text_structure.xml 627 KB

Edit Raw Blame History Permalink

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min 10)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą wicemarszałkowie Tadeusz Fiszbach i Olga Krzyżanowska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Wicemarszałek trzykrotnie uderza łaską marszałkowską).</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#TadeuszFiszbach">Na sekretarzy powołuję posłów Annę Dynowską i Adama Grabowieckiego.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#TadeuszFiszbach">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Anna Dynowską.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#TadeuszFiszbach">Protokół 31 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny posiedzenia został obywatelom posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu proponuje, aby punkt 2 dotyczący sprawozdania Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o utworzeniu Agencji Rynku Rolnego Sejm rozpatrzył po dotychczasowym punkcie 5 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#TadeuszFiszbach">Dzisiaj także odbędzie się posiedzenie naszej komisji sejmowej na ten temat. Stąd propozycja, którą przedkładam.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#TadeuszFiszbach">Ponadto Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje również uzupełnienie porządku dziennego o nowy punkt w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#TadeuszFiszbach">„Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustaw — Kodeks postępowania karnego, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia i o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń oraz Kodeks pracy” (druki nr 360 i 386).</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#TadeuszFiszbach">Punkt ten Sejm rozpatrzyłby przed punktem: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#TadeuszFiszbach">Odpowiedniej zmianie uległyby oznaczenia punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów proponuje, aby Sejm na podstawie art. 46 regulaminu Sejmu przystąpił do rozpatrzenia punktu 1 porządku dziennego, do którego druk sejmowy zawierający sprawozdanie nie został doręczony posłom w terminie określonym w art. 43 regulaminu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#TadeuszFiszbach">Czy ktoś z obywateli posłów pragnie zabrać głos w sprawie proponowanego porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#TadeuszFiszbach">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#HenrykKomar">Henryk Komar, Piotrków Trybunalski. Sprawa, którą chcę przedstawić jest moim zdaniem tak istotna, że nie korzystam z mikrofonów rozmieszczonych na sali, chcę się dodatkowo dowartościować tym mikrofonem.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#HenrykKomar">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie mam cienia wątpliwości, iż wielu z nas, uczestnicząc w licznych spotkaniach z wyborcami, spotyka się z zarzutem, iż unikamy podejmowania problematyki gospodarczej. Jest to jednocześnie stała propozycja, pojawiająca się na tych spotkaniach, uzupełnienia porządku obrad kolejnych naszych sesji. W ostatnich dniach, ze środków masowego przekazu dowiadujemy się, iż rząd ma koncepcje zmian i zmiany te będzie realizował, mam na myśli realizację programu gospodarczego, niestety, dowiadujemy się o tym z publikatorów.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#HenrykKomar">Uważam, iż nieporozumieniem jest mówienie o tym w gremiach pozaparlamentarnych, a ścieżki pana premiera Leszka Balcerowicza nie wiodą na ulicę Wiejską. W imieniu Poselskiego Klubu który mam zaszczyt reprezentować, Polskiej Unii Socjaldemokratycznej składam wniosek, by w trakcie tej sesji pan premier złożył Wysokiej Izbie informacje, dotyczące zmian, jakie nastąpią w realizacji wspomnianego programu gospodarczego. Ład prawny, ład konstytucyjny i to że my uczestniczyliśmy w tworzeniu tego programu, że powołaliśmy rząd — sądzę, iż są to przesłanki dostateczne, by wyjść z taką propozycją. Liczę na poparcie Wysokiej Izby, proszę by Wysoka Izba raczyła do tej propozycji odnieść się przychylnie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym uściślić problem, jako że o sprawie rozmawialiśmy wcześniej, a dzisiaj przed posiedzeniem Sejmu spotkałem się z życzliwością przewodniczących poszczególnych klubów do inicjatywy klubu unii. Chciałbym tę informację ująć tak: o stanie realizacji i dalszych krokach w ramach programu gospodarczego rządu. Czy pan premier byłby w stanie jutro, jako pierwszy, w tej sprawie wystąpić?</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy Wysoka Izba zaproponowałaby to? Ten temat chciałbym, aby był podjęty jako pierwszy — wniosek został zgłoszony. Czy w tej sprawie chcieliby państwo się wypowiedzieć?</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę, poseł Ryszard Bugaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#RyszardBugaj">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Oczywiście — myślę, że sytuacja gospodarcza rozwija się dość szybko i jest problem czasu, wszelako jednak chciałbym zwrócić uwagę, że my jesteśmy zobligowani do szerszej debaty nad przebiegiem realizacji programu stabilizacyjnego. Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów po raz drugi rozpatrywać będzie tę sprawę 12 czerwca, chcielibyśmy ewentualnie przygotować dla Izby jakiś projekt uchwały. Oczywiście rozumiem pośpiech, ale może byłoby rzeczą rozsądną, by ta debata, już taka bardziej generalna i przygotowana, odbyła się powiedzmy pod koniec czerwca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#TadeuszFiszbach">Intencją pana posła jest to — chciałbym również uwzględnić ten wniosek — żeby wysłuchać informacji, tylko informacji premiera i nie prowadzić debaty. W późniejszej debacie poświęconej tym problemom wykorzystać uchwałę naszej Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów w czasie, o którym mówił poseł Ryszard Bugaj.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#TadeuszFiszbach">Ponieważ będzie wypowiedź premiera Leszka Balcerowicza w telewizji w dniu dzisiejszym, i konferencja prasowa, proponuję aby Wysoka Izba, obywatele posłowie również wysłuchali informacji o tych ważnych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#TadeuszFiszbach">Czy również w tej sprawie — proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#BogdanŁukasiewicz">Poseł Lukasiewicz. Popieram tutaj posła Ryszarda Bugaja, ponieważ forum Sejmu nie może być forum propagandowym. I jeżeli premier składa informację musi się odbyć debata. Już miesiąc temu, czy półtora, taka informacja została złożona i Sejm też nie miał możliwości wypowiedzieć się. W terenie odpowiedzialność spoczywa na posłach i wyborcy pytają, co wy tutaj w Sejmie robicie? To wy dopuszczacie do różnych posunięć rządu. W związku z tym uważam, że wystąpienie premiera musi pociągnąć za sobą wystąpienia posłów. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, poseł Marek Pol.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#MarekPol">Oczywiście podzielam zdanie obydwu moich przedmówców. Podejmowanie tak ważnego tematu bez debaty jest niewłaściwe. Natomiast wydaje mi się, że zarówno powaga sprawy, to znaczy korekta programu stabilizacyjnego, jak i powaga Wysokiej Izby, wymagają, aby o zmianach chyba najpoważniejszych w Polsce, w pierwszej kolejności informowany był parlament. Stąd wniosek mojego klubu, aby nastąpiło to w Sejmie.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#MarekPol">Z ubolewaniem, rezygnujemy z wniosku o natychmiastową dyskusję na ten temat. Sądzę, że po tej informacji będzie możliwość aby w Czasie najbliższych obrad Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów określiła swoje stanowisko w stosunku do tego programu zmian i wzięła udział w debacie parlamentarnej.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#MarekPol">Uważam, że wniosek o informację należy podtrzymać. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym jeszcze w tej sprawie, bo mam również prawo wypowiedzieć się jako przewodniczący obrad. Nic nie sugeruję, tylko dopowiadam. Jest to informacja, która, jak sądzę, jeszcze nie może być pełna, jako że i rozmowy, negocjacje są w toku i premier na pewno nie będzie w stanie wielu kwestii wyjaśnić, naszym zdaniem ważnych. Natomiast w terminie proponowanym przez posła Ryszarda Bugaja z udziałem nie tylko wicepremiera, ale i premiera, jako że jest to program rządu, będziemy mogli z całą powagą odnieść się do tych spraw w debacie. Proponuję, aby sprawę zakończyć przyjęciem naszego stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o włączenie urządzenia do obliczania głosów. Był wniosek formalny o uzupełnienie porządku dziennego o informację wicepremiera Leszka Balcerowicza o stanie realizacji i dalszych działaniach w ramach programu rządu — przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej propozycji? (235)</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? (10)</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (35)</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że porządek dzienny obrad został uzupełniony n, wniosek zgłoszony przez posła Henryka Komara z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#TadeuszFiszbach">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#BolesławTwaróg">Chciałem również złożyć wniosek formalny o rozszerzenie porządku obrad. Wysoka Izba była w ostatnim okresie tak bardzo zajęta uchwalaniem niezwykle ważnych ustaw dotyczących gospodarki i państwa, że jak dotąd posłowie nie zdążyli uregulować prawnie swojego statusu.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#BolesławTwaróg">Chciałbym zatem prosić, aby w porządku obrad tego posiedzenia, które nie jest zbytnio przeciążone ilością ustaw, umieścić także punkt — sprawozdanie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich oraz Komisji Ustawodawczej o przedstawionym przez Komisję Regulaminową i Spraw Poselskich projekcie ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach i prawach posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 345).</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#TadeuszFiszbach">Myśmy do sprawy tej odnieśli się również zasięgając porady członków Konwentu Seniorów. I byliśmy zgodni w tym, ażeby ten w istocie ważny problem podjąć po przeprowadzeniu dyskusji w ramach klubów poselskich. I kluby poselskie przedstawiłyby swoje stanowisko w tej ważnej sprawie. To jest jeden element. I drugi element — jest to regulamin, który dotyczy posłów i senatorów, a więc ważne jest także, by były pewne uzgodnienia i w tej mierze, aby później uniknąć tego, co przedłuża tok podjęcia decyzji.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#BolesławTwaróg">Chciałbym tylko uzupełnić, że na wniosek Prezydium Sejmu ten wniosek Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich oraz Ustawodawczej o przyjęcie projektu ustawy o obowiązkach i prawach posłów został zwrócony i był rozpatrywany przez komisje dwukrotnie, łącznie z Komisją Regulaminową Senatu.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#BolesławTwaróg">Także z tego powodu, że tę sprawę dyskutujemy już praktycznie od początku naszej kadencji, jest najwyższy czas, aby ją wreszcie definitywnie załatwić. W związku z tym proszę o przegłosowanie mojego wniosku. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#TadeuszFiszbach">Został zgłoszony wniosek formalny. Gotowość Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich została podtrzymana — tak?</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy innych zgłoszeń w tej kwestii nie ma? Przewodniczący komisji? Chodzi o podjęcie ważnej sprawy. Ja jej nie neguję zanim podejmiemy decyzję.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie ma. Przystąpimy zatem do głosowania wniosku o uzupełnienie porządku dziennego o sprawozdanie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich w przedmiocie obowiązków i praw posłów (druk nr 346).</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za uzupełnieniem porządku dziennego o tę kwestię? (182) Kto jest przeciw? (40) Kto się wstrzymał od głosowania? (79) Wniosek posła został przez Wysoką Izbę zaakceptowany.</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#TadeuszFiszbach">Jest jeszcze jedno zgłoszenie — proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#WaldemarPawlak">Waldemar Pawlak. Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pan marszałek proponując zmianę porządku obrad — przesunięcie 2 punktu na koniec obrad, nie uzasadniał tego posunięcia. Wydaje mi się, że nie ma potrzeby przesuwać sprawy Agencji Rynku Rolnego na koniec posiedzenia Sejmu. Sprawa jest zbyt pilna i zbyt ważna i nie może być tak, że ona jest przesunięta na koniec posiedzenia Sejmu i czas rozpatrywania tych poprawek będzie w pewien sposób ograniczony ze względów czasowych. Jeszcze nie tak dawno domagaliśmy się szybkiego i ostatecznego rozpatrzenia tej sprawy Wydaje mi się, że porządek może być realizowany w takiej postaci, jak był zgłoszony, a więc Agencja Rynku Rolnego w punkcie 2. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#TadeuszFiszbach">W tej mierze chciałbym zapytać o pogląd przewodniczącego Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, jako że Prezydium Sejmu miało informacje, że komisja jeszcze dzisiaj będzie tę sprawę podejmowała na swoim posiedzeniu. Jeśli przewodniczący komisji określiłby tę możliwość... Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#JanuszByliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Komisja Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej łącznie z Ustawodawczą dzisiaj już to przygotowała. Jest tylko kwestia techniczna wydrukowania materiałów przedstawiających stanowisko komisji i myślę, że zaraz po obiedzie moglibyśmy zająć się tą sprawą, w związku z tym, że komisja przyjęła niemal wszystkie poprawki Senatu — jest tylko jedna sprawa, którą komisja proponuje odrzucić — można by było tę sprawę przedyskutować, sprawozdawca wyjaśniłby o co chodzi i bez druku sejmowego, można by było to przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo. Sądzę, że aprobujemy wniosek posła Waldemara Pawlaka, jeśli idzie o wcześniejsze umiejscowienie punktu dotyczącego Agencji Rynku Rolnego. My sami zresztą dzisiaj w Prezydium Sejmu, tym razem dwuosobowym, taką możliwość widzieliśmy, ale oczywiście przebieg obrad te możliwość określi wyraźniej. Gotowość komisji, otrzymane druki umożliwiają wcześniejsze wprowadzenie do rozpatrzenia tego punktu porządku dziennego zgodnie z wnioskiem.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy można uznać, że porządek dzienny obrad został przyjęty? Jest jeszcze jedno zgłoszenie — proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#RyszardZieliński">Ryszard Zieliński. Pragnę zaproponować uzupełnienie porządku dziennego w dniu jutrzejszym o wyłonienie przez Prezydium Sejmu, czy Wysoką Izbę delegacji, która udałaby się na pogrzeb prochów generała Felicjana Sławoja Składkowskiego — ostatniego premiera II Rzeczypospolitej, żołnierza, administratora i wybitnego pisarza. Myślę, że merytoryczne uzasadnienie nie jest tu potrzebne, jest najzupełniej oczywiste. Bardzo proszę o uwzględnienie mojej propozycji.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#TadeuszFiszbach">Aprobując tę propozycję, Oddajemy należną cześć, powagę i pamięć...</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy możemy uznać porządek dzienny za przyjęty?</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#TadeuszFiszbach">Z informacji wcześniejszych wiem, że jutrzejszy porządek dzienny może zostanie uzupełniony o istotną sprawę.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#TadeuszFiszbach">Przyjmujemy zatem porządek dzienny.