PPC / ppc

text_structure.xml 1.22 MB
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048 1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1076 1077 1078 1079 1080 1081 1082 1083 1084 1085 1086 1087 1088 1089 1090 1091 1092 1093 1094 1095 1096 1097 1098 1099 1100 1101 1102 1103 1104 1105 1106 1107 1108 1109 1110 1111 1112 1113 1114 1115 1116 1117 1118 1119 1120 1121 1122 1123 1124 1125 1126 1127 1128 1129 1130 1131 1132 1133 1134 1135 1136 1137 1138 1139 1140 1141 1142 1143 1144 1145 1146 1147 1148 1149 1150 1151 1152 1153 1154 1155 1156 1157 1158 1159 1160 1161 1162 1163 1164 1165 1166 1167 1168 1169 1170 1171 1172 1173 1174 1175 1176 1177 1178 1179 1180 1181 1182 1183 1184 1185 1186 1187 1188 1189 1190 1191 1192 1193 1194 1195 1196 1197 1198 1199 1200 1201 1202 1203 1204 1205 1206 1207 1208 1209 1210 1211 1212 1213 1214 1215 1216 1217 1218 1219 1220 1221 1222 1223 1224 1225 1226 1227 1228 1229 1230 1231 1232 1233 1234 1235 1236 1237 1238 1239 1240 1241 1242 1243 1244 1245 1246 1247 1248 1249 1250 1251 1252 1253 1254 1255 1256 1257 1258 1259 1260 1261 1262 1263 1264 1265 1266 1267 1268 1269 1270 1271 1272 1273 1274 1275 1276 1277 1278 1279 1280 1281 1282 1283 1284 1285 1286 1287 1288 1289 1290 1291 1292 1293 1294 1295 1296 1297 1298 1299 1300 1301 1302 1303 1304 1305 1306 1307 1308 1309 1310 1311 1312 1313 1314 1315 1316 1317 1318 1319 1320 1321 1322 1323 1324 1325 1326 1327 1328 1329 1330 1331 1332 1333 1334 1335 1336 1337 1338 1339 1340 1341 1342 1343 1344 1345 1346 1347 1348 1349 1350 1351 1352 1353 1354 1355 1356 1357 1358 1359 1360 1361 1362 1363 1364 1365 1366 1367 1368 1369 1370 1371 1372 1373 1374 1375 1376 1377 1378 1379 1380 1381 1382 1383 1384 1385 1386 1387 1388 1389 1390 1391 1392 1393 1394 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 1405 1406 1407 1408 1409 1410 1411 1412 1413 1414 1415 1416 1417 1418 1419 1420 1421 1422 1423 1424 1425 1426 1427 1428 1429 1430 1431 1432 1433 1434 1435 1436 1437 1438 1439 1440 1441 1442 1443 1444 1445 1446 1447 1448 1449 1450 1451 1452 1453 1454 1455 1456 1457 1458 1459 1460 1461 1462 1463 1464 1465 1466 1467 1468 1469 1470 1471 1472 1473 1474 1475 1476 1477 1478 1479 1480 1481 1482 1483 1484 1485 1486 1487 1488 1489 1490 1491 1492 1493 1494 1495 1496 1497 1498 1499 1500 1501 1502 1503 1504 1505 1506 1507 1508 1509 1510 1511 1512 1513 1514 1515 1516 1517 1518 1519 1520 1521 1522 1523 1524 1525 1526 1527 1528 1529 1530 1531 1532 1533 1534 1535 1536 1537 1538 1539 1540 1541 1542 1543 1544 1545 1546 1547 1548 1549 1550 1551 1552 1553 1554 1555 1556 1557 1558 1559 1560 1561 1562 1563 1564 1565 1566 1567 1568 1569 1570 1571 1572 1573 1574 1575 1576 1577 1578 1579 1580 1581 1582 1583 1584 1585 1586 1587 1588 1589 1590 1591 1592 1593 1594 1595 1596 1597 1598 1599 1600 1601 1602 1603 1604 1605 1606 1607 1608 1609 1610 1611 1612 1613 1614 1615 1616 1617 1618 1619 1620 1621 1622 1623 1624 1625 1626 1627 1628 1629 1630 1631 1632 1633 1634 1635 1636 1637 1638 1639 1640 1641 1642 1643 1644 1645 1646 1647 1648 1649 1650 1651 1652 1653 1654 1655 1656 1657 1658 1659 1660 1661 1662 1663 1664 1665 1666 1667 1668 1669 1670 1671 1672 1673 1674 1675 1676 1677 1678 1679 1680 1681 1682 1683 1684 1685 1686 1687 1688 1689 1690 1691 1692 1693 1694 1695 1696 1697 1698 1699 1700 1701 1702 1703 1704 1705 1706 1707 1708 1709 1710 1711 1712 1713 1714 1715 1716 1717 1718 1719 1720 1721 1722 1723 1724 1725 1726 1727 1728 1729 1730 1731 1732 1733 1734 1735 1736 1737 1738 1739 1740 1741 1742 1743 1744 1745 1746 1747 1748 1749 1750 1751 1752 1753 1754 1755 1756 1757 1758 1759 1760 1761 1762 1763 1764 1765 1766 1767 1768 1769 1770 1771 1772 1773 1774 1775 1776 1777 1778 1779 1780 1781 1782 1783 1784 1785 1786 1787 1788 1789 1790 1791 1792 1793 1794 1795 1796 1797 1798 1799 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909 1910 1911 1912 1913 1914 1915 1916 1917 1918 1919 1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 2051 2052 2053 2054 2055 2056 2057 2058 2059 2060 2061 2062 2063 2064 2065 2066 2067 2068 2069 2070 2071 2072 2073 2074 2075 2076 2077 2078 2079 2080 2081 2082 2083 2084 2085 2086 2087 2088 2089 2090 2091 2092 2093 2094 2095 2096 2097 2098 2099 2100 2101 2102 2103 2104 2105 2106 2107 2108 2109 2110 2111 2112 2113 2114 2115 2116 2117 2118 2119 2120 2121 2122 2123 2124 2125 2126 2127 2128 2129 2130 2131 2132 2133 2134 2135 2136 2137 2138 2139 2140 2141 2142 2143 2144 2145 2146 2147 2148 2149 2150 2151 2152 2153 2154 2155 2156 2157 2158 2159 2160 2161 2162 2163 2164 2165 2166 2167 2168 2169 2170 2171 2172 2173 2174 2175 2176 2177 2178 2179 2180 2181 2182 2183 2184 2185 2186 2187 2188 2189 2190 2191 2192 2193 2194 2195 2196 2197 2198 2199 2200 2201 2202 2203 2204 2205 2206 2207 2208 2209 2210 2211 2212 2213 2214 2215 2216 2217 2218 2219 2220 2221 2222 2223 2224 2225 2226 2227 2228 2229 2230 2231 2232 2233 2234 2235 2236 2237 2238 2239 2240 2241 2242 2243 2244 2245 2246 2247 2248 2249 2250 2251 2252 2253 2254 2255 2256 2257 2258 2259 2260 2261 2262 2263 2264 2265 2266 2267 2268 2269 2270 2271 2272 2273 2274 2275 2276 2277 2278 2279 2280 2281 2282 2283 2284 2285 2286 2287 2288 2289 2290 2291 2292 2293 2294 2295 2296 2297 2298 2299 2300 2301 2302 2303 2304 2305 2306 2307 2308 2309 2310 2311 2312 2313 2314 2315 2316 2317 2318 2319 2320 2321 2322 2323 2324 2325 2326 2327 2328 2329 2330 2331 2332 2333 2334 2335 2336 2337 2338 2339 2340 2341 2342 2343 2344 2345 2346 2347 2348 2349 2350 2351 2352 2353 2354 2355 2356 2357 2358 2359 2360 2361 2362 2363 2364 2365 2366 2367 2368 2369 2370 2371 2372 2373 2374 2375 2376 2377 2378 2379 2380 2381 2382 2383 2384 2385 2386 2387 2388 2389 2390 2391 2392 2393 2394 2395 2396 2397 2398 2399 2400 2401 2402 2403 2404 2405 2406 2407 2408 2409 2410 2411 2412 2413 2414 2415 2416 2417 2418 2419 2420 2421 2422 2423 2424 2425 2426 2427 2428 2429 2430 2431 2432 2433 2434 2435 2436 2437 2438 2439 2440 2441 2442 2443 2444 2445 2446 2447 2448 2449 2450 2451 2452 2453 2454 2455 2456 2457 2458 2459 2460 2461 2462 2463 2464 2465 2466 2467 2468 2469 2470 2471 2472 2473 2474 2475 2476 2477 2478 2479 2480 2481 2482 2483 2484 2485 2486 2487 2488 2489 2490 2491 2492 2493 2494 2495 2496 2497 2498 2499 2500 2501 2502 2503 2504 2505 2506 2507 2508 2509 2510 2511 2512 2513 2514 2515 2516 2517 2518 2519 2520 2521 2522 2523 2524 2525 2526 2527 2528 2529 2530 2531 2532 2533 2534 2535 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569 2570 2571 2572 2573 2574 2575 2576 2577 2578 2579 2580 2581 2582 2583 2584 2585 2586 2587 2588 2589 2590 2591 2592 2593 2594 2595 2596 2597 2598 2599 2600 2601 2602 2603 2604 2605 2606 2607 2608 2609 2610 2611 2612 2613 2614 2615 2616 2617 2618 2619 2620 2621 2622 2623 2624 2625 2626 2627 2628 2629 2630 2631 2632 2633 2634 2635 2636 2637 2638 2639 2640 2641 2642 2643 2644 2645 2646 2647 2648 2649 2650 2651 2652 2653 2654 2655 2656 2657 2658 2659 2660 2661 2662 2663 2664 2665 2666 2667 2668 2669 2670 2671 2672 2673 2674 2675 2676 2677 2678 2679 2680 2681 2682 2683 2684 2685 2686 2687 2688 2689 2690 2691 2692 2693 2694 2695 2696 2697 2698 2699 2700 2701 2702 2703 2704 2705 2706 2707 2708 2709 2710 2711 2712 2713 2714 2715 2716 2717 2718 2719 2720 2721 2722 2723 2724 2725 2726 2727 2728 2729 2730 2731 2732 2733 2734 2735 2736 2737 2738 2739 2740 2741 2742 2743 2744 2745 2746 2747 2748 2749 2750 2751 2752 2753 2754 2755 2756 2757 2758 2759 2760 2761 2762 2763 2764 2765 2766 2767 2768 2769 2770 2771 2772 2773 2774 2775 2776 2777 2778 2779 2780 2781 2782 2783 2784 2785 2786 2787 2788 2789 2790 2791 2792 2793 2794 2795 2796 2797 2798 2799 2800 2801 2802 2803 2804 2805 2806 2807 2808 2809 2810 2811 2812 2813 2814 2815 2816 2817 2818 2819 2820 2821 2822 2823 2824 2825 2826 2827 2828 2829 2830 2831 2832 2833 2834 2835 2836 2837 2838 2839 2840 2841 2842 2843 2844 2845 2846 2847 2848 2849 2850 2851 2852 2853 2854 2855 2856 2857 2858 2859 2860 2861 2862 2863 2864 2865 2866 2867 2868 2869 2870 2871 2872 2873 2874 2875 2876 2877 2878 2879 2880 2881 2882 2883 2884 2885 2886 2887 2888 2889 2890 2891 2892 2893 2894 2895 2896 2897 2898 2899 2900 2901 2902 2903 2904 2905 2906 2907 2908 2909 2910 2911 2912 2913 2914 2915 2916 2917 2918 2919 2920 2921 2922 2923 2924 2925 2926 2927 2928 2929 2930 2931 2932 2933 2934 2935 2936 2937 2938 2939 2940 2941 2942 2943 2944 2945 2946 2947 2948 2949 2950 2951 2952 2953 2954 2955 2956 2957 2958 2959 2960 2961 2962 2963 2964 2965 2966 2967 2968 2969 2970 2971 2972 2973 2974 2975 2976 2977 2978 2979 2980 2981 2982 2983 2984 2985 2986 2987 2988 2989 2990 2991 2992 2993 2994 2995 2996 2997 2998 2999 3000 3001 3002 3003 3004 3005 3006 3007 3008 3009 3010 3011 3012 3013 3014 3015 3016 3017 3018 3019 3020 3021 3022 3023 3024 3025 3026 3027 3028 3029 3030 3031 3032 3033 3034 3035 3036 3037 3038 3039 3040 3041 3042 3043 3044 3045 3046 3047 3048 3049 3050 3051 3052 3053 3054 3055 3056 3057 3058 3059 3060 3061 3062 3063 3064 3065 3066 3067 3068 3069 3070 3071 3072 3073 3074 3075 3076 3077 3078 3079 3080 3081 3082 3083 3084 3085 3086 3087 3088 3089 3090 3091 3092 3093 3094 3095 3096 3097 3098 3099 3100 3101 3102 3103 3104 3105 3106 3107 3108 3109 3110 3111 3112 3113 3114 3115 3116 3117 3118 3119 3120 3121 3122 3123 3124 3125 3126 3127 3128 3129 3130 3131 3132 3133 3134 3135 3136 3137 3138 3139 3140 3141 3142 3143 3144 3145 3146 3147 3148 3149 3150 3151 3152 3153 3154 3155 3156 3157 3158 3159 3160 3161 3162 3163 3164 3165 3166 3167 3168 3169 3170 3171 3172 3173 3174 3175 3176 3177 3178 3179 3180 3181 3182 3183 3184 3185 3186 3187 3188 3189 3190 3191 3192 3193 3194 3195 3196 3197 3198 3199 3200 3201 3202 3203 3204 3205 3206 3207 3208 3209 3210 3211 3212 3213 3214 3215 3216 3217 3218 3219 3220 3221 3222 3223 3224 3225 3226 3227 3228 3229 3230 3231 3232 3233 3234 3235 3236 3237 3238 3239 3240 3241 3242 3243 3244 3245 3246 3247 3248 3249 3250 3251 3252 3253 3254 3255 3256 3257 3258 3259 3260 3261 3262 3263 3264 3265 3266 3267 3268 3269 3270 3271 3272 3273 3274 3275 3276 3277 3278 3279 3280 3281 3282 3283 3284 3285 3286 3287 3288 3289 3290 3291 3292 3293 3294 3295 3296 3297 3298 3299 3300 3301 3302 3303 3304 3305 3306 3307 3308 3309 3310 3311 3312 3313 3314 3315 3316 3317 3318 3319 3320 3321 3322 3323 3324 3325 3326 3327 3328 3329 3330 3331 3332 3333 3334 3335 3336 3337 3338 3339 3340 3341 3342 3343 3344 3345 3346 3347 3348 3349 3350 3351 3352 3353 3354 3355 3356 3357 3358 3359 3360 3361 3362 3363 3364 3365 3366 3367 3368 3369 3370 3371 3372 3373 3374 3375 3376 3377 3378 3379 3380 3381 3382 3383 3384 3385 3386 3387 3388 3389 3390 3391 3392 3393 3394 3395 3396 3397 3398 3399 3400 3401 3402 3403 3404 3405 3406 3407 3408 3409 3410 3411 3412 3413 3414 3415 3416 3417 3418 3419 3420 3421 3422 3423 3424 3425 3426 3427 3428 3429 3430 3431 3432 3433 3434 3435 3436 3437 3438 3439 3440 3441 3442 3443 3444 3445 3446 3447 3448 3449 3450 3451 3452 3453 3454 3455 3456 3457 3458 3459 3460 3461 3462 3463 3464 3465 3466 3467 3468 3469 3470 3471 3472 3473 3474 3475 3476 3477 3478 3479 3480 3481 3482 3483 3484 3485 3486 3487 3488 3489 3490 3491 3492 3493 3494 3495 3496 3497 3498 3499 3500 3501 3502 3503 3504 3505 3506 3507 3508 3509 3510 3511 3512 3513 3514 3515 3516 3517 3518 3519 3520 3521 3522 3523 3524 3525 3526 3527 3528 3529 3530 3531 3532 3533 3534 3535 3536 3537 3538 3539 3540 3541 3542 3543 3544 3545 3546 3547 3548 3549 3550 3551 3552 3553 3554 3555 3556 3557 3558 3559 3560 3561 3562 3563 3564 3565 3566 3567 3568 3569 3570 3571 3572 3573 3574 3575 3576 3577 3578 3579 3580 3581 3582 3583 3584 3585 3586 3587 3588 3589 3590 3591 3592 3593 3594 3595 3596 3597 3598 3599 3600 3601 3602 3603 3604 3605 3606 3607 3608 3609 3610 3611 3612 3613 3614 3615 3616 3617 3618 3619 3620 3621 3622 3623 3624 3625 3626 3627 3628 3629 3630 3631 3632 3633 3634 3635 3636 3637 3638 3639 3640 3641 3642 3643 3644 3645 3646 3647 3648 3649 3650 3651 3652 3653 3654 3655 3656 3657 3658 3659 3660 3661 3662 3663 3664 3665 3666 3667 3668 3669 3670 3671 3672 3673 3674 3675 3676 3677 3678 3679 3680 3681 3682 3683 3684 3685 3686 3687 3688 3689 3690 3691 3692 3693 3694 3695 3696 3697 3698 3699 3700 3701 3702 3703 3704 3705 3706 3707 3708 3709 3710 3711 3712 3713 3714 3715 3716 3717 3718 3719 3720 3721 3722 3723 3724 3725 3726 3727 3728 3729 3730 3731 3732 3733 3734 3735 3736 3737 3738 3739 3740 3741 3742 3743 3744 3745 3746 3747 3748 3749 3750 3751 3752 3753 3754 3755 3756 3757 3758 3759 3760 3761 3762 3763 3764 3765 3766 3767 3768 3769 3770 3771 3772 3773 3774 3775 3776 3777 3778 3779 3780 3781 3782 3783 3784 3785 3786 3787 3788 3789 3790 3791 3792 3793 3794 3795 3796 3797 3798 3799 3800 3801 3802 3803 3804 3805 3806 3807 3808 3809 3810 3811 3812 3813 3814 3815 3816 3817 3818 3819 3820 3821 3822 3823 3824 3825 3826 3827 3828 3829 3830 3831 3832 3833 3834 3835 3836 3837 3838 3839 3840 3841 3842 3843 3844 3845 3846 3847 3848 3849 3850 3851 3852 3853 3854 3855 3856 3857 3858 3859 3860 3861 3862 3863 3864 3865 3866 3867 3868 3869 3870 3871 3872 3873 3874 3875 3876 3877 3878 3879 3880 3881 3882 3883 3884 3885 3886 3887 3888 3889 3890 3891 3892 3893 3894 3895 3896 3897 3898 3899 3900 3901 3902 3903 3904 3905 3906 3907 3908 3909 3910 3911 3912 3913 3914 3915 3916 3917 3918 3919 3920 3921 3922 3923 3924 3925 3926 3927 3928 3929 3930 3931 3932 3933 3934 3935 3936 3937 3938 3939 3940 3941 3942 3943 3944 3945 3946 3947 3948 3949 3950 3951 3952 3953 3954 3955 3956 3957 3958 3959 3960 3961 3962 3963 3964 3965 3966 3967 3968 3969 3970 3971 3972 3973 3974 3975 3976 3977 3978 3979 3980 3981 3982 3983 3984 3985 3986 3987 3988 3989 3990 3991 3992 3993 3994 3995 3996 3997 3998 3999 4000 4001 4002 4003 4004 4005 4006 4007 4008 4009 4010 4011 4012 4013 4014 4015 4016 4017 4018 4019 4020 4021 4022 4023 4024 4025 4026 4027 4028 4029 4030 4031 4032 4033 4034 4035 4036 4037 4038 4039 4040 4041 4042 4043 4044 4045 4046 4047 4048 4049 4050 4051 4052 4053 4054 4055 4056 4057 4058 4059 4060 4061 4062 4063 4064 4065 4066 4067 4068 4069 4070 4071 4072 4073 4074 4075 4076 4077 4078 4079 4080 4081 4082 4083 4084 4085 4086 4087 4088 4089 4090 4091 4092 4093 4094 4095 4096 4097 4098 4099 4100 4101 4102 4103 4104 4105 4106 4107 4108 4109 4110 4111 4112 4113 4114 4115 4116 4117 4118 4119 4120 4121 4122 4123 4124 4125 4126 4127 4128 4129 4130 4131 4132 4133 4134 4135 4136 4137 4138 4139 4140 4141 4142 4143 4144 4145 4146 4147 4148 4149 4150 4151 4152 4153 4154 4155 4156 4157 4158 4159 4160 4161 4162 4163 4164 4165 4166 4167 4168 4169 4170 4171 4172 4173 4174 4175 4176 4177 4178 4179 4180 4181 4182 4183 4184 4185 4186 4187 4188 4189 4190 4191 4192 4193 4194 4195 4196 4197 4198 4199 4200 4201 4202 4203 4204 4205 4206 4207 4208 4209 4210 4211 4212 4213 4214 4215 4216 4217 4218 4219 4220 4221 4222 4223 4224 4225 4226 4227 4228 4229 4230 4231 4232 4233 4234 4235 4236 4237 4238 4239 4240 4241 4242 4243 4244 4245 4246 4247 4248 4249 4250 4251 4252 4253 4254 4255 4256 4257 4258 4259 4260 4261 4262 4263 4264 4265 4266 4267 4268 
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min 10)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą: marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Olga Krzyżanowska, Teresa Dobielińska-Eliszewska i Tadeusz Fiszbach)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Marszałek uderza trzykrotnie laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#MikołajKozakiewicz">Na sekretarzy powołuję posłów Krzysztofa Grzebyka i Waldemara Pawlaka.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Krzysztof Grzebyk.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#MikołajKozakiewicz">Bardzo proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół 52 posiedzenia uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#MikołajKozakiewicz">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny posiedzenia został posłankom i posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję, że do Sejmu wpłynęły:</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#MikołajKozakiewicz">— przedstawiony przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#MikołajKozakiewicz">— rządowy projekt ustawy o przedstawicielstwach podmiotów zagranicznych;</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#MikołajKozakiewicz">— poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#MikołajKozakiewicz">Komisje ponadto przedstawiły sprawozdanie o stanowisku Senatu w sprawie ustaw: o zmianie Prawa górniczego i o zmianie ustawy o Prawie geologicznym.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję również, że Senat Rzeczypospolitej Polskiej wycofał projekt ustawy o zmianie ustawy o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#MikołajKozakiewicz">Ponadto informuję, że rząd zapowiedział rychłe przedstawienie kompleksowego projektu ustawy o systemie oświaty.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#MikołajKozakiewicz">W związku z powyższym Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje:</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#MikołajKozakiewicz">— nadanie punktowi 2 porządku dziennego brzmienia:</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#MikołajKozakiewicz">„2. Pierwsze czytanie przedstawionych przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projektów ustaw:</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#MikołajKozakiewicz">1) o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 779),</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#MikołajKozakiewicz">2) Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 763);”</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#MikołajKozakiewicz">— dodanie nowych punktów 7, 8 i 9 porządku dziennego w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#MikołajKozakiewicz">„7. Sprawozdanie komisji o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie Prawa górniczego (druki nr 735 i 772).</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#MikołajKozakiewicz">8. Sprawozdanie komisji o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o Prawie geologicznym (druki nr 736 i 773).</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#MikołajKozakiewicz">9. Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (druk nr 768)”.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#MikołajKozakiewicz">— ponadto Prezydium Sejmu proponuje:</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#MikołajKozakiewicz">— w dotychczasowym punkcie 7 porządku dziennego skreślenie wycofanego senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych i nadanie temu punktowi brzmienia:</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#MikołajKozakiewicz">„7. Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw:</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#MikołajKozakiewicz">1) o spółkach z udziałem zagranicznym (druk nr 765),</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#MikołajKozakiewicz">2) o przedstawicielstwach podmiotów zagranicznych (druk nr 776)”.</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#MikołajKozakiewicz">W związku z zapowiedzianym przekazaniem ustawy zasadniczej o organizacji oświaty proponuje się skreślenie dotychczasowego punktu 10:</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#MikołajKozakiewicz">„Pierwsze czytanie senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania”.</u>
          <u xml:id="u-2.30" who="#MikołajKozakiewicz">Odpowiedniej zmianie ulegnie oznaczenie punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.31" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm na podstawie art. 46 regulaminu Sejmu przystąpił do rozpatrzenia na obecnym posiedzeniu tych punktów porządku dziennego, do których druki zostały doręczone w terminie późniejszym niż to przewiduje art. 43 regulaminu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.32" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.33" who="#MikołajKozakiewicz">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-2.34" who="#MikołajKozakiewicz">Uważam, że Sejm przedstawiony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.35" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję Wysoki Sejm, że Senat Rzeczypospolitej Polskiej podjął w dniu 1 marca 1991 roku następującą uchwałę:</u>
          <u xml:id="u-2.36" who="#MikołajKozakiewicz">„Senat Rzeczypospolitej Polskiej, na podstawie art. 36 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej postanawia zawiadomić Sejm, że nie wyraża zgody na powołanie Wiesławy Ziółkowskiej na stanowisko prezesa Najwyższej Izby Kontroli”.</u>
          <u xml:id="u-2.37" who="#MikołajKozakiewicz">Przypominam, że Sejm na 51 posiedzeniu w dniu 15 lutego br. powierzył Tadeuszowi Hupałowskiemu pełnienie obowiązków prezesa Najwyższej Izby Kontroli do czasu powołania nowego prezesa NIK. W dniu 21 lutego br. otrzymałem pismo od Tadeusza Hupałowskiego zawierające oświadczenie o niemożności pełnienia tych obowiązków dłużej niż do najbliższego posiedzenia Senatu. Tekst tego pisma został posłom doręczony. Uwzględniając to oświadczenie oraz wyżej przytoczoną uchwałę Senatu, powierzyłem z dniem 4 marca br. kierowanie Najwyższą Izbą Kontroli jednemu z dwóch jej wiceprezesów — Bogdanowi Łysakowi.</u>
          <u xml:id="u-2.38" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję również, że na wczorajszym posiedzeniu Konwent Seniorów wyraził pogląd, iż konieczne jest szybkie obsadzenie stanowiska prezesa Najwyższej Izby Kontroli. W najbliższym czasie Prezydium Sejmu zaproponuje tryb postępowania przy zgłaszaniu kandydatów na prezesa Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-2.39" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję ponadto Wysoką Izbę, że Senat nie wniósł poprawek do następujących ustaw:</u>
          <u xml:id="u-2.40" who="#MikołajKozakiewicz">— budżetowej na 1991 r.,</u>
          <u xml:id="u-2.41" who="#MikołajKozakiewicz">— Prawo o notariacie,</u>
          <u xml:id="u-2.42" who="#MikołajKozakiewicz">— przepisy wprowadzające ustawę Prawo o notariacie oraz o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego i ustawy o księgach wieczystych,</u>
          <u xml:id="u-2.43" who="#MikołajKozakiewicz">— o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.</u>
          <u xml:id="u-2.44" who="#MikołajKozakiewicz">Informuję, że w sali nr 67 w starym Domu Poselskim działa rządowy punkt konsultacyjny do spraw projektów ustaw: o zmianie ustawy o zatrudnieniu oraz o spółkach z udziałem zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-2.45" who="#MikołajKozakiewicz">Wysoki Sejmie! Sejm na 39 posiedzeniu w dniu 21 września 1990 r. podjął uchwałę, w której stwierdził, że należy: „skrócić X kadencję Sejmu, co oznacza też skrócenie kadencji Senatu; z obecnej perspektywy wydaje się możliwe podjęcie do końca I kwartału 1991 r. decyzji o terminie samorozwiązania Sejmu”.</u>
          <u xml:id="u-2.46" who="#MikołajKozakiewicz">Dzisiejsze obrady stanowią realizację postanowienia tej uchwały. Wypowiadać się będziemy w sprawie terminu zakończenia kadencji oraz kwestii ordynacji wyborczej do Sejmu, jej uchwalenie stanowi bowiem nieodzowny warunek podjęcia decyzji o rozwiązaniu Sejmu, dlatego też Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje łączne rozpatrzenie punktów porządku dziennego od 1 do 4.</u>
          <u xml:id="u-2.47" who="#MikołajKozakiewicz">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-2.48" who="#MikołajKozakiewicz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.49" who="#MikołajKozakiewicz">Wysoka Izbo! Splot okoliczności sprawia, że Sejm znów musi zajmować się problematyką polityczną związaną z sobą samym. Dzieje się tak, choć jak wiadomo w Sejmie spiętrzyło się około 90 ustaw, na które czekają różne grupy społeczne. Niektóre z tych ustaw są bardzo pilne i bezpośrednio wiążą się z reformami gospodarczymi. Mamy więc tutaj wyraźny konflikt między pragmatyczną, czyli praktyczną stroną pracy Sejmu i aspektem politycznym. Ten konflikt ujawni się zapewne i w debacie o przyszłości Sejmu, o projektach ordynacji wyborczej, o poprawkach do Konstytucji, wreszcie o terminie rozwiązania Sejmu. Chodzi o to, aby była to spokojna debata, w czasie której emocje będą trzymane na wodzy, a o sprawach decydować będzie chłodny rozum a nie gorące serca. Każdy, kto wprowadzi demagogię i emocje, będzie dowodził, iż broni wątpliwej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-2.50" who="#MikołajKozakiewicz">Na życzenie Konwentu Seniorów nie ograniczyliśmy — normalnie ograniczamy do 5–7 minut — czasu przemówień poselskich, ale apeluję o zwięzłość wypowiedzi. Mamy bowiem na porządku dziennym także ważne ustawy i chcielibyśmy je uchwalić, jeśli czas pozwoli.</u>
          <u xml:id="u-2.51" who="#MikołajKozakiewicz">I jeszcze jedna uwaga. Materia będzie proceduralnie skomplikowana. Konwent Seniorów nie uzyskał pełnej jasności co do przebiegu debaty i sposobu postępowania. Z góry uprzedzam, iż założyliśmy, że mogą odbywać się w trakcie obrad liczniejsze niż zwykle przerwy dla odbycia posiedzeń Konwentu Seniorów. To także zachęca do oszczędzania czasu.</u>
          <u xml:id="u-2.52" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy zatem do łącznego rozpatrzenia następujących punktów porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-2.53" who="#MikołajKozakiewicz">1. Debata w sprawie rozwiązania się Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-2.54" who="#MikołajKozakiewicz">2. Pierwsze czytanie przedstawionych przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projektów ustaw:</u>
          <u xml:id="u-2.55" who="#MikołajKozakiewicz">1) o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 779),</u>
          <u xml:id="u-2.56" who="#MikołajKozakiewicz">2) Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 763).</u>
          <u xml:id="u-2.57" who="#MikołajKozakiewicz">3. Pierwsze czytanie przedstawionego przez Komisję Konstytucyjną projektu ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (druk 771).</u>
          <u xml:id="u-2.58" who="#MikołajKozakiewicz">4. Sprawozdanie Komisji Konstytucyjnej o poselskich projektach ustaw Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (druki nr 462, 522 i 770).</u>
          <u xml:id="u-2.59" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zabranie głosu w celu przedstawienia uzasadnienia przedstawionych przez prezydenta projektów ustaw sekretarza stanu w Kancelarii Prezydenta pana Sławomira Siwka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#SławomirSiwek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie treść listu prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej skierowanego do Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#SławomirSiwek">„W dniu 22 lutego przesłałem do laski marszałkowskiej prezydencki projekt ordynacji wyborczej do Sejmu. Zdecydowałem się na ten krok, gdyż bieg prac nad ordynacją wyborczą w Komisji Konstytucyjnej oraz treść opracowywanego projektu przekonały mnie, iż powstaje poważne zagrożenie zarówno co do terminu wyborów, jak i przyszłego kształtu naszego życia politycznego.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#SławomirSiwek">Jestem przekonany, że Polska potrzebuje dziś szybkich wyborów i potrzebuje ordynacji, która będzie ułatwiała tworzenie się dużych partii politycznych i koalicji wyborczych. Tylko w takich warunkach Sejm może stać się prawdziwym gospodarzem naszego wspólnego domu — Polski.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#SławomirSiwek">Polsce potrzebne jest dziś wielkie uporządkowanie, położenie kresu chaosowi i bałaganowi, w którym często nie wiadomo kto ma ile władzy, kto kogo reprezentuje i z jakiego tytułu. Trzeba położyć kres narastającemu rozczarowaniu i nieufności wobec instytucji życia politycznego, w tym wobec parlamentu. Jest to konieczne w imię umacniania naszej międzynarodowej pozycji. Jest to niezbędne także ze względu na zagrożenie, jakie tworzą groźne zjawiska w naszym międzynarodowym otoczeniu.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#SławomirSiwek">Czas już odrzucić zdezaktualizowany kontrakt „okrągłego stołu”. Kiedyś był on potrzebny, dziś krępuje narodową energię i demoralizuje życie publiczne.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali).</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#SławomirSiwek">Po wolnych wyborach Sejm, rząd i prezydent będą mogli — każdy na swoim polu — podjąć zdecydowane działania wychodzące naprzeciw nadziejom i aspiracjom społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#SławomirSiwek">Ordynacja wyborcza, którą proponuję, uwzględniająca administracyjny podział kraju, oparta o proste zasady, a więc zrozumiałe dla społeczeństwa, ma służyć realizacji tego właśnie celu.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#SławomirSiwek">Wysoka Izbo! Czas już najwyższy, by wszystkie obieralne władze Rzeczypospolitej pochodziły ze swobodnego wyboru jej obywateli. Czas przeciwstawić się zagrożeniom polskiej demokracji. Wybory do Sejmu powinny odbyć się 26 maja, powinny odbyć się na podstawie racjonalnej ordynacji wyborczej. Zwracam się do Wysokiej Izby o podjęcie decyzji, które to umożliwią, o uchwalenie przesłanego projektu ordynacji wyborczej. Apeluję o to w imię mojej i waszej odpowiedzialności za kraj.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#SławomirSiwek">Sejm X kadencji powstał na drodze kontraktu. Obecnie stoi przed niepodważalną szansą zapisania się w historii jako ten, który stworzył Polakom możliwość zbudowania pełnej demokracji i utwierdzenia niepodległości”.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#SławomirSiwek">Podpisał prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Wałęsa.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#MikołajKozakiewicz">Rozumiem, że pan sekretarz stanu więcej nie będzie mówił na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posła Janusza Szymańskiego o zabranie głosu w celu uzasadnienia przedstawionego przez Komisję Konstytucyjną projektu ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Przypadł mi zaszczyt i trudny obowiązek przedstawienia złożonego do laski marszałkowskiej przez Komisję Konstytucyjną projektu kolejnej, 21 zmiany Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#JanuszSzymański">Chciałbym zacząć od takiej ogólnej konstatacji. Zarówno nowela kwietniowa, jak i grudniowa do Konstytucji dokonane w 1989 r. były najważniejszymi spośród nowelizacji uchwalonych od 1952 r. i zapewne przejdą one do historii jako pierwsze wyraźnie inicjujące proces stopniowej eliminacji w całości tejże Konstytucji, Konstytucji lipcowej z 1952 r. Zmiany te charakteryzują się jednak brakiem wyraźnej koncepcji nie tylko nowego układu naczelnych organów państwowych, ale przede wszystkim, co ważniejsze, systemu sprawowania władzy. Fakt ten nie pozostał bez wpływu na redakcję poszczególnych przepisów noweli, która została uchwalona w nader pospiesznym trybie. Przepisy te są częstokroć niejasne, pozostawiają bowiem zbyt wiele wątpliwości, gdyż formułowane są bez tego, co my prawnicy określamy mianem legislacyjnej precyzji i wyobraźni, dlatego też można stwierdzić, że żyjemy w okresie swoistego konstytucyjnego prowizorium w Polsce. Okazuje się, że nawet nowela kwietniowa, jak i późniejsze nowele są niewystarczające jak na warunki fazy przejściowej i powstaje potrzeba kolejnej, ale też fragmentarycznej interwencji ustawodawcy konstytucyjnego.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#JanuszSzymański">Konieczność dokonania zmian w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej — powtarzam, dwudziesta pierwsza — jest związana z reformą prawa i systemu wyborczego. Umożliwi ona przeprowadzenie wolnych, demokratycznych wyborów parlamentarnych. Są dwa powody propozycji tych zmian:</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#JanuszSzymański">Po pierwsze, chcę podkreślić, że nowela kwietniowa z 1989 r. wyeliminowała z systemu źródeł prawa instytucję dekretów z mocą ustawy, tj. aktów wydawanych poza Sejmem przez dawną Radę Państwa, ale równych swą prawną mocą ustawie. W konsekwencji ustawa stała się jedyną formą pierwotnego stanowienia norm powszechnie obowiązującego prawa.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#JanuszSzymański">Po drugie, odstąpienie od sesyjnego trybu działania Sejmu na rzecz zdolności do obrad w permanencji na samodzielnie zwoływanych przez Prezydium Sejmu jego posiedzeniach, wymaga w konsekwencji zniesienia także przerwy międzykadencyjnej, a więc okresów w Polsce bez parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#JanuszSzymański">W normalnych warunkach, a tym bardziej w okresie dokonujących się głębokich przeobrażeń ustrojowych, zwłaszcza w dziedzinie gospodarki, nie można dopuścić do sytuacji, aby w okresie dwóch lub trzech miesięcy między zakończeniem kadencji parlamentu a ukonstytuowaniem się nowego parlamentu po wyborach nie działał żaden organ ustawodawczy, a więc by państwo pozostało bez ustawodawcy. Proponowane nowe brzmienie art. 21 ust. 2 Konstytucji znosi zatem przerwę międzykadencyjną, a więc okresy w Polsce bez parlamentu. W konsekwencji musi ulec zmianie też art. 31 ust. 1 Konstytucji, dotyczący zasad zarządzania wyborów parlamentarnych. Jest to logiczna konsekwencja tej pierwszej zmiany.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#JanuszSzymański">Zaproponowany przez Komisję Konstytucyjną nowy system wyborczy do Sejmu przewidziany w projekcie nowej, przygotowanej przez Komisję Konstytucyjną ordynacji wyborczej stwarza jednak potencjalną możliwość zwiększenia liczby wybranych posłów. W praktyce zwiększenie liczby posłów powyżej 460 może wystąpić. Taka możliwość zwiększenia liczby posłów musi być wyraźnie przewidziana normą konstytucyjną. Brzmienie proponowanego przepisu art. 21 ust. 1 Konstytucji dopuszcza również zmniejszenie liczby posłów wynikłe w toku kadencji Sejmu wskutek wygaśnięcia mandatu i pozwala na rezygnację z instytucji wyborów uzupełniających.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#JanuszSzymański">Ponadto Komisja Konstytucyjna, uznając doświadczenia wynikające z ostatnich wyborów prezydenckich, wskazuje na potrzebę uzależnienia biernego prawa wyborczego, czyli kandydowania na urząd prezydenta, posła oraz senatora, od określonej czasem zamieszkiwania na terytorium naszego państwa więzi z krajem i jego życiem politycznym. Dlatego proponowane nowe brzmienie art. 96 warunkuje bierne prawo wyborcze 5-letnim obowiązkowym okresem stałego zamieszkiwania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Takie rozwiązanie jest znane wielu ustawom zasadniczym państw demokracji zachodniej.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#JanuszSzymański">Proponowane przez Komisję Konstytucyjną nowe brzmienie art. 99 — powiem najoględniej — stanowi tylko w pewnym sensie konsekwencję utrwalonej praktyki określenia wyjątków w odniesieniu do czynnego prawa wyborczego wynikającego z ubezwłasnowolnienia prawomocnym orzeczeniem sądu i odpowiada — tak jak podkreślam — tylko w pewnym sensie sugestiom zgłaszanym przez Komisję Konstytucyjną.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#JanuszSzymański">I na końcu chciałbym zawrzeć taką konkluzję. Choć w Sejmie i w Komisji Konstytucyjnej ogólne poparcie uzyskał postulat przygotowania nowej ustawy zasadniczej, to jednak Komisja Konstytucyjna wnosi, aby Wysoka Izba raczyła przekazać do dalszych prac ustawodawczych przedstawiony przez Komisję Konstytucyjną projekt zmiany Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#MikołajKozakiewicz">Obecnie proszę o zabranie głosu sprawozdawcę Komisji Konstytucyjnej w sprawie poselskich projektów ustaw Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, posła Aleksandra Łuczaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#AleksanderŁuczak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Konstytucyjnej chciałbym przedstawić Wysokiej Izbie podstawowe założenia i sprawozdania z prac nad projektem ordynacji wyborczej do Sejmu. Nie ulega wątpliwości, że projekt tej ustawy stał się przedmiotem gry politycznej. Wytworzona wokół ordynacji wyborczej atmosfera musiała rzutować na przebieg naszych prac. Chciałbym jednak z całą stanowczością stwierdzić, że zarówno w pracach kierowanej przeze mnie podkomisji, jak i w pracach całej Komisji Konstytucyjnej staraliśmy się zrobić wszystko, aby Sejm, podejmując dyskusję na temat skrócenia swojej kadencji, był jednocześnie wyposażony w podstawowy instrument — ordynację wyborczą.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#AleksanderŁuczak">Pracowaliśmy w zespole reprezentującym różne opcje polityczne i odmienny nieraz punkt widzenia. Ordynacja wyborcza z racji swojego bardzo politycznego charakteru musiała powodować ujawnienie tych odmienności. Omawiając wiele rozwiązań, wysłuchując różnych opinii, stopniowo dochodziliśmy do uzgodnień. Bez względu na to jak Wysoka Izba oceni naszą propozycję, to jednak ten projekt dzięki dyskusjom przy jego tworzeniu, eliminowaniu różnic i odmienności przybliża do znalezienia porozumienia w jeszcze innych sprawach i stwarza możliwość uchwalenia ordynacji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#AleksanderŁuczak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Punktem wyjścia do naszych prac stała się uchwała Sejmu z 25 października ubiegłego roku, stanowiąca, że wybory do Sejmu mają być oparte na zasadzie proporcjonalności, ażeby przez to umożliwić różnym siłom politycznym — stosownie do zakresu ich wpływów — uczestniczenie w przyszłym parlamencie. Niejednokrotnie wyrażono troskę, nie tylko na tej sali, aby stworzyć poszczególnym ugrupowaniom politycznym gwarancję równych szans w wyborach. Sednem zagadnienia przy realizacji tego założenia, że wybory mają być proporcjonalne, jest kwestia podziału na okręgi wyborcze i metoda ustalenia wyników wyborów. W rozpowszechnionych, obiegowych opiniach dominuje przekonanie, że zastosowanie przy ustalaniu wyników wyborów zasady proporcjonalności, w przeciwieństwie do zasady większości, musi zawsze prowadzić przy podziale mandatów do wiernego odzwierciedlenia układu sił uprawnionych do głosowania. Wyprowadza się z tego wniosek, że zasada proporcjonalności musi być z istoty swej sprawiedliwa. W praktyce jednak wcale nie zawsze, nie w każdym przypadku musi tak być. Przy zastosowaniu zasady proporcjonalności nie zawsze daje się uniknąć deformacji. Zależy to w niemałym stopniu od przyjętej metody ustalania wyników, od układu sił partyjnych w elektoracie oraz od wielkości okręgów wyborczych i prawidłowo stosowanej normy przedstawicielskiej. Przy pewnym splocie tych trzech czynników można — formalnie stosując zasadę proporcjonalności — doprowadzić do efektu zniekształcenia wyników wyborów. Zasada proporcjonalności jako jeden z elementów systemu wyborczego stanowi kategorię polityczną. Jednakże przy zastosowaniu tej zasady w praktyce trzeba się w poważnym stopniu podporządkować regułom matematyki, bowiem zasadę proporcjonalności można stosować tylko w przypadku organizowania wyborów w wielomandatowych okręgach wyborczych. Przyjęcie zasady proporcjonalności pociąga zatem konieczność organizowania wyborów w okręgach wielomandatowych.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#AleksanderŁuczak">W trakcie prac komisji drogą eliminacji zaproponowaliśmy trzy wariantowe modele możliwe do wprowadzenia w naszych warunkach systemu wyborczego. Oceniamy je w oparciu o testy symulacyjne, opierające się na analizie wyników niedawnych wyborów prezydenckich oraz wyborów w innych krajach europejskich. Nie ignorowaliśmy propozycji recepcji ordynacji z 1922 roku.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#AleksanderŁuczak">Struktura okręgów wyborczych stwarzała najwięcej poważnych problemów i sporów. Komisja była stale pod naciskiem zachowania okręgów w granicach obecnych województw. Uznaliśmy jednak, że małe okręgi 3- lub 4-mandatowe, jakie musiałyby powstać z powodu liczby ludności i zachowania normy przedstawicielstwa, przykładowo w województwie chełmskim czy łomżyńskim i kilku innych, doprowadziłyby do jaskrawo niesprawiedliwego zniekształcenia wyników głosowania. Dlatego przyjęliśmy koncepcję 19 regionów wyborczych, obejmujących obszar kilku województw, z wyjątkiem województwa katowickiego i województwa stołecznego, na które przypada od 17 do 29 mandatów. Ogółem do wybrania w regionach byłoby 345 mandatów. Zapewnia to sprawiedliwy, proporcjonalny podział mandatów. Zasady tworzenia regionów i ich granic będą przedmiotem oddzielnego wystąpienia, a podział kraju na regiony i okręgi będzie zgodnie z naszą propozycją ustalony uchwałą Sejmu. Jednocześnie dla zaspokojenia potrzeb artykulacji interesów lokalnych stwarzamy w projekcie 115 okręgów 1-mandatowych wyodrębnionych w granicach każdego regionu wyborczego. Te okręgi 1-mandatowe pozwalają połączyć szeroko wyrażany postulat, aby wyborcy mogli dokonywać wyboru personalnego między konkretnymi kandydatami. Dlatego przyjęliśmy koncepcję jednoczesnego wyboru kandydatów w jednomandatowych okręgach i na listy kandydatów w regionach. Wyborca będzie miał zatem dwa głosy: jeden dla wyboru posła w okręgu jednomandatowym i drugi dla wyboru z listy regionalnej. Oba głosy wyborcy będą miały wpływ na globalny podział mandatów w całym regionie wyborczym, dokonywany na zasadzie proporcjonalności. Wybór posłów w okręgu jednomandatowym na zasadzie większości względnej to tylko sposób określenia, kto personalnie ma otrzymać mandat, natomiast przydział mandatów ugrupowaniom politycznym dokonywany będzie na zasadzie proporcjonalności. Głosy oddane na kandydatów kandydujących w okręgach jednomandatowych nie będą stracone. Będą one dodawane do głosów oddanych na listę regionalną wystawioną przez to samo ugrupowanie i będą stanowić podstawę do ustalenia proporcjonalnego podziału mandatów przypadających temu ugrupowaniu.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#AleksanderŁuczak">Zaproponowany w projekcie system wyborczy jest wynikiem kompromisu, który na forum całej Komisji Konstytucyjnej został ostatecznie osiągnięty, a jednocześnie — chcę to podkreślić z całą siłą — absolutnie spełnia on postulaty wspomnianej uchwały Sejmu z 25 października ub. roku.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#AleksanderŁuczak">Obok tego zagadnienia głównym i podstawowym problemem była kwestia, jak pogodzić wymagania systemu proporcjonalnego i wynikające z tego logiczne konsekwencje głosowania na listy, z koniecznością stworzenia wyborcom możliwości głosowania na osoby. Właśnie temu celowi służy wyodrębnienie w ramach dużych regionów wyborczych jednomandatowych okręgów. To w tych okręgach wyborca będzie miał możliwość wyboru posła spośród wielu kandydatów. Początkowo w przyjętej koncepcji systemu wyborczego zakładaliśmy, że drugi głos wyborca będzie oddawał na wybraną przez siebie listę kandydatów bez wskazywania preferencji personalnych. Po uchwaleniu poprawki przez większość całej komisji, pierwotna koncepcja uległa zmianie, łamiąc częściowo czystość i spójność wyjściowych założeń. Wedle obecnego brzmienia projektu poselskiego wyborca ma głosować na listę regionalną wskazując na liście konkretnego kandydata, przez co przysparza mu głosów dających pierwszeństwo do otrzymania mandatu przypadającego danej liście. Niezaznaczenie preferencji powoduje nieważność głosu. Poważną niedogodnością tego rozwiązania jest to, że karta do głosowania będzie musiała być dużych rozmiarów. W przypadku zgłoszenia 10 list może obejmować ona od 170 do 290 nazwisk kandydatów. Wyborca wybierając jednego z tych kandydatów, może się czuć zagubiony i w konsekwencji zniechęcony do oddania głosu na listę.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#AleksanderŁuczak">Technika głosowania na jedną listę początkowo zaproponowana w projekcie opracowanym przez podkomisję była zatem bardziej prosta. I dlatego część członków podkomisji zgłosiła wniosek dotyczący art. 26. Jest to pierwszy wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#AleksanderŁuczak">Rozwiązaniem powodującym odejście od drukowania nazwisk wszystkich kandydatów na listę w regionie, ale również stwarzającym pewne komplikacje, byłoby przyjęcie wniosku mniejszości nr 2 do tego samego art. 26 projektu poselskiego. Wniosek ten przewiduje głosowanie na listę z możliwością dodania głosu preferencyjnego wskazanemu kandydatowi z danej listy przez wpisanie jego nazwiska na karcie do głosowania obok znaku oznaczającego oddanie głosu na daną listę.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#AleksanderŁuczak">Wysoka Izbo! W sprawozdaniu zostały również przedstawione trzy różne wnioski dotyczące ustalenia podziału mandatów. Wynika to z faktu, że nie istnieje taki sposób podziału mandatów w zależności od liczby oddanych głosów na poszczególne listy, który zapewniałby idealne, równe, w 100% dokładne odwzorowanie proporcji oddanych głosów w dokonanym podziale mandatów. Sposób podziału mandatów to zagadnienie, które ściśle rozpatrywaliśmy ze sprawą wprowadzenia tzw. klauzuli zaporowej jako bariery przeciwdziałającej wejściu do parlamentu ugrupowań politycznych, nie mających znacznego poparcia wyborców. Nie muszę Wysokiej Izby przekonywać, że jest to generalna kwestia, której rozstrzygnięcie decyduje o kształcie politycznym przyszłego polskiego parlamentu. Jest to decyzja, która ma podstawowe znaczenie dla możliwości wyłonienia stabilnego, sprawnego rządu.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#AleksanderŁuczak">Większość komisji poparła propozycję ustalania wyników wyborów według tzw. metody Sainte-Laguë, która szczegółowo jest opisana w art. 106. Ta metoda była stosowana w wyborach samorządowych. Rezultatem jej zastosowania jest najwierniejszy związek między liczbą głosów oddanych na poszczególne listy a liczbą uzyskanych mandatów. Jeden z wniosków mniejszości (wniosek nr 11) zmierza do zastąpienia tej metody metodą Hare-Niemeyer'a, w rezultacie zastosowania której premiowane są słabsze partie. Formuła ta prowadzi do nadreprezentacji słabszych partii.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#AleksanderŁuczak">Przeciwieństwem tej metody jest proponowana również przez mniejszość komisji zawarta we wniosku nr 12 metoda d'Hondt'a. W praktyce metoda ta premiuje najsilniejsze partie kosztem pozostałych, zwłaszcza wtedy, kiedy dominująca partia otrzymuje więcej niż 40% głosów. O ile przy metodzie d'Hondt'a wprowadzenie klauzuli zaporowej jest zbyteczne, bo istotą tej metody jest eliminacja słabych podmiotów, to wprowadzenie jej w razie przyjęcia jednej z dwóch wyżej wymienionych metod było przedmiotem rozważań komisji. Odbiciem tego jest 13 wniosek mniejszości, według którego „Mandaty przypadające na daną listę regionalną otrzymują kandydaci z tej listy, jeżeli uzyska ona co najmniej 5% głosów ważnych”. Kontrowersje w tej propozycji wywołała wysokość progu, czego wyrazem były sugestie zmierzające do jego obniżenia do poziomu 3 lub 4%.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#AleksanderŁuczak">Osobną grupę zagadnień dotyczących projektu ordynacji wyborczej stanowi tryb zgłaszania list kandydatów. Po długotrwałych dyskusjach komisja jednomyślnie zaproponowała możliwość zgłaszania kandydatów i list przez partie polityczne, organizacje społeczne i wyborców, zgodnie z art. 100 Konstytucji. Jednakże dla stworzenia wszystkim tym podmiotom jednakowego startu i jednakowych możliwości komisja proponuje tworzenie przez wymienione podmioty komitetów wyborczych. Niezależnie przez kogo byłyby one tworzone, zostały poddane jednolitym rygorom wynikającym z ustawy o partiach politycznych. Nakłada to na komitet wyborczy obowiązek posługiwania się nazwą i symboliką odróżniającą go od tej, która jest właściwa organizacji społeczno-zawodowej, a także nieprzekraczania granic działalności, jakie zakreśla ustawa o partiach politycznych. Komisja, rozważając wszystkie dotychczasowe dobre i złe doświadczenia związane ze zbieraniem podpisów pod nazwiskiem lub listą kandydatów, proponuje zachowanie tego elementu procesu wyborczego. Stwarza on barierę przed wielością podmiotów i jest środkiem do zapoznania się z kandydatami na posłów. Warunkiem zarejestrowania kandydata w okręgu jednomandatowym jest zebranie 3 tys. podpisów, a warunkiem zarejestrowania listy regionalnej jest zebranie 5 tys. podpisów. Krajowy komitet wyborczy, który zarejestruje swoje listy w 5 okręgach i zbierze łącznie 50 tys. podpisów, będzie zwolniony od zbierania podpisów przy rejestracji list w pozostałych regionach.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#AleksanderŁuczak">Dodatkowym warunkiem zarejestrowania listy proponowanym przez komisję jest konieczność uiszczenia kaucji pieniężnej. Kaucja będzie zwrócona, jeśli kandydat uzyska 2% ważnie oddanych głosów w okręgu, a w regionie kiedy lista uzyska 1% ważnie oddanych głosów. Kaucja dla indywidualnego kandydata w wysokości dwukrotnego, a dla list w wysokości 20-krotnego średniego wynagrodzenia w 5 podstawowych działach gospodarki narodowej powinna ograniczać tych kandydatów, których ewentualna strata własnych środków pieniężnych, a nie kompromitacja wynikająca z braku poparcia, powstrzymywałaby przed podjęciem decyzji o przystąpieniu do wyborów. Kaucja jest też gwarancją, że podmioty zgłaszające listy przedłożą sprawozdania z wykorzystania środków finansowych. Propozycja wprowadzenia kaucji nie znalazła uznania wśród wszystkich członków komisji, czego rezultatem są wnioski mniejszości od 6 do 10, zmierzające do skreślenia tych artykułów, które wiążą się z jej wprowadzeniem.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#AleksanderŁuczak">Aby zapewnić prawidłowy przebieg wyborów, projekt szczegółowo określa strukturę i sposób powołania komisji wyborczej. Państwowa Komisja Wyborcza, regionalne komisje wyborcze i okręgowe komisje wyborcze składają się z przedstawicieli sądów wyznaczonych przez prezesów tych instytucji. Wszelkie sprawy związane ze zgłaszaniem kandydatów, nieprawidłowościami zaistniałymi w trakcie kampanii wyborczej, troską o zgodny z ordynacją przebieg głosowania, ewentualne protesty rozstrzyga ordynacja wyborcza w sposób nieraz bardzo szczegółowy, wskazując kto i w jakim terminie powinien usunąć powstałe nieprawidłowości. Szczegółowość tych zapisów wydaje się nieodzowna, aby zagwarantować prawidłowy przebieg procesu wyborczego.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#AleksanderŁuczak">Projekt wprowadza ustanowienie Krajowego Biura Wyborczego. Chodzi o to, aby stworzyć trwały, wyspecjalizowany zespół zajmujący się przygotowaniem i organizacją wyborów. Jest to tym bardziej uzasadnione, że w naszym prawie wyborczym wprowadzona została instytucja stałych rejestrów wyborców, które co roku mają być aktualizowane. Trzeba też co pewien czas korygować granice regionów i okręgów, stosownie do zachodzących zmian demograficznych. W projekcie proponuje się usytuowanie Krajowego Biura Wyborczego w ramach Urzędu Rady Ministrów. Wniosek mniejszości nr 4 proponuje usytuowanie go przy Kancelarii Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#AleksanderŁuczak">Sprawą zasadniczą dla przebiegu kampanii wyborczej jest tworzenie przez ordynację wyborczą jednakowych zasad dostępu do państwowych środków masowego przekazu. Po konsultacjach z przedstawicielami Radiokomitetu proponujemy zasady, na jakich będą nadawane bezpłatne i płatne audycje o charakterze wyborczym. Projekt określa czas, warunki i zakres korzystania z usług, wyznacza osoby odpowiedzialne za podział czasu emisji. Aby ustrzec się nieprawidłowości, proponujemy utworzenie przy pełnomocniku do spraw audycji wyborczych powołanym przez prezesa Radiokomitetu kolegium złożonego z przedstawicieli krajowych komitetów wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#AleksanderŁuczak">Art. 129 określa miejsca, gdzie nie wolno prowadzić kampanii wyborczej. Kontrowersje komisji wywołał ust. 3. Część członków proponowała jego skreślenie, co stwarzało możliwość prowadzenia kampanii wyborczej w kościołach i kaplicach (wniosek nr 14a). Część członków komisji zmierzała w przeciwnym kierunku — do wyłączenia z możliwości prowadzenia agitacji nie tylko kościołów i kaplic, ale także gruntów przykościelnych (wniosek 14b).</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#AleksanderŁuczak">Wniosek nr 16 nawiązuje do art. 3 projektu ordynacji wyborczej. Większość komisji wypowiedziała się za przeprowadzeniem wyborów do Sejmu tylko na terenie kraju. Wynika to z założenia wyborów proporcjonalnych. Przyłączenie głosów obywateli polskich stale przebywających za granicą do jakiegokolwiek okręgu naruszałoby normę przedstawicielską. Wyrażany był również pogląd, że przyznając prawo głosowania obywatelom przebywającym poza granicami, w małym stopniu lub prawie w żadnym mamy możliwość wyegzekwowania od tych obywateli obowiązku.</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#AleksanderŁuczak">Wysoka Izbo! Komisja Konstytucyjna zdając sobie sprawę z konieczności przeprowadzenia w obecnej sytuacji politycznej wyborów do Sejmu, z ogromną skrupulatnością zastanawiała się nad tzw. kalendarzem wyborczym. Choć wyrażany był pogląd, że powinien on być oddzielony od kalendarza politycznego, to jednak w naszej rzeczywistości oddzielenie tych spraw od siebie jest prawie niemożliwe. Ustawa, którą proponujemy, ma zasadnicze znaczenie dla przyszłości Polski. Jest to też ustawa, do której przystosowanie się, znalezienie odpowiednich środków i możliwości musi wymagać zastanowienia i czasu.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#AleksanderŁuczak">Jeśli chcemy stworzyć wszystkim równy start i równe możliwości, to nie można tą ustawą zaskoczyć podmiotów uczestniczących w walce wyborczej, a przede wszystkim nie można zaskoczyć społeczeństwa. Rozumiejąc racje pozaustawowe, komisja uważa, że minimalny czas, gwarantujący prawidłowy przebieg procesu wyborczego, powinien mieścić się w granicach 95–100 dni. Ponadto uważamy, że ustawa o tak zasadniczej wadze dla państwa, powinna wejść w życie po upływie 30 dni od dnia jej ogłoszenia. Racje, które przedłożyłem, nie były podzielane przez wszystkich członków komisji, czego wynikiem jest wniosek mniejszości nr 17, zmierzający do skrócenia kalendarza proponowanego w omawianym projekcie.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#AleksanderŁuczak">Po wydrukowaniu sprawozdania do komisji wpłynął wniosek przedstawiany podczas jej obrad, który zmierza do wydzielenia 9 mandatów dla żyjących w rozproszeniu przedstawicieli mniejszości narodowych. Propozycja ta podważa przyjętą w projekcie zasadę równości wyborów i powoduje uprzywilejowaną pozycję dla kandydatów mniejszości narodowych. Do Wysokiej Izby należy decyzja, czy kierując się wyższymi racjami, uwzględni tę propozycję.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#AleksanderŁuczak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiłem podstawowe założenia projektu i przebieg prac komisji. Zdaję sobie sprawę, że niektóre z proponowanych rozwiązań są niezwykle kontrowersyjne, niektóre zaś są wyborem jednym z kilku możliwych. Projekt komisji przeszedł trudny etap, podczas którego poszukiwaliśmy i znaleźliśmy w wielu sprawach porozumienie. I dlatego wokół tego projektu może się zarysować możliwość przyjęcia całości ustawy. Z tych powodów zwracam się w imieniu Komisji Konstytucyjnej o przyjęcie, po przegłosowaniu omawianych poprawek, ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (druk 770). Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę państwa, jak mówiłem...</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie ulega wątpliwości, że zawsze na tej sali walczy duch polityka i duch legalisty. Ja się opowiadam za duchem legalizmu i legalisty i mam zasadnicze wątpliwości, czy może odbyć się pierwsze czytanie dwóch inicjatyw ustawodawczych prezydenta. Regulamin jasno określa procedurę pierwszego czytania. Wymaga on znajomości tej procedury przez wszystkie organy zewnętrzne, które posiadają prawo inicjatywy ustawodawczej na mocy Konstytucji. Pierwsze czytanie obejmuje uzasadnienie projektu ustawy. Chcę powiedzieć, że poza przesłaniem politycznym prezydenta — nie ulega wątpliwości, że taki charakter miał ten list — uzasadnienia do projektu dwóch ustaw nie usłyszałem. W związku z tym wyrażam dezaprobatę wobec takiej formy i żądam uzasadnienia projektu ustawy, a od pana marszałka przestrzegania prawa Sejmu do tego.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#MikołajKozakiewicz">Pan poseł Szymański wyprzedził o 5 minut informację, którą chciałem przekazać. Zarządzam w tej chwili półgodzinną przerwę i zebranie Konwentu Seniorów właśnie w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 9 min 55 do godz. 10 min 45)</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#MikołajKozakiewicz">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#MikołajKozakiewicz">Bardzo proszę o zajmowanie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#MikołajKozakiewicz">Czy pan poseł chciał zabrać głos w tej chwili?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#HenrykKomar">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam nadzieję, iż moja prośba będzie zbieżna z oczekiwaniami państwa, a zmierza ona ku bardzo prostemu celowi. Waga i wymowa listu pana prezydenta ma związek z naszą dzisiejszą pracą. Wydaje mi się, iż przemawia to za tym, aby w miarę możliwości jak najszybciej ten list znalazł się w naszych skrytkach poselskich i o to bardzo pana marszałka proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#MikołajKozakiewicz">Już ten list jest powielany i wkrótce go państwo otrzymacie.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#MikołajKozakiewicz">W celu przedstawienia uzasadnienia projektów ustaw przedstawionych przez prezydenta proszę o zabranie głosu sekretarza stanu w Kancelarii Prezydenta Sławomira Siwka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#SławomirSiwek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jestem świadom tego, iż wprowadziłem pewien nieporządek w obrady Izby, ale chcę powiedzieć, że zdaję sobie sprawę, jaka odpowiedzialność ciąży na mnie w obliczu przysłanego wcześniej listu pana prezydenta. Jestem wdzięczny panu posłowi za zwrócenie uwagi na ten fakt. Mam nadzieję, że Wysoka Izba wybaczy młodemu ministrowi to potknięcie.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#SławomirSiwek">Chciałbym teraz, jeśli Wysoka Izba pozwoli, przedstawić to, co mam do powiedzenia na temat inicjatywy pana prezydenta.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#SławomirSiwek">Stojąc dzisiaj przed Wysoką Izbą, mam zaszczyt reprezentować Urząd Prezydenta Rzeczypospolitej i w imieniu tego właśnie urzędu pragnę wypowiedzieć kilka uwag o skierowanym pod obrady Sejmu prezydenckim projekcie ordynacji wyborczej jak również propozycji zmian w Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#SławomirSiwek">Sam fakt, że jest to pierwsza inicjatywa ustawodawcza prezydenta, inicjatywa podjęta tak rychło po rozpoczęciu jego kadencji, ma swoją oczywistą wymowę. Wymowę tę trafnie odczytała opinia publiczna, znajdując w niej odpowiedź na powszechny postulat możliwie najszybszego przeprowadzenia wolnych i demokratycznych wyborów. Wysokiej Izbie znane są oczywiście rezultaty badań opinii społecznej, z których jednoznacznie wynika wniosek, że ogromna większość obywateli chciałaby wyborów w najbliższym terminie. Zawiedzenie tych oczekiwań byłoby zdarzeniem politycznie niefortunnym. Argumentacja odwołująca się li tylko do względów proceduralnych nie mogłaby liczyć na społeczne zrozumienie, tym bardziej że jeszcze jest możliwe zorganizowanie wyborów w maju bez naruszania norm zapisanych w regulaminie Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#SławomirSiwek">Wolne i demokratyczne wybory, pierwsze po tylu latach, stanowią wielką i autentyczną potrzebę społeczną. Są sprawą, której nie możną sprowadzić do dyskusji proceduralnych. Okryłoby to nas śmiesznością i obniżyło autorytet Sejmu. Możliwie rychłe wybory są po prostu konieczne, bo bez nich nie możemy zakończyć procesu budowy demokratycznych struktur naszego państwa. Są one konieczne, jeśli chcemy poważnie myśleć o ustabilizowaniu wciąż niepewnej sytuacji politycznej w Polsce. Stanowią one wreszcie nieodzowny warunek polskiego uczestnictwa w instytucjach europejskich. Wszystko to nadaje tej sprawie najwyższe znaczenie, które zwykło się określać jako rację stanu. Takie były przesłanki decyzji pana prezydenta, gdy występował ze swoją inicjatywą do Sejmu. Kierował się on mianowicie przekonaniem, że posłowie mają przecież to samo wyczucie oczekiwań społeczeństwa i tę samą wolę dokończenia budowy systemu demokratycznego. Najważniejszym zaś elementem owego systemu jest demokratycznie wybrany parlament.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#SławomirSiwek">Wysoka Izbo! Prezydentowi zależy na wyłonieniu reprezentatywnego i silnego parlamentu, takiego, który byłby zdolny wyłaniać stabilną większość, stanowić prawa i kierować sprawami państwa zgodnie z wolą narodu i polską, racją stanu. Te właśnie intencje można odnaleźć we wniesionym przez prezydenta projekcie ordynacji wyborczej. Projekt oparty jest na założeniu, że w fazie budowy demokracji wybory powinny w równym stopniu łączyć zasadę proporcjonalności z personalizacją aktu wyborczego. Proponuje się w związku z tym, aby posłowie wybierani byli w równej liczbie, to jest w 230, w jednomandatowych okręgach wyborczych i z krajowych list kandydatów. Każdy wyborca miałby więc dwa głosy: jeden dla wyboru posła w okręgu wyborczym, drugi oddany byłby przez niego na krajową listę. Głosowanie na listy sprzyjałoby umacnianiu pluralistycznego systemu silnych partii. Przybliżałoby to nas do sytuacji, która uchodzi za normalną w Zachodniej Europie, chroniąc przed niebezpieczeństwem nadmiernego rozbicia parlamentu i zdominowania go przez posłów reprezentujących jedynie interesy lokalne.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#SławomirSiwek">Zgodnie z normą konstytucyjną projekt ordynacji nie ogranicza prawa zgłaszania kandydatów. Przysługuje ono partiom, organizacjom społecznym oraz wyborcom. Możliwe jest też zawiązywanie koalicji, uczestniczenie w zgłaszaniu kandydatów przez ruchy obywatelskie, związki zawodowe i nie stowarzyszonych wyborców, z tym że realizacja tego prawa następowałaby za pośrednictwem tworzonych w tym celu komitetów wyborczych. Ustalone ponadto zostały minimalne wymogi uzyskania społecznej akceptacji dla kandydatur: zgłoszenie kandydata w okręgu wyborczym musi być poparte podpisami 3.000 wyborców z danego okręgu, co wynosi około 3 całego elektoratu w okręgu według stanu z okresu wyborów prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej; zgłoszenie krajowej listy kandydatów musi być poparte podpisami 30.000 wyborców, bez względu na ich miejsce zamieszkania na obszarze kraju, a więc przez około 0,1% ogólnej liczby uprawnionych do głosowania w wyborach prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Równość praw wyrażona została w regule, iż każdy komitet wyborczy może zgłosić po jednym kandydacie na posła w każdym okręgu wyborczym oraz jedną krajową listę kandydatów, kandydować zaś można tylko w jednym okręgu albo z jednej listy. Wyboru połowy składu Sejmu, czyli 230 posłów, dokonuje się w okręgach, których granice i numery ustala Sejm. Zasady podziału na okręgi i dokonywanie zmian w tym podziale określa ordynacja wyborcza. Według tych zasad granice okręgów nie naruszają granic istniejących województw, a w przypadku podziału województwa na dwa lub więcej okręgów nie naruszają granic gminy. Liczba wyborców w każdym okręgu wyborczym jest równa (z możliwym niewielkim odstępstwem), co oznacza, iż każdy mandat w okręgu jest równie „silny” liczbą wyborców.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#SławomirSiwek">Obywatelom polskim stale zamieszkującym za granicą prawo wybierania nadal przysługuje, jednakże skorzystanie z tego prawa możliwe jest jedynie na obszarze kraju. Projekt przewiduje bowiem, iż wybory przeprowadzane są wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#SławomirSiwek">Wybranym do Sejmu, a więc i kandydatem, może być obywatel polski, który ma prawo wybierania, jeśli w dniu wyborów ukończył 21 lat, pod warunkiem wszakże, iż nie jest obywatelem innego państwa. Dotychczas wymogu posiadania wyłącznie obywatelstwa polskiego za sady biernego prawa wyborczego nie przewidywały.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#SławomirSiwek">Stosownie do projektowanych przepisów, wybory przeprowadzają organy kolegialne, czyli komisje wyborcze. Przy tym — wzorem rozwiązań z ustawy o wyborze prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej — w skład Państwowej Komisji Wyborczej i wojewódzkich komisji wyborczych (właściwych do przeprowadzenia wyborów posłów w okręgach wyborczych na obszarze województwa) powołani zostają sędziowie odpowiednich sądów i Trybunału Konstytucyjnego.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#SławomirSiwek">Przyjęte w projekcie ustawy rozwiązania dotyczące kampanii wyborczej ustalają jej początek na dzień podania do publicznej wiadomości zarządzenia o wyborach oraz określają zasady jej prowadzenia. Określono zasady bezpłatnego dostępu komitetów wyborczych do państwowego radia i telewizji, w myśl których komitety wyborcze zarejestrowanych krajowych list kandydatów korzystają z programów ogólnokrajowych Polskiego Radia i Telewizji, zaś komitety wyborcze zarejestrowanych kandydatów w okręgach wyborczych — z programów regionalnych ośrodków PRiTV, Szanowny Panie Marszałku! Szanowni Posłowie! Tylko w pełni demokratyczne wybory mogą nadać polskiemu parlamentowi znaczenie i majestat przysługujące prawdziwemu przedstawicielstwu narodu. Jest oczywiste, że inicjatywa prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zmierza do umocnienia pozycji Sejmu w naszym państwie. I jest też oczywiste, że nie służyłoby to autorytetowi Sejmu, gdyby nie potrafił się wznieść ponad bieżące interesy polityczne poszczególnych grup szukających wybiegów, które pozwoliłyby choć trochę przedłużyć byt konstrukcji powołanej do życia po okrągłym stole. Jestem przekonany, że na tej sali zdecydowanie przeważają posłowie, którzy będą się kierować interesem demokracji i dobrem Polski, a nie taktyką polityczną. Jestem więc spokojny, że Sejm podejmie decyzję, która — już dziś to wiadomo — zostanie odnotowana przez historyków jako ważny krok naprzód w budowie polskiej demokracji. Nie potrafię sobie wyobrazić, by ten Sejm stanął w poprzek woli społeczeństwa i przyczynił się do opóźnienia wyborów, wystawiając Polskę na trudne do skalkulowania ryzyko.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#SławomirSiwek">Wiemy wszyscy, że nad naszym krajem zbierają się chmury.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#SławomirSiwek">Są decyzje, których nie wolno nam odkładać na potem, bo potomność nigdy nie wybaczyłaby nam błędu. Są chwile, kiedy dane jest nam słyszeć bicie zegara historii. Myślę, że wszyscy zdajemy sobie sprawę, że znaleźliśmy się w takim historycznym, przełomowym momencie i że mamy świadomość ciążącej na nas odpowiedzialności. Interes Polski wymaga od każdego z nas jasnej i konkretnej odpowiedzi, kto jest za rychłymi wolnymi wyborami, kto zaś wołałby odsunąć je w czasie na niepewną przyszłość. Miejmy świadomość, że Polacy przyglądają się nam w tej chwili uważnie i oceniają podejmowane decyzje. Polska, jak sądzę, oczekuje tych decyzji z nadzieją i zaufaniem.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#SławomirSiwek">Dziękuję za uwagę, z jaką państwo wysłuchaliście mojego wystąpienia w sprawie projektu prezydenckiej ordynacji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#SławomirSiwek">Jednocześnie pan prezydent zwrócił się do Sejmu z projektem ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Nie ulega wątpliwości, że obie te inicjatywy pan prezydent traktuje w sposób specjalny i w sposób łączny.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#SławomirSiwek">Proponowane zmiany w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej mają na celu umożliwienie funkcjonowania Senatu w sytuacji podjęcia przez Sejm uchwały o samorozwiązaniu. Senat jako konstytucyjny organ wybrany w powszechnych wolnych wyborach nie powinien zostać rozwiązany mocą uchwały Sejmu, nad którym ciąży układ i kontrakt polityczny.</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#komentarz">(Wesołość na sali, głos z sali: Kto go podpisał?)</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#SławomirSiwek">Problem drugiej izby parlamentu, jej ustrój i pozycję w systemie organów władzy określi nowa Konstytucja. Ze stanu prac nad jej projektem wynika, że nie ma jeszcze sprecyzowanej koncepcji w tym zakresie. Nową Konstytucję uchwali nowy Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, wybrany w wolnych wyborach i jemu wypadałoby zostawić decyzję w sprawie wyboru koncepcji Senatu, w sprawie odpowiedzi na pytanie, czy i jaki Senat ma być w przyszłej Polsce. Nowa Konstytucja w przepisach ją wprowadzających rozstrzygnie o zakończeniu kadencji obecnego Senatu, a jeśli tego nie uczyni, to kadencja Senatu zakończy się z dniem 4 czerwca 1993 r. na mocy proponowanego przez projekt ustawy w nowym brzmieniu art. 28 ust. 1 Konstytucji. Proponowane przez pana prezydenta zmiany ograniczają się wyłącznie do zakresu niezbędnego dla realizacji uzasadnionej wyżej koncepcji.</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo panu sekretarzowi stanu.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#MikołajKozakiewicz">Zapowiedziałem, że czas dyskusji nie został ograniczony, co nie znaczy, że jest on nieograniczony. Dla wystąpień klubowych czas ten wydłużyliśmy do 20 minut ze względu na bogactwo tematów. Czas przemówień poselskich ograniczyliśmy do 10 minut.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram łączną dyskusję, do której — jak dotąd — zapisało się 63 posłów. Raz jeszcze apeluję o zwięzłość wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#MikołajKozakiewicz">Jako pierwszemu udzielam głosu panu posłowi Mieczysławowi Gilowi z OKP.</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#MieczysławGil">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpoczynamy dziś bardzo ważną, może najważniejszą w tej kadencji debatę polityczną. Będziemy mówić przede wszystkim o samorozwiązaniu się Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, ale w powiązaniu ze stosunkiem do projektów ordynacji wyborczych i proponowanych zmian w Konstytucji. Na tę debatę oczekują nie tylko posłowie. Społeczeństwo polskie, zmęczone kryzysem i trudami codziennego życia, nie pozostaje obojętne wobec prac Sejmu. Doceniając to wszystko co zrobiliśmy, patrzy na nas przez pryzmat spraw nie załatwionych, przez pryzmat tego, czego nie zrobiliśmy. Nie będzie zatem odkrywcze stwierdzenie, iż wiele uchwalonych ustaw podda je się surowej krytyce. Jawność naszego życia politycznego, przede wszystkim parlamentarnego, jego „upowszechnienie” przez środki komunikacji społecznej ułatwiają wgląd do wnętrza parlamentu nie praktykowany we wcześniejszych kadencjach. Ułatwia to ferowanie ocen i opinii co do jakości naszej pracy. Czy zawsze są to oceny sprawiedliwe? Zapewne nie, ale posłowie nie mogą pozostawać obojętni wobec tych ocen. Przede wszystkim Sejm tej kadencji postrzegany jest jako Sejm kontraktowy. Kontrakt zawarty w wyniku obrad okrągłego stołu stanowił właściwą formę przechodzenia od systemu totalitarnego do systemu demokratycznego. Był ewolucyjnym sposobem dochodzenia do demokracji w Polsce i swoje inspiracje czerpał z wartości, które wyznawała i wyznaje „Solidarność”. Trafiały one na dobre zrozumienie w obozie reformatorskim ówczesnej władzy. Dziś siły polityczne zawierające ten historyczny kontrakt po części zeszły już ze sceny politycznej, po części zmieniły swoje oblicze i formułę działania. Powstała i wciąż się kształtuje nowa mapa polityczna kraju. Na mapie tej, jakże innej od naszego parlamentarnego układu sił, swoją obecność pragnie zaznaczyć przede wszystkim młode pokolenie nie obciążone przeszłością. To młode pokolenie, organizujące się i działające politycznie, jak również te siły polityczne, które w wyniku wspomnianego wyżej kontraktu nie mogły wejść do parlamentu, muszą mieć taką szansę w wolnych wyborach.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#MieczysławGil">Obywatelski Klub Parlamentarny, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, wielokrotnie dawał wyraźne sygnały w tej materii. Dlatego też pozwolę sobie zacytować dwie uchwały OKP z 18 lutego br.:</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#MieczysławGil">„Obywatelski Klub Parlamentarny stoi na stanowisku, że pierwsze w powojennej historii Polski wolne wybory do parlamentu (Sejmu i Senatu) powinny odbyć się najwcześniej jak to będzie możliwe. OKP dążyć będzie do tego, by wybory odbyły się do 26 maja 1991 roku w okręgach odpowiadających obszarom województw. Wolne wybory leżą w żywotnym interesie państwa, szczególnie w obliczu konsolidacji sił antydemokratycznych, usiłujących na fali populizmu uzyskać często utracone już wpływy. Uważamy, że wybory do Senatu powinny odbyć się w zasadzie według dotychczasowej ordynacji wyborczej. Senat powinien zachować wszystkie dotychczasowe uprawnienia. Sejm X kadencji powinien pełnić swoje konstytucyjne funkcje aż do momentu zaprzysiężenia nowego Sejmu”.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#MieczysławGil">Równocześnie stwierdziliśmy i uważamy, że (znów cytuję). „W okresie od uchwalenia ordynacji wyborczej do dnia wyborów parlamentarnych należy zawiesić transmisje telewizyjne i radiowe z obrad Sejmu i Senatu, by elementy kampanii wyborczej nie zmniejszyły efektywności pracy parlamentu”.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#MieczysławGil">Obywatelski Klub Parlamentarny swój stosunek do wolnych wyborów widzi w kontekście zapowiadanego już po II wojnie światowej nowego ładu europejskiego, dlatego też warto wspomnieć i przypomnieć, iż bezwarunkowe przeprowadzenie wolnych wyborów w Polsce przewidywane było w dwóch deklaracjach konferencji jałtańskiej.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#komentarz">(Mówię o tym bez kontekstu i ocen tejże konferencji.)</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#MieczysławGil">Powiedziano tam jednak wyraźnie o tworzeniu — cytuję — „instytucji demokratycznych przez te narody same wybranych”. Stwierdza się tam też konieczność „przeprowadzenia możliwie jak najprędzej wolnych i nieskrępowanych wyborów opartych na głosowaniu powszechnym i tajnym”. Żaden z tych postulatów jałtańskich w przypadku Polski nie został spełniony. Ówczesne władze Związku Sowieckiego i jego krajowe ekspozytury uczyniły wszystko — począwszy od wyborów w 1946 roku — aby takie wybory uniemożliwić. Tymczasowe władze wykonawcze wcale nie były reprezentantem wszystkich, zwłaszcza demokratycznych odłamów ludności. Przeciwnie, od samego początku PRL uprzywilejowaną pozycję we władzach zajmowała partia, będąca podstawowym elementem tworzenia nowego systemu totalitarnego. Same zaś wybory w 1946 roku zostały przeprowadzone w sposób jawnie niedemokratyczny. O kolejnych wyborach w PRL należy powiedzieć, iż były pozorne, natomiast potrzeba wolnych wyborów dla społeczeństwa była zupełnie oczywista. Dopominały się o to kręgi intelektualistów, dopominało się społeczeństwo, szerokie jego warstwy. Nie może tego faktu przysłonić wymuszana rozmaitymi metodami — z fałszerstwem włącznie — tak zwana „wysoka frekwencja wyborcza”.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#MieczysławGil">Wolne wybory zostały uznane za niezbędny element państwowego ładu demokratycznego w Polsce przez powstały jako powszechny ruch społeczny NSZZ „Solidarność”. Obywatelski Klub Parlamentarny jest reprezentacją, emanacją tego ruchu „Solidarność”. Nasze dokumenty programowe upominały się publicznie o to, „by prawo było wyrazem interesów i woli społeczeństwa, by organy przedstawicielskie wyposażone w odpowiednie kompetencje ustawodawcze pochodziły z autentycznych wyborów”. Uważaliśmy za niezbędne ustanowienie nowej ordynacji wyborczej do Sejmu, która by gwarantowała swobodne zgłaszanie przez organizacje i grupy obywateli kandydatów na posłów. Spośród nich wyborcy dokonywaliby również w sposób swobodny wyboru swych przedstawicieli. Deklaracja I Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność” stwierdzała, że: „...naród oczekuje demokracji poprzez przeprowadzenie wolnych wyborów do Sejmu...”, zaś program „Solidarności” proponując ówczesnym kołom rządzącym zawarcie porozumienia antykryzysowego, które — cytuję „miało jako sprawę fundamentalną wyznaczyć kierunki i sposoby demokratyzacji instytucji życia publicznego: Sejmu i władz politycznych”. Nie chcę odwoływać się do początku lat osiemdziesiątych, kiedy zamiast porozumienia antykryzysowego naród polski otrzymał stan wojenny, a zamiast wolnych wyborów — ich kolejne parodie.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#MieczysławGil">Wybory wynegocjowane przy okrągłym stole w 1989 roku, o czym już mówiłem, nie były wolnymi wyborami. Wyłonione w ich wyniku władze ustawodawcze i wykonawcze różnie wypełniały swoją rolę, jednak poza Senatem nie odpowiadały standardom demokratycznym. W istocie do wyborów wystartowały dwa bloki, w dodatku według ordynacji z góry — i niesprawiedliwie — dzielącej mandaty. Jako ówczesna opozycja „Solidarność” godziła się na to, był to bowiem kontrakt zapewniający bezkrwawy przełom, bezkrwawe odejście od systemu totalitarnego. Uniknęliśmy w tym odejściu tych wydarzeń, które dotknęły inne kraje tzw. obozu socjalistycznego. Jednakże obecnie tak zdobyte mandaty — trzeba to podkreślić — tracą swoje społeczne i polityczne walory po wszystkich stronach tej sali.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#MieczysławGil">Obecnie mamy już zręby pluralizmu politycznego, możliwości zawierania autentycznych koalicji partyjnych, konkurencji programów i koncepcji społecznych, politycznych i gospodarczych. Nowe podmioty polityczne powinny zweryfikować się wobec elektoratu w wyborczej próbie sił. Obecny parlament (Sejm X kadencji) powinien im to ułatwić, spełniając jedno z ostatnich swych zadań — przyjąć odpowiednią ordynację wyborczą.</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#MieczysławGil">Wysoka Izbo! Wolne wybory w Polsce niezbędne są także dla zajęcia przez nasz kraj należnego mu miejsca w Europie. Europejskie standardy demokracji parlamentarnej wymagają wyborów powszechnych, równych, tajnych, bezpośrednich. Jesteśmy jednym z niewielu państw postkomunistycznych, w których wybory takie jeszcze się nie odbyły. Utrudnia to Polsce w dużym stopniu wejście do Wspólnoty Europejskiej i zajęcie w niej należnego miejsca. Utrudnia też większe czynne zainteresowanie się zagranicznych partnerów gospodarczych. Uważają oni bowiem, nie bez racji, że polityczna stabilizacja państwa jest niemożliwa bez demokratycznie wybranych organów władzy.</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#MieczysławGil">Kampania wyborcza również i tym razem będzie się toczyła w pośpiechu. Ten pośpiech jednak dyktuje nam życie. Nadal musimy uczyć się w biegu, wymaga tego budzące się do życia społeczeństwo obywatelskie, reagujące spontanicznie, nieraz nawet bardzo ostro na wiele trudności, w tym także na wiele bezsensów naszego życia, także politycznego.</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#MieczysławGil">Wysoka Izbo! OKP był od początku za wprowadzeniem ordynacji większościowo-proporcjonalnej. Wychodziliśmy z założenia, że system ten uwzględni stan wiedzy społecznej o rodzących się dopiero ugrupowaniach politycznych, a także pozwoli na dokonanie wyboru do Sejmu obywateli znanych ze swej działalności społeczno-politycznej i cieszących się autentycznym poparciem w regionach i w swoich środowiskach. Jednakże Sejm w swojej uchwale z listopada ubiegłego roku zlecił Komisji Konstytucyjnej opracowanie ordynacji wyłącznie proporcjonalnej. OKP przyjął tę uchwałę do wiadomości i nasi posłowie wzięli udział w pracach zarówno komisji, jak i powołanej podkomisji ds. ordynacji wyborczej, starając się — na miarę swojej wiedzy i możliwości — dopomóc do powstania możliwie najlepszego projektu. Jednakże wynik prac Komisji Konstytucyjnej został przyjęty krytycznie przez członków klubu. Projektowi zarzucano przede wszystkim opracowanie szalenie skomplikowanego systemu wyborczego, bardzo trudnego w społecznym odbiorze, oraz naruszenie podziału administracyjnego kraju i utworzenie sztucznych regionów wyborczych. Uznano, że te podziały spowodują niepotrzebne napięcia społeczne. Jesteśmy już świadkami takich napięć. Jednocześnie podkreślono w czasie dyskusji w klubie, że wspomniany projekt — dopuszczając możliwość kandydowania pojedynczych osób w jednomandatowych okręgach wyborczych — narusza w sposób oczywisty zasadę proporcjonalności, a więc tym samym wytyczne wynikające z listopadowej uchwały Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-15.13" who="#MieczysławGil">Jeżeli więc wychodzimy z założenia, że wybory powinny odbyć się w jak najszybszym terminie, a Obywatelski Klub Parlamentarny określa ten termin, przypomnę, na dzień 26 maja br., to realizacja tego celu może być następstwem nie tylko decyzji politycznej, ale również następstwem technicznego opracowania stosownego kalendarza wyborczego. OKP wychodzi z założenia, że decyzję polityczną w sprawie zakończenia kadencji Sejm podjął już w październiku ubiegłego roku, ustalając, że datę swego rozwiązania określi na I kwartał 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-15.14" who="#komentarz">(Głos z sali: W I kwartale podejmie decyzję.)</u>
          <u xml:id="u-15.15" who="#MieczysławGil">Przepraszam, w I kwartale. Sądzę, że posłowie o tym pamiętają i dobrze, że pamiętają, panie pośle. Dziś więc stajemy jedynie — szanując własną wiarygodność — przed problemem, kiedy najwcześniej z punktu widzenia technicznego wybory będą możliwe. Odpowiedź na to pytanie zależy od prostoty i przejrzystości ordynacji wyborczej. Prezydencki projekt ordynacji te wymogi spełnia, choć podobnie jak projekt Komisji Konstytucyjnej nie spełnia wymogów czystej proporcjonalności. Obywatelski Klub Parlamentarny widzi więc potrzebę dokonania reasumpcji listopadowej uchwały Sejmu w celu dopuszczenia ordynacji większościowo-proporcjonalnej, dlatego też popiera projekt złożony przez pana prezydenta Rzeczypospolitej i stwierdza, że przyjęcie go lub odrzucenie będzie obiektywnym świadectwem rzeczywistego stosunku poszczególnych ugrupowań politycznych w Sejmie oraz posłów do daty rozwiązania Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-15.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma obecnie poseł Włodzimierz Cimoszewicz z PKLD, przygotuje się poseł Józef Zych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! We wrześniu 1990 r. przedstawiłem Wysokiej Izbie pogląd PKLD o tym, że wcześniejsze zakończenie kadencji parlamentu i prezydenta byłoby logicznym dopełnieniem rekonstrukcji polskiego systemu politycznego. Z tą intencją grupa posłów z naszego klubu już w lipcu ubiegłego roku uczestniczyła w inicjatywie ustawodawczej w sprawie ordynacji wyborczej. Widzieliśmy możliwość i potrzebę przeprowadzenia nowych wyborów w 1991 roku. Wraz z pojawieniem się hasła tzw. przyspieszenia politycznego przekreślono jednak logiczny scenariusz wydarzeń, doprowadzono do przedwczesnych i pospiesznych wyborów prezydenckich ze wszystkimi znanymi konsekwencjami. Na drugi plan zeszły sprawy najważniejsze, w tym szczególnie gospodarcze. Pośpiech wyeliminował to, co jest istotą demokracji — realny wybór między przedstawionymi i poznanymi propozycjami. W praktyce programy, a więc treść, stały się niczym, hasła i retoryka — wszystkim. Wzniecono nieuzasadnione oczekiwania społeczne, rodzące dziś powszechne rozczarowanie. Ataki dyktowane potrzebami kampanii wyborczej przyczyniły się, obok ewidentnych błędów poprzedniego rządu, do jego załamania w wyniku utraty społecznego poparcia.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Dziś, gdy podejmujemy debatę nad przyszłością systemu politycznego Polski, zastanówmy się nad miejscem, w którym jesteśmy. Polska ma nowego prezydenta, od którego ciągle oczekuje jasnej wizji wyprowadzenia kraju z kryzysu gospodarczego, skutecznego przeciwdziałania narastającym konfliktom, waśniom i podziałom, owej wojnie wszystkich ze wszystkimi, współudziału w trudnej budowie państwa demokratycznego na wzór demokracji europejskich, łatwych do odróżnienia od rozmaitych form autorytaryzmu czy to w postaci władzy personalnej czy teokracji. Mamy prezydenta, od którego oczekujemy współtworzenia polskiej polityki zagranicznej w taki sposób, abyśmy mieli przyjaciół nie tylko daleko, ale i blisko.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Mamy nowy rząd. Działa on w sytuacji obiektywnie trudniejszej od poprzedniego, w warunkach nie zahamowanej recesji, utrzymującej się inflacji, utraty społecznego zaufania i jednoczesnego wzrostu oczekiwań i roszczeń, częściowo wytłumaczalnych kryzysem, ale w dużym stopniu wyzwolonych pustymi obietnicami oraz będących konsekwencją umacniającego się w społeczeństwie przekonania, że polska polityka gospodarcza nie powstaje wbrew pozorom w Warszawie, ale jest dyktowana przez światowe organizacje finansowe, przy braku pewności, że ich i nasze interesy są w pełni zgodne. Kraj jest dziś wstrząsany strajkami, zaostrza się polityczna retoryka, propagandyści usiłują wmawiać społeczeństwu, że źle widzi i źle czuje, ulegając kontrrewolucyjnemu spiskowaniu postkomuny. Ta droga, to droga donikąd. Odwracanie uwagi opinii publicznej od istoty spraw bywa skuteczne tylko chwilowo. Potwierdzają to także najnowsze doświadczenia. W Polsce musi zwyciężyć przekonanie, że ze wspólnej biedy możemy wydobyć się tylko razem. Potrzebny jest więc choćby minimalny wspólny mianownik symbolizujący wzajemną akceptację, tolerancję i gotowość do kompromisu. Tak często spotykane dziś: nienawiść, pogarda, próby dyktatu i wygrywania chwilowej przewagi, to dowody małostkowości. To, co wystarczy do zręcznej intrygi, to oczywiście za mało do skutecznego rozstrzygnięcia polskich problemów. Trzeba z uwagą odnieść się do sygnalizowanych ostatnio koncepcji szerszego społecznego porozumienia jako podstawy dalszych działań. Ich szanse zależą jednak od tego, czy propozycje te są na miarę polskiej racji stanu, czy na miarę zakładu krawieckiego, w którym zszywa się to, co poprute. Nasza sytuacja jest już wystarczająco trudna, żeby bez uprzedzeń zacząć ze sobą rozmawiać i poszukiwać mądrych rozwiązań. Czy jest to do osiągnięcia wobec zbliżających się wyborów parlamentarnych? To pytanie kierujemy do innych sił i ugrupowań politycznych, ze swojej strony deklarując niezmienną gotowość do udziału w przedsięwzięciach, które mogą dobrze służyć Polsce.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#WłodzimierzCimoszewicz">PKLD potwierdza swoje stanowisko o możliwości skrócenia kadencji parlamentu i przeprowadzenia nowych wyborów w tym roku, potrzeba przyspieszenia tych wyborów znajduje ostatnio coraz mocniejsze uzasadnienie w tym, że realizowany program gospodarczy i społeczny nigdy nie był poddany społecznej weryfikacji. Jednocześnie obóz rządzący nie może już odwoływać się do okazywanego mu wcześniej zaufania. Zostało ono w dużym stopniu zmarnowane.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Polacy zatrzaskujący za sobą 4 czerwca 1989 r. drzwi z napisem „realny socjalizm” nie opowiadali się za przedłużającą się recesją, za dyskryminacją państwowej gospodarki zatrudniającej większość społeczeństwa, za prywatyzacją traktowaną jako cel sam w sobie, za głębokim spadkiem stopy życiowej, za nagminnym naruszaniem zasady neutralności światopoglądowej państwa, za manipulowaniem środkami przekazu, zwłaszcza telewizją, i za wieloma innymi zjawiskami składającymi się na naszą dzisiejszą rzeczywistość. Rządząca Polską centroprawica musi uzyskać od obywateli zgodę na kontynuowanie pasma podobnych sukcesów. Buńczuczne zapewnienia o nieoddaniu władzy, histeryczne ataki na lewicę połączone z propozycjami rodzimej odmiany ustaw norymberskich z 1935 roku, wymysły o spiskach, połajanki wobec protestujących, rozbudowa służb specjalnych, tłumienie wolności słowa — to wszystko...</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#WłodzimierzCimoszewicz">... świadectwa realnych zagrożeń dla demokracji parlamentarnej. Rozumiem, że o tym, kto ma rację, rozstrzygną wyborcy w najbliższych wyborach.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Z niepokojem odnotowujemy, że tym zagrożeniom towarzyszy brak odpowiedzialności za słowo u przedstawicieli obozu władzy. Przykładem tego jest niedawna wypowiedź dowodząca, że szkody wyrządzone narodowi przez władze PRL przewyższają zbrodnie hitlerowskie z okresu wojny.</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Dlatego opowiadamy się za szybkimi wyborami. Nasze stanowisko tylko pozornie pokrywa się z propozycjami obozu belwederskiego. Prawica nie kryje się ze swoimi nadziejami, że najbliższe miesiące to ostatnia szansa, by wspierając się sztuczkami prawnymi w ordynacji wyborczej pokusić się o zwycięstwo. Im później, tym trudniej będzie wmawiać ludziom, że wybory to najpilniejsza sprawa do załatwienia, że program pauperyzacji większości społeczeństwa to właśnie to, o czym wszyscy marzą. Nie zgadzamy się także ze sposobem określania daty wyborów. Termin ten powinien być wypadkową potrzeb i możliwości, a nie założeniem, któremu podporządkowuje się wszystko, włącznie ze zdrowym rozsądkiem. Wszyscy deklarujemy wolę przeprowadzenia w pełni demokratycznych wyborów. Taki ich charakter nie zależy jednak tylko od prawa wyborczego. Doświadczenia państw o dłuższej tradycji demokratycznej dowodzą, że najważniejsze jest zapewnienie warunków do pełnej prezentacji kandydatów i ich programów. Zarządzanie wyborów w chwili, gdy obywatele nie znają ordynacji, 20-dniowe terminy kampanii wyborczej, brak gwarancji dostępu do radia i telewizji sterowanych przez rząd to kpina z demokracji. Nie trzeba wielkiej wiedzy, wystarczy umiejętność liczenia do 100, by zdać sobie sprawę, że eksponowany przez propagandę 26 maja to termin mało realny.</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Musimy dokonać zmian w Konstytucji, uchwalić prawo wyborcze, podjąć decyzję o skróceniu kadencji. W wyniku opieszałości Senatu nie możemy jeszcze przedyskutować projektu ordynacji do tej izby. Wszystkie te działania i decyzje są wzajemnie uzależnione. Lekceważenie tego oznacza, że obecna kampania propagandowa ma jedynie podnieść temperaturę polemik politycznych, dać pretekst do pomawiania innych sił politycznych o hamowanie procesu demokratycznego. Czy polską racją stanu jest w pierwszym rzędzie przyjęcie ustaw niezbędnych dla funkcjonowania gospodarki, czy tak jak przy wyborach prezydenckich ma nią być realizacja partykularnych interesów obozu rządzącego? Obóz ten zachowuje się w tej kwestii wyjątkowo niekonsekwentnie. Z jednej strony rząd nalega na Sejm, by ten rozpatrzył jeszcze co najmniej kilkadziesiąt projektów ustaw, z drugiej zaś w atmosferze antysejmowej nagonki usiłuje się zlikwidować tę Izbę niemal od zaraz. W przeddzień dwusetnej rocznicy 3 maja wywołuje to niewesołą refleksję o poziomie kultury politycznej, na jaki wspięliśmy się jako społeczeństwo. Rodzi się pytanie, co w tym stanowisku jest istotą, co zaś już fragmentem gry wyborczej?</u>
          <u xml:id="u-17.12" who="#WłodzimierzCimoszewicz">PKLD uważa, że Sejm nie powinien określać konkretnej daty swego rozwiązania. Powinniśmy stwierdzić, że skracamy kadencję parlamentu i upoważnić prezydenta do rozpisania w zgodzie z porządkiem prawnym wyborów w tym roku. Niech głowa państwa, biorąc pod uwagę rację stanu, obowiązujące prawo, w tym przepisy ordynacji wyborczej i kalendarz przewidywanych ważnych wydarzeń, określi termin wyborów.</u>
          <u xml:id="u-17.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-17.14" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Kadencja Sejmu powinna kończyć się w dniu poprzedzającym głosowanie lub w dniu pierwszego posiedzenia nowego Sejmu. Jednoznacznie wypowiadamy się przeciwko tzw. przerwie międzykadencyjnej. Byłaby to sytuacja niepożądana zarówno ze względu na fakt, że obecna Konstytucja nie przyznaje żadnemu organowi poza Sejmem kompetencji ustawodawczych, jak i dlatego że choćby chwilowa nieobecność parlamentu może stanowić zbyt wielką pokusę do pozakonstytucyjnej zmiany ustroju politycznego.</u>
          <u xml:id="u-17.15" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Zakończenie X kadencji Sejmu musi zgodnie z prawem być równoznaczne z rozwiązaniem Senatu. Pojawiające się koncepcje przedłużenia żywota tej Izby nie zasługują na pozytywne potraktowanie. Obecny Senat istnieje tylko dzięki umowie okrągłego stołu. Wybrany został wedle demokratycznej procedury, ale w szczególnych okolicznościach, które sprawiły, że nigdy nie cieszył się większym poparciem opinii publicznej niż Sejm. Uważamy, że wobec wygasania ustaleń okrągłego stołu zanika ostatnia i jedyna racja dla istnienia drugiej Izby w obecnym kształcie.</u>
          <u xml:id="u-17.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-17.17" who="#WłodzimierzCimoszewicz">W naszym przekonaniu po rozwiązaniu Senatu nie powinien on być wybierany ponownie. Sejm przyszłej kadencji nie powinien być krępowany w określaniu struktury parlamentu w nowej Konstytucji państwa.</u>
          <u xml:id="u-17.18" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Nowe wybory powinny być przeprowadzone według demokratycznej ordynacji wyborczej, zapewniającej rozsądne połączenie zasady reprezentatywności parlamentu z zasadą politycznej stabilności i skuteczności działania. Reprezentatywność jest podstawową miarą demokratyzmu parlamentu. W naszej sytuacji politycznej jest też szansą, by po krótkim czasie także kolejny Sejm nie musiał skracać swojej kadencji wobec zarzutów, że brak mu społecznego poparcia. Jeżeli życie polityczne nie zostanie przeniesione z ulicy do tej sali, będzie to zły prognostyk dla polskiej demokracji. Do tego potrzebna jest proporcjonalna ordynacja wyborcza. Projekt przedstawiony przez Komisję Konstytucyjną, choć niedoskonały, dość szczęśliwie wskazuje takie konkretne rozwiązania, które ograniczają lub wręcz eliminują typowe wady ordynacji proporcjonalnej. Zgodnie z tym prawem siły polityczne mające poparcie mniej niż 5% wyborców praktycznie nie są w stanie zdobyć mandatów. Jest to zabezpieczenie przed nadmierną atomizacją przyszłego parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-17.19" who="#WłodzimierzCimoszewicz">PKLD popiera propozycję Komisji Konstytucyjnej. Nie ukrywamy, że jest to dla nas rozwiązanie kompromisowe. Przyjmujemy je jednak w imię racji ogólnych. Nie możemy natomiast odnieść się podobnie do projektu wysuniętego przez pana prezydenta. Jest to niefortunna koncepcja. Proponuje się w niej, by połowa mandatów poselskich była obsadzona z cieszących się złą sławą w Polsce list krajowych. Jest to instytucja wygodna do rozstrzygania wyników wyborów w gabinetach polityków, same wybory sprowadzająca do formy plebiscytu. Pozostała połowa miejsc w Sejmie miałaby przypaść zwycięzcom w okręgach jednomandatowych. Ma to rzekomo służyć wzmocnieniu silnych ugrupowań, co z kolei pozwoliłoby ustabilizować układ władzy. Przebieg i wyniki wyborów prezydenckich powinny przestrzegać ludzi obozu rządzącego przed takim rozumowaniem, będącym jedynie dowodem ich dobrego samopoczucia.</u>
          <u xml:id="u-17.20" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Ordynacja wyborcza przedstawiona przez prezydenta nie gwarantuje równego dostępu do radia i telewizji, co może zapowiadać chęć wykorzystania tych środków przekazu tylko do uprawiania prorządowej propagandy. PKLD uważa, że ten projekt ordynacji wyborczej powinien być odrzucony, co pozwoliłoby nie przedłużać niepotrzebnie prac nad prawem wyborczym. Uważamy także, że warunkiem uczciwych, demokratycznych wyborów jest polityczna neutralność państwowego radia i telewizji. Wobec licznych dowodów dyrygowania tymi instytucjami w starym stylu proponujemy, by Sejm w najbliższych tygodniach przyjął nową ustawę o radiu i telewizji.</u>
          <u xml:id="u-17.21" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Reasumując, PKLD jest:</u>
          <u xml:id="u-17.22" who="#WłodzimierzCimoszewicz">— za skróceniem kadencji Sejmu i Senatu;</u>
          <u xml:id="u-17.23" who="#WłodzimierzCimoszewicz">— za wyborami parlamentarnymi w tym roku, po uchwaleniu niezbędnych ustaw;</u>
          <u xml:id="u-17.24" who="#WłodzimierzCimoszewicz">— za tym, by datę tych wyborów w zgodzie z porządkiem prawnym, a nie tylko polityczną koniunkturą, wyznaczył prezydent;</u>
          <u xml:id="u-17.25" who="#WłodzimierzCimoszewicz">— za tym, by zakończenie kadencji Sejmu było powiązane z datą wyborów lub zebraniem się nowego Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-17.26" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Jesteśmy przeciwni utrzymywaniu drugiej izby parlamentu i wybieraniu nowego Senatu w miejsce rozwiązanego. Popieramy ordynację przedstawioną przez Komisję Konstytucyjną.</u>
          <u xml:id="u-17.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Józef Zych z PSL, przygotuje się poseł Jan Rokita.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#JózefZych">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Historia polskiej państwowości dobitnie wykazuje, że przez całe wieki trwało u nas poszukiwanie takich struktur władzy państwowej, które najlepiej służyłyby społeczeństwu i skutecznie chroniły jego interesy. Poszukiwaniu modelu państwa sprawiedliwego towarzyszyła troska o to, aby jego organy działały zawsze zgodnie z prawem. Jak się wydaje, prawo i sprawiedliwość w ujęciu społecznym nie zawsze były i dziś również nie są najmocniejszą stroną w Polsce. Troska o to, aby państwo i jego organy działały w oparciu o obowiązujące prawo jest widoczna od pierwszej chwili działalności Sejmu X kadencji. Ukoronowaniem tej troski był konstytucyjny zapis, iż Polska jest państwem prawa. Taki konstytucyjny zapis to nie tylko deklaracja, to bezwzględny nakaz wobec wszystkich urzędów i obywateli, aby naczelną dewizą ich działania i postępowania było działanie zgodne z prawem. Trosce o wprowadzenie prawa (i tylko prawa) zgodnie z zasadą: twarde prawo, ale prawo towarzyszyła narodowa tęsknota do przywrócenia takich instytucji państwowych i ich pełnej niezależności, z którymi wiązało się wspomnienie trwałości i ostoi Rzeczypospolitej, najwyższego autorytetu i poczucia trwałości. Niewątpliwie do takich instytucji zaliczyć należy Sejm, Senat i Urząd Prezydenta. Logicznie rzecz biorąc, należałoby wnosić, że skoro w wolnej Polsce osiągnęliśmy konstytucyjny zapis, iż Polska jest państwem prawa, skoro przywrócono instytucje, z którymi naród nasz wiązał nadzieje na trwałość jego struktur i sprawiedliwość społeczną, to obowiązkiem wszystkich bez wyjątku będzie stosowanie prawa i utrwalanie autorytetu i mocy organów i urzędów, które utożsamiane są z trwałą ostoją Polski, które tworzą jej prawo i umacniają pozycję wewnętrzną i zewnętrzną państwa.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#JózefZych">Rozpoczynamy od przypomnienia tej oczywistej prawdy, gdyż dosyć jest faktów świadczących o tym, iż w wielu przypadkach w działalności na najwyższych szczeblach państwowych podejmuje się próby obchodzenia prawa, zamiast jego bezwzględnego stosowania, a w działalności niektórych ugrupowań osłabiania pozycji i autorytetu najwyższych organów przedstawicielskich. Przypomnienie to jest konieczne w chwili, gdy Sejm przystępuje do pracy nad tak ważnymi zagadnieniami, jak ordynacja wyborcza, zmiana Konstytucji, a w konsekwencji także do rozstrzygnięcia końcowego terminu X kadencji Sejmu. W opinii Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego, wyrażającego także wolę PSL jako partii, interes państwa i jego obywateli nakazuje, aby decyzja o przeprowadzeniu wyborów poprzedzona została rozstrzygnięciem przez Sejm podstawowych ustrojowych zasad i wpisaniem ich do Konstytucji oraz innych ustaw. W szczególności chodzi tu o to, czy parlament według obowiązującego dziś modelu będzie dwuizbowy i będzie składał się z Sejmu i Senatu, czy też z Sejmu i Izby Samorządowej, za czym — przypomnę — opowiedziało się Polskie Stronnictwo Ludowe, a może będzie tylko jednoosobowy? Zdaniem Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego wszelkie projektowane zmiany przeprowadzone powinny być zgodnie z Konstytucją, a więc w duchu pełnego poszanowania prawa, powinny zmierzać do pełnej i trwałej stabilizacji państwa.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Jest rzeczą bezsporną, że znękany codziennymi troskami i problemami gospodarczymi, w tym troską o bezpieczny byt, Polak chce widzieć swoją ojczyznę w pełni demokratyczną, ale przede wszystkim uporządkowaną i ustabilizowaną gospodarczo, chce mieć wpływ na dokonujące się w niej zmiany. Do stabilizacji gospodarczej droga jest jeszcze daleka i bardzo trudna, tym bardziej powinno się dążyć do co najmniej równoczesnego rozwiązywania problemów ustrojowych i gospodarczych. Przemiany ustrojowe i gospodarcze mogą być przeprowadzane skutecznie przede wszystkim przy wykorzystaniu konstytucyjnych uprawnień Sejmu do tworzenia prawa. Sejm powinien więc mieć poparcie nie tylko ugrupowań politycznych i społecznych, ale całego społeczeństwa. Dzieje się, niestety, inaczej. Niektóre ugrupowania niejako wpisały do programu działalności osłabianie pozycji i autorytetu Sejmu, twierdząc wręcz, że na przeszkodzie wszelkich demokratycznych reform i przeobrażeń gospodarczych stoi Sejm. Stąd już bliska droga do następnej tezy — natychmiast rozwiązać Sejm bez liczenia się z prawem i konsekwencjami w zakresie zahamowania procesu legislacyjnego. Według tej tezy każda ordynacja jest dobra, także taka, która skraca terminy, a nawet narusza interesy wyborców.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#JózefZych">Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego stał i stoi na stanowisku, że najważniejszą dla Polski sprawą jest uporządkowanie spraw gospodarczych, a w odniesieniu do rolnictwa ochrona rodzimej produkcji. Uporządkowanie spraw gospodarczych, a dla Sejmu oznacza to uchwalenie jeszcze w tej kadencji co najmniej 35 ustaw o zasadniczym znaczeniu, powinno być zasadniczym kryterium przy podejmowaniu decyzji o terminie skrócenia X kadencji Sejmu. Przypomnę, że wśród problemów gospodarczych oczekujących na pilne rozwiązanie znajdują się: zniesienie barier hamujących rozwój produkcji, połączone z właściwym kształtowaniem zatrudnienia i wynagrodzeń w przedsiębiorstwach państwowych; zahamowanie wzrostu bezrobocia w mieście i na wsi; kształtowanie polityki kredytowej, która stanowiłaby zachętę do inwestowania; wprowadzenie cen minimalnych na produkty rolne; wprowadzenie cen zaporowych na produkty żywnościowe itp. Potrzebne jest zatem rozsądne podejście do przedsiębiorstw państwowych i ich problemów. Rząd nie może zapominać o tym, że — jak dotychczas — pracuje tam większość zatrudnionych Polaków. Problemy warunków pracy i płacy tej grupy społeczeństwa muszą znajdować się w sferze zainteresowania rządu. Problemem, który powinien być przedmiotem stałej troski państwa, jest wyżywienie narodu oraz stworzenie perspektyw posiadania własnego mieszkania, szczególnie dla młodych małżeństw.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#JózefZych">X kadencja Sejmu — co podkreślaliśmy niejednokrotnie — powinna być skrócona, ale rozsądnie. Decyzja o terminie rozwiązania Sejmu powinna zapaść — co już podkreślano — po uchwaleniu ordynacji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#JózefZych">Skoro już jestem przy ordynacji wyborczej, to podkreślam, że nasz klub opowiada się za ordynacją wyborczą proporcjonalną, przygotowaną przez powołaną przez Sejm komisję zgodnie z uchwałą z 25 października 1990 roku. Rzecz jasna, że do rozważenia pozostaje wiele kwestii szczegółowych, chociażby takie, czy okręgi wyborcze nie powinny odpowiadać obszarowi województwa, a także czy obecne, często sztuczne łączenie województw w jeden okręg wyborczy bez uwzględnienia wszystkich okoliczności będzie dobrze służyć realizacji uprawnień wyborców.</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#JózefZych">Opowiadając się za ordynacją wyborczą opracowaną przez komisję sejmową, Klub Poselski PSL dostrzega projekt ordynacji wyborczej skierowany do Sejmu przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Wielka to szkoda, że projekt ten, odbiegający w zasadniczy sposób od przyjętego przez komisję sejmową, zgłoszony został w ostatniej chwili. W ocenie naszego klubu zamiast przyspieszyć prace, co leżało w deklarowanym zamiarze prezydenta, de facto wpływa on na ich opóźnienie.</u>
          <u xml:id="u-19.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-19.8" who="#JózefZych">Stoimy na stanowisku, że przyszłe wybory do Sejmu mogą odbyć się przy ścisłym zachowaniu wszystkich terminów przewidzianych w uchwalonej ordynacji wyborczej. Żadne skracanie terminów przewidzianych w ordynacji wyborczej jest niedopuszczalne. Ze względu na to, że projektowana ordynacja wyborcza jest ordynacją nową, i co więcej, jak już dziś podkreślano, skomplikowaną, jej wprowadzenie w życie powinno być poprzedzone okresem vacatio legis.</u>
          <u xml:id="u-19.9" who="#JózefZych">Wysoka Izbo! Sejm ma się rozwiązać, a Senat ma pozostać. Sądzę, że teza ta doczeka się w przyszłości wielu opracowań naukowych.</u>
          <u xml:id="u-19.10" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-19.11" who="#JózefZych">Póki co nad emocjami i hasłami o demokracji zapanować powinno prawo i potrzeby tego kraju. W opinii Klubu PSL ani jedno, ani drugie nie uzasadnia decyzji o dalszym trwaniu Senatu, poza termin rozwiązania Sejmu. Wobec deklarowanej woli przyspieszenia wyborów do parlamentu, wobec obowiązywania Konstytucji przewidującej równoczesne rozwiązanie obu izb parlamentu jest co najmniej dziwne, że nagle zahamowano prace nad ordynacją wyborczą do Senatu. Wychodzi na to, że albo już podjęto decyzję za Sejm, że Konstytucja w tej części na pewno będzie zmieniona...</u>
          <u xml:id="u-19.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-19.13" who="#JózefZych">... albo — co musi być konsekwencją takiego działania — opóźnia się uchwalenie ordynacji do Senatu, a w konsekwencji i wybory.</u>
          <u xml:id="u-19.14" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego tak mocno i jednoznacznie akcentuje sprawę bezwzględnego przestrzegania prawa dziś i na przyszłość, a w szczególności przy podejmowaniu decyzji o przeprowadzeniu wyborów, gdyż świadom jest konsekwencji, jakie spadały na nasze społeczeństwo zawsze wtedy, gdy w porę nie reagowano na naruszenie czy obchodzenie prawa. Pragnę przypomnieć, że jedną z grup społecznych, która najczęściej doznawała skutków bezprawia, od okresu pańszczyźnianego poczynając, a na współczesnych czasach kończąc, byli polscy chłopi. Stąd też ruch ludowy jest i będzie zawsze czuły na to, czy państwo prawa jest urzeczywistniane w Polsce zgodnie z Konstytucją.</u>
          <u xml:id="u-19.15" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Proszę pozwolić, że na tle dotychczasowej wypowiedzi w imieniu Klubu Poselskiego PSL przypomnę podstawową zasadę, iż obowiązkiem wszystkich organów i urzędów państwa bez wyjątku jest współdziałanie w jego interesie, w umacnianiu jego siły i stabilności, a najwyższym obowiązkiem państwa jest pomyślność jego obywateli.</u>
          <u xml:id="u-19.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-19.17" who="#JózefZych">Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego oświadcza, że zajmując stanowisko w sprawie ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu i w sprawie skrócenia kadencji Sejmu, kieruje się nadrzędnym interesem państwa, potrzebą przestrzegania obowiązującego prawa, a zwłaszcza koniecznością doprowadzenia do efektywnych przemian gospodarczych, uwzględnia w swoim stanowisku także uzasadnione interesy ruchu ludowego. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-19.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#MikołajKozakiewicz">Jako ostatni przed przerwą głos zabierze pan poseł Jan Rokita z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#JanRokita">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpoczęta w dniu dzisiejszym sejmowa debata generalna powinna stać się okazją do zastanowienia się nad stanem polskiej demokracji po upływie dwóch lat od chwili, w której Polska weszła na drogę budowania nowego ustroju. Powinna, jak się wydaje, dać też okazję głównym siłom politycznym do określenia swojego stanowiska co do kształtu i co do przyszłości polskiej demokracji. Jeśli Wysoka Izba pozwoli, z tą właśnie intencją przedstawię paniom i panom posłom poglądy Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#JanRokita">Demokracja to, po pierwsze, w pełni demokratyczne instytucje ustrojowe państwa. Polska, co oczywiste, wciąż nie ma demokratycznie legitymowanego parlamentu. Wierzyliśmy, że wczesna wiosna 1991 r. będzie pod tym względem momentem przełomu. Taką wolę deklarował także poprzedni rząd, którego premier jeszcze rok temu zobowiązywał się tak prowadzić prace gabinetu, aby nie kolidowały one z wczesnowiosennymi wyborami parlamentarnymi. Po nich nastąpić miało uchwalenie nowej Konstytucji i wybór głowy państwa. Tak się nie stało. Kolejność rzeczy została odwrócona, a zmiana na stanowisku prezydenta i zmiana rządu w naturalny sposób spowodowały także zmianę planowanego wcześniej kalendarza politycznego. Poparliśmy tę zmianę z racji wyższych, wtedy gdy okazało się, że dla realizacji postulatu przyspieszenia zmiany prezydenta mogą zostać użyte środki niebezpieczne dla państwa, takie chociażby jak strajki polityczne czy demonstracje uliczne. Niestety, okazało się, że zmiana prezydenta i rządu nie zmieniły zasadniczo oblicza kraju, a kampania wyborcza pogorszyła atmosferę społeczną w kraju. Dziś stanęliśmy przed sytuacją, w której przedłużanie się politycznej roli obecnego Sejmu naraża na szwank autorytet parlamentu w ogólności. Co więcej, podejmowane są próby całkowitego zdyskredytowania w opinii publicznej instytucji parlamentarnych przy pomocy argumentu, iż obecny, niedemokratyczny Sejm czyni wszystko, aby zapobiec szybkiemu zakończeniu swojej kadencji. Świadczą o tym nie mające pokrycia oskarżenia pod adresem Komisji Konstytucyjnej Sejmu, świadczy o tym akcja powoływania pozaparlamentarnych komitetów na rzecz wolnych wyborów po to tylko, by wywołać pozorne przecież wrażenie, że główny konflikt polityczny w kraju przebiega między zwolennikami i przeciwnikami wolnych wyborów.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#JanRokita">Działania te można by bagatelizować, gdyby chodziło jedynie o autorytet publiczny nas samych — posłów do obecnego Sejmu. Spór, wydaje się, jednak idzie o stawkę znacznie wyższą. Kompromitowanie bowiem obecnego Sejmu nie pozostanie bez reperkusji na przyszłość. Bez wątpienia osłabi ono społeczną wiarę w to, że ustrój parlamentarny, że demokracja parlamentarna zdolna jest do rozwiązania podstawowych problemów kraju. To jest powód najważniejszy, dla którego stan obecny nie może i nie powinien być przedłużany.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#JanRokita">To jest powód, dla którego wybory parlamentarne winny się odbyć jak najszybciej, tak szybko, jak pozwolą na to zasady prawa wyborczego.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#JanRokita">Wybór pomiędzy dwiema przedstawionymi Wysokiej Izbie ordynacjami wyborczymi nie jest tu doprawdy sprawą najbardziej zasadniczą. Widzimy tak wady, jak i zalety obu projektów. Za główną zaletę projektu komisji sejmowej uważamy personalizację głosowania. Trudno bowiem nakazać obywatelom głosowanie jedynie na numery partii politycznych w kraju, w którym — jak wykazują badania opinii publicznej — znajomość tych partii wciąż waha się w granicach błędu statystycznego.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-21.7" who="#JanRokita">Z kolei zaletą projektu prezydenckiego jest krajowy system obliczania głosów, który sprzyja w przypadku ordynacji proporcjonalnej stabilności parlamentu, a zwłaszcza stabilności wyłonionego przezeń rządu. Niestety, trzeba się zgodzić z panem posłem Zychem, że wniesienie alternatywnego projektu ordynacji wyborczej w chwili, w której Komisja Konstytucyjna właśnie kończyła zlecone jej przez Sejm prace nad projektem, musi przedłużyć debatę parlamentarną nad tą sprawą. Sejm bowiem musi wnikliwie rozważyć propozycję przedstawioną mu przez głowę państwa, nie wolno mu jej zignorować.</u>
          <u xml:id="u-21.8" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-21.9" who="#JanRokita">Dlatego jesteśmy przeciwni zgłoszonemu tu wnioskowi o odrzucenie projektu ordynacji prezydenckiej.</u>
          <u xml:id="u-21.10" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-21.11" who="#JanRokita">Wysoka Izbo! Przyszłość polskiej demokracji nie zależy jednak wyłącznie od stworzenia demokratycznych instytucji ustrojowych. Instytucje bowiem są słabe, jeśli ludzie z nich korzystający nie respektują pewnych wartości czy też obyczajów warunkujących stabilność demokracji. Są one słabe także wówczas, gdy przynajmniej znacząca większość opinii publicznej nie akceptuje demokratycznych reguł gry. Otwarcie więc trzeba przyznać, że ostatnie tygodnie dały przykłady nierespektowania w Polsce obyczajów demokratycznych. Instytucje i najwyższe urzędy państwowe muszą służyć przede wszystkim państwu jako całości, nie zaś jakimś partykularnym interesom. Dlatego nie możemy pogodzić się z faktem, aby najwyżsi urzędnicy państwowi publicznie deklarowali, iż sprawują swoje urzędy, dlatego że jak do tej pory służy to interesom kierowanych przez nich partii.</u>
          <u xml:id="u-21.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-21.13" who="#JanRokita">Sam taki sposób myślenia świadczy o niezrozumieniu mechanizmu rządów demokratycznych, a publiczne przyznanie się do niego nie przystoi wysokiemu urzędnikowi.</u>
          <u xml:id="u-21.14" who="#JanRokita">Nie możemy pogodzić się też z faktem, aby siły, które doprowadziły do zmiany na stanowisku głowy państwa, a także do zmiany gabinetu, w coraz wyraźniejszy sposób odmawiając wsparcia politycznego nowemu prezydentowi i rządowi, uciekały tym samym od odpowiedzialności za państwo. Grozi to bowiem powtórzeniem ubiegłorocznego kryzysu władzy, kryzysu polegającego na tym, iż nie istnieje żaden ruch polityczny, żadna organizacja, która przed opinią publiczną brałaby odpowiedzialność za decyzje władzy. Kryzysu, którego istotą jest zerwanie kontaktu i brak instytucji pośredniczących pomiędzy ludźmi sprawującymi władzę a opinią publiczną. Jest zatem nie do pomyślenia w świetle obyczajów demokratycznych, aby w Urzędzie Prezydenta budowano jakąkolwiek partię, a już zwłaszcza partię dystansującą się od rządu. Podobnie jak jest nie do pomyślenia, aby doradcy prezydenta publicznie dezawuowali kierunek prowadzonej przez niego polityki.</u>
          <u xml:id="u-21.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-21.16" who="#JanRokita">Wreszcie nie możemy pogodzić się z tym, aby nie przestrzegana była ustrojowa zasada podziału władzy, a w konsekwencji podziału kompetencji najważniejszych organów państwa. W tej mierze niedobrym przykładem ostatnich tygodni jest próba utrzymania uprawnień do tworzenia norm prawnych powszechnie obowiązujących przez Komitet Obrony Kraju. Takie uprawnienia wobec instytucji państwowych i obywateli ma w dodatku gwarantować Komitetowi Obrony Kraju akt prawny o randze zarządzenia — to też nie jest zgodne z obyczajami demokratycznymi.</u>
          <u xml:id="u-21.17" who="#JanRokita">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na koniec pragnę zwrócić uwagę pań i panów posłów na kolejny element, od którego zdaniem naszego klubu, zależy przyszłość polskiej demokracji. Idzie o społeczną akceptację demokratycznych reguł gry. Trudny, oszczędnościowy program wielkiej reformy gospodarczej jest dziś w Polsce — co oczywiste — koniecznym uzupełnieniem programu budowy instytucji demokratycznych. Można powiedzieć wręcz, że jego sukces jest warunkiem sukcesu demokracji. Tymczasem pojawiają się głosy, że trzeba odstąpić od tego programu, gdyż jest on wprowadzany wbrew opinii publicznej. Inni zaś powiadają, że dla rekonstrukcji gospodarczej kraju można i należy użyć wszystkich środków, aż do likwidacji czy ograniczenia instytucji demokratycznych, gdyby stanęły one na przeszkodzie. Zdecydowanie nie zgadzamy się z oboma tymi punktami widzenia.</u>
          <u xml:id="u-21.18" who="#JanRokita">Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna jest przeciwny próbom organizowania społeczeństwa czy też poszczególnych grup społecznych przeciwko zasadniczemu kierunkowi reform politycznych i gospodarczych, zwłaszcza — panie pośle Cimoszewicz — gdy próby takie są podejmowane przez siły związane z dawnym ustrojem.</u>
          <u xml:id="u-21.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-21.20" who="#JanRokita">Znamiona takie, niestety, nosi moim zdaniem dzisiejsze przemówienie pana posła Cimoszewicza, który wykorzystuje trudną sytuację państwa dla niezasadnych i aroganckich w tonie oskarżeń. Trzeba, panie pośle, bardziej ważyć słowa wtedy, gdy wspólnie chcemy piętnować pewne nadużycia obyczaju demokratycznego i mówić o tym, iż obóz rządowy robi kpiny z demokracji.</u>
          <u xml:id="u-21.21" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-21.22" who="#JanRokita">Trzeba, panie pośle, bardziej ważyć słowa wtedy, gdy mówi się z trybuny, iż obóz rządowy tłumi wolność słowa. Ale z drugiej strony jesteśmy także przeciwni próbom pozyskiwania opinii publicznej fikcyjnym w istocie argumentem, iż to jakiś komunistyczny spisek uniemożliwia Polsce wyjście z kryzysu politycznego i gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-21.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-21.24" who="#JanRokita">Tak, to prawda, Polska boryka się z nieznośną spuścizną...</u>
          <u xml:id="u-21.25" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-21.26" who="#JanRokita">... ustroju komunistycznego, którą chcielibyśmy jak najprędzej przezwyciężyć. Jest rzeczą jasną i oczywistą, że trzeba na drodze prawnej wyegzekwować odpowiedzialność przestępców często bezkarnych pod rządami dawnego ustroju, na przykład w ostatnich dniach powołana przez Wysoką Izbę Komisja Nadzwyczajna poczyniła parę istotnych kroków w tym kierunku w kwestii zabójstw popełnionych w kopalni „Wujek”. Ale niczego w tej mierze nie rozwiązuje pozbawianie praw publicznych niektórych obywateli. Powstaje zresztą pytanie, kto miałby pozbawiać tych praw, jeśli nie niezawisły sąd w oparciu o dowody popełnienia przestępstwa? Czy należałoby w tym celu powołać specjalny, nadzwyczajny organ państwowy? Czy miałoby przysługiwać temu organowi prawo do egzekucji jego decyzji przez państwowy aparat przymusu? A co z konwencjami międzynarodowymi, chroniącymi prawa obywatelskie, których przestrzeganie przecież warunkuje udział Polski w instytucjach politycznych i gospodarczych demokratycznego świata? A zatem trzeba niezwłocznie pozyskać większe niż dotąd zaufanie opinii publicznej dla nowego państwa i nowej polityki. Zamiast jednak hasła „Precz z popiwkiem, precz z Balcerowiczem”, które słyszeliśmy niedawno pod Sejmem, zamiast sloganów o tłumieniu przez obóz rządowy wolności słowa, ale również, panie pośle, zamiast jakobińskiego w istocie sloganu o dokończeniu polskiej rewolucji, Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna proponuje program szerokiego porozumienia na rzecz demokratycznej i rynkowej przebudowy kraju, program streszczany przez hasło paktu dla Polski.</u>
          <u xml:id="u-21.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-21.28" who="#JanRokita">Mówiliśmy już o tym projekcie w Wysokiej Izbie, a w niedługiej zapewne przyszłości przedstawimy szczegółową koncepcję tego projektu.</u>
          <u xml:id="u-21.29" who="#JanRokita">Panie i Panowie Posłowie! Wszyscy politycy w dobrej czy złej wierze przywołują dziś zasady demokratyczne postulując wolne wybory. Czasem nawet można odnieść wrażenie, że kolejnych pochwał demokracji nasi współobywatele nie bardzo mają już ochotę słuchać. Śmiem twierdzić, że w tej Izbie perspektywa szybkich wolnych wyborów nie jest sprawą sporną i zbędne są dramatyczne apele, aby ten Sejm zechciał się rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-21.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-21.31" who="#JanRokita">Rzeczywisty problem tkwi w moim przekonaniu w tym, że same tylko wolne wybory nie zagwarantują jasnej przyszłości polskiej demokracji. Respektowanie przez polityków demokratycznych reguł gry i pakt dla Polski przywracający społeczną zgodę na zasadniczy kierunek reform są warunkami równie niezbędnymi, jak wolne wybory.</u>
          <u xml:id="u-21.32" who="#JanRokita">Pragnę oświadczyć, że Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna będzie z pełną determinacją dążył do urzeczywistnienia tych warunków, bowiem naszym celem jest demokratyczne, ale i stabilne, nie szarpane partykularnymi interesami państwo polskie.</u>
          <u xml:id="u-21.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o komunikaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#WaldemarPawlak">Duszpasterstwo parlamentarne zaprasza wszystkich posłów i senatorów na wielkopostny wieczór modlitewny,</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#komentarz">(wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#WaldemarPawlak">... który odbędzie się w dniu 7 marca 1991 r. o godz. 20 w kościele pod wezwaniem św. Aleksandra na placu Trzech Krzyży. W programie msza św. z konferencją ks. bpa Stanisława Kędziory.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#MikołajKozakiewicz">Ogłaszam przerwę do godziny 12.35.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min 05 do godz. 12 min 45)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kontynuujemy łączną dyskusję nad sprawą rozwiązania się Sejmu oraz przedstawionymi projektami ustaw o zmianie Konstytucji i o ordynacji wyborczej do Sejmu. Kontynuujemy wystąpienia w imieniu klubów. Proszę o zabranie głosu panią poseł Wiesławę Ziółkowską z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#WiesławaZiółkowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Członkowie Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej jeszcze w pierwszych dniach stycznia zgłosili w trakcie debaty sejmowej oceniającej exposé nowego premiera konieczność przyspieszenia debaty sejmowej dotyczącej skrócenia kadencji Sejmu. Formalny wniosek złożył pan poseł Marek Pol. Uznaliśmy wówczas, że tymczasowość parlamentu jest niebezpieczna dla rządu, dla samego parlamentu, jak również dla stabilizacji państwa. Oceniając teraz, po dwóch miesiącach od momentu wypowiedzenia tej opinii, aktualną sytuację, nie sposób nie zauważyć, że sytuacja społeczno-gospodarcza jest, niestety, gorsza. Oceniać to można w oparciu o wiele czynników, na przykład można tego dokonać w oparciu o sytuacje strajkowe, w oparciu o utrzymujące się jednak tendencje recesyjne czy też niezadowolenie bardzo wielu grup społecznych.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#WiesławaZiółkowska">Tej trudnej sytuacji gospodarczo-społecznej towarzyszy prowadzona ostatnio ze wzmożoną intensywnością kampania propagandowa, mająca na celu obniżenie rangi i autorytetu parlamentu. Słyszymy więc opinie, że parlament źle pracuje, że posłowie torpedują ustawy, że manipulują nimi. Usłyszeliśmy prawie taką opinię nawet z ust pana premiera, również posła, który na zjeździe „Solidarności” powiedział, że Sejm wstrzymuje kilkanaście ustaw. Prawda jest odmienna, ale oczywiście nikt nie podejmuje działań, aby rzetelnie informować społeczeństwo. I jeśli ktoś manipuluje, torpeduje, to bardzo proszę wszystkich panów i panie, aby powiedzieli wprost, z imienia i nazwiska, kto to robi. Tego nie można robić bezkarnie, nie można robić w sposób nieodpowiedzialny. Ten apel o to, aby redaktorzy w środkach masowego przekazu jasno precyzowali, kto torpeduje ustawy, kieruję również do pani redaktor Jaworowicz, która we wczorajszym programie telewizyjnym powiedziała wprost, że Sejm zatrzymuje, torpeduje ustawę reprywatyzacyjną. Uważam, że raz poderwany, raz zdeptany autorytet parlamentu, najwyższego organu władzy państwowej, będzie bardzo trudno odbudować, mimo że już w niedługim czasie w ławach tych zasiądą inni posłowie.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#WiesławaZiółkowska">Na trudną Sytuację gospodarczo-społeczną i kampanię antyparlamentarną nakłada się jeszcze jedna kwestia, a mianowicie, naszym zdaniem, w sposób nieodpowiedzialny prowadzona kampania polityczna oparta na założeniu, że wystarczy wola polityczna uwieńczona natychmiastowym prawie wyborem nowego parlamentu, aby sytuacja uległa znacznej poprawie. Otóż myślę, że temu parlamentowi jak i poza nim nie trzeba tłumaczyć, że proces zmian ustrojowych, również zmiana ustroju gospodarczego, to w istocie problem bardzo trudny, a nie li tylko akt woli. Okazuje się, że wola polityczna jest w istocie rzeczy potrzebna, ale niestety, jest to warunek konieczny, lecz niewystarczający. Równie potrzebne, a może jeszcze bardziej potrzebne są jasne i akceptowane przez społeczeństwo środki i metody realizacyjne procesu zmian ustrojowych, takie środki i metody realizacyjne, które rozszerzałyby bazę procesu przemian ustrojowych. Bez akceptacji społecznej nawet najlepszy program może, niestety, prowadzić albo do chaosu, albo do dyktatury. I trzeba mieć tego pełną świadomość. I w tym kontekście warunkiem bezwzględnie koniecznym dalszego budowania demokratycznego państwa prawnego, jak również zmiany ustroju gospodarczego, jest rzeczywiście nowy, w pełni demokratyczny parlament. I rzeczywiście musimy powołać nowy parlament, który wyłoni nowy rząd, i który to parlament będzie miał siłę wymuszającą na rządzie takie metody i środki realizacyjne, które będą akceptowane przez społeczeństwo, bo w gruncie rzeczy ten Sejm robi to, co sobie życzy rząd. Niby mówi się, że jest to tylko w 35% parlament demokratyczny, a przecież w gruncie rzeczy główne ustawy ustrojowe były podejmowane 83% głosów, nawet tak wielce kontrowersyjna ustawa, jak ostatnia ustawa budżetowa. Potrzebny jest więc nam nowy, demokratyczny parlament, który nie tylko sprawnie będzie pełnił swoje funkcje ustawodawcze, kontrolne, ale który również będzie potrafił artykułować skutecznie i racjonalnie opinie, interesy i wolę elektoratu, parlament, który będzie stanowił skuteczny pas transmisyjny między społeczeństwem a rządem.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#WiesławaZiółkowska">I w tym kontekście członkowie Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, w gruncie rzeczy pragmatycy gospodarczy, podzielają opinię pana prezydenta, że konieczne są szybkie wybory parlamentarne. Warunkiem koniecznym jednak przeprowadzenia tychże demokratycznych, obiecanych społeczeństwu wyborów, jest jasna, zapewniająca z jednej strony stabilizację państwa, z drugiej strony natomiast zrozumiała dla społeczeństwa ordynacja wyborcza. I dlatego uważamy, że mimo iż propozycja pana prezydenta wpłynęła już po zakończeniu prac komisji sejmowej nad nową ordynacją i w gruncie rzeczy — tak jak mówiono wcześniej — opóźni cały proces opracowywania ordynacji wyborczej do Sejmu, opowiadamy się za tym, aby propozycję tę skierować do komisji sejmowej, by ta pilnie rozpoczęła nad nią pracę. Opowiadamy się za tym również w kontekście wniosków z dzisiejszej debaty sejmowej i w kontekście przedstawionej przez komisję sejmową propozycji ordynacji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#WiesławaZiółkowska">Jeśli chodzi o drugą kwestię, a mianowicie o Senat, to mam świadomość, że z moich ust może to zabrzmieć nieco subiektywnie, ale z całą odpowiedzialnością chcę sformułować i formułuję opinię w imieniu członków Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej. Otóż mój klub nie znajduje ani wystarczająco silnej merytorycznie, ani politycznie, ani również finansowo argumentacji, która przemawiałaby za tym, aby odłożyć wybory do Senatu. Uważamy, że Senat jest również wynikiem kontraktu podpisanego przy okrągłym stole i że również musi on poddać się weryfikacji społeczeństwa nie przez pryzmat emocji politycznych, ale przez pryzmat pragmatycznej użyteczności. W związku z tym uważamy, że niecelowe jest hamowanie prac przy ordynacji wyborczej do Senatu, o czym już wcześniej moi przedmówcy mówili. Uważamy nawet, że aby przyspieszyć jej uchwalenie, warto skierować — i taki składamy wniosek — projekt tejże ordynacji wyborczej od razu do Komisji Konstytucyjnej do pierwszego czytania.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#WiesławaZiółkowska">Kończąc ten fragment wypowiedzi, chcę jasno powiedzieć, że członkowie Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej opowiadają się za tym, aby Sejm w miarę szybko przyjął obie ordynacje wyborcze — do Sejmu i do Senatu — najlepiej na jednej sesji sejmowej, tak aby była zapewniona niezbędna spójność między tymi dokumentami i aby można było w terminie zgodnym z kalendarzem wyborczym przeprowadzić pierwsze w pełni demokratyczne wybory parlamentarne.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#WiesławaZiółkowska">Co do kwestii konkretnych rozwiązań zawartych w obu projektach ordynacji wyborczych, a więc w projekcie prezydenckim i w projekcie komisji sejmowej, wypowiedzą się członkowie mojego klubu, ja natomiast jedynie w ich imieniu chcę stwierdzić, co następuje: Mamy pełną świadomość, że w naszej sytuacji, w sytuacji braku — z bardzo wielu względów, również uzasadnionych — silnych partii politycznych, potrafiących artykułować interesy swojego elektoratu, nie można mówić o możliwości zbudowania czy istnienia jedynie słusznej, jedynie trafnej ordynacji wyborczej. Mamy pełną świadomość tego, że również ta ordynacja wyborcza będzie tylko ordynacją jednorazową, służącą wyborowi posłów do parlamentu XI kadencji. Mamy również świadomość, że ta ordynacja wyborcza musi być wynikiem kompromisu, ale kompromisu podjętego w interesie większości społeczeństwa, a nie kompromisu podjętego w partykularnym interesie pewnych grup politycznych. A co do konsultacji dotyczących ordynacji wyborczych, to nasi posłowie — po przeprowadzeniu dosyć szczegółowych konsultacji dotyczących projektów — wyrażają jednoznaczne opinie:</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#WiesławaZiółkowska">Po pierwsze, że społeczeństwo odrzuca projekt krajowych list wyborczych, mając jeszcze w świadomości i w pamięci negatywne doświadczenia z poprzedniego okresu. Jednocześnie społeczeństwo wyraża opinię, że chce głosować na konkretnych ludzi, na konkretnych kandydatów na posłów, a nie na partie, ponieważ partie te w ich pragmatycznym odbiorze niewiele albo wcale między sobą się nie różnią w swych programach. Natomiast ludzie jednocześnie mówią, że bardzo nieufnie będą podchodzić do różnic programowych między partiami ujawnianych dla celów kampanii wyborczej. Po prostu obawiają się, że ponownie będą im kandydaci na posłów co innego obiecywać, a co innego realizować w Sejmie. I w związku z tym posłowie z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej byliby za tym, aby w nieznacznym stopniu zwiększyć ilość okręgów jednomandatowych, zachowując przy tym sposób liczenia głosów przyjęty przez ordynację opracowaną przez komisję sejmową.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#WiesławaZiółkowska">Po drugie, posłowie z naszego klubu opowiadają się za tym, aby szybko doprowadzić do consensusu dotyczącego podziału kraju na regiony i okręgi wyborcze, tak aby stworzyć maksymalnie możliwe, równe szanse startu przedstawicielom mniejszych zbiorowości.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#WiesławaZiółkowska">Po trzecie, opowiadają się za tym, aby dokonać takich zmian w Konstytucji, które umożliwiłyby ciągłość legislacyjną parlamentu, to znaczy jego pracę bez przerwy międzykadencyjnej. Czynimy to z czysto pragmatycznego punktu widzenia, sami ze swego doświadczenia bowiem doskonale wiemy, że efektywna praca nowo uruchomionego parlamentu rozpoczyna się dopiero po kilku miesiącach od momentu jego powołania, a ponadto mamy pełną świadomość tego, że ciągłość zmian ustrojowych, szczególnie procesów gospodarczych, wymaga ciągłości legislacyjnej. Uważamy bowiem, że ten Sejm jeszcze powinien podjąć tak ważne ustawy, jak ustawa emerytalno-rentowa, ustawa o spółdzielczości, ustawa o pegeerach, Prawo lokalowe, ustawy podatkowe, ustawy o papierach wartościowych i jeszcze inne. Wnioskujemy w związku z tym, aby jeszcze w czasie tej debaty sejmowej pan premier Bielecki, niestety nieobecny dzisiaj, przedstawił jednoznacznie, jakie jest minimum legislacyjne w odniesieniu do tego parlamentu, tak abyśmy podejmując uchwałę o skróceniu kadencji tegoż Sejmu mogli w tej uchwale zawrzeć zobowiązanie, że ten Sejm musi jeszcze przyjąć ustawy wymienione w załączniku do uchwały.</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#WiesławaZiółkowska">Wysoka Izbo! Członkowie Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej wyrażają zaniepokojenie trudną sytuacją gospodarczo-społeczną i rozumieją ją, w związku z tym apelują do wszystkich polityków w sali sejmowej i poza nią, aby o losach naszego państwa, o losach polskiego społeczeństwa nie decydowano na płaszczyźnie rozgrywek politycznych poprzez różnicowanie ludzi, poprzez rozgrywanie własnych partykularnych interesów.</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#WiesławaZiółkowska">Proszę Wysokiej Izby, rozliczmy co było niezgodne z prawem i co jest niezgodne z prawem zgodnie z prawem, jednakowo traktując wszystkich obywateli tego kraju, ale natychmiast zabierzmy się szybko do budowania demokratycznego państwa prawnego, z efektywną gospodarką, takiego państwa, które umożliwiłoby zrealizowanie naszych, i nie tylko naszych, zobowiązań wobec wyborców, że wreszcie zacznie się im nieco lepiej żyć w państwie, które praktycznie rzecz biorąc, nie tylko formalnie zajmie należne mu miejsce na politycznej i gospodarczej mapie Europy, ale i faktycznie.</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Lesława Lecha ze Stronnictwa Demokratycznego, a następnie pana posła Kazimierza Jaworskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#LesławLech">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mamy dziś podjąć jedną z najważniejszych decyzji Sejmu X kadencji. Będziemy bowiem rozstrzygać o terminie nowych wyborów parlamentarnych, o kształcie prawa wyborczego, wypowiemy się także w sprawie dalszych losów Senatu.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#LesławLech">Debata ta przypadła w czasie napiętej sytuacji społeczno-politycznej. Przez Polskę przeszła fala strajków i manifestacji. Grożą kolejne protesty. Rząd z trudem utrzymuje się na kursie polityki gospodarczej. Ludzie nie wiedzą, kiedy będzie lepiej. Wiedzą, że nadal jest źle. Wszyscy, jak siedzimy tu na tej sali, jesteśmy współodpowiedzialni za ten stan rzeczy. Ani lewa, ani prawa, ani środkowa część tej sali nie powinna zapominać, że wcześniej poparliśmy rząd Tadeusza Mazowieckiego i nie protestowaliśmy przeciwko linii gabinetu Jana Krzysztofa Bieleckiego. Niech nikt nie pociesza się, że czynił to warunkowo, niech nie upatruje w tym prawa do stawiania się na czele demonstracji i protestów. Przestańmy też łudzić się, że winą za obecne trudności można obarczyć odradzającą się ponoć starą koalicję. Siły, które kiedyś były w podziemiu, którym Polska dużo zawdzięcza, powinny dziś zrozumieć, że w parlamencie panują inne reguły gry. Jeśli się jest w mniejszości, to bez współpracy mało się osiągnie, zaś gołosłownymi oskarżeniami można tylko stracić i zrazić potencjalnych partnerów. Zatem wszyscy jesteśmy w podobnej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#LesławLech">Każdą siłę tworzącą Sejm dotyka również bezprecedensowy spadek jego autorytetu, sygnalizowany przez najnowsze badania opinii publicznej. Wraz z Senatem zaczynamy bowiem okupować coraz gorsze pozycje. Różne są tego przyczyny. Obok kampanii prezydenckiej, w której Sejm służył kandydatom za „chłopca do bicia”, obok akcji propagandowej prowadzonej przez liderów tzw. opozycji pozaparlamentarnej, pragnących szybko zmienić miejsce siedzenia, przysłużył się do tego brak współpracy między klubami poselskimi. Zerwanie więzi łączącej kiedyś OKP, PSL i SD wpłynęło na pogorszenie jakości pracy Sejmu, spychając nas na tory jałowych często sporów. Szkoda, że ani prezydent, ani jego ludzie w parlamencie nie zadbali, aby stało się inaczej. Nie mamy pretensji do Lecha Wałęsy, że zaskakuje posłów swoimi inicjatywami, żałujemy natomiast, że wcześniej nie buduje wokół swoich propozycji większości sejmowej, przedkładając swój mandat nad nasz. Żałujemy, że trudu nawiązania szerszego porozumienia nie podjęli się także ci, z którymi ówczesny szef „Solidarności” sfotografował się przed 4 czerwca 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#LesławLech">W Klubie Poselskim Stronnictwa Demokratycznego uważamy jednak, że warto poszukiwać form współpracy sił politycznych nawet gdyby kadencja Sejmu miała się skończyć wkrótce. Sytuacja obecna jest groźna.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#LesławLech">Po pierwsze, następuje dalszy spadek autorytetu Sejmu, czego konsekwencją jest społeczne zniechęcenie do parlamentaryzmu jako sposobu sprawowania władzy. Już podsycają je zwolennicy metod autorytarnych. Jeśli nadal tak będzie, to powiększy się grono zwolenników rządu silnej ręki. Sądząc po licznych deklaracjach, nie chciałaby tego zdecydowana większość tej sali. Kolejny powód to decyzje, jakie musi podjąć Sejm X kadencji z przedłożenia rządu, prezydenta lub z inicjatywy poselskiej. Wcześniejsze międzyklubowe konsultacje mogą ułatwić przyjęcie rozwiązań służących demokracji politycznej i efektywności gospodarczej. Współpraca przyda się również po to, aby Sejm mógł pełnić konstytucyjną funkcję najważniejszego organu w państwie i najważniejszego stabilizatora sytuacji politycznej. W tej roli nikt nas bowiem nie zastąpi — ani Senat, ani rząd, ani prezydent, ani żadne inne ciało społeczne, gdyż te gremia i organy nie mają potrzebnych w tym celu władczych uprawnień. Sejm wewnętrznie rozbity, zantagonizowany może nie podołać swej konstytucyjnej misji. Otworzy się furtka do działań wbrew ustawie zasadniczej, wbrew praworządności. Pojawi się pokusa do zastępowania parlamentu i, niestety, będzie to pokusa politycznie uzasadniona. Ci posłowie, którzy myślą kategoriami demokracji parlamentarnej, powinni zadbać, aby takie uzasadnienie nawet na chwilę nie powstało. Pan poseł Rokita apeluje o zawarcie paktu dla Polski i słusznie, ale pakt ten, nawet gdyby został zawarty, nie przyniesie korzyści, jeśli przedtem nie dogadamy się w Sejmie, ponieważ to w tej sali zapadają ostateczne decyzje.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#LesławLech">Wysoka Izbo! We współpracy prowadzonej na takich warunkach Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego mógłby uczestniczyć. Do jej nawiązania przykładamy nie mniejsze znaczenie niż do ustalenia końca kadencji parlamentu. Wokół ustalenia terminu wyborów nagromadziło się wiele sprzeczności. Ich usunięcie mogłoby być początkiem porozumienia, potem zaś procentować innymi uzgodnieniami, dotyczącymi na przykład dalszych losów Senatu, kształtu ordynacji wyborczej, wsparcia lub skorygowania polityki gospodarczej rządu.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#LesławLech">Jeśli chodzi o koniec kadencji parlamentu, czyli Sejmu i Senatu, to przypominam, że we wrześniu ubiegłego roku Klub Poselski SD proponował rozpisanie referendum w tej sprawie. Chcieliśmy bowiem, aby naród bezpośrednio wyraził swoje zdanie, aby jego woli nie zastępowały spekulacje polityków. Niestety, stało się inaczej. Sejm, głównie głosami OKP, odrzucił naszą propozycję. Spekulacje i kłótnie trwają. Przywołuje się różne uzasadnienia dla ogłoszenia szybkich wyborów, padają różne daty. Jedni chcą zdążyć przed czerwcową wizytą papieża, drudzy przed wrześniową sesją Rady Europy, trzecia grupa pragnie zdążyć przed żniwami, a czwarta chce jak najszybciej uruchomić urny wyborcze, aby nie stracić władzy. Są również tacy, którzy majowe wybory argumentują zagrożeniem ze strony radzieckich czołgów, które ponoć już w czerwcu wybierają się do Warszawy.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#LesławLech">Posłowie Stronnictwa Demokratycznego uważają, że każdy z tych terminów, każdy z tych argumentów jest nieprzekonywający. O terminie wyborów powinny decydować dwa względy:</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#LesławLech">Po pierwsze — demokratyczne wybory nie powinny odbywać się w atmosferze groźnych napięć politycznych, gdyż te łatwo mogą przekształcić elekcję w plebiscyt. Znów zamiast między programami, wybierać się będzie między demagogicznymi hasłami w rodzaju: Jesteś za czy przeciw rządowi i tworzącym go siłom, które gnębią cię „popiwkiem”? Kampania prezydencka udowodniła, że bardzo łatwo postawić taki dylemat. Kongres Porozumienia Centrum, partii mającej ambicję rządzenia Polską, dowiódł, że można rzucić ludziom inny problem — polować na czarownice czy nie? Delegaci na ten kongres z pewnością uchwalili wiele słusznych, potrzebnych postulatów. Lepiej, aby z tymi propozycjami, a nie z owym polowaniem opinia publiczna kojarzyła ich trud. Niestety, kłopoty życia codziennego ułatwiają granie na emocjach. Szybka kampania wyborcza spowoduje prawdziwy urodzaj na tematy zastępcze.</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#LesławLech">Po drugie — przeprowadzenie demokratycznych wyborów wymaga czasu, im go mniej, tym większe prawdopodobieństwo, że głosowaniu nie będzie towarzyszyła świadomość, na kogo i dlaczego oddaje się głos. W tej sytuacji wspomniany już plebiscyt z pewnością będzie miał miejsce. Ile razy można powtarzać tę lekcję, tak dobrze znaną z lat panowania zasady przewodniej roli jednej partii?</u>
          <u xml:id="u-28.10" who="#LesławLech">Powyższe niebezpieczeństwa można zminimalizować, jeśli wybory odbyłyby się jesienią tego roku. Sejm, prezydent i rząd mieliby więcej czasu na uporządkowanie najpilniejszych polskich spraw. Niecierpliwi politycy mogą poczekać. Ważniejsze jest, aby ludzie byli w stanie bez zbędnych emocji ocenić ich propozycje. Dzięki temu wyłoniony parlament byłby silniejszy racjami, a nie łatwymi receptami. Posłowie Stronnictwa Demokratycznego nie będą się upierać przy swoim stanowisku za wszelką cenę. Chętnie wysłuchamy innych argumentów. Jeśli będą poważne, to głosować będziemy za takim terminem rozwiązania parlamentu, aby wybory mogły odbyć się wiosną.</u>
          <u xml:id="u-28.11" who="#LesławLech">Szanowne Panie! Szanowni Panowie! Klub Poselski SD nie godzi się z tendencjami do ukształtowania polskiego systemu partyjnego poprzez konstrukcje zawarte w prawie wyborczym. To aktualna scena polityczna powinna wpływać na ordynację wyborczą. Dziś charakteryzuje się ona obecnością wielu ugrupowań. Większość z nich to partie słabe. Jednak lepiej czy gorzej odzwierciedlają one poglądy rodaków. Trzeba tym siłom dać szansę na rozwój, na wejście do parlamentu, bo tam, a nie na ulicach i w gazetach, mogą udowadniać swoją przydatność społeczną. Jesteśmy za jak najszerszym stosowaniem zasady proporcjonalności. Nie zgadzamy się z tymi, którzy twierdzą, że spowodować ona może nadmierne rozdrobnienie polityczne parlamentu. Nawet najmniejsze grupy społeczne mają prawo do wyrażania w nim swojego zdania. Nie można z góry pozbawiać ich takiej szansy. Ci, którzy uważają się dziś za silniejszych, nie powinni ułatwiać sobie zwycięstwa, korzystając z aktualnej pozycji w strukturze władzy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-28.12" who="#LesławLech">Klubowi Poselskiemu Stronnictwa Demokratycznego nie odpowiada projekt ordynacji wyborczej przedstawiony przez pana prezydenta. Bliższy jest nam projekt przygotowany przez Komisję Konstytucyjną Sejmu, gdyż nie dyskryminuje małych sił w takim stopniu jak projekt prezydencki.</u>
          <u xml:id="u-28.13" who="#LesławLech">Posłowie Stronnictwa Demokratycznego przygotowali własną propozycję ordynacji wyborczej, która w pełnym stopniu zachowuje zasadę równości szans. Jeśli Wysoka Izba skieruje do Komisji Konstytucyjnej te dwa rozpatrywane dziś projekty, po to aby szukać między nimi kompromisu, to Klub Poselski SD skorzysta z prawa inicjatywy ustawodawczej, bo taki kompromis byłby dla nas nie do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-28.14" who="#LesławLech">Wysoka Izbo! Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej przewiduje, że samorozwiązanie się Sejmu oznacza również konieczność ponownej elekcji senatorów. Prezydent chce, aby odnowienie składu Sejmu nie pociągało za sobą ponownego wyboru drugiej Izby. Lech Wałęsa ma prawo sugerować takie rozwiązanie. Klub Poselski SD nie godzi się jednak na taką propozycję. Jesteśmy za odrzuceniem inicjatywy prezydenta, uważamy bowiem, że prawdziwym ojcem Senatu, tak jak i Sejmu, był kontrakt okrągłego stołu. Jeśli go zrywamy, to bądźmy konsekwentni. Senatorów wyłoniono z zachowaniem formalnych zasad demokracji, jednak na składzie tej Izby zaciążyła plebiscytarna zasada głosowania — być za czy przeciw ówczesnej władzy. Należała się jej przegrana, ale naród nie zasłużył sobie na utrzymywanie organu nie odzwierciedlającego dzisiaj różnorodności społeczeństwa, organu w zdecydowanej większości konserwatywnego. Szybko malejące poparcie obywateli dla Senatu mówi samo za siebie.</u>
          <u xml:id="u-28.15" who="#LesławLech">Wysoka Izbo! Nawet jeśli dziś Sejm nie przyjmie inicjatywy prezydenta, to problem Senatu nadal pozostanie otwarty. Być może przydadzą się wzory z początku II Rzeczypospolitej, kiedy to najważniejsze decyzje przodkowie nasi oddali w ręce jednoizbowego Sejmu Ustawodawczego. Przyjęta przez niego Konstytucja marcowa, ustawodawstwo zwykłe, oddziaływały na inne, odradzające się państwa europejskie. Tego dorobku, tych tradycji nie powinniśmy się wstydzić.</u>
