposób podchodzili, to trudno abyśmy teraz całą odpowiedzialność zwalali wyłącznie na rząd. Stąd sądzę, iż jeśli w ogóle ta dyskusja w bardzo trudnej już dzisiaj sytuacji ma zakończyć się konkretnymi efektami, musi się to odbyć w drugim etapie. Na etapie szczegółowej analizy przedstawionych w tej debacie problemów, ale już nie na forum sejmowym, a w komisjach sejmowych. Po prostu wypracowanie możliwości korekty występujących negatywnych zjawisk, mam nadzieję, że wspólnie z przedstawicielami rządu.</u>
          <u xml:id="u-554.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-555">
          <u xml:id="u-555.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-555.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma pan poseł Tadeusz Kowalczyk z OKP, to jest drugie wystąpienie pana posła. Proszę uprzejmie wobec tego o przestrzeganie czasu wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-555.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-555.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę łaskawie zapisać się do dyskusji, panie pośle. Jeśli ktoś jeszcze z pań i panów posłów chciałby zabrać głos, proszę łaskawie zapisać się.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-556">
          <u xml:id="u-556.0" who="#TadeuszKowalczyk">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zabieram głos dlatego, że pan poseł Dys-Kulerski krytykował Wysoką Izbę i niektórych posłów imiennie za to, że Wysoka Izba przegłosowała poprawkę do ustawy o sporach zbiorowych przyznających rolnikom prawo do protestów.</u>
          <u xml:id="u-556.1" who="#TadeuszKowalczyk">Chciałem już po raz trzeci zwrócić uwagę, koledze posłowi Dys-Kulerskiemu, że traktujemy tę poprawkę jako tymczasową do czasu uchwalenia ustawy o związkach zawodowych rolników indywidualnych. I jednocześnie chciałem powiedzieć, iż to, że Wysoki Sejm przyjął tę poprawkę sejmową, a odrzucił senacką, która chciała ją wyeliminować, jest właśnie wyrazem dojrzałości tego Sejmu, bo nie mogło być sytuacji, żeby 1/3 społeczeństwa nie mogła prawnie protestować, jeśli uważa, że jej interesy są naruszone.</u>
          <u xml:id="u-556.2" who="#TadeuszKowalczyk">Chciałem jeszcze odwołać się do pewnego zaskakującego dla mnie zdarzenia. Byłem w Wielkiej Brytanii i na zaproszenie związków zawodowych transportowców w Londynie, byłem na szkoleniu tychże związkowców. Zobaczyłem tam, jak związkowcy szkolili swoich członków do walki z policją na ulicy, w taki sposób, aby jak najmniejsze odnieść szkody w tej walce z policją. My nie szkolimy swoich członków do walki z policją, zachowujemy się bardzo spokojnie i chciałem powiedzieć, że te blokady dróg, które tak wielu się nie podobały w całym kraju przebiegły bardzo spokojnie. Przepuszczaliśmy pojazdy uprzywilejowane, a więc karetki pogotowia itd.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-557">
          <u xml:id="u-557.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Pan wykracza poza dyskusję zasadniczą.</u>
          <u xml:id="u-557.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę łaskawie...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-558">
          <u xml:id="u-558.0" who="#TadeuszKowalczyk">Dziękuję bardzo, sądzę że wyjaśniłem, to co chciałem.</u>
          <u xml:id="u-558.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-559">
          <u xml:id="u-559.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-559.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Janusza Bylińskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-560">
          <u xml:id="u-560.0" who="#JanuszByliński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym zdementować to, co powiedział poseł Soska, jak również inni posłowie rolnicy, że rząd nie reaguje na żadne sugestie ze strony ani komisji rolnictwa, ani grup rolników, którzy protestują przeciwko takiej sytuacji, jaka jest w dniu dzisiejszym. Wszystkie chyba ugrupowania rolnicze, jak również komisja rolnictwa, na którą się powoływał poseł Soska, na spotkaniu z premierem 23 kwietnia i 1 maja dyskutowali nad sprawą ochrony rodzimego rolnictwa przed nieuczciwą konkurencją przychodzącą z zewnątrz. Trzeba by było spojrzeć również na te dokumenty, które zostały przedstawione podczas pierwszego wystąpienia wicepremiera Leszka Balcerowicza, tzn. propozycja zmian ustawy Prawo celne, dające rządowi do ręki pewne instrumenty pozataryfowe, które chronią rodzime rolnictwo, i nie tylko rolnictwo, przed nieuczciwą konkurencją przychodzącą z zewnątrz. Bez tych instrumentów nie da się prowadzić świadomej polityki chroniącej rodzimy przemysł czy rodzime rolnictwo przed tą nieuczciwą konkurencją. Właśnie w nowelizacji tego prawa spółdzielczego czytamy o możliwości kontyngentowania ilościowego lub wartościowego na przywóz towarów na polski obszar celny. Mamy również propozycję wprowadzenia opłat specjalnych. Mówimy również, że jest możliwość kontrolowania tranzytu żywności czy innych artykułów przechodzących przez tereny polskie, kontrolowania poza samą odprawą celną na granicy. Są to instrumenty, które umożliwiają dodatkową ochronę rodzimego rolnictwa i gospodarki przed napływem artykułów żywnościowych przychodzących z zewnątrz.</u>
          <u xml:id="u-560.1" who="#JanuszByliński">Na posiedzeniu komisji rolnictwa 23 kwietnia i 1 maja było powiedziane, że są potrzebne instrumenty pozataryfowe, bo sama taryfa celna nie spełnia zasadniczego zadania, jakim miała być ochrona rynku wewnętrznego przed napływem artykułów przychodzących z zewnątrz.</u>
          <u xml:id="u-560.2" who="#JanuszByliński">I myślę, że z takimi faktami nie należałoby dyskutować, tylko zabrać się do pracy i spróbować te instrumenty również dać rządowi. Mówiło się również o nieszczelności naszej granicy, wielu posłów to poruszało. Są podejmowane próby uszczelnienia tej granicy, ale dodatkowo potrzebne są instrumenty pozataryfowe, żeby tę politykę świadomie można było prowadzić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-561">
          <u xml:id="u-561.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-561.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś z pań i panów posłów zechciałby w dyskusji zabrać głos? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-561.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Zamykam poselską dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-561.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie proszę o zabranie głosu pana ministra zdrowia i opieki społecznej Władysława Sidorowicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-562">
          <u xml:id="u-562.0" who="#WładysławSidorowicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Został złożony formalny wniosek o wyjaśnienie sytuacji, jaka jest w służbie zdrowia, na który spróbuję odpowiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-562.1" who="#WładysławSidorowicz">Trudna sytuacja gospodarcza w dramatyczny sposób rzutuje na działalność służby zdrowia. Bardzo wielu uczestników debaty wyrażało troskę o sytuację zdrowotną, zniecierpliwiona jest służba zdrowia, zaniepokojone społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-562.2" who="#WładysławSidorowicz">Budżet na ochronę zdrowia w wysokości 41,7 bin, choć nominalnie wyższy o 39%, trzeba zestawić z prognozą 52% wzrostu cen w br.</u>
          <u xml:id="u-562.3" who="#WładysławSidorowicz">Do końca kwietnia wydano 30% budżetu resortu i 38% budżetu wojewódzkiego w dziale ochrona zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-562.4" who="#WładysławSidorowicz">Wydatki na refundacje opłat za leki stanowią 41% wydatków zaplanowanych. Oznacza to, że finansuje się konsumpcję leków kosztem innych wydatków służby zdrowia. Mimo to dług budżetu w stosunku do „Cefarmu” i aptek wzrósł z około 700 mld do prawie 1 bln złotych. W maju, pomimo zwiększonych wypłat, dług nie zmalał. Dlatego w bieżącym roku podjęto następujące działania: ograniczona refundacja leków z urzędowego spisu leków dla wszystkich grup ludności. Wzmocniono nadzór farmaceutyczny o około 400 etatów.</u>
          <u xml:id="u-562.5" who="#WładysławSidorowicz">Wprowadzono wzorcową umowę o refundacje zawieraną między wojewodą a apteką, zwiększone możliwości kontroli klarują sposób rozliczenia z budżetem i określają umowne ceny refundacyjne.</u>
          <u xml:id="u-562.6" who="#WładysławSidorowicz">Przygotowuje się przeniesienie środków na refundacje z budżetu resortu do budżetu wojewodów i do budżetów ZOZ, czyli bliżej osób podejmujących decyzje o ilości ordynowanych leków.</u>