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, chciałoby poinformować Wysoką Izbę, że Senat nie wniósł zastrzeżeń de ustaw: o podziale zadań i kompetencji, określonych w ustawach szczególnych, pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw, po drugie — o ustroju samorządu m. st. Warszawy, po trzecie — o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym oraz innych ustaw, po czwarte — o zmianie ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania oraz ustawy Karta nauczyciela oraz po piąte — o zmianie ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska i ustawy Prawo wodne.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#TadeuszFiszbach">Informuję, że w sali nr 67 działa rządowy punkt konsultacyjny ds. projektu ustawy o zmianie ustawy o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym w jednostkach gospodarki uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym w jednostkach gospodarki uspołecznionej (druki nr 273 i 397).</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji, panią poseł Annę Bańkowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#AnnaBańkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Proponowana przez rząd i omawiana dzisiaj nowelizacja ustawy o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym w jednostkach gospodarki uspołecznionej (druk nr 273) nie stanowi nowego kierunku podejścia do zakładowej działalności socjalnej i mieszkaniowej. Stanowi jedynie początek przemian, nadając zakładom pracy większą swobodę w gospodarowaniu obydwoma funduszami. Nie wprowadza rozwiązań, które można by uznać za fundamentalne. Nie uwalnia bowiem przedsiębiorstw od obowiązku realizowania szerokich funkcji socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#AnnaBańkowska">W dalszym ciągu zakłady pracy zobowiązane są i nadal będą spełniały zasadniczą funkcję polegającą na zapewnieniu pracownikowi miejsca pracy oraz gwarantowaniu bezpiecznych warunków jej wykonywania. Dalej pomagać powinny między innymi w uzyskiwaniu przez pracownika mieszkania, działki, miejsca w żłobku i przedszkolu, obiadów w stołówce, dostępu do rozrywki i kultury. Bardzo ważne społecznie jest zagwarantowanie wczasów i kolonii przynajmniej dla większości chętnych.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#AnnaBańkowska">Taki model zupełnie nie pasuje do zmian w polityce społeczno-gospodarczej w warunkach gospodarki rynkowej. Przedsiębiorstwa nie powinny być obarczone w tak znacznym stopniu realizacją polityki społecznej państwa.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#AnnaBańkowska">Dlatego też członkowie Komisji Polityki Społecznej i Komisji Ustawodawczej przystępując do omawiania projektu ustawy, wskazywali na pilną potrzebę generalnego przemodelowania zasad działalności socjalnej i wprowadzenia w przyszłości nowych rozwiązań odciążających zakłady pracy od organizowania i finansowania tej działalności w takim jak dotychczas zakresie. Znalazło to potwierdzenie w zapowiedzi takich kierunków działań przez przedstawicieli Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#AnnaBańkowska">Proponowane obecnie rozwiązania między innymi przyzwalające zakładom pracy na swobodniejsze gospodarowanie środkami zgromadzonymi na funduszach celowych, dają państwu dość ograniczoną możliwość oddziaływania na prowadzenie zakładowej polityki socjalnej, spójnej z aktualną polityką społeczną państwa.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#AnnaBańkowska">Obecne realia wskazują na potrzebę intensyfikacji działań w zakresie opieki socjalnej. Wzrasta zapotrzebowanie na podmiotową, rzeczową i finansową pomoc i to nie tylko na rzecz emerytów i rencistów, jak to dotychczas bywało, ale również rodzin pracowników obecnie zatrudnianych. Niewiele osób może pozwolić sobie na skorzystanie z wczasów pracowniczych bez dofinansowania. Zamykane są przyzakładowe ośrodki kultury, sprzedawane obiekty kolonijne i wczasowe.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#AnnaBańkowska">W tych to uwarunkowaniach dokonujemy nowelizacji ustawy z dnia 24 października 1986 roku o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym, która od lat określała główne źródło pomocy dla najbardziej potrzebujących i stanowiła ścisłe ramy działalności w dziedzinie socjalnej i mieszkaniowej zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-21.7" who="#AnnaBańkowska">Należy zaznaczyć, iż wśród społeczeństwa oczekiwania na zakres nowelizacji ustawy są różne. Zakłady pracy w większości chciałyby ustawowego zawężenia zadań, jakie na nich ciążą. Pracownicy natomiast oczekują znacznego wzrostu tego funduszu gwarantującego utrzymanie wkładu własnego pracownika na wczasy czy inną działalność, relatywnie na tym samym poziomie, jak w latach ubiegłych.</u>
          <u xml:id="u-21.8" who="#AnnaBańkowska">Aby temu sprostać, należałoby dokonać wielokrotnego podwyższenia odpisów, co mogłoby pogorszyć i tak trudną sytuację finansową wielu przedsiębiorstw. Dyskutowano o tym 10 maja br. na posiedzeniu Komisji Polityki Społecznej i Komisji Ustawodawczej; podczas pierwszego czytania projektu tej ustawy. Posiedzenie zakończyło się podjęciem decyzji o powołaniu podkomisji, która ma wnikliwie przeanalizować przedłożenie rządowe.</u>
          <u xml:id="u-21.9" who="#AnnaBańkowska">W dniu 23 maja br. podkomisja ta zgłosiła osiem zmian do projektu ustawy o zmianie ustawy o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym w jednostkach gospodarki uspołecznionej zawartych w druku 273.</u>
          <u xml:id="u-21.10" who="#AnnaBańkowska">Podczas wspólnego posiedzenia Komisji Polityki Społecznej i Ustawodawczej w dniu 31 maja br. jej członkowie przyjęli sprawozdanie podkomisji w całości. Proponowane zmiany, z wyjątkiem jednej porządkowej, zawarte są w jednolitym tekście projektu ustawy o zmianie ustawy o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym w jednostkach gospodarki uspołecznionej, stanowiącym integralną część sprawozdania — druk 397.</u>
          <u xml:id="u-21.11" who="#AnnaBańkowska">Przedłożony Wysokiej Izbie do zatwierdzenia projekt ustawy różni się w trzech istotnych kwestiach od propozycji rządowej. I tak:</u>
          <u xml:id="u-21.12" who="#AnnaBańkowska">— po pierwsze — członkowie komisji proponują, w zmianie 3 i 6 dodać nową zmianę oznaczoną literą „a” o następującej treści: „lub w II półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowi kwotę wyższą”.</u>
          <u xml:id="u-21.13" who="#AnnaBańkowska">Szanowni Państwo! Dotychczasowe przepisy stanowią, iż zakładowe fundusze socjalny i mieszkaniowy są tworzone z odpisów obciążających koszty działalności zakładów. Odpisy podstawowe są naliczane na jednego zatrudnionego w wysokości 25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce uspołecznionej w roku poprzednim i 12,5% odpowiednio na zakładowy fundusz mieszkaniowy.</u>
          <u xml:id="u-21.14" who="#AnnaBańkowska">W wyniku dużego wzrostu cen i kosztów w bieżącym roku, dotychczasowa podstawa do ustalania odpisów — to jest przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce uspołecznionej w całym roku poprzednim, jak przepisy teraz stanowią, czyli w roku 1989 dla bieżącego roku, nie gwarantuje obecnie dostatecznych środków na działalność socjalną i mieszkaniową.</u>
          <u xml:id="u-21.15" who="#AnnaBańkowska">W praktyce utrzymanie tej podstawy oznaczałoby konieczność znacznego ograniczenia usług w dziedzinach finansowanych z tych funduszy. Byłoby to rozbieżne z obecnie rosnącymi potrzebami, głównie na opiekę socjalną, jak i z intencją samej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-21.16" who="#AnnaBańkowska">Dlatego też, w celu doraźnego zwiększenia dopływu środków na zakładowe fundusze, w bieżącym roku rząd w art. 2 projektu ustawy, w druku 273, zaproponował, aby podstawę odpisów na ten rok, stanowiło przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce uspołecznionej z II półrocza 1989 roku.</u>
          <u xml:id="u-21.17" who="#AnnaBańkowska">Zdaniem członków komisji rozwiązaniem i proponują stałe, ustawowe uregulowanie tego problemu, a tym samym skreślenie art. 2 w druku 273.</u>
          <u xml:id="u-21.18" who="#AnnaBańkowska">Zdaniem członków komisji rozwiązanie tymczasowe, tylko dla roku bieżącego, powodowałoby w przypadku zaistnienia podobnej sytuacji w roku przyszłym, ponowną nowelizację ustawy. Dlatego też, jeśli Wysoka Izba podzieli pogląd członków obu komisji, stałą podstawą do ustalania odpisów będzie alternatywnie albo przeciętne miesięczne wynagrodzenie z roku poprzedniego, albo z drugiego półrocza roku poprzedniego, jeśli stanowić ono będzie kwotę wyższą.</u>
          <u xml:id="u-21.19" who="#AnnaBańkowska">Rozwiązanie to, to jest przyjęcie jako podstawy wynagrodzenia z drugiego półrocza 1989 zamiast całego 1989 roku, powoduje przyrost w bieżącym roku odpisu podstawowego na. jednego zatrudnionego na zakładowy fundusz socjalny z 51.690 zł do 79.360 zł, a na zakładowy fundusz mieszkaniowy z 25.845 zł do 39.680 zł. Stanowi to przyrost ponad 50-procentowy w stosunku do kwot, jakie możnaby naliczać na podstawie przepisów dotychczas obowiązujących oraz prawie sześciokrotny przyrost w stosunku do odpisów realizowanych w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-21.20" who="#AnnaBańkowska">Podczas prac komisji padały propozycje, aby podstawę do ustalania odpisów stanowiło wynagrodzenie z IV kwartału roku poprzedniego lub planowane na dany bieżący rok.</u>
          <u xml:id="u-21.21" who="#AnnaBańkowska">Przyjęcie tych propozycji oznaczałoby wzrost funduszy, którymi dysponowałyby zakłady, a równocześnie znaczne skutki finansowe na wzrost wydatków w sferze budżetowej, nie przewidziane w budżecie państwa.</u>
          <u xml:id="u-21.22" who="#AnnaBańkowska">Szacuje się, że tylko z tytułu zmian przyjętych przez komisje budżet państwa poniesie w br. wydatki wyższe o 83,9 mld zł. Również sytuacja finansowa wielu przedsiębiorstw, co podkreślano na posiedzeniu komisji, dla których odpisy na zakładowe fundusze socjalny i mieszkaniowy są obowiązkowe, jest na tyle słaba, że dalszy wzrost odpisów byłby trudny do zaakceptowania.</u>
          <u xml:id="u-21.23" who="#AnnaBańkowska">Mając pełną świadomość skomplikowanej gamy oczekiwań i możliwości w tej dziedzinie i kierując się racjonalną oceną, posłowie uznali przyjęte i zaproponowane Wysokiej Izbie rozwiązanie zawarte w nowej treści ust. 2 art. 4 i 7, a dotyczące właśnie alternatywnego potraktowania bazy do naliczania odpisów na fundusze, za optymalne w obecnej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-21.24" who="#AnnaBańkowska">Powodowani również tymi samymi przesłankami członkowie Komisji Polityki Społecznej i Komisji Ustawodawczej, nie proponowali podwyższenia wskaźnika odpisu podstawowego, który dalej pozostaje niezmieniony tj. 25% od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przy funduszu socjalnym i 12,5% przy funduszu mieszkaniowym.</u>
          <u xml:id="u-21.25" who="#AnnaBańkowska">Było to stanowisko zbieżne z propozycją rządową. Natomiast z pełną aprobatą przyjęta została propozycja zwiększenia wysokości odpisu na zakładowy fundusz socjalny na każdego emeryta i rencistę z 15% — jak stanowią przepisy dotychczasowe, do 25% kwoty odpisu podstawowego. Zmiana 3c, ust. 4 art. 4. Oznacza to, iż na każdego emeryta i rencistę zakład pracy będzie mógł naliczać w br 19.840 złotych według dotychczasowych przepisów — 7753 zł i 1991 złotych odpisywanych na ten cel w roku ubiegłym Stanowi to zatem prawie 10-krotny przyrost w stosunku do roku ubiegłego.</u>
          <u xml:id="u-21.26" who="#AnnaBańkowska">Z nowej treści ust. 4 art. 4 ustawy wynika jeszcze jedna korzystna zmiana, Przyzwala ona na dokonywanie odpisu na każdego emeryta i rencistę, podczas gdy w dotychczasowej treści był zapis ograniczający prawo do tworzenia funduszu socjalnego tylko na emeryta i rencistę korzystającego z tych funduszy. Dalej podtrzymywana jest zasada swobodnego zasilania omawianych funduszy dowolnymi, nie ograniczonymi kwotami pochodzącymi z zysku przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-21.27" who="#AnnaBańkowska">Drugą istotną zmianą zaproponowaną przez komisję w stosunku do wersji rządowej jest wprowadzenie w ust. 4 art. 8 wydłużonego do dziesięciu lat, w miejsce pięciu lat, jak wynika z propozycji rządowej, okresu spłaty pożyczki udzielanej z zakładowego funduszu mieszkaniowego. Okres ten dotyczy zarówno tych osób, które będą spłacać pożyczkę systematycznie, jak i tych, które będą miały okresowo spłatę pożyczki zawieszoną, na co właśnie ten zapis przyzwala.</u>
          <u xml:id="u-21.28" who="#AnnaBańkowska">Posłowie uznali za celowe pozostawienie pełnej swobody zakładom na wprowadzenie umownych, różnych w zależności od sytuacji, terminów spłaty pożyczki. Zdaniem posłów nowa treść ust. 4 art. 8, po uwzględnieniu naszej propozycji zmian, takie właśnie warunki spełnia.</u>
          <u xml:id="u-21.29" who="#AnnaBańkowska">Jest to tym bardziej zasadne, że wszystkie zaproponowane przez rząd zmiany do art. 8 w formie nowej treści ust. 2 do 6, zdaniem posłów uznać można za daleko bardziej liberalne dla zakładów od zapisów obecnie obowiązujących. Wyjątek — naszym zdaniem — stanowiła ta kwestia, którą właśnie nanieśliśmy w postaci poprawki, a dotycząca terminu spłaty pożyczki.</u>
          <u xml:id="u-21.30" who="#AnnaBańkowska">Wszystkie pozostałe zmiany znalazły akceptację komisji. Stanowią o warunkach i formach udzielania pracownikom oraz emerytom i rencistom pomocy finansowej z zakładowego funduszu mieszkaniowego. Dopuszczają możliwość udzielania pomocy finansowej nie tylko w formie pożyczek oprocentowanych, ale również zgodnie z art. 8 ust. 3 pozwalają na udzielanie pomocy w formie częściowo lub całkowicie bezzwrotnej pożyczki, na warunkach ustalanych samodzielnie przez zakłady pracy. Dotychczas pomoc bezzwrotna mogła być udzielana w rzadkich, taksatywnie wymienionych przypadkach. W tej chwili wprowadza się tutaj daleko idącą swobodę dla przedsiębiorstw. W ust. 4 tego artykułu w wyniku nowelizacji ustawy, rezygnuje się z dotychczasowych warunków uzależniających przyznawanie pożyczki od ściśle Określonego stażu pracy przyszłego pożyczkobiorcy.</u>
          <u xml:id="u-21.31" who="#AnnaBańkowska">Nowelizacja ustawy i zrezygnowanie z dotychczasowych rozwiązań regulowanych rozporządzeniami Rady Ministrów, stwarza również większą możliwość podejmowania przez zakłady pracy decyzji o częściowym lub całkowitym umorzeniu pożyczki, jak również decydowania o wysokości jej oprocentowania.</u>
          <u xml:id="u-21.32" who="#AnnaBańkowska">Obecnie proponuje się, by zakłady pracy ustalały warunki i zasady spłaty pożyczek, w przypadku rozwiązania umowy o pracę. Dotychczas w takich sytuacjach pracownik był zobowiązany do natychmiastowej spłaty pożyczki w całości. Nie dotyczyło to tylko sytuacji, gdy pracownik przechodził na emeryturę lub rentę, lub gdy zakład ulegał likwidacji. Zawsze jednak — co pragnę podkreślić — pożyczka musiała być w całości oddana zakładowi.</u>
          <u xml:id="u-21.33" who="#AnnaBańkowska">Teraz, w sytuacji rozwiązania stosunku pracy, wprowadza się Zasadę upoważniającą zakłady pracy do swobodnego ustalania warunków spłaty pożyczki z możliwością umorzenia włącznie. Będzie to wyjście naprzeciw sytuacjom wynikającym z ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o tzw. zwolnieniach grupowych oraz w przypadku likwidacji lub upadłości przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-21.34" who="#AnnaBańkowska">Trzecią istotną zmianę stanowi termin, od którego ustawa winna obowiązywać. Proponujemy w art. 3 w druku sprawozdania, aby ustawa weszła w życie z dniem ogłoszenia, ale z mocą od 1 stycznia 1990 r. Stanowisko takie wyrażała większość posłów podczas posiedzenia komisji. Wynikało ono z przekonania, iż wejście w życie ustawy dopiero z dniem ogłoszenia, ograniczyłoby na tyle środki omawianych funduszy w roku bieżącym, że praktycznie należałoby wówczas rozważyć konieczność zwiększenia wskaźnika odpisu podstawowego, co byłoby sprzeczne z wcześniej przyjętą argumentacją.</u>