          <u xml:id="u-28.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Kazimierza Jaworskiego o zabranie głosu w imieniu Klubu Poselskiego Stowarzyszenia „Pax”, a następnie pana posła Zbigniewa Kostrzewę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#KazimierzJaworski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Mamy dzisiaj zadecydować o przyszłości Sejmu X kadencji, o jego samorozwiązaniu, co wydaje się być zadaniem prostym, choć ze względów psychologicznych niełatwym. Przede wszystkim jednak mamy zadecydować o kształcie przyszłego parlamentu, czyli o kształcie przyszłego ustroju politycznego Polski. To muszą być decyzje odpowiedzialne.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#KazimierzJaworski">Pierwsza decyzja uwarunkowana jest rozstrzygnięciami w sprawie kształtu ordynacji wyborczej. W debacie nad przedłożonymi projektami ordynacji wyborczej poszukiwać musimy najrozsądniejszego rozwiązania, satysfakcjonującego opinię publiczną i uwzględniającego przyszłość Polski po wyborach. Pierwszą decyzję, w moim przekonaniu, musimy podjąć dzisiaj, jutro... w każdym razie podczas obecnego posiedzenia Sejmu. Taka decyzja jest niezbędna chociażby ze względów psychologicznych. Musi ona zapaść jak najwcześniej i uwzględniać termin wyborów najszybszy z możliwych.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#KazimierzJaworski">Był czas, że Sejm X kadencji — nawet krytykowany w odbiorze społecznym — nie musiał być rozwiązany nawet z racji swojej genezy. Teraz już musi to nastąpić, właśnie na mocy samoistnej decyzji. Nie ma ludzi niezastąpionych. Nasze miejsca zajmą ludzie wybrani w demokratycznych wyborach. Innego wyjścia nie ma. Termin samorozwiązania należy określić chociażby dlatego, żebyśmy mogli pracować przez ostatnie miesiące sprawnie i pożytecznie, tak jak to było na początku. To wszystko musi nastąpić szybko, najszybciej jak to tylko jest możliwe. Sejm nie może przyczyniać się do destabilizacji Polski, musi wykazać odpowiedzialność za przyszłość kraju.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#KazimierzJaworski">Wysoki Sejmie! Dzisiejsza dyskusja jest niczym innym, jak dalszym ciągiem debaty wrześniowej z 1990 r. oraz dyskusji społecznej po tym posiedzeniu. Wówczas z tym problemem sobie wyraźnie nie poradziliśmy, odrzucając potrzebną ze wszech miar pomoc z zewnątrz, pomoc naszego elektoratu. Czy byłaby to pomoc wystarczająca, trudno dzisiaj rozstrzygnąć. Na pewno była to okazja poznania nastrojów społecznych, nade wszystko jednak prawdy. Do tej prawdy, jakakolwiek by ona była, przybliżyłoby nas referendum. Do tej pory za mało pytaliśmy wyborców o zdanie, zwłaszcza jako niedemokratycznie wybrani jego przedstawiciele. Kto pyta, nie błądzi.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#KazimierzJaworski">Sejm, w moim przekonaniu, popełnił największy z możliwych grzechów, jaki może być popełniany — grzech zaniedbania. W dzisiejszej dyskusji daje się zauważyć kryzys argumentacji. Nie możemy udawać, że go nie ma, że chodzi o coś innego. Pytanie nie polega na tym, czy ten Sejm został demokratycznie, czy niedemokratycznie wybrany, bo to już rozstrzygnęliśmy. Ten Sejm — to dzisiaj jest już pewne — nie będzie rozliczany za to co zrobił, a zrobił dużo dobrego i niemało złego, ale za to czego nie zrobił. Dlatego dzisiaj podjęte decyzje muszą być jasne i jednoznaczne, społecznie czytelne i — jak już wcześniej powiedziano — uwzględniające przyszłość Polski po wyborach.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#KazimierzJaworski">Pozwolę sobie na refleksję osobistą. Dzisiaj mi się już nic nie wydaje, ja wiem. Odbyłem w międzyczasie w kilku miastach województwa, z którego pochodzę, kilka spotkań poselskich, w większości z wyborcami, którzy w czerwcu 1989 roku na mnie na pewno nie głosowali. Społeczeństwo jest zdezorientowane i zniecierpliwione, oczekuje jasnych sytuacji i odpowiedzi. Czy przedłożone Wysokiej Izbie projekty ordynacji wyborczej rokują dobrze?</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#KazimierzJaworski">Dla oczekiwanych szybkich wyborów nie najlepiej.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#KazimierzJaworski">Klub Poselski Stowarzyszenia „Pax” opowiada się za równoprawnym potraktowaniem obu przedłożonych Wysokiej Izbie projektów ordynacji wyborczej. Trzeba szukać kompromisowych rozwiązań. Nie wiem, czy nie najlepszym wyjściem byłoby skierowanie ich do dalszej „obróbki” prawnej w celu opracowania projektu, który spełniałby oczekiwania i wymogi najwcześniejszych wyborów, wychodziłby naprzeciw potrzebom polskiej demokracji.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#KazimierzJaworski">Komisja Konstytucyjna przedstawiła Wysokiej Izbie projekt o charakterze, powiedziałbym, dziwnego kompromisu. Projekt jest rzeczywiście niespójny i nieczytelny, nawet znawcy prawa wyborczego mają kłopoty z jego zrozumieniem, a co dopiero mówić o przeciętnych wyborcach. Może się zdarzyć, że przeciętny wyborca nie zrozumie jego istoty, a to może zrazić go do instytucji wyborów demokratycznych lub może spowodować przypuszczenia, że ordynacja wyborcza zawiera furtki i furteczki dla manipulacji wyborczych. Taki wydźwięk mają, moim zdaniem, niektóre zapisy, na przykład ten o głosie preferencyjnym, co się źle kojarzy z przeszłością.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#KazimierzJaworski">Wyborcy ma spotkaniach mówią: chcemy wybierać ludzi, chcemy głosować na znane nam osoby i w ich ręce powierzyć swój los. Nasuwa się pytanie, dlaczego tak się stało, czy może Komisja Konstytucyjna sprzeniewierzyła się decyzji Sejmu zawartej w uchwale z dnia 21 września 1991 roku. Nic z tych rzeczy. Komisja wykonała zadania niewykonalne w tak krótkim czasie i nie ma wątpliwości, że zrobiła to w dobrej wierze. To także wynik pracy pod pistoletem strachu, by nie być posądzonym o chęć spowolniania prac nad ordynacją wyborczą, a tym samym o oddalanie rozstrzygnięcia o terminie wyborów. Ale nie może być tak, żeby kolejne artykuły były sprzeczne z zasadami ogólnymi zawartymi w rozdziale pierwszym, zwłaszcza z tymi, które mówią: „posłowie są wybierani w wyborach wolnych, powszechnych, bezpośrednich i równych”. Istnieje obawa, że posłowie wybrani według zasad, jakie proponuje ta ordynacja wyborcza, nie będą mieć równych praw i obowiązków. Z definicji jakby zakłada się, że będą posłowie równi i równiejsi. Wybory muszą być demokratyczne. Każdy poseł musi być wybrany przez naród i przed nim odpowiadać. Nic nie może się odbyć przy partyjnym czy zielonym stoliku, niezależnie czy okrągłym, czy kwadratowym. Wyborca nie może być „wykantowany” ani „wykołowany”, już na to się nie zgodzi. Niech się nikt na tej sali, demokratycznie czy niedemokratycznie wybrany, nie odważy lekceważyć tych oczekiwań. Niech wybór tylko jednego rosła nastąpi drogą manipulacji czy chociażby wywoła podejrzenie o nią, całe wybory będą podważane. Szereg rozstrzygnięć proceduralnych kryje w sobie zarzewie protestów wyborczych. Niektóre rozwiązania można zahaczyć niemalże do absurdów prawnych tak oczywistych, że nie wymagają udowodnienia. Dotyczy to angażowania Trybunału Konstytucyjnego w proces wyborczy (wniosek mniejszości do art. 61 ust. 4). I tak się mówi, że trybunał jest zbyt uzależniony politycznie. Jeśli chcemy zniszczyć jego autorytet, to jest najlepsza okazja. Sprawy wyborcze niech rozstrzyga Państwowa Komisja Wyborcza lub sądy, tam gdzie to jest konieczne i możliwe.</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#KazimierzJaworski">Z tych samych względów jestem przeciwny zastosowaniu ustawy z 28 marca 1990 roku o partiach politycznych do komitetów wyborczych. Wnoszę o skreślenie tego ustępu. Jest to absolutnie nieuzasadnione ani w odniesieniu do organizacji społecznych tworzących taki komitet, ani tym bardziej do grupy wyborców-obywateli popierających indywidualnego kandydata. W tym drugim zwłaszcza wypadku nie ma żadnego argumentu na rzecz poddawania takiej grupy obywateli reżimowi wynikającemu z ustawy o partiach politycznych. Jest to wyraz wyraźnej ciągoty centralizacyjnej, dążącej do poddania ostrej reglamentacji prawnej wszelkich inicjatyw wyzwalającej się samodzielności obywatelskiej.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#KazimierzJaworski">Wyraźnym niedopatrzeniem jest brak zastrzeżenia (robią to różne ordynacje na Zachodzie), że niedopuszczalne jest, by graficzne symbole komitetów wyborczych zawierały czy reprodukowały wizerunki, symbole i przedmioty związane z kultem religijnym. Współbrzmi to z art. 129 i poprawką do niego o zakazie prowadzenia kampanii wyborczej w kościołach, kaplicach i na terenie gruntów przykościelnych.</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#KazimierzJaworski">Wysoki Sejmie! Jeszcze kilka uwag szczegółowych odnośnie do przedstawionych projektów ustaw. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji zawarty w druku 771 jest w pełni uzasadniony. Pewne wątpliwości budzi nowe brzmienie art. 99, a zwłaszcza jak zapis ten się ma do art. 7 pkt 3 projektu ordynacji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#KazimierzJaworski">Trzeba się zdecydować, czy chodzi o wszelkie przypadki ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego, a więc też o narkomanów i alkoholików, czy tylko o przypadki ubezwłasnowolnienia z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego. Dotąd było brane pod uwagę zwłaszcza to drugie rozwiązanie, ale wtedy formuła art. 99 Konstytucji też musi być węższa, czyli taka sama jak art. 7 projektu ordynacji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-30.14" who="#KazimierzJaworski">Likwidacja przerwy kadencyjnej wydaje się być dobrze uzasadniona, tylko trudno sobie wyobrazić pracę legislacyjną Sejmu w czasie trwania kampanii wyborczej. Trudno przecież wykluczyć możliwość kandydowania posłów obecnego Sejmu do nowego, a jest rzeczą niemożliwą zabronienie posłom uczestniczenia w kampanii wyborczej jako obywatelom i wyborcom.</u>
          <u xml:id="u-30.15" who="#KazimierzJaworski">Propozycja nowelizacji Konstytucji zawarta w druku 779 wymaga głębszego i poważniejszego potraktowania ze względu na skutki, jakie ze sobą niesie. Rozumowaniu zawartemu w uzasadnieniu nie można odmówić słuszności. Pamiętać jednak należy, że Senat został wybrany zgodnie z demokratyczną procedurą, ale czy można powiedzieć na pewno, że jest całkiem reprezentatywny dla aktualnego układu polityczno-społecznego?</u>
          <u xml:id="u-30.16" who="#KazimierzJaworski">O stopniu skomplikowania poselskiego projektu ordynacji wyborczej świadczy duża ilość wniosków mniejszości zgłaszanych w czasie orać Komisji Konstytucyjnej nad tym projektem. Niektóre z nich, gdyby były przyjęte, rozbiłyby całą koncepcję i konstrukcję projektu, dlatego należy je odrzucić. Dotyczy to propozycji zawartych w pkt 1, 2, 4 i dalszych. Chodzi tu głównie o propozycje dotyczące obliczania głosów metodą d'Hondt'a, o upraszczanie list tylko do numeru i nazwy partii, o 5% barierę zaporową. Zdecydowanie należy odrzucić sprawy związane z wprowadzeniem kaucji jako dodatkowego progu zaporowego uniemożliwiającego chętnym uczestniczenia w wyborach biernie czy czynnie. Natomiast ponownie należy rozważyć propozycje mniejszości zawarte w punktach 13, 14 i 17, które wydają się przybliżać do rozwiązań optymalnych, także jeżeli chodzi o ustalenie terminu nowych wyborów.</u>
          <u xml:id="u-30.17" who="#KazimierzJaworski">Zastrzeżenia budzi propozycja, jeszcze Sejmowi nie przedstawiona, podziału na regiony wyborcze. Tutaj wyborcy mocno się buntują. Podział ten nie może być mechaniczny. Powinny zostać określone jasne kryteria tego podziału. Społecznym oczekiwaniem jest taki podział na regiony czy okręgi wyborcze, który odzwierciedlałby obecny bądź antycypował przyszły podział terytorialny kraju. Najbliższy tym oczekiwaniom jest podział na regiony, który uwzględnia kryteria kulturowe, geograficzne i społeczno-gospodarcze, czyli związki funkcjonalne.</u>
          <u xml:id="u-30.18" who="#KazimierzJaworski">Klub Poselski Stowarzyszenia „Pax” opowie się za takimi rozwiązaniami, które nic rozmijają się z oczekiwaniami społecznymi, odzwierciedlają obecny stan świadomości społecznej, przyczynią się do stabilizacji Polski i umożliwią wybór reprezentatywnego Sejmu, umożliwiającego stabilność układu politycznego, a jednocześnie jak najwcześniejsze wybory z zachowaniem szacunku do prawa i przyjętych powszechnie procedur demokratycznych. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-30.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Zbigniewa Kostrzewę z Klubu Niezależnych Posłów, a następnie pana posła Stanisława Rogowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#ZbigniewKostrzewa">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przychodzi nam dzisiaj rozstrzygać w pewnym sensie o losach polskiej demokracji, o jej najbliższej i dalszej przyszłości, o ordynacji wyborczej do czekających nas wyborów parlamentarnych i terminie samorozwiązania się. Odpowiedzi na te pytania staną się i będą jednocześnie odpowiedzią o nas samych. Ta debata, jak chyba żadna z dotychczasowych, będzie wyrazem naszych intencji, wręcz laboratoryjnym papierkiem lakmusowym, który wskaże, czym naprawdę jesteśmy, jaki jest ten Sejm X kadencji, jaki on jest naprawdę. Niedemokratyczny, bo z kontraktu okrągłego stołu, przegadany, niezdyscyplinowany (bo absencja), choć pracujący na obrotach dotychczas niespotykanych i „latający”, bo podróże zagraniczne, etc., etc. Można by chyba tych epitetów przymiotnikowych wyliczać jeszcze trochę, ale nad jednym na początek warto się zatrzymać. Kontrakt okrągłego stołu, cokolwiek by o tym mówić, był to wielki akt politycznej dojrzałości, mądrości i wyobraźni, która w 1989 r. pozwoliła dokonać rewolucyjnej przemiany ustrojowej w naszym kraju drogą spokojnego, ewolucyjnego przechodzenia do demokracji. Narodziła się III Rzeczpospolita, której głównym architektem był fenomen„Solidarności”.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#ZbigniewKostrzewa">Sejm tej kadencji miał w tej drodze swój wielki, niekwestionowany udział i wielokrotnie, mimo podziałów i różnic stanowisk, potrafił ponad wszystko przedkładać interes narodu i dobro kraju. I takim zapisze się w historii. A dzisiaj staje pytanie o jego dalszy los. Że musi się rozwiązać wcześniej, to sprawa przesądzona, ale nie wystarczy zabrać się do rzeczy słusznej, należy jeszcze zrobić to umiejętnie i w odpowiednim czasie. I tu zaczynają się schody. Aktualny pejzaż polityczny, tworzące się niejako in statu nascendi partie i struktury polityczne, wątłe i kruche, często wbrew deklaracjom bez autentycznej bazy społecznej, o których — wbrew hasłowym pozorom — cicho i głucho przynajmniej w odbiorze tzw. przeciętnego obywatela tego kraju, jeśli do tego dodamy jeszcze podziały i konflikty społeczne frustracje, personalne ambicje i pogłębiające się animozje wśród gremiów przywódczych, a wszystko to w scenerii i na tle złej i zmiennej kondycji ekonomicznej kraju, to obraz polityczny kreuje się w bardzo mętnych i zamazanych konturach. A ludzie są zdezorientowani, rozglądają się wokół siebie, patrzą, słuchają, czytają i coraz mniej rozumieją z tego, co się wokół nich dzieje. Jednocześnie, co gorsza, odnosi się niekiedy wrażenie, że jak gdyby najważniejsze dla państwa sprawy rozstrzygają się bez udziału społeczeństwa. Padają już bowiem terminy wyborów, pojawiają się tu i ówdzie nawet personalne przymiarki, w imię na przykład demokracji chce się — jak choćby proponuje to partia, której liderem jest senator Kaczyński — część członków naszego społeczeństwa zaszeregować do ludzi II kategorii, ograniczyć ich prawa, bądź co bądź w kraju prawa i demokracji, co przecież nie ma nic wspólnego z odpowiedzialnością osobistą. I to proponuje elita, która ma wręcz dyktatorskie zapędy, choć występuje z pięknymi hasłami demokracji i równości praw. Gdyby to była polityczna fantastyka, z Bogiem sprawa. Ale to są realia. Niezaspokojone ambicje niektórych ludzi mogą prowadzić do katastrofy. A wiadomo, że historia bez ludzi się nie realizuje. Nadzieja jednak w tym, że miernoty nie sprostają trudnościom i że lekcja z tej tworzącej się dopiero historii pozwoli uchronić nas przed złudzeniami.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#ZbigniewKostrzewa">Rozsądek, umiar i szacunek wobec innych, to recepta na tamę i zaporę dla politycznej destabilizacji i propagandowej demagogii. Trzeba dzisiaj ludzi rozumiejących interesy państwa i trzeba polityki na długiej fali. Co to oznacza? Ano oznacza to po prostu, że nie wolno nam, Sejmowi tej kadencji, ulec tym naciskom, ulec tym wszystkim — często zgranym — politykom, tym ekspertom od rozrabiania, którzy miesza ją w swoich partykularnych kociołkach, czekając często na swoją kolejkę do załapania się na coraz to intratniejsze stołki. Mamy nadzieję, że społeczeństwo będzie bacznie ich ekwilibrystykę polityczną obserwować w trakcie nadchodzących wyborów i właściwie potrafi ją ocenić.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#ZbigniewKostrzewa">Jeśli chodzi o termin wyborów, to oczywiście jest on uzależniony niejako wprost od uchwalanej przez nas ordynacji wyborczej. Klub Niezależnych Posłów już w debacie wrześniowej opowiadał się za kompilacją ordynacji proporcjonalnej i większościowej. Członkowie naszego klubu przedstawiali wówczas szereg szczegółowych propozycji. Tylko taka ordynacja stwarza możliwości uwzględnienia pluralizmu politycznego i tylko taka wersja wydaje się naprawdę gwarantować wyrażanie rzeczywistej woli wyborców. Uwzględniając koncepcję mieszaną, jesteśmy za utrzymaniem okręgów w ramach województw. Jesteśmy przeciwni proponowanej w 'projekcie prezydenckim krajowej liście 230 kandydatów. Idea krajowych list jest w pewnym sensie powtórzeniem jak gdyby pewnego kontraktu z przeszłości. Jesteśmy zdecydowanie za personalizacją wyborów. Wydaje się, że jest to jeden z najmocniejszych argumentów projektu ordynacji przedstawionej przez Komisję Konstytucyjną. Umożliwia to wyborcom głosowanie na osoby, na konkretnego kandydata i wydaje się zaspokajać potrzebę wyborców.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#ZbigniewKostrzewa">Jesteśmy za odesłaniem prezydenckiego projektu ordynacji wyborczej do komisji, która powinna znaleźć rozsądny consensus, możliwie optymalny modus vivendi. Ale źle się, niestety, stało, że prezydencki projekt ordynacji wpłynął do Sejmu za pięć dwunasta. To niewątpliwie wydłuża niejako automatycznie całą procedurę i czas uchwalenia ostatecznej wersji. Nie przesądzając w niczym ostatecznej decyzji Wysokiej Izby, biorąc jednak pod uwagę całą procedurę legislacyjną, kalendarz, czasokresy z tym związane, wydaje się rzeczą niemożliwą, aby wybory mogły się odbyć w końcu maja. Presja czasu akurat w tym wypadku mogłaby się okazać zabójcza. Nawet negatywne skutki tego opóźnienia nie usprawiedliwiają majowego terminu. Wręcz odwrotnie, jego utrzymanie byłoby większym złem.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#ZbigniewKostrzewa">Klub Niezależnych Posłów opowiada się za wyborami jesiennymi w październiku. Jest to po prostu termin rozsądny i realny, pozwalający w spokoju, bez tej gonitwy legislacyjnej i zarzucanego nam amoku ustawodawczego zakończyć pakiet tych wszystkich ustaw, które muszą być uchwalone, i których odkładanie mogłoby się w końcowym efekcie okazać zabójcze. Termin jesienny pozwoli także na spokojne — bez gniewu i namiętności — przygotowanie wyborów bez zbędnych i niepotrzebnych presji, nacisków, które w gruncie rzeczy przecież tak naprawdę niczego nie załatwiają. Termin ten, to jest z kilkumiesięcznym poślizgiem, pozwoli również wyłączyć niejako z całej tej procedury przygotowawczej jakże ważny element papieski. Źle, bardzo źle by się stało, gdyby obydwie wizyty Ojca św. i cały okres przygotowawczy do nich miał posłużyć co niektórym do instrumentalnego ich wykorzystania w kampanii wyborczej, do podgrzewania temperatury wyborczej w kościołach w okresie, kiedy polskie społeczeństwo będzie przyjmowało swojego papieża z najwyższą estymą, w spokoju, pokoju, z refleksją i należnym wyciszeniem. Nie godzi się zakłócać tych chwil, które będą nam dane.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#ZbigniewKostrzewa">I jeszcze jeden element, który pojawił się ostatnio nagle i niespodziewanie — sprawa Senatu. Przepraszam, ale poważnych spraw nie można załatwiać przez tak zwane zaskoczenie.</u>
          <u xml:id="u-32.8" who="#ZbigniewKostrzewa">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mając największy należny i autentyczny szacunek do pana prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyrażamy jednocześnie zastrzeżenie, iż nie wolno i nie można stawiać Sejmu pod ścianę. Jesteśmy polskim parlamentem. Sejm i Senat to Zgromadzenie Narodowe, które — póki co — zgodnie z konstytucyjnym zapisem stanowi niewzruszone prawo. Można co prawda wszystko, nawet pochopnie, uchwalić. Gorzej jest z realizacją. Przecież nie jest tak, że Sejm jest z kontraktu, a Senat z woli narodu, że jedna Izba jest reprezentatywna, a druga nie. Pan prezydent wie najlepiej, że akurat w tym szczególnym przypadku fotograf znaczył wiele. Nie deprecjonuję historycznej roli fotografii,...</u>
          <u xml:id="u-32.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-32.10" who="#ZbigniewKostrzewa">... nie można jednak dzisiaj sądzić i uważać, że ta dziedzina fotooptyki zatrzymała się w miejscu. Jeden błysk flesza to dzisiaj nie to samo co znak wyborcy na karcie wyborczej. Czasy się zmieniły. To już nie czasy — w dosłownym rozumieniu — automatyki fotograficznego obiektywu. Kto tego nie uwzględnia, popełnia po prostu błąd. Gorzej, że ten błąd to rachunek na koszt i rzecz wyborcy, a polskiemu wyborcy należy dać możliwości takiej korekty. Nie wolno go pozbawiać tego w nadchodzących wyborach. I dlatego sądzimy, że w najszerszych odczuciach społecznych wybory do parlamentu mogą się odbyć tylko razem — do Sejmu i do Senatu. Eliminacja Senatu w tych wyborach wydaje się rzeczą niemożliwą. Nie miałoby to nic wspólnego z autentycznymi społecznymi odczuciami i z budową polskiej demokracji. A jeśli ten Senat, demokratycznie wybrany w czerwcu 1989 roku, jest dzisiaj rzeczywistym odzwierciedleniem układu politycznego i politycznej sympatii sprzed dwóch lat, to weryfikacja wyborców w nadchodzących wyborach jedynie potwierdzi ten stan rzeczy i jeszcze raz będziemy świadkami wyborczej powtórki w nie zmienionym kształcie. Jesteśmy przekonani, że taki ewenement nie jest wykluczony, dlatego Klub Niezależnych Posłów wnosi i prosi pana prezydenta o wycofanie swojej inicjatywy w tym względzie.</u>
          <u xml:id="u-32.11" who="#ZbigniewKostrzewa">Kończąc, chciałbym wrócić do początku tego wystąpienia i jeszcze raz przypomnieć, że ta debata jest naszą legitymacją wobec społeczeństwa i wyrazem naszych autentycznych intencji wobec kluczowych problemów w budowie społeczeństwa demokratycznego. Nasz wniosek o jesienny termin wyborów parlamentarnych niech nie będzie odczytany przez nikogo jako próba opóźnienia demokratycznych procesów, ale wręcz odwrotnie — ich budowy, ale z politycznym rozsądkiem, umiarem i we właściwym czasie. I wcale nie brzmi to paradoksalnie. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-32.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Rogowskiego z Unii Chrześcijańsko-Społecznej, a następnie pana posła Ryszarda Gajewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#StanisławRogowski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Chciałem rozpocząć od stwierdzenia, że dzisiejsza debata przejdzie niewątpliwie do historii jako jedno z najważniejszych wydarzeń Sejmu tej kadencji, ale patrząc na ławy rządowe, zaczynam mieć wątpliwości i wydaje mi się, że może to tylko my mamy takie wrażenie. W każdym jednak razie poziom jej i efekty nie będą obojętne dla ukształtowania się ostatecznej oceny tego Sejmu. A moment, w którym zamknie się jego historia, jest — jakby na to nie patrzeć — już niezbyt odległy, jakakolwiek by to była data. Aby ją ustalić, należałoby odpowiedzieć wprost na pytanie: dlaczego w ogóle należy skracać kadencję tego Sejmu? Najprostsza i najczęściej udzielana odpowiedź łączy tę konieczność z jego nie w pełni demokratycznym rodowodem, lecz z całą mocą należy podkreślić, że ten „grzech pierworodny” Sejmu został w dużej części zrekompensowany działalnością, w której trudno się dopatrzyć dominacji niedemokratycznych działań i postaw. Zresztą jest wiele przykładów w historii, zarówno dalszej jak i bliższej, że organy wybierane w pełni demokratycznie bardzo często działają źle i nagminnie gwałcą zasady tej demokracji. I odwrotnie, organy wybrane jeszcze mniej demokratycznie niż dzisiejszy Sejm, oceniane są z gruntu pozytywnie. Nie to jest więc w istocie główną przyczyną i uzasadnieniem dzisiejszej debaty. Naszym zdaniem szybsze zakończenie kadencji wynika z całokształtu sytuacji, w jakiej funkcjonuje państwo, a najważniejszym elementem jest upływ czasu, szybkość przemian wewnętrznych i zewnętrznych, które oddaliły nas, wydaje się niekiedy o całe dziesięciolecia, od wiosny i lata 1989 r. Należy więc uświadomić sobie samemu, ale także i innym, rozpatrując problem wcześniejszego upływu kadencji Sejmu, iż kierujemy się przede wszystkim kryterium oceny interesów państwa i narodu, którym to interesom powinny podporządkować się wszystkie bez wyjątku organy państwa i siły polityczne, jak również wszystkie osoby, jakiekolwiek funkcje państwowe by pełniły. Z tego wynikają jednak pewne konsekwencje. Otóż akceptując konieczność szybkiego powołania nowego składu obu izb parlamentu, musimy według tych samych rzeczowych kryteriów rozpatrywać kwestię konkretnego upływu terminu kadencji. Termin ten, jak z powyższego wynika, nie może być celem samym w sobie, lecz powinien stanowić konsekwencję działania tego Sejmu, jak również oczekiwań związanych z nowymi wyborami i z nowym parlamentem.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#StanisławRogowski">Po pierwsze, nie może tu decydować interes takiej czy innej partii lub siły politycznej ani też jej rachuby na zwycięstwo wyborcze. Dobrze byłoby, aby liderzy naszego życia politycznego uzmysłowili sobie banalną prawdę, iż celem wyborów nie jest zdobycie władzy przez taką czy inną partię, ale stworzenie parlamentu reprezentatywnego i sprawnego, zdolnego do pokierowania losami państwa. To nie państwo i obywatele służą interesom partii i ambicjom przywódców. To partie, których powstanie powinno być efektem łączenia się ludzi o podobnych poglądach, a nie odgórnych działań wąskich grup, reprezentując różne opcje, muszą podporządkować się nadrzędnym celom i interesom państwa i narodu.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#StanisławRogowski">Obecnie nasz krajobraz polityczny jest w stadium krystalizacji. Ilość partii jest spora, istnieją też organizacje, które formalnie partiami nie są, lecz w dużej mierze spełniają takie same funkcje. Jednak nawet osoby znajdujące się w centrum wydarzeń politycznych nie zawsze potrafią odróżnić poszczególne partie i ugrupowania, tym bardziej że ich programy nie wychodzą często poza ogólniki i hasła, pod którymi na ogół niemal każdy mógłby się podpisać, jak humanizm, demokracja, pluralizm, wolny rynek, czy najczęściej ostatnio spotykane „wartości chrześcijańskie”, które, notabene, gdy się przyjrzeć bliżej niektórym zasadom programowym, jawią się nam w dość osobliwym kształcie chrystianizmu. I nie to jest najważniejsze, że siły te mogą ponieść straty w wyborach, to ich zmartwienie. Istotne jest, że taki stan rzeczy czyni nieostrym obraz polityczny, z jakim będą mieli do czynienia wyborcy. Rozpisując pierwsze po wojnie w pełni wolne wybory, musimy dać społeczeństwu szansę właściwej oceny programu i ludzi, inaczej skład nowo wybranego parlamentu może być nader przypadkowy. Wymogi te zostaną spełnione tylko w wyniku przeprowadzenia odpowiednio długiej i wszechstronnie prowadzonej kampanii wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#StanisławRogowski">Po drugie, przyspieszenie rozwiązania Sejmu nie może nadmiernie zakłócić toku funkcjonowania państwa. Zmieni się przecież nie tylko parlament, ale trzeba pamiętać, że w wyniku nowego układu w Sejmie — także i rząd. Tymczasem w Sejmie znajduje się w różnych stadiach prac legislacyjnych 90 ustaw, z czego — i co do tego są wszyscy zgodni — wiele wymaga jak najszybszego uchwalenia dla zachowania ciągłości procesu reform. Także prace rządu, powołanego zaledwie niecałe trzy miesiące temu, wchodzą — po uchwaleniu budżetu — we właściwe tempo. Nie wydaje się, aby słuszne skądinąd racje związane z jak najszybszym wyborem w pełni demokratycznego Sejmu zrównoważyły negatywne skutki wynikające z przerwania tych prac. Przypomnieć warto, że większość znajdujących się w Sejmie projektów ustaw, szczególnie tych, które wiążą się z funkcjonowaniem gospodarki, stanowi logiczne uzupełnienie podjętych w ubiegłym roku i nie zakończonych jeszcze działań kształtujących nowy ustrój gospodarczy państwa. Są też inne pilne i ważne sprawy, jak np. reforma systemu emerytalnego. Trudno wyobrazić sobie, aby w ciągu niespełna dwóch miesięcy Sejm tej kadencji zdołał uchwalić stosowną ustawę, której zasady mają być przedstawione pod społeczną dyskusję w tym miesiącu. Wydaje mi się, że trudno będzie któremukolwiek z emerytów wytłumaczyć, że ze względu na wcześniejsze wolne wybory ich sprawy będą zepchnięte na dalszy plan. Zarzuty pojawiające się tu i ówdzie, że to właśnie dalsze trwanie tego Sejmu podważy możliwość dokończenia reformy gospodarczej, w świetle dotychczasowych jego prac cechujących się dobrą współpracą z dwoma już kolejnymi rządami, są tak absurdalne, że nie zasługują na polemikę.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#StanisławRogowski">Wreszcie po trzecie, aby przyszłe wybory były rzeczywiście demokratyczne, muszą być zachowane oczywiste, znane wszystkim demokratycznym systemom politycznym zasady ordynacji wyborczej. Nie wchodząc na razie w szczegóły, chcę stwierdzić, iż mimo zróżnicowania poszczególnych rozwiązań istnieją pewne zasady, które cechować muszą każdą demokratyczną ordynację, a należy do nich zachowanie odpowiednich terminów, kolejnych etapów procedury wyborczej, w tym także kampanii wyborczej, jak również odpowiednie vacatio legis, czyli czas między ogłoszeniem a wejściem w życie ordynacji. Naprawdę trudno przyjąć, aby ten ostatni termin mógł być krótszy niż 30 dni w sytuacji, gdy mamy do czynienia z zupełnie nową ordynacją, której treść z samej swojej istoty jest skomplikowana i trudna, bo zawiera zasady, które nigdy nie były stosowane w powojennej Polsce.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#StanisławRogowski">I wreszcie z różnych stron padają argumenty — słyszeliśmy je również dzisiaj z ust sekretarza stanu — o oczekiwaniach całego społeczeństwa na natychmiastowe wybory parlamentarne i o zależności społecznych ocen Sejmu od jego natychmiastowego rozwiązania. Otóż z opinii zebranych w czasie kontaktów z wyborcami wynika zupełnie inny obraz. Społeczeństwo oczekuje od Sejmu i wszystkich innych organów państwa przede wszystkim skutecznego działania i wymiernych efektów. Przyspieszanie wyborów jest często oceniane jako kolejna walka na górze, nie mająca nic wspólnego z interesem społecznym. Panuje swoiste zmęczenie kolejnymi akcjami wyborczymi. Ilustracją tego niech będzie kilkuprocentowa frekwencja w uzupełniających wyborach do rad gminnych. Biorąc pod uwagę wszystkie różnice między różnymi rodzajami wyborów, jest to istotna wskazówka i ostrzeżenie. Słuchając niektórych argumentów zwolenników szybkich wyborów, odnosi się wrażenie, że od dawna już bądź stracili kontakt z ludźmi znajdującymi się poza kręgiem elit, bądź w istocie rzeczy lekceważą ich zdanie Nie wiem, co jest lepsze w tym wypadku.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#StanisławRogowski">Reasumując, Klub Unii Chrześcijańsko-Społecznej nie uważa, aby wiosenny termin wyborów mógł być możliwy, o ile oczywiście zależy nam na zachowaniu przedstawionych wyżej zasad. Z obecnej perspektywy możliwe wydaje się natomiast przeprowadzenie wyborów na jesieni. Nie jest to termin odległy, a pozwala on zakończyć pewien przynajmniej etap prac parlamentu, jak również spokojnie i z rozwagą uchwalić ordynację wyborczą do Sejmu i Senatu, a wreszcie z zachowaniem rozsądnych terminów kalendarza wyborczego przeprowadzić wybory.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#StanisławRogowski">W sytuacji pojawienia się nowego projektu wniesionego przez pana prezydenta w momencie, gdy Komisja Konstytucyjna kończyła już pracę nad przedstawianym obecnie Wysokiej Izbie projektem sejmowym, rozwaga przy uchwalaniu ordynacji jest szczególnie potrzebna. Z całą odpowiedzialnością chcę tu stwierdzić, że niezależnie od pobudek, jakimi kierowano się wnosząc drugi projekt, przyniesie to w. efekcie przesunięcie w czasie uchwalenia ordynacji wyborczej. Trudno bowiem w trakcie obrad plenarnych wyczerpująco i szczegółowo omawiać i modyfikować tak skomplikowany tekst, jakim zawsze jest ordynacja wyborcza. Dlatego jedynym właściwie wyjściem jest odesłanie go do Komisji Konstytucyjnej, o co niniejszym w imieniu Klubu Poselskiego Unii Chrześcijańsko-Społecznej wnoszę.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#StanisławRogowski">Brak czasu, jak również nadzieja, że powrócimy jeszcze tu na tej sali do szczegółowego omówienia obu projektów, skłania mnie do bardzo ogólnej tylko ich oceny. Otóż naszym zdaniem projekt prezydencki zawiera więcej słabych punktów aniżeli, umownie nazywając, projekt sejmowy. Nie chcę powtarzać zastrzeżeń wcześniej wypowiedzianych. Pragnę jednak raz jeszcze podkreślić, iż w naszej sytuacji krystalizującego się dopiero systemu politycznego, znacznego rozdrobnienia partii i ich słabości, system większościowy wcale nie gwarantuje, mimo potocznych wyobrażeń, powstania Sejmu mniej rozdrobnionego aniżeli przy zastosowaniu zasady proporcjonalności z uzupełnieniem, tak jak to zawiera projekt sejmowy, o 115 jednomandatowych, ale powiązanych z listami okręgów wyborczych. Efekt może być wręcz odwrotny, a ucierpi przy tym, naczelny przecież w tym wypadku, wymóg zachowania pełnej demokracji aktu wyborczego. Nie można a priori przesądzać o sile i popularności społecznej partii i ruchów. Właśnie wybory dokonają tu weryfikacji i położą fundament pod budowę nowego systemu sił politycznych. Ponadto zbytnia dbałość o tak zwaną siłę Sejmu i jego sprawność, co wyrażałoby się też w podwyższeniu progów wyborczych i stawianiu innych przeszkód, szczególnie niewielkim partiom, a także niezrzeszonym wyborcom, doprowadzić może do skupienia w Sejmie kilku partii, ale do pozostawienia poza nim całej reszty, tym bardziej niezadowolonej i krytycznej. Nastąpi wówczas nadmierne wzmocnienie opozycji pozaparlamentarnej, siłą rzeczy radykalniejszej, bo pozbawionej realnych możliwości wpływu na losy państwa. Zresztą, idąc dalej tokiem rozumowania zwolenników takiego wzmocnienia Sejmu, najlepiej byłoby, żeby była w nim tylko jedna partia. Można by wówczas uchwalać wszystko w błyskawicznym tempie i bez większych kłopotów, tylko jak długo? Mówiąc poważnie, na drodze do pełnej dojrzałości systemu politycznego nie można ominąć etapu ordynacji proporcjonalnej. W pierwszych wolnych, demokratycznych wyborach, o ile oczywiście przymiotniki te nie mają być jedynie ozdobą, należy jak najbardziej rozszerzyć możliwość rzeczywistego wpływu wyborców na ich wyniki. Dlatego opowiadamy się zdecydowanie za możliwością preferencji wyborców dla poszczególnych kandydatów umieszczanych na listach. Obawy komplikacji technicznej są nadmierne, a w każdym razie nie mogą zrównoważyć korzyści, jakie płyną z możliwości zwiększenia zakresu decyzji wyborców. Zresztą, w czasie spotkań poselskich poparcie dla takiego sposobu, znanego już z wyborów samorządowych, było powszechne. Naszym zdaniem, pozbawienie wyborców takiej możliwości odbije się negatywnie zarówno na frekwencji, jak i na ocenie stopnia demokracji wyborów. Dlatego też będziemy głosować przeciwko wnioskowi mniejszości umieszczonemu pod numerem 1.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#StanisławRogowski">Z tych samych względów Klub Poselski Unii Chrześcijańsko-Społecznej popiera 11 wniosek mniejszości do projektu sejmowego. Zawarty tam system obliczania głosów Hare-Niemeyer'a daje bardziej sprawiedliwy podział głosów i umożliwia szerszą reprezentację parlamentarną. W konsekwencji wypowiadamy się też przeciwko wnioskom mniejszości zawartym pod numerami 12 i 13. Przypomnieć chcę przy tym, że każdy system obliczania głosów zawiera już w sobie pewien kilkuprocentowy próg i dlatego zbędna jest dodatkowa przeszkoda w postaci specjalnego 5% progu.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#StanisławRogowski">Zdecydowanie opowiadamy się także przeciwko wnioskowi numer 17, według którego można byłoby stosownie skracać w najbliższych wyborach terminy przewidziane w ordynacji. Wynika to z argumentacji już wcześniej przedstawionej. Tu tylko chcę dodać, że określone terminy są nierozerwalnie związane z wewnętrzną logiką ordynacji wyborczej i ich dowolne skracanie zdeformuje cały system tam zawarty.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#StanisławRogowski">Reasumując, klub nasz będzie popierał projekt przedstawiony przez Komisję Konstytucyjną z wyżej wymienionymi zastrzeżeniami, o ile w wyniku dalszych prac komisji przedstawione zostaną oba czytane dzisiaj projekty, bądź też jeżeli Wysoka Izba odrzuci projekt złożony przez pana prezydenta. Z takim stanowiskiem wiąże się oczywiście poparcie dla projektu zmiany Konstytucji, przedstawionego równolegle z projektem ordynacji sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#StanisławRogowski">Nie możemy natomiast poprzeć projektu nowelizacji Konstytucji złożonego przez pana prezydenta, a dotyczącego rozdzielenia kadencji Sejmu i Senatu, i składamy wniosek o jego odrzucenie. Argumenty za odrzuceniem zostały już wcześniej wypowiedziane, toteż nie będę ich powtarzał. Dodam jedynie, iż nie wydaje się, aby takie rozwiązanie wpłynęło pozytywnie na ocenę społeczną zarówno Sejmu jak i Senatu. Obecnie natomiast najwłaściwszym byłoby uchwalenie projektu nowej ordynacji do Senatu i przeprowadzenie doń wyborów w tym samym terminie, co wybory do Sejmu, o ile oczywiście projekt taki w stosownym czasie w ogóle do Sejmu wpłynie.</u>
          <u xml:id="u-34.13" who="#StanisławRogowski">Rozpoczynając swoje wystąpienie powiedziałem, iż debata dzisiejsza przejdzie być może do historii Sejmu X kadencji jako jedno z najważniejszych wydarzeń. Kończąc, chcę wyrazić nieśmiałe życzenie, aby również i efekty — wyrażone w uchwałach i w decyzjach — ocenione zostały jako istotny, ale i rozsądny krok na drodze ku pełnej demokracji w naszym państwie.</u>
          <u xml:id="u-34.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Ryszarda Gajewskiego o zabranie głosu w imieniu Klubu Poselskiego Polskiego Związku Katolicko-Społecznego. Następnym mówcą będzie pan poseł Tadeusz Kaszubski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#RyszardGajewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Dzisiejszą naszą debatę charakteryzuje szczególna waga zagadnień, które wymagają pilnych rozstrzygnięć. Podjęte dzisiaj decyzje będą miały brzemienne w skutki znaczenie dla systemu politycznego i organizacyjnego polskiego życia politycznego na najbliższe lata. Nasze stanowisko względem ordynacji wyborczej zaważy znacząco na społecznej ocenie Sejmu X kadencji, stanowiąc punkt wyjścia do dalszej budowy demokratycznego ładu odnowionej Rzeczypospolitej. Ów ład, jak wielokrotnie już podkreślałem na tej sali, winien zapewnić wszystkim obywatelom warunki solidarnego współdziałania na rzecz dobra wspólnego narodu i państwa. Takie założenie przyjmuję, prezentując stanowisko Klubu Poselskiego Polskiego Związku Katolicko-Społecznego, w imieniu którego przemawiam.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#RyszardGajewski">Naszym zdaniem rozwój sytuacji społeczno-politycznej wymaga pilnego zakończenia niechlubnego okresu demokracji kontraktowej, której wynikiem jest polityczny skład Sejmu X kadencji. Nie tylko jednak Sejm, również Senat jest w jakimś sensie kontraktem okrągłego stołu. Utworzenie Senatu zaproponowano stronie solidarnościowej jako rekompensatę za utworzenie urzędu prezydenta i 65% w Sejmie dawnego układu władzy. Jeśli wszystkie pozostałości tego kontraktu mają zostać zlikwidowane, to nie można czynić wyjątku dla Senatu. W związku z powyższym zwracamy się z prośbą do pana prezydenta o wycofanie projektu zmiany Konstytucji, który ma umożliwić dalszą pracę Senatu mimo samorozwiązania Sejmu. Przypominam, Konstytucja stanowi, że kadencja Senatu kończy się automatycznie z kadencją Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#RyszardGajewski">A jeżeli już mowa o Senacie, to chciałbym przypomnieć, co powiedziałem o drugiej izbie parlamentu w debacie politycznej we wrześniu ub. roku: „Ostatnio słyszy się głosy, że Senat jest w ogóle niepotrzebny, przynajmniej jako druga izba polityczna, że jest to pozostałość okrągłego stołu. Naszym zdaniem druga izba parlamentu jest potrzebna. Opowiadamy się za dwuizbową strukturą parlamentu. Widzielibyśmy jednak Senat jako reprezentanta sejmików samorządowych, terytorialnych, zawodowych, akademickich, izb przemysłowych itp. Byłaby to rola Senatu zbliżona do tej, jaką spełniał w II Rzeczypospolitej. Izba ta byłaby wybierana pośrednio przez odpowiednie organy samorządowe. Senat uczestniczyłby w uchwalaniu ustaw, podobnie jak to robi dotychczas, nie miałby jednak funkcji kontrolnych rządu, powoływania na stanowiska państwowe, pociągania prezydenta do odpowiedzialności konstytucyjnej”.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#RyszardGajewski">Przyszły kształt drugiej izby parlamentu winna określić precyzyjnie nowa Konstytucja. Powtarzam, kadencja obu izb parlamentu winna być skrócona do niezbędnego minimum, zapewniającego jednak możliwość zakończenia choćby podstawowych prac legislacyjnych niezbędnych dla zachowania odpowiedniej dynamiki reform gospodarki i państwa oraz dania możliwości uchwalenia przez Sejm ordynacji wyborczej do Senatu. Niezwykle istotnym zagadnieniem jest, by kalendarz wyborczy był tak ustawiony, by był odpowiednio długi okres czasu na wprowadzenie ordynacji w życie i przygotowanie oraz zapoznanie wyborców z ordynacją. Jest to, moim zdaniem, warunek niezbędny do przeprowadzenia pierwszych rzeczywiście wolnych wyborów, do świadomego wyboru przez naród swoich reprezentantów. Są to zupełnie nowe reguły gry wyborczej, wymagające odpowiedniego vacatio legis ordynacji. Wszelki pośpiech w tej materii może tylko i wyłącznie zaszkodzić sprawie. Najlepszym tego przykładem były w maju ub. roku wybory do samorządów, przeprowadzone ze względów politycznych bez odpowiedniego przygotowania, w pośpiechu i niestarannie, efektem czego jest ich wyjątkowo nieskuteczne działanie.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#RyszardGajewski">Wysoka Izbo! Aktualnie w Sejmie znajdują się dwa projekty ordynacji wyborczej. Projekt poselski, proporcjonalny, którego pierwsze czytanie odbyło się we wrześniu ub. roku i do pracy nad którym Wysoka Izba zobowiązała Komisję Konstytucyjną, oraz drugi, przedstawiony niedawno przez prezydenta projekt ordynacji większościowo-proporcjonalnej. Oba projekty przy ich praktycznym zastosowaniu w istotny sposób różnicują krajobraz polityczny. Projekt poselski przedstawiony przez Komisję Konstytucyjną jest projektem wprowadzającym czysto proporcjonalny system, to jest taki podział mandatów, który najwierniej odzwierciedla rozkład głosów oddanych na poszczególne listy kandydatów. Mandaty rozdziela się między partie w zależności od ilości uzyskanych głosów. W czystym modelu proporcjonalnym, za którym opowiada się nasz klub, partie otrzymują taki procent miejsc w parlamencie, ile procent wyborców zdecydowało się na nie głosować. System proporcjonalny najlepiej oddaje zróżnicowanie sił w społeczeństwie. Jest to szansa dla licznych ugrupowań politycznych o różnej wielkości i sile oddziaływania. Może to jednak grozić nadmiernym rozdrobnieniem politycznym parlamentu. Wydaje się, że lepiej byłoby, gdyby walka polityczna toczyła się na forum parlamentu, do czego jest on m.in. powołany, niż miałaby przenieść się na ulice, co mogłyby wykorzystać ugrupowania skrajne zarówno lewicowe, jak i prawicowe. Może to grozić po przyjęciu przez Wysoką Izbę modelu ordynacji większościowo-proporcjonalnej preferującej ugrupowania duże oraz stare, dobrze zorganizowane. Taki model ordynacji wyborczej daje szanse partiom i organizacjom starego układu. Grozi to nawet jego odtworzeniem przy spadku popularności ugrupowań postsolidarnościowych. Nie mają szans w takim przypadku siły nowe, jeszcze nie zorganizowane, bez zaplecza materialnego. Byłby to cios dla rodzącej się demokracji polskiej. Wejście do parlamentu 4–5 ugrupowań politycznych spowodowałoby to, że już na drugi dzień po wyborach wszystkie te ugrupowania, które nie weszły do parlamentu, krzyczały na cały głos, że Sejm jest niereprezentatywny i byłoby w tym wiele racji, bowiem taki parlament nie oddawałby zróżnicowania politycznego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#RyszardGajewski">Wybór połowy składu Sejmu z list krajowych, jak to proponuje ordynacja prezydencka, to ograniczenie pluralizmu, o którym tak wiele mówiono w kampanii wyborczej, danie możliwości wejścia do parlamentu ugrupowaniom populistycznym. Projekt prezydencki zawiera też szereg luk i nieścisłości, które muszą być dopracowane, np. kwestie stwierdzenia ważności wyborów, zasad dostępu do radia i telewizji w okresie kampanii wyborczej, jawność i społeczna kontrola procedury ustalania wyników wyborów czy, generalnie biorąc, zagwarantowanie równości szans poszczególnych ugrupowań uczestniczących w wyborach.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#RyszardGajewski">Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Staje przed nami w tej chwili problem, co zrobić z tymi dwoma projektami, jak je rozpatrywać, razem czy oddzielnie? Naszym zdaniem przepisy ordynacji wyborczej nie mogą być przyjęte bez analizy ich treści. Nie można tworzyć prawa na sali obrad plenarnych w czasie pierwszego czytania.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#RyszardGajewski">W imieniu Klubu Poselskiego Polskiego Związku Katolicko-Społecznego wnoszę o przekazanie projektu ordynacji prezydenckiej do Komisji Konstytucyjnej w celu rozpatrzenia i uwzględnienia uwag wynikających z dzisiejszej debaty. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Tadeusza Kaszubskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#TadeuszKaszubski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Chciałbym nawiązać do zdania wypowiedzianego przez pana ministra Siwka, żeby nie przesuwać wyborów w czasie na niepewną przyszłość. Jeszcze niedawno zatwierdzaliśmy tu premiera nowego rządu i nawet do głowy mi nie przyszło, że po tak krótkim czasie usłyszę z najbliższego otoczenia prezydenta, że nasza przyszłość rysuje się niepewnie.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#TadeuszKaszubski">Wydawało mi się, że nowy rząd właśnie zagwarantuje nam pewną przyszłość, dlatego gorzka to jest refleksja. Ale do rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#TadeuszKaszubski">Chciałbym zapewnić pana prezydenta i jego otoczenie, że na pewno Sejm nie będzie za pomocą różnych kruczków przedłużał swej kadencji, gdyż naraziłby się na wielki gniew społeczeństwa. Ale również uważam, że na jeszcze większy gniew społeczeństwa naraziłby się Sejm, gdyby gnając na łeb na szyję, lekceważąc konstytucyjne zasady prawa wyborczego, za wszelką cenę dążył do nowych wyborów.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#TadeuszKaszubski">Oczekujemy w naszej trudnej sytuacji wyjątkowego Sejmu XI kadencji. A czy moglibyśmy ten wyjątkowy Sejm wybrać w oparciu o posiadane dwa projekty ordynacji wyborczej? W żadnym wypadku, proszę państwa. Komisja Konstytucyjna zaproponowała nam projekt ordynacji wyborczej proporcjonalny, dość rozsądny, ale trochę zagmatwany, bo, proszę państwa, ja sobie nie bardzo wyobrażam, jak możemy dokonać rozsądnego wyboru posłów, kiedy region wyborczy składa się z 4 województw i kiedy kandydaci na posłów są zupełnie oderwani od wyborców. Trudna to sprawa i to wymaga przemyślenia. A przecież pragnęlibyśmy, żeby Sejm XI kadencji grupował ludzi mądrych, merytorycznie przygotowanych, ofiarnych, zaangażowanych w sprawy społeczne kraju, żeby to był Sejm mocny, suwerenny, żeby nie był on igraszką w czyichkolwiek rękach. Proszę państwa, te ordynacje wyborcze nam tego nie gwarantują, a projekt prezydencki, w którym eksponowana jest lista krajowa, budzi tak przykre skojarzenia, że nie będę tego komentował.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski).</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#TadeuszKaszubski">Wysoki Sejmie, jestem przeciwko odrzuceniu projektu ordynacji wyborczej przesłanej przez pana prezydenta. Proponuję, by ten projekt odesłać do komisji sejmowej i by komisja ponownie rozpatrzyła obydwa projekty, i w miarę możliwości, choć wiem, że jest to godzenie ognia z wodą, kosztem maksymalnego wysiłku umysłowego na podstawie tych dwóch projektów wypracowała koncepcje, które byłyby jasne i klarowne dla społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#TadeuszKaszubski">W czasie spotkań z wyborcami spotykam się z bardzo negatywnymi opiniami społecznymi odnośnie do obu projektów, czemu wyraz dali również koledzy wypowiadający się przede mną. A więc na podstawie tych dwóch projektów ordynacji wyborczej nie moglibyśmy wypełnić naszego zadania i w chwale zejść ze sceny politycznej. Gdybyśmy w nadmiernym pośpiechu, lekceważąc te zasady, o których wspomniałem na wstępie, wybrali Sejm kaleki, byłby on dla nas wyrzutem sumienia do końca naszego życia.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#TadeuszKaszubski">Dlatego apeluję o rozwagę i stworzenie takich warunków, by społeczeństwo mogło wybrać najlepszych ludzi do Sejmu XI kadencji, bo przed tym Sejmem będą ogromne trudności, których trochę my sami doświadczyliśmy. W związku z tym proszę o odesłanie projektu ordynacji wyborczej przesłanego przez pana prezydenta do komisji i ponowne rozważenie obydwu projektów, ażebyśmy mieli materiał, który umożliwi nam przeprowadzenie autentycznych, demokratycznych wyborów. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-38.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym zakończyliśmy wystąpienia w imieniu klubów.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako ostatniego przed przerwą proszę o zabranie głosu pana posła Janusza Trzcińskiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#JanuszTrzciński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zanim przystąpię do swojego wystąpienia, chciałem podzielić się uwagą w związku z tym, o czym mówił pan poseł Kaszubski. Z tego co wiem, panie pośle, to chyba nie będzie Sejm XI kadencji. Słyszałem, że to się będzie nazywał „Sejm I kadencji”, więc chyba zbyt optymistycznie pan patrzy na sprawy.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali i oklaski).</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#JanuszTrzciński">Od pewnego czasu coraz częściej przy każdej niemal sposobności składane są oświadczenia co do terminu zakończenia kadencji Sejmu. Wypada w tym miejscu przypomnieć, iż są dwa sposoby skrócenia 4-letniej kadencji obecnego Sejmu wybranego w czerwcu 1989 roku. Sposoby, o których decyduje sam Sejm. Pierwszy, to uchwalenie ustawy konstytucyjnej o skróceniu kadencji Sejmu, z zachowaniem przewidzianej procedury ustawodawczej i drugi — podjęcie przez Sejm uchwały o samorozwiązaniu się. W obydwu przypadkach uchwały zapadają większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#JanuszTrzciński">Jesienią ubiegłego roku Sejm podjął uchwałę, iż skorzysta z tej drugiej, powiedzmy sobie wyraźnie, bardziej uproszczonej procedury skrócenia kadencji. Sejm postanowił, że do końca marca sprecyzuje termin samorozwiązania się. I takie są fakty, do których warto dodać, iż samorozwiązanie się Sejmu powoduje ex lege rozwiązanie Senatu. Akcentuję tę jasno wyrażoną wolę Sejmu, bowiem w świadomości społeczeństwa niektórzy politycy i uważający się za polityków...</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#JanuszTrzciński">... świadomie próbują wywołać wrażenie, że obecny Sejm chce przedłużyć swoją kadencję. Trzeba też powiedzieć, że pewien skutek propagandowy został już osiągnięty. Część społeczeństwa, ta która nie interesuje się sprawami politycznymi, bo przecież nie musi, uważa, że obecny Sejm nie chce zakończyć kadencji, choć rzekomo ma taki prawny obowiązek, że posłowie kurczowo trzymają się swoich poselskich foteli i opóźniają zakończenie kadencji.</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#JanuszTrzciński">Co do terminu zakończenia kadencji, to używa się w dyskusjach sformułowania: „w terminie możliwie najszybszym”. Jedni za taki uważają termin wiosenny — maj, drudzy termin jesienny — październik, listopad. Spróbuję odnieść się do zgłaszanej argumentacji mającej przemawiać na rzecz terminu majowego. Zwolennicy terminu majowego w zasadzie nie podają argumentów mających przemawiać za ich racjami, posługują się argumentami przyspieszenia demokratyzacji życia politycznego i akcentują, iż Sejm został wybrany w niedemokratycznych wyborach. Ten ostatni fakt jest znany od dnia 4 czerwca 1989 roku.</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#JanuszTrzciński">Z argumentem przyspieszenia demokratyzacji życia politycznego czy demokratyzacji struktur państwa, jak się ostatnio także mówi, trudno jest dyskutować nie dlatego, iż jest to argument wyjątkowo ważki, a jego podtekst intelektualny i polityczny jest trudny do odczytania, lecz dlatego iż jest bardzo ogólnie sformułowany.</u>
          <u xml:id="u-40.9" who="#JanuszTrzciński">Wysoka Izbo! Demokratyczne reformy ustroju politycznego państwa zostały w rzeczywistości dokonane i to trzeba stwierdzić. W dokonaniu tych reform wziął udział przede wszystkim ten Sejm, nowelizując wielokrotnie Konstytucję i uchwalając stosowne ustawy. I nie należy sądzić, aby były w nim siły polityczne, które zdolne byłyby zawrócić nasz ustrój polityczny w stare koleiny. Nie są mi znane dotąd inicjatywy ustawodawcze, co z całą mocą podkreślam, odnoszące się do ukształtowania instytucji ustroju politycznego naszego państwa, których ten Sejm nie uchwaliłby. Reformy, o których tu mówię, dokonały się także, jeśli można użyć takiego sformułowania, w świadomości społeczeństwa. I także dlatego nie ma możliwości odwrotu od nich. Jest to najsilniejsza gwarancja tych reform.</u>
          <u xml:id="u-40.10" who="#JanuszTrzciński">Co się tyczy argumentu, że zostaniemy dopiero po wyborach parlamentarnych przyjęci do Rady Europy, to z formalnego punktu widzenia jest to argument, którego nie można pominąć. Godzi się jednakże przypomnieć wypowiedzi prominentnych osób, reprezentujących Radę Europy, iż Polska w rzeczywistości jest obecna w radzie i w żaden sposób nie jest dyskryminowana, i chyba nie będzie dyskryminowana, jeśli wybory parlamentarne odbędą się 4–5 miesięcy później. Kłopoty z przyjęciem do Rady Europy mogą być zupełnie z innych powodów.</u>
          <u xml:id="u-40.11" who="#JanuszTrzciński">Wysoka Izbo! Nawoływanie do wyborów majowych w istocie wypływa z grona niektórych elit politycznych reprezentujących ugrupowania polityczne czy też kształtujące się dopiero partie polityczne. Na naszej scenie politycznej nie ma ukształtowanego systemu partyjnego w sensie, w jakim tego pojęcia używa się w demokracjach zachodnich. Istniejące ugrupowania polityczne, jeszcze przecież nie partie, w zasadzie nie mają jasno ukształtowanych struktur, nie mają — co jest niemal powszechnym zjawiskiem — programów, w tym przede wszystkim programów ekonomicznych, bo przecież deklaracja, że się jest za gospodarką rynkową nie może zastąpić programu, nie mają też w związku z tym ani liczącej się w skali kraju liczby członków, ani sympatyków, chciałyby natomiast już teraz przejąć reprezentowanie interesów społeczeństwa w parlamencie. Wyrazem tego jest próba skonstruowania ordynacji wyborczej Sejmu tak, aby głosować bez skreśleń i aby były miejsca mandatowe określone przez kierownictwa partii czy organizacji wysuwających kandydatów, a karty do głosowania zamiast zawierać nazwiska kandydatów, zawierałyby numer listy, ewentualnie inny kolor. Gdyby tak miało być, parlament stałby się reprezentacją grup interesów, a nie reprezentacją społeczeństwa. Moim zdaniem, i nie tylko moim, najpierw trzeba pozwolić na ukształtowanie się w miarę wyraźnego systemu partyjnego. To jednakże wymaga pewnego czasu i, niestety, trochę cierpliwości. Istnienia partii nie da się zadekretować.</u>
          <u xml:id="u-40.12" who="#JanuszTrzciński">Wysoka Izbo! Zamiar przeprowadzenia wyborów na wiosnę w istocie obliczony jest na zdobycie możliwie największej liczby mandatów przez głoszących te propozycje, co z politycznego punktu widzenia jest dla mnie zresztą zrozumiałe. Jedni chcą szybszych wyborów, bo liczą się, to podkreślam, z pogarszaniem się — w związku z obiektywnymi trudnościami gospodarczymi, jakie przeżywamy — swoich szans wyborczych. Zniecierpliwione społeczeństwo oczekuje obiecanej poprawy warunków życia. Inni na tym samym zjawisku trudności gospodarczych chcą zbudować swój sukces wyborczy. Na tym polega paradoks naszej sceny politycznej. W istocie przyspieszenie (ponad racjonalne terminy) terminu wyborów mogłoby być rozumiane jako próba odwrócenia społecznej uwagi od problemów, jakie przeżywamy w sferze życia gospodarczego i społecznego. Jest dość charakterystyczne, i oby się nie stało typowe dla naszej sceny politycznej, że jeśli pewne zjawiska nie zachodzą w państwie tak jak były planowane, to najlepiej zrobić wybory i zasugerować, że zaraz po wyborach wszelkie trudności zostaną usunięte.</u>
          <u xml:id="u-40.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-40.14" who="#JanuszTrzciński">Ostatnim przykładem są tu wybory do samorządu terytorialnego i pojawiające się postulaty zorganizowania ponownych wyborów, bowiem poprzednie nie dały spodziewanych efektów.</u>
          <u xml:id="u-40.15" who="#JanuszTrzciński">Wysoka Izbo! Przyspieszenie wyborów parlamentarnych pociągnęłoby za sobą w sposób konieczny dymisję ledwo co powołanego z inicjatywy pana prezydenta rządu, który nie miałby szansy zrealizowania swoich planów i zamierzeń, wyrazem których są zapowiedziane przez rząd projekty ustaw gospodarczych, stanowiące pewną sekwencję i zamykające pierwszy etap przebudowy zrębów naszej gospodarki. Co prawda czytałem wypowiedź jednego z panów biorących udział w życiu politycznym państwa, który oświadczył, że ważniejsze dla niego jest przeprowadzenie wyborów majowych aniżeli dokończenie pewnego fragmentu reform gospodarczych. Nie sądzę jednak, aby można było się zgodzić z taką opinią. Przyspieszenie wyborów i wyznaczenie ich na maj, co zresztą uważam za niemożliwe z organizacyjnego punktu widzenia, o czym powiem później, i powołanie trzeciego z kolei rządu w ciągu niespełna dwóch lat może być zjawiskiem niekorzystnie ocenianym przez gospodarczych partnerów Polski, którzy stabilność rządu w Polsce w swoich kalkulacjach także biorą pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-40.16" who="#JanuszTrzciński">Wysoka Izbo! Przy podejmowaniu decyzji o wyborach do parlamentu należy także zwrócić uwagę na ośmieszone tu rano zagadnienia związane z procedurą przygotowania i uchwalenia ordynacji oraz zorganizowania i przeprowadzenia wyborów. Jasnego przedstawienia tej kwestii nie można uważać za próbę odwlekania czy odkładania daty wyborów. Otóż przed uchwaleniem ordynacji wyborczej do Sejmu, a w tej chwili mamy dwa projekty, choć potrzebna jest nam jedna ustawa, należy dokonać nowelizacji Konstytucji. Zachęcam do sięgnięcia do Konstytucji, do regulaminu Sejmu, do ołówka i kartki papieru. Ordynację wyborczą do Sejmu będzie można uchwalić po zakończeniu procedury nowelizacji Konstytucji i opublikowaniu jej w Dzienniku Ustaw. Dopiero wtedy możemy przystąpić do uchwalenia ordynacji wyborczej. Cała ta procedura — proszę pamiętać o udziale Senatu w tej procedurze — wraz z opublikowaniem ustawy w Dzienniku Ustaw musiałaby trwać — licząc od dnia dzisiejszego — w tempie ekspresowym 2–3 tygodnie. Do tego należy dodać minimalny okres 14 dni dla wejścia w życie ustawy. Przecież zarówno społeczeństwo jak i organizatorzy wyborów muszą się z ordynacją zapoznać. Zachowując kalendarz wyborczy, potrzebny do zorganizowania i przeprowadzenia wyborów według ustalonych minimalnych standardów państw demokratycznych, datę wyborów należałoby wyznaczyć na połowę lipca. Zwracam też uwagę na okoliczność, iż brak ordynacji wyborczej do Senatu i rozwiązanie się Sejmu bez uchwalenia ordynacji wyborczej do Senatu spowodowałyby, iż zniknąłby z naszej sceny politycznej Senat.</u>
          <u xml:id="u-40.17" who="#JanuszTrzciński">Tak więc osobiście — z powodów i racji, które powyżej przytoczyłem — uważam, iż termin wiosenny wyborów do Sejmu nie jest terminem dobrze dobranym ani możliwym do spełnienia. Jednocześnie bardzo proszę o niezaliczanie mnie z powodu mojego wystąpienia do przeciwników demokracji.</u>
          <u xml:id="u-40.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#WaldemarPawlak">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędzie się:</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#WaldemarPawlak">1) posiedzenie Komisji Konstytucyjnej w sali 118;</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#WaldemarPawlak">2) posiedzenie Zespołu do Spraw Kontaktów z Litwą, Łotwą i Estonią w sali konferencyjnej w nowym Domu Poselskim;</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#WaldemarPawlak">3) posiedzenie Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego w sali nr 102.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam tylko przed ogłoszeniem przerwy poinformować Wysoką Izbę, że w tej chwili na liście mówców jest zgłoszonych 55 posłów i że obrady dzisiaj skończymy o godz. 19.30. W związku z poprzednio ogłoszonymi komunikatami ogłaszam w tej chwili przerwę do godziny 16.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#komentarz">(Przerwa w obradach od godz. 14 min 25 do godz. 16 min 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym. Proszę o zajmowanie miejsc na sali plenarnej.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przechodzimy do rozpatrzenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie, które otrzymują oznaczenie punktu 5.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">45 minut będzie poświęcone rozpatrzeniu odpowiedzi na interpelacje, a ostatnie 15 minut na zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Posłowie: Grażyna Langowska i Józef Lubieniecki otrzymali odpowiedź pisemną na interpelację w sprawie wyjaśnienia stanu prawnego i faktycznego nieruchomości położonej w Łańsku, a przeznaczonej na cele ośrodka wypoczynkowego Urzędu Rady Ministrów. Posłowie uznali tę odpowiedź za niezadowalającą i zwrócili się na podstawie art. 62 ust. 4 regulaminu Sejmu o umieszczenie jej na porządku dziennym posiedzenia Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Posłowie oczekują wyczerpującego wyjaśnienia stanu faktycznego posiadania nieruchomości z uzasadnieniem, czy istotnie zajmowany dotychczas obszar nie przekracza potrzeb ośrodka. Zwracają się też o wyjaśnienie, jakimi metodami powiększano obszar ośrodka kosztem miejscowej ludności.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">W celu udzielenia odpowiedzi na tę interpelację głos zabierze minister-szef Urzędu Rady Ministrów pan Krzysztof Żabiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#KrzysztofŻabiński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Na interpelację pani poseł Grażyny Langowskiej i pana posła Józefa Lubienieckiego odpowiadał już pisemnie mój poprzednik — minister Jacek Ambroziak. Z ponownego wystąpienia osób interpelujących wynika, że nie wszystkie sprawy zostały dostatecznie jasno przedstawione. Wobec tego mnie przypada obowiązek powrócenia do tych zagadnień, w ujęciu bardziej szczegółowym, co — obawiam się — może być nużące dla uczestników dzisiejszego posiedzenia Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#KrzysztofŻabiński">Ośrodek w Łańsku zajmował teren o powierzchni 392 ha i 69 arów, w tym Jezioro Łańskie — 190,62 ha. Obiekt położony jest na terenie dwóch gmin: Stawigudy i Purdy. Stan prawny nieruchomości jest uregulowany i nie budzi żadnych zastrzeżeń. Stanowi on własność skarbu państwa w zarządzie i użytkowaniu Urzędu Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#KrzysztofŻabiński">Powyższy zapis figuruje w księdze wieczystej zdeponowanej w Państwowym Biurze Notarialnym w Olsztynie. Na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości ośrodek zobowiązany jest do uregulowania rocznych opłat z tytułu zarządu i użytkowania posiadanych terenów. Opłaty te są ustalane przez terenowe organy administracji państwowej, w tym wypadku przez urzędy gminne.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#KrzysztofŻabiński">W marcu 1987 roku naczelnik gminy w Purdzie, na terenie której znajduje się część terenów (20 ha i 20 arów), wydał decyzję ustalającą roczne opłaty z tego tytułu w wysokości 646 tys. zł. Opłaty te są nadal bieżąco regulowane.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#KrzysztofŻabiński">W stosunku do terenów położonych w gminie Stawiguda w grudniu 1988 roku wszczęte zostało postępowanie z urzędu w sprawie obciążenia Urzędu Rady Ministrów opłatami z tytułu zarządu tymi gruntami. Postępowanie to zostało zakończone w październiku 1990 r. wydaniem decyzji ustalającej od dnia 1 stycznia 1988 r. roczne opłaty z tytułu zarządu tymi gruntami w wysokości 247 mln 905 tys. 720 zł, co łącznie za lata 1988, 1989, 1990 dało kwotę 843 mln 717 tys. 160 zł. Od decyzji tej Urząd Rady Ministrów złożył odwołanie do Sejmiku Samorządowego Województwa Olsztyńskiego, zarzucając, że została ona wydana z naruszeniem przepisów o właściwości organów. Zgodnie bowiem z treścią art. 5 pkt 21 rozdz. 2 ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczegółowych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw, decyzje w przedmiocie ustalania opłaty rocznej z tytułu wydaje rejonowy organ rządowy administracji ogólnej, jeżeli dotyczy to mienia skarbu państwa, a takie mienie było właśnie przedmiotem w sprawie. Odwołanie Urzędu Rady Ministrów zostało uwzględnione w całości, a decyzja wójta gminy Stawiguda w przedmiotowej sprawie została uchylona. W listopadzie ubiegłego roku wójt gminy Stawiguda wystąpił z wnioskiem do wojewody olsztyńskiego o przekazanie i włączenie do mienia komunalnego przedmiotowych terenów. W wydanej 31 grudnia 1990 r. decyzji wojewoda olsztyński odmówił przekazania gminie przedmiotowych nieruchomości. Powołał się przy tym na przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych, uznając, że mienie będące przedmiotem sprawy nie jest w żaden sposób związane z realizacją zadań polegających na zaspokajaniu zbiorowych potrzeb mieszkańców gminy. Od decyzji tej wójt gminy Stawiguda odwołał się do Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej w Warszawie. Sprawa ta jest w toku rozpatrywania.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#KrzysztofŻabiński">Na podstawie przepisów z dnia 28 grudnia 1989 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania Urząd Rady Ministrów w grudniu ub. r. wpłacił z tytułu podatku od nieruchomości na rachunek gminy w Stawigudzie kwotę 7 mln 101 tys. 820 zł, a na rachunek gminy w Purdzie kwotę 1 mln 418 tys. 594 zł. Ponieważ istnieją pewne rozbieżności pomiędzy dokumentacją geodezyjną posiadaną przez URM i urząd gminy w Stawigudzie, które w sposób istotny rzutują na wysokość ww. podatku od nieruchomości, Urząd Rady Ministrów w grudniu ub. roku zlecił Wojewódzkiemu Biuru Geodezji i Terenów Rolnych w Olsztynie wykonanie pełnej dokumentacji geodezyjnej oraz klasyfikacji gruntów ośrodka wypoczynkowego w Łańsku. Prace te zostaną zakończone w marcu br. Wyniki tych prac posłużą również do dokonania weryfikacji naszego stanu posiadania i w konsekwencji przekazania części gruntów władzom terenowym.</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#KrzysztofŻabiński">Gdy chodzi zaś o zobowiązania podatkowe gospodarstwa rolnego Urzędu Rady Ministrów w Rybakach, to jako rolne gospodarstwo państwowe jest ono na podstawie obowiązujących przepisów zwolnione od wszelkich podatków pozagruntowych. Należność z tego tytułu jest wymierzana przez urząd gminy w Stawigudzie i od lat jest regularnie opłacana. W pierwszym półroczu 1990 roku z tytułu tego wymiaru podatkowego uregulowano 1.112.816 złotych, w drugim półroczu kwotę 2.216.300 złotych. Gospodarstwo rolne w Rybakach, zaopatrujące w artykuły żywnościowe ośrodek w Łańsku, prowadzi produkcję roślinną i zwierzęcą. Przed 3 tygodniami w Rybakach zakończyła swe prace kontrola izby skarbowej. Według sporządzonego przez nią protokołu pokontrolnego gospodarstwo rolne w Rybakach powinno opłacać podatek od działów specjalnych, a więc upraw prowadzonych w dwóch szklarniach o łącznej powierzchni 540 m2 oraz od produkcji jaj kurzych i kurcząt rzeźnych. Szacunek tego wymiaru podatkowego został wyliczony na kwotę 5.894.400 zł i dopiero co zgłoszony do wydziału finansowego w Olsztynie. Rozważana jest możliwość przekazania tego gospodarstwa innemu użytkownikowi, ponieważ jest to pewien anachronizm z początku lat osiemdziesiątych, kiedy prawie każdy zakład państwowy prowadził swoje własne hodowle trzody i temu podobne, żeby przy systemie kartkowym mieć większe możliwości pozyskania mięsa.</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#KrzysztofŻabiński">Zainteresowania szanownych interpelantów odnoszą się również do metod powiększania obszaru ośrodka, co ma się dokonywać kosztem miejscowej ludności. Kwestia ta nie może dotyczyć ośrodka wypoczynkowego w Łańsku, bowiem obszar jego od lat nie był powiększany, a przeciwnie, co już było wyjaśnione w poprzednio udzielonej odpowiedzi pisemnej, był pomniejszany. Obszary leśne oraz tereny położone nad jeziorem Krośno przekazano nadleśnictwu. Jak już wspomniałem na początku swojej wypowiedzi, ośrodek w Łańsku zajmował teren o powierzchni około 392 ha. Po ostatnich decyzjach zajmuje obecnie 97 ha, gdyż 105 ha lasu zostało przekazane nadleśnictwu Ramuki, zaś Jezioro Łańskie (ponad 190 ha) Państwowemu Gospodarstwu Rybnemu w Olsztynie. Natomiast gospodarstwo rolne w Rybakach zostało utworzone dopiero po 1982 roku. Powstało ono na gruntach z Państwowego Funduszu Ziemi. Wypas owiec dokonuje się na terenach nie użytkowanego lotniska wojskowego. Sama siedziba zarządu gospodarstwa powstała na miejscu, gdzie dawniej znajdowała się położona wśród lasów, odcięta od świata wioska. Według posiadanych informacji jej nieliczni mieszkańcy mieli wyemigrować do Niemiec. W każdym razie Urząd Rady Ministrów nie posiada żadnych dokumentów, które by wskazywały na to, że stan posiadania Urzędu Rady Ministrów w Łańsku i Rybakach wywołuje jakieś skargi ludności. Gdyby jednak stanowiska takie lub potwierdzające jej dokumenty zostały ujawnione, zobowiązuję się w pełni wziąć je pod uwagę i ewentualne krzywdy ludności wynagrodzić.</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#KrzysztofŻabiński">Interpelacja pani poseł i pana posła dotyka jednakże szerszego zagadnienia. Na skutek ustaleń podjętych w latach minionych. Urząd Rady Ministrów dysponuje kilku rozsianymi po kraju ośrodkami wypoczynkowymi, których utrzymywanie przynosi deficyt. Stan ten nie może być nadal tolerowany. Z tych też względów podjęte zostały działania mające na celu na drodze pewnej komercjalizacji tych ośrodków doprowadzenie do ich rzeczywistego samofinansowania się i osiągania lepszych wyników ekonomicznych. Możliwość takich działań Urząd Rady Ministrów widzi między innymi w gotowości pełnego otwarcia ośrodków na rzecz całego społeczeństwa na normalnych komercyjnych zasadach obowiązujących w innych tego typu instytucjach. Z niektórych ośrodków mających charakter rezydencji Urząd Rady Ministrów w ogóle zrezygnuje. Między innymi ośrodek wypoczynkowy w Arłamowie od 1 czerwca 1991 r. ma przejść w posiadanie gminy. W tym też miejscu chciałbym stwierdzić, że Urząd Rady Ministrów nie jest najbogatszym posiadaczem zaplecza szkoleniowo-wczasowego czy sanatoryjnego. Wśród urzędów centralnych Urząd Rady Ministrów plasuje się na 4 miejscu — po Ministerstwie Obrony Narodowej (około 100 ośrodków), Ministerstwie Spraw Wewnętrznych (około 60 ośrodków) i Ministerstwie Sprawiedliwości (około 20 ośrodków).</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#KrzysztofŻabiński">Starałem się może aż nadmiernie wyczerpująco przedstawić wszystkie zagadnienia, jakie były przedmiotem interpelacji. Zainteresowanie ze strony posłów ośrodkami wypoczynkowymi będącymi w administracji Urzędu Rady Ministrów uznaję za bardzo ważny czynnik kontrolny, wspierający nasze działania zmierzające do ograniczenia stworzonej w poprzednim okresie nadmiernie rozbudowanej bazy wypoczynkowo-rekreacyjnej Urzędu Rady Ministrów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy pani poseł Grażyna Langowska zechciałaby jeszcze ustosunkować się do tej sprawy?</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przepraszam bardzo, pan poseł Lubieniecki prosi o głos.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Może pan minister zechce usiąść.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#JózefLubieniecki">Dziękuję pani marszałek. Otóż jesteśmy z panią poseł Langowską współautorami tej interpelacji. Pragnę zaznaczyć, że interpelacja została zgłoszona w lipcu ubiegłego roku, czyli od tego czasu i stan faktyczny, i prawny już się w poważnej mierze zmienił. Jestem wdzięczny panu ministrowi za te wyjaśnienia, gdyż sądzę, że jest to jeden z etapów odtajnienia statusu prawnego i faktycznego ośrodka rządowego w Łańsku. Otóż generalnie — myślę, że wszyscy tutaj na sali — jesteśmy za tym, żeby rząd posiadał pewien ośrodek, nawet komfortowy, ale biedna gmina Stawiguda, która nie ma innego kapitału, powinna z tego ośrodka również czerpać dochody, a sądzę, że ten podatek, który płaci Urząd Rady Ministrów jest rzeczywiście symboliczny. Myślę, że po uporządkowaniu dokumentacji geodezyjnej ta kwota podatku zostanie zmieniona w odpowiednim czasie czy w odpowiedniej formie.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#JózefLubieniecki">Nam chodziło w interpelacji o to, aby powstał pewien przejrzysty, jasny i klarowny status prawny ośrodka rządowego nie tylko tego, ale i wszystkich, i należy cieszyć się, że pan minister od początku swego urzędowania przyjął taką zasadę, aby te ośrodki rządowe miały odpowiedni status geodezyjny, bo pragnę przypomnieć czy też wskazać, że dokumentacja geodezyjna tego terenu nie była robiona, dlatego że w rozumieniu geodetów był on terenem wojskowym i jak spojrzymy na mapy z roku 1988, to są tam białe plamy, czyli jest to po prostu teren utajniony. Otóż obszar ośrodka rządowego w Łańsku został, niestety, powiększony na skutek olbrzymiej krzywdy miejscowej ludności mazurskiej, która gdy sprzeciwiała się powiększaniu tego obszaru, otrzymywała w ciągu tygodnia lub dwóch paszporty w jedną stronę, czyli do Republiki Federalnej Niemiec, i więcej stamtąd nie wracała. Jest taka książka Agnieszki i Krzysztofa Wróblewskich o tym właśnie zagadnieniu. Myślę, że krzywdy wyrządzonej tym ludziom fizycznie już się nie naprawi, natomiast warto by złożyć określone oświadczenie w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#JózefLubieniecki">Rzeczywiście, teren w otoczeniu ośrodka rządowego w Łańsku nie jest w tej chwili zamieszkały, ponieważ jeśli jakieś wsie się sprzeciwiały, to ówczesny szef urzędu ośrodka rządowego w Łańsku pułkownik Doskoczyński po prostu wyłączał na 2 tygodnie prąd i ci ludzie zostali zmuszeni w ten sposób do opuszczenia tych terenów. Sprawę ośrodka rządowego w Łańsku uważamy za wstępnie załatwioną.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#JózefLubieniecki">Druga sprawa dotyczy Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Rybakach. Tu też należy przyjąć z uznaniem stanowisko pana ministra, że trzeba się zastanowić, czy w ogóle jest sens utrzymywać państwowe gospodarstwo rolne świetnie wyposażone w hale do produkcji owiec, które są puste, w tartak, który przez miesiąc tylko pracuje na potrzeby Urzędu Rady Ministrów, czy w ogóle jest sens finansowy utrzymywania tego? Ten pegeer utrzymywany jest dzięki 30-osobowej grupie dosyć elitarnej Jednostki Nadwiślańskiej MSW, która, sądzę, powinna mieć inne zadania niż pasanie owiec czy też zbieranie grzybów dla ówczesnych dygnitarzy, jak było przed 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#JózefLubieniecki">Zatem przyjmujemy jako wstępną deklarację pana ministra, że sens utrzymywania Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Rybakach jest wątpliwy i po dokonaniu odpowiedniej analizy ekonomicznej to państwowe gospodarstwo rolne zostanie przekazane czy połączone z innym podmiotem albo utworzony zostanie samodzielny i samofinansujący się podmiot gospodarczy. Dziękuję panu ministrowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, pani poseł Grażyna Langowska ma głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#GrażynaLangowska">Może jedno zdanie tylko, skoro już pan minister, jak sądzę, jest przygotowany do tej odpowiedzi. Chciałabym zadać jeszcze jedno drobne, uzupełniające pytanie dotyczące Jednostki Nadwiślańskiej. Otóż wtedy, kiedy pojechaliśmy zobaczyć ten ośrodek, zresztą na prośbę miejscowej ludności, bo to była troszkę rzeczywiście jakby enklawa, do której rzadko kto miał wstęp, rozmawialiśmy z żołnierzami, którzy tam byli zatrudnieni jako zwykli robotnicy, jako kelnerzy, jako chłopcy na posyłki. Oni wówczas się skarżyli, że ich rola jest dość przykra i taka troszkę uwłaczająca godności munduru, który noszą. Zatem mam pytanie, czy w dalszym ciągu ta jednostka obsługuje ten ośrodek, czy też w tej mierze już się coś zmieniło.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#GrażynaLangowska">Jeśli pan minister jest przygotowany, to proszę o odpowiedź na to pytanie, bo kieruję je zarówno w imieniu żołnierzy, jak i ich rodzin, które nie zawsze były usatysfakcjonowane właśnie takim pełnieniem służby wojskowej przez tych młodych chłopaków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś z pań i panów posłów chciałby w tej sprawie zadać jakieś pytanie panu ministrowi?</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Nie widzę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę wobec tego pana ministra o udzielenie odpowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#KrzysztofŻabiński">Czy w tej chwili, w tym dniu, żołnierze Jednostek Nadwiślańskich pracują w ośrodku w Łańsku nie mogę powiedzieć, natomiast jest to dla mnie pierwszy sygnał, mówiący o tym, iż żołnierze sygnalizują, że to uwłacza ich godności. Przyjmuję tę informację i po prostu zweryfikuję, co tam się rzeczywiście dzieje, i czy ci żołnierze są traktowani w sposób taki a nie inny. Oczywiście jest to kwestia do przeanalizowania. Jeżeli to się potwierdzi, to trzeba będzie poszukiwać innego rozwiązania. W Urzędzie Rady Ministrów również żołnierze pracują jako kelnerzy, ale nie spotkałem się z zarzutami, że tego typu praca podważa ich, nie wiem, rangę. Oczywiście oni obsługują nie w mundurach tylko w ubraniach cywilnych. W każdym razie takich sygnałów nie otrzymywaliśmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Stwierdzam, że Sejm uznał za wystarczającą odpowiedź na interpelację posłów Grażyny Langowskiej i Józefa Lubienieckiego.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Poseł Kazimierz Czerwiński w swej interpelacji stwierdza, że współczesne pokolenia Polaków oczekują, iż miejscem wiecznego spoczynku zasłużonych dla narodu przywódców polskiego państwa podziemnego będzie ziemia ojczysta. Podzielając pogląd grupy członków KPN IV obszar Lublin w sprawie sprowadzenia do kraju prochów gen. Leopolda Okulickiego, Jana Stanisława Jankowskiego oraz Stanisława Jasiukowicza poseł zapytuje:</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">1) Jakie działania zostały podjęte w celu wyjaśnienia okoliczności śmierci gen. Leopolda Okulickiego i Jana Stanisława Jankowskiego oraz Stanisława Jasiukowicza?</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">2) Czy zamierza się podjąć starania o sprowadzenie prochów tych przywódców do kraju?</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">W celu udzielenia odpowiedzi na tę interpelację udzielam głosu podsekretarzowi stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych panu Aleksandrowi Krzymińskiemu.</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#AleksanderKrzymiński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Odpowiadając na interpelację pana posła Kazimierza Czerwińskiego stwierdzam, że do chwili obecnej Ministerstwo Spraw Zagranicznych w rezultacie wielomiesięcznych i żmudnych starań zdołało ustalić okoliczności śmierci gen. Leopolda Okulickiego, ostatniego dowódcy Armii Krajowej, który zmarł 24 grudnia 1946 r. w szpitalu butyrskiego więzienia w czasie odbywania kary, na którą został skazany w 1945 r. w głośnym procesie 16 przywódców Polski podziemnej.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#AleksanderKrzymiński">Zdołano ustalić okoliczności śmierci wicepremiera Jana Stanisława Jankowskiego, delegata rządu Rzeczypospolitej Polskiej na kraj, który zmarł we władimirskim więzieniu 13 marca 1953 r. podczas odbywania kary więzienia.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#AleksanderKrzymiński">Niestety, sprowadzenie do kraju szczątków obu tych wybitnych przywódców Polski podziemnej okazało się niemożliwe, a to z uwagi na to, że zwłoki gen. Leopolda Okulickiego zostały spalone, a zwłoki wicepremiera Jana Stanisława Jankowskiego zostały pochowane w zbiorowej mogile władimirskiego cmentarza. Zlokalizowanie tej mogiły po przeszło 38 latach jest praktycznie niemożliwe. W tej sytuacji zmuszeni jesteśmy do sprowadzenia na prośbę rodzin zmarłych przywódców oraz ich towarzyszy broni symbolicznej garści ziemi z terenu butyrskiego więzienia oraz z terenu władimirskiego cmentarza.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#AleksanderKrzymiński">Co się tyczy ustalenia miejsca i okoliczności śmierci premiera Stanisława Jasiukowicza, członka rządu RP na kraj, to pragnę podkreślić, że w tej sprawie trwają nadal bardzo intensywne starania, które jak dotąd nie przyniosły rezultatów.</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#AleksanderKrzymiński">Korzystając z tej okazji chciałbym nadmienić, że wysiłki naszej służby zagranicznej w tych sprawach są bardzo utrudnione z uwagi na ich skomplikowany charakter i specyficzne okoliczności. Nie muszę chyba podkreślać, że jeszcze nie tak dawno w ogóle na te tematy nie było żadnych rozmów lub wręcz utrzymywało się, że wszystkich tych zbrodni na terenie Związku Radzieckiego dokonali Niemcy. Jeżeli dzisiaj wyjaśniamy te bardzo bolesne fakty, to czynimy to z wielkim wysiłkiem i zaangażowaniem całej służby zagranicznej, z wydatną pomocą historyków, władz prokuratorskich, władz Kościoła Rzymsko-katolickiego, Polskiego Czerwonego Krzyża i wielu organizacji kombatanckich.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#AleksanderKrzymiński">Mogę tutaj poinformować Wysoką Izbę o staraniach w celu ustalenia miejsca spoczynku gen. brygady Kazimierza Tumidajskiego — dowódcy lubelskiego okręgu Armii Krajowej zmarłego w obozie dla akowców w Diagiliewie. Czynione są również starania, aby ustalić miejsce wiecznego spoczynku gen. Mariusza Zaruskiego, o co usilnie zabiega m.in. Rada Naczelna Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.</u>
          <u xml:id="u-53.6" who="#AleksanderKrzymiński">Sprowadzono już do kraju prochy dowódcy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej ppłk. Wojciecha Kiwerskiego, pseudonim „Oliwa”, oraz prochy mjr. Jana Piwnika, pseudonim „Ponury”, dowódcy oddziałów Armii Krajowej na Kielecczyźnie i na Wileńszczyźnie.</u>
          <u xml:id="u-53.7" who="#AleksanderKrzymiński">Kończąc, pragnę zauważyć, że stanowisko polskiej opinii publicznej w tych tragicznych sprawach jest jednoznaczne. Ministerstwo Spraw Zagranicznych w pełni się z nim identyfikuje.</u>
          <u xml:id="u-53.8" who="#AleksanderKrzymiński">Chciałbym również zauważyć, że ostatnio można odnotować więcej dobrej woli po stronie władz radzieckich, niemniej jednak stanowisko to wciąż jeszcze można określić jako powściągliwe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Może pan minister zechce zająć miejsce.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy pan poseł Kazimierz Czerwiński chce się ustosunkować do wypowiedzi?</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#KazimierzCzerwiński">Chciałbym podziękować panu ministrowi odpowiedź na złożoną interpelację, a w szczególności za czynione starania w sprawie, którą poruszyłem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z pań i panów posłów chciałby jeszcze zadać pytanie panu ministrowi odnośnie tej kwestii? Nie.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wobec tego dziękuję panu posłowi, dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Stwierdzam, że Sejm uznał za wystarczającą odpowiedź na interpelację posła Kazimierza Czerwińskiego.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Poseł Norbert Lysek otrzymał odpowiedź pisemną na interpelację w sprawie wapnowania gleb i produkcji nawozów wapniowych. Ponieważ odpowiedź tę uznał za niewystarczającą, zwrócił się na podstawie art. 62 ust. 4 regulaminu Sejmu o zamieszczenie interpelacji na porządku dziennym posiedzenia Sejmu. Poseł jako organizator produkcji uważa za nierealne założenie, że dostawy nawozów w I i II kwartale 1991 r. zapewnią wapnowanie na poziomie 50% wapnowania sezonu 1989/1990. Poseł w swej interpelacji zapytuje:</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">1) Co minister zamierza zrobić, aby unaocznić zagrożenia wynikające z braku wapnowania gleb?</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">2) Czy minister przewiduje w okresie przejściowym podjęcie działań zmierzających do zahamowania dalszej dewastacji gleby spowodowanej katastrofalnie małym wapnowaniem?</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">W celu udzielenia odpowiedzi na tę interpelację udzielam głosu podsekretarzowi stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej panu Maciejowi Półtorakowi.</u>
          <u xml:id="u-56.7" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#MaciejPółtorak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W związku z uznaniem przez pana posła Norberta Lyska odpowiedzi na interpelację w sprawie wapnowania gleb i produkcji nawozów wapniowych za niewyczerpującą, przedstawiam dodatkowe wyjaśnienia.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#MaciejPółtorak">Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej nie kwestionuje przedłożonych przez pana posła danych dotyczących sprzedaży nawozów wapniowych. Informacja statystyczna GUS o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju wykazuje wielkość sprzedaży w 1990 roku nawozów wapniowych ze źródeł centralnych w ilości 404,2 tys. ton CaO w czystym składniku, to znaczy 39,6% w stosunku do sprzedaży tych nawozów w 1989 roku. Według danych resortu przemysłu dostawy dla rolnictwa nawozów wapniowych ze źródeł centralnych wyniosły około 1700 tys. ton CaO. Wielkość ta wynika z informacji o wysokości dotacji wypłaconych w roku ubiegłym do wapna sprzedanego przez przemysł ze źródeł centralnych. Ponadto informuję, że rolnictwo zaopatrywane jest również w wapno z pozysku lokalnego, którego dostawy w 1990 roku ocenia się na około 1600 tys. ton CaO. Łącznie zatem zaopatrzenie rolnictwa w wapno nawozowe w roku ubiegłym wyniosło 3300 tys. ton CaO + MgO w czystym składniku, to znaczy o 800 tys. ton mniej niż w 1989 roku.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#MaciejPółtorak">Notowany od początku 1990 roku wzrost cen nawozów wapniowych będący skutkiem wzrostu kosztów produkcji oraz zlikwidowanie dotacji do rozsiewu wapna nawozowego spowodowały zmniejszenie popytu, a tym samym obniżenie dostaw tych nawozów dla rolnictwa. W roku bieżącym nadal dotowana jest produkcja, pozysk i transport nawozów wapniowych w celu zapobieżenia spadkowi sprzedaży i zużycia nawozów wapniowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy pan poseł Norbert Lysek zechce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#komentarz">(Poseł Norbert Lysek: Oczywiście.)</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#NorbertLysek">Dziękuję, panie ministrze, za informację. W dalszym ciągu te cyfry są troszkę nie takie.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#NorbertLysek">Chciałem zwrócić uwagę Wysokiej Izby na dramat tego zagadnienia. Przypomnę, że 60% gleb wykazuje odczyn kwaśny i bardzo kwaśny. To obniża plony o 2–6 q z ha. Tylko w 1990 r. związki siarki, które spadły na naszą ziemię, szacuje się na 4–7 mln ton. Szacuje się, że w roku 2000 emisja związków siarki wyniesie 10 mln ton. Do tej pory jedynym neutralizatorem tego bardzo groźnego związku chemicznego jest wapno nawozowe. Nie funkcjonuje jeszcze w Polsce żadna instalacja odsiarczania spalin. Naszej ziemi według oceny fachowców potrzeba 5 mln ton CaO + MgO (nawozów wapniowych). Dodam, że w roku 1989 wyprodukowano 3.700 tys. ton nawozów wapniowych. Produkcja nawozów wapniowych w II półroczu 1990 r. osiągnęła poziom 22% w stosunku do II półrocza 1989 roku. Co dzieje się aktualnie? Zanika produkcja nawozów wapniowych w przemyśle, ich odbiór przez rolnictwo jest prawie żaden. Dlaczego tak się dzieje? Oczywiście wzrosły koszty produkcji, energia. Spowodowało to wzrost cen z 500 zł do około 15 tys. zł za 1 tonę dla rolnika, to jest 30-krotny ich wzrost. Cofnięto dotacje do transportu. Przydzielona w budżecie na 1991 rok dotacja 310 mld zł już zupełnie zahamuje produkcję nawozów wapniowych. Na suwa się pytanie, skąd wziąć środki? I odpowiedź — z opłat przemysłu za zanieczyszczenie związkami siarki użytków rolnych i lasów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś z pań i panów posłów zechce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, panie pośle. Proszę się przedstawić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#IrmindoBocheń">Poseł Bocheń. Niejako popierając wystąpienie interpelanta, pana posła Norberta Lyska, chciałem tylko dodać, że z punktu widzenia rolniczego w sumie ta odpowiedź na interpelację, bardzo spłycona przez Ministerstwo Rolnictwa, zamknęła się podaniem kilku cyfr, a nie odniosła się do problemu, jakim jest wapnowanie gleb. Generalnie na dzień dzisiejszy jest to tragiczny problem w rolnictwie. Wyobraźcie sobie państwo, że przy tym poziomie nawożenia, przy tak drogich nawozach mineralnych, jakie na dzień dzisiejszy mamy, w pewnym sensie dotujemy zakup nawozów mineralnych, a ograniczamy możliwość dostępu do nawozów wapniowych, które są w tej sytuacji zdecydowanie tańsze, a jednocześnie bardziej plonotwórcze, bo nawożenie gleb kwaśnych nawozami mineralnymi bez użycia wapna jest nieefektywne. W związku z tym wapno staje się tańszym nawozem plonotwórczym, ekonomizującym rolnictwo i to powoduje dzisiejszą interpelację pana posła Lyska, że budżet państwa nie pomaga w zbycie, właśnie dotując rozprowadzanie nawozów wapniowych, co jest bardziej korzystne niż wszelkiego rodzaju pomoc finansowa stosowana w odniesieniu do nawozów mineralnych, jaką to pomoc dzisiaj się uzyskuje. Jest to jakiś taki, powiedzmy sobie, paradoks nawozowy występujący dzisiaj w rolnictwie polskim.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś z państwa chce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-62.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#StanisławWiąckowski">Chciałbym podziękować serdecznie koledze posłowi, który podjął ten temat, gdyż jest to temat o kapitalnym znaczeniu dla rolnictwa, niestety, przez resort chyba nie doceniany. Mamy ogromne tendencje do zakwaszania gleb w Polsce ze względu na produkcję naszych własnych gazów typu SO2 czy NOX. Mamy też olbrzymie ilości gazów pochodzących z zagranicy. Stwarza to tendencje, które utrudniają normalne odżywianie roślin przez pięć podstawowych pierwiastków, jak: azot, magnez, wapń, potas czy fosfor. Ta tendencja się pogłębia. Rzeczywiście rolnicy mają tutaj prawo wielkim głosem wołać do przemysłu o odszkodowanie za to i czas najwyższy, by się ktoś tym zajął.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś z pań i panów posłów chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy pan minister zechce ustosunkować się do wypowiedzi pana posła?</u>
          <u xml:id="u-64.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#MaciejPółtorak">Wypada mi się tylko zgodzić z tym, co panowie posłowie mówili, a różnica w danych wynika z tego, co jest ujmowane przez GUS w statystyce, a tym co faktycznie zostało dostarczone rolnictwu. Przedstawiłem tutaj dane, które otrzymaliśmy z Ministerstwa Przemysłu. Natomiast tego, że za zakwaszanie gleb odpowiedzialny jest przemysł, nie musimy tutaj na tej sali udowadniać. Przemysł też przede wszystkim powinien partycypować w pokrywaniu kosztów nawożenia wapniowego. Jeśli chodzi o działania, które są w tej chwili podejmowane, by nie dopuścić do spadku zużycia nawozów wapniowych, to mówiłem już tutaj o dotacjach do pozysku i transportu nawozów wapniowych. W związku ze wzrostem kosztów wytwarzania, szczególnie nawozów przemysłowych, instytuty resortowe starają się wskazywać inne źródła pozysku, przede wszystkim tzw. pokłady miękkie, które nie wymagają dużego nakładu energetycznego na mielenie, na pozyskanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Stwierdzam, że Sejm uznał za wystarczającą odpowiedź na interpelację posła...</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jeszcze pan poseł?</u>
          <u xml:id="u-66.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#NorbertLysek">Oczywiście uważam, że jest to niewystarczająca odpowiedź. Jest to ideologia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Panie pośle, jeszcze nie skończyłam czytać swojej opinii.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Stwierdzam, że na dzień dzisiejszy Sejm uznał za wystarczającą odpowiedź na interpelację pana posła Norberta Lyska Sądzę, że pan minister ustosunkuje się jeszcze do tych wątpliwości, które ma pan poseł.</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#MaciejPółtorak">Będziemy negocjować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę państwa, czas przeznaczony na rozpatrzenie interpelacji minął. Przechodzimy obecnie do rozpatrzenia odpowiedzi na zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Pierwsze zapytanie, złożone przez pana posła Tadeusza Nowackiego, dotyczy konieczności wnoszenia opłat przez kierowców autokarów przy wjazdach na teren byłej NRD i RFN, czyli zjednoczonych obecnie Niemiec.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy mogłabym pana posła prosić o sprecyzowanie tego pytania?</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#TadeuszNowacki">Jest to już pewna historyczna sprawa. Składałem to zapytanie 27 lipca, w międzyczasie NRD zniknęło z mapy,...</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#TadeuszNowacki">... ale problem w jakiś sposób pozostał i w związku z tym stawiam ponownie to zapytanie, a mianowicie chodzi o problem równoprawnego traktowania, bo kiedy wprowadzona została unia monetarna, to istniało jeszcze państwo NRD, a od tego czasu zaczęto pobierać od nas opłaty w markach zachodnich. Mieliśmy stosowne umowy, tak to rozumiem, i z tego tytułu należałoby na zasadzie wzajemności traktować również i drugą stronę. Chciał bym prosić o bliższe sprecyzowanie, na jakich właśnie zasadach to się odbywało.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o udzielenie odpowiedzi podsekretarza stanu w Ministerstwie Transportu i Gospodarki Morskiej pana Bogusława Liberadzkiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#BogusławLiberadzki">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Rzeczywiście, od momentu złożenia tej interpelacji do dnia dzisiejszego, czyli do momentu odpowiedzi, wiele się zmieniło, po pierwsze nie ma w jakimś sensie interpelowanego, ale chciałbym uprzejmie prosić może o zezwolenie na krótkie wytłumaczenie historyczne, jak do tego doszło i co robił nasz rząd, czy co robił minister transportu i gospodarki morskiej przez ten okres czasu.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#BogusławLiberadzki">Otóż opłata, która została wprowadzona przez władze byłej Niemieckiej Republiki Demokratycznej, była traktowana jako podatek obrotowy w wysokości 0,5 feniga za jeden pasażero-kilometr (chodzi o przewozy autobusem). Jako podstawę takiego działania podano nam wówczas unię walutową i gospodarczą z Republiką Federalną Niemiec. Nie był to zresztą jedyny przypadek od momentu zawarcia unii walutowej przeniesienia regulacji transportowych obowiązujących w Republice Federalnej Niemiec na całe dzisiejsze Niemcy. Takich przykładów było więcej. Oddziaływały one w sposób negatywny na koszty transportu ponoszone przez polskich przewoźników. Polski minister transportu i gospodarki morskiej od samego początku zgłaszał protest przeciwko takiemu rozwiązaniu zarówno do ministra komunikacji byłej Niemieckiej Republiki Demokratycznej, jak również do ministra komunikacji Republiki Federalnej Niemiec. Z NRD uzyskał odpowiedź ministra, że już nie może tego zmienić, a z RFN, że nic nie może zmienić, bo niezależne, niepodległe państwo jeszcze to wprowadziło i jest to sprawa negocjacji z Niemiecką Republiką Demokratyczną. Były możliwe dwie drogi: analogicznych działań lub włączenia tego do problematyki przyszłych ogólnych roszczeń wobec zjednoczonych Niemiec i negocjacji nowych rozwiązań. Tego rodzaju retorsję Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej zastosowało w relacji z byłą NRD w komunikacji pasażerskiej kolejowej, gdzie zawieszono płatności aż do momentu dwustronnego rozliczania się w twardej walucie. Natomiast uznano, że pójście dalej, otwarcie swego rodzaju wojny transportowej nie leżałoby prawdopodobnie w interesie gospodarki, handlu zagranicznego i polskich przewoźników. Byliśmy i nadal jesteśmy zainteresowani wieloma rozwiązaniami generalnymi. Pierwszym i zasadniczym jest generalne rozwiązanie problematyki sukcesji prawno-traktatowej dotyczącej zjednoczonych Niemiec, ponieważ mamy dwa systemy prawno-traktatowe: poenerdowski i poerefenowski. System poenerdowski z naszego punktu widzenia jest wygodniejszy i mieści szereg obciążeń, które narzuca system poerefenowski. Wystąpił zatem minister transportu i gospodarki morskiej, łącznie z ministrem spraw zagranicznych, z całym pakietem dotyczącym negocjacji spraw regulacji stosunków polsko-niemieckich, również o sukcesję traktatowo-prawną dotyczącą transportu.</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#BogusławLiberadzki">Następna rzecz, która była bardzo istotna w końcówce roku ubiegłego, która nas hamowała przed działaniami stricte retorsyjnymi, to była kwestia negocjacji nowych kwot, zezwoleń na przejazdy samochodów ciężarowych na terenie Republiki Federalnej Niemiec. Sprawa ta jest dla nas bardzo drastyczna i ważna, ponieważ wiąże się z możliwością rozwoju eksportu i obsługi transportowej polskiego eksportu i importu. Na to nałożyła się również sprawa wygasania umów w systemie RWPG. Z byłą NRD byliśmy związani oprócz umów dwustronnych także umowami wielostronnymi w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Umowy, porozumienia, konwencje w ramach byłej RWPG, choć jeszcze nieformalnie, wygasały z końcem ubiegłego roku. Był to wtedy argument, który hamował nas w tym. W dniach 28–30 listopada odbyło się posiedzenie komisji mieszanej (Polska — Republika Federalna Niemiec) ds. międzynarodowych przewozów drogowych. Załatwiliśmy część naszych spraw, na których nam zależało, powodowani którymi wybraliśmy taktykę spokojnej rozmowy i negocjacji z obecną Republiką Federalną Niemiec. Była to m.in. kwestia kwot przewozowych, przejazdów taborem ciężarowym wzajemnie na terenie kraju (niemieckich w Polsce i polskich w Niemczech). Osiągnęliśmy w tym zakresie powodzenie, wielkość zezwoleń ze 100 tys. rocznie wzrosła do 180 tys., ponadto do zasięgu 25 km od granicy polskie ciężarówki mogą wjeżdżać bez zezwoleń, a samochody ciężarowe o łącznym tonażu brutto do 6 ton mogą po całej Republice Federalnej Niemiec jeździć bez zezwoleń. W czasie tegoż spotkania komisji mieszanej delegacja Ministerstwa Transportu i Gospodarki Morskiej usiłowała doprowadzić do zawieszenia opłat za pasażero-kilometr w przewozach autobusowych. Z naszego punktu widzenia te opłaty są bezprawne, nie mieszczą się w porozumieniach, przy czym my domniemamy, że jest sukcesja prawno-traktatowa z obecnym państwem niemieckim. Odpowiedź Ministerstwa Komunikacji Republiki Federalnej Niemiec była następująca: „Nie jest to kompetencja ministra komunikacji Republiki Federalnej Niemiec, ale jest to kompetencja ministra finansów” i w ten sposób niejako zostaliśmy odesłani do ministra finansów. W związku z tym minister transportu i gospodarki morskiej przy współdziałaniu z ministrem finansów podejmie wspólne działania nie tyle w celu wprowadzenia analogicznych opłat w Polsce, ponieważ bilans byłby dla nas ujemny, ile w kierunku zniesienia opłat na terenie Republiki Federalnej Niemiec, czyli chcielibyśmy pójść w kierunku ducha dobrej tradycji wzajemnego zwalniania się z pewnych opłat w komunikacji dwustronnej między państwami, które przystępują do takich porozumień w komunikacji towarowej. Obecnie opłata pobierana od polskich samochodów na granicy polsko-niemieckiej wynosi w granicach 300–400 marek niemieckich. Płaci ją bezpośrednio przewoźnik lub obciąża się nią partnera niemieckiego, z którym zawarł kontrakt polski przewoźnik.</u>
          <u xml:id="u-73.3" who="#BogusławLiberadzki">17 stycznia odbyły się ponowne rozmowy z delegacją federalnego ministerstwa komunikacji. Problem jeszcze raz był podniesiony. 10 dni temu miałem możliwość w Hamburgu rozmawiania z sekretarzem stanu Ministerstwa Komunikacji Republiki Federalnej Niemiec. Spodziewamy się, że w przeciągu miesiąca powinniśmy uzyskać stanowisko w tej sprawie, mamy nadzieję, że zwalniające nas z tych opłat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy pan poseł składający zapytanie chce jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#TadeuszNowacki">Dziękuję bardzo panu ministrowi za tę obszerną informację, co prawda była ona szersza niż moje pytanie, które dotyczyło tylko przewozów autokarowych. Wydaje mi się, i dlatego kierowałem to pytanie, iż te sprawy w dużej mierze powinny być traktowane na zasadzie wzajemności. Jeśli my nie pobieramy opłat właśnie od tego typu działalności, jak wjazd na teren Polski i przejazd autokarów, to liczyłem, że również należałoby występować o takie zwolnienia albo ewentualnie wprowadzać podobne przepisy, jakie stosuje inny kraj. I w tym duchu kierowałem to pytanie. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę teraz o zadanie pytania panią poseł Danutę Grabowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#DanutaGrabowska">Ja też pytanie składałem dosyć dawno, bo w październiku, jego część jest więc nieaktualna, ale problem jest ważny i dlatego pozwolę sobie jednak to pytanie zadać.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#DanutaGrabowska">Wielość i różnorodność informacji w środkach masowego komunikowania ludzi na temat odpłatności za leki, wielokrotne podwyżki ich cen, likwidacja przywilejów w tym zakresie dla pewnych grup, także dla emerytów i rencistów jeśli chodzi o zróżnicowanie odpłatności za leki podstawowe i zagraniczne, ponadto prywatyzacja aptek wytworzyły duże zaniepokojenie w społeczeństwie, co ma swoje odbicie w postaci wielu pytań i interwencji, z jakimi spotykam się na dyżurach poselskich. W związku z powyższym uprzejmie zapytuję pana ministra zdrowia i opieki społecznej:</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#DanutaGrabowska">Czy ministerstwo dysponuje aktualnym rozeznaniem stanu faktycznego i rachunku ekonomicznego zaopatrzenia w leki krajowe i zagraniczne, kosztów produkcji i dystrybucji leków?</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#DanutaGrabowska">Jakie jest stanowisko rządu w odniesieniu do polityki odpłatności za leki?</u>
          <u xml:id="u-77.4" who="#DanutaGrabowska">Czy w toku podejmowania decyzji o podwyżkach dokonanych i planowanych bierze się pod uwagę koszty społeczne tych drakońskich operacji cenowych mających wpływ na ludzkie życie i zdrowie?</u>
          <u xml:id="u-77.5" who="#DanutaGrabowska">Jakich bliższych i perspektywicznych zamierzeń i planów w tej dziedzinie należy oczekiwać ze strony rządu oraz resortu zdrowia i opieki społecznej, a także przemysłu farmaceutycznego i handlu zagranicznego?</u>
          <u xml:id="u-77.6" who="#DanutaGrabowska">Jak się przedstawia sprawa zaopatrzenia i powszechnej dostępności do środków antykoncepcyjnych w sytuacji, kiedy społeczeństwo jest rozdyskutowane w związku z senackim projektem ustawy o ochronie życia poczętego?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o udzielenie odpowiedzi ministra zdrowia i opieki społecznej pana Władysława Sidorowicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#WładysławSidorowicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W odpowiedzi na zapytanie pani poseł Danuty Grabowskiej chciałbym udzielić następujących informacji wyjaśniających.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#WładysławSidorowicz">Do końca roku 1989 system zaopatrzenia farmaceutycznego był scentralizowany. Potrzeby kraju na leki i artykuły sanitarne krajowe i zagraniczne bilansowane były przez Centralną Składnicę Farmaceutyczną „Cefarm”, a zakupione leki rozdzielane były do regionalnych Przedsiębiorstw Zaopatrzenia Farmaceutycznego „Cefarm” w oparciu o zgłaszane potrzeby i w miarę możliwości dewizowych. Przedsiębiorstwa te zaopatrywały apteki i szpitale.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#WładysławSidorowicz">Szczególny brak leków w aptekach otwartych wystąpił w drugim półroczu 1989 r. z uwagi na duży niedobór środków dewizowych na zakup leków.</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#WładysławSidorowicz">Działania podjęte w kierunku demonopolizacji zaopatrzenia, decentralizacji obrotu wyrobami farmaceutycznymi oraz zmiany organizacyjne aparatu dystrybucji, jak również postępująca prywatyzacja aptek, przyniosły istotną poprawę zaopatrzenia w leki, pomimo zmniejszenia ich produkcji krajowej. Spowodowało to jednak wzrost wydatków z budżetu na zakup leków.</u>
          <u xml:id="u-79.4" who="#WładysławSidorowicz">W ustawie budżetowej na 1990 r. na dopłaty do leków wydawanych uprawnionym z aptek oraz na środki pomocnicze ustalona była kwota 2 bln 1 mld zł i była ona sześciokrotnie wyższa od wykonanej w 1989 r. W sierpniu ubiegłego roku w ramach uchwały nr 96/90 Rady Ministrów została ona zwiększona o 500 mld zł, zaś w listopadzie o 600 mld zł. W wyniku przesunięć kredytów w budżecie centralnym Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej przeznaczono jeszcze 50 mld zł na leki i środki pomocnicze. Ogółem w ubiegłym roku dysponowano na ten cel kwotą 3 bln 151 mld zł. Środki te jednak nie wystarczyły na pokrycie wszystkich wydatków z roku 1990 ze względu na wzrost cen urzędowych leków średnio o 10,7 razy wobec wskaźnika 6,3 założonego w uchwalonym budżecie. Cenami urzędowymi objętych jest aktualnie 1300 pozycji asortymentowych, co stanowi 61% liczby pozycji zawartych w urzędowym spisie leków. Nastąpiły też niekorzystne zmiany w kursie dolara na rynkach zagranicznych i decentralizacja systemu zaopatrzenia farmaceutycznego oraz zakup leków przez wiele przedsiębiorstw, spółek i osób prywatnych. Spowodowało to rozdrobnienie zakupów dokonywanych za granicą, co również mogło wpłynąć na wzrost cen leków importowanych.</u>
          <u xml:id="u-79.5" who="#WładysławSidorowicz">Ze zgłoszonych przez województwa meldunków wynika, że nie pokryte zobowiązania w stosunku do Przedsiębiorstw Zaopatrzenia Farmaceutycznego „Cefarm” oraz aptek prywatnych wyniosły za ubiegły rok 433 mld zł. W styczniu i lutym zostały przekazane środki na pokrycie wyżej wymienionych zobowiązań z ubiegłego roku.</u>
          <u xml:id="u-79.6" who="#WładysławSidorowicz">W projekcie ustawy budżetowej na 1991 r. przyjęto kwotę 2,8 bln zł. Uwzględniając autopoprawki rządu i stanowisko Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów fundusze na leki i środki pomocnicze zostały powiększone do kwoty 4 bln 255 mld zł, tj. o 1 bln 455 mld zł i w takiej wysokości zostały przedstawione do zatwierdzenia w ustawie budżetowej. Faktyczne jednak potrzeby na 1991 r., według cen z 1 stycznia 1991 r., na dopłaty do leków wydawanych uprawnionym z aptek szacuje się na ok. 5 bln zł, a więc przewidziane środki zabezpieczają 85% faktycznych potrzeb. Dodać muszę, iż wg opinii resortu przemysłu obecne ceny urzędowe leków w większości nie pokrywają kosztów produkcji, w związku z czym należy liczyć się z koniecznością dalszego wzrostu ich cen, inaczej bowiem nie będzie zachowana zasada opłacalności produkcji krajowej. W takiej sytuacji nawet 5 bln zł może okazać się niewystarczające.</u>
          <u xml:id="u-79.7" who="#WładysławSidorowicz">Ministerstwo opracowało projekt ustawy o zasadach odpłatności za leki i artykuły sanitarne. Projekt ten był przedmiotem obrad Rady Ministrów. Po dokonaniu niezbędnych korekt w najbliższy wtorek zostanie ponownie przedłożony pod obrady Rady Ministrów, a następnie skierowany do Sejmu. Zgodnie z tym projektem leki o podstawowym znaczeniu i leki uzupełniające zamieszczone w wykazach ustalonych i ogłaszanych przez ministra zdrowia i opieki społecznej, po zasięgnięciu opinii samorządów zawodowych lekarzy i farmaceutów, oraz leki wytwarzane w aptece będą wydawane za częściową odpłatnością. Przewiduje się symboliczną opłatę ryczałtową za jedno opakowanie leku o podstawowym znaczeniu, bez względu na cenę detaliczną leku, a wysokość opłaty w następnych latach określać będzie Rada Ministrów. Opłata za leki uzupełniające wynosić będzie 30% ceny detalicznej. Za lek recepturowy opłatę ustali minister zdrowia i opieki społecznej. Pozostałe leki będą wydawane za 100% odpłatnością.</u>
          <u xml:id="u-79.8" who="#WładysławSidorowicz">Podstawowymi celami ustawy jest zracjonalizowanie zużycia leków, jak również udostępnienie leków o podstawowym znaczeniu wszystkim potrzebującym, bez względu na cenę poszczególnych preparatów. Według ekspertów wprowadzenie wspomnianej symbolicznej opłaty manipulacyjnej powinno zahamować wykupywanie leków na zapas i zmniejszyć ich zużycie o ok. 20%. Wyjątkowo, jeżeli ze wskazań lekarskich wynika potrzeba zastosowania leku nie ujętego w wykazie, projekt ustawy o zasadach odpłatności za leki i artykuły sanitarne przewiduje możliwość wystawienia recepty na taki lek na zasadach przewidzianych w tym wykazie, to jest za opłatą manipulacyjną. Dotyczy to osób z chorobami przewlekłymi. Pozostałyby natomiast niezmienione zasady wydawania leków bezpłatnych w przypadku chorób na cukrzycę, nowotwory, gruźlicę, fenyloketonurię, mukowiscydozę, karłowatość przysadkową itp.</u>
          <u xml:id="u-79.9" who="#WładysławSidorowicz">Prowadzona będzie dalsza prywatyzacja poszczególnych ogniw systemu zaopatrzenia lecznictwa w środki farmaceutyczne i artykuły sanitarne. Służyć temu będzie również uchwalona przez Sejm ustawa o samorządzie aptekarskim, projektowana ustawa o środkach farmaceutycznych, artykułach medycznych, aptekach i nadzorze farmaceutycznym oraz ustawa o zasadach odpłatności za leki i artykuły sanitarne.</u>
          <u xml:id="u-79.10" who="#WładysławSidorowicz">Przewidziana jest także reorganizacja Przedsiębiorstw Zaopatrzenia Farmaceutycznego „Cefarm”, które zostaną przekształcone w spółki, akcjonariaty lub na drodze przetargu przekazywane będą nowym podmiotom gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-79.11" who="#WładysławSidorowicz">Jednocześnie przygotowywana jest nowelizacja Urzędowego spisu leków, polegająca na wykreśleniu z niego preparatów przestarzałych i zastąpieniu ich nowoczesnymi o większej skuteczności terapeutycznej oraz odpowiadającymi postępowi nauki na świecie, ze szczególnym uwzględnieniem nowych preparatów produkcji krajowej.</u>
          <u xml:id="u-79.12" who="#WładysławSidorowicz">Odpowiem teraz na ostatnie pytanie dotyczące zaopatrzenia w środki antykoncepcyjne. Z danych za I półrocze 1990 r. wynikało, że nie było braków w ich zaopatrzeniu. W obecnej sytuacji przedsiębiorstwa „Cefarm”, hurtownie prywatne i apteki zaopatrują się w nie bezpośrednio u producentów. Do Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej nie wpłynęły w ostatnim czasie zgłoszenia braków tych artykułów w sprzedaży. To w odpowiedzi na zadane pytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi. Może pan minister zechce usiąść.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy pani poseł chciałaby jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#DanutaGrabowska">Skoro pan minister zapowiedział, że już wkrótce wpłynie do Sejmu projekt ustawy o zasadach odpłatności za leki, sądzę, że będzie okazja do szerszej na ten temat dyskusji. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana ministra jeszcze o pozostanie, dlatego że następne zapytanie składa pani poseł Alicja Bieńkowska i jest ono również skierowane do pana ministra.</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#AlicjaBieńkowska">Moje pytania brzmią następująco:</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#AlicjaBieńkowska">1. W związku z pogarszającą się sytuacją ekonomiczną zakładów służby zdrowia zapytuję pana ministra, czy w najbliższym czasie przewiduje się zmianę zasad finansowania placówek medycznych z ewentualnym udziałem pacjentów w kosztach leczenia?</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#AlicjaBieńkowska">2. Czy zostaną podjęte działania umożliwiające zakładom opieki zdrowotnej prowadzenie działalności gospodarczej, która po prostu poprawiłaby stan finansowy poszczególnych placówek? Mam tu na myśli m.in. odpłatne wykonywanie np. usług diagnostycznych, badań konsultacyjnych itd.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#AlicjaBieńkowska">3. Kiedy stacje sanitarno-epidemiologiczne zajmą się oceną jakości środków spożywczych, zwłaszcza określaniem zawartości w nich azotynów, metali ciężkich i innych skażeń chemicznych oraz biologicznych?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana ministra o udzielenie odpowiedzi na zapytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#WładysławSidorowicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Odpowiadając na pytanie pani poseł Alicji Bieńkowskiej, czy w najbliższym czasie przewiduje się zmianę zasad finansowania placówek medycznych pragnę poinformować, że przygotowany został projekt ustawy o zakładach opieki zdrowotnej. Projekt ten stanowi element rozwiązań przyjętych w zaakceptowanych przez rząd „Kierunkach zmian w organizacji i finansowaniu opieki zdrowotnej”. Projekt ustawy w listopadzie ubiegłego roku był przedmiotem obrad Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów. W celu przyspieszenia prac legislacyjnych ustalono, że inicjatywę ustawodawczą w tym zakresie przejmie Sejm RP. Sprawa ta jest aktualnie przedmiotem prac Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#WładysławSidorowicz">Zmiany zasad finansowania polegać będą przede wszystkim na zwiększeniu samodzielności zakładów służby zdrowia w dysponowaniu posiadanymi środkami oraz w stworzeniu możliwości swobodnego wyboru najbardziej racjonalnej formy finansowania. Projekt ustawy przewiduje, iż gospodarka finansowa publicznych zakładów opieki zdrowotnej może być prowadzona w formie jednostki budżetowej lub w formie gospodarki pozabudżetowej na zasadach określonych w prawie budżetowym z zastrzeżeniem, że 50% nie wykorzystanych środków budżetowych w danym roku pozostaje w tym zakładzie na rok następny lub w formie samodzielnego i samofinansującego się zakładu, który koszty swojej działalności pokrywa z uzyskiwanych dochodów, z odpłatnych świadczeń zdrowotnych udzielanych na zlecenie np. instytucji ubezpieczeniowych, zakładów pracy, innych zakładów opieki zdrowotnej. Ta druga forma jest zupełnym novum w stosunku do dotychczasowej praktyki finansowania służby zdrowia w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#WładysławSidorowicz">Przedstawione propozycje zmian zasad gospodarki finansowej zakładów opieki zdrowotnej przez uelastycznienie reguł postępowania i wprowadzenie elementów znacznej samodzielności w kreowaniu dochodów, jak i wykorzystywaniu posiadanych środków powinny jednocześnie spowodować powstanie warunków do większej odpowiedzialności bezpośrednich administratorów służby zdrowia w racjonalnym dysponowaniu posiadanymi zasobami.</u>
          <u xml:id="u-85.3" who="#WładysławSidorowicz">Drugim problemem podniesionym przez panią poseł był udział pacjentów w kosztach leczenia. Pragnę poinformować, że w celu racjonalizacji dostępności do świadczeń i przeciwdziałania marnotrawstwu w pierwszym etapie przewiduje się zmianę zasad odpłatności za leki wydawane z aptek oraz wprowadzenie częściowej odpłatności za pobyt w sanatoriach.</u>
          <u xml:id="u-85.4" who="#WładysławSidorowicz">Projekt ustawy o zasadach odpłatności za leki i artykuły sanitarne był przedmiotem obrad Rady Ministrów. Będzie on jeszcze ponownie przedmiotem obrad w najbliższy wtorek i liczę, że szybko zostanie przekazany do Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-85.5" who="#WładysławSidorowicz">Aktualnie konsultowane są z centralami związków zawodowych w ramach powoływanych w tym celu roboczych zespołów problemowych zasady częściowej odpłatności za pobyty w sanatoriach, natomiast wprowadzono już odpłatność za przejazdy na leczenie w sanatoriach i szpitalach uzdrowiskowych. Z dniem wejścia w życie zarządzenia osobom uprawnionym do bezpłatnych świadczeń zakładów społecznych służby zdrowia nie będzie przysługiwał zwrot kosztów przejazdu na leczenie w sanatoriach lub w szpitalach uzdrowiskowych.</u>
          <u xml:id="u-85.6" who="#WładysławSidorowicz">Odpowiadając na drugie pytanie pani poseł, czy zostaną podjęte działania umożliwiające zakładom opieki zdrowotnej prowadzenie działalności gospodarczej, która mogłaby poprawić stan finansów poszczególnych placówek, pragnę poinformować, że projektowane zmiany gospodarki finansowej zakładów opieki zdrowotnej stworzą realne możliwości uzyskiwania dochodów, na przykład za usługi diagnostyczne, badania, konsultacje. Kreowanie dochodów będzie elementem znacznie zwiększającym samodzielność placówek służby zdrowia przez powiązanie poziomu dokonywanych wydatków ze źródłem ich finansowania.</u>
          <u xml:id="u-85.7" who="#WładysławSidorowicz">Ustosunkowując się do pytania dotyczącego oceny zawartych w środkach spożywczych azotynów, metali ciężkich i innych skażeń chemicznych i biologicznych uprzejmie informuję panią poseł, iż w listopadzie 1987 r. Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej opracowało „Raport o stanie jakości zdrowotnej żywności kraju”. Był on przedstawiony Komisji Polityki Społecznej, Zdrowia i Kultury Fizycznej Sejmu w lutym 1989 roku. Raport w sposób szczegółowy określił zakres badań żywności wykonywanych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne, np. mikrobiologicznych obejmujących zanieczyszczenia ogólną florą bakteryjną, pałeczkami z grupy coli oraz drobnoustrojami chorobotwórczymi, jak: gronkowce koagulazo-dodatnie, pałeczki Salmonella, bakterie beztlenowe, Eschericha coli, Klebsiella pneumoniae itp.</u>
          <u xml:id="u-85.8" who="#WładysławSidorowicz">Wśród zanieczyszczeń chemicznych środków spożywczych stacje sanitarno-epidemiologiczne wykonują badania mające na celu ustalenie zawartości:</u>
          <u xml:id="u-85.9" who="#WładysławSidorowicz">— azotynów i azotanów w przetworach mięsnych, serach dojrzewających, sokach warzywnych i owocowo-warzywnych przeznaczonych dla dzieci, jak również w produktach szklarniowych;</u>
          <u xml:id="u-85.10" who="#WładysławSidorowicz">— metali szkodliwych dla zdrowia, jak ołów, kadm, cynk, cyna, arsen i rtęć w różnych środkach spożywczych, w całodziennych posiłkach niektórych grup ludności, w płodach rolnych pochodzących z gleb nawożonych odpadami przemysłowymi, w produktach szklarniowych;</u>
          <u xml:id="u-85.11" who="#WładysławSidorowicz">— antybiotyków, zwłaszcza w mleku surowym, mleku spożywczym, mleku w proszku;</u>
          <u xml:id="u-85.12" who="#WładysławSidorowicz">— pestycydów chloroorganicznych, zwłaszcza DDT i jego metabolitów, izomerów HCH, HCB i metoksychloru w mleku surowym, spożywczym oraz w mlecznych odżywkach dla dzieci;</u>
          <u xml:id="u-85.13" who="#WładysławSidorowicz">— pestycydów fosforoorganicznych w produktach owocowych, jak kompoty, dżemy itp.;</u>
          <u xml:id="u-85.14" who="#WładysławSidorowicz">— insektycydów i fungicydów ze szczególnym uwzględnieniem upraw szklarniowych;</u>
          <u xml:id="u-85.15" who="#WładysławSidorowicz">— pyretroidów w warzywach szklarniowych i pieczarkach.</u>
          <u xml:id="u-85.16" who="#WładysławSidorowicz">Prowadzone są również badania skażeń promieniotwórczych wybranych grup środków spożywczych, zwłaszcza mleka, warzyw, owoców, mięsa, runa leśnego oraz obecności szkodników, zwłaszcza w produktach zbożowo-mącznych, jak też w produktach importowanych (np. kawa, figi, ziarno sezamu, rodzynki, ziarno kakaowe). Ponadto stacje sanitarno-epidemiologiczne określają w środkach spożywczych takie związki chemiczne, jak: przeciwutleniacze, konserwanty, barwniki, emulgatory, wolne kwasy tłuszczowe, witaminy i wiele innych, których nie sposób w tym miejscu wyliczyć.</u>
          <u xml:id="u-85.17" who="#WładysławSidorowicz">Jednocześnie pragnę poinformować panią poseł, że w ministerstwie zostały zakończone prace merytoryczne nad przygotowaniem przepisów prawnych regulujących między innymi dopuszczalne poziomy azotanu w warzywach i ziemniakach, najwyższe dopuszczalne pozostałości środków chemicznych stosowanych przy uprawie i ochronie roślin, które mogą znajdować się w środkach spożywczych, oraz warunki używania do produkcji i wprowadzania do obrotu środków spożywczych pochodzących od zwierząt lub ze zwierząt, którym podawano antybiotyki. Uregulowanie tych problemów określi zasady wprowadzania na rynek środków spożywczych o właściwej jakości zdrowotnej.</u>
          <u xml:id="u-85.18" who="#WładysławSidorowicz">Należy zaznaczyć, że tylko ścisła współpraca zainteresowanych resortów, a w szczególności rolnictwa i gospodarki żywnościowej, przemysłu, współpracy gospodarczej z zagranicą, edukacji narodowej z resortem zdrowia i opieki społecznej i zrozumienie konieczności przestrzegania obowiązujących parametrów zdrowotnych w produkcji i obrocie środkami spożywczymi pozwolą na zapewnienie ludności bezpiecznej dla zdrowia żywności i pełnowartościowego wyżywienia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#AlicjaBieńkowska">Chciałam bardzo serdecznie podziękować panu ministrowi, zwłaszcza za odpowiedzi na moje pierwsze i drugie pytanie. Natomiast mam pewne wątpliwości odnośnie odpowiedzi na pytanie dotyczące jakości środków spożywczych, ponieważ informacja, która dociera do społeczeństwa na temat jakości tych produktów, jest bardzo nikła, a szersza informacja pozwoliłaby na wyeliminowanie producentów, którzy są mniej solidni i produkują gorzej. Dlatego apelowałabym, aby pomyśleć o tej kwestii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję pani poseł, dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czas na zapytania poselskie minął.</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#StanisławSuchodolski">Stanisław Suchodolski. Chciałem zwrócić się z serdeczną prośbą do pani marszałek, aby problemy podniesione w interpelacji posłów ziemi opolskiej dotyczące finansowania budownictwa mieszkaniowego i infrastruktury technicznej, w związku z tym, że nie znalazły się dzisiaj w bardzo interesującym zestawie problemów, były uwzględnione w pierwszej kolejności w czasie rozpatrywania interpelacji w trakcie najbliższego posiedzenia Sejmu. Na to czekają i inwestorzy, i spółdzielcy-lokatorzy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Panie pośle, postaramy się, aby pańskie życzenie było uwzględnione.</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Powracamy do punktów 1–4 — łącznej dyskusji nad sprawą rozwiązania się Sejmu oraz przedstawionymi projektami ustaw: o zmianie Konstytucji oraz Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-90.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos zabierze pan poseł Jan Rzymełka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Jako kolejny wystąpi pan poseł Edmund Jagiełło.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#JanRzymełka">Poseł Rzymełka, niezależny w OKP. Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pragnę skoncentrować się na kilku problemach dotyczących województwa katowickiego, a wynikłych z tych dwóch projektów ordynacji wyborczej. Wiele rzeczy ogólnych już powiedziano. Chciałbym skoncentrować się na sprawach szczegółowych.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#JanRzymełka">Proszę państwa, słyszę i to nie tylko w Katowicach czy w Tychach, że nowy Sejm, ten nowy, wyjątkowy Sejm przyspieszy, zrealizuje, rozliczy. I chciałbym tutaj powiedzieć, że powinniśmy ostudzić oczekiwania, że nowy Sejm sprawi, iż szybko nastąpi poprawa. Samo się nic nie poprawi, jedynie wspólną pracą parlamentu, rządu i nas wszystkich możemy poprawić sytuację kraju. Podkreślam — wspólną pracą.</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#JanRzymełka">Wybory, a szczególnie kampania wyborcza, nie powinny być — w momencie, gdy nie ma zbyt dużo chleba w kraju — igrzyskami. Celem wyborów jest demokratycznie wybrany parlament, ale jest to środek do celu nadrzędnego, do dobra ojczyzny, do wzmocnienia suwerenności i niepodległości państwa polskiego silnego siłą regionów.</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#JanRzymełka">Dla mnie najbliższy możliwy termin wyborów wyznaczony jest dobrze opracowaną ordynacją wyborczą i sumą czasów potrzebnych do zrealizowania poprawki w Konstytucji. Szczególnie istotne w ordynacji wyborczej są niekonfliktotwórcze podziały kraju na regiony, okręgi wyborcze. Podziały te mogłyby stymulować przyszły regionalny podział kraju. Nie może wyznaczony wcześniej termin czy pewna magia liczb (ilość mandatów przyjętych z góry jako widełki w regionach wyborczych) brać góry nad poprawnością ordynacji wyborczej i podziałami na regiony i okręgi wyborcze. Trzeba mieć czas na przeanalizowanie wszystkich konsekwencji projektów ordynacji, tak aby nie sprawdziło się powiedzenie, że „Polak mądry po szkodzie”.</u>
          <u xml:id="u-91.4" who="#JanRzymełka">Każdy z tych dwóch projektów ma wady i zalety. Będziemy zatem musieli dzisiaj lub jutro rozstrzygnąć, czy wybieramy jeden z nich, czy też dokonujemy pewnej syntezy tych dwóch projektów przez odesłanie ich do komisji i wskazanie kolejnych elementów akceptowanych przez tę Izbę, co w konsekwencji rozpoczyna pracę nad nowym projektem ordynacji wyborczej. Powinniśmy skoncentrować się nad tym w dyskusji co nam odpowiada, czy jeden, czy drugi, czy też pewna synteza obu projektów i jakie elementy tej syntezy.</u>
          <u xml:id="u-91.5" who="#JanRzymełka">Równie istotny jak zasady ordynacji wyborczej jest podział na regiony i okręgi wyborcze. Założenia ordynacji należy rozpatrywać równocześnie z podziałem na okręgi wyborcze, a nie później dostosowywać podział do pewnych liczb, które były wcześniej przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-91.6" who="#JanRzymełka">Pani marszałek, w projekcie prezydenckim połowa mandatów regionalnych czy wojewódzkich (w cudzysłowie) oddawana jest na listę krajową, czyli na przykład w wypadku województwa katowickiego musiałoby to być 25 mandatów. W takim wypadku wyborca zmuszony jest głosować tylko na nazwę listy. Pozbawiony jest zatem wpływu na to, aby jego regionalny kandydat będący na naszym miejscu na liście krajowej danej partii mógł wygrać. Przecież programy powstających partii są niezbyt ekonomicznie czytelne dla przeciętnego zjadacza chleba. Czy te programy są wystarczającym magnesem przyciągającym elektorat? Chyba nie. Słyszę od moich wyborców, że programy partii czy grup społecznych muszą zawierać elementy regionalne i muszą być podbudowane autorytetami pochodzącymi z regionów, autorytetami znanymi z nazwiska i dotychczasowej działalności. Lista krajowa nie gwarantuje spełnienia oczekiwań regionalnych. Górnemu Śląskowi potrzebny jest regionalny program naprawy dotyczący restrukturyzacji przemysłu, rehabilitacji i ochrony środowiska. Mamy już drugi rząd solidarnościowy, obarczony wieloma problemami, który, niestety, nie przedstawił realnego programu naprawy sytuacji w województwie katowickim. Może nie miał czasu, może nie miał pieniędzy, a może po prostu nie był w stanie tego uczynić, bo problem Górnego Śląska przerasta swoimi rozmiarami dotychczasowe przedsięwzięcia. Kto nie zna specyfiki regionu, nie jest w stanie nam pomóc. Dlatego też potrzebne są regionalne elity polityczne, znające lepiej lokalne sprawy, elity artykułujące lokalne programy, które właśnie przez wybory mogą być zweryfikowane. Te elity powinny wejść później do partii ogólnopolskich, zaś projekt prezydencki nie ułatwia im tego. Przeciwnie, umacnia centralizm i godzi w regionalizm. Należałoby zatem zmienić, jeżeli w ogóle będzie rozpatrywany projekt prezydencki, jego założenia. Lista krajowa nie powinna liczyć więcej niż ok. 10% mandatów i to z nazwiskami. Utrzymanie tego projektu z 230 kandydatami na liście krajowej nie będzie służyło licznej frekwencji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-91.7" who="#JanRzymełka">Wysoka Izbo! Przejdę teraz do projektu Komisji Konstytucyjnej. Niestety, nie znamy ostatecznej wersji projektu uchwały Komisji Konstytucyjnej dzielącej kraj na okręgi i rejony wyborcze. Bardzo źle się stało, że niektórzy posłowie z gazet dowiadują się o pewnych podziałach. Chcę zwrócić uwagę, że nawet ten czwarty czy piąty z kolei wariant nie zadowala w pełni mieszkańców Górnego Śląska i Zagłębia. Dla nas zastanawiające były pomysły prezentowane jeszcze przedwczoraj na posiedzeniu Komisji Konstytucyjnej polegające na przyłączeniu w tzw. wersji trzeciej Tych, Pszczyny, Rybnika, Jastrzębia, Żor do regionu wyborczego Sosnowiec. Takie rozwiązanie było dezintegrujące i konfliktotwórcze, i spowodować by mogło bardzo niską frekwencję, dlatego też zaprotestowałem. Później okazało się, że może istnieć consensus na niedzielenie górnośląskiej części obecnego województwa katowickiego. Jest w tej sprawie uchwała sejmiku i uchwała zarządu regionu „Solidarności”.</u>
          <u xml:id="u-91.8" who="#JanRzymełka">Problemy, na które natknęła się Komisja Konstytucyjna przy dzieleniu dawnego województwa śląskiego czy śląsko-dąbrowskiego wynikają z faktu, iż wpierw przyjęto wstępne zasady ordynacji wyborczej, wyznaczono liczbowe granice ilości posłów w regionach, w skali kraju, wg kryterium estetyki liczb, co przystaje do wielu małych województw będących niegdyś powiatami, natomiast w ogóle nie przystaje do regionu województwa katowickiego, do regionu górnośląskiego. I te założenia, które powodują integrację małych województw w przyszłe regiony, na terenie województwa katowickiego powodują podziały województwa, a nawet dezintegrację i potencjalne konflikty. Nie można mówić, że ten pomocniczy podział regionalny kraju na regiony wyborcze nie będzie miał wpływu na przyszły podział administracyjny kraju. Pośrednio będzie miał, gdyż wybrani posłowie, a 75% posłów pochodzić będzie z list regionalnych, decydować będą o przyszłym podziale kraju i ciążyć będą do tych stolic regionów wyborczych, z których zostali wybrani.</u>
          <u xml:id="u-91.9" who="#JanRzymełka">Jeżeli projekt uchwały dotyczącej regionów wyborczych będzie ponownie rozpatrywany, to chciałbym zgłosić kilka sugestii dotyczących podziału dawnego województwa śląskiego. Otóż, jeżeli niezbędne byłoby podzielenie województwa katowickiego na mniejsze regiony wyborcze, to muszą być zachowane kryteria historyczne, ekonomiczne i geograficzne. Aby nie odrywać historycznych ziem górnośląskich i przyłączyć ich do innych, nie górnośląskich regionów, tak jak to było w przypadku projektu, żeby Opolszczyznę przyłączyć do Wrocławia, ziemię cieszyńską i bielską do Krakowa, Lubliniec i Sosnowiec do Częstochowy, należałoby połączyć województwo opolskie z zachodnimi i południowo-zachodnimi częściami województwa katowickiego i utworzyć samodzielny region. Podobnie należałoby zintegrować ziemię cieszyńską i bielską z Czechowicami-Dziedzicami i gminami sąsiednimi, które ciążą ku Bielsku, natomiast północne i wschodnie części województwa katowickiego połączyć z województwem częstochowskim. Miasta GOP stanowiłyby w tej wersji samodzielny region składający się z miejskich okręgów wyborczych. Taka propozycja zbliżona jest do podziału dawnego woj. śląskiego na diecezje, nie jest konfliktotwórcza, a wręcz przeciwnie, integruje i asymiluje, wychodzi naprzeciw przyszłemu podziałowi kraju.</u>
          <u xml:id="u-91.10" who="#JanRzymełka">Postuluję, aby na mapach podziału kraju na regiony i okręgi wyborcze przedstawić dodatkowo w czytelniejszej skali podział regionu Górnego Śląska, tak jak to jest czynione na mapach administracyjnych Polski, bo nawet w dzisiejszej gazecie ten podział województwa katowickiego czy rejonu śląskiego jest bardzo nieczytelny i w tekście jest coś innego niż na mapie.</u>
          <u xml:id="u-91.11" who="#JanRzymełka">A teraz konkretne uwagi do ordynacji wyborczej przygotowanej przez Komisję Konstytucyjną:</u>
          <u xml:id="u-91.12" who="#JanRzymełka">W art. 81 pkt 1 nie ma rozstrzygnięcia, czy kolejne arkusze z poparciami list regionalnych, gdzie jest podpis, numer dowodu i nazwisko muszą mieć nagłówki z nazwą listy, czy też z nazwą i wszystkimi nazwiskami. To jest bardzo istotna sprawa. Musimy wiedzieć, czy arkusz z nazwiskami może nie mieć w ogóle nagłówka a tylko podpisy, czy też każdy arkusz z podpisami popierającymi daną listę musi mieć nazwę tej listy i nazwiska. Także ta sprawa musi być wyjaśniona.</u>
          <u xml:id="u-91.13" who="#JanRzymełka">W art. 83 pkt 5 na str. 26 chodzi o stworzenie sposobów wpłacania kaucji. Po słowie „wpłacania” należy dodać „wypłacania”, bowiem muszą być również jasne sposoby wypłacania tej kaucji.</u>
          <u xml:id="u-91.14" who="#JanRzymełka">Ostatnia moja uwaga dotyczy art. 108 pkt 5. Mam wątpliwość, czy nie należy dopisać po słowach: „największą liczbę głosów”, że dotyczy to podziału mandatów już w obrębie listy regionalnej, że są to głosy uzyskane tylko na liście regionalnej, ponieważ może to powodować niezrozumienie. Zatem postuluję, aby w art. 34 pkt 1 ppkt 3 rozszerzyć widełki, żeby Komisja Konstytucyjna nie zamykała ich między 14 a 21. Po zmianie ten zapis brzmiałby: „Lista mandatów obsadzonych z list regionalnych powinna być większa niż 13”. Nie stawiamy górnej granicy, bo wtedy Komisja Konstytucyjna lub podkomisja do spraw ordynacji wyborczej nie będzie miała związanych rąk i będzie mogła zgodnie z kryteriami historycznymi czy ekonomicznymi dokonać podziału kraju.</u>
          <u xml:id="u-91.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos ma pan poseł Edmund Jagiełło z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, jako kolejny zabierze głos pan poseł Jan Świtka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#EdmundJagiełło">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Debata ta, prowadzona w chwili, gdy sytuacja naszego państwa jest trudna, a przed przyszłością stoi tyle wielkich znaków zapytania, nie może być tylko suchą debatą na temat losów tego Sejmu i ordynacji wyborczej. Powinna być głęboką refleksją nad teraźniejszością i przyszłością. Musimy wykazać, że polityka wielu partii jest koniunkturalna i nie wszyscy — wbrew deklaracjom — stawiają dobro państwa jako dobro nadrzędne.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#EdmundJagiełło">Wielu wyborców, którzy mają podobne obawy, upoważniło mnie, panie i panowie posłowie, do ich przekazania. Może wielu polityków, a przede wszystkim politykierów zrozumie wreszcie racje nadrzędne i potrzeby państwa, nas wszystkich — Polaków, a nie tylko swoje ambicje.</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#EdmundJagiełło">W 1989 roku na posiedzeniu klubu ówczesnej PZPR przez kilkanaście minut uzasadniałem, dlaczego jako jeden z sześciu posłów tego klubu niewzruszenie głosowałem przeciw kandydaturze pana Czesława Kiszczaka na premiera. Uważałem wtedy, i uważam nadal, że podstawowym obowiązkiem posła jest kierować się nadrzędnym celem — dobrem narodu i państwa, a nie li tylko partii, grupy czy kliki. Wtedy wiedziałem, że jedynym ratunkiem dla narodu jest odejście od skompromitowanego systemu i ludzi. Jak większość społeczeństwa ufałem w wielkość idei „Solidarności”, idei solidarności ludzkiej. Ufałem ludziom, którzy ją głosili. Żywo w pamięci mam entuzjazm ludzi między innymi z województwa sieradzkiego, którzy też żywili tę nadzieję i ufali nowym autorytetom.</u>
          <u xml:id="u-93.3" who="#EdmundJagiełło">Pamiętamy, koleżanki i koledzy posłowie, entuzjazm, jaki towarzyszył wyborowi premiera Mazowieckiego. Z tej niby gorszej strony obserwowałem z lekarską wnikliwością, jak z upływem czasu padają jeden autorytet za drugim. Boleśnie to przeżywałem, gdyż każde społeczeństwo powinno czy nawet musi mieć autorytety moralne, którym może ufać. Upadek poszczególnych autorytetów dokonywał się nie dlatego, że Polacy jakoby — według niektórych — nie dojrzeli do demokracji, nie dlatego że jakoby szybko czy w ogóle zaczęli tęsknić do minionych czasów, ale dlatego że autorytety okazały się zbyt wątłe. Zrobiono wszystko, i robi się dalej, aby zniszczyć również autorytet prezydenta Lecha Wałęsy. Zrobiono prawie wszystko, i robi się dalej, aby wiarę ludzi zamienić na niechęć, aby ideę „Solidarności” rozmienić na drobne i to nie tylko z powodu wielkich trudności dnia codziennego, ale głównie z powodu aroganckich zachowań politycznych. Teraz zaś mówi się, że winne jest społeczeństwo i widzi się, podobno, największego winnego — Sejm Rzeczypospolitej, który między innymi według oświadczenia Komitetu Doradczego Prezydenta „kompromituje w oczach Polaków samą instytucję Sejmu jako wyraziciela narodu”, który, podobno, „przytłaczająca większość społeczeństwa chce rozwiązać i wybierać nowy”. A może ci ludzie i inni, głoszący podobne opinie, nie byli łaskawi uczciwie poświęcić części swego cennego czasu, by dokonać właściwej oceny pracy i wielkich osiągnięć tego Sejmu?</u>
          <u xml:id="u-93.4" who="#EdmundJagiełło">Dziwi fakt, że głównie wielu senatorów ma tak dużo czasu, by wymyślać takie bezpodstawne opinie, gdy tymczasem posłowie nieustannie pracują w pocie czoła.</u>
          <u xml:id="u-93.5" who="#EdmundJagiełło">Panowie, tworzący „politykę” w zaciszach gabinetów, posłuchajcie, to my wracamy do siebie, spotykamy się z rodakami, podtrzymujemy resztki nadziei i wiary, to my często przeciwstawiamy się tworzeniu się nowej nomenklatury stymulowanej z góry, to my słyszymy: „nie czas bawić się w politykierstwo, gdy na stołach coraz bardziej pusto”. Panowie, więcej pokory i umiaru w powoływaniu się na całe czy większość społeczeństwa! Trzeźwo rozejrzyjcie się wokół, nie mówcie bzdur, nie popełniajcie nietaktu, to przecież już „przerabialiśmy” w najnowszych dziejach Polski. Zastanawiam się, czy to przemawiają kompleksy, czy chorobliwe ambicje, a może jedno i drugie? Życzliwie przypomnę znane na całym świecie biblijne powiedzenie: „Kto sieje wiatr, musi zbierać burzę”.</u>
          <u xml:id="u-93.6" who="#EdmundJagiełło">My wszyscy walczymy o przetrwanie wielkiego kryzysu gospodarczego i społecznego. Panowie z tego czy innego gremium, ludzie to nazywają grą o stołki, o dominację niedemokratyczną. idea zaś pozostaje dla maluczkich. Demokracja jest walką, zgoda, przyjmuję to ja, przyjmuje to większość, ale stosujmy choć trochę reguły gry, a my widzimy tworzenie się nowych, brutalnych grup w centrum, w województwach, w gminach, w zakładach pracy. Wszyscy oczywiście mają pełne usta demokracji. Tymczasem zaczyna królować nietolerancja, odwet, dobór polityczny a nie fachowy. Trwa, Wysoka Izbo, „ptasi okres Rzeczypospolitej” — rozdziobują ją kruki i jastrzębie. I w pańskim otoczeniu, panie prezydencie, jest ich również bardzo dużo, a może za dużo.</u>
          <u xml:id="u-93.7" who="#EdmundJagiełło">Ja i bardzo wielu innych ludzi z etykietą garbu komunistycznego według tych faktów powinniśmy zacierać ręce, że poprzez takie działania społeczeństwo jest wpychane z powrotem w objęcia byłych sił, ale jesteśmy tym zjawiskiem przerażeni. I nagle przebłysk nadziei. Prezydent Rzeczypospolitej Lech Wałęsa — chylę czoła przed panem, panie prezydencie — stanowczo, mimo publicznego zaprzeczenia współpracowników, powtarza swoją pozytywną opinię o pani poseł Wiesławie Ziółkowskiej. Odebraliśmy to jako zapowiedź, że chce pan być prezydentem wszystkich Polaków. Historia, która towarzyszy temu wydarzeniu w niektórych kręgach, świadczy nie o niechęci do tej kandydatury na prezesa NIK, ale o chęci wyłączenia z życia publicznego, politycznego i gospodarczego milionów ludzi, którzy nie mają czystej etykiety „Solidarności”. Im brudniejsze zamiary i intencje, tym bardziej nadęty i poważny styl wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-93.8" who="#EdmundJagiełło">Panie Prezydencie! Zaczął pan przez chwilę przywracać wiarę w godność ludzką i wartości chrześcijańskie i oby pan dalej widział ludzi, którzy chcą budować nasz wspólny dom, a nie czuć się ludźmi czwartej kategorii i być dyskryminowanymi. Panie prezydencie, kolejne grupy współpracowników wypowiadają panu lojalność, opuszczają pana dla swoich interesów, ale pan jest jeszcze tym uczciwym autorytetem, który może większość Polaków skupić wokół siebie pod hasłem rozsądku i tolerancji, spokoju społecznego i tworzenia, za wszelką cenę tworzenia, a nie dzielenia.</u>
          <u xml:id="u-93.9" who="#EdmundJagiełło">Od dłuższego czasu zgadzam się z tezą, że ten Sejm powinien skrócić swoją kadencję, choć jest bardzo pracowity, uczciwy, w większości bez tęsknot do czasów minionych, popierający, choć często bardzo krytycznie, jeden i drugi rząd, chcący budować nową jakościowo Polskę. Dlaczego więc sądzę, że powinien się rozwiązać?</u>
          <u xml:id="u-93.10" who="#EdmundJagiełło">Po pierwsze, dlatego że odebrano nam, i to nie bez naszej winy, czy może ściślej, z winy wielu z tej Izby, naszą godność i zdolność kreowania polityki państwa, czyli ubezwłasnowolniono nas z zewnątrz.</u>
          <u xml:id="u-93.11" who="#EdmundJagiełło">Po drugie, aby więcej nie wylęgały się pomysły mistyfikacji politycznej typu Rada Polityczna przy Prezydencie. Radą polityczną tego państwa, również i prezydenta, może być jedynie parlament Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-93.12" who="#EdmundJagiełło">Po trzecie, rola jednego z wielu po lewej stronie Izby i pośrodku, rola tego „gorszego” dobrego do pracy i do poklepywania, ale tego niedemokratycznie wybranego ubliża poselskiej godności. Dlatego z tą poselską godnością poddam się weryfikacji i ocenie moich wyborców. Aby wyborcy wykazali swą mądrość w wyborach, muszą otrzymać od nas, Wysoka Izbo, czytelną, prawidłową ordynację wyborczą, ordynację tylko na te wybory, uwzględniającą — póki co — brak czytelności partii, które często brak programów dalszego systematycznego przebudowywania państwa pokrywają brutalną, szowinistyczną ideologią.</u>
          <u xml:id="u-93.13" who="#EdmundJagiełło">Po, co prawda niewielu, konsultacjach w Sieradzkiem projektów Komisji Konstytucyjnej i prezydenckiego ordynacji wyborczej wydaje się, że najlepsze będzie przyjęcie następującego kompromisu uwzględniającego również szanse prowincjonalnych środowisk:</u>
          <u xml:id="u-93.14" who="#EdmundJagiełło">— z prezydenckiego projektu wykorzystać wariant większościowy, czyli 230 okręgów jednomandatowych;</u>
          <u xml:id="u-93.15" who="#EdmundJagiełło">— z projektu Komisji Konstytucyjnej wykorzystać część proporcjonalną (z regionami tam podanymi lub z regionami pokrywającymi się z województwami) i personalizację list.</u>
          <u xml:id="u-93.16" who="#EdmundJagiełło">Zastanawiam się, dlaczego tak uparcie kierownictwa wielu partii unikają personalizacji list, czyżby spowodowane to było obawą o wystawienie pod ocenę lub na szwank swoich nazwisk? Ufajmy, panowie, wyborcom!</u>
          <u xml:id="u-93.17" who="#EdmundJagiełło">Kilka uwag co do terminu wyborów parlamentarnych. Powinien to być termin pozwalający na spokojne, godne ich przygotowanie i przeprowadzenie, tym bardziej że będą to pierwsze demokratycznie przeprowadzone wybory. Ludzie powinni mieć choć minimum czasu, aby dobrze zapoznać się z regułami wyborów i z kandydatami. Termin 26 maja jest nierealny. Jest on tym bardziej zagrożony, że Senat zawiesił prace nad ordynacją wyborczą do Senatu.</u>
          <u xml:id="u-93.18" who="#EdmundJagiełło">Pani marszałek, wnioskuję na koniec, aby oba projekty ordynacji wyborczej skierować do szybkich prac w Komisji Konstytucyjnej, by uzyskać omówiony przeze mnie kompromis. Ostateczny termin skrócenia kadencji tego Sejmu Wysoka Izba powinna uchwalić po przyjęciu ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu.</u>
          <u xml:id="u-93.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma poseł Jan Świtka ze Stronnictwa Demokratycznego, jako kolejny zabierze głos pan poseł Zbigniew Drela.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#JanŚwitka">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Nie była taka zła szkoła, skoro wydała tak wielkich reformatorów — trafnie zauważył inteligentny umysł pedagoga Nie jest zatem ten Sejm aż taki zły. skoro ma przecież niekwestionowane osiągnięcia, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#JanŚwitka">— Dokonał zmiany systemu na drodze pokojowo-moralnej. Wykonał więc zadanie historyczne.</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#JanŚwitka">— Przeprowadza gruntowne reformy we wszystkich dziedzinach życia.</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#JanŚwitka">— Wykonał do tej pory prace wyczerpujące zadania pełnej kadencji poprzednich Sejmów.</u>
          <u xml:id="u-95.4" who="#JanŚwitka">— Owoce jego pracy są wysoko oceniane przez rzeczoznawców nie tylko krajowych, lecz i zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-95.5" who="#JanŚwitka">— Powołał pierwszego niekomunistycznego premiera, którego rząd przecież zorganizował kierunki przemian.</u>
          <u xml:id="u-95.6" who="#JanŚwitka">— Skutecznie rozpoczął kapitalny remont we wszystkich dziedzinach życia i powinien mieć odpowiedni czas na jego zakończenie.</u>
          <u xml:id="u-95.7" who="#JanŚwitka">Podobnie jak każdy, tak Sejm i rząd nie ma obowiązku czynienia rzeczy niemożliwych. Czego nie może, tego nie powinien robić. O tym należy pamiętać przy obiektywnej, rzeczowej, pogłębionej i sprawiedliwej ocenie jego pracy. Sprawiedliwość to przecież miara postępu i droga do pokoju. Przy okazji wypowiadania tych słów przypominam niekwestionowaną prawdę, a mianowicie: „Nie sądź nikogo do czasu, kiedy nie zajmiesz jego miejsca”.</u>
          <u xml:id="u-95.8" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-95.9" who="#JanŚwitka">Szczęśliwi są ci, którzy wśród wielu wad tego Sejmu znajdą chociaż jedną jego zaletę, a mianowicie tę. że nie pracuje on na politycznie jałowym biegu.</u>
          <u xml:id="u-95.10" who="#JanŚwitka">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Nie każdy kto ma oczy, ma je otwarte.</u>
          <u xml:id="u-95.11" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-95.12" who="#JanŚwitka">Nie wszyscy, którzy się rozglądają, widzą.</u>
          <u xml:id="u-95.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-95.14" who="#JanŚwitka">Są tacy, którzy oczy otwierają wtedy, gdy już nie ma nic do ujrzenia.</u>
          <u xml:id="u-95.15" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-95.16" who="#JanŚwitka">A zatem należy oczy w porę otwierać, by dojrzeć to, że zrujnowana i padająca jest wieś, że rolnictwo jest chore na suchoty,...</u>
          <u xml:id="u-95.17" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-95.18" who="#JanŚwitka">... że stan gospodarki jest przedzawałowy, a przemysł w rozsypce. Środowisko naturalne jest skutecznie zaatakowane z ziemi, powietrza i wody.</u>
          <u xml:id="u-95.19" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-95.20" who="#JanŚwitka">Niezrozumiała jest dla normalnego, przytomnego umysłu, pozbawiona sensu i zdrowego rozsądku, a także logiki gospodarowania polityka w stosunku do dobrze funkcjonujących państwowych zakładów pracy, które traktuje się jako obce ciała w narodowej gospodarce. jako zło konieczne przeznaczone do kasacji. Rynek przypomina sen pijanego.</u>
          <u xml:id="u-95.21" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-95.22" who="#JanŚwitka">Następuje wzrost bezrobocia, niepokojąco ubożeje znaczna część społeczeństwa i to ta, która uczciwie pracowała i pracuje. W wyniku inflacji utraciła ona oszczędności życia. Są straszliwe zaniedbania w służbie zdrowia, mamy przecież groźny kryzys zdrowotny. Nędza panuje w oświacie i kulturze. Grozi nam cofnięcie cywilizacyjne. Brak jest zapału i ideałów u młodzieży, która opuszcza kraj, albowiem nie widzi w nim możliwości godnego życia. Brakuje poczucia bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego. Niepokojąco wzrasta przestępczość kryminalna. Szerzy się nihilizm moralny oraz obojętność na sprawy narodu i państwa. Poszerzają i wzmacniają się postawy roszczeniowe wobec niewydolnego, biednego państwa. Zanika motywacja do pracy. Na ulicach niektórych miast pojawiają się żebracy, ludzie bezdomni, chorzy, opuszczeni — to straszny obraz naszej rzeczywistości. Ludziom żyje się coraz gorzej, zwłaszcza emerytom, rencistom, którzy tak wiele zrobili dla kraju, a my jak gdybyśmy o nich zapominali. Dla nich nigdy nie było dotychczas dobrej pogody. Z drugiej strony wzrasta ilość ludzi nadmiernie bogacących się, ale kosztem biednego państwa. Takiej polityce gospodarczej, takiej filozofii życia społecznego, takiej demokracji należy zdecydowanie powiedzieć — nie. Ginie nadzieja w narodzie. Następuje upadek wartości i etosu pracy. Państwo traci kondycję, stając się niewydolne. Społeczeństwo, chore na tęsknotę normalizacji, wnikliwym spojrzeniem szuka jej znaków. Nie wolno jednak składać broni przed losem, bo stanie się nieznośny. Należy zrezygnować z hodowli beznadziejności i dokonać społecznego consilium pro patria, oczywiście przy narodowym confiteor. Od siły nomenklatury przejść do siły ludu, a do tego potrzeba zmowy społecznej i społecznego wyrzeczenia, albowiem nie mamy alternatywy. Naszej teraźniejszości nie możemy oddzielić od trudnego czasu przeszłego i niewiadomego przyszłego. Musimy koniecznie być umiarkowani w żądaniach od biednego państwa. Nie wolno niczego wysysać do końca, w tym również finansów państwa, bo doprowadzimy do ruiny. Jeżeli bowiem zbytnio wyciśniemy pomarańczę, otrzymamy w końcu gorycz. Nawet umysł tępieje, jak go się wysila do ostatka.</u>
          <u xml:id="u-95.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-95.24" who="#JanŚwitka">Panie i Panowie Posłowie! W tym stanie rzeczy wybierzmy się nareszcie po rozum praktyczny,...</u>
          <u xml:id="u-95.25" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-95.26" who="#JanŚwitka">... uczciwą pracę, społeczną dyscyplinę i odpowiedzialność, bo źle skończymy. Obym był złym prorokiem. Mówi się o wszystkim, a szczególnie najgłośniej o bogaceniu się. Zapomina się q dobrej pracy, bez której nie będzie bogactwa. Bóg bowiem daje orzechy, ale ich nie rozgryza.</u>
          <u xml:id="u-95.27" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-95.28" who="#JanŚwitka">Istnieje prosta zależność między pogarszającymi się warunkami życia a wzrostem społecznego gniewu. Z taką świadomością przecież żyjemy. Wyrażam przekonanie bliskie pewności, że sytuacja jest bardzo groźna i, co gorsza, usprawiedliwiona. Albowiem cierpliwość ludzka ma swoje granice. Należy szukać ratunku poza nienormalnym wzrostem cen, postawić na solidną pracę, sprawiedliwość, odpowiedzialność i dyscyplinę. Słusznie cieszymy się kapitałem moralnym, z tym że nie mamy moralnego długu, ale pamiętajmy, że bogactwo moralne jest tylko wtedy, kiedy nie ma biedy i nędzy, a także moralnego zła.</u>
          <u xml:id="u-95.29" who="#JanŚwitka">Panie i Panowie Posłowie! Za trudności te niektórzy politycy, a ściślej rezonerzy polityczni, obwiniają Sejm, zatruwając politycznym jadem jego środowisko. Prawdziwa mądrość, w tym polityczna również, wyraża się w nienagannym postępowaniu i w rozumnej łagodności. Sprzeciwia się jej zazdrość jako choroba duszy, skłonność do kłótni i wola zdobycia władzy za wszelką cenę. Taką filozofię polityczną wyznają niektórzy rezonerzy polityczni, za którymi w zasadzie nikt nie stoi. Działają oni w społecznej próżni, ukazując niekiedy rzeczywistość w krzywym zwierciadle. Nadzieja w tym, że wcześniej czy później zmielą ich żarna czasu, albowiem chcą być większymi aniżeli są. Ich naiwność równa się nieurodzajności.</u>
          <u xml:id="u-95.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-95.31" who="#JanŚwitka">Ich blask źle rozumianej odnowy razi, albowiem zjawia się nie w porę i jeszcze bardziej niż inne zalety musi być wolny od przesady. Krótko mówiąc, księżyc świeci tak długo, jak otaczają go gwiazdy.</u>
          <u xml:id="u-95.32" who="#JanŚwitka">Panie i Panowie Posłowie! Twierdzi się, że Sejm ten jest dziełem umowy społecznej, która straciła aktualność, a zatem część jego posłów nie ma legitymacji moralnej do reprezentowania woli narodu. Trudno temu zaprzeczyć, to jest fakt. Ale odpowiedzmy na pytanie, jakie umocowania społeczne mają ci, którzy tak twierdzą? Kto i kiedy pytał naród o ocenę tego Sejmu? Społeczeństwo polskie jest zmęczone, jest już na granicy wytrzymałości, nie chce jałowego politykowania, lecz rozumnego, odpowiedzialnego gospodarowania. Fala namiętności rozpętana nad Sejmem jest gołoledzią dla rządu, a tym samym dla gospodarki kraju.</u>