          <u xml:id="u-562.7" who="#WładysławSidorowicz">Przygotowuje się książeczki lekowe umożliwiające kontrolowanie przepisywanych leków.</u>
          <u xml:id="u-562.8" who="#WładysławSidorowicz">Przesłano wreszcie do Sejmu projekt ustawy o odpłatności za leki.</u>
          <u xml:id="u-562.9" who="#WładysławSidorowicz">Szukamy hurtowych i tanich sposobów zakupu leków i szczepionek. Skutki tych działań nie uwidocznią się natychmiast, trudno także skalkulować ich finansowe efekty.</u>
          <u xml:id="u-562.10" who="#WładysławSidorowicz">Na inwestycje do końca kwietnia wydaliśmy 138 mld złotych, to jest 15% preliminowanych na rok.</u>
          <u xml:id="u-562.11" who="#WładysławSidorowicz">W związku z trudną sytuacją budżetową wprowadziliśmy:</u>
          <u xml:id="u-562.12" who="#WładysławSidorowicz">— odpłatności za dojazdy do sanatoriów,</u>
          <u xml:id="u-562.13" who="#WładysławSidorowicz">— wycofaliśmy się z finansowania sanatoriów położonych w miejscach klęsk ekologicznych, niestety staje się konieczne wprowadzenie odpłatności za usługi hotelarskie.</u>
          <u xml:id="u-562.14" who="#WładysławSidorowicz">W zaleceniach dla wojewodów proponujemy przygotowanie możliwości dostosowawczych służby zdrowia do poziomu finansowania, mianowicie na podstawie analizy wykorzystania łóżek, w wielu miejscach możliwe jest stworzenie oddziałów dla przewlekle chorych. Takich oddziałów bardzo brakuje w strukturze służby zdrowia, utrzymanie ich jest tańsze i wymaga mniejszej obsady personelu.</u>
          <u xml:id="u-562.15" who="#WładysławSidorowicz">Działania takie winny być podjęte we współpracy z samorządem terytorialnym, lekarskim i związkami zawodowymi, bez których każde działanie może być bardzo źle przyjmowane.</u>
          <u xml:id="u-562.16" who="#WładysławSidorowicz">Popieramy tworzenie konsorcjów, są to dobrowolne porozumienia jednostek służby zdrowia, ułatwiające racjonalizację wykorzystania szczupłych zasobów, objęły one już dziesięć województw.</u>
          <u xml:id="u-562.17" who="#WładysławSidorowicz">Z resortem finansów kończymy przygotowania umożliwiające wprowadzenie przepisów o tworzeniu zakładów budżetowych z możliwością uzupełniających dotacji; zmniejszyłoby to obciążenie budżetów w takich działach, jak WKTS i zakłady techniki medycznej.</u>
          <u xml:id="u-562.18" who="#WładysławSidorowicz">Przygotowujemy rozwiązania umożliwiające zachowanie dochodów w jednostkach budżetowych; rozwiązałoby to problem udostępniania bazy diagnostycznej między innymi prywatnym użytkownikom.</u>
          <u xml:id="u-562.19" who="#WładysławSidorowicz">Konieczne jest niestety znaczne zdyscyplinowanie i racjonalizacja płac, stanowiących ok. 70% bieżących wydatków, stąd zalecamy: ograniczenie niepełnego zatrudnienia i dodatkowego godzinowego zatrudnienia, zalecamy ograniczenie ilości dyżurów do poziomu gwarantującego bezpieczeństwo chorym.</u>
          <u xml:id="u-562.20" who="#WładysławSidorowicz">Zmieniliśmy irytujące przepisy utrudniające wykorzystanie deficytowej kadry rentgenowskiej. Przygotowaliśmy projekt zmiany ustawy o inspekcji sanitarnej, która radykalnie zmniejszy obciążenie budżetu w związku z badaniami, m.in. importowanej żywności. Urealniliśmy cennik na inne usługi w tym dziale medycyny zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-562.21" who="#WładysławSidorowicz">Działania te racjonalizują i zmniejszają bieżące koszty, jednak zadłużenie szpitali, „Cefarmu” i aptek bardzo utrudnia funkcjonowanie służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-562.22" who="#WładysławSidorowicz">Istniejące ustawodawstwo ogranicza znacznie zdolności dostosowawcze ochrony zdrowia do skromnych możliwości finansowych. Ustawa o odpłatności za leki, o zakładach opieki zdrowotnej, o obrocie lekami, zmiana ustawy o inspekcji sanitarnej są koniecznymi elementami głębszych przeobrażeń strukturalnych służby zdrowia, nad którymi intensywnie pracujemy i których scenariusz realizacyjny jest kończony.</u>
          <u xml:id="u-562.23" who="#WładysławSidorowicz">Odpowiedzialność za politykę zdrowotną i troska o poczucie bezpieczeństwa obywateli, obowiązek zapewnienia im świadczeń leczniczych powodują, że pomimo świadomości, że parlament jest przeciążony, apeluję do Wysokiej Izby o priorytetowe potraktowanie aktów prawnych związanych ze służbą zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-562.24" who="#WładysławSidorowicz">Ze swej strony zapewniam, że chroniąc poziom świadczeń zdrowotnych będę się starał oszczędnie i racjonalnie gospodarować finansami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-563">
          <u xml:id="u-563.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-563.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z państwa zechce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-563.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-563.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie, może pan minister zechce usiąść na chwilę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-564">
          <u xml:id="u-564.0" who="#AndrzejMiłkowski">Andrzej Miłkowski, „Solidarność Pracy”.</u>
          <u xml:id="u-564.1" who="#AndrzejMiłkowski">Miałbym pytanie do pana ministra. Panie ministrze, prosiłbym, aby pan wyjaśnił tak ważną sprawę, zwłaszcza że oglądają nas miliony telewidzów, na czym obecnie polega ubezpieczenie pracownika w Polsce. Do tej pory było to jasne — pracownik miał bezpłatne lecznictwo, leki ze zniżką bądź bezpłatne.</u>
          <u xml:id="u-564.2" who="#AndrzejMiłkowski">Ubezpieczenie istnieć nie przestało, a my mówimy o trudnościach. Co wynika z faktu ubezpieczenia, czy one są. czy ich nie ma.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-565">
          <u xml:id="u-565.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-565.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, może pan minister łaskawie tu usiądzie, tu jest miejsce, bo jeszcze pani poseł Maria Stolzman chce zadać pytanie — tak?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-566">
          <u xml:id="u-566.0" who="#MariaStolzman">Chciałam zapytać pana ministra, w jaki sposób, w ocenie resortu zdrowia, prywatyzacja aptek wpłynęła na ten deficyt budżetowy i kłopoty finansowe, jakie mamy z lekami.</u>
          <u xml:id="u-566.1" who="#MariaStolzman">Wydaje mi się, że wydawanie leków bardzo drogich za darmo albo ze zniżką, a potem obciążanie tym budżetu państwa, jest jedną z przyczyn tych kłopotów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-567">
          <u xml:id="u-567.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, pani poseł Dobrochna Kędzierska-Truszczyńska, może pan minister, nie, nie, jeszcze pani poseł Kędzierska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-568">
          <u xml:id="u-568.0" who="#DobrochnaKędzierskaTruszczyńska">Pani Marszałek! Panie Ministrze! Bardzo przepraszam, być może źle zrozumiałam, ale ogromnie mi zależy na tym, żeby pan zechciał jeszcze raz odczytać ze swojego wystąpienia. Sądzę, że chyba źle zanotowałam. Czy to możliwe, żeby resort zamierzał wprowadzić ograniczenia ilości dyżurów do minimum gwarantującego bezpieczeństwo chorych?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-569">
          <u xml:id="u-569.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-569.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie pana ministra o udzielenie odpowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-570">
          <u xml:id="u-570.0" who="#WładysławSidorowicz">Może najpierw to ostatnie, trzecie pytanie. Do takiego minimum, które gwarantuje bezpieczeństwo chorym. To jest jak gdyby taka gra słów, w której pani kładzie akcent na drugą część, a tymczasem idzie tutaj o zminimalizowanie ilości dyżurów, ale tak aby jednak pełne bezpieczeństwo chorych było zapewnione, żeby to było jasne.</u>
          <u xml:id="u-570.1" who="#WładysławSidorowicz">Natomiast pytanie, co oznacza dzisiaj ubezpieczenie? Proszę państwa, formalnie nic się przecież nie zmieniło i w dalszym ciągu każdy ma konstytucyjne i ustawowe gwarancje bezpłatności bądź częściowej odpłatności, na przykład w systemie refundacji opłat za leki.</u>