          <u xml:id="u-21.35" who="#AnnaBańkowska">Ponadto, jak wynikało z informacji udzielonej członkom Komisji przez przedstawicieli rządu, projekt ustawy został przygotowany na początku roku i oszacowane skutki finansowe jego wprowadzenia do budżetu państwa, podane w uzasadnieniu, odnoszą się do działania ustawy w całym 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-21.36" who="#AnnaBańkowska">Sygnalizowano również, iż wprowadzenie w ciągu roku ustawy skomplikowałoby i tak nieprosty system naliczeń środków w przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-21.37" who="#AnnaBańkowska">Wysoka Izbo! Ponieważ pozostałe poprawki komisji do przedłożenia rządowego mają w zasadzie charakter redakcyjny i nie wpływają na merytoryczną treść ustawy, nie zachodzi konieczność prezentowania ich w sposób szczegółowy. Dokonano tych poprawek, w ust. 1b, w zmianie oznaczonej cyfrą 2 w art. 2 i w art 3, dotyczyły one zmian porządkowych.</u>
          <u xml:id="u-21.38" who="#AnnaBańkowska">Natomiast pozostaje jeszcze jedna, bardzo nieprzyjemna dla posła sprawozdawcy kwestia do zreferowania. Otóż na skutek niedopatrzenia nie została w pełni wiernie oddana treść zmiany 8 litera „a”. Powinna ona brzmieć: w ust. 1 wyraz oprocentowanych” skreśla się, a na końcu zdania kropkę zastępuje się przecinkiem i dodaje wyrazy „na zasadach określonych w innych przepisach”.</u>
          <u xml:id="u-21.39" who="#AnnaBańkowska">Zwracam się zatem do szanownych państwa posłów o uzupełnienie treści druku 397 na str. 4 zmiana 8: wyraz „oprocentowanych” skreśla się. Zmiana ta była przez komisję przyjęta, czyli opuszczona została w tym akapicie sprawa skreślenia wyrazu „oprocentowanych”. Cały ten ustęp ma zmianę redakcyjną w celu pozostawienia zakładom pracy możliwości samodzielnej decyzji dotyczącej wyboru form lokowania w bankach środków zakładowych funduszy socjalnych i mieszkaniowych na podstawie przepisów wykonawczych do ustawy Prawo bankowe, to jest albo w formie oprocentowanych lokat terminowych lub płatnych na każde żądanie. Komisje nie kwestionowały skreślenia tego wyrazu „oprocentowanych”, Przepraszam za ten kłopot, ale zostaliśmy o tym poinformowani dopiero w dniu wczorajszym.</u>
          <u xml:id="u-21.40" who="#AnnaBańkowska">Panie Marszałku! Szanowni Posłowie! Przedstawiłam wraz z omówieniem zmian proponowanych przez komisję część najistotniejszych zmian zaproponowanych przez rząd i przyjętych przez komisję bez uwag. Czuję się zwolniona z obowiązku omawiania wszystkich zmian wprowadzonych przedkładaną ustawą do treści ustawy zasadniczej. Wynika to z faktu szerokiego ich uargumentowania w uzasadnieniu rządowym dołączonym do projektu druku 273. Muszę powiedzieć, że równie wnikliwą argumentację przedstawił sekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej podczas pierwszego czytania ustawy w dniu 10 maja br. Wspomnę tylko o stworzeniu przez tę ustawę możliwości zasilania obydwu funduszy dobrowolnymi wpłatami, darowiznami i zapisami osób fizycznych, stworzeniu możliwości prawnych przenoszenia środków pomiędzy fundusz socjalny i mieszkaniowy w obydwie strony, a tym samym stworzenia możliwości całościowego gospodarowania przedmiotowymi funduszami.</u>
          <u xml:id="u-21.41" who="#AnnaBańkowska">Wysoka Izbo! Jak już na początku sprawozdania wspomniałam, przedkładana ustawa nie wprowadza zasadniczych zmian w tworzeniu i wykorzystywaniu funduszy na działalność socjalną i mieszkaniową w przedsiębiorstwach państwowych, spółdzielniach, urzędach i innych jednostkach zaliczanych w rozumieniu ustawy do zakładów pracy. Wychodzi natomiast w znacznej części naprzeciw oczekiwaniom głównie poprzez zwiększenie samodzielności zakładów pracy w kierunkach i sposobach wydatkowania środków oraz poprzez podwyższenie de facto kwot będących w dyspozycji zakładów pracy na te cele. Wprowadza zmiany, które nadają logiczniejsze niż obecnie ramy działalności socjalnej i mieszkaniowej w jednostkach gospodarki uspołecznionej. Przestaje taksatywnie wymieniać komu, ile, kiedy i w jakim terminie można pomoc, m.in. przez proponowanie skreślenia ustępu 2 w art. 3, wprowadzenia nowej treści art. 6 oraz poprzez zmiany w art. 8.</u>
          <u xml:id="u-21.42" who="#AnnaBańkowska">Zwracam się zatem z prośbą do szanownych posłów o pozytywne przyjęcie sprawozdania Komisji Polityki Społecznej i Komisji Ustawodawczej, w imieniu których mam zaszczyt występować.</u>
          <u xml:id="u-21.43" who="#AnnaBańkowska">Wnoszę również o przyjęcie projektu ustawy o zmianie ustawy o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym w jednostkach gospodarki uspołecznionej w wersji zaproponowanej w druku 397. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-21.44" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#TadeuszFiszbach">Otwieram dyskusję. Do tej pory mam 8 zgłoszeń.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Józefa Zycha z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego, kolejnym mówcą będzie poseł Jan Dudziak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#JózefZych">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Zamierzam poruszyć problem o charakterze organizacyjno-prawnym, wynikający z ustawy o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym. Zanim jednak do tego przejdę, chciałbym podkreślić, iż moje uwagi, a także propozycje wynikają z przemyśleń radcy prawnego, który wykonuje obsługę prawną w dużym zakładzie pracy i uwag zgłaszanych przez innych radców prawnych, a także z analizy orzecznictwa Sądu Najwyższego w sprawie funduszu socjalnego i mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#JózefZych">Dotychczas — przypomnę — były wątpliwości na przykład, czy roszczenie dotyczące socjalnego czy mieszkaniowego funduszu jest roszczeniem ze stosunku pracy, czy w ogóle ma charakter roszczeniowy, a także powstawało wiele innych wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#JózefZych">A zatem podnosząc problem natury organizacyjno-prawnej czynię to przede wszystkim w interesie załóg pracowniczych, gdyż od wielu lat pracownicy domagali się tego, aby prawo dotyczące bezpośrednio pracowników było jasne, spójne i czytelne, a także aby pracownik z góry wiedział, jakie w zakładzie pracy przysługują mu uprawnienia.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#JózefZych">Czynię to także w interesie jasności tworzonego na tej sali prawa.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#JózefZych">Chciałbym także przypomnieć, że jak dotychczas, w zakładach pracy jest wiele niejasności na tle tworzonych różnego rodzaju regulaminów. Bardzo często tam, gdzie regulaminy powinny regulować istotne zagadnienia, nie czynią tego. Sądzę, że projekt ustawy przedstawiony Wysokiej Izbie jest bardzo ważny, szczególnie ważny dzisiaj, kiedy wiele zakładów pracy ma problemy placowe, kiedy wielu pracowników znajduje się w trudnej sytuacji, kiedy mamy bardzo ważny problem mieszkaniowy.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#JózefZych">A zatem zapewniając pełną swobodę zakładom pracy, należy szczególnie wnikliwie podejść do tego zagadnienia. Dotychczas bardzo często w zakładach pracy podnoszone były zagadnienia i zgłaszane pretensje, iż korzystanie z zakładowego funduszu socjalnego i mieszkaniowego było często niesprawiedliwe, że kryteria korzystania były nie dość jasno i precyzyjnie określone.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#JózefZych">Wydaje się, że obecnie sprawą bardzo istotną przy zapewnieniu swobody zakładom pracy, jest precyzyjne określenie uprawnień pracowników w tych dwóch sprawach tak, aby pracownik mógł zapoznać się z uprawnieniami, z prawem do tych świadczeń, żeby nie musiał sięgać do ustawy, do dwóch rozporządzeń Rady Ministrów czy rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#JózefZych">Jako prawnicy niejednokrotnie zastanawialiśmy się nad zagadnieniem, czy pewne kwestie szczegółowe dotyczące uprawnień pracowniczych powinny być regulowane w ustawach i dochodzimy do wniosku, że sprawy o charakterze zasadniczym powinny być uregulowane bezpośrednio w ustawach.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#JózefZych">Chcę zaproponować poprawki dotyczące przede wszystkim wprowadzenia obowiązku opracowania przez zakłady pracy regulaminów korzystania z zakładowego funduszu socjalnego i mieszkaniowego. Podkreślam, że wiele resortów, które stosują te przepisy również za tym się opowiada. Okazuje się, że pomimo tego, iż mamy często wiele przepisów regulujących kwestie szczegółowe, nakładające obowiązki na zakłady pracy, przepisy te nie są jednak prawidłowo stosowane.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#JózefZych">Przykładowo — przedłożono nam wyniki badań umów zawartych na Targach Poznańskich Jesień-1987/1988 i 1989. I pomimo tego, że te umowy miały bardzo często kluczowy charakter, to w 1987 r. stwierdzono, że w 50% umów wystąpiły błędy dotyczące istoty tych stosunków prawnych, które były regulowane pomiędzy poszczególnymi podmiotami. Sprawa wcale nie poprawiła się w latach następnych, a więc wskazuje to na bardzo istotny problem stosowania prawa w zakładach pracy, a zatem, Wysoki Sejmie, proponuję, żeby w tym projekcie ustawy dokonać określonych zapisów odnoszących się do regulaminów korzystania z tych zakładowych funduszy.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#JózefZych">Powstaje pierwsze pytanie, a mianowicie: skoro ustawa wymienia szereg warunków, i jeżeli rozporządzenia Rady Ministrów określają szczegółowo pewne problemy w zakresie praw i obowiązków, możliwości określania terminów itd., to czy jest konieczny regulamin. Otóż dochodzę do wniosku, że jest wiele takich problemów, które dotyczą poszczególnych zakładów pracy, iż bez regulaminu, który odnosi się tylko i wyłącznie do danego zakładu pracy, tego nie da się rozstrzygnąć i nie chodzi tu tylko o formalizowanie zagadnienia. Jest to w moim głębokim przekonaniu problem dziś bardzo istotny. Chodzi o to, aby kierownik zakładu pracy, oczywiście w porozumieniu z organami, które są do tego uprawnione, a wynikają z ustaw o samorządzie i o związkach zawodowych, kierował się w miarę jednolitymi i sprawiedliwymi kryteriami, a trzeba przyjąć, że każdy przypadek indywidualny będzie odpowiadał innej sytuacji pracownika. Chodzi także o to, aby na zasady korzystania z funduszu socjalnego i mieszkaniowego miała wpływ cała załoga, a więc chodzi o przyjęcie takiego regulaminu, określenie szczegółowych warunków, które stworzą załodze z jednej strony możliwość wpływania na tworzenie takiego aktu, a z drugiej strony postawią sprawę otwartą, jasną dla każdego pracownika. W tym duchu zgłaszam następujące propozycje.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#JózefZych">Proponuję, aby w art. 6 po ust. 2 dodać ust. 3 o treści: zasady przyznawania usług i świadczeń, wysokość dopłat zakładowego funduszu mieszkaniowego oraz inne okoliczności, które mają wpływ na zakres tych usług i świadczeń, określa regulamin zakładowego funduszu socjalnego. Natomiast obecne ustępy 3 i 4 otrzymałyby odpowiednio numerację 4 i 5.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#JózefZych">W art. 8 proponuję dodać ust. 7 o treści: Zasady przyznawania świadczeń oraz warunki korzystania z zakładowego funduszu mieszkaniowego określa regulamin. W art. 9 po ust. 2a, dodać ust. 2b o treści: Zasady wspólnej działalności socjalnej oraz pomocy na cele mieszkaniowe, o której mowa w ust. 2a a dotyczy to współdziałania różnych zakładów pracy, określa umowa zawarta pomiędzy współpracującymi jednostkami.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Odpowiedź pozytywna na możliwość takiego uregulowania jest w samym projekcie ustawy, kiedy stwierdza się na przykład, że zasady spłaty pożyczki, a także terminy określa się w umowie. Zatem skoro jest odniesienie do umowy, która przecież wiązać będzie nie tylko zakład pracy i określonego pracownika, tym bardziej jest uzasadnione i celowe, aby określić w regulaminie dotyczącym zakładowego funduszu socjalnego, czy mieszkaniowego w miarę precyzyjne warunki odnoszące się do określonego zakładu pracy. To w niczym nie ogranicza samodzielności zakładu pracy. To nie stwarza obowiązku wprowadzania takich czy innych, poza ustawowymi, warunków, ale daje możliwość precyzyjnego i jasnego określenia tych praw.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#JózefZych">W imieniu Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego wyrażam przekonanie, iż propozycja zmiany ustawy o funduszach socjalnym i mieszkaniowym jest w pełni uzasadniona. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jan Dudziak z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie posłanka Maria Dmochowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#JanDudziak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dotychczasowy model zakładowej działalności socjalnej ukształtowany przez lata wynikał z przyjętego w polityce społecznej założenia, że zakład pracy winien spełniać nie tylko funkcje produkcyjne, ale równolegle winien realizować ważkie zadania społeczne, w tym między innymi przejawiać troskę o jak najpełniejsze zaspokajanie potrzeb socjalno-bytowych załóg pracowniczych. Tym samym zakłady pracy prowadzące tę działalność stały się podmiotem realizującym istotne elementy polityki socjalnej państwa. Tworzony obecnie nowy ład ekonomiczny oparty na funkcjonowaniu mechanizmu rynkowego w nowej roli podmiotów gospodarczych wymuszać będzie równoległe zmiany w poza ekonomicznych dziedzinach życia, w tym także w polityce socjalnej. Są to konieczności, których świadomość towarzyszyła posłom rozpatrującym rządowy projekt nowelizacji ustawy o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#JanDudziak">Przedłożony projekt ustawy jest wprawdzie próbą dostosowania obecnych rozwiązań do nowych reguł działania przedsiębiorstw oraz przyjętych założeń programu gospodarczego, ale jest to dostosowanie fragmentaryczne i raczej o charakterze doskonalącym, niż budującym podwaliny pod nową koncepcję funkcjonowania zakładowej działalności socjalnej. Można by nawet sformułować tezę, że utrwala ono dotychczasowe rozwiązania modelowe i czyni to — co z zadowoleniem stwierdzam — wyraźnie konstruktywnie.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#JanDudziak">Oczywiście zakres proponowanej noweli wiąże się z deklarowanym przez rząd jej tymczasowym i doraźnym charakterem. Nie osłabia to jednak postulatu, zgłaszanego również przez posłów, by możliwie pilnie podjąć prace nad wypracowaniem modelu nowego i w pełni spójnego z kierunkami przebudowy ekonomicznej i jej strategicznymi celami. Myślę, że właściwe organy Sejmu powinny uczestniczyć w roboczej fazie tworzenia takiej koncepcji, tym bardziej że jej społeczna treść wymagać będzie bardzo wnikliwej oraz szerokiej konsultacji społecznej i kierowania się opiniami załóg pracowniczych w tak zasadniczej przecież kwestii, jak kierunki preferencji w koniecznej ewolucji systemu zakładowych świadczeń socjalnych. Jest to zagadnienie szczególnie ważne i z tego powodu, że zapowiedziane przekształcenia w stosunkach własnościowych i prywatyzacja gospodarki wymagać będą rozstrzygnięcia tak istotnej sprawy, jak zakres ingerencji państwa w sferę zakładowej działalności socjalno-bytowej. Wiązać się to będzie między innymi z poszukiwaniem odpowiedzi na pytania, czy ustawodawca ma nadal nakładać na zakłady pracy obowiązek troski o zaspokajanie potrzeb socjalno-bytowych załóg oraz czy dla spełnienia tych zadań ma nakładać obowiązek ustawowego, obligatoryjnego zasilania środkami na prowadzenie tej działalności w formie gwarantowanego odpisu na zakładowe fundusze, odpisu obciążającego koszty i realizowanego niezależnie od sytuacji ekonomicznej danego zakładu pracy.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#JanDudziak">Należałoby tu rozważyć, czy w przyszłości działalność ta w sferze produkcji materialnej nie powinna być w większej mierze finansowana z zysku, a jedynie w jednostkach i w zakładach budżetowych finansowana z budżetu.