          <u xml:id="u-95.33" who="#JanŚwitka">Niewątpliwie tak jak w każdej społeczności, tak i w tym Sejmie są hamulcowi. Są ludzie, którzy niczego się nie nauczyli, niczego nie pojęli i pojąć nie są w stanie, albowiem zastygli w niechlubnej, odeszłej rzeczywistości. Są niereformowalni, oporni z natury, albowiem jak mówi przysłowie: „Nie nauczysz kota trawy jeść”.</u>
          <u xml:id="u-95.34" who="#komentarz">(Oklaski i wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-95.35" who="#JanŚwitka">Tak jest, z tym się trzeba liczyć i z tym trzeba żyć. Są to jednak wyjątki, które nie mogą rzutować na opinię całego Sejmu. Wyjątki te są na całej sali.</u>
          <u xml:id="u-95.36" who="#JanŚwitka">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Żadna z opcji politycznych, a jest ich wiele, nie przedstawiła dotychczas racjonalnie uzasadnionej koncepcji drogi wyjścia z zapaści gospodarczej. Hasła i postulaty, będące politycznym koncertem życzeń, nie zastąpią rozumnego programu. Lichej wartości słowami się nie pożywimy, bo to wiatr. Z uprzejmości i społecznego umizgiwania się do ludzi pracy nie wyżyjemy, bo to dworskie oszustwo. A przysłowie mówi: „I błoto błyszczy, kiedy słońce świeci”. Żaden polityk krytykujący Sejm nie jest zadowolony ze swojego politycznego programu i losu, choćby był najlepszy, żaden nie jest niezadowolony ze swego politycznego rozumu, choćby był najgorszy. Bystry rozum polityka złączony ze złą wolą to potworne małżeństwo.</u>
          <u xml:id="u-95.37" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-95.38" who="#JanŚwitka">Ten tylko polityk może liczyć na ludzi, kto się z ludźmi liczy. Ten może rozkazywać, kto jasno myśli. Bijmy się przeto racjami, a nie wątpliwej jakości ideologiami. Nie uzurpujmy sobie wyłączności na mądrość, prawość i uczciwość. Niejeden byłby mądry, gdyby nie mniemał, że nim jest. Niestety, kalectwa głowy przemądrzałych są nieuleczalne, a tajemnicą pozostaje pytanie, czy głupota należy do rodziny kłamstwa, czy też kłamstwo do rodziny głupoty.</u>
          <u xml:id="u-95.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-95.40" who="#JanŚwitka">Panie i Panowie Posłowie! Jedynym bezpiecznym programem dla narodu i państwa na dziś i lepsze jutro jest oparcie życia prywatnego i publicznego na niekwestionowanych zasadach, a mianowicie: prymatu człowieka nad rzeczą, prymatu etyki nad techniką i polityką, prymatu „być” nad „mieć”, prymatu miłości nad sprawiedliwością. Te ogólne dyrektywy należy szczegółowo opracować.</u>
          <u xml:id="u-95.41" who="#JanŚwitka">I jeszcze kilka słów powiem. Niewłaściwy krok w prawo lub w lewo może być krokiem tragicznym, krokiem w przepaść. Takim krokiem o wysokiej doniosłości dla życia społecznego i państwowego są wybory do Sejmu. Oświadczam, że jestem zdecydowanie za wcześniejszymi wyborami, albowiem należy się liczyć z odczuciami psychiki społecznej, jej wrażliwością i narodową potrzebą, a nawet koniecznością. Chcemy zmiany Sejmu, ale musi ona być na lepsze Demokratycznie wybrany Sejm musi być lepszy, a to znaczy, że wybory do niego powinny być w odpowiednim czasie, aczkolwiek zdecydowanie skróconym. Z dobroci dla kraju nie można być dla niego złym. Wszystko jest zmienne, nawet rozum, bo nikt nie jest mądry o każdej godzinie.</u>
          <u xml:id="u-95.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-95.43" who="#JanŚwitka">A zatem spieszmy się roztropnie, a dalej, szybciej i pewniej dojdziemy. Czas odpowiedni, to czas załatwienia spraw absolutnie koniecznych, nie cierpiących zwłoki, czas zapoznania się społeczeństwa z ordynacją wyborczą, czas przygotowania się ugrupowań politycznych, przedstawienia swoich programów. Chodzi o to, aby społeczeństwo chciało iść do wyborów' — bo to przecież istotny problem — i rozumnie wyboru dokonać, jeżeli uważamy, że jesteśmy państwem prawa. Gdzie nie ma rozumnego, odpowiedzialnego wyboru, nie ma demokracji.</u>
          <u xml:id="u-95.44" who="#JanŚwitka">I słowa ostatnie. Nikomu, w tym politykom i rządowi, a także Sejmowi również nie wolno czynić zła, by spowodować dobro. Nikt, w tym i Sejm nie może pozwolić na to, aby pozbawiono go jego praw. Jest to elementarna zasada kultury politycznej, a także sprawa honoru, który jest tronem sprawiedliwości. To również kwestia poselskich powinności, tudzież odpowiedzialności za stan państwa, które jest pod pręgierzem narodowym. Nie utrwalajmy w życiu publicznym politycznych nałogów, bo to się okrutnie zemści. Niezwykła to bowiem mądrość, aby nie ulec powszechnemu głupstwu w totalnej, nie zawsze sprawiedliwej ocenie Sejmu. Krytykom Sejmu, którzy uszy mają otwarte na słodycz pochlebstw lub gorycz obmowy, przypominam, że upodobanie w sobie mały przynosi pożytek, jeżeli nie podoba się innym, a mówienie i słuchanie nie chodzi w parze. Niech rozsądek trąbi do odwrotu, gdy spostrzegamy, że tracimy panowanie nad sobą i krajem. Nie oczekujmy tego co najgorsze, bo ono się zbliża. Pamiętajmy, że dostatecznie szybko się dzieje, co się dobrze kończy. Zawsze przeto na koniec patrzeć należy. Uważam, że wkrótce będziemy się żegnać w tonacji dobrze spełnionego obowiązku.</u>
          <u xml:id="u-95.45" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako ostatni przed przerwą zabierze głos pan poseł Zbigniew Drela z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#ZbigniewDrela">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Obecny Sejm, Sejm X kadencji, wyłonił z siebie dużą grupę posłów, którzy mając przygotowanie merytoryczne i duże poczucie odpowiedzialności za dobro wspólne, jakim jest kraj, wzięli na siebie trud, razem z poprzednim i obecnym rządem, tworzenia podstaw prawnych nowego systemu gospodarczego i politycznego. Wyłącznie zasługą tych posłów będzie, jeśli historia kiedyś pozytywnie oceni działalność obecnego Sejmu, nazwijmy go dwuletnim, a ich nazwiska pojawią się w podręcznikach.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#ZbigniewDrela">Tymczasem jednak owoców pracy tego Sejmu i powołanych przezeń rządów społeczeństwo — porównując swoją sytuację z dobrobytem Zachodu — w sposób jednoznacznie pozytywny nie ocenia. Mało kto skłonny jest uprzytomnić sobie, że kraje Zachodu budowały swój system gospodarczy i swój dobrobyt w sposób powolny, ewolucyjny, cegiełka po cegiełce, podczas gdy u nas na przestrzeni 40 paru lat dwukrotnie w sposób dość nagły nastąpiła zmiana całego porządku gospodarczego. Wygląda to tak, jak gdyby ktoś zaawansowaną konstrukcję budowli zburzył i stawiał na tym samym miejscu nowy gmach, a teraz od kilkunastu miesięcy, my ten gmach burzymy, wracając do pierwotnej koncepcji. Taka przebudowa niezmiernie drogo kosztuje.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#ZbigniewDrela">Słyszy się dość często powtarzany zarzut, także na tej sali, że plan Balcerowicza nie sprawdził się. a w każdym razie wyniki odbiegają od założeń. Spróbujmy te rozbieżności porównać z rozbieżnościami, jakie miały miejsce w przypadku koncepcji uzdrowienia gospodarki realizowanej przez rząd Messnera, a potem przez rząd Rakowskiego. Różnica nie wymaga komentarza. Żyjemy obecnie mając świadomość ryzyka, nie wiemy bowiem, czy nam się uda, czy też nie, wyjść z trudnego położenia. Ryzyko to zawisło jak nigdy dotąd na poczuciu odpowiedzialności każdego obywatela. W wolnym, nie trzymanym w policyjnych ryzach kraju każdy obywatel, nawet mieszkaniec głuchej prowincji może, wzniecając niepokój, doprowadzić do obalenia rządu, przyhamować kierunki przemian gospodarczych i wprowadzić w kraju chaos znacznie większy niż jest obecnie gdziekolwiek w obrębie dawnego obozu państw socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#ZbigniewDrela">Przykładem balansowania na krawędzi ryzyka były protesty w Mławie, strajki kolejarzy w Słupsku, a obecnie frontalny atak na zapory blokujące wzrost płac, w tym na podatek cd wynagrodzeń ponadnormatywnych. Polska nie jest wyłącznie ojczyzną wicepremiera Balcerowicza i nie jego wyłącznym interesem jest bronić barier chroniących kraj przed inflacją. Obalenie tych barier uderzy w gospodarkę, zburzy proces reform, włącznie z rozważną, sterowaną prywatyzacją, uderzy we wszystkie zgromadzone przez ludność oszczędności, a najbardziej dotknie 7 milionów emerytów, których nie uratuje przy gwałtownym spadku wartości pieniądza żadna waloryzacja, zaś uchwalony budżet straci znaczenie. Byłoby szczęściem dla tego kraju, gdyby przynajmniej część jego obywateli, świadoma zagrożeń związanych z możliwością załamania się planu Balcerowicza, stworzyła przeciwwagę ataku na ten plan co najmniej do czasu, zanim znajdzie się ktoś, kto zaproponuje realny plan lepszy od obecnego. W przeciwnym razie może się zdarzyć, iż staniemy jako naród nad rumowiskiem naszych nadziei i naszych szans pokładanych w wyjściu z recesji, wiązanych z integracją gospodarczą z Zachodem, z uwolnieniem się z długów, podobnie jak przed 200 laty na gruzach swoich nadziei rozpaczali nasi przodkowie.</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#ZbigniewDrela">Wszystko wskazuje na to, iż obecny Sejm nie jest w stanie wpływać uspokajająco na niezadowolonych, nie ma siły, aby pacyfikować burzliwe nastroje. Dzieje się tak nie tylko z uwagi na genezę tego Sejmu i nietypowe wybory, które go wyłoniły, ale przede wszystkim dlatego, że praca, którą wykonał, nie przyniosła oczekiwanej przez społeczeństwo poprawy bytu. Brak nam skutecznych argumentów w dialogu ze społeczeństwem. Biorąc pod uwagę ten punkt widzenia, jestem zdania, iż działalność tego Sejmu powinna być zakończona w ciągu najbliższych 2 miesięcy. To szybkie odejście, a tym samym przyspieszenie wyborów do nowego Sejmu będzie miało także ten plus, że skróci do minimum kampanię wyborczą do Sejmu. Wszyscy jesteśmy świadomi faktu, jak wielkie szkody wyrządziła przedwyborcza kampania prezydencka, burząc ustabilizowane, akceptujące politykę rządu poglądy i przekonania znacznej części społeczeństwa oraz podrywając zaufanie do czołowych polityków. Byłoby źle, gdyby wydłużona z naszej winy kampania przedwyborcza do nowego Sejmu poczyniła podobne spustoszenia w świadomości społecznej.</u>
          <u xml:id="u-97.5" who="#ZbigniewDrela">Przedłożony przez Komisję Konstytucyjną projekt ordynacji wyborczej do Sejmu budzi jedno poważne zastrzeżenie — przewiduje on jeden mandat, a więc jednego przedstawiciela wyłonionego i wybranego spośród około 400 tysięcy mieszkańców. Pozostali trzej przedstawiciele tych 400 tysięcy mieszkańców będą wybierani z list partyjnych na obszarze dużych okręgów, a więc nie muszą być związani z tym terenem i z tymi mieszkańcami. Zaważyć to może niekorzystnie na frekwencji wyborczej. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-97.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako pierwszy po przerwie zabierze głos pan poseł Jacek Kuroń.</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Zarządzam przerwę do godziny 18.30.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 do godz. 18 min 40)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#TadeuszFiszbach">Kontynuujemy łączną dyskusję nad sprawą rozwiązania się Sejmu oraz przedstawionymi projektami ustaw: o zmianie Konstytucji oraz Ordynacja wyborcza do Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Jacka Kuronia z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Kolejnym mówcą będzie poseł Stanisław Stasiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#JacekKuroń">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Myślę, że przyzwoici ludzie nie przypisują sobie wzajemnie złych intencji, a w każdym razie nie przypisują tego publicznie. I dlatego przyjmuję, że wszyscy chcemy szybkich, demokratycznych wyborów. Podkreślam — szybkich i demokratycznych. Jeśli tak, to trzeba przede wszystkim powiedzieć, że pomysł, który tu i ówdzie się pojawia, jak rozumiem z niewiedzy, aby całą pracę legislacyjną związaną z wyborami zacząć od ustalenia terminu wyborów, to jest taki pomysł, żeby rzucić strzałkę, a potem narysować tarczę.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#JacekKuroń">Po prostu robię co mogę, żeby dorównać posłowi Świtce.</u>
          <u xml:id="u-100.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-100.4" who="#JacekKuroń">Otóż proszę państwa, to jest manipulacja o tyle niebezpieczna, że właśnie godzi w demokratyzm tych wyborów. Przede wszystkim czego oczekujemy od wyborów? Aby został wybrany Sejm, który zdoła wyłonić jakąś poważną większość, mogącą stanowić podstawę rządu i polityki. I to jest pierwszy warunek. I drugi, o którym nie wolno nam zapomnieć, że ten Sejm powinien być przez społeczeństwo traktowany jako reprezentatywny. W momencie, w którym społeczeństwo ma poczucie, że Sejm nie jest dla niego reprezentatywny, cała ta większość i cała ta zdolność pracy Sejmu staje się nic nie warta. Zwiększa się chaos, dezintegracja. I dlatego tak wiele zależy od ordynacji, i od samego procesu wyborów. Proszę państwa, uprzytomnijmy sobie, że mamy rozwiązać kwadraturę koła. Mamy zrobić demokratyczne wybory w kraju, w którym nie ma demokratycznych struktur. Przecież będziemy głosować na partie, a większość ludzi do dziś dnia nic nie wie o tych partiach. Te partie będą się jakby krystalizowały w związku z ordynacją wyborczą i nikt właściwie nie będzie wiedział, czy rzeczywiście można na tym polegać, co ta partia deklaruje, bo nawet nie wiadomo, gdzie tę partię potem znaleźć i czym ona będzie po wyborach.</u>
          <u xml:id="u-100.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-100.6" who="#JacekKuroń">To jest prawda i to nie cała. Przecież nie może tak być, że wybory dokonują się w oderwaniu od najważniejszych spraw dręczących społeczeństwo, że one odbywają się w sferze wielkich idei, wolności, demokracji itd. W tym momencie generalnie wszystkie badania na to wskazują, a gdyby tego nie było widać gołym okiem, to właściwie należałoby się powoływać na badania, że społeczeństwo bardzo źle traktuje pomysł, że trzeba się czegoś wyrzekać.</u>
          <u xml:id="u-100.7" who="#JacekKuroń">W momencie, w którym powstawał rząd Tadeusza Mazowieckiego, jakby spontanicznie powstało społeczne porozumienie, że oto wy będziecie szli w stronę rynkowej gospodarki, a my będziemy się czegoś wyrzekać. Pomijając już szkody, które wyrządziła w tej sprawie kampania prezydencka, o czym tu już posłowie z OKP mówili...</u>
          <u xml:id="u-100.8" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-100.9" who="#JacekKuroń">... tak właśnie mówili,...</u>
          <u xml:id="u-100.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-100.11" who="#JacekKuroń">... to warto zwrócić uwagę na to, że niezależnie od tego — ponieważ to było spontaniczne porozumienie — nie do końca było wiadomo, co to znaczy ta rynkowa gospodarka i zupełnie nie było wiadomo, ile się mamy wyrzekać i jak długo. W pewnym momencie zaczęło ono w naturalny sposób „siadać”. Przyczynili się do tego politycy, prowadząc między sobą walkę na górze. Doprowadziło to do załamania się tego porozumienia. I teraz w sytuacji, kiedy przez kraj idzie powszechny krzyk: dość wyrzeczeń, już, natychmiast chcemy poprawy, trzeba sobie zadać pytanie, czy my mamy tę rynkową gospodarkę, ten trudny program budowy rynkowej gospodarki budować przeciw społeczeństwu, czy też go nie budować. Wydaje się, że jest jeszcze jedna droga i tę drogę proponujemy. Ona zdobywa coraz bardziej powszechne porozumienie — pakt dla Polski rozumiany nie jako porozumienie partii, tylko jako porozumienie korporacyjne przedstawicielstw różnych grup interesów. I to musi towarzyszyć kampanii wyborczej, i dopełnić się w tym Sejmie, który wybierzemy, bo jeżeli wybierzemy Sejm na zasadzie przypadku, różnych demagogicznych okrzyków i haseł, to nie będzie on reprezentatywny. Z tego względu problem kalendarza wyborczego jest niesłychanie doniosły.</u>
          <u xml:id="u-100.12" who="#JacekKuroń">A teraz przyjrzyjmy się. drodzy państwo, ordynacji wyborczej. W jednej z nich 115, a w drugiej 230 posłów wybiera się osobiście. I to bardzo dobrze, bo ludzie osobiście chcą wybierać. Ale też miejmy świadomość, co to oznacza, te większościowe osobiste wybory w tej ordynacji, w obu tych ordynacjach. Oznacza to, że ktoś może wejść do Sejmu, i często będzie wchodził, znikomą większością głosów. Jak wielu będzie kandydatów, to przy 7% głosów ktoś wchodzi do Sejmu. Pozostali oddadzą głosy, ale ich przedstawiciela nie będzie w Sejmie.</u>
          <u xml:id="u-100.13" who="#JacekKuroń">Jeżeli w skali krajowej liczylibyśmy głosy proporcjonalnie na listy partyjne, to proszę państwa jestem ciekawy, kto pojedzie do Ostrołęki albo do Giżycka wytłumaczyć ludziom, jacy Żydzi ukradli ich głosy,...</u>
          <u xml:id="u-100.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-100.15" who="#JacekKuroń">... bo na przykład cała Ostrołęka zasługuje na jakieś ugrupowanie i wszyscy wkoło będą o tym wiedzieli, a potem w podliczeniu krajowym okaże się, że ugrupowanie przepadło, że głosy zostały stracone. I jak wtedy przyjdziemy ludziom tłumaczyć ordynację, to będzie już za późno. Ja się nie podejmę wytłumaczenia tego. Teraz można to tłumaczyć, ale na to musi być czas. A ta droga na skróty prowadzi do tego, żebyśmy znowu między siebie podzielili te stołki.</u>
          <u xml:id="u-100.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-100.17" who="#JacekKuroń">To jest niesłychanie poważny problem, bo z kolei system regionalny proponowany przez Komisję Konstytucyjną zmniejsza tę ilość pustych miejsc, to znaczy że niżej się liczy, ale z kolei regiony dla wielu ludzi są sztucznym tworem, a odległość wyborcy od posła jest jednak dość duża. Niemniej to ryzyko w tym miejscu zostaje zmniejszone. I na przykład z mojego punktu widzenia, z punktu widzenia warszawskiego polityka liczenie w skali krajowej jest wygodne. Ja w swojej partii znajdę się na tej liście na dobrym miejscu w kraju...</u>
          <u xml:id="u-100.18" who="#komentarz">(oklaski)</u>
          <u xml:id="u-100.19" who="#JacekKuroń">...i w związku z tym mógłbym sobie spać spokojnie do następnych wyborów, ale z punktu widzenia tego, aby ten Sejm był reprezentatywny społecznie, to jednak opowiadam się za systemem regionalnym, zdając sobie sprawę z wszystkich jego wad, bo jak mówię, mamy rozwiązać kwadraturę koła, więc jej tak całkiem nie rozwiążemy. Zawsze będą tu różne słabe miejsca, dużo nieufności, ale chodzi o to, żeby tę nieufność zmniejszyć. Nie chciałbym być złym prorokiem, ale jeżeli w wyborach weźmie udział 35% uprawnionych do głosowania, a z tego 15% nie znajdzie tych, na których głosowało, to będziemy mieli 20% Sejm zamiast 35%.</u>
          <u xml:id="u-100.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-100.21" who="#JacekKuroń">W związku z powyższym opowiadam się za tym, aby przyjąć ordynację tak zbudowaną, aby ona dawała szansę na wciągnięcie ludzi do procesu wysuwania kandydatów na posłów, zawierania z nimi umów, zawierania umów z partiami. Na przykład w tej chwili rozgorzała walka o aborcję, jak nam, nie daj Boże, według tego wybiorą parlament, to będzie się on składał ze zwolenników ustawy antyaborcyjnej i jej przeciwników, a co innego będzie robił.</u>
          <u xml:id="u-100.22" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-100.23" who="#JacekKuroń">Ale to samo można powiedzieć o każdej innej sprawie. Chodzi o to, żeby duże grupy nacisku zawierały umów z partiami publicznie. Na to musi być czas. Partia się zobowiązuje do przeprowadzenia konkretnej ustawy i wtedy uzyskuje głosy. Wiem, że tak dużo to my tego nie zrobimy, ale zacznijmy to robić, a nie liczmy na to, że ludzi, którzy nie rozumieją o co chodzi, zaprowadzimy do urn i znowu się spotkamy w miłym towarzystwie. Dziękuję państwu.</u>
          <u xml:id="u-100.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-100.25" who="#JacekKuroń">Chociaż chcę powiedzieć, że mnie jest z państwem bardzo miło i gdyby tylko o to chodziło, to byłbym za tym, żebyśmy sobie dalej porozmawiali.</u>
          <u xml:id="u-100.26" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie proszę o zabranie głosu posła Stanisława Stasiaka z Klubu Poselskiego Stronnictwa Ludowego, kolejnym mówcą będzie poseł Antoni Furtak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#StanisławStasiak">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Jak wszyscy dziś występujący posłowie jestem za jak najwcześniejszymi wyborami do Sejmu, ale przy zachowaniu logiki i prawa. Moje oświadczenie jest konieczne w kontekście tego, co chcę powiedzieć. Sejm, aby był szanowany, powinien być konsekwentny w swoich decyzjach.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#StanisławStasiak">Na 42 posiedzeniu w dniu 25 października ubiegłego roku na wniosek posłów Pawlaka i Niesiołowskiego Sejm zobowiązał Komisję Konstytucyjną do opracowania projektu ordynacji proporcjonalnej. Uznaliśmy wtedy, i słusznie, że przyszłe wybory muszą być przeprowadzone w oparciu o jasną, zrozumiałą dla wszystkich wyborców, w pełni demokratyczną, proporcjonalną ordynację wyborczą. Niestety, Komisja Konstytucyjna nie wykonała powierzonego jej zadania. Otrzymaliśmy nieczytelny i rozległy, w iście profesorskim stylu, projekt ordynacji mieszanej, czyli proporcjonalno-większościowej. Nikt mi tutaj nie udowodni, że 115 posłów w okręgach jednomandatowych nie jest wybieranych metodą większościową. Nie przypominam sobie, aby Wysoka Izba zmieniała swoją decyzję, a więc komisja nie uszanowała woli Sejmu, wręcz odwrotnie, zlekceważyła ją. Stawiam więc formalny wniosek o przekazanie projektu ordynacji do ponownego rozpatrzenia w komisji i przedstawienia Wysokiej Izbie projektu ordynacji czysto proporcjonalnej, tylko z okręgami wielomandatowymi w granicach województwa i z możliwością głosowania na nazwisko na liście, tak jak zresztą proponuje to komisja. Wtedy zbędne stają się okręgi jednomandatowe, ordynacja staje się bardziej czytelna i spełniony jest wymóg personifikacji wyborów.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#StanisławStasiak">Ponadto pan prezydent Rzeczypospolitej Polskiej przesłał nam własny projekt ordynacji wyborczej, jeszcze bardziej odbiegający od projektu komisji. Wobec tego, że jest to projekt, który nie jest zgodny z decyzją Sejmu z 26 października, stawiam formalny wniosek o odrzucenie projektu ordynacji wyborczej przedstawionej przez pana prezydenta jako wyraźnie sprzecznego z postanowieniem Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-102.3" who="#StanisławStasiak">Stawiam równocześnie wniosek o odrzucenie zgłoszonych przez pana prezydenta zmian w Konstytucji dotyczących pozostawienia Senatu jako dziecka okrągłego stołu, którego ustalenia zostały zdezaktualizowane. Jednocześnie pragnę wnieść kilka merytorycznych uwag do ordynacji wyborczej celem uwzględnienia ich w pracach komisji.</u>
          <u xml:id="u-102.4" who="#StanisławStasiak">Po pierwsze, niezrozumiała jest propozycja sztucznego podziału kraju na regiony wyborcze, nie pokrywające się z obecnym podziałem administracyjnym. Wobec wielu zgłaszanych koncepcji przyszłego podziału terytorialnego, tworzenie tego typu regionów wyborczych, bardzo często nie mających ze sobą żadnych powiązań ani historycznych, ani gospodarczych i organizacyjnych, wprawdzie nie przesądza o przyszłym kształcie terytorialnym, ale za to znakomicie gmatwa sam system wyborczy. Poza tym tworzenie tzw. list regionalnych może powodować powstawanie konfliktów między województwami wchodzącymi w skład regionu. Czy może właśnie o to chodziło twórcom koncepcji regionów wyborczych?</u>
          <u xml:id="u-102.5" who="#StanisławStasiak">Z niezrozumieniem wyborców spotyka się zasada dwóch głosów — jeden dla wyboru posła w okręgu jednomandatowym, drugi dla wyboru z listy regionalnej. Jest to kolejne kuriozum przedłożonego projektu, dlatego też opowiadam się za przyjęciem sprawdzonego w demokratycznych wyborach do Senatu systemu okręgów wyborczych w ramach województwo lub jego części. Taki podział spełni wymóg proporcjonalności w ramach wielomandatowych okręgów wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-102.6" who="#StanisławStasiak">Po drugie, uważam, że należy odstąpić od skompromitowanego systemu zbierania podpisów przez kandydatów lub ugrupowania ich wysuwające. Jeżeli wyborca może udzielić poparcia wielu kandydatom, nie udziela tego poparcia żadnemu. Uważam, że nie liczba zebranych podpisów, lecz właściwy komitet wyborczy powinien być gwarantem zgłoszonego kandydata.</u>
          <u xml:id="u-102.7" who="#StanisławStasiak">Po trzecie, kontrowersje wzbudza forma finansowej gwarancji za kandydata lub listę kandydatów w postaci kaucji. Forma ta preferuje osoby zamożne oraz bogate ugrupowania polityczne, a przecież takich w naszym kraju nie ma. Proponuję skreślić art. 71 i 79 projektu ordynacji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-102.8" who="#StanisławStasiak">Po czwarte, z krytyką spotyka się skompromitowana koncepcja list krajowych jako powtórzenie komunistycznych miejsc mandatowych.</u>
          <u xml:id="u-102.9" who="#StanisławStasiak">Proponując powyższe uwagi mam na względzie, aby ordynacja wyborcza była jasna i czytelna dla przeciętnego wyborcy, gwarantowała wyborcy jego podmiotowość, zapewniała bezpośredni kontakt posła z jego wyborcami w trakcie kadencji. To ostatnie jest możliwe tylko przez wprowadzenie zasady wyboru posła w okręgu wyborczym, w którym stale zamieszkuje.</u>
          <u xml:id="u-102.10" who="#StanisławStasiak">Na zakończenie refleksja, o której mówili mi moi wyborcy. Po wyborach samorządowych w czerwcu ubiegłego roku mieliśmy obudzić się w innej Polsce, a obudziliśmy się w tej samej, tylko że z jeszcze większymi kłopotami. Po wyborach prezydenckich miało być przyspieszenie, i je mamy, ale w odniesieniu do cen i inflacji. A co osiągnie kraj po wyborach parlamentarnych? Czy tylko samych swoich w Sejmie? Wymóg demokracji powinien być spełniany przez wszystkie organy władzy w kraju, nie tylko przez Sejm. Krajowi potrzebny jest spokój i stabilizacja, a dobrej pracy i wzrostu gospodarczego nie zastąpią igrzyska wyborcze.</u>
          <u xml:id="u-102.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze pan poseł Antoni Furtak z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym mówcą będzie pan poseł Jan Król.</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#AntoniFurtak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Moje wystąpienie będzie jak zwykle kontrowersyjne, zwrócone przeciwko wszystkim.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-104.2" who="#AntoniFurtak">Ponad rok temu jako pierwszy poseł w tej Izbie powiedziałem, że ten Sejm... Panie pośle, dobre wychowanie mówi o tym, że przeszkadzanie w trakcie przemówienia innego posła jest niegrzeczne przynajmniej w stosunku do tego posła, nie mówiąc o sali. Ponad rok temu jako pierwszy poseł w tej Izbie powiedziałem, że Sejm ten należy jak najszybciej rozwiązać. Był to okres po rozwiązaniu PZPR, po rozwiązaniu siły, którą była stroną w obradach okrągłego stołu. Zmiana układu sił automatycznie stawiała pod znakiem zapytania celowość istnienia Sejmu wybranego w 65% z dawnego układu. Moja ówczesna wypowiedź była źle przyjęta przez wszystkie ugrupowania, nie ukrywam, że również przez część mojego klubu. Dzisiaj mamy jakby inną sytuację. Wszyscy deklarują wolę wcześniejszego rozwiązania tego parlamentu, przynajmniej w teorii, z tym że chyba należy wskazać wyborcom, co dane ugrupowanie polityczne proponuje, by wybory mogły się odbyć jak najwcześniej. Takich propozycji nie usłyszałem. Czy służą temu na przykład propozycje optowania za zachowaniem terminów określonych w projektach ordynacji wyborczej, przynajmniej zachowanie jakiś formalnych wymogów, tak? Osobiście mam wątpliwości. Myślę, że bez względu na to, czy kampania wyborcza będzie trwała jeden miesiąc, czy dwa, czy trzy, wyborcy wybiorą przedstawicieli tych sił politycznych, które przedstawią odpowiedni program. Dlatego też sądzę, że skrócenie niektórych terminów nie zmieni wyników wyborów. Wyborcy już dziś wiedzą, jaką opcję polityczną mają wybrać, bez względu na to, jak długo będzie trwała kampania wyborcza. Chciałbym też wskazać szanownym posłom, że badania opinii publicznej wskazują, że w przybliżeniu 60% społeczeństwa domaga się maksymalnego przyspieszenia wyborów. Proszę, żebyśmy pamiętali o tym w momencie, kiedy będziemy głosować za ustaleniem terminu wyborów. Osobiście optuję za wyborami w dniu 26 maja. Decyzję podejmie cała Izba w demokratycznym głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-104.3" who="#AntoniFurtak">Panie i Panowie Posłowie! Padła tu propozycja rozwiązania Senatu. Myślę, że jest to propozycja godna ubolewania, ponieważ na tej sali nieraz mieliśmy przykłady wychwytywania błędów Sejmu przez Senat, ponadto dopóki system polityczny w Polsce nie będzie ustabilizowany, a taki dzisiaj nie jest, istnienie Senatu jest konieczne dla łagodzenia napięć, z tym że jeżeli chcemy, aby cały parlament, to jest Sejm i Senat miał rzeczywiste poparcie społeczne, należy przeprowadzić wybory do obu Izb po to, by umożliwić nowym ugrupowaniom politycznym wejście do obu Izb parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-104.4" who="#AntoniFurtak">Wysoka Izbo! Chciałbym teraz przejść do przedstawionych Wysokiej Izbie projektów ordynacji wyborczej. Powiedzmy od razu, że obydwa projekty są sprzeczne z uchwałą Sejmu odnośnie pracy nad ordynacją proporcjonalną, ponieważ projekt prezydencki jest proporcjonalny w 50%, a projekt komisji sejmowej jest większościowy w 25%. Skoro jednak komisja sejmowa odeszła od uchwały Sejmu, proponując ostatecznie projekt ordynacji mieszanej, to należy również bezwzględnie rozważyć projekt prezydencki, z tym że prace nad tymi obydwoma projektami powinny trwać nieprzerwanie, tak by najpóźniej w przyszłym tygodniu przyjąć ostateczny tekst ordynacji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-104.5" who="#AntoniFurtak">Na zakończenie chciałbym wypowiedzieć się co do szczegółowych rozwiązań w projekcie ordynacji wyborczej. I tak w projekcie komisji sejmowej (druk nr 770) nie do przyjęcia jest wymaganie kaucji finansowych od kandydatów i list wyborczych, o czym już mówił przede mną poseł Stasiak. Dyskryminuje to kandydatów i ugrupowania polityczne nie posiadające odpowiednio wielkich zasobów finansowych. Wnioskuję więc o skreślenie tego punktu. Ponadto krytykę wywołuje projekt okręgów wyborczych złożonych z kilku województw. Składam wniosek, by okręg wyborczy zamykał się w jednym województwie.</u>
          <u xml:id="u-104.6" who="#AntoniFurtak">Teraz co do projektu prezydenckiego. Nie do przyjęcia jest propozycja skompromitowanych list krajowych. Wnioskuję, żeby partyjne listy wyborcze ograniczone zostały do list okręgowych, a wyborca żeby mógł dodatkowo wybierać kandydatów na liście.</u>
          <u xml:id="u-104.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, poseł Waldemar Pawlak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#WaldemarPawlak">Proszę Państwa! Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ponieważ w dwóch wypowiedziach pojawił się zarzut, że ordynacja opracowana przez Komisję Konstytucyjną nie jest proporcjonalna zgodnie z uchwałą Sejmu, prosiłbym, aby panowie posłowie odczytali art. 108 w druku nr 770 i wtedy zapewne te wątpliwości zostaną rozwiane. Ordynacja jest w pełni proporcjonalna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Jana Króla z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, kolejnym mówcą będzie pani poseł Wiesława Kiermaszek-Lamla.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#JanKról">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dzisiejsza debata powinna zawierać rzetelne podsumowanie stanu reform w Polsce, dla których praca Wysokiej Izby miała fundamentalne znaczenie. Z kolei przyjmując kryterium przekształceń ustrojowych państwa i gospodarki za cel nadrzędny, należałoby zarysować nie tylko najbliższą, ale i dalszą perspektywę kraju, w której określone byłoby tempo dalszych przemian, a także koszty realizacyjne, jakie należy ponieść. Jest to podstawowe zadanie dla wszystkich ugrupowań politycznych, kierujących się poczuciem odpowiedzialności za Polskę. Bez uczciwego uwzględnienia tych zagadnień w prowadzonej dyskusji, w którą jest zaangażowana niemała część społeczeństwa, nie uda się odsunąć niebezpieczeństw, które wiszą nad reformami i zmobilizować energii społecznej dla ich przeprowadzenia. Może zwyciężyć nurt rewindykacji i populizmu lub też tempo przemian nie uwzględniające wytrzymałości społecznej oraz braku odpowiedniego przygotowania. W obydwu przypadkach reformy są zagrożone anarchią lub rządami autorytarnymi. a także niekompetencją.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#JanKról">Świat z niepokojem obserwuje te tendencje. Sejm obecnej kadencji, mimo jego ograniczonej reprezentatywności, bez wątpienia zapisze się jako Sejm reformatorski. Istotnego jego kształtu nie określił wolny wybór, lecz polityczny kontrakt okrągłego stołu. Jest również faktem, że wydarzenia polityczne w Polsce i jej otoczeniu potoczyły się szybciej aniżeli zakładały to wcześniejsze kalkulacje. Zdezaktualizowało się więc zawarte wcześniej porozumienie, ale nikt nie może zaprzeczyć, że to właśnie taki charakter Sejmu zabezpieczył m.in. w miarę łagodne wejście na drogę nieodwracalnych zmian ustrojowych, które, jak niezliczonymi przykładami dowodzi historia, wiążą się z wielkimi zaburzeniami społecznymi, nie wyłączając rozlewu krwi.</u>
          <u xml:id="u-108.2" who="#JanKról">Z perspektywy minionych 2 lat to wszystko, czego udało się w Polsce dokonać, wydaje się proste, a zarazem niedoskonałe, tymczasem wykonana została wielka praca o dalekosiężnych konsekwencjach, aczkolwiek jej efekty nie odpowiadają wszystkim społecznym oczekiwaniom, gdyż taki jest charakter przeobrażeń, których dokonujemy, to jednak uczciwa ocena dorobku Sejmu X kadencji nie pozwala go zakwestionować.</u>
          <u xml:id="u-108.3" who="#JanKról">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Interes państwa oraz dążenie do stworzenia trwałych podstaw polskiej demokracji nakazuje skrócenie bieżącej kadencji Sejmu i przeprowadzenie wolnych wyborów parlamentarnych. Wydaje się, że nie ma tu zasadniczej różnicy zdań w Wysokiej Izbie. Dyskutowany jest natomiast sposób, w jaki powinny te wybory zostać przeprowadzone, a także ich termin.</u>
          <u xml:id="u-108.4" who="#JanKról">Członkowie Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna już wiosną ubiegłego roku — jeszcze w ramach OKP — opowiadali się za wiosennymi wyborami do parlamentu. Dzisiaj powtarzamy wyraźnie, że wybory powinny się odbyć najwcześniej jak to jest tylko możliwe. Co jednak aktualnie określa te możliwości?</u>
          <u xml:id="u-108.5" who="#JanKról">Po pierwsze, konieczność rozpatrzenia prezydenckiego projektu ordynacji wyborczej oraz wniesionego w ostatniej chwili projektu zmiany w Konstytucji rozłączającej wybory do Sejmu i Senatu.</u>
          <u xml:id="u-108.6" who="#JanKról">Po drugie, vacatio legis dla nowo uchwalonej ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu.</u>
          <u xml:id="u-108.7" who="#JanKról">Po trzecie, co najmniej miesięczny czas na kampanię wyborczą.</u>
          <u xml:id="u-108.8" who="#JanKról">Po czwarte, uchwalenie ustaw, o które zabiega usilnie rząd, a które determinują ciągłość reform.</u>
          <u xml:id="u-108.9" who="#JanKról">Po piąte, uchwalenie ustaw, o których pilnej potrzebie zdecyduje Wysoka Izba. Wśród tych ustaw są takie, jak: ustawa o związkach zawodowych, organizacji pracodawców, rewaloryzacji rent i emerytur czy o radiu i telewizji, które zaliczyć należy do najważniejszych.</u>
          <u xml:id="u-108.10" who="#JanKról">Jeżeli przeprowadzenie tych prac jest możliwe tak, aby wybory zostały przeprowadzone 26 maja, należy to ogłosić. Jeżeli jest to niemożliwe, należy odłożyć je na jesień bieżącego roku. Nie można w podejmowaniu tej decyzji ulegać naciskom tych, którzy sięgają do argumentów oddziałujących na uczucia oraz nastroje polityczne i społeczne składając nierealne obietnice lub pochlebstwa dla osiągnięcia własnych grupowych celów.</u>
          <u xml:id="u-108.11" who="#JanKról">Uwzględniając opinie moich wyborców z województwa słupskiego muszę powiedzieć, że podchodzą oni do terminu wyborów z całą powagą i namysłem, uwzględniają wszelkie za i przeciw, zależy im na parlamencie silnym, reprezentatywnym I stabilnym, nie chcieliby kolejnej skróconej kadencji. Podczas spotkań dają wyraz uczuciu niepewności nie tylko o swoją przyszłość, ale także i o przyszłość gospodarki oraz państwa. Odnotowują upadek autorytetu władzy, odnosząc go nie tylko do niereprezentatywnego Sejmu, ale i do w pełni demokratycznie powołanych organów władzy tak państwowej, jak i samorządowej. Społeczeństwo oczekuje stabilnej sytuacji politycznej oraz dającej się odczuć poprawy warunków życia, wedle tych kryteriów bezwzględnie ocenia rząd i parlament.</u>
          <u xml:id="u-108.12" who="#JanKról">W tym miejscu należy stwierdzić, że wolne wybory parlamentarne nie wpłyną automatycznie na poprawę warunków życia grup ludności najmocniej dotkniętych kosztami zmian. Doświadczyliśmy już tego po wyborach samorządowych i prezydenckich. To tylko niektórzy politycy w dążeniu do doraźnego sukcesu grupowego tak stawiają sprawę. Nowoczesna demokracja wpływa na podniesienie poziomu życia, ale głównie dlatego że wymusza konkurencję i wyższą wydajność pracy. Wolne wybory parlamentarne są niezbędnym i szalenie ważnym wydarzeniem w tworzeniu demokratycznego państwa. Prawdą jednak jest także, że spełniają swoją rolę wówczas, gdy włączają obywateli w proces podejmowania decyzji i tworzą silną bazę dla swoich reprezentantów w parlamencie. Moi wyborcy są przekonani, że nie można łamać demokratycznych procedur w przygotowaniu tak ważnej decyzji, jaką jest rozpisanie po raz pierwszy w pełni demokratycznych wyborów parlamentarnych. Respektowanie demokratycznych zasad jest warunkiem koniecznym w procesie tworzenia demokratycznego państwa. Źle przygotowane wybory zaowocują przypadkowością, niską frekwencją, a w rezultacie niestabilnym parlamentem.</u>
          <u xml:id="u-108.13" who="#JanKról">Panie i Panowie Posłowie! „Byłoby wielkim przestępstwem, gdyby ktoś lub jakaś grupa chciała szukać własnych interesów, zwłaszcza teraz, gdy organizm Rzeczypospolitej jest tak osłabiony” — mówił 5 lutego br. w Watykanie Jan Paweł II do prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i osób mu towarzyszących. Niech te słowa najwyższego autorytetu wśród Polaków będą i wskazówką, i przestrogą w czasie tak ważnej debaty w Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej. Sejm, związany mocą politycznego porozumienia, w zmienionej politycznymi wydarzeniami konfiguracji powinien podjąć decyzję w sprawie skrócenia swojej kadencji mocą demokratycznie podjętej decyzji. Decyzja ta powinna być odbiciem potrzeby stworzenia nowego porozumienia społecznego, dla którego Unia Demokratyczna używa pojęcia „paktu dla Polski”, który to pakt nie ma nic wspólnego z fikcyjną formułą jedności moralno-politycznej narodu z lat siedemdziesiątych czy też z faktyczną, bo walczącą o niepodległość, a nie o to, jak kraj w przyszłości urządzić, jednością obozu solidarnościowego z lat osiemdziesiątych. Idzie o pakt sił reformatorskich, które mają szacunek dla obowiązującego prawa, respektują konstytucyjny podział władz, umieją mówić ludziom nie tylko rzeczy popularne, ale i niepopularne, nie próbują wtłoczyć społeczeństwa w ramy ideologicznych, często abstrakcyjnych formuł, respektują niezbywalne prawa, ale i wymagają trudnych zobowiązań od obywateli. Tylko taki pakt może być gwarantem sukcesu Polski i Polaków.</u>
          <u xml:id="u-108.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu panią poseł Wiesławę Kiermaszek-Lamlę z Klubu Poselskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie poseł Janusz Dobrosz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! W opinii większości społeczeństwa, prawie wszystkich liczących się partii i ugrupowań politycznych oraz członków parlamentu Sejm wybrany wiosną 1989 roku spełnił już swoje zadanie, a X kadencja powinna ulec skróceniu. Układ sił w Sejmie nie odzwierciedla już rzeczywistych ich wpływów politycznych w społeczeństwie. Dotyczy to również Senatu, o czym niejednokrotnie się zapomina. Poza tym wybory parlamentarne — po wyborach samorządowych i prezydenckich — zakończą pewien etap budowy demokratycznych struktur państwa. Opowiadam się za jednoczesnym rozwiązaniem obu Izb i przyjęciem takiego terminu, by wybory mogły się odbyć jak najszybciej. Proponowany termin 26 maja z uwagi na kalendarz wyborczy wydaje się być nierealny. Możliwe jest jeszcze rozpisanie wyborów, po szybkim uchwaleniu ordynacji wyborczej w końcu czerwca. Polityczne zobowiązanie się wszystkich sił do zaniechania prowadzenia kampanii w trakcie pielgrzymki papieskiej umożliwiłoby przeprowadzenie wyborów w tym terminie. Pomimo ubiegłorocznej uchwały Sejmu zalecającej Komisji Konstytucyjnej opracowanie proporcjonalnej ordynacji wyborczej, wskutek inicjatywy ustawodawczej prezydenta stajemy ponownie przed wyborem systemu ordynacji.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Wysoka Izbo! Każdy z systemów wyborczych, czy to proporcjonalny, większościowy, czy też mieszany posiada swoje wady i zalety.</u>
          <u xml:id="u-110.2" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Najbardziej sprawiedliwy jest system wyborów proporcjonalnych, szczególnie przy nowo rodzącej się demokracji, tak jak w naszym przypadku. Stąd opowiadam się za ordynacją opracowaną przez Komisję Konstytucyjną. Partie czy też ugrupowania polityczne otrzymują tyle mandatów, ile wynika z rezultatów głosowania w regionie. Zatem Sejm stanowi odzwierciedlenie rzeczywistych poglądów wyborców, Zwolennicy ordynacji większościowej wskazują na silną potrzebę personalizacji wyborów. Zapominają jednak, że również ordynacja proporcjonalna w opracowanej przez komisję wersji wychodzi temu postulatowi naprzeciw. Wyborcy wybiorą przecież 115 posłów w okręgach jednomandatowych, głosując na konkretnego kandydata umieszczonego na liście. Stanowi o tym art. 26 projektu ustawy. Pragnę zauważyć, że ten system z tzw. głosem preferencyjnym przyjęliśmy w ustawie Ordynacja wyborcza do rad gmin z 8 marca 1990 r. Wydaje się, że system ten i sposób obliczania głosów według metody Sainte Laguë sprawdził się.</u>
          <u xml:id="u-110.3" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Wysoki Sejmie, w trakcie publicznej debaty można było słyszeć głosy, iż wybory według ordynacji proporcjonalnej spowodują znaczne rozdrobnienie polityczne parlamentu, co może utrudnić formowanie rządu, a później wpływać na brak jego stabilności. Zapobiec temu może ustanowienie klauzuli zaporowej — 5% ważnie oddanych głosów w regionie, co zawarte jest w 13 wniosku mniejszości do art. 108 projektowanej ustawy. Wprowadzenie tej bariery praktycznie uniemożliwi wejście do Izby przedstawicielom partii czy ugrupowań o znikomym poparciu. Popieram ten wniosek. Uważam, że ten sposób wyłaniania Sejmu jest najwłaściwszy na drodze do demokracji parlamentarnej. Konsekwencją przyjęcia ordynacji zaproponowanej przez komisję jest potrzeba znowelizowania art. 21 Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-110.4" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Pragnę zauważyć, że ordynacja większościowa jest wysoce niesprawiedliwa. Do Sejmu wejdą zwycięzcy w okręgach jednomandatowych, lecz nie można wykluczyć, że owych 230 posłów zostanie wybranych większością np. 55% wyborców, a pozostałych 45% wyborców nie będzie miało przedstawicieli w Sejmie. O tym również wspominał w swoim wystąpieniu poseł Kuroń.</u>
          <u xml:id="u-110.5" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! W odniesieniu do podziału na regiony pragnę zauważyć, że propozycja włączenia ziemi wodzisławskiej do okręgu wyborczego w Opolu nie znajduje uzasadnienia z uwagi na brak związków kulturowych, historycznych i ekonomicznych tych ziem. W związku z tym zgłaszam następujące wnioski:</u>
          <u xml:id="u-110.6" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Po pierwsze, wnoszę o doręczenie wszystkim posłom projektu uchwały z podziałem na regiony wyborcze.</u>
          <u xml:id="u-110.7" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Po drugie, proponuję wyłączyć ziemię wodzisławską z okręgu wyborczego Opole, natomiast przyłączyć ją do okręgu wyborczego Katowice. Takie rozwiązanie jest głęboko uzasadnione powszechnie znanymi związkami historycznymi tej ziemi, zaś w propozycji przedstawionej przez komisję takich przesłanek brak.</u>
          <u xml:id="u-110.8" who="#WiesławaKiermaszekLamla">Kończąc, jeszcze raz opowiadam się za jednoczesnym rozwiązaniem obu Izb zgodnie z brzmieniem obowiązującego art. 30 ust. 3 Konstytucji. Prawdą jest, że Senat w czerwcu 1989 r. wybrany został w wolnych wyborach, niemniej uważam, że układ sił tej Izby nie odzwierciedla zróżnicowanych poglądów politycznych społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-110.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Janusza Dobrosza z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#JanuszDobrosz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Trudno dziś polemizować z poglądami, że Sejm jest ostatnią instytucją państwową nie w pełni demokratycznie wyłonioną, że Wysoka Izba jest obciążona wątpliwym grzechem okrągłego stołu, a w dodatku — w przeciwieństwie do Senatu — jest dzieckiem z nieprawego łoża. Jest to fakt nie podlegający dyskusji, ale na pewno dla przeciętnego Polaka nie decydujący o najbliższym scenariuszu politycznym. Odpowiedzialny polityk może rozpatrywać termin wyborów parlamentarnych i rodzaj ordynacji wyborczej do Sejmu tylko w kontekście aktualnej sytuacji społecznej, stanu gospodarki i prawdziwej przyszłości, bez przymiotników starych i nowych demokracji w państwie.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#JanuszDobrosz">Spiętrzające się ostatnio niepokoje społeczne, w przytłaczającej większości przypadków na tle płacowym, socjalnym, coraz dramatyczniejsza sytuacja w rolnictwie indywidualnym i państwowym, dowodnie świadczą, że pionierski proces zmian gospodarki księżycowego socjalizmu państwowego na wolnorynkową gospodarkę ziemską, opartą na własności indywidualnej i grupowej, znalazł się w punkcie krytycznym. Szczególnie zatem teraz potrzebna jest organiczna praca obywateli, parlamentu i rządu nad konkretnym rozwiązywaniem piętrzących się trudności, by dotychczasowe wyrzeczenia narodu nie poszły na marne. Trzeba powiedzieć wprost, że wybory proponowane w maju br. na pewno zakończą byt ostatniego ustrojowego ogniwa łączącego Rzeczypospolitą Polską z PRL, ale również opóźnią w sposób zasadniczy rozwiązania ustawowe w zakresie systemu emerytalnego, spółdzielczości, prywatyzacji (zwłaszcza pegeerów), wstrzymają prace legislacyjne nad szeregiem problemów, na których rozwiązanie ludzie oczekują od dziesięcioleci. Poważnie również zwiążą ręce tak niedawno wyłonionemu rządowi Krzysztofa Bieleckiego.</u>
          <u xml:id="u-112.2" who="#JanuszDobrosz">W świetle powyższych faktów miliony ludzi coraz mniej rozumieją, o co chodzi politykom, często mają wrażenie, że bardziej o doraźne cele, po prostu o władzę, niż o Polskę i naród. Ci sami ludzie, uważający się za wyrocznię narodu, żądają od Sejmu natychmiastowej zmiany systemu prawnego tworzonego w PRL 40 lat, a z drugiej strony błyskawicznego jego samorozwiązania, nie dostrzegając w tym sprzeczności. Gratulacje, panowie, za salomonową przenikliwość. Nie czas i pora na mnożenie przykładów na absurdy w małej i wielkiej polityce. Nie wolno jednak milczeć w momencie, gdy demokracja, na którą tak długo czekano, może zostać wypaczona i nie będzie się nawet można usprawiedliwiać przemocą potężnego sąsiedzkiego imperium. Cóż bowiem znaczą wybory, w których wyborcy będą mieli około miesiąca na poznanie swych potencjalnych reprezentantów.</u>
          <u xml:id="u-112.3" who="#JanuszDobrosz">W wywiadzie prasowym były minister do spraw reformy samorządowej ocenił wybory z maja 1989 r. jako nieporozumienie. Wielu znanych liderów życia politycznego twierdzi, że i ostatnie wybory prezydenckie nie w pełni spełniły oczekiwania, i nie chodzi tu bynajmniej o ich końcowy, niekwestionowany wynik, ale o obraz samej kampanii.</u>
          <u xml:id="u-112.4" who="#JanuszDobrosz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Dlaczego są takie oceny? Odpowiedź jest prosta: wspólną cechą maratonu wyborczego rozpoczętego 4 czerwca 1989 roku był pośpiech w ich organizowaniu i zaskoczenie uniemożliwiające przyzwoitą kampanię. Miały one charakter plebiscytu i odbywały się pod hasłem: dość dominacji narzuconego systemu i jego ludzi. Było to na owe czasy słuszne, ale czy tak jest dziś? Wątpię. We wszystkich tych kampaniach wyborczych nie było wizji rozwiązywania konkretnych problemów zarówno przez ugrupowania polityczne, jak i przez kandydatów. Dużo było natomiast w nich wzajemnych oskarżeń, niekompetencji i populizmu. Jeżeli chcemy mieć w kraju europejski typ demokracji, musimy podporządkować się jej prawom i rygorom. To, co by nas czekało w ekspresowej kampanii, to kolejne licytacje obietnic, a w konsekwencji Sejm szlachecki z okresu saskiego. Dziś pośpiechu nie usprawiedliwia kolejne hasło: „dobić czerwonego luda”, bo po prawdzie takiego plemienia już nie ma, a hasło jest chwytliwe. Suwerenność państwa gwarantuje przecież zarówno prezydent, jak i rząd. Nie ma potrzeby stwarzania wśród społeczeństwa wrażenia, że zagrażają nam złe moce wewnętrzne i zewnętrzne, mimo że z pragmatycznego punktu widzenia ważniejsze powinny być racje praktyczne. Wywołana wokół Sejmu atmosfera zmusza nas do zakończenia wcześniej naszej misji, ale mając na uwadze przytoczone wyżej argumenty, opowiadam się za tym, by o terminie wyborów zadecydowały formalne wymogi poselskiego projektu ordynacji wyborczej oraz elementarny szacunek do wyborców.</u>
          <u xml:id="u-112.5" who="#JanuszDobrosz">Wysoki Sejmie! Przyjęliśmy decyzją Sejmu typ ordynacji proporcjonalnej. Komisja Konstytucyjna spełniła wolę Izby i przedłożyła projekt ordynacji, który z jednej strony zapewnia główną zasadę proporcjonalności, a z drugiej daje szerokie możliwości personalnego wyboru. Gwarantuje to zarówno głosowanie w 115 okręgach jednomandatowych, jak i preferencje personalne na listach regionalnych, możliwe w myśl art. 26 pkt 3. Dyskusję wzbudzić musi ustalanie granic regionów wyborczych. ale przecież jest to również możliwość do budowy szeregu więzi, takich jak te, które są udziałem tak krytykowanych małych województw, daje to podwaliny pod Polskę regionów. Jeżeli mamy traktować ordynację wyborczą jako rozwiązanie idące w przyszłość, a nie doraźne, wskazane jest w tej materii podjęcie ryzyka.</u>
          <u xml:id="u-112.6" who="#JanuszDobrosz">Wiele sporów wywoła indeks podmiotów uprawnionych do zgłaszania list kandydatów na posłów. Rozwiązanie art. 61 dające takie prawo również organizacjom społecznym jest wynikiem kompromisu. Pewne wątpliwości budzić może w projekcie ustawy podwójne jakby ograniczenie zgłaszania kandydatów, to znaczy zarówno wymóg podpisów w okręgach i regionach, jak i kaucja (art. 71, 79, 83). Zasadna byłaby rezygnacja albo z kaucji, albo z tak dużej liczby podpisów, bo dotychczasowe doświadczenia wyborcze zaowocowały dowcipem, że najwięcej podpisów może znaleźć kandydat w książce telefonicznej lub na cmentarzu.</u>
          <u xml:id="u-112.7" who="#JanuszDobrosz">Poselski projekt ustawy daje szansę środowiskom wiejskim i małomiasteczkowym, których interes właśnie obecnie jest szczególnie zagrożony. Możliwość kumulowania głosów na poszczególnych kandydatów z listy regionalnej i w okręgach jednomandatowych naturalną koleją rzeczy nie pozwoli zgubić wielu głosów i preferencji. Spowoduje to również wyraźną więź poważnych kandydatów na posłów z konkretnym ugrupowaniem politycznym. Również zasady podziału na okręgi jednomandatowe spowodują, że duże aglomeracje miejskie nie zdominują kandydatów wsi i małych miasteczek. Mocną stroną projektu ustawy są jasno określone zasady kampanii wyborczej, jej finansowanie oraz tryb i terminy poszczególnych czynności w kampanii wyborczej. Poselska ordynacja wyborcza nie jest łatwa, ale proces wyłaniania demokratycznych instytucji po 40 latach wyborczych fars i plebiscytów wymaga uczynienia pierwszego kroku na drodze do normalności. Nie godzę się z opiniami, że polskie społeczeństwo nie zrozumie poselskiego projektu ordynacji wyborczej, skoro z podobnym typem wyborów dało sobie radę społeczeństwo rumuńskie. Odsyłam zatem do Bukaresztu posłów nie rozumiejących ordynacji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-112.8" who="#JanuszDobrosz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Prezydencki projekt ordynacji wyborczej zasługuje na uwagę, jednakże nie spełnia w swej ogólnej wymowie celów postawionych przez Sejm. Ma on charakter jednorazowy i doraźny. Mylna jest również diagnoza, że na podstawie tej ordynacji wyłoni się silne zaplecze parlamentarne dla rządu. 230 posłów wybieranych w okręgach jednomandatowych, gdzie wybory siłą rzeczy są bardzo personifikujące, biorąc pod uwagę tempo kampanii wyborczej nie wyłoni się, jak się zamierza, z silnych ugrupowań politycznych, ale spośród indywidualistów, wolnych strzelców, kolejnych Blake'ów Carringtonów. Istnieje realne zagrożenie, że z wielkim natężeniem powtórzy się scenariusz wyborów prezydenckich. Pojawią się ludzie z czwartego wymiaru i w ogólnym, podsycanym przez politycznych szamanów chaosie mogą być siłą dominującą, natomiast swoista lista krajowa wyłoniona w sposób proporcjonalny, gdzie w kuluarach gabinetów partyjni bossowie będą ustalać kolejność na liście, zostanie przez wyborców kategorycznie odrzucona i w ten oto sposób słuszne intencje projektodawców mogą przynieść odwrotny skutek. W czasach, gdy najodpowiedzialniej o sytuacji w kraju wypowiada się Episkopat Kościoła Katolickiego, wzywając do rozwagi i ogólnonarodowej dyskusji nad pracą jako wartością moralną i ekonomiczną, politycy myślą tylko o polityce w kategoriach walki. Tylko przygotowany z rozwagą poselski projekt ordynacji wyborczej może prowadzić nas do normalności, do Europy. Zmusi on polityków do odpowiedzialności za słowa i czyny, bo kto sieje nienawiść, już przegrał. Skorzystajmy może zatem razem z obozem belwederskim z dzisiejszego zaproszenia duszpasterstwa.</u>
          <u xml:id="u-112.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#TadeuszFiszbach">Na tym kończymy dzisiejsze obrady.</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#TadeuszFiszbach">Teraz przystąpimy do wysłuchania czterech oświadczeń Posłów, którzy będą składali oświadczenia, prosiłbym o ich zwięzłe, krótkie przedstawianie.</u>
          <u xml:id="u-113.3" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Norberta Lyska z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#NorbertLysek">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Spotkania z wyborcami dowodzą, że coraz częściej to, co zaprząta głowy polityków, nie jest treścią codziennych trosk szeregowego obywatela. Jedną z takich trosk jest niepewność jutra. Dotyka ona ludzi bez względu na ich przekonania i sympatie polityczne. Staje się coraz powszechniejszym utrapieniem także dla osób deklarujących się jako programowo apolityczne. Część przyczyn tej niepewności ma charakter obiektywny i nieuchronny, bowiem wiąże się z okresem przechodzenia w nowe warunki ustrojowe, i jak każdy tego typu proces ma swoją cenę. Ale ceny tej nie należy powiększać przez wrzucanie coraz to nowych tematów, które wcale do najpilniejszych nie należą. Jednym z takich tematów jest kolejna reforma administracyjna kraju i związane z nią pomysły likwidacji niektórych województw. Trzeba być kompletnie oderwanym od realiów parterowej rzeczywistości, aby takie pomysły upubliczniać w okresie ogromnej dezintegracji społecznej i dysfunkcjonalności struktur najniższych, które jeszcze nie okrzepły i daleko im do tego. Gminne władze samorządowe i ich zarządy jeszcze nie wkomponowały się w nowe twory w postaci rejonów. Jeszcze trwa chaos kompetencyjny, pogłębiony szczupłością środków finansowych, a tu stawia się sfrustrowanych i zestresowanych urzędników państwowych przed perspektywą kolejnych redukcji i przegrupowań, jakie musi pociągnąć za sobą likwidacja niektórych województw. Dajmy ludziom w terenie choć trochę oddechu na wywiązanie się z zadań, jakie przed nimi już postawiono. Pozwólmy władzom terenowym uporządkować podstawowe sprawy, bez załatwienia których nawet najlepiej pomyślane nowe struktury nie przyniosą pozytywnych efektów. Niech ci, których świerzbią mózgi i sieją pomysłami na lewo i prawo, pójdą w tzw. teren i zobaczą, jaką cenę za stan nieustannej reorganizacji płaci szeregowy obywatel.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#NorbertLysek">Wysoka Izbo! Prasa publikuje już różne mapki nowej Polski, różne zdjęcia już tutaj z tej trybuny pokazywano, ja też chciałbym taką mapkę pokazać.</u>
          <u xml:id="u-114.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o wygłoszenie oświadczenia posła Stefana Myszkiewicza-Niesiołowskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Andrzej Grzyb.</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W związku z trwającą od pewnego czasu kampanią mającą na celu zdyskredytowanie kierownictwa Radiokomitetu, w szczególności zaś telewizji, co znalazło najjaskrawszy wyraz w tzw. sprawie „Obserwatora”, pragnę w imieniu Koła Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego oświadczyć, że kampania ta nie ma nic wspólnego z walką o wolność słowa i pluralizm polityczny. Przeciwnie, jest to działanie tych samych środowisk i tych samych ludzi, którzy dysponowali monopolem informacyjnym, a w każdym razie olbrzymią przewagą w środkach przekazu w okresie rządów ekipy premiera Mazowieckiego i dziś nadal usiłują zachować swoje pozycje, zdając sobie doskonale sprawę z roli środków przekazu, zwłaszcza zaś telewizji w okresie kampanii wyborczej. Warto przypomnieć, że obrońcy „Obserwatora” milczeli, gdy dyspozycyjnie wobec ekipy Mazowieckiego prezes Dworak dokonał zmian personalnych w telewizji, kierując się uprzedzeniami i politycznymi sympatiami. Program „Obserwator”, w całości kontrolowany przez opcję polityczną ugrupowania ROAD, był czymś w rodzaju eksterytorialnej enklawy w stosunku do reformującej się telewizji, zwłaszcza wobec Dyrekcji Programów Informacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">W świetle uzyskanych od kierownictwa telewizji informacji przedstawionych na posiedzeniu sejmowej Komisji Kultury był to program niskiej jakości, o niewielkiej oglądalności, a za to nieproporcjonalnie drogi w stosunku do innych podobnych programów. Nie istniały więc żadne merytoryczne względy na rzecz pozostawienia „Obserwatora” w dotychczasowym kształcie. Polityczni protektorzy „Obserwatora” ujawnili nagle ogromną troskę o zagrożoną rzekomo w Polsce wolność słowa i pluralizm w środkach przekazu. Pragnę zaznaczyć, że wolność słowa istnieje w Polsce i jeśli jest zagrożona, to m.in. ze strony zawsze dążących do monopolu dzisiejszych obrońców „Obserwatora”.</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Chciałbym zaznaczyć, że istnieje znakomite pole do działania na rzecz pluralizmu w dziedzinie prasy, która z woli Komisji Likwidacyjnej RSW przechodzi w arbitralny sposób w ręce przede wszystkim lewicowych i krypto-lewicowych ugrupowań. Do tej pory żadnej codziennej gazety Komisja Likwidacyjna RSW nie uznała za stosowne przyznać Zjednoczeniu Chrześcijańsko-Narodowemu,...</u>
          <u xml:id="u-116.3" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-116.4" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">... a ostatnio odmówiła przyznania „Gazety Poznańskiej” ZChN, przyznając ją panu Wojciechowi Fibakowi,...</u>
          <u xml:id="u-116.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-116.6" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">... mimo że pod względem finansowym oferta ZChN nie była mniej korzystna. Przy tej okazji warto zaznaczyć, że jest to już kolejny tytuł, który otrzymuje z rąk wyżej wymienionej komisji pan Fibak, budujący w Polsce swojego rodzaju imperium prasowe. Nie wiem, jakie kryterium komisja bierze w tym przypadku pod uwagę, ale chciałbym dodać, że ZChN nie ma zamiaru konkurować z panem Fibakiem na polu gry w tenisa ani w handlu dziełami sztuki. Sądzę, że obrońcy pluralizmu, tak aktywni w sprawie „Obserwatora”, z tą samą pasją podejmą działania na rzecz przyznania „Gazety Poznańskiej” Zjednoczeniu Chrześcijańsko-Narodowemu.</u>
          <u xml:id="u-116.7" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-116.8" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Przy okazji pytanie do sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu. Opieram się na informacjach prasowych, jednak nie zdementowanych. Dlaczego i na jakiej podstawie Komisja Kultury i Środków Przekazu poparła ofertę pana Fibaka zakupu „Gazety Poznańskiej”?</u>
          <u xml:id="u-116.9" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Uważamy, że zmiany i reformy w telewizji są niezbędne i w pełni popieramy kierunki tych zmian zaproponowane przez nowe kierownictwo telewizji. Ataki na to kierownictwo, przybierające ostatnio formę nagonki, traktujemy jako działania polityczne. Warto przypomnieć, że zespół „Obserwatora” w istotnych punktach naruszył obowiązujące prawo pracy, przede wszystkim porzucając pracę, podejmując dziki strajk okupacyjny, nie wykonując poleceń przełożonych. Pomijam już aktywne branie udziału przez zespół „Obserwatora” w nagonce na kierownictwo telewizji. Polska jest dziś wolna i demokratyczna. To także oznacza, że prawa obowiązują w niej wszystkich w jednakowym stopniu. Dotyczy to także dziennikarzy z „Obserwatora”, którzy mają własny miesięcznik i własną audycję telewizyjną pod tytułem „Rozmowy w Respublice”. Uważamy za wysoce niewłaściwe i niemoralne, gdy ktokolwiek rości sobie pretensje do niczym nieuzasadnionych przywilejów. Uginanie się kierownictwa telewizji wobec różnorodnych nacisków stawia pod znakiem zapytania możliwości reorganizacji i reformowania się tej instytucji. Może to być precedensem wykorzystanym następnie w przypadku innych instytucji przeprowadzających reformę.</u>
          <u xml:id="u-116.10" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Koło ZChN w pełni popierając ideę pluralizmu w środkach przekazu, widzi ten pluralizm poprzez tworzenie różnym ugrupowaniom i siłom politycznym swobodnego dostępu do telewizji, nie zaś poprzez zapewnienie uprzywilejowanej pozycji jednemu z nich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Andrzeja Grzyba z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Jako ostatni ze zgłoszonych wystąpi poseł Witold Chrzanowski.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#AndrzejGrzyb">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Proszę mi wybaczyć, że to moje oświadczenie może zostać poczytane jako sprawa bardzo regionalna, to znaczy w tym wymiarze ona może być regionalna, natomiast dotyczy to całego układu kontaktów gospodarczych ze Związkiem Radzieckim i tego, co w tej materii powinno być jeszcze zrobione, a do tej pory nie jest zrobione.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#AndrzejGrzyb">W dzisiejszej „Gazecie Wyborczej” pojawił się artykuł pod tytułem „Strajkują by nie zbankrutować”, tak bowiem gazeta zatytułowała informację o strajku 1600 osób z Fabryki Urządzeń Mechanicznych w Ostrzeszowie, największego producenta sprzęgieł elektromagnetycznych w Polsce i w Europie. Celem tego strajku nie są wcale żądania płacowe, lecz doprowadzenie przez władze centralne do udrożnienia płatności ze eksportowane do Związku Radzieckiego sprzęgła elektromagnetyczne. Największą klęską tego zakładu jest to, że Związek Radziecki był głównym jego partnerem. Zakład ten uzyskiwał do tej pory bardzo dobre wyniki finansowe, plasujące go w ścisłej czołówce firm krajowych, miał podpisany kontrakt i teraz ma podpisany kontrakt na kolejny rok. Kontrakt ten daje dobre prognozy, jeżeli chodzi o uzyskiwanie wyników finansowych i umożliwienie procesu restrukturyzacji, tym bardziej że znalazł się on na liście indykatywnej kilkudziesięciu przedsiębiorstw objętych umową polsko-radziecką na 1991 rok. Zakład ten znalazł się również — na swój wniosek — na liście przedsiębiorstw zakwalifikowanych przez Ministerstwo Współpracy Gospodarczej z Zagranicą w grupie firm objętych restrukturyzacją pod patronatem Banku Światowego i spotkał się z pozytywną opinią ekspertów tego banku. Również z własnej inicjatywy podjął — przy współpracy UNIDO — prace nad restrukturyzacją.</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#AndrzejGrzyb">Informacja przekazana przez przedstawicieli dyrekcji i komitetu strajkowego wskazuje, że zakład wykorzystał wszystkie możliwości pomocy sobie samemu. Doskonale w tym zorientowany jest resort przemysłu, współpracy gospodarczej z zagranicą, Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej, Ministerstwo Finansów, nie mówiąc o najwyższych organach przedstawicielskich. Ogromne zdziwienie musi budzić informacja z tegoż artykułu „Gazety Wyborczej”, gdzie dyrektor Ratajewicz z Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą twierdzi, że zasady płatności muszą uzgodnić strony wzajemnie zainteresowane. Mam zatem pytanie, kto wpisał przy sprzęgłach elektromagnetycznych kredyt handlowy i powziął zobowiązanie na liście indykatywnej podpisanej przez ówczesnego wiceministra, a obecnego ministra resortu współpracy gospodarczej z zagranicą, pana Dariusza Ledworowskiego? Metalexport, Ministerstwo Przemysłu... zakład o tym zobowiązaniu nic nie wiedział.</u>
          <u xml:id="u-118.3" who="#AndrzejGrzyb">Nie mówiłbym tutaj oczywiście o tym jednostkowym przykładzie, gdyby ten przykład nie miał poparcia w wielu zakładach, które są związane, czy jak to mówi się brzydko, przyspawane do rynku radzieckiego. Zakład ten i jego komitet strajkowy otrzymał poparcie wielu zakładów z Polski, między innymi Ponaru, Bialu, RAFAMET-u, Praszki.</u>
          <u xml:id="u-118.4" who="#AndrzejGrzyb">Zwracam się zatem do Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, do Ministerstwa Przemysłu i do Ministerstwa Finansów o podjęcie niezbędnych działań, które umożliwią funkcjonowanie dobrym przecież zakładom, o to bowiem chodzi, żebyśmy w końcu posiadali również i dobre zakłady państwowe, które przejdą proces restrukturyzacji w rozwiązaniu tego problemu. Przede wszystkim uważam, że niezbędne jest podjęcie rozmów z Ekobankiem na temat otwarcia linii kredytowych, skoro w umowie międzypaństwowej zostało podpisane takie zobowiązanie, jak również umożliwienie okresowego kredytowania przez banki miejscowe. Równocześnie premier Balcerowicz powiedział z tej trybuny, że strategiczny charakter będzie miało podjęcie decyzji o rozpoczęciu działalności korporacji ubezpieczeń kredytów eksportowych, a korporacja mieści się dwa piętra niżej w tym samym budynku i do tej pory nie ma decyzji o jej funkcjonowaniu. Ponadto należałoby równocześnie zaktywizować działalność Agencji Rynku Rozwoju Przemysłu, która ma pobudzać procesy restrukturyzacyjne, do których zostały zaangażowane również i te przedsiębiorstwa, o których tutaj wspomniałem, a nie tylko sam Ponar. Do tej pory niewiele w tej materii się dzieje.</u>
          <u xml:id="u-118.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Witolda Chrzanowskiego z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#WitoldChrzanowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! We wtorek 5 marca w I programie Polskiego Radia po godz. 16 bodajże w „Muzyce i aktualnościach” przekazano informację o czasowej obniżce cen paliw płynnych, przyznając, że dotyczy ona niektórych rodzajów benzyn, a nie ma zastosowania do oleju napędowego. Informacja ta została opatrzona komentarzem: „Ciekawe, jak na to zareagują rolnicy. Zawsze po podwyżkach cen paliw rosły ceny żywności”. Komentator wie, a przynajmniej powinien wiedzieć, że wszystkie ciągniki rolnicze i kombajny oraz ponad 90% silników do innych maszyn i urządzeń rolniczych napędza się olejem napędowym, zatem ostatnia zmiana cen nie ma żadnego istotnego wpływu na koszty wytwarzania w rolnictwie. Dlaczego to autor komentarza nie zapytał, na ile decyzje te będą miały wpływ na przykład na ceny usług komunikacyjnych itp.? Wniosek nasuwa się jeden — jest to kolejna próba jątrzenia i skłócenia mieszkańców miast ze wsią. Protestuję przeciw takim praktykom. Jeśli na tym ma polegać kolejna odnowa w radiu i telewizji, teraz w wykonaniu ekipy prezesa Terleckiego, to może lepiej wrócić do praktyk Macieja Szczepańskiego. Jego ekipa — przynajmniej w ostatnim okresie rządzenia radiem i telewizją — nauczyła się prawidłowo przedstawiać letnią prognozę pogody, adresując ją nie tylko do wczasowiczów, ale i do żniwiarzy. Niezależnie od protestu pytam, dlaczego olej napędowy wyłączono z obniżek cen? Czyżby dla polskich chłopów nie było jeszcze rozejmu w Zatoce Perskiej?</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję posłowi Witoldowi Chrzanowskiemu za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#TadeuszFiszbach">Lista zgłoszeń została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-121.2" who="#TadeuszFiszbach">Zarządzam przerwę do jutra, to jest do 8 marca, do godziny 9. Dobranoc.</u>
          <u xml:id="u-121.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 19 min 40)</u>
          <u xml:id="u-121.4" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min 05)</u>
          <u xml:id="u-121.5" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą: marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz, wicemarszałkowie Tadeusz Fiszbach, Teresa Dobielińska-Eliszewska i Olga Krzyżanowska)</u>
          <u xml:id="u-121.6" who="#TadeuszFiszbach">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-121.7" who="#TadeuszFiszbach">Na sekretarzy powołuję posłów Edwarda Mullera i Jacka Piechotę.</u>
          <u xml:id="u-121.8" who="#TadeuszFiszbach">Protokół i listę mówców prowadzić będzie Edward Muller.</u>
          <u xml:id="u-121.9" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-121.10" who="#TadeuszFiszbach">Panie i Panowie! Przystępujemy do pracy. Trudnej i odpowiedzialnej. Ale zanim pomyślimy o pracy, to dzisiaj pragnęlibyśmy skierować nasze myśli do pań. I z okazji szczególnego ich dnia, niech mi będzie wolno powiedzieć, że także naszego, złożyć im najserdeczniejsze życzenia wszelkiej pomyślności w pracy, w domu, niechaj odczuwają to, co im należne w oczach bliskich, w otoczeniu, w oczach dzieci. Wszystkiego co dobre i pomyślne, życzymy paniom.</u>
          <u xml:id="u-121.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-121.12" who="#TadeuszFiszbach">Kontynuujemy łączną dyskusję nad sprawą rozwiązania się Sejmu oraz przedstawionymi projektami ustaw: o zmianie Konstytucji oraz Ordynacja wyborcza do Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-121.13" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym poinformować, że mam jeszcze 53 zgłoszenia do dyskusji. Moja prośba o współpracę jest zatem oczywista: chciałbym, aby to, o czym będziemy stanowić, mogło się dokonać w przewidzianym czasie.</u>
          <u xml:id="u-121.14" who="#TadeuszFiszbach">Otrzymałem informację, że poseł Orzeł chciałby zabrać głos, tak? Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#JerzyOrzeł">Panie Marszałku! Chciałbym przypomnieć składane wczoraj wnioski o to, aby posłowie otrzymali materiał, który mówi o podziale na okręgi wyborcze, na regiony wyborcze i okręgi jednomandatowe. Myślę, że ten materiał pozwoliłby na dokładniejszą dyskusję nad ordynacją wyborczą i apeluję do Kancelarii Sejmu, aby ten materiał został dostarczony posłom w terminie jak najszybszym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#TadeuszFiszbach">Jest to prośba zasadna, ale otrzymałem informację, że komisja nie przedstawiła jeszcze dokumentu, który mógłby być posłom doręczony. Z chwilą gdy go otrzymamy, stanie się zadość temu wnioskowi.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Janusza Szymańskiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, kolejnym mówcą będzie Stanisław Cieśla.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym zacząć od kilku uwag wstępnych i właściwie chciałbym mówić o dwóch sprawach. O sprawie koncepcji czy struktury polskiego parlamentu w przyszłości, jak również proceduralnych zasupłaniach, które stwarza ta debata.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#JanuszSzymański">Nie noszę w sobie tyle optymizmu, ile go ma pan poseł Gil, by sądzić, że stopień czy stan zorganizowania, urządzenia polskiej sceny politycznej już dzisiaj „dzwoni do wyborów”. Tutaj jesteśmy wciąż na początku trudnej drogi budowy demokratycznego systemu partyjnego. Z wieloma uwagami i stwierdzeniami co do pożądanych reguł, standardów demokratycznego państwa, demokratycznego społeczeństwa, które w swoim stanowisku przedstawił Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna, zgadzam się i nie mówię tutaj: niestety. W wielu uwagach z profesorską kompetencją wyręczył mnie pan poseł Trzciński, ale nie powiedział o wszystkich proceduralnych zasupłaniach. O tym jednak za chwilę. Najpierw chcę powiedzieć, co jest podstawowym dylematem naszej debaty.</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#JanuszSzymański">Podstawowym dylematem naszej debaty jest stworzenie instrumentu prawnego do przeprowadzenia wolnych i demokratycznych wyborów. Bez tego instrumentu nie możemy podjąć decyzji o terminie, o dacie rozwiązania się Sejmu. Podstawowy dylemat, przed jakim staje każdy ustawodawca przy regulacji prawa wyborczego, to wybór określonego systemu wyborczego, rozumianego jako zespół zasad dotyczących mechanizmu głosowania i ustalania wyników wyborów, czyli rozdziału mandatów, z czym związane są ściśle odpowiednie zasady zgłaszania kandydatów oraz terytorialnej organizacji wyborów, czyli odpowiednie struktury okręgów wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#JanuszSzymański">Podczas tej debaty przychodzi nam poruszać się po dwóch różnych piętrach procedury ustawodawczej. Z jednej strony mamy pierwsze czytanie projektu ustawy Ordynacja wyborcza, złożonego do laski marszałkowskiej przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i drugie czytanie projektu, właściwie sprawozdania już, które przedstawia Sejmowi Komisja Konstytucyjna. Jest ono wynikiem wielomiesięcznej pracy, trudnych posiedzeń, rozsądnego kompromisu.</u>
          <u xml:id="u-124.4" who="#JanuszSzymański">Chciałbym w tym miejscu powiedzieć o dwóch podstawowych różnicach między obu projektami i tych, powiedziałbym, nieporozumieniach, jakie wyłoniły się w trakcie wczorajszej debaty.</u>
          <u xml:id="u-124.5" who="#JanuszSzymański">Otóż chcę podkreślić, że podstawowa różnica między obu projektami ordynacji wyborczej do Sejmu sprowadza się do tego, że w projekcie prezydenta proponuje się czystej wody system mieszany — połowa Sejmu wybierana jest na zasadzie proporcjonalności, połowa na zasadzie większości względnej w okręgach jednomandatowych — podczas kiedy w projekcie Komisji Konstytucyjnej przyjęto, wzorem modelu Republiki Federalnej Niemiec, model systemu wyborczego, w którym zasadą nadrzędną i rozstrzygającą o globalnym podziale mandatów jest zasada proporcjonalności, mimo że 1/4 posłów wybierana byłaby w jednomandatowych okręgach większością względną. Wedle projektu prezydenta między wyborem 230 posłów z list krajowych na zasadzie proporcjonalności oraz wyborem 230 posłów w okręgach jednomandatowych większością względną nie ma żadnego powiązania. W projekcie przedstawionym przez komisję jest takie powiązanie. Czyli są to dwa odrębne, niezależne od siebie systemy wyborcze.</u>
          <u xml:id="u-124.6" who="#JanuszSzymański">W projekcie Komisji Konstytucyjnej wyniki wyborów w okręgach jednomandatowych są powiązane z wynikami wyborów w regionie wyborczym rozliczanymi globalnie na zasadzie proporcjonalności. Podkreślam, rozliczanymi globalnie na zasadzie proporcjonalności. Podział mandatów w regionie wyborczym podporządkowany został właśnie tej zasadzie.</u>
          <u xml:id="u-124.7" who="#JanuszSzymański">Po pierwsze, mandaty uzyskane w okręgach jednomandatowych przez kandydatów danego ugrupowania czy grupy wyborców odlicza się od ogólnej sumy mandatów przypadających mu w regionie, przydzielanych na zasadzie proporcjonalności. W tym właśnie punkcie system zaproponowany w projekcie poselskim identyczny jest z systemem wyborczym od lat z powodzeniem stosowanym w Republice Federalnej Niemiec. Nie ma tego w projekcie prezydenckim, który wbrew głoszonym mylnym opiniom nie jest odwzorowaniem systemu niemieckiego.</u>
          <u xml:id="u-124.8" who="#JanuszSzymański">Jedynym naruszającym zasadę proporcjonalności odstępstwem, które jest wedle projektu Komisji Konstytucyjnej możliwe — i stąd mówimy, że w zasadzie jest to koncepcja systemu proporcjonalnego — jest sytuacja, kiedy w okręgach jednomandatowych doszłoby do wyboru kandydatów nie zrzeszonych, czyli „wolnych strzelców” nie powiązanych z żadnym ugrupowaniem zgłaszającym listę kandydatów w regionach wyborczych. U nas jest to teoretyczna możliwość wyboru 115 takich posłów, natomiast wedle projektu prezydenta, tych „wolnych strzelców” nie powiązanych z żadnym ugrupowaniem politycznym teoretycznie mogłoby być aż 230. Ale w projekcie Komisji Konstytucyjnej 3/4 składu Sejmu jest obsadzane na zasadzie list regionalnych w regionach wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-124.9" who="#JanuszSzymański">Te proceduralne zasupłania i dwa piętra procedury ustawodawczej wskazują, że w sytuacji, kiedy Wysoka Izba zdecydowałaby o odesłaniu projektu ordynacji wyborczej skierowanego do laski marszałkowskiej przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej do dalszych prac, jednocześnie musielibyśmy odesłać sprawozdanie Komisji Konstytucyjnej. Mamy sytuację, kiedy na tej sali, podczas wczorajszej debaty, posłowie zgłaszali poprawki do sprawozdania, które przedstawiła Komisja Konstytucyjna. W tej sytuacji tych poprawek na tym posiedzeniu nie możemy rozpatrzyć. Nie możemy rozpatrzyć również wniosków mniejszości. Chcę powiedzieć, że zarówno pan poseł Furtak, jak i pan poseł Stasiak zgłaszali, poprawki, które są treścią wniosku mniejszości, np. zniesienie kaucji. I myślę, że w ten sposób popierali wniosek mniejszości, a nie zgłaszali nowe poprawki.</u>
          <u xml:id="u-124.10" who="#JanuszSzymański">Tych wniosków mniejszości jest kilkanaście. I do nich także na tym posiedzeniu nie możemy się odnieść. I właściwie dalej Komisja Konstytucyjna pozostaje w wielkiej niepewności, które rozwiązania Sejm konkretnie przyjmuje, akceptuje.</u>
          <u xml:id="u-124.11" who="#JanuszSzymański">Przy skierowaniu projektu prezydenckiego do komisji powstaje problem skuteczności i mocy prawnej dawnego zalecenia, aby przedstawiła projekt ordynacji wyborczej oparty na ordynacji proporcjonalnej. Powstaje problem, czy taka uchwała o skierowaniu deroguje poprzednie zalecenie, a więc uchyla to poprzednie zalecenie, czy też nadal wiąże. I musi to być przedmiotem wyraźnego rozstrzygnięcia. Te proceduralne supły oczywiście nie przyspieszają procedury, lecz odkładają ją w czasie. Myślę, że na co najmniej dwa tygodnie.</u>
          <u xml:id="u-124.12" who="#JanuszSzymański">Chcę wreszcie przejść do sprawy, która według mnie zasługuje na szerszy komentarz i kilka uwag zasadniczych. Właściwie w wyniku aż czterech zmian Konstytucji, i z 1989, i 1990 roku, w tym obecnej debaty nad nowym systemem wyborczym, nastąpiły istotne zmiany w systemie reprezentacji. Polegają one na zrezygnowaniu z reprezentacji wieloszczeblowej w następstwie zniesienia systemu rad narodowych, utworzenia drugiej izby parlamentu — Senatu — wreszcie przyjęcia koncepcji instytucji prezydenta, pochodzącego z powszechnych i bezpośrednich wyborów. W ślad za tym nie poszły jakiekolwiek zmiany kompetencji i usytuowania naczelnych organów państwa. Ta rekompozycja systemów naczelnych organów państwa odbyła się niejako przypadkowo, bez szerszej debaty, bez możliwości określenia jak gdyby tego, o czym Francuzi mówią, że wóz nie powinien jechać przed koniem. Natomiast u nas wciąż jest odwrotnie — wóz jedzie przed koniem. Czwarta zmiana, ta, o której dzisiaj właśnie dyskutujemy, łączy się z oparciem systemu wyborczego na zasadach pluralizmu, pełnego pluralizmu, niekontrolowanego pluralizmu, tak jak w wypadku naszej Izby, i odejściem od plebicytarnego charakteru wyborów. Są to zmiany, które nie tylko prowadzą do nowego modelu reprezentacji ale go również ustalą.</u>
          <u xml:id="u-124.13" who="#JanuszSzymański">Wydaje się, iż słuszny jest pogląd, że przed utrwaleniem tego modelu należy rozstrzygnąć pewne podstawowe zagadnienia. Do nich należy przede wszystkim rozstrzygnięcie, czy zasada dwuizbowości parlamentu, która przecież ukształtowała się w trybie nagłym, w toku prac przy okrągłym stole, jako ich swoisty refleks, jest rzeczywiście nieodłączną konsekwencją recepcji zasady podziału władzy i jest w Polsce konieczna.</u>
          <u xml:id="u-124.14" who="#JanuszSzymański">Chcę podkreślić, że sprawę struktury parlamentu podejmuje się sporadycznie i to raczej wtedy, gdy z jakichś różnych przyczyn powraca idea zniesienia lub reformy drugiej izby. Dzisiaj mamy jak gdyby taką sytuację, że proponuje się, aby powstała izba, której kadencja byłaby oderwana od kadencji izby zasadniczej — pierwszej. Mielibyśmy w sumie do czynienia z kopią Izby Lordów, gdzie faktycznie kadencja izby drugiej, wyższej, oderwana jest od kadencji izby zasadniczej, pierwszej. Te dyskusje oczywiście obfitują z reguły w gwałtowną polemikę wokół dwuizbowości. I ja chciałbym taką dyskusję i polemikę rozpocząć.</u>
          <u xml:id="u-124.15" who="#JanuszSzymański">Dwuizbowość, jak się na ogół podkreśla, narodziła się w Anglii i to nie jako ukształtowany model konstytucyjny, ale na drodze ewolucyjnych zmian ograniczenia władzy monarchy. W ten sposób powstała, jako pierwsza, Izba Lordów. Sama idea podzielonego ciała ustawodawczego parlamentu, który mógł dzięki temu podziałowi reprezentować interesy różnych sił społecznych, przeniknęła skutecznie do organizacji parlamentów innych państw. W sposób istotny wpłynęła na ich strukturę, choć już dzisiaj tak istotnie nie wpływa.</u>
          <u xml:id="u-124.16" who="#JanuszSzymański">Jednocześnie to właśnie reprezentowanie odrębnych interesów było przyczyną największej krytyki dwuizbowości. „Rozdwojone ciało prawodawcze to jakby wózek ciągniony w dwie strony, przez jednego konia naprzód, przez drugiego wstecz” — stwierdzał mądry Franklin. W ten sposób zobrazował to, co później nazwano konserwatyzmem izby wyższej. Ale stała się rzecz dziwna. Kiedy rozwój demokracji obnażał coraz bardziej tę cechę izby drugiej, stała się rzecz najprzedziwniejsza. Uczyniono z niej cnotę, odkryto te zalety, jakie dwuizbowość miała do zaoferowania głównie na płaszczyźnie proceduralnej. Zwracano uwagę, że korzyści płynące z podziału ciała prawodawczego miały być dwojakie.</u>
          <u xml:id="u-124.17" who="#JanuszSzymański">Po pierwsze — podział ten miał przyczynić się do utrzymania równowagi między władzami przez osłabienie potencjalnego despotyzmu, a nawet tyranii parlamentu wobec władzy wykonawczej. Chcę od razu zapewnić, że władzy wykonawczej nie grozi tyrania z naszej strony. Poza tym w strukturze władzy wykonawczej jest prezydent, który pochodzi z woli narodu.</u>
          <u xml:id="u-124.18" who="#JanuszSzymański">Po drugie — podział ten miał parlamentowi, jako ustawodawcy, przydać rozwagi, stwarzając mu warunki do namysłu: postępowania najpierw w jednej, potem w drugiej izbie zapewniające decyzje, które mogą zaowocować rządami mądrego prawa.</u>
          <u xml:id="u-124.19" who="#JanuszSzymański">Nie zamierzam być złośliwy, ale twierdzę, że w naszej sytuacji ze względów często ambicjonalnych owocują patem legislacyjnym. Idea samokontroli parlamentu w toku procedury ustawodawczej w dwóch izbach stała się w Polsce samoistną racją dwuizbowości. Ja chcę z tą racją polemizować. Twierdzę, że nie jest to racja — moim zdaniem — wystarczająca. Jest prezydent, który również dysponuje prawem veta.</u>
          <u xml:id="u-124.20" who="#JanuszSzymański">Jest bezspornym faktem, że obawy o zbytni radykalizm izb pierwszych dziś nie są tak groźne, ani nawet realne. Nie są realne w Polsce. A pojawienie się partii politycznych całkowicie wyeliminowało Senat z pola ich zainteresowania. To w izbie zasadniczej pierwszej, rozgrywa się walka o władzę. To partie o miejsca w izbie pierwszej walczą. I uzyskanie tych miejsc koronuje ich walkę o władzę.</u>
          <u xml:id="u-124.21" who="#JanuszSzymański">Chcę podkreślić, że Senat postrzegany był i jest jako zgromadzenie bezsilne, bez znaczenia, a Sejm poprawki Senatu przyjmuje z lekceważeniem. Są to opinie uczonych doktryny prawa konstytucyjnego. I niech zabrzmi w tej Izbie współczesna ocena Izby Lordów, z którą ja się zresztą częściowo tylko zgadzam, że Izba Lordów stanowi klasyczną dekorację parlamentaryzmu angielskiego. A ponieważ nie przeszkadza swoim istnieniem w funkcjonowaniu demokracji, nikt obecnie nie myśli o jej zniesieniu.</u>
          <u xml:id="u-124.22" who="#JanuszSzymański">Ja, proszę państwa, myślę o zniesieniu izby drugiej. Chcę opowiedzieć się wyraźnie za jednoizbowym parlamentem po zakończeniu Sejmu X kadencji. Wiele państw odeszło od dwuizbowości — wszystkie państwa skandynawskie. Godzi się tutaj podkreślić przykład Szwecji, która bardzo wyraźnie miała zapisany w tradycji ustrojowej parlament dwuizbowy. Odeszła od tego parlamentu uznając, że jest to struktura konserwatywna. Chcę również podkreślić, że w skierowanej do kilkudziesięciu osób ankiecie konstytucyjnej, którą przeprowadził Senat, wiele wybitnych autorytetów życia na wychodźstwie opowiada się przeciwko dwuizbowemu parlamentowi.</u>
          <u xml:id="u-124.23" who="#JanuszSzymański">Chcę również podkreślić, że w europejskiej demokracji zachodniej są państwa, które w drodze demokratycznych przemian, często rewolucyjnych, porzuciły dwuizbowość. I to nastąpiło w wyniku — jak podkreślam — przemian demokratycznych. Tak było w Portugalii i tak było w Grecji. Dwuizbowość — moim zdaniem — nie jest już dzisiaj w państwie unitarnym, jakim jest Polska, dominującym modelem struktury i organizacji parlamentu. Co ważniejsze, nie jest zwłaszcza modelem inspirującym. I dlatego, że najbliższe wybory do Sejmu będą w pełni wolne, demokratyczne, a tym samym pluralistyczny skład Sejmu jest praktycznie zapewniony, odpada podstawowa przyczyna, dla której powołano Senat jako drugą izbę, wybieraną na tych samych — podkreślam — na tych samych co Sejm zasadach. Oznacza to, że Senat byłby wyrazem tej samej co pierwsza izba koncepcji reprezentacji. Po co to powielenie?</u>
          <u xml:id="u-124.24" who="#JanuszSzymański">A wszystko to mówię dlatego, że można byłoby ostro rozstrzygać o systemie wyborczym, gdybyśmy dzisiaj prowadzili łączną debatę na temat ordynacji wyborczej do Senatu. Nie potrafimy dokonać tych dystynkcji w tej chwili. Ba, nawet opóźnia się procedura uchwalenia ordynacji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-124.25" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku i Wysoka Izbo! Wnoszę w związku z tym, aby Komisja Konstytucyjna rozszerzyła zakres zmian w Konstytucji, a więc projektu ustawy o zmianie Konstytucji, o zniesienie drugiej izby. Nie będzie to rozbudowany przepis. Można to jednym przepisem zapisać i proszę, żeby mój wniosek został przez Komisję Konstytucyjną rozpatrzony. Wnoszę, aby po zakończeniu Sejmu X kadencji w Polsce był wybierany parlament jednoizbowy.</u>
          <u xml:id="u-124.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Stanisława Cieślę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Ryszard Zieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#StanisławCieśla">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Jesteśmy w toku prac nad jedną z najważniejszych ustaw, którą ma uchwalić obecny parlament. Waga rozstrzyganej materii wymaga, aby do omawianych zagadnień podejść z należytym namysłem i poczuciem odpowiedzialności za podejmowane decyzje. Ordynacji wyborczej nie można porównywać z pierwszą lepszą ustawą. Jej przyjęcie bądź odrzucenie powoduje zbyt poważne konsekwencje dla życia politycznego kraju. Dlatego jakiekolwiek przyspieszanie, naciski na rychłe jej uchwalenie mogą mieć nieobliczalne, wręcz katastrofalne następstwa. Jestem zdania, że sprawa przyjęcia właściwej ordynacji ma większe znaczenie dla przyszłości naszego kraju niż sam termin wyborów. Nie to jest aż tak ważne, czy rozwiążemy się za miesiąc, za kwartał, czy za pół roku, jak to, kto po nas zasiądzie w tych ławach, jak to, wedle jakich zasad zostaną wybrani nasi następcy.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#StanisławCieśla">Wysoka Izbo! Przedstawione nam do tej pory projekty ordynacji wyborczej są moim zdaniem nie do przyjęcia, gdyż są one skonstruowane na użytek partii politycznych, nie zaś większości obywateli, która jest bezpartyjna. Partii różnych wielkości mamy już co niemiara. Ilu jednak w sumie liczą one członków? Nie sądzę, aby wszyscy partyjni razem wzięci przekroczyli liczbę 500 tysięcy. Tymczasem uprawnionych do głosowania Polaków jest około 28 milionów. Zatem członkowie wszystkich partii stanowią mniej niż 2% dorosłych obywateli naszego kraju. Na ich użytek, a właściwie na użytek ich liderów nie należy stanowić ordynacji. Nasze społeczeństwo nie zaakceptuje ustawy, która w przeważającej mierze ma służyć partyjnej górze.</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#StanisławCieśla">Co przeciętny wyborca może wiedzieć o większości istniejących w naszym kraju partii? Tylko co do niektórych jest jakie takie rozeznanie. W większości wypadków sama nazwa partii nic jeszcze nie mówi. Ostatnio na przykład zaczynają się pojawiać jak grzyby po deszczu partie, które w swoich nazwach posługują się przymiotnikiem chrześcijańska. Jako członek Kościoła cieszę się, że tyle środowisk politycznych chce oprzeć swoją działalność na wartościach, które są fundamentalne dla naszej cywilizacji, ale muszę też wyrazić obawę o to, czy w każdym wypadku nazwa jest adekwatna do podejmowanych działań, czy jej przyjęcie nie ma na celu jedynie pozyskania sobie jak największej grupy wyborców. Przyjęcie jakiejś nazwy zobowiązuje do wierności określonym przez nią ideałom. Byłoby czymś niezwykle gorszącym, gdyby okazało się, że któraś z tych partii albo przynajmniej część jej członków tyle ma wspólnego z chrześcijaństwem, ile na przykład Saddam Husajn z Allachem.</u>
          <u xml:id="u-126.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-126.4" who="#StanisławCieśla">Wysoki Sejmie! Z omawianych projektów ordynacji wyborczej więcej zalet ma projekt prezydencki. Nie do przyjęcia jednak jest w nim propozycja wyboru aż 230 posłów z krajowych list kandydatów. Zdecydowana większość wyborców chce głosować na konkretnych ludzi, na ludzi, którzy są im znani, o których postawach i dążeniach zdążyli się przekonać, którzy mieszkają na ich terenie, znają problemy swego środowiska. Nie chce natomiast słyszeć o głosowaniu na listy partyjne, na nieznanych im kandydatów, do tego jeszcze w wielkich, obejmujących kilka województw regionach. Aby ordynacja pozyskała społeczną akceptację, konieczne jest wybieranie wszystkich w małych okręgach wyborczych o obszarze nie większym niż teren jednego województwa.</u>
          <u xml:id="u-126.5" who="#StanisławCieśla">Po przekonsultowaniu tej sprawy z innymi posłami z mojego województwa zgłaszam w tej sprawie formalny wniosek, aby okręg wyborczy nie był większy od terenu województwa.</u>
          <u xml:id="u-126.6" who="#StanisławCieśla">Koncepcja wybierania aż 3/4 posłów w wielkich okręgach jest błędna. Z dużym prawdopodobieństwem można przewidywać, że przyjęcie proponowanego nam projektu ordynacji sprowadziłoby niebezpieczeństwo bardzo niskiej frekwencji przy wyborach. W wielu wypowiedziach spotkałem się już nawet z zapowiedzią bojkotu wyborów.</u>
          <u xml:id="u-126.7" who="#StanisławCieśla">Jaki autorytet miałby parlament wybrany przez niewielu uprawnionych do głosowania? W naszych warunkach żaden. Wybrany przy niskiej frekwencji Sejm spotkałby się od razu z zarzutem, że jest niereprezentatywny, a także żądano by wkrótce znów jego przedterminowego rozwiązania. Czy nasze życie polityczne ma sprowadzać się do częstych kosztownych wyborów, zmian rządów itd.? Czy nie mamy już na co wydawać grosza publicznego, jak tylko na igrzyska wyborcze? Dlatego ordynacja musi być tak skonstruowana, aby zachęcała ludzi do jak najliczniejszego udziału w wyborach. Każdy obywatel powinien być przekonany o tym, że jego głos będzie miał rzeczywisty wpływ na to, kto zasiądzie w najwyższym organie władzy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-126.8" who="#StanisławCieśla">Wysoka Izbo! Nie widzę żadnego racjonalnego uzasadnienia dla wprowadzenia do ordynacji wyborczej i Konstytucji zapisu, iż bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom polskim stale zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej co najmniej od 5 lat. Przepis taki zamykałby drogę do parlamentu wielu być może bardzo wartościowym naszym rodakom, którzy z różnych względów przebywali w ostatnim czasie poza granicami kraju. Moim zdaniem byłoby wcale nieźle, gdyby w Sejmie była jakaś grupa posłów, którzy mieszkali w ostatnich latach poza krajem, którzy sprawy polskie widzą z pewnej odległości, z innej — europejskiej czy światowej — perspektywy, którzy w podejściu do wielu spraw nas zbytnio emocjonujących wykazywaliby daleko idącą przytomność umysłu.</u>
          <u xml:id="u-126.9" who="#StanisławCieśla">Widzę natomiast potrzebę, aby wprowadzić zapis, iż mandatu poselskiego nie można łączyć z piastowaniem niektórych funkcji. Mam tu na myśli stanowiska ministrów, wiceministrów, wojewodów, wicewojewodów, a także sędziów i prokuratorów. Zapis taki sprzyjałby urzeczywistnianiu monteskiuszowskiej zasady trójpodziału władzy. Chodzi tu również o pewne względy czysto praktyczne. Jaki bowiem pożytek ma Sejm z posłów, którzy powołani zostali na wysokie stanowiska w administracji rządowej? Faktycznie wyłączeni są oni z prac parlamentarnych. Jest jeszcze wystarczająca liczba osób, którymi obsadzić można różne kluczowe stanowiska. Łączenie przez jedną osobę dwóch bardzo odpowiedzialnych funkcji wychodzi zazwyczaj jednej albo drugiej na niekorzyść.</u>
          <u xml:id="u-126.10" who="#StanisławCieśla">Jeszcze inna sprawa. Czy słuszne jest, aby wybory były przeprowadzane wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej? Przyjmując takie rozwiązanie na pewno zaoszczędzi się jakieś pieniądze, ale czy jest to taktowne posunięcie względem naszych rodaków zamieszkałych za granicą? Z jednej strony chcemy, żeby Polacy z zagranicy inwestowali u nas, wspierali nas w trudnych czasach, a z drugiej strony pozbawiamy ich możliwości wpływu na istotne sprawy ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-126.11" who="#StanisławCieśla">Dziwię się, że podobne rozwiązanie tej sprawy jak w projekcie poselskim jest również w projekcie prezydenckim. Pytam, komu z otoczenia prezydenta zależy na tym, żeby skłócić prezydenta z Polonią?</u>
          <u xml:id="u-126.12" who="#StanisławCieśla">Popieram również wniosek mniejszości co do zniesienia kaucji.</u>
          <u xml:id="u-126.13" who="#StanisławCieśla">Obecnie kilka słów o prezydenckim projekcie ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Mamy tutaj proszę państwa dwie skrajne koncepcje. Jedna prezydencka, żeby nie ograniczać, nie skracać kadencji Senatu i druga zaprezentowana przed chwilą przez pana posła Szymańskiego. Ja natomiast jako człowiek środka uważam, że winny nastąpić zmiany w Konstytucji, ale zmierzające ku temu, aby o rozwiązaniu się parlamentu przed upływem kadencji decydował nie Sejm, lecz Zgromadzenie Narodowe. Obecnie mamy taką sytuację, iż uchwała Sejmu o wcześniejszym rozwiązaniu się powoduje jednocześnie zakończenie kadencji Senatu. Moim zdaniem, druga izba również powinna mieć w tym przedmiocie prawo głosu.</u>
          <u xml:id="u-126.14" who="#StanisławCieśla">W tym celu składam formalny wniosek, aby w art. 30 Konstytucji skreślić ust. 1, a w art. 32B ust. 1 dopisać pkt 4 o treści: „rozpatrzenia sprawy rozwiązania Sejmu i Senatu”. A także dopisać ust. 2 stanowiący: „Sejm i Senat mogą się rozwiązać na mocy uchwały Zgromadzenia Narodowego podjętej większością dwóch trzecich głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów i senatorów.</u>
          <u xml:id="u-126.15" who="#StanisławCieśla">Uważam, że przy obecnym tempie pracy parlamentu istnienie Senatu jest w dalszym ciągu zasadne. Pozwala bowiem uniknąć wielu błędów w procesie stanowienia prawa. Wszystko wskazuje na to, że również Sejm przyszłej kadencji będzie bardzo obciążony pracą i że w związku z tym nadal będzie potrzebne istnienie drugiej izby. Być może za 4 lata parlament będzie pracował już bez pośpiechu i wtedy zasadny będzie powrót do rozważań nad celowością istnienia bądź nieistnienia Senatu.</u>
          <u xml:id="u-126.16" who="#StanisławCieśla">Proszę Państwa! Czas obecny jest czasem wielkiej narodowej próby. Zagrożone są z takim trudem podjęte i prowadzone reformy. Zagrożona jest kształtująca się demokracja. Nie sposób nie postawić pytania, czy zdamy z pozytywnym wynikiem egzamin z zadania, jakie naszemu pokoleniu postawiła historia. Czy w imię wyższych racji potrafimy powstrzymać się od niektórych nadmiernych żądań? Czy w kampanii wyborczej potrafimy wyzbyć się elementów demagogicznych i populistycznych? Czy ponad walkę o realizację partykularnych interesów jesteśmy w stanie postawić poczucie odpowiedzialności za jedność narodu?</u>
          <u xml:id="u-126.17" who="#StanisławCieśla">Na koniec mojego wystąpienia chcę przytoczyć zdanie z Cypriana Norwida, niezwykle pasujące również i do dzisiejszej rzeczywistości. „Ojczyzna, ziomkowie jest to moralne jednoczenie, bez którego partyj nawet nie ma, bez którego partie są jak bandy lub koczowiska polemiczne, których ogniem jest niezgoda, a rzeczywistością dym wyrazów”.</u>
          <u xml:id="u-126.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Ryszarda Zielińskiego z Klubu Poselskiego Unii Chrześcijańsko-Społecznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Knoppek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#RyszardZieliński">Panie Marszałku! Jest prawdą, że Wysoki Sejm, cały Wysoki Sejm od prawej do lewej strony, chce skrócić swoją kadencję. Chce, ale chyba niezależnie — przynajmniej w znacznej swej części — niezależnie od głośnego poniewierania autorytetu parlamentu, od bombardowania Sejmu krytyką, głównie — cóż, trzeba to powiedzieć — ze strony Porozumienia Centrum. Izba jednak nie wydaje mi się wystraszona tym huraganowym ostrzałem. Sejm raczej jest zmęczony pracą, którą wykonał.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#RyszardZieliński">Ma przecież legitymację, jaką posiada rzadko który parlament europejski. Był ważnym czynnikiem przebudowy ustroju państwa, stworzył ramy prawa dla bezkrwawej polskiej rewolucji. Ma także pewną legitymację formalną. Niecierpliwi, wołając o 65% posłów z kontraktu nie są dokładni: 60 z dawnych partii i stronnictw i 5 z ugrupowań chrześcijańskich. Z niespełna 300 mandatów tzw. kontraktowych co najmniej 55 kandydatów zostało wybranych posłami, szczycąc się poparciem „Solidarności”, natomiast wśród nie zaszczyconych tym poparciem również nie było żadnego wyznaczania z góry miejsc mandatowych i niemandatowych. Tu także odbyły się wybory między osobami, wybory z reguły wygrywane przez ludzi bardziej otwartych na znaki czasu niż wielu początkowo wskazanych przez ich macierzyste partie.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#RyszardZieliński">Ten Sejm nie gadał w kółko o niczym, jak niedawno napisał któryś z niezorientowanych krytyków, tylko budował fundamenty nowego ustroju. Kto na pożegnanie naszego Sejmu chce go spostponować, bije w te fundamenty.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-128.4" who="#RyszardZieliński">Owo głośne i mocne bicie jest, niestety, funkcją spozierania na kraj przez pryzmat interesów grupy, używającej w dodatku parasola chrześcijaństwa dla filozofii odwetu, mającej zastąpić egzekwowanie sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-128.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-128.6" who="#RyszardZieliński">Tymczasem w żadnej ewangelii nie znajdziemy zalecenia sypania soli na ranę. Niecierpliwi, mówiąc o Wysokiej Izbie „karykatura Sejmu”, dążą do karykatury wyborów drogą karykaturalnego wręcz skracania kalendarza wyborczego, odpychającego ludzi od urn według recepty: im frekwencja wyborcza mniejsza, tym procent głosów oddanych na moją zorganizowaną grupę większy.</u>
          <u xml:id="u-128.7" who="#RyszardZieliński">Pozwolę sobie na cytat z wywiadu udzielonego przez pana senatora Jarosława Kaczyńskiego na temat terminu wyborów: „Wiosną, przy prawdopodobnej dużej absencji partie naszego obozu mogą zdobyć zdecydowaną większość miejsc w parlamencie”. Wymarzona duża absencja to znaczy mała frekwencja wyborcza.</u>
          <u xml:id="u-128.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-128.9" who="#RyszardZieliński">Ta jasna, ale i nieco chyba cyniczna wypowiedź, akceptująca aktywność wyborczą tylko zorganizowanej mniejszości, nie ma nic wspólnego z obyczajami demokratycznymi. Jest natomiast elementem narzucania krajowi swoistych reguł gry. Bardzo głośnego narzucania, rozlegającego się za pośrednictwem różnych środków. Także wołania o niebezpieczeństwie konsolidacji sił antydemokratycznych są takim właśnie elementem gry. Być może, że te siły się konsolidują. Ale chyba jednak nie w Sejmie, a poza nim. I chyba w tej chwili również po stronie prawicy, nie tylko lewicy.</u>
          <u xml:id="u-128.10" who="#komentarz">(Głos z sali: Po lewicy.)</u>
          <u xml:id="u-128.11" who="#RyszardZieliński">Właśnie antydemokratycznym tendencjom służyłyby wybory przeprowadzone na kolanie, według kalendarza nie dającego czasu na zbudowanie frekwencji. Kalendarza w niektórych środowiskach wręcz budzącego ochotę do bojkotowania wyborów. Wybory przeprowadzone na scenie zabudowanej od góry, wśród dekoracji politycznych, wiszących w powietrzu nie sięgających ziemi. Wybory bez czasu na komunikację ze społeczeństwem w sprawie programów.</u>
          <u xml:id="u-128.12" who="#RyszardZieliński">A przecież miały to być w pełni demokratyczne wybory, pierwsze takie od 1930 r.! Bo następne, międzywojenne, z 1935 i 1938 r., były już nieco zdeformowane obowiązującą wówczas ordynacją wyborczą, a powojenne nic z demokracją nie miały wspólnego. Obecne, pierwsze po 60 latach demokratyczne wybory, to wielka rzecz! Ciężkim grzechem byłoby więc przeprowadzenie ich na kolanie, w prowizorce, wśród walk o personalia, w tempie nie pozwalającym masom rodaków na nabranie ochoty do angażowania się. Bo sama demagogia skierowana przeciw obecnemu Sejmowi na pewno nie wywoła zaangażowania szerokich rzesz w akt wyborczy, w akt mogący zaowocować formowaniem gospodarczych podstaw spokoju społecznego.</u>
          <u xml:id="u-128.13" who="#RyszardZieliński">Niecierpliwi wołają: wybory trzeba koniecznie zrobić przed przybyciem do Polski Ojca Świętego, by ten nowo wybrany w demokratycznych wyborach parlament był wspaniałym prezentem dla Ojca Świętego. Ale można na to spojrzeć nieco inaczej. Jan Paweł II przyjedzie do siebie, do kraju, którego był współprzeobrazicielem. Może na nowym zakręcie historii, na którym się znajdujemy, prowadzone przez papieża narodowe rekolekcje przydadzą się także i politykom.</u>
          <u xml:id="u-128.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-128.15" who="#RyszardZieliński">Zatem wybory po wizycie papieża, po wysłuchaniu jego homilii będą bardziej przemyślane, zbliżą się do troski o dobro całego kraju, a nie jednej grupy nacisku.</u>
          <u xml:id="u-128.16" who="#RyszardZieliński">Wyraźne, proszę państwa, dwójmyślenie: zróbmy wybory błyskawiczne, choćby z minimalną frekwencją, z równoczesnym argumentowaniem, że to masy chcą wyborów natychmiast; takie dwójmyślenie graniczy, bliskie jest manipulacji politycznej.</u>
          <u xml:id="u-128.17" who="#RyszardZieliński">Bardzo wielu posłów wynosi ze swoich okręgów wyborczych wręcz przeciwne wyobrażenie co do oczekiwań ludzi. No, bo co ludziom wydaje się pilniejsze? Wybory czy na przykład załatwienie emerytur, albo systemu podatkowego, albo innych podstawowych regulacji naszego życia? Jakie wyniki dałaby ankieta uliczna tak właśnie skonstruowana? Przypomnijmy sobie, proszę Wysokiej Izby, bardzo niedawny czas, gdy Sejm jednomyślnie akceptował dążenie ówczesnego premiera do stworzenia państwa prawa, do nieczynienia tego pojęcia pustym hasłem. Strzeżmy się jednak polskiego piekła, którego bramy już się otworzyły.</u>
          <u xml:id="u-128.18" who="#komentarz">(Wesołość na sali).</u>
          <u xml:id="u-128.19" who="#RyszardZieliński">Jestem za odesłaniem do komisji obu projektów ordynacji, ale z zaleceniem Sejmu, aby komisja wypracowała projekt oparty jednak głównie na wielomiesięcznym dorobku jej własnych prac i rozsądnym kalendarzu, pozwalającym zaangażować w akt wyborczy gros społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-128.20" who="#RyszardZieliński">Jeżeli istotnie tak się stanie i komisja podejmie pracę, to mam takie dwie, a właściwie trzy kazuistyczne prośby. Przede wszystkim aby raz jeszcze komisja zechciała rozważyć liczbę 50 tys. podpisów niezbędnych do nadania listom regionalnym ogólnopolskiego numeru. Proponuję 30 tysięcy.</u>
          <u xml:id="u-128.21" who="#RyszardZieliński">I po drugie, aby komisja przynajmniej przeanalizowała, zastanowiła się nad możliwością powołania minimalnej, paromandatowej, ale jednak osobnej kurii wyborczej — tak, takie pojęcie istniało dawniej w prawie wyborczym — osobnej kurii wyborczej dla mniejszości narodowo-wyznaniowych.</u>
          <u xml:id="u-128.22" who="#RyszardZieliński">Aha, proszę państwa, jeszcze jedno. Wszyscy znaleźliśmy w naszych poselskich skrytkach list protestujący przeciw pozbawieniu Polaków na emigracji prawa udziału w akcie wyborczym. Ta sprawa była bardzo głęboko analizowana i w obu projektach ordynacji istnieje zasada domicylu wykluczająca udział w wyborach Polaków z zagranicy. Jest ta zasada dosyć głęboko umotywowana i głęboko osadzona w naszej obecnej praktyce. Niemniej jednak dramatyczność tego listu — nie wiem, czy wszyscy koledzy go przeczytali — dramatyczność tego listu oraz waga podpisów pod nim... Proszę państwa, to jest kwiat ludzi z polskiej emigracji w Anglii, tej najstarszej emigracji. Tu są podpisy takich ludzi, jak: Lidii Ciołkoszowej, Ryszarda Dębińskiego, Józefa Garlińskiego, Michała Mandziary i wielu, wielu innych. Otóż to mną powoduje, skłania do tego, aby prosić Prezydium Sejmu, by wystosowało w imieniu Sejmu list otwarty do tych ludzi, tłumaczący konieczność przyjęcia takiej, skądinąd przykrej, zasady w obecnym akcie wyborczym. Taki list podpisany przez marszałka Sejmu zrobiłby — sądzę — duże wrażenie na autorach apelu.</u>
          <u xml:id="u-128.23" who="#RyszardZieliński">Idąc dalej, proszę państwa, jestem przeciw poprawce konstytucyjnej zmierzającej do przedłużenia kadencji Senatu. Pan poseł Szymański rozpoczął tu właściwie dyskusję o dwu-, czy jednoizbowości naszego parlamentu na przyszłość. Byłbym za przesunięciem tej dyskusji do następnej kadencji parlamentu jeszcze dwuizbowego, choć taka dyskusja niewątpliwie musi być podjęta. Mój przedmówca wysunął koncepcję nadającą się także, moim zdaniem, do rozważenia, ażeby — skoro decyzja Sejmu decyduje o losach Senatu — taką decyzję o samorozwiązaniu podejmowało Zgromadzenie Narodowe. Można tę rzecz, jak sądzę, też rozważyć.</u>
          <u xml:id="u-128.24" who="#RyszardZieliński">Jestem natomiast, proszę państwa, za poprawką do Konstytucji likwidującą przerwę międzykadencyjną, a tym samym jestem za podjęciem uchwały skracającej naszą kadencję do dnia zaprzysiężenia nowej Izby wybranej w wyborach możliwie najszybciej przeprowadzonych, ale przeprowadzonych jednak na scenie politycznej zabudowanej nie tylko od góry. A więc gdzieś we wrześniu, październiku. W tym niezbyt odległym czasie odejdziemy na pewno i bez oporów, natychmiast gdy tylko nabierzemy przekonania, że nie ustępujemy miejsca chaosowi. Nie trzeba będzie, proszę państwa, flecisty, który niczym szczury wyprowadziłby nas z tego gmachu, jak niedawno żartował sobie pewien znakomity skądinąd satyryk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-128.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#TadeuszFiszbach">Prawie godzinę zabrała nam już dyskusja. Chcę poinformować, że jest jeszcze 50 zgłoszeń. Pozwolę sobie odtąd sygnalizować czas po 8–9 minutach wypowiedzi tak, aby mówca wiedział, że prosimy o przestrzeganie wcześniejszych ustaleń.</u>
          <u xml:id="u-129.2" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jan Knoppek z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego. Kolejnym mówcą będzie poseł Marek Dziubek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#JanKnoppek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Atmosfera polityczna w Polsce bardzo się ostatnio zagęszcza. Rząd wykreowany przez prawicowe ugrupowania stara się zapobiec protestom pracowniczym przeciw polityce ekonomicznej, która choć w perspektywie ma doprowadzić do korzystnych zmian gospodarczych, obecnie spycha społeczeństwo na próg biedy. Trudno jest przy tym orzec, co w istocie wywodzi się z rzeczywistych problemów gospodarczych, co zaś ma związek z nieporadnością i brakiem kompetencji ogniw zarządzania. Ten stan równi pochyłej, po której toczy się polska gospodarka trwa od dłuższego czasu, a zmian na lepsze nie widać. Mądrość przewidywania, umiejętność dokonywania oceny nastrojów społecznych i wyciągania stosownych wniosków zastępowana jest najczęściej bezpłodnym spieraniem się o rzeczy w istocie drugorzędne. Rodzi to określone frustracje społeczne, co wykorzystują z kolei niektóre siły polityczne prące do szybkich wyborów parlamentarnych. Zarzuca się Sejmowi nieudolność, kontraktowy rodowód, pojawiają się oskarżenia o kontrrewolucję, odnawianie starej koalicji, odtwarzanie układu okrągłego stołu, a ostatnio obłędna teza o radzieckiej piątej kolumnie w łonie polskiego parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali obrad)</u>
          <u xml:id="u-130.2" who="#JanKnoppek">Demagogia znów wzięła górę nad umiejętnością analizy rzeczywistości politycznej, a rzetelność informowania społeczeństwa pozostawia wiele do życzenia.</u>
          <u xml:id="u-130.3" who="#JanKnoppek">Układ: wasz prezydent, nasz premier, zastąpiony został układem: nasz prezydent, nasz premier. Chociaż wobec wypowiedzi i poczynań niektórych kreatorów tego układu trudno pojąć, czy rzeczywiście jest to nasz prezydent i czy rzeczywiście jest to nasz premier.</u>
          <u xml:id="u-130.4" who="#JanKnoppek">Prezydent, będący niewątpliwie silną indywidualnością, o niekwestionowanych zasługach dla zburzenia totalitaryzmu, pozostawiony jest często sam sobie. Podkreślanie jego robotniczej proweniencji przez ludzi odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie urzędu i należyty prestiż pierwszej osoby w kraju nie stanowi usprawiedliwienia dla wielu mniej lub bardziej istotnych potknięć i wydaje się być działaniem obliczonym na utratę społecznego poparcia.</u>
          <u xml:id="u-130.5" who="#JanKnoppek">Rząd — powstały jako ugruntowanie nowego układu — atakowany jest przez siły, które go rekomendowały zaledwie dwa miesiące temu. Wołaniu o szybkie wybory towarzyszą ruchy spowalniające te dążenia. Czymże innym bowiem można by tłumaczyć zarówno projekt prezydenckiej ordynacji wyborczej, jak i projekt zmian w Konstytucji, mających uczynić z Senatu „organ wiecznego czuwania”?</u>
          <u xml:id="u-130.6" who="#JanKnoppek">Wysoka Izbo! Walka o władzę zaczyna być coraz bardziej bezpardonowa. Sięga się do szufladkowania ludzi, do polowania na czarownice, do przekreślenia zasady równości wszystkich obywateli wobec prawa i zasady równych praw wobec wszystkich obywateli. Czy nie czas zapytać, jak długo trwać będzie manewrowanie nastrojami społecznymi?</u>
          <u xml:id="u-130.7" who="#JanKnoppek">Narodowi serwuje się tematy zastępcze, natomiast to, co stanowi o jego życiu, nie znajduje szerszego zainteresowania. W tym stanie rzeczy kampania wyborcza, prowadzona w atmosferze pogłębiającego się niezadowolenia i na dodatek skrócona, przekształci wolne wybory w zwykły plebiscyt, głosowanie za lub przeciw władzy.</u>
          <u xml:id="u-130.8" who="#JanKnoppek">Panie i Panowie Posłowie! Posłowie Stronnictwa Demokratycznego wypowiedzieli się za skróceniem X kadencji Sejmu, która trwa niespełna 18 miesięcy. Nie znaczy to jednak, aby celowe było przeprowadzenie wyborów za 63 dni. Ten pośpiech niczym nie jest dyktowany, jeśli nie liczyć dowcipu, że skoro naród czegoś żąda, wybory zastąpią te żądania. Spieszący się nie wyciągają żadnych wniosków z wyborów samorządowych ani prezydenckich.</u>
          <u xml:id="u-130.9" who="#JanKnoppek">Przeprowadzenie wyborów w terminie do końca bieżącego roku nie wynika z chęci trzymania się stołków i brania diet poselskich. Takiemu stanowisku przyświeca odpowiedzialność za to, co się w Polsce dzieje i to, co się stać może.</u>
          <u xml:id="u-130.10" who="#JanKnoppek">Stronnictwo Demokratyczne powstało u schyłku II Rzeczypospolitej siłą postępowych grup inteligenckich. Zrodziły go: protest przeciwko ówczesnym ograniczeniom demokracji oraz wola przeciwdziałania zagrożeniom stojącym wtedy przed Polską. Dziś ze smutkiem obserwujemy, że historia zaczyna się powtarzać.</u>
          <u xml:id="u-130.11" who="#JanKnoppek">Nasze powojenne dzieje mają dobre i złe karty. Służąc za namiastkę pluralizmu, uwiarygodnialiśmy stworzony przez komunistów sposób rządzenia, lecz mimo to, wtedy kiedy nie było jeszcze zorganizowanej opozycji, ubiegaliśmy się o wartości oraz o instytucje, które komunizm z założenia odrzucał, o gwarancję praworządności, demokrację parlamentarną, tolerancję, samorządność terytorialną i rdzennie polskie tradycje ustrojowe. Pomagaliśmy prywatnemu sektorowi w gospodarce, upatrując w nim zaczątek efektywnego ustroju ekonomicznego. Gdy pojawiły się realne szanse obalenia systemu totalitarnego, zdecydowanie pomogliśmy w tym, przyczyniliśmy się do zmiany ustroju środkami parlamentarnymi, do przejęcia władzy przez nowe, wywodzące się z „Solidarności” siły polityczne.</u>
          <u xml:id="u-130.12" who="#JanKnoppek">Dziś ojczyźnie najbardziej potrzebne są siły przedkładające skuteczność i realizm nad kurczową obronę swego oblicza politycznego — prawicowego, lewicowego lub centrowego. Przed Rzecząpospolitą stoją poważne problemy polityczne, ekonomiczne i społeczne. Stare struktury nadal hamują efektywność, a nowe powstają zbyt wolno. Pomoc w usunięciu tych przeszkód nie polega na rozpisaniu wyborów już jutro. Wprost przeciwnie, opóźni ich pokonanie.</u>
          <u xml:id="u-130.13" who="#JanKnoppek">Obecnie trzeba pomóc rządowi w urzeczywistnianiu w Polsce efektywności gospodarczej i nowoczesności cywilizacyjnej, w ugruntowaniu prawdziwej demokracji politycznej. To tylko może otworzyć przed nami, rodakami, perspektywy na życie godne Europejczyków i wkroczenie frontem, nie zaś kuchennymi drzwiami do Europy.</u>
          <u xml:id="u-130.14" who="#JanKnoppek">Zdyscyplinowanie prac Sejmu wokół tych spraw i koalicja zdrowego rozsądku jest, moim zdaniem, działaniem niezbędnym na dziś, działaniem także na rzecz przyszłych wyborów parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-130.15" who="#JanKnoppek">Panie Marszałku!... Przepraszam, już kończę.</u>
          <u xml:id="u-130.16" who="#JanKnoppek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zanim Sejm określi datę wyborów, taką datę, która nie wskazywałaby na popłoch, musimy uchwalić ordynację wyborczą i przesądzić również o istnieniu drugiej Izby parlamentu. Ordynacje mamy dwie. Projekt przygotowany w wyniku upartych i konsekwentnych prac Komisji Konstytucyjnej i skierowany przez prezydenta. Dojdą jeszcze dwa projekty: przygotowany przez nasz klub projekt ordynacji, gwarantujący pełną proporcjonalność, i projekt senacki. Są to zbyt ważne sprawy, aby decydować o nich „z marszu”. Dlatego też nic nie powinno stać na przeszkodzie, aby możliwie jak najszybciej Komisja Konstytucyjna wypowiedziała się o projektach przez siebie jeszcze nie rozpatrywanych. Jesteśmy winni społeczeństwu pełną świadomość, w jaki sposób, na kogo i w jakiej formie ma ono dokonać wyboru. Nie jest to „niebezpieczna partykularna gra polityczna”. Jesteśmy wszyscy na taką grę zbyt uczuleni, bo przerabialiśmy ją przez 40 lat.</u>
          <u xml:id="u-130.17" who="#JanKnoppek">Dając podwaliny pod lepszą przyszłość w nowych formach ustrojowych, przywracając ludziom nadzieję na perspektywy we własnej ojczyźnie, aktem wyborczym powinniśmy przełamać stagnację i inercję społeczną, by Sejm przez to społeczeństwo wybrany był rzeczywiście jego reprezentacją we wszystkich odcieniach politycznych.</u>
          <u xml:id="u-130.18" who="#JanKnoppek">Panie i Panowie Posłowie! Część członków Klubu Poselskiego SD popiera propozycję likwidacji Senatu. Nie stał się on, niestety, w pełni ostoją demokracji, gwarantem tolerancji, podwaliną praworządności. Osobiście uważam, że jednorodność obecnego Senatu przekreśla sens jego dalszego funkcjonowania w obecnym składzie. W Senacie też ścierać się powinny różne opcje i różne poglądy polityczne. Jeśli druga izba parlamentu pozostanie, to również wybrana w wolnych, przez nikogo nie powodowanych i pluralistycznych wyborach powszechnych. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-130.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Marka Dziubka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Aleksander Bentkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#MarekDziubek">Panie Marszałku! Panie i Panowie! W maju zeszłego roku Porozumienie Centrum przedstawiło społeczeństwu deklarację programową, rozwiniętą następnie w tzw. program przyspieszenia. Jednym z zasadniczych jego elementów były szybkie i w pełni demokratyczne wybory. Już wtedy uważaliśmy, że najkorzystniejsza w naszej sytuacji i najłatwiejsza do przyjęcia przez społeczeństwo będzie ordynacja wyborcza mieszana. Dlatego też poparliby jej projekt zgłoszony przez Obywatelski Klub Parlamentarny, którego autorem był pan poseł Michalak. Jesteśmy konsekwentni. Chcemy szybkich wyborów i będziemy popierać podobny do wspomnianego wyżej projekt ordynacji zgłoszony do Wysokiej Izby przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej pana Lecha Wałęsę. Tym bardziej że umożliwia on przeprowadzenie wyborów w dniu 26 maja 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#MarekDziubek">Wysoka Izbo! Wraz z posłem Andrzejem Kernem uczestniczyliśmy w pracach Komisji Konstytucyjnej i podkomisji, próbując czynnie wpłynąć na kształt powstającego w Sejmie projektu. Jesteśmy jednak świadomi faktu, że wynikiem przyjęcia tej ordynacji będą wybory późną jesienią. Nie możemy takiej koncepcji zaakceptować chociażby dlatego, że praktycznie równocześnie z wyborami i z formowaniem nowego Sejmu należałoby pracować nad budżetem państwa. Ponadto powstały w Komisji Konstytucyjnej projekt jest, jak sądzę, jedną z najbardziej skomplikowanych ordynacji z bardzo trudnym samym procesem głosowania. Nienaturalne łączenie województw w regiony może stwarzać niebezpieczeństwo dodatkowych konfliktów. Powoduje on jednocześnie, przez wysoką personalizację głosowania, zagrożenie procesu tworzenia partii i ich koalicji, a przez to budowania podstaw dla demokracji. Jest również zagrożeniem dla państwa, gdyż Sejm zgodnie z tą ordynacją może się stać reprezentacją interesów partykularyzmu lokalnego.</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#MarekDziubek">Nie muszę chyba przypominać w tym miejscu do czego doprowadziło zobowiązywanie posłów do reprezentowania polityki lokalnej na sejmikach w XVII i XVIII wieku.</u>
          <u xml:id="u-132.3" who="#MarekDziubek">Uważamy, że w Sejmie powinny się znaleźć osoby myślące w kategoriach państwa, jego polityki międzynarodowej i wewnętrznej. Sądzimy, że przyszły Sejm nie powinien być nadmiernie rozczłonkowany. Musi to być Sejm sprawny i efektywny, gwarantujący tworzenie stabilnego i wzajemnie uzupełniającego się układu władzy pomiędzy Sejmem — Senatem — prezydentem i rządem Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-132.4" who="#MarekDziubek">Ordynacja prezydencka — według nas — gwarantuje spełnienie tych wymogów, umożliwia ponadto zaspokojenie interesów środowisk regionalnych i osób, które nie posiadają wprawdzie własnych programów politycznych, gospodarczych i społecznych, cieszą się jednak powszechnym szacunkiem.</u>
          <u xml:id="u-132.5" who="#MarekDziubek">Ten ostatni warunek należy spełnić ze względu na przejściowy charakter obecnej sytuacji. W przyszłości podmiotem życia politycznego w Polsce powinny pozostać partie, stronnictwa i koalicje.</u>
          <u xml:id="u-132.6" who="#MarekDziubek">Ordynacja zgłoszona przez pana prezydenta jest kompromisem pomiędzy tendencjami oddolnymi a interesem państwa, umożliwiającym rozładowanie napiętej sytuacji. Zapewnia ponadto, że w parlamencie mogą się znaleźć osoby najwybitniejsze, o dużym wyrobieniu politycznym. Jest to mechanizm typowy dla państw zachodnich, powinien być również elementem naszego życia publicznego.</u>
          <u xml:id="u-132.7" who="#MarekDziubek">Panie i Panowie! Dzisiejsza debata ma nam dać odpowiedź na pytanie, kiedy się rozwiązujemy i kiedy zostaną przeprowadzone wybory parlamentarne.</u>
          <u xml:id="u-132.8" who="#MarekDziubek">Według Porozumienia Centrum alternatywa jest następująca: przyjęcie ordynacji prezydenckiej i wybory 26 maja — albo przyjęcie projektu wypracowanego w Komisji Konstytucyjnej i wybory późną jesienią, gdyż mało prawdopodobne jest, aby udało się je zorganizować i przeprowadzić w miesiącach letnich, chociażby ze względu na urlopy, prace połowę i przede wszystkim dwukrotną wizytę Ojca Świętego.</u>
          <u xml:id="u-132.9" who="#MarekDziubek">Jesteśmy zatem zwolennikami wyborów w maju. Uważamy, że szybkie wybory to stabilizacja państwa, to potwierdzenie autentyzmu reform, to potwierdzenie definitywnego odejścia od komunizmu, to gwarancja bezpieczeństwa i suwerenności państwa. Większość ugrupowań niedawno deklarowała i opowiadała się za szybkimi wyborami. W dniu wczorajszym i dzisiejszym mamy możliwość przekonania się o szczerości tych deklaracji.</u>
          <u xml:id="u-132.10" who="#MarekDziubek">Wysoka Izbo! Nie miałem zamiaru wykraczać poza program dzisiejszej debaty związanej z terminem wyborów i wyznaczeniem terminu rozwiązania się Izby. Niemniej niektórzy członkowie parlamentu potraktowali debatę jako atak na Porozumienie Centrum. Dlatego pozwolę sobie odpowiedzieć na kilka zarzutów.</u>
          <u xml:id="u-132.11" who="#MarekDziubek">Rzeczywiście Kongres Porozumienia Centrum podjął uchwałę dekomunizacyjną. Przypomnę wobec tego, że system komunistyczny to w polityce kierownicza rola partii. To w gospodarce — system nakazowo-rozdzielczy, to nieformalne mechanizmy omijające administrację państwową i administrację samorządową. Te chorobliwe mechanizmy nie mają nic wspólnego z demokracją. Zostaliśmy zobowiązani, aby dopilnować, by nie były one powszechnym zjawiskiem w naszym życiu publicznym, społecznym i politycznym. Pragnę również przypomnieć, że system komunistyczny to cierpienia, tortury i nierzadko śmierć — nie tylko w Polsce — wielu ludzi.</u>
          <u xml:id="u-132.12" who="#MarekDziubek">Zadośćuczynienie moralne jest elementarnym wymogiem sprawiedliwości społecznej. Myślę, że powinni o tym pamiętać nie tylko posłowie siedzący z prawej strony tej sali, ale również ci z lewej, ci co nie wiedzieli, ci co również wiedzieli, a mówią o uczciwości. Jeżeli pan poseł Cimoszewicz chce koniecznie poszukać w historii analogii dla uchwały o dekomunizacji, to radziłbym raczej porównanie do ustawy o denazyfikacji. Ustawy, która stała się podstawą dobrobytu Niemiec i zbudowania demokracji w tym państwie.</u>
          <u xml:id="u-132.13" who="#MarekDziubek">I z tego względu, jak sądzę, zostało przedstawione stanowisko SdRP w „Trybunie Ludu”, gdzie jest...</u>
          <u xml:id="u-132.14" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie ma takiego tytułu!)</u>
          <u xml:id="u-132.15" who="#MarekDziubek">... przepraszam bardzo, rzeczywiście nie ma takiej gazety, jest „Trybuna”... stanowisko, w którym SdRP sprzeciwia się demontażowi tego, co było budowane przez 45-lecie.</u>
          <u xml:id="u-132.16" who="#MarekDziubek">Wysoka Izbo! Pan poseł Zieliński okazał się prawdziwym Defensor Ecclesiae — szkoda, że nie pamiętał o tym on i jego ugrupowanie przez 45 lat. Powołując się zaś na opinię publiczną, dobrze byłoby popierać takie powołanie wynikami badań społecznych.</u>
          <u xml:id="u-132.17" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-132.18" who="#MarekDziubek">Mam takie wyniki i zapraszam pana posła, jestem gotów je przedstawić. Tutaj pragnę natomiast powiedzieć, że bardzo dobrą opinią cieszy się Wysoka Izba wśród 2% społeczeństwa. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-132.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#TadeuszFiszbach">Jest jeszcze zgłoszenie. Proszę, poseł Oleksy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#JózefOleksy">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie zamierzałem zabierać głosu, ale to, co w ripostach swoich zawarł poseł Dziubek, godne jest, by się do tego choć w paru słowach odnieść. Chodzi mi tylko o to, co w gloryfikacji światłych postanowień Porozumienia Centrum pan poseł Dziubek mówił o tym projekcie haniebnych ustaw dekomunizacyjnych. Nie będę się nad tym rozwodził. Myślę, że duża część Izby i społeczeństwa ma swoją na ten temat opinię. Niezależnie od tego, jak bolesne są wciąż odczucia i przeżycia związane z błędami przeszłości. Wiedzą o tym i przeżywają to razem z innymi siedzący po lewej stronie tej sali. Ale to żadna metoda działania w społeczeństwie: zwracanie jego oczu ku przeszłości, o co w szczególności w naszym państwie powinno by chodzić, jeśli głównym wynikiem zjazdu Porozumienia Centrum jest powiedzenie społeczeństwu, że przyczyną i zbawczym źródłem będzie propozycja tak niepostępowa i średniowieczna, tak zamykająca nam drogę do Europy, do której dążymy, jaką jest ta śmieszna w sumie propozycja. Wierzę, że społeczeństwo nie jest tak głupie, jak Porozumieniu Centrum się wydaje.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-134.2" who="#JózefOleksy">I nigdy do uchwalenia tego typu ustaw w Polsce nie dojdzie.</u>
          <u xml:id="u-134.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Aleksandra Bentkowskiego z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie poseł Józef Zegar.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#AleksanderBentkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Wysłuchanie kilkunastu wystąpień mimo woli nasuwa pewne uogólnienia, które, mam nadzieję, pozwolą komisji opracować ostateczną wersję ordynacji. Poza merytorycznym wnioskiem, jakim jest przekonanie Sejmu o potrzebie zastosowania ordynacji proporcjonalnej, zmniejszenia okręgów do jednego województwa, właściwie nasuwa się tylko jeden jeszcze wniosek: wszyscy chcemy skrócenia tej kadencji Sejmu, wcześniejszych wyborów, ale na tym odwaga mówców kończy się jak gdyby, bo już krytykowanie terminu 26 maja jest w złym tonie. W kuluarach Sejmu rozmawiamy z sobą, wiemy bardzo dobrze, że z przyczyn technicznych termin majowy jest nierealny. Przecież gdyby przyjąć najkrótsze terminy przewidziane w ordynacji opracowanej przez komisję, to ustawa powinna być podpisana przez prezydenta w połowie lutego. W sprawozdaniu komisji powinno znaleźć się stwierdzenie, że przedstawiamy Wysokiej Izbie tę ordynację i zdajemy sobie sprawę, że wybory mogą odbyć się najwcześniej na jesieni, bo przecież nikt rozsądny nie wyznacza wyborów w środku lata. Oczywiście wszystkie terminy mogą być skrócone, ale wtedy niweczy się pracę komisji, ekspertów, burzy się cały ład ustawy. Konieczne staje się przekazanie jej do ponownego opracowania w komisji i w efekcie uchwalenie ordynacji przesuwa się na czas bliżej nieokreślony.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#AleksanderBentkowski">Przekonany jestem, że doradcy prawni pana prezydenta są podobnego zdania. Przedstawiając nowy projekt ordynacji na początku marca, musieli zdawać sobie sprawę z tego, że jego założenia całkowicie odbiegają od wcześniej przyjętych przez Sejm i konieczne będzie zatem przekazanie projektu do komisji, która przy najlepszej woli dopiero za 2 tygodnie przedstawi wnioski Sejmowi. Wtedy czasu będzie tak niewiele, że realny pozostanie wyłącznie termin jesienny. Swego czasu pan prezydent powiedział, że taki termin byłby właściwie najlepszy po to, ażeby dać nowemu rządowi możliwość wykazania się. Słusznie. Wydaje mi się, że jest to racja, którą powinniśmy popierać. Wprawdzie nowy rząd jest rządem przyspieszenia, nowi ministrowie są naładowani energią i dobrą wolą, ale wydaje mi się, że 6 miesięcy jest to okres mimo wszystko za krótki, żeby naprawić Rzeczpospolitą.</u>
          <u xml:id="u-136.2" who="#AleksanderBentkowski">Skoro więc termin majowy nie jest realny, mamy nieco czasu, by zastanowić się, czy nie można stworzyć ordynacji lepszej, a zwłaszcza prostszej. Uważam, że ta ostatnia teza, że ordynacja powinna być maksymalnie prosta, jest najbardziej istotna. Oczywiście, że najprostsza jest ordynacja całkowicie proporcjonalna, gdzie głosuje się na partie, które z kolei przedstawiają swoje listy. Nie opowiadam się za takim rozwiązaniem. Uważam, że nie można całkowicie dezawuować pracy komisji. Jestem zdania, że wyborca powinien wiedzieć na kogo oddaje swój głos i dlatego opowiadam się za tym, by obowiązkowe było zaznaczanie na karcie kandydata, którego uważam za najlepszego.</u>
          <u xml:id="u-136.3" who="#AleksanderBentkowski">Sądzę jednak, że głosy powinny być liczone centralnie. Jeżeli dana partia, stronnictwo otrzyma w skali kraju 10% głosów, to otrzymuje wtedy 10% mandatów. Wtedy 46 jej kandydatów, którzy w różnych okręgach otrzymali największą liczbę głosów zostaje wybranych posłami. Przy założeniu, że we wszystkich okręgach uczestniczyć w wyborach będzie mniej więcej taka sama liczba wyborców, szanse każdego kandydata są podobne, bo przecież ilość mandatów zależna jest od ilości mieszkańców, a regiony tworzono tak, by zawierały podobną liczbę wyborców, co zresztą nie ma większego znaczenia przy takim sposobie liczenia. Zaletą proponowanego sposobu jest to, że żaden głos oddany na daną partię czy stronnictwo nie przepada, natomiast przy liczeniu głosów systemem proponowanym przez komisję, może zdarzyć się tak, że dane ugrupowanie zdobywa na przykład 10% głosów, a uzyskuje tylko 7% mandatów. Nastąpi to wówczas, kiedy kandydaci danego stronnictwa czy partii w regionie nie uzyskali wystarczającej liczby głosów, by zdobyć mandat i wtedy te głosy nie są liczone na rzecz tej partii.</u>
          <u xml:id="u-136.4" who="#AleksanderBentkowski">Zaznaczam, że propozycja moja jest inna od przedstawionej w ordynacji prezydenta, którą tak namiętnie skrytykował pan poseł Kuroń. W mojej propozycji o uzyskaniu mandatu nie decyduje miejsce na liście partyjnej, ale wyłącznie ilość głosów uzyskanych przez poszczególnych kandydatów w danym okręgu wyborczym. Wnoszę więc o wprowadzenie tej stosunkowo prostej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-136.5" who="#AleksanderBentkowski">Opowiadam się jednocześnie za wnioskiem mniejszości mówiącym o wprowadzeniu progu w granicach 4–5%. Taki próg jest gwarancją, że przyszły Sejm będzie mniej rozdrobniony niż obecny.</u>
          <u xml:id="u-136.6" who="#AleksanderBentkowski">Opowiadam się również za koniecznością uzyskania pod listami odpowiedniej ilości podpisów. Jest to konieczne, jeżeli chcemy, aby te wybory były wyborami poważnymi. Nie rozumiem jednak dlaczego dla jednego kandydata w wyborach prezydenckich konieczne było zebranie 100 tysięcy podpisów, a na całą partię w tej ordynacji wystarcza jedynie 50 tysięcy. Uważam, że tej różnicy być nie powinno i wskazane jest, aby komisja ten problem rozważyła ponownie.</u>
          <u xml:id="u-136.7" who="#AleksanderBentkowski">Stanowczo sprzeciwiam się ustanowieniu dodatkowego progu finansowego. Są w naszym kraju bardzo bogate partie. Ostatnie wybory są tego przykładem. Ale Polskie Stronnictwo Ludowe do nich nie należy. Przy utrzymaniu proponowanych stawek nie będziemy mogli wpłacić pełnej 600-milionowej kaucji. Ten zapis uważamy za próbę wyeliminowania z rywalizacji słabszych finansowo przez bogatszych. Nie wyobrażam sobie też, by mogły poradzić sobie z tym problemem partie zupełnie małe.</u>
          <u xml:id="u-136.8" who="#AleksanderBentkowski">Wysoki Sejmie! Nie są to zastrzeżenia czy poprawki zbyt znaczące. Wynikają one z nieco innego spojrzenia na sposób wybierania Sejmu. Uważam, że komisja sejmowa wykonała wielką i bardzo dobrą pracę i za to należy się koleżankom i kolegom serdeczne podziękowanie.</u>
          <u xml:id="u-136.9" who="#AleksanderBentkowski">Ordynacja ta nieformalnie rozpoczęła kampanię wyborczą. Zastanawiam się, pod jakimi hasłami będzie się ona toczyć. Dzisiaj nie zdobędzie się wyborców deklaracjami politycznymi. Stary system został złamany i wszyscy dzisiaj traktują to jako coś zupełnie naturalnego i oczywistego. Nie jestem przekonany, czy społeczeństwo uwierzy również w programy gospodarcze. Dzisiaj oczekujemy już nie programów, ale efektów. Myślę, że nie będzie się nas straszyć zagrożeniem zewnętrznym, bo Niemcy są w euforii zjednoczeniowej, a Rosjanie mają wystarczająco dużo własnych problemów. Pozostaje więc chyba straszenie się nawzajem.</u>
          <u xml:id="u-136.10" who="#AleksanderBentkowski">Staje więc taki smutny pan czy pani w telewizji i złamanym głosem oświadcza, że odradzają się siły antydemokratyczne czy antykomunistyczne, czy postkomunistyczne. Nikt dokładnie nie wie, na czym to polega i gdzie te siły są. Zabawne jest jednak to, że zalicza się do tych sił nie tylko osoby, które rozstały się z legitymacjami partyjnymi nie tak dawno, ale i tych, którzy rozstali się z tymi legitymacjami 10 czy 20 lat temu, a później bardzo energicznie zwalczali komunizm.</u>
          <u xml:id="u-136.11" who="#AleksanderBentkowski">Może to budzić uśmiech, ale jest to prymitywna próba zbijania kapitału wyborczego u niewybrednych politycznie ludzi. Są to pierwsze objawy kampanii negatywnej, której powinniśmy się wystrzegać, jeżeli nie chcemy rozbudzać wzajemnych antagonizmów. Społeczeństwo nasze jest rozczarowane, oszukane, poirytowane. Jest to beczka prochu, z którą igrać nie wolno.</u>
          <u xml:id="u-136.12" who="#AleksanderBentkowski">W ostatnich wyborach Polskie Stronnictwo Ludowe prowadziło kampanię wyłącznie pozytywną. Nie chcieliśmy zdobywać głosów, atakując rywali. Zarzucano nam, że byliśmy zbyt delikatni, ale uważamy, że nie czas na rozpalanie namiętności czy nienawiści. Wzywamy w przyszłej kampanii do umiaru i rozsądku, bo racje Polski są ważniejsze niż interesy jakiejkolwiek partii. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-136.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Józefa Zegara z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie poseł Stefan Myszkiewicz-Niesiołowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#JózefZegar">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Dotychczasowa dyskusja świadczy o uznaniu za fałszywe traktowania sprawy samorozwiązania się Sejmu i wyborów jako pewnego sprawdzianu postaw politycznych. I słusznie. Wydaje się bowiem zupełnie oczywiste, że decyzja w tak ważnej sprawie może być podjęta jedynie w wyniku rzeczowej analizy przesłanek, przyczyn i skutków dokonania tych aktów, nie zaś na fali emocji, demagogii oraz wyobrażeń różnej maści politykierów, gdyby tu użyć języka minionej epoki. Zdumiewająca i nielogiczna jest niebywała wprost presja na samorozwiązanie Sejmu X kadencji, tak jakby stanowił on samo centrum imperium zła. Rysujące się coraz wyraźniej granice tego imperium wskazują, że zarówno zło, jak i centrum, leżą gdzie indziej. Ale rzecz nawet nie w tym. Istota sprawy polega na tym, aby wspólnie działać na rzecz ograniczania obszarów zła, nie zaś ich powiększania.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#JózefZegar">Decyzja w sprawie samorozwiązania się Sejmu zapadła już jesienią. Wysoka Izba ją wykona. Nie ma najmniejszych podstaw, aby mniemać inaczej. Sejm X kadencji wielokrotnie bowiem dowiódł, że waży swoje słowa. Jest jednak zupełnie oczywiste — wynika to z odpowiedzialności i powagi Wysokiej Izby, a także każdego z nas, posłów — że może się to dokonać jedynie w atmosferze spokoju, powagi i z godnością, a przede wszystkim z uwzględnieniem nadrzędnych interesów państwa. Utożsamianie tej tak ważnej przecież decyzji z konkretną a priori określoną datą jest niewłaściwe, by nie użyć słowa — fałszywe. Obrazowo to przedstawił wczoraj pan poseł Jacek Kuroń. Konkretna data może być bowiem wyznaczona po spełnieniu pewnego zestawu warunków, co będzie gwarantować, że wybory wypełnią dobrze konstytucyjną rolę w interesie kraju. Można, a nawet trzeba spierać się co do zestawu tych warunków, ich ostrości, nie można jednak ignorować ich obiektywnego istnienia i potrzeby rozeznania. W zestawie tym nie może, jak sądzę, zabraknąć czterech uwarunkowań.</u>
          <u xml:id="u-138.2" who="#JózefZegar">Po pierwsze, występowania naturalnego dążenia obywateli do państwa prawa, do wolności i demokracji. Wartości te, już prawie w sensie formalnoprawnym osiągnięte, mogą zostać zagwarantowane przez siły polityczne wykształcone, odpowiedzialne, dysponujące mądrymi elitami, przez stabilne instytucje państwowe, a także mocne organizacje społeczne i samorządowe. Niestety, obecnie główne siły polityczne są jeszcze mało wyraźnie określone, słabo zorganizowane, niestabilne, bez dostatecznie dojrzałych programów. A przecież walka wyborcza to walka na programy, na co słusznie wskazywał prezydent Rzeczypospolitej Lech Wałęsa. Tymczasem takich programów nie mamy. Wątpliwej jakości byłby bowiem program głoszony przez lidera jednej z partii, mieniącej się być wiodącą, że dla reformowania Polski „pójdą nawet na pakt z diabłem”. Wszystko wskazuje na to, że pakt taki został już zawarty, natomiast wiedzy, umiejętności i reformowania Polski nadal nie ma.</u>
          <u xml:id="u-138.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-138.4" who="#JózefZegar">W takiej sytuacji natychmiastowe wybory, wybory teraz, jak głoszą już plakaty na mieście, to groźny symptom zatracenia odpowiedzialności, wyobraźni, a nawet instynktu samozachowawczego. Kto sieje wiatr, ten zbiera burzę.</u>
          <u xml:id="u-138.5" who="#JózefZegar">Po drugie, wielce złożonej sytuacji gospodarczej oraz społecznej, czemu dała wyraz niedawna debata budżetowa, grożącej przerwaniem, jakże jeszcze delikatnej i subtelnej, tkanki dokonujących się zasadniczych reform gospodarczych. Przyszłość Polski, jej miejsce w Europie, życie jej obywateli na najbliższe dziesięciolecia będzie określone przez decyzje gwarantujące sukces tych reform. Nie wnikając w złożone dylematy, jakie się z tym wiążą, chcę jedynie podkreślić i podzielić pełne troski wypowiedzi wielu z moich przedmówców o możliwych ujemnych następstwach opóźnień w rozwijaniu podstaw, w tym także prawnych, gospodarki rynkowej, które są tworzone pod auspicjami i wielkim nakładem sił Wysokiej Izby. Towarzyszy nam bowiem świadomość, iż bez gospodarki rynkowej nie może być prawdziwej demokracji, że bez takiej gospodarki kruche stają się nasze osiągnięcia w warstwie politycznej. Rząd przedłoży, jak sądzę, w tej intencji cały pakiet projektów ustaw do pilnego uchwalenia. Nie mogę przeto ogarnąć wielkości zamysłu, aby w tych zamiarach zastopować rząd, który dąży do osiągnięcia celów wypisanych na sztandarach tych sił politycznych, które tenże rząd utworzyły.</u>
          <u xml:id="u-138.6" who="#JózefZegar">Po trzecie, faktu, że przeprowadzenie prawdziwie wolnych i demokratycznych wyborów parlamentarnych wymaga przygotowania dobrej ordynacji wyborczej, ale także, a może nawet przede wszystkim wymaga przygotowania społeczeństwa do tych wyborów. Rzecz w tym, aby wybory nie ograniczyły się jedynie do wysunięcia kandydatów i aktu głosowania, ale aby stały się debatą, wielką publiczną debatą nad węzłowymi problemami naszego kraju, sposobami rozwiązywania tych problemów i skupianiem sił mogących dokonać właśnie takich rozwiązań w praktyce. Chodzi m.in. o znalezienie odpowiedzi, także w sensie zrozumienia i akceptacji społecznej, na pewne pytania zasadnicze. Wymienię kilka z nich. Po co, z czym, w jakim charakterze idziemy do Europy? Jaki charakter ma mieć nasza gospodarka rynkowa: kapitalistyczny drapieżny czy rynkowy społeczny? Jaki zakres i metody interwencjonizmu państwowego? Jaki jest dopuszczalny, społecznie akceptowany, zakres różnicowania dochodowego, bytowego, majątkowego? W jaki sposób tworzyć gwarancje dla państwa prawa i rozwoju demokracji? Każdy z nas oczywiście tę listę znakomicie poszerzy. Sądzę, że propozycje odpowiedzi na te pytania winny znaleźć się w programach partii politycznych, w wyborczych programach przedstawionych społeczeństwu.</u>
          <u xml:id="u-138.7" who="#JózefZegar">Po czwarte, konieczności rozważenia wszechstronnych skutków natychmiastowych wyborów. Taki scenariusz wydarzeń, jak fala populizmu, chaos polityczny, załamanie się ułomnego wprawdzie, ale programu gospodarczego, konieczność dyktatury, a zatem koniec marzeń o demokracji, wcale nie jest nieprawdopodobny. Byłoby wielką narodową stratą, by nie powiedzieć katastrofą, gdyby przez lekkomyślne dopuszczenie do zaistnienia takiego scenariusza zaprzepaścić te wielkie wartości, w których zdobyciu przewodził ruch solidarnościowy. Sytuacja jest bowiem znacznie bardziej złożona, aniżeli wydaje się to niektórym doradcom.</u>
          <u xml:id="u-138.8" who="#JózefZegar">Wymienione zagadnienia zapewne obok wielu innych wymagają wnikliwego rozważenia i analizy. Ich złożoność oraz waga decyzji skłaniają do wniosku, aby zadania takiego podjęły się stosowne gremia polityczne i rządowe, eksperckie pod kierunkiem wysokiego urzędu prezydenta Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-138.9" who="#JózefZegar">Wysoka Izbo! Byłoby oczywiście stratą czasu polemizowanie tu z argumentami na rzecz natychmiastowych wyborów. Wielu przedmówców to uczyniło, ja ograniczę się przeto tylko do kilku zwartych uwag.</u>
          <u xml:id="u-138.10" who="#JózefZegar">Po pierwsze, nie powinno się używać argumentu, że trzeba rozwiązać Sejm, bo jest on wynikiem kontraktu politycznego, chociażby ze względów wychowawczych. Kontraktów trzeba otrzymywać. Władza, która łamie kontrakt, przestaje być godna zaufania.</u>
          <u xml:id="u-138.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-138.12" who="#JózefZegar">Po drugie, płonne są obawy wiodących sił politycznych — mówił zresztą o tym i pan poseł Zieliński — że wybory jesienne mogłyby przynieść im porażkę. Przeciwnie, znakomite programy będą działać na ich korzyść w miarę tego, jak społeczeństwo będzie się z nimi zapoznawać i przekonywać jakie skutki będą one przynosić.</u>
          <u xml:id="u-138.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-138.14" who="#JózefZegar">Ku przestrodze: PZPR też się spieszyła z wyborami w 1989 r. Wszyscy wiemy, jak na tym wyszła.</u>
          <u xml:id="u-138.15" who="#JózefZegar">Po trzecie, nadużywany jest argument o woli społeczeństwa. Wola ta ma różne oblicza. Nie jest tak jednoznaczna. Nie wiadomo, jaka część społeczeństwa artykułuje swoją wolę w tym względzie. A nawiasem mówiąc, zdrowy rozsądek przemawia jeszcze i za tym, aby nie uruchamiać wentyla bezpieczeństwa, jaki stanowią wolne wybory, w sytuacji kiedy jesteśmy, czy też Rzeczpospolita jest — jak mówił poseł Bentkowski jakoby tą beczką prochu. Na marginesie dodam, że oczywiście z pełnym zrozumieniem odnoszę się do tych moich kolegów posłów, którzy mówią, iż wyborcy domagają się natychmiastowego rozwiązania parlamentu. Rozumiem tych panów posłów i szczerze im współczuję. Znane są jednak sposoby uszanowania woli wyborców.</u>
          <u xml:id="u-138.16" who="#JózefZegar">Po czwarte, szczególnie absurdalnie brzmi argument, iż obecny Sejm stanowi zagrożenie dla demokracji. Wszystko temu Sejmowi można zarzucić, ale nie to. Przecież ten właśnie Sejm, w znacznie trudniejszych warunkach zewnętrznych i wewnętrznych, podjął fundamentalne decyzje tworzące podwaliny demokracji. Sądzę, że historia ten Sejm oceni o wiele, wiele korzystniej.</u>
          <u xml:id="u-138.17" who="#JózefZegar">I wreszcie na zakończenie. Nie przyjmuję także i tego argumentu o zagrożeniu zewnętrznym. Jeśli takie zagrożenie jest, tak jak w owym słynnym liście się pisze i jak to mówił pan Dziubek, to ja protestuję. Jestem przeciw temu, aby Moskwa raz jeszcze ingerowała w nasze sprawy.</u>
          <u xml:id="u-138.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Stefana Myszkiewicza-Niesiołowskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Grażyna Staniszewska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem w imieniu Koła Parlamentarnego Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego oświadczyć, że nasze koło zdecydowanie popiera wybory w terminie 26 maja bieżącego roku i że jestem w pełni świadom, iż jest to decyzja polityczna i decyzja arbitralna. I przy tej okazji chciałbym również powiedzieć, że każda decyzja, jaka była tu prezentowana, także ta za późniejszym terminem wyborów, była tak samo decyzją polityczną i tak samo decyzją arbitralną. Jest to spór polityczny. Jest to pewien spór, który się toczy na tej sali. I ja nie podzielam poglądu, który był tutaj wypowiedziany, że podział pomiędzy nami jest podziałem na polityków, którzy z jakichś niezrozumiałych lub egoistycznych powodów chcą tych wyborów wcześniej, albo tak chcą, bo leży to w interesie ich partii — z jednej strony — oraz na pragmatyków ekonomistów, legalistów, którzy tych wyborów chcą później — z drugiej strony. To jest, moim zdaniem, wyraźny podział polityczny. A jeśli nawet tak jest, że poszczególne partie różnie widzą swój interes w stosunku do terminu wyborów, to przecież nie ma w tym nic złego. Partia reprezentuje przecież pewien elektorat, pewien interes społeczny, który artykułuje tak, jak go postrzega.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Dlatego uważam, że definiowanie podziału w takich kategoriach jest po prostu nierzetelne. Jeżeli mamy dyskutować rzetelnie, to dyskutujmy uczciwie. Jeżeli tu padają argumenty, że fakt, iż ten Sejm pochodzi z kontraktu politycznego — co przecież jest poza dyskusją i o tym w ogóle, i o konsekwencjach tego, sądzę, mówić nie warto — nie ma żadnego politycznego skutku, i że ten Sejm jest w gruncie rzeczy parlamentem takim samym, jakby pochodził z wolnych wyborów, to — panie i panowie przede wszystkim z byłej PZPR — przypomnijmy sobie w takim razie: a ustawa o majątku byłej PZPR, której przez rok nie mogliśmy przeforsować i w końcu w niedoskonałym kształcie została uchwalona; a odrzucone przedłożenie rządowe o zwalnianiu urzędników, dzięki czemu nie można usuwać nomenklatury, a ustawa o kombatantach, a chociażby zablokowany cały pakiet ustaw reprywatyzacyjnych? To są skutki między innymi tej politycznej...</u>
          <u xml:id="u-140.2" who="#komentarz">(Protesty z sali obrad)</u>
          <u xml:id="u-140.3" who="#komentarz">(Poseł Marian Orzechowski: Dokładniej kto?)</u>
          <u xml:id="u-140.4" who="#komentarz">(Wicemarszałek ucisza salą)</u>
          <u xml:id="u-140.5" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Panie i panowie z byłej PZPR! Została wam już tylko agresja, przeszkadzanie, „lepienie się” do tych poselskich foteli.</u>
          <u xml:id="u-140.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-140.7" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Mówię o ustawach reprywatyzacyjnych...</u>
          <u xml:id="u-140.8" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-140.9" who="#komentarz">(Głos z sali: Ja jestem przeciwko reprywatyzacji!)</u>
          <u xml:id="u-140.10" who="#komentarz">(Głos z sali: ...no właśnie i pan między innymi...)</u>
          <u xml:id="u-140.11" who="#komentarz">(Wicemarszałek ucisza salę)</u>
          <u xml:id="u-140.12" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">... dzięki takim jak pan te ustawy w ogóle nie mogą być rozpatrywane, podczas gdy parlamenty wybrane w wolnych wyborach w Czechosłowacji i Węgier dawno ustawy reprywatyzacyjne uchwaliły! I proszę nie mówić w takim razie, że jest to taka sama sytuacja polityczna, bo skutek społeczny jest zupełnie inny!</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#TadeuszFiszbach">Czy mógłbym prosić, żeby nie przeszkadzać posłowi? Jeśli ktoś nie zgadza się z jego poglądami lub chce zadać pytanie, proszę poczekać do końca wystąpienia. Bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#TadeuszFiszbach">Panie pośle, będzie pan miał okazję replikować.</u>
          <u xml:id="u-141.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę kontynuować, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Jeśli chodzi o bardzo częste tutaj wypowiedzi, że my oczywiście jesteśmy za przyspieszeniem wyborów, ale itd. itd. — to zdumiewające jest, że w tych zastrzeżeniach, w tych piętrzących się trudnościach, przede wszystkim powtarzana była linia przewodnia interesów państwa, linia przewodnia interesów społeczeństwa, i to tak długo, że aż się to wydaje podejrzane, aż się to wydaje nudne, i aż się to wydaje niepotrzebne wobec pewnej oczywistości tego faktu. Przecież wszyscy, tak ja to przynajmniej rozumiem, reprezentujemy interes państwa tak jak go widzimy. Chociaż zdumiewa fakt, że o tym interesie państwa najwięcej mówią przeciwnicy wyborów w terminie wiosennym.</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Układ polityczny w państwie wyraźnie i zdecydowanie, i to albo faktycznie, albo w świadomości społecznej, odbiega od układu politycznego w tym Sejmie. I też jest to twierdzenie oczywiste, że siły polityczne, które znaczną część posłów wykreowały, albo nie istnieją, albo w odczuciu społeczeństwa zakres ich społecznych wpływów jest znacznie mniejszy. Czyli mamy w Sejmie coś w rodzaju nadreprezentacji pewnego obozu politycznego. I to jest według mnie powód, dla którego te przyspieszone wybory są konieczne. I takie mniej więcej są też wyniki sondaży opinii publicznej.</u>