          <u xml:id="u-570.2" who="#WładysławSidorowicz">I tak naprawdę służba zdrowia, trzeba powiedzieć, w tych trudnych warunkach, w większości miejsc w kraju, te swoje powinności wykonuje. Nie potwierdziły się, proszę państwa, kolportowane przez prasę informacje pobierania np. opłat za żywienie w szpitalach województwa szczecińskiego, nie potwierdziły się, proszę państwa, informacje dramatyzujące liczbę miejsc, w których nie wykonuje się refundacji opłat za leki. W momencie gdy np. ogłoszono ją w Kielcach, po rozmowie z wojewodą udało się wycofać tę decyzję.</u>
          <u xml:id="u-570.3" who="#WładysławSidorowicz">W odpowiedzi na pytanie pana posła chcę powiedzieć tak: stan finansów i budżet służby zdrowia realizowany jest stosunkowo przyzwoicie, ustawa budżetowa wykonywana jest poniżej poziomu, który dawałby gwarancje na spokojną pracę służby zdrowia. Tych środków jest za mało. Zresztą w systemie prawnym, w którym służba zdrowia istnieje, mało jest podmiotów zainteresowanych oszczędnym trybem. Wynika to z przepisów, w których np. dyrektor ZOZ nie ma z tego nic, że zaoszczędzi jakieś środki, gdyż odprowadzane są one do budżetu państwa. Wobec powyższego nie ma gospodarności i oszczędności.</u>
          <u xml:id="u-570.4" who="#WładysławSidorowicz">W czasie bardzo burzliwego posiedzenia Komisji Zdrowia, kiedy posłowie ze służby zdrowia mówili o ogromnych trudnościach, jednak pojawiły się i takie głosy, że tam gdzie było dobre, oszczędne gospodarowanie, to te usługi są utrzymane na dotychczasowym poziomie.</u>
          <u xml:id="u-570.5" who="#WładysławSidorowicz">I dlatego myślę, że w dalszym ciągu celem rządu i resortu jest utrzymanie poczucia bezpieczeństwa obywateli, bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli i stworzenia takiej sytuacji, w której szczególnie chronione powinny być osoby o niskich dochodach. To prawda, że wprowadzenie pewnych odpłatności, choćby za dojazdy czy usługi hotelarskie, można rozpatrywać w kontekście ograniczania czegoś co było bezpłatne. Ale zarazem trzeba sobie zdawać sprawę, że jeżeli wiążemy wprowadzone odpłatności z poziomem dochodów w rodzinie, to skromna kasa państwa i kasa służby zdrowia może lepiej będzie mogła otoczyć opieką tych, którzy rzeczywiście nie mają pieniędzy i dla których może być problemem pokrycie kosztów żywności, czy hotelu w ramach pobytu w sanatorium, choć te odpłatności, które proponujemy, nie są takie drastyczne.</u>
          <u xml:id="u-570.6" who="#WładysławSidorowicz">A więc prolongowana jest idea państwa opiekuńczego i odpowiedzialnego za zdrowie obywateli. Odpowiedzialnego także za to, żeby nie tworzyć żadnych barier, które by uniemożliwiały wykonanie zobowiązań służby zdrowia wobec chorego.</u>
          <u xml:id="u-570.7" who="#WładysławSidorowicz">Natomiast z pewnością te rozwiązania, które mamy deklarowane, nigdy nie były tutaj realizowane. To jest druga strona medalu. Zawsze, proszę państwa, tak jak w całej „gospodarce niedoborowej”, także i w rynku usług zdrowotnych była i jest jeszcze w dalszym ciągu mniejsza podaż. To w związku z tym istnieje, niestety, reglamentacja, która regulowana jest także „czarną praktyką”, która, mam nadzieję, w nowym systemie finansowania służby zdrowia zniknie, tak jak znika z innych sektorów działalności publicznej.</u>
          <u xml:id="u-570.8" who="#WładysławSidorowicz">To urealnienie jest tylko próbą powiedzenia, że przy obecnym poziomie finansowania, przy takim budżecie, jaki ma służba zdrowia, przetrwanie usług medycznych, nie tworzenie barier ekonomicznych dla ludzi potrzebujących, to są podstawowe zadania resortu, który przychodzi mi reprezentować.</u>
          <u xml:id="u-570.9" who="#WładysławSidorowicz">Następne pytanie: jak prywatyzacja wpłynęła na deficyt w obrocie lekami? Otóż proszę państwa, prywatyzacja aptek została przeprowadzona w sposób żywiołowy, bez możliwości stworzenia systemu regulującego relacje między podażą a popytem. Wpuszczono na rynek leków aktywne podmioty gospodarcze. Aptekarz jest zainteresowany ściąganiem, proszę państwa, leków i za to Bogu niech będą dzięki, bo rynek jest lepiej zaopatrzony. Hurtownie prywatne ściągają lekarstwa. Natomiast my, trzeba to sobie uczciwie powiedzieć, okazaliśmy się nieudolni. — w tej chwili mówię o odpowiedzialności państwa, rządu za to co się dzieje na tym rynku leków — bo nie ma żadnych narzędzi regulujących obrót, podaż i popyt. Wobec powyższego przy braku jakiejkolwiek regulacji popytu, oczywiście i przy takiej podaży, weksle, które trzeba wykupywać w postaci recept, strasznie rosną. Próbujemy badać w tej chwili to zjawisko, ponieważ 10-krotny wzrost cen, czy obciążeń budżetu w ub. roku i wejście tego budżetu z 700 mld długiem w obsłudze leków w bieżący rok nie jest jeszcze rozpracowane do końca.</u>
          <u xml:id="u-570.10" who="#WładysławSidorowicz">Te narzędzia, które próbujemy wprowadzić i które można wprowadzić przed ustawą w obrocie lekami to: przyjrzenie się urzędowemu spisowi leków, ograniczenie refundacji a także inne umowy refundacyjne, bo przecież apteka otrzymuje refundacje z budżetu wojewody, tę różnicę między 100% ceną a ceną zapłaconą przez chorego — to wszystko razem jest, proszę państwa, próba wejścia w regulacje podaży i popytu. Gdzie indziej tym wszystkim zajmują się kasy ubezpieczeniowe, które bardzo pilnują dyscypliny ordynacji. Pilnują, żeby pacjent był efektywnie leczony. Ich systemy informacyjne pozwalają nawet rejestrować standaryzowane koszty leczenia u poszczególnych lekarzy. Jeżeli on je systematycznie przekracza to jest wzywany przez kasę i upominany.</u>
          <u xml:id="u-570.11" who="#WładysławSidorowicz">A jeżeli to nie pomaga, to musi płacić za leki, a wręcz potem wymawia mu się umowę refundacyjną.</u>
          <u xml:id="u-570.12" who="#WładysławSidorowicz">Tego wszystkiego nie mamy i efekty tego, niestety, kładą się ogromnym ciężarem na budżet. Toteż te różne takie niedogodne regulacje, biorąc pod uwagę także i brak pewnego zainteresowania środowisk zaangażowanych tutaj w powstające koszty, nakazują właśnie takie dyscyplinujące działania. Gdyby wszystkie podmioty funkcjonujące na scenie leków czy badań laboratoryjnych były bardziej zaangażowane w oszczędne czerpanie z budżetu, tę ustawę może można byłoby ustawić inaczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-571">
          <u xml:id="u-571.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo, panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-571.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę obecnie o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Sławomira Gburczyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-572">
          <u xml:id="u-572.0" who="#SławomirGburczyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Z tej trybuny było dzisiaj wiele powiedziane o rolnictwie. Wypowiadali się głównie członkowie sejmowej komisji rolnictwa. Te informacje, które chciałbym podać na temat działania resortu, czy szerzej — na temat działania rządu w dziedzinie rolnictwa — będą skierowane raczej do pozostałej części Wysokiej Izby. Z sejmową komisją rolnictwa spotykamy się bardzo, ale to bardzo często, praktycznie co tydzień, i członkom sejmowej komisji rolnictwa tutaj specjalnie nic nowego nie powiem.</u>
          <u xml:id="u-572.1" who="#SławomirGburczyk">Przede wszystkim chciałbym stwierdzić, że nie ma cudownego środka, cudownego sposobu rozwiązywania problemów rolnictwa. Nie jest takim sposobem ani wprowadzenie tzw. cen minimalnych, ani wprowadzenie znowu tzw. ceł zaporowych. Staramy się raczej operować całymi zespołami działań, które nie powodują takich nieprzyjemnych skutków ubocznych, ale łącznie dają pożądany efekt.</u>
          <u xml:id="u-572.2" who="#SławomirGburczyk">Pan poseł Byliński przed chwilą był łaskaw powiedzieć o działaniach w dziedzinie handlu zagranicznego, wymieniając właśnie cały taki zespół działań. Przypomnę: jednocześnie podwyższamy stawki celne, wprowadzamy stawki sezonowe na tzw. produkty wrażliwe, dopuszczamy stosowanie opłat specjalnych. Staramy się uprościć, usprawnić procedury antydumpingowe. Ponadto stosujemy te działania pozataryfowe, o których wspomniał pan poseł Byliński, działania pozataryfowe takie jak ścisłe egzekwowanie przepisów sanitarnych, uszczelnianie granicy itd.</u>