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#JanDudziak">Prowadzone badania socjologiczne, których wyniki były opublikowane w marcowym numerze „ Polityki społecznej”, pozwalają przypuszczać, że celowość i konieczność przeprowadzenia radykalnych przeobrażeń w sprawie świadczeń socjalnych nie powinna oznaczać rezygnowania przez zakłady pracy ze spełniania przez nie funkcji socjalnych i troski o bezpieczeństwo socjalne pracowników, tym bardziej w okresie najbliższych lat, gdy postępować będzie znaczne zróżnicowanie poziomu dochodów pracowniczych. Podkreślam tę kwestię, ponieważ pojawiają się też opinie przeciwstawne, popularyzujące tezę o niezbędności dokonania takich zmian, które nadawać będą zakładom pracy status i funkcje jednostek czysto produkcyjnych. Takich opinii, przynajmniej w okresie najbliższym podzielić nie mogę i korzystając z dzisiejszej debaty chcę wyrazić wobec nich swój krytyczny stosunek.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#JanDudziak">Przyjmuję natomiast te opinie, które postulują ewolucyjną drogę dokonywania przekształceń w polityce społecznej państwa, a w konsekwencji również w działalności socjalnej zakładów pracy. Uważam, że nie może być ona oderwana, a wręcz odwrotnie, powinna opierać się na tworzeniu pozazakładowej infrastruktury społecznej, w szczególności zaś rozbudowanej struktury wyspecjalizowanych jednostek, które przejmować będą od zakładów pracy realizację zadań socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#JanDudziak">Wypada również wyrazić nadzieję, że w miarę umacniania się organów samorządu terytorialnego będą one w coraz większym zakresie przejmować to zadanie od zakładów pracy, a tym samym przenosić ciężar polityki socjalnej z miejsca pracy na miejsce zamieszkania.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#JanDudziak">Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Pomimo tych ogólnych refleksji w przedłożonym projekcie nowelizacji upatruję oczekiwane rozwiązania wielu ważnych obecnie kwestii. Chcę przede wszystkim podkreślić, że projekt ustawy mimo iż w pewien sposób utrwala dotychczasowy model działalności socjalnej nakładów, to wprowadza szereg korzystnych rozwiązań. W sposób konsekwentny wychodzi on naprzeciw tym zmianom, jakie stopniowo, następują w systemie zarządzania gospodarką. Odnosi się to w szczególności do propozycji przyznania zakładom pracy szerszych uprawnień w ustalaniu szczegółowych zasad gospodarowania funduszami zakładowymi. Wiąże się to ze zwiększeniem, postulowanej przecież, samodzielności zakładów w ustalaniu zasad wykorzystania funduszy, a tym samym ze zwiększeniem odpowiedzialności kierownictw zakładów pracy i organizacji związkowych. Ma to niezaprzeczalne znaczenie w sytuacji potrzeby godzenia — chcę to podkreślić — wymogów polityki społecznej państwa, tak priorytetów jak i możliwości realizacyjnych, z potrzebami, które wyrastają i będą się potęgować na tle postępującego zróżnicowania dochodów pracowniczych, a więc w układzie koniecznych rozstrzygnięć, w jaki sposób i jakie środki kierować do osób najbardziej tego potrzebujących.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#JanDudziak">Na podkreślenie zasługuje też propozycja stworzenia zakładom pracy swobody w ustalaniu warunków działania i pomocy zakładowego funduszu mieszkaniowego, a równocześnie warunków spłaty udzielonych pożyczek. Jest to istotne, np. w przypadkach rozwiązywania umowy o pracę z przyczyn leżących po stronie zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#JanDudziak">Jako słuszne należy również uznać, poza możliwością przenoszenia funduszy, proponowane zmiany zasad naliczania odpisów na zakładowe fundusze oraz to, że zmiana ta zyskuje — chcę to podkreślić również — znamiona trwałości. Za takim rozwiązaniem przemawia dodatkowo fakt, że w związku z ogromnym wzrostem kosztów uzyskania i użytkowania mieszkań istotnego znaczenia nabiera pomoc zakładów pracy w tym względzie.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#JanDudziak">Za słuszne należy też uznać inne regulacje omówione w sprawozdaniu komisji przez posła sprawozdawcę. Dają one podstawę do stwierdzenia, że rządowa propozycja nowelizacji ustawy o funduszach socjalnym i mieszkaniowym wnosi pożyteczne i oczekiwane rozwiązania doraźne, ale równocześnie nasuwa też wniosek o potrzebie wypracowania regulacji kompleksowej odpowiadającej nowym potrzebom rodzącym się na gruncie radykalnego reformowania. gospodarki. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie. Obecnie głos zabierze posłanka Maria Dmochowska z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie posłanka Mirosława Grabarkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#MariaDmochowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Obywatelski Klub Parlamentarny popiera tę nowelizację ustawy w wersji zaproponowanej przez posła sprawozdawcę i co do tego nie ma żadnych wątpliwości. Ale ja chciałabym powiedzieć coś innego, może bardziej na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#MariaDmochowska">Istnienie funduszu socjalnego i mieszkaniowego pochodzi z czasów, gdy państwo starało się ograniczyć podmiotowość obywatela i rozluźniając więzi rodzinne, organizowało mu za to w stopniu nieraz nieograniczonym, za to wielkim kosztem i z marnotrawstwem środków, różne zbiorowe rozrywki, wczasy, świetlice. Zakłady wielkim kosztem budowały domy wczasowe, często bardzo luksusowe z apartamentami dla dyrekcji, w których latem nie widziało się rodzin robotniczych, zwłaszcza wielodzietnych Znam te alkoholowe wyjazdy na grzyby, domki myśliwskie, wczasy zagraniczne dla wtajemniczonych. Wszystko to było pokrywane z funduszu socjalnego. Wiemy wiele o związkach służb socjalnych z dyrekcjami, o wyjazdach zdrowych ludzi do sanatoriów zakładowych itd.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#MariaDmochowska">Te fundusze socjalne były jednym z ogniw tzw. spożycia zbiorowego — to ma nawet swoją nazwę — niezbędnego do realizacji zasady: dziel i rządź.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#MariaDmochowska">To wszystko było ograniczeniem podmiotowości człowieka, drogą z góry narzuconych form świadczeń socjalnych i uderzało w pewnym stopniu w rodziny, w których z konieczności powstał, od lat u nas obowiązujący, model wypoczynku — dziecko na kolonii, ojciec na wczasach zakładowych, mama w lecie pilnuje domu, albo odwrotnie.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#MariaDmochowska">Są to wady systemu, które należy sobie jasno uświadomić. Raz wreszcie można powiedzieć o wadach, ponieważ system zakładowych świadczeń socjalnych miał i swoje zalety, które państwo znają, które i ja znam, o których od lat. było głośno w prasie, umożliwiało wyjazdy tym dzieciom, które może w tym systemie jaki panował, nigdy by nie wyjechały. To znamy wszyscy. Ale o tym, co powiedziałam przed chwilą nigdy głośno się nie mówiło w zakładach pracy, najwyżej się o tym plotkowało i robi się to także i teraz.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#MariaDmochowska">Musimy jak najszybciej przejść do motywacyjnego systemu płac, który pozwoli obywatelowi na to, żeby dobrowolnie, w sposób przez siebie wymyślony, a nie przez swojego pracodawcę, organizował dla rodziny odpoczynek i wszystkie inne socjalne sprawy. Trzeba bowiem zwrócić uwagę, że już i teraz fundusz socjalny nie obejmuje pracowników, zatrudnionych w sektorze prywatnym, a ten sektor coraz bardziej się rozszerza. A przecież te sektory są równorzędne.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#MariaDmochowska">Jest w tej chwili okres przejściowy i byłoby nonsensem i społecznie sprawą złą walczyć z funduszem socjalnym, dlatego opowiadamy się za nim i za funduszem mieszkaniowym, ale w przyszłości widzimy motywacyjny system płac, który pozwoli rodzinie samej decydować o tym, jak będzie spędzała swój wypoczynek. Sprawę pożyczki mieszkaniowej z preferencyjnym opodatkowaniem pozostawić bankom, i przywrócić człowiekowi. jego podmiotowość. Ostatni relikt zasady: dziel, i rządź, wreszcie odstawić, do lamusa. Ale to lądowanie musi być miękkie. Na razie mamy to co mamy, w stopniu i tak niedoskonałym, bo jest to 80 tys. na jednego pracownika rocznie — co to jest w ogóle? Dobrze, że zostało to troszkę podwyższone. Głosujemy za tym., Ale żadnego entuzjazmu ten fundusz socjalny i mieszkaniowy budzić w nas nie może.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie. Obecnie głos zabierze...</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#TadeuszFiszbach">Ad vocem — proszę bardzo, poseł Józef Oleksy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#JózefOleksy">Trudno mi nie zareagować na wystąpienie pani poseł, bo ono miało charakter polityczny i płytki na dodatek. W dyskusji o funduszu socjalnym i mieszkaniowym nie chodzi o sprawę czyjegokolwiek entuzjazmu. Jest to sprawa wychodzenia naprzeciw, w minimalnym stopniu, temu, co ludzi pracy w Polsce czeka. Zgadzając się z tezą, że w tej rajskiej przyszłości, która oby jak najszybciej nastąpiła w Polsce, płace będą godziwe, wysokie, na zachodnim poziomie, z których robotnik wszystko sobie pokryje. Ale pani posłanko, chyba jeszcze nie tak szybko do tego dojdziemy.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#komentarz">(Poseł Maria Dmochowska: Dziękuję, że pan poseł potwierdził moje tezy, zgadzam się.) (Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze posłanka Mirosława Grabarkiewicz z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego; kolejnym mówcą będzie posłanka Wiesława Ziółkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#MirosławaGrabarkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt zmian ustawy o zakładowym funduszu socjalnym i mieszkaniowym w jednostkach gospodarki uspołecznionej idzie dość nieśmiało w kierunku usprawnienia działalności tych podmiotów gospodarczych, których ilość jest wciąż przeważająca w naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#MirosławaGrabarkiewicz">Zgodnie z projektem zmian ustawy zaistnieje możliwość przenoszenia środków z zakładowego funduszu mieszkaniowego na zakładowy fundusz socjalny. Dotychczas ruch środków możliwy był tylko w kierunku odwrotnym.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#MirosławaGrabarkiewicz">Propozycje nowych uregulowań dają również możliwość zwiększenia wysokości odpisów na zakładowy fundusz socjalny w zakresie corocznych naliczeń na każdego emeryta i rencistę kwoty nie przekraczającej 25% kwoty odpisu podstawowego. Są to właściwie podstawowe merytoryczne zmiany. Inne zmiany mają charakter dostosowany do aktualnej sytuacji prawnej, Nasuwają się w związku z tym następujące uwagi:</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#MirosławaGrabarkiewicz">— Można już dzisiaj tworzyć jeden fundusz, który byłby gromadzony na jednym koncie. Byłby to krok dość istotny w kierunku usprawnienia kosztów kierowania przedsiębiorstwami uspołecznionymi.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#MirosławaGrabarkiewicz">Gdyby płace pozostawały parametrem wewnętrznym przedsiębiorstwa i były liniowo proporcjonalnie opodatkowane, sprawa funduszy socjalno-mieszkaniowych pozostawać by mogła również wewnętrzną sprawą przedsiębiorstw. Jedne być może zrezygnowałyby z prowadzenia spraw mieszkaniowych i socjalnych na rzecz podniesienia płac; inne zaś mogłyby tę pomoc dla pracowników utrzymywać. Obecna kondycja finansowa przedsiębiorstw, pogłębiająca się recesja, nie rokuje też większych nadziei na to, by kierownictwa przedsiębiorstw skłonne były podwyższać odpisy na fundusze socjalne dla emerytów i rencistów.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#MirosławaGrabarkiewicz">Wydaje się. także, że obecny projekt zmian ustawy powinien dotyczyć także art. 9 pkt 3. Zgodnie z propozycją zawartą w pkt. 3, zakład pracy może udzielać pożyczek wyłącznie innym jednostkom gospodarki uspołecznionej. Należałoby nie ograniczać tej możliwości tylko do tych jednostek.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#MirosławaGrabarkiewicz">Przedstawiając powyższe uwagi i spostrzeżenia do przedłożenia rządowego wyrażam pogląd, iż winny one być przedmiotem prac stosownej komisji sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze posłanka Wiesława Ziółkowska z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej; kolejnym mówcą będzie poseł Tadeusz Marchlik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#WiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Praktycy już niejednokrotnie, ale dotąd niestety nieskutecznie, wskazywali, że wprowadzenie do przedsiębiorstw państwowych kryteriów i celów społeczno-politycznych nie obędzie się bez strat gospodarczych. Formułowali oni tezę, która jest mi osobiście bardzo bliska, że realizacja kryteriów efektywności, racjonalności gospodarowania w przedsiębiorstwach państwowych jest nie do pogodzenia z kryteriami i celami społeczno-politycznymi realizowanymi w tych przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#WiesławaZiółkowska">W związku z tym formułuję opinię, że warunkiem bezwzględnie koniecznym, choć zdaję sobie z tego sprawę, że nie jedynym, i to do wprowadzenia w miarę szybko, jest konieczność gwałtownego ograniczenia, a następnie całkowitego wyeliminowania kryteriów i celów społeczno-politycznych z przedsiębiorstw państwowych i przeniesienia ich do specjalnie do tego celu powołanych instytucji oraz realizowania zamierzeń politycznych przez partie polityczne.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#WiesławaZiółkowska">Zadaję więc pytanie, czy zmierzamy świadomie w tym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#WiesławaZiółkowska">Jeśli chodzi o kryteria i cele polityczne, to poprzednia debata sejmowa ustawowo niejako problem rozwiązała, ponieważ zakazaliśmy powoływania i funkcjonowania partii w zakładach pracy, ale to ustawowo.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#WiesławaZiółkowska">Natomiast w praktyce warto postrzec, że wiele ciał przedstawicielskich, nierzadko bardziej niż ochroną pracowników i partycypacją w efektywnym zarządzaniu przedsiębiorstwami, zajmuje się raczej rozgrywkami o charakterze politycznym.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#WiesławaZiółkowska">W związku z tym to wyeliminowanie kryteriów i celów politycznych z przedsiębiorstw też niestety będzie procesem.</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#WiesławaZiółkowska">Jeśli chodzi o realizację funkcji społecznych przez przedsiębiorstwo państwowe, której to sprawy bezpośrednio dotyczy omawiana dzisiaj ustawa o zakładowym funduszu socjalnym i mieszkaniowym, problem jest bardzo skomplikowany, ponieważ ustawa ta umacnia opiekuńcze funkcje przedsiębiorstwa państwowego. Umacnia, ponieważ rozszerza ona krąg osób uprawnionych do korzystania z funduszu, zwiększa samodzielność dysponowania nim, wydatkowania funduszu i zwiększa odpisy.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#WiesławaZiółkowska">Chcę postawić Wysokiej Izbie pytanie i poddać pod rozwagę, następujące trzy uwarunkowania. Pierwsze — spada nam status materialny głównie pracowników najemnych, zmniejsza się bezpieczeństwo socjalne, realne staje się widmo bezrobocia.</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#WiesławaZiółkowska">Uwarunkowanie drugie — gospodarce całej, w tym również przedsiębiorstwom państwowym potrzeba, jak powietrza, efektywności. Warunkiem bezwzględnie koniecznym jest łamanie wszelkich barier tej efektywności, wzmacnianie tej efektywności w przedsiębiorstwach państwowych, skoro mają one funkcjonować w warunkach rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-33.9" who="#WiesławaZiółkowska">Uwarunkowanie trzecie — w naszej rzeczywistości i w wielu innych krajach, praktyka niestety to potwierdziła, nie do pogodzenia jest realizacja celów społeczno-politycznych z racjonalnym gospodarowaniem w przedsiębiorstwach państwowych. Jest tu zależność wręcz odwrotnie proporcjonalna. Im więcej celów społeczno-politycznych w przedsiębiorstwach państwowych, tym mniej efektywnego gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-33.10" who="#WiesławaZiółkowska">W związku z tym poddaję pod rozwagę, czy w świetle tych trzech uwarunkowań:</u>