          <u xml:id="u-142.2" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Premier Jan Krzysztof Bielecki w swoim exposé powiedział, że w tym Sejmie jest wszystko możliwe. W tamtym kontekście zabrzmiało to jak komplement, ale w rzeczywistości komplementem nie jest. Co bowiem to oznacza? Oznacza, że nie ma stabilnej większości rządowej; oznacza, że nie ma jasnego określenia, gdzie jest obóz rządowy, gdzie jest opozycja; oznacza wreszcie, że nie można określić możliwości opozycji i nie można określić jasno obozu politycznego, na który ten rząd przy poszczególnych układach może w Sejmie liczyć.</u>
          <u xml:id="u-142.3" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">I jeszcze jedno, jak sądzę, trzeba społeczeństwu powiedzieć bardzo wyraźnie. Żadne wybory, także parlamentarne — nie powiedziano tego przy okazji wyborów samorządowych i podzielam opinie, że mamy pewne rozczarowanie co do skutku tych wyborów samorządowych, prezentowanych przez ówczesny obóz rządowy jako pewne remedium na polskie trudności — nie będą oczywiście remedium na polskie trudności. Nie ma takiego sposobu. Jeżeli ktokolwiek twierdzi, że zna sposób, zna metodę, że ma klucz do szybkiej poprawy sytuacji ekonomicznej Polski — a zgadzam się, że w ostatecznym rezultacie ona jest podstawą demokracji, tyle tylko, że jeżeli ocalimy wolność i demokrację, to dobrobyt przyjdzie, bo zawsze na świecie tak jest, nie ma ani jednego kraju, który byłby demokratyczny, a nie był bogaty — więc jeżeli ktokolwiek twierdzi, że zna szybki sposób na zbudowanie w Polsce społeczeństwa dobrobytu, to się myli — albo nieświadomie, albo z rozmysłem. I oczywiście te wybory nie zmienią tego także. Ale, moim zdaniem, znacznie poprawią klimat zaufania, klimat społeczny, klimat polityczny. Dlatego tak optuję za tym terminem, bo przede wszystkim i właściwie tylko w kwestii terminu chciałem się wypowiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-142.4" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Chcę też powiedzieć, że szkoda, iż ci wszyscy, którzy organizują dziś uliczne manifestacje, roszczeniowe protesty, którzy w jakiś przedziwny sposób dzisiaj z tak wielką odwagą i determinacją bronią rzekomo interesów ludzi pracy, iż ci wszyscy obrońcy są tak bardzo świeżej daty. Szkoda, że nie mieli odwagi brać udziału w manifestacjach ulicznych i protestach kilka lat temu, kiedy była do tego znakomita okazja i znakomite warunki, bo te zjawiska społeczne, przeciwko którym dziś z taką determinacją pod Sejmem na przykład protestują, wtedy również występowały.</u>
          <u xml:id="u-142.5" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Na drodze do odbudowania demokracji Polska uczyniła oczywiście w ostatnim czasie bardzo wiele. Ale wydaje mi się, że głosy, które tutaj słychać, głosy także z lewej strony sali — ja bardzo przepraszam, ale tak jest — za zniesieniem Senatu, do złudzenia przypominają mi głosy komunistów za zniesieniem Senatu w 1946 roku. Panie pośle Szymański! To towarzysz Tomasz był przecież głównym wrogiem Senatu w 1946 roku w pamiętnym referendum „3 x tak”.</u>
          <u xml:id="u-142.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-142.7" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">I już tylko co do spraw proceduralnych. Przecież w przedłożeniu prezydenta to nie jest opuszczenie celowe. Tutaj spotykamy się z takim poglądem, to samo odnosi się zresztą do Senatu, ale przede wszystkim się zajmę tym wątkiem prezydenckim, że prezydent jest za przyspieszeniem wyborów, ale wprowadzeniem swojej ordynacji de facto te wybory opóźnia. No proszę panów, czy nie czytaliście panowie uzasadnienia do tego projektu? Tam jest wyraźnie napisane: w trybie art. 46 ust. 3 regulaminu prezydent wnosi o przyspieszoną procedurę. Podtrzymuję ten wniosek i stawiam go jako formalny wniosek poselski, aby na podstawie art. 46 regulaminu ustawa Ordynacja wyborcza przedłożenie prezydenckie była rozpatrywana w trybie przyspieszonym. Czyli krótko mówiąc, aby dziś odbyło się drugie czytanie. I nie ma żadnego w związku z tym powodu... Można się z tym nie zgadzać, ale nie mówcie przecież, że prezydent hamuje procedurę przez przedłożenie projektu ordynacji. Można to oczywiście odrzucić, ale mówię: dyskutujmy uczciwie. Szanse tych dwóch projektów są na tej sali takie same.</u>
          <u xml:id="u-142.8" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Głosowanie za przeprowadzeniem dziś drugiego czytania projektu prezydenckiego oznacza możliwość uchwalenia ordynacji wyborczej w czasie tej sesji i przystąpienia do kalendarza politycznego. Z tym, że musi być wola polityczna oczywiście. I nie zasłaniajmy się proceduralnymi względami.</u>
          <u xml:id="u-142.9" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Zarzuty wobec Komisji Konstytucyjnej, że komisja celowo i świadomie opóźniała wybory, wydają mi się przesadne. Nie twierdzę tego. Niemniej jednak projekt Komisji Konstytucyjnej w oczywisty sposób... pomijam już wszystkie minusy tego projektu, a zwłaszcza fatalne zupełnie rozwiązanie problemu tych okręgów, które oznacza dwie rzeczy co najmniej: wielkie utrudnienie kampanii wyborczej oraz faworyzowanie partii bogatych — chodzi o jeżdżenie, o możliwości chociażby poruszania się — ale i trzecią, najważniejszą: takie niezrozumienie w społeczeństwie, że do tych wyborów pójdzie znikomy procent ludzi. Tak, właśnie według ordynacji przedstawionej przez komisję sejmową. Dlatego bardzo bym prosił — nie pamiętam, który z panów posłów, jak się zdaje z SD, twierdzi, że projekt prezydencki jest na niską frekwencję obliczony. Ja bardzo przepraszam, ale jest odwrotnie. To projekt komisji sejmowej oznacza bardzo niską frekwencję wyborczą. Z wielu powodów, ale przede wszystkim ze względu na stopień skomplikowania. Weźmy np. art. 140 ustawy ordynacji prezydenckiej, który brzmi: ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, i porównajmy z artykułem 148 projektu komisji, gdzie mówi się wyraźnie: ustawa wchodzi w życie w ciągu miesiąca, w miesiąc po jej ogłoszeniu. No to kto w takim razie jest za opóźnieniem, kto jest za przyspieszeniem wyborów? Na przykładzie tych dwóch chociażby artykułów. I proszę to także brać tu pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-142.10" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">I sprawa już ostatnia. Panie pośle Cimoszewicz, prezydencki pretendencie!</u>
          <u xml:id="u-142.11" who="#komentarz">(Okrzyki z sali)</u>
          <u xml:id="u-142.12" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Pan się bardzo tutaj zżymał na tę kampanię wyborczą, wiele pan agresywnych słów wypowiedział w stosunku do kampanii prezydenckiej. No to po co pan brał w niej udział z taką aktywnością i z taką energią? Ale to jeszcze pół biedy. Ja nie chciałem używać takiego słowa, ale pan poseł Oleksy użył tutaj słowa „haniebny”. To nie ustawy dekomunizacyjne są haniebne. Ustawy te nie oznaczają oczywiście, że 3 mln członków byłej PZPR znajdzie się poza prawem. W moim rozumieniu one oznaczają, a Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe w pełni popiera ten kierunek, że komuniści muszą odpowiadać za to, co Polsce zrobili, ale ci, którzy są winni...</u>
          <u xml:id="u-142.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-142.14" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">... winni tego, co Polsce uczynili. Nie o represje wobec szeregowych członków partii oczywiście chodzi, możecie, panie i panowie, jeżeli jesteście niewinni, spać spokojnie.</u>
          <u xml:id="u-142.15" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-142.16" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Haniebne jest natomiast porównanie przez posła Cimoszewicza Polski do III Rzeszy, przez porównanie tych ustaw do ustaw norymberskich. Takiego porównania jeszcze w Polsce nie było. Takie porównania padały na ogół tylko z kręgów wrogich Polsce, z zagranicznych ośrodków. I właśnie fakt, że zostało to uczynione w tym parlamencie uważam za haniebny. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-142.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#TadeuszFiszbach">Już jest kilka zgłoszeń, zauważyłem pierwsze i drugie, więc w tej kolejności je zapowiem, a panu posłowi dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Gabrielski się zgłosił jako pierwszy, poseł Wiatr, a potem poseł...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#StanisławGabrielski">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Gdyby pan poseł Niesiołowski nie nadużył słowa uczciwie, uczciwość, to ja bym głosu nie zabierał.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#StanisławGabrielski">Pierwsza sprawa. Pan poseł Niesiołowski bardzo ubolewał nad tym, że nie ma większości w parlamencie. Panie pośle, to przecież pańskie ugrupowanie polityczne rozbiło, w sposób jednoznaczny rozbiło tę większość rządową, która w parlamencie była. To państwo przyczyniliście się w znacznym stopniu do tego, że dzisiaj tej jednoznacznej większości parlamentarnej w Sejmie nie ma. No więc miejcie też po prostu to poczucie uczciwości, że wzięliście odpowiedzialność za rozbicie większości rządowej, która w tym parlamencie w sposób jednoznaczny była ukształtowana.</u>
          <u xml:id="u-144.2" who="#StanisławGabrielski">I druga sprawa. Panie pośle, ja sądzę, że jeżeli już tak bardzo uczciwie mówimy, to powiedzmy również do końca uczciwie, że cała koncepcja przyspieszenia „spaliła na panewce”, że panowie poza pomysłem na objęcie kilku foteli nie przedstawiliście żadnych merytorycznych koncepcji, żadnych głębszych przemyśleń, dotyczących strategii rozwoju kraju, problemów gospodarczych, problemów ekonomicznych. I dzisiaj, szanowni państwo, obóz polityczny, który wylansował przyspieszenie, ma obowiązek rozliczyć się przed ludźmi, ma obowiązek rozliczyć się przed społeczeństwem z tych zobowiązań i z tej umowy społecznej, którą państwo z ludźmi zawarliście. Tego nie chcecie robić, dlatego że jest pustka merytoryczna, jest pustka koncepcyjna. I dzisiaj, krótko mówiąc, tym samym hasłem, tym są mym pustym hasłem chcecie, moim zdaniem, po raz kolejny oszukać ludzi. I dlatego po prostu to robicie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-144.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#TadeuszFiszbach">Jest wiele zgłoszeń... chwileczkę... najpierw ad vocem. Prosiłbym o krótkie, zwięzłe odniesienie się do poszczególnych kwestii. Poseł Wiatr, później poseł Miłkowski. Poseł Wiatr, jako pierwszy, potem pan poseł.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, poseł Wiatr.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#SławomirWiatr">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W sprawie chrześcijaństwa pana posła Niesiołowskiego jako ateista, niekompetentny, nie będę się wypowiadał.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#SławomirWiatr">Zupełnie mnie, panie pośle, nie dziwi to, że pan atakuje lewicę, bo we wszystkich parlamentach świata prawica atakuje lewicę, a lewica się „odgryza” prawicy. I nam też są potrzebne bardzo szybkie wybory. Moja partia, Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej, wypowiedziała się, podobnie jak pańska bardzo przyspieszająca partia, za wyborami w maju, chociaż zdajemy sobie sprawę z tych wszystkich ułomności, o których tu była mowa. A dlaczego opowiedzieliśmy się za majowymi wyborami, tak jak pan również z pańskim ugrupowaniem? Otóż z powodu tego, co pan nazywa lepem tych foteli, na których siedzimy, tego co pan nazywa opóźnianiem procesu legislacyjnego na przykład w sprawach reprywatyzacyjnych. Mnie akurat nie są znane — być może pan jest lepiej poinformowany, praktyki opóźniania tego procesu. Nie jestem natomiast do końca przekonany, czy społeczeństwo polskie opowiedziało się w wyborach albo w innej formie co do tego, że chce takiej prywatyzacji jak Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe. A może nie chce? I dlatego trzeba szybko przeprowadzić wybory, żeby społeczeństwo rozstrzygnęło, czy prawica ma wystarczającą podstawę do głoszenia, że Polskę uratuje reprywatyzacja, totalna prywatyzacja, pauperyzacja ludzi pracy itd., itd. Oczywiście, może pan powiedzieć, że to jest demagogia. Mnie chodzi jednak po prostu o rozstrzygnięcia wolą naszego elektoratu, czy ludzie chcą tego, czy nie. To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-146.2" who="#SławomirWiatr">Po drugie, jeżeli chodzi o dobrodziejstwo uchwał głównej siły, odpowiedzialnej za przebieg życia politycznego, odpowiedzialnej za politykę rządu. Bo tak przecież traktować należy Porozumienie Centrum wraz z koalicjantami. Nie jest to rząd ekspertów. Jest to rząd Porozumienia Centrum wraz ze Zjednoczeniem Chrześcijańsko-Narodowym i Kongresem Liberalnym. I właśnie te ugrupowania boją się późniejszej konfrontacji z powodu braku koncepcji politycznej, gospodarczej, której rząd nie realizuje. I powiedzmy sobie szczerze, o co tu chodzi. I tu jest problem waszego przyspieszenia. Przyspieszenia, które polega na przebieraniu nogami w piasku. Jak wiadomo, przebieranie nogami w piasku dosyć słabe skutki przynosi. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-146.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#TadeuszFiszbach">Raz jeszcze powtarzam prośbę o krótkie, zwięzłe wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Miłkowski, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#AndrzejMiłkowski">Panie Marszałku! Panie Pośle Niesiołowski! Ja przewodniczę Komisji do Spraw Reprywatyzacji i chciałem pana poinformować, że nigdy nie byłem nomenklaturą ani członkiem PZPR.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali).</u>
          <u xml:id="u-148.2" who="#AndrzejMiłkowski">To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-148.3" who="#AndrzejMiłkowski">Po drugie. Sprawy nie są, tak jak pan mówi, blokowane. Tylko po to, żeby coś zrobić, trzeba wiedzieć, jakie będą skutki chociażby ekonomiczne, jeśli już nie polityczne i społeczne. Ja wnosiłem dwukrotnie o debatę plenarną, ponawiam po raz trzeci swój wniosek formalny o odbycie plenarnej debaty na temat reprywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-148.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-148.5" who="#AndrzejMiłkowski">I jeszcze jedno słowo. Panie pośle, szliśmy spod znaku „Solidarności”, ja również jestem członkiem „Solidarności” i nie znam z postulatów gdańskich wniosków o reprywatyzację. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-148.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#TadeuszFiszbach">Zapowiedziałem wcześniej panią poseł Grażynę Staniszewską...</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie, jeszcze...)</u>
          <u xml:id="u-149.2" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze są zgłoszenia? Dobrze, ale prosiłbym o krótkie, zwięzłe wypowiedzi. Pan poseł Niesiołowski również się zgłasza? To może w takim razie później i już poproszę, aby mówić jak najkrócej lub z miejsca.</u>
          <u xml:id="u-149.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#RyszardSmolarek">Moje nazwisko Smolarek. Uważam, panie pośle, że należy się podziękowanie za nową wykładnię etyki chrześcijańskiej. Na poprzednim chyba posiedzeniu deklarował się pan na lekcje dobrego wychowania u posła Oleksego, nie wiem czy pan chodzi, czy nie, ale efekty jak na razie są mierne...</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#komentarz">(wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-150.2" who="#RyszardSmolarek">... i słuchając dzisiaj pana wystąpienia muszę stwierdzić, że nie wiem, czy pan jest opornym i trudnym uczniem, ale ma pan pewien kłopot w przyswajaniu sobie informacji. Cierpi pan na chorobę, która się po tamtej stronie sali rozszerza coraz bardziej, na pewien społeczny i polityczny niedosłuch i proponowałbym jednak z tego się leczyć, ponieważ oprócz takich komunikatów, jak podawane w programie „Sprawa dla reportera” są komunikaty z posiedzeń rządu. I prosiłbym, żeby podać już oficjalnie... ponieważ ostatnio, w ubiegłym tygodniu był komunikat rządu, że po raz któryś z posiedzenia „zdjęto” sprawę reprywatyzacji majątku Rzeczypospolitej. Sądzę, że takich komunikatów w radiu i w telewizji poseł Niesiołowski powinien wysłuchać. Ale programu „Sprawa dla reportera”, który był bardzo koniunkturalny, wysłuchał, natomiast tych oficjalnych informacji nie przyswaja i próbuje tutaj, na tej sali, siać pewien zamęt informacyjny.</u>
          <u xml:id="u-150.3" who="#RyszardSmolarek">W związku z tym mój wniosek formalny sprowadza się do tego, żeby dzisiaj, ewentualnie jutro, ktoś z rządu podał oficjalne powody, dla jakich rząd nie obradował nad tą tematyką, i co, jakie powody, blokują bądź przyświecają temu przedsięwzięciu. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-150.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#TadeuszFiszbach">To jest wypowiedź ad vocem.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, jest jeszcze jedno zgłoszenie i później poseł Stefan Myszkiewicz-Niesiołowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#AndrzejGabryszewski">Andrzej Gabryszewski, OKP. Chciałem przed kolejną wypowiedzią pana posła powiedzieć, że należałoby jednak formułować swoje wypowiedzi inaczej, nie obrażać innych posłów.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#AndrzejGabryszewski">A teraz do pana posła Gabrielskiego. Rzeczywiście, ma pan rację, że winą rządu Mazowieckiego jest to, iż przy oddzielaniu grubą kreską nie podał jednak stanu faktycznego, w jakim zastał gospodarkę w tym kraju i tego, kto za to ponosi odpowiedzialność. Bo dzisiaj dochodzi do sytuacji, że ktoś chce kogoś rozliczać za niespełna rok działania w stosunku do 45 lat niszczenia tego kraju i materialnie, i moralnie.</u>
          <u xml:id="u-152.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#TadeuszFiszbach">Pan poseł Wojciech Mojzesowicz ad vocem? Prosiłbym o krótkie odniesienie się, a jeżeli szerzej, to w dyskusji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#WojciechMojzesowicz">Poseł Wojciech Mojzesowicz, działacz ZWM. Akurat na tej sali, mimo wszystko, niektórzy powinni z odrobiną pokory mówić o pewnych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#WojciechMojzesowicz">Panie pośle Gabrielski! Pan zniszczył całą odnowę w Związku Młodzieży Wiejskiej w 1982 roku. To pan przyszedł i nas ustawiał.</u>
          <u xml:id="u-154.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-154.3" who="#WojciechMojzesowicz">Panie pośle Gabrielski, trochę pokory!</u>
          <u xml:id="u-154.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#TadeuszFiszbach">Czy pan poseł Niesiołowski chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#TadeuszFiszbach">Nie ma więcej zgłoszeń, więc proszę bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#TadeuszFiszbach">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dziękuję przede wszystkim posłowi Wiatrowi, bo ta wypowiedź jest — moim zdaniem — w dużym stopniu słuszna, to znaczy z wyjątkiem konkluzji. Bo to jest oczywiście pańska ocena. Pan uważa, że my — mówi pan przy tym o Zjednoczeniu Chrześcijańsko-Narodowym i Porozumieniu Centrum — trudno mi mówić, za Porozumienie Centrum, które jest wystarczająco silne, aby mówić za siebie, ale jeśli chodzi o ZChN, to jest oczywiście ocena subiektywna, że dlatego chcemy wyborów, bo jesienią byśmy je przegrali. Nie mogę tu niczego innego odpowiedzieć, poza moim słowem honoru, jeśli ono coś dla pana znaczy, że tak nie jest, że my raczej uważamy, że jesienią by te wybory były korzystniejsze. I naprawdę w naszym rozumieniu chodzi tu o interes Polski. Ale ponieważ tak mówi każdy na tej sali, więc nic więcej nie mogę dodać. Bardzo się natomiast cieszę z takiego stanowiska SdRP. I mam nadzieję, że panowie dacie temu wyraz w głosowaniu i poprzecie wniosek OKP...</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-155.4" who="#TadeuszFiszbach">... o to, aby drugie czytanie prezydenckiego projektu ordynacji odbyło się dziś na tej sesji i aby 26 maja można było przeprowadzić wybory, bo taki wniosek zostanie postawiony. Jeżeli tak,...</u>
          <u xml:id="u-155.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-155.6" who="#TadeuszFiszbach">... to się serdecznie cieszę i gratuluję.</u>
          <u xml:id="u-155.7" who="#TadeuszFiszbach">Jeśli chodzi o wypowiedź posła Gabrielskiego, to odniosę się do niej bardzo krótko. Pan poseł Gabrielski twierdzi, że moje ugrupowanie rozbiło większość rządową. Czy chodzi o OKP, czy ZChN, nie jest w tej wypowiedzi jasne. Jeżeli o ZChN, to nie wiem, jakim sposobem to się mogło stać. Większość rządową, moim zdaniem, rozbił, jeśli tak można powiedzieć, premier Mazowiecki, ponieważ fatalna była jego decyzja kandydowania na prezydenta. I to były konsekwencje tej decyzji.</u>
          <u xml:id="u-155.8" who="#komentarz">(Głosy z sali: Ooo!)</u>
          <u xml:id="u-155.9" who="#TadeuszFiszbach">Ale w ogóle nie bardzo wiem, w jaki sposób OKP mógł rozbić większość rządową. Przecież większość rządowa jest na sali. Na sali! Głosowania były dla rządu cały czas bardzo korzystne.</u>
          <u xml:id="u-155.10" who="#TadeuszFiszbach">Jeśli chodzi o reprywatyzację, to być może jest tak, że w komisjach sejmowych ta sprawa się toczy, ale fakty ostateczne są takie, że ani jedna ustawa reprywatyzacyjna w ciągu dwóch lat nie została w tym Sejmie podjęta. I tego faktu się po prostu zmienić nie da.</u>
          <u xml:id="u-155.11" who="#komentarz">(Głos z sali: Ale posłowie mogą.)</u>
          <u xml:id="u-155.12" who="#TadeuszFiszbach">Być może, ale w Sejmie leży na przykład przed drugim czytaniem, już do drugiego czytania nie może dojść, ten projekt ustawy o likwidacji skutków ustawy z 26 lutego 1958 roku.</u>
          <u xml:id="u-155.13" who="#TadeuszFiszbach">A jeżeli chodzi o etykę chrześcijańską, to ja w ogóle na temat chrześcijaństwa tu nie mówiłem, o ile pamiętam, dziś w tym wystąpieniu.</u>
          <u xml:id="u-155.14" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-155.15" who="#TadeuszFiszbach">Trzy tygodnie temu odsyłałem natomiast na naukę do posła Oleksego posła Cimoszewicza. Sam siebie nie odsyłałem. Jeżeli jest taka potrzeba, to zwrócę się o korepetycje. I oczywiście będzie to dla mnie wielką przyjemnością i zaszczytem, że nauczyciel tak dobrze wychowany będzie mnie uczył. Ale, panie pośle, wtedy to dotyczyło posła Cimoszewicza. I dobrze by było, żeby pan cytował ściśle. To dotyczyło posła Cimoszewicza.</u>
          <u xml:id="u-155.16" who="#TadeuszFiszbach">I ostatnia uwaga ogólna. Panowie, myśmy — mówię o prawicy przede wszystkim, o OKP — myśmy przez półtora dnia słuchali tutaj słów, delikatnie mówiąc, bardzo przykrych i tak impulsywnie nie reagowaliśmy. Zmuszeni byliście, przerywając mi zresztą, co bardzo często czynicie, wprowadzając tym samym nowy parlamentarny obyczaj — tak, wy to wprowadzacie — wysłuchać paru słów przykrych, co w parlamentach się w końcu zdarza. Jestem zdumiony stopniem tej agresji i tej reakcji. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-155.17" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-155.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-155.19" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-155.20" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze prosił o głos pan poseł Ryszard Bugaj i pan poseł Wiesław Kaczmarek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#RyszardBugaj">Bardzo krótko. Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym się zwrócić do pana posła Niesiołowskiego z pytaniem właściwie retorycznym. Jeżeli sprawę reprywatyzacji uważa za tak kluczową, jeżeli wie dokładnie, jak to zrobić, jeżeli nie widzi tu konfliktów, to co stało na przeszkodzie, by jego partia wystąpiła z odpowiednią inicjatywą ustawodawczą? Byłaby sprawa jasna. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, pan poseł Kaczmarek, PKLD.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#WiesławKaczmarek">Chciałem jednak z krótką ripostą do pana posła Niesiołowskiego. W pierwszej sprawie, panie pośle, dotyczącej reprywatyzacji. Proponowałbym panu, żebyśmy dokonali pewnego dealu. Niech pan przystąpi, kosztem na przykład zaangażowania w sprawy związane z ustawą antyaborcyjną, do działania na rzecz reprywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-158.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-158.2" who="#WiesławKaczmarek">Naprawdę, pomogę panu. Rozmawiałem ze Stowarzyszeniem Aptekarzy. Chciałbym tym ludziom pomóc, żeby odzyskali własność, którą im faktycznie zabrano, tego nikt nie kwestionuje. Ale życzyłbym sobie naprawdę, żeby nie rzucać słów na wiatr, tylko wziąć się do roboty.</u>
          <u xml:id="u-158.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-158.4" who="#WiesławKaczmarek">To jest jedna rzecz. Teraz druga. Panie pośle, mnie się wydaje tak. Te reakcje po lewej stronie sali na pana wypowiedzi, w ogóle takie wzajemne przeszkadzanie, wynikają, jak sądzę, z tego, że my nie reagujemy już na poglądy. Bo tu chyba stosuje się taka zasada: jaki jest koń, każdy widzi i nie ma co dyskutować z poglądami. Sądzę, że najczęściej mamy tutaj do czynienia, że te reakcje wynikają, wie pan, z formy prezentowania poglądów, z tej retoryki. Ona po prostu budzi czasami obrzydzenie. Mam nadzieję, że przede wszystkim pan, bo ja raczej nie aspiruję do roli uznanego, szanowanego polityka... tymczasem to jak niekiedy zachowujemy się w Sejmie, niestety przypomina mi taką sytuację — odnoszę to również do siebie — jak w przedszkolu, kiedy mały dzieciak napluł po prostu sąsiadowi do zupy i bardzo się z tego cieszy. No, przecież tak nie można. Szanujmy siebie wzajemnie! Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-158.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią Grażynę Staniszewską z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Zapowiedziałem już wcześniej, więc wreszcie trzeba dotrzymać słowa. Proszę bardzo panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#GrażynaStaniszewska">Panie Marszałku! Drodzy Państwo! Chciałabym się skupić na sprawie ordynacji wyborczej, czyli zmienić troszeczkę klimat. Otóż, proszę państwa, chciałam zwrócić uwagę na sytuację, w jakiej się znajdujemy. W momencie kiedy podejmowaliśmy uchwałę — zresztą na wniosek właśnie posła Niesiołowskiego, który wówczas popierał generalnie skrajnie proporcjonalną ordynację wyborczą — nie mieliśmy za sobą doświadczenia prezydenckich wyborów. Po podjęciu tej uchwały przyszło nam doświadczyć prezydenckich wyborów, doświadczyć sytuacji pewnego rozdrobnienia, zmiany rządu i destabilizacji jednak układu wspierającego rząd w parlamencie. W związku z tym zaczęły się mnożyć głosy, że należałoby tę uchwałę zrewidować, że ona już nie przystaje do naszych obecnych doświadczeń. I pracująca nad projektem ordynacji Komisja Konstytucyjna musiała się z tym faktem liczyć.</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#GrażynaStaniszewska">Procedura odwoływania uchwały, rewizji tej uchwały, byłaby tak długa, że znakomicie opóźniłaby pracę nad ordynacją wyborczą. Dlatego też Komisja Konstytucyjna nie wystąpiła z takim wnioskiem. Postarała się natomiast uwzględnić maksimum doświadczeń, wynikających z tego, co się po prostu na zewnątrz tego parlamentu dzieje.</u>
          <u xml:id="u-160.2" who="#GrażynaStaniszewska">I otóż, proszę państwa, jakie jest owo doświadczenie wyborów prezydenckich, o którym nie powinniśmy zapominać. Przede wszystkim, moim przynajmniej zdaniem, wybory te wykazały, że jest nikłe zaufanie do partii politycznych. Wszyscy, tak jak tu siedzimy, jesteśmy czasami aż na śmierć dopolitykowani. Okazało się, że takiej atmosfery w społeczeństwie nie ma. Do partii politycznych nie ma zaufania. Ale wybory prezydenckie wskazały nam na jeszcze jedną rzecz. Mianowicie na jakąś potrzebę rekomendacji dla nagle pojawiających się kandydatów, rekomendacji jakiejś organizacji, która by wzięła odpowiedzialność, czy opowiedziała o danym kandydacie coś wyborcom. To też jest doświadczenie wyborów prezydenckich, doświadczenie skrajnie sprzeczne z kolejnym, jeszcze jednym powyborczym doświadczeniem naszego Sejmu, widocznym zwłaszcza na tym, co działo się przy debacie budżetowej: na powszechnej niechęci w tym parlamencie do brania jakiejkolwiek, chociażby cząstkowej, odpowiedzialności za działania rządu. Właściwie wszyscy, tak jak na tej sali siedzą, wszyscy chętnie znaleźliby się w opozycji. I w sumie rząd traci oparcie w parlamencie. Czyli widzimy, ja przynajmniej, panie pośle Niesiołowski, tak widziałbym tę opinię premiera Bieleckiego, który zwracał uwagę na niestabilność parlamentu, że po prostu nie można się na tym parlamencie oprzeć. Nie można, coraz trudniej jest przeprowadzić w parlamencie jakieś jednolite, zwarte koncepcje.</u>
          <u xml:id="u-160.3" who="#GrażynaStaniszewska">I teraz, proszę państwa, właściwie należałoby się zastanowić, co zrobić. Możemy tak postąpić, żeby te negatywne doświadczenia pogłębić. Otóż możemy te negatywne doświadczenia tak kampanii prezydenckiej, jak i tego co teraz się dzieje w parlamencie, pogłębić. Jeżeli zdecydujemy się na skrajnie scentralizowane listy krajowe ugrupowań politycznych, to oczywiście znakomicie pogłębimy niechęć do partii politycznych i mamy pełne gwarancje, że przynajmniej w tę część głosowania społeczeństwo nie zechce się bawić. Głosowanie na numer i szyld, nawet jeżeli obok na ścianie będzie wisiało 30 list z nazwiskami 230 kandydatów, dosyć skutecznie zniechęci do uczestnictwa w tej części aktu wyborczego. Można jeszcze zrobić coś dokładnie odwrotnego, co by z kolei utrwaliło negatywny wzorzec działania parlamentu. Mianowicie wybrać z jak największej ilości jednomandatowych okręgów najlepiej 460 posłów, bo to bezwzględnie usatysfakcjonuje wyborców, przynajmniej jeżeli weźmiemy pod uwagę taki krótkodystansowy interes. Z każdych 5 gmin będziemy mieli jednego posła, każde 5 gmin będzie się czuło dowartościowanych i będzie miało swojego posła. Oczywiście ten poseł momentalnie znajdzie się w opozycji ku satysfakcji wyborców, bo wyborcy bardzo lubią, żeby ich poseł targał władzę, szarpał jakąkolwiek władzę, żeby był bez przerwy w opozycji, ponieważ obywatel jest w opozycji do struktur władzy. Ale czym to grozi w pracy parlamentu, lepiej nie mówić: 460 luźnych, nie powiązanych z żadną organizacją posłów to jest absolutna katastrofa. Na takiej większości zbudować rządu się nie da. I nie da się również zbudować rządu w wyborach przeprowadzonych na większości wyłonionej według zaproponowanej przez prezydenta ordynacji. Kiedy właśnie dokładnie połowa parlamentu, dokładnie 230 osób, wybieranych jest według tej zasady, bez jakichkolwiek powiązań organizacyjnych. Inaczej nawet — z groźbą, że nie będą oni powiązani w jakiś sposób organizacyjnie. Natomiast propozycja wybierania następnych 230 osób według list krajowych jest, tak jak mówiłam, pomysłem na dokładne zniechęcenie do wybierania. Poza tym jest to pomysł, proszę państwa, wbrew zapewne intencjom, na skrajne rozdrobnienie w parlamencie uzyskane przez 230 luźnych posłów i przez listy krajowe. System liczenia zastosowany przy 230 mandatach ustala próg na wysokości mniej więcej 1,5%. Mniej więcej 1,5%, proszę państwa! To proszę sobie wyobrazić, ile wraz z tymi drugimi 230 posłami ugrupowań politycznych czy też mających ambicje bycia ugrupowaniami politycznymi wejdzie do Sejmu. Będziemy mieli 230 zupełnie luźnych osób i kilkadziesiąt partii, zresztą wybranych bardzo małą frekwencją wyborców, czyli będziemy mieli skrajne rozdrobnienie.</u>
          <u xml:id="u-160.4" who="#GrażynaStaniszewska">Otóż nie wyobrażam sobie zbudowania silnego rządu na takim układzie sił w parlamencie. A to jest ten drugi nasz interes, może mniej przez wyborców dostrzegany. Ale jeżeli z wyborcami się porozmawia, jeżeli się im wytłumaczy, że poseł nie tylko musi reprezentować owe 5 gmin, ale jeszcze musi móc przeprowadzić jakąś koncepcję w interesie tych wyborców, a w pojedynkę żadnej koncepcji się nie przeprowadzi, w 10 osób czy 20 osób też żadnej koncepcji się nie przeprowadzi, to w tym momencie wyborcy zaczynają rozumieć, że ich interes nie leży tylko w tym, żeby z każdego okręgu był kandydat, ale również w tym, żeby on był w takim układzie w parlamencie, który to układ jest w stanie przeforsować pewne koncepcje dla tegoż wyborcy pożyteczne.</u>
          <u xml:id="u-160.5" who="#GrażynaStaniszewska">Tak że, proszę państwa, wydaje mi się, iż właśnie koncepcja Komisji Konstytucyjnej próbuje przeciwdziałać tym negatywnym naszym doświadczeniom, tak parlamentarnym, jak i z kampanii prezydenckiej. Koncepcja z jednej strony ograniczająca liczbę jednomandatowych okręgów, czyli ograniczająca możliwość wprowadzenia nie powiązanych organizacyjnie osób do 115, z drugiej strony zaliczająca, jeżeli te osoby są równocześnie przypisane do którejś z list politycznych, ich głosy w tejże liście, co wspiera znakomicie właśnie organizowanie się, właśnie ugrupowania polityczne. Przez to, proszę państwa, że rezygnuje z list krajowych i schodzi na szczebel niższy, mianowicie na szczebel regionu, który łączy jedno bądź dwa, trzy województwa i jeszcze w dodatku daje możliwość korygowania przez wyborcę kolejności ustalonej przez dane ugrupowanie polityczne, tym samym jakby zachęca wyborcę do głosowania na listę partyjną przy ogólnej niechęci do wszystkich list partyjnych, mimo wszystko zachęca też partie, obliguje do tego, żeby na listach umieściły nazwiska osób, które są jakoś znane społeczeństwu, zasłużone dla tego społeczeństwa, czy też potrafią je pozyskać. I gdybyśmy, proszę państwa, równocześnie wprowadzili jeszcze jedno zabezpieczenie, mianowicie ten 5% próg w regionie, dlatego że metoda liczenia pozwala w większych regionach przechodzić mniej więcej przy 2–3% uzyskanych głosów, wtedy wyeliminowalibyśmy te organizacje, które są mniej popularne. Wydaje mi się to konieczne, dlatego że rozdrobnienie partyjne, rozdrobnienie polityczne przy podziale na regiony może być duże w porównaniu do pomysłu krajowego, a ten próg stanowiłby dodatkowe zabezpieczenie.</u>
          <u xml:id="u-160.6" who="#GrażynaStaniszewska">Tak że gdyby jakimś cudem doszło dziś do głosowania poprawek — nie wydaje się możliwe, ale jednak tak jest ustawiony harmonogram prac, że przy różnych zawirowaniach może się okazać możliwe — to zachęcałabym państwa do głosowania za wnioskiem mniejszości ustanawiającym próg w skali regionu na wysokości 5%.</u>
          <u xml:id="u-160.7" who="#GrażynaStaniszewska">Generalnie, proszę państwa, list pana prezydenta mówił o tym, że nasz Sejm powinien stworzyć Polakom możliwość pełnej demokracji. Ja się z tym zgadzam, tylko że demokracja to dla mnie nie tylko reprezentacja, ale również, a może i przede wszystkim, skuteczność w przeprowadzeniu tej koncepcji. Skuteczność zaś będzie wtedy, jeżeli w maksymalnej liczbie do parlamentu wejdą osoby zorganizowane, zdolne po prostu do przeprowadzenia koncepcji.</u>
          <u xml:id="u-160.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#JacekPiechota">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w obradach odbędą się: posiedzenie Komisji Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu w sali nr 102 oraz zebranie Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego w sali nr 106.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam półgodzinną przerwę do godz. 11.45.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min 15 do godz. 11 min 45)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wznawiam obrady. Proszę uprzejmie o zajmowanie miejsc na sali plenarnej.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kontynuujemy łączną dyskusję nad sprawą rozwiązania się Sejmu oraz przedstawionymi projektami ustaw: o zmianie Konstytucji oraz Ordynacją wyborczą do Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-164.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako pierwszy zabierze głos pan poseł Jerzy Rusecki z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego. Następnym mówcą będzie pan poseł Zdzisław Domański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#JerzyRusecki">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Ordynacja wyborcza, nad którą dyskutujemy, jest szczególnie ważna i istotna dla młodej, rozwijającej się polskiej demokracji. Od ordynacji bowiem zależeć będzie, czy polski parlament wybrany w demokratycznych wyborach będzie możliwie wiernie odzwierciedlał opcje i wybory naszego społeczeństwa. Tyle miejsc w parlamencie, jakie poparcie wyborców. Tą zasadą kierował się Sejm, zalecając w podjętej uchwale opracowanie ordynacji proporcjonalnej. Taką ordynację starała się przygotować Komisja Konstytucyjna.</u>
          <u xml:id="u-165.1" who="#JerzyRusecki">Do laski marszałkowskiej wpłynęła również ordynacja pana prezydenta, która ma charakter mieszany, większościowo-proporcjonalny. Myślę, że najpierw trzeba się zastanowić, jaka ordynacja wyborcza jest najlepsza dla młodej i, niestety, ciągle jeszcze wątłej, polskiej demokracji. Rozstrzygnąć, jaka ordynacja może doprowadzić do wykreowania i określenia rzeczywistej społecznej wagi i siły partii czy ugrupowań politycznych. Jaka ordynacja może utrwalić pluralizm polityczny, niewątpliwie istniejący w polskim społeczeństwie. Sądzę, że jedynie ordynacja proporcjonalna może to zapewnić.</u>
          <u xml:id="u-165.2" who="#JerzyRusecki">Niektórzy głoszą hasła, że silny parlament, to parlament w którym istnieją dwie, trzy, najwyżej cztery partie. Moim zdaniem jest to półprawda, bowiem bardzo często w dwu-, czy czteropartyjnych parlamentach dochodzi do blokad, do obstrukcji parlamentarnej, do pata parlamentarnego. Twierdzę, że silny parlament to parlament reprezentatywny, odzwierciedlający opcje polityczne narodu, to parlament sprawny legislacyjnie, to parlament skutecznie kontrolujący rząd.</u>
          <u xml:id="u-165.3" who="#JerzyRusecki">Mam poważne obawy, czy projekt prezydencki pozwoli taki parlament wykreować. Wedle projektu prezydenckiego połowa posłów miałaby być wybierana na zasadzie większości względnej w okręgach jednomandatowych. Druga połowa zaś byłaby wybierana na zasadzie proporcjonalności i wtedy cały kraj byłby jednym, dużym 230-mandatowym okręgiem wyborczym. Między procedurą ustalania wyników wyborów w okręgach jednomandatowych i ustalaniem wyników w pozostałej części kraju nie ma żadnego powiązania czy przełożenia. Tak więc Sejm byłby wybierany według dwóch zupełnie różnych zasad, nie mających ze sobą żadnego związku. Nadto ordynacja prezydencka w znacznym stopniu odpersonalizowała wybory. Poza okręgami jednomandatowymi, gdzie głosuje się na konkretnych, znanych z imienia i nazwiska kandydatów, w pozostałej części głosuje się jedynie na partie.</u>
          <u xml:id="u-165.4" who="#JerzyRusecki">Jest to w istocie lista superkrajowa, gdzie wyborca ma prawo jedynie wybrać listę partyjną, natomiast partia całkowicie decyduje, komu przypadnie mandat poselski. Społeczeństwo nasze chce jednak głosować nie tylko na partie, ale na osoby. I jest to silnie akcentowane we wszystkich sondażach opinii społecznej. Myślę, że nie można tego zlekceważyć.</u>
          <u xml:id="u-165.5" who="#JerzyRusecki">Wysoki Sejmie! Z pewnym zakłopotaniem i zażenowaniem zatrzymam się w tym miejscu nad prezydencką propozycją zmian w Konstytucji, które to zmiany — cytuję z uzasadnienia — „mają na celu umożliwienie funkcjonowania Senatu w sytuacji podjęcia przez Sejm uchwały o samorozwiązaniu”. Przykro mi to mówić, ale to co usłyszeliśmy w uzasadnieniu tej propozycji, było dość żałosnym i nieco obraźliwym dla Sejmu wyjaśnieniem nie do końca przemyślanej decyzji politycznej. Nie ulega wątpliwości, że nie tylko Sejm, ale również Senat jest wynikiem politycznego kontraktu okrągłego stołu i zarówno posłowie, jak i senatorowie muszą się poddać politycznej weryfikacji, jaką są wolne i demokratyczne wybory. Tak skład Sejmu, jak i Senatu musi odzwierciedlać wolę polityczną wyborców nie z 1989 r., lecz anno Domini 1991. Nie można wejść po raz drugi do tej samej rzeki.</u>
          <u xml:id="u-165.6" who="#JerzyRusecki">Wysoki Sejmie! Parę słów chciałbym poświęcić naszej poselskiej ordynacji. Samokrytycznie przyznaję, że do tego projektu można mieć również pewne zastrzeżenia. Jest zresztą zgłoszonych wiele wniosków mniejszości. Jestem na przykład ogromnie ciekaw, jak mają wyglądać obrady Sejmu w trakcie kampanii wyborczej, bowiem proponuje się zniesienie przerwy między kadencjami. Utrzymanie aktualnego tempa prac legislacyjnych doprowadzi do całkowitego wyeliminowania dotychczasowych posłów albo z walki wyborczej, albo z prac parlamentarnych. Myślę, że tę sprawę trzeba wyjaśnić.</u>
          <u xml:id="u-165.7" who="#JerzyRusecki">Dla uzyskania pożądanego społecznie efektu personalizacji wyborów, a więc dania wyborcy szansy wybrania nie tylko partii, ale również kandydata znanego z imienia i nazwiska. złamana została wewnętrzna logika tego systemu wyborczego, który zawarty jest w projekcie Komisji Konstytucyjnej. We wczorajszej debacie poselskiej krytykowane były zwłaszcza okręgi jednomandatowe jako elementy systemu większościowego. Jest to zarzut tylko częściowo usprawiedliwiony, gdyż istnieje drożność między okręgiem jednomandatowym a regionem przy podliczaniu głosów. Wychodząc jednak naprzeciw uwagom krytycznym uważam, że można z powodzeniem zrezygnować z okręgów jednomandatowych, które przy przyjęciu, że zarówno w okręgach, jak i regionach głosujemy na osoby, są zbędne i powodują niepotrzebną komplikację.</u>
          <u xml:id="u-165.8" who="#JerzyRusecki">Myślę, że kompromisowym rozwiązaniem będzie spersonalizowany wariant B ordynacji wyborczej, rozpatrywany już częściowo przez Komisję Konstytucyjną, Jest to całkowicie proporcjonalna ordynacja wyborcza, która sprawdziła się w ostatnich demokratycznych wyborach w Czechosłowacji. Według ordynacji tej wyborcy głosują w regionach wyborczych nie tylko na partie, ale na znanych z imienia i nazwiska polityków.</u>
          <u xml:id="u-165.9" who="#JerzyRusecki">Jest oczywiście jeszcze ordynacja wyborcza przygotowana przez Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, która również może okazać się przydatna przy finalizowaniu prac nad naszym systemem wyborczym. Do tej pory nie zgłaszaliśmy jej, żeby nie posądzono nas o hamowanie prac nad ordynacją. Pamiętajmy jednak, że tworzymy ordynację nie tylko na dziś, ale i na jutro. Musimy wybiec myślą w przyszłość i stworzyć ordynację dojrzałą, respektującą podmiotowość obywateli, umożliwiającą dokonanie przemyślanego i w pełni świadomego wyboru Sejmu tej i następnych kadencji. Jeżeli tego nie umożliwimy, jeżeli społeczeństwo po wyborach poczuje się oszukane, jeżeli wybrany parlament nie będzie reprezentatywny, to obawiam się — i obym był złym prorokiem — że i on również nie przetrwa całej kadencji. Owo słynne już przyspieszenie staje się niezależne od jego twórców i będzie być może działało obok, a nawet przeciw nim. Na taśmę przyspieszenia weszliśmy już wszyscy; od referenta do prezydenta, i pewne procesy historyczne będą żyły własnym niezależnym życiem.</u>
          <u xml:id="u-165.10" who="#JerzyRusecki">Moi przedmówcy poświęcili wiele słów krytycznych różnym grupom i komitetom, które krzyczą tym głośniej, im mniejsze mają poparcie społeczne. Ich prawo. Jest demokracja. Za kilka lat nikt o nich nie będzie pamiętał. Będzie natomiast żywa pamięć o tym, jak zakończył kadencję nasz Sejm, Sejm szczególny, Sejm X kadencji. Czy godnie, z pełną kulturą polityczną, kończąc dzieło przebudowy państwa uchwaleniem dobrej ordynacji wyborczej, czy też w walce, kłótniach i przepychance politycznej. Mieliśmy niedobry przykład przed przerwą. I bardzo chciałbym, żeby świadomość tego faktu towarzyszyła nam wszystkim, panie posłanki i panowie posłowie, do końca naszej działalności parlamentarnej. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-165.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Zdzisława Domańskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Jako kolejny zabierze głos pan poseł Adam Michnik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#ZdzisławDomański">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Dzisiejszą debatę parlamentarną w ujęciu szczególnym poświęcamy Polsce. Przyszedł bowiem czas dla każdego z nas, aby zdać rachunek z włodarstwa swego. Dziś podsumowując przeszłość zdecydujemy o przyszłości. Możemy zatem odpowiedzieć całemu narodowi, jaką obieramy drogę politycznego rozwoju naszego kraju i kto w wymiarze politycznym zasługuje na przyjęcie roli sternika nawy państwowej. Tylko z takiego i wyłącznie takiego punktu widzenia winniśmy rozpatrzyć i przyjąć projekt ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#ZdzisławDomański">Jeżeli z całą odpowiedzialnością pragniemy tą debatą zadecydować o przyszłości naszego państwa, to gra pozorów się skończyła. Trzeba ponad wszelkimi podziałami, grą polityczną, pychą i obłudą odpowiedzieć na pytanie, kim się jest w płaszczyźnie odpowiedzialności. Dokonując wyboru określonych rozwiązań prawnych, ukształtujemy przyszły parlament jako suwerena narodu. Naszym obowiązkiem jest więc, aby przyszły Sejm był pełnym odzwierciedleniem zasad demokratycznego państwa. Tylekroć negowany kontrakt okrągłego stołu, który wyłonił Sejm i Senat, nie może dłużej obowiązywać, przeszkadza nam.</u>
          <u xml:id="u-167.2" who="#ZdzisławDomański">Wysoka Izbo! Nie można kierować się zasadą: „demokracja to ja, jeżeli nie mam racji, to nie ma demokracji”. Nie może Senat, ponieważ jest „swój”, być demokratyczny, a Sejm niedemokratyczny. Jeżeli zważy się fakt, że powołanie Senatu w wyniku kontraktu okrągłego stołu było inicjatywą tej negowanej i potępianej ówczesnej strony partyjno-rządowej, to uznanie Senatu za izbę demokratyczną nie mieści się nawet w kategoriach moralności Kalego. A czy może działać w dalszym ciągu Sejm, który, jak wciąż słyszy się na tej sali ze strony tej rzekomo demokratycznej, jest w 65% obciążeniem psychicznym narodu i barykadą na drodze do Europy? Tak więc jestem za rozwiązaniem się parlamentu po uchwaleniu ordynacji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-167.3" who="#ZdzisławDomański">Wysoka Izbo! Na początku naszej kadencji najliczniejsze kluby poselskie tworzyły: Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, „Solidarność”, uznająca się za związek zawodowy ze swym Obywatelskim Klubem Parlamentarnym oraz Zjednoczone Stronnictwo Ludowe. Dziś obie partie nie istnieją, a Obywatelski Klub Parlamentarny, po wewnętrznych przekształceniach i rozbiciach, przestał udawać, że jest reprezentantem związku zawodowego. Mówiąc obrazowo przyjętym na tej sali żargonem, trudno się połapać, dlaczego klaszcze lewica, gdy mówi prawica. I dlaczego zawsze prawica przy każdym temacie szuka zwarcia z lewicą.</u>
          <u xml:id="u-167.4" who="#ZdzisławDomański">Wysoka Izbo! Mamy cztery kluby największe na tej sali: dwa po prawej stronie, dwa po lewej stronie. Całą czwórką dowodzą członkowie i funkcjonariusze nie istniejącej już Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-167.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-167.6" who="#ZdzisławDomański">I tak bardzo się nienawidzą w tej walce o demokrację, że jestem za rozwiązaniem takiego parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-167.7" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-167.8" who="#ZdzisławDomański">Panie i Panowie Posłowie! Sejmowa Komisja Konstytucyjna wypełniła swoje zadanie i dzisiaj jestem za tym, ażebyśmy przegłosowali projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-167.9" who="#ZdzisławDomański">Inicjatywa pana prezydenta, aczkolwiek wypływa z woli wyborców i przyczynia się do przyspieszenia prac nad nowym prawem wyborczym, co czytamy w piśmie przewodnim, w gruncie rzeczy opóźnia wybory. Przekazywanie projektu prezydenckiego do komisji, konieczność reasumpcji uchwały Sejmu z dnia 27 września 1990 roku, to nie najlepiej świadczyłoby o naszej działalności. Poszukując jakiegoś pozytywnego rozwiązania, chciałbym wskazać na wiele wspólnych cech obu projektów, które umożliwiają Wysokiej Izbie przyjęcie projektu ustawy Komisji Konstytucyjnej. I tak parę przykładów.</u>
          <u xml:id="u-167.10" who="#ZdzisławDomański">Art. 27 projektu komisji jest analogiczny jak art. 98 projektu prezydenckiego. Art. 48 odpowiada 34 i 35. Art. 128 jest taki sam jak 77. Art. 137 odpowiada art. 78. A art. 141 art. 132.</u>
          <u xml:id="u-167.11" who="#ZdzisławDomański">Tę zbieżność treści, a nawet szyku zdań pozwolę sobie tu na jednym choćby przykładzie zacytować. Art. 141 sejmowego projektu i art. 132 projektu pana prezydenta, ust. 2: „Organizowanie zbiórki publicznej nie wymaga uzyskania zezwolenia”. Wskazuje to wyraźnie jak projekt sejmowy wpłynął korzystnie na przyspieszenie inicjatywy Kancelarii pana prezydenta.</u>
          <u xml:id="u-167.12" who="#ZdzisławDomański">Uchwalmy więc Wysoki Sejmie nasz projekt. Nim jednak to uczynimy, proponuję, abyśmy w pierwszej kolejności uchwalili niezbędne zmiany w Konstytucji, następnie ordynację wyborczą i w tym samym — zgodnie z treścią art. 4 ust. 1 w połączeniu z ust. 4 — kalendarz wyborczy. Przyjmijmy zasadę, że X kadencja zakończy się w dniu 1 posiedzenia Sejmu XI kadencji.</u>
          <u xml:id="u-167.13" who="#ZdzisławDomański">Panie i panowie pozwolą, że zgłoszę jeszcze dwie uwagi merytoryczne. Pierwsza z nich dotyczy art. 61 ust. 1. Opowiadam się za tym, aby prawo zgłaszania kandydatów na posłów przysługiwało wyłącznie partiom politycznym i wyborcom. Potrzebne są Polsce jasne i czyste układy, a to osiągniemy tylko wówczas, gdy naród będzie głosował za określonym programem określonej partii, nie zaś za Krajowym Komitetem Obywatelskim. I druga sprawa. Chcę powiedzieć, że podzielam wnioski mniejszości dotyczące art. 108 o wprowadzeniu ust. 7 określającego 5% próg ważności listy oraz art. 129 lit. b.</u>
          <u xml:id="u-167.14" who="#ZdzisławDomański">Opowiadając się jednoznacznie za projektem sejmowym, jestem głęboko przekonany, że zaprezentowane właśnie w nim rozwiązania to droga, która wiedzie nas i nasz kraj do rzeczywistej demokracji.</u>
          <u xml:id="u-167.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-168.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos zabierze pan poseł Adam Michnik z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, następnym mówcą będzie pan poseł Ryszard Kołodziej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#AdamMichnik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie mogę się oprzeć i nie wyrazić swojego sprzeciwu przeciwko temu, co mówił mój poprzednik na tej trybunie. Nie mogę przyjąć tej formuły, żeby sprawy poważne zamieniać w żarty. Nazywanie przewodniczącego OKP czy przewodniczącego Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna funkcjonariuszem PZPR jest dowcipem z tych najmarniejszych. I wydaje mi się...</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Był.)</u>
          <u xml:id="u-169.2" who="#AdamMichnik">Nawet jeśli był. Gdyby pan, panie pośle, z własnego wyboru, przez nikogo nie zmuszany, zapłacił tę cenę poniżenia i więzienia, jaką płacili ci ludzie, to może by pan się najpierw zastanowił, zanim posłuży się pan tego rodzaju dowcipem. Jeżeli protestuje i pan, i pańscy koledzy, i słusznie, przeciwko zamianie debaty politycznej w proceder grzebania komuś w życiorysie, to niech pan sam tego nie robi.</u>
          <u xml:id="u-169.3" who="#AdamMichnik">Wysoka Izbo! To cośmy słyszeli przed przerwą, tę wymianę już nie powiem poglądów, tylko wymianę inwektyw i pomówień, to jakby scenariusz napisany przez ludzi Polsce nieprzychylnych. Ci z panów posłów, którzy się troszczą o dobre imię Polski w święcie, powinni się zastanowić, co znaczy, jeżeli takie przemówienia jak pańskie, panie pośle Niesiołowski, zostaną nadane w amerykańskiej telewizji. Jaką pan opinię wystawia polskiemu narodowi?</u>
          <u xml:id="u-169.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-169.5" who="#AdamMichnik">Zegar historii, o którym tu mówił w swym dość surrealistycznym przemówieniu pan minister Siwek, rzeczywiście zdaje się wskazywać na złe godziny. Wydaje mi się, że przynajmniej jedno jest proste. Była możliwość przeprowadzenia wyborów w terminie majowym na podstawie projektu Komisji Konstytucyjnej. Inicjatywa urzędu prezydenckiego z nową ordynacją tę możliwość zablokowała. Bowiem jest rzeczą śmieszną, niepoważną, przypuszczać, że Wysoka Izba może bez dodatkowej debaty w komisjach przyjąć ten projekt jak kota w worku. Żeby tak przypuszczać,...</u>
          <u xml:id="u-169.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-169.7" who="#AdamMichnik">... trzeba Sejmu nie szanować, a będąc posłem to proponować, to trzeba siebie nie szanować.</u>
          <u xml:id="u-169.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-169.9" who="#AdamMichnik">Nie będę tutaj powtarzał, co było już mówione, że wybory jeżeli mają być demokratyczne, muszą być dobrze przygotowane. I podzielam opinię tu już wypowiedzianą, że dla obozu rządowego, dla obozu prezydenckiego, dla obozu zwycięskiego w wyborach prezydenckich jesień jest rzeczywiście terminem lepszym. Padły w kampanii prezydenckiej pewne obietnice i do września jest więcej czasu niż do maja, żeby ową „drogę na skróty”</u>
          <u xml:id="u-169.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-169.11" who="#AdamMichnik">... i mitologiczne „przyspieszenie” zrealizować. Ja uważam, że zwycięskiemu obozowi trzeba dać tę szansę.</u>
          <u xml:id="u-169.12" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-169.13" who="#AdamMichnik">Chcę odnieść się do tego, co mówione tu było wczoraj, chcę odnieść się do wystąpienia, bardzo zresztą ciekawego, pięknie skonstruowanego, pana posła Cimoszewicza. Usłyszałem w tym przemówieniu zdanie takie oto, cytuję wedle protokołu, tam gdzie mówi się o konsekwencji umacniającego się w społeczeństwie przekonania, „że polska polityka gospodarcza nie powstaje wbrew pozorom w Warszawie, ale jest dyktowana przez światowe organizacje finansowe”. Ja myślę, panie pośle, że albo — albo. Albo się coś wie na ten temat i wtedy trzeba Wysokiej Izbie to powiedzieć expressis verbis, albo nie powtarza się plotek i pomówień. Tym bardziej że skądinąd, z wywiadu prasowego dla tygodnika „Polityka” pana senatora Jarosława Kaczyńskiego, który sprawuje wysoki i zaszczytny urząd w państwie, dowiedzieliśmy się, zostało to nam zasugerowane, że obecność pana premiera Balcerowicza w rządzie jest wynikiem zagranicznych nacisków z zewnątrz. Nie posłużę się tutaj tym argumentem, którym tak chętnie szermują niektórzy moi koledzy i nie powiem, że ta zbieżność opinii pana posła Cimoszewicza i pana Jarosława Kaczyńskiego są zastanawiające.</u>
          <u xml:id="u-169.14" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-169.15" who="#AdamMichnik">Chcę powiedzieć tu tylko tyle, że jest to wedle mego przekonania przykład, jak bardzo trzeba słowa ważyć, dlatego że jeżeli się coś podobnego mówi, coś podobnego insynuuje, to jest to praktycznie, niezależnie od intencji, których nie kwestionuję, działaniem na szkodę instytucji państwa.</u>
          <u xml:id="u-169.16" who="#AdamMichnik">W przemówieniu pana posła Cimoszewicza znalazłem taką oto diagnozę sytuacji. Usłyszałem tam, że „Polacy zatrzaskujący za sobą 4 czerwca 1989 r. drzwi z napisem „realny socjalizm” nie opowiadali się za przedłużającą się recesją, za dyskryminacją państwowej gospodarki, za prywatyzacją traktowaną jako cel sam w sobie, za głębokim spadkiem stopy życiowej” itd. Dwie poprawki.</u>
          <u xml:id="u-169.17" who="#AdamMichnik">Po pierwsze, no jednak nie wszyscy Polacy wtedy głosowali za zatrzaśnięciem tych drzwi z napisem „realny socjalizm”. Niektórzy się dość kurczowo przed zmianami bronili, o czym pan poseł nie może nie pamiętać.</u>
          <u xml:id="u-169.18" who="#AdamMichnik">Po wtóre, wydaje mi się, że jak pisał przed wojną, po powrocie ze Związku Radzieckiego, Melchior Wańkowicz, można stracić majątek i nie stracić rozumu. Mnie się wydaje, że odpowiedzialnie nie można scharakteryzować tego, co się w Polsce dokonało od 4 czerwca, że nie można scharakteryzować Polski po 4 czerwca jako kraju, gdzie konstytutywnymi cechami są właśnie przedłużająca się recesja, dyskryminacja, spadek stopy życiowej itd.</u>
          <u xml:id="u-169.19" who="#AdamMichnik">I dalej mówi pan poseł Cimoszewicz wśród wielu uwag, z którymi się solidaryzuję i do których jeszcze wrócę, o połajankach wobec protestujących. Niech pan sobie wyobrazi, panie pośle, jaka by była reakcja i pana, i pańskich klubowych kolegów, gdyby ci górnicy, którzy demonstrowali pod Sejmem, demonstrowali pod tym Sejmem 5 lat temu pod podobnymi hasłami. Jaka by była reakcja służb porządkowych? Otóż nie wchodzę w ocenę zasadności tego protestu, mamy obowiązek z całym przekonaniem przypomnieć, że oni tutaj przyjechali autobusami, odjechali stąd i włos z głowy im nie spadł. I to jest miara tego, jak ten reżim traktuje swoich krytyków, do których i pan należy, a jak ci, którzy bronili instytucji realnego socjalizmu, reagowali na swoich krytyków jeszcze nie tak dawno. Te różnice trzeba dostrzegać, bo jeżeli pan dalej mówi, że potrzebny jest jakiś consensus, z czym się zgadzam, to trzeba rozumieć, że formułując krytykę w tym języku, pan, panie pośle, ten consensus utrudnia, nie zaś ułatwia, bo wtedy łatwo doczeka się pan w replice stwierdzenia, że kiedy się ma masło na głowie, to się nie wychodzi na słońce.</u>
          <u xml:id="u-169.20" who="#AdamMichnik">Mówił pan, a są to cytaty: „rozbudowa służb specjalnych”. Panie pośle, w kraju, który przez 45 lat był policyjnym państwem w ścisłym sensie tego słowa, mówienie, że dziś akurat się rozbudowuje specjalne służby, uważam za polemiczne nadużycie.</u>
          <u xml:id="u-169.21" who="#AdamMichnik">Co tyczy się „tłumienia wolności słowa” — to znów jest sformułowanie pańskie, ja jestem niezwykle krytycznie nastawiony w stosunku do tego, co się dziś dzieje w instytucjach telewizji, w ramach przyspieszenia i wietrzenia — ale „tłumienie wolności słowa” to znów jest sformułowanie, które ma swoją konotację. W kraju, gdzie zlikwidowano instytucjonalnie cenzurę, gdzie nikt z powodu innych niż rządowe poglądów nie jest represjonowany, mówienie na serio o tłumieniu wolności słowa jest nadużyciem.</u>
          <u xml:id="u-169.22" who="#AdamMichnik">No i wreszcie to sformułowanie ostatnie, które chcę przytoczyć, to co pan mówił o „kpinie z demokracji”. Ja z tym się nie mogę zgodzić. Mnie się wydaje, że demokracja w Polsce będzie taka, jaką wszyscy razem, wspólnie, będziemy umieli zbudować, i w tym zakresie, w jakim będziemy umieli przestrzec przed zagrożeniami, które na demokrację czyhają w okresie postkomunistycznym, w okresie przejściowym. Niemniej jednak wydaje mi się, że jeżeli to, co jest dzisiaj, pan nazywa kpiną z demokracji, to co powie pan o sytuacji, kiedy cały Sejm będzie mianowany przez inną kierowniczą siłę?</u>
          <u xml:id="u-169.23" who="#AdamMichnik">Na koniec tego wątku chcę powiedzieć, że zgadzam się z tym, co pan poseł Cimoszewicz mówił o kulturze politycznej. Ale dlaczego w naszym społeczeństwie jest ona taka jaka jest? Czy to jest jakaś genetyczna cecha Polaków? Dlaczego we wszystkich krajach postkomunistycznych obserwujemy podobne procesy: bałkanizacji sceny politycznej, wzrostu nietolerancji, wzrostu nienawiści w publicznej dyskusji? Otóż mnie się wydaje, że płacimy dziś rachunki za wiele lat rządów, gdzie nie było miejsca na żaden publiczny dyskurs. A chcąc budować naszą scenę pluralistycznie, musimy przede wszystkim się trzymać najprymitywniejszej zasady, jaką znam: nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe.</u>
          <u xml:id="u-169.24" who="#AdamMichnik">Dwa zdania o ordynacji. Nie chcę się w tej chwili wdawać w spór, czy lepsza jest prezydencka, czy lepsza jest ta, która jest wynikiem prac Komisji Konstytucyjnej. Jedna ma wady i druga ma wady. I jedno chcę powiedzieć z całą mocą. Ta, która jest projektem Komisji Konstytucyjnej, jest wynikiem wewnątrzparlamentarnego kompromisu. I kto dzisiaj przychodzi z nową ordynacją i cały ten wypracowany miesiącami i tygodniami kompromis różnych sił, różnych ludzi, chce wyrzucić do kosza, ten uprawia pewnego typu mistyfikację. On mówi; chcę wyborów zaraz, ale faktycznie stwarza wszystkie okoliczności, żeby nie mogły się one odbyć nawet na jesieni.</u>
          <u xml:id="u-169.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-169.26" who="#AdamMichnik">Tego kompromisu warto bronić. To jest niedoskonały kompromis, ale kompromis polega na tym, że z natury swojej jest niedoskonały. Jeżeli myślimy o polskiej demokracji w przyszłości, to myślimy o takim państwie, gdzie dla wszystkich będzie miejsce i dla pana posła Niesiołowskiego, i dla pan posła Gabrielskiego, i mam nadzieję, że nawet dla mnie.</u>
          <u xml:id="u-169.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-169.28" who="#AdamMichnik">Powstaje w związku z tym pytanie, które mnie dręczy, po co znowu ten pośpiech? Po co znowu ta historia „przyspieszeniowa” że wybory muszą się odbyć w maju, bo jak się odbędą we wrześniu, to będzie jakieś nieszczęście, apokalipsa, świat się zawali. Skąd się to bierze? I szukając odpowiedzi na to pytanie, chcę zaproponować Wysokiej Izbie taką oto interpretację tej kolejnej drogi na skróty. Jest w tym pewna, być może nieuświadomiona, polityczna logika obozu zwycięskiego. Ta logika da się sprowadzić do takiego oto stwierdzenia: wszystko wszystkim obiecać przed wyborami i za nic nie odpowiadać po wyborach.</u>
          <u xml:id="u-169.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-169.30" who="#AdamMichnik">Chcę powiedzieć, że logika ta, o czym zresztą już dziś tutaj z tej trybuny mówiono, może prowadzić do rozwiązań autorytarnych. Bowiem w tej chwili jesteśmy świadkami świadomej, zaplanowanej artykulacji destrukcji autorytetu Sejmu... Ja znam te technologie niszczenia wszystkich autorytetów, które cokolwiek znaczą. Tę technikę bezkarnego opluwania ludzi i instytucji, bo wierzy się, że zawsze coś z tej plwociny zostanie, że zawsze jakaś kalumnia się przylepi. Ja tylko pytam o konsekwencje tego stylu polityki. Dlatego że niszcząc autorytet rządu pan premiera Mazowieckiego tak jak to robiono, postawiono rząd pana premiera Bieleckiego w takiej sytuacji, w jakiej on dziś znajduje się i działa. Ja powiem, Wysoka Izbo, jeszcze więcej, choć to może niektórych z państwa zdziwi. W ten sposób, atakując pana prezydenta Jaruzelskiego, otworzono dziś drogę do tak brutalnych i chamskich ataków na prezydenta Wałęsę, jakich jesteśmy świadkami.</u>
          <u xml:id="u-169.31" who="#AdamMichnik">Grozi nam, Wysoka Izbo, taka oto logika. Destrukcja autorytetów najpierw, potem chaos, a chaosu już nie można reformować. Nikt nigdy na świecie chaosu nie zreformował. Z chaosu droga do porządku prowadzi tylko przez dyktaturę. I chcę powiedzieć, że istnieją sygnały, które każą się niepokoić. Dzisiaj tutaj się mówiło sporo o tym sporze wokół kandydatury pani posłanki Ziółkowskiej. I wczoraj się mówiło o tym. Przyłączam się do słów oburzenia przeciwko nikczemnej kampanii insynuującej pani posłance rzeczy brudne. Ale głosowałem przeciwko kandydaturze pani posłanki z całym przekonaniem. Ale głosowałem przeciwko nie dlatego, że pani posłanka Ziółkowska była kiedyś w PZPR. Staram się nie kierować tego rodzaju kryteriami, staram się nimi nie kierować — raz mi się udaje, raz nie. Głosowałem przeciwko dlatego, że jako argumentu użyła pani posłanka stwierdzenia, że popiera ją prezydent. A prezydent zadeklarował, że chce Najwyższą Izbę Kontroli podporządkować sobie. Otóż ja nie będę głosował na takiego kandydata, który chce podporządkować Najwyższą Izbę Kontroli urzędowi prezydenckiemu. Ja się tego boję.</u>
          <u xml:id="u-169.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-169.33" who="#AdamMichnik">Podobnie jak się boję tych pomysłów, któreśmy tutaj już słyszeli w Wysokiej Izbie, żeby aparat bezpieczeństwa, czyli wedle nowej formuły Urzędu Ochrony Państwa, wyłączyć z normalnych struktur MSW i podporządkować komu innemu. Ja bym bardzo nie chciał, żeby był on podporządkowany prezydentowi.</u>
          <u xml:id="u-169.34" who="#AdamMichnik">I bardzo bym nie chciał, żeby się wytworzył taki pat polityczny w tej Izbie, żeby jedynym sposobem na funkcjonowanie państwa było przyznanie prezydentowi prawa do wydawania dekretów. Bo ten, kto ma Najwyższą Izbę Kontroli i Urząd Ochrony Państwa i zdolność wydawania dekretów, ten już nie jest prezydentem Rzeczypospolitej. Ten jest kimś na kształt Napoleona.</u>
          <u xml:id="u-169.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-169.36" who="#AdamMichnik">Myślę, że pan prezydent Lech Wałęsa słyszy to, co mówię i że potraktuje to z równie dobrą intencją, z jaką ja to wypowiadam, że czas tego image'u, że się w sobie łączy harmonijnie cechy Joanny d'Arc i Napoleona Bonaparte w Belwederze już minął.</u>
          <u xml:id="u-169.37" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-169.38" who="#AdamMichnik">Wysoka Izbo! Nie taję, że list pana prezydenta Rzeczypospolitej do marszałka Sejmu i do nas wszystkich wprawił mnie w niejakie zakłopotanie. Dowiadujemy się z tego listu, że Polsce potrzebne jest dziś wielkie uporządkowanie — czyli jak rozumiem przyspieszenie w uporządkowaniu. „Położenie kresu chaosowi i bałaganowi, w którym często nie wiadomo, kto ma ile władzy”. A myślę, że tutaj wystarczy Konstytucję przeczytać, żeby się dowiedzieć o tym, kto kogo reprezentuje i z jakiego tytułu. No to też żadne sekrety nie są.</u>
          <u xml:id="u-169.39" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-169.40" who="#AdamMichnik">Wydaje mi się, że prezydent, który proponuje, by położyć kres narastającemu rozczarowaniu i nieufności wobec instytucji życia politycznego, w tym parlamentu, nie do końca precyzyjnie formułuje swoją obawę. Jest to problem załamywania się zaufania do wszystkich instytucji politycznych, do urzędu prezydenckiego również, i to dla Polski jest niebezpieczne. Ale nie zbuduje się tego autorytetu sugerowaniem, że dziś właśnie ten Sejm blokuje pozytywne przekształcenia w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-169.41" who="#AdamMichnik">Bardzo łatwo jest składać w kampanii wyborczej obietnice, bardzo łatwo jest rozdawać miliony, obiecywać wyrzucenie grubej kreski, czy wietrzenie Warszawy i łatwo jest też, panie pośle Niesiołowski, mówić, że w temacie reprywatyzacja świetnie by poszło wszystko, no a ta straszna nomenklatura nie daje. A prawda jest taka, że na posiedzeniu rządu dowiedzieliśmy się, skąd się biorą kłopoty z reprywatyzacją. Że są ogromne trudności techniczne i prawne związane ze znajdowaniem właścicieli lub ich spadkobierców, ustaleniem zakresu zwracanego mienia oraz z określeniem jego wartości, że jest ograniczona przepustowość sądów, bez udziału których w większości wypadków reprywatyzacja nie mogłaby być przeprowadzona, że wreszcie są bardzo wysokie koszty społeczne, wynikające z konieczności ponoszenia przez państwo ogromnych nakładów na odszkodowania przy jednoczesnej utracie dochodów z prywatyzacji majątku państwowego, który podlegałby zwrotowi. To są sprawy trudne, bardzo trudne, ale one są nie tu blokowane. Nikt dokładnie nie wie, jakie będą skutki konkretnych reprywatyzacyjnych rozwiązań i jeżeli pan sugeruje, że to wiedzą w Czechosłowacji czy na Węgrzech, to pan Wysoką Izbę wprowadza w błąd.</u>
          <u xml:id="u-169.42" who="#AdamMichnik">Ja chcę powtórzyć to, co mówili moi koledzy posłowie z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. To, co mówił wielokrotnie przewodniczący Unii, Tadeusz Mazowiecki, co mówił profesor Geremek, poseł Rokita, poseł Osiatyński, chcę powtórzyć: pakt dla Polski. Otóż w moim przekonaniu musi istnieć taka sfera w życiu publicznym, która spod politycznego konfliktu jest wyłączona, bowiem to jest jakieś wspólne dobro i nie wolno tego wspólnego dobra naruszać w imię czyichkolwiek partykularnych interesów, bo to jest niebezpieczne dla Polski. A jeżeli odpowiedzią na propozycje tego paktu dla Polski jest owo surrealistyczne przemówienie pana ministra Siwka, któregośmy wczoraj wysłuchali, to ja jestem niespokojny. Niespokojny jestem. Pan poseł Niesiołowski zapewniał posłów z dawnej PZPR, żeby się czuli spokojni. Ja słuchając pana, panie pośle Niesiołowski, chociaż nigdy w PZPR nie byłem, nie czułem się spokojny.</u>
          <u xml:id="u-169.43" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-169.44" who="#AdamMichnik">Widzi pan istnieją choroby umysłu...</u>
          <u xml:id="u-169.45" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-169.46" who="#AdamMichnik">... — pan ma wspaniały, sprawny umysł, błyskotliwą inteligencję, którą tylekroć zadziwił już pan Wysoką Izbę. I są, panie pośle, choroby duszy. Są ludzie, którzy po to, żeby normalnie żyć, jeść i trawić, muszą nienawidzić. Niech pan się zastanowi nad tym.</u>
          <u xml:id="u-169.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-169.48" who="#AdamMichnik">I już na koniec, Wysoka Izbo. Słuchając wczoraj pana ministra Siwka, pomyślałem sobie, że urząd prezydenta Rzeczypospolitej stoi przed pewnym dylematem. Obawiam się mianowicie, że mylą się posłowie z lewej strony sali, którzy obawiają się, że będzie on, a wraz z nim nasz kraj, zdominowany przez prawicę, i mylą się panowie posłowie z prawej strony sali, którzy się obawiają jakiejś recydywy postkomunistycznej lewicy. Grozi nam, że w Polsce dominującą rolę będą odgrywali nie ci z lewa, ani ci z prawa, tylko ci na baczność.</u>
          <u xml:id="u-169.49" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-170.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Pan poseł Niesiołowski chciał zabrać głos. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Pani Marszałek! Przepraszam bardzo, ponieważ 6 razy zostałem wymieniony, więc chyba pół minuty...</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#komentarz">(Wicemarszałek Teresa Dobielińska-Eliszewska: Ale przecież ja udzieliłam panu głosu.)</u>
          <u xml:id="u-171.2" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Tak.</u>
          <u xml:id="u-171.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-171.4" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">To jest tylko takie przeproszenie wobec lewej strony sali, wobec tych owacji, które pan poseł Michnik otrzymał i które ja rozumiem w pełni. Na miejscu państwa też bym klaskał.</u>
          <u xml:id="u-171.5" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Jeśli chodzi o uwagę formalną, to jednak bardzo bym prosił, aby jeżeli było ustalenie, że wystąpienie posła nie powinno trwać dłużej niż 10 minut, odnosić to również do pana posła Michnika. Pan poseł Michnik jest jednak takim samym posłem jak wszyscy inni i tej zasady także powinien przestrzegać.</u>
          <u xml:id="u-171.6" who="#komentarz">(Głosy sprzeciwu z sali)</u>
          <u xml:id="u-171.7" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Jeśli chodzi natomiast o jedną tylko uwagę — bo merytorycznie nie będę dyskutował — to prosiłbym bardzo pana posła, żeby ograniczył nieco zakres swojej kompetencji w przedmiocie nienawiści, bo to jest już kolejny raz, kiedy pan występuje jako ekspert od nienawiści przypisując ją innym, a nie patrząc zupełnie na własne w tej dziedzinie osiągnięcia i zasługi.</u>
          <u xml:id="u-171.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, pan poseł Orzeł...</u>
          <u xml:id="u-172.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-172.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dobrze, dobrze, widzę zgłoszenie, spokojnie. Przepraszam bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#JerzyOrzeł">Nie zgadzam się z wieloma tezami pana posła Michnika, ale chciałbym tu tylko na jedną rzecz zwrócić uwagę. Mianowicie pan poseł powiedział, że nie jest możliwe dzisiaj uchwalenie ordynacji prezydenckiej, gdyż byłoby to uchwalenie kota w worku. Panie pośle Michnik! Tego kota w worku dostaliśmy dwa tygodnie temu, był czas, żeby worek otworzyć i zobaczyć.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, pan poseł Cimoszewicz. Proszę tylko o skondensowane wypowiedzi, krótkie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Proszę się nie obawiać, pani marszałek.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Wysoka Izbo! Uważam, że ta debata nie może przekształcać się w dyskusję między dwoma posłami. Dlatego, chociaż sądzę, że wiele uwag pana posła Michnika odnoszących się do mojego wystąpienia wynika z nieporozumienia, z niezrozumienia także moich intencji, proponowałbym rozwiązanie następujące. Wyjaśnię i odpowiem na piśmie w liście adresowanym do pana jako redaktora naczelnego „Gazety Wyborczej”. Mam nadzieję, że to wyjaśnienie będzie mogło być wtedy przedmiotem publicznej uwagi.</u>
          <u xml:id="u-175.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-176.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, jeszcze pan poseł Lityński prosił o głos? Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#JanLityński">Mnie się wydaje, że pan poseł Orzeł nie zrozumiał wypowiedzi pana Michnika. Pan Michnik mówił, że chodzi o dyskusję w komisjach, czyli dyskusję wśród ludzi, którzy są fachowcami. Nie możemy w tej chwili przeprowadzić rzeczowej dyskusji bez poznania opinii komisji. Chodziło o to tylko, że jest to zlekceważenie właśnie Sejmu, jeżeli Sejm przyjmuje coś bez dyskusji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, pan poseł Pawlak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#WaldemarPawlak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ponieważ pojawiły się tutaj wątpliwości co do wpływów obcych interesów w Polsce, wydaje mi się, że wskazane byłoby, aby wszyscy posłowie otrzymali listy intencyjne podpisane z Funduszem Walutowym i traktat między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi. Wkrótce będziemy dyskutować sprawę ratyfikacji tego traktatu i myślę, że wtedy każdy sobie wyrobi zdanie na podstawie lektury dokumentów źródłowych, nie zaś tylko plotek.</u>
          <u xml:id="u-179.1" who="#WaldemarPawlak">I na zakończenie. Wydaje mi się, że należy wyrazić ogromne ubolewanie, że pan poseł Michnik nie wspierał nas tak skutecznie swoim talentem w czasie rządów pana Tadeusza Mazowieckiego. Może dziś bylibyśmy bliżej porozumienia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-180.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, pan poseł Wiatr. Z tym że proponuję nie kontynuować może już dyskusji nad wystąpieniem pana posła Michnika.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#SławomirWiatr">Ja chciałem ustosunkować się do Zwischenrufu, czy ad vocem, jak tu się mówi, pana posła Orła. Otóż nie jest to sytuacja przyjęcia przysłowiowego kota w worku, tylko jest to sytuacja przyjęcia ustawy, którą w gruncie rzeczy Wysoka Izba odrzuciła, na wniosek zresztą pana posła Niesiołowskiego, o czym pan poseł dzisiaj wyraźnie zapomniał, stając po stronie ordynacji wyborczej prezydenta. Odrzuciła projekt mieszanej ordynacji wyborczej w głosowaniu, w którym przyjęła zasadę proporcjonalną. Tak że adresuję to do obu panów posłów, i pana posła Niesiołowskiego, i pana posła Orła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję. Proszę państwa, chciałabym już zakończyć tę dyskusję. Będziemy kontynuować dyskusję nad meritum. Chciałam tylko odpowiedzieć panu posłowi Niesiołowskiemu, że o czasie wystąpienia w wypadku pana posła Michnika ja decydowałam i sądzę, że podjęłam właściwą decyzję.</u>
          <u xml:id="u-182.1" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
          <u xml:id="u-182.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Kołodzieja z Polskiego Stronnictwa Ludowego. I jako kolejna zabierze głos pani poseł Hanna Suchocka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#RyszardKołodziej">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Po wystąpieniu pana posła Adama Michnika trudno się przemawia z tej trybuny, dlatego też kilka uwag chciałem dołączyć.</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#RyszardKołodziej">Wysoka Izbo! Czy ta debata może ograniczyć się do terminu wyborów? Pryncypia, a więc suwerenność i demokracja podnoszą rangę tego terminu. Jest on spóźniony o całych 45 lat. Polskie Stronnictwo Ludowe pamięta o tym doskonale, gdyż to nasz wielki imiennik, od którego wywodzimy swój ideowy rodowód, jeszcze pod prezesurą Stanisława Mikołajczyka był ostatnią niezależną siłą polityczną, która heroicznie walczyła o wolne wybory w Polsce. Jestem za skróceniem kadencji, ale rozsądnie. I mówię to jasno.</u>
          <u xml:id="u-183.2" who="#RyszardKołodziej">Postrzegam jednak parę ważkich spraw, które wskazują wyborcy. Historia przyspieszyła, rozpada się system totalitarny, bez wojny, nawet bez naruszenia jego militarnego potencjału. Niemożliwe staje się rzeczywistością. Ziściły się narodowe żądania. Jeszcze w 1989 r. był kontrakt, potem były wolne wybory samorządowe, a na koniec powszechny wybór głowy państwa. Teraz stajemy wobec wolnych wyborów parlamentarnych. Z przyspieszonych nagle oznak i doświadczeń wynika wszakże wniosek, że nawet tak ważnego aktu upodmiotowienia społeczeństwa nie należy traktować jako celu samego w sobie. Przed paroma dniami moi wyborcy, rzetelni rolnicy, prawi obywatele, zapytali mnie wręcz: i na kogo mamy głosować? Co dadzą milionom Polaków nowe izby, nowi parlamentariusze?</u>
          <u xml:id="u-183.3" who="#RyszardKołodziej">Powtarzam te słowa niejako z zadumą. Boję się, że elity polityczne nie nadążają za zbiorową mądrością, chociaż głosi się zbyt często opinie dokładnie przeciwne. Elity nie chcą, a może tylko nie potrafią jednoznacznie i do końca określić się wobec narodu, który zasługuje na jasną debatę wyborczą. Wiem, że to trudna polska dola-niedola, bardziej niewola niż wola, zmusiły siły polityczne do kreowania programów negatywnych. Za to musimy teraz płacić, ale chyba nie cenę nazbyt wielką.</u>
          <u xml:id="u-183.4" who="#RyszardKołodziej">Wysoka Izbo! Miejmy świadomość, że polskiej demokracji nie przesądzi dzień 26 maja, czy 26 września na przykład. Uczyńmy wszystko, by nie oznaczał on daty narodzin kolejnych rozczarowań, malejącej obecności społeczeństwa przy urnach wyborczych, bo to też wybór, zobojętnienie, które źle wróży. Wymiaru wolnych wyborów nie zamyka ich termin, ale treść, a więc program, a więc rozum polityczny, polityczna kultura. Bo można przejść w głosowaniu, ale przegrać historię. Dowodów aż nadto. Ważki czynnik — termin wyborów parlamentarnych, najbardziej optymalny, jaki przyjmie Wysoka Izba, dla mojego klubu, Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego, nie zamyka, ale raczej otwiera sprawę, polską sprawę.</u>
          <u xml:id="u-183.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-184.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu panią poseł Hannę Suchocką z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Janusz Rożek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#HannaSuchocka">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zdaję sobie sprawę, że moja sytuacja jest niezwykle trudna, albowiem nie chciałam się dziś wdawać w debatę o charakterze politycznym, a taki jest właściwie cel tej debaty. Chciałam jednak na tle tej ogólnej debaty politycznej zająć się też pewnymi problemami natury prawnej. Jest to w końcu Izba, której zadaniem jest stanowienie prawa, której zadaniem, niezależnie od wszelkich, takich czy innych ocen, jest stanie na straży Konstytucji. I w tej sytuacji powinniśmy chyba też spojrzeć, może mniej emocjonalnie, na to, co zostało nam przedłożone w pakcie nie dla Polski, ale w pakcie różnych aktów ustawodawczych, nad którymi dzisiaj dyskutujemy.</u>
          <u xml:id="u-185.1" who="#HannaSuchocka">Chciałam zająć stanowisko i ustosunkować się tylko do jednego, a mianowicie do przedłożonej propozycji nowelizacji Konstytucji, dotyczącej Senatu. Muszę powiedzieć, że miałam pełna świadomość, że złożenie tej propozycji wywoła szerszą debatę. I tak się stało. To zna czy został postawiony przez pana posła Szymańskiego bardzo daleko idący wniosek, żeby przedłożoną nowelizację znacznie poszerzyć i spowodować, jakbyśmy to mogli powiedzieć umownie, usunięcie drugiej izby z naszej struktury państwowej. Przede wszystkim chciałam się ustosunkować właśnie do tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-185.2" who="#HannaSuchocka">Osobiście uważam, że nie powinniśmy w ogóle zajmować się w tym momencie, w tej dyskusji debatą na temat struktury naszego parlamentaryzmu. Jest to debata o charakterze konstytucyjnym i ta debata będzie musiała być podjęta w momencie, kiedy będziemy już serio i rzetelnie dyskutować nową konstytucję. W warunkach obecnych natomiast byłoby to traktowanie incydentalne i niejako przy okazji zlikwidowanie jednego z elementów, który pełni taką właśnie określoną konstytucyjnie rolę. Oczywiście można przywoływać różne argumenty, że ta druga izba jest niepotrzebna, tak jak to padło w tej dyskusji, powoływać się na Izbę Lordów. Z tym, że chciałam przypomnieć, iż Izba Lordów to jest izba o zupełnie innym charakterze i nie możemy jej przywoływać tutaj jako pewnego elementu, do którego się porównujemy. Można znaleźć bardzo różne koncepcje dwuizbowości i nie można uznawać, że ta druga izba w tym systemie jest niepotrzebna.</u>
          <u xml:id="u-185.3" who="#HannaSuchocka">Takie też wnioski legły u podstaw przywrócenia drugiej izby w naszym systemie parlamentarnym. Druga izba została potraktowana w naszym systemie parlamentarnym jako izba refleksji i tak to wyraźnie musimy określić. Nie ulega wątpliwości, że w zamiarze twórców Konstytucji, to znaczy nowelizacji Konstytucji z 1989 r., druga izba, czyli Senat, została ściśle powiązana z izbą pierwszą, zatem z Sejmem. Władza ustawodawcza to parlament, czyli obie izby razem wzięte.</u>
          <u xml:id="u-185.4" who="#HannaSuchocka">Wynikają z tego dalsze konsekwencje. W moim odczuciu nie można przy takiej koncepcji parlamentaryzmu uznać, że możemy obecnie te dwie izby rozdzielić od siebie. I w tej sytuacji wydaje mi się, że gdybyśmy chcieli iść w jedną stronę, tę, którą proponował pan poseł Szymański, żeby w ogóle zadecydować, czy podjąć dyskusję o nieistnieniu drugiej izby w tym systemie, jak też pójść w drugą stronę, żeby te dwie izby od siebie rozdzielić, to obie te koncepcje nie powinny w tym momencie być przedmiotem debaty. W tym momencie powinniśmy pozostawić kształt parlamentu w takiej postaci, w jakiej on jest, z tego względu, że druga izba, pomyślana jako nierozdzielnie związana z pierwszą, nie stanowi sama w sobie parlamentu, nie ma odrębnych kompetencji ustawodawczych. Nie mogłaby zatem, w okresie kiedy nie ma Sejmu, spełniać samodzielnej roli ustawodawczej. Pomijam tutaj element polityczny. I sądzę, że tylko wzgląd polityczny przemawiał za tym rozwiązaniem. Dlatego zastrzegłam. że musimy w całej tej debacie nie zatracić jednak pewnej wartości, jaką stanowi prawo i rozwiązania prawne. Możemy w nowej Konstytucji zastanowić się nad takim ukształtowaniem dwuizbowości, żeby druga izba była wyposażona, jak podkreślam, w pewne odrębne kompetencje. Ale to jest kwestia do debaty szerszej, nie zaś incydentalnej, niejako przy okazji. I dlatego sądzę, że nie powinniśmy przy przygotowywaniu ordynacji wyborczej i zastanawiania się nad wyborami, dokonywać tu weryfikacji i nowelizacji Konstytucji w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-185.5" who="#HannaSuchocka">Przemawia za tym jeszcze jeden wzgląd, mianowicie wzgląd tak często obecnie poruszany, że ten Sejm nie jest władny do przyjęcia nowej Konstytucji, że ten Sejm nie jest władny, nie ma legitymacji do uchwalenia nowej Konstytucji. Proszę państwa, pójście w tym kierunku jest dokonywaniem głębokiej restrukturyzacji w systemie organów państwowych, podobnie jak zadecydowanie, że kadencja Senatu ma być oderwana od kadencji Sejmu. To jest po prostu pójście w kierunku zupełnie odmiennej struktury dwuizbowości. I teraz może się okazać, że izba druga zostanie nagle zawieszona w próżni po oderwaniu od izby pierwszej. Stąd ja opowiadałabym się za tym, żebyśmy na obecnym etapie nie dokonywali nowelizacji w tym zakresie i pozostawili taki czas upływu kadencji Sejmu, jak i czas upływu kadencji Senatu A też i za tym, żebyśmy nie szli w drugim kierunku, żebyśmy nie decydowali w tym momencie o usunięciu Senatu z naszego systemu prawnego.</u>
          <u xml:id="u-185.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma pan poseł Janusz Rożek z PSL i jako kolejny pan poseł Henryk Komar.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#JanuszRożek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Na cale szczęście moje wystąpienie nie będzie miało charakteru polemicznego, lecz merytoryczny, co uważam za ważniejsze.</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#JanuszRożek">Ordynacja wyborcza, którą mamy uchwalić, będzie niewątpliwie najważniejszym aktem prawnym, jaki uchwalimy w naszej kadencji. Od tego, jaka będzie ta ordynacja wyborcza zależeć będzie, jak funkcjonować będzie nasze państwo, co najmniej przez najbliższe 4 lata. Musimy zadać sobie zasadnicze pytanie, co dla nas jako państwa w całości, nie zaś dla poszczególnych grup społecznych będzie lepsze. Czy stabilna władza wykonawcza trwająca przez co najmniej 4-letni okres kadencji, która podejmie odważne działania, może niepopularne początkowo, ale w późniejszym czasie dające wymierne efekty gospodarcze i społeczną przychylność? Czy też władza, której działania byłyby skrępowane, a stabilność wątpliwa? Uważam, że pierwszy wariant dla społeczeństwa, dla państwa jest zdecydowanie lepszy, gdyż właśnie działanie odważne ma większe szanse wyprowadzenia nas z gospodarczego i moralnego impasu, w jakim się znajdujemy.</u>
          <u xml:id="u-187.2" who="#JanuszRożek">Wysoka Izbo! Wielość partii i ugrupowań w parlamencie to przede wszystkim partykularyzm. Poszczególne grupy walczyć będą o własne interesy, grożąc ciągle stabilności władzy wykonawczej. Mała ilość partii politycznych w Sejmie to szansa na to, że patrzeć one będą przede wszystkim na całość interesu państwa i utworzą stabilną władzę wykonawczą. W naszej historii mieliśmy oba warianty i wymierne ich efekty. Myśl polityczna, która ukształtowała się w okresie Kazimierza Wielkiego umiała ustabilizować zjednoczenie państwa i rozwinąć gospodarkę, a także zwrócić myślenie kierowniczej grupy państwa ku takiemu działaniu, które służyło interesowi państwa. I mimo śmierci Kazimierza, jego duch, jego myśl pozostała, a efektem była wielka mocarstwowa Rzeczpospolita. Przedstawioną sytuację porównałbym do wariantu pierwszego, bo chociaż w naszym pojęciu opozycji tam nie było, ale była silna i oświecona władza centralna.</u>
          <u xml:id="u-187.3" who="#JanuszRożek">A teraz drugi wariant. Na skutek działań partykularnych szlachty i magnaterii, słabnąca władza centralna, liberum veto, eskalująca się ingerencja państw ościennych, a w efekcie rozbiór Polski i z niewielką przerwą 180 lat niewoli. Nie można też zapominać o 6 latach demokracji lat dwudziestych, gdzie na skutek wielopartyjności Sejmu przeciętne trwanie rządu wynosiło osiem miesięcy. Jak Wysokiej Izbie wiadomo, okres ten zakończył się zamachem stanu i zlikwidowaniem demokracji.</u>
          <u xml:id="u-187.4" who="#JanuszRożek">Jeśli tu i gdzie indziej mówi się, że wyselekcjonowany przez społeczeństwo parlament będzie się składał z mądrych i patriotycznych ludzi, którzy mimo różnorodności poprowadzą państwo najskuteczniej i najlepszą drogą, to ja jako człowiek starszy i doświadczony mogę tylko powiedzieć: „jesteście bardzo, ale to bardzo optymistami”.</u>
          <u xml:id="u-187.5" who="#JanuszRożek">Mówi się, że jeśli postawimy poprzeczkę, to wiele ugrupowań nie wejdzie do Sejmu i będzie szumieć na ulicach. Jestem innego zdania. Myślę, że poprzeczka zmusi bliskie sobie grupy do łączenia się, aby pokonać tę poprzeczkę. Będzie zatem ona miała charakter kumulujący, a więc pozytywny. Jeśli nawet jakieś grupki pozostaną poza parlamentem, to myślę, że nie przeszkodzą one w normalnym funkcjonowaniu państwa.</u>
          <u xml:id="u-187.6" who="#JanuszRożek">No cóż, jak mówi przysłowie, jeszcze się taki nie narodził, który by wszystkim dogodził. Rozmawiałem też z wielu wyborcami, zadawałem im pytanie: jaki woleliby Sejm — wielopartyjny, który nie gwarantowałby stabilnej władzy, czy też procentowa bariera, która wprowadzałaby mniejszą ilość partii w Sejmie, ale gwarantowała stabilność władzy. Odpowiedź była jednoznaczna — mniej partii, stabilność władzy.</u>
          <u xml:id="u-187.7" who="#JanuszRożek">Wysoka Izbo! My Polacy mamy pecha, że mieszkamy w miejscu, gdzie są silne wiry historyczne. One nas porywały, targały i poniżały. Przegrane bitwy, Sybir, Katyń, Majdanek i Oświęcim są tego wymownym dowodem. Dziś historia dała nam trochę luzu. Nie wiemy, na jak długo. Tego czasu nie wolno nam marnować. Uważam, że oprzeć się możemy wichrom wtedy, gdy będziemy silni gospodarczo. Temu zadaniu sprostać może silna i odważna władza, z czytelnym dla wszystkich programem wspartym społeczną wolą wysiłku i wyrzeczeń. Temu zadaniu może podołać Sejm, w którym zasiadać będą nie więcej niż 3–4 partie.</u>
          <u xml:id="u-187.8" who="#JanuszRożek">Przedstawiając to Wysokiej Izbie, składam formalny wniosek, by do Sejmu mogły wchodzić partie, które w skali kraju uzyskają: 6% ważnych głosów jako wariant pierwszy oraz 5% ważnych głosów jako wariant drugi. Pragnę zaznaczyć, że moja propozycja idzie dalej niż jeden z wniosków mniejszości przedstawiony w sprawozdaniu Komisji Konstytucyjnej. Wniosek ten bowiem odnosi się do liczby głosów oddanych na listę w regionie. Ja zaś odnoszę tę liczbę do całego kraju. Zgłaszając ten wniosek zdaję sobie równocześnie sprawę, że jego konsekwencją jest odejście od przydzielania mandatów w zależności od wyników głosowania przez regionalne komisje wyborcze. Czynność tę musiałaby wykonywać Państwowa Komisja Wyborcza na podstawie protokołów przekazanych przez komisje regionalne.</u>
          <u xml:id="u-187.9" who="#JanuszRożek">Chciałbym przy tym podkreślić, że zaproponowany przez Komisję Konstytucyjną sposób podziału mandatów pozostałby bez zmian. Oczywiście podział mandatów nie dotyczyłby partii, które uzyskały mniej głosów niż proponowane 6 czy 5%.</u>
          <u xml:id="u-187.10" who="#JanuszRożek">Moja propozycja wymagałaby zatem odpowiedniej zmiany w art. od 106 do 112.</u>
          <u xml:id="u-187.11" who="#JanuszRożek">Zgłaszając ten wniosek, chcę równocześnie stwierdzić, że proponowany próg zaporowy odnoszę wyłącznie do podziału mandatów w okręgach wielomandatowych, pozostawiając bez zmiany rozwiązania dotyczące okręgów jednomandatowych. Jeśli Wysoka Izba oba projekty ordynacji skieruje do komisji, to swoje poprawki złożę komisji, a w razie ich nieprzyjęcia, złożę jako wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-187.12" who="#JanuszRożek">Wysoka Izbo! Kończąc, uważam, że ordynacja wyborcza winna być uchwalona możliwie prędko, by społeczeństwo i ugrupowania polityczne mogły się z nią zapoznać, a w razie przyjęcia moich propozycji poprawek, także by miały czas się łączyć, przygotować program i kampanię wyborczą. Dlatego za najwłaściwszy termin wyborów uważam październik.</u>
          <u xml:id="u-187.13" who="#JanuszRożek">Wysoka Izbo! Moje stronnictwo jest niewielkie, ale nie interes Stronnictwa, lecz interes narodu powoduje mną, że wnoszę te poprawki. Idźcie za mną. Niewątpliwie ordynacja wyborcza będzie miała ogromny wpływ na funkcjonowanie państwa. Życzę nam wszystkim, aby historia oceniła nas dobrze.</u>
          <u xml:id="u-187.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-188.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma pan poseł Henryk Komar z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, jako następny zabierze głos pan poseł Stanisław Mazur.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#HenrykKomar">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pojawiamy się w przedpokoju europejskich salonów jako ubogi krewny. Krewny obciążony, upokorzony tworzonym na wewnętrzny użytek kotłem emocji. Niepomni, iż tak upragniona zewnętrzna siła państwa może powstać tylko ze sprawności organizacji, pracy i prawa. Słowem — ze sprawności wewnętrznej. Chęć nadawania lepszego kształtu przyszłości potwierdzamy tu, w tej sali, że to co przed nami jest najważniejsze. I oby nie opuszczało nas to przekonanie, że uczestniczymy w kluczowej debacie.</u>
          <u xml:id="u-189.1" who="#HenrykKomar">Sprawozdanie Komisji Konstytucyjnej przyjmuje rozwiązania wywodzące się z założenia, iż wybory, czyli obsadzanie mandatów poselskich, preferujące zasadę proporcjonalności, sprzyjają naszej młodej demokracji parlamentarnej. Sądzę, iż na wejściu, na początku nie można tworzyć barier, twierdząc, że jest zbyt wiele partii i niesie ten stan określone negatywne skutki. Poselski projekt ordynacji wyborczej, czyli druk nr 770, preferuje ponadto województwa duże, silne, ograniczając możliwości województw mniejszych i młodych, co nie sprzyja edukacji politycznej, a może i frekwencji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-189.2" who="#HenrykKomar">Analiza proponowanych rozwiązań, mam także na myśli projekt pana prezydenta, czyli druk nr 763, nasuwa refleksję, iż zmierzamy do odpersonifikowania polityki, stawiamy na programy, programy, które nader często okażą się wręcz bliźniaczo podobne. Zbyt słabe są partie i nader krótki czas ich organizowania się. Mam nadzieję, iż przyjęta przez nas ustawa stanowić będzie próbę pogodzenia różnych tendencji. Jesteśmy bowiem między Scyllą a Charybdą.</u>
          <u xml:id="u-189.3" who="#HenrykKomar">Ponieważ i w tej naszej debacie jest miejsce na sądy czysto pragmatyczne, przejdę do pewnych uwag, spostrzeżeń dotyczących druku nr 763. Jest on na innym etapie procesu tworzenia prawa, mam na myśli odniesienie tego stanu do dzieła Komisji Konstytucyjnej. Jakież tu byłyby propozycje? Otóż w art. 4 jest zapis, iż do naszego parlamentu nie może być wybrana osoba, która jest jednocześnie obywatelem innego kraju. Można na ten temat wypowiadać różne sądy, akceptować to rozwiązanie, odrzucać, ale wydaje mi się, iż propozycja — idąc po tej linii rozumowania — zawarta w art. 2 ust. 2, tam gdzie mowa jest o tym, iż prawo wybierania przysługuje osobie, która nie posiada obywatelstwa polskiego, wydaje mi się, iż chcemy tu przedobrzyć. Rozumiem ideę samorządów, ich istotę, jestem za tym, aby w wyborach samorządowych na stałe mieszkający w Polsce, ale bez obywatelstwa, prawo wyborcze mieli, z niego korzystali.</u>
          <u xml:id="u-189.4" who="#HenrykKomar">Art. 16 ust. 2, 3 i 4 — tam gdzie jest zapis o tworzeniu obwodów głosowania w szpitalach, zakładach karnych i aresztach — wydaje mi się, iż ciągły ruch potencjalnych wyborców, aktualizowanie spisów, problemy natury organizacyjnej, pojawiają się także i problemy bezpieczeństwa, ludzie ci pochłonięci są własnymi perypetiami życiowymi, proponuję albo rezygnację z wymienionych ustępów, albo modyfikację zapisu w sposób następujący: „tworzy się obwody głosowania na wniosek dyrektora szpitala, kierownika zakładu karnego czy aresztu”. Gdybyśmy przyjęli tę propozycję, to zmiana tym samym dotyczyłaby art. 23.</u>
          <u xml:id="u-189.5" who="#HenrykKomar">Kolejna uwaga, proszę państwa, dotyczy art. 42 ust. 2, mianowicie tworzenia wojewódzkich komisji wyborczych. Autorzy projektu przyjmują, iż w skład komisji wejść winni sędziowie sądu apelacyjnego i sądu wojewódzkiego. Uważam, że szczupłość kadr sądów wojewódzkich powoduje, iż skuteczność, praca, sprawność sądów wojewódzkich na okres wyborów mogłaby ulec wyraźnemu zakłóceniu. Często sędziów sądu wojewódzkiego jest zbyt mało. Stąd też proponuję, aby w skład wojewódzkich komisji wyborczych powoływani byli także sędziowie sądów rejonowych. Dobrze, że sędziów wskazują kolegia, nie zaś prezes.</u>
          <u xml:id="u-189.6" who="#HenrykKomar">Art. 60 ust. 2. Jeżeli zgłoszenie kandydata wykazuje wady, należy — uważam — sprecyzować termin zobowiązujący do usunięcia tych wad i uważam, że przemawia za tym prawo materialne, wymagające jednoznaczności. Takim terminem optymalnym byłby okres 3 dni. Dodatkowo za tą propozycją przemawia zapis art. 63 ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-189.7" who="#HenrykKomar">Art. 97 ust. 2 i 3, czyli możliwość wydania nowej karty do głosowania. Wtedy gdy pomyłkowo wyborca wypełnił, przypadkowo ulegnie ona zniszczeniu, dopuszcza się możliwość wydania innej karty. Praktycy, ludzie, którzy wielokrotnie pracowali w komisjach wyborczych, z którymi miałem sposobność rozmawiać na ten temat, uważają, że tym samym otwiera się pole do przeróżnych komentarzy, a może i czegoś więcej. Podobnie, idąc po tej linii rozumowania, można mieć również zastrzeżenia dotyczące art. 98, w którym to znajduje się zapis dotyczący wyborców niepełnosprawnych mogących korzystać z pomocy członków komisji.</u>
          <u xml:id="u-189.8" who="#HenrykKomar">Kolejna zmiana dotyczy art. 103 ust. 2 — głos nieważny, jeśli wyborca nie wskazał na konkretnego kandydata. Proponuję, aby głos uznać za ważny, ale bez wskazania.</u>
          <u xml:id="u-189.9" who="#HenrykKomar">Art. 126 ust. 1 — problem wygaśnięcia mandatu, wyborów uzupełniających. Opowiadam się za uzyskaniem mandatu przez następnego z kandydatów, mam na myśli kandydata z listy wyborczej. Jeśli chcemy nie przywiązywać wagi do wydatków, oszczędności, to sądzę, że należałoby się również opowiedzieć za zmianą art. 109 ust. 2 i dopuścić powtórzenie wyborów w sytuacjach, kiedy dwaj kandydujący uzyskują równą ilość głosów.</u>
          <u xml:id="u-189.10" who="#HenrykKomar">Art. 134 — finansowanie kampanii wyborczej. Doświadczenia minionych kampanii wyborczych są bardzo różne i nie zawsze budujące. Proponuję, aby wprowadzić sankcje finansowe. Nie może być ponadto obsadzony mandat, nim nie zostanie przedłożone państwowej komisji wyborczej sprawozdanie finansowe. Uważam, że można by przenieść do druku nr 763 albo inaczej, do ostatecznej wersji ustawy, jeśli Wysoka Izba przychyli się do skierowania omawianych projektów do komisji, i jeszcze wykorzystać tam zapis, który znajduje się w projekcie skierowanym do nas przez Komisję Konstytucyjną. Mam na myśli art. 129 ust. 3 wraz z wnioskami mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-189.11" who="#HenrykKomar">Padały przeróżne i oczywiście jeszcze będą padać różne opinie i sądy. A więc że wybory przeprowadzone szybko, to wzmocnienie, to gwarancja suwerenności itd. Sądzę, że szybkie wybory, to odwracanie uwagi społeczeństwa od tego, co najważniejsze, od przyszłości, to wikłanie nas w przeszłość, dominacja polityki nad ekonomią, przedkładanie interesów grupowych nad ogólny. Nie buduje to autorytetu parlamentowi, autorytetu tak mocno nadwątlonego przez różne ośrodki inspirujące życie polityczne. Sejm kilku następnych kadencji będzie pracował na rzecz odbudowy pozycji i prestiżu należnego parlamentowi. Na drodze do demokracji wyrządzono wielką szkodę demokracji. Wierzę, iż ujawnimy najlepsze cechy nie tylko wtedy, kiedy jesteśmy uciskani, ale i wtedy gdy sami sobą rządzimy.</u>
          <u xml:id="u-189.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-190.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma pan poseł Stanisław Mazur z Polskiego Stronnictwa Ludowego. I jako kolejny zabierze głos pan poseł Aleksander Małachowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#StanisławMazur">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Od wczoraj poszukujemy w dyskusji dróg do pełnej demokracji. Zwykle uważamy, że wystarczającym jej warunkiem są demokratyczne wybory do wszystkich ciał przedstawicielskich — od gmin do Sejmu. Jednym słowem, jeżeli mamy mieć demokratyczne wybory, to musimy mieć demokrację. I tego niestety, Wysoka Izbo, nie jestem pewien. Bo przecież nie upłynął jeszcze rok od w pełni wolnych i demokratycznych wyborów do samorządów terytorialnych, w pełni demokratycznych, przeprowadzanych bowiem głównie przy zaangażowaniu komitetów obywatelskich, a już mamy trochę za dużo negatywnych doświadczeń. Nie sprawdziła się przepowiednia profesora Regulskiego, że 28 maja 1990 r. obudzimy się w innej Polsce. Obudziliśmy się zdziwieni, że tej innej, lepszej jeszcze nie ma, że napotkaliśmy wtedy i będziemy jeszcze przez wiele lat napotykać różne trudności, którym nie wystarczy przeciwstawiać się deklaracjami i spektakularnymi gestami. Reforma kraju będzie trwała przez wiele jeszcze lat. I to musimy wiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-191.1" who="#StanisławMazur">Społeczeństwu polskiemu potrzeba obecnie jasnej, kierunkowej wizji programowej, w której będzie realizowała się zmiana ustroju politycznego i gospodarczego. Mija czas, a społeczeństwo nasze zatrudnione w różnych sektorach nie wie, jaki będziemy mieli ustrój polityczny, jak określimy stosunek do własności i jakie będą skutki prywatyzacji i reprywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-191.2" who="#StanisławMazur">Uznaje się w pewnych kołach, że ewolucja polityczna prowadząca do pluralizmu politycznego, wielości partii, jest w stadium właściwym. Tymczasem jest ona w punkcie krytycznym. Wystarczy spojrzeć na obecność różnorodnych opcji politycznych w naszym Sejmie teraz i przyrównać je do czasu sprzed roku. Jeżeli więc racją stanu jest konieczność silnej, partyjnej opozycji, to ukształtowanie odpowiedzialnego systemu politycznego w obecnej chwili jest bardziej marzeniem niż próbą znalezienia realnego oparcia dla rządzących. Mamy zatem w obecnej chwili do czynienia bardziej z rozbiciem wielopartyjnym niż jakąkolwiek próbą podejmowania czy też zawiązywania koalicji.</u>
          <u xml:id="u-191.3" who="#StanisławMazur">To są ważne sprawy, zbliżamy się do wyborów, które winny stworzyć w Sejmie oparcie dla nowego rządu. Czy jest to możliwe? Na pewno tak, ale w uzależnieniu od czasu realizacji i przyjętego scenariusza wydarzeń, na który nie do końca możemy mieć wpływ.</u>
          <u xml:id="u-191.4" who="#StanisławMazur">Jeżeli w najbliższym czasie nie powiedzie się stabilizacja kilku najważniejszych i mających największe poparcie społeczne partii politycznych, to może wystąpić absolutna kumulacja władzy w rękach prezydenta, partii prezydenckiej, a w efekcie jednej siły, podobno gwarantującej ratunek dla państwa. A tośmy już w przeszłości mieli. Klarownym więc staje się, że nie ma wręcz innego wyjścia, jak tworzenie trwałej większości kilku partii i ich koalicji. Obserwując bieżące życie polityczne można stwierdzić, że w tym kierunku należy dążyć od zaraz. Ale czy czasu nie za mało?</u>
          <u xml:id="u-191.5" who="#StanisławMazur">Jeżeli chcielibyśmy decydować o wyborach w miesiącu maju, to jest to zbyt krótki okres, który może się zaznaczyć destabilizacją polityczną. Ten krótki okres nie daje także możliwości sprawdzenia się ekipie premiera Bieleckiego, zespołowi ludzi, który zyskał błogosławieństwo prezydenta i zaufanie Sejmu. I nie jest przecież zespołem kamikadze. Wiemy też, z jakimi trudnościami i różnicami poglądów uchwalona została ustawa budżetowa. Sejm ten musi zatem razem z rządem doświadczyć pierwszych rezultatów realizacyjnych tego budżetu, który przyjął. Do tego dochodzą ciągłe niepokoje w zakładach pracy, wywołane tzw. popiwkiem. Te zjawiska trzeba nie tylko bacznie obserwować, ale wyciągać wnioski dla aktualnej rzeczywistości gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-191.6" who="#StanisławMazur">Jeżeli do wcześniej podniesionych kwestii dołączymy potrzebę uchwalenia ustaw, o które zwróciło się Prezydium Rady Ministrów do Prezydium Sejmu w dniu 18 lutego br., to przychylenie się do wniosku rządu niemożliwym czyni takie skrócenie kadencji, aby wybory mogły się odbyć wiosną tego roku.</u>
          <u xml:id="u-191.7" who="#StanisławMazur">I kolejna sprawa — czas na kampanię wyborczą. Przy obecnych uwarunkowaniach politycznych, w sytuacji zewnętrznej i wewnętrznej istnieje konieczność takiego poznania kandydatów do Sejmu, aby wyłonieni w demokratycznych wyborach, znaleźli się w nim nie populistyczni krytykanci, ale naprawdę najlepsi Polacy. Oni to bowiem mają budować dalej demokrację Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-191.8" who="#StanisławMazur">Istnieje czas przyspieszenia. Ale nie może to być czas gwałtownego pośpiechu, którym można uczynić więcej zła niż dobrego. W tych działaniach potrzeba nam wszystkim wiele przemyślanego rozsądku. Potrzeba go także przy ocenie propozycji prezydenta dotyczącej pozostawienia Senatu na całą kadencję po wcześniejszym rozwiązaniu Sejmu. Jeżeli utrzymujemy, że Sejm i Senat są wynikiem kontraktu okrągłego stołu, to następne wybory powinny być łączne, tak jak łączne były wybory w 1989 roku. Aby nie antagonizować Sejmu i Senatu, lepiej będzie jeżeli ta propozycja zostanie oddalona, bo zgody przecież chcemy wszyscy.</u>
          <u xml:id="u-191.9" who="#StanisławMazur">A poza tym starając się o przyjęcie do wspólnot europejskich, może powinniśmy pamiętać, że ich walor wziął się z efektów codziennej pracy, nie zaś częstotliwości głosowania w wolnych i demokratycznych wyborach.</u>
          <u xml:id="u-191.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Aleksandra Małachowskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Jan Szczygielski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#AleksanderMałachowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chcę państwu przedstawić stanowisko Parlamentarnego Koła Solidarności Pracy. Dyskusja trwa już długo, przeto nie będę obszernie prezentował wszystkich spraw wartych omówienia. Powiem tylko o kilku zasadniczych.</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#AleksanderMałachowski">Nasze koło parlamentarne dostrzega w dyskusji toczącej się wokół wyborów niebezpieczną chęć takiego skonstruowania ordynacji wyborczej, aby wyłonić parlament o kilku silnych ugrupowaniach politycznych. Tymczasem polskie społeczeństwo jest bardzo silnie zróżnicowane, wręcz zatomizowane politycznie. I budowanie przy pomocy różnych kruczków prawnych, przy pomocy swoistej inżynierii prawnej sztucznie silnych frakcji parlamentarnych doprowadzi tylko do tego, że administracja gmachu sejmowego nie będzie miała trudności ze znalezieniem miejsc na sali dla wielkich grup poselskich. I że w ogóle będzie spokój z parlamentem. Ale bardzo wątpimy w to, iż oznaczać to będzie spokój ze społeczeństwem.</u>
          <u xml:id="u-193.2" who="#AleksanderMałachowski">Myślimy, że z takiego myślenia narodziła się chęć utrzymania Senatu, który nie poddany ponownemu egzaminowi wyborczemu, miałby zapewniać stabilizację polityczną państwa. Tym bardziej że został demokratycznie wybrany. Ale przecież może się zdarzyć, jest wiele przesłanek takiego domniemania, że geografia polityczna po najbliższych wyborach będzie inna niż po 4 czerwca 1989 roku. I co wtedy? Czy taki Senat też będzie stabilizował? Czy raczej raził swoją anachronicznością? Uważamy zatem, że kandydaci do obu izb parlamentarnych powinni stanąć przed wyborcami w tym samym terminie. Tym samym oczywiście wyrażamy aprobatę dla ponownego powołania Senatu.</u>
          <u xml:id="u-193.3" who="#AleksanderMałachowski">Powtarzam. Chcemy takich ordynacji wyborczych do Sejmu i Senatu, które nie będą sztucznie ukrywać rzeczywistego rozdrobnienia społeczeństwa, które to społeczeństwo, źle reprezentowane, potraktuje parlament nieufnie. Może dojść do paradoksalnej sytuacji, że wybrany w demokratycznych wyborach Sejm i Senat okażą się mniej reprezentatywne niż parlament wyłoniony z kontraktu okrągłego stołu.</u>
          <u xml:id="u-193.4" who="#AleksanderMałachowski">Przyszły parlament to raczej koalicja wielu politycznych grup niż supremacja jednej grupy politycznej. Tak to widzimy.</u>
          <u xml:id="u-193.5" who="#AleksanderMałachowski">Następna sprawa to termin wyborów. Nie powinien to być termin desperacki, lecz rozsądny. Przypomnę tu w imieniu własnym, że inicjując w ubiegłym roku polityczną debatę o konieczności skrócenia kadencji prezydenta Rzeczypospolitej, Senatu i Sejmu, a następnie uczestnicząc w dyskusji, wskazywałem koniec pierwszego kwartału 1991 roku jako krańcowy termin istnienia obu izb. Ale do tego nie doszło i nie wchodźmy w tej chwili w to, dlaczego tak się stało. Jeśli się teraz przestudiuje złożone w Sejmie ordynacje wyborcze, i tę Komisji Konstytucyjnej, i tę prezydencką, zważy wszystkie ich braki, niedoskonałości, a dodatkowo uwzględni fakt, iż nie ma do tej pory ordynacji wyborczej do Senatu, to widzi się wyraźnie, że termin 26 maja jest terminem desperackim.</u>
          <u xml:id="u-193.6" who="#AleksanderMałachowski">Tu kilka zdań pod adresem pana posła Niesiołowskiego. Ja się z panem zgadzam, w tym co pan mówił, że to kiedy będą wybory, to kwestia woli politycznej. To prawda. Ale w państwie prawa obowiązują pewne rygory, ordynacja zaś to ustawa, przede wszystkim ustawa, i my nie widzimy powodu, żeby ten tak ważny zespół norm prawnych uchwalać „na skróty”. Myśmy już dużo rzeczy uchwalili „na skróty” i na dobre to nam nie wyszło.</u>
          <u xml:id="u-193.7" who="#AleksanderMałachowski">Następna sprawa to pakiet ustaw, jakie muszą zostać uchwalone, jeżeli proces reformy gospodarczej nie ma ulec poważnemu zakłóceniu. Nie wszyscy zwolennicy desperackich decyzji co do kalendarza wyborczego dostrzegają to, co by ich usprawiedliwiało, czy też nie rozumieją kolosalnej wagi tej sprawy, co by ich obciążało. Wysoka Izbo! Nie dajmy się unieść emocjom i demagogii. Rzeczpospolita Polska może poczekać trzy czy cztery miesiące dłużej na nowych posłów i senatorów, nie zapłacze z tęsknoty. Ale Rzeczpospolita gorzko zapłacze, jeżeli nasz system prawny nie otrzyma szybko niezbędnych ustaw gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-193.8" who="#AleksanderMałachowski">Uważamy za konieczne szybkie ustalenie przez Prezydium Sejmu i przez rząd wykazu niezbędnych do szybkiego uchwalenia aktów prawnych. Nie wolno nam także zapominać o tym, że zobowiązaliśmy rząd do dokonania istotnych korekt polityki gospodarczej. To też się musi odbyć w atmosferze spokoju i rozwagi. Musimy mieć czas na spokojne przyjęcie i rozważenie proponowanych przez rząd poprawek w dziedzinie gospodarki, a jest ich bardzo wiele, o czym świadczą te demonstracje, które raz po raz przychodzą pod nasz gmach. Niebagatelna jest także sprawa udzielenia absolutorium rządowi za rok 1990. To wszystko musi być rozważone, zanim się ostatecznie ustali termin wyborów.</u>
          <u xml:id="u-193.9" who="#AleksanderMałachowski">Na zakończenie chcę przedstawić jeszcze pewien problem, nie dostrzeżony dotąd, jeśli dobrze wysłuchałem debaty, w naszej Izbie. Uważamy, że konieczne jest wprowadzenie do ordynacji przepisu ograniczającego w jakiś stosowany w świecie sposób wysokości wydatków na wybory dokonywanych przez poszczególne osoby bądź przez komitety wyborcze. Są takie systemy w Ameryce, jest w licznych ordynacjach pewna granica wydatków, a my wiemy z doświadczenia, że ktoś nie reprezentujący nikogo, żadnej grupy politycznej, ale rzucający pieniędzmi na prawo i na lewo, organizujący barwne igrzyska przedwyborcze może niejako kupić senatorski czy poselski fotel. Muszą więc być ustalone pewne granice wydatków.</u>
          <u xml:id="u-193.10" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! W konkluzji stwierdzam, że Parlamentarne Koło Solidarności Pracy uważa za konieczne skierowanie obu zgłoszonych nam ordynacji wyborczych do Komisji Konstytucyjnej i ustalenie realnego i rozsądnego, ale nie desperackiego terminu wyborów.</u>
          <u xml:id="u-193.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny zabierze głos pan poseł Jan Szczygielski z Polskiego Stronnictwa Ludowego. I następny pan poseł Andrzej Borowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#JanSzczygielski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Podejmujemy dzisiaj debatę wagi szczególnej. Myślę, że obok debaty budżetowej jest to jedna z najważniejszych debat Sejmu bieżącej kadencji. O ile tamta zadecydowała o kształcie ekonomicznym naszego państwa na rok bieżący, to w tej rozstrzygniemy o jego kształcie politycznym, a w zasadzie o tempie przeobrażeń. Myślę, że w ogóle już dobrze się stało, że wreszcie tematem tym zajęła się Wysoka Izba, a więc ten organ, to gremium, które jako jedyne może podjąć decyzję w tym względzie. W ten sposób pozbawieni chyba zostaną możliwości przeróżni politycy czy politykierzy do dyskutowania na ten temat w imię przede wszystkim własnych interesów, partykularnych interesów ugrupowań politycznych, często dość kanapowych.</u>
          <u xml:id="u-195.1" who="#JanSzczygielski">Dziś mamy odpowiedzieć na dwa zasadnicze pytania: jaka ordynacja i kiedy wybory. Absolutnie podpisuję się pod wszystkimi tymi wypowiedziami, które mówią, że winniśmy rozstrzygać te problemy właśnie w tej kolejności. Nie można przecież dopuścić do tego, by podjąć decyzję o terminie wyborów, a deliberować jeszcze nad kształtem ordynacji wyborczej. Myślę, że dobrze się stało, gdyż ta debata, toczona już przecież drugi dzień, w zasadzie daje możliwość uzyskania w tym względzie dość istotnego consensusu. Wszystko wskazuje na to, że wszyscy są za wyborami jak najwcześniejszymi. Wydaje mi się natomiast, że jeśli jeszcze dziś, a były takie głosy, podnosi się termin 26 maja, to uprawia propagandę własnych nazwisk, własnych opcji politycznych, uprawia po prostu demagogię. Albowiem lansuje się termin, który ze względów oczywistych, ze względów proceduralnych, ze względów formalnych nie może być dotrzymany. Nie da się przecież tego przeprowadzić w zgodzie z żadną sensowną demokratyczną procedurą. I muszę powiedzieć, po tylu dyskusjach, że oceniam te działania jako celowe dążenie do destabilizacji państwa.</u>
          <u xml:id="u-195.2" who="#JanSzczygielski">Wszystko wskazuje na to, że jedynym terminem może być termin jesienny. Jeśli jednak w tej Wysokiej Izbie, a szczególnie wśród różnych sił politycznych, będziemy bez końca dyskutować, to może się okazać, że może to być wiosna, ale przyszłego roku. Nie byłoby to z pewnością dobrze. Myślę, że koleżanki i koledzy posłowie przytoczyli wiele rozlicznych argumentów za tym, by te wybory odbyć jesienią. Pozwólcie, że dorzucę tylko kilka.</u>
          <u xml:id="u-195.3" who="#JanSzczygielski">Argumentem, który za tym przemawia, jest niewątpliwie złożona sytuacja u naszych sąsiadów, tak na Zachodzie, jak i szczególnie na Wschodzie. Życząc najlepiej narodom naszego wschodniego sąsiada, nie możemy przecież wykluczyć przeróżnych sytuacji, które będą skłaniały nasz parlament czy też rząd do zajęcia aktywnej postawy. Wyobraźmy sobie, że gdyby do tego doszło, nie ma Sejmu, nie ma parlamentu, bo jest rozwiązany i nie ma rządu, bo przecież logiczną konsekwencją będzie jego rozwiązanie. Myślę, że w takiej sytuacji postawić państwa nie możemy.</u>
          <u xml:id="u-195.4" who="#JanSzczygielski">Koleżanki i koledzy dali również rozliczne dowody na to, że postępująca stabilizacja polityczna, konieczność uchwalenia kilkudziesięciu ustaw gospodarczych, a na to przede wszystkim społeczeństwo oczekuje, jest kolejnym argumentem. Myślę, szanowni państwo, że kolejna rzecz wagi zasadniczej, na którą tutaj nie zwracamy uwagi, to nasze rozmowy w sprawie umorzenia polskiego zadłużenia. Pamiętamy, jakie działania i jak mało efektywne w tym względzie podejmował poprzedni rząd. Rząd pana premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego jest na najlepszej drodze do osiągnięcia satysfakcjonującego nas sukcesu w tym względzie. I raptem trzeba by pozbawiać go praktycznie rzecz biorąc możliwości działania, a więc i uwiarygodnienia w oczach naszych zachodnich sąsiadów.</u>
          <u xml:id="u-195.5" who="#JanSzczygielski">Jest, szanowni państwo, za tym późniejszym terminem również sporo argumentów wynikających z interesu Polskiego Stronnictwa Ludowego, które reprezentuję. A szerzej interesu wsi polskiej. Dziś wieś polska jest absolutnie przekonana, że ani ten rząd, ani ten parlament, gdzie interesy wsi są w zdecydowanej mniejszości reprezentowane, nie jest w stanie wykreować takiej polityki, która będzie satysfakcjonowała te grupy społeczne. Musi tego dokonać przyszły parlament, w którym z przewagą, czy przez wystarczającą przynajmniej liczbę posłów, reprezentowany będzie interes tej opcji politycznej i tej grupy społecznej.</u>
          <u xml:id="u-195.6" who="#JanSzczygielski">Proszę zwrócić uwagę, że w czasie wyborów prezydenckich, kandydat wsi, jedyny kandydat wsi, uzyskiwał zdecydowaną przewagę w województwach tzw. ściany wschodniej, tam gdzie sytuacja wsi i rolnictwa jest zdecydowanie najtrudniejsza, gdzie nie można rozwiązać problemu zbożowego, ziemniaczanego, nie mówiąc już o mleczarskim. Sądzę, że najbliższa kampania żniwna, wykopkowa w dalszym ciągu będzie pogarszała sytuację. To również stwarza określoną szansę.</u>
          <u xml:id="u-195.7" who="#JanSzczygielski">Powiem szczerze, że strasznie się cieszę z tego, o czym powiedział pan poseł Michnik, że ten jesienny termin wyborów będzie przecież również w interesie tego rządu, który tak dużo naobiecywał, że rzeczywiście do maja byłoby za mało czasu, by móc wszystkie te obietnice zrealizować. A więc jest sporo tutaj zbieżności w tym względzie.</u>
          <u xml:id="u-195.8" who="#JanSzczygielski">Proszę państwa, kilka końcowych uwag, na które koleżanki i koledzy zwracali już uwagę. Myślę także o wizycie Ojca Świętego, papieża Polaka. Ten Sejm, który dokonał zasadniczej przebudowy systemu, wydaje mi się, że w pełni zasługuje na to, by w czasie tej wizyty pełnić również swoje obowiązki.</u>
          <u xml:id="u-195.9" who="#JanSzczygielski">I na koniec sprawa istotna, na którą również pan poseł Małachowski był uprzejmy zwrócić uwagę, sprawa kosztów. Pan premier Balcerowicz jako minister finansów „zafiksował” w budżecie na operację wyborów kwotę bodajże 370 mld zł. Jest to kwota, jak mi się wydaje, mocno nie doszacowana. Ci, którzy trochę się tym zajmują, twierdzą, że będzie trzeba wydać około biliona złotych. Spotykam się i z takimi stwierdzeniami, że lepiej zamiast kolejnych wyborów wybudować szkoły czy jakieś inne obiekty. Oczywiście takie myślenie nie może wchodzić w grę, ale jestem przekonany, że społeczeństwu nie jest obojętne, czy pieniądze z tak pustej kasy państwowej zostaną wydane na dobrze zorganizowane wybory, a takimi mogą być wybory zorganizowane jesienią, czy po prostu na kolejne igrzyska oparte na jakiejś karykaturalnej ordynacji, ze skróconymi terminami, o skróconej procedurze, w miesiącu maju. Jestem przekonany, że wypracujemy tu i termin, i taką ordynację, która będzie satysfakcjonowała całe społeczeństwo, i że nowy Sejm wybrany, czy będzie to Sejm XI kadencji czy, jak pan poseł Trzciński mówił, I kadencji, będzie Sejmem nie gorszym od obecnego, w którym my zasiadamy.</u>
          <u xml:id="u-195.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma pan poseł Andrzej Borowski z Polskiego Stronnictwa Ludowego. I jako ostatni przed przerwą zabierze głos pan poseł Henryk Wujec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#AndrzejBorowski">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Kolejny dzień prowadzimy debatę nad sytuacją polityczną naszego państwa, nad kalendarzem politycznym na najbliższy okres. Sejm X kadencji według ostatnio lansowanego scenariusza ma podczas tej sesji podjąć uchwałę o terminie samorozwiązania się. Zanim jednak to uczynimy, myślę, że podczas tej debaty powinno chodzić nam o coś więcej. Dzisiaj winniśmy wskazać wizję polityczną naszej ojczyzny na najbliższy okres.</u>
          <u xml:id="u-197.1" who="#AndrzejBorowski">Aktualna sytuacja polityczna wymaga powstrzymania się od triumfalnego zwiastowania końca ery realnego socjalizmu. Jest faktem, którego nie przesłonią wolnościowe hasła i deklaracje, że proces faktycznego politycznego i ekonomicznego upodmiotowienia społeczeństwa wyraźnie zwolnił swój bieg. Opóźnia się on zarówno w stosunku do oczekiwań Polaków, jak i w stosunku do możliwości realizacji. W grudniu ub. roku dokonaliśmy demokratycznego wyboru prezydenta Rzeczypospolitej. Jeśli dokonuje się powszechnego wyboru, uznać należy prezydenta za podmiot polityki w państwie. Każdy prezydent wybrany przez naród winien mieć szeroki zakres kompetencji. A co my dzisiaj mamy? Paradoks. Po prostu wybory prezydenckie zostały przeprowadzone, ale uprawnień prezydent nie posiada.</u>
          <u xml:id="u-197.2" who="#AndrzejBorowski">Wielu moich rozmówców w czasie spotkań zadaje mi pytanie, jakim państwem jest dzisiaj Polska? Kto w Polsce dzisiaj sprawuje władzę? Dokąd zmierza Polska i Polacy? Jaki ma być dzisiaj system sprawowania władzy w naszym kraju? W moim odczuciu są to pryncypialne pytania, na które należy jak najszybciej dać odpowiedź.</u>
          <u xml:id="u-197.3" who="#AndrzejBorowski">W tym miejscu zwracam się do pana prezydenta. Panie Prezydencie! Uważam, że jako głowa państwa polskiego, jako zwierzchnik sił zbrojnych naszej ojczyzny, powinien pan jak najszybciej w obecności obu izb parlamentu i całego narodu polskiego przedstawić wizję polityczną i gospodarczą Rzeczypospolitej Polskiej. Winien pan przedstawić, jaki widzi pan system rządzenia w Polsce; czy prezydencki czy parlamentarny? Jaką widzi pan Polskę: czy obywatelską, czy kierowaną przez siły polityczne w znaczeniu partii? Jako zwierzchnik sił zbrojnych powinien pan mieć wizję Polski w Europie. Dzisiaj nie ma już Układu Warszawskiego, natomiast mamy układ NATO i mamy z lewej strony Związek Radziecki. Czy może Polska ma być w układzie NATO, czy może być państwem na podobieństwo Szwajcarii neutralnym? A może, chciałoby się powiedzieć, że Polska nie wie, gdzie ma dzisiaj się znaleźć. Myślę, że są to pytania, na które naród i my, posłowie, zanim się rozwiążemy, chcielibyśmy uzyskać odpowiedź. Nie można było dzisiaj tych pytań nie zadać.</u>
          <u xml:id="u-197.4" who="#AndrzejBorowski">Panie i Panowie Posłowie! Jesienią ub. roku, jak już to wielokrotnie było mówione, podjęliśmy uchwałę, że obecna kadencja winna być skrócona i co do tego na pewno nie ma nikt wątpliwości. Zdajemy sobie sprawę z tego, że parlament w całości powstał z układu okrągłego stołu i to zarówno te 65%, jak i te 35%, jak i oczywiście Senat, o czym do dziś niewiele się mówiło, a który, jak wiemy, miałby pozostać. Dzisiaj, należy to zdecydowanie podkreślić, Senat winien się rozwiązać w tym samym czasie co i Sejm. W tej tak ważnej dla kraju materii muszą zadecydować względy racjonalne i obiektywne. Póki co, próbują o tym decydować odczucia subiektywne osób, których argumenty nie odzwierciedlają ani sytuacji politycznej, ani tym bardziej już gospodarczo-ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-197.5" who="#AndrzejBorowski">Polska dzisiaj jest w agonalnym stadium gospodarczym, strajk goni strajk, rząd nie nadąża z przeprowadzaniem rozmów i negocjacji, fala emocji i złudzeń kampanii prezydenckiej szybko minęła. Naród jest wyczerpany i zdesperowany ciągłymi eksperymentami na żywym organizmie naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-197.6" who="#AndrzejBorowski">Prywatyzacja, o której też tu szeroko dzisiaj mówiono, która ma być panaceum na tragiczną sytuację ekonomiczną, nie może wejść na właściwe tory i nabrać właściwego rytmu.</u>
          <u xml:id="u-197.7" who="#AndrzejBorowski">Rolnictwo stoi na skraju bankructwa — i jako przedstawiciel tej partii chciałbym dwa słowa tu dodać — zarówno rolnictwo w sektorze indywidualnym, jak i uspołecznionym. Jak tu można mówić inaczej o rolnictwie, skoro za jedną tonę nawozu dzisiaj trzeba dać 4 tony żyta, skoro za 1 kg masła rolnik musi zapłacić 40–50 kg mleka; skoro za 1 kg żyta dostaje 450 zł, a za chleb musi płacić 3,5 tysiąca. I wreszcie ostatni przykład. Jak można mówić o innej sytuacji w rolnictwie, skoro polski rolnik do hektara ma dotację 82 dolary, natomiast rolnictwo EWG otrzymuje dziś prawie 520 dolarów dotacji do hektara.</u>
          <u xml:id="u-197.8" who="#AndrzejBorowski">I oto mamy wizję nędzy, w jakiej dzisiaj przyszło nam egzystować. Biorąc to pod uwagę, należy dać sobie i ludziom odpowiedź na te pytania, czego życzy sobie naród, wszyscy Polacy, a czego niektórzy pseudouzdrowiciele z ustami pełnymi frazesów demokracji. Zdaniem ludzi, z którymi tak ja, ale i wielu z was, panie i panowie posłowie, się spotyka, Polsce dzisiaj należy się czas na psychologiczne ugruntowanie się w naszych realiach politycznych i gospodarczych, należy dać jeszcze raz szansę nowemu rządowi kierowanemu przez pana premiera Bieleckiego.</u>
          <u xml:id="u-197.9" who="#AndrzejBorowski">Wysoka Izbo! Stoję na stanowisku, że pierwsze po II wojnie światowej prawdziwe wolne wybory parlamentarne, przeprowadzone według zupełnie nowych reguł gry politycznej, nie mogą odbyć się pośpiesznie. Społeczeństwo powinno mieć czas na wnikliwe poznanie nowej ordynacji wyborczej. Nie można robić demokratycznych wyborów bez demokratycznych struktur. Kampania wyborcza nie może sprowadzać się do wybierania haseł, jak to ma miejsce już dzisiaj w Warszawie, gdzie widać plakaty: „Wybory teraz”. Są to działania destrukcyjne i sabotażowe wobec tak słabej konstrukcji politycznej w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-197.10" who="#AndrzejBorowski">W czasie kampanii musimy ujawnić podstawowe spory społeczne i zacząć proces ich przezwyciężania. I w tym właśnie kontekście chciałbym w kilku zdaniach już tylko, bo szeroko zostało to dzisiaj już powiedziane, wnosić i popierać wniosek najdalej idący: o odesłanie obydwu projektów ordynacji wyborczej do Komisji Konstytucyjnej i o ponowne ich przedyskutowanie.</u>
          <u xml:id="u-197.11" who="#AndrzejBorowski">Generalnie stwierdzić należy, że obydwa projekty nie spełniają warunków oczekiwanych przez społeczeństwo. Nie zapewniają również realizacji uchwały, którą podjęliśmy. Dziwię się zatem, że w prezydenckim projekcie ordynacji wyborczej zapomniano o tym fakcie i że projekt ten został w ostatniej chwili przedstawiony. Również i projekt Komisji Konstytucyjnej nie w pełni wymogi tej uchwały respektuje. Dlatego popieram wnioski, o których wcześniej mówiłem, o przekazanie tychże projektów do Komisji Konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-197.12" who="#AndrzejBorowski">I ostatnia sprawa. Uważam, że okręgi wyborcze, które zostały podane i przedstawione jako regiony wyborcze, powinny ograniczyć się do województw, bo proszę sobie wyobrazić jak można dzisiaj skojarzyć województwo opolskie z Częstochową dajmy na to. Cóż wspólnego ma Śląsk Opolski z Częstochową. Jest to specyficzne województwo, myślę, że będzie dużym problemem, ażeby można było cokolwiek w tej materii w ten sposób rozstrzygnąć.</u>
          <u xml:id="u-197.13" who="#AndrzejBorowski">I ostatnia sprawa. Chodzi mi o to, że w art. 129 projektu komisji mówi się o tym, że zabrania się prowadzenia kampanii na terenie kościołów i kaplic. Chciałbym dodać również, że na terenach przykościelnych. Jest to bardzo ważna sprawa. Dziękuję bardzo za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-197.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-198.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Henryka Wujca z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#HenrykWujec">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Większość rzeczy, które chciałem poruszyć, zostało już powiedziane. Chciałbym zwrócić uwagę tylko na jedną rzecz.</u>
          <u xml:id="u-199.1" who="#HenrykWujec">Otóż istnieje pewna analogia, widać pewne podobieństwo między tą dyskusją, którą tu toczymy, i wydarzeniami, które się teraz odbywają w kraju, a tym co stało się, co działo się rok temu — też odbyła się dyskusja i też, powiedzmy, ciekawe wydarzenia. I wydaje mi się, że zwrócenie uwagi na tę analogię może być pożyteczne dla nas i może nam pomóc w rozwiązywaniu naszych problemów teraz. Przed rokiem zostało rzucone hasło „wojny na górze”, które miało zapewnić „spokój na dole”. Wojna na górze się odbyła, była ciekawa, ale czy został zapewniony spokój na dole? Jest to pytanie tylko retoryczne, wystarczy wziąć gazetę, żeby się o tym przekonać. Przed rokiem również zostało powiedziane hasło przyśpieszenia. Nowo tworzące się wtedy Porozumienie Centrum rzuciło hasło przyśpieszenia, które miało zapewnić cudowne rozwiązanie trudnych problemów gospodarczych i politycznych, przed którymi stała wtedy Polska. I rozpoczęła się destrukcyjna kampania ataków na rząd, który wtedy realizował trudny program gospodarczy. I co było istotą tego programu przyśpieszenia? Okazało się, że istotą są przyspieszone wybory prezydenckie. To właśnie ta jedyna rzecz, która była proponowana.</u>
          <u xml:id="u-199.2" who="#HenrykWujec">Przyśpieszenie zostało zrealizowane, wybory prezydenckie odbyły się i czy coś się zmieniło? Czy coś zostało zrobione szybciej? Czy poprawiła się sytuacja bytowa społeczeństwa, czy może wzrosły nadzieje na szybsze rozwiązanie tych problemów? Raczej wręcz przeciwnie. Rośnie pesymizm społeczny. Przyśpieszenie okazuje się spowolnieniem. Rzeczy, które miały być robione, zostały wstrzymane przez kampanię wyborczą, przez zmianę rządu. Czyli przyśpieszenie staje się spowolnieniem. Co więcej, te obietnice, które hojnie były składane w czasie kampanii wyborczej, teraz wracają, przyszedł czas ich spełnienia. Społeczeństwo jest rozczarowane. Nikt nie uzyskał tych 50 czy 100 min, obiecywanych w czasie kampanii wyborczej. Gruba kreska, która była tak w telewizji zwalczana, jakoś ma się dobrze, może nawet trochę zgrubiała, jak widać po sprawie NIK.</u>
          <u xml:id="u-199.3" who="#HenrykWujec">I jak na to może reagować społeczeństwo? Społeczeństwo reaguje niechętnie na to wszystko. Nie wiadomo czy w ogóle jest zainteresowane sprawami, o których my tutaj rozmawiamy. Co może w takiej sytuacji zrobić ugrupowanie, które zwyciężyło, ugrupowanie zwycięskie? No ugrupowanie takie może powiedzieć prawdę.</u>
          <u xml:id="u-199.4" who="#HenrykWujec">Można powiedzieć, że rzeczywiście łudziliśmy, obiecywaliśmy, ale to nie jest w tej chwili możliwe do spełnienia. Ale to wymaga odwagi i to nie jest takie łatwe. Może też zaproponować coś nowego, nową pożywkę, nowe przyśpieszenie po prostu. I z czymś takim mamy teraz do czynienia. To jest właśnie ta analogia: mamy nowe przyśpieszenie. Teraz okazuje się, że wybory parlamentarne szybkie, natychmiast robione, niezależnie od tego, że jest wiele ustaw do zrealizowania w Sejmie: ustawa emerytalna, ustawy gospodarcze; że nie mamy w tej chwili dobrej ordynacji wyborczej. Nowe wybory parlamentarne mają zapewnić właśnie to cudowne rozwiązanie. Jednym słowem, zamiast dyskutować na tematy, które są rzeczywiście ważne, i o problemach, na których rozwiązanie społeczeństwo czeka, o problemach reformy gospodarczej, o recesji, ożywieniu gospodarki, daje się temat zastępczy. My toczymy dyskusję zastępczą.</u>
          <u xml:id="u-199.5" who="#HenrykWujec">I podobnie jak rok temu — tu też jest analogia — tak jak wtedy zwalczano autorytet rządu, tak teraz toczy się dyskusja, która podważa autorytet parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-199.6" who="#HenrykWujec">Czy ta metoda jest dobra? Czy ta metoda, o której mówiło się ostatnio podczas Kongresu Porozumienia Centrum, że interes partii jest nadrzędny, jest właściwa? Otóż ja się z tym nie zgadzam i myślę, że wiele osób się z tym nie zgodzi. Są to działania krótkowzroczne i szkodliwe. To co ma uderzyć, co uderzyło w autorytet rządu Mazowieckiego rykoszetem bije w autorytet rządu Bieleckiego. To co ma podważać autorytet tego parlamentu, też będzie przeszkadzać w pracach następnego parlamentu. Ta metoda jest również szkodliwa dlatego, że trudno się zgodzić w ogóle na taką filozofię, że autorytet partii jest nadrzędny. To przypomina inną epokę. I w ogóle się dziwię, ze lider Porozumienia Centrum, które określa się jako antykomunistyczne, posługuje się filozofią komunistyczną. Bo przecież nie partia jest rzeczą nadrzędną — o tym była dawniej mowa — właśnie interes państwa, interes kraju jest rzeczą nadrzędną i właśnie osoba, która pełni wysoką godność w Kancelarii Prezydenta, tak powinna rozumować, tak powinna mówić, bo przecież prezydent jest prezydentem wszystkich Polaków.</u>
          <u xml:id="u-199.7" who="#HenrykWujec">Obietnice składane hojnie w czasie kampanii wyborczej doprowadziły do rozczarowania.</u>
          <u xml:id="u-199.8" who="#HenrykWujec">I jest to rzecz szkodliwa. Jak możemy w takiej sytuacji postąpić? Czy to jest taka metoda, że na stare przyspieszenie musi być nowe przyśpieszenie? A jeżeli się okaże, że wybory parlamentarne nie doprowadzą do tych wszystkich rozwiązań, które są obiecywane, to co dalej, jakie kolejne przyśpieszenie mamy wtedy zrobić? Czy to ma być właśnie to, o czym się teraz mówi, ta ustawa dekomunizująca? Poseł Dziubek sugerował, że być może to będzie źródłem dobrobytu. Obawiam się, że idąc tą drogą, idziemy w stronę przeciwną, nie do Europy, tylko wręcz przeciwnie, w drugą stronę zdążamy.</u>
          <u xml:id="u-199.9" who="#HenrykWujec">I teraz tak. Być może, że w tym właśnie takim może niezbyt logicznym ciągu jest jednak pewna logika. Chciałem na to zwrócić uwagę. O tym mówił również poseł Rokita, mówił poseł Michnik. Być może jest pewna logika w tym, żeby zrobić wrażenie destabilizacji, pewnego paraliżu Sejmu, pewnego bałaganu. Mówił o tym minister Siwek, mówił o bałaganie, że jest droga rozwiązania tego bałaganu. Być może receptą na bałagan byłyby dekrety, rządy za pomocą dekretów. Być może jest to jakaś alternatywa, ale na taką alternatywę nie możemy się zgodzić.</u>
          <u xml:id="u-199.10" who="#HenrykWujec">Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna zaprogramował inną logikę i inną drogę. Zamiast drogi kolejnych przyspieszeń proponujemy drogę faktycznego rozwiązywania tych problemów gospodarczych, przed którymi stoi kraj. Ale to można rozwiązać tylko na zasadzie porozumienia podstawowych grup interesów, związków zawodowych, pracowniczych, rolniczych, pracodawców i rządu. Oczywiście porozumienie nie musi oznaczać negowania różnic. Wręcz przeciwnie, chodzi o artykułowanie, podkreślanie tych różnic i obronę interesów poszczególnych grup. Ale jednocześnie chodzi o to, żeby zwrócić uwagę na pewien interes nadrzędny, na fakt, że te wszystkie grupy interesów muszą się porozumieć w interesie nadrzędnym po to, żeby zrealizować cel strategiczny: budowę systemu demokratycznego i systemu gospodarki rynkowej. Budowa ta wymaga oczywiście kosztów i te koszty powinny być rozłożone sprawiedliwie. I to powinno być przedmiotem tego porozumienia.</u>
          <u xml:id="u-199.11" who="#HenrykWujec">I wydaje mi się, że w tym duchu, w duchu przypominającym „Solidarność”, ale „Solidarność” lat osiemdziesiątych, należy szukać rozwiązania obecnych problemów, nie zaś w duchu namiętności politycznych, w duchu składania obietnic niemożliwych do spełnienia, w duchu dyskusji na tematy zastępcze, podczas gdy kraj czeka na to, żeby Sejm podejmował decyzje dotyczące jego spraw życiowych. Dlatego też sugeruję, żeby na przyszłość bardziej kierować się analogiami z przeszłości i nie dawać sobie narzucać takich tematów zastępczych. My powinniśmy w tej chwili podejmować te dyskusje, na które czeka kraj.</u>
          <u xml:id="u-199.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-200.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, panie pośle, proszę się łaskawie przedstawić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#MarekDziubek">Marek Dziubek, ad vocem. Wielu posłów wyraża, jak widzę, szczególne zainteresowanie Porozumieniem Centrum, m.in. pan poseł Henryk Wujec. Chciałbym natomiast przypomnieć, że zasadniczym tematem dzisiejszej debaty jest termin wyborów, termin rozwiązania Sejmu, a zatem również problematyka ordynacji wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-201.1" who="#MarekDziubek">Pan Adam Michnik obiecał, że powie kilka zdań na ten temat, dotrzymał słowa, powiedział ze 2 zdania, podejrzewam, poseł Henryk Wujec chyba ani jednego zdania na ten temat nie potrafił powiedzieć. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-201.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-202.1" who="#komentarz">(Poseł Henryk Wujec: Jedno słowo tylko.)</u>
          <u xml:id="u-202.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#HenrykWujec">Powiedziałem, że większość rzeczy, które miałem powiedzieć, zostało powiedziane i nie będę tego powtarzał. Zwróciłem uwagę tylko na pewne analogie.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę państwa, proszę łaskawie pana posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#JacekPiechota">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach odbędą się: posiedzenie Komisji Handlu i Usług w sali konferencyjnej; posiedzenie Komisji Przekształceń Własnościowych w sali nr 101; posiedzenie Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w sali kinowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako pierwszy po przerwie zabierze głos pan poseł Marek Jurek z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-206.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">I, proszę państwa, zarządzam przerwę do godz. 15.30.</u>
          <u xml:id="u-206.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min 50 do godz. 15 min 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dzień dobry. Proszę o zajmowanie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#MikołajKozakiewicz">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-207.2" who="#MikołajKozakiewicz">Kontynuujemy łączną dyskusję nad sprawą rozwiązania się Sejmu oraz przedstawionymi projektami ustaw o zmianie Konstytucji i ordynacji wyborczej do Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-207.3" who="#MikołajKozakiewicz">Jako pierwszy po przerwie głos zabierze pan poseł Marek Jurek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#MarekJurek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem pierwotnie zabrać głos w sprawie ordynacji wyborczej, nasza debata nieszczęśliwie stała się jednocześnie debatą polityczną i debatą wokół ordynacji wyborczej. Niestety atmosfera na tej sali, nierówność głosów, nierówność argumentów, zarówno ilościowa, jak i jakościowa, ciężar oskarżeń jakie w tej debacie wygłoszono — wszystko to zmusza mnie jednak do zajęcia się tym, co stało się podstawowym przedmiotem naszej debaty. To znaczy odpowiedzią na pytanie, kiedy i dlaczego powinny zostać przeprowadzone w Polsce, pierwsze po wojnie, wolne wybory parlamentarne.</u>
          <u xml:id="u-208.1" who="#MarekJurek">Każdy z państwa kto pofatyguje się, żeby spojrzeć do stenogramów z prac naszej Izby, nie znajdzie w moich wypowiedziach jednego złego zdania, które powiedziałbym w stosunku do układu okrągłego stołu traktowanego jako fakt historyczny. Wielokrotnie mówiłem, że układ ten otworzył w Polsce drogę do zmian pokojowych. I co więcej, że Izba wyłoniona W wyniku tego układu odegrała w naszej historii już rolę pozytywną. Innych wypowiedzi państwo nie znajdziecie. Byłem o tym przekonany — jestem przekonany, że historia pracę tej Izby oceni sprawiedliwie.</u>
          <u xml:id="u-208.2" who="#MarekJurek">Ale kiedy słyszę, szczególnie od czasu kampanii prezydenckiej, wypowiedzi przedstawicieli lewicy związanej z SdRP, lewicy postkomunistycznej, to zaczynam dochodzić do wniosku, że układ okrągłego stołu i duch tego układu, tak jak rozumie go społeczeństwo, został zerwany. Kiedy słyszymy wypowiedzi porównujące niepodległą Polskę, odradzającą się niepodległą Polskę, do III Rzeszy; kiedy słyszymy o tym, że likwidacja pozostałości ustroju totalitarnego to polska wersja ustaw norymberskich; kiedy słyszymy, że Polska katolicka to Iran; kiedy czujemy całą tę agresję i kiedy widzimy reakcję choćby na tej sali, to myślę, że nie tylko ja, ale bardzo wielu naszych współobywateli dochodzi do wniosku, że układ okrągłego stołu, tak jak wszyscy go rozumieliśmy, został zerwany. Układ, który traktował o tym, że biorąc w nawias przeszłość, wszyscy dostajemy patent na zgodne budowanie niepodległej demokratycznej Polski. Że wszyscy milcząco się zgadzamy co do tego, czym była przeszłość, a także z tym, że z tą przeszłością należy skończyć. I że w tej chwili, nie wracając do przeszłości, powinniśmy budować.</u>
          <u xml:id="u-208.3" who="#MarekJurek">Ale budować nie na ciągłości społecznej, nie na ciągłości układów ekonomicznych, nie na ciągłości wpływów politycznych wytworzonych w okresie komunizmu, lecz na tradycji Polski niepodległej.</u>
          <u xml:id="u-208.4" who="#MarekJurek">I dlatego — raz jeszcze powtórzę — odnoszę wrażenie, że ten układ został zerwany.</u>
          <u xml:id="u-208.5" who="#MarekJurek">Wielu z państwa pytało w dyskusji, dlaczego w naszym życiu publicznym tyle jest obojętności. Dlaczego obywatele nie włączają w działania partii politycznych, dlaczego życie polityczne rozwija się tak wolno. Myślę, że między innymi dlatego, że nasze życie publiczne jest chore. Bo chore jest życie publiczne, w którym obojętność na kwestie elementarnej sprawiedliwości, indyferentyzm ideowy nazywa się pragmatyzmem albo pragmatyzmem gospodarczym, chore jest życie publiczne, w którym przekonania, jasno wykładane przekonania, nazywa się nienawiścią, w którym sprawiedliwość nazywa się zemstą, demokrację zaś igrzyskami, Polskę niepodległą porównuje się do III Rzeszy, a Polskę katolicką do Iranu. Nie dziwię, że w atmosferze takich inwektyw nasi współobywatele nie znajdują tego, czego przeciętny człowiek szuka w życiu publicznym. To znaczy nie stanowiska, ale zaangażowania na rzecz prostych i jasnych, uznawanych przez pewną część społeczeństwa zasad.</u>
          <u xml:id="u-208.6" who="#MarekJurek">Myślę też, że nie jest to zdrowa atmosfera, kiedy na tej sali straszy się nas reakcjami prasy zagranicznej na skądinąd spokojne przemówienia. Kiedy się mówi o tym, że cenzorem polskiego parlamentu ma być prasa zagraniczna, jak to powiedział w istocie rzeczy pan poseł Michnik. Szkoda, że go nie ma, bo chciałem mu powiedzieć, że znam jego książkę o dziejach honoru w Polsce. I wierzę, że jako człowiek honoru ogłosi w swojej gazecie choćby kilkuzdaniowy dowód na to, że w przemówieniu mojego kolegi Stefana Niesiołowskiego znalazło się choćby ziarno nienawiści. Ciekaw jestem gdzie, w jakim miejscu? I czekam na odpowiedź w „Gazecie Wyborczej”. Dlatego, że nie jest to temat do dyskusji tutaj. Ale ciekaw jestem, gdzie jest ta nienawiść, o której nam mówiono.</u>
          <u xml:id="u-208.7" who="#MarekJurek">Pan poseł Michnik mówił o tym, że na reprywatyzację nikt nie ma recepty, a to, o co chodziło panu posłowi Niesiołowskiemu jest bezprzedmiotowe. To, proszę państwa, nie jest bezprzedmiotowe. Doskonale rozumiem trudności budżetowe, o których ostatnio mówiliśmy, dyskutując nad ustawą unieważniającą wyroki od 1944 roku i zastanawiając się nad górną granicą, nad datą, która ma określić ten czas. Bo rzeczywiście jest to problem, dlaczego i w jakim stopniu na barki społeczeństwa i na barki skarbu państwa mają spaść świadczenia, skoro społeczeństwo nie zawiniło, dlaczego na jego barki mają spaść czyjeś przestępstwa, dlaczego społeczeństwo poprzez swoje państwa ma płacić odszkodowania.</u>
          <u xml:id="u-208.8" who="#MarekJurek">Myślę, że nasze społeczeństwo, również ludzie, którzy w okresie powojennym wielu krzywd doznali, byliby zdolni do wielkiego ograniczenia swoich roszczeń materialnych, swoich roszczeń do odszkodowań, do materialnej naprawy krzywd — ale wtedy, gdybyśmy widzieli elementarną sprawiedliwość. Nie jest żadną nienawiścią ani zemstą skonstatowanie tego, że wtedy, kiedy nie naprawiono najbardziej oczywistych krzywd, ludzie, którzy rządzili Polską, stanowią wprawdzie już nie klasę uprzywilejowaną politycznie, ale nadal uprzywilejowaną społecznie i ekonomicznie. Że przeprowadziliśmy w tym Sejmie między innymi ustawy uwłaszczające na przykład dziennikarską nomenklaturę i pozwalające tym, którzy byli przez tyle lat dyspozycyjni wobec totalitarnej władzy, teraz stać się niezależnymi dziennikarzami od ogłaszania sensacji, zbrodni i tego typu historyjek. To nie jest, proszę państwa, zdrowa atmosfera życia publicznego.</u>
          <u xml:id="u-208.9" who="#MarekJurek">Trochę się zdziwiłem tonem wypowiedzi pana posła Rokity, kiedy to pan poseł zechciał zaatakować wysokich urzędników państwowych o jasno określonych przekonaniach politycznych i jasno określonej przynależności politycznej. Naprawdę nie wiem, panie pośle, kim chciałby pan tych urzędników, tych polityków zastąpić. Czy tymi bezpartyjnymi, czy tymi apolitycznymi fachowcami, pragmatykami gospodarczymi, których dobrze znamy, którym wszystko jedno do jakiej partii będą należeć, jakiemu systemowi służyć. Czy na tym ma polegać uzdrowienie naszego życia publicznego? Czy na tym ma polegać nasza civil-service? Jeżeli nie spośród ludzi o jasno określonych przekonaniach, to skąd można rekrutować kadry tej służby?</u>
          <u xml:id="u-208.10" who="#MarekJurek">Nie rozumiem też argumentu pana posła Wujca, który mówi o tym, że gruba kreska pogrubiała, który zadaje pytania, co z obietnicami, jakie prezydent i jego obóz złożyli w kampanii wyborczej? Gdzie ich realizacja? A przecież gdyby prezydent, objąwszy swój rząd, zajął się realizowaniem tych obietnic za pomocą środków, jakich mógłby szukać w sytuacji, kiedy nie ma większości parlamentarnej, nie ma nowego parlamentu. Gdyby prezydent zaproponował na przykład dekrety, to przecież słyszelibyśmy o tym, że to dyktatura. A wtedy kiedy prezydent chce uzyskać — nie dla siebie, ale dla kraju — klarowną większość parlamentarną w tym parlamencie, to słyszymy, że jest to tworzenie niepotrzebnego, że te wybory nie są w tej chwili potrzebne.</u>
          <u xml:id="u-208.11" who="#MarekJurek">Mogę tylko jedno stwierdzić: to nie jest logika, to nie jest logika, to jest dialektyka, kiedy się ma pretensję o to, że ktoś nie robi czegoś, czego robić nie może. I ma się pretensję o to, że szuka instrumentów, którymi może zrobić to, czego się od niego oczekuje. Bo po to żeby prezydent mógł realizować swój program, musi mieć klarowną, wyłonioną przez kraj, większość parlamentarną. Nie swoją większość prezydencką, ale po prostu większość parlamentarną, z którą powinien podjąć dialog i współpracę polityczną.</u>
          <u xml:id="u-208.12" who="#MarekJurek">Ostrzega się nas dzisiaj przed nadmiernym pośpiechem w przeprowadzaniu wyborów.</u>
          <u xml:id="u-208.13" who="#MarekJurek">Mówi się, że termin majowy to termin arbitralny. Ale ja przecież pamiętam, że termin majowy to się pojawił w deklaracjach pana profesora Geremka już w 1989 roku, jeżeli dobrze je zrozumiałem. Już wtedy słyszałem, że wybory, że 3 maja powinniśmy uchwalić rocznicową drugą Konstytucję majową, w tym Sejmie, w Sejmie okrągłego stołu, a potem już można zrobić wybory. O tej dacie: maj 1991 r. mówiono już od roku 1989. Nie wiem, skąd takie zaskoczenie tą datą?</u>
          <u xml:id="u-208.14" who="#MarekJurek">Ostrzega się nas przed pośpiechem. A ja chciałbym zadać tylko dwa pytania: dlaczego w takim razie czekaliśmy tak długo z drugim czytaniem projektu ustawy o ordynacji wyborczej? Dlaczego tak długo, kiedy wiedzieliśmy, że sytuacja państwa może w każdej chwili zażądać od nas, żebyśmy z kwartału na kwartał przeprowadzili wybory. Albo drugie pytanie: dlaczego tydzień temu nie odbyła się zapowiedziana debata polityczna? W tej chwili po tym wszystkim, co tutaj zostało powiedziane, rzeczywiście trudno zajmować się w tej debacie na przykład szczegółami ordynacji wyborczej. Chętnie bym się tym zajął i dziś o tym mieliśmy dyskutować. Ale po to, żebyśmy dziś mogli dyskutować przede wszystkim o ordynacji wyborczej, tydzień temu miała się odbyć debata polityczna na temat perspektywy przeprowadzenia wyborów. Teraz słyszymy, że liczy się każdy tydzień, że nie możemy się spieszyć. Więc dlaczego tydzień temu nad tym wszystkim nie dyskutowaliśmy?</u>
          <u xml:id="u-208.15" who="#MarekJurek">Chciałbym powiedzieć Wysokiej Izbie, że chyba wszyscy zgodzimy się z tym, że sytuacja wewnętrzna i zewnętrzna, w jakiej się znajdzie Polska, jest bardzo niestabilna. Jestem przekonany, że naszemu państwu potrzebna jest... wiem, że mija czas wypowiedzi, ale pan poseł nie przerywał innym mówcom, którzy też mówili za długo, więc proszę pozwolić mi skończyć; ja i tak bardzo panu posłowi dziękuję, że nie buczy w czasie mojego przemówienia, jak to się zdarzyło wielu innym posłom; dziękuję bardzo; już kończę.</u>
          <u xml:id="u-208.16" who="#MarekJurek">Jestem głęboko przekonany że naszemu państwu potrzebna jest stabilizacja oparta na autorytecie, na autorytecie demokratycznym, który będzie silny mocą zaufania społecznego i mocą mandatu, otrzymanego w sposób legalny. A ten Sejm — jestem o tym przekonany, historycy będą nad nim dyskutować i sprawiedliwie go ocenią za 20–30 lat — ten Sejm mimo wszystkich zasług, które ma i których nie ma, ten Sejm takiego autorytetu nie posiada. Wystarczy zobaczyć te demonstracje pod Sejmem. Potrzebny jest parlament posiadający mandat społeczny. Potrzebny jest parlament w tej sytuacji społecznej i w tej sytuacji międzynarodowej. I dlatego Polsce, i to nie ze względu na czyjekolwiek ambicje polityczne, potrzebne są wolne i szybkie wybory parlamentarne. Tak jak potrzebna jest polityka ekonomiczna i społeczna, dająca odległą nawet, ale realną perspektywę nadziei każdej rodzinie.</u>
          <u xml:id="u-208.17" who="#MarekJurek">I jak potrzebne jest minimum sprawiedliwości, które tak łatwo dzisiaj nazywać nienawiścią.</u>
          <u xml:id="u-208.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#WiesławKaczmarek">Wiesław Kaczmarek, PKLD. Ja do wypowiedzi pan posła Jurka parę zdań chciałem jednak ad vocem zgłosić.</u>