          <u xml:id="u-572.3" who="#SławomirGburczyk">Jeśli do tego dołożymy podniesiony ostatnio kurs dolara, to proszę zauważyć, że nie ma jakichś takich działań drastycznych zamykających granice, a jednocześnie możemy się spodziewać tutaj pozytywnych skutków dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-572.4" who="#SławomirGburczyk">Jeśli mówimy już o działaniach doraźnych w rolnictwie, pozwolę sobie zauważyć, że rolnictwo i budownictwo mieszkaniowe to jedyne działy, w których stosowany jest jeszcze tzw. kredyt preferencyjny, a więc kredyt o obniżonej stopie procentowej. W tym roku, jeśli chodzi o rolnictwo, taki kredyt zastosowaliśmy w przypadku zakupu nawozów sztucznych i środków ochrony roślin, a także stosujemy go do finansowania skupu zapasów produktów rolnych z roku ubiegłego. Temu wszystkiemu towarzyszą działania Agencji Rynku Rolnego. Tu chciałbym od razu powiedzieć, że Agencja Rynku Rolnego powoli wkracza z interwencją na rynek rolny dlatego, że powinna ona wkroczyć wtedy, kiedy rzeczywiście pojawią się wielkie nadwyżki produktów. Ale agencja zaczęła już skupować zboże, zarówno pszenicę jak i żyto, ze zbiorów roku ubiegłego, zaczęła skupować w niektórych regionach mięso wieprzowe, starając się jednak swoją interwencją nie doprowadzić do obniżania ceny.</u>
          <u xml:id="u-572.5" who="#SławomirGburczyk">Podniesienie kursu dolara dość istotnie zwiększyło możliwości interwencyjne agencji, zwiększyło o więcej niż 17%. Dolar jakby podrożał o 17%. To podniesienie kursu dolara pozwoli agencji nie dopłacać, albo dopłacać niewiele do niektórych produktów, które agencja musi wyeksportować. To tylko przykłady takich działań doraźnych, bieżących.</u>
          <u xml:id="u-572.6" who="#SławomirGburczyk">Oprócz tego istnieje cały, zakrojony na wiele lat, program działań, które można nazwać działaniami na rzecz restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa i jego otoczenia.</u>
          <u xml:id="u-572.7" who="#SławomirGburczyk">Podobne programy realizowane są w rolnictwie krajów EWG od ponad 30 lat i daleko jeszcze do osiągnięcia założonych w tych krajach celów, chociaż te kraje dysponują znacznie większymi niż my środkami i punkt wyjścia miały znacznie lepszy.</u>
          <u xml:id="u-572.8" who="#SławomirGburczyk">Przewidujemy w ramach działań dotyczących restrukturyzacji, modernizacji rolnictwa, np. pomoc w modernizacji gospodarstw indywidualnych. Będzie to pomoc polegająca na ułatwieniach kredytowych, na bonifikatach kredytowych przede wszystkim, ale będzie to pomoc udzielana gospodarstwom pod konkretne plany modernizacji tych gospodarstw, plany opracowywane przez samych rolników przy pomocy służb rolnych. Będziemy do tego celu wykorzystywać zarówno środki budżetowe jak i środki z pomocy zagranicznej. Mam tutaj na myśli kredyty Banku Światowego. Mowa tu o kredytach rzędu kilkuset mln dolarów w ciągu paru najbliższych lat, ponieważ, jak już powiedziałem, ten proces modernizacji to działanie zakrojone na wiele lat.</u>
          <u xml:id="u-572.9" who="#SławomirGburczyk">W najbliższym czasie uruchomione zostaną środki pochodzące z kredytów Banku Światowego na pomoc w restrukturyzacji spółdzielczości wiejskiej, w tym spółdzielczości bankowej i spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu i spółdzielczości mleczarskiej, a więc przede wszystkim na spółdzielczość w otoczeniu rolnictwa, ponieważ właśnie jego niesprawność jest obecnie głównym problemem.</u>
          <u xml:id="u-572.10" who="#SławomirGburczyk">Nie chciałbym przedłużać tego wystąpienia, pozwolę sobie jeszcze raz powtórzyć, że sejmowa komisja rolnictwa była na bieżąco informowana o podejmowanych przez nas działaniach, konsultowaliśmy się nawet, skorzystaliśmy z niektórych sugestii sejmowej komisji rolnictwa np. jeśli chodzi o technikę wprowadzania kredytu nawozowego, więc przynajmniej posłowie z sejmowej komisji rolnictwa wiedzą co resort, co rząd robi w tej dziedzinie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-573">
          <u xml:id="u-573.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-573.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pana posła Wojciecha Mojzesowicza, potem pana posła Ryszarda Smolarka o zabranie głosu. Jeżeli można, to proszę łaskawie o w miarę skondensowane wypowiedzi, ażebyśmy mogli dzisiaj zakończyć wypowiedzią pana premiera.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-574">
          <u xml:id="u-574.0" who="#WojciechMojzesowicz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Mam tylko jedną prośbę do pana ministra, żebyśmy mówili, co dzisiaj realizujemy, a o czym marzymy. Bo to są dwie różne rzeczy. Co chcielibyśmy robić, a co robimy. Na podstawie tego co pan powiedział, jak wrócę na wieś, to zaraz będą się mnie pytać: gdzie są te kredyty i na co? Mówmy, że to i to dzisiaj realizujemy i na to są środki, a to i to będziemy może realizować. I tak bym prosił odpowiadać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-575">
          <u xml:id="u-575.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pana posła Smolarka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-576">
          <u xml:id="u-576.0" who="#RyszardSmolarek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie chciałbym przedłużać, ale chciałbym prosić pana ministra o niewyręczanie się zdaniem komisji rolnictwa na ten temat, na który komisja miała odmienne zdanie. Na temat kredytów nawozowych mówiliśmy wyraźnie, że jesteśmy za tym, aby ceny nawozów przy ich zakupie przez rolnika, uwzględniały bonifikatę, czyli żeby tę bonifikatę otrzymał rolnik.</u>
          <u xml:id="u-576.1" who="#RyszardSmolarek">Stało się tak, jak się stało i po prostu nie zwalajmy tego na komisję rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-576.2" who="#RyszardSmolarek">Jest już maj, niedługo będzie czerwiec, pół roku minie a terminów tych poczynań pan nie podał. Powiedzmy to konkretnie, to Chcielibyśmy tutaj usłyszeć.</u>
          <u xml:id="u-576.3" who="#RyszardSmolarek">Sprawa Agencji Rynku Rolnego — prosiłbym bardzo, może już nie dzisiaj, ale przy jakiejś następnej okazji podać, jak ta zasada działa, bo pan powiedział, że te działania, które zostały podjęte przez premiera, aby wprowadzić ceny interwencyjne, w dalszym ciągu mają zapobiec obniżeniu cen na płody rolne. To czy te ceny na płody rolne, zgodnie z hasłem wygłoszonym przez prezydenta, miały spaść o 50 czy o 100%, to ja jako rolnik już nie wiem.</u>
          <u xml:id="u-576.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-577">
          <u xml:id="u-577.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-577.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Sądzę, że w tej chwili pan minister nie będzie odpowiadał, chyba raczej w terminie późniejszym. Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-577.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów pana Wojciecha Misiąga.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-578">
          <u xml:id="u-578.0" who="#WojciechMisiąg">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ponieważ wielokrotnie w trakcie obecnej debaty padały pytania, padały sugestie dotyczące stanu budżetu, chciałbym złożyć krótką informację dotyczącą dzisiejszej sytuacji budżetowej i sprostować pewne liczby i pewne twierdzenia, które tutaj padły.</u>
          <u xml:id="u-578.1" who="#WojciechMisiąg">Proszę pozwolić, że zanim przejdę do omówienia bieżącej sytuacji wrócę jeszcze na moment do debaty budżetowej, która toczyła się tutaj 3 miesiące temu.</u>
          <u xml:id="u-578.2" who="#WojciechMisiąg">W ciągu tych ostatnich dwóch dni słyszeliśmy wielokrotnie o tym, że przewidywany jest krach budżetowy, katastrofa. Otóż chciałbym pewne fakty przypomnieć.</u>
          <u xml:id="u-578.3" who="#WojciechMisiąg">Rząd przyszedł do Sejmu z projektem ustawy budżetowej zakładającym 278 bln dochodów, 282 bln wydatków. Ustawa została uchwalona z dochodami i wydatkami o 10 bln wyższymi. W trakcie prac komisji prowadzonej przez posła Bugaja i na jego wniosek dokonano operacji, która najkrócej mówiąc polegała na tym, że dochody, które uznano za takie, które, być może, będą przekroczone, zostały podwyższone. Nie zostały natomiast obniżone te, w których z góry sygnalizowaliśmy możliwość wystąpienia pewnych napięć. W rezultacie nastąpiło podwyższenie sumy bilansowej całego budżetu o 10 bln zł, z ewidentnym wzmocnieniem tych napięć, które mogły występować. O tym że takie napięcia były przewidywane, że je sygnalizowaliśmy, świadczy również fakt, że od początku proponowaliśmy umieszczenie ich w ustawie budżetowej, w większości wypadków Sejm przychylił się do tych próśb. Specjalne upoważnienia dla Rady Ministrów były właśnie po to, by reagować na tego typu sytuacje. Nie chcę ukrywać, i sądzę, w tej informacji będzie to wyraźnie widoczne, że ta trudna sytuacja nie jest zatem tym, co nas dziś czy miesiąc temu zaskoczyło. Z takim rodzajem sytuacji liczyliśmy się.</u>