          <u xml:id="u-33.11" who="#WiesławaZiółkowska">— po pierwsze — spadku bezpieczeństwa socjalnego ludzi;</u>
          <u xml:id="u-33.12" who="#WiesławaZiółkowska">— po drugie — bezwzględnej konieczności efektywnego działania przedsiębiorstw państwowych, które jeszcze długo będą na naszej mapie gospodarczej, bo prywatyzacja to proces;</u>
          <u xml:id="u-33.13" who="#WiesławaZiółkowska">— po trzecie — nie da się pogodzić celów racjonalnego gospodarowania z celami społeczno-politycznymi, przedsiębiorstwo państwowe ma pełnić funkcje opiekuńcze wobec obywateli.</u>
          <u xml:id="u-33.14" who="#WiesławaZiółkowska">Przy czym chcę jednoznacznie podkreślić, Wysoka Izbo, że umocnienie funkcji opiekuńczych państwa ma dwa aspekty. Aspekt pierwszy — społeczny, niezwykle pożądany i oczywiście pozytywny. Ale ma i aspekt drugi — akurat odwrotny, ekonomiczny, niestety negatywny. Ponieważ jedną z głównych przyczyn, aczkolwiek zdaję sobie z tego sprawę, nie jedyną, ale bardzo istotną przyczyną braku pożądanej efektywności gospodarowania w przedsiębiorstwach państwowych jest głębokie zakorzenienie w świadomości pracowników i to nie tylko szeregowych, ale również wysoko postawionej kadry kierowniczej, że przedsiębiorstwo państwowe jest powołane do tworzenia miejsc pracy i do pełnienia funkcji opiekuńczych. Natomiast winnym, jeśli tu takiego można użyć określenia, za niskie efekty gospodarowania jest bezpośredni pracodawca lub rząd.</u>
          <u xml:id="u-33.15" who="#WiesławaZiółkowska">A więc Wysoka Izbo! Wydaje mi się, że dla tego, kto w praktyce nie miał do czynienia z próbą przełamywania barier efektywnego gospodarowania w jednostkach państwowych, dla tego słuchacza, moja wypowiedź może wydawać się drastyczna, może nawet błędna. Ktoś może ad vocem na przykład powiedzieć, że w niektórych krajach zachodnich, wielu zresztą, pracodawcy sami organizują, proponują organizację np. wczasów, dają dodatkowe środki na ten cel z tym tylko, że wówczas ta pomoc pracodawcy wcale nie oznacza funkcji społecznej, jaką on pełni wobec pracowników, wobec obywateli, ale po prostu zmierza do tego, aby w sytuacji kiedy na danym rynku pracy są trudności, utrzymać dobrą załogę, którą już posiada. Utrzymanie dobrej załogi, zachęcenie jej do lepszej pracy poprzez płace kosztowałoby go drożej, albo byłoby niemożliwe, bo wszystkie związki zawodowe pilnują tego. Lepiej zastosować inne formy niepłacowe.</u>
          <u xml:id="u-33.16" who="#WiesławaZiółkowska">Zdając sobie sprawę, że moja wypowiedź może być różnie odebrana, chcę jednoznacznie podkreślić, że jako członek Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, jestem bezwzględnie za stworzeniem systemu pomocy społecznej ludziom słabszym, ludziom gorzej sytuowanym materialnie. Tak że dla mnie dylematem nie jest — czy się opiekować. Uważam, że jest to bezwzględnym obowiązkiem państwa, w szczególności w okresie przejścia z systemu realnego socjalizmu do gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-33.17" who="#WiesławaZiółkowska">Dla mnie natomiast dylematem jest — czy ma to robić przedsiębiorstwo państwowe, czy ma tę funkcję realizować państwo za pośrednictwem przedsiębiorstwa państwowego.</u>
          <u xml:id="u-33.18" who="#WiesławaZiółkowska">I odpowiedź jest jednoznaczna — nie. Odpowiedź jest jednoznaczna — przedsiębiorstwo jeśli ma funkcjonować w warunkach rynkowych, musi mieć stworzone warunki dla komercjalizacji swej działalności.</u>
          <u xml:id="u-33.19" who="#WiesławaZiółkowska">Przedsiębiorstwo państwowe jest powołane, tak jak każde inne o innej formie własności, do osiągania zysku poprzez efektywną produkcję dóbr i świadczenie usług. Do osiągania takiego zysku, z którego odprowadzałoby podatki do budżetu i z których to środków budżet finansowałby tę opiekę społeczną.</u>
          <u xml:id="u-33.20" who="#WiesławaZiółkowska">Przy czym proszę państwa, jestem chyba zbyt dużą realistką i chyba zbyt mocne piętno wywarła na mnie socjalistyczna idea bezpieczeństwa socjalnego. Chyba zresztą wszyscy pracownicy najemni, zdają sobie z tego sprawę, że przeniesienia funkcji społecznej z przedsiębiorstwa do specjalnie powołanych instytucji, nie załatwi się po prostu na zawołanie „złotej rybki”, rybaka, czy machnięciem różdżką. Jest to po prostu proces.</u>
          <u xml:id="u-33.21" who="#WiesławaZiółkowska">Łatwo by było zlikwidować przedsiębiorstwa czy komórki socjalno-bytowe w przedsiębiorstwach, natomiast znacznie trudniej powołać do tego celu specjalnie funkcjonujące instytucje w społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-33.22" who="#WiesławaZiółkowska">Niemniej, proszę państwa jeżeli przyjąć — jako doraźne rozwiązanie to, które ustawodawca proponuje, to uważam, że to rozwiązanie obowiązywać powinno tylko i wyłącznie do końca roku. Jeśli natomiast świadomie będziemy się decydowali na dalsze przedłużanie tego stanu, to proszę sobie uświadomić takt, że będzie to z głębokim, negatywnym skutkiem dla efektywności funkcjonowania jednostek państwowych. Nie dlatego, że np. utrzymanie tych działów socjalnych tak wiele kosztuje, że jest to takie pracochłonne, albo że odpisy są aż tak wysokie, ale dlatego, że utrzymywanie tych funkcji społecznych przez przedsiębiorstwo państwowe, po prostu umacnia jego opiekuńczą funkcję, zamiast umacniać funkcję efektywnego gospodarowania, osiągać dobre wyniki po to, by państwo miało z czego tę opiekę społeczną nad obywatelami wypełniać.</u>
          <u xml:id="u-33.23" who="#WiesławaZiółkowska">I proszę się nie łudzić, że jeśli utrzymamy ten stan rzeczy z jednej strony a z drugiej będziemy żądać wysokiej efektywności od przedsiębiorstw państwowych i tłumaczyć, że recesja się pogłębia, ponieważ te przedsiębiorstwa nie potrafią się zachować w warunkach rynkowych, i że zmiana np. dyrektora, czy np. przekształcenie przedsiębiorstwa w spółkę państwową, sytuację gruntownie zmieni. Aczkolwiek ja tych pociągnięć też nie eliminuję.</u>
          <u xml:id="u-33.24" who="#WiesławaZiółkowska">Nie twórzmy sobie tu złudzeń. Co więcej, nie twórzmy złudzeń społeczeństwu. Problem jest znacznie szerszy.</u>
          <u xml:id="u-33.25" who="#WiesławaZiółkowska">W związku z tym optuję za tym, aby doraźnie, do końca roku, przyjąć to rozwiązanie. Ale bezwzględnie od początku roku wprowadzić to, żeby te przedsiębiorstwa państwowe były nastawione na optymalizację swojego zysku i optymalizację wynagrodzeń pracowników, którzy powinni zarabiać więcej, bo zdaję sobie sprawę z inflacji i z realiów w jakich żyjemy. Musimy stopniowo dochodzić do dobrych, godziwych zarobków, a nie jałmużny.</u>
          <u xml:id="u-33.26" who="#WiesławaZiółkowska">Jestem więc przeciwko dłuższemu niż do końca roku trwaniu stanu, w którym przedsiębiorstwo państwowe musi tworzyć fundusz socjalny i mieszkaniowy. Przedsiębiorstwo prywatne może to robić, ale nie musi. Przedsiębiorstwo prywatne, jeśli już utworzy fundusz socjalny i mieszkaniowy, to nie jest on cały opodatkowany. Natomiast przedsiębiorstwo państwowe jeśli chcę fundusz socjalny dofinansować z zysku, to musi to zrobić dopiero po opodatkowaniu zysku, co jest mniej korzystne oczywiście dla przedsiębiorstwa państwowego.</u>
          <u xml:id="u-33.27" who="#WiesławaZiółkowska">Jestem również przeciwko wszelkim, wypłatom socjalnym z funduszu płac przedsiębiorstw państwowych. Wypłata powinna być wiązana bezpośrednio z charakterem pracy, z pracą, faktyczną pracą w zakładzie, z konkretną aktywnością zawodową, a nie z prawem do obecności w miejscu pracy. To znaczy — jestem przeciwko wypłatom z list płac przedsiębiorstw zasiłków chorobowych, zasiłków rodzinnych. Od tego jest ZUS. Jestem przeciwko wszelkim wypłatom socjalnym z list płac. Jestem również przeciwko funduszowi mieszkaniowemu w dalszej perspektywie, ponieważ uważam, że pożyczek na ten cel powinny udzielać banki. Natomiast funkcje ochronne — specjalnie do tego powołane instytucje, powoływane przez państwo np. przy samorządach.</u>
          <u xml:id="u-33.28" who="#WiesławaZiółkowska">Wysoka Izbo! Uważam, że sprawa jest pilna. Również dlatego, że problemy bankructw przedsiębiorstw w naszej rzeczywistości gospodarczej nie będą pojedyncze i nie będą tylko chwilowe. Jedne przedsiębiorstwa będą się tworzyć, inne będą upadać. Otóż mam pytanie — co z załogami zbankrutowanych przedsiębiorstw, które będą potrzebowały materialnej pomocy, bo nie są w stanie dać sobie rady. Co z tymi załogami?</u>
          <u xml:id="u-33.29" who="#WiesławaZiółkowska">Proszę też zauważyć bardzo niebezpieczne zjawisko. W tej chwili sytuacja finansowa przedsiębiorstw państwowych jest dalece zróżnicowana. Są bardzo bogate, o 100% rentowności i są takie, których nie stać na opłacenie dywidend. W związku z tym to przedsiębiorstwo, które ma dużo pieniędzy, będzie tworzyło duży fundusz socjalny i mieszkaniowy, to, które nie ma prawie żadnych, przekaże tylko te obowiązkowe odpisy.</u>
          <u xml:id="u-33.30" who="#WiesławaZiółkowska">Mamy np. dwie rodziny pracujące w sąsiednich zakładach, o takim samym statusie materialnym — po pięcioro dzieci każda. Ten zakład bogaty kieruje się własnym kryterium a nie kryterium sytuacji materialnej tego, który tej pomocy potrzebuje.</u>
          <u xml:id="u-33.31" who="#WiesławaZiółkowska">Uważam, że z punktu widzenia ochrony społecznej, opieki społecznej państwa, jest to po prostu niesprawiedliwe. W związku z tym kończąc, chcę podkreślić, że uważam za bezwzględnie celową szybką rezygnację pełnienia przez przedsiębiorstwa państwowe wszelkich funkcji społecznych i politycznych, tak w ustawodawstwie, jak i w praktyce. Celem przedsiębiorstwa państwowego jest głównie osiąganie zysku, efektywne gospodarowanie dobrami i świadczenie usług po to, aby z tego zysku płacić podatki do budżetu, aby ten budżet mogą pełnić właściwe sobie funkcje opiekuńcze wobec swoich obywateli poprzez specjalnie do tego celu powołane organy państwowe.</u>
          <u xml:id="u-33.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Tadeusz Marchlik z Klubu Poselskiego „Pax”. Kolejnym mówcą będzie posłanka Alicja Kornasiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#TadeuszMarchlik">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Stoimy dzisiaj przed problemem o istotnym znaczeniu dla poziomu egzystencji ludzi pracy, emerytów i rencistów. Dyskutujemy o celach i znaczeniu oraz zasadach funkcjonowania funduszy socjalnego i mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#TadeuszMarchlik">Przedstawiony dzisiaj projekt jest nowelizacją ustawy z 1986 r., która to ustawa utraciła swoją moc w związku z uchwaleniem przez Sejm poprzedniej kadencji w dniu 31 stycznia 1989 r. nowej ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych. Ustawa ta określa że w przedsiębiorstwie istnieją dwa fundusze — fundusz założycielski i fundusz przedsiębiorstwa. Ponadto przedsiębiorstwo może tworzyć inne fundusze, lecz z wypracowanego przez załogę zysku.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#TadeuszMarchlik">Przepis art. 20 cytowanej ustawy nie powoduje jednak likwidacji funduszy, o których dzisiaj mówimy, ponieważ w art. 10 pkt. 10 ustawy o podatku dochodowym dla osób prawnych zapisano, że odpisy na fundusz socjalny i mieszkaniowy stanowią koszty uzyskania przychodów.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#TadeuszMarchlik">Można się więc zastanawiać — czy był to świadomy zamiar ustawodawczy utrzymania dotychczasowego systemu gospodarowania, czy też swoisty lapsus prawny. Należy raczej przyjąć, że było to świadome wycofanie się z rozwiązań systemowych, zmierzających do gospodarki rynkowej, zawartych w ustawie z 1989 r. o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#TadeuszMarchlik">W świetle powyższego nowelizacja ustawy o zakładowych funduszach wprowadza zmiany drobne i jest utrzymaniem dotychczasowego sposobu gospodarowania w zakładach państwowych, które w obecnej kondycji finansowej nie byłyby w stanie utworzyć takich funduszów z wypracowanego zysku.</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#TadeuszMarchlik">Przechodząc do bardziej szczegółowych uwag do projektu nowelizacji ustawy pragnę stwierdzić, że jest ona dokumentem bardzo ważnym dla aktualnej problematyki społecznej, bowiem umożliwia korzystanie z funduszu mieszkaniowego i świadczeń socjalnych pracownikom różnych grup społecznych i w każdym wymiarze czasu pracy, daje możliwość korzystania z w/wym. funduszy m.in. pracownikom zlikwidowanych zakładów oraz osobom pracującym na podstawie odrębnych przepisów. Mówi o tym art. 3 tego projektu.</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#TadeuszMarchlik">Wysoki Sejmie! W ocenie całego projektu nowelizacji ustawy trzeba zauważyć, że plusami także są następujące zagadnienia: możliwość przenoszenia środków pomiędzy funduszami, wprowadzenie możliwości udzielania w formie pieniężnej świadczeń socjalnych, odstąpienie od ustawowych zapisów sterujących sposobami i zakresem korzystania przez pracowników z pomocy funduszy na rzecz samodzielnego zarządzania tymi funduszami przez zakłady pracy, na przykład określenie w regulaminie spraw dotyczących stażu pracy i warunkujących możliwość przyznania pomocy, wysokości oprocentowania udzielonych pożyczek, możliwości ich umarzania, warunków spłaty w różnych sytuacjach pracowników, oraz sytuacja ważna — podniesienie wskaźnika odpisu na fundusz socjalny, co zawarte jest w art. 4 ust. 4.</u>
          <u xml:id="u-35.7" who="#TadeuszMarchlik">Sama ustawa, a także projekt nowelizacji z punktu widzenia gospodarki finansowej zakładów pracy, przez sam fakt utrzymania zasady, że odpisy obciążają koszty działalności zakładu powoduje, że wyroby zakładu są droższe. Szczególnie małe zakłady, będące w złej kondycji finansowej, traktują odpisy jako dodatkowy, obowiązkowy, obciążający je narzut do cen i wytworów szeroko pojętych. Fundusze socjalny i mieszkaniowy w tych zakładach i tak były niewielkie, zbyt małe w stosunku do potrzeb zatrudnionych pracowników. Dla małych zakładów oba te fundusze w warunkach inflacji stały się całkowicie fikcyjne, tracąc funkcję jaką miały i mają jeszcze Spełniać.</u>
          <u xml:id="u-35.8" who="#TadeuszMarchlik">Proponowane zmiany nie wnoszą zatem odczuwalnej dla tych załóg poprawy.</u>
          <u xml:id="u-35.9" who="#TadeuszMarchlik">Wysoki Sejmie! Odrębnym tematem nabrzmiałym i aktualnym jest wypoczynek załóg i ich rodzin. Śledząc dyskusję, jaka na temat działalności socjalnej i braku funduszy toczy się w zakładach pracy oraz na łamach prasy, a także obserwując różne dysproporcje w możliwościach tworzenia i wydatkowania funduszu socjalnego przez zakłady pracy na wczasy, kolonie i obozy dla dzieci, trzeba stwierdzić, że jest to ostatni moment na jego uregulowanie. Świadczenia socjalne w najważniejszej części dotyczą wczasów pracowniczych oraz wypoczynku dzieci i młodzieży i są realizowane głównie w zakładowych obiektach wczasowych. Ta duża baza wypoczynkowa wymaga znacznych środków finansowych, zwłaszcza na utrzymanie stanu technicznego obiektów, powiększone wymogi ochrony środowiska, oraz koszty wyżywienia.</u>
          <u xml:id="u-35.10" who="#TadeuszMarchlik">Dlatego z uznaniem trzeba odnieść się do art. 12 pkt. 2 nowelizacji ustawy o możliwościach dodatkowych odpisów przez ministra pracy i polityki socjalnej na zakładowy fundusz socjalny dla uczestników kolonii i obozów ze względu na wysoki wzrost kosztów i cen.</u>
          <u xml:id="u-35.11" who="#TadeuszMarchlik">Poważną zaletą proponowanej nowelizacji jest objęcie emerytów pełnym zakresem świadczeń socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-35.12" who="#TadeuszMarchlik">Wysoki Sejmie! Podstawowym problemem natury socjalno-bytowej ludzi pracy w Polsce są mieszkania. Mieszkanie nie tylko określa poziom życia zwłaszcza rodziny, ale jest podstawowym czynnikiem umożliwiającym wykonywanie pracy i stabilizację załóg. Pod kątem zaspokajania potrzeb społecznych oceniany jest resort budownictwa i dlatego należy przyjąć z zadowoleniem, powołanie przed kilkunastoma dniami, grupy roboczej, międzyresortowej grupy roboczej, która przeanalizuje obecne i możliwe sposoby rozwiązań finansowych, prawno-organizacyjnych, aby problemy budownictwa mieszkaniowego jak najszybciej zacząć rozwiązywać.</u>