          <u xml:id="u-210.1" who="#WiesławKaczmarek">Po pierwsze, odnoszę takie wrażenie, że z każdego wystąpienia pan posła Jurka przemawia coś w rodzaju pewnej omnipotencji, wiedzy o wszystkim, pouczania wszystkich, bo pan poseł Jurek po prostu wie najlepiej. Weźmy problem reprywatyzacji. Pan poseł się wypowiedział w imieniu społeczeństwa, że społeczeństwo jest skłonne dokonać pewnych poświęceń itd. Otóż chciałem pana poinformować o fakcie materialnym. Jeden z byłych właścicieli zgłosił do sądu sprawę, w której domaga się odszkodowania od państwa z tytułu nie prowadzonej działalności, ponieważ mu kiedyś to zabrano.</u>
          <u xml:id="u-210.2" who="#WiesławKaczmarek">Teraz mam pytanie, jak ten problem rozwiązać. Czy to ruszy lawina? Bo jeżeli sąd się do tego przychyli, przyjmie takie stanowisko, to powstanie pewien precedens. Po prostu najzwyczajniej w święcie precedens. Czy mamy zakazać sądowi? Jak mamy się zachować? Bo ja rozumiem, że można mówić wiele rzeczy. Ja też panu proponuję, tak jak panu posłowi Niesiołowskiemu proponowałem, żebyście panowie zaangażowali się w prace Komisji Przekształceń Własnościowych, pokazali, co potraficie naprawdę dla załatwienia sprawy, żeby tym ludziom pomóc, zwłaszcza tam, gdzie zostało złamane prawo. Powtarzam to drugi raz.</u>
          <u xml:id="u-210.3" who="#WiesławKaczmarek">To jest jedna rzecz. Teraz demonstracje pod Sejmem. Jak patrzę na te demonstracje, to myślę, że one przede wszystkim — chyba że pan poseł Jurek będzie organizował teraz inne — przychodzą z intencją, by prosić o pomoc, by przedstawić swoje problemy tutaj do Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-210.4" who="#WiesławKaczmarek">I rzecz trzecia. To hasło „Polska katolicka to Iran”. Panie pośle, wiem, że jeżeli ktoś tak mówi, to jest to nadużycie. Używa się też innego sformułowania: o chomeinizacji, iranizacji Polski. Ale ja przynajmniej nigdy takiego sformułowania nie użyłem. Tu jest wiele przesłanek, żeby po prostu mówić, żeby wykazać, że jest to bzdurne twierdzenie. Ale ja się z kolei nie mogę pogodzić z tym, że w komisji aborcyjnej pan na przykład jest przeciwko temu, żeby prezerwatywy były powszechnie dostępne w kioskach...</u>
          <u xml:id="u-210.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-210.6" who="#WiesławKaczmarek">... i wniosek mniejszości jest odrzucany.</u>
          <u xml:id="u-210.7" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-210.8" who="#WiesławKaczmarek">Tak że powiedzmy — już kończę, panie marszałku — że po prostu zarówno tej stronie, jak i tamtej stronie, jeżeli można tak mówić, w każdej wypowiedzi przyda się troszeczkę pokory. I myślę, że warto mieć czasem wątpliwości. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo, pan poseł Rokita. I proszę, aby te ad vocem były zwięzłe, bo robią się to już wypowiedzi w dyskusji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#JanRokita">Bardzo zwięzłe, panie marszałku i ściśle ad vocem. Mianowicie pan poseł Jurek był łaskaw w sposób co najmniej niedokładny zinterpretować treść mojej wypowiedzi. Dlatego chciałbym ją sprostować.</u>
          <u xml:id="u-212.1" who="#JanRokita">Otóż w swoim wystąpieniu nie proponowałem zastępowania na stanowiskach urzędników państwowych polityków niepolitykami i w ogóle nie wypowiadałem się w kwestii zmiany na jakichkolwiek urzędniczych stanowiskach państwowych. Pewnie gdyby to ode mnie zależało, to bym takich różnych zmian dokonał, ale nie jest to rzeczą posła. Mówiłem tylko tyle, iż jest nie do pomyślenia, w świetle obyczajów demokratycznych i to zdanie podtrzymuję, aby jeden z najważniejszych urzędników państwowych, urzędnik, który publicznie o sobie mówi per wiceprezydent, twierdził również publicznie, że sprawuje swoją urzędniczą funkcję jedynie dlatego, że służy to interesom jego partii i nie chce z niej zrezygnować, bo straciłaby na tym jego partia. Otóż to uznałem za sprzeczne z obyczajami demokratycznymi i tę swoją opinię podtrzymuję.</u>
          <u xml:id="u-212.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-213.1" who="#MikołajKozakiewicz">Jako kolejny głos zabierze... proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#MarekJurek">Dziękuję za wyjaśnienie pana posła Rokity. Przeczytałem protokół z jego przemówienia i odniosłem nieco inne wrażenie, ale to rzecz interpretacji.</u>
          <u xml:id="u-214.1" who="#MarekJurek">Jeżeli natomiast chodzi o pana posła Kaczmarka, to mam taką prośbę, panie pośle, żeby pan, podobnie jak ja przeczytałem protokół z przemówienia pana posła Rokity, przeczytał za 2 godziny, jak już będzie wydrukowany, protokół z moim przemówieniem. Będzie pan wtedy wiedział, co mówiłem o reprywatyzacji i jakie jest moje stanowisko w tej sprawie, czy uważam tę rzecz za sprawę prostą, czy za sprawę złożoną. Sprawą bardzo prostą jest natomiast stwierdzenie, że wtedy kiedy cierpią ludzie, wobec których nie naprawiono krzywd, i wtedy kiedy, co więcej, można wątpić, czy w ogóle mamy środki na naprawienie tych krzywd, innym ludziom wiedzie się bardzo dobrze. I nie tylko ludziom, ale powiedzmy stronnictwom, bo ludziom nie można zabierać. Powiedzmy — stronnictwom, które handlują i ogłaszają, że sprzedają w ciągu jednego tygodnia 5 samochodów osobowych, kiedy inne regionalne organizacje nie mają konta, to nie jest ani sprawiedliwość, ani sytuacja, która może zapewnić stabilizację społeczną i polityczną.</u>
          <u xml:id="u-214.2" who="#MarekJurek">Na te tematy, o których mówił pan, dotyczące prac komisji, nie będę się wypowiadał, bo to rzeczywiście nie jest temat w parlamencie. Ale jeszcze raz panu radzę, są protokoły, niech pan sobie dobrze przeczyta, to co ja mówiłem i niech pan mówi o faktach, które są w tym Sejmie, czy to w Izbie, czy w komisjach, nie zaś o swoich uprzedzeniach i fobiach. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#MikołajKozakiewicz">Jako następny głos zabierze pan poseł Jan Łopuszański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#JanŁopuszański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Słuchając toczącej się tutaj dyskusji, odnoszę takie wrażenie, że ci z nas, którzy dążą do przyspieszenia wyborów, stali się obiektem swoistego szantażu: chcecie szybkich wyborów, to wtedy proszę bardzo, ale za cenę przyjęcia projektu Komisji Konstytucyjnej. A jak nie chcecie tego projektu, to nie będzie szybkich wyborów. Mniej więcej taki rachunek nam tu przeprowadzono.</u>
          <u xml:id="u-216.1" who="#JanŁopuszański">Moim zdaniem, przyjęcie tej ordynacji, z jej wielowojewódzkimi okręgami, prowadzi nie tylko do niepotrzebnych, ale i do tego pozornych podziałów politycznych, niepotrzebnych sporów, do przesłonienia różnic programowych sporami lokalnymi, wyrastającymi z obaw środowisk z małych województw, zwłaszcza rolniczych, przed zdominowaniem przez lokalne metropolie. Po co ten eksperyment? Czy po to, aby potem dowodzić, że tempo było zbyt szybkie i dodawać: a ostrzegaliśmy? Czy też może po to. żeby dowiódłszy absurdalności tego rozwiązania odrzucić proponowany termin 26 maja?</u>
          <u xml:id="u-216.2" who="#JanŁopuszański">Jak wiadomo, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe nie jest entuzjastą niektórych szczegółowych rozwiązań zawartych w prezydenckim projekcie ordynacji. Z tego powodu robiono tutaj przytyki mojemu przyjacielowi posłowi Niesiołowskiemu. Ale jeżeli alternatywą jest pasztet przygotowany przez Komisję Konstytucyjną, to który projekt, jeżeli nie prezydencki, mielibyśmy poprzeć?</u>
          <u xml:id="u-216.3" who="#JanŁopuszański">Rację ma poseł Rokita, gdy twierdzi, że istotny konflikt na tej sali nie przebiega pomiędzy zwolennikami i przeciwnikami wolnych wyborów. Główny konflikt przebiega między tymi, którzy pod zmienionymi nazwami chcą utrwalać poddemokratyzowany PRL, a tymi, którzy z życia publicznego kraju chcą wyrugować to, co pozostawił po sobie komunizm i odbudować to, co komunizm zniszczył.</u>
          <u xml:id="u-216.4" who="#JanŁopuszański">Nie bardzo rozumiem dlaczego ci, którzy promowali politykę grubej kreski, którzy do dziś zdaje się do niej tęsknią, oburzają się, tak jak np. kolega Rokita, na arogancję posła Cimoszewicza, dlaczego kierują do niego nobliwe tyrady umoralniające, jak poseł Michnik. Przecież z tej trybuny pouczali całą Polskę, że przeszłość minęła, win rozliczać nie należy, że agentury mocarstwa, które nas zniewalało, mają w tym kraju równe prawo z tymi, którzy walczyli o niepodległość Polski. Dziwić się teraz, że poseł Cimoszewicz ma niewesołe refleksje na temat poziomu kultury politycznej, na jaki wspięliśmy się jako społeczeństwo — słyszycie państwo, to my wspięliśmy się — dziwić się, że reprezentant PKLD porównuje dążenie polskiego antykomunizmu do zbrodni ustaw norymberskich? A od kogo oni się tego uczyli?</u>
          <u xml:id="u-216.5" who="#JanŁopuszański">Panuje tu szczególna zgodność między tymi, którzy jak PKLD głoszą, że ze wspólnej biedy możemy wydobyć się tylko razem, a tymi, którzy, jak PKUD, rzucają hasło paktu dla Polski. Doprawdy jesteście państwo przekonani, że nasza bieda jest wspólna? Kto z kim razem ma wydobywać się z tej biedy? Kto z kim ma zawierać pakt?</u>
          <u xml:id="u-216.6" who="#JanŁopuszański">Poseł Kuroń pouczył nas, że przyzwoici ludzie nie przypisują sobie wzajemnie złych intencji, a w każdym razie nie robią tego publicznie. Zrozumiałem z tej nauki, że przyzwoitość mierzy się stopniem szczerości. Chcąc być według tego kryterium przyzwoitym, powinienem na przykład atakować prezydenta pod hasłem ratowania prestiżu jego urzędu. Podobnie jak poseł Michnik miałbym wtedy szansę wzbudzenia entuzjazmu części posłów byłej PZPR. Według tego kryterium okaże się zapewne, i to już po raz kolejny, nieprzyzwoity, gdy powiem, że gdybym w świetle dyskusji toczącej się na tej sali przypisał dobre intencje tym, którzy chcą albo odrzucić termin 26 maja albo przyjąć taką ordynację wyborczą, która da owoc zły, to dopuściłbym się aktu głupoty politycznej.</u>
          <u xml:id="u-216.7" who="#JanŁopuszański">Potrafimy oczywiście rozróżniać pomiędzy poszczególnymi postaciami z byłej PZPR. Wiemy oczywiście, że mając do czynienia ze spuścizną po byłej PZPR mamy do czynienia ze zjawiskiem wielopłaszczyznowym, ale też na tej sali mamy dziś do czynienia przede wszystkim z paktem pomiędzy siłą spokoju i siłą agresji. A co do samego paktu, sami państwo rozumiecie, że dla mnie jako katolika droga do paktowania z Rokitą jest zamknięte. Posłom z „udecji” sugeruję pakt z Cimoszewiczem. On nie będzie miał tych oporów co ja. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-216.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#MikołajKozakiewicz">Obecnie zabierze głos poseł Paweł Łączkowski. Przygotuje się poseł Szymanderski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#PawełŁączkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Starożytni mawiali: omne trinum perfectum. Na Wschodzie mówi się: Boh trojcu lubit. I może dobrze by było, gdyby teraz wystąpił trzeci poseł Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. Ja nim nie jestem, co wcale nie oznacza, iż odcinam się od wszystkiego, co powiedzieli moi koledzy. Chciałbym opowiedzieć się jako rzecznik, jako zwolennik wyborów dokonanych jak najszybciej, to jest także 26 maja.</u>
          <u xml:id="u-218.1" who="#PawełŁączkowski">Wydaje się, że rzeczą najważniejszą w tej chwili dla Polski, dla społeczeństwa polskiego jest przede wszystkim realizacja, konsekwentna realizacja programu odbudowy gospodarki. Napięcia polityczne, które ujawniają się coraz silniej od wielu tygodni, zdecydowanie utrudniają realizację tego celu podstawowego. Pracy nad odbudową gospodarki nie zastąpią tutaj żadne debaty, nie zastąpią spory polityczne. I jestem głęboko przekonany, że tylko wolne wybory mogą przeciąć ten niekorzystny stan rzeczy. Odwlekanie wyborów to dawanie szansy tym, którzy realizując własne ambicje, mogą doprowadzić do destabilizacji Polski. Mogą wyzwolić takie emocje, których nie będzie się dało już powstrzymać.</u>
          <u xml:id="u-218.2" who="#PawełŁączkowski">Jestem głęboko przekonany, że Sejm tej kadencji ma niewątpliwe zasługi. I zrobił w interesie kraju, w interesie polskiego społeczeństwa znacznie więcej niż można było oczekiwać. Ale trzeba uczciwie i bardzo otwarcie powiedzieć, że efektywność pracy Sejmu gwałtownie maleje, a debaty coraz częściej mają li tylko charakter kampanii wyborczej. I to w moim przekonaniu są te prawdziwe przyczyny, dla których wybory muszą zostać przeprowadzone jak najszybciej. Dlatego to opowiadam się za datą 26 maja.</u>
          <u xml:id="u-218.3" who="#komentarz">(Głosy z sali)</u>
          <u xml:id="u-218.4" who="#PawełŁączkowski">Proszę nie czynić tego rodzaju sugestii, bo mógłbym się również zrewanżować.</u>
          <u xml:id="u-218.5" who="#PawełŁączkowski">Polsce potrzebny jest rozwój normalnego życia politycznego, a to oznacza także rozwój partii politycznych. Potrzebne Polsce są partie o jasnych, zrozumiałych społecznie programach. Ale nie są Polsce potrzebne karykaturalnie partyjne wybory, w których centrale warszawskie będą decydowały o tym, kto będzie w Sejmie reprezentował interesy Łomży, Śląska czy Wielkopolski. Próby skłonienia społeczeństwa do oddawania głosów na numer listy, którą ułożą kierownicze elity, przypominają skompromitowane wybiegi wyborcze z miejscami mandatowymi i niemandatowymi, z listami krajowymi. Szczególnie niepokoi pojawienie się takich pomysłów w moim środowisk, które jeszcze nie tak dawno z takim — że nazwę to — partyjniackim pojmowaniem życia politycznego walczyło.</u>
          <u xml:id="u-218.6" who="#PawełŁączkowski">Słusznie mówiono tu już wielokrotnie dziś, że rzecz idzie o kształt polskiej demokracji. I dlatego właśnie nie można dopuścić, aby pierwsze wybory demokratyczne odbywały się przy dezorientacji społeczeństwa, a ich wyniki doprowadziły do rozczarowania. Wspomniał o tym wczoraj poseł Kuroń.</u>
          <u xml:id="u-218.7" who="#PawełŁączkowski">Takie zagrożenia dla przyszłości polskiej demokracji dostrzegam przede wszystkim w próbie wprowadzenia sztucznych tworów, jakimi są regiony wyborcze. Następnie w próbie wprowadzenia list krajowych lub list regionalnych rozliczanych centralnie. Wydaje się, że oczekiwania społeczne sprowadzają się do dwóch rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-218.8" who="#PawełŁączkowski">Po pierwsze, posiadanie ordynacji czytelnej, przy stosowaniu której wyborca dobrze wie, jakie są rezultaty jego głosowania.</u>
          <u xml:id="u-218.9" who="#PawełŁączkowski">I po drugie, możliwości głosowania na konkretne osoby, rzeczywiście wybierane przez głosującego, nie zaś przez kierownictwa mniej lub bardziej amorficznych ugrupowań politycznych. Obawiam się, że nad naszym myśleniem o ordynacji wyborczej znowu ciąży założenie, że elity wiedzą lepiej, co służy społeczeństwu i Polsce, i to właśnie te elity muszą tak ułożyć listy przyszłych posłów i tak zorganizować wybory, aby urządzić kraj według swojej wiedzy i wyobraźni.</u>
          <u xml:id="u-218.10" who="#PawełŁączkowski">Nie przemawiają do mnie głosy przedstawiające apokaliptyczną wizję Sejmu, w którym zabraknie jednej przewodniej siły. Jestem przekonany, że musi upłynąć jeszcze sporo czasu, zanim pojawi się w Polsce ugrupowanie polityczne, które zdobędzie świadomą akceptację większości społeczeństwa. Zanim to nastąpi, na polskiej scenie politycznej będą tasować się różne grupy i grupki, a ich programy będą raczej wyrażały poglądy twórców niż interes części elektoratu. Z tych względów zabiegi wokół ordynacji, zmierzające do tworzenia większości parlamentarnej bez rzeczywistego oparcia w społeczeństwie, uważam za szkodliwe.</u>
          <u xml:id="u-218.11" who="#PawełŁączkowski">Nie widzę też w tej chwili, żadnej partii politycznej, której program i kadry pozwoliłyby na wzięcie wyłącznie na siebie odpowiedzialności za losy państwa. Po półwiekowej patologii życia politycznego jesteśmy skazani na dochodzenie do ustabilizowanego systemu demokratycznego poprzez ruch wielu nurtów programowych i mnogość opcji politycznych. Wszelkie próby nienaturalnego przyspieszenia tego procesu mogą być niezwykle groźne dla demokracji. Myślę, że groźniejsze niż pokusa rządów autorytarnych w warunkach rozdrobnienia politycznego. Dlatego nie obawiam się sporów i różnicy stanowisk w tej Izbie. Ale boję się takich sporów i różnic pomiędzy opanowanym przez przewodnią siłę parlamentem a tymi wszystkimi, którzy dzięki odpowiedniej ordynacji zostaną na zewnątrz.</u>
          <u xml:id="u-218.12" who="#PawełŁączkowski">Nie można też nie dostrzegać faktu, że ordynacja wymuszająca wielkie koalicje wyborcze, nie zapewnia wcale stabilnego składu Izby, bo mogą to być koalicje bardzo kruche, pękające na 10 klubików zaraz po zgłoszeniu.</u>
          <u xml:id="u-218.13" who="#PawełŁączkowski">Opowiadam się za ordynacją maksymalnie przybliżającą wybieranego do wybierających, za ordynacją zapewniającą szansę ugrupowaniom regionalnym i siłom politycznym o zróżnicowanych programach. Dlatego też wykluczam możliwość obliczania progów w skali kraju, wykluczam listy krajowe, wykluczam głosowanie na numery list. Uważam również, że podstawową jednostką winno być województwo, bo dotychczasowe próby wyłonienia regionów nie przyniosły pozytywnych rezultatów.</u>
          <u xml:id="u-218.14" who="#PawełŁączkowski">I wreszcie na zakończenie jeszcze jedna uwaga. Nie czuję się na siłach jako poseł prowincjonalny, do podejmowania polemiki z tak wybitnymi osobistościami tego Sejmu jak pan poseł Cimoszewicz. Zostawiam te polemiki moim słynnym kolegom z Warszawy. Ale chciałbym zwrócić uwagę na pewną niespójność w wypowiedzi posła Cimoszewicza.</u>
          <u xml:id="u-218.15" who="#PawełŁączkowski">Z jednej strony pyta on, czy społeczeństwo udzieliło zgody na taki przebieg reform gospodarczych, które realizujemy, między innymi na prywatyzację. A z drugiej strony powiada, że w interesie gospodarki polskiej jest uchwalenie ustaw przesądzających kształt ustroju gospodarczego Polski w tym właśnie składzie parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-218.16" who="#PawełŁączkowski">A może jednak najpierw odpowiedzielibyśmy sobie na to pytanie właśnie poprzez wolne, demokratyczne wybory. Może to właśnie w toku wyborów społeczeństwo opowiedziałoby się, która propozycja programowa najbardziej mu odpowiada. I dlatego też sądzę, że wybory 26 maja są tym posunięciem politycznym, którego powinniśmy dokonać. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-218.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-219.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#JacekKuroń">Ponieważ bardzo mi odpowiadał ton wypowiedzi pana posła Łączkowskiego, co do wszystkich uzasadnień, o których powiedział, z nim się absolutnie, w pełni zgadzam. Więc dokładnie właśnie ad vocem.</u>
          <u xml:id="u-220.1" who="#JacekKuroń">Czechow mówił, że mądry człowiek się uczy, a głupiec poucza. Więc ja się dałem panu posłowi Łopuszańskiemu nauczyć, że to jest nieszczere, jak się nie mówi, co się myśli o argumentach kolegi, oczywiście włączając w to obecnych, bo o nieobecnych nigdy źle się nie mówi. Otóż ja się obawiam, że ci, co mówią że 26 maja powinny się odbyć wybory, wiedzą, że to niemożliwe, ale liczą, że brzydka lewica to za nich wygłosuje.</u>
          <u xml:id="u-220.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-220.3" who="#JacekKuroń">Otóż bardzo się boję, co by się stało, gdyby ta brzydka lewica głosowała za 26 maja...</u>
          <u xml:id="u-220.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-220.5" who="#JacekKuroń">... i wtedy wszyscy razem nie moglibyśmy się pozbierać.</u>
          <u xml:id="u-220.6" who="#komentarz">(Wesołość na sali i oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-221.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma pan poseł Jacek Szymanderski z OKP, przygotuje się poseł Artur Balazs.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#JacekSzymanderski">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Po tym ad vocem opowiedzieć się za czymkolwiek to w gruncie rzeczy bardzo poważna sprawa, dlatego że podział, jaki tutaj zrobiono, zrobiono w ten sposób: są albo nieszczerzy, albo ci, którzy mówią uczciwie, że wybory mają być po 26 maja po prostu. Postaram się przedstawić argumentację, która może będzie i szczera, i będzie jednocześnie przekonywać o tym, że możliwy jest termin 26 maja. I myślę, że jeżeli tą argumentacją uda się ową brzydką lewicę skłonić, żeby tak głosowała, to ja przynajmniej będę zadowolony. Ale zgadzam się oczywiście z panem posłem w tym, że bardzo trudno będzie zrobić wybory w tym terminie, że będzie to wymagało intensywnej pracy od nas wszystkich. Przygotowanie kampanii w tak krótkim czasie jest robotą dość karkołomną, to prawda, ale niekoniecznie wykluczoną i niekoniecznie politycznie błędną.</u>
          <u xml:id="u-222.1" who="#JacekSzymanderski">I teraz może do tej argumentacji. Wiele tutaj mówiono, proszę państwa, o autorytecie Sejmu. Z jednego z przemówień odniosłem wrażenie, że autorytet buduje się przede wszystkim poprzez odpowiednią propagandę robioną wokół autorytetu. Otóż myślę sobie, że autorytet zarówno ludzi, jak i instytucji budowany jest przede wszystkim przez samych tych ludzi lub same te instytucje, i to zwłaszcza w ten sposób, jeżeli wykonują swoje statutowe obowiązki. Jeżeli je wykonują dobrze, mają autorytet tak zwany racjonalny, nie zaś charyzmatyczny; jeżeli wykonują je źle, nie mają wtedy autorytetu. Czy nasz Sejm wykonuje swoje statutowe obowiązki? Co jest statutowym obowiązkiem Sejmu? Przede wszystkim to, by wyrażał on interesy różnych grup społecznych i by wyrażając je właśnie umiał zarazem godzić. I także to, by rząd w tym Sejmie mógł znajdować oparcie dla swoich poczynań a poprzez Sejm właśnie w rozmaitych grupach społecznych. Rząd musi wiedzieć, jeżeli ma dobrze rządzić, że ostateczne decyzje, te najbardziej strategiczne rozstrzygnięcia może podejmować parlament i że tak podjęte decyzje będą miały poparcie społeczne. Musi wiedzieć, że jeżeli decyzję da się przepchnąć przez parlament, to znaczy, że ma ona poparcie społeczne. A tak, jak widać, nie jest, że wiele z decyzji, które my tutaj podejmujemy, wiele z tych decyzji jest kontestowane przez większość naszych wyborców. a tak było, to Sejm musi właśnie wyrażać interesy rozmaitych grup społecznych.</u>
          <u xml:id="u-222.2" who="#JacekSzymanderski">Dlaczego tak nie jest? Nie jest tak z wielu powodów. Przede wszystkim struktura polityczna tego Sejmu nigdy nie odzwierciedlała struktury politycznej narodu. Stąd zarzuty chłopów, że za mało chłopów tutaj mówi i za mało o chłopach i o chłopskich sprawach, i zarzuty górników, że za mało górników i za mało o górnikach itd., itd. Ten stan uniemożliwiał działanie parlamentu w jego właściwej roli, to znaczy w takiej właśnie roli, aby było wiadomo, że jeżeli decyzja została podjęta przez parlament, to była to decyzja, o której wiadomo, że popiera ją większość, większość narodu po prostu.</u>
          <u xml:id="u-222.3" who="#JacekSzymanderski">Ten stan uniemożliwiał... ministrowie nie odwoływali się do Sejmu. Proszę przypomnieć sobie jeden przypadek, by minister próbował zdobyć w Sejmie poparcie dla programu, którego nie udało mu się przeforsować w Radzie Ministrów. Otóż tak się po prostu nie dzieje. Tak zwany lobbing w ogóle tutaj nie istnieje. Ministrowie nie odwołują się do Sejmu, by uzyskać poparcie dla swoich programów. Przez cały czas, od samego początku wszystko działo się w rządzie, bo rząd był nasz. Sejm natomiast był zawsze „okrągłostołowy”. To prowadziło właśnie do upadku autorytetu Sejmu, dlatego że ludzie oglądając w telewizji transmisję z obrad widzieli, że nie tu podejmuje się istotne decyzje, że nie od tych debat zależy to, co zostanie ostatecznie rozstrzygnięte, że te decyzje podjął już nasz rząd wobec „okrągłostołowego” parlamentu, słowem, że Sejm nie jest instytucją, która jest najwyższą władzą państwową, a jest instytucją, która raczej dodaje legitymizacji temu, co i tak ma legitymizację większą niż on sam, temu co jest po prostu naszym rządem. Wreszcie ludzie na dole widzieli, że wszystko pozostaje po staremu, a więc tu toczyły się różne debaty, a tam jakby nic się nie zmieniło, stąd również uważano, że nie mamy większego znaczenia i dlatego autorytet Sejmu padał, a nie dlatego że o nim brzydko mówiono, bo można o czymś brzydko mówić i to coś będzie miało autorytet, i można pięknie mówić na przykład o Wojskowej Radzie Ocalenia Narodowego, która nie miała żadnego autorytetu, tak że od samego mówienia na ogół niewiele zależy.</u>
          <u xml:id="u-222.4" who="#JacekSzymanderski">Podobna sytuacja jest zresztą z tym parlamentem i przy nowym rządzie. Również nowy rząd nie odwołuje się w istotny sposób do parlamentu, nie tu prowadzi się te strategiczne dyskusje, czy należy zbroić armię, czy należy dać na Agencję Rynku Rolnego, czy może budować domy starców, a może więzienia. Nie tu się dzieli te pieniądze. Ludzie w związku z tym mają, i słusznie, postawę roszczeniową, dlatego że muszą żądać, bo nie słyszą argumentów dotyczących podziału pieniędzy, gdyż nie tu mają miejsce te kłótnie i decyzje.</u>
          <u xml:id="u-222.5" who="#JacekSzymanderski">Ten rząd, który mamy, jest rządem i pozaparlamentarnym, i praktycznie rzecz biorąc, pozapartyjnym. To jest bardzo ważne, to znaczy, że poszczególni ministrowie w swoich decyzjach nie zależą od żadnych kręgów pozarządowych. Oni są jakby suwerenni i autonomiczni w tych decyzjach, odwoływać się mogą wyłącznie do swojego rozsądku, a nie do tego, co myśli ich partia, co myśli ich grupa parlamentarna, która ich wyłoniła, ich wyborcy itd., itd.</u>
          <u xml:id="u-222.6" who="#JacekSzymanderski">Ustawy, jakie podejmujemy, a wielu z państwa mówiło o liście niezbędnych ustaw, które powinniśmy podjąć, podejmujemy w związku z tym nie jako parlament, ale w zasadzie jako ciało doradcze rządu, jako coś w rodzaju instytutu naukowego, który powinien dokładnie i z różnych punktów rzeczy te rozważyć. Nie są to debaty parlamentarne, jest to próba robienia dobrego prawa. Jeżeli parlament nie odzwierciedla struktury politycznej narodu, to tym samym w zasadzie nie może on stanowić ustaw, bo jeżeli stanowi ustawy, to nie znaczy, że ustawa przez parlament przepchnięta ma poparcie narodu.</u>
          <u xml:id="u-222.7" who="#JacekSzymanderski">Padają często argumenty przeciwko wyborom na wiosnę. Mówi się, że nie ukształtowane są partie polityczne, a w związku z tym te wybory doprowadzą do dużego chaosu, że będą przypadkowe itd., itd. Proszę państwa, zastanówmy się nad jednym, czy partie polityczne będą się kształtować jakby poza parlamentem na tej zasadzie, że ludzie sami wymyślą różnice polityczne, następnie doprowadzą do stworzenia partii, a następnie do wysłania odpowiednich delegatur tych partii do parlamentu, czy też to będzie właśnie tak, jak jest w obecnej sytuacji, że debaty parlamentarne będą podkreślać różnice polityczne i że poprzez podziały poszczególnych klubów będą tworzyć się zalążki partii, które dalej będą zyskiwać gdzieś tam dla swojego programu oparcie? Czy da się stworzyć system partyjny poza parlamentem, a potem wnieść go do parlamentu? Jeżeli nie, to im szybciej zaczniemy to robić, tym lepiej.</u>
          <u xml:id="u-222.8" who="#JacekSzymanderski">Teraz jeszcze jedna sprawa. Tworzenie systemu partyjnego w Sejmie nie było dotychczas możliwe właśnie dlatego, że ten Sejm nie odzwierciedlał struktury politycznej narodu. I proszę zwrócić uwagę, że nadal tak jest. Z tej strony, mimo podziałów, mimo różnych dysput, nikt nie wchodzi w koalicję z tą stroną. Jest to po prostu niemożliwe. I nikt z tej strony nie wchodzi w koalicję z tą stroną. I, niestety, ten podział „okrągłostołowy” jest nadal podziałem, który się w tym Sejmie utrzymuje i utrzymywać się będzie zawsze. Musi się po prostu utrzymywać. A więc w tym Sejmie nie ukształtują się zalążki życia politycznego, ten Sejm w związku z tym nigdy nie będzie mógł wykonywać swoich statutowych funkcji i nigdy nie odbuduje swojego autorytetu. Ostrzegano nas tu wielokrotnie, proszę państwa, przed możliwością tworzenia się pewnych autorytarnych skłonności w naszym rządzie. I taka możliwość wyraźnie istnieje. Poseł Rokita wspomniał tutaj na przykład o niezupełnie prawidłowym stworzeniu regulaminu Komitetu Obrony Kraju. To bardzo ważna sprawa. Może być rzeczywiście tak, że decyzje ustrojowe będą podejmowane w trybie zarządzeń, a potem Sejm, właśnie dlatego że jest niezdolny do wykonywania statutowych funkcji, będzie po prostu przyklepywał te decyzje, tworząc ustawy już po fakcie. Powinniśmy tego ze wszech miar uniknąć, a żeby tego uniknąć, potrzebny jest Sejm odzwierciedlający strukturę polityczną narodu, im prędzej, tym lepiej. To jest niezmiernie ważne.</u>
          <u xml:id="u-222.9" who="#JacekSzymanderski">Jest jeszcze jedna sprawa odnośnie ordynacji wyborczej. Ordynacja, i tu są takie próby, właśnie powinna być tak opracowana, żeby ta struktura polityczna narodu mogła dzięki niej uzyskać najlepsze możliwe odzwierciedlenie w Sejmie. Ale ta struktura polityczna narodu jest niezmiernie płynna i w związku z tym możemy bardzo długo debatować tutaj na temat dobrej czy złej ordynacji. Nigdy nie znajdziemy dobrej, bowiem nie da się, tak jak w Anglii, powiedzieć, że okręgi wyborcze są niedobre, bo można zyskać wysoki procent głosów i uzyskać małą ilość miejsc w parlamencie. Nie da się, bo ta struktura polityczna jest płynna. Dlatego też zgódźmy się po prostu prędko na ordynację prostszą, żeby ją można było uchwalić i wdrożyć, i doprowadzić szybko do wyborów.</u>
          <u xml:id="u-222.10" who="#JacekSzymanderski">Na koniec, proszę państwa, jeszcze jedna tylko uwaga. Często tutaj mówiono, że ludzie są za wyborami albo przeciw wyborom itd. W styczniu Ośrodek Badania Opinii Publicznej przeprowadził na ten temat badania. Za tym, aby w pierwszej połowie roku były wybory opowiedziało się 60%, żeby później — 9%. Pozostali mówili, że po prostu nie mają zdania na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-222.11" who="#JacekSzymanderski">Chcę również państwu powiedzieć, że wszystkie badania popularności Sejmu prowadzone od miesięcy wskazują stałą tendencję do spadku autorytetu Sejmu. Najnowsze, nie publikowane jeszcze wyniki — nie, nie dziwię się — podają, że zaufanie do Sejmu ma w tej chwili już mniej niż 40% badanych. To wszystko też powinniśmy uznać za sygnały alarmujące o tym, że autorytet głównej władzy państwowej upada i że powinniśmy odbudować możliwość stanowienia przez nią praw w sposób właściwy.</u>
          <u xml:id="u-222.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#RyszardSmolarek">Ryszard Smolarek. Chciałbym ad vocem wystąpienia posła Szymanderskiego. Sądzę, że po jego wystąpieniu, w liczbach mierzalnych, autorytet Sejmu już spadł dostatecznie nisko. Tak napluł i opluł ten parlament, a zapomniał o tym, że m.in. sam się do tego przyczynia.</u>
          <u xml:id="u-224.1" who="#RyszardSmolarek">Chciałbym przypomnieć głosowanie nad wnioskami dotyczącymi spraw rolnych, które zgłaszaliśmy w imieniu komisji rolnictwa. Głosowaliście państwo — z pana właśnie strony, z pana ugrupowania 3 posłów, możemy wymienić imiennie — za poparciem tego wniosku. Zadeklarowaliście, że w koalicje nie będziecie wchodzić. Dziwię się, po co w ogóle panowie weszli do tego parlamentu okrągłostołowego”. Jeżeli chcecie się kłócić i obrażać przy partykularnych interesach życiowych, a niestety, życiowych, o czym świadczy obraz dzisiejszej demonstracji przed Sejmem, to przepraszam bardzo, pan pomylił po prostu miejsca.</u>
          <u xml:id="u-224.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#AdamBabul">Adam Babul. Po wysłuchaniu bardzo pouczającego wywodu pana posła Szymanderskiego zadaję dwa pytania. Panie pośle Szymanderski, skąd się pan w tym Sejmie wziął i co pan jeszcze w tym Sejmie robi?</u>
          <u xml:id="u-226.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#JacekKuroń">Jeśli konstrukcja wypowiedzi pana posła Szymanderskiego, bardzo interesująca, była oparta na takim założeniu, że mianowicie w Sejmie ministrowie nie kłócili się ze swoim rządem, to chcę oświadczyć, że w dziejach parlamentaryzmu światowego i rządów takich przypadków nie było, chyba że przy ustępowaniu ministra. Po prostu nie ma takiego obyczaju, a więc przesłanka była fałszywa, z czego, jak państwo wiecie, z logiki, nie wynika wcale, że rozumowanie było fałszywe, bo być może z fałszywej przesłanki wynikał słuszny wniosek.</u>
          <u xml:id="u-228.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#JacekSzymanderski">Jeżeli można, odpowiem tylko posłowi Kuroniowi, dlatego że pytania typu „skąd się wziął” i „co tu robi” są po prostu takimi nieprzyjemnymi napaściami. No, każdy robi to na poziomie, na jaki go stać.</u>
          <u xml:id="u-229.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-229.2" who="#JacekSzymanderski">Panie pośle, otóż to nie jest tak. W parlamentach trwają dyskusje, w których ministrowie zmuszeni przez swoje partie po prostu starają się zdobyć poparcie dla propozycji budżetowych. I nie będziemy prowadzić teraz dyskusji historycznej, ale zapraszam tu do Biblioteki Sejmowej i pokażę panu właściwe źródła dotyczące tej sprawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-230.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#SławomirWiatr">Z przyjemnością wysłuchałem wystąpienia pana posła Szymanderskiego. Chciałem stwierdzić, że wielokrotnie mówił o statutowej funkcji parlamentu. Nie wiem, czy miał na myśli klasykę literatury politologicznej, czy konstytucyjnej. W każdym razie mówił akurat nie o statutowych funkcjach parlamentu, mówiąc o tych licznych zadaniach, ale nie w tym wątku polemicznym chciałem pana wyzwać. Chociaż na koniec spodziewałem się jakiejś konkluzji, bo pańskie przemówienie było słabe, ponieważ było bezkonkluzyjne.</u>
          <u xml:id="u-231.1" who="#SławomirWiatr">Powiedział pan, że optuje za prostszą ordynacją wyborczą. Otóż, na mój rozum, obie te ordynacje, które dzisiaj zostały nam przedłożone, są proste w sensie zrozumienia ich mechanizmu.</u>
          <u xml:id="u-231.2" who="#komentarz">(Poseł Jacek Szymanderski: Ale nie bardzo wiem...)</u>
          <u xml:id="u-231.3" who="#SławomirWiatr">Może nie dla pana posła Szymanderskiego. Natomiast problem dla mnie polega na tym... Co pan ma na myśli mówiąc, że prostszą, może pan ma tę trzecią, to proszę zaproponować tę najprostszą.</u>
          <u xml:id="u-231.4" who="#komentarz">(Poseł Jacek Szymanderski: Prezydencką)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-232.1" who="#MikołajKozakiewicz">Obecnie głos zabierze pan poseł Artur Balazs z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Jest pan Balazs? Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-232.2" who="#MikołajKozakiewicz">W takim razie proszę posła Włodzimierza Mokrego z OKP, przygotuje się poseł Andrzej Kern.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#WłodzimierzMokry">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Pragnę uprzejmie przedstawić paniom posłankom i panom posłom do rozważenia i akceptacji wniosek, który — jak sądzę — wydaje się wnioskiem z kilku względów istotnym i wymagającym uważnego rozpatrzenia, chociażby dlatego że wychodzi on naprzeciw, liczącym około 1 min 200 tys., lojalnym obywatelom polskim pochodzenia białoruskiego, ukraińskiego, niemieckiego, litewskiego, żydowskiego, słowackiego, czeskiego. Wychodzi naprzeciw zamieszkującym od pokoleń w Polsce — Cyganom, Karaimom, Grekom i innym mniejszościom narodowym.</u>
          <u xml:id="u-233.1" who="#WłodzimierzMokry">Przedstawiciele tych narodowości przez cały powojenny okres, zarówno w tej Izbie, jak i przez byłe władze państwowe nie byli dostrzegani, a w konsekwencji traktowani jak ludzie drugiej kategorii, czy wręcz dyskryminowani, szczególnie na prowincji.</u>
          <u xml:id="u-233.2" who="#WłodzimierzMokry">Przedstawiany przeze mnie wniosek zmierza do zamieszczenia w ordynacji wyborczej zapisu umożliwiającego wybór do Sejmu swych reprezentantów przez żyjące w rozproszeniu mniejszości narodowe, co dotyczy zwłaszcza około 400 tys. mniejszości ukraińskiej, wysiedlonej i rozproszonej po całym kraju w celu wynarodowienia w 1947 roku w ramach potępionej niedawno przez Senat akcji „Wisła”.</u>
          <u xml:id="u-233.3" who="#WłodzimierzMokry">Dla stworzenia realnych szans na wprowadzenie do Sejmu swych reprezentantów przez żyjące na ogół w rozproszeniu mniejszości narodowe niezbędne wydaje się wprowadzenie do ordynacji wyborczej przepisów umożliwiających dodanie do ogólnej liczby miejsc poselskich 9 mandatów dla przedstawicieli mniejszości narodowych.</u>
          <u xml:id="u-233.4" who="#WłodzimierzMokry">Propozycja stworzenia 9-mandatowej puli dla mniejszości narodowych wynika z prostego wyliczenia — w Polsce żyje około 1 mln 200 tys. przedstawicieli mniejszości narodowych. Stanowi to 3% ogólnej liczby ludności. Natomiast proponowanych 9 mandatów poselskich dla mniejszości narodowych stanowi tylko 2% z liczby 460 mandatów poselskich. A więc nie jest to ilość zawyżona, lecz raczej zminimalizowana.</u>
          <u xml:id="u-233.5" who="#WłodzimierzMokry">W związku z tym, że w wypowiedzi posła sprawozdawcy pana Aleksandra Łuczaka pojawiła się obawa, iż powyższa propozycja może naruszyć przyjętą w projekcie ordynacji zasadę równości i stworzyć dla kandydatów mniejszości narodowych pozycję uprzywilejowaną, chciałbym przybliżyć Wysokiej Izbie trzy argumenty, które — jak wierzę — rozwieją wyrażone przez pana posła Łuczaka obawy, ułatwiając tym samym Wysokiej Izbie podjęcie decyzji przy ewentualnym akceptowaniu omawianego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-233.6" who="#WłodzimierzMokry">I tak, po pierwsze, chciałbym zwrócić uwagę państwa na fakt, iż wśród posłów i doradców-ekspertów, przygotowujących dyskutowany projekt ordynacji, przeważało przekonanie, że wydzielenie dla mniejszości narodowych odpowiedniej puli jest w pierwszym rzędzie decyzją polityczną, a więc uzależnioną głównie od woli Sejmu, a nie od przygotowywanej procedury prawnej.</u>
          <u xml:id="u-233.7" who="#WłodzimierzMokry">Po drugie, proponowany wniosek, po przekonsultowaniu zarówno z wybitnymi ekspertami, jak i kolegami posłami z Komisji Konstytucyjnej, przygotowany został w takim duchu, by nie pozostawał w sprzeczności z Konstytucją oraz przepisami i zasadami zawartymi w ordynacji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-233.8" who="#WłodzimierzMokry">Po trzecie, niezbyt uzasadniona wydaje się sugestia, że przyjęcie proponowanego wniosku może doprowadzić do podważenia zasady równości i uprzywilejowania mniejszości narodowych. Rozumienie zasady równości nie może bowiem polegać na równym czy jednakowym traktowaniu rzeczy różnych. A przecież w różnej, zupełnie innej sytuacji niż większość polska, znajdują się mniejszości narodowe, które na dodatek żyją w rozproszeniu.</u>
          <u xml:id="u-233.9" who="#WłodzimierzMokry">Z twierdzenia sędziego Tanaki wynika, że „traktować różne materie równo, w sposób mechaniczny, mogłoby być tak samo niesprawiedliwe, jak traktować równe materie różnie”.</u>
          <u xml:id="u-233.10" who="#WłodzimierzMokry">Proponowany zatem wniosek nie zmierza w żadnym wypadku do preferowania czy uprzywilejowania kandydatów mniejszości, lecz prowadzi w rzeczywistości do wyrównania praw, w tym wypadku szans wyborczych dla kandydatów mniejszości narodowych, które żyjąc w rozproszeniu, nie mogą tworzyć swych okręgów wyborczych. Dlatego też, zgodnie z prawem międzynarodowym, ochrona mniejszości polega na zagwarantowaniu swoistej antynomii, tzn. zapewnieniu równości przez gwarantowanie odrębności, czyli różnic, które stanowią istotę bycia jako mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-233.11" who="#WłodzimierzMokry">Rezygnacja z tej istoty, czyli z cech różnicujących mniejszość, prowadzi do pełnej asymilacji.</u>
          <u xml:id="u-233.12" who="#WłodzimierzMokry">Przepraszam, jeżeli ja państwu przeszkadzam, to przerwę. Po raz pierwszy poruszam tak ważną sprawę.</u>
          <u xml:id="u-233.13" who="#WłodzimierzMokry">By nie pozbawiać danej mniejszości warunków do zachowania jej cech odrębnych, lecz stworzyć mniejszościom szanse do przetrwania, należałoby dążyć do przyznania wyróżnienia w przyznawaniu mniejszościom narodowym dwóch typów praw.</u>
          <u xml:id="u-233.14" who="#WłodzimierzMokry">Po pierwsze, praw równych z większością, co dotyczy tych dziedzin, gdzie potrzeby mniejszości są równe z potrzebami większości i nie wymagają akcentowania odrębności, oraz praw, które mają służyć wyrównaniu różnic w stosunku do większości.</u>
          <u xml:id="u-233.15" who="#WłodzimierzMokry">Do tego typu praw — wyrównujących szanse a nie dających przywilejów — w prawie międzynarodowym zalicza się najczęściej polityczną reprezentację mniejszości w organach ogólnopaństwowych, zwłaszcza przedstawicielskich, ochronę prawa rodzinnego, nauczanie w szkołach podstawowych w języku mniejszości, używanie języka mniejszości w stosunkach publicznych, sądach, instytucjach społecznych i religijnych, posiadanie wydawnictw w języku mniejszości itd.</u>
          <u xml:id="u-233.16" who="#WłodzimierzMokry">W kontekście poruszonej tu kwestii widać raz jeszcze, jak bardzo pojemną, uniwersalną i nośną pozostaje wciąż idea „Solidarności” rozumiana zawsze przeze mnie jako solidaryzowanie się, pochylenie się nad problemami i potrzebami drugiego człowieka, szczególnie skrzywdzonego człowieka, bez względu na jego narodowość czy wyznawany światopogląd.</u>
          <u xml:id="u-233.17" who="#WłodzimierzMokry">Wiele oczekiwań i nadziei na przezwyciężenie zaszłości, wiele wiary w naprawienie wyrządzonych sobie nawzajem krzywd oraz nadziei na godne, dobrosąsiedzkie ułożenie stosunków władz i społeczeństwa polskiego z przedstawicielami mniejszości narodowych wyzwoliły dwa lata temu — upowszechniane podczas przedwyborczej kampanii „Solidarności” — deklaracje i apele o pamięci „o naszych bliźnich, współobywatelach innego niż polskie pochodzenia”.</u>
          <u xml:id="u-233.18" who="#WłodzimierzMokry">Przedstawiciele mniejszości narodowych po kilkudziesięciu trudnych, a często dla nich dramatycznych powojennych latach, jak balsam na obolałych ranach przyjmowali adresowane do nich przesłanie „Solidarności”, w tym także ówczesnego przewodniczącego, a dziś prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, w którym w prośbie do Polaków o pomoc odwiecznym współobywatelom Rzeczypospolitej niepolskiego pochodzenia mówiło się, iż „to nasz obowiązek ludzki, moralny, tak dobitnie przypomniany ostatnio światu specjalnym słowem Ojca Świętego, o praktycznym poszanowaniu dla mniejszości narodowych, zawartym w słynnej homilii na 22 światowy dzień pokoju pt. „Poszanowanie mniejszości narodowych warunkiem pokoju”. „To również — czytaliśmy dalej w liście przewodniczącego „Solidarności” — nasz obowiązek polityczny, czysto polski. Mamy miliony rodaków, po części za naszymi obecnymi granicami, którzy żyją na prawach mniejszości narodowych i dla których domagamy się przecież poszanowania ich tożsamości i godziwych warunków publicznego życia”.</u>
          <u xml:id="u-233.19" who="#WłodzimierzMokry">Wydaje się, że jednym z ważnych przejawów praktycznego właśnie poszanowania dla mniejszości narodowych byłoby wprowadzenie do ordynacji wyborczej przepisów mówiących po pierwsze, o możliwości dodania tych 9 mandatów do ogólnej liczby miejsc poselskich dla reprezentantów mniejszości narodowych, tym bardziej że w proponowanej poprawce do Konstytucji dopuszcza się odstępstwa od sztywnej liczby 460 posłów.</u>
          <u xml:id="u-233.20" who="#WłodzimierzMokry">Po drugie, ugrupowania mniejszości narodowych tworząc swoje komitety wyborcze dodatkowo notyfikowałyby w państwowych komisjach wyborczych swój status ugrupowania mniejszości i rejestrowały w różnych regionach swoje listy. Dla zgłaszania tych list przez komitety wyborcze mniejszości narodowych w regionach na obszarze całego kraju wymagane byłoby, aby co najmniej w jednym regionie zebrane zostało 5 tysięcy podpisów.</u>
          <u xml:id="u-233.21" who="#WłodzimierzMokry">Po trzecie, podziału owych dodatkowych 9 mandatów z list komisji mniejszości narodowych dokonywałaby Państwowa Komisja Wyborcza po zsumowaniu głosów oddanych na te listy we wszystkich regionach, gdzie listy te zostałyby zarejestrowane, dzieląc proporcjonalnie głosy metodą przyjętą w ordynacji. Jeżeli zaś mniejszości uzyskałyby mandat w danym okręgu czy regionie, wówczas niezależnie od tego ogólny limit owych 9 mandatów uległby odpowiednio zmniejszeniu. Nie wydają się zatem uzasadnione niepokoje tych posłów, którzy obawiają się, że przedstawiciele mniejszości narodowych mogliby oprócz wydzielonej puli mandatów wprowadzić dodatkową ilość posłów w sposób ułatwiony czy omijający procedurę wyborczą.</u>
          <u xml:id="u-233.22" who="#WłodzimierzMokry">Kończąc, chciałbym podkreślić, że po pierwsze, zapewnienie mniejszościom narodowym udziału w Sejmie stanowiłoby realizację przyjętego przez „Solidarność” programu uwzględniającego potrzeby i prawa mniejszości narodowych.</u>
          <u xml:id="u-233.23" who="#WłodzimierzMokry">Po drugie, byłby to dowód na to, że w procesie odzyskiwania praw obywatelskich w III Rzeczypospolitej nie zostali pominięci odwieczni obywatele I i II Rzeczypospolitej niepolskiego pochodzenia, tworzący niepowtarzalną mozaikę i syntezę kulturalną, którzy dziś, oprócz trudów dnia codziennego, mają coraz większe trudności z zachowaniem swej tożsamości narodowej.</u>
          <u xml:id="u-233.24" who="#WłodzimierzMokry">Udział mniejszości narodowych byłby wreszcie wymownym świadectwem odradzania się dawnej polskiej tolerancji i umacniającej się demokracji, byłoby to zarazem swoiste zadośćuczynienie sprawiedliwości historycznej a także ważne polityczne i psychologiczne poświadczenie otwarcia nowego rozdziału w stosunku społeczeństwa i państwa polskiego do współtworzących dochód narodowy mniejszości narodowych. Dziękuję państwu za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-233.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#MikołajKozakiewicz">Obecnie głos ma poseł Andrzej Kern.</u>
          <u xml:id="u-234.1" who="#MikołajKozakiewicz">Przepraszam, proszę bardzo, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#EdwardNowak">Wysoki Sejmie! Wystąpienie pan posła Mokrego uważam za bardzo ważne i istotne. Myślę, że w kontekście rodzącej się niepodległości naszych wschodnich sąsiadów, w kontekście obrzydliwych wystąpień antycygańskich w Czechosłowacji, w kontekście incydentów skierowanych przeciwko mniejszościom narodowym u nas w Polsce, ta sprawa wydaje się bardzo istotna.</u>
          <u xml:id="u-235.1" who="#EdwardNowak">Dlatego chciałem zwrócić się do pana posła Mokrego z zapytaniem i prośbą o przedstawienie nam jakby arytmetyki — przepraszam za słowo — mniejszości narodowych w Polsce i jakby wiarygodności tych źródeł. Dlatego że chcąc podejmować tu decyzje, chciałbym być przekonany o rzetelności tych danych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, pan poseł Andrzej Kern z OKP; przygotuje się pan poseł Jan Lityński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#AndrzejKern">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub mój miał inną wizję dzisiejszej debaty i żeby warunki były odpowiednie do tej debaty, prezydium klubu zwróciło się do niektórych naszych kolegów o bardziej gorących temperamentach, żeby nie wszczynali dyskusji na tematy zastępcze. Jednakże harce sejmowych harcowników rozpoczął pan poseł Cimoszewicz w swoim bardzo kontrowersyjnym i niepotrzebnym wystąpieniu. Na dobro tych harcowników trzeba jednak zapisać, że nie przekroczyli granic dobrych obyczajów, co świadczyłoby o tym, że prywatna szkoła pana posła Oleksego jednakże funkcjonuje.</u>
          <u xml:id="u-237.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-237.2" who="#AndrzejKern">I kiedy wydawało się, że będzie można wrócić do tego, co jest dzisiaj dla nas najważniejsze, do kształtu ordynacji wyborczej, doszło do dwóch wystąpień pana posła Michnika i pana posła Wujca, moich byłych kolegów klubowych, nad wypowiedziami których nie można przejść obojętnie. Nieobecność pana posła Michnika powoduje, że...</u>
          <u xml:id="u-237.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Jest)</u>
          <u xml:id="u-237.4" who="#AndrzejKern">... jest pan poseł Michnik, dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-237.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-237.6" who="#AndrzejKern">Gdyby to więc była jedna wypowiedź pana posła Michnika, puściłbym ją mimo uszu, ale od dłuższego już czasu pan poseł Michnik ma konsekwentnie antyprezydenckie wystąpienia i cokolwiek prezydent by zrobił, to jest źle. Jeżeli próbuje utworzyć Radę Polityczną — to jest źle, jeżeli próbuje utworzyć Radę Doradczą — jest źle, jeżeli składa projekt ordynacji wyborczej do Sejmu — jest źle. Ciągle się podejrzewa prezydenta o jakieś inklinacje do władzy dyktatorskiej, mimo że nie ma to żadnego pokrycia. I o tyle to jest dziwaczne, że przez cały czas pan poseł Michnik traktowany jest przez prezydenta z wielką życzliwością i, powiedziałbym, pieszczotliwie wręcz.</u>
          <u xml:id="u-237.7" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-237.8" who="#AndrzejKern">Jaka więc może być przyczyna takiego stosunku pana posła Michnika do pana prezydenta? Myślę, że logicznie nie da się tego wytłumaczyć. Jest to chyba jakaś zatwardziała alergia antyprezydencka i w konsekwencji dochodzi do zupełnie, wydaje mi się, niepotrzebnych — zwłaszcza na tle tego, o czym dzisiaj mamy debatować — dyskusji. Ale pana posła Michnika cechuje jeszcze druga alergia, to jest alergia na Porozumienie Centrum.</u>
          <u xml:id="u-237.9" who="#komentarz">(Głos z sali: I słusznie)</u>
          <u xml:id="u-237.10" who="#AndrzejKern">I skąd ta alergia się bierze, to już trochę rozumiem — dlatego że Porozumienie Centrum uniemożliwiło panu posłowi Michnikowi utworzenie partii politycznej „Solidarność”, a gdyby pozwoliło na utworzenie takiej partii, to dzisiaj najprawdopodobniej zmierzalibyśmy trzecią drogą do Trzeciego Świata.</u>
          <u xml:id="u-237.11" who="#AndrzejKern">Poza tym Porozumienie Centrum miało inną wizję co do kandydatury prezydenta, no ale w życiu przecież tak bywa, że jeden wygrywa, drugi przegrywa. Ale Porozumienie Centrum ma chyba jedną zasługę, że dzięki swojemu powstaniu przyczyniło się do powstania ROAD-u i za to winniśmy chyba otrzymać wyrazy wdzięczności.</u>
          <u xml:id="u-237.12" who="#AndrzejKern">Słuchając wypowiedzi pana posła Michnika na temat przeszkód utrudniających wybory 26 maja, właściwie tych wyraźnych przeszkód nie znalazłem. Domyślam się, że przeszkoda chyba jest taka, że pan poseł Michnik ma kłopoty z organizacją swojej partii. Rozumiem to, ale jeżeli pan poseł ma kłopoty z dogadaniem się z panem premierem Mazowieckim, czy z innymi kolegami, z którymi tworzy partię, to nie jest powód, żeby przedłużać termin wyborów powszechnych w państwie. A jeżeli kłopoty są tak duże, to w imieniu Porozumienia Centrum deklaruje po starej znajomości koleżeńską pomoc. Tak jak pomogliśmy w powstaniu, tak pomożemy przy organizacji.</u>
          <u xml:id="u-237.13" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-237.14" who="#AndrzejKern">W każdym razie jest zastanawiające, że Obywatelski Klub Parlamentarny mówi wyraźnie o dacie 26 maja i podobną deklarację składa w imieniu PKLD pan poseł Wiatr, czyli dwa silne ugrupowania poselskie mówią, że taka data jest możliwa. Myślę jednak, że dyskusja o dacie jest tematem wtórnym, najważniejsze jest uchwalenie ordynacji, dlatego że zgodnie z ordynacją o dacie wyborów rozstrzygnie prezydent, ostatecznie określi tę datę. Zostawmy mu więc decyzję, to jest polityczna odpowiedzialność. Myślę, że uzyskaliśmy consensus w jednej, bardzo ważnej sprawie i to jest zasługa sił politycznych tego Sejmu, mianowicie ustaliliśmy, że kadencja tego Sejmu powinna zakończyć się w przeddzień inauguracyjnego posiedzenia następnego Sejmu. To jest bardzo wielka zdobycz i to jest bardzo wielkie zrozumienie sytuacji państwa, które nie może pozostać bez władzy ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-237.15" who="#AndrzejKern">Wracając do naszych projektów ordynacji. Tak jak mój klub jestem za ordynacją prezydencką, ale nie patrzę na nią w sposób schematyczny. Widzę jej zalety i widzę wady. Jeżeli chodzi o samą technikę legislacyjną odnoszę wrażenie, że projekt Komisji Konstytucyjnej jest lepszy. Natomiast jeżeli chodzi o zasadnicze rozwiązania, o sposób głosowania, to nie ulega wątpliwości, że ordynacja prezydencka jest zdecydowanie prostsza. Jaki więc jest wynik?</u>
          <u xml:id="u-237.16" who="#AndrzejKern">Z dzisiejszych wypowiedzi większości koleżanek i kolegów posłów wynika, że wolą Izby jest, aby te dwa projekty były jeszcze raz rozpoznane przez Komisję Konstytucyjną. I myślę, że taki wniosek jest słuszny. Z niego będzie tylko tyle wynikało, że Sejm dopuszcza pewne odstępstwo od zasady proporcjonalności. Ale myślę, że Sejm powinien nam dzisiaj, to znaczy Komisji Konstytucyjnej, odpowiedzieć na pytanie zasadnicze, mianowicie, czy państwo chcecie, żeby w ordynacji wyborczej zachować kształt podziału administracyjnego kraju? Dlatego że z tego wynikają wszelkie następne konsekwencje.</u>
          <u xml:id="u-237.17" who="#AndrzejKern">Jeżeli uzyskamy jednoznaczną odpowiedź na to pytanie, wtedy opracujemy odpowiednie ordynacje i sprawa jest prosta. Jeżeli wymyślimy ordynację prostszą od prezydenckiej, to ją państwu zaproponujemy. Jeżeli uznamy, że prezydencka jest prostsza i skuteczniejsza, to ją państwu przedstawimy.</u>
          <u xml:id="u-237.18" who="#AndrzejKern">Kończę, ale chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na jedną rzecz. Mówiono tu wiele o politycznych, społecznych i innych przyczynach, które powodują, że Sejm się powinien rozwiązać. Ale ja myślę, że jest jeszcze jeden argument — chyba ważniejszy, argument, który dotyczy naszej poselskiej, naszej ludzkiej godności. Jesienią powiedzieliśmy całemu narodowi słowo, które nas wiąże, że w pierwszym kwartale zdecydujemy o jak najszybszym naszym rozwiązaniu. I myślę, że tego słowa winniśmy dotrzymać.</u>
          <u xml:id="u-237.19" who="#AndrzejKern">Los pozwolił nam wziąć udział w niecodziennym, niebywałym i wielkim spektaklu na wielkiej politycznej scenie, nie tylko Polski, ale i Europy. Był to dramat, którego wszyscy na tej sali byliśmy aktorami, dramat obserwowany przez miliony ludzi. Ten dramat powoli dobiega końca. Jesteśmy w sytuacji aktorów, którzy jeszcze są na scenie, ale nasze role już się skończyły. Zejdźmy z tej sceny nim światła rampy jeszcze nie zgasły i nim oklaski jeszcze nie umilkły.</u>
          <u xml:id="u-237.20" who="#AndrzejKern">W polityce jest bardzo wąska granica między sukcesem a porażką. Zejdźmy odpowiednio wcześnie, aby ominąć tę niebezpieczną smugę cienia.</u>
          <u xml:id="u-237.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-238.1" who="#MikołajKozakiewicz">Jedną chwileczkę, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#PiotrLenz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym w sposób zdecydowany zaprotestować przeciwko użytemu przez pana posła Kerna sformułowaniu, że przedstawiający w tej Izbie stanowisko poważnego klubu PKLD poseł Włodzimierz Cimoszewicz jest harcownikiem, niepoważnym harcownikiem.</u>
          <u xml:id="u-239.1" who="#PiotrLenz">Panie Pośle! Nasz klub domaga się poważnego traktowania. Pan poseł Cimoszewicz, nasz reprezentant, wygłaszający nasze stanowisko jest poważnym politykiem. Harce zaczęły się od momentu, kiedy przedstawiciele pańskiego klubu nie pojęli nawet tego, że mieliśmy wizję debaty spokojnej, rzeczowej i wizji tej do wystąpienia pańskich posłów odpowiadały wszystkie wcześniejsze wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-239.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo, poseł Adam Michnik? Jeszcze poseł Michnik ma jakąś uwagę. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#AdamMichnik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Króciutko w trybie ad vocem chciałem się odnieść do przemyśleń pana posła Kerna. Więc chcę powiedzieć najprościej, że prezydent Lech Wałęsa dla mnie piastuje najwyższy urząd w Rzeczypospolitej, że tak właśnie jak prezydent jest przeze mnie traktowany. Istotnie, stosunki osobiste między nami są dobre, choć słowo „pieszczotliwe”, użyte przez pana posła, wy da je mi się wynika z pewnego niezrozumienia tego słowa; pieszczoty to co innego, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-241.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-241.2" who="#AdamMichnik">Stosunki są dobre i myślę, że jest w tym jakaś zasługa nas obu; i pana prezydenta, i moja. Myślę, że obaj mamy to poczucie, że w sprawach ważnych dla państwa trzeba szukać tego co łączy. W stosunku do prezydenta Rzeczypospolitej obowiązuje mnie lojalność, a lojalność znaczy mówienie prawdy. Kiedy się z nim nie zgadzam, to moją powinnością jest to mówić głośno. I tak się składa, że to nie jest pierwsza władza, której głośno mówię rzeczy nieprzyjemne, że korzystam z tego prawa i do tej lojalności się poczuwam.</u>
          <u xml:id="u-241.3" who="#AdamMichnik">Uważam, co więcej, panie pośle Kern, że podlizywanie się prezydentowi jest czymś niestosownym.</u>
          <u xml:id="u-241.4" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-241.5" who="#AdamMichnik">Znam dobrze pana prezydenta Lecha Wałęsę od wielu lat i tu się czuję w obowiązku to panu powiedzieć jasno i publicznie, że prezydent Wałęsa w lizusach wcale specjalnie nie gustuje.</u>
          <u xml:id="u-241.6" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-241.7" who="#AdamMichnik">I na koniec. Bardzo wielu rzeczy prezydentowi zazdroszczę, ale niektórych sojuszników mu nie zazdroszczę.</u>
          <u xml:id="u-241.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-241.9" who="#AdamMichnik">Broń mnie Boże od przyjaciół, od wrogów sam się obronię.</u>
          <u xml:id="u-241.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-242.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-243">
          <u xml:id="u-243.0" who="#DanutaGrabowska">Danuta Grabowska PKLD. Pozwolę sobie odnieść się jeszcze do wystąpienia pana posła Kerna w dwóch sprawach. Otóż pan poseł Wiatr był uprzejmy dosyć wyraźnie i głośno mówić w imieniu kierownictwa SdRP. Członków SdRP w naszym klubie jest niewielu. Pan poseł Wiatr mówił więc w imieniu określonej, wąskiej grupy posłów. I mówił to wyraźnie. Proszę więc całemu klubowi nie wmawiać tego, czego pan poseł Wiatr w jego imieniu nie powiedział. To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-243.1" who="#DanutaGrabowska">Po drugie, nasz klub rzeczywiście na początku wystąpienia pana posła Cimoszewicza, wystąpienia uzgodnionego z klubem, zacytował dosyć wyraźnie jego stanowisko, które przedłożył wcześniej, co do terminu rozwiązania Sejmu. I tam było jednoznacznie powiedziane, iż będziemy do tego przygotowani. Pan poseł Cimoszewicz dosyć jasno, logicznie i, myślę, dobrą polszczyzną, rzecz wyłożył, słuchać należało właściwie.</u>
          <u xml:id="u-243.2" who="#DanutaGrabowska">I wreszcie, jeżeli już o harcach mówimy, to w tym momencie harce się rozpoczęły.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-244">
          <u xml:id="u-244.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-244.1" who="#MikołajKozakiewicz">Jedną chwileczkę, no dobrze, niech już pan skończy. Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-245">
          <u xml:id="u-245.0" who="#AndrzejKern">Bardzo krótko, panie marszałku. Przepraszam, jeśli państwo tak to zrozumieli, ale ja o panu pośle Wiatrze nie powiedziałem, że jest niepoważnym harcownikiem. Użyłem słowa harcownicy wcale nie w pejoratywnym znaczeniu, co wynikało chyba z tekstu mojego przemówienia. Nie jest to słowo, któremu należy nadać znaczenie pejoratywne.</u>
          <u xml:id="u-245.1" who="#AndrzejKern">Natomiast jeżeli chodzi o pana posła Michnika, to jeżeli prezydent często mówi o panu pośle — Adaś, to chyba to brzmi pieszczotliwie. I tu odpowiadam sympatycznie. Natomiast na zarzut jakiegoś lizusostwa, uważam, że to jest poniżej pewnego poziomu. Myślałem, że pana posła stać na odpowiedź na odpowiedniejszym poziomie.</u>
          <u xml:id="u-245.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-246">
          <u xml:id="u-246.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję. Jeszcze raz? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-247">
          <u xml:id="u-247.0" who="#AdamMichnik">Tylko jedno zdanie. Jeżeli pan poseł Kern, to co ja mówiłem o lizusostwie, odniósł do siebie, to mi jest szalenie przykro, bo z jego przemówienia oczywiście żadne lizusostwo nie wynikało.</u>
          <u xml:id="u-247.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-248">
          <u xml:id="u-248.0" who="#MikołajKozakiewicz">Chwileczkę, przepraszam bardzo, do pana posła Mokrego było skierowane pytanie. Daliśmy mu dość czasu, aby namyślił się nad odpowiedzią. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-249">
          <u xml:id="u-249.0" who="#WłodzimierzMokry">Dziękuję panu posłowi Edwardowi Nowakowi za to pytanie, być może te liczby troszkę ochłodzą naszą dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-249.1" who="#WłodzimierzMokry">Jeśli chodzi o dane statystyczne dotyczące mniejszości narodowych, to muszą być one szacunkowe, ponieważ statystyki takiej nie prowadzono. Wręcz przeciwnie, robiono wszystko, żeby przedstawiciele mniejszości narodowych do danej mniejszości się nie przyznawali.</u>
          <u xml:id="u-249.2" who="#WłodzimierzMokry">Jeżeli sobie uświadomimy fakt, iż fasadowe towarzystwa społeczno-kulturalne mniejszościowe, a więc towarzystwo społeczno-kulturalne ukraińskie, białoruskie, litewskie funkcjonowały pod kuratelą służby bezpieczeństwa, to państwo sobie wyobrażacie, jak odczuwali to ich przedstawiciele i czy chcieli się przyznawać wiedząc, że będą w ewidencji. Te dane wynikają z pewnego szacunku opartego jednak na realnej sytuacji, to znaczy przynależność do danego obrządku czy wyznania, ilość parafii, prenumerata czasopism. Także w oparciu o te dane mogę powiedzieć, że — i chociażby jeszcze o dane wynikające ze statystyki powojennej bezpośrednio, chociażby po wysiedleniu Ukraińców — Ukraińców jest około 400–350, niektórzy optymiści mówią — około 450 tysięcy.</u>
          <u xml:id="u-249.3" who="#WłodzimierzMokry">Jeśli chodzi o mniejszość niemiecką, która w ogóle była tematem tabu, po naszym ostatnim wyjeździe do tej mniejszości do Opola i okolic, dowiedzieliśmy się, że w towarzystwie niemieckim zarejestrowano „na wówczas” 120 tys., może jest w tej chwili 150 tys. Można powiedzieć, że w przybliżeniu jest to liczba do 200 tys., może więcej, choć czasami te cyfry są zawyżane.</u>
          <u xml:id="u-249.4" who="#WłodzimierzMokry">Jeśli chodzi o mniejszość białoruską, to też chyba jest między 250 a 300 tys. osób.</u>
          <u xml:id="u-249.5" who="#WłodzimierzMokry">Są jeszcze mniejszości, które liczą kilkadziesiąt tysięcy, gdy chodzi na przykład o Litwinów — około 20–30 tys., jeszcze mniej jest Słowaków, jeszcze mniej Czechów, no i pozostałe mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-249.6" who="#WłodzimierzMokry">Zobowiązuję się państwu dostarczyć przygotowane przez Komisję Mniejszości Narodowych listy, które będą bardziej precyzyjnie określały liczbę mniejszości narodowych, która w moim odczuciu zamyka się liczbą około 1200 tys.</u>
          <u xml:id="u-249.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-250">
          <u xml:id="u-250.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-250.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, w związku z odpowiedzią na pytanie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-251">
          <u xml:id="u-251.0" who="#RomanNorbert">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pan poseł Mokry popełnił pewną niesprawiedliwość. Otóż pan powiedział, że działały towarzystwa narodowościowe kontrolowane przez służby specjalne. Myślę, że ludziom, którzy jednak działali w tych towarzystwach, należy się pewna sprawiedliwość. Otóż nieprawdą jest, jakoby w Towarzystwie Ukraińskim pracowali Polacy udający Ukraińców czy w Towarzystwie Żydów pracowali katolicy. Myślę, panie pośle, że tu jest nieporozumienie. Działały takie towarzystwa, one miały ograniczone pole działania, ale tam działały po prostu określone grupy narodowościowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-252">
          <u xml:id="u-252.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję. Może już skończymy tę dyskusję?</u>
          <u xml:id="u-252.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-253">
          <u xml:id="u-253.0" who="#WłodzimierzMokry">Chciałem powiedzieć, że pan poseł ma w części rację. Ja również byłem i jestem członkiem tego towarzystwa, i to było wyznanie, po prostu nie było alternatywy. Gdyby tych towarzystw nie było, prawdopodobnie w ogóle wszystkie mniejszości wręcz by stopniały. Ale to było niejako rzucone wyzwanie — wpisywanie się do takiego towarzystwa — i odwaga, tak, właśnie tak, odważni byli ci ludzie, którzy, szczególnie w terenie, mają absolutnie wielkie zasługi i dzięki temu te mniejszości przetrwały.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-254">
          <u xml:id="u-254.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, pan poseł Jan Lityński, Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-255">
          <u xml:id="u-255.0" who="#JanLityński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pan poseł Dziubek i pan poseł Szymanderski zwrócili uwagę na niepokojący spadek popularności i zaufania do Sejmu. I rzeczywiście jest to bardzo niepokojące, tylko że wydaje mi się, zarówno jeden pan poseł, jak i drugi wyciągają z tego jak gdyby złe wnioski. Uważają, że w związku z tym, że jest to Sejm okrągłostołowy, który dlatego traci zaufanie, że jest Sejmem okrągłostołowym.</u>
          <u xml:id="u-255.1" who="#JanLityński">Otóż wydaje mi się, że społeczeństwo zaakceptowało ten Sejm, o czym świadczą wysokie wskaźniki zaufania i popularności na początku jego kadencji i przez długi okres jej trwania.</u>
          <u xml:id="u-255.2" who="#JanLityński">Oczywiście ja się zgadzam z tym, że w tym Sejmie, w pewnym momencie odradza się jak gdyby stara koalicja i Sejm podejmuje decyzje, które można by delikatnie nazwać decyzjami niepopularnymi. Tak było w wypadku wyboru pani poseł Ziółkowskiej na prezesa NIK. Przy czym chciałem wyraźnie podkreślić, że nie mam żadnych zastrzeżeń ani do kwalifikacji, ani do uczciwości pani poseł Ziółkowskiej. W przeciwieństwie natomiast do mojego przyjaciela posła Michnika uważałem, że prezesem NIK nie powinien zostać ktoś z dawnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przede wszystkim dlatego, że wówczas NIK nie zyska na wiarygodności, będzie zbyt mało wiarygodny. A poza tym, i to jest ważniejsze, uważam, że prezesem NIK powinien być albo bezpartyjny fachowiec, który w ten sposób może być niezależny, albo ktoś, kto ma mocne osadzenie polityczne pozwalające mu być niezależnym. Pani Ziółkowska właśnie tego nie spełniała. Ale jeszcze raz chcę podkreślić, że nie są to żadne zarzuty w stosunku do pani poseł, która wręcz imponuje mi i swoimi kwalifikacjami, i swoją wiedzą.</u>
          <u xml:id="u-255.3" who="#JanLityński">Druga natomiast tego typu decyzja Sejmu — decyzja odrzucająca projekt o sposobie odwoływania urzędników państwowych. Jest to decyzja powiedziałbym też ryzykowna, ryzykowna z punktu widzenia wiarygodności Sejmu. Ale nie wydaje mi się, żeby tego typu decyzje decydowały o tym. Tutaj decyduje także sam fakt. Rozmawiałem na ten temat z posłami czeskimi i słowackimi. Ich parlament też bardzo nisko spadł w opinii publicznej, chociaż był wybrany całkowicie demokratycznie.</u>
          <u xml:id="u-255.4" who="#JanLityński">Otóż wydaje mi się, że społeczeństwo oczekuje od nas bardzo sprawnych, szybkich decyzji, tymczasem my prowadzimy różnego typu dyskusje. Jest to naturalne. Płacimy w ten sposób, płaci Sejm — i następny Sejm też będzie to płacił — płaci jak gdyby cenę za demokrację i za wolność słowa, a także za transmisje telewizyjne. Ale to też nie jest decydujący czynnik.</u>
          <u xml:id="u-255.5" who="#JanLityński">Teraz chcę przypomnieć, że w ciągu ostatnich miesięcy, przez ugrupowanie pana posła Kerna między innymi, była prowadzona dosyć gwałtowna kampania antysejmowa. A jak uczy doświadczenie, kampanie pozytywne nie zawsze odnoszą skutek. Kampanie natomiast negatywne odnoszą niestety skutek i w ten sposób obserwujemy właśnie to, co jest — co widać w badaniach opinii publicznej. Co więcej jest to kampania połączona z krzykiem i to z krzykiem przestraszonego dziecka o rzekomym zagrożeniu nawrotem komunizmu. To jest kompletny absurd. Nie ma żadnego zagrożenia rzekomym nawrotem komunizmu, nie ma żadnego zagrożenia rzekomą interwencją ze Związku Radzieckiego. To wszystko jest taka obudowa pewnej kampanii politycznej. Bo to co nam grozi, to nie żaden nawrót komunizmu, tylko grozi nam kompletny chaos i kompletne zagubienie.</u>
          <u xml:id="u-255.6" who="#JanLityński">I kto na tym zyska? Oczywiście zyskają na tym polityczni demagodzy, którzy są w stanie wypowiedzieć każdą rzecz w każdym czasie. Ale zyskają też, paradoksalnie zyskają także ci, którzy mają więcej tupetu, więcej pieniędzy, i ci, którzy umieją się znaleźć odpowiednio w każdej sytuacji. I to wcale nie będą ci, którzy teraz słuchają tych głosów, i liczą na to, że przez walkę z komunizmem nagle zniknie nam cała stara nomenklatura, i utworzy nam się kraj powszechnej szczęśliwości.</u>
          <u xml:id="u-255.7" who="#JanLityński">Moim zdaniem, z moich obserwacji właśnie wynika, że ci ludzie, którzy umieli się urządzić w poprzednim okresie, będą się równie dobrze urządzali w tej atmosferze chaosu i zagubienia. I ci ludzie właśnie powinni się obawiać nie tyle antykomunistycznych kampanii, kolejnych rugowań, tylko powinni się obawiać państwa prawa, tego że minister sprawiedliwości tworzy prokuraturę, że sądy będą sądzić właściwie i że organa ścigania będą spełniać swoje funkcje.</u>
          <u xml:id="u-255.8" who="#JanLityński">W tej atmosferze chaosu i zagubienia organa ścigania na pewno nie będą ani aparat sprawiedliwości na pewno nie będzie właściwie spełniał swoich funkcji. Dlatego uważam, że nie wystarczy krzyknąć źli komuniści. I nie wystarczy kolejna kampania polityczna. Tu trzeba czegoś więcej. Właśnie trzeba spokoju i bardzo wytrwałej pracy.</u>
          <u xml:id="u-255.9" who="#JanLityński">Teraz mamy do czynienia właśnie z taką kolejną kampanią. Widzieliśmy to wszyscy chyba na ulicach, są takie plakaty z okrzykiem „wybory teraz”, czyli znów znajdujemy jakieś cudowne rozwiązanie. Już tych cudownych rozwiązań mieliśmy wiele. Tak się zastanawiałem, na czym to polega, że ciągle będziemy mieli te cudowne rozwiązania i co mi to przypomina? Otóż to, wypisz, wymaluj, przypomina lata pięćdziesiąte czy to sześćdziesiąte, czy to siedemdziesiąte, kiedy mieliśmy do czynienia z kolejnymi akcjami i kampaniami na różnym poziomie. Albo na poziomie typu — nie matura, lecz chęć szczera zrobi z ciebie oficera. Cela zostanie traktorzystką, albo na poziomie już troszkę innym, troszkę wyższym — chuligani wysiadka, albo wreszcie na poziomie tym najgroźniejszym, kiedy szukało się kozła ofiarnego, AK — karzeł reakcji, itd., itd.</u>
          <u xml:id="u-255.10" who="#JanLityński">I teraz jak słyszę te głosy, niestety, moich kolegów z „Solidarności”, moich kolegów, z którymi wielokrotnie wspólnie walczyliśmy, to ogarnia mnie po prostu zgroza, dlatego że to jest dokładne powtórzenie tego samego. Tylko że zamiast rugowania, zamiast tego rugowania, którego chce poseł Łopuszański, mamy do czynienia właśnie dokładnie z nawrotem tamtej mentalności. Kiedy słyszę, jak poseł Łopuszański naigrawa się z nazwy mojej partii, jak naigrawa się z nazwiska mojego kolegi klubowego, to wydaje mi się, takie mam wrażenie, że rugowanie komunizmu powinno objąć także to tutaj. Ale przecież nie będziemy rugować posła Łopuszańskiego.</u>
          <u xml:id="u-255.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-255.12" who="#JanLityński">I w rezultacie, w rezultacie tego wszystkiego, tego typu kampanii, otrzymaliśmy upadek wszystkich autorytetów w tym kraju, także prezydenta i także, o czym mówię z wielkim bólem, „Solidarności”, a więc związku zawodowego. W rezultacie uzyskaliśmy stan, w którym grozi nam niemożność nawiązania jakiejkolwiek współpracy społecznej. To, powiedziałbym, trochę przypomina komunizm i lata osiemdziesiąte, kiedy w stanie wojennym komuniści próbowali uparcie nawiązać jakąkolwiek współpracę społeczną i społeczeństwo mu odmawiało. I to nam to przypomina właśnie te ostatnie lata komunizmu.</u>
          <u xml:id="u-255.13" who="#JanLityński">W związku z tym, być może, jesteśmy przed ostatnimi momentami demokracji. Byłoby to bardzo niebezpieczne. Co więcej, obóz, który wybiera prezydenta, który wyłania rząd, wykazuje na tyle poczucia nieodpowiedzialności, że natychmiast od tego rządu się odcina. Czyli mamy do czynienia jakby z kolejną próbą wygrywania na tym, że nam jest trudno. Obawiam się, nie wiem do czego to ma zdążać, dlatego że w którymś momencie ktoś z tych polityków będzie musiał zasiąść w rządzie, być może będzie musiał zostać premierem, jeżeli wygra wybory, jeżeli mu się powiedzie i wreszcie będzie musiał wziąć na siebie odpowiedzialność. Nie będzie mógł wtedy mówić: to nie ja, tylko, kolega Bielecki, wtedy już będzie właśnie na tym miejscu. I wreszcie będzie musiał odpowiedzieć. Wołałbym, żeby ci ludzie zdali sobie sprawę z tego wcześniej.</u>
          <u xml:id="u-255.14" who="#JanLityński">Otóż jeżeli chodzi o rugowanie, to już nie z debaty sejmowej, słuchałem BBC, gdzie usłyszałem wypowiedź posła Kerna. Poseł Kern, mówiąc właśnie o naszej debacie, skarżył się, że nas, z „Solidarności”, było na początku 30%, a teraz sądząc po wypowiedziach, na przykład posła Rokity, jest nas z „Solidarności” 20%. Otóż w ten sposób poseł Kern obwieścił światu, że ja zostałem wyrugowany z „Solidarności”. Rozumiem, że w ten sposób można wszystkich rugować, kto się z kimkolwiek nie zgadza, tylko że nie wiem, czy to jest droga do wolnych wyborów i demokracji, do tego wszystkiego, co sobie planowaliśmy, panie pośle Kern, kiedy byliśmy jeszcze w opozycji, w „Solidarności”.</u>
          <u xml:id="u-255.15" who="#JanLityński">Czyli, ogólnie rzecz biorąc, mamy taką sytuację. Co nam grozi? W następstwie wszystkich tych przyspieszeń grożą nam po prostu rozwiązania uliczne, grozi nam to, że pod Sejmem będą kolejne demonstracje i że przed tymi demonstracjami zaczniemy się uginać. Ten Sejm bądź następny Sejm. Możemy oczywiście w sposób dowolny zmieniać decyzje — pod wpływem ulicy czy pod wpływem nie przebierających w środkach kampanii politycznych, tylko że to nie ma nic wspólnego z odpowiedzialnością za losy kraju, odpowiedzialnością za przyszłość ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-255.16" who="#JanLityński">Powiedziałbym tak, że w tym Sejmie nas wiele dzieli, szliśmy do tego Sejmu różnymi drogami, wielokrotnie w tym Sejmie spieraliśmy się, ale jednak może nie tyle, nie zawsze, właśnie z tego miejsca, które się nazywa „bufetem”, nie zawsze z tego miejsca umieliśmy pokazać, że umiemy dyskutować. Wydaje się natomiast, że w komisjach, właśnie w komisjach wykazaliśmy, że umiemy ze sobą współpracować, że umiemy odrzucać albo jak gdyby zapominać o przeszłości i o pewnych zasadniczych różnicach politycznych przy wypracowaniu pewnych bardzo konkretnych decyzji, że te partykularne interesy umiemy stawiać poniżej interesu wspólnego. I to jest, wydaje mi się, zasługa tego Sejmu. I tutaj taka mała uwaga do posła Szymanderskiego, wydaje mi się, że to powinno być jednak coś więcej niż tylko reprezentować, że w Sejmie powinniśmy reprezentować coś więcej niż tylko interes stricte danej grupy społecznej. Nie tylko powinniśmy być po prostu lobby jakiejś grupy. Przepraszam bardzo, może źle zrozumiałem pana posła.</u>
          <u xml:id="u-255.17" who="#JanLityński">Nie umieliśmy pokazać na zewnątrz, że dyskusja jest rzeczą trudną, że dyskusja szczególnie nad budżetem jest rzeczą trudną, że to wybieranie jest rzeczą niezwykle trudną. I niestety, w plenarnej debacie nad budżetem mieliśmy do czynienia z falą żądań, z falą nierealistycznych oczekiwań. To, jak rozumiem, było pod głosy ewentualnych wyborców, natomiast Sejm jako całość wykazał ogromny rozsądek właśnie przegłosowując ten budżet, bo nieprzegłosowanie tego budżetu oznaczałoby klęskę dla Polski.</u>
          <u xml:id="u-255.18" who="#JanLityński">I tu, w tym miejscu, chciałem wyjaśnić panu posłowi Łopuszańskiemu, bo wydaje mi się, że pan poseł Łopuszański nie rozumie pewnej idei, która się nazywa pakt dla Polski. Otóż idea paktu dla Polski nie polega na tym, że pan poseł katolik paktuje z posłem Rokitą, naprawdę nie, to znacznie szerszy i poważniejszy problem. I wydaje mi się, że ten problem wynika dosyć głęboko z tych idei, które przez ileś tam lat reprezentowała „Solidarność”. Naprawdę pan poseł wybrany z listy „Solidarności” wspólnie ze mną powinien te rzecz, może się pan poseł nie zgadzać, ale powinien rzecz chociaż troszeczkę rozumieć.</u>
          <u xml:id="u-255.19" who="#JanLityński">I teraz, ponieważ pan poseł Wiatr żąda od przemawiających posłów konkluzji, to może ja podsumuję. Przede wszystkim jeżeli chodzi o Senat. Wydaje mi się, że pan poseł Janusz Szymański nieco rozpędził się próbując likwidować od razu Senat. Być może pan poseł Szymański jest przywiązany do decyzji referendum z roku 1946, ale przecież, panie pośle, obaj wiemy to dzisiaj dobrze, że to referendum było sfałszowane. Ale mnie się wydawało, że pan poseł jest też przyzwyczajony do jakości prawa. Otóż trudno zaprzeczyć, że istnienie Senatu w tym kształcie, w jakim on był, z jego poprawkami zwracanymi do Sejmu, które wielokrotnie akceptowaliśmy i wielokrotnie odrzucaliśmy, że to istnienie Senatu poprawia jakość prawa, że stwarza nam większe szanse, aby ustawy te były dobre. Oczywiście możemy dyskutować w tej chwili na temat kształtu Senatu, natomiast likwidować go jednym posunięciem ja bym się po prostu bał. Bałbym się dlatego, że moim zdaniem ten Senat uratował nas przed wieloma głupstwami. Ja też jestem posłem, jak pan poseł wie, i też mam niekiedy ironiczny stosunek do Senatu, ale nie jest to stosunek właściwy i zdaję sobie z tego sprawę.</u>
          <u xml:id="u-255.20" who="#JanLityński">Jeżeli chodzi o termin wyborów, to zostało powiedziane prawie wszystko. Powiem jedną rzecz, że decyzji naszej nie możemy podejmować w wyniku politycznego szantażu, w wyniku kolejnego wyciągania argumentów, które są argumentami rodem z politycznej demagogii i że nie możemy podjąć takiej decyzji, w wyniku której Sejm będzie słaby i bezwolny, bez społecznego zaplecza, że Sejm będzie karykaturą rzeczywistej reprezentacji narodu. Wydaje mi się, panie pośle Kern, że to co pan powiedział na temat swojego ugrupowania i na temat ROAD, i na temat Unii Demokratycznej to świadczy o tym, że pan właśnie do tego dąży, żeby ten Sejm był taki. Nie chciałbym, żeby ten Sejm był taki. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-255.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-256">
          <u xml:id="u-256.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję. Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-257">
          <u xml:id="u-257.0" who="#MarekPol">Nawiązując do wystąpienia pana posła Lityńskiego, które chwilami bardzo mi odpowiadało, chcę zwrócić uwagę, iż już drugi poseł w dzisiejszej dyskusji używa przykładu, dla uargumentowania swoich racji, pani poseł Ziółkowskiej. Pomijając, że jest Dzień Kobiet i niezupełnie to wypada, pan poseł Lityński wyjaśnił nam, dlaczego pani poseł Ziółkowska jego zdaniem nie mogła być prezesem NIK i wyjaśnił, iż nawet najwyższe kwalifikacje uniemożliwiają zajęcie tego stanowiska, jeżeli ktokolwiek miał cokolwiek wspólnego z PZPR.</u>
          <u xml:id="u-257.1" who="#MarekPol">Nawiązując do wypowiedzi pana posła Michnika, zresztą doskonałego wystąpienia, chcę zwrócić uwagę na pewną nieścisłość.</u>
          <u xml:id="u-257.2" who="#MarekPol">Otóż, panie pośle, pan twierdzi, że nie głosował pan na panią poseł Ziółkowską z tego powodu, że kojarzy się ona panu z wizją dyktatury i z przejęciem NIK pod rządy prezydenta. Otóż chciałem panu wyjaśnić, iż środki masowego przekazu i dokumenty, które pani Ziółkowska dostarczała wszystkim, świadczą, iż ten właśnie punkt był największą rozbieżnością w poglądach prezydenta i kandydatki na prezesa NIK. Chcę zwrócić uwagę, że na ten temat pisała również „Gazeta Wyborcza”, ale rozumiem, że przygotowując to doskonałe wystąpienie nie zawsze ma pan czas czytać swoją gazetę. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-257.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-258">
          <u xml:id="u-258.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-259">
          <u xml:id="u-259.0" who="#AdamMichnik">Na pewno pan poseł ma rację oskarżając mnie o złą lekturę „Gazety Wyborczej”. Przyrzekam poprawę. Co tyczy się natomiast tego pierwszego, to być może wyraziłem się nieprecyzyjnie. Podjąłem decyzję, że będę głosował przeciwko kandydaturze pani poseł Ziółkowskiej w całym szacunku i podziwie, w momencie kiedy pani poseł oświadczyła, że popiera ją prezydent. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-259.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-260">
          <u xml:id="u-260.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo. Proszę państwa, prawdopodobnie jako ostatni przed przerwą głos zabierze pan poseł Waldemar Pawlak z PSL. Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-261">
          <u xml:id="u-261.0" who="#WaldemarPawlak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Myślę, że wyjątkowość tej debaty polega dzisiaj na tym, że Sejm przede wszystkim odzyskał poczucie własnej godności. Przekroczona została pewna granica. Okazało się, że nie zawsze ci, co głośno wyrażają poglądy, mają rację, a często krzykiem próbują zagłuszyć brak argumentów.</u>
          <u xml:id="u-261.1" who="#WaldemarPawlak">Mieliśmy już rozmowę jak Polak z Polakiem, jak działacz z działaczem, po porozumieniu okrągłego stołu. Porozumienia te zawierane były między stronami. Ale były także zawierane wobec całego społeczeństwa. Dziś z tych porozumień niewiele zostało. Mówimy o pakcie dla Polski. Bardzo szkoda, że dopiero teraz, po tak długim czasie, do świadomości dotarła konieczność działania dla wspólnego dobra. Może nie wszyscy zrozumieli, ale może jeszcze do końca kadencji zdążą. Miejmy nadzieję, że to nawrócenie na demokrację jest tym razem szczere i trwałe. Szkoda, że straciliśmy tak dużo czasu, roztrwoniliśmy tak wiele społecznych nadziei. Czas zabrać się do systematycznej pracy. Dzisiejsza debata jest bardzo polityczna i niewiele w niej akcentów merytorycznych. Bierze się to zapewne z pewnego rodzaju „kombajnowania” problemów. Omawiamy przecież równocześnie dwa projekty zmian w Konstytucji, dwie ordynacje wyborcze, przy czym jedną w pierwszym, a drugą w drugim czytaniu, i prowadzimy równocześnie debatę o uchwale rozwiązującej Sejm i Senat.</u>
          <u xml:id="u-261.2" who="#WaldemarPawlak">Można spokojnie dorzucić pozostałe punkty porządku obecnego posiedzenia i zapewne nikt nie zauważyłby różnicy. Słuchamy tu dziś argumentów za takim czy innym modelem ordynacji. I na przykładzie tej dyskusji uwidocznia się jakby — nazwijmy to umownie — kompleks towarzysza Czarzastego. Ugrupowanie dzierżące kierownicę władzy naiwnie sądzi, że będzie powozić na wieki wieków. Zwolennicy większości z ubiegłego roku, zamienili się dziś na zwolenników proporcjonalności, i na odwrót.</u>
          <u xml:id="u-261.3" who="#WaldemarPawlak">Trzeba spojrzeć troszeczkę historycznie i myśleć o sprawach Polski, bo nie kończą się one na jednym rządzie, na jednej kadencji. Powołanie się na poglądy, że nie oddamy władzy, że jest to ostatnia chwila, aby wygrać wybory... Proponuję więcej wiary w siebie i więcej cierpliwości. Bo demokracja to system, gdzie wyborcy weryfikują nie tylko osoby, ale i programy. Czasami posługując się hasłem, sloganem, obietnicą bez pokrycia, można szybko zajść bardzo wysoko. Ale jeżeli sukces nie jest poparty ciężką pracą dla dobra społecznego, to kariery takie bywają z reguły krótkie.</u>
          <u xml:id="u-261.4" who="#WaldemarPawlak">Przechodząc do spraw szczegółowych, należy zacząć od spraw ustroju państwa. Tak się złożyło, że Senat na nasze obecne posiedzenie nie przygotował, nie przedstawił ordynacji wyborczej do Senatu. Nie obraduje w tym tygodniu, aby ewentualnie przyjąć uchwaloną przez nas ordynację. Tymczasem przyjęcie projektu prezydenckiego mogłoby zostać odczytane jako pierwszy krok do dziedziczenia urzędów. Mam nadzieję, że Senat odwdzięczy się tym samym panu prezydentowi.</u>
          <u xml:id="u-261.5" who="#WaldemarPawlak">Jeżeli mówimy więc o starcie w Trzecią Rzeczpospolitą, uzasadnione byłoby pozostawienie przyszłemu Sejmowi, wybranemu w demokratycznych wyborach, prawa do ukształtowania struktury państwa nie obciążając go wątpliwą strukturą ustaloną przy okrągłym stole, albowiem wszelkie byty mają tendencje do udowadniania niezbędności swojego istnienia. Dajmy przyszłemu Sejmowi możliwość swobodnego kształtowania ustroju państwa i wyjdźmy naprzeciw oczekiwaniom Senatu, który nie jest jakby zainteresowany przedłużeniem istnienia tej instytucji.</u>
          <u xml:id="u-261.6" who="#WaldemarPawlak">Odnosząc się do sprawy ordynacji wyborczej można by, po przykrych doświadczeniach z wyborem prezesa NIK, zapytać — czy projekt ordynacji został uzgodniony z szefem Kancelarii Prezydenta, albowiem jest on szalenie niekorzystny dla jego partii; przy poparciu 4% — wskazują na to ostatnie badania opinii publicznej — partia ta zdobędzie maksymalnie 9 mandatów. Możemy zatem popełnić niezręczną pomyłkę wychodząc naprzeciw sugestiom pana prezydenta i narazimy znowu szefa kancelarii na plakatowanie miasta.</u>
          <u xml:id="u-261.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-261.8" who="#WaldemarPawlak">Myślę, że rozwiązaniem, jest rzeczywiście zależy nam na szybkim i skutecznym przeprowadzeniu wyborów, byłoby wycofanie prezydenckich ustaw. Pan prezydent musi zrezygnować z usług ludzi, którzy nie są w stanie pracować dla państwa i interes partii stawiają nad interes państwa i urzędu, który piastują.</u>
          <u xml:id="u-261.9" who="#WaldemarPawlak">Efekty pośpiechu objawiają się w takich osiągnięciach, jak choćby art. 58 ust. 2, w którym to pisze się, że wyborca podpisujący zgłoszenie kandydata powinien podać: imię, nazwisko i między innymi numer dokumentu umożliwiającego określenie jego tożsamości.</u>
          <u xml:id="u-261.10" who="#WaldemarPawlak">Technika jazdy polegająca na naciskaniu gazu i zaciąganiu ręcznego hamulca prowadzi do tego, że kierowca, który jest w centrum, może wylądować na jezdni.</u>
          <u xml:id="u-261.11" who="#WaldemarPawlak">Skutki przyjęcia ordynacji według Komisji Konstytucyjnej są prawie takie same jak po zastosowaniu ordynacji według druku nr 462, przypomnę, że jest to sierpień 1990 r., która zachowuje okręgi wyborcze w skali województwa, przy rozdziale mandatów między poszczególne organizacje w skali kraju, a następnie przyznanie mandatów, upraszczając nieco rozumowanie, tym kandydatom w województwach, którzy otrzymali kolejno najwięcej głosów. Komplikując więc procedurę, nie osiągnęliśmy w zasadzie żadnego innego skutku.</u>
          <u xml:id="u-261.12" who="#WaldemarPawlak">Odpowiadając na pytanie pana posła Kuronia, który obawiał się, że przy takim centralnym, ogólnopaństwowym rozdziale głosów ktoś mógłby ukraść głosy z Ostrołęki, otóż nie zachodzi taka obawa, co łatwo wykazać przeliczając konkretne przypadki.</u>
          <u xml:id="u-261.13" who="#WaldemarPawlak">Dla równowagi można podać przykład odwrotny. Przy podziale na regiony, może się zdarzyć taka sytuacja, że w regionie organizacja, jakieś ugrupowanie otrzymuje 50 tys. głosów i mandat, i jest organizacja, która działa w skali całego kraju, otrzymuje około 200 tys. głosów i nie zdobędzie żadnego mandatu. I kto tu ukradł głosy?</u>
          <u xml:id="u-261.14" who="#WaldemarPawlak">Okazuje się, że techniczne manipulacje mają różny wpływ na zasadę równości. I trzeba się zastanowić, czy chodzi nam o reprezentację regionalną, czy o reprezentację ogólnopaństwową. Chyba w odniesieniu do parlamentu chodzi o reprezentację ogólnopaństwową, dlatego że wszelkie regionalizmy i specyfika mogą się spokojnie uzewnętrzniać w wyborach samorządowych i w różnego rodzaju związkach regionalnych.</u>
          <u xml:id="u-261.15" who="#WaldemarPawlak">Pewnego rodzaju osiągnięciem jest procedura według ordynacji zgłoszonej przez pana prezydenta. Jest to swego rodzaju krzyżówka miedzy projektem Komisji Konstytucyjnej a projektem posła Michalaka, czyli wrzesień 1990 r. Skutki daje podobne. To znaczy — najsłabsze ugrupowania otrzymują połowę tego, co by wynikało z liczby oddanych na nie głosów, a organizacja wygrywająca, otrzymująca na przykład 40 proc. głosów, podobnie np. jak w pierwszej turze wyborów prezydenckich, jeżeli taki przykład przyjęlibyśmy — otrzyma 64 proc. mandatów.</u>
          <u xml:id="u-261.16" who="#WaldemarPawlak">Po wyborach dokonanych na ostatnim zjeździe „Solidarności” nasuwa się pytanie — komu zatem dajemy fanty. Czy wynik wyborów może być zupełnie nieoczekiwany, tak jak w lutym w Gdańsku, czy w ostatnich wyborach prezydenckich w listopadzie i grudniu.</u>
          <u xml:id="u-261.17" who="#WaldemarPawlak">Na dziś najsensowniej byłoby chyba przyjąć ordynację według projektu przyjętego przez większość Komisji Konstytucyjnej, odrzucając wnioski mniejszości. I jeżeli chcemy rzeczywiście przyspieszyć wybory, to należałoby przyjąć projekt według opracowania Komisji Konstytucyjnej, oczywiście dopiero po dokonaniu zmiany w Konstytucji. Dlatego że zmiany są niezbędne, żeby ustawa mogła w ogóle wejść w życie.</u>
          <u xml:id="u-261.18" who="#WaldemarPawlak">Natomiast jeżeli prace nad ordynacją miałyby wrócić do komisji, warto zastanowić się, czy nie lepiej powrócić do pewnych koncepcji zawartych w druku nr 462, a więc w projekcie poselskim prezentowanym tu w tej sali w sierpniu 1990 roku. Prostymi metodami możemy bowiem osiągnąć podobny skutek.</u>
          <u xml:id="u-261.19" who="#WaldemarPawlak">I jeszcze mała dygresja dotycząca badań i opinii społecznej. Otóż nie wiem z jakich badań czerpią wiedzę wygłaszający tutaj poglądy, że społeczeństwo domaga się natychmiastowych wyborów. Pan poseł Szymanderski niewątpliwie jest specjalistą od legitymizacji, czego niestety doświadczył sam między innymi w związku „Solidarność” RI, i ponieważ nie mam takich koneksji jak pan poseł Szymanderski, to będę korzystał tylko z publikowanych dokumentów CBOS-u. Więc jeżeli bierzemy pod uwagę najważniejsze dla Polski problemy, to opinia publiczna dość systematycznie w ciągu wielu miesięcy prezentuje się tak, że to sprawy gospodarcze dla ponad 55% stanowią problem najważniejszy dla Polski, następnie warunki życia — 24% i dopiero na końcu polityka — 21%.</u>
          <u xml:id="u-261.20" who="#WaldemarPawlak">Natomiast odnosząc się do badań dotyczących popularności instytucji politycznych i publicznych, okazuje się, że spadek popularności Sejmu i Senatu mniej więcej odpowiada spadkowi popularności „Solidarności”. I jeżeli teraz wysnuwamy wniosek, że z powodu spadku popularności Sejm powinien się rozwiązać, to chyba nie będziemy podobnego wniosku wyciągać w stosunku do Solidarności” I myślę, że po tych dyskusjach, gdzie najwięcej rozbieżności jest między posłami dawnego Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, to może państwo zwołalibyście OKP w starym składzie i uzgodnili stanowiska, bo wychodzi na to, że rząd i prezydent funkcjonują dzięki poparciu nomenklatury.</u>
          <u xml:id="u-261.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-262">
          <u xml:id="u-262.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-262.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-263">
          <u xml:id="u-263.0" who="#AnnaUrbanowicz">Panie Pośle! Mam jedną uwagę. Demokracja polega na tym, że ludzie się dzielą i nie ponoszą za to żadnych konsekwencji. Natomiast system totalitarny to jest trwająca ciągle czysta dyspozycyjność.</u>
          <u xml:id="u-263.1" who="#AnnaUrbanowicz">A po drugie, gdyby pan i pańscy koledzy byli uprzejmi nie czynić niestosownych uwag na temat podziału dobrowolnego, jaki wśród nas nastąpił, to świadczyłoby to po prostu o dobrym wychowaniu.</u>
          <u xml:id="u-263.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-264">
          <u xml:id="u-264.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, pan poseł Jacek Kuroń.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-265">
          <u xml:id="u-265.0" who="#JacekKuroń">Pan poseł Pawlak tak ciekawie zauważył, że niektórzy zaczęli teraz mówić o porozumieniu, pakcie dla Polski, właściwie po co tyle czasu zmarnowaliśmy, z czego rozumiem, że on już przedtem wiedział, jak to należy robić. I miał rację, to jest bardzo podobne do pomysłu, jak przyspieszyć te wybory: na przykład przyjąć ordynację prezydencką, albo przyjąć inną ordynację.</u>
          <u xml:id="u-265.1" who="#JacekKuroń">Otóż musimy sobie uświadomić, że rzeczywiście najprostszy pomysł na jedność jest taki — zgódźcie się ze mną — i ten pomysł to został, on jest stosowany. Tylko że właśnie jego przeciwieństwem jest demokracja, która niestety polega na tym, że długo, mozolnie, z trudem uzgadniamy nasze stanowiska, co w oczywisty sposób różnym ludziom się nie podoba, co w oczywisty sposób naraża na szwank nasz autorytet. Innej drogi jednak nie ma, bo o tym, że ta inna droga — zgódźcie się ze mną — jest zła, już na własnej skórze przekonaliśmy się.</u>
          <u xml:id="u-265.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-266">
          <u xml:id="u-266.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-266.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-267">
          <u xml:id="u-267.0" who="#JózefOleksy">Nawiązując do wypowiedzi pana posła Kuronia, który zdecydowanie coraz bardziej mi się podoba jako aktywny poseł niż w poprzedniej roli,...</u>
          <u xml:id="u-267.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-267.2" who="#JózefOleksy">... ponieważ on powtórzył i po raz któryś pada tu ciekawe hasło, i ono pójdzie w eter „Pakt dla Polski”, prosiłbym, aby przed zakończeniem tej debaty, jeszcze w jej trakcie, ktoś z Unii Demokratycznej zechciał przybliżyć, co pod tym hasłem może być rozumiane, bo może głębiej o tym podyskutujemy. Prosiłbym bardzo o to — i tu zwracam się do kolegów posłów Rokity i Kuronia, i tych, którzy o tym zupełnie nowym haśle wspomnieli.</u>
          <u xml:id="u-267.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-268">
          <u xml:id="u-268.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-268.1" who="#MikołajKozakiewicz">Mam nadzieję, że nie domaga się pan tego w tej chwili?</u>
          <u xml:id="u-268.2" who="#komentarz">(Poseł Józef Oleksy: Nie.)</u>
          <u xml:id="u-268.3" who="#MikołajKozakiewicz">Ktoś jeszcze chce zabrać głos? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-268.4" who="#MikołajKozakiewicz">Za chwilę ogłoszę przerwę, w czasie której u mnie w gabinecie odbędzie się posiedzenie Prezydium Sejmu. Proszę komunikaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-269">
          <u xml:id="u-269.0" who="#JacekPiechota">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach odbędzie się posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do zbadania sprawy importu alkoholi w sali nr 102.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-270">
          <u xml:id="u-270.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-270.1" who="#MikołajKozakiewicz">Ogłaszam przerwę do godziny 18.</u>
          <u xml:id="u-270.2" who="#komentarz">(Przerwa, w posiedzeniu od godz. 17 min 30, do godz. 18 min 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-271">
          <u xml:id="u-271.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-271.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o zajmowanie miejsc. Chciałam państwa poinformować, że będziemy prowadzili obrady do godz. 20. Następnie poprosimy o zebranie się Konwentu Seniorów, żeby ustalić tok postępowania na dzień jutrzejszy. Jeżeli nie zostanie dużo mówców po godz. 20, a Wysoka Izba po tej przerwie o godz. 20 wyrazi taką wolę, ewentualnie prowadzilibyśmy dyskusję do zakończenia debaty, żeby jutro można było podjąć decyzje, które z niej dziś wynikły.</u>
          <u xml:id="u-271.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Mamy w tej chwili zgłoszonych jeszcze 23 mówców.</u>
          <u xml:id="u-271.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę jako pierwszego pana posła Stanisława Węgłowskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie panią poseł Józefę Hennelową.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-272">
          <u xml:id="u-272.0" who="#StanisławWęgłowski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Przyjmując mandat poselski przyjęliśmy zobowiązania pełnienia służebnej roli wobec tych, którzy obdarzyli nas swoim zaufaniem. Można odnieść wrażenie, że w toczącej się debacie świadomość owej służebnej roli nie jest motywem dominującym. Obracamy się w sferze problemów partyjno-frakcyjnych tak odległych od spraw dnia codziennego, że wyborcy nasi mogą odnieść wrażenie, iż elity polityczne potrafią żyć własnym życiem poza społeczeństwem.</u>
          <u xml:id="u-272.1" who="#StanisławWęgłowski">Tymczasem nasza użyteczność jest zależna od tego, co pożytecznego zrobimy dla tych, których reprezentujemy. Naszą pierwszą powinnością powinno być złożenie sprawozdania z dotychczasowych dokonań, aby uzyskać swoiste absolutorium dla samorozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-272.2" who="#StanisławWęgłowski">To, czego dokonaliśmy w sferze politycznej, wzbudza podziw i uznanie na całym świecie. Podziw tym większy, że dokonał tego Sejm kontraktowy. Dlatego też doceniać trzeba konstruktywną postawę tych spośród nas, którzy racje ogólnonarodowe przedłożyli ponad partykularne interesy partyjne. Niedocenienie tego byłoby zwykłą niewdzięcznością.</u>
          <u xml:id="u-272.3" who="#StanisławWęgłowski">W sferze gospodarczej natomiast mamy do czynienia z trudnościami wzbudzającymi ogólne niezadowolenie. Przyjęta metoda przejścia do gospodarki rynkowej okazała się zbyt kosztowna i jak dotychczas mało skuteczna.</u>
          <u xml:id="u-272.4" who="#StanisławWęgłowski">Stanęliśmy przed koniecznością podjęcia decyzji o rozwiązaniu Sejmu przed zakończeniem rozpoczętego dzieła. Jednakże dla zakończenia tego dzieła skrócenie kadencji Sejmu wydaje się być konieczne. Potrzebna jest atmosfera stabilności politycznej i optymizmu gospodarczego. Te warunki mogą być spełnione tylko przez nowo wybrany Sejm.</u>
          <u xml:id="u-272.5" who="#StanisławWęgłowski">Rezygnując z uczciwego rozliczenia się z przeszłością popełniliśmy błąd polegający na zastąpieniu odpowiedzialności osobistej odpowiedzialnością zbiorową. Zaciążyło to niekorzystnie nad naszą działalnością. Dopuszczając do bezkarnego rozgrabiania i trwonienia majątku narodowego wykazaliśmy niezdolność do skutecznego działania. Państwo i jego instytucje z Sejmem na czele powstały po to, aby ułatwiać życie obywatelom, a nie czynić je nadmiernie uciążliwym. Jeśli warunek ten nie może być spełniony, to należy zmienić Sejm, a nie obywateli.</u>
          <u xml:id="u-272.6" who="#StanisławWęgłowski">Jeśli już Sejm ma się rozwiązać dlatego, że jest niereprezentatywny, to nie po to, aby nowo wybrany Sejm był również niereprezentatywny. W moim odczuciu ordynacja zaproponowana przez Komisję Konstytucyjną niesie w sobie takie intencje. Dokonuje ona utajonego podziału na partyjnych i bezpartyjnych, na metropolię i prowincję, na wtajemniczonych i niewtajemniczonych, na elity i poślad polityczny.</u>
          <u xml:id="u-272.7" who="#StanisławWęgłowski">Już na progu demokracji pojawiają się zabiegi zmierzające do zapewnienia monopolu wielkomiejskim centralnym elitom. Nowe partie polityczne są dopiero w początkowej fazie tworzenia. Nie dysponują one prężnymi strukturami organizacyjnymi ani też środkami materialnymi porównywalnymi z zasobami przekształconych partii politycznych. W tych warunkach bez żadnych szans są małe lub lokalne partie i stowarzyszenia, także te, które skupiają doświadczonych działaczy politycznych.</u>
          <u xml:id="u-272.8" who="#StanisławWęgłowski">Wprowadzenie nowego progu finansowego to nowy obyczaj polityczny posiadający swoją wymowę w zubożałym społeczeństwie..</u>
          <u xml:id="u-272.9" who="#StanisławWęgłowski">Wierzę, że fascynacja niemieckim modelem wyborczym znajdzie zwolenników dopiero po osiągnięciu niemieckiej stopy życiowej. Wnoszę o wycofanie kaucji finansowej.</u>
          <u xml:id="u-272.10" who="#StanisławWęgłowski">Nie jest wcale konieczne łączenie województw dla zastosowania ordynacji proporcjonalnej. Argumentacja w tym względzie ma dogmatyczny, a nie racjonalny charakter. W małych województwach nie działa kilkadziesiąt partii politycznych. O cztery mandaty ubiegać się będą dwa lub trzy ugrupowania polityczne. Uszczerbek dla proporcjonalności jest znikomy w porównaniu ze skutkami absencji, jakiej należy oczekiwać przy zastosowaniu proponowanej ordynacji.</u>
          <u xml:id="u-272.11" who="#StanisławWęgłowski">Dlatego też opowiadam się za projektem prezydenckim, który po dokonaniu niezbędnych korekt zapewnia większy stopień reprezentatywności. Wielka polityka jest wielka tylko wtedy kiedy służy nie tylko wielkim. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-272.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-273">
          <u xml:id="u-273.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-273.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Józefę Hennelową z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, a następnie pana posła Stefana Bielińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-274">
          <u xml:id="u-274.0" who="#JózefaHennelowa">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałam zająć uwagę państwa bardzo wąskim tematem, ale moim zdaniem bardzo ważnym. Dotyczy on tylko jednego artykułu ordynacji wyborczej i pośrednio również dwóch artykułów ordynacji wyborczej prezydenckiej. Z wystąpieniem mojego przedmówcy przeszliśmy wreszcie do dyskusji bardziej roboczej, więc może nawet nie odbiega to tak bardzo od tego, co w tej chwili będziemy już robili, ponieważ wcześniej była to dyskusja jakby na zupełnie innym szczeblu, w innych wymiarach. Chciałabym mianowicie zająć się art. 129 ordynacji wyborczej zaproponowanej przez Komisję Konstytucyjną i pośrednio art. 74 i 76 propozycji prezydenckiej.</u>
          <u xml:id="u-274.1" who="#JózefaHennelowa">W art. 129 wyliczone są miejsca, w których nie dopuszcza się do prowadzenia jakiejkolwiek kampanii wyborczej. W pkt. 3 zaliczone zostały do tych miejsc kościoły i kaplice. Dlaczego uważam, że trzeba poruszyć tę sprawę już teraz?</u>
          <u xml:id="u-274.2" who="#JózefaHennelowa">Po pierwsze, dlatego, że w jednym z wniosków mniejszości zgłoszonym do tego właśnie punktu postuluje się, żeby punkt ten wykreślić. Siła rzeczy w ten sposób właśnie kościoły i kaplice, mówiąc dokładnie ich wnętrza. stanęłyby otworem dla przedwyborczej propagandy w każdej formie, jaką gospodarze tego miejsca czy współpracujący z nimi uznaliby za odpowiednią. Mogłyby to być i spotkania i transparenty, i przemówienia, czyli cały ten sztafaż, który niesie ze sobą walka wyborcza.</u>
          <u xml:id="u-274.3" who="#JózefaHennelowa">Jeżeli chodzi o prezydencki projekt ordynacji wyborczej, to w art. 74 i 76 wylicza się miejsca, w których nie wolno urządzać zebrań przedwyborczych. Są to zakłady pracy, miejsca stacjonowania służb porządku publicznego i wojska, a także miejsca, gdzie nie wolno umieszczać transparentów, plakatów itd. Nie są tam absolutnie wyliczone kościoły i świątynie, kaplice, a zatem pośrednio wynika z tego, że byłyby to miejsca, które dla propagandy wyborczej, dla walki wyborczej stoją otworem.</u>
          <u xml:id="u-274.4" who="#JózefaHennelowa">W związku z tym uważam, że należy bardzo zdecydowanie zaakcentować, że zapis o wyłączeniu wnętrz kościołów z jakiejkolwiek kampanii wyborczej jest zapisem sensownym, potrzebnym, ponieważ chroni jedno z najcenniejszych dóbr życia publicznego.</u>
          <u xml:id="u-274.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-274.6" who="#JózefaHennelowa">Zagrożenie istnieje i wiemy, że będzie nacisk rozpolitykowanych środowisk, będą próby wejścia do kościołów, jeżeli nie postawimy wyraźnej bariery. Poza tym mamy jak wiadomo, doświadczenie, niestety nie najlepsze związane z projektem ordynacji do wyborów prezydenckich — taka próba się nie powiodła, zaś wniosek o wyłączenie świątyń został odrzucony. Skutki tego były różne i raczej niewesołe. Chciałabym to powiedzieć bardzo wyraźnie, ponieważ wiąże się to ze sprawą nieustającej pokusy wykorzystywania najważniejszych autorytetów w życiu publicznym do celów czysto świeckich.</u>
          <u xml:id="u-274.7" who="#JózefaHennelowa">Stworzenie ustawowej możliwości wprowadzenia do wnętrza świątyń walki politycznej, jak chcą autorzy wniosku mniejszości, oznaczałoby instrumentalne potraktowanie tych wnętrz, potraktowanie służebne w stosunku do celów jak najbardziej świeckich. We wszystkich autentycznych kulturach miejsca sakralne są wyłączone i chronione. W tym wypadku mogłyby się stać, za ustawowym przyzwoleniem — stałyby się, tak by było — areną rozgrywek pomiędzy interesami. różnych grup, rozgrywek, z których jakże łatwo rodzą się konflikty antagonizujące ludzi. I nic prostszego, niż wyobrazić sobie walkę o zawładnięcie takim terenem i niedopuszczenie doń jakiegokolwiek rywala. Wiadomo, że każda walka polityczna zakłada istnienie przeciwnika, że skrywane są lub nie motywy, żeby przy pomocy każdego dostępnego środka rozprawić się z tym przeciwnikiem. Niestety, wśród tych metod doświadczamy i będziemy doświadczali takich jak pomówienie i inwektywa, szkalowanie i półprawda, manipulacja i granie na niskich instynktach. I bynajmniej nie należą one do narzędzi, które zardzewiałe zostały odłożone do kąta. Jeśli nawet nie są wkalkulowane na zimno w walkę polityczną, powstaje nieustająca pokusa, żeby z nich skorzystać. Można się do tego odnosić różnie na gruncie świeckim, ale użyte na terenie sakralnym stałyby się profanacją wnętrza sakralnego. Otóż niedopuszczenie do jakichkolwiek możliwości profanacji i zgorszenia należy do podstawowych obowiązków osób odpowiedzialnych za życie publiczne.</u>
          <u xml:id="u-274.8" who="#JózefaHennelowa">I wreszcie jeszcze jedno. Miejsca święte kumulują w sobie cały walor i znaczenie kościołów, które, z Kościołem katolickim na czele, przodują w Polsce jako autorytety życia publicznego. I to jest pokusa, dla aspirujących do zwycięstwa politycznego — móc tak łatwo, przez wykorzystanie wnętrza kościoła, zaanektować sobie najwyższy autorytet dla wzmocnienia własnej wiarygodności, a także jest pokusa, dla pojedynczych gospodarzy tych miejsc, by udzielać lub nie udzielać zgody na korzystanie ze swego autorytetu. Tymczasem jest naszą wspólną troską, żeby właśnie ten autorytet nie był wykorzystywany do żadnych rozgrywek politycznych, ponieważ jest służbą o charakterze powszechnym i jednoczącym, jest przesłaniem pokoju w wymiarze najwyższym.</u>
          <u xml:id="u-274.9" who="#JózefaHennelowa">Od początku dziejów świątynia była miejscem niedostępnym dla profanów. Narzucało to bezwzględną konieczność odłożenia oręża i zapanowania nad namiętnościami. Azyl dla prześladowanych, jaki stanowiły mury świątyni i jaki przez lata walk, niszczenia praw człowieka, poniewierania człowiekiem w Polsce, kościół świadczył także i na terenie Polski, ten azyl również wykluczał jakąkolwiek stronniczość i nie oznaczał udziału sacrum w zmaganiach przeciwstawnych sił politycznych. Był nadrzędnym porządkiem pojednania i ochrony. Dzisiaj ta funkcja kościoła nie jest już potrzebna. Azyl należy się samym świątyniom, ponieważ w dalszym ciągu stanowią one dla społeczeństwa nieporównywalne z niczym bogactwo kultury duchowej. Jest to oczywiste dla wszystkich, także dla niewierzących. Wszystkim nam podzielonym i zantagonizowanym potrzeba miejsc, w których już nie wolno się dzielić, w których trzeba uczyć się pojednania, odnajdywania innego, lepszego porządku rzeczywistości. Dlatego uważam, że przeciwstawienie się wszelkim tendencjom zawłaszczeniowym ze strony czynników politycznych w odniesieniu do wartości sacrum jest, jeżeli chodzi o tę ustawę, obowiązkiem nawet naszego niedoskonałego parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-274.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-275">
          <u xml:id="u-275.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-275.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stefana Bielińskiego, a następnie pana posła Marcina Święcickiego.</u>
          <u xml:id="u-275.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-275.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę w takim razie o zabranie głosu pana posła Stanisława Bibrzyckiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Przepraszam. Jest pan poseł Marcin Święcicki. Proszę bardzo pana posła, a następnie pana posła Stanisława Bibrzyckiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-276">
          <u xml:id="u-276.0" who="#MarcinŚwięcicki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem się odnieść do niektórych wątków naszej dyskusji. Najpierw do sprawy pierwszej, mianowicie terminu wyborów.</u>
          <u xml:id="u-276.1" who="#MarcinŚwięcicki">Otóż zgadzam się z tymi posłami, którzy jako argument za szybkimi wyborami podają fakt, że ten Sejm jest niereprezentatywny. To jest prawda, wszyscy są świadomi, w jakich warunkach on powstał i jak bardzo jest niereprezentatywny. Ale jednocześnie muszę się przeciwstawić dorabianiu do tego ideologii, która na wszystkie możliwe sposoby dezawuuje to, co ten Sejm zrobił, dezawuuje jego rolę w przebudowie i zmianie ustrojowej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-276.2" who="#MarcinŚwięcicki">Mówi się, że potrzebne są szybkie wybory, bo wymaga tego przyspieszenie — nie wiem — gospodarcze. Otóż trudno sobie wyobrazić, kiedy jakikolwiek Sejm i parlament uchwalił tak przełomowe ustawy gospodarcze, dokonał tak zasadniczej zmiany ustrojowej jak właśnie ten parlament.</u>
          <u xml:id="u-276.3" who="#MarcinŚwięcicki">Mówi się o potrzebie przebudowy z powodów politycznych. Znowu trzeba powiedzieć, że przebudowa ustroju politycznego została w zasadzie przez ten Sejm dokonana. To co teraz dyskutujemy, to są raczej sprawy ustawienia w takich ramach, jakie wyznacza demokracja, roli różnych instytucji, pewnego doskonalenia podziału władzy, jest to pewna kosmetyka w tym zakresie, ale nie są to podstawowe zmiany, które już zaszły, których jesteśmy tutaj świadkami.</u>
          <u xml:id="u-276.4" who="#MarcinŚwięcicki">Mówi się o jakimś niebezpieczeństwie wewnętrznym. Też nie bardzo wiadomo na czym te insynuacje mają polegać i zarzuty wobec Sejmu, który uchwalił uchwały w sprawie niepodległości Litwy, w sprawie paktu Ribbentrop-Mołotow, w sprawie najazdu na Czechosłowację, i to olbrzymią większością głosów lub nawet jednogłośnie. Stanowczo przeciwstawiam się tym wszystkim argumentom, które dezawuują nasz własny dorobek.</u>
          <u xml:id="u-276.5" who="#MarcinŚwięcicki">Kolejna sprawa to wyłonienie silnego poparcia dla rządu. Otóż ja bardzo wątpię, czy następny Sejm zapewni taką komfortową i wygodną sytuację kolejnemu, następnemu rządowi, jaką miał poprzedni rząd i jaką ma obecny rząd, ponieważ wszystkie inicjatywy rządowe przechodzą bez jakichś zasadniczych oporów, z poprawkami, po dyskusjach ze zmianami, ale jednak udało się i poprzedniemu rządowi, i temu rządowi przeprowadzić najtrudniejsze sprawy i budżetowe, i inne, z kilkoma dosłownie wyjątkami, które można policzyć na palcach jednej ręki. Mnie się wydaje, mam nawet pewne obawy, że współpraca między następnym parlamentem i następnym rządem może się ułożyć znacznie trudniej i znacznie gorzej dla naszych reform, ponieważ sytuacja będzie daleko trudniejsza. Okazuje się bowiem, że poprawa sytuacji materialnej społeczeństwa nie jest możliwa tak szybko, jak niektórzy zapowiadali, i w tej chwili to się staje faktem, wychodzi na wierzch, staję się jawne wbrew rozmaitym obietnicom i zapowiedziom. W związku z tym pod rosnącą presją społeczną ta współpraca będzie daleko trudniejsza.</u>
          <u xml:id="u-276.6" who="#MarcinŚwięcicki">Wreszcie mówi się o tym, żebyśmy szybciej weszli do Europy. To jest ważny argument i rzeczywiście demokratyczne wybory do ciała ustawodawczego to jest ostatni warunek, jaki nam został do spełnienia, abyśmy byli przyjęci do Rady Europy. Ale jednocześnie chcę zwrócić uwagę, że te same kręgi czy przynajmniej część z nich wysuwa wniosek uchwały dekomunizującej, która nam tę drogę do Europy zagrodzi, dlatego że ta uchwała, jeśliby weszła w życie, jeśliby była przyjęta przez ten czy przez następny Sejm, to postawiłaby w sprzeczności nasze ustawodawstwo z Paktami Praw Człowieka, co również jest niezbędnym i koniecznym warunkiem znalezienia się w Radzie Europy.</u>
          <u xml:id="u-276.7" who="#MarcinŚwięcicki">Mówiło się tutaj, dość może emocjonalnie, że uchwała o dekomunizacji przypomina ustawy norymberskie, według jednych, czy ustawy denazyfikacyjne według innych. Mnie to raczej kojarzy się z tym ustrojem, z którego właśnie wychodzimy. Mnie się to kojarzy z tymi rozmaitymi ograniczeniami, zakazami w pełnieniu funkcji państwowych nie z powodu braku kompetencji czy kwalifikacji, ale z tego powodu, że ktoś był w AK, że ktoś był katolikiem, a kiedyś jeszcze zaczynał to wszystko Lenin i partia bolszewicka, kiedy po rewolucji wprowadzono zakaz udziału w wyborach wszystkim właścicielom, burżujom itd. Od tego zaczęła się wówczas budowa nowej demokracji. Czy dzisiaj znowu chcemy wejść na tę drogę? Czy to ma nas przybliżyć do Europy, czy tylko nam tę drogę zagrodzi?</u>
          <u xml:id="u-276.8" who="#MarcinŚwięcicki">Jeden z posłów, poseł Dziubek, powiedział, że chodzi o zadośćuczynienie moralne. No, chyba nie z moralnością chrześcijańską ma to cokolwiek wspólnego, tylko chyba z moralnością Kalego. Nie mówię już o względach pragmatycznych, ilu już nowo powołanych kierowników w administracji państwowej czy dyrektorów wybranych w drodze konkursu przez samorządy czy nawet wiceministrów, czy dyrektorów departamentów powołanych przez prezydenta, przez premiera musiałoby być w tej chwili odwołanych, gdyby tego rodzaju ustawę wprowadzić. Czy naprawdę mamy już taki nadmiar fachowców, czy też chodzi o to, żeby ograniczyć dostęp fachowców do stanowisk, ale za to zapewnić większy dostęp dla miernot i dla przeciętniaków, tylko dlatego że należą do pewnej orientacji politycznej, do pewnej partii. To też już było.</u>
          <u xml:id="u-276.9" who="#MarcinŚwięcicki">Chciałem wreszcie ustosunkować się do sprawy skomplikowania ordynacji wyborczej, ten argument bowiem tutaj często był podnoszony. Zastanawiam się nad tym i wydaje mi się, że ordynacje wyborcze w wielu krajach są chyba bardziej skomplikowane niż u nas i nie powinno być najważniejsze to, aby ordynacja była prosta, ona może być skomplikowana, choć oczywiście musi być zrozumiała dla prawników, dla tych co organizują wybory, dla sprawnego obliczania głosów itd. Natomiast jeśli chodzi o przeciętnego wyborcę, to musi on mieć jasność, co jego głos znaczy. To tak jak w samochodzie, żeby kierowca wiedział, że jak skręci kierownicą w lewo, to samochód pojedzie w lewo, jak w prawo — to w prawo, jak na gaz przyciśnie — to przyspiesza, jak na hamulec — to przystopuje. Czyli musi być jasność dla wyborcy, co wybiera, natomiast sama procedura rozliczania głosów itp. może być, jak powiadam, skomplikowana. Wyborca nie musi do końca tych wszystkich tajemnic znać, procedura musi być jedynie logiczna i odzwierciedlać wolę wyborcy.</u>
          <u xml:id="u-276.10" who="#MarcinŚwięcicki">I z tego punktu widzenia wydaje mi się, że ordynacja, która została przygotowana przez Komisję Konstytucyjną, lepiej odda wolę wyborców, zapewni jakby większy stopień demokracji. Innymi słowy, wyborcy wiedzą, na co głosują, mają większą szansę zorientowania się, na co głosują, dlatego że głosują w sposób bardziej spersonifikowany. Nawet jeśli głosują na partie, to jednak ze wskazaniem pewnej osoby, głosuje się na listy ukształtowane regionalnie, nie na listę ogólnokrajową, o czym tu już była mowa. Nie chcę powtarzać wszystkich argumentów, które już padły i z którymi się zgadzam. Generalnie wypowiadam się raczej za tą ordynacją, którą przygotowała nasza komisja i która jest wynikiem bardzo złożonej pracy, skomplikowanej, długiej, która jest wynikiem pewnych kompromisów i która ma szanse prowadzenia nas do szybszych wyborów. Natomiast uważam, że wprowadzenie teraz zupełnie nowej ordynacji temu celowi nie będzie służyło.</u>
          <u xml:id="u-276.11" who="#MarcinŚwięcicki">Wnioskuję, żeby Komisja Konstytucyjna na swoim posiedzeniu zastanowiła się nad tym, żeby zaproponowała termin wyborów na następnym posiedzeniu plenarnym Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-276.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-277">
          <u xml:id="u-277.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-277.1" who="#komentarz">(Poseł Marek Jurek: Proszę o głos, ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-277.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-278">
          <u xml:id="u-278.0" who="#MarekJurek">W związku z tym, że pan poseł zechciał po raz kolejny powtórzyć pewne argumenty, które już wielokrotnie w tej debacie padały, chciałbym na nie odpowiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-278.1" who="#MarekJurek">Po pierwsze, chciałbym panu posłowi powiedzieć, że Armia Krajowa nie była orientacją polityczną, tylko podziemnym wojskiem polskim, zwykłym, legalnym wojskiem, tyle że bardzo często bez mundurów.</u>
          <u xml:id="u-278.2" who="#MarekJurek">Ruch solidarności rozumiany szeroko — nie tylko jako same organizacje „Solidarności”, ale ruch solidarności — również wbrew temu, co się dzisiaj bardzo często mówi, nie jest żadnym obozem politycznym ani żadną orientacją polityczną, tylko masowym ruchem Polaków na rzecz wolności i niepodległości państwa i swobód obywatelskich w tym państwie. To nie jest orientacja polityczna równoległa do żadnej innej, tak jak Powstanie Kościuszkowskie, panie pośle, nie było orientacją równoległą do Targowicy. I tak to historia oceni.</u>
          <u xml:id="u-278.3" who="#MarekJurek">To nie jest żadna aluzja, proszę się nie obrażać, ja tylko mówię, że to nie jest orientacja polityczna, to jest masowy ruch całego właściwie społeczeństwa, wszystkich jego aktywnych elementów. A czym w historii polskiej czy w historii ludzkości były partie komunistyczne, to wszyscy wiemy i właściwie nie warto tego komentować.</u>
          <u xml:id="u-278.4" who="#MarekJurek">Państwo mówicie bardzo często o moralności chrześcijańskiej. Otóż moralność chrześcijańska to jest moralność służby Bogu i bliźniemu, to jest moralność, która wyklucza koncepcję życia, które można przeżyć na robieniu własnego interesu, na oportunizmie, nawet jeśli ten oportunizm zawodowy wypływa z miłości do gospodarki czy swojego przedsiębiorstwa. To jest etyka współodpowiedzialności i służby, również przebaczenia. I tego przebaczenia było dużo i nigdy nie zabraknie w naszym społeczeństwie, o tym, przy wszystkich jego wadach, jestem głęboko przekonany, Natomiast pojęcie odpowiedzialności indywidualnej za to co człowiek zrobił innym ludziom, ale również za to co zrobił swojemu narodowi, jest pojęciem najgłębiej zakorzenionym w etyce, o której pan poseł był łaskaw powiedzieć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-279">
          <u xml:id="u-279.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-279.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Bibrzyckiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Ryszarda Helaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-280">
          <u xml:id="u-280.0" who="#StanisławBibrzycki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jako poseł o robotniczym rodowodzie pragnę podzielić się z państwem w tej historycznej debacie kilkoma bardziej ogólnymi refleksjami. Polska droga do demokracji jest dużo trudniejsza i bardziej skomplikowana, niżby mogło się to wydawać. Minione 45 lat pozostawiło niezatarte ślady w mentalności olbrzymiej większości społeczeństwa. Wydarzenia tych lat doprowadziły do głębokich podziałów w naszym społeczeństwie. Jakże bardzo podzielony jest ruch robotniczy, chłopi i inteligencja. Podzieliła również społeczeństwo projektowana ustawa antyaborcyjna, choć nie kwestionuję moralnej strony tego zagadnienia. Poprawka prezydencka podzieliła również i Sejm, i Senat. Czasami odnoszę wrażenie, że pod hasłem pluralizmu kreuje się starą rzymską maksymę divide et impera — dziel i rządź — bo przecież skłóconym narodem łatwiej się rządzi. Lecz dzisiaj bardziej niż w przeszłości winniśmy zdawać sobie sprawę, że musimy budować razem, jeśli jutro chcemy uniknąć zagłady.</u>
          <u xml:id="u-280.1" who="#StanisławBibrzycki">Z przerażeniem słucham słów senatora, który stwierdza, że władzy ustawodawczej nie oddamy w ręce naszych wrogów, i to śmiertelnych. Czy też informacje o projekcie dzielenia Polaków na różne kategorie obywateli. Rozumiem żal tych ludzi za doznane krzywdy, lecz jako mieszkaniec Oświęcimia, miasta znanego w świecie pod nazwą Auschwitz, pytam, czy mam wychowywać swojego syna w duchu nienawiści do narodu niemieckiego? Jakże wielki był ogrom zadanych cierpień temu narodowi. Przypomnę więc słowa biskupów polskich skierowanych do Niemców: Przebaczamy i prosimy o przebaczenie. Niech to historyczne zdanie stanie się dla wszystkich mottem do działania w imię lepszego jutra.</u>
          <u xml:id="u-280.2" who="#StanisławBibrzycki">Wysoka Izbo! Kiedy kandydowałem do Sejmu z mandatu PZPR, niektórzy z władz partii różnymi metodami próbowali zastraszyć mnie i moją rodzinę, abym zrezygnował. Dużo takich jak ja zasiada w ławach lewicy. Dlatego w ich imieniu proszę, abyśmy nie powtarzali dawnych błędów. Myślę przede wszystkim o sprawie nowej nomenklatury, kombatanctwa, a także modelu obowiązującej obecnie propagandy, zwłaszcza w telewizji, by nie wpaść w prosty i prostacki antykomunizm wsparty projektem nowej świetlanej perspektywy kapitalistycznego dobrobytu. Sygnały zagrożenia w tym względzie są nazbyt widoczne. Grozi nam sytuacja, w której nierówność społeczna dotycząca sfery podmiotowości człowieka zastąpiona zostanie niesprawiedliwością, nierównością położenia materialnego stworzoną poprzez wolną grę sił rynkowych. Godzi to w godność człowieka. Stan rozgoryczenia, zawodu wynika nie tylko z pogarszającej się sytuacji gospodarczej kraju, spadających dochodów realnych ludności, ale także z braku perspektyw na mieszkanie, braku stabilizacji, niepewności jutra, a także niewiary w szybki postęp gospodarczy kraju.</u>
          <u xml:id="u-280.3" who="#StanisławBibrzycki">Jak już wspominałem w debacie budżetowej, absurdem jest rozładowywanie krytycznych nastrojów społecznych majowymi wyborami parlamentarnymi, które nie rozwiążą naszych podstawowych problemów, lecz tylko ponownie muszą rozbudzić roszczeniowe postawy społeczeństwa. Należy otwarcie powiedzieć, że nie Sejm jest hamulcem reform, lecz jest nim ciągła walka o władzę wśród elit politycznych. Polsce dzisiaj nie trzeba nowych posłów i senatorów, lecz stabilnego prawa we wszystkich dziedzinach życia. Czy ustawa emerytalna, prywatyzacyjna, prawo bankowe, prawo mieszkaniowe i wiele, wiele innych koniecznych do prawidłowego funkcjonowania państwa ustaw, są mniej ważne niż dobre samopoczucie niektórych polityków, w cudzysłowie polityków. Ludzi, którzy nawet zepchnięci na margines życia politycznego nie będą musieli walczyć o swój podstawowy byt, w przeciwieństwie do wielu milionów Polaków.</u>
          <u xml:id="u-280.4" who="#StanisławBibrzycki">Nie powiem nic oryginalnego, gdyż trzeźwo myślącym wiadome jest, że klucz do rozwiązania głównych problemów kraju tkwi w gospodarce, a ściślej w sposobie i tempie jej przekształcania w gospodarkę rynkową. Wiemy wszyscy, że szansą dla polskiej gospodarki jest technologia i kapitał zachodni. Pytam więc, dlaczego opóźniamy projekty ustaw reprywatyzacyjnych? Czyżby dlatego, aby elity władzy nie straciły reszty popularności? Temat ten rozwiązano w Czechosłowacji i na Węgrzech. Skorzystajmy z ich doświadczeń, aby Sejm X kadencji nie był posądzony o wstrzymywanie reform.</u>
          <u xml:id="u-280.5" who="#StanisławBibrzycki">Kuriozalnie zabrzmiało w telewizji stwierdzenie posła z OKP, że projekt ustawy o funduszu wczasów pracowniczych blokowany jest przez Kancelarię Sejmu, gdyż pewnie sięgają tam wpływy OPZZ. Pytam obecną władzę, dlaczego do telewizji nie dopuszcza się innych niż prosolidarnościowe ugrupowań. Przykładem niech będą jednostronne informacje mające na celu zdyskredytowanie Sejmu w oczach społeczeństwa, sprawa „Obserwatora” czy też perturbacje z wystąpieniem pani poseł Dynowskiej na temat NIK. Działania prezesa Terleckiego przypominają mi najlepsze czasy komunistycznej indoktrynacji. Dlatego proszę, aby projekt ustawy o telewizji stał się tematem debaty sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-280.6" who="#StanisławBibrzycki">Wysoka Izbo! Wszyscy wiemy, że Polsce potrzebna jest konstruktywna, organiczna praca. Odnoszę wrażenie, że tylko jedno ugrupowanie chóralnym głosem nawołuje do wyborów, a reszta ugrupowań mu wtóruje, aby nie być wykluczonymi z tego chóru. Nie potrafię odpowiedzieć na pytanie, jak można przeprowadzić wybory bez demokratycznych struktur partii. Czy znowu mamy wybierać na zasadzie haseł?</u>
          <u xml:id="u-280.7" who="#StanisławBibrzycki">W debacie budżetowej stwierdziłem, że Polsce potrzebny jest consensus społeczny, polski pakt antykryzysowy. W dalszym ciągu nawołuję do podjęcia tego tematu. Mówi się, że mamy obecnie rząd fachowców, że mamy plan wyjścia z kryzysu. Ale także mamy i polityków, którzy stwierdzają, że wybory jesienią — to porażka „Solidarności”. Zapewniam tych panów, że „Solidarność” nie przegra, bo ruch ten znaczy dla historii dużo więcej niż wasze wybujałe ambicje polityczne.</u>
          <u xml:id="u-280.8" who="#StanisławBibrzycki">Kończąc, pragnę zaapelować do polityków, aby kierowali się w swoim postępowaniu realizmem, a nie wydumanymi gabinetowymi wizjami. Polityką długofalową, a nie polityką dnia jutrzejszego. Wiem, że głos mój może być odebrany, powiedzmy, jako głos elektoratu pana Tymińskiego. Ale stwierdzam, że nigdy dość przypominania obecnym elitom władzy tego, jak niektórzy nazywali, fenomenu czy też choroby polskiego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-280.9" who="#StanisławBibrzycki">Reasumując, nie chciałbym być odbierany jako ten, który promuje zachowawcze postawy. Jestem za skróceniem kadencji kontraktowego parlamentu, lecz niech odbywa się to w majestacie prawa i zdrowego rozsądku.</u>
          <u xml:id="u-280.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-281">
          <u xml:id="u-281.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-281.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Helaka z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, a następnie pana posła Zbigniewa Mierzwę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-282">
          <u xml:id="u-282.0" who="#RyszardHelak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pragnę odnieść się w kilku uwagach do obu przedstawionych pod nasze obrady projektów ordynacji. Zacznę przez grzeczność od projektu, który został nam tutaj przedstawiony jako inicjatywa pana prezydenta.</u>
          <u xml:id="u-282.1" who="#RyszardHelak">Nie ukrywam, że jako poseł biorący udział bezpośrednio w pracach nad projektem poselskim, za nim właśnie się opowiadam. Uważam, że projekt prezydencki, nie mając rzeczywiście tej wady, jaką ma projekt poselski, to znaczy nie wprowadza on bardzo kontrowersyjnej i bardzo trudnej do rozwiązania problematyki regionów wyborczych, jest rozwiązaniem, które przypomina politykę strusia. Nie można rozwiązać problemu w ten sposób, że się od niego odchodzi. Rozdzielanie połowy puli mandatowej — 230 mandatów w ramach praktycznie jednego okręgu wyborczego, jest dużym nieporozumieniem. Poza tym oznacza to praktycznie odsunięcie ugrupowań lokalnych i doraźnych porozumień obywateli od możliwości ubiegania się właśnie o połowę puli mandatowej, od wpływu na to. Układanie list wyborczych, tych krajowych, z natury rzeczy musi odbywać się przez instytucje centralne i lokalne grupy mają na to bardzo mały wpływ.</u>
          <u xml:id="u-282.2" who="#RyszardHelak">Nie chcę pominąć tutaj faktu, że projekt zaproponowany przez pana prezydenta jest, że tak powiem, w sprzeczności z uchwałą, którą Wysoka Izba podjęła w październiku. I sugestia, którą tutaj wyczytałem, zawoalowana w wystąpieniu pana ministra Siwka, iż projekt ten jest bardziej zbliżony do ordynacji proporcjonalnej, nie ma żadnego pokrycia, ponieważ sugestia nie została poparta żadnym dowodem. Jest oczywiste, że w odróżnieniu od projektu poselskiego, jest to wyraźnie ordynacja, gdzie o połowę puli mandatowej można ubiegać się na całkiem innych zasadach.</u>
          <u xml:id="u-282.3" who="#RyszardHelak">Chcę zwrócić uwagę, że nasz projekt poselski również nie jest wolny od pewnych mankamentów. Wymagają rozstrzygnięcia pewne problemy, które znalazły tam swoje miejsce, a które są dyskusyjne i które zostały zgłoszone jako wnioski mniejszości. Uważam, że do takich problemów należy np. głosowanie za granicą. Wiadomo, że Polonia jest bardzo przywiązana do głosowania, że optuje za tym, że pozbawienie jej tego prawa byłoby odebraniem jej pewnego przywileju. Jest to natomiast przepis dość kuriozalny, który nie funkcjonuje w żadnych innych ordynacjach i powoduje ogromne zamieszanie. W przypadku dopasowania tego do ordynacji poselskiej, praktycznie nie ma możliwości dopisania gdziekolwiek głosów zagranicznych, bo w każdym wypadku następuje, że tak powiem, zakłócenie wyników w okręgach i w regionach.</u>
          <u xml:id="u-282.4" who="#RyszardHelak">Wracając jeszcze do sprawy prawa wyborczego. Uważam, że zapis, który został zawarty w ordynacji prezydenckiej i który mówi o tym, że prawo wyborcze przysługuje obywatelom polskim, jeżeli nie mają oni dodatkowo innego obywatelstwa, jest praktycznie niemożliwy do egzekwowania, ponieważ o ile od każdego można wymagać, żeby udowodnił, iż ma obywatelstwo polskie, o tyle nie można od niego wymagać, żeby udowodnił, że go nie ma. W związku z tym wymagałoby to praktycznie od Państwowej Komisji Wyborczej zwrócenia się ze stosownym pytaniem do wszystkich urzędów wszystkich krajów świata, nie pomijając nawet tak egzotycznych jak Burkina Faso czy Kiribati, bo być może polscy obywatele mają dodatkowo obywatelstwo tych krajów.</u>
          <u xml:id="u-282.5" who="#RyszardHelak">Drugą sprawą kontrowersyjną, jeśli chodzi o głosowanie, jest w projekcie poselskim — sądzę, że i w projekcie prezydenckim również — utworzenie zamkniętych obwodów wyborczych, głosowanie w zakładach karnych. Trzeba powiedzieć wyraźnie, że osoby przebywające w aresztach i zakładach karnych mają prawo wyborcze. Natomiast nie mają możliwości skorzystania z niego. Podobnie jak nie mają takiej możliwości osoby, które w dniu Wyborów są np. obłożnie chore, lub nawet ktoś, kto udając się do lokalu wyborczego przypadkowo zatrzaśnie się w windzie i przebywa tam do późnych godzin wieczornych. Organizowanie zamkniętych obwodów głosowania na terenie zakładów karnych jest również brakiem konsekwencji. Trzeba tu przypomnieć, że głównym argumentem, który zadecydował o likwidacji obwodów głosowania w jednostkach wojskowych i w policji skoszarowanej, było słuszne przeświadczenie, że w tego rodzaju obwodach wyborcy mogą w pewnych wypadkach nie mieć pełnej swobody podejmowania decyzji. Nie wydaje mi się, aby zakres swobody w miejscach przymusowego odosobnienia był wyższy niż w wojsku. Nawet jeśli przyjąć, iż w wojsku zdarzają się bardzo apodyktyczni przełożeni, a w aresztach bardzo liberalni strażnicy.</u>
          <u xml:id="u-282.6" who="#RyszardHelak">Kolejnym problemem, który jest przedmiotem wniosku mniejszości, jest zapis, który dopuszcza, aby wyborca dokonywał pewnych sygnałów preferencyjnych na karcie do głosowania. To w zdecydowany sposób może doprowadzić do efektu, który, sądzę, byłby absolutnie niepożądany. W wypadku kiedy listy mają charakter preferencyjny i są listami zamkniętymi, grupują one posłów danego regionu wyborczego i kolejność na tej liście jest sprawą ugody między poszczególnymi partiami, między ich ogniwami pochodzącymi z różnych województw. I sprawą danej partii jest to, w jaki sposób ona te mandaty rozdzieli, jak ułoży listę, żeby sprawiedliwie rozdzielić uzyskane mandaty między województwa.</u>
          <u xml:id="u-282.7" who="#RyszardHelak">W wypadku kiedy wyborcy będą zaznaczali preferencje, może zdarzyć się tak, że jeżeli w jednym okręgu-regionie wyborczym znajdzie się województwo duże i województwo małe, to nastąpi jak gdyby — ponieważ u nas znana jest ksenofobia wojewódzka — wyssanie tych mandatów z województw małych i one ich po prostu nie uzyskają.</u>
          <u xml:id="u-282.8" who="#RyszardHelak">Następny problem to warunki zwrotu kaucji w okręgach jednomandatowych. Uważam, że zapis tego rodzaju, że 1% głosów upoważnia do zwrotu kaucji, może doprowadzić w skrajnych przypadkach, przy dużej ilości kandydatów, a pamiętajmy, że mamy tylko jedną turę głosowania, do tego, że np. zgłosi się 200 kandydatów i wówczas zwycięzca uzyska mniej niż 1% głosów i nie odzyska kaucji. Uważam, że powinno być tak, jak było w pierwotnej wersji w projekcie, mianowicie że kaucja podlega zwrotowi, jeżeli kandydat uzyskał więcej niż 10% głosów zdobywcy mandatu.</u>
          <u xml:id="u-282.9" who="#RyszardHelak">Pan poseł Niesiołowski powiedział tutaj, że podział na regiony wyborcze utrudnia kampanię wyborczą. Nie wyobrażam sobie trudniejszej kampanii wyborczej niż ta, która musi być prowadzona na terenie całego kraju w odniesieniu do połowy listy.</u>
          <u xml:id="u-282.10" who="#RyszardHelak">Następna sprawa, to że padł tutaj oficjalny wniosek o to, żeby drugie czytanie ordynacji prezydenckiej przeprowadzić w tej debacie. Uważam, że uproszczona procedura legislacyjna ma charakter nadzwyczajny i może być stosowana w wypadku bardzo prostych i nieskomplikowanych, i mało kontrowersyjnych aktów prawnych. Z całą pewnością me jest takim aktem licząca ponad 100 artykułów ordynacja wyborcza.</u>
          <u xml:id="u-282.11" who="#RyszardHelak">Jeszcze jedno wyjaśnienie, ponieważ chcę ustosunkować się również do głosów w dyskusji. Pan poseł Pawlak wyraził obawę, że może zdarzyć się tak, że partia, która uzyska 40% głosów, uzyska 64% mandatów. Panie pośle Pawlak, jest sprawą oczywistą, że w wyborach proporcjonalnych zawsze, tzn. bez wyjątku, procent głosów jest niższy od procentu uzyskanych mandatów. Bierze się to stąd, że istnieją tzw. głosy puste, które nie owocują mandatami i w związku z tym ta pula, która jest do podziału nie stanowi 100%, lecz znacznie mniej, w związku z czym, procent mandatów jest zawsze wyższy. Oczywiście nie w takim stosunku jak pan podał, ale z całą pewnością tak.</u>
          <u xml:id="u-282.12" who="#RyszardHelak">Na zakończenie chciałbym ustosunkować się do sprawy kluczowej, mianowicie do terminu wyborów. Pan poseł Szymanderski w swoim wystąpieniu opowiedział się gorąco za terminem 26 maja i zapowiedział, że tak powiem, że przekona nas wszystkich, że to jest możliwe. Bardzo uważnie słuchałem tego wystąpienia, ale nie usłyszałem żadnego argumentu za tym, że to jest rzeczywiście możliwe. Sądzę, że o tym kiedy odbędą się wybory, zdecyduje po prostu przyjęta ordynacja. Poza tym uważam za koniecznie bronić zawartej w naszym projekcie instytucji vacatio legis. Jest to niezbędne, ponieważ obie ordynacje są całkiem nowym rozwiązaniem w dziedzinie prawa wyborczego i wymagają czasu, aby podmioty polityczne, które mają prowadzić kampanię wyborczą, mogły się z tym zapoznać. Ponadto oba projekty zakładają obsadzenie części mandatów poselskich w okręgach jednomandatowych. W związku z tym wymaga to podzielenia kraju w jednym wypadku na 115, w drugim na 230 okręgów. Jest to praca czysto techniczna, natomiast w tej sytuacji, kiedy w tej chwili zapowiedziane są nawet zmiany w granicach okręgów gmin, wymaga to — nawet jeżeli będzie opracowany taki projekt — konsultacji z poszczególnymi władzami wojewódzkimi, żeby nie było takiej sytuacji, że któraś z gmin nie znajdzie się w spisie oficjalnym, bo to by oznaczało, że w tej gminie nie mogą odbyć się wybory.</u>
          <u xml:id="u-282.13" who="#RyszardHelak">Teraz już odnośnie do samego terminu. Pan poseł Wiesiołowski stwierdził, ze decyzje tego rodzaju, tzn. mówiące o terminie wyborów, zawsze mają charakter polityczny. Twierdzenie pana posła jest prawdziwe w sensie ogólnym. jest natomiast całkowicie błędne w odniesieniu do naszej konkretnej sytuacji. Gdyby przedmiotem naszej decyzji miał być wybór między terminem wyborów jesiennym i wiosennym, ale roku przyszłego, wówczas można by mówić o politycznym aspekcie tego rozstrzygnięcia. jednakże w naszej konkretnej sytuacji dowodzenie, że wybory mogą i powinny odbyć się 26 maja, pozostaje — w moim przekonaniu — w jawnej niezgodzie z prawdą. Trzeba mieć bowiem świadomość, że Wysoka Izba nie może przyjąć żadnego z obu projektów ordynacji wyborczej przed wprowadzeniem zmian w Konstytucji. Aby nie było takiej sytuacji, że mamy ordynację wyborczą, natomiast nie przegłosujemy zmiany w Konstytucji. Jak wiadomo reżim zmian konstytucyjnych jest dość trudny. Zmiana w Konstytucji musi nam zająć co najmniej 2 tygodnie.</u>
          <u xml:id="u-282.14" who="#RyszardHelak">Wniosek. Nawet gdyby przyjąć, że stosowanie vacatio legis nie jest niezbędne, ogłoszenie wyborów mogłoby nastąpić nie wcześniej niż w poniedziałek 25 marca, a więc na 62 dni przed postulowanym terminem głosowania. Podzielając poglądy, że wybory powinny odbyć się w możliwie najszybszym terminie, nie mogę pogodzić się z poglądem, że terminem takim jest 26 maja. Pierwsze w pełni demokratyczne wybory w naszym kraju po ponad półwiecznej przerwie powinny odbywać się w atmosferze powagi. Powinny być poprzedzone kampanią, która pozwoli wyborcom poznać kandydatów i dokonać świadomego, przemyślanego wyboru. Gdyby wybory miały odbyć się w terminie majowym, ich efekt musiałby być w dużej mierze sprawą przypadku, wobec czego byłoby znacznie taniej osiągnąć taki sam przypadkowy ich rezultat bez angażowania milionów wyborców. Rozwiązanie w takim układzie powinno polegać na tym, że powinniśmy od przedsiębiorstwa Państwowy Totalizator Sportowy pożyczyć bęben, wrzucić tam listy kandydatów i poprosić o rozstrzygnięcie sierotkę.</u>
          <u xml:id="u-282.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-283">
          <u xml:id="u-283.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-283.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Zbigniewa Mierzwę z PSL, a następnie pana posła Bogdana Łukasiewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-284">
          <u xml:id="u-284.0" who="#ZbigniewMierzwa">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Wolne wybory parlamentarne są konieczne, aby można było zakończyć proces budowy demokratycznych struktur naszego państwa. Jest to prawda połowiczna, ponieważ procesów demokratycznych nie da się zakończyć w ciągu jednego lub dwóch lat. Proces ten trwać będzie długo, a przy takim myśleniu niektórych polityków na pewno bardzo długo. Powiem krótko: kurzy się i burzy, aż pokrywka podskakuje w tym naszym polskim kociołku. Tu strajki, tam gotowość strajkowa, tu i ówdzie manifestacja, tu znów bunt, a wszyscy mają rację. Stale budujemy nowe, żyjąc w ciągłym strachu. Straszaka łatwo znaleźć. Wróg zawsze jest potrzebny, gdy sukcesów mało. Wydaje mi się, że ciągle jest żywa maksyma, która głosi: kto żyje z wroga, to dba o to, aby ten wróg żył jak najdłużej. A wyjścia na prostą nie widać, ani w duszeniu inflacji, ani w hamowaniu recesji, ani też w prywatyzacji. Ktoś ciągle próbuje wykiwać cały naród, okłamać go, aż w końcu rzuca się kość niezgody i patrzy, gdy naród skacze sobie do oczu.</u>
          <u xml:id="u-284.1" who="#ZbigniewMierzwa">Taka kość niezgody to podział na duże okręgi wyborcze, w myśl proponowanej ordynacji wyborczej. Są województwa o znacznym wskaźniku procentowym ludności, znacznie większym, np. 2% w skali kraju, i do nich dołącza się województwa o wskaźniku 0,6, 0,9, 1,2%. I co się wtedy stanie? Ano nastąpi wyssanie mandatów z województwa mniej liczebnego do województwa o większej liczbie mieszkańców, a do tej pory średnio na ok. 70 tys. obywateli przypadał jeden mandat w województwie. Była wówczas określona reprezentacja. Natomiast to rozwiązanie promuje bezwzględnie województwa większe. Dlatego też uważam, że regiony wyborcze muszą być określone w oparciu o podobną ilość mieszkańców. Tak się mówi, ale czy się tak uczyni — trudno jest powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-284.2" who="#ZbigniewMierzwa">Nie wolno nam przejść obojętnie obok proponowanej ordynacji wyborczej pana prezydenta. Uważam, że rozsądnym wyjściem byłoby, aby komisja dopracowała ordynację i wówczas ją przedstawiła.</u>
          <u xml:id="u-284.3" who="#ZbigniewMierzwa">Wysoki Sejmie! Ostatnie ataki, czcze wystąpienia kiepskich polityków różnych maści, skażonych do głębi zamierzchłymi czasami, ubliżają godności tego parlamentu. Dodam więcej — przecież to te same usta jeszcze nie tak dawno, bo za moich dziecinnych lat, wychwalały chorążego pokoju Józefa Wissarionowicza, gotując mi ten cudowny los. Czyżby właśnie ich objęła całkowita amnezja i dzisiaj tymi samymi wargami czynią lament, narzekając na nie tak odległe czasy. To oni dziś trzęsą życiem politycznym III Rzeczypospolitej, niejednokrotnie ze szkodą dla całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-284.4" who="#ZbigniewMierzwa">Wczoraj na tej sali powiedziano, że nadciągają nad Rzeczpospolitą czarne chmury. To nie nowe niebezpieczeństwo. Historia zna taki stan rzeczy. Jest to dobre określenie, zważywszy że owe czarne chmury nadciągały już nad ten naród, a działo się to za czasów wielkiego hetmana koronnego Jana Sobieskiego. Wtedy to właśnie elektorscy księcia elektora w Prusiech knowali spiski przeciwko dzielnemu obrońcy prawa i wojownikowi, jakim był płk Krzysztof Dowgird. Oni podążali wówczas z Prusiech na swoich kasztankach i siwkach, i bułankach,...</u>
          <u xml:id="u-284.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-284.6" who="#ZbigniewMierzwa">... aby siać zamęt i niezgodę na sejmach w Warszawie, ale zdrowy rozsądek Sobieskiego i wsłuchanie się w naród zawsze zwyciężały, rokoszu nie było. Zażegnano spory i waśnie, a może to zrobiła Magda Kacpra, no nie wiem.</u>
          <u xml:id="u-284.7" who="#ZbigniewMierzwa">Dziś dla nas, Polaków wielkim hetmanem koronnym jest prezydent Lech Wałęsa. On też powinien kreować politykę bez podpowiadaczy i suflerów. Tak, by naród miał do niego pełne zaufanie.</u>
          <u xml:id="u-284.8" who="#ZbigniewMierzwa">Na spotkaniach z elektoratem województwa przemyskiego od ludzi prostych, od pługa, nieskażonych żadnym syndromem zamierzchłych czasów słyszę ciągle pytania: po co Wałęsie ludzie, którzy nie reprezentują jego polityki, po co trzyma tych, którzy ślizgają się po jego plecach, po co mu ludzie, którzy patrzą na kraj z przymrużeniem oka, przez wątpliwie dioptrie?</u>
          <u xml:id="u-284.9" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-284.10" who="#ZbigniewMierzwa">Gdzie pokora wobec krytyki narodu, gdzie zdrowy rozsądek, gdzie zasady chrześcijaństwa i dobrego wychowania? Pytań można przytaczać wiele, ale cóż, wszystkie pozostają bez odpowiedzi. Krótko stwierdza szanowny elektorat, naród został sam, rzucony na pastwę losu.</u>
          <u xml:id="u-284.11" who="#ZbigniewMierzwa">Panie Prezydencie! Niech ci ludzie otworzą szeroko oczy i popatrzą na cały naród, a swoją butę zamienią na pokorę. Niech popatrzą na ten naród bez nienawiści, bez uprzedzeń, bez żądzy zemsty i władzy. Te wybory nie mogą być robione pospiesznie, plebiscyty się skończyły. Elektorat domaga się dobrego poznania kandydatów na posłów, a hasła już przestały przyciągać. Liczy się dobry, konkretny program oraz człowiek, który będzie jego realizatorem. Zdaję sobie sprawę z tego, że ordynacja wyborcza musi być trudna, ale trudna, to znaczy stać na straży prawa. Trudna swą łatwością w zrozumieniu jej przez każdego obywatela.</u>
          <u xml:id="u-284.12" who="#ZbigniewMierzwa">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Wielu posłów stwierdzało, że nie chcą zatrzymywać się w sprawach małostkowych w polityce, a ja to zrobię. Zabierając w tej debacie głos, mój kolega z ławy poselskiej Janusz Dobrosz mówił o absurdach polskiej sceny politycznej i zrobił to dobrze. W moim przekonaniu najjaskrawiej można je dostrzec na indywidualnych przykładach. Choćby ostatnia wypowiedź na spotkaniu dyskusyjnym zwołanym z inicjatywy posła Gila 8 lutego 1991 r. w Sejmie z politykami ugrupowań pozaparlamentarnych. Minister sprawiedliwości, prokurator generalny prof. Wiesław Chrzanowski zarzuca Sejmowi skandaliczną opieszałość w uchwalaniu ordynacji wyborczej. Zarzuca, że postępujemy nieodpowiedzialnie, nie podejmując decyzji o natychmiastowym rozwiązaniu się. Jeżeli ten Sejm jest tak skandaliczny, to jak pan, formalny patron polskiej sprawiedliwości, dla wielu wzór chrześcijańskich wartości, bez ociągania się przyjął od tego nieodpowiedzialnego i niegodnego Sejmu tekę ministra? Oto jest pytanie.</u>
          <u xml:id="u-284.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-284.14" who="#ZbigniewMierzwa">Moja moralność i godność prostego chłopa z Galicji nie pozwoliłyby od swego dobrodzieja brać splendory, a jednocześnie go opluwać. No cóż, zbliża się Wielkanoc, odpuszczam to panu, bo jestem dobrym chrześcijaninem.</u>
          <u xml:id="u-284.15" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-284.16" who="#ZbigniewMierzwa">Mimo że nie zgadzam się z wieloma poglądami KPN i Partii Wolności, ale postawa moralna ich przywódców osobiście mi odpowiada.</u>
          <u xml:id="u-284.17" who="#ZbigniewMierzwa">Wysoki Sejmie! Po nowych wyborach życie pozostanie takie samo. Tu i ówdzie królować będzie bieda, tam znów nędza i dalej będzie rujnowane polskie rolnictwo. A suchoty kieszonkowe odczuwać będą coraz to większe rzesze Polaków.</u>
          <u xml:id="u-284.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-285">
          <u xml:id="u-285.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-285.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Bogdana Łukasiewicza z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pana posła Waleriana Pańkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-286">
          <u xml:id="u-286.0" who="#BogdanŁukasiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Z dotychczasowej dyskusji wnioskuję, że logika i zdrowy rozsądek bierze górę nad celami politycznymi, chociaż rozrzut poglądów jest bardzo duży. Tegoroczny termin majowych wyborów jest niemożliwy, wiedzą o tym wszyscy. Obok przeszkód technicznych, są także inne. Jest kilka ustaw gospodarczych, w tym podatkowe, i o obrocie papierami wartościowymi, które bezwzględnie musimy uchwalić, aby procesy gospodarcze mogły się dalej rozwijać, nie mówiąc o ustawie emerytalnej, o czym już tutaj wspomniano. Ponadto jest potrzebny czas na solidną kampanię, która powinna dać odpowiedź na pytania przyszłej władzy, w jakim kierunku iść. Tych pytań jest sporo. Chociażby co do kierunków i sposobów prywatyzacji, zakresu reprywatyzacji i wiele innych dotyczących chociażby polityki rolnej, która budzi tyle kontrowersji. Każdy kto chce rządzić, musi brać pod uwagę poglądy dużych grup społecznych, w tym rolników. Przyspieszacze zapewne wiedzą lepiej i nie chcą zapytać o zdanie społeczeństwa w trakcie rozwiniętej kampanii wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-286.1" who="#BogdanŁukasiewicz">Wysoka Izbo! W Sejmie spędziłem ponad 300 dni, z tego ponad 100 dni w Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-286.2" who="#BogdanŁukasiewicz">Natomiast są posłowie, jak np. poseł Merkel, których w Sejmie widziałem trzy razy, i to dwa razy u boku pan prezydenta. I ci tzw. Merklowie, którzy w Sejmie nic nie zrobili, którzy nie potrafią się rozliczyć przed wyborcami ani przed własnym sumieniem z działalności parlamentarnej, ustalają dla tych, którzy pracowali, kalendarz polityczny. Ponadto poprzez odpowiednią ordynację chcą sobie zapewnić mandat na następne 4 lata. Bardzo chciałbym spotkać się z tymi Merklami w kampanii do Sejmu i użyć sobie do woli, co z pewnością uczynię.</u>
          <u xml:id="u-286.3" who="#BogdanŁukasiewicz">W regulaminie Sejmu i w ustawie o obowiązkach i prawach posłów należy przyjąć regulację eliminującą niesolidność posłów, którzy nie uczestniczą w pracach Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-286.4" who="#BogdanŁukasiewicz">Jeżeli chodzi o ordynację wyborczą, to projekt komisji wydaje się w obecnych warunkach najbardziej racjonalny ze względu na godzenie zasad proporcjonalności z bezpośrednim wyborem części posłów. Każde zwiększenie ilości posłów w okręgach jednomandatowych łamie zasadę proporcjonalności. Przyjęcie zasady wyboru: ok. 20 posłów w rejonie — stawia faktycznie próg ok. 5%, po prostu 20 mandatów trzeba rozdzielić na 100% oddanych głosów. I jeżeli tych mandatów będzie 10, to próg automatycznie podnosi się do 10%. Obserwuję, że jest duże niezrozumienie zasady proporcjonalności. Jeżeli zwiększymy listę posłów wybieranych w okręgach jednomandatowych, to aby utrzymać zasadę proporcjonalności trzeba brać pod uwagę cały kraj. Mówiła o tym pani Staniszewska. Może to nas jednak doprowadzić do absurdu reprezentacji w Sejmie. Wybory proporcjonalne w kształcie obecnych województw są iluzją, brakiem znajomości reguł matematycznych i doprowadzą do 30- i więcej procentowego progu.</u>