          <u xml:id="u-578.4" who="#WojciechMisiąg">Chciałem również przypomnieć, że w wyniku debaty, podczas pierwszego czytania ustawy budżetowej w Sejmie i podczas prac w komisjach, zostały zgłoszone wnioski o zwiększenie dochodów o mniej więcej 2 bln zł, natomiast na skutek zgłaszanych przez posłów i przez komisję wniosków nastąpiło zwiększenie wydatków o sumę 62 bln zł. Taki był przebieg dyskusji i w pierwszym, i w drugim czytaniu ustawy budżetowej Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-578.5" who="#WojciechMisiąg">Przechodząc do bieżącej sytuacji budżetu. Deficyt budżetu państwa po trzech miesiącach wynosił 4,9 bln zł. W kwietniu nastąpiło rzeczywiście jego wyraźne pogłębienie, z tym że maksymalny poziom deficytu budżetowego, a był to poziom z końca kwietnia, wynosił 8,5 bln zł, nie 9,6 jak tutaj kilkakrotnie usłyszeliśmy.</u>
          <u xml:id="u-578.6" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Smolarek: Materiały CUP tak podają.)</u>
          <u xml:id="u-578.7" who="#WojciechMisiąg">Zaraz wyjaśnię, dlaczego materiały CUP tak podają i sądzę, że wszystko będzie wtedy jasne. Deficyt budżetu wynosił, jak powiedziałem 8,5 bln zł. Przyczyny tak dużego wzrostu zadłużenia budżetu w kwietniu: duże płatności w końcu marca, w tym 3 bln płatność z Klubu Paryskiego po 15 miesiącach moratorium na spłaty. Powstały pewne zaległości i te zaległości musiały być w kwietniu wyrównane. To zwiększyło wyraźnie wydatki.</u>
          <u xml:id="u-578.8" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Smolarek: Przepraszam.)</u>
          <u xml:id="u-578.9" who="#WojciechMisiąg">Po drugie: kwiecień był rzeczywiście miesiącem, w którym osiągnęliśmy najniższy dochód budżetowy w dotychczasowym przebiegu wykonywania budżetu w 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-578.10" who="#WojciechMisiąg">Dzisiaj, dokładnie 22 maja, bo z takiej daty mam najświeższe wyniki, deficyt budżetu państwa wynosi 6,4 bln zł. Saldo kredytów zagranicznych, tzn. różnica między otrzymanymi od początku roku kredytami zagranicznymi i kredytami spłaconymi przez nas, wynosi minus 1,1 bln zł. Taki zresztą trend jest przewidywany na cały rok i tak to zostało zapisane w ustawie budżetowej. W tym roku czekają nas większe spłaty kredytów zagranicznych niż wpływy z tego tytułu.</u>
          <u xml:id="u-578.11" who="#WojciechMisiąg">Łączne zatem obciążenie budżetu wynosi 8,5 bln zł wyniku budżetowego nadwyżki wydatków nad dochodami i 1,1 ujemnego salda kredytów zagranicznych. To już kwota do sfinansowania.</u>
          <u xml:id="u-578.12" who="#WojciechMisiąg">Natomiast jeśli pamiętamy, w ustawie budżetowej deficyt, to jest ta różnica dochodów i wydatków, został określony na 4,3 bln zł Tej liczbie odpowiada 8,5 bln zł deficytu w tym szczytowym momencie.</u>
          <u xml:id="u-578.13" who="#WojciechMisiąg">Od marca ze względu na niski spływ dochodów, o tym premier Balcerowicz w swoim wczorajszym wystąpieniu mówił, nastąpiły korekty w trybie wykonywania budżetu. W pierwszym momencie, przez pewien krótki okres, po to żeby utrzymać finansowanie najpotrzebniejszych sfer przy dużym ograniczeniu dochodów wprowadzono możliwość finansowania tylko placówek służby zdrowia, opieki społecznej, żywienia zbiorowego i płac. Od maja przeszliśmy na system dziennego limitowanie wydatków dla poszczególnych jednostek.</u>
          <u xml:id="u-578.14" who="#WojciechMisiąg">Chcę przy tym od razu wyjaśnić, że limitowanie dzienne nie oznacza sytuacji, w które; jednostki z dnia na dzień dowiadują się o tym ile będą mogły wydać. Resortom podajemy tak jak do tej pory, limity miesięczne wydatków z tym że co 10 dni wycinek tego miesięcznego limitu jest dezagregowany na normy dzienne.</u>
          <u xml:id="u-578.15" who="#WojciechMisiąg">Wobec tego w danym dniu istotnie obowiązuję ten limit, który jeżeli nie jest wykorzystany, przenosi się na dni następne, ale nie oznacza to sytuacji, w której perspektywa planowania dla jednostki jest perspektywą jednodniową. W tym sensie informacyjnym utrzymaliśmy pewne wyprzedzenie co do wielkość środków, jakimi jednostki dysponują. Nadal mamy tę miesięczną perspektywę usztywnianą jednak możliwością wydatkowania tej kwoty w poszczególnych okresach miesiąca.</u>
          <u xml:id="u-578.16" who="#WojciechMisiąg">Budżety wojewodów są podporządkowane takiemu samemu limitowaniu, z tym że podziały łącznej kwoty przeznaczonej na budżety wojewodów pomiędzy poszczególne województwa dokonuje Urząd Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-578.17" who="#WojciechMisiąg">Już 21 resortów otrzymuje środki nie przez upoważnienia, nie przez limity budżetowe czy otwarcia kredytowe, jak to było dawniej, a przez bezpośrednie zasilanie środkami ich rachunków bieżących.</u>
          <u xml:id="u-578.18" who="#WojciechMisiąg">Przewidujemy sukcesywne, do końca roku przechodzenie na tę formę, która pozwala na bardziej ścisłą kontrolę wydatkowania wszystkich resortów. Przypuszczamy, że następną tak działającą grupę resortów uruchomimy w lipcu.</u>
          <u xml:id="u-578.19" who="#WojciechMisiąg">Majowe dochody, dochody za pierwsze 22 dni maja są o 1,7 bln zł wyższe niż dochody kwietniowe. Nie może to być odczytane jako sygnał radykalnej poprawy sytuacji budżetowej, natomiast oznacza, że nie grozi nam w tej chwili i nie mamy do czynienia z sytuacją pogłębiania się czy załamywania się sytuacji budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-578.20" who="#WojciechMisiąg">Nie można mówić, że budżet wygląda coraz gorzej. Sytuacja jest rzeczywiście bardzo trudna. Świadczą o tym dane o wydatkach, które za chwilę przytoczę. Natomiast zahamowany został proces pogłębiania się deficytu i w pełni kontrolowane są zarówno dochody, jak i wydatki budżetu.</u>
          <u xml:id="u-578.21" who="#WojciechMisiąg">Do 22 maja wydaliśmy ok. 29% rocznego planu wydatków. Można przewidywać, biorąc pod uwagę nie wykorzystane jeszcze limity majowe, że do końca maja ten wskaźnik będzie na poziomie 31–32%. Gdyby policzyć normalny, taki teoretyczny udział wydatków za okres 5 miesięcy, biorąc pod uwagę upływ czasu i przewidywany profil zmian cen, to taki wskaźnik, który zapewniałby w pełni rytmiczne wykonywanie ustawy budżetowej, wynosiłby około 38%.</u>
          <u xml:id="u-578.22" who="#WojciechMisiąg">Spadek dochodów, o którym mówiliśmy, na takie finansowanie nie pozwala, stąd te ograniczenia.</u>
          <u xml:id="u-578.23" who="#WojciechMisiąg">Chcę przy tym powiedzieć, że rozkład tej luki w wydatkach dla poszczególnych sfer działalności nie jest rozłożony równomiernie. Zgodnie z tym co przed chwilą powiedział pan minister Sidorowicz, wydatki na ochronę zdrowia są realizowane nawet powyżej tego teoretycznego wskaźnika. Podobna sytuacja jest w resorcie edukacji narodowej. Inne działy rzeczywiście muszą być wobec tego finansowane słabiej.</u>
          <u xml:id="u-578.24" who="#WojciechMisiąg">Chcę też powiedzieć, że nasze wydatki związane z obsługą zadłużenia zagranicznego zostały już zrealizowane, zgodnie z kalendarzem sztywnych płatności, z tym że większa część płatności przypada na pierwsze 5 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-578.25" who="#WojciechMisiąg">W sytuacji deficytu budżetowego istotne jest, w jaki sposób ten deficyt jest pokrywany.</u>
          <u xml:id="u-578.26" who="#WojciechMisiąg">Otóż chcę z pełną stanowczością powiedzieć, że finansowanie tej luki jest w pełni zgodne z ustawą budżetową i od strony formalnej poprawne.</u>
          <u xml:id="u-578.27" who="#WojciechMisiąg">Jak powiedziałem, do sfinansowania dzisiaj mamy lukę w wysokości 7,5 bln zł, przy czym przypomnę, że ustawa budżetowa zakłada poziom krajowego finansowania niedoboru budżetu i ujemnego salda kredytów w wysokości 8,8 bln zł. Na kwotę, która uzupełnia dziś dochody do pełnego pokrycia wydatków, składają się trzy pozycje:</u>
          <u xml:id="u-578.28" who="#WojciechMisiąg">— Nadwyżki budżetowe ubiegłego roku i środki likwidowanych funduszy celowych 4,2 bln zł. Ustawa przewidywała, że z tych dwóch źródeł zostanie łącznie ściągnięta kwota 4 bln 600 mld zł, rewindykacja środków likwidowanych funduszy jeszcze trwa i sądzimy, że do końca czerwca w pełni środki zlikwidowanych funduszy zasilą budżet i osiągniemy ten poziom z ustawy.</u>
          <u xml:id="u-578.29" who="#WojciechMisiąg">— Zaciągnęliśmy kredyty bankowe na kwotę 3,2 bln zł. Na początku maja uruchomiona zostanie aukcja bonów skarbowych, cotygodniowa. Bon skarbowy jest tańszym od kredytu źródłem finansowania niedoborów, stąd też dokonujemy w tej chwili stopniowej konwersji zadłużenia bankowego kredytowego na finansowanie niedoborów przez bony skarbowe.</u>