          <u xml:id="u-35.13" who="#TadeuszMarchlik">Zakład pracy, bez udoskonalenia obecnych przepisów inwestowania i nowych rozwiązań systemowych, tego problemu nie rozwiąże, a zakładowy fundusz mieszkaniowy, kredyty i pożyczki są zbyt małe. Jest to temat nabrzmiały, a społeczeństwo liczy na jego ostateczne i szybkie rozwiązanie.</u>
          <u xml:id="u-35.14" who="#TadeuszMarchlik">Wysoka Izbo! Przedłożony projekt nowelizacji ustawy stwarza zakładom lepsze warunki prowadzenia działalności socjalnej. Obecna sytuacja gospodarcza, znaczny wzrost cen i kosztów zmuszają zakłady pracy do rezygnacji z szeregu usług i świadczeń socjalnych, gdy okazują się zbyt drogie dla pracowników w stosunku do ich możliwości finansowych.</u>
          <u xml:id="u-35.15" who="#TadeuszMarchlik">Należy jednak pamiętać, że świadczenia socjalne zawsze stanowiły element spożycia społecznego i pozostawały w określonym związku z funduszem płac. Trzeba dzisiaj pomagać nie tyle tym, którzy żądają, lecz tym, którzy najbardziej potrzebują. Należy jednak pamiętać, że podstawowym źródłem dochodów ma być najpierw praca, a świadczenia socjalne głównie powinny być dla tych, którzy jeszcze łub już nie mogą pracować.</u>
          <u xml:id="u-35.16" who="#TadeuszMarchlik">Wysoki Sejmie! Nowelizacja ustawy porządkuje, ujednolica zasady tworzenia zakładowych funduszy. Czy jednak spełni wszystkie oczekiwania załóg? Odpowiedź na to pytanie jest znacznie trudniejsza. Każde rozwiązanie, dające możliwość zwiększenia środków zarówno na indywidualne, jak i zbiorowe spożycie byłoby pożyteczne, ale nie można zapominać o zasadzie, że aby dzielić, trzeba te środki najpierw wypracować. Proste zwiększenie środków przez zaliczenie w ciężar kosztów działalności podstawowej, powodowało zwiększenie kosztów produkcji, wyrobów i usług, a w konsekwencji inflację. Konieczne staje się, aby powiększone fundusze lub ich przesunięcia, obok funkcji socjalnych, mobilizowały zakłady do lepszej gospodarki, a nie tylko do powiększania kosztów produkcji.</u>
          <u xml:id="u-35.17" who="#TadeuszMarchlik">Wysoka Izbo! Posłowie Klubu Poselskiego „Pax” zdają sobie sprawę z tego, że skutki projektowanych przez nas dzisiaj rozwiązań daleko odbiegają zarówno od potrzeb, jak i oczekiwań socjalnych załóg wielu zakładów pracy, ale jednocześnie jesteśmy świadomi, że przyjęcie rozwiązań pozornie bardziej liberalnych może prowadzić do narzucenia przedsiębiorstwom zobowiązań, których udźwignąć nie byłyby w stanie, a dramatyczne skutki tego stanu poniosłyby w ostateczności i całe załogi przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-35.18" who="#TadeuszMarchlik">W tej sytuacji przyjmujemy projekt nowelizacji ustawy jako wypełnienie obecnych możliwości gospodarczych, a nie jako zaspokojenie uzasadnionych potrzeb społecznych. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-35.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze posłanka Alicja Kornasiewicz z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie poseł Bernard Kasprzak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#AlicjaKornasiewicz">Panie Marszałku Wysoki Sejmie! Problem gospodarki zakładowymi funduszami socjalnym i mieszkaniowym nie jest problemem gospodarczym z punktu widzenia makroekonomicznego. Jest on pozostałością całej opiekuńczej funkcji państwa wyrosłej z klasycznych zasad marksizmu-leninizmu, które mają się nijak do znanych nam na świecie dobrych wzorów opieki państwa, ale mają coś z charakteru iluzji, fikcji i pobożnych życzeń.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#AlicjaKornasiewicz">Odnoszę zatem wrażenie, że w dalszym ciągu nie możemy uwolnić się od poprzednich koncepcji życia społeczno-gospodarczego. Przyjmując jako punkt widzenia model szerokich reform, jesteśmy za absolutną zmianą starych zasad.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#AlicjaKornasiewicz">Deklarujemy, że odrzucamy całą ekonomię poprzedniego okresu.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#AlicjaKornasiewicz">Natomiast gdy problem dotyka nas osobiście, wtedy bez zastanowienia, a może świadomie negujemy wszystko, co uszczupla nasze dawne przywileje.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#AlicjaKornasiewicz">Typowym, można by rzec klasycznym przykładem jest sprawa przez nas dzisiaj dyskutowanych funduszy socjalnego i mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#AlicjaKornasiewicz">Przedstawiony projekt wprowadza zmiany do ustawy, której korzenie tkwią jeszcze w poprzednim modelu ekonomicznym. Kwestię opiekuńczej roli państwa powinniśmy rozpatrywać na podstawie nowej koncepcji gospodarki, a nie reformować czy udoskonalać stare systemy funkcjonowania w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#AlicjaKornasiewicz">Wysoki Sejmie! Każdy pieniądz ma swoje źródła pochodzenia. I takie źródło pochodzenia muszą mieć fundusze socjalny i mieszkaniowy. Nie są to środki dane z zewnątrz czy z niewiadomych źródeł, ale są to środki przez społeczeństwo najpierw wypracowane, następnie z własnych poborów opłacone, a dopiero później dane mu jako zdobycz.</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#AlicjaKornasiewicz">Dlaczego? Otóż źródłem tworzenia zakładowych funduszy socjalnego i mieszkaniowego jest odpis w koszty przedsiębiorstwa, czyli tworzymy dodatkowa koszty pośrednie produkcji, które w konsekwencji są elementem cenotwórczym.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#AlicjaKornasiewicz">Ceny obciążają wszystkich nas równo i obciążają koszty wszystkich produktów niezależnie od tego, czy są to dobra podstawowe, jak mleko, chleb, czy luksusowe, jak samochody. Oprócz tego, i to należy powiedzieć wprost, fundusze te nie dotyczą tylko jednostek gospodarki uspołecznionej, tak jak to brzmi w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#AlicjaKornasiewicz">Przy braku towarów na rynku i niedoskonałej ekonomicznie grze rynkowej pozostałe jednostki gospodarcze również korzystają z dobrodziejstw tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#AlicjaKornasiewicz">Dlaczego tak się dzieje? Fundusz ten to otwarta furtka do obejścia przepisów podatkowych. Ustawa o podatku dochodowym przewiduje, że nieuspołeczniony zakład pracy może wypłacić pracownikowi kwoty przyjęte dla jednostek gospodarki uspołecznionej bez sankcji podatkowych. W przypadku zwiększenia tych kwot, czyli kwot na cele socjalne i mieszkaniowe, płaci tylko podatek dochodowy od różnicy powstałej między kwotą wypłaconą a kwotą przyjętą w uchwalanej dzisiaj przez nas ustawie. Natomiast ustawa o kształtowaniu wynagrodzeń limituje je wskaźnikiem inflacji nie wiążąc wynagrodzeń z efektem pracy. W związku z tym każdy, zdrowo myślący właściciel czy kierownik zakładu, wykorzysta przepisy w celu podniesienia dochodów pracowników nie płacąc równocześnie podatków, bo dochody z funduszu socjalnego nie są opodatkowane. Przy tym nasuwa się jeszcze jedna refleksja. Pracujemy nad ustawą o reprywatyzacji. Mamy ustawę o joint-venture, którą należy zmienić, bo posiada wiele niedoskonałości Narzekamy, że nasz system księgowy jest nieprawidłowy. Wydajemy olbrzymie pieniądze na kształcenie ludzi, aby stosowali nowe metody ekonomii, a równocześnie „udoskonalaniem” istniejących ustaw przedłużamy żywot starych systemów finansowo-gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#AlicjaKornasiewicz">Niejednokrotnie prowadząc rozmowy z finansistami zachodnimi bardzo trudno było mi wyjaśnić im, co to są za koszty w przedsiębiorstwie, które z jednej strony są elementem ceny produkcji, a z drugiej strony dochodem pracowników, a co więcej otrzymanym według innych zasad niż system wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#AlicjaKornasiewicz">Ponadto chcę przypomnieć, że w przeszłości mieliśmy dziesiątki funduszy tak zwanych celowych. Miały one za zadanie rozwiązać problemy powstałe przy stosowaniu sztucznych, czyli socjalistycznych zasad ekonomii. Jakie były efekty, doświadczyliśmy tego na sobie.</u>
          <u xml:id="u-37.13" who="#AlicjaKornasiewicz">Wysoki Sejmie! Chociaż generalnie uważam, że nie powinniśmy nad tą ustawą dyskutować, to niemniej jednak rodzą się pytania w następujących kwestiach.</u>
          <u xml:id="u-37.14" who="#AlicjaKornasiewicz">Po pierwsze — w art. 6 pkt 1 uznajemy godne dofinansowania tylko pracownicze ogródki działkowe, a jeśli ktoś ma ogródek działkowy niepracowniczy, to już nie uznajemy? Coś tu się nie zgadza z teorią rozwoju własności prywatnej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-37.15" who="#AlicjaKornasiewicz">Po drugie — dziwi mnie, że w art. 6 pkt 2 aż ustawą Wysoki Sejm musi regulować zasadę, że dopłata do wypoczynku krajowego nie może przekraczać dopłaty do wypoczynku zagranicznego. Nie bardzo rozumiem, co jest intencją tego zapisu. Spotkałam się już z faktem, że nasze wczasy krajowe są droższe od niektórych wczasów zagranicznych. Według mnie zapis ten powinien być przedmiotem regulaminu wewnętrznego, a nie przedmiotem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-37.16" who="#AlicjaKornasiewicz">Po trzecie — w art. 8 ust. 4 limitujemy okres spłaty pożyczek udzielanych z zakładowego funduszu mieszkaniowego a nie limitujemy odsetek. Wydaje się, że zabrakło nam tu konsekwencji.</u>
          <u xml:id="u-37.17" who="#AlicjaKornasiewicz">Po czwarte — w art. 12 ust. 3 pkt 3 dajemy możliwość w drodze rozporządzenia ministrowi finansów i ministrowi pracy i polityki socjalnej na dalsze procenotwórcze ruchy, które wcześniej nie są znane.</u>
          <u xml:id="u-37.18" who="#AlicjaKornasiewicz">Po piąte — zgodnie z propozycją ustawa wchodzi w życie z mocą od dnia 1 stycznia br. A jak już podkreślałam fundusze te mają charakter cenotwórczy. Powstaje więc pytanie, co z cenami towarów, które istnieją, czy mamy zamiar korygować je wstecznie, czy z góry zakładamy, że uszczupli to zysk przedsiębiorstwa?</u>
          <u xml:id="u-37.19" who="#AlicjaKornasiewicz">Po szóste — pytanie do przedstawicieli rządu. Czy wyliczono o ile będą mniejsze wpływy z budżetu z przyczyn takich jak: dochody pracowników z tytułu funduszu socjalnego nie są opodatkowane podatkiem od wynagrodzeń i podatkiem od wzrostu wynagrodzeń; ustawa ta spowoduje zmniejszenie zysku przedsiębiorstwa, a to spowoduje zmniejszenie podatku dochodowego do budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-37.20" who="#AlicjaKornasiewicz">Wysoki Sejmie! Zdaję sobie sprawę, że wiele osób może powiedzieć, że jestem przeciwko pomocy socjalnej, czy mieszkaniowej dla pracowników. Nie, nie jestem. Jestem natomiast przeciwko połowicznym rozwiązaniom i fikcjom, które tworzymy w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-37.21" who="#AlicjaKornasiewicz">Dlaczego tworzymy niskoprocentowy fundusz mieszkaniowy w zakładach pracy, który — podkreślam jeszcze raz — jest elementem kosztu produkcji danego zakładu i ma on być konkurencyjny do kredytów mieszkaniowych i budowlanych udzielanych przez bank, których stopa procentowa wynika z polityki rządu w tym zakresie. Zakład pracy nie jest miejscem do udzielania kredytów, bo został powołany do innych celów gospodarczych. Nie odbierajmy pracy polskim bankom, które są do tego celu powołane.</u>
          <u xml:id="u-37.22" who="#AlicjaKornasiewicz">Minęło 6 miesięcy od pierwszych ustaw gospodarczych, zatwierdzanych przez Wysoką Izbę, wprowadzających pierwsze mechanizmy systemu rynkowego do naszej gospodarki. I czy zapomnieliśmy o argumentach wtedy przytaczanych? Poświęćmy więc czas na rzeczywiste zmiany systemu finansowo-gospodarczego, a nie na udoskonalanie starego.</u>
          <u xml:id="u-37.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Bernard Kasprzak z Klubu Poselskiego Polskiej Unii Socjaldemokratycznej. Kolejnym mówcą będzie posłanka Alicja Bieńkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#BernardKasprzak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Proponowane zmiany ustawy o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym sprowadzają się praktycznie do dokonania korekt w istniejącej ustawie, mającej na celu umożliwienie jednostkom gospodarki uspołecznionej zwiększenie środków na te fundusze, które i tak obciążają ich koszty działalności. Można powiedzieć, że funkcja socjalna państwa w dalszym ciągu pozostaje na barkach jednostek gospodarki uspołecznionej. Zachowane zostało pozorne ujednolicenie zasad tworzenia odpisów na fundusz we wszystkich jednostkach gospodarki uspołecznionej. Pozorne, ponieważ dotyczy praktycznie zastosowania w stosunku do tych jednostek zasad tworzenia odpisów, stosowanych w jednostkach budżetowych Przy czym pozostałe jednostki mają odrębne systemy.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#BernardKasprzak">Procentowe ustalanie kwot odpisów podstawowych nie jest również rozwiązaniem optymalnym, ponieważ przy występujących zjawiskach inflacyjnych stanowić może globalnie zmniejszenie, a nie zwiększenie środków, tym bardziej że naliczanie środków odbywa się do okresu minionego.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#BernardKasprzak">Pozytywne jest to, że omawiany projekt zdejmuje z jednostek cały szereg obligatoryjnych kierunków świadczeń, tak ze środków zakładowego funduszu socjalnego, jak i z zakładowego funduszu mieszkaniowego. Idąc w tym kierunku dalej wnioskuję o wykreślenie z art. 6 ustępów 2 i 3. W uzasadnieniu podaję, że załogi zaakceptowały swoje regulaminy świadczeń z tych funduszy i nie ma potrzeby zewnętrznej ingerencji w zasady i preferencje ustalone przez załogi. Zapis w ust. 1 art. 6, że środki zakładowego funduszu socjalnego przeznacza się na finansowanie usług i świadczeń socjalnych, a zwłaszcza pomocy rzeczowej i finansowej itd. — jest moim zdaniem zupełnie wystarczający.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#BernardKasprzak">Wysoka Izbo! Powstaje pytanie, czy ustawo o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym w jednostkach gospodarki uspołecznionej ma rację bytu, w obecnych warunkach gospodarczych. Wydaje się, że nie. Ustawa o przedsiębiorstwach państwowych w art. 1 podaje między innymi, że przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się podmiotem gospodarczym. Natomiast w art. 55 tej ustawy, że prowadzi działalność na zasadach racjonalnej gospodarki, samofinansowania oraz rachunku ekonomicznego.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#BernardKasprzak">Przecież już ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych z roku 1932 przekazała przedsiębiorstwom pełną samodzielność w tym zakresie. Zarówno ustawa zasadnicza o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym z 1986 r., jak i obecny projekt jej nowelizacji, dążą z całą konsekwencją do cofnięcia tej samodzielności. Wydaje się, że nadszedł czas na anulowanie tej ustawy. Wymagać to będzie jednak opracowania całego systemu opieki socjalnej państwa, stworzenia koncepcji i zasad polityki społecznej państwa, co nie jest możliwe w krótkim czasie, ale jest niezbędne i rząd powinien podjąć stosowne prace.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#BernardKasprzak">Dobrze by się stało, gdyby w miarę szybko ustawa przestała obowiązywać, a znane stały się założenia społecznej polityki państwa. Mając to na uwadze proponowane zmiany należałoby przyjąć warunkując docelowo zniesienie tej ustawy. Proszę Wysoką Izbę o przyjęcie mojego wniosku o wykreślenie ust. 2 i 3 z art. 6 omawianej dzisiaj ustawy. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze posłanka Alicja Bieńkowska, niezrzeszona w żadnym z klubów. Kolejnym mówcą będzie poseł Teresa Liszcz. I to jest ostatnie zgłoszenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#AlicjaBieńkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Uważam, że zakładowe fundusze socjalny i mieszkaniowy nabierają szczególnego znaczenia w obecnej, trudnej sytuacji ekonomicznej wielu pracowników. Jednak propozycja dotycząca odpisów na ten cel w 1990 r., których podstawą ma być wysokość przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej w drugiej połowie 1989 roku może budzić obawy, czy rzeczywiście fundusz ten będzie spełniał swoją rolę. Wiadomo przecież, jak obecnie ceny, jak również i płace bardzo odbiegają od tych z 1989 roku.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#AlicjaBieńkowska">Należy podkreślić, że w projektowanej zmianie ustawy jest szereg pozytywnych elementów, jak choćby zwiększenie samodzielności zakładów pracy w gospodarowaniu środkami zakładowego funduszu, możliwość prowadzenia całościowej gospodarki tym funduszem, zwiększenie odpisów na zakładowy fundusz socjalny z tytułu opieki socjalnej nad emerytami i rencistami. Uważam to za bardzo ważny element, ponieważ pozwoli zwiększyć zakres świadczeń socjalnych na rzecz ludzi najbardziej dotkniętych kryzysem.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#AlicjaBieńkowska">Pozytywnym akcentem jest również możliwość korzystania z tego funduszu osób wykonujących np. pracę nakładczą czy członków rodzin pracowników zmarłych w czasie zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#AlicjaBieńkowska">W proponowanej ustawie rezygnuje się — uważam, słusznie — ze stażu pracy jako kryterium przyznawania pomocy finansowej.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#AlicjaBieńkowska">Ważną kwestią jest samodzielność zakładów pracy przy podejmowaniu decyzji o częściowym lub całkowitym umarzaniu pożyczek, co zwłaszcza jest to istotne przy likwidacji zakładu pracy, jego upadłości czy zwolnieniach grupowych.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#AlicjaBieńkowska">Do pozytywów należy również możliwość wyższych odpisów na obydwa fundusze dla pracowników zatrudnionych w szczególnie uciążliwych warunkach pracy.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#AlicjaBieńkowska">Reasumując chciałabym stwierdzić, że pomimo szeregu pozytywnych rozwiązań w proponowanej ustawie, jak już zaznaczyłam, wątpliwości i obawy budzi szczupłość tego funduszu. Zwłaszcza, Chciałam podkreślić, dotyczy to małych zakładów pracy, a również zakładów budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#AlicjaBieńkowska">Działalność sportowa, turystyczna czy kulturalno-oświatowa z pewnością nie znajdą pokrycia finansowego. Obawy budzi również, czy będzie możliwość zaspokajania, nieraz bardzo istotnych potrzeb osób najbiedniejszych, wymagających pomocy. W tej sytuacji opowiadam się za koncepcją komisji jako najbardziej wyważoną.</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#TadeuszFiszbach">Głos zabierze posłanka Teresa Liszcz, również niezrzeszona w żadnym z klubów poselskich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#TeresaLiszcz">Panie Marszałku Szanowni Państwo! Nie mam zamiaru wdawać się w dyskusję na temat tego, czy fundusze zakładowe socjalny i mieszkaniowy, są konieczne, czy nie. Uważam i zgadzam się tutaj ze stanowiskiem komisji, że na obecnym etapie są jeszcze potrzebne, że potrzebne są te zmiany przewidziane w ustawie. Chcę się tutaj odnieść tylko do jednej kwestii, która, moim zdaniem, wymaga pewnej korekty. Przepraszam, że robię to teraz, zajęta intensywną pracą w innej podkomisji, nie miałam okazji zrobić tego wcześniej.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#TeresaLiszcz">Chodzi mi o zmianę 7 na str. 4, a konkretnie o ust. 6 w art. 8 nowelizowanej ustawy. Ten ustęp przewiduje natychmiastową wymagalność pożyczki mieszkaniowej w razie rozwiązania stosunku pracy. Tutaj jest całkowite zrównanie wszystkich odchodzących pracowników z zakładu bez względu na przyczyny i sposób, a więc i ten, komu zakład pracy wypowiada z przyczyn niezawinionych zupełnie przez pracownika, np. w ramach zwolnienia grupowego, ten który odchodzi na rentę inwalidzką nawet spowodowaną np. wypadkiem przy pracy i ten, którego zakład zwalnia w trybie art. 52 z powodu ciężkiego naruszenia obowiązków — są według tego ustępu potraktowani identycznie. Natychmiast może być od nich zażądany zwrot całej pożyczki.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#TeresaLiszcz">Co prawda jest zdanie drugie łagodzące nieco wydźwięk i ostrość tego pierwszego zdania, że zakład może określić warunki i termin spłaty, ale nie wyklucza to i takiej możliwości, że zakład od razu, natychmiast zażąda jednorazowo spłaty pożyczki. I przynajmniej w stosunku do niektórych zwalnianych bez żadnej swojej winy pracowników jest to, moim zdaniem, zbyt rygorystyczny przepis.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#TeresaLiszcz">Z drugiej strony uszło uwagi redagujących ten przepis to, że np. rygor natychmiastowego zwrotu pożyczki przy tej redakcji przepisu nie odnosi się do osób, które porzuciły pracę i z powodu porzucenia stosunek pracy wygasł. Bo termin „rozwiązanie” nie obejmuje przypadku wygaśnięcia np. z powodu porzucenia.</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#TeresaLiszcz">I w związku z tym Chciałam zaproponować zmianę redakcji tego ust. 6 w taki sposób, ażeby objął on rygorem natychmiastowego zwrotu pożyczki osoby, które porzuciły pracę, a z kolei pewne osoby, które bez swojej winy zostały przez zakład w trybie wypowiedzenia zwolnione, żeby tego rygoru nie doznały.</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#TeresaLiszcz">Moja propozycja jest następująca: niespłacona pożyczka udzielona ze środków zakładowego funduszu mieszkaniowego jest natychmiast wymagalna w razie wygaśnięcia stosunku pracy w następstwie porzucenia pracy przez pracownika i w razie jego rozwiązania przez zakład pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika lub za wypowiedzeniem z powodu nienależytego wywiązywania się przez pracownika z jego obowiązków, oraz w przypadku rozwiązania przez pracownika stosunku pracy za wypowiedzeniem.</u>
          <u xml:id="u-43.6" who="#TeresaLiszcz">Można mieć wątpliwości, czy z legalnym rozwiązaniem przez pracownika stosunku pracy za wypowiedzeniem wiązać ten rygor. Ale zdaję sobie sprawę z tego, że trudno obciążać zakład, fundusz mieszkaniowy tego zakładu, pomaganiem osobie, która już przestała być od dawna pracownikiem. Spłata pożyczki może się ciągnąć nawet 10 lat. Chyba byłoby to niesprawiedliwe w stosunku do obecnie zatrudnionych pracowników.</u>
          <u xml:id="u-43.7" who="#TeresaLiszcz">Stąd moja propozycja, którą przekażę sprawozdawcy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Ad vocem).</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#TadeuszFiszbach">Jest jedno zgłoszenie. Proszę, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#MariaDmochowska">Tego rodzaju zapis jest karą dla rodziny, dlatego jestem bardzo przeciwna koncepcji pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#komentarz">(Poseł Teresa Liszcz: Ad vocem).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo — jeśli można krótko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#TeresaLiszcz">Przepraszam, ale pani posłanka nie uchwyciła moich intencji.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#TeresaLiszcz">Nie rozumiem obiekcji pani posłanki Dmochowskiej, ponieważ to, co ja proponuję, ogranicza właśnie rygor.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#TadeuszFiszbach">Wyjaśnimy to na spotkaniu po ogłoszeniu przerwy, którą zaproponuję, mając na uwadze liczne zgłoszenia poprawek.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę jeszcze przed przerwą o zabranie głosu Helenę Góralską podsekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#HelenaGóralska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zdajemy sobie sprawę, że obecnie istniejący model działalności socjalnej i mieszkaniowej trzeba zmienić. Chciałam powiedzieć, że zgadzam się tutaj ze wszystkimi wypowiedziami, które na to zwracały uwagę, że jest to model, który powstał na początku lat pięćdziesiątych, wtedy kiedy zlikwidowano samorządy, że wszystkie funkcje, które normalnie spełnia rodzina, samorząd, społeczności, zostały narzucone przedsiębiorstwu.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#HelenaGóralska">Zdajemy sobie jednak również sprawę, że wycofanie się z obecnego modelu działalności socjalnej i mieszkaniowej nie może się odbyć po prostu z dnia na dzień. Wiąże się to, po pierwsze, z tym, że coś trzeba zrobić z tą infrastrukturą socjalną zakładów pracy, którą one mają, a jest to infrastruktura ogromna. Np. 85% wszystkich miejsc wczasowych w Polsce to są miejsca, które są w posiadaniu zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#HelenaGóralska">Z drugiej również strony nie ma dostatecznej infrastruktury poza zakładami pracy. Kiedy będzie sprawa właśnie wycofywania się z obecnego modelu zakładowej działalności socjalnej, trzeba będzie coś zrobić z tymi ośrodkami wczasowymi, z domami kultury. Ktoś to musi przejąć, to jest duży majątek, nie można pozwolić, żeby się zmarnował. Być może, że ten majątek przejmą samorządy, być może, że powstaną całkiem inne, odrębne przedsiębiorstwa, które się tym będą zajmować. W każdymi razie to wszystko nie jest możliwe do wykonania jednym cięciem, jedną decyzją, że jakąś nową ustawą natychmiast zlikwidujemy tę ustawę w obecnym kształcie.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#HelenaGóralska">Projekt tej ustawy był przygotowywany jeszcze jesienią 1989 roku, tym niemniej z powodu dużego obciążenia pracami i Sejmu i rządu, to była taka ustawa, która nie miała priorytetu i ona tak była odsuwana. Jak mówię, ten projekt był przygotowany dawno, równolegle prowadziliśmy prace nad zmianą tego modelu, nad próbą jakiegoś rozwiązania sytuacji, która jest w tej chwili i ja mam nadzieję, że na jesieni taki projekt zmian będzie mógł być Wysokiej Izbie przedstawiony.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#HelenaGóralska">Jednocześnie przy wszystkich zgłaszanych propozycjach trzeba pamiętać co dalej z przedsiębiorstwami, jak się mówi, sfery materialnej, które mogą finansować pewną część tej działalności, na przykład z zysku. Ale jednocześnie istnieje cała sfera budżetowa, gdzie też muszą być jakieś rozstrzygnięcia na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#HelenaGóralska">Również Chciałam bardzo podziękować za wszystkie uwagi i wskazówki dotyczące właśnie tego, w jakim kierunku należy zmieniać ten model dotychczasowy.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#HelenaGóralska">Zgadzam się ze wszystkimi uwagami, że to jest pewne uporządkowanie, niewielkie zwiększenie środków, a sądzę, że ono w tym roku jest bardzo potrzebne i na jesieni będziemy chcieli przedstawić nowe rozwiązania, które miałyby regulować problematykę działalności socjalnej zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-49.7" who="#HelenaGóralska">Była uwaga, że jest delegacja dla ministra pracy, w porozumieniu z ministrem finansów, i że jeśli się ją uruchomi, to spowoduje to dalszy wzrost kosztów. Otóż to jest delegacja, która się znalazła w projekcie tej ustawy. Ona wynika z przykrych doświadczeń zeszłorocznych, kiedy ustawa nie zawierała takiej możliwości. Jednocześnie przy ogromnym wzroście cen trzeba było troszkę zwiększyć środki na tych funduszach i po prostu nie bardzo było jak to zrobić. Jeszcze poprzedni rząd podjął dwie samoistne uchwały zwiększające te środki, co nie jest rozwiązaniem właściwym, więc tutaj taka delegacja jest jako normalny taki bezpiecznik.</u>
          <u xml:id="u-49.8" who="#HelenaGóralska">Pytanie — czy są jakieś szacunki ile budżet państwa traci na zmniejszeniu podatków z tego względu, że istnieje taki system odpisów na działalność socjalno-mieszkaniową. Muszę powiedzieć, że takich szacunków nie mamy, są one bardzo skomplikowane, ale być może jakoś później będą możliwe do zrobienia.</u>
          <u xml:id="u-49.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę sekretarza posła Adama Grabowieckiego o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#AdamGrabowiecki">Są trzy komunikaty.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#AdamGrabowiecki">Posiedzenie Konwentu Seniorów odbędzie się bezpośrednio po zarządzeniu przerwy — w gabinecie marszałka.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#AdamGrabowiecki">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej w pełnym składzie w sali nr 106.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#AdamGrabowiecki">Informuję, że 10 minut po ogłoszeniu przerwy w sali nr 102 odbędzie się nadzwyczajne zebranie Podkomisji do spraw Prywatyzacji Gospodarki Narodowej. Zwracam się do wszystkich członków podkomisji o obecność z uwagą na konieczność podjęcia decyzji dotyczących dalszej pracy podkomisji. Przewodniczący podkomisji poseł Bronisław Wilk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym jeszcze o coś poprosić — mianowicie w związku ze zgłoszeniem szeregu propozycji poprawek do sprawozdania o projekcie ustawy o zmianie ustawy o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym, bardzo proszę posła sprawozdawcę, przewodniczących komisji rozpatrujących projekt, posłów zgłaszających poprawki i przedstawiciela rządu o spotkanie? może w pokoju na zapleczu sali obrad Sejmu w trakcie przerwy, którą ogłoszę.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam przerwę do godziny 13.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min 20 do godz. 13 min 10)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam poinformować Wysoką Izbę, że Prezydium Sejmu zwróciło się do pana premiera Leszka Balcerowicza z prośbą o wygłoszenie w Sejmie informacji na temat sytuacji ekonomicznej. Pan premier Leszek Balcerowicz chętnie wyraził zgodę i dziś o godzinie 17.00 będzie w Sejmie. W związku z tym chcemy zmienić troszkę porządek godzin obrad i godzin przerw. Chcemy teraz od godziny 13.00 do godziny 15.15 prowadzić obrady. Następnie przerwę obiadową zrobić od 15.15–15.30 do 17.00 i o 17.00 wznawiamy obrady, kiedy wystąpi pan premier Balcerowicz.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o utworzeniu Agencji Rynku Rolnego (druki nr 392 i 409). W związku z propozycją, jaka padła ze strony posłów, rozpatrujemy to sprawozdanie w pkt. 2 gdyż tylko w ten sposób jesteśmy w stanie tę ustawę dzisiaj przegłosować przed rozpoczęciem expose pana premiera.</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeśli chodzi o ustawę, która była tematem obrad Wysokiej Izby przed przerwą, nie są jeszcze gotowe stanowiska w związku ze zgłoszonymi poprawkami. I jeżeli zdążymy — przegłosujemy je w czasie tych obrad do przerwy, jeżeli nie, to głosowanie i następnie dalsze punkty porządku dziennego będziemy musieli przenieść na dzień jutrzejszy.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu posła sprawozdawcę komisji, pana posła Mirosławca Nowakowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#MirosławNowakowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Komisja Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisja Ustawodawcza, na swym wspólnym posiedzeniu w dniu dzisiejszym rozpatrzyły uchwałę Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 maja 1990 r. o stanowisku Senatu w sprawne ustawy o utworzeniu Agencji Rynku Rolnego i wnioskują: przyjęcie propozycji Senatu zawartych w punktach — 1, 2, 3, 4, 5, 6,8 i 9 i o odrzucenie propozycji zawartej w punkcie 7 dotyczącej art. 4 ust. 3 w przedmiocie skreślenia z tego zapisu słów „i zysku”.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#MirosławNowakowski">Argumentem przemawiającym za utrzymaniem w ustawie o utworzeniu Agencji Rynku Rolnego słowa „zysk” jest potrzeba zatrzymania całości nadwyżki środków finansowych oraz ewentualnego zysku z wydzielonej działalności gospodarczej, o czym mowa w art. 9 na powiększenie środków finansowych na skup interwencyjny. W razie przyjęcia propozycji Senatu dotyczącej nowego brzmienia art. 4 konieczne jest także dokonanie poprawki w art. 10 ust. 3, polegającej na zastąpieniu powołania art. 4 ust. 2 powołaniem art. 4 ust. 1.