          <u xml:id="u-286.5" who="#BogdanŁukasiewicz">Natomiast propozycja mojego kolegi klubowego Aleksandra Bentkowskiego co do pełnych proporcjonalnych wyborów na szczeblu krajowym, z progiem 5-procentowym może być, moim zdaniem, rozważana po ukształtowaniu się mapy politycznej, czyli w przyszłych wyborach, w których kandydatów oraz odpowiedzialność za programy przyjmą w pełni partie polityczne. Chociaż gdyby upadła propozycja Komisji Konstytucyjnej, propozycja kolegi Bentkowskiego jest pierwsza przed prezydencką.</u>
          <u xml:id="u-286.6" who="#BogdanŁukasiewicz">Przez cały czas będziemy mieli do czynienia z dylematem, na ile ingerować w wewnętrzne sprawy partii i kształtować ich pozycję. Jeśli głosujemy ze wskazaniem na kandydata, to osłabiamy pozycję partii i przyszłą więź i dyscyplinę wewnątrzklubową. Jeśli głosujemy na listę partyjną ukształtowaną przez partię, to wzmacniamy pozycję partii i dyscyplinę klubową. I nie będzie takich sytuacji jak dziś, że niektórzy posłowie są sobie żaglem i sterem.</u>
          <u xml:id="u-286.7" who="#BogdanŁukasiewicz">Wnioskuję o przyjęcie propozycji ordynacji wyborczej przedstawionej przez Komisję Konstytucyjną. Proponuję oddalenie projektu ordy nacji wyborczej zgłoszonej przez prezydenta jako sprzecznej z przyjętą zasadą proporcjonalności i opowiadam się za wyborami po załatwieniu najpilniejszych problemów funkcjonowania państwa.</u>
          <u xml:id="u-286.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-286.9" who="#BogdanŁukasiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-286.10" who="#BogdanŁukasiewicz">Proszę, panie pośle. Mam tylko prośbę, żeby wypowiedzi ad vocem były możliwie krótkie.</u>
          <u xml:id="u-286.11" who="#komentarz">(Poseł Józef Oleksy: Nie wiem, dlaczego pani marszałek mówi do mnie, ja rzadko kiedy mówiłem długo.)</u>
          <u xml:id="u-286.12" who="#BogdanŁukasiewicz">Panie pośle, to nie było skierowane osobiście do pana, chciałam po prostu przypomnieć o tym posłankom i posłom.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-287">
          <u xml:id="u-287.0" who="#JózefOleksy">Chciałem w imię dobrych obyczajów sejmowych zwrócić się do pana posła Łukasiewicza, by wycofał z protokołu te wzgardliwie brzmiące i niegrzeczne stwierdzenia typu: Merklowie i tacy posłowie. Jest komisja regulaminowa i jeżeli pan poseł ma uwagi do kolegów posłów, to jest przewidziany tryb postępowania. Uważam, że zabrzmiało to źle i prosiłbym, by pan poseł to sprostował.</u>
          <u xml:id="u-287.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-288">
          <u xml:id="u-288.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-288.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-289">
          <u xml:id="u-289.0" who="#BogdanŁukasiewicz">Rzeczywiście tak zabrzmiało, proszę o wycofanie.</u>
          <u xml:id="u-289.1" who="#BogdanŁukasiewicz">Czy pan poseł prosi o wycofanie tego z protokołu?</u>
          <u xml:id="u-289.2" who="#komentarz">(Poseł Bogdan Łukasiewicz: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-289.3" who="#BogdanŁukasiewicz">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-289.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-289.5" who="#BogdanŁukasiewicz">Proszę o zabranie głosu pana posła Waleriana Pańkę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Adama Babula.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-290">
          <u xml:id="u-290.0" who="#WalerianPańko">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Kiedy przygotowywaliśmy się do dzisiejszej debaty, było bardzo często powtarzane zdanie, że będziemy decydować o dacie, w której odbędą się wybory. Oczywiście było to uproszczenie, bo o dacie wyborów można debatować wtedy, jeżeli mamy gotową ordynację wyborczą i wiemy dostatecznie dobrze, czy w tej ordynacji jest vacatio legis, czy tam jest taki czy inny kalendarz wyborczy itd. W związku z tym o dacie wyborów bez ordynacji wyborczej — oczywiście uchwalonej — decydować nikt nie może. Można oczywiście orientacyjnie określać datę, ale nie można jej na naszym posiedzeniu dzisiejszym ani jutrzejszym określić i to jest sprawa jasna. Dla społeczeństwa też musi być to wiadome, żeby nasi słuchacze i telewidzowie nie sądzili, że debatujemy tutaj już dwa dni, a nie ustaliliśmy żadnej daty. Otóż takiej daty nie można było ustalić. Mogę łatwo powiedzieć, że podoba mi się maj, ale to z prostej egoistycznej przyczyny. Chciałbym jak najszybciej nie mieć już tego obowiązku sejmowego, jaki mam, mówię to z pełną szczerością.</u>
          <u xml:id="u-290.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-290.2" who="#WalerianPańko">Natomiast wiem, że nic mi się nie lepi do fotela. Naprawdę, nie mam tego poczucia i nie sądzę, ażeby zdecydowana większość ze wszystkich stron tej sali miała uczucie, że ma coś pomiędzy krzesłem a spodniami.</u>
          <u xml:id="u-290.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-290.4" who="#WalerianPańko">I bez żadnej złośliwości sądzę, że powinniśmy sobie oświadczyć jasno i wyraźnie, i w moim przekonaniu jest to coś, co musimy sobie powiedzieć, że rozwiązanie się Sejmu uwarunkowane jest sprawą ordynacji wyborczej i nasza debata powinna dotyczyć przede wszystkim ordynacji, a później tej całej otoczki, można powiedzieć, merytorycznej, dlaczego się rozwiązać. Ale w moim przekonaniu to nie jest naprawdę aż tak bardzo potrzebne.</u>
          <u xml:id="u-290.5" who="#WalerianPańko">Ale do rzeczy. Jeżeli debatować o ordynacji, to my na posiedzeniu Komisji Konstytucyjnej mieliśmy rozmowę na ten temat, co chcielibyśmy w debacie usłyszeć, co prawda w drugim czytaniu czy nad projektem komisji, ale jednak co chcielibyśmy usłyszeć. A więc przede wszystkim, jak dalece personalizować wybory i w jakim stopniu wszyscy chcemy, ażeby wybierać tzw. wolnych strzelców w jednomandatowych wyborach, czy komisyjny projekt, czy w tym wypadku prezydencki jest lepszy, bo proszę państwa, mnie się wydaje, że to o czym mówił tutaj poseł Kuroń, to jest problem bardzo istotny. Przy skrajnym systemie proporcjonalnym możemy się obudzić w sytuacji, w której ok. 20 województw może nie mieć swoich posłów, tych mniejszych województw, które mogą wessać większe województwa, silniejsze z punktu widzenia politycznego i z punktu widzenia liderów różnych ośrodków naukowych czy innych, którzy zwyciężą. I trzeba sobie zdawać sprawę z tego — jeżeli mamy takie proporcje zachować pomiędzy jednomandatowymi a tymi wybieranymi w wyborach przy systemie proporcjonalnym, klasycznym — jakie proporcje mamy zachować. Ja mówię nie tyle do tych, którzy słuchają poza salą, ile do nas, abyśmy się zastanowili, czy w ogóle regionalizacja jest do przyjęcia. Proszę państwa, my nie zdajemy sobie sprawy, ponieważ jeszcze nie wszystkie zarzuty zostały postawione co do najbardziej newralgicznych, najbardziej konfliktogennych ośrodków i regionów, jak Śląsk — Opolski czy Górny Śląsk — jak sprawa regionów Polski północno-wschodniej, w jakim stopniu i z kim mogą być związane województwa Polski północno-wschodniej. Przecież dzisiaj bardzo wiele regionów czy raczej województw boi się tego, aby wybory nie stały się początkiem tego, co zapowiada się, a więc przyszłego podziału terytorialnego kraju. Dowiedziałem się, że 37 sejmików samorządowych dowiedziawszy się o ostatnich enuncjacjach rządowych co do programu regionalizacji kraju protestuje przeciwko temu, ażeby takie próby, takie reformy były podejmowane. Jest to niepokojące i odnosi się do naszej regionalizacji wyborczej, ale jest także niepokojące, że rządowe programy zapowiadające, że za kilka lat nastąpi taka regionalizacja, budzą sprzeciw. Co nastąpi, skoro teraz my wychodzimy z tymi propozycjami? Wczoraj czy przedwczoraj ukazała się „Rzeczpospolita” w Warszawie i dzisiaj już jest na pewno wszystkim wiadomo, jaka była jedna z koncepcji regionalizacji wyborczej. I uważam — bo miałem już telefony i bardzo wielu posłów również miało już takie telefony — jestem członkiem Komisji Konstytucyjnej i zgłaszałem ten problem, czy to jest w ogóle do przyjęcia. Z tym że ja nie mogę przyjąć takiego zarzutu, jaki złożył poseł Łopuszański: co za pasztet Komisja Konstytucyjna urządziła Sejmowi. To nie była zła wola. Komisja Konstytucyjna była związana uchwałą Sejmu, który starał się, ażeby komisja zachowała proporcjonalność w swoich pracach jako nie tylko orientację, ale nakaz. W związku z tym było do wyboru: albo proporcjonalność na poziomie całego kraju, co oczywiście w projekcie prezydenckim występuje co do 23–30 posłów, albo z drugiej strony, na poziomie województwa. Wiadomo, że proporcjonalność na poziomie kraju — być może to jest uwaga techniczna, ale chciałbym to podkreślić — doprowadza do zniekształcenia woli wyborców, a na poziomie województwa również do zniekształcenia, ale o innym charakterze. Dlatego szukano regionu, gdzie mniej więcej ze względu na różnice wielkości i liczby ludności w województwach — w regionie w miarę jednakowym ludnościowo — można będzie zachować sytuację i warunki do tego, ażeby mandat poselski miał mniej więcej jednakową wagę. W związku z tym nie był to pasztet wyborczy, to były pracochłonne starania Komisji Konstytucyjnej, ażeby spełnić wymogi, jakie postawiono przed tą Izbą. I o ile się nie mylę — ja nie chcę nikomu wypominać — pan poseł Łopuszański głosował za systemem proporcjonalnym. I dlatego z tego miejsca trzykrotnie występowałem przeciwko tej uchwale Sejmu, bo uważałem, że krępowanie Komisji Konstytucyjnej, kiedy się powołuje najlepszych niby znawców tej sprawy, mówiąc: macie dyskutować z ekspertami, macie wszystko przeanalizować i wybrać najlepsze rozwiązanie, to krępowanie rąk, że macie dyskutować, analizować, ale przyjąć tylko taki wariant, było, moim zdaniem, nielogiczne i niedemokratyczne. Ale zdanie Sejmu było wówczas inne, i zdanie pana posła Łopuszańskiego również. Dziś okazuje się, że konsekwencje pracy Komisji Konstytucyjnej nazwane zostały pasztetem, co w końcu może nie jest obraźliwe, ale w każdym razie receptę na ten „pasztet” między innymi opracował pan poseł.</u>
          <u xml:id="u-290.6" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-290.7" who="#WalerianPańko">I jeszcze jedna sprawa, nie dyskutowana. Powinno się odpowiedzieć na to pytanie dzisiaj, a niestety nikt nie zabrał głosu, co do domicylu na przykład. Jest to ogromna sprawa, bardzo ważna. Dlaczego? Dlatego, że dzisiaj, mając przed sobą projekt nowelizacji Konstytucji, nie zabraliśmy głosu, czy mam się to podoba, czy nie podoba, czy posłem może być ktoś, kto nie spełnia warunku 5 lat zamieszkiwania na terenie kraju. Nie usłyszałem od nikogo oceny tego postanowienia projektu Komisji Konstytucyjnej. A dlaczego to jest ważne? Bo przyjęcie tego jest uzależnione od zmiany Konstytucji, która takiego ograniczenia nie przewiduje. A jeżeli nie przewiduje, to oznacza, że musimy znowelizować Konstytucję, a nowelizacja Konstytucji przedłuża oczywiście — musi przedłużać — naszą procedurę, nasz cykl dochodzenia do ordynacji.</u>
          <u xml:id="u-290.8" who="#WalerianPańko">Teraz proszę państwa, jeżelibym miał ustosunkować się do kalendarza wyborczego, chciałbym jeszcze powiedzieć, trzeba by było zaproponować, że jeżeli chcemy skrócić w projekcie ordynacji przedstawionym przez Komisję Konstytucyjną kalendarz wyborczy, to należałoby przedstawić konkretne fazy tej procedury wyborczej, w której widzimy skrócenie, a w której nie. My przecież analizowaliśmy doświadczenia wyborów komunalnych, stwierdzenia i oceny generalnego komisarza wyborczego w wyborach komunalnych. Jak łatwo nam wtedy przychodziło, kiedy chcieliśmy określić wybory na 26 maja, mówić o tym, żeby skrócić. Ale kiedy przyszło do tego, że generalny komisarz wyborczy musiał to wykonać, bez tych wszystkich problemów ze sformowaniem komisji wyborczej i z samym funkcjonowaniem komisji wyborczej, bo to nie to samo — funkcjonowanie generalnego komisarza, jednoosobowego organu, co funkcjonowanie komisji — to jednak trzeba brać pod uwagę, zastanowić się nad każdą fazą procedury.</u>
          <u xml:id="u-290.9" who="#WalerianPańko">Nie słyszałem w dzisiejszej dyskusji, co byłoby ogromnie pomocne dla Komisji Konstytucyjnej, żeby powiedziano: uważamy, że to można skrócić, to jest ważne, to są decyzje polityczne. To jest kwestia politycznej decyzji, nawet kwestia vacatio legis od ogłoszenia do wejścia w życie danej ordynacji, czy powinien być przewidziany pewien czas, czy nie powinien. Nie usłyszałem dzisiaj odpowiedzi na to pytanie. To źle, bo rozumiałem, że pan poseł Łuczak wskazywał na te elementy, które dla nas są ważne.</u>
          <u xml:id="u-290.10" who="#WalerianPańko">Uważam, że poseł Niesiołowski miał rację, że sprawa daty wyborów to kwestia arbitralnej decyzji politycznej. Każda decyzja polityczna ze strony tego, który ją podejmuje, może być arbitralna, ale społecznie musi być ona uzasadniona, usprawiedliwiona. I dlatego uważam, że nie możemy odstąpić od jednej kwestii. Uważam, że źle się stało, że naszej debacie nie przysłuchuje się, nie powiem, że premier, ale wicepremier, by odpowiedzieć mi na pytanie, które postawię i na które chciałbym uzyskać odpowiedź. Mianowicie, czy w razie majowej daty wyborów rząd może złożyć przed Sejmem oświadczenie, iż będzie wyposażony w dostateczne instrumenty służące organizacji życia gospodarczego, politycznego, organizacji państwa, bo to rząd jest odpowiedzialny za to, aby w okresie, który nastąpi po wyborach, tych trzech miesięcy — tak samo i my dopracowywaliśmy się metod i doświadczenia legislacyjnego — państwo mogło funkcjonować normalnie i bez zakłóceń, wobec braku możliwości dekretowania ze strony prezydenta w przerwach międzykadencyjnych, a z różnych względów nie sądzę, aby doszło do tego, aby takie dekrety prezydentowi przyznać.</u>
          <u xml:id="u-290.11" who="#WalerianPańko">Chciałbym usłyszeć taką odpowiedź ze względu na podstawową sprawę, rząd przedstawił swoją listę priorytetów legislacyjnych, w Sejmie leżą dziesiątki ustaw, w które zaangażowana jest wola wyborców, różnych grup społecznych, zawodowych i musimy sobie powiedzieć, jakie są generalne zadania, które przed nami stoją. Czy mamy pracować do końca, do wyborów, jak ta Izba ma widzieć swoje zadania, ażeby godnie zakończyć swoją, w moim przekonaniu dobrze wykonaną, pracę. Nie bezbłędnie, ale dobrze. I dlatego takie oświadczenie chciałbym usłyszeć.</u>
          <u xml:id="u-290.12" who="#WalerianPańko">Wysoka Izbo! Nie będę mówił, czy społeczeństwo chce wyborów, czy nie. Na tej sali mówiono nam, czego chce społeczeństwo Warszawy, dzisiaj przeczytałem wielokrotnie, że Sejm przygotował pasztet dla Warszawy, a przecież wiadomo, że to lud Warszawy pod naszym Sejmem procesjami czarnymi, oskarżeniami pod adresem członków komisji i, niestety, presją nie mającą precedensu wymógł, ażeby dać ustawę. I kiedy mówiłem przyszłemu prezydentowi Wyganowskiemu: krwawymi łzami będziecie płakać, płaczą dzisiaj mieszkańcy Warszawy. Lud Warszawy chciał, lud Warszawy dostał.</u>
          <u xml:id="u-290.13" who="#WalerianPańko">Dlaczego o tym mówię? To jest tylko jakby przykład, aby nie zawsze traktować to co krzykliwe — czasami grupy z różnych względów i różnymi interesami się kierujące określają to jako wolę społeczeństwa — jako rzeczywistą wolę społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-290.14" who="#WalerianPańko">Chciałbym jeszcze powiedzieć jedno. Przyszliśmy do tej Izby, aby pracować, a nie walczyć. Dla mnie zawsze było to oczywiste, przychodząc 4 czerwca wiedziałem, do jakiej Izby przychodzę. Nie bawię się w taką zabawę, w której daję komuś fory, a później mu mówię, że on jest ze mną, zaliczył się do tej grupy dlatego, że dałem mu fory. Jest to najbardziej niemoralne i zawsze uważałem, że wypominanie którejkolwiek ze stron, że znalazła się tutaj w taki sposób, który w pewnym sensie jest niemoralny, jest w najwyższym stopniu niemoralne.</u>
          <u xml:id="u-290.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-290.16" who="#WalerianPańko">Uważam, że przyszedłem po to, żeby pracować w tej Izbie. Starałem się nie angażować debaty i w dyskusje o charakterze czysto politycznym, dlatego że uważałem, że ten Sejm ma do zrobienia bardzo wiele ciężkiej roboty, a do czysto politycznych spraw jest tylu chętnych. Tylu chętnych wie, co to jest demokracja i wolność, ale nie rozróżnia obligacji od akcji,...</u>
          <u xml:id="u-290.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-290.18" who="#WalerianPańko">... że naprawdę należy przede wszystkim pracować. I uważam, że dzisiejsza debata była niestety, popisem czegoś, co nie powinno mieć miejsca. Powinniśmy godnie zakończyć, tak jak w komisjach. W komisjach pracujemy zgodnie, nie uwłaczając sobie i nie wypominając niczego. I dzisiaj tak samo powinniśmy sobie powiedzieć. Uważam, że dłużej niż do 20–25 września w żadnym razie ten Sejm nie powinien pracować. Tu żadne inne powody nie powinny być przytaczane. Jeżeli maj nie jest możliwy i czerwiec, ze względu na niemożność włączenia w kontekst polityczny wizyty papieża, bo to by było uwłaczające, to nie wchodzi w grę, to muszą być możliwe wybory najpóźniej na początku września lub w drugiej połowie września, po to, żeby nowy Sejm mógł normalnie przystąpić do debaty budżetowej i do wszystkich faz przygotowania czy to planu pieniężno-kredytowego, czy innych. Innej możliwości nie widzę. W tym czasie też można by było wykonać w sposób zdyscyplinowany wszystkie najważniejsze zadania legislacyjne. Niestety, często być może trzeba by było np. techników medycznych odsunąć na bok, po to, żeby zrealizować pilniejsze zadania. My, niestety, nie byliśmy dostatecznie zdyscyplinowani, ażeby Sejm skoncentrował się na najważniejszych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-290.19" who="#WalerianPańko">Na koniec chciałbym przedstawić uchwałę, która moim zdaniem, może być rozwiązaniem pewnej sytuacji. Otóż ludzie oczekują po tej debacie jakiegoś konkretnego efektu. Uchwałę tak bym sformułował:</u>
          <u xml:id="u-290.20" who="#WalerianPańko">Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wyrażając wolę polityczną przeprowadzenia wolnych wyborów przed upływem swojej 4-letniej kadencji, postanawia uznać dzień wejścia w życie ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu za chwilę podjęcia przez Sejm uchwały o rozwiązaniu, a tym samym otwarcie możliwości zarządzenia wyborów. Jednocześnie dostrzegając potrzebę wykonania najbardziej niezbędnych zadań legislacyjnych, przede wszystkim przedstawionych ostatnio przez rząd, postanawiamy uchwalić przepis przejściowy do Konstytucji, umożliwiający pracę Sejmu do dnia poprzedzającego datę wyborów, art. 30 ust. 3 i 31 ust. 2 Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-290.21" who="#WalerianPańko">Co daje ta uchwała? Daje to, że nie wyznaczając daty powiadamy, że nie będziemy już dyskutować, kiedy się rozwiązujemy. Z chwilą ogłoszenia czy też wejścia w życie ordynacji wyborczej — a Sejm może wyrazić swoją dzisiejszą polityczną wolę — nastąpi rozwiązanie Sejmu ze skutkiem na dzień poprzedzający datę wyborów. Wszystko już później zależy od prezydenta, z chwilą wejścia w życie ordynacji.</u>
          <u xml:id="u-290.22" who="#WalerianPańko">Inaczej, uważam, ludzie zrozumieją, że rozmawialiśmy 3 dni, a nie było żadnego efektu tej dyskusji. Takie jest moje stanowisko.</u>
          <u xml:id="u-290.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-291">
          <u xml:id="u-291.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle. Proszę przekazać projekt uchwały, ponieważ sądzę, że projekt ten będzie rozpatrywany przez Wysoką Izbę bądź kluby poselskie. Bardzo proszę o tekst.</u>
          <u xml:id="u-291.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę teraz o zabranie głosu pana posła Adama Babula z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pana posła Wiesława Chmielarskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-292">
          <u xml:id="u-292.0" who="#AdamBabul">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W związku z tym, że treść mojego wystąpienia zgadza się z wystąpieniem pana posła Pańki, pozwolę sobie, żeby nie być posądzonym o konformizm i podlizywanie się prawej stronie, zmienić tryb wygłaszania mojej mowy.</u>
          <u xml:id="u-292.1" who="#AdamBabul">Przede wszystkim chcę nawiązać do pytań zadanych przez pana posła Pańkę w stosunku do pewnych kwestii. Jeden z posłów odnosił się na tej sali między innymi do zagadnienia domicylu. I korzystając z okazji pragnę przedstawić swoje zdanie na ten temat. Nie widzę osobiście powodu, dla którego obywatele polscy, którzy z różnych, zaznaczam, względów, które powinny być bardziej zrozumiałe przez kolegów z prawej strony niż przez nas, nie przebywali przez ostatnie pięć lat w Polsce, mieliby być pozbawieni prawa biernego brania udziału w głosowaniu. Do tej kwestii odnosił się jeden z moich przedmówców.</u>
          <u xml:id="u-292.2" who="#AdamBabul">Również chcę się odnieść na gorąco do projektu uchwały przedstawionej przez mego przedmówcę. Zgadzam się z tą treścią z jednym wyjątkiem. Proponowałbym, aby data zakończenia kadencji tego Sejmu była określona na dzień pierwszego posiedzenia nowego Sejmu, żeby nie pozostawiać czasu na bezkrólewie. I tyle odnośnie do wystąpienia pana posła Pańki.</u>
          <u xml:id="u-292.3" who="#AdamBabul">W tej chwili wracam do swojego toku rozumowania. Nikt nie kwestionuje potrzeby wcześniejszego rozwiązania Sejmu X kadencji. Chociaż twierdzę, że obecny Sejm dobrze wykonał swoje zadanie. Musimy pamiętać, o tym, że bez zgody tego Sejmu nie byłoby reform, które zostały dokonane. Chcę obalić kilka mitów, które ostatnio są serwowane społeczeństwo. Wmawia się mianowicie, że społeczeństwo oczekuje jak najszybszych wyborów. Ja nie widzę potwierdzenia tego faktu. Pragnę również stwierdzić, że niewłaściwe jest twierdzenie o bezpośredniej zależności pomiędzy przeprowadzeniem wolnych wyborów w Polsce a umorzeniem polskich kredytów przez kraje zachodnie. Zależy to głównie od realizacji programu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-292.4" who="#AdamBabul">Wysoki Sejmie! Jestem za jak najszybszym terminem wyborów. Przy czym uważam, że termin majowy jest już niewykonalny. Pragnę również przypomnieć, że pan prezydent Rzeczypospolitej, zadając pracę domową na święta, poddał nam pod rozwagę dylemat następujący: jeżeli pozostanie stary rząd pana premiera Mazowieckiego, to niezbędne będą szybkie wybory. Jeżeli natomiast rząd będzie nowy, to z wyborami możemy poczekać. Obecnie czytając list pana prezydenta, zastanawiam się, co się stało. Czy pan prezydent zmienił zdanie, czy urzędnicy Kancelarii Prezydenta źle odrobili pracę domową.</u>
          <u xml:id="u-292.5" who="#AdamBabul">Wysoki Sejmie! Uważam, że nie należy tej kadencji kończyć w pośpiechu i w popłochu. Moim zdaniem należy ją zakończyć spokojnie i z godnością, z pełną troską o interesy państwa i obywateli. Ten Sejm powinien przyjąć wiele niezbędnych ustaw, takich jak ustawa o obrocie papierami wartościowymi, pakiet ustaw podatkowych, ustawa o środkach masowego przekazu i inne. Chcę się zwrócić w tym miejscu do pana prezydenta i do rządu z prośbą o podjęcie prac nad przygotowaniem projektów tych ustaw. Naród czeka na chleb, igrzysk na razie ma dość. Z serwowaniem następnej dozy igrzysk możemy się powstrzymać kilka miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-292.6" who="#AdamBabul">Jeżeli chodzi o projekty ordynacji wyborczej. Myślę, że przez szacunek dla pana prezydenta, Sejm powinien przekazać do komisji projekt prezydenckiej ordynacji wyborczej. I wtedy prawdopodobnie komisja otrzyma zadanie dalszego kontynuowania pracy. Tu chciałbym wrócić jednak i namawiać, za posłem Pawlakiem, do ponownego rozpatrzenia ordynacji przedstawionej jesienią ubiegłego roku przez pana posła Łuczaka. A więc ordynacji proporcjonalnej, w której okręgami wyborczymi byłyby obszary województw. Z tym że rozliczanie głosów odbywałoby się w skali kraju. Argumentację potwierdzającą takie rozumowanie przedstawił dość obszernie pan poseł Pawlak. Ja mogę tylko stwierdzić że popieram jego rozumowanie.</u>
          <u xml:id="u-292.7" who="#AdamBabul">Jeżeli chodzi o Senat — wybierać, nie wybierać, pozostawić. Uważam, że sprawa jest oczywista. I spór toczy się w sferze ambicji, a nie jakichś podstaw prawnych. Pan poseł Szymański przytoczył dość długi wywód w sprawie zniesienia Senatu. I przyznam się, że jego rozumowanie jest mi bliskie. Doświadczenie obecnej kadencji wykazuje, że Senat jest bardziej instytucją polityczną niż merytorycznie pomagającą w pracy legislacyjnej. Jeszcze jeden argument przemawia za zniesieniem Senatu. W tej chwili w Polsce jest już troszeczkę moim zdaniem za dużo organów władzy. Sejm jest, parlament jest 2-izbowy, oprócz tego jest rząd, który w niektórych krajach pełni rolę organu wykonawczego. I mamy prezydenta. Wiemy, że w niektórych krajach prezydent de facto jest liderem, jest szefem rządu. Twierdzę, że za dużo mamy instytucji ustawodawczych, wykonawczych i kompetencje poszczególnych organów już w tej chwili są zamazane. Pragnę w tym momencie przypomnieć projekt wprowadzenia w miejsce Senatu izb samorządowych, co jest zawarte w propozycjach PSL.</u>
          <u xml:id="u-292.8" who="#AdamBabul">Na zakończenie pozwolę sobie na pewną dygresję. Aby uspokoić posłów byłego OKP chcę stwierdzić, że Polskie Stronnictwo Ludowe nie jest przeciwko demokracji i przeciwko podziałom w OKP. W tej kwestii życzymy wam jak najlepiej, życzymy jak najwięcej dobrowolnych, demokratycznych podziałów.</u>
          <u xml:id="u-292.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-293">
          <u xml:id="u-293.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-293.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Wiesława Chmielarskiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Józefa Oleksego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-294">
          <u xml:id="u-294.0" who="#WiesławChmielarski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jeśli chodzi o termin wyborów, to oczywiście prezentuję stanowisko naszego klubu wyrażone przez naszego szefa Włodzimierza Cimoszewicza. Stanowisko jasne, nie wymagające specjalnie komentarzy. Nie chcę też specjalnie zajmować się sprawami politycznymi. Te mnie w tej Izbie jakby mniej interesowały.</u>
          <u xml:id="u-294.1" who="#WiesławChmielarski">Chcę natomiast zwrócić uwagę na wielkie, poważne problemy gospodarcze, które w tej kampanii wyborczej muszą się wybić na czoło. Sprawy polityczne dotyczące kierunków rozstrzygnięć demokratycznego państwa są już jak gdyby ustalone, trzeba je tylko utrwalać. Główne kierunki gospodarcze, odejście od systemu nakazowo-rozdzielczego do gospodarki rynkowej też są rozstrzygnięte i nikt ich tu nigdy nie kwestionował i nie kwestionuje. Natomiast sama metoda i droga przejścia do gospodarki rynkowej wymagają uwzględnienia stanu faktycznego, jaki jest w Polsce, a nie jakiegoś wydumanego. Ta droga nie budzi jednolitych jak gdyby odczuć i budzi wiele zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-294.2" who="#WiesławChmielarski">Przyspieszacze wyborów przeważnie w bardzo małym stopniu zajmują się sprawami gospodarczymi. Jak gdyby to ich nie interesuje. Ich zdenerwowanie budzi to, że my tu jeszcze siedzimy, że z takiego czy innego kontraktu zajmujemy miejsca, które już im się należą. Gdyby ci ludzie potrafili w telewizji, czy w gazecie powiedzieć, dlaczego im się należą — bo oni prezentują lepsze dla Polski rozwiązania gospodarcze, bo oni oto mają konkretny program nieco inny niż pan Balcerowicz, korzystniejszy dla Polski — wtedy nie byłoby tu dla nas racji bytu. Takich argumentów w tej kampanii, którą prowadzą politykierzy i różnego typu gracze, nie słyszy się, dominuje absolutnie sprawa polityki, natomiast sprawa gospodarki to jakby dla kraju mało istotne i jakby mało ważne dla Sejmu. I z tym stanowczo się nie zgadzam.</u>
          <u xml:id="u-294.3" who="#WiesławChmielarski">Prywatyzacja ma być panaceum na wszelkie dolegliwości naszej polskiej gospodarki i to jest jak gdyby jedyna droga. W programie pana Balcerowicza jest tak: walka z inflacją i prywatyzacja. Poza tym dosłuchać się czegokolwiek innego było trudno.</u>
          <u xml:id="u-294.4" who="#WiesławChmielarski">Proszę Państwa! Przyjrzyjmy się, że to jest dość kłamliwe. Rolnictwo nasze jest w większości prywatne, rzemiosło, usługi są prywatne. I cóż się dzieje? Jak ten program gospodarczy sprzyja tej prywatnej własności? Ależ absolutnie nie sprzyja. Gdyby było tak, że upadają firmy państwowe, a dobrze się dzieje firmom prywatnym, to można by było zgodzić się, że ten kierunek jest słuszny. Otóż okazuje się, że w pierwszej kolejności cierpi inicjatywa prywatna, a najbardziej ubożeje polskie rolnictwo. Czyż ten program może być dalej kontynuowany? Czy nie powinny dominować w kampanii wyborczej właśnie te problemy, a nie sprawa kto jaki urząd zajmie?</u>
          <u xml:id="u-294.5" who="#WiesławChmielarski">Można pokazać parę przykładów, na palcach policzyć ludzi z prywatnej inicjatywy, którzy robią dobre interesy. Jest to naprawdę nieliczna grupa. Dla naszego społeczeństwa jak gdyby mało ważna, a jakże często jeszcze, chociaż mówię to bez żadnego dowodu, na zasadzie tylko ogólnych stwierdzeń, które i tu padały, jakże często jest podejrzenie, że te dobre interesy robi się niezbyt rzetelną, niezbyt uczciwą pracą. Przykład — afera alkoholowa.</u>
          <u xml:id="u-294.6" who="#komentarz">(Głos z sali: To nie na temat.)</u>
          <u xml:id="u-294.7" who="#WiesławChmielarski">To jest na temat, dlatego że program gospodarczy, to jest to, co w kampanii wyborczej powinno się wybić na pierwsze miejsce. Otóż taki program gospodarczy powinny zaprezentować pretendujące do zasiadania tu ugrupowania, i to właśnie jest na temat. Czy taki program się szykuje? Sądząc z pewnych głosów, które tutaj się słyszy — tak. W moim odczuciu największe szanse ma ugrupowanie Unia Demokratyczna czy „Solidarność Pracy”. Oni pierwsi rzucili hasło paktu dla Polski. Trzeba im to oddać. Jeśli podbudują to odpowiednim programem gospodarczym, programem, którego częściowo jakieś zarysy prezentował tu poseł Bugaj, przynajmniej jako zaprzeczenia w stosunku do realizowanego programu, oni mają szanse wygrać i dobrze by się stało, gdyby wygrali dzięki lepszemu programowi, który sprawdziłby się w praktyce. Otóż program taki, wbrew temu co mówił pan wicepremier Balcerowicz, wcale nie jest łatwo napisać. On naprawdę wymaga wielu rachunków i wielu fachowców.</u>
          <u xml:id="u-294.8" who="#WiesławChmielarski">I jeszcze jedna sprawa, którą chcę poruszyć. Przed całą kampanią wyborczą koniecznie ta Izba musi podjąć ustawę o radiu i telewizji, albowiem w tych środkach masowego przekazu nie dzieje się dobrze, a będą one wykorzystywane w kampanii wyborczej. Jako przykład proszę przeczytać artykuł posłanki Dynowskiej, nietuzinkowej w naszym gronie, jakie miała problemy z wygłoszeniem swojego oświadczenia w telewizji w związku z kampanią dotyczącą wyboru posłanki Ziółkowskiej. Tam jest napisane, że musiała dużo przeżyć, i problemów, i upokorzeń, żeby mogła — posłanka tej klasy, reprezentant takiej instytucji — powiedzieć w krótkim bardzo wystąpieniu swoje zdanie. O czym to świadczy? Że póki nie rozstrzygniemy tej sprawy przed kampanią wyborczą, może to być wykorzystywane bardzo jednostronnie i bardzo kłamliwie.</u>
          <u xml:id="u-294.9" who="#WiesławChmielarski">I drugi przykład. Przedwczorajsza audycja „Sprawa dla reportera” pani redaktor Jaworowicz. Otóż był to przykład jak jednostronnie można pokazać sprawy, bez komentarza i bez przedstawienia drugiej strony. Oto pokazuje się, jak pokrzywdzeni zostali Braniccy. Pewno krzywd było wiele, ja nie neguję, nie znam sprawy. Ale uczciwy redaktor zapytałby delikatnie chociażby panią Branicką, czy to czasem nie jej przodkowie zawiązywali Targowicę i podpisali rozbiory Polski?</u>
          <u xml:id="u-294.10" who="#WiesławChmielarski">Inny przykład. Pokazuje się właściciela fabryki, któremu zabrano ją w wyniku nacjonalizacji. Fabrykę pokazuje się od strony śmietnika i wszystkie żale właściciela, które może i w części są słuszne, ale dlaczego jednocześnie nie zapytać przedstawicieli załogi tej fabryki o ich zdanie na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-294.11" who="#WiesławChmielarski">Kończąc, zgłaszam wniosek formalny, aby przy okazji wyborów parlamentarnych, tych najbliższych, poddać pod referendum sprawę reformy rolnej i ustawy o nacjonalizacji.</u>
          <u xml:id="u-294.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-294.13" who="#WiesławChmielarski">Te dwie rzeczy muszą być rozstrzygnięte ostatecznie. To nie może być tak, że będzie się do sprawy co chwilę wracać na zasadzie: oto zła komuna podjęła niesprawiedliwe decyzje i trzeba to odkręcać. Tę odpowiedź może dać tylko całe uprawnione do tego społeczeństwo, a więc pełnoletnie. Przy okazji wyborów powinno się społeczeństwo zapytać, a wcześniej poinformować w kampanii wyborczej, zapytać, czy jesteś za utrzymaniem dekretu o reformie rolnej z 6 września 1944 r. i ustawy o nacjonalizacji z 3 stycznia 1946 r. czy też nie? Ta odpowiedź pozwoli załatwiać dalej sprawy prywatyzacji i wszystkie inne z tym związane.</u>
          <u xml:id="u-294.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-295">
          <u xml:id="u-295.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, niestety nie mogę tego przyjąć jako wniosek formalny, bo zarządzanie referendum należy do decyzji Wysokiej Izby i jest uregulowane ustawą. Tak że tego jako wniosek formalny z dzisiejszej debaty nie możemy przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-295.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan poseł ad vocem?</u>
          <u xml:id="u-295.2" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Żurawiecki: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-295.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-296">
          <u xml:id="u-296.0" who="#JerzyŻurawiecki">Bardzo proszę pana posła Chmielarskiego, ponieważ to padło z trybuny sejmowej, by nie dezinformował i nie wprowadzał w błąd społeczeństwa polskiego, a jeżeli zna przykład, że ktokolwiek podważał do tej pory decyzje dekretu o reformie rolnej i ustawy o nacjonalizacji przemysłu, to bardzo proszę to powiedzieć jako fakt, bo pan w tej chwili wprowadza złą informację w obieg społeczny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-297">
          <u xml:id="u-297.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-298">
          <u xml:id="u-298.0" who="#WiesławChmielarski">Proszę pana, powiedziałem to jako fakt z telewizji, z przedwczoraj. Właściciel, któremu odebrano fabrykę na zasadzie ustawy o nacjonalizacji. I to się pokazuje — tego właściciela i jego żale. To jest fakt. Mało tego?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-299">
          <u xml:id="u-299.0" who="#JerzyŻurawiecki">Ale pan tu zabiera głos z trybuny, nie jako telewidz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-300">
          <u xml:id="u-300.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie Pośle! Proszę bardzo o proszenie o głos w razie chęci wypowiedzenia się.</u>
          <u xml:id="u-300.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan poseł ad vocem? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-301">
          <u xml:id="u-301.0" who="#JacekSoska">Panie Pośle Żurawiecki! Niestety to są fakty, że do komisji rolnictwa wpływa bardzo dużo listów i wniosków byłych ziemian, odnośnie do zwrotu majątku w wyniku reformy rolnej. I te same listy wpływają do Prezydium Sejmu, i to komisja rolna otrzymuje. Tak że to nie jest jakimś wymysłem pan posła, takie fakty są i te listy wpływają do Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-302">
          <u xml:id="u-302.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-302.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako ostatni przed przerwą głos zabierze pan poseł Józef Oleksy z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-303">
          <u xml:id="u-303.0" who="#JózefOleksy">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jestem dość zmęczony, myślę nie mniej jak słuchacze radia słuchający naszej debaty, więc ograniczę się tylko do paru spostrzeżeń, choć dzisiejsza debata rodzi ich bardzo wiele. I tu bym się z panem posłem Pańko, w którego zawsze wsłuchuję się bardzo uważnie i z poważaniem, nie zgodził, kiedy zadał on retoryczne pytanie o tej debacie, że ona nie powinna była tak przebiegać. Myślę, że ta debata jest bardzo wartościowa, coś się w niej przełamało. Podziały inaczej się rozłożyły niż dotychczas. Myślę, że wielu powiedziało sobie szczerze to, czego może przy innym charakterze tej debaty by nie powiedziało. Osobiście oceniam tę debatę — mimo że była ona w sumie nie na temat...</u>
          <u xml:id="u-303.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-303.2" who="#JózefOleksy">... — jako bardzo wartościową i potrzebną.</u>
          <u xml:id="u-303.3" who="#JózefOleksy">Chcę powiedzieć, że państwo pewnie nie zwróciliście uwagi na to, że w tej debacie Parlamentarny Klub Lewicy Demokratycznej był praktycznie, poza pięcioma osobami, nieobecny. I poza, oczywiście, naturalnymi reakcjami w dyskusji ad vocem. To było świadome postanowienie klubu, dlatego że dość już mieliśmy obaw i przewidywań, że w ramach uprawianej propagandy może znowu kogoś skusić, by rozkrzyczeć się na kraj, jak to właśnie lewica w Sejmie, trzymając się kurczowo tych foteli sejmowych, chce hamować i blokować przyspieszenie wyborów. I myślę, że postąpiliśmy słusznie. Staliśmy się obserwatorami debaty niejako w innej części sali. Nie mówię tego ani z przytykiem, ani ironicznie, chyba ona powinna była odbyć się po prawej stronie sali. I myślę, że przesadne uczestnictwo lewicy w tej dyskusji popsułoby prawidłowy obraz dylematów politycznych i podziałów politycznych, które są obiektywne w Polsce i taić ich nie potrzeba, ani wstydzić się ich nie trzeba, jeśli nie posuwają się za daleko. I to postanowienie, które przyjął PKLD, zostało zrealizowane. Myślę, że Parlamentarny Klub Lewicy Demokratycznej deklarując pełną gotowość niehamowania niczego, opowiedzenia się za wszystkim co służy sprawie polskiej i rozwiązywaniu jej problemów, bez żadnych warunków poza logiką, roztropnością i rzeczywistym służeniem rozwiązywaniu problemów polskich, to osiągnął. I to jest ta wartość, również i po naszej stronie, chcę to bez żadnej wyniosłości, z pełną pokorą podkreślić, ciesząc się, że społeczeństwo miało możność ujrzeć, iż dylematy są prawdziwymi dylematami, a nie hamowaniem dla jakichś podejrzanych celów. Myślę, że dotyczy to również i tych z obozu „Solidarności”, którzy nie będąc za przyspieszeniem majowym wyborów, nie mogą przecież być zakwalifikowani jako hamulcowi, czy z własnych egoistycznych interesów przeciwstawiający się, jak tu niektórzy mówili, powszechnej oczywistości takiego przyspieszenia.</u>
          <u xml:id="u-303.4" who="#JózefOleksy">Po drugie, chciałbym zwrócić uwagę na dość drobną może sprawę, ale męczącą w podniosłej tonacji tej debaty. Ławy rządowe są de facto puste praktycznie przez cały dzień.</u>
          <u xml:id="u-303.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-303.6" who="#JózefOleksy">Świadczy to o tym, sądzę, że rząd specjalnie albo nie interesuje się przyspieszeniem, albo wie już dawno, że to przyspieszenie w sprawie wyborów jest niemożliwe. I spokojnie pracuje.</u>
          <u xml:id="u-303.7" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-303.8" who="#JózefOleksy">Jeśli tak, to mógłbym z większym wybaczeniem patrzeć na tę trochę żenującą nieobecność rządu przy debacie, nowego rządu, który, jak wiemy, ma to umocowanie Sejmu bez większości parlamentarnej wyraźnie wyodrębnionej dla siebie. A w końcu debata dzisiejsza, jak powiedziałem, w niewielkim stopniu dotyczyła wyborów i terminu, zaś dotyczyła w sumie stanu spraw kraju i sposobu podejścia do tych dylematów.</u>
          <u xml:id="u-303.9" who="#JózefOleksy">Poseł Kuroń, który tak skrzętnie chroni swojego termosu, nie uchronił dzisiaj tajemnicy o co szło niektórym w sposobie ujęcia tej debaty. Sądzę, że do końca nie jest tak, jak twierdzi poseł Kuroń, że celem w ogóle było jedynie zrzucenie na kogoś odłożenia majowego terminu wyborów. Myślę, że poseł Kuroń w swoim ferworze poszedł trochę za daleko. Dlaczego wybory miałyby być tak szybko i dlaczego występuje ta, dla niektórych dziwna, zbieżność z obu stron sali, jeśli chodzi o podparcie potrzeby skrócenia kadencji. Przypomnę tylko, bo to ważna sprawa. Jedna strona podchodzi do przyspieszenia na zasadzie wydalenia z tej sali jej lewej strony, jako nie umocowanej i nie umandatowionej, nie popartej przez społeczeństwo, co jest oczywiście sprawą dyskusyjną, co dziś wykazano. A druga strona, lewica, popierając potrzebę skrócenia kadencji tego Sejmu, roztropnego oczywiście, stawia nie mniej ważną sprawę, stawia sprawę mandatu społecznego dla programu realizowanego przez ten rząd i nowy obóz rządzący. I proszę państwa, wartością tej debaty jest to, że dziś nikt tego nie stawia agresywnie. Bo i państwo z prawej strony zgodzicie się, że rozumując demokratycznie, parlamentarnie i politycznie ten rząd i obóz rządzący nie ma do końca mandatu społeczeństwa, na realizowanie tego wymiaru programu, nie ma go obiektywnie. To nie jest zawinione, bo nie było wolnych wyborów demokratycznych. I prawdą jest, że ta zbieżność, jak by nie była dziwna, ucina temat i już nie mamy co dalej się przekonywać, że kadencja tego Sejmu powinna być skrócona możliwie najszybciej, z jednym nadrzędnym warunkiem: zachowania i pilnowania prawa obywateli do spokojnego, demokratycznego, w pełni przygotowanego, świadomego wyboru w demokratycznych wyborach. I myślę, że to dziś ustaliliśmy i nie podlega to już dalej dyskusjom.</u>
          <u xml:id="u-303.10" who="#JózefOleksy">Mówiąc o tym braku mandatu, nie chciałbym kierować się tezą, którą pan poseł Pańko, myślę, że trochę nieroztropnie — w całej mądrości swojego wywodu określił w stosunku do Warszawy, iż zadziałała zasada „lud chciał, to i ma”. Jest to dość niebezpieczne sformułowanie, bo łatwo je przenieść na inne sytuacje w stanie rozdrażnienia społeczeństwa i mówić: lud chciał, podjął decyzję, nie znosił już poprzedniej władzy, wybrał nową, ale... itd. Nie stosujmy tego rozumowania, bo wtedy miałoby zastosowanie stwierdzenie mojego znakomitego kolegi, posła Czerniawskiego, który mówi, zawsze ujmując rzecz historycznie, że w sumie za szaleństwa królów zawsze płacą narody. Tak było od prehistorii. I oby ta prawda w żadnym uogólnieniu nie musiała mieć zastosowania w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-303.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-303.12" who="#JózefOleksy">I myślę, że nie będzie musiała mieć zastosowania.</u>
          <u xml:id="u-303.13" who="#JózefOleksy">Pan poseł Szymański wyszedł do przodu ze sprawą Senatu. Ja też jestem przeciwnikiem dwuizbowości naszego parlamentu i mówiłem to nieraz na posiedzeniach Komisji Konstytucyjnej, mimo że temat długo był przemilczany. I nie ze złośliwości ani z braku szacunku dla drugiej izby, ale z jednego, może trochę specyficznego powodu. Otóż przez pewien czas byłem przy okrągłym stole i może państwo tego nie wiedzą, ale w momencie kiedy ówczesna strona rządowa zaproponowała powołanie drugiej izby — Senatu, który byłby ogniwem w pełni demokratycznie wybieranym, strona solidarnościowa ze zdumieniem zamilkła na dwa dni. Nie tylko bowiem nie była na to przygotowana, ale nie chciała Senatu jako drugiej izby.</u>
          <u xml:id="u-303.14" who="#JózefOleksy">Taka jest prawda historyczna. To była oferta i propozycja wmuszona niejako ówczesnej opozycji, a więc jeśli tak, jeśli mówimy, że kontrakt okrągłego stołu to dziś tak złowieszczo niedobra przeszłość, to wspomnijmy też, że tym czystym kontraktowym charakterem jest właśnie druga izba i jej istnienie. Rozliczając się z okrągłym stołem, zrywając z nim jako nieaktualnym ustaleniem, nie bądźmy aż tak selektywni, proszę państwa. Pamiętajmy też, że owocem okrągłego stołu, oprócz kontraktowych proporcji tego Sejmu, jest również w 100% fakt istnienia w ogóle Senatu jako drugiej Izby i bądźmy w tych ocenach historycznych uczciwi.</u>
          <u xml:id="u-303.15" who="#JózefOleksy">Myślę, że Senat dobrze wykonał swoją kontraktową rolę, kontrakt się kończy, trzeba z tego wyciągnąć wnioski.</u>
          <u xml:id="u-303.16" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-303.17" who="#JózefOleksy">Natomiast inna sprawa, to kiedy to zrobić, w jaki sposób zmienić Konstytucję, czy to my — myślę, że nie — ale temat jest i nie ma co na niego zamykać oczu.</u>
          <u xml:id="u-303.18" who="#JózefOleksy">Dziś przewijał się tu bardzo często wątek o zagrożeniach demokracji, choć bardzo różnie one były definiowane, i z różnych stron wskazywano na to zagrożenie. Na tle tej tezy o zagrożeniach zrodziła się w Unii Demokratycznej koncepcja paktu dla Polski. Jestem bardzo przychylny idei paktu dla Polski. Przed godzina prosiłem o możliwe wypełnienie treścią tego hasła, bo bardzo nie lubię pustych haseł i zawołań, które nic nie znaczą. Wierzę, że będzie to uściślenie i wierzę też, że może będzie to miało trochę wspólnego z osławioną ideą porozumienia i dialogu, która przy okrągłym stole też była ideą przewodnią, z patriotycznych pobudek przez wszystkie ówczesne strony podjętą. Będę się za ideą paktu dla Polski opowiadał z całym gorącym poparciem, wiedząc oczywiście, co mieści się pod tym pojęciem, i myślę, że nie tylko ja tak będę do tego podchodził.</u>
          <u xml:id="u-303.19" who="#JózefOleksy">Mówiąc o rozlicznych zagrożeniach dla demokracji, chcę z przykrością powiedzieć, że w pierwszej zwłaszcza fazie naszej debaty objawił się bardzo niedobry stosunek do Konstytucji. Pomijam już, proszę państwa, wczorajszą wypowiedź pana Falandysza w telewizji, pełną wzgardy i obrzydzenia, o obowiązującej w końcu Konstytucji, kiedy poważny doradca obozu rządzącego mówi, że czas najwyższy wyrzucić na śmietnik ten dokument. I my nie reagujemy, proszę państwa, reagując na bardziej błahe kwestie. Ja również mam dużo uwag do tej Konstytucji i nie ja jeden. I nie przez przypadek nowelizujemy ja bez przerwy proszę państwa. Ale miejmy trochę uznania dla naszych dzieci i młodego pokolenia. Nie czyńmy tego, tak jak dziś apelowaliśmy, nie ogołacajmy z resztek autorytetu instytucji państwa, choćby największy ból historyczny pchał nas do tego. Nie czyńmy tego, bo ból minie, a instytucje państwa albo będą miały poważanie u młodego pokolenia i jakieś znaczenie stymulujące zachowania obywatelskie, albo będziemy się szamotać we wzajemnych konfliktach i pomówieniach, kiedy będą już zupełnie nowe problemy i konflikty. Dlatego te stwierdzenia, że tę Konstytucję zawsze możemy zmienić, ta wzgardliwość do stalinowskiej Konstytucji. Tak, ona z tego okresu pochodzi, ale proszę państwa, nikt nam nie nakazywał najpierw robić wybory prezydenckie, odkładając sprawę uchwalenia nowej Konstytucji. Nikt nas poza nami samymi, a może i nie wszystkimi, w ujęciu ugrupowań, nie zmuszał do tego, do takiego podejścia. Uważam, że powinniśmy być na to uwrażliwieni i z tego powodu też uważam, uczciwszy osobę pana prezydenta, że wniosek o zmianę Konstytucji w kwestii Senatu należy odrzucić. Jest to bowiem dowód wielce swobodnego, jeśli nie pochopnego podchodzenia do nowelizacji Konstytucji wtedy, kiedy jest to wygodne, i z taką szybkością jak własne zaniechanie to spowodowało. Dlatego będę wnioskował o odrzucenie propozycji prezydenckiej w kwestii nowelizacji Konstytucji w punkcie dotyczącym trwałości wiekuistej Senatu Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-303.20" who="#JózefOleksy">Natomiast jeśli chodzi o inny projekt prezydencki dotyczący ordynacji wyborczej uważam, że jest w nim wiele propozycji, które przewijały się w debacie w podkomisji, ciężko pracującej, w Komisji Konstytucyjnej, powiem więcej, on zawiera elementy zbieżne z pierwszym projektem zgłoszonym w lipcu przez lewice. Później prace jak zawsze twórczo pobiegły w inną stronę, ale uważam, że przynajmniej rozpatrzyć ten projekt trzeba. Nie byłbym za odrzuceniem projektu prezydenckiego, lecz za skierowaniem go do Komisji Konstytucyjnej do rozważenia. Co to oznacza w kwestii kalendarza wyborczego, powiem już z pełnym spokojem w świetle obaw początkowych, że lewica może być obciążona zarzutem hamowania. Na szczęście pan prezydent wkroczył w takim momencie i w taki sposób ze swoimi propozycjami, że bierze na swoje bardzo obarczone barki również i kwestię niemożliwości realizacji przyspieszonego kalendarza.</u>
          <u xml:id="u-303.21" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-304">
          <u xml:id="u-304.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-304.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-305">
          <u xml:id="u-305.0" who="#JacekSzymanderski">Chciałem zwrócić uwagę na to, że mylnie interpretowany jest kontrakt okrągłego stołu, a to bardzo ważne. Przy okrągłym stole z jednej strony zasiedli autorzy stanu wojennego wprowadzonego przeciw temu społeczeństwu, z drugiej strony zasiedli ci właśnie, przeciwko którym ów stan wojenny został wprowadzony. Okrągły stół to nie był, historycznie rzecz biorąc, to była kapitulacja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-306">
          <u xml:id="u-306.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, proszę nie wyłączać mikrofonów posłom mówiącym z sali. Proszę, panie pośle, tylko proszę krótko, ponieważ będzie wypowiedź ad vocem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-307">
          <u xml:id="u-307.0" who="#JacekSzymanderski">Tak, oczywiście.</u>
          <u xml:id="u-307.1" who="#JacekSzymanderski">To była kapitulacja, w wyniku której z jednej strony ustępowały instytucje państwa totalitarnego, pokonane zresztą międzynarodowo w wyniku klęski w zimnej wojnie, a z drugiej strony tworzyły się instytucje państwa demokratycznego. Fakt, że owe instytucje państwa totalitarnego, jak prezydent, który był drugą stroną owego kontraktu, jak był pan uprzejmy powiedzieć za Senat, że ten prezydent, prezydent Jaruzelski mianowicie odszedł — nie znaczy, że demokratyczna instytucja tego państwa też powinna odejść, bo w takim razie powinniśmy uznać, że koniec kontraktu okrągłego stołu oznacza również koniec niepodległego społeczeństwa polskiego, które było tam stroną.</u>
          <u xml:id="u-307.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-308">
          <u xml:id="u-308.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-308.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-309">
          <u xml:id="u-309.0" who="#JózefOleksy">Wykładnię pana posła Szymanderskiego dotyczące historii Polski najnowszej są znane i swoiste, nie możemy więc ich traktować jako uniwersalnie obowiązujące, i myślę, że nawet we własnym obozie pana posła Szymanderskiego znalazłyby się odcienie innych interpretacji niż zaciekły kombatancki antykomunizm, który pan poseł Szymanderski uprawia z taką lubością.</u>
          <u xml:id="u-309.1" who="#JózefOleksy">Ja nie uważam, że okrągły stół to była tylko kapitulacja, a jeśli nawet, to mogła odbyć się znacznie później. I nie dokonujmy dziś na gorąco, panie pośle, ocen historycznych w tak doniosłej sprawie, która w końcu, jak sam pan dziś mówił, prowadziła do zupełnie wzorcowego przechodzenia od jednego systemu do drugiego.</u>
          <u xml:id="u-309.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-310">
          <u xml:id="u-310.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-310.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła sekretarza o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-311">
          <u xml:id="u-311.0" who="#JacekPiechota">Jutro, tj. w sobotę o godzinie 8 odbędzie się zebranie Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego w sali kolumnowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-312">
          <u xml:id="u-312.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam przerwę do godziny 20,30.</u>
          <u xml:id="u-312.1" who="#OlgaKrzyżanowska">W czasie przerwy odbędzie się zebranie Konwentu Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-312.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Na liście mówców zapisanych jest do głosu jeszcze 10 posłów.</u>
          <u xml:id="u-312.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 20 min 05 do godz. 20 min 40)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-313">
          <u xml:id="u-313.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-313.1" who="#TadeuszFiszbach">Kontynuujemy łączną dyskusję nad sprawą rozwiązania się Sejmu oraz przedstawionymi projektami ustaw: o zmianie Konstytucji oraz Ordynacja wyborcza do Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-313.2" who="#TadeuszFiszbach">Jest jeszcze 10 zgłoszeń do dyskusji. Zwracam się z uprzejmą prośbą do zabierających głos o umożliwienie nam zakończenia obrad w dniu dzisiejszym o stosownej porze.</u>
          <u xml:id="u-313.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Kazimierza Czerwińskiego, nie zrzeszonego. Kolejnym mówcą będzie poseł Czesław Janicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-314">
          <u xml:id="u-314.0" who="#KazimierzCzerwiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Reprezentując opinię Rady Krajowej Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji, pragnę na wstępie podkreślić, że nic nie przesłoni najgłębszego zatroskania o efektywność polskiej gospodarki, jakie jest udziałem najszerszych kręgów społeczeństwa. To w dziedzinie gospodarczej splatają się dramatyczne zagrożenia, bezprzykładna cierpliwość społeczeństwa i determinacja rządu. W skuteczności działania na tym obszarze realizuje się racja stanu, z tą skutecznością działania wiąże swoje nadzieje naród.</u>
          <u xml:id="u-314.1" who="#KazimierzCzerwiński">Trosce o kondycję gospodarki, jakości materialnej egzystencji społeczeństwa, poszczególnych osób i rodzin, trosce o ekonomiczne bezpieczeństwo, osłabiane wahaniem realnych dochodów i bezrobocia, towarzyszy zapobiegliwość elit politycznych o konsekwentne konstruowanie suwerennego i demokratycznego państwa, III Rzeczypospolitej Polskiej. To państwo musi posiadać władzę pochodzącą z wolnych wyborów, bo tylko taka władza jest emanacją suwerenności narodu, tak jak obecnie jest jej uosobieniem prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, piastujący wysoki urząd z woli narodu. Wybory parlamentu i utworzenie pierwszego rządu III Rzeczypospolitej zwiększają wspólny wysiłek i wspólną pracę także tej Izby nad wykreowaniem państwa, które jest naszym narodowym celem.</u>
          <u xml:id="u-314.2" who="#KazimierzCzerwiński">Istnieje zatem potrzeba postanowienia o skróceniu kadencji parlamentu, Sejmu i Senatu, bo konstytuujący go układ polityczny swoją misję spełnił, a ranga problemów oczekujących na rozwiązanie, problemów głównie w dziedzinie gospodarczej, wymaga jasnego sprecyzowania woli całego społeczeństwa. Tego wymaga także kontynuacja trudnych reform gospodarczych. Skrócenie kadencji Senatu i Sejmu jest oczywistością, pochodzi bowiem z dramatycznego wyboru między wyniszczającym, niesprawnym systemem a nową demokratyczną jakością. Ten wybór został rozstrzygnięty i utrwalony. Dzisiaj stoją przed nami nowe cele roztropnego pokierowania życiem społeczno-gospodarczym zgodnie z najżywotniejszymi potrzebami i wolą narodu. Chodzi więc o zapewnienie możliwości wyboru konkretnych, pozytywnych koncepcji społeczno-gospodarczych i politycznych oraz ludzi, którzy — wybrani przez większość — będą realizować program najskuteczniej.</u>
          <u xml:id="u-314.3" who="#KazimierzCzerwiński">Jesteśmy zdecydowanie przeciwni przymuszaniu społeczeństwa drogą faktów dokonanych do wyboru według kryteriów historycznych, według nieczytelnych deklaracji ideowych, z których dla praktyki nic nie wynika, czy też wyboru autorytetów różnych formatów. Wyborca ma prawo wybierać swoją przyszłość i przyszłość swojej ojczyzny odpowiedzialnie. Powinien być zatem poinformowany o pozytywnych programach kreowania tej przyszłości, o tym co może osiągnąć w wyniku ich realizacji dla siebie i dla kraju.</u>
          <u xml:id="u-314.4" who="#KazimierzCzerwiński">Takich pozytywnych programów gospodarczych i politycznych nie widzimy, poza programem rządowym., skonstruowanym w oparciu o znany plan Balcerowicza. Ten program jest kompetentną kontynuacją przemian w kierunku nowoczesnego kapitalizmu i uwzględnia modyfikacje wyprowadzone z doświadczeń poprzedników. Jest to bez wątpienia jedna z możliwych i niekoniecznie najłatwiejsza droga wiodąca do gospodarki rynkowej, odpowiedzialnie przyjęta przez parlament. Innej drogi nie udało się dotychczas nikomu opisać.</u>
          <u xml:id="u-314.5" who="#KazimierzCzerwiński">Ten kalendarz polityczny, roztropnie określony, powinien sprzyjać intensywnej pracy programowej stronnictw i ocenie przydatności oraz skuteczności rozwiązań realizowanych i proponowanych. obecnie przez rząd. Termin zaproponowanych wyborów w dniu 26 maja 1991 r. dla omawianych celów jest terminem dostatecznego minimum. Nie wydaje się jednak, aby ten krótki okres został przyjęty przez większość partii zasiadających w Sejmie za wystarczający. Dlatego pozwolę sobie w tym miejscu poprzeć wniosek pana posła Pańki, natomiast gdyby Wysoka Izba nie uznała za stosowne go przyjąć, zgłaszam wniosek formalny o rozpatrzenie uchwały w sprawie skrócenia kadencji parlamentu i ustalenie terminu jego zakończenia na dzień 30 października 1991 r. Wiążąca decyzja w tej sprawie ukierunkuje wysiłek ugrupowań politycznych w kierunku pracy programowej, a wysokiej Izbie pozwoli na kontynuację pilnych zadań legislacyjnych dla dobra publicznego. Proponowany termin stwarza przesłanki do konstruktywnej kampanii wyborczej i utrzymania rytmu pracy parlamentu, także nad przyszłym budżetem.</u>
          <u xml:id="u-314.6" who="#KazimierzCzerwiński">Wysoka Izbo! Słuszne jest pragnienie, aby Sejm był władzą silną, silną uznanym autorytetem i jasnością stronnictw politycznych w nim zasiadających. Takiej siły Sejmu nie zapewni żadna ordynacja, lecz mądrość polityczna elit, mądrość programów, akceptowanych przez wyborców w wyborach równoprawnej szansy dla każdego stronnictwa i dla każdej partii. Zatem proporcjonalna ordynacja wyborcza ze wskazaniem osoby kandydata z listy regionalnej poszczególnych partii lub koalicji jest rozwiązaniem optymalnym w obecnych warunkach i dostatecznie czytelnym dla wyborcy. Wyborca głosując na określoną listę wybiera program, wskazując na tej liście osobę udziela jej poparcia i powierza kierowanie realizacją tego programu. Takie reguły postępowania skłaniać będą do roztropnego formułowania programów wyborczych i starannego doboru kandydatów, imiennie poddawanych ocenie wyborców. Dotyczy to także kierowniczych gremiów ugrupowań politycznych, które promując głosowanie na listy, bez wskazania osoby, pragną uniknąć takiej bezpośredniej oceny wyborców i niepewności własnego wyboru. Jeśli ordynacja wyborcza przedstawiona przez Komisję Konstytucyjną zostanie skierowana do ponownego rozpatrzenia w komisji, proponuję wobec wyżej przedstawionego poglądu zrezygnować z instytucji okręgu jednomandatowego, ponieważ:</u>
          <u xml:id="u-314.7" who="#KazimierzCzerwiński">— po pierwsze — wyborca głosując na listę partii, koalicji czy organizacji lub grupy obywateli przez wskazanie osoby z tej listy dokonuje także wyboru personalnego,</u>
          <u xml:id="u-314.8" who="#KazimierzCzerwiński">— po drugie — wybór w okręgu jednomandatowym obliczony jest na lokalną popularność trybunów, których merytoryczne przygotowanie do tak odpowiedzialnej funkcji publicznej bywa wątpliwe,</u>
          <u xml:id="u-314.9" who="#KazimierzCzerwiński">— i po trzecie — system ten sprzyja partykularyzmom partii i stronnictw, które wykorzystując lokalną popularność swoich trybunów, odwołując się do politycznych demagogii, pragną poprawić wynik głosowania na swoją listę regionalną, głosy bowiem wyborców ulegają w tym wypadku sumowaniu.</u>
          <u xml:id="u-314.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-315">
          <u xml:id="u-315.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-315.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Czesława Janickiego, nie zrzeszonego. Kolejnym mówcą będzie poseł Ryszard Jan Zieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-316">
          <u xml:id="u-316.0" who="#CzesławJanicki">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Trudno jest mówić po całym dniu tak gorącej dyskusji, ale z drugiej strony łatwiej, bo opadły już emocje.</u>
          <u xml:id="u-316.1" who="#CzesławJanicki">Pozwoliłem sobie zdecydować się na przemówienie później, ale myślę, że mój obiektywizm polega na tym, że jest to moja pierwsza i ostatnia kadencja zasiadania w Sejmie. Nie muszę uzasadniać, dlaczego ostatnia. Pierwsza po prostu dlatego, że przez czterdzieści parę lat nie akceptowałem, mimo propozycji, głosowania zamiast wyborów. I w tej ostatniej kadencji, która jest przejściową, także nie poddałem się mandatowi, tylko wyborowi przez społeczeństwo. A że zabrałem mandat PSL-owski, to dlatego, że wstępowałem do PSL w 1847 r., wcześniej bowiem z racji wieku, nie mogłem.</u>
          <u xml:id="u-316.2" who="#CzesławJanicki">Ten Sejm, wiadomo, był Sejmem przejściowym. Wszyscy mówiliśmy, że on ma być tym, który pozwoli na to, jak się to przyjęło mówić, łagodne lądowanie w demokrację. I wszyscy sobie wyobrażaliśmy, że to będzie łagodniejsze aniżeli tego doświadczamy. Demokracja nie rodzi się, jak się okazało, łatwo.</u>
          <u xml:id="u-316.3" who="#CzesławJanicki">Jaki jest cel tego, że konieczne są demokratyczne wybory do nowego parlamentu? Celem jest dokończenie budowy demokracji w naszym kraju i połączenie się z wolną Europą. Oczywiście jeśli tak, to wybory muszą przystawać pod każdym względem do tejże wolnej Europy. Czy można więc wybory przeprowadzać dziś na gorąco? Czy ukształtowała się mapa polityczna Polski? Chyba nawet najbardziej zagorzali muszą odpowiedzieć na to przecząco, że jeszcze nie. Gdybyśmy dziś dokonywali wyboru, to strzelamy do ściany bez tarczy, jak to sparafrazował tu poseł Kuroń. A tego nam robić chyba nie wolno. Trzeba więc dać czas na ukształtowanie się polskiej mapy politycznej.</u>
          <u xml:id="u-316.4" who="#CzesławJanicki">Prezydent w posłaniu mówi, że potrzebne są silne partie, żeby zawierać koalicję. Przecież tych silnych partii nie ma. Dalej, trzeba rzetelnej informacji, żeby przeciętny wyborca rozumiał, co przedstawiają te partie, jakie programy, by wyjść z naszej sytuacji, jak wprowadzić pełną demokrację. A zatem wybory dziś, byłyby podobne do nie donoszonej ciąży. A przecież noworodek wcześnie urodzony jest wątpliwego zdrowia, jest wielkie ryzyko utrzymania go przy życiu, czego byśmy sobie wszyscy tu nie życzyli oczywiście.</u>
          <u xml:id="u-316.5" who="#CzesławJanicki">Padło wiele słów pod adresem tego Sejmu. Proszę państwa, nigdzie w parlamentarnych ustrojach Sejm nie jest za bardzo zgodny z rządem, nigdzie. A ten Sejm jest przecież utożsamiany z Sejmem popierającym rząd. I ponieważ jesteśmy w krytycznej sytuacji gospodarczej — która jest koniecznością w okresie przejściowym, ale niecałe społeczeństwo to rozumie — stąd ten spadek popularności Sejmu. A trochę temu spadkowi sprzyja debata podobna do dzisiejszej. A więc unikajmy jej. Dajmy kształtować się tej mapie politycznej.</u>
          <u xml:id="u-316.6" who="#CzesławJanicki">Czy stać nas w tym okresie przejściowym, krytycznym, wprowadzania nowego ustroju w naszym kraju, na zbyt częste zmiany rządu?</u>
          <u xml:id="u-316.7" who="#CzesławJanicki">Przecież upadł pierwszy w demokratycznym systemie rząd. Powołano drugi. Czy ten drugi rząd, gdyby dziś usłyszał datę np. majową... Ja dzisiaj akurat rozmawiałem z jednym z ministrów obecnego rządu. Dziś zamyka swój notes spraw, będzie tylko urzędnikiem kontynuującym niezbędne bieżące sprawy, ale perspektywicznego działania u niego już nie będzie. Wobec tego dajmy możliwość pracy temu rządowi. Przynajmniej do jesieni, a wtedy rzeczywiście wybierzmy rzetelnie, według właściwej struktury politycznej w naszym kraju, według ukształtowanych programów, opcji politycznych, zawiązanych koalicji i dobrze uświadomionego społeczeństwa. Tylko wtedy nasi wyborcy pójdą do urn, kiedy będą widzieli jasno. A dzisiaj my, jako posłowie, mamy trochę mętliku w głowach co do naszej sytuacji politycznej w kraju. A co dopiero wszyscy wyborcy. Musimy stworzyć jasną sytuację dla wszystkich wyborców. Zacznijmy więc rzeczywiście z rozwagą i dokończmy rzetelnie naszą demokratyzację życia politycznego i państwowego w kraju. A wtedy będzie dla wszystkich zrozumiałe — do czego dążymy.</u>
          <u xml:id="u-316.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-317">
          <u xml:id="u-317.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-317.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Ryszarda Zielińskiego z Klubu Posłów Wojskowych.</u>
          <u xml:id="u-317.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie pani poseł Anna Dynowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-318">
          <u xml:id="u-318.0" who="#RyszardJanZieliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Obecna debata jest debatą o charakterze politycznym. Dlatego też klub i posłowie wojskowi nie wypowiadają się w sprawach generalnych. Osobiście bliski jestem większości tez przedłożonych Wysokiej Izbie przez mojego imiennika, pana posła Ryszarda Zielińskiego.</u>
          <u xml:id="u-318.1" who="#RyszardJanZieliński">Wysoka Izbo! Mimo różnic w sprawach zasadniczych — ordynacja proporcjonalno-większościowa czy proporcjonalna — z punktu widzenia udziału żołnierzy i junaków oddziałów obrony cywilnej w wyborach oba projekty przyjmują w zasadzie jednolitą koncepcję sprawdzoną w ostatnich wyborach prezydenckich w listopadzie i w grudniu ub. roku. Zakłada ona nieorganizowanie tzw. zamkniętych obwodów w jednostkach wojskowych, a tym samym udział w wyborach żołnierzy zawodowych, kandydatów na żołnierzy zawodowych, żołnierzy służby okresowej, podchorążych SPR, żołnierzy rezerwy w toku ćwiczeń oraz junaków obrony cywilnej w obwodach cywilnych organizowanych poza terenem jednostek wojskowych. Wyjątek stanowiłyby szpitale wojskowe, w których, jakkolwiek są one jednostkami wojskowymi, byłyby organizowane obwody głosowania pod warunkiem przebywania w nich co najmniej 50 wyborców, Spisy wyborcze dla tych obwodów sporządzane byłyby w urzędach gmin.</u>
          <u xml:id="u-318.2" who="#RyszardJanZieliński">Po drugie — w projektach przewidziano, że dowódcy jednostek wojskowych i komendanci oddziałów obrony cywilnej są obowiązani zapewnić żołnierzom i junakom realizację ich praw wyborczych. Zapis ten będący powtórzeniem rozwiązań ordynacji prezydenckiej z 1990 r. ma daleko idące znaczenie nie tylko dla zainteresowanych, ale zwłaszcza dla organów wojskowych. W istocie bowiem zmusza dowódców do stworzenia systemu organizacyjnego gwarantującego każdemu żołnierzowi możliwość, zgodnie z jego wolą, skorzystania z praw wyborczych, bez względu na wynikające potrzeby w toku służby.</u>
          <u xml:id="u-318.3" who="#RyszardJanZieliński">Po trzecie — jak uprzednio — minister obrony narodowej i minister spraw wewnętrznych byliby upoważnieni po porozumieniu z Państwową Komisją Wyborczą do udzielenia podległym organom odpowiednich wskazań, oczywiście w formie wytycznych.</u>
          <u xml:id="u-318.4" who="#RyszardJanZieliński">I po czwarte — przepisy ordynacji wniesionej z inicjatywy prezydenta RP oraz Komisji Konstytucyjnej przewidują zakaz zwoływania zgromadzeń wyborczych m.in. na terenie jednostek wojskowych i oddziałów obrony cywilnej.</u>
          <u xml:id="u-318.5" who="#RyszardJanZieliński">Na tle doświadczeń wyniesionych z poprzednich wyborów oraz przeprowadzonej konsultacji, dostrzegam potrzebę zaproponowania następujących uszczegółowień: określenie, że żołnierz i junak obrony cywilnej ma prawo żądać umieszczenia w spisie wyborców sporządzonym nie dla miejscowości, tak jak jest to w projekcie, lecz dla gminy, na terenie której stacjonuje jego jednostka wojskowa lub oddział obrony cywilnej. Powyższe powinno przyczynić się do zminimalizowania okresu, w którym żołnierz będzie pozostawał poza terenem jednostki. Ma to istotne znaczenie dla zachowania gotowości bojowej jednostek wojskowych, zwłaszcza w sytuacji, w której przedsięwzięcia organizacyjne będą musiały być podejmowane 3-krotnie: w momencie wpisu na listę, sprawdzenia jego prawidłowości oraz w dniu głosowania. Wydaje się jednocześnie, że uzupełnienie projektu zapisem stanowiącym, że indywidualne wnioski żołnierzy i junaków obrony cywilnej w formie pisemnej o umieszczenie w spisie wyborców mogłyby być też przekazywane za pośrednictwem dowódców jednostek wojskowych lub komendantów obrony cywilnej, jeżeli wynika to z potrzeb zachowania gotowości bojowej lub sprawności organizacyjnej oddziałów obrony cywilnej. Celowe wydaje się także z przyczyn wyżej podanych dopuszczenie możliwości sprawdzania spisów wyborczych w drodze telefonicznej.</u>
          <u xml:id="u-318.6" who="#RyszardJanZieliński">Wśród osób upoważnionych do ustalania wskazań wyborczych obok ministra obrony narodowej i ministra spraw wewnętrznych powinien znaleźć się również szef obrony cywilnej kraju, z tytułu sprawowania nadzoru nad odbywaniem zasadniczej służby wojskowej w oddziałach obrony cywilnej.</u>
          <u xml:id="u-318.7" who="#RyszardJanZieliński">W zakresie sformułowań projektów dotyczących szeroko pojmowanej agitacji wyborczej projekty te przedstawiają propozycje wyprowadzenia z terenu jednostek wojskowych wszelkiej agitacji, co byłoby zgodne z faktycznie stosowaną już zasadą apartyjności i apolityczności żołnierzy oraz junaków obrony cywilnej. Wydaje się jednak, że należałoby wprowadzić do przygotowania ordynacji wyborczej zapis rozszerzający zarówno art. 76 ordynacji proponowanej przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, jak i art. 127 ust. 3 ordynacji proponowanej przez Komisję Konstytucyjną o postanowienie zakazujące umieszczania plakatów i napisów wyborczych na zewnątrz i wewnątrz budynków jednostek wojskowych i oddziałów obrony cywilnej, poza urzędowymi obwieszczeniami wyborczymi. Ze względu na czas i porę swojego wystąpienia szczegółowe propozycje zapisów przedkładam Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-318.8" who="#RyszardJanZieliński">Na zakończenie pragnę odnieść się do praw publicznych żołnierzy zawodowych zagwarantowanych w Konstytucji. Przedkładane ordynacje wyborcze nie ograniczają w zasadzie biernych i czynnych praw wyborczych dla tej grupy obywateli. Wydaje się jednak słuszne, aby w nowelizowanej ustawie o powszechnym obowiązku obrony, nad którą Wysoka Izba będzie raczyła w niedalekiej, przyszłości debatować, w części dotyczącej praw publicznych żołnierzy zawodowych akceptować zapis, że żołnierz zawodowy wybrany na posła przechodzi w stan nieczynny, zwalnia swoje stanowisko służbowe i jest urlopowany.</u>
          <u xml:id="u-318.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-319">
          <u xml:id="u-319.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-319.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Annę Dynowską, nie zrzeszoną. Kolejnym mówcą będzie poseł Jerzy Żurawiecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-320">
          <u xml:id="u-320.0" who="#AnnaDynowska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpisywanie przedterminowych wyborów przez partię rządzącą jest normalną grą polityczną, znaną wszystkim demokracjom parlamentarnym świata. Pozwala to na uzyskanie korzystnych dla tej partii wyników w wyborach poprzez wykorzystanie tzw. elementu czasu, na przykład przed spodziewanymi skutkami już podjętych decyzji, uchwalonych aktów prawnych. Dlatego nie podzielam podniesionych tutaj głosów, które ten element podnoszony za przyjęciem daty 26 maja tego roku jako terminu wyborów do nowego parlamentu stawiają jako zarzut. Partia rządząca chce wykorzystać element czasu i ma do tego prawo. Nie wiem, czy jest to partia, która ma większość w parlamencie, albowiem o tym zdecyduje parlament.</u>
          <u xml:id="u-320.1" who="#AnnaDynowska">Sytuacja, z jaką mamy tutaj jednak dzisiaj do czynienia, jest nieco inna i gdyby była inna sytuacja, uznałabym, że jest to po prostu zwykły element gry politycznej. Tutaj dochodzi do czegoś dodatkowego. Termin 26 maja jest nierealny z powodów matematycznych, psychologicznych, socjologicznych, najróżniejszych. Wszystkie argumenty zostały tutaj w tej sprawie podniesione. Nie wiem zatem dlaczego kolejne głosy padające z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego mówią: A ja jestem za 26 maja. Myślę, że — stawiam to jako tezę — po prostu tym ludziom nie wypada inaczej. Nie wypada inaczej, a także nie chcą mówić inaczej, ponieważ chcą, aby odpowiedzialność za decyzję, którą podejmie Sejm w sprawie daty najbliższych demokratycznych wyborów, ponosił Sejm, w którym oni będą tymi, którzy chcieli po prostu inaczej. Oni chcieli już 26 maja zmian politycznych, gospodarczych, najróżniejszych innych, a to po prostu komuchy w Sejmie uniemożliwiły przeprowadzanie reform gospodarczych wcześniej. Jest to paskudne i perfidne, szczególnie jeżeli chodzi o sprawy gospodarcze. Jest to po prostu nieuczciwe.</u>
          <u xml:id="u-320.2" who="#AnnaDynowska">Nic się nie zmieni w gospodarce, jeżeli wybory odbędą się jesienią, natomiast może się strasznie dużo zmienić, jeżeli wybory odbędą się 26 maja i myślę, że jedynym skutkiem tych wyborów byłaby fatalnie niska frekwencja wyborcza. Brak legitymizacji przyszłego i nomen omen pierwszego demokratycznie wybranego po wojnie parlamentu, który nie miałby praktycznie legitymizacji politycznej do zasiadania w tych ławach.</u>
          <u xml:id="u-320.3" who="#AnnaDynowska">Moje najgłębsze zdumienie wzbudził wniosek pana posła Niesiołowskiego o przyjęcie na tym posiedzeniu w pierwszym i od razu drugim czytaniu projektu ordynacji prezydenckiej. Chcę zwrócić uwagę, że ordynacji mieszanej. Moje zdumienie wypływa stąd, że to nie kto inny tylko właśnie poseł Niesiołowski na tej sali we wrześniu złożył wniosek o opracowanie ordynacji proporcjonalnej i Wysoka Izba do tego głosu się przychyliła. Ten brak konsekwencji pan posła Niesiołowskiego jest znamienny. Równie mocno jak wówczas mówił o konieczności wprowadzenia właśnie ordynacji o charakterze proporcjonalnym, o jej wyższości nad ordynacją mieszaną, proponowaną także w tamtej debacie, równie mocno dzisiaj mówi, że właśnie to, co mówił we wrześniu, było oczywiście jedynie niesłuszne, zaś w tej chwili pierwsze i drugie natychmiast czytanie tekstu, który jest niezgodny z podjętą przez Sejm uchwałą.</u>
          <u xml:id="u-320.4" who="#AnnaDynowska">Chciałam zwrócić uwagę na to, na co nie zwracano za bardzo uwagi albo do czego przywiązywano zbyt małą wagę w dotychczasowych wystąpieniach, że każda ordynacja może być przyjęta dopiero po uchwaleniu przez Sejm, zaakceptowaniu przez Senat i podpisaniu przez prezydenta zmian w Konstytucji. Wcześniej żadna ordynacja wyborcza nie może być przyjęta. Tego nie robi się równocześnie. Przyjęcie ordynacji jest konsekwencją dokonanych zmian w Konstytucji i nie może być inaczej. To jest tak oczywiste, jak to, że powinniśmy się rozwiązać w tym roku.</u>
          <u xml:id="u-320.5" who="#AnnaDynowska">Chcę powiedzieć, że duże zdumienie wzbudziły głosy posłów deprecjonujących pracę Sejmu i jego rolę w procesie przemian demokratycznych i gospodarczych w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-320.6" who="#AnnaDynowska">Panie Pośle Szymanderski! Ja nie widziałam pana w żadnej komisji pracującej w kuchni sejmowej, w kuchni przygotowującej po 16 godzin na dobę teksty ustaw przyjmowanych następnie w tej Izbie. Może pan nie wie, że niektóre z nich od początku do końca były pisane przez posłów, przez posłów tej Izby, nie według scenariusza rządowego, czasem wbrew przedstawionemu scenariuszowi rządowemu. Chcę powiedzieć, że także poprzedni rząd wywodził się w znacznej części z tej Izby, a więc miał przełożenie, wnioski między rządem a Sejmem były możliwe i są możliwe w chwili obecnej. Pan nie wie, że jednak wielu ministrów znajdowało zrozumienie u posłów, nie uzyskawszy akceptacji na posiedzeniu Rady Ministrów. Ja panu podam setki przykładów nowelizacji ustaw, które miały miejsce na wniosek poselski, projektów rządowych, właśnie na wniosek ministrów nie znajdujących przebicia na posiedzeniu Rady Ministrów. Ale ja o tym wiem, bo ja te ustawy robiłam, a pan nie, panie pośle, i pan nie ma prawa powiedzieć tutaj na tej sali, że ten Sejm nic nie zrobił.</u>
          <u xml:id="u-320.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-320.8" who="#AnnaDynowska">Plując na to, pluje pan na pracę, na coś czego nie można...</u>
          <u xml:id="u-320.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-320.10" who="#AnnaDynowska">... deprecjonować, pracę dużej jednak grupy posłów w tym Sejmie, do której grupy pan nie należy, panie pośle,</u>
          <u xml:id="u-320.11" who="#komentarz">(wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-320.12" who="#AnnaDynowska">...na co chcę zwrócić szczególną uwagę.</u>
          <u xml:id="u-320.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-320.14" who="#AnnaDynowska">To tyle, proszę państwa, jeżeli chodzi o takie złośliwości, na które musiałam sobie niestety pozwolić, ponieważ niektóre głosy budzą emocje i nie można przejść nad nimi obojętnie.</u>
          <u xml:id="u-320.15" who="#komentarz">(Poruszenie na sali, głosy z sali: Ciszej, ciszej!)</u>
          <u xml:id="u-320.16" who="#AnnaDynowska">Chciałabym, panie pośle Niesiołowski — pana kultura osobista jest coraz bardziej widoczna i ja tego...</u>
          <u xml:id="u-320.17" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-320.18" who="#AnnaDynowska">... nie powinnam podkreślać z tej mównicy.</u>
          <u xml:id="u-320.19" who="#AnnaDynowska">Chciałam zwrócić uwagę, panie marszałku — bardzo proszę o wykorzystanie art. 80 regulaminu Sejmu i umożliwienie mi złożenia głosu w tej debacie.</u>
          <u xml:id="u-320.20" who="#AnnaDynowska">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! W dzisiejszej debacie doszło do pomieszania nieco materii prawnoustrojowej i materii stricte politycznej. Mam tu na myśli sprawę związaną z nowelizacją Konstytucji. Nowelizacja Konstytucji jest materią absolutnie prawnoustrojową. W momencie gdy Komisja Konstytucyjna proponuje nowelizację związaną stricte z charakterem dzisiejszej debaty, z przyjęciem pewnego kalendarza politycznego, z przyjęciem tekstu ordynacji wyborczej czy koncepcji ordynacji wyborczej, to zaproponowana przez Komisję Konstytucyjną nowelizacja jest rzeczywiście konieczna. Natomiast wniosek prezydencki o przedłużenie kadencji Senatu wywołał sporo zamieszania w innej materii, w materii prawnoustrojowej. Także złożony podczas dzisiejszego posiedzenia wniosek pana posła Szymańskiego o dokonanie szerszej noweli Konstytucji i zniesienie drugiej izby parlamentu, Senatu, jest wnioskiem o charakterze praktycznie prawnoustrojowym. Wnioski te zostaną poddane pod głosowanie. Bardzo chciałabym zwrócić uwagę na to, że wniosek dotyczący likwidacji czy przyszłego charakteru parlamentu — czy parlament ma być jedno-czy dwuizbowy — jest to niezwykle poważna materia. Materia, na którą nie mamy opinii społecznej, bo nie chcieliśmy mieć. To ten Sejm nie chciał referendum w sprawach prawnoustrojowych, nie kto inny. I nikt na tej sali nie może się powoływać na głosy społeczeństwa. Nikt nie może mówić, że mówi w imieniu narodu. Referendum nie było, a tylko wtedy, dla mnie, wypowiada się naród. Nie wypowiadają się dwie osoby na spotkaniu wyborczym, nie wypowiadają się te osoby na posiedzeniach swoich partii politycznych. Mogę to powiedzieć już w tej chwili jako osoba nie należąca do żadnej partii, że mam tę przewagę nad panem posłem, że nie reprezentuję interesu żadnej partii, żadnego klubu i koła w żadnym klubie poselskim. Ale chciałabym zwrócić uwagę na to, jak bardzo niebezpieczne jest mieszanie tych obu materii. Chciałam powiedzieć, że nie kto inny tylko Sejm X kadencji powołał Komisję Konstytucyjną, której powierzył zadanie opracowania tekstu nowej Konstytucji. Chciałam powiedzieć, że formalnie Komisja Konstytucyjna zakończyła prace nad tekstem przyszłej ustawy zasadniczej. We wrześniu rozpoczęliśmy debatę i w debacie nad kalendarzem politycznym toczonej we wrześniu posłowie wypowiadali się, czy ten Sejm, czy następny, kto ma uchwalić nową Konstytucję. Ta Konstytucja jest gotowa, po niewielkich redakcjach praktycznie może być przedłożona Sejmowi do czytania.</u>
          <u xml:id="u-320.21" who="#AnnaDynowska">Wydaje mi się, że refleksja wypływająca zarówno z wniosku pana prezydenta o przedłużenie kadencji Senatu, jak i płynąca z wniosku pana posła Szymańskiego o likwidację drugiej izby, jakkolwiek optuję za wnioskiem pana posła Szymańskiego, uważając, że w przyszłej Rzeczypospolitej powinien być parlament jednoizbowy, to jednak uważam, że to trzeba pozostawić na debatę nad tekstem Konstytucji, którą bez względu na to, czy przyjmiemy, czy nie, powinniśmy odbyć. Tam będziemy rozmawiali o sprawach prawnoustrojowych. I dlatego z tego miejsca chciałam prosić, zarówno przedstawiciela prezydenta, jak i pana posła Szymańskiego o wycofanie wniosków w tej sprawie. Wycofanie wniosków, które doprowadzają do pomieszania materii prawnoustrojowej z materią polityczną.</u>
          <u xml:id="u-320.22" who="#AnnaDynowska">Chciałabym także złożyć wniosek do Prezydium Sejmu, aby Sejm odbył w kwietniu albo w innym, wybranym przez Prezydium Sejmu i Konwent Seniorów, terminie debatę nad nowelizacją Konstytucji. Tej sprawy nie rozstrzygnęliśmy i dzisiaj jej także nie rozstrzygniemy, ani jutro. Chciałabym, aby odbyło się to przed 3 maja, z powodów miłych każdemu Polakowi, 200-lecia uchwalenia Konstytucji 3 maja. Wtedy powinniśmy powiedzieć, czy chcemy, czy powinniśmy nowelizować Konstytucję, czy należy to zostawić Sejmowi przyszłej kadencji. Czy powinniśmy uchwalić, zaś referendum powinno ją zatwierdzić, czy ma to być zrobione jeszcze inaczej.</u>
          <u xml:id="u-320.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-321">
          <u xml:id="u-321.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-321.1" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym po raz wtóry poprosić państwa o to, żeby nie przerywać posłom zabierającym głos w dyskusji. Inny pogląd w danej sprawie można wygłosić w wypowiedzi ad vocem.</u>
          <u xml:id="u-321.2" who="#TadeuszFiszbach">Zgłasza się pan poseł Jacek Szymanderski. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-322">
          <u xml:id="u-322.0" who="#JacekSzymanderski">Ponieważ zostałem tutaj tak nieprzyjemnie oskarżony o nieróbstwo,...</u>
          <u xml:id="u-322.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-322.2" who="#JacekSzymanderski">... chcę powiedzieć, że namiętność, jaką wzbudzam w PSL, rzeczywiście jest dla mnie komplementem.</u>
          <u xml:id="u-322.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-322.4" who="#JacekSzymanderski">Nie spodziewałem się, że taką namiętność mogę wzbudzić.</u>
          <u xml:id="u-322.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-322.6" who="#JacekSzymanderski">Pracuję, pani poseł, w tych komisjach, do których należę, biorąc aktywny udział we wszystkich pracach tych komisji. Poza tym kieruję kołem PSL „Solidarność”. A jeżeli dotychczas pani poseł nie spotkała mnie w jakimś miejscu — ja również pani nie spotkałem — to znaczy, że życie toczy się również w miejscach, w których pani nie ma.</u>
          <u xml:id="u-322.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-323">
          <u xml:id="u-323.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-324">
          <u xml:id="u-324.0" who="#AnnaDynowska">Różnica między nami, panie pośle, polega na tym, że ja pracuję we wszystkich komisjach, które uchwalają ustawy, a miałam z panem do czynienia w jednej komisji, gdzie pan sam wnioskował o to, żeby nad jedyną ustawą przesłaną do pana komisji nie pracować. To była ustawa, o której mówił mój przedmówca, pan poseł Zieliński, dotycząca nowelizacji ustawy o powszechnym obowiązku obrony PRL.</u>
          <u xml:id="u-324.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-325">
          <u xml:id="u-325.0" who="#TadeuszFiszbach">Pan poseł Jerzy Orzeł, proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-325.1" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym zaproponować zbliżenie, żeby jednak się nie mijać, lecz razem zastanawiać się nad sprawą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-326">
          <u xml:id="u-326.0" who="#JerzyOrzeł">Państwo wybaczą, że jako nieprawnik powiem kilka słów na tematy prawne. Chciałem się odnieść do tej części wypowiedzi pani poseł Dynowskiej, w której pani poseł stwierdziła, że Sejm może uchwalić ordynację wyborczą dopiero wtedy, kiedy nowela Konstytucji będzie uchwalona, podpisana przez prezydenta.</u>
          <u xml:id="u-326.1" who="#JerzyOrzeł">Chciałbym podać w wątpliwość to twierdzenie z dwóch względów.</u>
          <u xml:id="u-326.2" who="#JerzyOrzeł">Po pierwsze, że gdybyśmy taki tryb procedowania przyjęli, najpierw musielibyśmy w zmianach konstytucyjnych przesądzić o kształcie ordynacji wyborczej, zatem komisje, które by nad tymi ordynacjami pracowały, byłyby w kłopocie, dlatego że ostateczny kształt tych ordynacji mógłby się okazać taki, że wymagałby innej nowelizacji Konstytucji, niż dokonało się wcześniej. Na przykład jeżelibyśmy dzisiaj czy za tydzień przyjęli projekt noweli Konstytucji, który zaproponowała Komisja Konstytucyjna, jednoznacznie odrzucilibyśmy projekt prezydencki.</u>
          <u xml:id="u-326.3" who="#JerzyOrzeł">Chciałbym się również powołać na drugi argument, że w tej Izbie blisko rok temu była sytuacja dokładnie taka sama, w jednym dniu znowelizowaliśmy Konstytucję i na podstawie tej znowelizowanej Konstytucji za dwie godziny uchwaliliśmy ustawy samorządowe. Nie wiem, dlaczego żaden z konstytucjonalistów tego problemu wtedy nie podniósł. Tak się bowiem zdarza w tej Izbie, że czasami, kiedy jest to dla kogoś wygodne, próbuje się nagle podnosić stronę formalną czy procedurę, nie zgłaszając takich zastrzeżeń wtedy, kiedy co do pewnej sprawy wszyscy się zgadzamy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-327">
          <u xml:id="u-327.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-327.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, poseł Janusz Szymański. Proszę o krótkie wypowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-328">
          <u xml:id="u-328.0" who="#JanuszSzymański">Ja przepraszam, panie marszałku, że konstruuję ad vocem do ad vocem. Ale chcę zaprotestować przeciwko opiniom prawnym zgłaszanym przez nieprawników i opierających argumentację na bardzo niebezpiecznych precedensach.</u>
          <u xml:id="u-328.1" who="#JanuszSzymański">Panie pośle Orzeł! To prawda, że ze zmianą Konstytucji w sprawie samorządu terytorialnego i z ustawą ustrojową tak było, jak pan mówi, ale to nie znaczy, że było to wedle zasady demokratycznego państwa prawnego.</u>
          <u xml:id="u-328.2" who="#JanuszSzymański">Chcę powiedzieć, że tu sytuacja jest jakościowo inna. Przepiszemy prawo wyborcze do najwyższego organu państwa, Sejmu, to jest najwyższy organ władzy państwowej, wedle artykułu jeszcze obowiązującej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. I najpierw normą konstytucyjną, czy normami Konstytucji, należy określić zasady prawa wyborczego, żeby później według tych zasad to prawo ukształtować. I to jest poza sporem. Chcę powiedzieć, że zrobię wszystko, żeby Sejm przy tej zmianie najpierw ustalił katalog niezbędnych zmian Konstytucji, określił kształt systemu wyborczego, a dopiero później, żeby ustawą zwykłą to prawo wyborcze zostało zapisane.</u>
          <u xml:id="u-328.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-329">
          <u xml:id="u-329.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-329.1" who="#TadeuszFiszbach">Pan poseł Zbigniew Puzewicz, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-330">
          <u xml:id="u-330.0" who="#ZbigniewPuzewicz">Proszę państwa, w tej dyskusji niekiedy pojawiają się argumenty, które nie powinny mieć miejsca. Pakiet ustaw nowelizacyjnych z zakresu ustawy o powszechnym obowiązku obronnym, o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych jest w tej chwili rozpatrywany przez Komisję Obrony Narodowej, której przewodniczy pan poseł Szymanderski. Ja byłem inicjodawcą tego pakietu ustaw i biorę udział w tych pracach. Otóż chciałbym stwierdzić, że pan poseł Szymanderski w te prace włożył ogromny wysiłek. Prace komisji trwają czasem cztery, pięć dni w tygodniu po 6–8 godzin. Dla ścisłości chciałem to państwu przekazać.</u>
          <u xml:id="u-330.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-331">
          <u xml:id="u-331.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-331.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, pan poseł Andrzej Kern.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-332">
          <u xml:id="u-332.0" who="#AndrzejKern">Proszę państwa, pan poseł Szymański ma oczywiście rację, ale pod jednym warunkiem, że pracujemy w państwie, w którym obowiązuje normalna Konstytucja. Tymczasem w sytuacji kiedy Konstytucja jest właściwie poszatkowana zmianami i kiedy do Komisji Konstytucyjnej dotrą dwa projekty ordynacji wyborczej, naprawdę nie jesteśmy w stanie z góry określić, jakie zmiany w tej Konstytucji będą potrzebne. Jesteśmy w stanie wyższej konieczności. Zgadzam się, że to jest odstąpienie od pewnej zasady, ale nie mamy innego wyjścia i musimy wrócić do praktyki, która była zastosowana rok temu, bo dopiero w trakcie pracy nad ordynacją wyborczą będziemy wiedzieli, co w tej Konstytucji należy zmienić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-333">
          <u xml:id="u-333.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-333.1" who="#TadeuszFiszbach">Mamy jeszcze 9 mówców. Proszę może, żeby już sprawę zakończyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-334">
          <u xml:id="u-334.0" who="#AdamBabul">Panie Marszałku! Pragnę zaprotestować przeciwko używaniu takich określeń, jak „nienormalna Konstytucja”. Proszę o szacunek, jest to Konstytucja, jest to ustawa zasadnicza, która do tej pory obowiązuje. I dziwię się, z zażenowaniem przyjmuję słowa prawnika w tym stylu. Po prostu powinniśmy szanować organa i Konstytucję także. Ona na razie jeszcze obowiązuje.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-335">
          <u xml:id="u-335.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-335.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo. Chciałbym, żebyśmy po tym głosie nie kontynuowali dyskusji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-336">
          <u xml:id="u-336.0" who="#AndrzejKern">Jeśli pan jest tak przywiązany do tej Konstytucji, to niech to będzie dla pana Konstytucja normalna.</u>
          <u xml:id="u-336.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-337">
          <u xml:id="u-337.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, pan poseł Józef Zych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-338">
          <u xml:id="u-338.0" who="#JózefZych">Proszę państwa, w tej Izbie od początku X kadencji prawnicy wzywali do tego, żebyśmy stworzyli prawo zgodnie z zasadami, jakie obowiązują w cywilizowanym państwie. I w każdym z wystąpień, jakie tutaj miałem jako prawnik, i wielu moich kolegów prawników, zwracaliśmy na to uwagę. Jeżeli nie było to w dostateczny sposób wysłuchane i jeżeli przyjmowaliśmy inne rozwiązania, to nie może to stanowić jakiejkolwiek praktyki.</u>
          <u xml:id="u-338.1" who="#JózefZych">Jest jeszcze jedna rzecz, sprawa bardzo bolesna. Chcę nawiązać tu do wypowiedzi kolegi mecenasa Kerna.</u>
          <u xml:id="u-338.2" who="#JózefZych">Po pierwsze, te nuty o Konstytucji, które ostatnio ukazały się także w telewizji i pochodziły od wykładowców prawa na uniwersytetach, z przedwczoraj cytuję: że prezydent ledwo toleruje Konstytucję, że powinna ona być już na śmietniku — to jest obraza nie tylko dla Konstytucji, dla tegoż parlamentu, który przecież te poprawki ustanowił, ale jest to obraza również dla wszystkich organów państwa, łącznie z prezydentem, który działa w oparciu o tę Konstytucję, łącznie z Senatem i łącznie z Sejmem.</u>
          <u xml:id="u-338.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-338.4" who="#JózefZych">Dlatego też byłoby bardzo dobrze, żebyśmy również precyzowali swoje pojęcia. Na przykład jeżeli na tej sali prawnik mówi wobec Izby, że ten Sejm zablokował ustawy, to proszę państwa, trzeba mieć świadomość, co znaczy słowo „blokować” i kiedy Sejm blokuje, a kiedy nie ma tylko normalnego toku legislacyjnego. Są także inne pojęcia, z których powinniśmy sobie zdawać sprawę, bo jeżeli ten najwyższy organ tutaj i my jako posłowie, jak długo będziemy odpowiedzialni przed tym narodem, nie będziemy czuć się odpowiedzialni za nasze słowa i nie będziemy szanować Konstytucji, w oparciu o którą, póki co, działamy, to jest to tragedia, bo przede wszystkim podważamy autorytet prawa, którego powinniśmy być ostoją.</u>
          <u xml:id="u-338.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-339">
          <u xml:id="u-339.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-339.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Jerzego Żurawieckiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Beszta-Borowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-340">
          <u xml:id="u-340.0" who="#JerzyŻurawiecki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Po ostatniej wymianie zdań i polemice mam taką żartobliwą może uwagę, że wskazane byłoby powołać komisję mieszaną osób, które się czubią, to znaczy, że się lubią w tym Sejmie, żeby tam mogły załagodzić swoje stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-340.1" who="#JerzyŻurawiecki">Ponieważ posłanka Ziółkowska, posłanka Staniszewska i poseł Łączkowski oraz poseł Pańko praktycznie wyczerpali moją zasadniczą treść wystąpienia, za co im serdecznie dziękuję, nie będę zmuszony, i Izba również, tracić czas.</u>
          <u xml:id="u-340.2" who="#JerzyŻurawiecki">Popieram wniosek posłanki Ziółkowskiej dotyczący stanowiska rządu odnośnie do harmonogramu legislacyjnego, szczególnie dotyczącego ustaw gospodarczych, zanim przystąpimy do głosowania, bo chciałbym, żeby moja decyzja była podjęta również po informacji o stanowisku rządu.</u>
          <u xml:id="u-340.3" who="#JerzyŻurawiecki">Co do proporcjonalności ordynacji wyborczej, jeżeli chodzi o projekt Komisji Konstytucyjnej, myślę, że ta ordynacja nie jest proporcjonalna, czyli Komisja Konstytucyjna nie wywiązała się z uchwały Wysokiej Izby, albo uchylimy uchwałę Wysokiej Izby, by nie robić niebezpiecznego precedensu, to jest jedna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-340.4" who="#JerzyŻurawiecki">Druga sprawa. Chodzi o regiony wyborcze. W okręgach jednomandatowych — przynajmniej w tym wariancie, który ja mam, bo ich było kilka i nie wiem, który jest właściwy dla nas, bo nie otrzymaliśmy wykazu okręgów wraz z projektem — a są okręgi jednomandatowe, jak np. Gorzów Wlkp., gdzie poseł reprezentowałby 498 tys. mieszkańców i okręgi jednomandatowe, jak Warszawa, gdzie reprezentowałby 270 tys. mieszkańców — wydaje mi się, że nie byłoby to reprezentatywne i taki mandat nie byłby proporcjonalnie umocowany. Wiem, że istnieje trudność i inny mechanizm przyjmowała komisja, nie mam o to pretensji, ale zwrócili na to uwagę członkowie sejmiku samorządowego mojego województwa, ponieważ taki projekt im przedłożyłem, jednego z wariantów, którym dysponowałem nieoficjalnie.</u>
          <u xml:id="u-340.5" who="#JerzyŻurawiecki">Wobec powyższego, formalnie zgłaszam wniosek o uchylenie uchwały październikowej Wysokiej Izby, by nie naruszać własnej uchwały, żeby projekt Komisji Konstytucyjnej nie naruszał naszego stanowiska, które przyjęliśmy w październiku ze względów czysto formalnych.</u>
          <u xml:id="u-340.6" who="#JerzyŻurawiecki">Sprawa okręgów wyborczych dużych regionów, w jednym z tych wariantów, które mam, dotyczy 20 regionów, a w rzeczywistości społecznej akceptacji dla takich regionów. Mówił o tym szeroko i uzasadnił to poseł Łączkowski. Ja pragnę tylko przytoczyć to, co wstępnie już mówił poseł Pańko, że mam uchwałę sejmiku samorządowego mojego województwa, który odrzuca taki wariant i trudno się mu sprzeciwiać czy narzucać, zgadzać czy nie zgadzać. Jest to stanowisko organu przedstawicielskiego stopnia wojewódzkiego i należy je brać pod uwagę. Dlatego uważam, że wymaga to ponownego rozstrzygnięcia, rozpatrzenia w Komisji Konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-340.7" who="#JerzyŻurawiecki">Sprawa terminu wyborów. Termin 26 maja jest terminem mocno spóźnionym. Uważam, że optymalny termin, moim zdaniem, można się z nim zgodzić bądź nie, to była jesień 1989 r. bądź wiosna 1990 r. Dzisiaj, choćby dla naszego zdrowia psychicznego jako członków tej Izby, myślę, że byłoby bardziej pożądane, szczególnie po atmosferze ostatnich debat i budżetowej, i obecnej — i zgadzam się z wieloma wypowiedziami, chociaż ze względów egoistycznych wołałbym, żeby był to termin — 26 maja — ale wszyscy na tej sali wiedzą, że termin 26 maja jest niemożliwy. Jestem przekonany, że za tydzień również nie przyjmiemy ordynacji wyborczej, nawet jeżeli Komisja Konstytucyjna przez ten czas mocno by pracowała. I trzeba społeczeństwu powiedzieć otwarcie, że będą nas jeszcze musieli słuchać, mam nadzieję, że nie przez telewizję i radio, co najmniej do 10 listopada bądź 8 grudnia, ponieważ po wakacjach wyjdzie wniosek, że ze względów oszczędnościowych za 4 lata w grudniu odbędą się wybory prezydenckie, trzeba je połączyć z wyborami parlamentarnymi,...</u>
          <u xml:id="u-340.8" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-340.9" who="#JerzyŻurawiecki">... albo stanie sprawa budżetu na rok 1992, i trzeba sobie o tym głośno powiedzieć, i nie udawać, że czegoś nie ma albo nie wiemy, bo jest po prostu nasza — ja już nie mówię czy prawej, czy lewej strony, czy środka — nasza, jako członków tej Izby, zwykła nieuczciwość wobec społeczeństwa, zwykła gra pod partię, czyli interesy partykularne.</u>
          <u xml:id="u-340.10" who="#JerzyŻurawiecki">Jestem co najmniej zdziwiony wieloma wypowiedziami i nie tylko w tej debacie, że wychodzi się na trybunę i leje się żal, krytykę, skargi. Ale do kogo? Do tego czy poprzedniego rządu, który większością głosów tej Izby został przyjęty? Do prezydenta, którego urząd ze względów prawnych wielu posłów traktuje jako instytucję państwową, o której autorytet również powinniśmy dbać? Myślę, że powinniśmy to skierować przede wszystkim do siebie, każdy z osobna w tej Izbie, bo wiele złego wychodzi z nas samych. Będąc w terenie nie zawsze respektujemy uchwały czy ustawy, które przyjęliśmy tutaj, potrafimy nawet podburzać społeczeństwo przeciwko tym ustawom, antagonizując już tam w zanadrzu, na dole, a później przenosimy te płacze, tę niby-opinię społeczną tutaj jako reprezentanci tego społeczeństwa, swoich wyborców.</u>
          <u xml:id="u-340.11" who="#JerzyŻurawiecki">Na zakończenie myślę, że powinienem ustosunkować się — chociaż niechętnie zajmuję stanowisko ad vocem, ale muszę to zrobić dla własnego przekonania — do wypowiedzi posła Cimoszewicza. Nie odebrałem wystąpienia posła Cimoszewicza jak większość moich kolegów. Odebrałem to z miłym zadowoleniem, jako swoisty rachunek sumienia dotyczący przyczyn i skutków stanu gospodarczego, społecznego i moralnego naszego kraju i naszego społeczeństwa. Rozumiem, że jest to spóźnione, ale pożądana pokora, jak każdego innego polityka, powinna obowiązywać przynajmniej w naszym kraju. Jestem przekonany, że dobrze zrozumiałem intencje posła Cimoszewicza, co do treści jego wystąpienia. Wyrażam natomiast swoją obawę co do formy wystąpienia, albowiem taka forma nie sprzyja wiarygodnemu i aktywnemu powrotowi byłych członków PZPR do życia publicznego. Wyrządza tym niedźwiedzią przysługę właśnie członkom PZPR, bo stwarza w tym środowisku, gdzie oni pracują, wrogą atmosferę wobec nich tych pozostałych, nie będących w PZPR bądź pamiętających czy chcących stosować zbiorową odpowiedzialność. I proszę pan posła, by w swej działalności politycznej takich rzeczy więcej nie czynił.</u>
          <u xml:id="u-340.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-341">
          <u xml:id="u-341.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-341.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, ad vocem poseł Sławomir Wiatr.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-342">
          <u xml:id="u-342.0" who="#SławomirWiatr">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ja w sprawie pewnego nieporozumienia. Myślę, że mój przedmówca nie przeczytał do końca albo nie doczytał, albo przeleciał wzrokiem tę część, te zapisy projektu ordynacji wyborczej, które wyszły spod pióra Komisji Konstytucyjnej, które decydują o tym, że ta ordynacja jest ordynacją proporcjonalną i to w klasyczny, definicyjny sposób. To, że dwa rodzaje czy w dwóch drogach wyłania się posłów przyszłej kadencji, czy — jeżeli ta ordynacja przejdzie — wyłaniać się będzie posłów przyszłej kadencji, nie łamie w niczym zasady proporcjonalności tej ustawy. Ja bym panu posłowi rekomendował, zanim pan podtrzyma swój wniosek formalny związany z zarzutem pod adresem tej ustawy, że nie jest to ustawa proporcjonalna, przeczytać sobie zasady, które realizują korekty proporcjonalności wyników w jednomandatowych i wielomandatowych okręgach. Co do innych kwestii, one oczywiście mogą być sporne, czy jest dobry podział na okręgi i na regiony, czy też nie. I w tej materii nie chciałem się wypowiadać, tylko w materii zasadniczej, że pan chyba nie doczytał tego w tym punkcie.</u>
          <u xml:id="u-342.1" who="#SławomirWiatr">Skoro jestem przy głosie, to chciałem panu powiedzieć nie tyle w obronie szefa mojego klubu i mojego przyjaciela, kiedyś nauczyciela akademickiego, tak się złożyło, że Włodek Cimoszewicz uczył mnie prawa międzynarodowego publicznego na Uniwersytecie Warszawskim. Niech pan nie obawia się o nasz powrót czy istnienie na scenie publicznej bądź w życiu publicznym. Tak jak my nie boimy się wcześniejszych wyborów, tak niech pan nie boi się o nasze losy, bo to się okaże, czy jest dla nas miejsce, czy nie ma w życiu publicznym. Zweryfikowane to zostanie w demokratycznej procedurze.</u>
          <u xml:id="u-342.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-343">
          <u xml:id="u-343.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-343.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabrane głosu posła Jana Besztę-Borowskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Andrzej Gabryszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-344">
          <u xml:id="u-344.0" who="#JanBesztaBorowski">Zdecydowałem się zrezygnować z głosu...</u>
          <u xml:id="u-344.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-344.2" who="#JanBesztaBorowski">... poza jednym zdaniem. Otóż chciałbym złożyć wniosek formalny o zapis w jakiejkolwiek przyjętej ordynacji umożliwiający udział w wyborach naszych braci za granicą, naszej emigracji, gdziekolwiek jest. Ci ludzie również walczyli i trwali za Polskę wolną.</u>
          <u xml:id="u-344.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-345">
          <u xml:id="u-345.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-345.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Andrzeja Gabryszewskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Edward Rzepka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-346">
          <u xml:id="u-346.0" who="#AndrzejGabryszewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z dwóch przedstawionych dzisiaj Wysokiej Izbie projektów ordynacji wyborczej do Sejmu czytelniejszym dla wyborców jest ordynacja przedstawiona przez pana prezydenta. W poselskim projekcie ordynacji wyborczej propozycja powołania okręgów wyborczych obejmujących kilka województw odbiera małym i średnim województwom właściwą reprezentację w parlamencie. W tym miejscu przypomnę słowa pana posła Waleriana Pańki, iż w wyniku wprowadzenia okręgów wyborczych niektóre województwa mogą nie mieć w przyszłym Sejmie reprezentantów. Dlatego zasadniczym elementem ordynacji wyborczej, którą przyjmie Sejm, muszą być okręgi wyborcze pokrywające się z granicami województw, czyli tak, jak proponuje to ordynacja prezydencka. Tę uwagę traktuję jako wniosek formalny.</u>
          <u xml:id="u-346.1" who="#AndrzejGabryszewski">Zgłaszam także drugi wniosek formalny, by w ordynacji prezydenckiej w art. 66 pkt 1 ograniczyć listę krajową do 115 mandatów. Takie rozwiązanie spowoduje, że 3/4 posłów będzie wybieranych w ich lokalnych środowiskach.</u>
          <u xml:id="u-346.2" who="#AndrzejGabryszewski">Proponuję również, by Komisja Konstytucyjna uwzględniła w ordynacji wyborczej — i tutaj pan poseł Beszta-Borowski mnie wyprzedził, ale będę to kontynuował — możliwość wzięcia udziału, dając czynne prawo wyborcze, Polakom zamieszkałym za granicą. Realizacja tego pomysłu mogłaby mieć miejsce w stosunku do osób umieszczonych na liście krajowej.</u>
          <u xml:id="u-346.3" who="#AndrzejGabryszewski">Popieram wniosek posła Włodzimierza Mokrego, by wprowadzić do Sejmu grupę posłów reprezentujących mniejszości narodowe, mieszkające na terenie Polski. I tyle proszę państwa uwag dotyczących projektu ordynacji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-346.4" who="#AndrzejGabryszewski">Chciałem jeszcze przedstawić kilka uwag odnośnie do dzisiejszej debaty, która bardzo często odbiegała od meritum sprawy.</u>
          <u xml:id="u-346.5" who="#AndrzejGabryszewski">Zgadzam się z panem posłem Markiem Jurkiem, że ten Sejm będzie miał dobrą ocenę w historii polskiego parlamentaryzmu, mimo wielu błędów, które popełnił. Niestety, jest jeden błąd — błąd grubej kreski, który będzie długo ciążył nad przemianami politycznymi i ekonomicznymi w naszym kraju. Siły polityczne, które zniszczyły ten kraj gospodarczo i moralnie, w myśl przepisów prawa państwa demokratycznego, powinny ponieść odpowiedzialność. Oczekiwali tego od nas nasi wyborcy. Niestety, nie doczekali się, mimo że w państwie demokratycznym istnieją odpowiednie organy, które mogą tę odpowiedzialność wyegzekwować. Zasada grubej kreski — czyli: było, minęło — działała hamująco. Otóż okazuje się, że było, ale nie minęło, gdyż dzisiaj nie tylko podczas dzisiejszej debaty, ale przez prawie 1,5 roku temat ten wraca do nas w wypowiedziach posłów z SdRP i PKLD, którzy za istniejący stan rzeczy, jak i zresztą niektórzy wyborcy, obwiniają dzisiaj rząd pana premiera Mazowieckiego i aktualnie rząd pana premiera Bieleckiego.</u>
          <u xml:id="u-346.6" who="#AndrzejGabryszewski">Otóż myślę, i mówię to do wszystkich, że naiwność polityczna kosztuje. Zatem siły polityczne, które były motorem przemian społecznych i gospodarczych w tym kraju, będą długo za tę naiwność płacić.</u>
          <u xml:id="u-346.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-347">
          <u xml:id="u-347.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-347.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Edwarda Rzepkę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Tadeusz Kowalczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-348">
          <u xml:id="u-348.0" who="#EdwardRzepka">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Zapisałem się do głosu w ostatniej chwili. Nie po to bynajmniej, by dokonywać jakichś podsumowań. Nie czuję się powołany ani upoważniony do tego. I właściwie również nie będę zabierał głosu merytorycznie. Utożsamiam się ze stanowiskiem mojego klubu i nie widzę powodu, dla którego miałbym to wszystko jeszcze raz powtarzać swoimi słowami. Chcę natomiast zająć państwu dosłownie trzy minuty dwiema refleksjami z lektury stenogramów sejmowych. I to nie z ostatniego posiedzenia, tylko z posiedzeń poprzednich.</u>
          <u xml:id="u-348.1" who="#EdwardRzepka">Sprawa pierwsza. W ciągu tej dwudniowej dyskusji nad tą salą unosi się duch uchwały sejmowej, która jakoby wiąże nam ręce, wiąże ręce Komisji Konstytucyjnej i uniemożliwia jakiekolwiek pole manewru w jedną czy w drugą stronę, bo przecież przesądziliśmy zasadę. Pojawił się nawet wniosek czy też wnioski o to, by projekt prezydencki ordynacji wyborczej odrzucić całkowicie, ponieważ godzi w tę zasadę proporcjonalności, jaką Wysoka Izba uchwaliła.</u>
          <u xml:id="u-348.2" who="#EdwardRzepka">By przekonać się, do jakiego stopnia jesteśmy związani tą uchwałą, którą tutaj wielokrotnie przywoływano, zadałem sobie trud i sięgnąłem do stenogramu z posiedzenia Sejmu z 26 października ub. roku. Właśnie z tego dnia, kiedy tę uchwałę podobno podejmowaliśmy. Mówię podobno, ponieważ jak się okazało, ten Sejm nie podjął żadnej uchwały, takiej uchwały po prostu nie ma. W stenogramie sejmowym — a my oczywiście wszyscy dokładnie wiemy, jakie są wymogi wprowadzenia przed Sejm i uchwalenia takiego aktu, jakim jest uchwała: a więc wniosek 15 posłów, odpowiedni tryb, komisje sejmowe, ogłoszenie przez marszałka, że taka uchwała została uchwalona, a następnie odpowiedni rodzaj publikacji, podanie do publicznej wiadomości — tego wszystkiego nie ma. W stenogramie sejmowym znajduje się zapis, zacytuję z pamięci, może niezbyt dokładnie, że oczywiście było głosowanie, 200 posłów było za ordynacją proporcjonalną, 110 za mieszaną. Marszałek stwierdza, że Sejm opowiedział się za ordynacją proporcjonalną. Ja wiem, że taki fakt miał miejsce, my wszyscy w tym uczestniczyliśmy, ale ja jestem prawnikiem, proszę państwa. I jeżeli coś nas ma wiązać, to ja zastanawiam się, jakiej natury jest ten akt prawny, który nas jakoby wiąże. Nie ma uchwały Sejmu. Co to w takim razie jest? — stanowisko Sejmu. Być może jest taka instytucja — stanowisko. Tylko pragnę przypomnieć, a pan poseł Szymański wie o tym lepiej niż my wszyscy na pewno, że stanowisko Sejm uchwala w takim samym trybie jak uchwały, a więc również nie. W moim odczuciu jest to po prostu pewne sondażowe głosowanie, które nikogo do niczego nie wiąże.</u>
          <u xml:id="u-348.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-348.4" who="#EdwardRzepka">Mamy zatem do czynienia z dwoma projektami ordynacji. Ja nie rozważam w tej chwili, która z nich jest zła, a która jest dobra. Możemy każdy z tych projektów uchwalić. Możemy każdy z tych projektów odrzucić, albo wprowadzić odpowiednie zmiany. Ale nie powołujmy się na to, że wiąże nas jakaś uchwała, ponieważ takiej uchwały po prostu nie ma. To jest jedna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-348.5" who="#EdwardRzepka">I sprawa druga, związana również z lekturą stenogramów sejmowych. Kiedy wczoraj słuchałem, jak pan poseł Szymański wypowiada się o tym, że, krótko mówiąc, Senat jest w naszym życiu publicznym niepotrzebny, czy dzisiaj — przepraszam — to złośliwa pamięć podsunęła mi pewne wydarzenie, które się działo na tej sali kilka miesięcy temu. I znowu stenogram sejmowy pomógł i mogę państwu to przypomnieć. Pracowaliśmy nad ustawą o podatkach lokalnych czy coś takiego. I po bardzo burzliwym, kontrowersyjnym głosowaniu poprawek okazało się, że popełniliśmy jakiś błąd. I w tym momencie pan poseł Walerian Pańko bardzo ekspresyjnie i dramatycznie uświadomił nam, w sposób może niezbyt regulaminowy, jaki błąd popełniliśmy w tym głosowaniu. I wtedy pan poseł Janusz Szymański, karcąc posła Pańkę za nieregulaminowe odezwanie się, powiedział, że to prawda, popełniliśmy błąd — również cytuję z pamięci, przepraszam, jeśli niezbyt dokładnie, ale chodzi o intencje — popełniliśmy błąd, ale mamy Senat, który ten błąd poprawi.</u>
          <u xml:id="u-348.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-348.7" who="#EdwardRzepka">Jak to dobrze czasem wrócić do starych stenogramów sejmowych. Jeśli bowiem kto jak kto, ale sam poseł Janusz Szymański nie w uroczystej dyskusji politycznej, tylko na roboczo wypowiada się tak pochlebnie o roli Senatu,...</u>
          <u xml:id="u-348.8" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-348.9" who="#EdwardRzepka">... to ja o przyszłość izby wyższej naszego parlamentu jestem spokojny.</u>
          <u xml:id="u-348.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-349">
          <u xml:id="u-349.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-349.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, ad vocem poseł Janusz Szymański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-350">
          <u xml:id="u-350.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ad vocem oczywiście, i to takie zbiorowe wobec grupy głosów przeciwko tej uchwale, propozycji zmian.</u>
          <u xml:id="u-350.1" who="#JanuszSzymański">Chciałbym odnieść się do zasadniczego wątku, o którym mówił pan poseł Rzepka, że fizycznie brak w stenogramie uchwały. Nie znajduje się w Monitorze Polskim, z pewnością pan poseł szukał, i było po co, bo szeregu uchwał Sejmu tam nie ma. Chcę, panie pośle, powiedzieć, że uchwałą Sejmu jest np. rozstrzygnięcie każdego wniosku formalnego, czy robimy głosowanie imienne. Myślę — jeżeli pan poseł czytał uważnie stenogram, to zauważył — że były wyniki głosowania i to czego głosowanie dotyczyło. I uchwała jest, proszę państwa. To są również uchwały tej Izby w określonych sprawach. Tak że wyjaśniam, żeby nie było wątpliwości — uchwała jest.</u>
          <u xml:id="u-350.2" who="#JanuszSzymański">Chcę powiedzieć, że jeszcze przy innej ustawie powiedziałem, że jest Senat. Rozpatrywaliśmy taką ustawę o służbie hydrograficznej, gdzie również powiedziałem, że jest Senat. Ale uczyniłem to ze świadomością, że jest określona procedura. I chcę powiedzieć w sprawie Senatu tak. Sformułowałem następujący wniosek o rozszerzenie materii zmian Konstytucji, którą proponuje Komisja Konstytucyjna, aby Komisja Konstytucyjna rozważyła rozszerzenie tego zakresu zmiany o zniesienie drugiej izby po zakończeniu X kadencji.</u>
          <u xml:id="u-350.3" who="#JanuszSzymański">Chcę powiedzieć o motywie. Powiedziałem, że nieodłączną cechą parlamentów 2-izbowych jest tradycja drugiej izby, która do dzisiaj wyciska swoje wyraziste piętno na strukturze. Chciałbym, żeby nowy parlament, który będzie konstytuantą, miał higienę przy rozstrzyganiu decyzji o koncepcji i strukturze naczelnych organów państwa. Nie wierzę w to, że jeżeli pozostawimy Senat, to z tego Senatu przekształci się on w izbę samorządową czy w jakąś inną izbę. Powiedziałem również, że nie widzę szans na dokonanie przekonującej dystynkcji między systemem i prawem wyborczym do Sejmu a Senatem. Będziemy mieli powielanie tego samego systemu reprezentacji. I zadaję pytanie: po co powielać system reprezentacji do jednej i drugiej izby tylko po to, żeby mieć dwie izby? Na koniec chcę powiedzieć tylko tyle: w sytuacji kiedy jest jednoizbowy parlament procedura ustawodawcza jest niezwykle kunsztowna. Jak pan poseł wie, demokratyczna Szwecja, demokratyczna Norwegia, demokratyczna Finlandia, demokratyczna Grecja, demokratyczna Portugalia zdecydowały się na te kroki, ale mają instytucje trzech czytań i niezwykle kunsztowne, powiedziałbym drobiazgowe postępowanie ustawodawcze. My często, proszę państwa, ze świadomością, że jest Senat, uchwalamy ustawy zdając sobie sprawę z wielu niedostatków tych postanowień — że właśnie druga izba wyczyści tę gorączkę, pośpiech legislacyjny, który towarzyszył pracom nad ustawą w naszej Izbie. Myślę, że gdybyśmy nie mieli tej świadomości, że jest ktoś jeszcze, to prace zupełnie inaczej by wyglądały. Przepraszam, że nadużyłem cierpliwości, ale wyjaśniłem sens.</u>
          <u xml:id="u-350.4" who="#komentarz">(Poseł Edward Nowak: Panie marszałku, czy można zadać pytanie?)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-351">
          <u xml:id="u-351.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-352">
          <u xml:id="u-352.0" who="#EdwardNowak">Szanowni Państwo! Ja niestety jestem tylko elektrykiem, nie jestem prawnikiem.</u>
          <u xml:id="u-352.1" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-352.2" who="#EdwardNowak">Bardzo się cieszę z tego uznania, przekażę panu prezydentowi.</u>
          <u xml:id="u-352.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-352.4" who="#EdwardNowak">Chciałem zadać kolegom prawnikom na tej sali, a szczególnie panu posłowi Szymańskiemu pytanie: jeżeli każda decyzja, którą tutaj podejmujemy, ma moc uchwały, to proszę mi wytłumaczyć, co oznacza tekst załącznika nr 4 w materiałach, które dzisiaj otrzymaliśmy — niektóre dane statystyczne o pracy Sejmu i jego organów. Między innymi w załączniku nr 4 znajduje się chronologiczny wykaz podjętych przez Sejm uchwał. I tutaj wymienione są taksatywnie te uchwały. Jest ich tam, powiedzmy ponad 100, a nie ma tej uchwały. Dlaczego jedne uchwały publikuje się w takiej formie, a innych się nie publikuje? Myślę, że jest to dosyć poważny dylemat, ponieważ dotyczy on nie tylko tej Izby. On dotyczy zarządów miast, dotyczy jednym słowem organów samorządowych. Gdyby pan był łaskaw wyjaśnić mi tę wątpliwość.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-353">
          <u xml:id="u-353.0" who="#TadeuszFiszbach">Ale wcześniej pan poseł Maciej Bednarkiewicz prosił o głos. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-354">
          <u xml:id="u-354.0" who="#MaciejBednarkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Bardzo przepraszam, że jestem prawnikiem,...</u>
          <u xml:id="u-354.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-354.2" who="#MaciejBednarkiewicz">... ale sytuacja jest taka. Pan poseł Janusz Szymański przed chwilą wprowadził wszystkich państwa w błąd. Wierzę, że nie zrobił tego świadomie i celowo. Pan poseł Szymański doskonale zna treść art. 48 regulaminu Sejmu, gdzie jest dokładnie określone, czym jest uchwała, w jakich sprawach i w jaki sposób Sejm może podjąć uchwałę. Pan poseł Szymański również bardzo dobrze wie, że w tym dokumencie, o którym mówił przed chwilą poseł Nowak, są wymienione nie tylko uchwały nazwane jako decyzja Wysokiej Izby, ale również i pewien rodzaj tych uchwał, mianowicie oświadczenia i rezolucje. Art. 48 określa formy podejmowania uchwał. Natomiast Sejm może oczywiście zająć stanowisko w dwóch innych sytuacjach, albo wtedy kiedy podejmuje ustawy, albo wtedy kiedy rozstrzyga wnioski formalne. Innych możliwości nie ma. Nie ma, panie pośle, uchwał nie nazwanych, własnych, uchwał, które można byłoby nazwać lex Szymański. Takich uchwał nie ma.</u>
          <u xml:id="u-354.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-355">
          <u xml:id="u-355.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-355.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-356">
          <u xml:id="u-356.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dziękuję za ten głos, ale absolutnie z tym głosem się nie zgadzam, z taką interpretacją regulaminu.</u>
          <u xml:id="u-356.1" who="#JanuszSzymański">Chcę powiedzieć, że są różnego rodzaju uchwały. Są na przykład uchwały Sejmu przewidziane wprost Konstytucją, o podstawowych kierunkach rozwoju państwa, rozwoju społeczno-gospodarczego i to jest w Konstytucji, takie uchwały są normatywne w znaczeniu źródeł prawa, i są postanowienia Izby, które są przecież uchwałami tej Izby. To są uchwały w rozumieniu postępowania wewnętrznego Izby. Są to tzw. uchwały będące interną tej Izby.</u>
          <u xml:id="u-356.2" who="#JanuszSzymański">Chcę powiedzieć, że taki pogląd jest obecny w prawie konstytucyjnym, są to uchwały Izby i to jest poza sporem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-357">
          <u xml:id="u-357.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-357.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Tadeusza Kowalczyka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Jerzy Osiatyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-358">
          <u xml:id="u-358.0" who="#TadeuszKowalczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Sądzę, że dwudniowa debata na temat: kiedy Sejm ma się rozwiązać doprowadziła do jednego zgodnego wniosku, że w tym roku. Problem zaczął się dopiero o to, czy ma to być 26 maja, czy w terminie późniejszym. Chciałem na wstępie powiedzieć, że byłem i jestem zwolennikiem szybkiego rozwiązania tego Sejmu, ale biorąc pod uwagę wszystkie głosy, jakie tu zostały wygłoszone, i biorąc pod uwagę liczenie czasu nie znajduję uzasadnienia, aby te wybory mogły się odbyć 26 maja. Uważam, że wniosek, który zgłosił poseł Walerian Pańko jest wnioskiem, który należałoby przyjąć jako chyba najbardziej rozsądny. Problem polega tylko na tym, czy to będzie wrzesień, czy październik, ewentualnie początek listopada. Ale jedną rzecz chciałem tu powiedzieć, żebyśmy nie próbowali na jesieni przedłużać kadencji tego Sejmu na przyszły rok, bo rzeczywiście stracilibyśmy twarz jako posłowie Sejmu tej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-358.1" who="#TadeuszKowalczyk">Chciałem również odnieść się do ordynacji wyborczej. Jestem zwolennikiem ordynacji wyborczej zaproponowanej przez prezydenta. Nie chcę tego uzasadniać, gdyż było to tutaj wiele razy uzasadniane i nie chcę przedłużać czasu obrad. Natomiast trochę dłużej zająłbym się sprawą drugiej izby.</u>
          <u xml:id="u-358.2" who="#TadeuszKowalczyk">Na samym początku chcę powiedzieć, że jestem zwolennikiem istnienia drugiej izby Zgromadzenia Narodowego, Senatu. Dlaczego? Dlatego że tak jak tu już było powiedziane, Senat pełnił rolę takiego jakby stróża, który zapobiegał uchwalaniu przez ten Sejm uchwał i ustaw z wieloma brakami. I chcę odnieść się do statystyki. Na 150 ustaw Senat zgłosił poprawki do 45. Do 6 przyjęto wszystkie poprawki Senatu. Do 27 ustaw przyjęto część poprawek Senatu, do 9 ustaw odrzucono wszystkie poprawki Senatu. Chcę również powiedzieć, że Senat do niektórych ustaw nie zgłaszał poprawek, gdyż były one, powiedzmy sobie szczerze, tak skonstruowane, że większa ilość poprawek po prostu rozbiłaby tę ustawę. Odwołam się tu do ustawy o policji, która — sądzę, że Wysoka Izba zdaje sobie z tego sprawę — nie jest ustawą odpowiednią, Senat zrezygnował z poprawek, bo po prostu czas naglił.</u>
          <u xml:id="u-358.3" who="#TadeuszKowalczyk">Chcę również zwrócić się do posła Szymańskiego, z którym wspaniale pracujemy w komisjach. Panie pośle, Senat nasz to nie jest Izba Lordów, gdyż po pierwsze, inny jest system powoływania senatorów, inny status Izby Lordów i inna tradycja w polskim parlamentaryzmie. Tak że tutaj, sądzę, trochę w ferworze dyskusji pan poseł Szymański przesadził.</u>
          <u xml:id="u-358.4" who="#TadeuszKowalczyk">Chciałem jeszcze odnieść się do jednej sprawy, do często wymienianego dzisiaj i wczoraj posła Cimoszewicza. Otóż poseł Cimoszewicz powiedział, że jest rozbudowa służb specjalnych, ma miejsce tłumienie wolności słowa i że istnieje świadectwo zagrożeń dla demokracji parlamentarnej. Szkoda, że pana posła nie ma, bo pytam się, czy panu posłowi ktoś skonfiskował jakiś tekst, który przygotował, a może mu przeprowadzono rewizję, a może samochód skonfiskowano. Proszę się nie obruszać. Chciałem powiedzieć, że nie można tak rzucać słowa na wiatr, bo na tej sali jest wiele osób, które miały dziesiątki rewizji i dziesiątki przesłuchań, i sądzę, że nic takiego posła Cimoszewicza nie spotkało ani nikogo na tej sali. Nie można tak rzucać słów na wiatr. Nie mówię tego po to, aby antagonizować tę salę, miejmy jednak na wodzy nasze słowa.</u>
          <u xml:id="u-358.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-359">
          <u xml:id="u-359.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-359.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Jerzego Osiatyńskiego z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Kolejnym mówcą będzie poseł Czesław Sobierajski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-360">
          <u xml:id="u-360.0" who="#JerzyOsiatyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Postaram się zająć państwu jak najmniej czasu, ale poniekąd zostaliśmy wywołani do tablicy przez pana posła Oleksego, a także kilku innych kolegów w czasie tej dwudniowej debaty. Sprawa dotyczy inicjatywy, z którą wyszedł Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna w czasie debaty budżetowej, paktu dla Polski. I państwo Parokrotnie zwracaliście się z prośbą o wyjaśnienie, czym to ma być.</u>
          <u xml:id="u-360.1" who="#JerzyOsiatyński">Panie pośle Oleksy, przykro mi, prawdopodobnie pana trochę rozczaruję. To nie ma być porozumienie sił politycznych, nie w tych kategoriach o tym myślimy. Uważamy, że porozumienia sił politycznych powinny się odbywać w Sejmie. Nie chodzi nam o prowadzenie w ramach tego paktu sporów ideologicznych. Chodzi nam natomiast o sprawy, które naszym zdaniem są decydujące dla przyszłości Polski. Dla przyszłości tego, co nazywamy fundamentalną reformą, reformą przełomową ustroju gospodarczego przede wszystkim. A dopiero na dalszym etapie, jak się zresztą dzisiaj okazuje nieodłącznie z tym związanym, także ustroju politycznego. Chodzi o to, że wobec słabości systemu reprezentacji w Polsce, wobec braku, dobrze ukształtowanego systemu partyjnego, braku zorganizowanych grup nacisku reprezentujących konkretne interesy ekonomiczne, społeczne, polityczne, uważamy, że za wszelką cenę należy dążyć do zawarcia takiego paktu. Można powiedzieć, że pytania są o to, czy można dalej realizować program stabilizacji gospodarki i jej fundamentalnej przebudowy przy takich wyrzeczeniach, jakich to wymaga, bez systemu porozumień społecznych. Jeżeli nie, to jest to sprawa przyszłości Polski. Jeżeli można, to znaczy, że od tego zależy polska demokracja, to znaczy, że można tę reformę realizować w sposób niedemokratyczny. Tak że, jak się okazuje, od tego zależy także demokracja. Ale jeżeli nie można tej reformy realizować bez takiego paktu, to znaczy, że reforma gospodarcza nam się załamie, że z powrotem będziemy mieli inflację albo hiperinflację.</u>
          <u xml:id="u-360.2" who="#JerzyOsiatyński">Chcę państwu zwrócić uwagę, że istnieje bardzo silna korelacja pomiędzy wysoką inflacja. która głównie godzi w interesy grup najsłabszych społecznie a ilością wojska, samochodów opancerzonych i policji w krajach Ameryki Łacińskiej i wielu innych krajach. To jest sprawa dla nas podstawowa.</u>
          <u xml:id="u-360.3" who="#JerzyOsiatyński">Wyobrażamy to sobie jako pewien system paktów społecznych albo porozumień zbiorowych, w ramach których wypracowano by koncepcję nowych form artykulacji i reprezentacji interesów, taki, który uzupełniłby klasyczne mechanizmy demokracji parlamentarnej, który mógłby się przyczyniać do rozładowania istniejących napięć, a także stanowić istotny element dalekosiężnej wizji ładu społecznego. Generalnie mówiąc chodzi o to, aby stworzyć ramy instytucjonalne dla ujawniania się oraz bezpośredniej konfrontacji, mediacji, uzgadniania różnorodnych ważnych interesów społecznych. Inaczej mówiąc chodzi o budowę płaszczyzny czy płaszczyzn, na których różnorodne zorganizowane grupy interesu, związki zawodowe, związki rolników, zrzeszenia pracodawców, stowarzyszenia konsumentów mogłyby bezpośrednio konfrontować swoje wzajemne zadania, potrzeby, roszczenia w drodze przetargu, aby dochodzić do kompromisowych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-360.4" who="#JerzyOsiatyński">Można ten ład porozumień zbiorowych wyobrażać sobie na różnych szczeblach. Można go sobie wyobrażać jako doraźny pakt społeczny, jako wielkie koalicje w postaci różnych komisji parytetowych, jako pakty wyspecjalizowane czy też inne pakty lokalne. Nie chcę i ze względu na porę, i ze względu na to, że nie jest to dzisiaj główny temat dyskusji wchodzić w szczegóły. Ale chcę na koniec zająć się ostatnią sprawą, mianowicie jak to się ma do wolnych wyborów. Tutaj także w czasie debaty budżetowej, kiedy w imieniu klubu przedstawiałem te propozycje, pod jej koniec padły wątpliwości, czy rzeczywiście nie jest to przypadkiem pomysł na zastąpienie wolnych wyborów. Nie, z całą pewnością nie jest to naszym zamysłem. Powiedzieliśmy, że Sejm byłby inicjatorem i gwarantem tego typu porozumień. Nie wyobrażamy sobie, aby jakikolwiek Sejm mógł być rzeczywiście inicjatorem i gwarantem, zwłaszcza gwarantem takich porozumień, jeżeli nie miałby silnego oparcia społecznego. Wobec tego konieczność przeprowadzenia rychłych, prawdziwie demokratycznych wyborów jest dla nas sprawą niewątpliwą. Ponieważ mówili o tym moi koledzy w czasie debaty budżetowej, pan poseł Kuroń, pan poseł Michnik, pan poseł Wujec i wielu innych, nie będę tutaj dalej o tym mówił.</u>
          <u xml:id="u-360.5" who="#JerzyOsiatyński">Uważam, że pakt dla Polski jest sprawą o zupełnie fundamentalnym znaczeniu. Nie tylko dla przyszłości reformy, tej fundamentalnej reformy ustrojowej, ale także dla przyszłości demokracji w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-360.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-361">
          <u xml:id="u-361.0" who="#TadeuszFiszbach">Są trzy zgłoszenia ad vocem. Bardzo proszę pana posła Aleksandra Małachowskiego. Następnie głos zabierze pan poseł Jan Łopuszański, a potem pan poseł Józef Oleksy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-362">
          <u xml:id="u-362.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Koło Parlamentarne „Solidarność Pracy” pragnęłoby do wypowiedzi pana posła Osiatyńskiego przedłożyć własne przemyślenia w tej sprawie, ale ponieważ jest bardzo późno, będziemy jutro prosić o możność złożenia 4-minutowego oświadczenia, w którym stanowisko Koła Parlamentarnego „Solidarność Pracy” w tej sprawie zostanie Wysokiej Izbie przedłożone.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-363">
          <u xml:id="u-363.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-363.1" who="#TadeuszFiszbach">Pan poseł Jan Łopuszański, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-364">
          <u xml:id="u-364.0" who="#JanŁopuszański">Chciałem bardzo podziękować panu Osiatyńskiemu za przedstawienie nam tej koncepcji. Wysłuchałem tego z ogromnym zainteresowaniem i zrozumiałem z tego jedno, że obok systemu parlamentarnego, zbudowanego na parlamencie rządu, obok prezydentury, obok wszystkich agend, które są wyspecjalizowane i które w chwili obecnej z trudem usiłujemy wypełniać treścią demokratyczną i normalnością, ma powstać jakiś drugi oboczny system ad hoc tworzonych paktów o niejasnych zakresach kompetencyjnych, które w razie czego będą prowadziły do sytuacji dwuwładzy w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-364.1" who="#JanŁopuszański">Oświadczam, że przynajmniej ja tego typu koncepcję polityczną będę zwalczał jako groźną dla Polski.</u>
          <u xml:id="u-364.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-364.3" who="#JanŁopuszański">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-364.4" who="#JanŁopuszański">Proszę bardzo, pan poseł Józef Oleksy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-365">
          <u xml:id="u-365.0" who="#JózefOleksy">Myślę, że pan poseł Łopuszański zadeklarował, że będzie zwalczał coś, czego nie zrozumiał.</u>
          <u xml:id="u-365.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-365.2" who="#JózefOleksy">Ale istotnie, muszę dodać obiektywnie, że to co pan poseł Osiatyński przedstawił, trochę mnie rozczarowało, choć zrozumiałem ideę przewodnią. Ale nie pora dziś, myślę, na toczenie dyskusji na ten temat. Ja tylko się zwracam z prośbą, że musi być jednak inaczej przedstawione, ponieważ niezrozumienie będzie dość powszechne, jeżeli tylko taka byłaby wykładnia tej idei.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-366">
          <u xml:id="u-366.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-366.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Czesława Sobierajskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Maria Stępniak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-367">
          <u xml:id="u-367.0" who="#CzesławSobierajski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jestem przekonany, że Polska potrzebuje dziś szybkich wyborów, że potrzebuje ordynacji, która będzie ułatwiała tworzenie się dużych partii politycznych i koalicji wyborczych. Tylko w takich warunkach Sejm może stać się prawdziwym gospodarzem naszego wspólnego domu — Polski.</u>
          <u xml:id="u-367.1" who="#CzesławSobierajski">Wczoraj w liście do Sejmu prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Wałęsa przekazał właśnie nam to przesłanie. Już pierwsze reakcje na prezydenckie posłanie — szum i śmiech po lewej części sali — wiele powiedziały o stosunkach, tak proszę państwa, wiele powiedziały o stosunku części sali do projektu ordynacji i do przyspieszenia wyborów na 26 maja.</u>
          <u xml:id="u-367.2" who="#CzesławSobierajski">Przeciwnicy szybkich wyborów argumentowali potrzebę odsunięcia w czasie tego faktu na rozmaite sposoby, przede wszystkim koniecznością pilnego uchwalenia ustaw gospodarczych. Oczywiście jest to bardzo ważne.</u>
          <u xml:id="u-367.3" who="#CzesławSobierajski">Zdajemy sobie doskonale sprawę, że pakiet ustaw gospodarczych jest bardzo szeroki i jeszcze prace nad nim, nad niektórymi przynajmniej ustawami są w zalążku. Niemniej nie jest to argumentem na odsunięcie wyborów, jako że ustawy gospodarcze, które dopną sprawę całego programu gospodarczego, są ustawami radykalnie systemowymi. A więc powinien wypowiedzieć się parlament i naród wcześniej, w wolnych wyborach, żeby określić kierunek gospodarczy kraju. Dlatego nie jest to argument na odsunięcie, a wręcz odwrotnie, jest to argument na przyspieszenie wyborów.</u>
          <u xml:id="u-367.4" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-367.5" who="#CzesławSobierajski">Inni argumentowali potrzebę dokładnego zapoznania się z ordynacją wyborczą. Chcę powiedzieć, że Obywatelski Klub Parlamentarny, poseł Michalak, o tej samej ordynacji praktycznie kilka miesięcy temu już mówił, a więc nie jest ona nieznana. Trzeba tylko chcieć, po prostu chcieć. Inni posłowie uznali za najważniejsze szybkie opracowanie paktu dla Polski. Miałem zapytać posła Osiatyńskiego, ale już wytłumaczył, przyjmuję to wyjaśnienie, niemniej oczywiście uważam, że jest to mimo wszystko sztuczne zastąpienie tego, co jest najważniejsze. Przede wszystkim nam jako krajowi, Rzeczypospolitej Polskiej potrzebne są wolne wybory, i bardzo szybkie.</u>
          <u xml:id="u-367.6" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-367.7" who="#CzesławSobierajski">Teraz, proszę państwa, cofnijmy się wstecz. Nie chcę polemizować z państwem racjonalnie o innych przesłankach, ale podam fakt historyczny, że są możliwe wczesne wybory, 26 maja właśnie, i na dowód tego przytoczę państwu argumenty: 11 listopada 1918 r. Polska odzyskała niepodległość, po 123 latach, była rozbita na trzy zabory, i dokładnie 26 stycznia 1919 r. odbyły się wolne, demokratyczne wybory. Piłsudski, który objął praktycznie pełną władzę, uznał, że wybory i tylko wybory demokratyczne pozwolą rozpocząć budowę kraju. 2,5 miesiąca, ale wtedy, proszę państwa — te uśmiechy świadczą właśnie tylko o indolencji.</u>
          <u xml:id="u-367.8" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-367.9" who="#CzesławSobierajski">Nie, nasi rodacy, wcześniej żyjący ojcowie, chcieli po prostu chcieć, wiedzieli być może lepiej od nas, po 123 latach jak im brakowało wolności i demokracji, że tylko taki system może zapewnić prawdziwy rozwój i położyć fundament. 2,5 miesiąca praktycznie wystarczyło, ale chcieli po prostu chcieć. Mieli wolę. I zwracam się do państwa właśnie, o to, żebyście chcieli chcieć, wykazali dobrą wolę. Udowodniłem na tym przykładzie, że 2,5 miesiąca wystarczyło, a więc zaczerpnijmy, weźmy od nich stenogram, spróbujmy skopiować, są wzory.</u>
          <u xml:id="u-367.10" who="#CzesławSobierajski">Mało tego, 10 lutego 1919 r. została uchwalona nowa Konstytucja, a więc i to było możliwe. Czyli argument na opóźnienia, że nie ma czasu, jest oczywiście argumentem nijakim. Chcieć, po prostu tylko chcieć.</u>
          <u xml:id="u-367.11" who="#CzesławSobierajski">Chciałem, proszę państwa, odnieść się w dwóch słowach do przemówienia posła Osiatyńskiego. Jeżeli zwraca się tak: w Polsce musi zwyciężyć przekonanie, że ze wspólnej biedy możemy wydobyć się tylko razem, potrzebny jest więc choćby minimalny wspólny mianownik, symbolizujący wspólną akceptację, tolerancję i gotowość do kompromisu. Rzeczywiście wspólny mianownik jest potrzebny, ale najpierw trzeba się odchudzić. Kasy PZPR, która przez 40 lat...</u>
          <u xml:id="u-367.12" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-367.13" who="#CzesławSobierajski">... rządziła tym krajem, a od roku nie rządzi, majątek, który zgromadziła nadal jest w organizacjach politycznych, które funkcjonują po rozwiązaniu PZPR. I dlatego spółki nomenklaturowe, o których mówiłem z tej trybuny, i moi koledzy. Jeżeli ten warunek będzie spełniony, dopiero potem możemy powiedzieć o równej biedzie i wtedy dopiero możemy mówić o wspólnym mianowniku. Jeżeli tego braknie, o wspólnym mianowniku nie możemy mówić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-368">
          <u xml:id="u-368.0" who="#TadeuszFiszbach">Zgłosiło się trzech posłów ad vocem. Proszę posła Jerzego Osiatyńskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-369">
          <u xml:id="u-369.0" who="#JerzyOsiatyński">Przepraszam bardzo, panie pośle, czyje przemówienie pan teraz cytował?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-370">
          <u xml:id="u-370.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-371">
          <u xml:id="u-371.0" who="#CzesławSobierajski">Posła Cimoszewicza, oczywiście.</u>
          <u xml:id="u-371.1" who="#komentarz">(Głos z sali: trzeba wnieść do protokołu poprawkę. </u>
          <u xml:id="u-371.2" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-371.3" who="#CzesławSobierajski">W takim razie chcę przeprosić posła Osiatyńskiego. Cytowałem przemówienie posła Cimoszewicza.</u>
          <u xml:id="u-371.4" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-372">
          <u xml:id="u-372.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o uwagę.</u>
          <u xml:id="u-372.1" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Jacek Soska, następnie poseł Wiesław Kaczmarek, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-373">
          <u xml:id="u-373.0" who="#JacekSoska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Doceniam posła Sobierajskiego jako wybitnego historyka, tylko pan poseł Sobierajski zapomniał oczywiście, że nasi ojcowie chcieli chcieć i chcieli mieć, ale potem jeszcze mieli Berezę Kartuzką.</u>
          <u xml:id="u-373.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-374">
          <u xml:id="u-374.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-374.1" who="#TadeuszFiszbach">Pan poseł Wiesław Kaczmarek, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-375">
          <u xml:id="u-375.0" who="#WiesławKaczmarek">Chciałbym zadać panu posłowi, jeżeli pan poseł Sobierajski zechciałby mnie jeszcze wysłuchać, dwa pytania, bo powiem szczerze, troszeczkę się pogubiłem.</u>
          <u xml:id="u-375.1" who="#WiesławKaczmarek">Pierwsze pytanie dotyczy, panie pośle, tego, co mamy zrobić z gospodarką, z tymi ustawami, bo ja już nie wiem, czy mamy teraz czekać i weryfikować poprzez wybory ustawę o giełdzie, nie wiem o tych wszystkich historiach, które nas czekają. Po prostu chciałbym wiedzieć, o co chodzi? Jak pan widzi rozwiązanie tego, ponieważ powstanie według pana propozycji naprawdę poważny impas. Sprzedaliśmy ileś tych akcji i ci ludzie nawet nie mogą teraz tymi akcjami obracać. A to ma być właśnie ustawa systemowa.</u>
          <u xml:id="u-375.2" who="#WiesławKaczmarek">Druga sprawa. Mnie interesuje, no nie wiem, pan mówił o dwóch datach: 11 listopada i 19 stycznia, to czy wtedy mają być te wybory?</u>
          <u xml:id="u-375.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-375.4" who="#komentarz">(Poseł Czesław Sobierajski: Odpowiadam, proszę pana, na drugie...)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-376">
          <u xml:id="u-376.0" who="#TadeuszFiszbach">Może chwileczkę, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-376.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, może udzielę głosu posłowi Szczepanowi Balickiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-377">
          <u xml:id="u-377.0" who="#SzczepanBalicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem tylko zwrócić uwagę, że w listopadzie 1918 r. Polska miała doskonale wykształcony system partyjny, bardzo dobrze pracujące partie, które miały znanych społeczeństwu działaczy i mogły niemal bez agitacji wyborczej, poprzez proste przedstawienie list załatwić sprawę wyborów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-378">
          <u xml:id="u-378.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-378.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę panią poseł Annę Dynowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-379">
          <u xml:id="u-379.0" who="#AnnaDynowska">Uzupełniając wiedzę historyczną posła Sobierajskiego, chciałabym jeszcze dodać, że do pierwszego parlamentu drugiej Rzeczypospolitej wybrano bez wyborów demokratycznych posłów z dawnego parlamentu pruskiego i austriackiego. Nie były to tak zupełnie demokratyczne i wolne wybory.</u>
          <u xml:id="u-379.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-380">
          <u xml:id="u-380.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-380.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę panią posłankę Danutę Grabowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-381">
          <u xml:id="u-381.0" who="#DanutaGrabowska">Dziękuję bardzo panu posłowi Sobierajskiemu za przypomnienie skądinąd zasłużonej szalenie postaci w historii naszego kraju, marszałka Józefa Piłsudskiego. Sądzę, że jednak nie jest to najlepszy przykład na parlamentarną demokrację, zwłaszcza w kontekście daty 26 maja.</u>
          <u xml:id="u-381.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-382">
          <u xml:id="u-382.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-382.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Marię Stępniak z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą, i ostatnim ze zgłoszonych, będzie poseł Andrzej Wybrański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-383">
          <u xml:id="u-383.0" who="#MariaStępniak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Po wielogodzinnej debacie, ale przed głosowaniem Wysokiej Izby, postanowiłam odwołać się do tekstu św. Pawła Apostoła —</u>
          <u xml:id="u-383.1" who="#komentarz">(wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-383.2" who="#MariaStępniak">— „Przypatrzcie się, bracia, powołaniu waszemu”.</u>
          <u xml:id="u-383.3" who="#MariaStępniak">Ileż to razy uchodzimy za głupich i słabych, jakże często wysłuchujemy pogardliwych oskarżeń i znosimy oplucia od ludzi skarłowaciałych, od niewolników odchodzącego systemu.</u>
          <u xml:id="u-383.4" who="#MariaStępniak">Jaka jest zatem misja posła? Parlamentarzysta to człowiek godny, przekonuje nie siłą słów, ale uczciwością postaw. Inaczej będzie pękniętym dzwonem i pustym dzbanem, który nikogo nie obudzi ani nie pokrzepi. Dlatego musimy być ludźmi prawdy, choć może niekiedy bardzo bolesnej. Poseł to głos narodu, ale nie suma jego zachcianek. Nie głos obłudnika czy człowieka zakłamanego. To my mamy być świadkami, że w życiu narodu ostatnie słowo należy do Boga. Chrześcijańskie wartościowanie nie zaszkodzi ani ateistom, ani tym, którzy wierzą, choć na krok ku chrześcijaństwu nie mogą się zdobyć. Potrzeba nam mocy w dźwiganiu społeczeństwa i w budowaniu lepszego domu. Dlatego popieram projekt uchwały pana posła Pańki, aby utrwalić cywilizację miłości nad Wisłą.</u>
          <u xml:id="u-383.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-384">
          <u xml:id="u-384.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-384.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Andrzeja Wybrańskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-385">
          <u xml:id="u-385.0" who="#AndrzejWybrański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Gdybym miał określić uczucie, które mną owładnęło w czasie naszej debaty, to powiedziałbym: głęboki smutek. Smutno mi, gdy usiłujemy mniej lub bardziej udolnie przedstawić rzeczywistych lub wyimaginowanych przeciwników, nie takimi, jakimi są, ale takimi, jakimi dla naszej wygody, doraźnie chcielibyśmy ich widzieć. Jeszcze bardziej mi smutno, że znajduje to aplauz w pewnej części sali, przy czym nie rozróżniam tu stron, a aplauz jest tym większy, im bardziej cięty, bardziej dosadny jest atak.</u>
          <u xml:id="u-385.1" who="#AndrzejWybrański">Jestem z Porozumienia Centrum, ale nie czuję się zwycięzcą i zastanawia mnie artykułowana tu gorycz porażki przez tych, którzy nas jako obóz zwycięzców postrzegają. Kręte są, niestety, polskie drogi, którymi przyszło nam iść. Poczuję się zwycięzcą, gdy uda nam się je wyprostować. Również wtedy, gdy uczyni to na przykład ROAD. Pokłonię się wtedy nisko i złożę szczere gratulacje i podziękowania. Tylko czy wyprostujemy je czczą retoryką, czy też niestety, uwłaczając sobie wzajemnie, nie uczynimy z nich przypadkiem gordyjskiego węzła?</u>
          <u xml:id="u-385.2" who="#AndrzejWybrański">Zabieram głos, by powiedzieć, jak mniemam z rozmów kuluarowych, w imieniu milczącej tu dziś większości, nie radującej się z okazji krasomówczych wystąpień. By powiedzieć społeczeństwu, że odcinamy się od komentarzy wywołujących tylko niepokój, niczego nie wnoszących.</u>
          <u xml:id="u-385.3" who="#AndrzejWybrański">Wierzę głęboko, że wszyscy zastanawialiśmy się starannie nad terminem wyborów. Zastanawia mnie, dlaczego wypowiadamy się w imieniu innych, przypuszczając, jakie są podteksty tych wypowiedzi, miast prezentować tylko własne zdanie i własne argumenty.</u>
          <u xml:id="u-385.4" who="#AndrzejWybrański">Padały już różne merytoryczne uzasadnienia dotyczące terminu wyborów. Nie jestem pewny, czy przeważają one szalę majową, czy jesienną. Moim zdaniem przeważa szala majowa i kierowałem się interesem Polski, a nie interesem partii, do której należę.</u>
          <u xml:id="u-385.5" who="#AndrzejWybrański">Odnoszę się tylko do jednej kwestii, demokratycznych wyborów. Wiem, że demokratyczne wybory wymagają kilku podstawowych elementów, demokratycznej ordynacji, skrystalizowanej mapy politycznej Polski i możliwości przeprowadzenia kampanii wyborczej przedstawiającej program partii czy też kandydatów, ludzi. Ta mogłaby, w moim odczuciu, szalę przechylić, ale proszę państwa, jesienią nie wykształcą się partie polityczne, nie będziemy w stanie przeprowadzić kampanii wyborczej również jesienią, ponieważ nie stać nas na to jeszcze w tej chwili, także z powodów finansowych. Termin majowy nie jest niemożliwy, ale wymaga woli i przekonania większości i intensywnej pracy w tym kierunku. Takiego przekonania i woli większości nie ma. Ja to szanuję.</u>
          <u xml:id="u-385.6" who="#AndrzejWybrański">Kilka słów o pracy Sejmu. Chylę czoła przed wszystkimi ludźmi kompetentnymi, bo wielu tutaj takich jest. Większość z nas to ludzie, którzy po raz pierwszy znaleźli się w Sejmie, więc rzuceni zostaliśmy na szerokie wody i mimo pewnej apatii w społeczeństwie, mimo braku ekspertów dysponowaliśmy tak silnym potencjałem intelektualnym, że początkowo radziliśmy sobie sami.</u>
          <u xml:id="u-385.7" who="#AndrzejWybrański">Jak w każdej pracy są blaski i cienie. Z powodów, które przytoczyłem, debata wczorajsza i dzisiejsza kładzie się na tej pracy cieniem. Jeśli przyjdzie nam pracować do jesieni, to wiem, wierzę, że nie kryjąc różnic będziemy w stanie, nie atakując się w emocjach ponad miarę, dać z siebie jeszcze wiele dla Polski.</u>
          <u xml:id="u-385.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-386">
          <u xml:id="u-386.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-386.1" who="#TadeuszFiszbach">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-386.2" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym zapytać, czy jeszcze ktoś z obywateli posłów pragnąłby zabrać głos? Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-386.3" who="#TadeuszFiszbach">Zamykam dyskusję, przy czym informuję, że posłowie sprawozdawcy, poseł Aleksander Łuczak i poseł Jan Szymański, przyjęli moją prośbę i zabiorą głos, ustosunkowując się do niektórych kwestii, odpowiadając na pytania, w dniu jutrzejszym po rozpoczęciu obrad.</u>
          <u xml:id="u-386.4" who="#TadeuszFiszbach">Na tym kończymy obrady.</u>
          <u xml:id="u-386.5" who="#TadeuszFiszbach">W celu złożenia oświadczeń zgłosiło się 3 posłów. Proszę o zabranie głosu posła Juliusza Brauna z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Kolejnym mówcą będzie poseł Zdzisław Domański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-387">
          <u xml:id="u-387.0" who="#JuliuszBraun">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W oświadczeniu wygłoszonym wczoraj z tego miejsca pan poseł Stefan Niesiołowski wystąpił z emocjonalną obroną aktualnego kierownictwa Komitetu do Spraw Radia i Telewizji, które, jego zdaniem, jest przedmiotem nagonki, a przy okazji sam po raz kolejny zaatakował Komisje Likwidacyjną RSW.</u>