          <u xml:id="u-578.30" who="#WojciechMisiąg">Utrzymujemy obecnie nadwyżkę budżetu wynoszącą mniej więcej jednodniowe wydatki. To jest taki zupełnie minimalny zasób pozwalający na nieblokowanie się płatności w żadnym miejscu, natomiast nie jest to żadna nadwyżka, która by powodowała mrożenie pieniędzy na kontach budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-578.31" who="#WojciechMisiąg">Chcę przypomnieć, że zgodnie z ustawą budżetową rząd ma prawo na pokrywanie bieżących niedoborów zaciągać kredyt i emitować bony skarbowe do łącznej wysokości 4% wydatków sfery budżetowej. Oznacza to, że maksymalny dopuszczalny limit kredytowania się budżetu, czy finansowania niedoboru budżetowego przez kredyt bankowy i bony wynosi 11,7 bln zł. Z liczb, które podałem wynika, że obecnie nasze zadłużenie z tych dwu tytułów wynosi 4,4 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-578.32" who="#WojciechMisiąg">Wobec tego jesteśmy jeszcze daleko od granicy dopuszczalnego, przejściowego finansowania niedoborów określonych w ustawie budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-578.33" who="#WojciechMisiąg">Podsumowując, chcę powiedzieć, że sytuacja budżetu jest rzeczywiście bardzo trudna. Wynika to nie stąd, nie z rozmiarów deficytu, nie rozmiary deficytu o tym świadczą, a fakt, że przy niskim zaawansowaniu dochodów potrzebna jest bardzo silna kontrola wydatków.</u>
          <u xml:id="u-578.34" who="#WojciechMisiąg">Oznacza to, że normalne wykonywanie budżetu do końca roku będzie wymagało i to szybko działań zarówno po stronie dochodów budżetowych, a więc uruchomienia tego całego programu restrukturyzacyjnego, o którym premier mówił wczoraj i oddziaływania w ten sposób na dochody budżetowe, ale wymagać będzie również działań racjonalizujących wydatki.</u>
          <u xml:id="u-578.35" who="#WojciechMisiąg">Proszę przy tym rozróżnić dwie rzeczy. Gdy mówię: racjonalizujące wydatki, nie chodzi o cięcia, choć cięcia w pewnej skali będą potrzebne, chodzi o to, by nie ponosić wydatków zbędnych. I ten cały pakiet, który minister zdrowia przedstawił, był właśnie pakietem tego typu przedsięwzięć.</u>
          <u xml:id="u-578.36" who="#WojciechMisiąg">Cięcia będą musiały nastąpić tam, gdzie nie uda się doprowadzić do równowagi budżetowej przez uprzednią racjonalizację i eliminację zbędnych wydatków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-579">
          <u xml:id="u-579.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-579.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, pan poseł, a potem pan poseł, tylko proszę łaskawie o skondensowane odpowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-580">
          <u xml:id="u-580.0" who="#RyszardPidek">Ryszard Pidek. Panie ministrze, początkowa część pańskiej wypowiedzi mogłaby sugerować, iż winą Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów jest to, że są perturbacje budżetowe, ponieważ ta komisja zabiegała o wzrost dochodów.</u>
          <u xml:id="u-580.1" who="#RyszardPidek">Komisja zabiegała o wzrost tam, gdzie faktycznie on się objawiał, natomiast, jeżeli już chcemy być dżentelmenami, pan również sugerował podniesienie dochodów z tytułu dywidend. Tutaj pan mówił, że nie będziecie państwo ostro protestować, więc trzeba po prostu stawiać sprawy bardzo jasno, żeby społeczeństwo i posłowie nie zrozumieli, że to Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów doprowadziła do takiego stanu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-581">
          <u xml:id="u-581.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-581.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, panie pośle, może pan poseł łaskawie poczeka, a pan minister od razu odpowie na to pytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-582">
          <u xml:id="u-582.0" who="#WojciechMisiąg">Oczywiście, panie pośle, nie powiedziałem, że Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów jest winna temu, że dzisiaj jest taki stan, natomiast stwierdziłem pewne fakty.</u>
          <u xml:id="u-582.1" who="#WojciechMisiąg">Chciałem natomiast zwrócić uwagę na pewną drobną różnicę, którą pan pominął. Kiedy mówiliśmy o dywidendzie, to propozycja rządu była taka: ponieważ budżet jest napięty, proponujemy podniesienie stopy dywidendy, a więc wykonanie rzeczywistego ruchu, przy którym dochody są wyższe. Natomiast pan poseł mówi o czym innym. Nie o walce o dochody, a o walce o to, jak oszacujemy dochody, nic nie zmieniając, a to już jest napinanie budżetu. Na tym właśnie polega różnica. 2% dodatkowej stopy, to jest rzeczywisty dochód. Stwierdzenie, że dochód z ceł będzie nie 10 bln tylko 12, jest dopisaniem 2 bln i napięciem o tę kwotę. Jeżeli za tym nie idzie zmiana innych parametrów, to nie wynikną dodatkowe dochody z tego, że oszacujemy tak jak wyżej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-583">
          <u xml:id="u-583.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-583.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Może pan poseł łaskawie poczeka, teraz pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-584">
          <u xml:id="u-584.0" who="#EdwardHoroszkiewicz">Horoszkiewicz. Pan minister zdrowia mówił o realizacji wydatków w służbie zdrowia. Mam do pana ministra takie pytanie — ile wynosi obecnie zadłużenie służby zdrowia? To odpowie nam, jaka jest kondycja służby zdrowia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-585">
          <u xml:id="u-585.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-585.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie, pan poseł Marek Pol. Czy jeszcze ktoś z państwa chciałby zabrać głos? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-586">
          <u xml:id="u-586.0" who="#MarekPol">Pani Marszałek! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Wydaje mi się, że jest wyjątkowo późno i polemiki są tutaj nie na miejscu, natomiast jeżeli pan używa tego typu stwierdzeń, że komisja sugerowała wpisanie większej kwoty z ceł, to nie odda je pan prawdy. Sugerowaliśmy zaostrzenie kontroli celnej i zmianę taryf celnych w określonych obszarach. W tej chwili państwo to przedkładacie. Myśmy na ten temat mówili w lutym. Ale sądzę, że to był tylko wynik przejęzyczenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-587">
          <u xml:id="u-587.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-587.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, panie pośle. Proszę łaskawie tylko o przedstawianie się.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-588">
          <u xml:id="u-588.0" who="#HerbertGabryś">Herbert Gabryś. Jestem zmuszony polemizować z początkiem wypowiedzi pana ministra, mianowicie z niej mogłoby wyglądać, iż to rzeczywiście Wysoka Izba odpowiada za ów przyrost apetytów na budżet. Interpretacja społeczna, moim zdaniem, musi być inna. Potrzeby społeczne były tak bardzo wyższe od tego, co proponował rząd, że komisja i Wysoka Izba musiała obniżyć je do poziomu, który rząd był w stanie przyjąć, a więc to owa filozofia podziału biedy, a nie poszukiwania źródeł dodatkowego zasilania. To odnosiło się do cła. To odnosiło się również do rozumienia zapisu o wyższej dywidendzie. Zapisanie dwóch punktów więcej w dywidendzie praktycznie do budżetu nie dałoby nic, jako że przedsiębiorstwo bez zdolności płatniczej i tak by tego nie wpłaciło. Nam chodziło o poszukanie mechanizmów, które pozwoliłyby na zasilenie budżetów raczej od strony dochodowej i podatku obrotowego. To był mechanizm, który mógłby być znakomicie skuteczniejszy. Brakowało mi w pańskiej wypowiedzi, panie ministrze, owej troski o racjonalizację dochodów. Nie tylko racjonalizację wydatków, choć jest to potrzebne, ale z wypowiedzi Wysokiej Izby w tej debacie i w poprzedniej — budżetowej, przebijała się przede wszystkim troska o poszukiwanie rzetelnych dochodów. O łatanie tych wszystkich przecieków, przez które nam ucieka. To jest ta troska i tego naprawdę szczerze brakowało mi w pańskiej wypowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-589">
          <u xml:id="u-589.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-589.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie, pan poseł Jerzy Dyner.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-590">
          <u xml:id="u-590.0" who="#JerzyDyner">Chciałem też jedną rzecz powiedzieć a propos dywidendy, sprostować stanowisko, które wypracowała Komisja Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej. Przy ocenie realności założeń polityki budżetowej było ono bardzo jednoznaczne. W sposób nie budzący wątpliwości wskazaliśmy, że nie będzie zakładanych dochodów z tytułu dywidendy. Tak że tutaj argumentację przedłożyliśmy i uprzedzaliśmy, że ten punkt nie będzie w tej wysokości na pewno zrealizowany.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-591">
          <u xml:id="u-591.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-591.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie, panie ministrze, może pan minister zechce udzielić odpowiedzi na zapytanie pana posła, bo reszta, sądzę, są to tylko stwierdzenia panów posłów, które nie wymagają odpowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-592">
          <u xml:id="u-592.0" who="#WojciechMisiąg">Już taką informację minister zdrowia przedstawił.</u>
          <u xml:id="u-592.1" who="#komentarz">(Poseł Edward Horoszkiewicz: O zadłużeniu.)</u>
          <u xml:id="u-592.2" who="#WojciechMisiąg">O zadłużeniu. Zadłużenie składa I się z dwóch elementów. Jeden daję się kalkulować prosto, drugi musi się opierać na, przepraszam za słowa, zeznaniach poszczególnych jednostek i jest do udokumentowania księgowego.</u>
          <u xml:id="u-592.3" who="#WojciechMisiąg">Zadłużenie w lekach wynosi ok. 700 mld złotych. Prawdopodobnie — ale mówię prawdopodobnie — mniej więcej drugie tyle wynika Z niezapłaconych rachunków, ale to jest kwota, za którą żadnej odpowiedzialności wziąć nie mogę.</u>
          <u xml:id="u-592.4" who="#WojciechMisiąg">Co do wypowiedzi pana posła Gabrysia — zgadzam się, że to jest ten trzeci element, to znaczy nie tylko chodzi o to, że właśnie dochodów się musi szukać nie przez konieczne podwyższanie stawek, ale przez lepszą egzekucję i tutaj rzeczywiście wysiłek w tym kierunku jest również zrobiony. W tym materiale, który rząd przedłożył, te elementy się znalazły.</u>
          <u xml:id="u-592.5" who="#WojciechMisiąg">Co do wypowiedzi pana posła Dynera — zgoda, panie pośle, tylko że komisja stwierdziła, że dochodów będzie mniej, ale za tym nie poszły wnioski o zmniejszanie wydatków. Na tym właśnie polegało to, że debata budżetowa była grą do jednej bramki. To nie była gra o to, że urealnimy dochody i zmniejszymy wydatki. To była gra o to, że wydaje nam się, że tych dochodów będzie mniej i jak powiedziałem, na skutek zgłoszonych wniosków nastąpiło zwiększenie wydatków o 62 bln. To pokazywało od razu, jaka będzie skala napięć, jeśli nawet nie między rzeczywistymi potrzebami, to między aspiracjami a rzeczywistym poziomem dochodów budżetowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-593">
          <u xml:id="u-593.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-593.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę teraz o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów, ministra finansów pana Leszka Balcerowicza. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-594">
          <u xml:id="u-594.0" who="#LeszekBalcerowicz">Proszę Państwa! Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem powiedzieć, że rząd przez swoich licznych przedstawicieli z uwagą, z należytą uwagą śledził przebieg debaty gospodarczej. Debata ta zasługuje na szersze i dokładniejsze odniesienie się niż to, które jestem w tej chwili w stanie zrobić, toteż chciałem tutaj odnieść się do kilku kwestii, zaznaczając jednocześnie, że ponieważ będziemy mieli niebawem ciąg dalszy, o czym za chwilę powiem, debaty gospodarczej związanej również z projektem uchwały sejmowej, to rząd w sposób szerszy i dokładniejszy odniesie się do propozycji, uwag i sugestii, które na tej sali padały.</u>
          <u xml:id="u-594.1" who="#LeszekBalcerowicz">Teraz chciałem powiedzieć generalnie, że rząd z równą troską i uwagą przygląda się prognozom polskiej gospodarki, jak czynicie to państwo. Nie różnimy się również co do celów, przynajmniej tych celów, które wypowiadający się tutaj deklarowali, celów strategicznych zmierzających do tego, aby nasza gospodarka była oparta na nowych podstawach, by stała się gospodarką sprawniejszą, gospodarką rynkową, poddaną odpowiednim mechanizmom ekonomicznym.</u>
          <u xml:id="u-594.2" who="#LeszekBalcerowicz">Natomiast z całą pewnością różnimy się, przynajmniej w części, co do środków, które mają zmierzać ku tym deklarowanym celom i trzeba sobie jasno powiedzieć, że pełnej zgodności co do proponowanych środków nie ma i być nie może, bo nie ma pełnej zgodności co do proponowanych środków również między wypowiadającymi się na tej sali i wszystkimi wypowiadającymi się na tematy gospodarcze. Możliwa jest natomiast częściowa zgodność co do proponowanych środków i to co mnie osobiście cieszy, to jest zarysowujący się consensus, pewnie nie całkowity, ale dość wyraźny, że jądrem problemów i tym elementem, na który należy położyć zasadniczy nacisk, są przekształcenia w strukturach gospodarczych i każdy kto przeczytał materiał rządowy zauważy, że jest tam opis działań bądź podejmowanych, bądź takich, które chcemy podjąć, które właśnie na tym się skupiają. Są to działania, które są wynikiem poprzednich prac.</u>
          <u xml:id="u-594.3" who="#LeszekBalcerowicz">Teraz, proszę państwa, chciałbym odnieść się może do kilku uwag, które jak sądzę wymagają sprostowania, tak aby nie pozostały one bez należytego odniesienia się. Chciałem przede wszystkim powiedzieć, że rząd nie ma wcale zamiaru nakładać opłaty finansowe za usługi świadczone przez służbę rolną. Wręcz przeciwnie, zamierzamy rozbudować służby rolne, wzmocnić je od strony merytorycznej. Zdajemy sobie bowiem sprawę, że postęp w naszym rolnictwie zależy w bardzo dużym stopniu od strumienia wiedzy, od fachowej porady, jaką może aparat tego typu udzielić rolnikom. Jest to bardzo ważną częścią szerszej strategii, która jest strategią niełatwą i strategią, która musi trwać przez wiele lat, mianowicie strategią unowocześnienia wsi przez stwarzanie miejsc pracy poza rolnictwem w miarę możliwości na wsi oraz stwarzanie możliwości unowocześniania pozostałych gospodarstw rolnych. Przy czym, powiadam, to nie może się stać z dnia na dzień, ani nawet w ciągu jednego roku, bo to nigdzie na świecie się nie stało. To wymaga zasilenia zewnętrznego w stosunku do rolnictwa, które składa się z dwóch źródeł. Jednym źródłem zasilania jest społeczeństwo, to co przy swoich ograniczanych zasobach, wyrażających się w budżecie, może przekazać na rzecz tego ważnego sektora.</u>
          <u xml:id="u-594.4" who="#LeszekBalcerowicz">Możliwości budżetu państwo znacie, wiecie jakie tam są zawarte ustalenia. To jest zdecydowanie za mało i dlatego rząd prowadzi bardzo intensywne negocjacje mające na celu zmobilizowanie środków zewnętrznych na modernizację polskiej wsi, w tym rolnictwa, i są tu realne perspektywy. Niedawno wstępnie podpisano pożyczkę na 180 mln dolarów z Banku Światowego. To jest zobowiązanie rządu na rzecz rolnictwa. To jest zobowiązanie całego społeczeństwa. Ma to na celu modernizację spółdzielczości. W toku negocjacji są dalsze pożyczki, które mogą sięgać około 1/2 mld dolarów. Te pożyczki, oczywiście, jak to wynika z samej definicji, wymagają spłaty i są osiągalne wtedy, kiedy zdaniem pożyczkodawców spełnione są określone warunki sensowności wkładania pieniędzy. Stąd konieczność istnienia odpowiedniej strategii rolnej. I to była pierwszą sprawa.</u>
          <u xml:id="u-594.5" who="#LeszekBalcerowicz">Sprawa następna wiąże się z twierdzeniem, które wymaga sprostowania, jakoby tylko Polska przeszła na rozliczenia wolnodewizowe z naszym wschodnim partnerem, a inne kraje uzyskały odrębne traktowanie. Tak nie jest. To przejście było generalne. Przy czym wszystkie kraje, zarówno Polska jak i Czechosłowacja i Węgry dokładają starań, aby poradzić sobie w sytuacji, w której załamał się gwałtownie eksport. Robią to z różnymi efektami. Na ogół ten eksport załamał się dramatycznie we wszystkich krajach.</u>
          <u xml:id="u-594.6" who="#LeszekBalcerowicz">Jest dla nas rzeczą oczywistą, że w naszym nie tylko krótko ale i długofalowym narodowym interesie leży to, aby stosunki z naszym wschodnim partnerem generalnie układały się dobrze. Jest oczywiste, że trudno sobie wyobrażać dobre ułożenie się stosunków gospodarczych, gdy stosunki na innych płaszczyznach układają się nie najlepiej. Stąd dostrzegamy zależności między jedną płaszczyzną a drugą płaszczyzną kształtowania się stosunków.</u>