          <u xml:id="u-387.1" who="#JuliuszBraun">W tym oświadczeniu w nieprawdziwy sposób zrelacjonowana została m.in. sprawa telewizyjnego „Obserwatora”. Ja nie będę prostował tutaj tego oświadczenia, chciałbym natomiast powiedzieć, że sytuacja w radiu i telewizji była przedmiotem wielogodzinnego posiedzenia sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu i że komisja ta uchwaliła opinie adresowaną do pana premiera. W tej opinii komisja stwierdza, iż po zapoznaniu się z sytuacją w radiu i telewizji oraz po wysłuchaniu informacji wiceprezesów Komitetu do Spraw Radia i Telewizji, panów Markiewicza i Owsińskiego, wyraża najwyższe zaniepokojenie stanem i przebiegiem coraz liczniejszych konfliktów pojawiających się ostatnio zarówno w centralnym ośrodku programowym, jak i w ośrodkach regionalnych. Spory te, stwierdza komisja, szkodzą polityce informacyjnej i pluralizmowi w radiu i telewizji oraz naruszają wiarygodność publicznych środków przekazu.</u>
          <u xml:id="u-387.2" who="#JuliuszBraun">Komisja uważa, że zmiany w instytucjach podległych Komitetowi do Spraw Radia i Telewizji muszą być przeprowadzone z pełnym poszanowaniem niezależności dziennikarstwa, godności osobistej pracowników oraz powszechnie obowiązujących w tym środowisku obyczajów.</u>
          <u xml:id="u-387.3" who="#JuliuszBraun">Komisja wyraża opinię, że likwidacja audycji: „Obserwator”, „Komentarze dnia”, „Muzyka i Aktualności”, „Licz na mnie”, „Otwarty mikrofon”, a także innych programów, zuboża polskie życie umysłowe i narusza zasadę pluralizmu. To w pierwszej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-387.4" who="#JuliuszBraun">W drugiej sprawie. Pan poseł Niesiołowski, krytykując Komisję Likwidacyjną RSW powiedział, do tej pory żadnej gazety codziennej Komisja Likwidacyjna nie uznała za stosowne przyznać Zjednoczeniu Chrześcijańsko-Narodowemu.</u>
          <u xml:id="u-387.5" who="#JuliuszBraun">Gdyby pora była wcześniejsza, powinienem opowiedzieć w tym miejscu cały dowcip, ale dowcip jest znany, więc zadowolę się konkluzją i powiem: panie pośle, trzeba za znanym dowcipem powtórzyć — dajcie szansę komisji, złóżcie choć jeden wniosek.</u>
          <u xml:id="u-387.6" who="#JuliuszBraun">Jako obserwator przetargów organizowanych przez Komisję Likwidacyjną RSW, delegowany przez sejmową Komisję Kultury i Środków Przekazu, muszę powiedzieć, że wśród ofert na zakup „Gazety Poznańskiej”, o której tutaj była mowa, nie było oferty Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. Była natomiast oferta Wielkopolskiej Izby Przemysłowo-Handlowej. Kiedy po odczytaniu ofert z sali padło stwierdzenie sugerujące, że za Wielkopolską Izbą Przemysłowo-Handlową w rzeczywistości stoi ZChN, przedstawiciel tej izby kategorycznie zaprzeczył, jakoby tak było. Tak więc wbrew temu, co na poprzednim posiedzeniu Sejmu mówił pan poseł Jurek, a na bieżącym posiedzeniu Sejmu, w dniu wczorajszym — pan poseł Niesiołowski, Komisja Likwidacyjna RSW nie odrzuciła wniosku ZChN o przydzielenie czy sprzedaż „Gazety Poznańskiej”, bo takiego wniosku w ogóle nie było. Nie było także wniosku tego stronnictwa, jak dotąd, o sprzedaż jakiegokolwiek innego tytułu, którym dysponuje w tej chwili Komisja Likwidacyjna RSW, co jeszcze dziś w Komisji Likwidacyjnej RSW sprawdziłem.</u>
          <u xml:id="u-387.7" who="#JuliuszBraun">W sprawie „Gazety Poznańskiej” wpłynęły rzeczywiście do sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu liczne pisma z Poznania, które wspierały ofertę pana Wojciecha Fibaka, a wypowiadały się przeciw ofercie Wielkopolskiej Izby Przemysłowo-Handlowej, z którą w Poznaniu, rzeczywiście dość powszechnie, utożsamiano Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe. Te pisma wpłynęły z bardzo różnych instytucji, m.in. z takiego symbolicznego dla Poznania miejsca, z komisji zakładowej „Solidarność” z Cegielskiego.</u>
          <u xml:id="u-387.8" who="#JuliuszBraun">I na marginesie tej sprawy jeszcze jedna uwaga. Wczoraj wieczorem telewizja nadała program „Wiadomości sejmowe”. W tych wiadomościach zabrakło czasu na to, żeby omówić niezmiernie ważną dyskusje, jaka tu się toczyła. Zabrakło miejsca nawet na to, żeby przedstawić stanowiska klubów poselskich. Ale nie zabrakło miejsca na to, żeby nadać bardzo obszerne fragmenty oświadczenia pana posła Niesiołowskiego. Zresztą nie zaznaczono, że jest to oświadczenie, a więc coś co wykracza poza porządek obrad.</u>
          <u xml:id="u-387.9" who="#JuliuszBraun">Wcześniej, kiedy sprawami radia i telewizji zajmowała się sejmowa Komisja Kultury i Środków Przekazu, w programie telewizyjnym nie uznano za stosowne tej sprawy szerzej relacjonować. Nie wspomnę już o oświadczeniu mojego klubu, Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, to tylko jeden klub, wprawdzie może większy niż Koło Poselskie ZChN, ale rozumiem, że Koło Poselskie ZChN dzięki swej aktywności jest tutaj szczególnie postrzegane.</u>
          <u xml:id="u-387.10" who="#JuliuszBraun">Na zakończenie chciałem zapytać, panie pośle Niesiołowski — kto mówi o tym, że w telewizji ktoś inny ma szczególne przywileje.</u>
          <u xml:id="u-387.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-388">
          <u xml:id="u-388.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-388.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabrane głosu posła Zdzisława Domańskiego z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-389">
          <u xml:id="u-389.0" who="#ZdzisławDomański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W dniu dzisiejszym rolnicy, członkowie kółek i organizacji rolniczych, kół gospodyń wiejskich, rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz pracownicy Państwowych Gospodarstw Rolnych, podjęli raz jeszcze w drodze demonstracji pokojowej przed parlamentem, Belwederem i Urzędem Rady Ministrów próbę wskazania na konieczność zmiany polityki rolnej. Demonstrowali pod hasłem: Chcemy żyć, chcemy dać żywność miastu, wyżywić naród. To jest nasz obowiązek i nasza powinność. Pod tymi hasłami chłopi szli. I cóż ich spotkało? W Sejmie zostali przyjęci przez marszałka, w Belwederze rozmawiał z nimi wysłannik prezydenta, w Urzędzie Rady Ministrów, po okresie oczekiwania wpuszczono 3-osobową delegację z petycją do premiera. Spotkali się z premierem Janem Krzysztofem Bieleckim, który tydzień temu oświadczył, że chłopi to jego sojusznicy. Dziś jednak nie chciał z nimi rozmawiać. Kazał przynieść petycję za dwie godziny, mimo że delegaci rozmawiali z premierem osobiście. Spotkanie z rolnikami uzgodniono na godzinę 19. Premier nie raczył nawet pokazać się demonstrującym rolnikom, mimo że go bardzo o to prosili.</u>
          <u xml:id="u-389.1" who="#ZdzisławDomański">Czyżby telewizja przed tygodniem kłamała? Pokazywała nie tego premiera? A może to chłopi dziś demonstrujący nie byli propremierowscy?</u>
          <u xml:id="u-389.2" who="#ZdzisławDomański">Po dalszym oczekiwaniu przyszedł urzędnik od premiera i wziął petycję od rolników. Chłopi zmierzając pod Sejm, Belweder i Urząd Rady Ministrów pokłonili się swemu przywódcy Witosowi. „A Polska winna trwać wiecznie” — na pomniku tak jest napisane. I mówił to także sam Witos.</u>
          <u xml:id="u-389.3" who="#ZdzisławDomański">Z tym przesłaniem składam w imieniu demonstrujących dziś rolników to oświadczenie, licząc na poważne potraktowanie tych problemów przez rząd.</u>
          <u xml:id="u-389.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-390">
          <u xml:id="u-390.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-390.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Marię Dmochowską z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-391">
          <u xml:id="u-391.0" who="#MariaDmochowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wyrażam opinię, że nieobecność w czasie znacznej części dzisiejszej dyskusji przedstawiciela pana prezydenta można ocenić jako wyraz braku szacunku dla Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-391.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-391.2" who="#MariaDmochowska">12-godzinna dyskusja, która tu się toczy, jest wyrazem naszej wielkiej troski o przyszłość Polski. Projekty wniesione z inicjatywy pana prezydenta dyskusję tę w znacznej mierze przedłużyły, gdyż parlament miał obowiązek odnieść się do nich z należytą powagą i rozwagą. Jest rzeczą, jak dotąd, bez precedensu, i w najwyższym stopniu niewłaściwą, iż przedstawiciel wnioskodawcy projektu ustawy tego szacunku Izbie nie okazał i nie wysłuchał tej dyskusji również z należytym szacunkiem i powagą.</u>
          <u xml:id="u-391.3" who="#MariaDmochowska">Panie marszałku, oczekuję wyjaśnień w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-391.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-392">
          <u xml:id="u-392.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-392.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Marka Jurka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-393">
          <u xml:id="u-393.0" who="#MarekJurek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z głębokim niesmakiem wysłuchałem oświadczenia pana posła Brauna. A to z tego względu, iż z wypowiedzi pan posła odniosłem wrażenie, iż czytał moje oświadczenie sejmowe wygłoszone w tej Izbie na temat przetargu, który przyznał panu Wojciechowi Fibakowi „Gazetę Poznańską”. Takie wrażenie odniosłem, że ten tekst jest panu znany.</u>
          <u xml:id="u-393.1" who="#MarekJurek">Otóż gdyby ten tekst był panu znany, to wiedziałby pan o tym, iż mówiłem już tutaj, że była to jedyna oferta z udziałem Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. I po drugie, że była to właśnie oferta, w której Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe byłoby udziałowcem, że „Gazeta Poznańska” wbrew propagandzie bardzo umiejętnie szerzonej przez byłe środowiska dziennikarzy partyjnych, nie miała być gazetą partyjną. Chociaż wydaje mi się, że wszyscy powinniśmy wiedzieć, jaka jest różnica między partią — czyli częścią, a monopartią, która jest jakimś dziwolągiem, który w ogóle trudno partią polityczną nazwać.</u>
          <u xml:id="u-393.2" who="#MarekJurek">W związku z tym, panie pośle, bardzo apeluję, że następnym razem, jeżeli będzie się pan wypowiadał na temat tekstów, które chce pan w tej Izbie omawiać, żeby pan te teksty dobrze znał i mówił o faktach, zaś nie wyważał otwartych drzwi.</u>
          <u xml:id="u-393.3" who="#MarekJurek">Oświadczenie pana posła Niesiołowskiego można było bardzo łatwo zinterpretować w kontekście wypowiedzi, które w tej Izbie padały.</u>
          <u xml:id="u-393.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-394">
          <u xml:id="u-394.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-394.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła Jacka Piechotę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-395">
          <u xml:id="u-395.0" who="#JacekPiechota">W dniu jutrzejszym, tj. 9 marca odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-395.1" who="#JacekPiechota">— posiedzenie Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej o godzinie 9. w sali nr 118;</u>
          <u xml:id="u-395.2" who="#JacekPiechota">— posiedzenie Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego o godzinie 9. w sali nr 101;</u>
          <u xml:id="u-395.3" who="#JacekPiechota">— posiedzenie Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego o godzinie 8. w sali kolumnowej;</u>
          <u xml:id="u-395.4" who="#JacekPiechota">— posiedzenie Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego o godzinie 9. w sali 106;</u>
          <u xml:id="u-395.5" who="#JacekPiechota">— posiedzenie Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna o godzinie 9. w górnej palarni;</u>
          <u xml:id="u-395.6" who="#JacekPiechota">— posiedzenie Klubu Poselskiego Unii Chrześcijańsko-Społecznej o godzinie 9. w siedzibie klubu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-396">
          <u xml:id="u-396.0" who="#TadeuszFiszbach">Zarządzam przerwę do jutra, tj. 9 marca, do godziny 10.</u>
          <u xml:id="u-396.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 22 min 40)</u>
          <u xml:id="u-396.2" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min 05)</u>
          <u xml:id="u-396.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałek Tadeusz Fiszbach)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-397">
          <u xml:id="u-397.0" who="#MikołajKozakiewicz">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-397.1" who="#MikołajKozakiewicz">Na sekretarzy powołuję posłów Ziemowita Gawskiego i Radosława Gawlika.</u>
          <u xml:id="u-397.2" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Ziemowit Gawski.</u>
          <u xml:id="u-397.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc za stołem prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-397.4" who="#MikołajKozakiewicz">Wysoka Izbo! Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje skreślenie punktów 5 i 6 porządku dziennego, to znaczy:</u>
          <u xml:id="u-397.5" who="#MikołajKozakiewicz">— sprawozdanie z działalności rzecznika praw obywatelskich w 1990 r. z uwagami o stanie przestrzegania praw i wolności obywatelskich (druk nr 683),</u>
          <u xml:id="u-397.6" who="#MikołajKozakiewicz">— pierwsze czytanie przedstawionego przez Komisję Sprawiedliwości projektu ustawy o zmianie ustawy o rzeczniku praw obywatelskich (druk nr 723).</u>
          <u xml:id="u-397.7" who="#MikołajKozakiewicz">Odpowiedniej zmianie ulegną oznaczenia pozostałych punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-397.8" who="#MikołajKozakiewicz">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-397.9" who="#MikołajKozakiewicz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-397.10" who="#MikołajKozakiewicz">Wysoka Izbo! W dniu wczorajszym zakończyliśmy dyskusję nad sprawą rozwiązania się Sejmu oraz przedstawionymi projektami ustaw o zmianie Konstytucji i Ordynacja wyborcza do Sejmu. Pozostało nam jeszcze wysłuchanie ustosunkowania się do zgłoszonych uwag, poprawek i opinii przez posła Janusza Szymańskiego, który prezentował projekt zmiany Konstytucji, oraz przez sprawozdawcę komisji, posła Aleksandra Łuczaka.</u>
          <u xml:id="u-397.11" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zabranie głosu posła Janusza Szymańskiego.</u>
          <u xml:id="u-397.12" who="#komentarz">(Poseł Maria Dmochowska: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-397.13" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-398">
          <u xml:id="u-398.0" who="#MariaDmochowska">Panie Marszałku! Wczoraj zgłosiłam wniosek o wyjaśnienie nieobecności na sali, w trakcie dyskusji, pełnomocnika pana prezydenta, reprezentującego go w związku z dwoma projektami ustaw. Oczekuję nadal tego wyjaśnienia. Była to sprawa bez precedensu. Jeszcze się w tej Izbie nie zdarzyło, żeby przedstawiciele inicjatora ustawodawczego rządu czy Senatu, w takim wypadku jak u nas, nie byli obecni w czasie dyskusji nad omawianym projektem. Wczoraj ten wniosek został przeze mnie zgłoszony w oświadczeniu na końcu posiedzenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-399">
          <u xml:id="u-399.0" who="#MikołajKozakiewicz">Przepraszam bardzo, nie było mnie już wtedy w Sejmie. Wyjaśniam. Otrzymałem dwa telefony od pana sekretarza stanu, Siwaka...</u>
          <u xml:id="u-399.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-399.2" who="#MikołajKozakiewicz">Siwka. W pierwszym powiadomił mnie, że jedno wystąpienie z Klubu Poselskiego PSL było obrażające dla prezydenta i na znak protestu opuścił salę. Ale jest przygotowany do odpowiadania na zakończenie dyskusji. I potem otrzymałem telefon, w którym poinformował mnie, że nie będzie obecny, żeby zaprotestować przeciwko — jego zdaniem — obraźliwej postawie tego posła względem prezydenta. Tyle wiem.</u>
          <u xml:id="u-399.3" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-399.4" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-400">
          <u xml:id="u-400.0" who="#MariaDmochowska">Panie Marszałku! Stwierdzam, że pan Siwak obraził...</u>
          <u xml:id="u-400.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Siwek)</u>
          <u xml:id="u-400.2" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-400.3" who="#MariaDmochowska">... Siwek obraził — przepraszam bardzo, było to niechcący, bardzo przepraszam pana Siwka — że pan Siwek obraził w tej chwili pana marszałka i cały parlament. Przez telefon takich spraw się u nas nie załatwia.</u>
          <u xml:id="u-400.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-401">
          <u xml:id="u-401.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zabranie głosu posła Janusza Szymańskiego.</u>
          <u xml:id="u-401.1" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Orzeł: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-401.2" who="#MikołajKozakiewicz">Chwileczkę. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-402">
          <u xml:id="u-402.0" who="#JerzyOrzeł">Chciałbym prosić pana marszałka o możliwość przedstawienia w imieniu Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego projektu uchwały. Chciałbym to uczynić teraz, dlatego że posłowie sprawozdawcy omawiając całość dyskusji mogliby się również odnieść do tego tematu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-403">
          <u xml:id="u-403.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę zabrać głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-404">
          <u xml:id="u-404.0" who="#JerzyOrzeł">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego chciałbym przedstawić projekt uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Treść projektu brzmi następująco:</u>
          <u xml:id="u-404.1" who="#JerzyOrzeł">„Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podejmując inicjatywę prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o niezbędnej potrzebie przeprowadzenia w jak najszybszym terminie wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej postanawia: zobowiązać Komisję Konstytucyjną do przedłożenia na nowo opracowanego projektu ordynacji wyborczej do Sejmu RP w takim terminie, by umożliwił on prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wyznaczenie daty wyborów na dzień 26 maja 1991 r.”.</u>
          <u xml:id="u-404.2" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-404.3" who="#JerzyOrzeł">Chciałbym powiedzieć rzecz następującą. Projekt tej uchwały jest konsekwencją stanowiska klubu, jakie Wysoka Izba już zna. Poza tym odpowiadając na argumenty, że jest to niemożliwe w tak krótkim terminie, chciałem przypomnieć, że dwa lata temu, w roku 1989, w dniu 5 kwietnia zakończył się okrągły stół, a już w dniu 6 czerwca mogły się odbyć wybory.</u>
          <u xml:id="u-404.4" who="#komentarz">(Poruszenie na sali, wesołość)</u>
          <u xml:id="u-404.5" who="#JerzyOrzeł">Mogły się te wybory odbyć dlatego, że była dobra wola polityczna wszystkich stron. Obywatelski Klub Parlamentarny zdaje sobie sprawę, że takiej woli w tej Izbie w tej chwili nie ma i że jest tylko taka wola Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego w tej sprawie. I dlatego dla podkreślenia tej dobrej woli o przeprowadzeniu wyborów w dniu 26 maja składam taki projekt uchwały.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-405">
          <u xml:id="u-405.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-405.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-406">
          <u xml:id="u-406.0" who="#JuliuszBraun">Nawiązując do tego, co powiedział pan poseł, ale przede wszystkim do wniosków zgłaszanych wczoraj, chciałbym prosić, żeby obok posłów sprawozdawców zabrał również głos przedstawiciel rządu, który ustosunkowałby się do tego, co Sejm musi zrobić, by umożliwić normalne funkcjonowanie rządu w ciągu najbliższych miesięcy, jakie projekty muszą być przyjęte.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-407">
          <u xml:id="u-407.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-407.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-408">
          <u xml:id="u-408.0" who="#JerzyOrzeł">Chciałbym jeszcze złożyć małe wyjaśnienie, że jest to stanowisko przeważającej części Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-408.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-408.2" who="#JerzyOrzeł">Z tym stanowiskiem nie zgadza się Koło Solidarności Pracy, liczące 9 osób, w Obywatelskim Klubie Parlamentarnym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-409">
          <u xml:id="u-409.0" who="#MikołajKozakiewicz">Chcę powiedzieć, że po wysłuchaniu sprawozdań ogłoszę przerwę. Odbędzie się posiedzenie Konwentu Seniorów w sprawie zgłoszonego projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-409.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-410">
          <u xml:id="u-410.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W trakcie tej burzliwej debaty zgłoszono wiele pytań i wątpliwości co do projektu zmiany Konstytucji, którą w imieniu Komisji Konstytucyjnej przed Wysoką Izbą prezentowałem. Myślę, że w trakcie tej wypowiedzi wyjaśnię wiele wątpliwości, jak również bezpodstawnych uwag i zarzutów. Zacznę może od wyjaśnienia pewnego nieporozumienia.</u>
          <u xml:id="u-410.1" who="#JanuszSzymański">Otóż pan poseł Pańko we wczorajszym swoim politycznym wystąpieniu kwestionował instytucję domicilium w ten sposób, że jest to instytucja, której nie przewiduje Konstytucja. To prawda, że obecna Konstytucja nie wprowadza instytucji domicylu, a więc ograniczenia biernego prawa wyborczego od okresu stałego zamieszkiwania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ale chcę podkreślić, że Komisja Konstytucyjna zaproponowała zmianę art. 96 Konstytucji tak, aby instytucja domicylu weszła na trwałe do naszej ustawy zasadniczej. Pragnę podkreślić, że jest to wynik doświadczeń z wyborów prezydenckich, jak i wcześniejszych uwag Państwowej Komisji Wyborczej. Czyli Komisja Konstytucyjna tę zmianę przewiduje. I niesłuszny jest zarzut, że w zakresie zmian Konstytucji zapomnieliśmy o domicylu.</u>
          <u xml:id="u-410.2" who="#JanuszSzymański">Pragnę również nawiązać do wielu słusznych kontrowersji, które wywołała propozycja zmiany art. 99 Konstytucji. Otóż chcę powiedzieć, że na skutek nieszczęśliwego głosowania przyjęto następującą propozycję zmiany tego artykułu i nadano mu następujące brzmienie: prawa wyborcze nie przysługują osobom ubezwłasnowolnionym prawomocnym orzeczeniem sądu oraz osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądu zostały pozbawione praw publicznych lub wyborczych. Chcę powiedzieć, że w ten sposób ograniczamy prawo wyborcze tym obywatelom, którzy co prawda są ubezwłasnowolnieni prawomocnym orzeczeniem sądu, ale na przykład w zakresie dysponowania majątkiem, czyli rozporządzaniem prawami majątkowymi... Nie wiąże się to z chorobą umysłową czy niedorozwojem umysłowym. I myślę, że Komisja Konstytucyjna „wyjdzie” z tego problemu i zaproponuje właściwe brzmienie, które polegałoby na tym, że: prawa wyborcze nie przysługują osobom ubezwłasnowolnionym prawomocnym orzeczeniem sądu z powodu choroby umysłowej lub niedorozwoju umysłowego oraz osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądu zostały pozbawione praw publicznych lub wyborczych. I jest to zgodne z obecną praktyką i postulatami państwowych komisji wyborczych.</u>
          <u xml:id="u-410.3" who="#JanuszSzymański">Przejdę teraz do najważniejszej rzeczy, mianowicie zasadniczej zmiany ustrojowej. Rekompozycja systemu naczelnych organów państwa w prowadzeniu instytucji prezydenta pochodzącego z powszechnych wyborów, ale jednak bez prawa wydawania aktów z mocą ustawy, a więc powszechnie obowiązujących norm, jak również występowanie przerwy międzykadencyjnej w sytuacji, kiedy następuje konstytucyjny upływ kadencji, jak również w sytuacjach, które nazywa się w praktyce funkcjonowania państwa zacięciami mechanizmu władzy, a jest to samorozwiązanie się Sejmu, skrócenie kadencji, czy rozwiązanie przez prezydenta parlamentu, mianowicie proponujemy poważną zmianę ustrojową — zrezygnowanie z przerwy międzykadencyjnej. I podkreślam, planujemy i projektujemy ją świadomie. W sytuacji, kiedy w systemie źródeł praw, akty prawne z mocą ustawy może tylko uchwalać parlament, jest to konsekwencja przyjętych rozwiązań z noweli kwietniowej do Konstytucji z 1952 roku.</u>
          <u xml:id="u-410.4" who="#JanuszSzymański">Padły tutaj tego rodzaju wątpliwości i pytania, czy zrezygnowanie z przerwy międzykadencyjnej, tak aby zarządzenie wyborów odbywało się w trakcie kadencji parlamentu, jak również data wyborów, odbycie faktyczne wyborów było w ramach kadencji, nie zakłóci pracy normalnej parlamentu. Chcę podkreślić, że te rozwiązania są znane demokracjom zachodnim i występują w Republice Federalnej Niemiec. Przyjęliśmy w pewnym sensie model systemu wyborczego Republiki Federalnej Niemiec i taką konstrukcję kadencji, czyli świadome wyeliminowanie okresów bez parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-410.5" who="#JanuszSzymański">Chcę powiedzieć bardzo jasno, okres kampanii efektywnej wyborczej trwa 30 dni i właściwie ten okres jest wyłączony z aktywnej pracy parlamentu, ale tylko przez tę grupę posłów, która świadomie będzie dążyła i zabiegała o reelekcję. W sytuacji normalnego państwa zabieganie o reelekcję rozpoczyna się od pierwszego posiedzenia Sejmu i każdy poseł, każdy deputowany parlamentarzysta pracuje na tę reelekcję od pierwszego posiedzenia. W związku z tym zniesienie przerwy międzykadencyjnej nie powoduje żadnych perturbacji w funkcjonowaniu mechanizmów władzy państw o obyczajach demokratycznych.</u>
          <u xml:id="u-410.6" who="#JanuszSzymański">Jak myślę, przyjęcie tegoż standardu państwa demokratycznego nie zakłóci normalnego funkcjonowania naczelnych organów władzy państwowej. Tyle tytułem wyjaśnienia. Sądzę, że przyjęcie rozwiązania zniesienia przerwy międzykadencyjnej jest przydatne do pokonywania jednak możliwych, i tu obecnych, zacięć w mechanizmie sprawowania władzy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-411">
          <u xml:id="u-411.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-411.1" who="#MikołajKozakiewicz">Obecnie głos zabierze poseł Aleksander Łuczak. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-412">
          <u xml:id="u-412.0" who="#AleksanderŁuczak">Panie Marszałku! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Bardzo trudno ustosunkować się do wszystkich wątków, które poruszone zostały w trakcie dwudniowej debaty. Bardzo trudno, dlatego że debata ta miała wielonurtowy i bardzo różny tematycznie charakter. Mówiono o Sejmie, o dorobku Sejmu, mówiono o sytuacji gospodarczej, mówiono o zagrożeniach demokracji, o tym, że jest potrzebny „pakt dla Polski”, były interpretacje historii, były również błyskotliwe riposty, żartobliwe nieraz, a również odesłanie czy odwołanie się do nauki św. Pawła.</u>
          <u xml:id="u-412.1" who="#AleksanderŁuczak">Na tle tej dyskusji można sobie powiedzieć, co wynika dla komisji, która ma podjąć trud i opracować projekt ordynacji, który pozwoli rozwiązać wszystkie nabrzmiałe problemy wokół tego parlamentu i pozwoli rzeczywiście przeprowadzić pierwsze wolne, demokratyczne wybory w Polsce. Można by sobie powiedzieć, że przy takiej różnorodności poglądów, jaka się pojawiła na tej sali, nie ma zgody, czy nie można znaleźć wspólnego mianownika. I niektórzy może tak sądzą. Chciałbym jednak, jeśli można, zaprezentować inny punkt widzenia.</u>
          <u xml:id="u-412.2" who="#AleksanderŁuczak">Otóż jeżeli szukać punktów porozumienia, to trzeba jak gdyby znaleźć płaszczyzny, które to zbliżają. Chciałbym się posłużyć informacjami czy danymi, które państwo otrzymaliście w liście przesłanym do każdego z nas. Jest to list, który analizuje wyniki wyborów w oparciu o przebieg wyborów prezydenckich, przesłany do każdego z nas przez pana Krzysztofa Króla w imieniu Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
          <u xml:id="u-412.3" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-412.4" who="#AleksanderŁuczak">Otóż proszę zwrócić uwagę, że w oparciu o te wyniki, bo innymi właściwie realnymi wynikami nie dysponujemy, gdyby te wyniki zestawić do projektów ordynacji, to znaczy projektu ordynacji przedstawionej przez Komisję Konstytucyjną i projektu ordynacji przedstawionej przez prezydenta otrzymujemy w procentach następujący przebieg przyszłych ewentualnych wyborów, jeżeliby występowały tylko te podmioty.</u>
          <u xml:id="u-412.5" who="#AleksanderŁuczak">Otóż wszystkie pięć podmiotów, z procentu głosów, które uzyskały w tych wyborach 7,2 jeśli chodzi o liczbę mandatów zgodnie z projektem prezydenckim — traci do 3,6; z 9,2% głosów, które uzyskały, traci do 4' 70/0 uzyskanych mandatów, z 18% oddanych głosów do 10, z 2,5 do 1,1, z 23 do 18, a tylko jedno ugrupowanie z 40% uzyskanych głosów uzyskuje 62% mandatów.</u>
          <u xml:id="u-412.6" who="#AleksanderŁuczak">Jeżeli sobie ustawimy w ten sposób te dwa projekty ordynacji, że jeden jest taki, który w ten sposób właśnie kreuje jedną siłę, a pozostały jest taki, który właśnie nie dostrzega tych innych podmiotów, to w moim przekonaniu porozumienia być nie może.</u>
          <u xml:id="u-412.7" who="#AleksanderŁuczak">Z kolei chcę jeszcze raz się odwołać do tych danych i odnieść się do tabelki, która jest na stronie drugiej i pokazuje w pięciu wariantach rozliczenie głosów według tych projektów, które były przedmiotem prac naszej komisji. Jest tam rozróżnienie pomiędzy sposobami liczenia zależności, ustalania mandatów i okręgów, różnica pomiędzy 7,4 a 6,3, pomiędzy 9,4, 8,5. Nie będę cytował dalej, około 1%. O czym chcę powiedzieć? Podczas prac komisji te różnice 1% wzbudzały zaniepokojenie i chęć ustawienia czy ustalenia takich zasad ordynacji wyborczej, żeby do tego nie doprowadzić, żeby się ta sprawiedliwość pomiędzy oddanymi głosami a ustalaniem wyników z uzyskanymi mandatami zgadzała jak najbardziej. Oto punkt widzenia jednej ordynacji i drugiej, ale odłóżmy to i spróbujmy spojrzeć na to wszystko, co się stało w tej Izbie w czasie dyskusji nad tymi dwoma projektami.</u>
          <u xml:id="u-412.8" who="#AleksanderŁuczak">W moim przekonaniu mimo dużej różnorodności zarysowały się punkty styczne. Punkty styczne polegające na tym, że trzeba sobie powiedzieć, że tak jak w zbiorach jest zbiór pewnych cech różnych, ale w jakimś momencie zbiory te pokrywają się, zachodzą na siebie.</u>
          <u xml:id="u-412.9" who="#AleksanderŁuczak">Pierwszy taki punkt, o którym tutaj uważam powinniśmy sobie powiedzieć, to to, że w jednym i w drugim projekcie jest wola, ażeby podkreślić personalizm wyborów po to, żeby z racji istniejących słabości partii politycznych stworzyć właściwie większą promocję osób znanych, żeby były wybierane wśród innych kandydatów. I na to jest zgoda. Kwestia, ile tych mandatów będzie w tak zwanych okręgach jednomandatowych i wybieranych metodą większościową, nie chciałbym wchodzić w szczegóły, ale co do tego jest zgoda i tę filozofię, jak gdyby pierwszy zamysł, który tu się pojawia, powinniśmy przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-412.10" who="#AleksanderŁuczak">Drugi zamysł, który wydaje mi się bardzo istotny, ale już wymagający kompromisu, wyjścia sobie naprzeciw i rozpatrzenia tej kwestii, to jest kwestia, że chcemy kreować struktury partii politycznych. I o ile projekt komisji wydaje się kreować te struktury na poziomie regionów — i tu jest spór co do granic tych regionów — wydaje mi się, że ten spór jest jeszcze przed nami, bo kwestia przyjęcia uchwały w sprawie podziału kraju będzie bardzo zasadniczym elementem. Nie mam również wątpliwości, że sporem jest ten fakt, że chcemy kreować struktury partyjne poprzez obliczanie głosów w skali całego kraju. Projekt prezydencki wcale nie kreuje okręgów wyborczych w granicach województw. Województwa są jak gdyby zabiegiem technicznym, wybory odbywają się w granicach istniejących województw, natomiast obliczanie głosów odbywa się w skali całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-412.11" who="#AleksanderŁuczak">Wobec tego jeżeli taka jest wola, żeby kreować struktury partyjne, to zakres formowania tych partii jest różny. Czy nie należałoby zrobić kroku ku sobie i spowodować, żeby przybliżyć te stanowiska? To znaczy, w projekcie prezydenckim odejść od aż 230 mandatów i rozliczania wszystkich w kraju, a w naszym projekcie ewentualnie doprowadzić do wygaszenia tych ognisk, które powoduje łączenie kilku województw. I doprowadzić do połączenia tylko tych województw, co do których jest to niezbędne z tej racji, żeby wybory proporcjonalne mogły się odbyć.</u>
          <u xml:id="u-412.12" who="#AleksanderŁuczak">Uważam, że wtedy można byłoby się zamknąć w granicach tych 35 regionów. Trzeba by połączyć tylko te województwa, które są rzeczywiście najmniejsze, i w których samodzielnie wyborów przeprowadzić nie można. Spowodowałoby to, że mielibyśmy około 21 województw, w których norma przedstawicielska byłaby w granicach 14–15 mandatów. I jednocześnie połączenie innych województw, takich jak właśnie chełmskie, zamojskie, jak ostrołęckie z łomżyńskim, stworzyłoby gwarancje, że będzie ta norma około 9–10 mandatów i że to już w jakimś stopniu pozwoli zachować zasadę proporcjonalności.</u>
          <u xml:id="u-412.13" who="#AleksanderŁuczak">Sądzę, że jeżeli chodzi o to, o czym była mowa, tzn. o sposób ustalania wyników przy takim podejściu, to oczywiście są to regiony małe i powinny być one rozliczane w skali całego kraju, tak jak to proponuje projekt prezydencki. I obawa, że nastąpi przy tym „wypłukanie” posła z danego regionu jest o tyle, powiedziałbym, już nieważna czy nieistotna, że będziemy mieli posłów wybranych w ten pierwszy sposób, kiedy okręgi będą jednomandatowe. Czyli druga sfera porozumienia polega na tym, że jest wola kreowania ugrupowań politycznych, tylko kreowania tych ugrupowań jak gdyby na innym szczeblu.</u>
          <u xml:id="u-412.14" who="#AleksanderŁuczak">I trzeci element, który wydaje mi się też dyskusyjny, który wynika z projektu prezydenckiego, ale też nie znalazł w tej Izbie do końca zrozumienia. Otóż projekt prezydencki, jak powiedziałem, kreuje listy ogólnokrajowe na szczeblu całego kraju i przedstawia do takiego wyboru maksymalnie 230 mandatów. Są różne doświadczenia wokół listy krajowej, ogólnokrajowej, właściwie to tak należałoby powiedzieć. Chcę tu powiedzieć, że można się nie zgadzać co do tego, że trzeba kreować aż tak dużą listę ogólnokrajową, natomiast nie można się zgodzić z faktem, że każde wybory parlamentarne będą rozpoczynały życie polityczne od początku, będą powodowały, że struktury polityczne zostaną zmienione w wyniku tych wyborów dokładnie i do korzeni.</u>
          <u xml:id="u-412.15" who="#AleksanderŁuczak">I pewną krytykę projektu prezydenckiego, że kreuje on tak dużą, tak wielką elitę, można osłabić tym, że jest jakaś słuszność w zamierzeniu, żeby jednak istniejące struktury, które się już ukształtowały, w jakiś sposób przechować czy stworzyć im możliwości zachowania. I w tym rozumieniu chciałbym znaleźć kolejne pole porozumienia. Może nie tak dużą listę ogólnokrajową należałoby stworzyć, ale w granicach 50–60 mandatów. Co oznacza jednak lista ogólnokrajowa? Jest to absolutnie coś innego niż to, co było w wyborach w 1989 r. Wiadomo, czym się to zakończyło. Kiedy ta lista była kreowana, to w zasadzie ten, który się na niej znalazł z założenia był automatycznie jak gdyby już wybrany. I w zasadzie o jego wyborze nie decydowało społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-412.16" who="#AleksanderŁuczak">Listy ogólnokrajowe ustalane przez poszczególne ugrupowania polityczne zmierzałyby do tego, żeby przedstawić różnych swoich kandydatów, którzy ewentualnie nie mają szans wyboru w regionach. Ale ich wybór byłby uzależniony od tego, ile dane ugrupowanie uzyska mandatów w regionach i w okręgach jednomandatowych. Byłby funkcją tamtego wyboru. Spowodowałoby to, że w tej pięćdziesiątce, o której wspomniałem, poszczególne ugrupowania, w zależności od tego, czyby uzyskały 10, 3 czy 4% mandatów, mogłyby ewentualnie taką tylko grupę posłów do tej pięćdziesiątki wprowadzić.</u>
          <u xml:id="u-412.17" who="#AleksanderŁuczak">Jest to oczywiście projekt czy zamierzenie kontrowersyjne. Chcę jednak powiedzieć, że na tej sali zarysowały się zamierzenia o różnej skali, o różnym, powiedziałbym, uzasadnieniu i próba znalezienia rozwiązania być może stanowiłaby coś, z czym powinniśmy się rozejść, po to żeby stworzyć wspólny projekt ordynacji.</u>
          <u xml:id="u-412.18" who="#AleksanderŁuczak">Szanowni państwo, mówiąc o tych trzech polach porozumienia, które zostały przeze mnie zarysowane, uważam że jest możliwy kompromis, mimo tak ostrych i zdecydowanych wystąpień. Uważam, że można się dogadać, ale nie trzeba się obrażać, nie trzeba wychodzić, tylko trzeba do tej wspólnej pracy wejść i przedstawić swoje racje.</u>
          <u xml:id="u-412.19" who="#AleksanderŁuczak">W trakcie obrad naszej podkomisji i całej komisji byliśmy otwarci na wszystkie sugestie. Podczas naszego debatowania natomiast spotkaliśmy się z tym, że w pewnym momencie przedstawiciele Kancelarii Prezydenta, jak gdyby przestali z nami współpracować, uważając że trzeba stworzyć projekt konkurencyjny, projekt, który nie jest zgrany z naszymi wariantami, z tym co my chcemy Izbie przedstawić. Jeżeli państwo pozwolicie, nie chciałbym polemizować czy odnosić się do wszystkich uwag, które zostały zgłoszone w trakcie debaty, a odnoszą się w sumie do spraw szczegółowych. Bo to co było właśnie kwestią gdzie prowadzić kampanię wyborczą, czy ewentualnie sprawa mniejszości narodowej — ważne sprawy, ale uważam, że one powinny być podjęte wolą Izby, nie tylko komisji. Sprawa podmiotów, które mają prawo do zgłaszania list kandydatów, bardzo zresztą tu kontrowersyjnie stawiana przez nas, ale w zasadzie nie znalazła szerszego oddźwięku. Sprawa kaucji. Są to wszystko sprawy, które rzeczywiście są kwestiami, które można do tego modelu, który zaprezentowany zostanie przez komisję — włożyć i wyjąć. I one nie burzą zasad tego projektu, czy filozofii tego projektu. Te trzy sprawy, co do których uważam jest największa rozbieżność i różnice poglądów, trzeba koniecznie w gronie komisji ustalić i znaleźć jasne rozwiązanie.</u>
          <u xml:id="u-412.20" who="#AleksanderŁuczak">Padło zapytanie, jaki ma być termin wyborów. W swoim wystąpieniu jako sprawozdawca mówiłem, i wielu posłów tu na tej sali mówiło, że ten termin jest funkcją uchwalenia ordynacji wyborczej. Debata nad datą, kartką z kalendarza, z chwilą kiedy nie ma ordynacji wyborczej, może być popisem demagogicznych rozwiązań, popisem, żeby się w jakiś sposób bardziej lub mniej w oczach opinii utożsamić, czy pokazać, że jest się właśnie za przyspieszeniem lub nie. Uważam, że sednem sprawy jest to, żeby tę ordynację uchwalić. I mimo różnych rozbieżności i różnych sporów, jakie w czasie debaty się pojawiły, uważam że gdy będzie wola, to taką ordynację można uchwalić.</u>
          <u xml:id="u-412.21" who="#AleksanderŁuczak">Chciałbym na zakończenie powiedzieć, że obrady komisji i podkomisji są obradami, w których wszyscy mogą uczestniczyć, w których można zaprezentować swoje racje. I naprawdę te racje nie sprowadzają się tylko do tego, że jestem za wyborami proporcjonalnymi, zamykam drzwi i wychodzę. Bo powiedzenie, że jestem za wyborami proporcjonalnymi jest niczym, to jest dopiero otworzenie, uchylenie drzwi do całego gąszcza zagadnień, które naprawdę trzeba przełożyć na zapis, na poszczególny artykuł.</u>
          <u xml:id="u-412.22" who="#AleksanderŁuczak">Zapraszam wszystkich do współpracy z komisją, ale do współpracy, która nie odbywałaby się tylko na podstawie haseł, ale na podstawie uzasadnionych i przemyślanych wniosków.</u>
          <u xml:id="u-412.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-413">
          <u xml:id="u-413.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-413.1" who="#MikołajKozakiewicz">W związku z pytaniem, które było zgłoszone do prezydium a właściwie do rządu w sprawie zamierzeń legislacyjnych rządu, niezbędnych ustaw, które musielibyśmy podjąć, chcę powiedzieć, że w uzgodnieniu z panem premierem 18 lutego odbyło się wspólne posiedzenie Prezydium Sejmu i Prezydium Rządu na temat tych zamierzeń. Podczas dzisiejszych obrad dostaniecie państwo listę tematów zaproponowanych przez rząd i uznanych za niezbędne do rozpatrzenia do końca kwietnia br. Lista ta będzie rozdana wszystkim posłom w czasie przerwy.</u>
          <u xml:id="u-413.2" who="#MikołajKozakiewicz">Obecnie ogłaszam przerwę i zwołuję posiedzenie Konwentu Seniorów u mnie w gabinecie Przerwa 30 minut. Jeden komunikat, przepraszam bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-414">
          <u xml:id="u-414.0" who="#RadosławGawlik">Posłowie Podkomisji Wspierania Inicjatyw Ekologicznych spotkają się podczas tej przerwy w sekretariacie komisji w pokoju nr 248.</u>
          <u xml:id="u-414.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min 40 do godz. 11 min 30)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-415">
          <u xml:id="u-415.0" who="#MikołajKozakiewicz">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-415.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zajmowanie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-415.2" who="#MikołajKozakiewicz">Najpierw wyjaśniam, że jeśli chodzi o projekt uchwały OKP, nad którą dyskutowaliśmy, Konwent Seniorów wróci jeszcze raz do tego tematu po przegłosowaniu wniosków zasadniczych, podjętych w ciągu naszej debaty i w tym celu po głosowaniu będzie ogłoszona przerwa.</u>
          <u xml:id="u-415.3" who="#MikołajKozakiewicz">Po debacie, w której wzięło udział ponad 80 posłów, przechodzimy do ustosunkowania się do zgłoszonych wniosków. Przechodzimy najpierw do wniosków dotyczących przedstawionego przez prezydenta projektu ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 779). Posłowie Lesław Lech i Stanisław Rogowski zgłosili kolejno w imieniu klubów wniosek o odrzucenie tego projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-415.4" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-415.5" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę zająć miejsca na sali.</u>
          <u xml:id="u-415.6" who="#komentarz">(Głosy z sali: Głośniej, głośniej.)</u>
          <u xml:id="u-415.7" who="#MikołajKozakiewicz">Nie słychać? Powtórzę, tylko proszę o ciszę na sali, to wtedy będzie słychać.</u>
          <u xml:id="u-415.8" who="#MikołajKozakiewicz">Jeszcze raz czytam od początku, żebyście państwo słyszeli.</u>
          <u xml:id="u-415.9" who="#MikołajKozakiewicz">Po debacie, w której udział wzięło ponad 80 posłów, przechodzimy do ustosunkowania się do zgłoszonych wniosków. Przechodzimy do wniosków dotyczących przedstawionego przez prezydenta projektu ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Posłowie Lesław Lech i Stanisław Rogowski zgłosili kolejno w imieniu klubów wniosek o odrzucenie tego projektu ustawy, Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-415.10" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem o odrzucenie przedstawionego przez prezydenta projektu ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (266) Kto jest przeciw? (63) Kto się wstrzymał od głosowania? (29) Stwierdzam, że Sejm wniosek o odrzucenie przedstawionego przez prezydenta projektu ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-415.11" who="#komentarz">(Głosy z sali: Odrzucił, odrzucił!)</u>
          <u xml:id="u-415.12" who="#MikołajKozakiewicz">Sejm odrzucił projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-415.13" who="#MikołajKozakiewicz">Przechodzimy do przedstawionego przez prezydenta projektu ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 763).</u>
          <u xml:id="u-415.14" who="#MikołajKozakiewicz">W sprawie tego projektu zgłoszono trzy wnioski. Poseł Włodzimierz Cimoszewicz w imieniu PKLD zaproponował odrzucenie tego projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-415.15" who="#MikołajKozakiewicz">Poseł Stefan Niesiołowski zgłosił wniosek o niezwłoczne przystąpienie do drugiego czytania tego projektu bez odsyłania do komisji.</u>
          <u xml:id="u-415.16" who="#MikołajKozakiewicz">I wreszcie przedstawiciele 8 klubów występujący w dyskusji zgłosili wniosek o skierowanie projektu ustawy do Komisji Konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-415.17" who="#MikołajKozakiewicz">Jednocześnie grupa 32 posłów złożyła na piśmie propozycję o imienne głosowanie wniosku posła Cimoszewicza, który — jako najdalej idący — głosować będziemy w pierwszej kolejności.</u>
          <u xml:id="u-415.18" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do... Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-416">
          <u xml:id="u-416.0" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Panie Marszałku! Przepraszam, na sekundę byłem zatrzymany na korytarzu, chciałem wycofać wniosek o drugie czytanie projektu ordynacji wyborczej. Krótkie uzasadnienie. Z przebiegu dyskusji i z sytuacji, jaka w wyniku tej dyskusji zaistniała, wynika, że poważne szanse ma wniosek o odesłanie obydwu projektów do Komisji Konstytucyjnej. W tej sytuacji uważam głosowanie tego wniosku w trybie art. 46 regulaminu Sejmu za niecelowe i wycofuję wniosek.</u>
          <u xml:id="u-416.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-417">
          <u xml:id="u-417.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo, poseł Włodzimierz Cimoszewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-418">
          <u xml:id="u-418.0" who="#WłodzimierzCimoszewicz">Panie Marszałku i Wysoka Izbo! Przepraszam za zamieszanie. Przyznam się szczerze, że wbrew samemu sobie, bo pogląd mam inny, ale koleżanki i koledzy z mojego klubu nalegają, żebym wycofał wniosek przedstawiony w naszym imieniu, więc to niniejszym czynię.</u>
          <u xml:id="u-418.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-419">
          <u xml:id="u-419.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-419.1" who="#MikołajKozakiewicz">Wysoka Izbo! Jak już wcześniej powiedziałem, przedstawiciele ośmiu klubów poselskich zgłosili wniosek o skierowanie prezydenckiego projektu ustawy Ordynacja wyborcza do sejmowej Komisji Konstytucyjnej. Skierowanie tego projektu ustawy do Komisji Konstytucyjnej oznacza konieczność ponownego przekazania do tej komisji także projektu ordynacji, który w drugim czytaniu przedstawiła Komisja Konstytucyjna.</u>
          <u xml:id="u-419.2" who="#MikołajKozakiewicz">Umożliwi to komisji równoczesne rozpatrzenie obu projektów ustaw i przedstawienie Sejmowi stanowiska wobec tych projektów. Niezbędne będzie również przekazanie do komisji komisyjnego projektu ustawy zmian Konstytucji, który ściśle wiąże się z ordynacją.</u>
          <u xml:id="u-419.3" who="#MikołajKozakiewicz">Ponowne przekazanie do komisji projektu ustawy o zmianie Konstytucji oraz projektu ordynacji wyborczej jest niezbędne również i z tego względu, że w toku zakończonej debaty zgłoszono szereg uwag i poprawek.</u>
          <u xml:id="u-419.4" who="#MikołajKozakiewicz">W związku z powyższym Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje:</u>
          <u xml:id="u-419.5" who="#MikołajKozakiewicz">— skierowanie przedstawionego przez prezydenta projektu ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 763),</u>
          <u xml:id="u-419.6" who="#MikołajKozakiewicz">— ponowne przekazanie — na podstawie art. 43 ust. 3 regulaminu Sejmu sprawozdania komisji o projektach ustaw Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 770) oraz przedstawionego przez Komisję Konstytucyjną projektu ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 771) — do Komisji Konstytucyjnej w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-419.7" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-419.8" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z posłanek i posłów jest za przedstawionymi propozycjami, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (347) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (28) Stwierdzam, że Sejm skierował przedstawiony przez prezydenta projekt ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu do Komisji Konstytucyjnej, a także ponownie przekazał do tej komisji projekt ustawy o zmianie Konstytucji z druku nr 771 oraz poselski projekt ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu przedstawiony w sprawozdaniu komisji.</u>
          <u xml:id="u-419.9" who="#MikołajKozakiewicz">W tej chwili skończyliśmy cykl głosowań i zgodnie z zapowiedzią robimy ponownie przerwę, aby mógł się zebrać Konwent Seniorów. Przerwa 30 minut.</u>
          <u xml:id="u-419.10" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min 40 do godz. 12 min 30)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-420">
          <u xml:id="u-420.0" who="#TadeuszFiszbach">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-420.1" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym poinformować Wysoką Izbę, że na posiedzeniu Konwentu Seniorów powołaliśmy zespół redakcyjny, który przygotuje projekt uchwały Sejmu dotyczącej debaty politycznej. I w stosownym czasie do spraw tych się odniesiemy. A w tej chwili, aby nie tracić czasu chciałbym zaproponować kontynuację porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-420.2" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej, Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie Prawa górniczego (druki nr 735 i 772).</u>
          <u xml:id="u-420.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji, posła Czesława Sobierajskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-421">
          <u xml:id="u-421.0" who="#CzesławSobierajski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie stanowisko Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Komisji Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej oraz Komisji Ustawodawczej do uchwały Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 lutego 1991 r. o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie Prawa górniczego (druk nr 735).</u>
          <u xml:id="u-421.1" who="#CzesławSobierajski">Senat w swojej uchwale proponuje dokonanie szeregu poprawek w uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 5 stycznia br. ustawie o zmianie Prawa górniczego. Większość z tych poprawek ma charakter redakcyjny lub formalnoprawny, a tylko niektóre mają charakter merytoryczny. Na podstawie szczegółowej analizy zgłoszonych przez Senat poprawek, dokonanej na posiedzeniu komisji, które wymieniłem na wstępie, w dniu 27 lutego 1991 r. pragnę stwierdzić, że w większości poprawki Senatu są uzasadnione, prowadzą bowiem do lepszego zrozumienia zawartych w ustawie rozwiązań, poprawiając ich czytelność. Wychodząc naprzeciw rozwiązaniom przyjętym w zachodnich systemach prawnych, a także synchronizują niektóre rozwiązania z przyjętymi wcześniej ustawami. Dotyczy to zwłaszcza synchronizacji zapisów z ustawą z dnia 4 stycznia 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej.</u>
          <u xml:id="u-421.2" who="#CzesławSobierajski">Przechodząc do szczegółów pragnę Wysokiemu Sejmowi przedłożyć do decyzji, w imieniu trzech komisji sejmowych, następujące propozycje rozstrzygnięć.</u>
          <u xml:id="u-421.3" who="#CzesławSobierajski">Komisje sejmowe proponują przyjąć poprawkę oznaczoną w części pierwszej, pkt 1 uchwały Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, a dotyczącą skreślenia w art. 1 pkt 1 b i c. Słusznie bowiem twierdzi Senat Rzeczypospolitej Polskiej, że nowy ust. 2 art. 1 ma charakter deklaratywny i nie wyczerpuje w sposób całkowity regulowanej materii. Nie zachodzi więc potrzeba zamieszczenia w ustawie deklaracji nie mających charakteru typowej normy prawnej przy obowiązywaniu m.in. ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych i ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska. To stwierdzenie dotyczy litery b w art. 1. Skreślenie litery c w tymże artykule będzie konsekwencją skreślenia litery b. Komisje proponują przyjąć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-422">
          <u xml:id="u-422.0" who="#TadeuszFiszbach">Czyli, panie pośle, już przystąpilibyśmy do głosowania. Ale chciałbym przedtem zapytać, czy ktoś z pań i panów posłów chciałby zabrać głos? Zgłoszeń nie widzę. Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-422.1" who="#TadeuszFiszbach">Zacznijmy od poprawek Senatu dotyczących Prawa górniczego. W pierwszej poprawce dotyczącej tej części Senat proponuje skreślenie zmian do art. 1 dotyczących zakresu działania ustawy Prawo górnicze. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-422.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu dotyczącej art. 1 Prawa górniczego, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (262) Kto jest przeciw? (3) Kto się wstrzymał od głosowania? (16) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu dotyczącą art. 1 Prawa górniczego przyjął.</u>
          <u xml:id="u-422.3" who="#TadeuszFiszbach">W drugiej poprawce dotyczącej art. 3 Senat proponuje, aby w ust. 3 powołać się na art. 4, a nie na art. 3a. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-422.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem tej poprawki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (265) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (11) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 3 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-422.5" who="#TadeuszFiszbach">W trzeciej poprawce Senat proponuje nowe brzmienie zmiany trzeciej, dotyczącej art. 3a. Senat proponuje oznaczenie przepisu jako art. 4. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-422.6" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-422.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem poprawki Senatu dotyczącej art. 3a, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (271) Kto jest przeciw? (7) Kto się wstrzymał od głosowania? (13) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu dotyczącą art. 3a przyjął.</u>
          <u xml:id="u-422.8" who="#TadeuszFiszbach">W czwartej poprawce dotyczącej art. 5, oznaczonej lit. a, Senat proponuje zastąpić sformułowanie przewidujące, że „złoża kopalin są własnością skarbu państwa” sformułowaniem, że „złoża te należą do skarbu państwa”. Tej samej sprawy dotyczy poprawka czwarta, oznaczona lit. b, dotycząca art. 6. Obie poprawki będziemy głosować łącznie. Komisje wnoszą o odrzucenie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-422.9" who="#TadeuszFiszbach">Pan poseł sprawozdawca, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-423">
          <u xml:id="u-423.0" who="#CzesławSobierajski">Może dwa słowa wyjaśnienia, jako że jest to problem bardzo istotny, gdyż dotyka problemu własności złóż. Komisje proponują odrzucić poprawki Senatu, gdyż poprawka oznaczona literą b jest konsekwencją poprawki oznaczonej literą a. Komisje proponują te poprawki odrzucić, zmierzają one bowiem do odejścia od przesądzenia prawnego własności złóż kopalin, zastąpienia, wyraźnego stwierdzenia, że złoża kopalin stanowią własność skarbu państwa, określeniem nic nie mówiącym, że należą do skarbu państwa. Senat RP przy tym jest niekonsekwentny i nie proponuje zmiany art. 5 w ust. 2, z którego jasno wynika cywilistyczna własność złóż kopalin skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-423.1" who="#CzesławSobierajski">Rozumiejąc stanowisko Senatu RP, gdyż problem własności złóż kopalin jest w nauce prawa polskiego dyskusyjny i kontrowersyjny, wiadomo jednak, że w toku prac komisji ds. reformy prawa górniczego i geologicznego, działającej przy prezesie Rady Ministrów, która kończy już prace nad nowym prawem geologicznym i górniczym jako jedną ustawą, że doszło w tej materii między różnymi szkołami prawa do consensusu i że przyjęto tam wyraźnie projekt przepisu stanowiący, że kopaliny stanowią własność skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-423.2" who="#CzesławSobierajski">W tej sytuacji komisje proponują odrzucić poprawki Senatu RP, o których mówiłem wyżej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-424">
          <u xml:id="u-424.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-424.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskami komisji o odrzucenie poprawek Senatu do art. 5 i art. 5, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (290) Kto jest przeciw? (3) Kto się wstrzymał od głosowania? (13) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 5 i 6 odrzucił wymaganą większością dwóch trzecich głosów.</u>
          <u xml:id="u-424.2" who="#TadeuszFiszbach">Piąta poprawka dotyczy nowego rozdziału 1a i 1b i zawiera propozycje zmian do siedmiu artykułów. W poprawce do art. 12b Senat proponuje zastąpienie w ust. 2 wyrazów „koncesję na kopaliny” wyrazami „koncesję w odniesieniu do kopalin” Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-424.3" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-424.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęciu poprawki Senatu do ust. 2 art. 12b. zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (282) Kto jest przeciw? (5) Kto się wstrzymał od głosowania? (14) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 12b ust, 2.</u>
          <u xml:id="u-424.5" who="#TadeuszFiszbach">W kolejnej poprawce do art. 12b Senat proponuje dodanie ust. 4 i 5 upoważniających ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa do wydawania koncesji na magazynowanie we wnętrzu ziemi cieczy i gazów oraz odpadów. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-424.6" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-424.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęciu poprawki Senatu do art. 12b polegającej na dodaniu ust. 4 i 5, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (280) Kto jest przeciw? (4) Kto się wstrzymał od głosowania? (14) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 12b dotyczącą dodania ust. 4 i 5.</u>
          <u xml:id="u-424.8" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce do art. 12c Senat proponuje skreślenie ust. 3 tego artykułu stanowiącego, że przeniesienie uprawnień wynikających z koncesji lub wniesienie ich do spółki wymaga zgody organu koncesyjnego. Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-424.9" who="#TadeuszFiszbach">Pan poseł sprawozdawca w tej sprawie? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-425">
          <u xml:id="u-425.0" who="#CzesławSobierajski">Kolejna poprawka, która jest dość istotną poprawką, którą komisje proponują odrzucić, dotyczy skreślenia w art. 12c ust. 3, który postanawia, że przeniesienie uprawnień wynikających z koncesji lub wniesienie ich do spółki wymaga zgody organu koncesyjnego.</u>
          <u xml:id="u-425.1" who="#CzesławSobierajski">Rozwiązanie przyjęte przez Sejm zabezpieczenia możliwości interwencji organu koncesyjnego na zmianę sytuacji prawnej podmiotu gospodarczego posiadającego koncesję pozwala na stosowanie elastycznej polityki państwa w zakresie sprawdzania sposobu wykorzystywania i wykonywania uprawnień objętych koncesją.</u>
          <u xml:id="u-425.2" who="#CzesławSobierajski">Skreślenie cytowanego ust. 3 w art. 12c mogłoby wywołać wątpliwości, czy w przypadku gdy nie zachodzi potrzeba udzielania nowej koncesji, jeżeli status prawny koncesjobiorcy nie uległ zmianie, będzie istniała możliwość dysponowania uprawnieniami wynikającymi z koncesji; na przykład wkład do spółki kapitałowej. Taka możliwość powinna istnieć, z tym że za zgodą organu koncesyjnego. Dlatego komisje proponują poprawkę Senatu RP odrzucić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-426">
          <u xml:id="u-426.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-426.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 12c, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (297) Kto jest przeciw? (4) Kto się wstrzymał od głosowania? (11) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 12c odrzucił wymaganą większością 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-426.2" who="#TadeuszFiszbach">W kolejnej poprawce Senat proponuje nowe brzmienie art. 12d dotyczącego określenia przedmiotu koncesji w odniesieniu do kopalin. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki. Możemy przystąpić do głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-426.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 12d, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (291) Kto jest przeciw? (5) Kto się wstrzymał od głosowania? (9) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 12d.</u>
          <u xml:id="u-426.4" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce do art. 12e Senat proponuje nadanie nowego brzmienia ust. 1 i 2 dotyczącym pierwszeństwa udzielania koncesji.</u>
          <u xml:id="u-426.5" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki. Możemy przystąpić do głosowania, panie pośle? Tak, dziękuję Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-426.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 12e, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (283)</u>
          <u xml:id="u-426.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? (11)</u>
          <u xml:id="u-426.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (13)</u>
          <u xml:id="u-426.9" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 12e.</u>
          <u xml:id="u-426.10" who="#TadeuszFiszbach">W poprawkach do art. 12f Senat proponuje obok zmian redakcyjnych w ust. 1 i 2, w nowym brzmieniu ust. 3, rezygnację z zapisu wymagającego załączenia do wniosku o koncesję zgody właścicieli na udostępnianie zwałów po robotach górniczych oraz terenu, na którym prowadzone byłoby odzyskiwanie surowców.</u>
          <u xml:id="u-426.11" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-426.12" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-426.13" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawek Senatu do art. 12f, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (284)</u>
          <u xml:id="u-426.14" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? (9)</u>
          <u xml:id="u-426.15" who="#TadeuszFiszbach">Kto wstrzymał się od głosowania? (14)</u>
          <u xml:id="u-426.16" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawki Senatu do art. 12f.</u>
          <u xml:id="u-426.17" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce do art. 12g ust. 1, oznaczonej pierwszym tiret, Senat proponuje, aby w pkt. 1 tego artykułu odwołać się również do pkt. 5 artykułu ust. 1 pkt 5, zawierającego wymóg dołączania do wniosku o wydanie koncesji dokumentów przedstawiających prawną i majątkową sytuację podmiotu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-426.18" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki. Nie ma potrzeby wyjaśnień? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-426.19" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-426.20" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do ust. 1 art. 12g, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (271) Kto jest przeciw? (7) Kto się wstrzymał od głosowania? (18) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 12g ust. 1.</u>
          <u xml:id="u-426.21" who="#TadeuszFiszbach">W kolejnej poprawce do art. 12g, oznaczonej tiret drugim. Senat proponuje nowe brzmienie ust. 2, w którym przewiduje zapisać, aby do wniosku o koncesję na wydobycie kopalin ze zwałów po robotach górniczych dołączyć zgodę właścicieli na udostępnienie tych zwałów.</u>
          <u xml:id="u-426.22" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-426.23" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-427">
          <u xml:id="u-427.0" who="#CzesławSobierajski">W art. 12g ust. 2 komisje proponują odrzucić, gdyż jest jakaś niekonsekwencja w stanowisku Senatu RP. Raz proponuje on wykreślić identyczną treść w art. 12f ust. 3, i słusznie, o czym już mówiłem wcześniej, i z drugiej strony Senat niesłusznie proponuje tę samą treść zamieścić, niekonsekwentnie, w przepisie art. 12g ust. 2 i do tego jeszcze potrzebny zapis dotyczący art. 12g ust. 2 odrzuca.</u>
          <u xml:id="u-427.1" who="#CzesławSobierajski">Z tych względów komisja proponuje poprawkę Senatu odrzucić, gdyż jest to po prostu właściwie pomieszanie materii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-428">
          <u xml:id="u-428.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-428.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 12g ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (284) Kto jest przeciw? (5) Kto się wstrzymał od głosowania? (18) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 12g ust. 2 odrzucił wymaganą większością 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-428.2" who="#TadeuszFiszbach">W poprawkach do art. 12i Senat proponuje dodać nowy ust. 3, w którym zmierza do upoważnienia Rady Ministrów do określenia wysokości opłat w odniesieniu do kopalin nie objętych przetargiem.</u>
          <u xml:id="u-428.3" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tych poprawek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-429">
          <u xml:id="u-429.0" who="#CzesławSobierajski">Chciałem wyjaśnić, że celem tej poprawki jest przede wszystkim ustalenie przez Radę Ministrów wysokości opłaty koncesyjnej i opłaty corocznej pobieranej do czasu rozpoczęcia eksploatacji złoża i zapobieżenie pozostawieniu dowolności ustalania wysokości tych opłat organowi koncesyjnemu. Stanowisko Senatu w tym zakresie jest uzasadnione, bo organom koncesyjnym trzeba przecież stworzyć ramy, w których będą one wymierzały opłaty.</u>
          <u xml:id="u-429.1" who="#CzesławSobierajski">A więc poprawkę oczywiście przyjąć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-430">
          <u xml:id="u-430.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-430.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawek Senatu do art. 12i, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (296) Kto jest przeciw? (11) Kto się wstrzymał od głosowania? (10) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawki Senatu do art. 12i.</u>
          <u xml:id="u-430.2" who="#TadeuszFiszbach">W poprawkach do art. 12ł Senat proponuje zmiany redakcyjne. Komisje wnoszą o przyjęcie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-430.3" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-430.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawek Senatu do art. 12ł, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (285)</u>
          <u xml:id="u-430.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? (10)</u>
          <u xml:id="u-430.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (11)</u>
          <u xml:id="u-430.7" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 12ł.</u>
          <u xml:id="u-430.8" who="#TadeuszFiszbach">W siódmej poprawce Senat zmierza do dolania nowej zmiany, zawierającej nowy art. 93a, określający, że ochrona złóż kopalni potęga na objęciu ich miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Z tą poprawką wiąże się poprawka ósma, polegająca na zmianie oznaczenia zmian 12 i 13. Poprawki te głosować będziemy łącznie. Komisje wnoszą o odrzucenie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-430.9" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-431">
          <u xml:id="u-431.0" who="#CzesławSobierajski">Tak, tak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-432">
          <u xml:id="u-432.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-432.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie siódmej i ósmej poprawki Senatu dotyczących dodania nowego artykułu 93a, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (293) Kto jest przeciw? (7) Kto się wstrzymał od głosowania? (15) Stwierdzam, że Sejm siódmą i ósmą poprawkę Senatu, dotyczącą dodania nowego artykułu 93a odrzucił wymaganą większością 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-432.2" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej rzymską dwójką Senat proponuje dodanie w art. 2 ustawy nowelizującej nowych ust. 5 i 6, dotyczących nowych koncesji na wydobycie kopalin przez państwowe podmioty gospodarcze. Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-432.3" who="#TadeuszFiszbach">Pan poseł sprawozdawca? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-433">
          <u xml:id="u-433.0" who="#CzesławSobierajski">Komisje proponują odrzucić w art. 2 nowe ustępy 5 i 6. Wątpliwość bowiem budzi potrzeba podkreślania, że wydobycie kopalin może być prowadzone tylko na podstawie koncesji. Obowiązek uzyskania koncesji dotyczy ponadto wszystkich podmiotów gospodarczych nie tylko państwowych, ust. 5. Ponadto problem generalnie rozwiązuje art. 12c ust. 3. Proponowany zaś zapis ust. 6 jest niezrozumiały, bowiem ustawa o zmianie Prawa górniczego w części I — opłaty za wydobywanie kopalin — nie nasuwa wątpliwości co do obowiązku uiszczania opłat eksploatacyjnych przez wszystkie podmioty gospodarcze. Stąd komisje proponują odrzucić poprawkę Senatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-434">
          <u xml:id="u-434.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-434.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 2 ustawy nowelizującej, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (313) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (10) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 2 ustawy nowelizującej odrzucił wymaganą większością 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-434.2" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej rzymską trójką Senat proponuje nowe brzmienie art. 4 nowelizującego ustawę o działalności gospodarczej. Senat proponuje uzupełnienie nowego brzmienia pkt. 1 w art. 11 ust. 1 tej ustawy o magazynowanie cieczy i gazów oraz składowanie odpadów we wnętrzu ziemi. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-434.3" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-434.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 4 ustawy nowelizującej, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (305) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania (6) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 4 ustawy nowelizującej.</u>
          <u xml:id="u-434.5" who="#TadeuszFiszbach">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek Senatu do ustawy o zmianie Prawa górniczego.</u>
          <u xml:id="u-434.6" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej, Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o Prawie geologicznym (druki nr 736 i 773).</u>
          <u xml:id="u-434.7" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji posła Stefana Kozłowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-435">
          <u xml:id="u-435.0" who="#StefanKozłowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nawiązując do przed chwilą uchwalonego Prawa górniczego, mam zaszczyt przedstawić stanowisko trzech komisji: Komisji Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej, Komisji Ustawodawczej i Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w sprawie poprawek Senatu do ustawy o Prawie geologicznym, druk nr 736.</u>
          <u xml:id="u-435.1" who="#StefanKozłowski">Senat dokonał bardzo licznych poprawek, niemniej mają one przede wszystkim charakter porządkowy i redakcyjny, uściślający precyzję tego prawa. Tylko w czterech wypadkach komisje proponują odrzucić wniosek Senatu, przy czym w dwóch wypadkach dotyczy to istotnych spraw merytorycznych, w dwu pozostałych — mniej zasadniczych problemów. Pozostałe mają charakter czysto redakcyjny, stylistyczny. Ze znakomitą większością poprawek komisje się zgadzają i proponują je przyjąć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-436">
          <u xml:id="u-436.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-436.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-436.2" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-436.3" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-436.4" who="#TadeuszFiszbach">Przypominam, że zgodnie z art. 27 Konstytucji Sejm uchwala proponowane przez Senat zmiany zwykłą większością głosów, natomiast nie przyjmuje zmian większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów. Głosować będziemy przedstawione przez komisje wnioski dotyczące poprawek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-436.5" who="#TadeuszFiszbach">W pierwszym punkcie Senat proponuje dwie poprawki do art. 1. W pierwszej, oznaczonej lit. a, Senat proponuje w art. 1 nowe brzmienie ust. 1, w którym określa się przedmiot ustawy. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-436.6" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-436.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 1 ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (243) Kto jest przeciw? (4) Kto się wstrzymał od głosowania? (7) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 1 ust. 1.</u>
          <u xml:id="u-436.8" who="#TadeuszFiszbach">W drugiej poprawce do art. 1, oznaczonej w pkt. 1 lit. b, Senat proponuje wykreślenie w ust. 2 wyrazów „z wyjątkiem wód głębinowych”. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-436.9" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-436.10" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 1 ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (251) Kto jest przeciw? (4) Kto się wstrzymał od głosowania? (7) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 1 ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-436.11" who="#TadeuszFiszbach">W drugim punkcie Senat proponuje cztery poprawki do art. 1a i art. 1b. Pierwsza oznaczona lit. a ma charakter porządkowy i będzie głosowana łącznie z poprawką zawartą w pkt. 2 lit. d. Druga poprawka, oznaczona w pkt. 2 lit. b polega na dodaniu w art. 1a pkt. 3 wyrazów „i wód podziemnych”. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-436.12" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-436.13" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem poprawki Senatu do art la pkt 3, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (257) Kto jest przeciw? (4) Kto się wstrzymał od głosowania (7) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 1a pkt 3.</u>
          <u xml:id="u-436.14" who="#TadeuszFiszbach">W trzeciej poprawce, oznaczonej w pkt. 2 lit. c, Senat proponuje w art. la nowe brzmienie pkt 4 i 5, w których zawarto definicje pojęć „poszukiwanie” i „rozpoznawanie”. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-436.15" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-436.16" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 1a pkt 4 i 5, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (249) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (10) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 1a pkt. 4 i 5.</u>
          <u xml:id="u-436.17" who="#TadeuszFiszbach">W czwartej poprawce, oznaczonej w pkt. 2 lit. d, Senat proponuje skreślenie art. 1b, w którym zawarto definicje pojęć „ochrona złóż kopalin” oraz „zasady racjonalnej gospodarki złożem”. Z tą poprawką głosować będziemy poprawkę zawartą w pkt 2, oznaczoną lit. a, która ma charakter porządkowy. Komisje wnoszą o przyjęcie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-436.18" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-436.19" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawek Senatu do art. 1b, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (249) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (12) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawki Senatu do art. 1b.</u>
          <u xml:id="u-436.20" who="#TadeuszFiszbach">W trzecim punkcie Senat proponuje dwie poprawki do art. 7. W pierwszej, oznaczonej lit. a, Senat proponuje w art. 7 ust. 1 zastąpienie wyrazów „podmiotowi gospodarczemu” wyrazami „przedsiębiorstwu geologicznemu” oraz skreślenie wyrazów „objętych koncesją”. Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-436.21" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-437">
          <u xml:id="u-437.0" who="#StefanKozłowski">Wysoka Izbo! Sprawa dotyczy kwestii, kto może prowadzić poszukiwania geologiczne. Komisje uważają, że może prowadzić podmiot gospodarczy, to znaczy również osoba prywatna czy bardzo małe przedsiębiorstwo, spółka i tak dalej. Senat proponuje zastąpić pojęcie podmiotu — przedsiębiorstwem geologicznym. Obawiamy się, że stworzy to pewne zamieszanie — kto jest, a kto nie jest przedsiębiorstwem geologicznym. Dlatego proponujemy pozostawienie sformułowania, że poszukiwania geologiczne mogą prowadzić podmioty gospodarcze — W związku z tym proponujemy odrzucić poprawkę Senatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-438">
          <u xml:id="u-438.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-438.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 7 ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (259) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (9) Stwierdzam, że Sejm odrzucił poprawkę Senatu do art. 7 ust. 1 wymaganą większością 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-438.2" who="#TadeuszFiszbach">W drugiej poprawce do art. 7, oznaczonej w pkt. 3 lit. b, Senat proponuje w ust. 2 zastąpienie wyrazu „wejście” wyrazem „wstęp”. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-438.3" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-438.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 7 ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (246) Kto jest przeciw? (11) Kto się wstrzymał od głosowania? (7) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 7 ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-438.5" who="#TadeuszFiszbach">W punkcie: czwartym Senat proponuje w art. 16 skreślenie wyrazów „odszkodowanie i”. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-438.6" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-438.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 16, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (252) Kto jest przeciw? (15) Kto się wstrzymał od głosowania? (8) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 16.</u>
          <u xml:id="u-438.8" who="#TadeuszFiszbach">W punkcie piątym Senat proponuje dziewięć poprawek do rozdziału la, który w artykułach od 16a do 16k zawiera zasady i tryb udzielania koncesji na prowadzenie prac geologicznych.</u>
          <u xml:id="u-438.9" who="#TadeuszFiszbach">W pierwszej poprawce, zawartej w lit. a, Senat proponuje wykreślenie z tytułu rozdziału la wyrazów „na prowadzenie prac geologicznych”. Komisje proponują przyjąć tę poprawkę.</u>
          <u xml:id="u-438.10" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-438.11" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęciu poprawki Senatu do tytułu rozdziału la, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk (256) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (9) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do tytułu rozdziału la.</u>
          <u xml:id="u-438.12" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej w pkt. 5 lit. b Senat proponuje nowe brzmienie art. 16a ust. 1, w którym określa się wymogi uzyskania koncesji. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-438.13" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-438.14" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 16a ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (249) Kto jest przeciw? (9) Kto się wstrzymał od głosowania? (9) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 36a ust. 1.</u>
          <u xml:id="u-438.15" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej w pkt. 5 lit. c Senat proponuje w art. 16c ust. 2 zapisanie wymogu uzgadniania decyzji wydawanych przez terenowe organy rządowej administracji ogólnej z właściwymi organami samorządu terytorialnego. Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-438.16" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-438.17" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 16c. zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (253)</u>
          <u xml:id="u-438.18" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? (10)</u>
          <u xml:id="u-438.19" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (7)</u>
          <u xml:id="u-438.20" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 16c.</u>
          <u xml:id="u-438.21" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej w pkt 5 lit. d Senat proponuje nowe brzmienie art. 16d ust. 1, w którym określa się uprawnienie ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa do udzielania koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin.</u>
          <u xml:id="u-438.22" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-438.23" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-438.24" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawek Senatu do art. 16d ust. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (258) Kto jest przeciw? (8) Kto się wstrzymał od głosowania? (1) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 16d ust. 1.</u>
          <u xml:id="u-438.25" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej w pkt. 5 lit. e Senat w art. 16d ust. 2 proponuje, aby minister ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa mógł wydawać koncesje na poszukiwanie złóż kopalin na polskich obszarach morskich w uzgodnieniu z ministrem transportu i gospodarki morskiej.</u>
          <u xml:id="u-438.26" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-438.27" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-438.28" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem poprawki Senatu do art. 16d ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (263) Kto jest przeciw? (8) Kto się wstrzymał od głosowania? (8) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 16d ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-438.29" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej w pkt. 5 lit. f Senat proponuje skreślenie ust. 8 w art. 16e, w którym stwierdza się, że przeniesienie uprawnień wynikających z koncesji wymaga zgody organu koncesyjnego.</u>
          <u xml:id="u-438.30" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-438.31" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, pan poseł sprawozdawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-439">
          <u xml:id="u-439.0" who="#StefanKozłowski">Wysoka Izbo! Sprawa dotyczy uprawnień organu, który nabył uprawnienia do przenoszenia koncesji na przykład przy wchodzeniu do spółki. Uważamy, że jeżeli ktoś nabył uprawnienia i teraz chce nimi handlować czy działać poprzez wchodzenie do spółki, musi uzyskać zgodę organu koncesyjnego. Jeżeli zrezygnujemy z tego zapisu, dajemy możność handlowania, manipulowania koncesjami. Wobec tego, że wchodzi tutaj kapitał zagraniczny na dużą — jak liczymy — skalę w Polsce, tym bardziej kontrola polskiego organu koncesyjnego wydaje się zasadna i celowa.</u>
          <u xml:id="u-439.1" who="#StefanKozłowski">Dlatego komisje proponują odrzucenie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-440">
          <u xml:id="u-440.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-440.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 16e polegającej na skreśleniu ust. 8, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (270) Kto jest przeciw? (2) Kto się wstrzymał od głosowania? (6) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 16e polegającą na skreśleniu ust. 8 odrzucił wymaganą większością 2/3 głosów.</u>
          <u xml:id="u-440.2" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej w pkt. 5 lit. g Senat proponuje w art 16f ust. 2, termin wydania rozporządzenia przez Radę Ministrów w sprawie organizacji przetargu na udzielenie koncesji na 3 miesiące od dnia wejścia ustawy w życie.</u>
          <u xml:id="u-440.3" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-440.4" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-440.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 16f ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (246) Kto jest przeciw? (14) Kto się wstrzymał od głosowania? (8) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 16f ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-440.6" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej w pkt. 5 lit. h Senat proponuje skreślenie art. 16j, w którym określa się zasady udzielania koncesji na bezzbiornikowe magazynowanie cieczy lub gazów w górotworze.</u>
          <u xml:id="u-440.7" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-440.8" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-440.9" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęciu poprawki Senatu polegającej na skreśleniu art. 16j, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (241) Kto jest przeciw? (12) Kto się wstrzymał od głosowania? (12) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu polegającą na skreśleniu art. 16j.</u>
          <u xml:id="u-440.10" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej w pkt. 5 lit. i Senat proponuje nowe brzmienie art. 16k, w którym określa się podmiot ustalający wysokość kaucji wymaganej dla wydania koncesji, a także wysokość opłat koncesyjnych.</u>
          <u xml:id="u-440.11" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-440.12" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-440.13" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęciu poprawki do art. 16k, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (248) Kto jest przeciw? (10) Kto się wstrzymał od głosowania? (8) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 16k.</u>
          <u xml:id="u-440.14" who="#TadeuszFiszbach">W punkcie szóstym Senat proponuje poprawkę w art. 19 ust. 2, który zawiera delegację dla ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa, do określenia sposobu sporządzania i zatwierdzania prac geologicznych.</u>
          <u xml:id="u-440.15" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-440.16" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-440.17" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu dotyczącej art. 19 ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (238) Kto jest przeciw? (11) Kto się wstrzymał od głosowania? (9) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu dotyczącą art. 19 ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-440.18" who="#TadeuszFiszbach">W punkcie siódmym Senat proponuje nowe brzmienie art. 20 ust. 3, który zawiera upoważnienie dla ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa do określenia kwalifikacji osób uprawnionych do prowadzenia prac geologicznych.</u>
          <u xml:id="u-440.19" who="#TadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-440.20" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-440.21" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 20 ust. 3, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (238) Kto jest przeciw? (11) Kto się wstrzymał od głosowania? (12) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 20 ust. 3.</u>
          <u xml:id="u-440.22" who="#TadeuszFiszbach">W punkcie ósmym Senat proponuje cztery poprawki do rozdziału III, który zawiera art. od 24 do 26c i określa zasady sporządzania, zatwierdzania i udostępniania dokumentacji geologicznej.</u>
          <u xml:id="u-440.23" who="#TadeuszFiszbach">W pierwszej poprawce oznaczonej lit. a Senat proponuje w art. 24 ust. 4, aby przepis ten dotyczył wszelkich rodzajów dokumentacji geologicznej.</u>
          <u xml:id="u-440.24" who="#TadeuszFiszbach">Komisje proponują przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-440.25" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-440.26" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 24 ust. 4, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (237) Kto jest przeciw? (8) Kto się wstrzymał od głosowania? (14) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 24 ust. 4.</u>
          <u xml:id="u-440.27" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej w pkt. 8 lit. b Senat proponuje w art. 26 ust. 1 skreślenie pkt. 8, który zawiera upoważnienie ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa do określenia zakresu informacji o wynikach prac geologicznych objętych tajemnicą państwową.</u>
          <u xml:id="u-440.28" who="#TadeuszFiszbach">Natomiast w poprawce oznaczonej w pkt. 8 lit. d Senat proponuje dodanie nowego art. 26d, który zawiera powyższe uprawnienie ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa.</u>
          <u xml:id="u-440.29" who="#TadeuszFiszbach">Obie poprawki głosować będziemy łącznie. Komisje proponują przyjęcie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-440.30" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-440.31" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskami komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 26 ust. 1 polegającej na skreśleniu pkt. 8 oraz dodaniu art. 26d, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (253) Kto jest przeciw? (9) Kto się wstrzymał od głosowania? (6) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 26 ust. 1, polegającą na skreśleniu pkt. 8 oraz dodaniu art. 26d.</u>
          <u xml:id="u-440.32" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej w pkt. 8 lit. d Senat proponuje w art. 26c skreślenie ust. 6, który stanowi, że z chwilą wygaśnięcia koncesji informacje geologiczne zebrane przez dany podmiot gospodarczy stanowią własność skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-440.33" who="#TadeuszFiszbach">Komisje proponują odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-440.34" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-441">
          <u xml:id="u-441.0" who="#StefanKozłowski">Wysoka Izbo! Sprawa dotyczy własności informacji, co już ma, a będzie miało też w najbliższej przyszłości wielkie znaczenie. Proponujemy taki zapis, że z chwilą wygaśnięcia koncesji — szczególnie dotyczy to podmiotów zagranicznych — cały zasób informacji geologiczne j zebranej przez dany podmiot gospodarczy stanowi własność skarbu państwa i przechodzi do centralnego archiwum geologicznego.</u>
          <u xml:id="u-441.1" who="#StefanKozłowski">To jest propozycja zapisu poselskiego. Do tego zapisu przychyliły się trzy komisje i uważają, że powinniśmy zadbać, żeby centralne archiwum geologiczne otrzymywało cały zasób informacji.</u>
          <u xml:id="u-441.2" who="#StefanKozłowski">W związku z tym proponujemy odrzucenie poprawki Senatu, który zakwestionował celowość przed chwilą przeczytanego zapisu. Trzy komisje proponują odrzucenie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-442">
          <u xml:id="u-442.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-442.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 26c, polegającej na skreśleniu ust. 6, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (266) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (9) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 26c polegającą na skreśleniu ust. 6 odrzucił wymaganą większością dwóch trzecich głosów.</u>
          <u xml:id="u-442.2" who="#TadeuszFiszbach">W pkt. 9 Senat proponuje w art. 27 w ust. 2 zastąpienie wyrazu „operatorów” wyrazem „operatów”.</u>
          <u xml:id="u-442.3" who="#TadeuszFiszbach">Komisje proponują przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-442.4" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-442.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 27 ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (249) Kto jest przeciw? (10) Kto się wstrzymał od głosowania? (10) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę do art. 27 ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-442.6" who="#TadeuszFiszbach">W pkt. 10 Senat proponuje cztery poprawki do rozdziału, który zawiera art. 28 do 31 i określa instytucję państwowej służby geologicznej. W pierwszej poprawce oznaczonej lit. a Senat proponuje poprawkę porządkową. Komisje proponują przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-442.7" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-442.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu o charakterze porządkowym do pkt. 19, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (247) Kto jest przeciw? (7) Kto się wstrzymał od głosowania? (9) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę do pkt. 19.</u>
          <u xml:id="u-442.9" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej w pkt. 10 lit. b Senat proponuje w art. 28 w ust. 2 skreślić wyraz „szczegółowy”. Komisje proponują przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-442.10" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-442.11" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 28 ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (232) Kto jest przeciw? (19) Kto się wstrzymał od głosowania? (10) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 28 ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-442.12" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej w pkt. 10 lit. c Senat proponuje w pkt. 30 w ust. 2 zastąpienie określenia „podmioty gospodarcze podlegające kontroli i nadzorowi państwowej służby geologicznej” określeniem „przedsiębiorstwa geologiczne”. Komisje proponują odrzucenie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-443">
          <u xml:id="u-443.0" who="#StefanKozłowski">Wysoka Izbo! Jest to ta sama sprawa, którą przed chwilą przegłosowaliśmy. Proponujemy utrzymać pojęcie podmiotów gospodarczych i nie wprowadzać pojęcia przedsiębiorstwa geologiczne, z tego powodu, że przed chwilą Wysoka Izba przychyliła się do stanowiska trzech komisji. Proponujemy również odrzucenie i w tym wypadku poprawki senackiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-444">
          <u xml:id="u-444.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-444.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 30 ust. 2. zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (254) Kto jest przeciw? (9) Kto się wstrzymał od głosowania? (4) Stwierdzam, że Sejm odrzucił wymaganą większością dwóch trzecich głosów poprawkę Senatu do art. 30 ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-444.2" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej w pkt. 10 lit. d Senat proponuje w art. 30 w ust. 2 zastąpienie określenia „podmioty gospodarcze wykonujące prace geologiczne” określeniem „przedsiębiorstwa geologiczne”. Komisje proponują odrzucenie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-445">
          <u xml:id="u-445.0" who="#StefanKozłowski">Jest to zupełnie analogiczna sprawa, jak przed chwilą. Po prostu to jest konsekwencja już teraz redakcji tekstu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-446">
          <u xml:id="u-446.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-446.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu do art. 30 ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (245) Kto jest przeciw? (11) Kto się wstrzymał od głosowania? (7) Stwierdzam, że Sejm odrzucił wymaganą większością dwóch trzecich głosów poprawkę Senatu do art. 30 ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-446.2" who="#TadeuszFiszbach">W pkt. 11 Senat proponuje cztery poprawki do rozdziału VI, który obejmuje art. 36, 36a oraz 36'b i zawiera przepisy karne. W pierwszej poprawce, oznaczonej lit. a, Senat proponuje w art. 36a dodanie nowego ust. 3, w którym mowa jest o karze za niedopełnianie obowiązku likwidacji zbędnych otworów wiertniczych. Z tą poprawką łączy się poprawka oznaczona w pkt. 11 lit. d, w której Senat proponuje skreślenie w art. 36b pkt. 5. Punkt ten dotyczy osób nie dopełniających obowiązku likwidacji zbędnych otworów wiertniczych. Obie te poprawki głosować będziemy łącznie. Komisje proponują przyjęcie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-446.3" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-446.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawek Senatu do art. 36a, polegającej na dodaniu nowego ust. 3 oraz do art. 36b, polegającej na skreśleniu pkt. 5, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (252) Kto jest przeciw? (6) Kto się wstrzymał od głosowania? (5) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawki do art. 36a polegającą na dodaniu ust. 3 oraz do art. 36b polegającą na skreśleniu pkt. 5.</u>
          <u xml:id="u-446.5" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej w pkt. 11 lit. b Senat proponuje w art. 36b w pkt. 3 zastąpienie wyrazów „niedopełnienie obowiązku zawiadomienia” wyrazami „nie zawiadamia”. Komisje proponują przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-446.6" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-446.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 36b pkt 3, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (220) Kto jest przeciw? (16) Kto się wstrzymał od głosowania? (19) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 36b pkt. 3.</u>
          <u xml:id="u-446.8" who="#TadeuszFiszbach">W poprawce oznaczonej w pkt. 11 lit. c Senat proponuje w pkt. 4 zastąpienie wyrazów „nie dopełnia obowiązku wyznaczania” wyrazami „nie wyznacza”. Komisje proponują przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-446.9" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-446.10" who="#TadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 36b pkt 4, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (232) Kto jest przeciw? (18) Kto się wstrzymał od głosowania? (13) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 36b pkt. 4.</u>
          <u xml:id="u-446.11" who="#TadeuszFiszbach">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek zgłoszonych przez Senat do ustawy o zmianie ustawy o Prawie geologicznym. Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-446.12" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (druk nr 768).</u>
          <u xml:id="u-446.13" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu w imieniu wnioskodawców panią poseł Irenę Chojnacką.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-447">
          <u xml:id="u-447.0" who="#IrenaChojnacka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt ustawy, który mam zaszczyt prezentować w imieniu znacznej grupy posłów, dotyczy uchwalonej nie tak dawno ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, ustawy z dnia 12 stycznia 1991 roku opublikowanej w Dzienniku Ustaw nr 9.</u>
          <u xml:id="u-447.1" who="#IrenaChojnacka">Dlaczego tak szybko nowelizujemy ustawę? Otóż nowelizacja jest bardzo krótka, chodzi o dopisanie w art. 7 ust. 1, który wyłącza grunty od opodatkowania, pkt. 12 w następującym brzmieniu: „grunty objęte ochroną przyrody w parkach narodowych i rezerwatach przyrody, budynki oraz grunty pod budynkami służące do wykonywania zadań statutowych parków narodowych”. Jest to bardzo krótka ustawa nowelizująca ustawę.</u>
          <u xml:id="u-447.2" who="#IrenaChojnacka">A dlaczego tak się stało? Otóż przy uchwalaniu ustawy o podatkach i opłatach lokalnych przez niedopatrzenie pominięto w art. 7 wyłączenie od podatku obszarów objętych ochroną. Obszarów przyrodniczo cennych, jakimi są parki narodowe i rezerwaty przyrody. To niedopatrzenie wynika również z faktu, że zgodnie z dotychczasowymi zasadami obszary wyłączone z gospodarczego użytkowania nigdy nie były opodatkowane.</u>
          <u xml:id="u-447.3" who="#IrenaChojnacka">Ponadto ustawa o ochronie przyrody — bardzo stara już zresztą — z kwietnia 1949 roku, do tej pory nigdy nie nowelizowana, nie wyłącza z opodatkowania obszarów objętych ochroną przyrody, a więc nie można w tym wypadku skorzystać z zapisu art. 7 ust. 11 ustawy o podatkach i o opłatach lokalnych, przepraszam — art. 7 ust. 1 pkt. 11, który wyłącza te grunty, które na mocy innych ustaw zostały już wyłączone z podatku.</u>
          <u xml:id="u-447.4" who="#IrenaChojnacka">Mam nadzieję, że ustawa o ochronie przyrody będzie wkrótce uchwalona i znajdą się tam odpowiednie zapisy. Zanim to jednak nastąpi, wniesienie proponowanego pkt. 12 do art. 7 ust. 1 w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych jest niezbędne. Chcę zaznaczyć, że chodzi tu jedynie o obszary objęte ochroną w granicach parków narodowych i rezerwatów przyrody, jak: wydmy ruchome, szczyty gór, bagna i torfowiska, ponieważ lasy i grunty pod lasami zostały już na mocy tej ustawy — art. 7 ust. 1 pkt. 9 wyłączone z opodatkowania.</u>
          <u xml:id="u-447.5" who="#IrenaChojnacka">Objęcie podatkiem terenów, o których mówiłam, byłoby kuriozum w skali światowej i w Polsce, ponieważ parki narodowe powołane rozporządzeniami Rady Ministrów w celu ochrony cennych obszarów przyrodniczych mają znaczenie ponadnarodowe i zostały wpisane na listę światową, a niektóre z nich zostały uznane za światowe rezerwaty biosfery.</u>
          <u xml:id="u-447.6" who="#IrenaChojnacka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z uwagi na pilność uregulowania tej kwestii, zwracam się z prośbą do Wysokiej Izby o uchwalenie tej ustawy w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-447.7" who="#IrenaChojnacka">Składam zatem wniosek formalny, by na mocy art. 46 regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzić w dniu dzisiejszym pierwsze i drugie czytanie tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-447.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-448">
          <u xml:id="u-448.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-448.1" who="#TadeuszFiszbach">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-448.2" who="#TadeuszFiszbach">Czy ktoś pragnąłby zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-448.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, pan poseł Walerian Pańko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-449">
          <u xml:id="u-449.0" who="#WalerianPańko">Uważam, że w tego typu przypadkach, kiedy chodzi o decydowanie w zakresie władztwa gmin, należałoby jednak zasięgnąć wcześniej opinii właściwej komisji sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-449.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-450">
          <u xml:id="u-450.0" who="#TadeuszFiszbach">Czy pani poseł podzieliłaby ten pogląd, aby to przesłać do komisji i w ten sposób nie głosować nad postawionym wnioskiem?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-451">
          <u xml:id="u-451.0" who="#IrenaChojnacka">Panie pośle, oczywiście, ale jest to, po pierwsze, sprawa bardzo pilna, a po drugie, naprawdę jest to niedopatrzenie, ponieważ jeżeli zostały wyłączone lasy i grunty pod lasami, lasy, gdzie prowadzi się działalność gospodarczą, natomiast na terenach, o których tu mówiłam, nie prowadzi się żadnej działalności gospodarczej, więc sądzę, że wyłączenie spod opodatkowania tych terenów nie powinno budzić żadnych wątpliwości. Tak że uważam, że oczywiście można byłoby, gdyby nie chodziło o tak bardzo pilne załatwienie tej sprawy, i sądzę, że to nie powinno być kwestionowane. I jeszcze zwracam się do Wysokiej Izby w takiej sprawie. W trakcie kampanii wyborczej, którą śledziłam, bardzo wielu posłów w swoich programach wyborczych postulowało, iż w Sejmie przede wszystkim będą się zajmować ochroną środowiska, ochroną przyrody. Póki, co, już minęło około półtora roku kadencji tego Sejmu i nie doczekaliśmy się prawie żadnych projektów ustaw o ochronie środowiska, o ochronie przyrody. Te ustawy, które dzisiaj były między innymi uchwalane, głosowaliśmy poprawki Senatu, akurat były to projekty poselskie i sądzę, że tutaj potrzebna jest przychylność Wysokiej Izby, jeżeli chodzi o wyłączenie tych obszarów z opodatkowania. Jest to potrzebne chociażby ze względu na programy wyborcze prezentowane przez wszystkich w trakcie kampanii wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-451.1" who="#IrenaChojnacka">Tak że bardzo proszę pana posła, żeby się przychylił do mojego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-451.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-452">
          <u xml:id="u-452.0" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Jan Wróbel i poseł Walerian Pańko, proszę bardzo. Proszę, pierwszy się zgłosił poseł Jan Wróbel.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-453">
          <u xml:id="u-453.0" who="#JanWróbel">W skali gospodarczej kraju sprawa, o której tutaj mówimy, nie ma żadnego znaczenia. Natomiast w odniesieniu do spraw poszczególnych parków narodowych jest istotna. Jest to po prostu błąd prawny i wstyd, że coś takiego zaistniało. Jest to sprzeczne z wszelkimi uzgodnieniami, umowami, konwencjami międzynarodowymi w zakresie ochrony najcenniejszych obszarów przyrodniczych. I nie sposób po prostu dalej utrzymywać tego zapisu. Zwolniono przecież z podatków grunty i budynki uznane za zabytki kultury, przecież parki narodowe są co najmniej też tej klasy wartości. Dlatego podtrzymuję wniosek pani posłanki Chojnackiej o odbycie dziś drugiego czytania i załatwienie tej sprawy do końca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-454">
          <u xml:id="u-454.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-454.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, pan poseł Walerian Pańko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-455">
          <u xml:id="u-455.0" who="#WalerianPańko">Chciałem poinformować, że 14., czyli w najbliższą chyba środę, czy czwartek, odbędzie się posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego, na które, jeżeli łaskawe Prezydium Sejmu skierowałoby do nas, do naszej komisji o opinię w tej sprawie, 14. zapraszamy panią poseł Chojnacką i pana posła Wróbla i wtedy przedstawiliby swoje argumenty. Sądzę, że jeżeli kiedyś popełniliśmy błąd, jak twierdzi pan poseł Wróbel, to dzisiaj możemy równie łatwo znów popełnić błąd, jeżeli bez rozwagi i bez zasięgnięcia opinii ze strony samorządu, podejmiemy taką decyzję. Powtarzam 14. jest posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego. Uważam, że bez właściwej komisji Sejmu, którą Sejm wybrał, nie powinno się rozpatrywać takiej sprawy, która dotyczy cudzych pieniędzy, nie państwowych, tylko gminnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-456">
          <u xml:id="u-456.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-456.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy jeszcze ktoś pragnie zabrać głos? Są dwa zgłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-456.2" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Herbert Gabryś, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-457">
          <u xml:id="u-457.0" who="#HerbertGabryś">Korzystając z regulaminu Sejmu składam wniosek przeciwny. Myślę, że chodzi o pieniądze przede wszystkim państwowe. Myślę, że chodzi o rzecz tak oczywistą i tak zbieżną z regulacjami wcześniejszymi, o których mówiła poseł Chojnacka, że szanując uprawnienia komisji — są one dla mnie zrozumiałe, w tym wypadku myślę, iż nic twórczego ona nie wniesie — uważam, że lepiej rozwiązać problem. Dotyczy on bowiem istotnych spraw gospodarczych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-458">
          <u xml:id="u-458.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-459">
          <u xml:id="u-459.0" who="#MarianStarownik">Marian Starownik, PSL. Chciałbym poprzeć wniosek profesora Pańki. Uważam, że trzeba do tego tematu podejść z większą rozwagą i uważam, że ten projekt powinien być przekazany do komisji samorządu. Zgadza się, że nie jest to sprawa zbyt wielka dla kraju, jest natomiast ważna dla niektórych gmin, dla niektórych samorządów. Dzisiaj bowiem trzeba zwrócić uwagę na jedną rzecz, że gminy, na terenie których są te parki, już uchwaliły swoje budżety i w swoich dochodach zaplanowały pewne wpływy z tego typu terenów.</u>
          <u xml:id="u-459.1" who="#MarianStarownik">Dlatego i ta ustawa o subwencjach, dotacjach dla gmin dała bardzo małe środki, wręcz znikome preferencje do utrzymania, dla zrefundowania wpływów do gminy z tytułu, że są tam parki krajobrazowe czy rezerwaty przyrody. W związku z tym uważam, że trzeba to rozważyć na posiedzeniu komisji i znaleźć ewentualnie jakieś środki na wyrównanie pewnych niedoborów budżetowych dla tych gmin.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-460">
          <u xml:id="u-460.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-460.1" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Jan Wróbel raz jeszcze? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-461">
          <u xml:id="u-461.0" who="#JanWróbel">Przepraszam, że jeszcze raz, ale chciałem przypomnieć, że od tego podatku zwolnione jest niemalże 30% kraju, a więc gruntów leśnych, zalesionych i nie zalesionych, natomiast zero zero zero ileś powierzchni kraju w postaci wydm ruchomych, skałek wapiennych w Ojcowskim Parku, Giewont i wiele innych szczytów po prostu zostało opodatkowane. Jest to przecież błąd, a nie sprawa gospodarcza jako taka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-462">
          <u xml:id="u-462.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-462.1" who="#TadeuszFiszbach">Jest jeszcze jedno zgłoszenie. Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-463">
          <u xml:id="u-463.0" who="#RomanNiegosz">Poseł Roman Niegosz, OKP. Chciałbym poprzeć wniosek pana posła Wróbla i pani poseł Chojnackiej, dlatego że jest to niezbędna i szybka poprawka, bo może jeszcze się zdarzyć tak, że jeżeli szybko nie wejdzie pod obrady Sejmu, to już nie będzie można bronić parków, bo zostaną rozdrapane przez krwiożercze zapędy niektórych samorządów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-464">
          <u xml:id="u-464.0" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze pani poseł? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-465">
          <u xml:id="u-465.0" who="#IrenaChojnacka">Dla uzupełnienia chciałam jeszcze dodać i prosić tych wszystkich, którzy są przeciwni odbyciu pierwszego i drugiego czytania, o to, żeby zwrócili uwagę, że są to tereny wyłączone z gospodarczego użytkowania. Przecież nie sądzę, żeby Wysoka Izba chciała zmuszać, żeby na tych terenach w jakiś sposób starać się prowadzić działalność gospodarczą, o co w tej chwili walczą samorządy. I uważam, że obowiązkiem państwa, a przede wszystkim obowiązkiem Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej jest dbać o obszary przyrodniczo cenne, tak jak się to robi w Europie i na świecie. Tak że podtrzymuję wniosek i bardzo proszę pana marszałka o przegłosowanie.</u>
          <u xml:id="u-465.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-466">
          <u xml:id="u-466.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-467">
          <u xml:id="u-467.0" who="#WalerianPańko">Proszę państwa, do tej pory bardzo często było tak, że pierwsze czytanie odbywało się w komisji, a później już tylko w drugim czytaniu przegłosowywaliśmy te bardzo krótkie i oczywiste projekty ustaw. Ale, proszę państwa, nie twórzmy takiej sytuacji, w której jedna komisja lub zespół posłów „przeprowadza” nawet być może oczywisty projekt ustawy poza właściwą komisją. Jest to precedens na tej sali sejmowej, że odbywa się to zupełnie poza komisją, tą właściwą. Do tej pory często tak było, że komisje wcześniej miały tekst projektu przynajmniej do zaopiniowania, tym razem Prezydium Sejmu nie skierowało go do nas, Sejmu, do zaopiniowania. Nie twórzmy takiej sytuacji. 14 marca odbędzie się posiedzenie komisji, zaopiniujemy, na następnym posiedzeniu Sejmu przegłosujemy. Niepotrzebnie powstał konflikt. Chyba ten jeden tydzień nie uratuje nas wszystkich, ani tych gmin, ani tych parków.</u>
          <u xml:id="u-467.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-468">
          <u xml:id="u-468.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-468.1" who="#TadeuszFiszbach">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-468.2" who="#TadeuszFiszbach">Z tej wypowiedzi wnioskuję, że poseł Walerian Pańko podtrzymuje swój wniosek, aby przekazać sprawę do komisji i rozpatrzyć ją na kolejnym posiedzeniu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-468.3" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym zapytać panią poseł Chojnacką i pana posła Wróbla, czy również swój wniosek podtrzymują, aby przystąpić do drugiego czytania w dniu dzisiejszym?</u>
          <u xml:id="u-468.4" who="#komentarz">(Poseł Irena Chojnacka: Podtrzymuję)</u>
          <u xml:id="u-468.5" who="#TadeuszFiszbach">Pani poseł podtrzymuje, a zatem w stosownym czasie podejmiemy decyzję na ten temat, a teraz proponuję, abyśmy przystąpili do kolejnego punktu porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-468.6" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw:</u>
          <u xml:id="u-468.7" who="#TadeuszFiszbach">1) o spółkach z udziałem zagranicznym (druk nr 765),</u>
          <u xml:id="u-468.8" who="#TadeuszFiszbach">2) o przedstawicielstwach podmiotów zagranicznych (druk nr 776).</u>
          <u xml:id="u-468.9" who="#TadeuszFiszbach">W celu uzasadnienia projektu ustawy o spółkach z udziałem zagranicznym proszę o zabranie głosu prezesa Agencji do Spraw Inwestycji Zagranicznych pana Zbigniewa Piotrowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-469">
          <u xml:id="u-469.0" who="#ZbigniewPiotrowski">Wysoka Izbo! Panie i Panowie! Mam zaszczyt przedstawić dzisiaj uzasadnienie rządowego projektu o spółkach z udziałem kapitału zagranicznego. Projekt ten uwzględnia z jednej strony doświadczenia w zakresie funkcjonowania ustawy o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych, a więc tzw. ustawy o joint ventures, zaś z drugiej strony również, na co chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby, ustawy prywatyzacyjnej, a więc ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-469.1" who="#ZbigniewPiotrowski">Projekt ten bierze także pod uwagę założenia dotyczące kierunków rozwoju gospodarki polskiej i konieczności wchodzenia w coraz ściślejsze powiązania kapitałowe z innymi krajami.</u>
          <u xml:id="u-469.2" who="#ZbigniewPiotrowski">Podstawowe założenia tego projektu to stworzenie warunków do inwestowania w Polsce porównywalnych z warunkami działania w innych państwach, w szczególności w innych państwach naszego regionu.</u>
          <u xml:id="u-469.3" who="#ZbigniewPiotrowski">Po drugie, rząd miał na uwadze konieczność jeśli nie natychmiastowego, to jednakże stopniowego i wyraźnego zarysowania trendu do wyrównywania warunków podejmowania i prowadzenia działalności inwestycyjnej przez podmioty polskie i podmioty zagraniczne.</u>
          <u xml:id="u-469.4" who="#ZbigniewPiotrowski">Wreszcie chodziło nam o uwzględnienie pewnych doświadczeń natury prawnej w ten sposób, ażeby ustawodawstwo regulujące działalność kapitału zagranicznego w Polsce było w coraz większym stopniu zbliżone do zasad gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-469.5" who="#ZbigniewPiotrowski">Na kształt projektu wpłynęły wreszcie takie elementy, jak wprawdzie wyraźnie zarysowująca się, jednakże ciągle niepełna wymienialność polskiej złotówki, czy nie wycenione za pomocą rynku kapitałowego mienie polskich podmiotów gospodarczych, w szczególności podmiotów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-469.6" who="#ZbigniewPiotrowski">Chciałbym również zwrócić uwagę na pewien aspekt, który z praktyki jest dostrzegalny, a mianowicie na spostrzeganą słabszą pozycję konkurencyjną i negocjacyjną polskich przedsiębiorstw państwowych, których kierownictwa działają często w warunkach tzw. konfliktu interesów, który wynika z tego, że nie są te kierownictwa właścicielami przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-469.7" who="#ZbigniewPiotrowski">Wreszcie, na czym chciałbym zakończyć pierwszy fragment uzasadnienia: uznając niezbędność działalności kapitału zagranicznego na rynku polskim projekt kładzie nacisk na pobudzanie aktywności polskiego rynku kapitałowego. Chciałbym to z mocą podkreślić. Nie należy ulegać złudzeniom, że podmioty zagraniczne będą inwestować w kraju, który nie posiada bądź nie jest zainteresowany rozwojem rodzimego kapitału.</u>
          <u xml:id="u-469.8" who="#ZbigniewPiotrowski">Natomiast zwracam uwagę na to, że ustawa zrywa z tradycją polskiego ustawodawstwa lat 1982–1988, a więc stanowi próbę uregulowania inwestowania kapitału zagranicznego w Polsce, a nie koncentruje się na samej działalności gospodarczej z udziałem kapitału zagranicznego, wychodząc z założenia, że ta działalność powinna być regulowana odpowiednimi ustawami odnoszącymi się w równej mierze tak do podmiotów zagranicznych jak i podmiotów krajowych.</u>
          <u xml:id="u-469.9" who="#ZbigniewPiotrowski">W tym też sensie przedkładana propozycja zbliża się do prawa gospodarki rynkowej, w którym wystarczające będą nieliczne normy regulujące dopuszczanie zagranicznego kapitału w wybranych dziedzinach gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-469.10" who="#ZbigniewPiotrowski">Chciałbym również zwrócić uwagę na współzależność tej ustawy z ustawą o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych i z ustawą o obrocie papierami wartościowymi. Uważamy, że trzeba w nowym projekcie ustawy wyjść z pewną wizją przyszłości, mając na uwadze cały ten pakiet ustaw gospodarczych. W tym też sensie ustawa przedkładana Wysokiej Izbie podejmuje również problematykę regulacji dotyczących obrotu wtórnego kapitałem spółek prawa polskiego, nie będących spółkami z udziałem zagranicznym; wszakże wtedy, kiedy nabywcą udziałów lub akcji jest podmiot zagraniczny. I to odnosi się w równej mierze do inwestycji bezpośrednich i inwestycji portfelowych.</u>
          <u xml:id="u-469.11" who="#ZbigniewPiotrowski">Przedkładany projekt w opinii rządu nie powoduje kolizji z innymi przepisami prawa regulującymi inwestycje zagraniczne w specyficznych sektorach gospodarki, uregulowanych odrębnymi aktami prawnymi, takimi jak prawo bankowe, prawo ubezpieczeniowe czy ustawa o łączności. W takiej sytuacji dokonywanie przez podmioty zagraniczne inwestycji będzie się odbywało na zasadach przepisów szczególnych. Jeżeli przy tym podjęcie działalności na mocy odrębnych przepisów będzie wymagało koncesji, wówczas aktów staranności związanych z rozpoczęciem tej działalności musi dokonywać sama spółka.</u>
          <u xml:id="u-469.12" who="#ZbigniewPiotrowski">Jakie są najważniejsze zmiany proponowane w tym projekcie? Otóż jeśli chodzi o kwestię warunków tworzenia spółek z udziałem zagranicznym, obecny stan cechuje nadregulacja. Utworzenie każdej spółki, zmiana składu osobowego wspólników, zmiana wielkości i rodzaju wkładów do kapitału zakładowego, zmiana przedmiotu działania spółki a także wycofanie inwestycji, wszystko to wymaga zezwoleń administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-469.13" who="#ZbigniewPiotrowski">Proponujemy, ażeby zasadą było, iż utworzenie spółki nie wymaga specjalnego zezwolenia administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-469.14" who="#ZbigniewPiotrowski">Projekt ustawy zawiera wszakże pewne enumeratywnie wyliczone przypadki. Jest to bardzo wąski zakres, krótka lista dziedzin nie objętych specjalnymi koncesjami, które wszakże — zdaniem rządu — zasługują na to, ażeby stanowiły przedmiot szczególnego zainteresowania państwa; i na co chciałbym zwrócić uwagę — także przypadki, kiedy udziały lub akcje w spółce mają być objęte przez państwową osobę prawną. Zezwolenia nie będą dotyczyć spółki skarbu państwa; tam wychodzimy z założenia, że właściciel jest określony i powinien on zadbać o interes społeczny. Natomiast odnosi się to do przedsiębiorstw państwowych i — co podkreślamy — nie do wszelkich przypadków kiedy przedsiębiorstwo państwowe wnosiłoby do joint ventures jakikolwiek aport rzeczowy, ale tylko wtedy, gdyby ów aport stanowiło przedsiębiorstwo, wyodrębniony zakład względnie oddział.</u>
          <u xml:id="u-469.15" who="#ZbigniewPiotrowski">Zniesienie powszechności wymogu uzyskiwania zezwoleń dla inwestycji zagranicznych, poza tymi wąsko zarysowanymi przypadkami, oznacza usunięcie poważnej, biurokratycznej bariery do podejmowania działalności inwestycyjnej w Polsce. Niewątpliwie przyczyni się to do przyspieszenia procedury tworzenia spółek z udziałem zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-469.16" who="#ZbigniewPiotrowski">Chciałbym przejść do następnego punktu. Chodzi o nabywanie udziałów lub akcji w istniejących spółkach prawa polskiego, nie będących spółkami z udziałem zagranicznym. I znowu mamy tutaj do czynienia z bardzo restrykcyjnym podejściem, z bardzo silną regulacją, zarówno w oparciu o ustawę o joint ventures, jak i ustawę o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Na nabycie udziałów lub akcji w spółkach prawa polskiego przez podmioty zagraniczne wymagane jest zezwolenie prezesa agencji i jednocześnie podwyższenie kapitału zakładowego. Zgody agencji wymaga również udostępnienie podmiotom zagranicznym udziałów lub akcji należących do skarbu państwa, w spółkach powstałych z przekształcenia przedsiębiorstw państwowych, jeżeli nominalna wartość tych udziałów przekracza 10 proc, kapitału zakładowego.</u>
          <u xml:id="u-469.17" who="#ZbigniewPiotrowski">Otóż uważamy, że jest to zdecydowana nadregulacja. Proponujemy, ażeby spółki powstałe w drodze prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych były uznane za spółki z udziałem kapitału zagranicznego, jeżeli udziały lub akcje tych spółek zostałyby udostępnione podmiotom zagranicznym i w tym sensie ażeby nie były wymagane żadne specjalne, dodatkowe zgody prezesa agencji wtedy, kiedy przecież i tak interes skarbu państwa, interes społeczny, jest zabezpieczony określonymi działaniami ministra przekształceń własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-469.18" who="#ZbigniewPiotrowski">Pozwoliłoby to jednocześnie na wyeliminowanie dualizmu prawnego i systemowego, jaki występuje między ustawą o joint ventures i ustawą o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-469.19" who="#ZbigniewPiotrowski">Jak Wysoka Izba się orientuje, w obu wypadkach występują inne uregulowania podatkowe, a także dotyczące transferu zysków. Uważamy, że celowe jest z punktu widzenia przejrzystości prawa uregulowanie w jednym akcie prawnym, na podobnych zasadach, zasad działania kapitału zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-469.20" who="#ZbigniewPiotrowski">Jeśli chodzi o korzystanie przez spółkę z udziałem zagranicznym z mienia państwowych osób prawnych, nie ma w tym zakresie żadnej regulacji prawnej. Z praktyki obserwujemy tendencję do udostępniania czy podejmowania prób dzierżawienia całych zakładów produkcyjnych spółkom z udziałem kapitału zagranicznego. Uważamy, że ta sprawa powinna być jednakże przedmiotem określonych regulacji prawnych w taki sposób, żeby interes skarbu państwa jako faktycznego właściciela tych przedsiębiorstw państwowych nie doznawał uszczerbku na skutek niedoszacowań mienia państwowego, a w konsekwencji zaniżonych opłat dzierżawnych.</u>
          <u xml:id="u-469.21" who="#ZbigniewPiotrowski">Jeśli chodzi o zmianę przedmiotu przedsiębiorstwa spółki, tu również mamy do czynienia w obecnych uregulowaniach z bardzo restrykcyjnym podejściem; na jakąkolwiek zmianę przedmiotu działania niezbędna jest zgoda prezesa Agencji do Spraw Inwestycji Zagranicznych. I tu uważamy, że istnieje pilna potrzeba odejścia od tej regulacji. Przedmiotem uwagi powinny być jedynie te wąsko określone dziedziny, które nie są uregulowane w odrębnych przepisach koncesyjnych, a na taką uwagę zasługują.</u>
          <u xml:id="u-469.22" who="#ZbigniewPiotrowski">Jeśli chodzi o następny — w moim przekonaniu — istotny element, to jest nim kwestia kontroli działania polskich podmiotów zależnych od podmiotów zagranicznych. Sprawa ta na dziś nie jest może jeszcze wyraźnie widoczna, natomiast uważamy, że konieczne jest uregulowanie jej w sposób koherentny z ustawą o papierach wartościowych. I tego typu propozycję składa rząd. Uważamy, że odpowiednie regulacje powinny odnosić się nie tylko do kapitału zagranicznego wchodzącego do gospodarki polskiej, ale również do podmiotów kontrolowanych przez kapitał zagraniczny.</u>
          <u xml:id="u-469.23" who="#ZbigniewPiotrowski">Definicje zawarte w projekcie są de facto przeniesione z projektu ustawy o papierach wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-469.24" who="#ZbigniewPiotrowski">Przechodzę do fundamentalnej propozycji tego projektu, a mianowicie do kwestii transferu zysku. Otóż zgodnie z obecnymi uregulowaniami podmiotowi zagranicznemu przysługuje prawo do transferu zysku wypłaconego mu przez spółkę w wysokości dodatniego salda obrotów z zagranicą oraz począwszy od początku tego roku dodatkowo 15% pozostałej kwoty zysku ponad wspomnianą nadwyżkę. Ponadto istnieje dyskrecjonalne uprawnienie ministra finansów do przyznania korzystniejszych warunków dla spółki.</u>
          <u xml:id="u-469.25" who="#ZbigniewPiotrowski">Uważamy, że trzeba tutaj przekroczyć Rubikon i zastosować maksymalnie korzystne warunki w stosunku do kapitału zagranicznego przez wprowadzenie prawa do pełnego transferu zysku. Ograniczenie, jakie do tej pory istnieje, jest bardzo krytykowane, a jednocześnie sukcesy w zakresie wprowadzania wymienialności złotego, umacniania się złotego powodują w przekonaniu rządu, że istnieje możliwość zaproponowania takiego rozwiązania Jednocześnie zwracamy uwagę na doświadczenia węgierskie, które w tym zakresie są zachęcające w takim sensie, że przynajmniej na podstawie dotychczasowych doświadczeń na Węgrzech tego typu system już istnieje i nie powoduje natychmiastowego znaczącego wycieku dewiz z gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-469.26" who="#ZbigniewPiotrowski">Przechodzę do kwestii opodatkowania spółek z udziałem zagranicznym. Otóż obecnie istnieje automatyzm udzielania 3-letnich zwolnień z podatku dochodowego dla zagranicznych spółek 100-procentowych i dla joint ventures oraz dyskrecjonalność, jeśli chodzi o wakacje wydłużone w dziedzinach preferowanych. Jak wspomniałem, odrębne zasady funkcjonują w ustawie o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, gdzie istnieje jedynie możliwość przyznania 3-letnich ulg.</u>
          <u xml:id="u-469.27" who="#ZbigniewPiotrowski">Proponowane w projekcie rozwiązania zrywają z automatyzmem udzielania wakacji podatkowych oraz idą w kierunku pełnej dyskrecjonalności ministra finansów w zakresie udzielania zwolnień podatkowych od podatku dochodowego, obwarowując to jednakże warunkami dodatkowymi w postaci minimalnych wartości kapitału zainwestowanego przez podmiot zagraniczny (wymieniana jest kwota równowartości 2 mln Ecu) oraz pewnej granicy określającej maksimum korzyści, jaką spółka może uzyskiwać. Jednocześnie rząd proponuje, aby ten system funkcjonował nie dłużej aniżeli do końca 1993 roku.</u>
          <u xml:id="u-469.28" who="#ZbigniewPiotrowski">Niezależnie od tego proponowane są rozwiązania zachęcające do reinwestowania dywidend przez Kapitał zagraniczny, pozwalające podmiotom zagranicznym na zwolnienie z podatku od dywidendy, wtedy kiedy dywidenda byłaby wykorzystywana na reinwestycje.</u>
          <u xml:id="u-469.29" who="#ZbigniewPiotrowski">Jaka jest myśl leżąca u podstaw proponowanego rozwiązania? Otóż podstawową przesłanką było przyjęcie założenia, że na niskim poziomie kapitału zakładowego, w odniesieniu do niewielkich spółek, mamy już do czynienia, a w tym roku będzie to jeszcze bardziej widoczne, z konkurencją, z rodzeniem się warunków do konkurowania między podmiotami zagranicznymi i podmiotami polskimi. Zdaniem rządu należy iść w tym kierunku, ażeby nie stawiać drobnych podmiotów polskich, polskiego kapitału prywatnego w sytuacji z góry na straconej pozycji.</u>
          <u xml:id="u-469.30" who="#ZbigniewPiotrowski">Uważamy, i taki jest adres tego projektu, że rzeczywiście inaczej wygląda sytuacja, jeśli chodzi o średni kapitał zagraniczny i duży kapitał zagraniczny. Nam bardzo zależy na tym, żeby ten kapitał do Polski przyszedł i w związku z tym uważamy, że istnieje uzasadnienie dla takiego sygnału, który jest tutaj określony hasłowo: „im więcej zainwestujesz lub reinwestujesz, tym większe korzyści podatkowe dla ciebie”, po to, ażeby skłonić kapitał zagraniczny nie tylko do podjęcia decyzji inwestycyjnych, ale podjęcia ich możliwie szybko w szczególności, jak powiedziałem, w tych dziedzinach, w których nie mamy obaw, że po prostu uzyska on pozycję zdecydowanie dominującą w oparciu o warunki zachwianej (złamanej) konkurencji.</u>
          <u xml:id="u-469.31" who="#ZbigniewPiotrowski">Chciałbym na koniec wspomnieć o ostatnim ważnym, w moim przekonaniu, rozwiązaniu projektu ustawy, mianowicie o usunięciu obecnego progu równowartości 50 tysięcy dolarów oraz minimalnego 20% udziału podmiotu zagranicznego w kapitale zakładowym spółki. Rząd proponuje, ażeby ten specjalny próg znieść zgodnie z zasadą wyrównywania szans działania podmiotów polskich i zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-469.32" who="#ZbigniewPiotrowski">W tym też kierunku zmierza projekt zakładając, że progi kapitałowe będą wynikać z powszechnie obowiązujących przepisów, w szczególności z przepisów Kodeksu handlowego, a te przepisy Kodeksu handlowego umożliwiają bardzo szybkie, łatwe, na stosunkowo niskim poziomie wyeksponowania inwestora tworzenie spółek.</u>
          <u xml:id="u-469.33" who="#ZbigniewPiotrowski">Na tym chciałbym Wysokiej Izbie podziękować za uwagę i będę również osobiście wdzięczny za wszelkie uwagi, nawet jeśli będą one uwagami krytycznymi.</u>
          <u xml:id="u-469.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-470">
          <u xml:id="u-470.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu prezesowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-470.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu — w celu uzasadnienia projektu ustawy o przedstawicielstwach podmiotów zagranicznych — ministra współpracy gospodarczej z zagranicą, pana Dariusza Ledworowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-471">
          <u xml:id="u-471.0" who="#DariuszLedworowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedkładany Wysokiemu Sejmowi rządowy projekt ustawy o przedstawicielstwach podmiotów zagranicznych określa zasady otwierania i funkcjonowania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przedstawicielstw firm zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-471.1" who="#DariuszLedworowski">Projekt ten jest zatem komplementarny do rozpatrywanego dziś przez Wysoki Sejm i przedłożonego przez ministra przekształceń własnościowych projektu ustawy o spółkach z udziałem zagranicznym. Dlatego te dwa projekty rząd przedstawia równocześnie.</u>
          <u xml:id="u-471.2" who="#DariuszLedworowski">Zgodnie z przedłożonym projektem do działalności przedstawicielskiej zalicza się reprezentację w Polsce podmiotu zagranicznego, akwizycję, reklamę i promocję podmiotu zagranicznego oraz informację o jego działalności, przygotowanie i zawieranie umów w imieniu i na rzecz podmiotu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-471.3" who="#DariuszLedworowski">W przedstawionej koncepcji przedstawicielstwo nie jest oddziałem podmiotu zagranicznego w Polsce i nie może prowadzić działalności gospodarczej. Jeśli podmiot zagraniczny stawia przed sobą taki cel, będzie musiał skorzystać z możliwości utworzenia w Polsce spółki z udziałem zagranicznym lub z wyłącznym własnym udziałem i działać według zasad, które określa przedłożona ustawa o spółkach z udziałem zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-471.4" who="#DariuszLedworowski">Może on też skorzystać z instytucji agenta handlowego i zawrzeć z polskim podmiotem umowę agencyjną o stałe pośredniczenie przy zawieraniu umów, kontraktów na rzecz swojego przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-471.5" who="#DariuszLedworowski">Projekt ustawy nie dopuszcza możliwości prowadzenia przez przedstawicielstwo podmiotu zagranicznego w Polsce działalności agencyjnej na rzecz innych podmiotów zagranicznych. W odróżnieniu od działalności agencyjnej, czyli działalności pośrednika, działalność przedstawicielska podmiotów zagranicznych w Polsce nie podlega opodatkowaniu, chyba że w określonym zakresie przewidywałoby to rozwiązanie obowiązujące z określonym państwem porozumienie o unikaniu podwójnego opodatkowania.</u>
          <u xml:id="u-471.6" who="#DariuszLedworowski">Przedstawicielstwa będą tak jak dotąd podlegały obowiązkowi ewidencji przez ministra współpracy gospodarczej z zagranicą, przy czym będzie to obecnie realizowane krócej, bo w terminie 30 dni od czasu złożenia wniosku. Dotąd był to okres dwumiesięczny.</u>
          <u xml:id="u-471.7" who="#DariuszLedworowski">Projekt formułuje ustawowe przesłanki odmowy wpisu do ewidencji przedstawicielstw podmiotów zagranicznych ze względu czy to na ochronę interesu publicznego, czy interesu handlowego polskich podmiotów gospodarczych. Znajdą też obecnie ustawowe uregulowanie obowiązki przedstawicielstw na terytorium Polski, a prowadzenie takiej działalności bez wymaganego zezwolenia lub wpisu do ewidencji będzie zagrożone karą aresztu lub grzywny przewidzianą w Kodeksie wykroczeń.</u>
          <u xml:id="u-471.8" who="#DariuszLedworowski">Chcę podkreślić, że projekt ustawy nie odnosi się do przedstawicielstw tradycyjnie już uregulowanych odrębnymi ustawami, a mianowicie przedstawicielstw banków zagranicznych, bo to w prawie bankowym jest określone, przedstawicielstw ubezpieczycieli zagranicznych i przedstawicielstw fundacji zagranicznych. Wraz z przyjęciem projektu ustawy uregulowanych zostanie szereg zasad prawnych związanych z otwieraniem i działalnością przedstawicielstw przedstawionych w uzasadnieniu do projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-471.9" who="#DariuszLedworowski">Projekt integruje przepisy ujęte dotąd w bardzo wielu różnych aktach prawnych, uwzględniając uregulowania podlegających uchyleniu przedwojennych rozporządzeń Rady Ministrów o warunkach dopuszczenia zagranicznych spółek akcyjnych i zagranicznych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością do działalności na terytorium Polski, a także uchyla nie dostosowane do rynkowego modelu gospodarki rozporządzenie Rady Ministrów z 6 lutego 1976 r.</u>
          <u xml:id="u-471.10" who="#DariuszLedworowski">Wyrażam nadzieję, że ta ustawa porządkując stosowane dotąd rozwiązania i dostosowując je zarówno do ustawy o prawie dewizowym, ustawy o działaniu spółek gospodarczych za granicą, którą prezes Piotrowski przedstawił przed chwilą, będzie służyła rozwijaniu współpracy gospodarczej z zagranicą i określi już jednolite zasady działania przedstawicielstw na terytorium Polski.</u>
          <u xml:id="u-471.11" who="#DariuszLedworowski">Wysoki Sejmie! W imieniu rządu proszę o uchwalenie przedłożonego projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-471.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-472">
          <u xml:id="u-472.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-472.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-473">
          <u xml:id="u-473.0" who="#RadosławGawlik">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-473.1" who="#RadosławGawlik">— posiedzenie Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego w sali kolumnowej,</u>
          <u xml:id="u-473.2" who="#RadosławGawlik">— posiedzenie Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej w sali nr 118,</u>
          <u xml:id="u-473.3" who="#RadosławGawlik">— posiedzenie Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego w sali nr 101,</u>
          <u xml:id="u-473.4" who="#RadosławGawlik">— posiedzenie Klubu Poselskiego PSL w sali nr 106,</u>
          <u xml:id="u-473.5" who="#RadosławGawlik">— zebranie Poselskiego Klubu PUS w sali nr 150.</u>
          <u xml:id="u-473.6" who="#RadosławGawlik">I ostatni komunikat. Wspólne posiedzenie rek[,] 12 marca o godz. 10 odbędzie się posiedzenie zespołu ds. ordynacji wyborczej. Tego samego dnia o godz. 15 w sali nr 179 odbędzie się posiedzenie całej Komisji Konstytucyjnej i w górnej palarni posiedzenie Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna.</u>
          <u xml:id="u-473.7" who="#RadosławGawlik">I ostatni komunikat. Wspólne posiedzenie Komisji Ochrony środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, a także Komisji Ustawodawczej nie odbędzie się w dniu 14 marca br. To posiedzenie jest odwołane, odbędzie się w czwartek w przyszłym tygodniu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-474">
          <u xml:id="u-474.0" who="#TadeuszFiszbach">I jeszcze jeden komunikat. Po ogłoszeniu przerwy marszałek Sejmu zaprasza na spotkanie członków Konwentu Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-474.1" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam półgodzinną przerwę, czyli do godz. 14.50.</u>
          <u xml:id="u-474.2" who="#komentarz">(Przerwa w obradach od godz. 14 min 15 do godz. 15 min 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-475">
          <u xml:id="u-475.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-475.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Wysoka Izbo, w związku z tym, że wpłynęły dwa projekty uchwał dotyczących decyzji Sejmu na temat terminu rozwiązania się Sejmu, projekty tych uchwał były omawiane w klubach, ale nie są jeszcze gotowe druki, żeby Wysoka Izba, każda z pań posłanek i każdy z panów posłów otrzymali je. Do głosowania obu projektów uchwał przystąpimy w momencie, kiedy otrzymacie państwo te druki.</u>
          <u xml:id="u-475.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-475.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie!)</u>
          <u xml:id="u-475.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, Prezydium Sejmu, Konwent Seniorów przedstawia państwu taką propozycję. Są to ważne decyzje Sejmu, gdzie każde słowo może się liczyć i decyzja, propozycja Konwentu Seniorów przedstawiona Wysokiej Izbie właśnie tego dotyczy, to jest kwestia, przypuszczam, około pół godziny, do 40 minut. W tym czasie chcemy dokończyć rozpoczętą dyskusję nad pierwszym czytaniem projektów ustaw, które przed przerwą były przedstawione.</u>
          <u xml:id="u-475.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Jednocześnie chciałam państwa poinformować, że jeśli chodzi o projekt uchwały przedstawiony Sejmowi przez Obywatelski Klub Parlamentarny, wpłynął tam wniosek o przeprowadzenie imiennego głosowania tej uchwały. Tak że przed przystąpieniem do głosowania nad uchwałami, poprzez głosowanie Wysoka Izba wyrazi...</u>
          <u xml:id="u-475.6" who="#komentarz">(Głosy z sali: Teraz!)</u>
          <u xml:id="u-475.7" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-475.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, czy macie państwo projekt tej uchwały?</u>
          <u xml:id="u-475.9" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-475.10" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie!)</u>
          <u xml:id="u-475.11" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym wydaje mi się, że trudno byłoby głosować nad sposobem głosowania, jeżeli państwo projektu tej uchwały nie macie przed sobą. Jest to bardzo ważna decyzja.</u>
          <u xml:id="u-475.12" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-475.13" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli Wysoka Izba wyrazi wolę głosowania nad sposobem głosowania teraz, zgodnie z wolą Wysokiej Izby jest to możliwe do przeprowadzenia.</u>
          <u xml:id="u-475.14" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-476">
          <u xml:id="u-476.0" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! W sprawie formalnej. Zgłaszam wniosek, aby teraz Sejm rozstrzygnął, czy będzie podejmował uchwałę w głosowaniu imiennym, czy też w tradycyjny sposób. To jest wniosek formalny do przegłosowania.</u>
          <u xml:id="u-476.1" who="#JanuszSzymański">Chciałbym jeszcze uzasadnić ten wniosek. Jeżeli Sejm rozstrzygnąłby w drodze decyzji o głosowaniu imiennym, to mielibyśmy czas na przygotowanie kart do głosowania imiennego. Myślę, że to jest racjonalne uzasadnienie.</u>
          <u xml:id="u-476.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-477">
          <u xml:id="u-477.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś chce zabrać głos w tej sprawie? Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-478">
          <u xml:id="u-478.0" who="#JacekKuroń">W związku z propozycją o głosowanie imienne. W imieniu Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna chciałbym oświadczyć, że tak długo będziemy trzymać ręce w górze, żeby nas się udało i sfilmować, i sfotografować.</u>
          <u xml:id="u-478.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-478.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-478.3" who="#JacekKuroń">Opowiadamy się przeciw głosowaniu imiennemu, ponieważ ono niesłychanie przeciągnie procedurę i może spowodować brak quorum. Głosować będziemy przeciw projektowi OKP, ponieważ jesteśmy za jak najszybszymi wyborami, ale chodzi nam o to, aby to była propozycja realna, a nie gra polityczna.</u>
          <u xml:id="u-478.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-479">
          <u xml:id="u-479.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, w związku z tym, że można to uważać za wniosek przeciwny, to znaczy za głosowanie nieimienne, a przez podniesienie rąk, ale wnioskiem dalej idącym jest wniosek przedstawiony z odpowiednią ilością podpisów o głosowanie imienne, poddam ten wniosek pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-479.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Może przypomnę, że pan poseł Jerzy Orzeł w imieniu Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego zgłosił projekt uchwały zobowiązującej Komisję Konstytucyjną do przedstawienia sprawozdania na temat ordynacji wyborczej do Sejmu w terminie umożliwiającym wybory w dniu 26 maja 1991 roku.</u>
          <u xml:id="u-479.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Jednocześnie grupa 42 posłów zgłosiła na piśmie wniosek o imienne głosowanie tego projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-479.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Pozwolę sobie może przeczytać...</u>
          <u xml:id="u-479.4" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-479.5" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie, nie trzeba)</u>
          <u xml:id="u-479.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, w takim razie przystępujemy do głosowania wniosku 42 posłów o przeprowadzenie imiennego głosowania nad projektem uchwały zgłoszonej przez Obywatelski Klub Parlamentarny.</u>
          <u xml:id="u-479.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-479.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z posłanek i posłów jest za głosowaniem imiennym projektu uchwały zobowiązującej Komisję Konstytucyjną do przedstawienia sprawozdania w terminie umożliwiającym wybory w dniu 26 maja 1991 roku, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (100) Kto z państwa jest przeciwny temu sposobowi głosowania? (242) Kto z państwa wstrzymał się od głosowania? (26) Stwierdzam, że Sejm odrzucił wniosek o głosowanie imienne projektu uchwały zgłoszonej przez Obywatelski Klub Parlamentarny.</u>
          <u xml:id="u-479.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Zgodnie z tym co powiedziałam przy rozpoczęciu obrad, przystępujemy do kontynuowania dyskusji...</u>
          <u xml:id="u-479.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł jeszcze w tej sprawie? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-480">
          <u xml:id="u-480.0" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! Jeżeli można, Wysoka Izbo, to proponowałbym ustosunkowanie się Wysokiej Izby do tej uchwały. Wniosek jest czytelny. Chodzi o zobowiązanie Komisji Konstytucyjnej do przedstawienia sprawozdania w terminie, który umożliwi przeprowadzenie wyborów w dniu 26 maja. To jest czytelne i nie potrzebujemy druku.</u>
          <u xml:id="u-480.1" who="#JanuszSzymański">W związku z tym proponuję, żebyśmy rozstrzygnęli to teraz w głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-480.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-481">
          <u xml:id="u-481.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, w związku z tym, że opinia...</u>
          <u xml:id="u-481.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan poseł jeszcze w tej sprawie? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-482">
          <u xml:id="u-482.0" who="#SławomirWiatr">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ponieważ de facto rozpoczęliśmy debatę nad uchwałą, chciałem przypomnieć, że wczoraj powiedziałem, że kierownictwo Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej opowiada się za wyborami majowymi, co słusznie i obiektywnie „Gazeta Wyborcza”, wiadomości telewizyjne oraz inne mass media podały do publicznej wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-482.1" who="#SławomirWiatr">Chciałem powiedzieć, że od dnia wczorajszego zmieniła się radykalnie sytuacja.</u>
          <u xml:id="u-482.2" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-482.3" who="#SławomirWiatr">Zmiana tej sytuacji jest autorstwa Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Mianowicie w imię przyśpieszenia znalazł się w naszej Izbie drugi alternatywny projekt ordynacji wyborczej oraz alternatywny projekt zmiany Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-482.4" who="#SławomirWiatr">W tej sytuacji Wysoka Izba nie była w stanie przyjąć dzisiaj żadnego z dwóch przedstawionych tu wariantów ordynacji wyborczej. W żaden odpowiedzialny sposób nie mogę głosować dzisiaj za terminem 26 maja nie wiedząc, kiedy i w jakim wariancie ordynacji wyborczej zakończymy prace Komisji Konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-482.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-483">
          <u xml:id="u-483.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Wysoka Izbo! Chciałam przypomnieć, że debata na ten temat została zakończona wczoraj.</u>
          <u xml:id="u-483.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Natomiast pozwalam sobie podtrzymać stanowisko Konwentu Seniorów mimo wyrażonej — powiedziałam głośno — woli Wysokiej Izby. Chciałam przypomnieć, że będziemy głosować dwa projekty uchwał i tę zgłoszoną przez Obywatelski Klub Parlamentarny. W wypadku jej nieprzyjęcia będziemy głosowali drugi projekt uchwały omawiany na posiedzeniu Konwentu Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-483.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Wydaje mi się, że przy podejmowaniu tej decyzji Wysoka Izba powinna mieć przed oczami drugi projekt uchwały, żebyśmy wiedzieli, jakiego wyboru, między którą uchwałą, dokonujemy.</u>
          <u xml:id="u-483.3" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym pozwalam sobie, panie pośle, mimo pana wniosku, powrócić do tego, że przejdziemy do dyskusji w momencie otrzymania wniosku i nie będzie to trwało w tej chwili, myślę, dłużej niż pół godziny, przystąpimy do głosowania jednego projektu uchwały i drugiego projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-483.4" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie!)</u>
          <u xml:id="u-483.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-484">
          <u xml:id="u-484.0" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przepraszam, zgłosiłem wniosek i proszę, żeby Wysoka Izba rozstrzygnęła, czy chce czekać na druk tej uchwały, czy też nie. Według mnie jest to czytelny wniosek i możemy go konsekwentnie i logicznie rozstrzygnąć. Wydaje mi się, że niepotrzebnie to powodowałoby opóźnienie.</u>
          <u xml:id="u-484.1" who="#JanuszSzymański">Natomiast co do materii dwóch uchwał, to są one zupełnie różne. Jedna uchwała dotyczy zobowiązania komisji, jednocześnie decyzji co do rozwiązania Sejmu, która jest ukrytą decyzją, i drugi projekt jasno określa decyzje o terminie zakończenia Sejmu X kadencji. W związku z tym możemy to w tej chwili rozstrzygnąć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-485">
          <u xml:id="u-485.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-485.1" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym, że pan poseł zgłasza tu — jak rozumiem — wniosek formalny dotyczący sposobu procedowania w tej chwili, proszę bardzo, czy jest wniosek przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-485.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł i pan poseł, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-486">
          <u xml:id="u-486.0" who="#JerzyOrzeł">Przyłączam się do wniosku pana posła Szymańskiego. Projekt uchwały Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego jest tak czytelny i tak oczywisty, że nie wydaje nam się, by potrzebny był druk dokumentów.</u>
          <u xml:id="u-486.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-487">
          <u xml:id="u-487.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pan poseł Bronisław Geremek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-488">
          <u xml:id="u-488.0" who="#BronisławGeremek">Przepraszam, że naruszę pakt dwóch stron sali i wystąpię przeciwko temu wnioskowi.</u>
          <u xml:id="u-488.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-489">
          <u xml:id="u-489.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, proszę o ciszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-490">
          <u xml:id="u-490.0" who="#BronisławGeremek">Zwracam się do pana posła Janusza Szymańskiego. Regulamin Sejmu wymaga, ażeby uchwała, którą Sejm ma podjąć, a jest to akt poważny i zobowiązujący Zgromadzenie, miała swoją podstawę, mianowicie wydrukowany tekst. Uważam zatem, że powinniśmy uzyskać oba teksty wydrukowane i wówczas podjąć decyzję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-491">
          <u xml:id="u-491.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Rozumiem to jako głos przeciwny.</u>
          <u xml:id="u-491.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Ponieważ był wniosek formalny pana posła Szymańskiego, przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-491.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, czy pan chce wycofać swój wniosek, czy dyskutować?</u>