          <u xml:id="u-594.7" who="#LeszekBalcerowicz">Proszę państwa, na koniec tego dzisiejszego wystąpienia chciałem zauważyć, że jest rzeczą ważną, jaki będzie ciąg dalszy. Wiemy bowiem wszyscy, że jesteśmy w momencie trudnym. Rząd przedłożył Wysokiej Izbie materiał, w którym kładzie się nacisk na środki działania. Możliwości realizacji tych środków zależą w dużej mierze od reakcji Wysokiej Izby. Nie twierdzę, że wyłącznie, ale zależą w dużym stopniu od tego, czy opinia Wysokiej Izby, a także reakcja na nasze propozycje legislacyjne będzie taka, aby rząd miał w tej trudnej sytuacji możliwości realnego działania. Myślę, że w interesie wszystkich leży uniknięcie sytuacji, w której rząd byłby w gruncie rzeczy sparaliżowany, a jednocześnie wzywany byłby coraz głośniej do coraz aktywniejszego działania. Wyrażam nadzieję, że do takiej sytuacji nie dopuścimy. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-594.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-595">
          <u xml:id="u-595.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie panu premierowi.</u>
          <u xml:id="u-595.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Na tym, proszę państwa, zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-595.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wysoki Sejmie! W toku obecnej debaty zgłoszono wniosek o powołanie komisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia przedstawionych ostatnio przez rząd projektów ustaw dotyczących spraw gospodarczych. Wniosek ten w dniu dzisiejszym został omówiony na spotkaniu z przewodniczącymi klubów poselskich. Konkretne propozycje w tej sprawie zostaną przedstawione Wysokiemu Sejmowi na najbliższym posiedzeniu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-595.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował ocenę realizacji programu gospodarczego w 1990 r. i rozwoju sytuacji gospodarczej w I kwartale 1991 r. oraz sprawozdanie z wykonania uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1991 do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, natomiast zamierzenia rządu w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Przekształceń Własnościowych w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-595.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Wysoka Izba moją propozycję przyjęła.</u>
          <u xml:id="u-595.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, pan poseł Jerzy Dyner. Proszę uprzejmie tutaj, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-596">
          <u xml:id="u-596.0" who="#JerzyDyner">Prosiłbym o rozszerzenie tego wniosku. Wiele problemów w przedłożonym materiale dokładnie dotyczy tych spraw, którymi się zajmowała wcześniej Komisja Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej. Pragniemy, aby ten materiał był również oceniony przez tę komisję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-597">
          <u xml:id="u-597.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Sądzę, że poszerzymy to — wezmą w nim udział przedstawiciele wszystkich zainteresowanych komisji i wówczas będziemy chyba zgodni. Sądzę, że i pan poseł również miał to na myśli.</u>
          <u xml:id="u-597.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wobec tego, jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że państwo przyjęli moją propozycję.</u>
          <u xml:id="u-597.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie, sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-597.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wysoka Izbo! Z uwagi na zakres zgłoszonych poprawek i zastrzeżeń Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm na podstawie art. 43 ust. 2 regulaminu Sejmu powtórnie przekazał sprawozdanie o poselskich projektach ustawy o Państwowej Straży Pożarnej oraz o ochronie przeciwpożarowej do Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz do Komisji Ustawodawczej a ponadto do Komisji Polityki Społecznej, w celu przedstawienia dodatkowego sprawozdania w terminie 30 dni.</u>
          <u xml:id="u-597.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Widzę sprzeciw, czy pan poseł chciałby zabrać głos? Proszę uprzejmie, panie pośle. Tylko proszę łaskawie tu zejść na dół. I potem pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-598">
          <u xml:id="u-598.0" who="#MieczysławGaweł">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Poseł Mieczysław Gaweł. Projekty ustaw o straży pożarnej i ochotniczych strażach pożarnych były szczegółowo omawiane. Projekty te są już po pełnych dyskusjach. One były również przez tę Izbę szczegółowo omawiane. Odsyłanie w dniu dzisiejszym tych projektów ponownie do komisji jest, powiedziałbym, dużym nietaktem wobec środowiska, które jako jedyne, podkreślam, jako jedyne w tym kraju zawiesiło akcję protestacyjną, aby Wysoka Izba nie była pod naciskiem tej grupy społecznej w momencie rozpatrywania tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-598.1" who="#MieczysławGaweł">Dlatego też stawiam wniosek, aby projekty te zostały przegłosowane na najbliższym posiedzeniu Sejmu. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-599">
          <u xml:id="u-599.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-600">
          <u xml:id="u-600.0" who="#AdamZimnicki">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Ja też wnoszę sprzeciw. W związku z zakończeniem prac w komisjach oraz odbytą debatą, drugim czytaniem w Sejmie i formalnym zakończeniem prac nad tymi ustawami, nie widzę potrzeby kierowania tych projektów do Komisji Polityki Społecznej ani do innych komisji. Wnoszę o przegłosowanie w tej wersji na najbliższym posiedzeniu Sejmu, tj. 6 czerwca.</u>
          <u xml:id="u-600.1" who="#AdamZimnicki">Nadmieniam, że dalsze przedłużanie i nie przyjmowanie tych rozstrzygnięć ustawowych powoduje wzrost napięć, czego dowodem była — jak kolega tu już powiedział — akcja protestacyjna wśród strażaków. I nie chciałbym, aby taka akcja powtórzyła się. W związku z tym, pani marszałek, wnoszę o przegłosowanie na najbliższym posiedzeniu Sejmu. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-601">
          <u xml:id="u-601.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Ponieważ tych wniosków, które panowie zgłosili, nie mogę dzisiaj poddać pod głosowanie, w związku z tym, jeżeli Wysoka Izba nie przyjmuje propozycji Prezydium Sejmu, to sprawę rozstrzygniemy na następnym posiedzeniu Sejmu. Z tym że wydaje mi się, że nieskierowanie tego do komisji, do trzeciego czytania może tę sprawę przedłużyć. Tak, że po prostu proszę się nad tym zastanowić. Warto byłoby, żeby panowie posłowie się nad tym zastanowili, bo to może przedłużyć całą procedurę związaną z tymi ustawami.</u>
          <u xml:id="u-601.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Panowie posłowie podtrzymujecie swoje wnioski, tak? — Pan poseł podtrzymuje i pan poseł również, tak? Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-601.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Na tym kończymy obrady.</u>
          <u xml:id="u-601.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę panią poseł sekretarz o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-602">
          <u xml:id="u-602.0" who="#BarbaraBlida">Posiedzenie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów odbędzie się w dniu 28 maja, tj. we wtorek o godz. 11 w sali nr 179. Natomiast wspólne posiedzenie tej komisji razem z Komisją Handlu i Usług i Ustawodawczą odbędzie się w dniu 28 maja, tj. w tym samym dniu, o godz. 12 min. 30, również w sali nr 179.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-603">
          <u xml:id="u-603.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Informacja o treści złożonych interpelacji oraz o treści nadesłanych odpowiedzi na interpelacje zawarta jest w doręczonym posłom druku sejmowym nr 879.</u>
          <u xml:id="u-603.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Na tym kończymy 61 posiedzenie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-603.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Sekretariacie Posiedzeń Sejmu. Porządek dzienny następnego posiedzenia Sejmu został paniom i panom posłom dostarczony do skrytek imiennych w dolnej palarni.</u>
          <u xml:id="u-603.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-603.4" who="#komentarz">(Wicemarszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-603.5" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 16 min 05)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>