          <u xml:id="u-491.3" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Wycofuję swój wniosek)</u>
          <u xml:id="u-491.4" who="#komentarz">(Poruszenie na sali, wesołość)</u>
          <u xml:id="u-491.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł wycofuje swój wniosek. Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-491.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-491.7" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-491.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o ciszę, bo nie słyszymy się wzajemnie. Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-492">
          <u xml:id="u-492.0" who="#AndrzejKern">Andrzej Kern — OKP. W imieniu mojego Klubu Parlamentarnego podtrzymuję wniosek, przejmuję i podtrzymuję wniosek pana posła Szymańskiego. To wstępne głosowanie wskazuje na to, że skazani jesteśmy tutaj na porażkę, ale niech cała Polska widzi, ile procent, 20 — zostało z „Solidarności”.</u>
          <u xml:id="u-492.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-493">
          <u xml:id="u-493.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, pozwalam sobie znowu przypomnieć, że debatę na ten temat zakończyliśmy i w tej chwili jest to tylko...</u>
          <u xml:id="u-493.1" who="#komentarz">(Szum na sali)</u>
          <u xml:id="u-493.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, nie mogę państwa przekrzyczeć, bardzo proszę o ciszę. W związku z tym, że jest ponownie zgłoszony wniosek formalny, wydaje mi się, że nie ma sensu przedłużać dyskusji na ten temat i poddam ten wniosek pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-493.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-493.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem wniosku, żeby przystąpić do głosowania projektu uchwały zgłoszonego przez Obywatelski Klub Parlamentarny teraz, przed otrzymaniem druków, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (132) Kto z państwa jest przeciwny? (169) Kto z państwa wstrzymał się od głosowania? (64) Stwierdzam, że Sejm oddalił wniosek formalny pana posła Kerna.</u>
          <u xml:id="u-493.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystąpimy zatem do głosowania projektu uchwały w momencie otrzymania druków obu projektów uchwał.</u>
          <u xml:id="u-493.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Powracamy do punktu 9 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw o spółkach z udziałem zagranicznym i o przedstawicielstwach podmiotów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-493.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram na ten temat debatę, zgłoszonych jest 9 mówców.</u>
          <u xml:id="u-493.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako pierwszego proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Wieczorkiewicza z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Józefa Zycha.</u>
          <u xml:id="u-493.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam, chwileczkę, panie pośle, chciałam tylko państwu przypomnieć prośbę o powrót na salę w momencie dostarczenia druków, żebyśmy mogli przystąpić do głosowania. Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-494">
          <u xml:id="u-494.0" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Rozumiem że nie jest to najlepszy moment...</u>
          <u xml:id="u-494.1" who="#komentarz">(Szum na sali)</u>
          <u xml:id="u-494.2" who="#AndrzejWieczorkiewicz">... do zabierania głosu na temat nawet tak ważnej ustawy, jaką jest ustawa o spółkach z udziałem zagranicznym, ale ponieważ terminy są bardzo palące, musimy dzisiaj dokończyć pierwszego czytania, żeby projekt ustawy mógł zostać skierowany do pracy w komisjach. Postaram się maksymalnie skrócić swoją wypowiedź, żeby pozostawić wystarczającą ilość czasu do debaty nad uchwałami.</u>
          <u xml:id="u-494.3" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Wydaje mi się, że zaprezentowany przez rząd projekt jest wyważony. Jest to dalszy element porządkowania naszego prawa gospodarczego. Działalność podmiotów zagranicznych wykracza w tej chwili daleko poza inwestycje bezpośrednie, wiele aktów dotyczących inwestycji zagranicznych było rozproszonych. Ta ustawa w jakiejś mierze wychodzi tym problemom naprzeciw.</u>
          <u xml:id="u-494.4" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Ale chciałbym zwrócić uwagę, że ta ustawa ingeruje także dosyć głęboko w ustawę prywatyzacyjną. W związku z tym trzeba zastanowić się, jeszcze raz przyjrzeć się zapisom w ustawie prywatyzacyjnej dotyczącej udziału podmiotów zagranicznych, w jaki sposób dokonać pewnej unifikacji.</u>
          <u xml:id="u-494.5" who="#AndrzejWieczorkiewicz">A teraz kilka spraw szczegółowych. Pan prezes Piotrowski powiedział o 100% transferze zysku. Chciałbym także otrzymać odpowiedź, zgadzając się oczywiście z tym, że 100% transfer zysku trzeba zapewnić podmiotom zagranicznym, jakie to będzie obciążenie dla bilansu płatniczego. W uzasadnieniu podano, że będzie to poniżej 1%. Chciałbym zapytać, czy były robione jakieś symulacje, czy są jakieś materiały? Nasze zadłużenie, ewentualna obsługa zadłużenia w roku przyszłym będzie bowiem elementem, który powinniśmy brać pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-494.6" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Chciałbym też odnieść się do sprawy uproszczenia procedur. Należałoby z zadowoleniem powitać pewne eliminacje barier biurokratycznych. Szczególnie dotyczy to małego i średniego kapitału, jest to sprawa bardzo często podnoszona przez inwestorów zagranicznych. Te uproszczenia, o których wspomniał prezes Piotrowski, wiążą się także ze zniesieniem określonego minimum 50 tys. dolarów, które było do tej pory wymagane przy inwestycjach zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-494.7" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Przechodzimy na grunt Kodeksu handlowego, czyli podejmowania działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych — z tym się tutaj zgadzam — że będzie się to odbywało na gruncie kodeksu. Jest jednak pewne niebezpieczeństwo. Jeżeli mielibyśmy tworzyć spółki oparte na minimalnym kapitale, wynikającym z tego kodeksu, to chciałbym przypomnieć, że dla spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest to 1000 dolarów, czyli można byłoby powiedzieć, że tym samym do tych kwot ograniczamy odpowiedzialność spółek z udziałem zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-494.8" who="#AndrzejWieczorkiewicz">W związku z tym chciałbym zaproponować, ażeby rozważyć jednoczesne zmiany w Kodeksie handlowym, szczególnie w odniesieniu do spółek akcyjnych. Można oczywiście dyskutować, czy minimalny kapitał niezbędny dla założenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pozostawić niski, ale chciałbym zaproponować, biorąc pod uwagę także inflację, żeby minimalny kapitał tak dla podmiotów zagranicznych, jak i dla polskich wynosił 0,5 mld. Jest to niezbyt wysoka dolna granica minimalna, jest to około 50 tys. dolarów.</u>
          <u xml:id="u-494.9" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Chciałbym także odnieść się do art. 5, który proponowałbym skreślić. Unormowania art. 5 nie znalazły w zasadzie odbicia w uzasadnieniu. Z przepisu tego wynika, że na przykład prezes agencji może powierzyć osobie fizycznej kontrolę spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, także utworzyć spółkę z udziałem podmiotu zagranicznego, która to spółka będzie zajmowała się obrotem na przykład nieruchomościami, i sam jeszcze na to wyda zezwolenie.</u>
          <u xml:id="u-494.10" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Jeśli chodzi o art. 6 ust. 1. pkt 1, to wydaje mi się, że brak jest tu uzasadnienia, dlaczego akurat te trzy dziedziny zaliczono do tzw. listy negatywnej. Chciałbym powiedzieć, że prawdopodobnie komisja czy komisje, o ile zostanie zaangażowanych w prace kilka komisji, będą musiały się zastanowić, czy na przykład wyłączenie portów z zakresu inwestycji zagranicznych jest zasadne. Wiemy wszyscy, jaki jest w tej chwili stan naszych portów i być może warto byłoby się zastanowić, czy nie warto rozważyć inwestowania w porty.</u>
          <u xml:id="u-494.11" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Przepis ust. 1 pkt 2 redagowany był wydaje się wyłącznie pod kątem przedsiębiorstw państwowych. Nie uwzględnia się na przykład, że instytucje naukowe mogą także wnieść do spółki znaczny majątek państwowy. Generalnie rzecz biorąc, ten przepis powinien być sformułowany jaśniej.</u>
          <u xml:id="u-494.12" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Ust. 1 pkt 3 jest dosyć niezrozumiały. Chciałbym więc zapytać pana prezesa, czy chodziłoby tutaj o art. 161§ 1 i 310 Kodeksu handlowego? Ale wtedy oznaczałoby to, że wszystkie zagraniczne spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, nieakcyjne, musiałyby uzyskać zgodę na działalność w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-494.13" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Drobna uwaga do art. 7 ust. 2. Chciałbym tutaj powiedzieć, że transport morski nie jest działalnością koncesjonowaną — zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 1989 r. w sprawie wyłączenia niektórych rodzajów działalności gospodarczej z obowiązku uzyskiwania koncesji (Dz. U. nr 72 poz. 432).</u>
          <u xml:id="u-494.14" who="#AndrzejWieczorkiewicz">I dalej, właściwie nie wiadomo, w jakim celu organ koncesyjny ma uzyskiwać stanowisko prezesa agencji. Nie jest on przecież organem, który miałby wydawać opinię merytoryczną. Chciałbym więc zapytać, co to znaczy uzyskać stanowisko prezesa agencji na gruncie Kpa.</u>
          <u xml:id="u-494.15" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Chciałbym też powiedzieć o przywołanym art. 9 ust. 2. Pan prezes podniósł tutaj problem dosyć ważny — podmiot zależny. Jest tutaj przywołanie ustawy, która ma być przez Wysoką Izbę uchwalona po drugim czytaniu, o publicznym obrocie papierami wartościowymi, ale wydaje się, iż tak zapisane zależności nie są precyzyjne. Poza tym używa się tutaj pojęcia organ spółki; Kodeks handlowy posługuje się pojęciem władze spółki.</u>
          <u xml:id="u-494.16" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Art. 12 ust. 3 proponowałbym skreślić. Jest to przepis, wydaje się, bez praktycznego znaczenia. Po sprawdzeniu okazuje się, że Ministerstwo Finansów dotychczas ani razu nie skorzystało z przysługującego mu uprawnienia wynikającego z proponowanego przepisu ust. 3.</u>
          <u xml:id="u-494.17" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Kolejne uwagi dotyczą art. 13. Jest to przepis, który wydaje się być sprzeczny z obowiązującym Kodeksem handlowym. W art. 167 § 1 kodeks stanowi, że członkowie zarządu oświadczają, że udziały pieniężne zostały wpłacone i przejście wkładów niepieniężnych na spółkę — z chwilą jej zarejestrowania — jest zapewnione. Na przykład przy wnoszeniu w aporcie całej linii technologicznej jest rzeczą niemożliwą, żeby ona została wniesiona przed zgłoszeniem spółki do rejestru. Chciałbym więc prosić o wyjaśnienia, ponieważ ta sprawa jeszcze inaczej przedstawia się w przypadku spółki akcyjnej. Warto byłoby się zastanowić, na ile art. 317 Kodeksu handlowego i następne artykuły miałyby tu obowiązywać.</u>
          <u xml:id="u-494.18" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Kolejny artykuł, do którego mam uwagę, jest to drobna uwaga, to art. 15 ust. 1. Wydaje się, że zezwolenie powinno określać tylko te dane, które mogą następnie być umieszczone w umowie spółki. W związku z tym wydaje się, że zbyteczna jest na przykład w zezwoleniu informacja o wycenie przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-494.19" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Art. 18 ust. 2. Tutaj chyba należałoby przyjąć, że przepis ten dotyczy wszystkich spółek a nie tylko tych, które działają na podstawie zezwolenia. Chciałbym podkreślić, że ustawa nie zawiera przepisu zobowiązującego spółki do przesłania do agencji informacji o podjęciu działalności. Wobec tej luki nie wiadomo jak i kiedy agencja będzie wiedziała kogo kontrolować.</u>
          <u xml:id="u-494.20" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Ust. 3 tego artykułu. Chciałbym powiedzieć, że rozwiązanie spółki, zgodnie z Kodeksem handlowym, może nastąpić postanowieniem a nie wyrokiem.</u>
          <u xml:id="u-494.21" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Ust. 5 tego artykułu. Bliżej w tym przepisie nie wiadomo o rozwiązanie jakich czynności prawnych chodzi — czy wszystkich, czy nie.</u>
          <u xml:id="u-494.22" who="#AndrzejWieczorkiewicz">I czy nie jest to przypadkiem sprzeczne z rozumieniem terminów prawnych z art. 11.</u>
          <u xml:id="u-494.23" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Art. 20 ust. 1. W tej redakcji ten przepis wydaje się zbędny. Można powiedzieć, że już dzisiaj minister finansów może zwalniać od podatku dochodowego na podstawie przepisów o zobowiązaniach podatkowych oraz ustaw o podatku dochodowym i obrotowym.</u>
          <u xml:id="u-494.24" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Art. 20 ust. 5. Chodzi o wycenę wartości udziałów lub akcji. Trzeba zapytać, bądź dookreślić, kto to będzie miał robić. Czy Ministerstwo Finansów?</u>
          <u xml:id="u-494.25" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Kolejna moja uwaga dotyczy art. 21. Powstaje pytanie — czy można obniżać kapitał zakładowy i jak jest z wycofaniem ulg dla spółki, jeżeli „wychodzi” partner polski i jest to jego wina. Czy wtedy cała spółka traci nabyte uprawnienia do ulg inwestycyjnych?</u>
          <u xml:id="u-494.26" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Ponieważ, być może, nie zrozumiałem dokładnie przepisu art. 23 ust. 2, kiedy mówi się o pobieraniu podatku, mam również pytanie. Nie bardzo bowiem wiadomo, ile podmiot zagraniczny wyda w roku następnym, po roku podatkowym, na zakup takich udziałów lub akcji. I też nie jest wiadome i jasne, czy chodzi tutaj o akcje, które są zakupione w przedsiębiorstwach, nie mających stosunku podległości, czy chodzi tu także o akcje, które podmiot może zakupić we własnym przedsiębiorstwie. Ten przepis również wymaga dookreślenia.</u>
          <u xml:id="u-494.27" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Art. 24 ust. 1. Chciałbym powiedzieć, że zgodnie z kodeksem decydujące właściwie jest zatwierdzenie bilansu przez zgromadzenie wspólników a nie dopiero moment weryfikacji bilansu.</u>
          <u xml:id="u-494.28" who="#AndrzejWieczorkiewicz">I uwaga techniczna do ust. 3. Uważam, że cały przepis ust. 3 powinien stanowić osobny artykuł.</u>
          <u xml:id="u-494.29" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Ostatnia uwaga dotyczy art. 33. Wydaje się, że przepis ten jest sprzeczny, powiedziałbym, z zasadami tworzenia prawa. Oczywiście ustawa może taki przepis przywołać, ale właściwie jest to przepis, który mówi o tym, że agencja, właściwie już w tej chwili mogłaby przestać rozpatrywać wnioski, czekając na nową ustawę. A przecież inwestorzy podejmowali decyzje o inwestycjach na bazie przepisów obowiązujących w dniu złożenia wniosku do agencji. Zatem wszystkie wnioski, które zostały złożone do agencji do momentu wejścia w życie ustawy, powinny podlegać reżimowi ustawy do tej pory obowiązującej.</u>
          <u xml:id="u-494.30" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Prawdopodobnie nie wszystkie te uwagi zostaną uwzględnione, a być może nawet nie wszystkie są zasadne dla przedstawicieli strony rządowej. Część z nich może być bardziej dookreślona bądź sprecyzowana.</u>
          <u xml:id="u-494.31" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Natomiast chciałbym prosić panią marszałek, ażeby kierując ustawę do odpowiedniej komisji, zechciała także włączyć, czy zaproponować prace posłom z komisji systemu gospodarczego, przekształceń własnościowych, i jeszcze innych komisji, które miałyby razem nad tym pracować z prawem głosów, ponieważ przywołanie, powiedzmy 4 czy 5 komisji in corpore, w tej chwili praktycznie mogłoby sparaliżować prace nad tą ustawą na jakiś czas. Zebranie 4 komisji w pełnym składzie w tej chwili praktycznie w szybkim czasie byłoby niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-494.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-495">
          <u xml:id="u-495.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję. Może pan poseł będzie uprzejmy sformułować ten wniosek na piśmie — o przedstawicieli jakich komisji chodzi, i w jakiej ilości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-496">
          <u xml:id="u-496.0" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Jeśli można, pani marszałek. Nie chciałbym w tej chwili występować jako arbiter. Myślę, że w czasie dyskusji zainteresowani posłowie, bądź komisje, sami będą mogli zgłosić uwagi na ten temat i dopiero po dyskusji sformułowalibyśmy jakiś wniosek. Bo być może nikt nie zechce skorzystać z tej okazji, żeby dołączyć do Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej, bo rozumiem, że to jest komisja, która nad tą ustawą będzie pracowała.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-497">
          <u xml:id="u-497.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-497.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-498">
          <u xml:id="u-498.0" who="#RyszardBugaj">Sądzę, że ze względu na materię tej ustawy byłoby z pewnością pożyteczne, by ta ustawa była rozpatrywana przy udziale przedstawicieli Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-499">
          <u xml:id="u-499.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-499.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Józefa Zycha z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pana posła Stanisława Suchodolskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-500">
          <u xml:id="u-500.0" who="#JózefZych">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Trafnie panowie ministrowie zwrócili uwagę, że przedłożone dwa projekty ustaw o spółkach z udziałem zagranicznym, a także o przedstawicielstwach zagranicznych, są uzupełnieniem niejako ustawy o działalności gospodarczej z udziałem kapitału zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-500.1" who="#JózefZych">W okresie obowiązywania tej ustawy wyszło na jaw, że jest wiele problemów, które u ewentualnych naszych kontrahentów zagranicznych budzą bardzo poważne wątpliwości natury prawnej. Doświadczaliśmy niejednokrotnie na tej sali i tak rzeczywiście jest, -że system prawny w Polsce jest ogromnie skomplikowany. Stąd też wszelkie kontakty z ewentualnymi inwestorami zagranicznymi, a także z prawnikami wskazują na jedną rzecz — wszyscy pytają jak to u was jest z przepisami dotyczącymi podatków, ceł, gwarancji, rękojmi itd. itd.</u>
          <u xml:id="u-500.2" who="#JózefZych">A zatem powstaje bardzo istotny problem. Jak w okresie, gdy chcemy przyciągnąć kapitał zagraniczny, kiedy szeroko zaczną wchodzić zagraniczne podmioty gospodarcze, zabezpieczyć prawidłową interpretację prawa.</u>
          <u xml:id="u-500.3" who="#JózefZych">Zgodnie z tymi projektami ustaw, rzecz jasna, będą mogły być tworzone na przykład spółki, które gospodarczo zajmą się obsługą prawną czy pomocą prawną. I teraz obserwujemy w Polsce już takie zjawisko, że wiele znanych firm prawniczych, adwokackich zagranicznych, wchodzi szeroko na polski rynek. Jednocześnie obserwuje się także podejmowanie działalności przez nie sprawdzone podmioty, przez nie sprawdzone spółki.</u>
          <u xml:id="u-500.4" who="#JózefZych">W interesie podmiotów polskich, w interesie Polski leży, aby nasze przepisy prawa były właściwie interpretowane i to interpretowane przede wszystkim w stosunku do kontrahentów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-500.5" who="#JózefZych">Można by dziś powiedzieć tak — jeżeli ktoś chce wchodzić do Polski z działalnością gospodarczą i wybierze sobie kiepską firmę prawniczą, to działa na swoje ryzyko. Ale, proszę państwa, dla Polski nie może być obojętne, czy taka na przykład firma amerykańska prawidłowo wykłada obowiązujące przepisy Japończykom, Chińczykom i jeszcze komuś. Zmierzam do tego po prostu, że powinniśmy dostosować system działalności podmiotów zagranicznych w zakresie obsługi prawnej z naszym systemem prawnym.</u>
          <u xml:id="u-500.6" who="#JózefZych">Przypomnę, że w Sejmie pracujemy nad dwoma projektami ustaw: prawo o adwokaturze i o radcach prawnych. I przypomnę, jak u nas ta sprawą wygląda.</u>
          <u xml:id="u-500.7" who="#JózefZych">Otóż zgodnie z obowiązującymi przepisami, do prowadzenia obsługi, pomocy prawnej osobom indywidualnym uprawniona jest adwokatura. Obowiązuje odpowiedni tryb przygotowania, aplikacji, czyli sprawdzenia, że jestem fachowcem powołanym do tego, żeby to prawo właściwie stosować i właściwie doradzać.</u>
          <u xml:id="u-500.8" who="#JózefZych">W zakresie podmiotów gospodarczych mamy z kolei radców prawnych, którzy, aby wykonywać zawód, znów muszą odbyć aplikację i zostać wpisani na listę radców prawnych.</u>
          <u xml:id="u-500.9" who="#JózefZych">Ustawa o działalności gospodarczej przewiduje, że mogą być tworzone wspólne spółki z udziałem adwokatów i radców prawnych, czyli dopuszcza się także innych pracowników. Ale słusznie w takiej sytuacji kładzie się ciężar gatunkowy na to, żeby tę pomoc i obsługę prawną w tak skomplikowanym systemie wykonywali prawnicy, którzy mają sprawdzone kwalifikacje.</u>
          <u xml:id="u-500.10" who="#JózefZych">I jeżeli teraz nie rozwiążemy tej sprawy, to możemy mieć w Polsce ogromne komplikacje. Dlatego nie opowiadając się przeciwko dopuszczeniu prawników zagranicznych — na przykład jako samorząd radcowski szeroko z nimi współpracujemy — opowiadam się za jedną rzeczą, w okresie przejściowym musi być sprawowana kontrola ze strony państwa. Mam tu na myśli ministra sprawiedliwości, a także współdziałanie z samorządem radców prawnych i adwokackim w zakresie świadczenia tej pomocy. Pół biedy, gdyby okazało się, że te spółki z udziałem na przykład zachodnich zespołów adwokackich, przepraszam, adwokackich firm zachodnich, będą wspólne, bo wtedy można oddziaływać poprzez naszych prawników. Natomiast w tym okresie, jak sądzę, trzeba podejść bardzo poważnie do zagadnienia i spróbować przy współdziałaniu ministra sprawiedliwości i wymienionych dwóch samorządów wprowadzić odpowiednią kontrolę.</u>
          <u xml:id="u-500.11" who="#JózefZych">Proszę Państwa! To nie jest żadna nowość. Przecież na całym świecie obowiązują takie zasady, że jeżeli wyjeżdża się z jednego państwa do drugiego — na przykład lekarze, gdy chcą wykonywać zawód w innym kraju, to trzeba poddać się sprawdzeniu. Podobnie jest przecież z prawnikami. Tym ważniejsze jest to w systemach prawnych absolutnie odbiegających od siebie. Gdyby nasi prawnicy pojechali na Zachód i próbowali w Anglii, w Stanach Zjednoczonych itd., wykonywać zawód i interpretować prawo amerykańskie, to pewnie by ich zapytano o kwalifikacje.</u>
          <u xml:id="u-500.12" who="#JózefZych">A zatem w imieniu samorządu radców prawnych chciałbym zapowiedzieć, że zastanowimy się i przekażemy do odpowiednich komisji sejmowych, które pracować będą nad tymi projektami ustaw, odpowiednie wnioski. Nie jest to żadna próba blokowania jakiegokolwiek dostępu prawników z Zachodu, bo jest to niezbędne, ale przecież nasze prawo ma swoją specyfikę. Mamy projekty ustaw o giełdach towarowych, papierach wartościowych i wielu innych. Na przykład jeżeli popatrzymy na stosowanie przez firmy zachodnie gwarancji i rękojmi, to ona absolutnie odbiega od polskich przepisów. Ktoś kupuje skomplikowaną maszynę, płaci za to miliony złotych i potem nagle ocknie się, bo mu pokazują, że sprawa zupełnie inaczej wygląda na przykład z punktu widzenia prawa amerykańskiego i tych uprawnień, a prawa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-500.13" who="#JózefZych">Wydaje się zatem, że w interesie państwa i wszystkich naszych przyszłych kontrahentów, z którymi przyjdzie współpracować podmiotom zagranicznym, jest troska o to, aby prawo było właściwie stosowane. Przecież podmioty, spółki, które zechcą w Polsce działać, muszą siłą rzeczy wchodzić w różnego rodzaju kontakty umowne. Dlatego sprawa jest bardzo ważna. Na Zachodzie bardzo szeroko jest znane pojęcie listu intencyjnego, w Polsce coraz szerzej stosowane, ale ile to ostatnio było wątpliwości co do tego, jaki charakter prawny ma na przykład list intencyjny. Te wszystkie sprawy niejednokrotnie trafiały do sądów. Zwracając na to uwagę, sądzę, że naszym wspólnym interesem jest, aby w okresie, szczególnie przejściowym, kiedy przebudowujemy nasze prawo, zadbać o to, aby interes prawny przede wszystkim naszych obywateli, przyszłych kontrahentów naszych podmiotów gospodarczych był właściwie stosowany.</u>
          <u xml:id="u-500.14" who="#JózefZych">Szkoda, że dziś nie było sprawozdania rzecznika praw obywatelskich, bo jeżeli przeczytaliśmy ten tekst, to mieliśmy okazję zapoznać się z wieloma naruszeniami prawa, i to dzisiaj w sprawach szczególnie gospodarczych i związanych z obrotem rynku. Nie wolno wobec tego dopuszczać do całkowitej dowolności. Sprawa w pewnym sensie reglamentacji prawnej, obrotu prawnego na dzisiejszym etanie jest rzeczą absolutnie pożądaną. Oczywiście w tym momencie mógłby mi ktoś zarzucić, że chodzi tutaj także o ochronę interesów polskich prawników. Tak, proszę państwa, chodzi również o interes naszych prawników, i to nie może być dziwne, bo na całym świecie jest tak, że państwo ma także pewne obowiązki względem swoich obywateli.</u>
          <u xml:id="u-500.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-501">
          <u xml:id="u-501.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-501.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Suchodolskiego ze Stronnictwa Demokratycznego, a następnie pana posła Edwarda Nowaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-502">
          <u xml:id="u-502.0" who="#StanisławSuchodolski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Inwestycje zagraniczne będą lokalizowane w naszym kraju jedynie wtedy, gdy przekonamy inwestorów, że nasze warunki są bardziej atrakcyjne niż w innych krajach. Inwestorzy zagraniczni nie kierują się apelami kierowanymi nawet z ust najwyższych przedstawicieli władz państwowych, lecz opierają się na ocenie ryzyka, nie kierują się sentymentami.</u>
          <u xml:id="u-502.1" who="#StanisławSuchodolski">Na te warunki, najogólniej mówiąc, składają się trzy elementy.</u>
          <u xml:id="u-502.2" who="#StanisławSuchodolski">— Po pierwsze, stabilność polityczna kraju i jego kondycja ekonomiczna,</u>
          <u xml:id="u-502.3" who="#StanisławSuchodolski">— po drugie, odpowiednio trwałe rozwiązania legislacyjne, w tym gwarancje ustawowe swobodnego transferu zysku i wycofania kapitału,</u>
          <u xml:id="u-502.4" who="#StanisławSuchodolski">— po trzecie, sprawne systemy telekomunikacji, transportu, bankowości.</u>
          <u xml:id="u-502.5" who="#StanisławSuchodolski">Obok tych jakby wewnętrznych warunków i czynników, dopływ kapitału zależy także od rzetelnej i sprawnej działalności informacyjnej i promocyjnej naszych przedstawicielstw za granicą.</u>
          <u xml:id="u-502.6" who="#StanisławSuchodolski">Dzisiejszą debatą rozpoczynamy prace nad stworzeniem rozwiązań legislacyjnych, tworzących warunki bezpiecznego i korzystnego inwestowania przez podmioty zagraniczne w Polsce, a więc niejako mamy szansę spełnić jeden z tych trzech jakże ważnych warunków.</u>
          <u xml:id="u-502.7" who="#StanisławSuchodolski">Brak stabilnego prawa dostosowanego do standardów europejskich był wielokrotnie podnoszony przez inwestorów zagranicznych. Przedstawione propozycje rządowe wychodzą naprzeciw tym oczekiwaniom.</u>
          <u xml:id="u-502.8" who="#StanisławSuchodolski">Chciałbym przedstawić jedynie trzy ogólne uwagi do przedstawionych dokumentów rządowych, traktując czy mając przekonanie, że trafią one do właściwych komisji i tam będzie miejsce na uwagi szczegółowe, na dalsze uściślenia.</u>
          <u xml:id="u-502.9" who="#StanisławSuchodolski">Uwaga pierwsza. Projekt ustawy znosi powszechny wymóg uzyskania zezwoleń na inwestycje zagraniczne, ograniczając ten wymóg do wskazań w dyspozycji zawartych w art. 6. Jest to istotne przybliżenie do standardów europejskich. Pan poseł Zych mówił o jakichś doświadczeniach europejskich. Może powiem tylko, że na przykład w Hiszpanii specjalne regulacje prawne dotyczą tylko bankowości, transportu morskiego, lotniczego, ubezpieczeń, telekomunikacji i kopalin. W Niemczech nie ma żadnych zezwoleń ani kontroli. Inwestorzy zagraniczni traktowani są na zupełnie równych prawach z krajowymi. W krajach Beneluksu regulacje dotyczą tylko ubezpieczeń, bankowości czy zakładów zbrojeniowych.</u>
          <u xml:id="u-502.10" who="#StanisławSuchodolski">Proponowane więc rezygnacje z wydawania zezwoleń ze strony agencji upraszczają istotnie procedury administracyjne w naszym kraju. Pragnę jednak zauważyć, że jesteśmy w okresie transformacji systemu ekonomicznego i koniecznością jest jednoznaczne określenie kompetencji organu założycielskiego, który u nas funkcjonuje, czego nie ma w tamtych krajach — wojewody, branżowych ministerstw, organów samorządu terytorialnego w trakcie zakładania spółek.</u>
          <u xml:id="u-502.11" who="#StanisławSuchodolski">Dotychczas kontrahent zagraniczny krąży między tymi instytucjami niejednokrotnie w przeświadczeniu, że w Polsce niczego nie można załatwić w rozsądnym czasie. Potrzebne jest więc daleko idące uproszczenie procedury, jednoznaczne sprecyzowanie zadań, być może w postaci odrębnego dokumentu opartego na stosownych delegacjach zawartych w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-502.12" who="#StanisławSuchodolski">Uwaga druga. W nowym świetle należałoby spojrzeć na funkcję Agencji do Spraw Inwestycji Zagranicznych. Projekt ustawy w art. 4 przewiduje urząd prezesa Agencji do Spraw Inwestycji Zagranicznych, jako centralnego organu administracji państwowej, z jednostką wykonawczą Agencji do Spraw Inwestycji Zagranicznych. Proponuję rozważyć alternatywne rozwiązanie, w którym funkcję centralnego organu administracji państwowej w zakresie inwestycji zagranicznych pełniłby minister przekształceń własnościowych, w którego strukturze wyodrębnione byłyby odpowiednie komórki organizacyjne, być może pion na czele z wiceministrem. Agencja do Spraw Inwestycji Zagranicznych powinna zaś zajmować się organizowaniem działań zwiększających zainteresowanie inwestowaniem w Polsce. Powinna pełnić funkcję łącznika między zagranicznymi inwestorami a polskim rządem, sygnalizować określone problemy, zjawiska, służyć wreszcie w szerokim zakresie kompetentnym doradztwem. Mówiąc wprost, proponuję zmianę charakteru tej instytucji — z instytucji rządowej, z instytucji kontrolnej na instytucję promocyjną.</u>
          <u xml:id="u-502.13" who="#StanisławSuchodolski">Uwaga trzecia. Projekt ustawy wprowadza istotne regulacje w sferze ekonomicznej. Likwiduje między innymi automatyzm w przyznawaniu wakacji podatkowych. Popierając zniesienie automatyzmu uważam także za słuszne rozwiązanie art. 20 tworzące możliwości zastosowania tego instrumentu w wypadku szczególnie ważnych dla naszego kraju inwestycji. Szeroko w naszej prasie prezentowano przecież przykład Węgier, które udzieliły Fordowi zwolnień z podatku na okres 10 lat. Ale z chwilą wycofania się z szerokiego stosowania wakacji podatkowych, szczególnego znaczenia nabierają proinwestycyjne bodźce finansowe. Takim bodźcem może być stosowanie przyspieszonej amortyzacji dla celów podatkowych, czy też możliwość potrącania strat ponoszonych w pierwszym okresie działalności od zysków uzyskiwanych w latach następnych. Takim bodźcem wreszcie mogłyby być także ulgi podatkowe. Konieczna jest jednak zmiana filozofii co do funkcji przyznawania ulg.</u>
          <u xml:id="u-502.14" who="#StanisławSuchodolski">Przypomnę tylko, że zgodnie z obowiązującymi zasadami, na mocy art. 28 dotychczasowej ustawy, przyznawane są te 3-letnie wakacje podatkowe z możliwością przedłużenia o dalsze 3 lata; dotyczy to oczywiście spółek z udziałem kapitału zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-502.15" who="#StanisławSuchodolski">Ulgi stosowane są więc podmiotowo. Dotychczasowe zasady dyskryminują obywateli polskich. Jeżeli ulgi miałyby być stosowane w naszym systemie ekonomicznym jako element interwencjonizmu państwowego czy strategii państwa, konieczne wydaje się opracowanie systemu priorytetów i stosowanie ulg dla określonych rodzajów działalności, stosowanie ich wobec wszystkich inwestorów, i zagranicznych, i krajowych. Jeżeli uznamy, że bardzo ważnym celem jest uruchomienie i rozszerzenie produkcji materiałów czy produkcji na potrzeby budownictwa mieszkaniowego, czy też narzędzi, przyrządów, aparatów i środków medycznych, czy też urządzeń dla przetwórstwa i przechowalnictwa rolno-spożywczego, identyczne szanse muszą mieć inwestorzy zagraniczni i inwestorzy polscy. Oczywiście takie rozwiązanie powinno się znaleźć w systemie podatkowym. I jest to niejako sygnał wynikający z obecnych rozwiązań, wobec proponowanych rozwiązań w w tejże ustawie.</u>
          <u xml:id="u-502.16" who="#StanisławSuchodolski">I już uwaga końcowa, aby nie przedłużać. Ta uwaga odnosi się do sposobu prezentacji projektu. Chcę z przyjemnością podkreślić bardzo czytelny układ uzasadnienia, dotychczas, prawdę powiedziawszy, nie stosowany. Jest precyzja — stan obecny, stan proponowany, uzasadnienie. Sądzę, że w przyszłości, gdzie będzie to możliwe, będą również przewidywane skutki finansowe.</u>
          <u xml:id="u-502.17" who="#StanisławSuchodolski">W oparciu o zebrane opinie i uwagi, jestem upoważniony do stwierdzenia, iż członkowie Klubu Polskiego Stronnictwa Demokratycznego opowiadają się za przekazaniem tych projektów ustaw do dalszych prac, w których weźmiemy udział, przekazując bardzo szerokie uwagi szczegółowe.</u>
          <u xml:id="u-502.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-503">
          <u xml:id="u-503.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-503.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Edwarda Nowaka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie pana posła Jana Króla.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-504">
          <u xml:id="u-504.0" who="#EdwardNowak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Rozpatrujemy dzisiaj projekt dawno oczekiwanej regulacji prawnej dotyczącej warunków inwestowania w Polsce kapitału przez firmy i osoby zagraniczne. Pragnę przy tym zwrócić państwu uwagę na dwie towarzyszące temu okoliczności. Pierwsza, to zdejmowanie biurokratycznych ograniczeń życia gospodarczego dokonywane przez rząd pana Krzysztofa Bieleckiego. Rząd myśli liberalnej, lecz racjonalnej, wyrażającej się w podążaniu ku rynkowi przez wyrównywanie praw kapitału polskiego i zagranicznego, poszanowanie dla zasady płynności pieniądza, wreszcie likwidacji „enklawy” zagranicznej działalności gospodarczej w Polsce. Okoliczność drugą stanowią prowadzone przez rząd negocjacje w sprawie redukcji polskiego zadłużenia, operacji jakby usunięcia garbu z polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-504.1" who="#EdwardNowak">Uchwalając tę ustawę, uchwalając ją szybko i w wymiarze co najmniej tak liberalnym, jak przedłożenie rządowe, potwierdzimy, jak sądzę, wobec świata rynku i konkurencji swą konsekwencję w dążeniu do pełnej z nim integracji. Wzbudzimy pożądane zaufanie, tak konieczne dla robienia dobrych interesów.</u>
          <u xml:id="u-504.2" who="#EdwardNowak">Wysoka Izbo! Dwa angielskie słówka: joint ventures — czyli wspólne przedsięwzięcia, robią w Polsce i nie tylko coraz większą karierę. To także znak czasu. Sądzę, że budzą one uzasadnione nadzieje na napływ do naszej ojczyzny kapitału dewizowego, nowoczesnej myśli, technologii, organizacji pracy i zarządzania. Wierzymy, że dzięki temu rozwinie się ilość i jakość naszej produkcji, że nasze towary staną się bardziej konkurencyjne, że to co jeszcze dla wielu jest nieosiągalne, stanie się dostępne.</u>
          <u xml:id="u-504.3" who="#EdwardNowak">Ale są też inne opinie, iż Zachód nas wykupi, że wywiezie dolary, że stracimy pracę. Straszy się społeczeństwo widmem XIX-wiecznego wyzysku. Ba, niektórzy nawet szafują utratą niezależności. Tym zaniepokojonym pragnę powiedzieć, że zarówno model zachodnioeuropejski, amerykański, jak i japoński, chociaż wychodzą z różnych doświadczeń i przesłanek, za istotę ekonomicznego powodzenia uważają jakość życia w pracy, a osiągnięcia w tej mierze mogą być dla nas powodem szczerej zazdrości. Problem ochrony pracy i pracownika nie jest możliwy do rozwiązania poprzez rozbudowywanie kodeksów pracy i wynikających z tego nadmiernych ochron, lecz jest racjonalnym elementem dobrego zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-504.4" who="#EdwardNowak">Szanowni Państwo! Ilość nieporozumień narosłych wokół udziału zagranicznego w Polsce to temat bardzo żywy, pełen plotek, atmosfery sensacji, a w niewielkim stopniu wiedzy. Korzystając z transmisji telewizyjnej i radiowej pragnę więc zwrócić uwagę na fakty. W tzw. socjalistycznym obozie pierwsi byli Rumuni i Węgrzy, w roku 1971 i 1972 Węgrzy stworzyli możliwość powstawania firm z udziałem zagranicznym. Rumuni do dzisiaj nie wykorzystali szansy, zapewne z niecnych powodów, jakie przyświecały stworzeniu tych prawnych możliwości. Jest tam zaledwie kilka joint ventures. Zupełnie inaczej postąpiły Węgry, które ustanowiły liberalne przepisy. Dzięki temu ich dynamika w tej dziedzinie jest bezsprzecznie największa.</u>
          <u xml:id="u-504.5" who="#EdwardNowak">W byłych krajach socjalistycznych działa obecnie kilka tysięcy firm z udziałem zagranicznym. Przy czym o poważnym wymiarze można mówić tylko na Węgrzech, w Polsce i w Związku Radzieckim. Ilość zainwestowanego kapitału to kilka miliardów dolarów.</u>
          <u xml:id="u-504.6" who="#EdwardNowak">W Polsce zarejestrowano prawie 3 tys. spółek joint ventures. Mamy wspólników pochodzących z 50 krajów. Dominującą rolę odgrywają Niemcy. Ponad 600 spółek i 40% zainwestowanego kapitału zagranicznego. Aktywny jest też udział kapitału szwedzkiego, norweskiego, amerykańskiego, austriackiego i brytyjskiego, lecz w granicach zaledwie 5 do 10% całego kapitału zagranicznego. W sumie wartość kapitału zakładowego joint ventures sięga 5 bin zł, a więc nieco ponad pół miliarda dolarów, w tym 70% to udział zagraniczny. Średni wkład zagraniczny jest na poziomie około 130 tys. dolarów. Przy czym aż 70% to udział poniżej 60 tys. dolarów. A więc raczej niewielkie spółki.</u>
          <u xml:id="u-504.7" who="#EdwardNowak">Warto też wiedzieć, że tylko kilka spółek ma udziały powyżej kilku milionów dolarów, czyli tych potentatów jest bardzo niewielu.</u>
          <u xml:id="u-504.8" who="#EdwardNowak">Wysoka Izbo! Biorąc udział w debacie parlamentarnej, pragnę z jednej strony wesprzeć ordoliberalne tendencje naszego rządu, których przedstawiany projekt jest ważnym dowodem. Z drugiej zaś strony pragnę działać na rzecz uzyskania społecznej akceptacji dla tego projektu, bowiem bez akceptacji w tej i w każdej innej sprawie działać nie sposób. Moje uznanie dla twórców projektu budzi przede wszystkim skonstruowanie takiej oto filozofii, że w Polsce podmioty gospodarcze działać będą na ogólnie obowiązujących zasadach, tzn. jeśli podmiot uzyska zgodę na działalność, to jest równoprawny wobec innych udziałowców życia gospodarczego. Kładę na to szczególny nacisk, bo to bodaj najważniejsza jakościowa zmiana wobec stanu poprzedniego. Wyraża się ona przede wszystkim w uznaniu za podstawową procedurę rejestracji, a tylko w drodze wyjątku konieczność uzyskania zezwolenia lub koncesji, głównie w oparciu o ustawę o działalności gospodarczej, Kodeks handlowy lub w dziedzinach przemysłu obronnego i prowadzenia portów.</u>
          <u xml:id="u-504.9" who="#EdwardNowak">Dyskusyjne według mnie jest objęcie reglamentacją działalności w zakresie obrotu nieruchomościami.</u>
          <u xml:id="u-504.10" who="#EdwardNowak">Równoprawność wyraża się także w zniesieniu minimum inwestycyjnego — 50 tys. dolarów. Zniesienie tego progu, wierzę, rozszerzy aktywność tak zwanego smali business, najbardziej dynamicznego, odpornego na zmiany koniunktury, łatwiej przystosowującego się do zmieniających się reguł, potrzeb, mody, a więc do rynku. Pozwoli to na tak zwane inwestycje portfelowe, wytwarzając, wzmacniając wtórnie obrót kapitałowy.</u>
          <u xml:id="u-504.11" who="#EdwardNowak">W tym samym duchu działa także wprowadzenie pełnego transferu zysku. Brak możliwości swobodnego przepływu zysku to bodaj najczęściej powtarzany zarzut przez zagranicznych przedsiębiorców. W gruncie rzeczy wcale nie chroniący polskich interesów, lecz prowokujący łamanie prawa. Często na przykład fałszowano bilanse, zamiast pieniędzy wywożono dzieła sztuki, zaniżano faktury, odzyskując w ten sposób pieniądze.</u>
          <u xml:id="u-504.12" who="#EdwardNowak">Warto sobie uzmysłowić, że według szacunków wartość transferu to nieco ponad 1% naszych wpływów z eksportu. Jestem przekonany, że otwarcie tej furtki nie tylko nie spowoduje zwiększonego wypływu pieniędzy z Polski, lecz wręcz przeciwnie, spowoduje znaczący wzrost powtórnego inwestowania w Polsce. Nie mówiąc już o tym, że zaczną inwestować ci, którzy dotychczas tego nie robili z bardzo prostego powodu — niemożności uzyskania zysków ze swojej pracy.</u>
          <u xml:id="u-504.13" who="#EdwardNowak">Zachęceniem do reinwestowania dywidendy jest zapis art. 23 pozwalający na odliczanie od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym kwot tych inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-504.14" who="#EdwardNowak">Mówiąc o podatkach — i w tej dziedzinie nastąpiło wyrównywanie szans kapitału polskiego i zagranicznego przede wszystkim przez likwidację wakacji podatkowych, a raczej automatyzmu tych wakacji. Chociaż rozumiem intencję rządu w tej kwestii, to trochę się jednak obawiam, że będzie to komentowane negatywnie za granicą. Niektóre kraje zachęcając kapitał zagraniczny do inwestowania stosują tę zasadę dając wakacje podatkowe nawet do 10 lat. Kontrargumentem może tu być 30% podatek dochodowy.</u>
          <u xml:id="u-504.15" who="#EdwardNowak">Panie i Panowie! Jak już wspomniałem, projekt tej ustawy to także przykład wychodzenia naprzeciw społecznym postulatom ochrony interesów Polski, tak często podnoszony przez opinię publiczną. Pragmatyczny liberalizm przejawia się w tym projekcie w jasnym określeniu warunków tworzenia spółek z udziałem zagranicznym. Rząd pragnie sprawować pieczę, szczególnie tam, gdzie infantylność, brak wiedzy i doświadczeń, a czasami doraźny lub partykularny interes osoby lub grupy powodowałby, a są tego liczne przykłady, sprzedawanie mienia poniżej jego wartości, przysparzanie zagranicznym kontrahentom nadmiernych, a nieuzasadnionych korzyści lub władzy w firmach.</u>
          <u xml:id="u-504.16" who="#EdwardNowak">Wierzę, że te uregulowania spotkają się ze szczególną akceptacją społeczną, podobnie jak próba — według mnie jeszcze niezbyt doskonała — ustanowienia kontroli nad firmami polskimi zależnymi od podmiotów zagranicznych. Niedoskonałość widzę w określeniu zależności. Potrzeba tu chyba większej precyzji.</u>
          <u xml:id="u-504.17" who="#EdwardNowak">Prawną ochronę interesów Polski stanowi także zapis art. 11 kładący tamę tak zwanym sprytnym zabiegom wykorzystywania luki prawnej. Wreszcie, funkcje ochrony naszych interesów stanowi przepis art. 34, wprowadzający do prawa celnego poprawkę eliminującą pewną liberalność tego prawa, a jak wiemy z przeszłości, często nadużywaną. Mówiąc wprost — do przemytu towarów.</u>
          <u xml:id="u-504.18" who="#EdwardNowak">Ostatnim segmentem proponowanej ustawy, który chciałbym omówić, jest biurokracja. Niezwykle cenne jest likwidowanie przez rząd nadregulacji administracyjnych, biurokratycznych. Życzę rządowi w tym zakresie wszystkiego najlepszego. Składając te życzenia postulowałbym ponadto dalszą decentralizację. W moim przekonaniu Agencja do Spraw Inwestycji Zagranicznych winna rozbudować swe agendy w terenie i one powinny przejąć ciężar działań agencji. Postuluję wykorzystanie Izb Przemysłowo-Handlowych, a więc samorządu gospodarczego, lecz także zawodowego, jako naturalnej bazy i zaplecza dla wsparcia działań rządu nie tylko w dziedzinie aktywizacji kapitału zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-504.19" who="#EdwardNowak">Zaryzykuję także propozycję zapisu w ustawie umożliwiającego wnioskowanie ulg podatkowych przez władze samorządowe. Czemu nie zachęcać do aktywnej postawy w kreowaniu życia gospodarczego właśnie powstałego samorządu terytorialnego?</u>
          <u xml:id="u-504.20" who="#EdwardNowak">Skoro już przeszedłem do propozycji, chciałbym też zasugerować likwidację kategorii zagranicznych przedsiębiorstw drobnej wytwórczości, czyli tak zwanych firm polonijnych i przekształcenia ich w spółki oparte na niniejszej ustawie. Przekształcenie takie mogłoby się odbyć na podstawie oświadczenia złożonego prezesowi agencji i z chwilą dokonania zmian w rejestrze handlowym byłoby prawomocne. Przejściowo mogłyby one działać na podstawie starej ustawy o zpdw.</u>
          <u xml:id="u-504.21" who="#EdwardNowak">Ostatnim wnioskiem, jaki pragnąłbym złożyć w imię poszukiwania społecznej akceptacji, a zarazem zachowania kontroli państwa nad jego finansami, jest wprowadzenie obowiązku przesyłania do wiadomości agencji informacji (możliwie uproszczonej) o dokonywanych przez joint ventures transferach i ich tytułach.</u>
          <u xml:id="u-504.22" who="#EdwardNowak">Wysoki Sejmie! Pozwoliłem sobie na dosyć szerokie omówienie projektu ustawy i spraw związanych z działaniem w Polsce kapitału zagranicznego, przede wszystkim dlatego, abyśmy nie mówili o plotkach, tylko o faktach.</u>
          <u xml:id="u-504.23" who="#EdwardNowak">Jeszcze raz z satysfakcją stwierdzam liberalne a zarazem racjonalne podejście rządu do problematyki zagranicznej działalności gospodarczej w Polsce. Namawiam Wysoką Izbę do przyjęcia tej ustawy z pełnym przekonaniem. Zwracając się do opinii publicznej, ponownie podkreślam wagę tej ustawy, szczególnie jest to istotne w tej chwili, gdy toczą się pertraktacje w sprawie poważnej redukcji polskiego zadłużenia.</u>
          <u xml:id="u-504.24" who="#EdwardNowak">Panie i Panowie! Dotychczas panowała u nas filozofia, że jeśli mamy dwie krowy a sąsiad ma cztery, to trzeba mu ubić dwie, abyśmy mieli po równo. Zmieniajmy tę filozofię, chciejmy mieć przynajmniej tyle, ile ma sąsiad.</u>
          <u xml:id="u-504.25" who="#EdwardNowak">Nasze uczestnictwo i znaczenie we wspólnej Europie wolnych narodów, we wspólnocie światowej, zależy głównie od nas samych, od naszej pracy, wysiłku fizycznego i umysłowego, od naszej otwartości na świat.</u>
          <u xml:id="u-504.26" who="#EdwardNowak">Wiem, że Europa i świat czeka na nas, problem w tym, żebyśmy chcieli w tej Europie, w tym świecie być.</u>
          <u xml:id="u-504.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-505">
          <u xml:id="u-505.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-505.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, w związku z tym, że druki są już na sali, pozwalam sobie przerwać debatę nad tym punktem porządku dziennego. Proszę państwa o zajmowanie miejsc, może odczekamy jeszcze kilka minut zanim posłowie nadejdą.</u>
          <u xml:id="u-505.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania projektów uchwał zawartych w drukach nr 783 i 784.</u>
          <u xml:id="u-505.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł w tej sprawie chciał zabrać głos? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-506">
          <u xml:id="u-506.0" who="#AndrzejKern">Andrzej Kern, OKP. Chciałbym złożyć krótkie oświadczenie. W czasie przerwy postawiono mi zarzut, że zgłaszając wniosek o głosowanie projektu uchwały, uczyniłem to bez dostatecznie reprezentatywnej konsultacji z członkami klubu. Przyjmuję ten zarzut i proszę traktować wniosek mój jako wniosek licznej grupy posłów OKP.</u>
          <u xml:id="u-506.1" who="#AndrzejKern">Równocześnie koleżanki i kolegów, którzy nie identyfikują się z treścią mojego wniosku i towarzyszącego mu uzasadnienia, po prostu przepraszam i proszę o wybaczenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-507">
          <u xml:id="u-507.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-507.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zajmowanie miejsc, przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-507.2" who="#komentarz">(Poseł Bolesław Twaróg: Przepraszam bardzo)</u>
          <u xml:id="u-507.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przed głosowaniem?</u>
          <u xml:id="u-507.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-508">
          <u xml:id="u-508.0" who="#BolesławTwaróg">W sprawie formalnej. Ponieważ uchwała o tym, aby odbywało się głosowanie imienne nie została przez Wysoką Izbę zaakceptowana, pragnę prosić panią marszałek, aby skorzystała ze swoich uprawnień i głosowania nad tymi bardzo ważnymi uchwałami zarządziła bez użycia urządzenia do głosowania, bo mogą wyjść jakieś istotne pomyłki. Poza tym chciałbym umożliwić posłom dostatecznie długie trzymanie ręki, aby wszyscy wyborcy widzieli, kto jak głosował. Taki wniosek zresztą złożył poseł Jacek Kuroń.</u>
          <u xml:id="u-508.1" who="#komentarz">(Szum na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-509">
          <u xml:id="u-509.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, rzeczywiście, zgodnie z uprawnieniami wynikającymi z regulaminu Sejmu marszałek ma prawo zarządzić głosowanie imienne. Nie głosowanie imienne a głosowanie, przepraszam, przez podniesienie rąk i liczenie głosów przez sekretarzy, niemniej jednak z powodu tego, że wniosek o głosowanie imienne wywołał poprzednio tyle kontrowersji, wniosek pana posła o głosowanie projektu uchwały poprzez sekretarzy, poddam pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-509.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, powtarzam wniosek pana posła Twaroga, który zgłosił wniosek, żeby głosowanie nad projektem uchwały zgłoszonej przez Obywatelski Klub Parlamentarny odbywało się nie przez liczenie elektroniczne, ale przez podniesienie rąk.</u>
          <u xml:id="u-509.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tego wniosku, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (115) Kto jest przeciwny temu wnioskowi? (172) Kto wstrzymał się od głosowania? (65) Stwierdzam, że Sejm odrzucił wniosek pana posła Twaroga o głosowanie projektu uchwały poprzez liczenie głosów przez sekretarzy.</u>
          <u xml:id="u-509.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy jeszcze w sprawie głosowania ktoś chciałby zabrać głos? Nie w dyskusji, tylko przed samym głosowaniem? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-509.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam przypomnieć, że przedstawione projekty uchwał dotyczą terminu rozwiązania się Sejmu i konieczna jest dla ich przyjęcia kwalifikowana większość, to jest 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-509.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako pierwszy głosować będziemy projekt uchwały zgłoszony przez Obywatelski Klub Parlamentarny. Uchwała zgłoszona przez Obywatelski Klub Parlamentarny. „Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podejmując inicjatywę prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o niezbędnej potrzebie przeprowadzenia w jak najszybszym terminie wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej postanawia: zobowiązać Komisję Konstytucyjną do przedłożenia na nowo opracowanego projektu ordynacji wyborczej do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w takim terminie, by umożliwił on prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wyznaczenie daty wyborów na dzień 26 maja 1991 r.”.</u>
          <u xml:id="u-509.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-509.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem projektu uchwały zobowiązującej Komisję Konstytucyjną do przedstawienia sprawozdania o ordynacji wyborczej do Sejmu w terminie umożliwiającym wybory w dniu 26 maja 1991 r., zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (92) Kto jest przeciwny projektowi uchwały? (231)</u>
          <u xml:id="u-509.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto wstrzymał się od głosowania? (45)</u>
          <u xml:id="u-509.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm odrzucił projekt uchwały przedstawiony przez Obywatelski Klub Parlamentarny.</u>
          <u xml:id="u-509.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania projektu uchwały w sprawie terminu rozwiązania się Sejmu, przedstawionego przez Konwent Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-509.11" who="#OlgaKrzyżanowska">„Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie terminu rozwiązania się Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-509.12" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z zawartą w uchwale Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 września 1990 r. zapowiedzią podjęcia do końca I kwartału 1991 r. decyzji o terminie rozwiązania się, postanawia się, co następuje:</u>
          <u xml:id="u-509.13" who="#OlgaKrzyżanowska">1. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej postanawia rozwiązać się jesienią 1991 r. po wcześniejszym wejściu w życie przepisów prawa wyborczego. Zgodnie z art. 30 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, rozwiązanie się Sejmu jest równoznaczne z zakończeniem kadencji Senatu.</u>
          <u xml:id="u-509.14" who="#OlgaKrzyżanowska">2. Wolą Sejmu jest, by jego kadencja uległa zakończeniu w dniu poprzedzającym kolejne wybory parlamentarne zarządzone przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w terminie zgodnym z przepisami prawa, nie później niż do dnia 30 października 1991 r.”.</u>
          <u xml:id="u-509.15" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-509.16" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem uchwały w sprawie terminu rozwiązania się Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk. (314)</u>
          <u xml:id="u-509.17" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciwny przyjęciu tej uchwały? (18)</u>
          <u xml:id="u-509.18" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto wstrzymał się od głosowania? (40)</u>
          <u xml:id="u-509.19" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie terminu rozwiązania się Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-509.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-509.21" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, proszę o nieopuszczanie swoich miejsc. Jest jeszcze oświadczenie, które chciał złożyć pan poseł Czesław Sobierajski.</u>
          <u xml:id="u-509.22" who="#OlgaKrzyżanowska">Dotyczy ono ważnej sprawy. Bardzo proszę państwa o pozostanie na miejscach.</u>
          <u xml:id="u-509.23" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, proszę o ciszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-510">
          <u xml:id="u-510.0" who="#CzesławSobierajski">W związku z tragicznymi wypadkami w kopalniach węgla kamiennego, w których w ostatnim czasie zginęło bardzo wielu górników, zwracam się w imieniu grupy posłów do Wysokiej Izby o uczczenie ich pamięci minutą ciszy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-511">
          <u xml:id="u-511.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę wszystkich o powstanie z miejsc.</u>
          <u xml:id="u-511.1" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
          <u xml:id="u-511.2" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
          <u xml:id="u-511.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję. Wysoka Izbo, w porządku dziennym dzisiejszego posiedzenia Sejmu, mamy jeszcze, niestety, bo to jest ciężki trzydniowy „maraton” — dwa punkty. Jeden punkt, który wymaga obecności quorum w Izbie to jest punkt 8 porządku dziennego. Jak państwo pamiętacie, było to pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Był wniosek formalny, żeby na tym posiedzeniu odbyć pierwsze i drugie czytanie, i ten wniosek musimy przegłosować.</u>
          <u xml:id="u-511.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł sprawozdawca chciała tylko zgłosić autopoprawkę, która wyjaśni wątpliwości. Tak?</u>
          <u xml:id="u-511.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Chwileczkę, potem pan poseł. Proszę panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-512">
          <u xml:id="u-512.0" who="#IrenaChojnacka">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałam skorzystać i jako poseł sprawozdawca zgłosić autopoprawkę o uzupełnienie projektu ustawy o art. 2 w następującym brzmieniu: „Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-513">
          <u xml:id="u-513.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję. Pan poseł, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-514">
          <u xml:id="u-514.0" who="#JerzyOrzeł">Pani marszałek, ja w sprawie formalnej. Mnie się wydaje, że nie zakończyliśmy poprzednich punktów. Wielokrotnie zwracałem uwagę na posiedzeniach Konwentu Seniorów, że wymóg art. 43 ust. 3 regulaminu Sejmu wymaga, aby w uchwale kierującej do komisji projekt po drugim czytaniu, został określony termin zakończenia prac komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-515">
          <u xml:id="u-515.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, pan mówi o skierowaniu do komisji projektu ordynacji wyborczej, co dotyczy punktu porządku dziennego, który został zakończony w dniu wczorajszym. Wtedy pan poseł nie zgłosił tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-515.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-515.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, chciałam przypomnieć, że Wysoka Izba podjęła decyzję o skierowaniu projektów ustaw, projektu pana prezydenta i projektu zgłoszonego przez komisję do Komisji Konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-515.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Zgodnie z regulaminem, który słusznie przypomniał pan poseł Orzeł, przy tak zwanym trzecim czytaniu, bo jeśli chodzi o projekt zgłoszony przez Komisję Konstytucyjną było to trzecie czytanie, wymagane jest określenie terminu, w jakim komisja powinna przygotowany projekt zwrócić, przedstawić Wysokiej Izbie do rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-515.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Tak jak powiedziałam, była to sprawa, co do której Wysoka Izba wczoraj podjęła decyzję. Jak widać, musielibyśmy, niezgodnie z regulaminem, dzisiaj do tej sprawy wrócić, to znaczy do określenia terminu, w jakim komisja powinna ten projekt przedstawić.</u>
          <u xml:id="u-515.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, w związku z tym, że już kilka punktów porządku dziennego zaczyna nam się nakładać na siebie, pozwolę sobie dokończyć punkt 8 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-515.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, będzie decyzja na temat drugiego czytania, czy odesłania do komisji. Następnie wrócimy do wniosku pana posła Orła, po wyjaśnieniach przewodniczącego komisji, czy podkomisji, posła-sprawozdawcy, dowiemy się, jakie jest zdanie komisji na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-515.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, przypominam, że pani poseł Irena Chojnacka zgłosiła wniosek o niezwłocznym przystąpieniu do drugiego czytania poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, bez odsyłania do komisji.</u>
          <u xml:id="u-515.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania... Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-516">
          <u xml:id="u-516.0" who="#MarcinŚwięcicki">Pani marszałek, mnie się wydaje, że nie wyczerpaliśmy punktu, który został przerwany, mianowicie dotyczącego dyskusji nad ustawą o spółkach z udziałem zagranicznym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-517">
          <u xml:id="u-517.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Tak jest, panie pośle, dziękuję, pamiętam o tym.</u>
          <u xml:id="u-517.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-517.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z pań posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosku o przystąpienie do drugiego czytania poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk. (53) Kto jest przeciwny temu wnioskowi? (153) Kto wstrzymał się od głosu? (46) Stwierdzam, że Sejm oddalił wniosek pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-517.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-518">
          <u xml:id="u-518.0" who="#IrenaChojnacka">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W takim układzie, skoro na posiedzeniu Sejmu nie przeszło pierwsze i drugie czytanie tego projektu ustawy, proponuję, aby powyższy projekt ustawy był rozpatrywany w Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz w Komisji Samorządu Terytorialnego i Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-518.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-519">
          <u xml:id="u-519.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł, pozwolę sobie powtórzyć. Prezydium Sejmu ma propozycję, aby Sejm skierował poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Samorządu Terytorialnego oraz do Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa zgodnie z propozycją pani poseł, oraz Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-519.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, Prezydium Sejmu przedstawia propozycję skierowania projektu ustawy do tych komisji, które odczytałam przed chwilą. Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-519.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-519.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, wracamy do wniosku pana posła Orła, związanego ze skierowaniem projektów ustaw o ordynacji wyborczej do Komisji Konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-519.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła sprawozdawcę o wyrażenie opinii, jak Komisja Konstytucyjna widzi możliwość tego terminu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-520">
          <u xml:id="u-520.0" who="#AleksanderŁuczak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zdaję sobie sprawę, że kiedy pada taki wniosek, to trzeba na niego odpowiedzieć konkretnie, to znaczy powiedzieć, że istnieje w kalendarzu jakaś data, która powinna wyznaczyć zakończenie tych prac. Natomiast, jak państwo mieliście się możność przekonać w trakcie naszego 3-dniowego posiedzenia, jest to ustawa tak skomplikowana i tak nasycona kwestiami politycznymi, że musi wywoływać różnego rodzaju zastrzeżenia w dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-520.1" who="#AleksanderŁuczak">I jak miałem z kolei możność powiedzieć dzisiaj rano, jeżeli ze strony uczestników komisji będzie wola znalezienia kompromisu, to komisja czy podkomisja przedstawi ten projekt w terminie jak najbliższym. Za realny uważam termin 3-tygodniowy.</u>
          <u xml:id="u-520.2" who="#komentarz">(Z sali: Tak, koniec marca)</u>
          <u xml:id="u-520.3" who="#AleksanderŁuczak">Tak, ale pod warunkiem, że będzie wola pewnego kompromisu. Bo jeżeli — jak ja słyszę nieraz, nawet w trakcie przerwy — do końca będziemy tylko bronić swoich racji i ani kroku ustępstwa, to przy tej ordynacji możemy tu spędzić jeszcze kilka miesięcy. I nie z tego nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-520.4" who="#AleksanderŁuczak">Ordynacja jest tego typu aktem prawnym, który wymaga ustępstw, a jednocześnie oczywiście i zachowania jakichś swoich racji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-521">
          <u xml:id="u-521.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle. Czy pan poseł w tej sprawie chciał zabrać głos? Chwileczkę, najpierw pan poseł Jerzy Orzeł, potem pan poseł.</u>
          <u xml:id="u-521.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-522">
          <u xml:id="u-522.0" who="#JerzyOrzeł">Zdaję sobie sprawę z tego, że to jest sprawa bardzo skomplikowana. Dlatego proponowałbym — jeżeli jest taka możliwość regulaminowa — aby ten termin określić na przyszłym posiedzeniu Sejmu, po głębszym rozeznaniu przez komisje wszystkich wniosków. Tym bardziej że zapowiedziane jest wnoszenie nowego projektu ordynacji.</u>
          <u xml:id="u-522.1" who="#JerzyOrzeł">Jeżeli nie istnieje konieczność określenia dzisiaj tego terminu, to opowiadałbym się za tym, aby ten termin określić na przyszłym posiedzeniu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-522.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-523">
          <u xml:id="u-523.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-523.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł Janusz Szymański, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-524">
          <u xml:id="u-524.0" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Oczywiście możemy odłożyć decyzję dotyczącą określenia terminu do złożenia dodatkowego sprawozdania. Ale proponowałbym taką zręczną formułę, jeżeli państwo ją zaakceptujecie, że w możliwie najkrótszym czasie, nie później jednak niż... Możemy zaproponować kwiecień, który, według mnie, jest zgodny z terminem, o którym mówi regulamin. W związku z tym proponuję właśnie taką formułę — w możliwie najkrótszym czasie, nie później niż w kwietniu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-525">
          <u xml:id="u-525.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, dziękuję bardzo. Pan poseł Jerzy Orzeł właściwie wycofał swój wniosek, ale jego wniosek opiera się na regulaminie. To nie był tylko wniosek — zdanie pana posła Orła, on opierał się na regulaminie.</u>
          <u xml:id="u-525.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Wydaje mi się, że propozycja, którą zaproponował pan poseł Szymański, jest propozycją o tyle do przyjęcia dla Wysokiej Izby, gdyż zawarty jest w niej termin. I załatwimy tę sprawę na tym samym posiedzeniu — zgodnie z regulaminem — na którym podjęliśmy decyzję o skierowaniu do komisji.</u>
          <u xml:id="u-525.2" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym chcę poddać pod głosowanie wniosek pana posła Janusza Szymańskiego w brzmieniu takim, że Wysoka Izba skierowała projekty ordynacji wyborczych do Komisji Konstytucyjnej z zaleceniem jak najszybszego przeprowadzenia prac i zakończenia ich nie później niż w terminie do końca kwietnia 1991 roku. Tak?</u>
          <u xml:id="u-525.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Może przed przystąpieniem do głosowania pan poseł będzie uprzejmy to dokładnie sformułować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-526">
          <u xml:id="u-526.0" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! Proponuję właśnie taką formułę, aby zobowiązać Komisję Konstytucyjną do przedstawienia dodatkowego sprawozdania w sprawie dwóch projektów. Już nie pamiętam numerów druków, jeden nr 770, drugi też 770 i kilka — w możliwie najkrótszym czasie, nie później jednak niż w kwietniu.</u>
          <u xml:id="u-526.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Do końca kwietnia)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-527">
          <u xml:id="u-527.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł sprawozdawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-528">
          <u xml:id="u-528.0" who="#AleksanderŁuczak">Formuła, którą zaproponował pan poseł Orzeł jest wygodniejsza, to znaczy abyśmy mieli do następnego posiedzenia możliwość pierwszego oglądu, dlatego że wpłynęły dwa projekty, które... Słyszę, że jeszcze jeden projekt ma wpłynąć. W związku z tym na przyszłym posiedzeniu, które ma się odbyć za 2 tygodnie wypowiemy się na temat terminu, który będzie realny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-529">
          <u xml:id="u-529.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! W takim razie zaproponuję wyjście, które — jeśli Wysoka Izba się zgodzi — można będzie przyjąć. Ponieważ regulamin nie wymaga dokładnego określenia terminu, w sensie określenia dnia, może Wysoka Izba przyjęłaby dzisiaj taką formułę, że skierowaliśmy oba projekty do komisji z zaleceniem jak najpilniejszego przeprowadzenia prac i do problemu ustalenia terminu wrócimy na następnym posiedzeniu Sejmu za 2 tygodnie.</u>
          <u xml:id="u-529.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-529.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałabym żebyście państwo zadecydowali o tym przez głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-529.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Poddaję więc pod głosowanie wniosek, że Wysoka Izba zaleca Komisji Konstytucyjnej jak najszybsze przeprowadzenie prac nad projektami ordynacji wyborczej, natomiast na następnym posiedzeniu Sejmu być może określi konkretny termin.</u>
          <u xml:id="u-529.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest za przyjęciem tego wniosku, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (211) Kto jest przeciwny temu wnioskowi? (3) Kto wstrzymał się od głosowania? (34) Stwierdzam, że Sejm przyjął propozycję skierowania projektów do Komisji Konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-529.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Powracamy do punktu 9 porządku dziennego dotyczącego pierwszego czytania rządowych projektów ustaw: o spółkach z udziałem zagranicznym i o przedstawicielstwach podmiotów zagranicznych. Jest to ostatni — już mogę powiedzieć na pocieszenie — punkt porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-529.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Mamy zapisanych do dyskusji jeszcze 5 posłów.</u>
          <u xml:id="u-529.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Króla z Parlamentarnego Klubu Unia Demokratyczna, a następnie pana posła Wiesława Kaczmarka.</u>
          <u xml:id="u-529.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Bardzo państwa proszę o ciszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-530">
          <u xml:id="u-530.0" who="#JanKról">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Myślę, że decyzja o kontynuowaniu naszych obrad nad tak konkretnym i ważnym projektem ustawy jest dobrym prognostykiem dla najbliższych prac Sejmu. Sejm będzie zdolny wywiązać się z zobowiązań i wobec rządu, i wobec społeczeństwa, które w związku z wcześniej podjętą uchwałą podjął. Ale do rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-530.1" who="#JanKról">Projekt ustawy o spółkach z udziałem zagranicznym generalnie proponuje rozwiązania, które spełniają oczekiwania inwestorów zagranicznych. Chodzi tutaj przede wszystkim o zagadnienie transferu zysku, chodzi o odbiurokratyzowanie trybu powoływania firm z udziałem kapitału zagranicznego, a także o rezygnację z tego minimalnego wkładu kapitałowego jako warunku uzyskania zezwolenia. Natomiast projekt wychodzi również naprzeciw postulatom polskich podmiotów gospodarczych, które zawsze uważały, że to ryczałtowe zwolnienie z podatku dochodowego firm zagranicznych jest pewnym uprzywilejowaniem, które nie zawsze po prostu ma swoje pokrycie w potrzebach. I sytuacja, którą proponuje ustawa, w tej chwili wydaje mi się właściwie odpowiada pewnej relacji pomiędzy podmiotami zagranicznymi a polskimi.</u>
          <u xml:id="u-530.2" who="#JanKról">Niemniej ustawa robi wrażenie w wielu punktach nie dopracowanej, a także w niektórych rozstrzygnięciach jest mało precyzyjna i temu właśnie chciałbym poświęcić uwagę, chociaż myślę, że nie uda mi się powiedzieć o wszystkich uwagach, postaram się więc przekazać je na piśmie.</u>
          <u xml:id="u-530.3" who="#JanKról">Otóż art. 1 ust. 2 i 3 upoważnia podmioty zagraniczne do inwestycji jedynie w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej. Natomiast wyklucza udział podmiotu zagranicznego w ramach spółki jawnej cywilnej lub w ramach działalności prowadzonej we własnym imieniu, a także ewentualnie spółki komandytowej, którą mamy wprowadzić w ramach modyfikacji Kodeksu handlowego.</u>
          <u xml:id="u-530.4" who="#JanKról">Uzasadnienie do projektu stwierdza, że spowodowane jest to względami bezpieczeństwa obrotu, a w moim przekonaniu obawy te są pozbawione podstaw. Wiadomo bowiem, że odpowiedzialność majątkowa jednoosobowych właścicieli przedsiębiorstw oraz współwłaścicieli wspólników spółek jawnych i cywilnych jest nieograniczona. Niejednokrotnie łatwiej jest wyegzekwować tę odpowiedzialność od innych podmiotów aniżeli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne, zwłaszcza wówczas, gdy kapitał zakładowy i majątek tych spółek jest niewielki.</u>
          <u xml:id="u-530.5" who="#JanKról">Głównym, wydaje się racjonalnym, wytłumaczeniem takiego postawienia sprawy w proponowanej regulacji ustawowej jest możliwość podwójnego opodatkowania spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych od dochodu samej spółki oraz od dochodu właścicieli czy wspólników udziałowców spółki. Wydaje się, że jest to rozstrzygnięcie niewłaściwe, że zakres form prawnych podmiotów mogących inwestować w Polsce powinien zostać rozszerzony i obejmować wszystkie spółki prawa handlowego. W odniesieniu do art. 4 w powiązaniu z art. 39 ust. 1 i 2 nieodzowne wydaje się postawienie pytania, co kryje się za zniesieniem z jednej strony urzędu prezesa i agencji oraz natychmiastowym, równoczesnym powołaniem w tej samej ustawie urzędu agencji o tej samej nazwie i de facto takich samych zadaniach i kompetencjach, chociaż o ograniczonym zakresie ich działania.</u>
          <u xml:id="u-530.6" who="#JanKról">Otóż należy zwrócić uwagę na skutki, jakie taki wariant wywrze na stosunkach i pracy dotychczas istniejącej agencji. Chodzi o zwolnienia grupowe, konieczność wypłaty odpraw i natychmiastowe przejęcie części zwolnionych pracowników do „nowej agencji”. Jest tutaj jakaś niezrozumiała dla mnie furtka, o której objaśnienie prosiłbym, gdyż takie rozwiązanie wydaje mi się niezasadne.</u>
          <u xml:id="u-530.7" who="#JanKról">Z kolei w art. 4 ust. 3 raczej hasłowo sformułowany jest zakres działania agencji, który nie ma żadnego praktycznego znaczenia, nie wypływają bowiem z niego, poza może pkt. 3 tego artykułu, żadne konkretne uprawnienia lub obowiązki prezesa agencji. Stwarza natomiast szanse dla urzędników agencji do podejmowania działań w gruncie rzeczy pozorowanych, np. wyjazdy zagraniczne w celach ogólnie i modnie nazywanej — promocji.</u>
          <u xml:id="u-530.8" who="#JanKról">W odniesieniu do art. 11, dotyczącego unieważnienia czynności prawnych, przepis ten sformułowany jest zbyt ogólnikowo. Należy zwrócić uwagę, że zasada bezwzględnej nieważności wszystkich czynności prawnych może naruszyć interes osób trzecich, które w dobrej wierze zawarły umowę z osobami, które nie uzyskały zezwolenia. I jest to sytuacja budząca wątpliwości. Takie rozwiązanie w niektórych sytuacjach może umożliwić osobom naruszającym art. 6 i 8 proponowanej ustawy uprzywilejowany sposób wycofania się z zobowiązań.</u>
          <u xml:id="u-530.9" who="#JanKról">Art. 12 ust. 3 — przepis ten ograniczając możliwości wniesienia wkładu przez podmiot zagraniczny za zgodą ministra finansów tylko do waluty polskiej uniemożliwia wniesienie ruchomości lub praw w charakterze aportu. W praktyce mogą zdarzyć się więc sytuacje, iż osoba zagraniczna otrzymująca w wyniku np. spadkobrania zakład lub maszyny nie może wnieść ich do spółki, co wobec szerokich możliwości stworzonych przez art. 12 to ograniczenie wkładów tylko do wkładów złotówkowych uznać należy za niezgodne z zamierzeniem tego przepisu.</u>
          <u xml:id="u-530.10" who="#JanKról">Pierwsze zdanie w ust. 3 należałoby zmienić w ten sposób, że uzyskałoby ono brzmienie: minister finansów na wniosek podmiotu zagranicznego może wyrazić zgodę na wniesienie przez ten podmiot wkładu w walucie polskiej lub wkładu rzeczowego pochodzącego z innych tytułów niż określone w ust. 1 i 2.</u>
          <u xml:id="u-530.11" who="#JanKról">W odniesieniu do art. 18 ust. 4, dotyczącego cofnięcia zezwolenia jako przyczyny rozwiązania spółki, należałoby stwierdzić, iż zgodnie z przepisami Kodeksu handlowego rozwiązanie spółki powinno być poprzedzone przeprowadzeniem likwidacji, a nie odwrotnie; nieprzeprowadzenie jej mogłoby narazić na straty wierzycieli spółki. Wprowadzenie automatyzmu wytaczania przez prezesa agencji powództw o rozwiązanie spółki, bez przeprowadzenia likwidacji, nie ma w ogóle sensu.</u>
          <u xml:id="u-530.12" who="#JanKról">Do artykułów regulujących zagadnienia uznaniowego zwolnienia z podatku przez ministra finansów, których dotyczy art. 20 i art. 21 — mam następujące uwagi.</u>
          <u xml:id="u-530.13" who="#JanKról">Otóż jeżeli chodzi o art. 20 ust. 3, to skoro wniosek dotyczący kwestii czysto podatkowych ma być rozpatrywany przez ministra finansów, to składanie go za pośrednictwem prezesa agencji, a więc zasięganie jego opinii — nie znajduje uzasadnienia.</u>
          <u xml:id="u-530.14" who="#JanKról">Również jeżeli chodzi o ulgi w podatkach, które może stosować minister finansów, to nie powinien on mieć bezwzględnego zakresu ich stosowania. Mogą bowiem zaistnieć okoliczności, np. ze względu na zasadnicze nieporozumienia pomiędzy wspólnikami, z powodu których dalsze istnienie spółki jest niemożliwe i konieczna jest likwidacja. A w szczególnie uzasadnionych sytuacjach, w których likwidacja spółki była konieczna i została dokonana nie w celu uchylania się od wykonywania zobowiązań podatkowych, stosowanie przepisu skracającego czy zwalniającego zwolnienie jest nieuzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-530.15" who="#JanKról">Również art. 33, o którym wcześniej mówił poseł Wieczorkiewicz, może spowodować szczególnie negatywne skutki, zwłaszcza w sytuacją kiedy szereg podmiotów zagranicznych opracowało plany i studia dotyczące inwestycji oraz poniosło nakłady związane z tymi inwestycjami przed wystąpieniem do agencji o zezwolenie, przy założeniu — robili to — że otrzymają 3-letni okres zwolnienia z podatków. Takie automatyczne przerwanie możliwości ubiegania się o uzyskanie zezwolenia na podstawie poprzednich przepisów może budzić szereg wątpliwości. Mam również pewną propozycję modyfikacji zapisu, ale postaram się ją przedłożyć już w formie pisemnej.</u>
          <u xml:id="u-530.16" who="#JanKról">Natomiast chcę się odnieść do proponowanego projektu ustawy o przedstawicielstwach podmiotów zagranicznych, która również jak gdyby posuwa sprawy do przodu, jeżeli chodzi o kontakt z kapitałem zagranicznym, chociaż budzi zastrzeżenie zastosowane w uzasadnieniu zdanie, że projekt ustawy jest elementem pakietu regulacji umożliwiających podmiotom zagranicznym obecność na polskim rynku. Tak jakby dotychczasowe regulacje tę obecność uniemożliwiały. Otóż istniały przepisy, które ją umożliwiały, natomiast obecne jak gdyby poprawiają sytuację prawną podmiotów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-530.17" who="#JanKról">Już króciutko chcę też przedstawić kilka wątpliwości wobec tej ustawy, która jak gdyby nie stanowiła przedmiotu dyskusji. Otóż w art. 2 w ust. 1 istnieje sformułowanie, iż podmioty zagraniczne mogą tworzyć na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przedstawicielstwa składające się z jednej lub więcej osób, mających miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce, upoważnionych do reprezentowania podmiotu zagranicznego we wszystkich sprawach.</u>
          <u xml:id="u-530.18" who="#JanKról">Otóż po pierwsze, czy te osoby są pracownikami przedsiębiorstwa zagranicznego zatrudnionymi w Polsce, czy też osoby te prowadzą przedstawicielstwo na własny rachunek? Również postawienie w ten sposób sprawy, że pełnomocnicy są upoważnieni do reprezentowania podmiotu zagranicznego we wszystkich sprawach, budzi pewne wątpliwości, ponieważ powinna istnieć możliwość ograniczenia zakresu tego pełnomocnictwa do spraw, które właściciel czy podmiot udzielający tego pełnomocnictwa uznaje za stosowne.</u>
          <u xml:id="u-530.19" who="#JanKról">Rozdział drugi wprowadza nagle w tytule ewidencji pojęcie „przedstawicielstw handlowych”, których ustawa nie wyodrębnia, bo dotyczy w ogóle przedstawicielstw podmiotów zagranicznych. Mam więc pytanie, czy jest to jakieś przeoczenie?</u>
          <u xml:id="u-530.20" who="#JanKról">Art. 4 ust. 5 mówi o ewidencji przedstawicielstw podmiotów zagranicznych, która jest jawna. Jest pytanie, co to znaczy jawny rejestr? Kto i na jakich zasadach może otrzymać wyciągi lub odpisy z rejestru, właśnie z tej ewidencji, która jest jawną?</u>
          <u xml:id="u-530.21" who="#JanKról">Również art. 5 ust. 4, wydaje się, wymaga pewnej zmiany, ponieważ minister współpracy gospodarczej z zagranicą — mówi ten zapis — wydaje na żądanie przedstawicielstwa zaświadczenie o wpisie tego przedstawicielstwa do ewidencji itd. Powstaje pytanie: komu i dlaczego? Nie ma tu pewnego automatyzmu, tylko dopiero na żądanie? Wskazuję na pewne biurokratyczne, mimo zapewnień, ograniczenia, które te ustawy niosą z sobą. Proponowałbym je eliminować.</u>
          <u xml:id="u-530.22" who="#JanKról">Art. 6 mówi o możliwościach wykreślenia przez ministra współpracy gospodarczej z zagranicą przedstawicielstwa z ewidencji. Powstaje pytanie, jakimi środkami odwoławczymi dysponuje przedstawicielstwo? Projekt ustawy nic na ten temat nie mówi. W jakim trybie? Czy w trybie Kpa, czy też w innym trybie mogłyby być uwzględniane odwołania?</u>
          <u xml:id="u-530.23" who="#JanKról">Jest pewna niekonsekwencja — to jest ostatnia moja uwaga — która szczególnie przewija się w uzasadnieniu, ale która również w art. 8 ma jak gdyby swój punkt wyjścia — jest tu mowa o zobowiązaniach podatkowych wobec skarbu państwa. I powstaje pytanie, czyje to zobowiązania podatkowe miałyby występować, skoro przedstawicielstwo nie jest odrębnym — od podmiotu zagranicznego — podmiotem prawa?</u>
          <u xml:id="u-530.24" who="#JanKról">W innym miejscu mówi się o prawie przedstawicielstwa do prowadzenia działalności promocyjnej, akwizycyjnej i innej. Równocześnie, na przykład w uzasadnieniu, zakazuje się prowadzenia działalności gospodarczej przez to przedstawicielstwo. Myślę, że te uwagi, którymi już kończę swoją wypowiedź, powinny zmierzać do udoskonalenia zapisów ustawowych — niezmiernie potrzebnych i pilnych do uchwalenia.</u>
          <u xml:id="u-530.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-531">
          <u xml:id="u-531.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-531.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Wiesława Kaczmarka z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Jerzego Dynera.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-532">
          <u xml:id="u-532.0" who="#WiesławKaczmarek">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zwykle dygresjami kończy się wystąpienie, ale ja chciałbym jednak zacząć od dwóch dygresji. Pierwsza dotyczy wystąpienia posła Nowaka. Otóż wydaje mi się, że w tym wystąpieniu pojawiła się w pewnym sensie fałszywa informacja, że w projekcie proponuje się, aby poziom opodatkowania wynosił 30% podatku dochodowego. To jest zła informacja, ponieważ — tak ja odczytałem projekt — poziom opodatkowania jest taki jak w przypadku podmiotów krajowych. Natomiast 30% opodatkowania dotyczy dywidendy z zysku udziałowca zagranicznego. Natomiast w ogóle poziom opodatkowania w Polsce może być przedmiotem odrębnej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-532.1" who="#WiesławKaczmarek">I druga sprawa, o której mówił pan poseł Nowak w swoim wystąpieniu, a która dotyczy zagranicznych przedsiębiorstw drobnej wytwórczości, czyli tak zwanych firm polonijnych. Pan poseł mówił, że trzeba by ten problem rozstrzygnąć. Dylemat jest taki, że są to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w Polsce, obywatele państw obcych, faktycznie ze środowiska najczęściej polonijnego, jest to własność prywatna, więc myślę, że byłby to dosyć istotny problem — jak ustawą przymusić ich do przekształcenia w spółki. To jest właściwie trudne do przeprowadzenia. Natomiast ustawa proponuje takie rozwiązanie, że mogą się one przekształcić dobrowolnie. Ponieważ te wszystkie zezwolenia są ograniczone, to sytuacja będzie taka, że ostatnia firma tego typu przestanie działać kiedy czas się skończy.</u>
          <u xml:id="u-532.2" who="#WiesławKaczmarek">Na marginesie chciałbym poruszyć jeszcze jedną sprawę — i tu apel do tych ciał w Polsce, instytucji, które organizują współpracę z Polonią. Ostatnio odnoszę takie wrażenie, że akcentuje się jak gdyby aktywność w sferze historycznej, politycznej czy też kontaktów kulturalnych. I chwała Senatowi i Wspólnocie Polaków, czy dawniej Towarzystwu Polonia za to, że tak czynią. Jednak ostatnio obserwuję, że mimo wszystko nie doceniamy jednak kontaktów w sferze gospodarczej; wiem z doświadczenia, że każda firma pragnąca wejść na rynek polski zawsze ma ze sobą doradcę pochodzenia polskiego i często decyzja tego człowieka, ocena sytuacji stanowią później o strategii inwestowania w Polsce czy odrzuceniu projektu i szukaniu partnerów gdzie indziej.</u>
          <u xml:id="u-532.3" who="#WiesławKaczmarek">Wracając do ustawy. Otóż próby zainteresowania Polską, inwestycjami zagranicznymi, są właściwie prowadzone od 1976 roku. Różne były fazy tego zainteresowania. W 1976 roku była moim zdaniem tak zwana faza decyzji politycznej, żeby oswoić społeczeństwo z faktem, iż inwestorzy zagraniczni są obecni i będą i to były właśnie, jak je czasami nazywamy niesłusznie, „firmy polonijne”.</u>
          <u xml:id="u-532.4" who="#WiesławKaczmarek">W 1982 roku podjęto próbę otwarcia; w przedziale czasu od 1984 roku — do 1986 r. decydenci polityczni uznali, że możliwa jest autarkia, więc podatek dochodowy firm osiągnął poziom bodajże 85%. W 1988 roku nastąpiło ponowne otwarcie na inwestycje zagraniczne w Polsce. W 1989 r. — pamiętamy — odbyła się w Sejmie debata, próba niby otwarcia, ale i pewnych zapisów restrykcyjnych, chociażby wspomnę o problemie kont dewizowych, Jesteśmy w roku 1991. Teraz jest pytanie, co możemy uczynić.</u>
          <u xml:id="u-532.5" who="#WiesławKaczmarek">Ustawa o spółkach zagranicznych będzie spełniała dwie jak gdyby funkcje. Dla inwestora zagranicznego w Polsce będzie formą kontraktu. On czytając tę ustawę powinien wiedzieć, co Polska mu proponuje i dlaczego właśnie tak. Natomiast dla Polski będzie to specyficzny towar, sprzedawany przez nas poprzez agencje, mam nadzieję efektywnie działające biura radcy handlowego, czy inne placówki gospodarcze. Ten towar powinien być atrakcyjny, nowoczesny, dobrze opakowany.</u>
          <u xml:id="u-532.6" who="#WiesławKaczmarek">Nie będę szczegółowo analizował poszczególnych artykułów, bo myślę, że można to zrobić na posiedzeniu komisji. Natomiast chciałbym powiedzieć o jednej rzeczy. Otóż trzeba sobie zdać sprawę, że ustawa nie oznacza rozstrzygnięcia problemu. Przytoczę opinię jednego z doradców zagranicznych, który w wywiadzie udzielonym bodajże „Rzeczypospolitej” przedstawił osiem grzechów głównych w Polsce, które powodują, że nie opłaca się czy jest niebezpiecznie inwestować w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-532.7" who="#WiesławKaczmarek">Pierwszy grzech — to płynność finansowa rozumiana chociażby jako brak regulacji typu giełda, obrót papierami publicznymi itd., czyli brak standardu światowego. Drugi grzech główny — stabilność i pewność decyzji administracyjnych chyba nie wymaga komentarza. Trzeci — szybkość i sprawność pracy administracji. Czwarty — hasło „prywatyzacja” i związane z nią problemy, a więc to, o czym tu dyskutowaliśmy: reprywatyzacja — adwersarzy na sali nie widzę — stabilność zarządów, rola związków zawodowych, towarzyszące tej problematyce ustawodawstwo. Piąty grzech — to brak infrastruktury ogólnej. Nie wchodziłbym tu w szczegóły, bo hasło „telefon” jest już wręcz hasłem standardowym. Szósty grzech, myślę bardzo istotny, to zadłużenie państwa i w ogóle zadłużenie firm w Polsce. W końcu ryzykowne jest inwestowanie w kraju, nad którym wisi olbrzymi garb miliardów dolarów do spłacenia. I nawet hasło o swobodnym transferze wydaje się wtedy wręcz wątpliwe.</u>
          <u xml:id="u-532.8" who="#WiesławKaczmarek">I jeszcze dwa, ostatnie grzechy: brak w ogóle systemu promocji i marketingu w kraju i — często lekceważony — brak politycznej rozwagi. Jest to też element często i przede wszystkim oceniany przez inwestorów.</u>
          <u xml:id="u-532.9" who="#WiesławKaczmarek">Jak powiedziałem, na tę ustawę trzeba patrzeć na ile to będzie atrakcyjny towar. Bardzo króciutko przytoczę jeden tylko przykład, jak postępuje Turcja z inwestycjami zagranicznymi. Przy czym kraj ten stosuje jedną zasadę, która, myślę, jest akceptowana przez wszystkich. Mianowicie, że nie jest istotne, czy inwestor jest zagraniczny. Myślę, że tak powinno być. Chodzi po prostu o rozumienie pojęcia „inwestor” — osoba, która chce robić coś nowego, produkować, świadczyć usługi. Otóż w Turcji na daną inwestycję wprowadza się pojęcie certyfikatu stymulacyjnego. Uprawnienia przypisane temu certyfikatowi zależą od miejsca, gdzie inwestor inwestuje. A przecież jest w Polsce ileś miejsc, typu „pas wschodni”, przykładowo „Zagłębie Wałbrzyskie”, gdzie nie można chyba, moim zdaniem, zachęcać inwestorów tylko dlatego, że tam jest trudna sytuacja, że jest rosnące bezrobocie, że są trudne warunki ekologiczne. W ramach certyfikatu proponowane są w Turcji rozwiązania typu: obniżka, pewna bonifikata w podatku dochodowym, na przykład zwolnienie od opłat, obciążeń bankowych z tytułu otrzymywanych kredytów, ulgi celne na import dóbr, surowców czy maszyn służących produkcji.</u>
          <u xml:id="u-532.10" who="#WiesławKaczmarek">Odnoszę wrażenie, że projekt omawianej ustawy poszedł jednak w inną stronę. Podobne rozwiązania promocyjne stosuje się na przykład w strefach specjalnych. Ostatnio np. Chiny wchodzą na taką drogę. Dotyczy to okolic Szanghaju, gdzie stosuje się dwie formy ulg dla firm deklarujących swoją aktywność inwestycyjną na przykład przez minimum 10 lat. Przykładowo, jeśli przez pierwsze dwa lata firma wykazuje zysk, zwolniona jest z podatku, przez następne chociażby trzy lata, ma jakąś bonifikatę, a gdy w ogóle na przykład działa i chce inwestować w infrastrukturę, która u nas jest dosyć poważną słabością, to przez pięć lat ma wakacje podatkowe, a przez pięć lat 50% bonifikaty. Są to tak zwane strefy specjalne, w których prowadzona jest świadoma polityka regionalna.</u>
          <u xml:id="u-532.11" who="#WiesławKaczmarek">Odnoszę wrażenie, że świadomie czy nie postawiliśmy na gigantów. Mimo że to jest ustawa o spółkach zagranicznych, chciałbym jednak mówić o inwestorach małych i średnich, którym nie proponuje się nic w zamian za podejmowanie w Polsce — przy dość dużej inflacji, niestabilności — ryzyka inwestycji. Listę tę można by wydłużać.</u>
          <u xml:id="u-532.12" who="#WiesławKaczmarek">Chciałem jeszcze powiedzieć o stworzeniu gwarancji dla inwestorów. Otóż w projekcie ustawy faktycznie jest zapis, który mówi, że gdy inwestor nie chce inwestować, będzie mógł bez żadnych problemów wycofać zaangażowane przez siebie środki. Ale dużo to, czy mało? Myślę, że projekt byłby o wiele bardziej atrakcyjny. gdyby ustawa dawała gwarancję typu zmian legislacyjnych; w poprzedniej ustawie był zapis, który jednak dawał tę szansę. Jeżeli więc drastycznie zmieniają się przepisy, to inwestor ma szansę wyboru trybu: przyjmuje nowy, czy pozostaje w starym. Tego niestety ten projekt nie proponuje, a przecież ci ludzie wiedzą — badają też historię inwestycji w Polsce — że zdarzył się casus, że firmy zostały, jak już mówiłem, obciążone podatkiem dochodowym w wysokości 80%. Dotyczy to też inflacji, zadłużenia, a więc tego, co stanowi w pewnym sensie niebezpieczeństwo nie wynikające z wywłaszczenia czy nacjonalizacji, ponieważ, tego typu hasło to jest po prostu, wiadomo, czerwone światło, że kraj nasz pod tym względem jest ryzykowny i myślę, że nikt świadomie takiego działania nie podejmie. Nie ma również w Polsce tzw. rynku ubezpieczeń. Toczy się i ślimaczy próba utworzenia krajowej bodajże korporacji ubezpieczeń kredytów eksportowych czy czegoś takiego. Pan premier Balcerowicz obiecywał, że będzie to jedna z nowych jakości występujących na rynku w gospodarce, niestety, jednak efektów dziś jeszcze nie ma.</u>
          <u xml:id="u-532.13" who="#WiesławKaczmarek">I ostatni problem — polski podmiot w projekcie ustawy. Otóż można odnieść wrażenie, myślę, że to jednak nie było zamierzeniem i intencją autorów, że w tej ustawie podmiot polski — może zabrzmi to paradoksalnie — traktowany jest restrykcyjnie. Otóż znajduje się on na gorszej pozycji. Dlaczego? Jeżeli wchodzi w procedurę zezwoleń, to właśnie przedsiębiorstwo państwowe — to dotyczy przedsiębiorstwa państwowego — musi uzyskać zezwolenie celem weryfikacji, czy majątek został dobrze wyceniony. Drugi argument świadczący, że jest to restrykcyjne podchodzenie do polskiego podmiotu, wynika z konstrukcji przyznawanej ulgi. Proszę spojrzeć, że w artykule, który mówi o dyskrecjonalnym prawie ministra finansów do przyznawania ulgi, ulga jest uzależniona od wkładu inwestora zagranicznego. Jest to 2 mln Ecu, czyli można to liczyć mniej więcej w okolicach 3 mln dolarów. Czyli właściwie patrząc egoistycznie, a tutaj nie będzie sentymentów — jeżeli inwestor zagraniczny może utworzyć w Polsce 100% spółkę, to po co mu partner polski, zwłaszcza że ulga przyznawana przez ministra finansów zależy wyłącznie od jego pieniędzy.</u>
          <u xml:id="u-532.14" who="#WiesławKaczmarek">Myślę, że wątpliwości można mnożyć, ale w komisji będziemy starali się je rozstrzygać. Może uda się wprowadzić inny system, jednak zapraszający również małych i średnich inwestorów, bo dzisiaj jak patrzę na tę ustawę, oni ewidentnie tracą.</u>
          <u xml:id="u-532.15" who="#WiesławKaczmarek">Natomiast jedno jest pewne i — można wyjść z takim przekonaniem — już wielu urzędników administracji zrozumiało to, co wynika z takiego stwierdzenia — i jest to odzwierciedlone w projekcie ustawy — które mówi, że kto mocno ściska, ten mało trzyma. I myślę, że pewne poluzowanie przepisów jest szansą dla nas, ale — jak podkreślam — to nie wszystko jeszcze.</u>
          <u xml:id="u-532.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-533">
          <u xml:id="u-533.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-533.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Dynera z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, następnie pana posła Marcina Święcickiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-534">
          <u xml:id="u-534.0" who="#JerzyDyner">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ponieważ wiele spraw już poruszono, postaram się jak najbardziej konkretnie odnieść się tylko do tych, które w zasadzie są jakby jeszcze dodatkowymi uwagami.</u>
          <u xml:id="u-534.1" who="#JerzyDyner">Oceniam, że jest duży postęp w stosunku do obecnie obowiązujących unormowań lub ewentualnie ich braku i jest duże odbiurokratyzowanie całego postępowania, które rzeczywiście zniechęcało wielu potencjalnych inwestorów. Nikt jednak nie poruszył tu sprawy, która jest istotą w ogóle wszelkich inwestycji prowadzonych w Polsce, mianowicie ich opłacalności. Stąd konieczność odniesienia się bezpośrednio również i do ustaw podatkowych, gdyż zapisanie samych ułatwień proceduralnych bez tego elementu rozwiąże nam niewiele problemów.</u>
          <u xml:id="u-534.2" who="#JerzyDyner">Na razie jednak skupię się nad sprawami zawartymi w przedstawionym nam projekcie ustawy. Otóż, jak już tutaj wykazano, wiele wątpliwości budzi zapis art. 6. Dla mnie te akurat dziedziny, które określono jako takie, które wymagają zgody, są dziedzinami faktycznie wziętymi „z sufitu”.</u>
          <u xml:id="u-534.3" who="#JerzyDyner">Po pierwsze, kwestia prowadzenia portów. Tu wyjaśniam, posłowi Wieczorkiewiczowi, otóż to nie oznacza zahamowania możliwości inwestowania w portach, tu jest mowa o prowadzeniu tych portów, stąd sądzę, że nastąpił mały błąd. Natomiast zgadzam się, że nie ma sensu czy jakiejkolwiek innej korzyści z „blokowania” osób zagranicznych, gdyż są różne rodzaje portów. Sądzę, że przy jakby wyliczeniu tych dziedzin ciąży stara zasada kierowania się pojęciami obiektów strategicznych, tajemnicy państwowej, zresztą o tym jest mowa w art. 16 ust. 1 pkt 2. Ta ideologia jest zupełnie niezgodna z tym, co deklarujemy, mianowicie posługiwaniem się wyłącznie kryteriami ekonomicznymi. Stąd można wysnuć wniosek, że temu projektowi nie tylko w tym punkcie przyświeca brak jednoznacznego określania kryteriów co do dziedzin wymagających utrzymania zasady koncesjonowania. Dzisiaj raczej wskazywałbym na dziedziny, które powinny podlegać jakby pewnej ochronie poprzez właśnie blokowanie dostępu inwestorów. Dotyczy to chociażby energetyki, paliw płynnych czy chociażby telekomunikacji lub kilku innych dziedzin, które w każdej gospodarce są dziedzinami strategicznymi, które powodują, iż źle prowadzona czy może specjalnie prowadzona polityka w tych dziedzinach jest w stanie bardzo ściśle oddziaływać na całą gospodarkę.</u>
          <u xml:id="u-534.4" who="#JerzyDyner">Do dnia dzisiejszego ani w programie dotyczącym Ministerstwa Przemysłu, ani w innych programach rządowych nie przedstawiono nam faktycznie żadnych takich kierunkowych badań, pomimo że badania nazywane badaniami sektorowymi trwały od jakiegoś czasu.</u>
          <u xml:id="u-534.5" who="#JerzyDyner">Stąd wbrew deklaracji prezesa agencji nie widzę tutaj, iżby projekt ten rzeczywiście brał pod uwagę kierunki rozwoju gospodarki polskiej oraz uwzględniał dziedziny preferowane, co odnosi się jeszcze do innego artykułu projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-534.6" who="#JerzyDyner">Zastrzeżenie do art. 7, zgłoszone przez posła Wieczorkiewicza, iż transport morski jest wyłączony w tej chwili spod koncesjonowania, jak i szereg innych tutaj zgłaszanych uwag, bardziej w kontekście prawnym, świadczy o sporej niestaranności, jaka towarzyszy nie tylko temu zresztą projektowi, ale innym projektom przedkładanym najwyższej Izbie. Stąd pytam, niestety, o rolę Biura Prawnego Urzędu Rady Ministrów. To później nas kosztuje, naszą pracę wkładamy w „wyczyszczanie” projektów ustaw z błędów czysto prawnych. Nie jest to, niestety, dobra wizytówka dla strony prawnej w pracach rządowych.</u>
          <u xml:id="u-534.7" who="#JerzyDyner">Sprawa o dość kontrowersyjnym jakby brzmieniu, po wyjaśnieniu, które uzyskałem od konsultantów rządowych, którzy pracowali tu w trakcie obrad Sejmu. Mianowicie dotyczy ona art. 20. I tu wracam do spraw właśnie tych kryteriów czy dziedzin preferowanych. Trudno mi się zgodzić z tak daleko posuniętą dyskrecjonalnością ministra finansów. Praktycznie nie mogę się zgodzić na takie rozwiązanie, w którym minister finansów bez żadnych dodatkowych określeń będzie miał prawo udzielania dodatkowych ulg, bo trzeba zaznaczyć, że poza rozwiązaniami, które przyjęliśmy już w ustawie o podatku dochodowym, są to po prostu dodatkowe ulgi udzielane inwestorom zachodnim. Widzę tu spore niebezpieczeństwo udzielania ulg chociażby ze względu na kwoty inwestowane w takich dziedzinach, które na całym świecie uważane są za wysoko rentowne i przynoszące bardzo szybko zysk, chociażby dotyczy to handlu. Nie chcę tutaj wskazywać przykładów rozmów, które się obecnie toczą, poczekamy na ewentualne błędy, jeśli zostaną popełnione. A zaznaczam, że przyglądam się tym sprawom z pewnym niepokojem.</u>
          <u xml:id="u-534.8" who="#JerzyDyner">Sądzę, że w tym aspekcie bardzo jest nam w tej chwili potrzebny program rządu z bardzo precyzyjnym wskazaniem dziedzin, w których przyznajemy określone preferencje potencjalnym inwestorom zachodnim. Sądzę, że jest to olbrzymi błąd zarówno poprzedniej ekipy rządu, jak i tej, że pomimo olbrzymiego w końcu sztabu ludzi siedzących w ministerstwach, żadnych prac, żadnych określeń, wskazań co do dziedzin, w które warto inwestować w Polsce i które będą podlegały określonej preferencji,. nie doczekaliśmy się. Stąd sądzę, że przynajmniej — być może — w okresie pracy nad tą ustawą takie informacje ze strony rządu zostaną określone. I sądzę, że wtedy jedynym rozwiązaniem, na które możemy się zgodzić, jest delegacja — po prostu ze względu na to, że być może dzisiaj nie będziemy potrafili tych spraw precyzyjnie zapisać — iż Urząd Rady Ministrów jawnie określi te dziedziny. Żeby nie było wątpliwości, iż odbywają się przetargi między urzędnikami państwowymi a inwestorami zachodnimi. Zbyt dużo już się tutaj mówi o załatwianiu spraw „pod stołem”, których — być może — nie ma, ale niestety, w gorącej dzisiaj sytuacji politycznej, po prostu takie argumenty odnoszą bardzo negatywny skutek. Sądzę więc, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby w sposób jawny określić te dziedziny.</u>
          <u xml:id="u-534.9" who="#JerzyDyner">Sprawa następna — art. 23 ust. 2. Widzę tu pewne niebezpieczeństwa. Aczkolwiek kończąc ostatnio projekt ustawy o obrocie papierami wartościowymi zawarliśmy tam pewne zabezpieczenia przed kumulacją nadmiernych wpływów z posiadania akcji. Niestety, nachodzą mnie nowe refleksje, że być może te zabezpieczenia okażą się niewystarczające.</u>
          <u xml:id="u-534.10" who="#JerzyDyner">Otóż sądzę, że nie jest to problem wynikający z zakupu akcji w jednym przedsiębiorstwie. Jest to często problem skumulowania wpływów z zakupu akcji w różnych przedsiębiorstwach, ale z tej samej branży.</u>
          <u xml:id="u-534.11" who="#JerzyDyner">Proszę zwrócić uwagę, że dużym zainteresowaniem inwestorów zachodnich cieszy się właśnie to, czego my tak populistycznie ostatnio w Polsce nie lubimy, mianowicie te sektory naszej gospodarki, które są silnie zmonopolizowane. W ten sposób, inwestor zachodni wchodząc w dowolne przedsiębiorstwo, uzyskuje olbrzymi wpływ na rynek w Polsce, w sytuacji, kiedy na Zachodzie takie osiągnięcie wpływu na dany rynek kosztowałoby go o wiele więcej pracy, lat i większych nakładów inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-534.12" who="#JerzyDyner">Stąd sądzę, że należy również prawdopodobnie i w tej ustawie zawrzeć dodatkowe obostrzenia konieczności kontroli urzędu antymonopolowego nad kumulowaniem praw wynikających z zakupu akcji czy udziałów w różnych przedsiębiorstwach, ale dotyczących na przykład tej samej dziedziny. Jest to szczególnie niebezpieczne jeszcze w sytuacji, kiedy ostatnio obserwuje się, że duże zainteresowanie przejawiają przedsiębiorstwa niekoniecznie z branż, w które chcą inwestować. To są przedsiębiorstwa dysponujące dużymi nadwyżkami finansowymi i one w gruncie rzeczy będą zainteresowane przede wszystkim wyciąganiem zysków, a nie rozwijaniem tych branż.</u>
          <u xml:id="u-534.13" who="#JerzyDyner">Stąd sądzę, że w ogóle w praktyce rządu — szczególnie agencji — powinna być zwrócona uwaga na to, aby w przypadku zawierania umów, preferować kojarzenie przedsiębiorstw w tej samej branży, aby na przykład można było również skorzystać nie tylko z wkładu finansowego, ale możliwości potencjalnej transferu technologii.</u>
          <u xml:id="u-534.14" who="#JerzyDyner">I sprawa zasadnicza, która jakby nie bezpośrednio wynika z zapisu w tej ustawy. Otóż prowadząc rozmowy z różnymi inwestorami, i to właśnie raczej tymi dużymi, którzy chcą inwestować kwoty rzędu 100 mln dolarów, jest wiele pytań zupełnie z innej dziedziny, z dziedziny po prostu podatkowej. I jasne jest, że każdy inwestor będzie kalkulował — czy ten kapitał, który on zainwestuje da mu w określonej perspektywie czasu większy dochód, czy on po prostu włoży te pieniądze do banku.</u>
          <u xml:id="u-534.15" who="#JerzyDyner">Sądzę, że niezbyt szczęśliwy jest obecny zapis artykułu w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, zresztą przez nas niedawno dopisany, który mówi, że niedobór ze źródła przychodów pokrywa się w równych częściach z dochodów uzyskanych z tego źródła w okresie następnych trzech lat podatkowych. Te trzy lata są często okresem zbyt krótkim, zwłaszcza przy inwestycjach w przemyśle ciężkim. A chyba zależy nam jednak na ściągnięciu inwestorów właśnie w tych dziedzinach, w których najtrudniej się inwestuje i w których pojęcie zysku często występuje w okresie 4–5-letnim, zależnie jeszcze od wysokości zainwestowanego kapitału. Przy okazji tej ustawy — sądzę, że jeśli chcemy faktycznie zachęcić inwestorów zachodnich — musi dojść do powtórnej nowelizacji przepisów dotyczących podatku dochodowego, tak aby był on płacony wtedy, kiedy zaczyna występować pojęcie dochodu wynikające po prostu z bilansu. I żadne sztuczne rozkładanie na trzy lata nie zda egzaminu. Mogę przypuszczać, że wzięło się to jakby z tendencji zachodnich, ale musimy zwrócić uwagę na to, że u nas postęp techniczny wymusza o wiele dłuższe okresy, gdyż jest powolniejszy, niż okresy przyjęte na Zachodzie, wynikające po prostu z bardzo szybkiego starzenia się moralnego, technicznego zasobów materialnych. Stąd stosowane na Zachodzie okresy 3-letnie u nas będą pewną blokadą, która może odstraszać inwestorów dużych, chcących dużo zainwestować w przemyśle ciężkim czy maszynowym.</u>
          <u xml:id="u-534.16" who="#JerzyDyner">Tu wyjaśnienie dla posła Suchodolskiego, w sprawie, którą postulował — zwiększenie odpisu amortyzacyjnego. Niedawno to uchwaliliśmy i jest to już sprawa załatwiona. Dotyczy to również kwestii przenoszenia strat, należy tu raczej mówić o niedoborach, sprawa też jest załatwiona. I właśnie do tego punktu mam zastrzeżenia.</u>
          <u xml:id="u-534.17" who="#JerzyDyner">Na koniec sprawa trybu pracy nad tym projektem. Jak można skonkludować po ilości obecnych na sali posłów, mimo deklaracji w dyskusjach politycznych, że podstawową rzeczą, którą powinniśmy się w Polsce zająć są sprawy gospodarcze, gdy przychodzi do dyskusji nad nimi, zainteresowanie jest znikome.</u>
          <u xml:id="u-534.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-534.19" who="#JerzyDyner">Jest to dla mnie jakby podstawowy powód do tego, że jestem zwolennikiem szybkiego rozwiązania tego parlamentu, a nie powody polityczne.</u>
          <u xml:id="u-534.20" who="#JerzyDyner">Stąd również wynika mój wniosek — jesteśmy bezpośrednio po pracy nad ustawą dotyczącą obrotu papierami wartościowymi, gdzie pracowaliśmy w dość wąskim składzie, aczkolwiek muszę przyznać, że to, że nie byliśmy sztucznie obciążeni kwestią quorum, sprawdziło nam się i pozwoliło w miarę sprawnie tę ustawę przeprowadzić — aby Prezydium Sejmu tę ustawę skierowało wyłącznie do jednej komisji — Komisji Współpracy Gospodarczej z Zagranicą. Natomiast przychylam się tu do wniosku posła Wieczorkiewicza, aby komisje, czy raczej głównie, już personalizując, osoby, które faktycznie zainteresowane są pracą nad tą ustawą, zostały włączone przez przewodniczących innych komisji do prac komisji, w której prawdopodobnie nastąpi wydzielenie podkomisji. Będą więc pracowały wyłącznie te osoby, które chcą pracować i nie będziemy postawieni w sytuacji, że nie możemy nawet sformułować poprawek, gdyż niektórym posłom nie chce się już ostatnio nad tymi sprawami pracować. Ale oczywiście zakładając, tak jak zrobiliśmy to poprzednio, że te osoby będą uczestniczyły z prawem głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-535">
          <u xml:id="u-535.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-535.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-536">
          <u xml:id="u-536.0" who="#ZdzisławZambrzycki">Zdzisław Zambrzycki — PSL. Chciałbym zwrócić się do pana posła Dynera z uwagą, żeby mówiąc o małym zainteresowaniu w dniu dzisiejszym sprawami gospodarczymi, wziął jednak pod uwagę, że wielu posłów przebywa w tym gmachu, w tym tygodniu, już piąty dzień (wtorek, środa, czwartek, piątek i sobota) i godzinę, która jest obecnie. Ze względu choćby na pociągi część posłów musiała przecież przynajmniej jeden opuścić. Stąd taka frekwencja, jaka jest.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-537">
          <u xml:id="u-537.0" who="#JerzyDyner">Przepraszam, że zabieram jeszcze czas. Ja ad vocem. Nie jest to dla mnie żadne wytłumaczenie niskiej frekwencji przy sprawach najtrudniejszych, gospodarczych. Ta niska frekwencja dotyczy również pracy w komisjach. I przyjmując, że naszym pierwszym obowiązkiem jest obowiązek uczestniczenia w pracach parlamentarnych — tego wytłumaczenia nie przyjmuję.</u>
          <u xml:id="u-537.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-538">
          <u xml:id="u-538.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-538.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Klaszczą niestety ci, którzy zostali na sali. Myślę, że jednak — tak jak powiedział pan poseł — ten maraton spowodował mniejszą obecność posłów, a po drugie, że właśnie gdy chodzi o ustawy gospodarcze najistotniejsza praca odbywa się w komisjach.</u>
          <u xml:id="u-538.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Marcina Święcickiego, nie zrzeszonego, a następnie pana posła Macieja Bednarkiewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-539">
          <u xml:id="u-539.0" who="#MarcinŚwięcicki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem ustosunkować się króciutko najpierw do sprawy historii tej ustawy, dlatego że tutaj wkradają się pewne nieporozumienia. Poseł Nowak pochwalił nowy rząd za przygotowanie tej bardzo liberalnej ustawy, inny poseł chwalił uzasadnienie ustawy. Otóż chciałem powiedzieć, że ta ustawa została przygotowana jeszcze przez poprzedni rząd i na swoim ostatnim posiedzeniu poprzedni rząd przekazał nowemu rządowi tę ustawę z sugestią jak najszybszego jej rozpatrzenia i ostatecznego przesłania do Sejmu, natomiast nie przesłał jej do Sejmu, dlatego że wymagała ona jeszcze pewnej obróbki prawniczej w komisji prawniczej.</u>
          <u xml:id="u-539.1" who="#MarcinŚwięcicki">Również uzasadnienie było napisane jeszcze do poprzedniej wersji. Natomiast jednocześnie nowy rząd dokonał nie tylko obróbki prawniczej, ale wprowadził do tej ustawy pewne zmiany. Te rzeczy, które zostały bez zmian, podstawowe fundamentalne dla tej ustawy, a więc transfer zysku, odbiurokratyzowanie przepisów, zbliżenie z krajowymi podmiotami — te podstawowe linie ustawy w zasadzie zostały utrzymane, ale jednocześnie te zmiany, które wprowadzono, przynajmniej niektóre z nich, wydają się dosyć niebezpieczne, wymagają dyskusji w komisji, wprowadzenia poprawek czy nawet może powrotu do starej wersji.</u>
          <u xml:id="u-539.2" who="#MarcinŚwięcicki">Co mam na myśli?</u>
          <u xml:id="u-539.3" who="#MarcinŚwięcicki">Po pierwsze, dotyczy to sprawy majątku państwowego przejmowanego przez podmioty zagraniczne. Otóż generalnie w tej ustawie poszliśmy w kierunku rejestracji zagranicznych podmiotów, mogą tutaj przychodzić bez żadnych zezwoleń, mogą rozpoczynać działalność w formach przyjętych przez prawo polskie, takich jak spółka akcyjna i spółka z o.o. Natomiast zezwolenia są wymagane tylko w kilku szczególnych przypadkach, raz w dziedzinach wrażliwych, a drugi raz wówczas, kiedy przedsiębiorstwo zagraniczne przejmuje część majątku państwowego, przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-539.4" who="#MarcinŚwięcicki">Od tego w poprzedniej wersji był taki wyjątek, że jeśli podmiot zagraniczny ma udziałów poniżej 10% w takiej nowo powstającej spółce, to wtedy jest on zwolniony z pozwolenia, natomiast we wszystkich innych przypadkach, w których majątek państwowy przepływa do rąk zagranicznych w formie rzeczowej, musi on być poddany jakiejś kontroli centralnej, jego wycena.</u>
          <u xml:id="u-539.5" who="#MarcinŚwięcicki">W nowej wersji ustawy ograniczono ten przepis tylko do takich części majątku państwowego, które stanowią zorganizowane części przedsiębiorstwa. Zdaniem prawników, z którymi ja przynajmniej konsultowałem się jeszcze wcześniej i teraz ostatnio, taki przepis jest bardzo niejasny, ponieważ nie bardzo wiadomo, co to są zorganizowane części przedsiębiorstwa i dobry prawnik — tak mnie zapewnili prawnicy — jest w stanie spowodować, że bez zezwolenia 3/4 majątku przedsiębiorstwa może przepłynąć w ręce zagranicznego podmiotu bez żadnej zgody centralnej.</u>
          <u xml:id="u-539.6" who="#MarcinŚwięcicki">Co więcej, nawet wprowadzono dodatkową możliwość — w art. 8 ust. 2 — że Rada Ministrów może rozporządzeniem w ogóle zwolnić z wymogu uzyskiwania zezwolenia nowe spółki. Czyli powstaje wielkie zagrożenie, że majątek państwowy w negocjacjach na niższych szczeblach będzie przepływał bez żadnych zezwoleń do podmiotów zagranicznych, bez żadnej kontroli dokonania jego wyceny, dlatego że wystarczy tylko tak to zorganizować, żeby to nie była wyodrębniona część majątku przedsiębiorstwa. Jest to przepis, uważam, bardzo niebezpieczny, szczególnie, że jesteśmy bardzo uwrażliwieni na wycenę tego majątku. Zdaję sobie sprawę, że to jest bardzo trudna sprawa, że te wyceny nawet przez renomowane firmy bardzo się różnią, czasem nawet 5-krotnie, tym niemniej ważne jest, żeby była jakaś procedura, która w jakiś sposób zabezpiecza majątek państwowy wchodzący do spółek kontrolowanych przez podmioty zagraniczne. Chodzi o to, żeby majątek ten znajdował się pod kontrolą kogoś, kto może te funkcje właścicielskie pełnić lepiej, niż samo kierownictwo przedsiębiorstwa czy jego załoga, o czym zresztą tutaj prezes Piotrowski był uprzejmy wspomnieć, że oni właściwie nie w pełni te funkcje właścicielskie dobrze wykonują. Może im zależeć z wielu względów na tym, żeby majątek miał jak najniższą cenę, żeby jak najszybciej to załatwić, żeby przyciągnąć tego inwestora zagranicznego za wszelką cenę, nie interesuje ich sprawa odpowiedniej wyceny tego majątku. Może to być bardzo częsty przypadek.</u>
          <u xml:id="u-539.7" who="#MarcinŚwięcicki">Druga kwestia, która, wydaje mi się, zmienia się tutaj trochę na niekorzyść, dotyczy retroaktywności prawa, mianowicie dotyczy to art. 33. Zakładaliśmy, że wszystkie wnioski, które zostaną złożone do agencji zostaną rozpatrzone jeszcze w starym trybie, przed uchwaleniem ustawy. I na to był kontrargument, że to oznacza podwójny przywilej dla inwestora zagranicznego, że on dostanie i te wakacje podatkowe, obecnie automatycznie 3-letnie, i jeszcze prawo do transferu zysków.</u>
          <u xml:id="u-539.8" who="#MarcinŚwięcicki">Otóż ja polemizuję z tą argumentacją, dlatego że prawo do transferu zysków nie jest żadnym przywilejem. To jest normalne prawo w gospodarce rynkowej, że inwestor dysponuje swoim zyskiem. Tak jak oni z zysków muszą sfinansować kapitały, z którymi przychodzą tutaj, tak potem część zysków tutaj osiąganych chcą ewentualnie transferować. Natomiast zostawienie im tych wakacji podatkowych jest tu po prostu utrzymaniem tej konwencji, która teraz istnieje, według której oni przygotowali swoje projekty, pod te założenia oni je sformułowali. Wydaje mi się, że już samo ogłoszenie tego projektu w formie, o jakiej obecnie mówi art. 33, spowoduje olbrzymi nacisk na urzędników agencji, żeby sprawy, które tam się znajdują zostały rozpatrzone przed wejściem w życie ustawy, bo wtedy oczywiście taki inwestor dostanie automatycznie te 3-letnie wakacje podatkowe.</u>
          <u xml:id="u-539.9" who="#MarcinŚwięcicki">Otóż ta presja na urzędników jest chyba również bardzo niebezpieczna.</u>
          <u xml:id="u-539.10" who="#MarcinŚwięcicki">Kolejna sprawa — zrównywanie z podmiotami krajowymi. Otóż bardzo słusznie odchodzi się w tym projekcie od wymogu 50 tysięcy dolarów. Inwestor zagraniczny zakładający tutaj spółkę może to robić na takich samych zasadach jak podmioty krajowe. Ale jednocześnie trzeba sobie zdawać sprawę, że obecnie w Kodeksie handlowym podmioty krajowe mogą założyć spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością o kapitale minimalnym 10 milionów złotych. 10 milionów złotych, nie muszę tłumaczyć, jest to równowartość dwóch maszyn do pisania, a to jest rzecz niezwykle ważna, dla pewności obrotu, dla spraw podatkowych. Jeśli takie przedsiębiorstwo, taka spółka np. zalega z podatkami, to właściciel może być miliarderem, natomiast skarb państwa może od niego wyegzekwować tylko to, co znajduje się w majątku spółki, czyli te 10 milionów, czyli on może zalegać z podatkami na 100, na 200, na 300 milionów złotych, ale on tylko odpowiada do tej wielkości, która jest w tym kapitale zakładowym.</u>
          <u xml:id="u-539.11" who="#MarcinŚwięcicki">Otóż dlatego w poprzednim projekcie była propozycja, żeby ten wymóg podnieść przynajmniej do 100 milionów złotych, co i tak będzie znacznie poniżej standardów zachodnioeuropejskich, 3-krotnie na przykład niżej niż w RFN i co przynajmniej, w moim przekonaniu, w żaden sposób nie ograniczy aktywności, przedsiębiorczości podmiotów krajowych, dlatego że u nas istnieją inne formy niż spółki, formy bardziej uproszczone. Dla rozpoczynania działalności gospodarczej nie ma potrzeby zakładać tej wyższej formy, a więc spółki z o.o., a nawet jeśli chce się ją założyć, to 100 milionów, to naprawdę nie jest problem, to jest wartość jednego samochodu. To jest gwarancja, którą się odpowiada jednym samochodem przed urzędem podatkowym, przed innym kontrahentem.</u>
          <u xml:id="u-539.12" who="#MarcinŚwięcicki">Tymczasem ten przepis jakoś tutaj zniknął.</u>
          <u xml:id="u-539.13" who="#MarcinŚwięcicki">Kolejna kwestia dotyczy informacji o zasięgu działania kapitału zagranicznego w Polsce. Otóż tutaj właściwie nie ma takich wymogów poza dziedziną kontrolowaną pozwoleniami. Po jakimś czasie nie będziemy w ogóle wiedzieli, ile tego kapitału zagranicznego jest, w jakich dziedzinach, w jakiej skali. Wydaje mi się, że jest potrzeba, żeby sformułować tego rodzaju zapis, który zobowiąże spółki z udziałem kapitału zagranicznego, przynajmniej raz do roku z okazji zgromadzenia walnego, do przedstawienia statystycznego udziałów zagranicznych w tych spółkach, tak żebyśmy wiedzieli, w jakich dziedzinach, ile tego kapitału jest, bo to jednak ma też istotne znaczenie dla polityki gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-539.14" who="#MarcinŚwięcicki">Zgadzam się tutaj z posłem Królem, który już podniósł sprawę jakiegoś niezrozumiałego kasowania agencji, potem jej powoływania od nowa, tych wszystkich wymówień, jakie się z tym wiążą, kosztów, nie bardzo dla mnie jest zrozumiałe, dlaczego coś takiego pojawiło się w tej ustawie. Przedtem tego nie było, może prezes agencji nam to wyjaśni, czy rzeczywiście jest konieczna taka biurokratyczna procedura rozwiązywania, powoływania. To jest niejasne.</u>
          <u xml:id="u-539.15" who="#MarcinŚwięcicki">Proszę Państwa! Chciałem wreszcie powiedzieć jedną rzecz ogólną. Mianowicie ustawa, te jej podstawowe przepisy, niewątpliwie w jakiś sposób powiększa atrakcyjność naszego kraju dla inwestorów zagranicznych, ale nie łudźmy się, że rozwiąże to problem. W dalszym ciągu, o czym mówił tutaj poseł Kaczmarek, istotne bardzo znaczenie dla inwestorów zagranicznych mają inne czynniki: stabilność polityczna kraju, ogólna stabilność gospodarcza i program gospodarczy, ustawodawstwo socjalne, możliwość zwolnienia niepotrzebnych ludzi, jakieś zabezpieczenie dla bezrobotnych, możliwość ich przeszkolenia, infrastruktura techniczna, działanie telefonów, przejść granicznych, infrastruktura bankowa, giełdy i cała infrastruktura powiedzmy obiegu pieniężnego, prawa własności itd. Bardzo częstą skargą inwestorów jest to, że nie wiadomo kto tu właściwie podejmuje ostateczne decyzje. Jak dogadają się z samorządem, to dyrekcja coś innego, dogadają się z dyrekcją, samorząd co innego, dogadają się z jednym i z drugim, jeszcze ktoś inny stanie na przeszkodzie. A więc jak gdyby nie jest jasne, kto właściwie za co odpowiada. W przypadkach gospodarki terenem, tam gdzie chodzi o wykup jakiejś części terenu — te rzeczy są również niejasne kompetencyjnie z punktu widzenia uprawnień własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-539.16" who="#MarcinŚwięcicki">A więc te wszystkie inne jeszcze warunki będą miały bardzo ważne znaczenie dla kwestii napływu kapitału zagranicznego do Polski.</u>
          <u xml:id="u-539.17" who="#MarcinŚwięcicki">Jeśli chodzi o drugą ustawę, to mam kilka drobniejszych uwag, które zgłoszę już tylko na posiedzeniu komisji. Ogólnie uważam, że te ustawy zasługują — po wniesieniu tych poprawek, po rozpatrzeniu tych wszystkich kwestii dyskusyjnych i spornych — na szybkie rozpatrzenie przez Sejm i szybkie uchwalenie, bo niewątpliwie mimo tych innych czynników, które są tutaj ważne, będą one miały też istotne znaczenie dla przyciągania kapitału zagranicznego, który w moim przekonaniu jest niezbędny dla odbudowy naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-539.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-540">
          <u xml:id="u-540.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-540.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Macieja Bednarkiewicza z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, a następnie — jako ostatniego zgłoszonego do dyskusji — pana posła Mieczysława Brudniaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-541">
          <u xml:id="u-541.0" who="#MaciejBednarkiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Tytułem dygresji, na początku dwie uwagi.</u>
          <u xml:id="u-541.1" who="#MaciejBednarkiewicz">Po pierwsze, wydaje mi się, że rzeczywiście po uwagach pana posła Dynera i pana posła na temat naszej obecność na sali obrad, może trzeba byłoby zmienić regulamin i wprowadzić obowiązek istnienia quorum podczas debaty. Natomiast podczas głosowania może niepotrzebna będzie tak duża liczba osób. Byłoby to bardziej korzystne. Po prostu wszyscy by wysłuchali debaty, merytorycznie pracowali, natomiast podczas głosowania, uważam, obecność posłów na sali nie jest tak potrzebna.</u>
          <u xml:id="u-541.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-541.3" who="#MaciejBednarkiewicz">Mówię to nie tylko tytułem dowcipu, dlatego że to się bierze m.in. i stąd, że przecież między debatą a głosowaniem nie dostajemy stenogramów z posiedzeń. I ci wszyscy posłowie, którzy dzisiaj nie są obecni, będą musieli w pewnym momencie podejmować decyzje i głosować, nie dostaną stenogramu, bo stenogramy otrzymamy wiele miesięcy po zakończeniu pracy. Stąd tego rodzaju moja uwaga.</u>
          <u xml:id="u-541.4" who="#MaciejBednarkiewicz">Druga uwaga natury ogólnej. Bardzo żałuję, że tak niewielu posłów jest na sali, bo jest to pewnie jeden z niewielu wypadków, zwłaszcza po słynnej debacie, kiedy się sprzeczałem z panem posłem Zychem jako szefem samorządu radców prawnych co do pryncypiów tych dwóch zawodów, kiedy zgodnie występujemy, mamy wspólny wniosek, wspólnie będziemy walczyć o to, żeby zmieniły się w tej ustawie pewne przepisy. Chciałem, żeby ten problem uzyskał właściwą rangę i miał właściwą wagę również i na forum sejmowym.</u>
          <u xml:id="u-541.5" who="#MaciejBednarkiewicz">I teraz meritum. Bardzo, bardzo podobały mi się uwagi pana posła Króla w tej części, w której stał on na stanowisku, że przepis art. 1 ust. 3, który to przepis ogranicza możliwość występowania spółek z udziałem zagranicznym w formie spółek osobowych, jest kompletnie niezrozumiały. I może uwaga natury ogólnej.</u>
          <u xml:id="u-541.6" who="#MaciejBednarkiewicz">Otóż mnie osobiście się wydaje, może dlatego że jestem praktykiem, że coraz częściej spotykam się z problematyką związaną z udziałem kapitału zagranicznego nie w formie sukcesów, tylko w formie działalności zbliżonej do przestępczej i działalności na pograniczu przestępstwa, i działalności, która przestaje zasługiwać na zaufanie, działalności wreszcie, która jest przedmiotem zainteresowania prokuratury. Skąd się to m.in. bierze?</u>
          <u xml:id="u-541.7" who="#MaciejBednarkiewicz">Otóż w moim przekonaniu bierze się to m.in. stąd, że mamy do czynienia z ogromnym rozwojem spółek kapitałowych z całkowitym pominięciem spółek osobowych. Kapitał jest anonimowy. Za kapitałem nie stoi nazwisko, za kapitałem nie stoi adres, osoba. Jest firma, nazwa której niejednokrotnie nosi cechy dowcipu, nic nie mówi. Nie wiadomo, kto za nią stoi, a ludzie w moim przekonaniu, jak słusznie powiedział poseł Rokita, w zakresie wiedzy prawnej, są w granicach błędu.</u>
          <u xml:id="u-541.8" who="#MaciejBednarkiewicz">Dlaczego tak jest? Mogę na przykład podzielić się następującą uwagą. Nawet niedawno będąc poza granicami Warszawy spotkałem na ulicy wielkie, wspaniałe ogłoszenie, które reklamowało firmę przede wszystkim jako spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Element ograniczonej odpowiedzialności firma ta podnosiła do rangi reklamy, że to jest coś fantastycznego, że właśnie taką formę wybrała ta spółka.</u>
          <u xml:id="u-541.9" who="#MaciejBednarkiewicz">Po pierwsze, świadczy to tym, że ta spółka nie wie co robi, a po drugie, że liczy na to, i niestety słusznie, że ogromna ilość ludzi czytając i widząc tego rodzaju reklamę nie zdaje sobie sprawy, że jest to informacja dyskredytująca tę firmę. Bo inaczej brzmi reklama, w której podana jest nazwa firmy, lub nazwisko — Wedel, Fuchs. Były wspaniałe, wielkie polskie nazwiska, które świadczyły o randze firmy — np. Cegielski... Tych nazwisk było wiele. Natomiast dzisiaj nazwiska przestały funkcjonować, jest ich rzeczywiście niewiele. Nie chcę ich wymieniać, bo gdybym je wymienił, to by mnie posądzono o reklamę, która jest niedozwolona z tego miejsca, i słusznie zresztą. Więc nie będę wymieniał firm, które znam, a które się posługują nazwiskami. Ale jest ich naprawdę, naprawdę bardzo niewiele.</u>
          <u xml:id="u-541.10" who="#MaciejBednarkiewicz">Bierze się to m.in. stąd, że w moim przekonaniu są preferowane, zupełnie bez żadnego uzasadnienia, te dwie formy — spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne. Zapomina się o tym, zwłaszcza wtedy, kiedy rzecz ma dotyczyć dużych kapitałów, że polski Kodeks handlowy tworząc system prawny organizacji kapitału stworzył te dwie grupy spółek — spółki osobowe i kapitałowe. Spółki osobowe nie mogły się skryć za pieniądzem, musiało być podane imię, nazwisko, i jak powiedziałem, adres. Spółki kapitałowe są właściwie tylko symbolem pieniądza, nie wiadomo kto za nimi stoi, skąd ten pieniądz jest, kto za ten pieniądz poręcza i, co gorsza, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, kwotą ograniczają swoją odpowiedzialność. W moim przekonaniu nie jest to dobre i nie jest taką reklamą, na którą czeka Zachód. Bo to nie jest dokładnie tak, że na Zachodzie też nie liczą się spółki osobowe.</u>
          <u xml:id="u-541.11" who="#MaciejBednarkiewicz">Nawet jeśli na Zachodzie jest wiele spółek kapitałowych i są może bardziej czy częściej stosowane, to trzeba pamiętać, że na Zachodzie jest jeszcze coś takiego, jak cały system kontroli i odpowiedzialności za to, że działalność nie udała się, za to, że człowiek popadł w długi, za to, że doprowadzono do likwidacji firmy, za to, inaczej mówiąc, że splajtował. Są systemy prawne, w którym mówi się: jeżeli raz splajtowałeś, to przez 10 lat nie ma mowy o firmie, nie ma mowy o kredycie, nie ma mowy o prowadzeniu działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-541.12" who="#MaciejBednarkiewicz">Mogę państwu podać przykład firmy, której właściciel jest, chyba jeszcze jest aresztowany i równocześnie jego firma reklamuje się wspaniałym ogłoszeniem „Powierz mi swoje pieniądze”. Bo tak to funkcjonuje. Nie ma naprawdę żadnej restrykcji w momencie, kiedy człowiek splajtował, kiedy firma się okazała być nieuczciwa, kiedy prowadzone jest postępowanie. Nie tylko on nie może prowadzić firmy, ale przez wiele lat nawet nie powinien mieć takiej możliwości. Bronię rzetelności firm w obrocie, bo uważam, że to jest jeden z istotniejszych elementów gwarantujących inwestycje zagraniczne w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-541.13" who="#MaciejBednarkiewicz">W moim przekonaniu inwestorzy zagraniczni, jak słusznie mówił pan poseł Kaczmarek, mają szereg mankamentów, ale oczywiście wszyscy myślimy o tym, aby im stworzyć właściwe warunki inwestycji. Rozumiem, że chodzi przede wszystkim o to, żeby inwestycje związane z nieruchomościami miały swoją formę prawną. Nie ma tego, szykujemy i czekamy na to. Pan minister regulujący zasady prywatyzacji robi wiele dobrego w tym zakresie. Mam zatem nadzieję, że będzie wydana ustawa, która określi granice i sposób zabezpieczenia inwestycji. Wiele już zrobiono w celu zabezpieczenia inwestycji w formie operacji bankowych. Bardzo ważne są też wszystkie ustawy związane z tym problemem. I rozumiem, że ta ustawa też ma temu służyć — zabezpieczeniu inwestycji zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-541.14" who="#MaciejBednarkiewicz">Twierdzę, czyniąc tego rodzaju uwagę na wstępie, że w tym zakresie nie zostało to do końca uwzględnione, że nie bierze się pod uwagę, że jednak w Polsce nie ma zorganizowanej informacji. I w gruncie rzeczy inwestor zagraniczny zawierający jakąkolwiek umowę czy tworząc spółkę handlową nie dostaje i nie ma możliwości uzyskania pełnej właściwej informacji o odpowiedzialności polskiego podmiotu czy polskiego wspólnika.</u>
          <u xml:id="u-541.15" who="#MaciejBednarkiewicz">To jest istotne, to być powinno. Tak samo jak powinna być absolutnie szeroko dostępna możliwość korzystania z informacji, które dotyczą oceny firm zagranicznych. Nie może być bowiem tak, żeby firmy, które splajtowały, jak powiedziałem, za granicą i nie mają już tam możliwości funkcjonowania przyjeżdżały do Polski i tutaj realizowały swoje interesy gospodarcze, dlatego że na Zachodzie takiej możliwości nie mają, straciły taką możliwość lub zostały wykreślone z odpowiednich rejestrów. Taka kontrola musi też dotyczyć Polaka, firmy polskiej, która będzie chciała wejść z firmą zagraniczną w taką formę umowy, jaką przewiduje Kodeks handlowy.</u>
          <u xml:id="u-541.16" who="#MaciejBednarkiewicz">Wobec tego moja pierwsza uwaga popierająca wniosek pana posła Króla dotyczy zdecydowanego dopuszczenia tej formy spółek osobowych, zwłaszcza zważywszy na to, że spółka jawna miała klauzulę w Kodeksie handlowym, że dotyczy większych przedsięwzięć handlowych.</u>
          <u xml:id="u-541.17" who="#MaciejBednarkiewicz">Te uwagi, może natury ogólnej, czyniłem głównie po to, ażeby przekonać Wysoką Izbę, że zasadny i słuszny był wniosek pana posła Zycha, z tych powodów, o których mówiłem, ażeby systemem kontroli, systemem koncesji bądź zezwolenia objąć działalność opierającą się na usługach prawnych.</u>
          <u xml:id="u-541.18" who="#MaciejBednarkiewicz">Tu znów uwaga zasadnicza. Słusznie pan prezes powiedział, że jedną z podstawowych zasad tej ustawy jest to, żeby wprowadzać zasady porównywalności z innymi systemami zagranicznymi.</u>
          <u xml:id="u-541.19" who="#MaciejBednarkiewicz">Po pierwsze, jest niewiele systemów prawnych zagranicznych, gdzie obsługa prawna odbywa się w formie spółek kapitałowych sformułowanych tak jak w naszym Kodeksie handlowym. Jest niewiele takich wypadków, gdzie obsługę prawną ma prowadzić anonimowa firma, za którą — jak powiedziałem — stoi kapitał, a nie nazwiska. We wszystkich spółkach, które zajmują się obsługą prawną, wymienione są imiona i nazwiska osób, które prowadzą tę działalność. Nie może tak być, że obsługę prawną będzie prowadziła firma z jakimś hasłem, z jakąś nazwą, za którą nie wiadomo kto stoi. Nie mówiąc już o tym, że te firmy mogą być przedmiotem obrotów. Oczywiście mogę tytułem dowcipu powiedzieć, że nic nie stoi na przeszkodzie, żeby w procesie, w którym obydwie strony są obsługiwane przez spółki handlowe, jedna strona wykupiła spółkę handlową drugiej razem z jej adwokatem i z tym, który ma obsługiwać. W rynku akcyjnym będzie to możliwe.</u>
          <u xml:id="u-541.20" who="#MaciejBednarkiewicz">Wobec tego, jeśli obsługa prawna oparta na zaufaniu — musi ona po pierwsze przyjąć formę spółki osobowej, a po drugie obsługa ta musi być koncesjonowana. Dlaczego? Przecież, proszę państwa, ani radcowie prawni, którzy się zajmują tą obsługą może w stopniu większym... już nie będziemy na ten temat dyskutować.</u>
          <u xml:id="u-541.21" who="#MaciejBednarkiewicz">Adwokatura, która włączyła się w nurt prac, stanęła wobec pewnego dylematu. Przecież nie mówimy o wszystkich adwokatach, którzy przyjeżdżają pomagać swoim klientom, firmach zagranicznych, które przyjeżdżają ze swoimi adwokatami. Nie ma tu żadnych problemów. Współpracujemy z nimi, coś tworzymy, usiłujemy współpracować tak jak polskie prawo nakazuje. Natomiast nie chcemy i nie możemy się zgodzić, żeby oni zjawiali się w Polsce i prowadzili działalność gospodarczą polegającą na tym, że będą udzielali pomocy prawnej i opinii prawnej bez kontroli i zasad, które wytworzył i samorząd radcowski, i samorząd adwokacki.</u>
          <u xml:id="u-541.22" who="#MaciejBednarkiewicz">Te zasady etyki, te zasady deontologii zawodowej, które obowiązują u nas, muszą ich również obowiązywać. Tak jest w innych systemach prawnych. Chodzi o to, żeby jakikolwiek prawnik, który zjawia się w Polsce, był prawnikiem, który przyjmie obowiązujące tu zasady. I słusznie pan poseł Święcicki powiedział, że nie może być tak, żeby zagraniczna firma adwokacka decydowała o tym, w jakim zakresie i w jaki sposób ma być ustalane pojęcie zorganizowanej części przedsiębiorstw. Jeżeli w zakresie majątku państwowego opinie prawne zaczną wydawać podmioty zagraniczne rozumiane tak jak ustawa by dopuszczała, byłoby źle. Stąd to minimum, którego domagają się prawnicy. Brzmi ono: nie może być podmiotu gospodarczego, nie może być spółki, w której treść umowy spółki nie gwarantowałaby tego, że będą przestrzegane wszystkie obowiązujące w Polsce zasady obsługi prawnej.</u>
          <u xml:id="u-541.23" who="#MaciejBednarkiewicz">Mam jeszcze jedną uwagę związaną już tylko z ustawą o przedstawicielstwie. Tam jest stworzona konstrukcja, która właściwie żywcem stwarza sytuację, w której do obsługi prawnej nie jest potrzebna nawet forma spółki.</u>
          <u xml:id="u-541.24" who="#MaciejBednarkiewicz">Proszę zwrócić uwagę, że art. 2 ust. 3 mówiący o tym, że przedstawicielstwo ma polegać na przygotowywaniu i zawieraniu umów w imieniu, jest niczym innym jak stworzeniem sytuacji, w której znajdą się tu prawnicy, którzy pod płaszczykiem przedstawiciela podmiotu zagranicznego będą prowadzili pełną działalność obsługi prawnej w ramach tego przedstawicielstwa, z tym systemem kontroli, jakiegokolwiek podatku, jakiejkolwiek ingerencji naszych władz w ich działalność. Ustawa o przedstawicielstwie podmiotów zagranicznych tego elementu nie brała chyba pod uwagę, to znaczy nie wyobrażała sobie czegoś takiego. Proszę jednak zwrócić uwagę, że na terenie Polski już pod płaszczykiem przedstawicielstw rozumianych w trybie ustawy z 1976 roku działają grupy osób, które twierdzą, że są przedstawicielami, a w rzeczywistości prowadzą działalność gospodarczą polegającą na obsłudze prawnej.</u>
          <u xml:id="u-541.25" who="#MaciejBednarkiewicz">W imię interesu społecznego — w tym sensie i w tym znaczeniu, że ten interes społeczny musi otrzymać prawidłową obsługę prawną — bardzo proszę Wysoką Izbę o interwencję, prosząc również, by — jeżeli zgłoszone tu wnioski dotyczące składu komisji będą uwzględnione — wziąć pod uwagę moją skromną osobę. Jeżeli mogę się przydać w pracach, bardzo będę wdzięczny.</u>
          <u xml:id="u-541.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-542">
          <u xml:id="u-542.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-542.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako ostatniego zgłoszonego do dyskusji proszę o zabranie głosu pana posła Mieczysława Brudniaka z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-543">
          <u xml:id="u-543.0" who="#MieczysławBrudniak">Pani Marszałek! Panie i Panowie! Szczególna to przyjemność zabierać jako ostatni głos na posiedzeniu tak istotnym i właściwie historycznym w tej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-543.1" who="#MieczysławBrudniak">Mam kilka raczej ogólnych uwag, bo o szczegółowych koledzy już wcześniej mówili. Chciałbym przypomnieć również, o czym tylko wspomniano, historię kapitału zagranicznego w powojennej Polsce. Jest ona straszliwie krótka, wymienię tylko daty.</u>
          <u xml:id="u-543.2" who="#MieczysławBrudniak">W 1976 r. w maju wydano pierwsze rozporządzenia Rady Ministrów, które w ogóle zaakcentowały fakt istnienia tego kapitału w kraju. Dopiero w 1982 roku powstało pierwsze uregulowanie ustawowe, które pozwoliło funkcjonować kapitałowi zagranicznemu w drobnej przedsiębiorczości. Dopiero lata 1986–1988, i te ostatnie, stworzyły sytuację, w której kapitał zagraniczny zaczął w prawnym systemie normalnie u nas funkcjonować. Ma to ogromne znaczenie dla świadomości społecznej w naszym kraju i o tym zechcę też później troszkę powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-543.3" who="#MieczysławBrudniak">Minister Janusz Lewandowski stwierdził niedawno publicznie, że ustawy o spółkach z kapitałem zagranicznym i o papierach wartościowych zmniejszą dystans między obcymi inwestycjami w Polsce i na Węgrzech. Węgry stawia się najczęściej — jak państwo doskonale wiecie — jako przykład najbardziej liberalnego kraju postkomunistycznego i jest w tym sporo racji.</u>
          <u xml:id="u-543.4" who="#MieczysławBrudniak">U nas ocenia się, że w formie pieniędzy i aportów rzeczowych dotąd zainwestowano około 350 mln dolarów amerykańskich. Natomiast w o wiele mniejszych przecież Węgrzech ten udział ocenia się na około pół mld dolarów.</u>
          <u xml:id="u-543.5" who="#MieczysławBrudniak">Tak więc przyjęcie omawianej dzisiaj ustawy, która jest w swoim znaczeniu odejściem od koncesjonowania sprzedaży udziałów polskich firm na rzecz ich tylko rejestrowania, jak mówił pan poseł Święcicki, daje nam szansę utrzymania pozycji lidera zmian własnościowych w obozie byłych państw RWPG. Po uchwaleniu ustawy przepisy w niej zawarte staną się bardziej liberalne u nas, niż w krajach Europy Wschodniej i w wielu krajach zachodnich. Zrozumiałe jest jednak, że wiąże się to również z poważnymi niebezpieczeństwami. W gospodarce węgierskiej zwraca się od niedawna uwagę na sprzedaż zakładów, przedsiębiorstw po cenach niskich, zaniżonych. Sprawa jak zwykle leży w wycenie, która dokonywana jest przez firmę, nie zawsze o właściwych kwalifikacjach, a często nie w pełni obiektywnie.</u>
          <u xml:id="u-543.6" who="#MieczysławBrudniak">Przechodząc na polskie podwórko, chcę podkreślić jeszcze jedną rzecz. W polskich przedsiębiorstwach państwowych brakuje umiejętności negocjacji, szczególnie przy podpisywaniu umów. W tych umowach określa się przecież proporcje udziału w kapitale zakładowym czy akcyjnym, określa się prawa, jakie z tych udziałów wynikają.</u>
          <u xml:id="u-543.7" who="#MieczysławBrudniak">W naszych warunkach dochodzi jeszcze konflikt interesów — organy decyzyjne w przedsiębiorstwie państwowym nie zawsze reprezentują postawę właściciela. Przykładem potwierdzającym różne obawy, jakie rodzą się w głowach przeciętnych obywateli, jest ekspansja firmy ABB na naszym rynku. Ten szwedzko-szwajcarski koncern opanował już „Zamech” i „Dolmel”, w trakcie rozmów są sprawy Fabryki Transformatorów i Aparatury Trakcyjnej „Elta” oraz Raciborskiej Fabryki Kotłów „Rafako”. Z byłego MEGATU, który z takim zapałem niedawno rozbijał ten Sejm, pozostał jeszcze ZWAR, a ABB rozgląda się w tej chwili za fabryką kabli energetycznych. Jeśli spełni swoje zamiary, to znowu w polskiej energetyce będzie funkcjonował potężny monopolista, tyle że zagraniczny. I nie bez powodu szef tej firmy jest uważany za jednego z najbardziej ekspansywnych menedżerów Europy.</u>
          <u xml:id="u-543.8" who="#MieczysławBrudniak">Wracając do samej ustawy, jest w niej sporo niedoskonałości i zgłosić można jeszcze sporo uwag tak jak to robili wcześniej koledzy. Złożę te uwagi komisji. Pozwolę sobie jednak powiedzieć o kilku sprawach, które szczególnie, moim zdaniem, są godne podkreślenia.</u>
          <u xml:id="u-543.9" who="#MieczysławBrudniak">Pierwsza sprawa to dolna granica uprawniająca do udzielania ulg, blisko 3 mln dolarów amerykańskich, jest zbyt wysoka. W ten sposób preferuje się inwestycje kapitałochłonne. Obawiam się, że nawet po superdemokratycznych wyborach następne lata w Polsce nie będą stabilne. Z tego powodu nie należy się spodziewać wielu chętnych do poważnego, trwałego inwestowania. Poseł Kaczmarek i inni przedmówcy mówili o zachęcaniu małych i średnich inwestorów. Ja też kładłbym na to szczególny nacisk. Tym bardziej że przy takich inwestycjach, sterując ulgami, można powodować preferencje dla inwestorów, którzy w swojej działalności będą stosowali najnowsze techniki i technologie. Jak państwo wiecie, w dalszym ciągu funkcjonuje „drenaż mózgów”. Młodzi, wykształceni i zdolni ludzie wyjeżdżają na Zachód, bo tam mogą znaleźć pracę w odpowiednio wysoko stojących firmach.</u>
          <u xml:id="u-543.10" who="#MieczysławBrudniak">Ważne są przecież i inne kryteria przydziału ulg i o nich w tej chwili na podstawie ustawy nie można powiedzieć. Mianowicie zachowywanie miejsc pracy lub tworzenie nowych, proeksportowość działania przedsiębiorstw tworzonych czy podstawowa sprawa — wynik finansowy.</u>
          <u xml:id="u-543.11" who="#MieczysławBrudniak">Nie jest też celowe, tak uważam, zamykanie okresu nabywania ulg datą 31 grudnia 1993 r. Sądzę, że te wakacje podatkowe — chociażby decyzjami Rady Ministrów — należałoby tworzyć w określonych dziedzinach działalności, na przykład w zakresie ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-543.12" who="#MieczysławBrudniak">O poziomie opodatkowania dywidendy nie będę mówił, była o tym już mowa. Tu o jednej konkretnej rzeczy chciałbym powiedzieć. Mianowicie w art. 23 w pkt. 2, o którym już wspominał poseł Dyner, jest jeszcze jeden problem. Jest propozycja, żeby przy określaniu części dochodu nie podlegającej opodatkowaniu dopisać zdanie: „bądź na podwyższenie ich kapitału zakładowego lub akcyjnego”. Zwolniłoby to z opodatkowania te części dochodu, które pozostawałyby w firmie w formie reinwestycji, w formie jej rozbudowy.</u>
          <u xml:id="u-543.13" who="#MieczysławBrudniak">I jeszcze jedna sprawa o wymiarze społecznym, o której wspomniałem na początku. W grudniu ub. roku przeprowadzono sondażowe badanie opinii publicznej, zadając pytanie: jak powinien postąpić rząd, gdyby akcje dużego polskiego przedsiębiorstwa chcieli kupić... i tu wymieniono 7 różnych narodowości. Ankietowani najwyżej ocenili inwestorów amerykańskich. Opowiedziało się za nimi 9% ankietowanych. 8% było za japońskimi, zachodnioeuropejskich inwestorów oceniono na poziomie 5 do 6%. Gdy sformułowano to pytanie: komu bezwzględnie nie udostępniać, to za bezwzględnym nieudostępnianiem akcji polskich przedsiębiorstw ludziom z Zachodu, inwestorom z Zachodu w sumie wypowiedziało się 30% ankietowanych, przy czym w przypadku niektórych narodowości dotyczyło to 60%. Są to sprawy bardzo gorące, m.in. sprawa niemiecka jest w głowach polskich, że tak powiem, bardzo gorąca. 43% pytanych było za udzieleniem prawa zakupu akcji Niemcom, ale w ograniczonym zakresie, natomiast w tym badaniu 45% powiedziało bezwzględnie — nie.</u>
          <u xml:id="u-543.14" who="#MieczysławBrudniak">Liczby te świadczą o swego rodzaju ksenofobii. Powstaje więc pytanie, czy jest na to recepta? Uważam, że tak, jest nią po prostu wiedza.</u>
          <u xml:id="u-543.15" who="#MieczysławBrudniak">Równolegle prowadzono badania wśród radnych samorządowych, dotyczyły one tego samego zakresu tematycznego. Wyniki były o 10% lepsze.</u>
          <u xml:id="u-543.16" who="#MieczysławBrudniak">Sądzę, że jest w tej chwili taki czas, w którym deklaruje się, że będzie się edukować społeczeństwo. W niedługim czasie przecież sprawdzi się formuła tej edukacji, będziemy mogli zobaczyć, czy rządowe radio, rządowa telewizja, wolna teraz już prasa, wyedukują społeczeństwo — zobaczymy, jak ono będzie reagowało w kampanii wyborczej i samych wyborach. Chyba to będzie najlepszy test.</u>
          <u xml:id="u-543.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-544">
          <u xml:id="u-544.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-544.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-544.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana Zbigniewa Piotrowskiego, prezesa Agencji do Spraw Inwestycji Zagranicznych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-545">
          <u xml:id="u-545.0" who="#ZbigniewPiotrowski">Wysoka Izbo! Korzystając z okazji, chciałem podziękować za wszystkie szczegółowe uwagi, które sobie notowałem i rozumiem, że również są one zamieszczone w stenogramach sejmowych. Liczę na możliwość ustosunkowania się do tych spraw podczas obrad komisji, natomiast teraz po prostu chciałbym wyrazić podziękowanie i gotowość do dalszej, ciężkiej pracy nad tą bardzo ważną ustawą.</u>
          <u xml:id="u-545.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-546">
          <u xml:id="u-546.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu prezesowi.</u>
          <u xml:id="u-546.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował rządowe projekty ustaw o spółkach z udziałem zagranicznym oraz o przedstawicielstwach podmiotów zagranicznych do Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej, do Komisji Ustawodawczej, z udziałem przedstawicieli komisji: Przekształceń Własnościowych, Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej z prawem głosu dla członków tej komisji, którzy będą brali udział w pracach. Jeśli chodzi o pana posła Macieja Bednarkiewicza, nie wiem czy uczestniczy pan w którejś z tych komisji?</u>
          <u xml:id="u-546.2" who="#komentarz">(Poseł Maciej Bednarkiewicz: Tak, w Komisji Ustawodawczej)</u>
          <u xml:id="u-546.3" who="#OlgaKrzyżanowska">W ten sposób pan poseł będzie mógł brać udział w tych pracach.</u>
          <u xml:id="u-546.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm propozycję przyjął. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-546.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym kończymy dzisiejsze obrady.</u>
          <u xml:id="u-546.6" who="#OlgaKrzyżanowska">W celu złożenia oświadczenia zgłosił się pan poseł Witold Chrzanowski.</u>
          <u xml:id="u-546.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-547">
          <u xml:id="u-547.0" who="#WitoldChrzanowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Składam oświadczenie w imieniu pani poseł Ireny Chojnackiej, pana posła Ryszarda Pidka i własnym.</u>
          <u xml:id="u-547.1" who="#WitoldChrzanowski">Wysoki Sejmie! Koło NSZZ „Solidarność” Emerytów i Rencistów w Ciechanowie oraz reprezentanci środowiska emerytów i rencistów województwa ciechanowskiego na spotkaniu z posłami w dniu 4 marca br. bardzo krytycznie odnieśli się do systemu ubezpieczeń społecznych i przedłużających się prac nad jego nowelizacją. Zebrani podkreślili, że obecnie mamy aż 3 portfele. Emerytury najmłodszych emerytów, którzy w stan spoczynku zawodowego przeszli w latach 1990–1991 głównie z zakładów prywatnych, gdzie płace nie są blokowane popiwkiem, sięgające nawet kilku milionów złotych; emerytury 80-latków, nieco poprawione ostatnimi decyzjami, oraz bardzo stary, głodowy portfel emerytów, którzy przeszli na emerytury w latach poprzednich, którym nie starcza już nawet na najskromniejsze utrzymanie. Domagają się przyspieszenia prac prawotwórczych w tej materii, bardzo krytycznie odnosząc się do systemu waloryzacji procentowej, który pogłębia dysproporcje.</u>
          <u xml:id="u-547.2" who="#WitoldChrzanowski">Nadto z oburzeniem podkreślili, że już 12 miesiąc oczekują na odpowiednie działania i odpowiedź na ich list skierowany do Wysokiej Izby, adresowany również do marszałka Senatu, ministra pracy i polityki socjalnej oraz Krajowej Komisji NSZZ „Solidarność” w tych sprawach. Podkreślili, że kultura polityczna nakazuje przynajmniej odpowiadać na listy, zwłaszcza osobom w „jesieni życia” i organizacjom je reprezentującym. Sądzę, że mimo wszystko dożyją odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-547.3" who="#WitoldChrzanowski">Z tym samym przekonaniem przekazuję odpis pisma na ręce pani marszałek z prośbą, by Kancelaria Sejmu zechciała na nie odpowiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-547.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-548">
          <u xml:id="u-548.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle, dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-548.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam od razu powiedzieć, że to jest list otwarty, a na ogół Kancelaria Sejmu czy marszałek Sejmu są zobowiązani odpisywać na listy, które są adresowane bezpośrednio. Niemniej, rzecz jasna, marszałek Sejmu, poprzez Kancelarię Sejmu na ten list odpowie.</u>
          <u xml:id="u-548.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Informacja o treści złożonych interpelacji oraz o treści nadesłanych odpowiedzi na interpelacje zawarta jest w doręczonym posłom druku sejmowym nr 780.</u>
          <u xml:id="u-548.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym kończymy 53 posiedzenie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-548.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Sekretariacie Posiedzeń Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-548.5" who="#OlgaKrzyżanowska">O terminie i porządku dziennym następnego posiedzenia Sejmu posłowie zostaną powiadomieni. Posiedzenie to odbędzie się za dwa tygodnie.</u>
          <u xml:id="u-548.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-548.7" who="#komentarz">(Wicemarszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-548.8" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 18 min 20)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>