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#MirosławNowakowski">Przedstawiając Wysokiej Izbie stanowisko Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Ustawodawczej, zwracani się o ich formalne przegłosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przechodzimy więc do głosowania. Proszę uprzejmie państwa o naciśnięcie przycisków celem zorientowania się, czy jest nas odpowiednia liczba. Jeżeli nie, musimy poprosić komisje, które jeszcze widocznie nie zdążyły wrócić, o przerwanie prac.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo wszystkich o naciśnięcie przycisków.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, niestety, liczba którą widzimy na tablicy wskazuje, że nie wszystkie komisje jeszcze wróciły z prac w czasie przerwy. Proszę bardzo o poproszenie komisji, aby przerwały prace, gdyż przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo wszystkich państwa o, zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#JacekSoska">Jeżeli można, pani marszałek, odnośnie do poprawek Senatu. Jako członek podkomisji, członek Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, proszę Wysoką Izbę, by wszystkie poprawki Senatu przyjęła. Poprawkę, w pkt. 7 odnośnie do skreślenia słów „i zysku”, którą pan poseł sprawozdawca raczył odrzucić prosiłbym, ażeby Wysoka Izba przyjęła. To jest bardzo istotne. Sprawę Agencji Rynku Rolnego dosyć długo tutaj dyskutowaliśmy. Tak samo w Sejmie, jak i w Senacie. Prosiłbym, aby się przychylić do wniosku Senatu i wszystkie poprawki Senatu odnośnie do Agencji Rynku Rolnego przyjąć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę uprzejmie pana posła sprawozdawcę, gdyż rozumiem, że nie wyraża pan swojego stanowiska, tylko stanowisko komisji, o wyjaśnienie tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Może tutaj będzie lepiej słychać, proszę bardzo panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#MirosławNowakowski">Proszę Państwa! Przekazałem państwu stanowisko komisji, do czego zostałem upoważniony. Natomiast wniosek posła Jacka Soski jest wnioskiem, który można odnieść do normalnej procedury głosowania. Jest to ujęte w drugim punkcie, czyli mowa o odrzuceniu. I wtedy można się do tego ustosunkować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu... Proszę bardzo, panie ministrze. Rozumiem, że w tej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#MichałWojtczak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Proszę Państwa! Pragnąłbym zaapelować o daleko idącą rozwagę polityczną i zrozumienie sytuacji. Jest to praktycznie ostatni dzwonek na utworzenie Agencji Rynku Rolnego przed nowymi zbiorami. W programie działania Agencji Rynku Rolnego jest przede wszystkim sprawa żniw i obrotu zbożem. Mamy bardzo mało czasu. I praktycznie polski rynek w obrocie towarowym i w obrocie pieniężnym nie jest przygotowany dzisiaj do nowych zbiorów.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#MichałWojtczak">Jeżeli dzisiaj poprawek do ustawy nie przyjmiemy, obojętnie w jakiej wersji — praktycznie te wersje między sobą różnią się tylko słowami, nie ma tam wielkich różnic merytorycznych — to w tym momencie powstanie tej agencji przed żniwami jest praktycznie niemożliwe, a czym to może grozić, to nie muszę przekonywać.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#MichałWojtczak">Dlatego jeszcze raz apeluję i proszę o dużą rozwagę i o przyjęcie poprawek zgodnie z propozycjami komisji. Były one długo dyskutowane w komisji, było kilkudziesięciu posłów, był przedstawiciel Sejmu. Większością głosów w tej komisji została ta formuła, w ten sposób opracowana. Dlatego proszę Wysoki Sejm o przyjęcie poprawek w tej formie, w jakiej zostały przedstawione przez komisję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#ZdzisławZambrzycki">Zdzisław Zambrzycki, PSL. Chciałbym tylko przypomnieć, że sprawa zysku była dyskutowana i tutaj chodzi tylko o to, że agencja nie powinna dążyć do wypracowania zysku, ponieważ może to prowadzić w konsekwencji do tego, że będą zaniżane ceny skupu, a przecież powołana jest nie po to, ażeby obniżać ceny, ale żeby kupować po takich cenach, by była produkcja opłacalna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#MirosławNowakowski">Proszę państwa, wkraczamy w dyskusję merytoryczną. W związku z tym, czy pani marszałek upoważnia mnie do zinterpretowania różnych stanowisk, jakie miały miejsce w komisjach? Gdybyśmy rozpoczęli dyskusję merytoryczną, co już koledzy w tej chwili swoimi wystąpieniami zrobili, zupełnie zmienilibyśmy nasz plan w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#MirosławNowakowski">Chcę powiedzieć, pani marszałek zgodzi się na to, że interpretacja, którą tu państwo przedstawili, jest zgodna z odczuciami... Nie jest intencją agencji prowadzenie działalności obliczanej na zysk i to we wszystkich zapisach mamy. Natomiast sformułowanie, które jest w art. 10, jest czysto techniczne, finansowe, gdyż w tej działalności, do której została agencja upoważniona, mogąc wchodzić w spółki, czyli w tej działalności może powstać zysk, który będzie przekazany do agencji i wtedy nie jest to nadwyżka środków finansowych, jest to zupełnie odrębna rzecz.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#MirosławNowakowski">Czyli dyskutując, mówimy jak gdyby o dwu różnych rzeczach. To, co w rezultacie dyskusji w komisji prezentujemy w czysto technicznym zapisie — co zrobić z zyskiem ewidentnym, który powstanie z tej działalności dodatkowej przy agencji, on powinien być również skonsumowany i przeznaczony na interwencyjny skup czyli na ustawowe zadania, jakie stoją przed agencją. Myślę, że intencją nas posłów, jest to, żeby te środki pracowały.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie Pośle. To już jest merytoryczna dyskusja.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#komentarz">(Poseł Mirosław Nowakowski: To jest merytoryczna dyskusja, przepraszam.)</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, Chciałam przypomnieć zasady głosowania, które dotychczas przyjęliśmy. Głosujemy nad poprawkami Senatu, każdą osobno. W związku z tym padła propozycja pana posła, żeby przyjąć wszystkie poprawki Senatu. Zgodnie z naszymi dotychczasowymi ustaleniami jemy nad poprawkami Senatu, każdą osobno, jest propozycja, która rozumiem nie jest formalna, ażeby en bloc głosować, żeby ustosunkować się w sposób pozytywny do propozycji Senatu.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam państwu przypomnieć, a wynika to z druku, który państwo mam nadzieję macie, że wszystkie poprawki zgłoszone przez Senat, z wyjątkiem jednej, komisja proponuje przyjąć. Czyli dylemat, czy przyjąć czy odrzucić będzie tylko przy jednej z tych poprawek, bo wtedy zaczynamy głosowanie od odrzucenia. Głosujemy zawsze stanowisko naszej komisji.</u>
          <u xml:id="u-65.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proponuję w związku z tym przejście do głosowania kolejno zgłoszonych poprawek. Jeżeli będą niejasności, poprosimy pana posła sprawozdawcę o wyjaśnienie, natomiast wydaje się, że podnoszenie spraw merytorycznych dzisiaj przy tym głosowaniu byłoby nieistotne i niewłaściwe, ponieważ zaburzyłoby jasność głosowania.</u>
          <u xml:id="u-65.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam państwu przypomnieć, że zgodnie z art. 27 Konstytucji Sejm uchwala proponowane przez Senat zmiany zwykłą większością głosów, natomiast nie przyjmuje zmian większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-65.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam też przypomnieć, że w wypadku, jeżeli którakolwiek z poprawek nie zostanie przez Wysoką Izbę ani przyjęta ani odrzucona, tym samym nie mamy całej ustawy i w tym sensie proszę o uwagę przy głosowaniu, żebyśmy niechcący tego błędu nie popełnili, jeżeli on nie leży w naszych zamiarach.</u>
          <u xml:id="u-65.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Głosować więc będziemy przedstawione przez komisję wnioski dotyczące poprawek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-65.8" who="#OlgaKrzyżanowska">W pierwszej poprawce Senat proponuje nowe brzmienie art. 4 ustawy, komisja proponuje tę poprawkę przyjąć. Prosimy uprzejmie pana posła o krótkie przypomnienie, czego dotyczy poprawka. Panie pośle, może będzie wygodniej tutaj, bo będzie pan poseł lepiej słyszalny. Bardzo prosimy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#MirosławNowakowski">Generalnie, wszystkie poprawki wymienione w punkcie 1 systematyzują całą działalność agencji i wyznaczają sposób, pewną prawidłowość całego aktu ustawodawczego. Posłowie mają z pewnością druk uchwały Senatu, i w związku z tym dla przypomnienia w art. 1 w punkcie 1 jest mowa o interwencyjnej polityce państwa, ta polityka interwencyjna ma służyć stabilizacji rynku, a jednocześnie ona ma chronić dochody uzyskiwane z rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#MirosławNowakowski">Jeśli chodzi o zadania, to są ukierunkowane bardziej na zachowanie interwencjonizmu zarówno w skupie produktów rolnych i artykułów żywnościowych w szerokim tego słowa znaczeniu, jak i interwencyjnej sprzedaży, czyli działaniu wtedy, gdy są wysokie ceny i względnie mniejszy popyt, znaczy kiedy jest potrzeba rynku, żeby te artykuły wpłynęły. Z kolei w ostatnim punkcie jest mowa o gromadzeniu rezerw produktów rolnych i ich przetworów.</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#MirosławNowakowski">Odnośnie do punktu 3...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie Pośle! Przepraszam, może ja się nie bardzo orientuję, ale może pan poseł będzie uprzejmy punkt po punkcie, nie jako całość, dlatego, że to utrudnia głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#komentarz">(Poseł Mirosław Nowakowski: Proszę bardzo)</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Po prostu pierwszą poprawkę do art. 4 ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#MirosławNowakowski">Agencja służy realizacji interwencyjnej polityki rolnej państwa, mającej na celu stabilizację rynku produktów rolnych oraz ochronę dochodów uzyskiwanych z rolnictwa. To jest ust. 1 art. 4 punkty 1 i 2.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam, panie pośle, o ile się orientuję, poprawka pierwsza, przyjęcie poprawki dotyczy art. 4, więc prosimy bardzo... Czy to wszystko, co pan poseł ma do art. 4?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#MirosławNowakowski">Proszę bardzo, bo to będziemy głosować.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#MirosławNowakowski">Zadania te Agencja Rynku Rolnego realizuje głównie przez: punkt 1 — interwencyjny skup produktów rolnych oraz w szczególnie uzasadnionych przypadkach import produktów, półproduktów rolnych i artykułów żywnościowych, punkt 2 — interwencyjną sprzedaż produktów rolnych oraz ich przetworów na rynku krajowym i rynkach zagranicznych, punkt 3 — gromadzenie rezerw produktów rolnych oraz ich przetworów. Ustęp 3. Do zakresu działania agencji należy także: 1. Analiza rynku rolnego i żywnościowego, ustalenie tendencji rozwoju produkcji rolniczej i jej uwarunkowań ze strony rynku, oraz organizowanie systemu szybkiej i formacji w tym zakresie. 2. W przypadkach uzasadnionych sytuacją rolnictwa i rynku rolnego formułowanie dla rządu propozycji organizacyjno-prawnych dotyczących rynku rolnego, interwencyjnych cen produktów rolnych, regulacji w zakresie handlu zagranicznego, a także i innych środków interwencji kształtowania podaży lub popytu; propozycje te powinny odnosić się do tych rynków rolnych, które są przedmiotem działania agencji. 3. Możliwość udzielania poręczeń kredytowych. To jest całość brzmienia art. 4.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję. I cały ten art. 4 głosujemy. Przepraszam, czy pan poseł w tej sprawie? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#ZiemowitGawski">Pani Marszałek! Mam propozycję następującą, żebyśmy odbyli głosowanie zgodnie z projektem komisji, to znaczy w dwóch turach, żeby przyjąć propozycje Senatu zawarte w punktach 1, 6, 8, i 9 i oddzielnie głosować punkt 2 dotyczący odrzucenia.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Ponieważ to jest zmiana jakby dotychczasowego systemu głosowania każdej poprawki — chciałabym poddać to jednak pod głosowanie. Czy państwo zgadzacie się, czy ja dobrze zrozumiałam pana posła, że wszystkie wnioski komisji za przyjęciem głosujemy wspólnie, a jeden wniosek o odrzucenie głosujemy osobno.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem takiej wersji głosowania — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (266) Kto jest przeciwny temu sposobowi głosowania? (1) Kto z państwa wstrzyma! się od głosowania? (13) Rozumiem, że Wysoka Izba przyjęła propozycję pana posła, żebyśmy łącznie głosowali wszystkie poprawki na tak, a osobno głosowali poprawkę na nie.</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeśli chodzi o poprawki, które macie państwo przed sobą w druku nr 392. czy przed przystąpieniem do głosowania ktoś z państwa ma jakieś niejasności i chciałby prosić o wyjaśnienie posła sprawozdawcę? Słyszę różne głosy, ale czy to są głosy sprzeciwu? Nie.</u>
          <u xml:id="u-73.3" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym przystępujemy do głosowania stanowiska komisji w stosunku do poprawek Senatu, co do których komisja wypowiedziała się, że prosi o ich przyjęcie.</u>
          <u xml:id="u-73.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem stanowiska Senatu w sprawie poprawek zgłoszonych w druku nr 392, mówiącym o tym, że komisja proponuje przyjęcie tych poprawek — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (291) Kto jest przeciw? (3) Kto wstrzymał się od głosowania? (5) Stwierdzam, że Wysoka Izba poprawki zaproponowane przez komisję sejmową o przyjęcie stanowiska Senatu uchwaliła 291 głosami.</u>
          <u xml:id="u-73.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania poprawki — przepraszam, muszę ją teraz znaleźć — proszę państwa, przystępujemy do głosowania poprawki 7, w której stanowisko komisji brzmi: odrzucić propozycję Senatu zawartą w pkt. 7 uchwały.</u>
          <u xml:id="u-73.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła sprawozdawcę o przypomnienie czego dotyczy punkt 7.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#MirosławNowakowski">Propozycja Senatu jest: w art. 10 w ust. 3 skreśla się wyrazy: „i zysku”. Brzmienie tego artykułu w wersji komisji byłoby: „Agencja zatrzymuje całość nadwyżki środków finansowych i zysku na cele, o których mowa w art. 4”.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#MirosławNowakowski">Natomiast w propozycji Senatu chodzi o skreślenie słów: „i zysku, czyli ogranicza się tylko do nadwyżki środków finansowych.</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#MirosławNowakowski">Czy poprzednie wyjaśnienia, które podałem zanim przystąpiliśmy do głosowania są wystarczające? Prosiłbym o argumentację tego o ile zajdzie potrzeba.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Państwo rozumiecie sens poprawki. Pan poseł zdaje się prosił o głos, tak?</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#komentarz">(Poseł Władysław Serafin: Mam pytanie)</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa w czasie głosowania w zasadzie nie ma dyskusji, więc czy to dotyczy...</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#komentarz">(Poseł Władysław Serafin: Ale ja mam pytanie, mam wątpliwość, pani marszałek.)</u>
          <u xml:id="u-75.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#WładysławSerafin">Czy w wypadku gdyby Sejm odrzucił propozycje komisji, nie uzyskałaby ona 2/3 głosów, a potem w wypadku gdyby Sejm 50% plus 1 przyjął propozycje Senatu, to ustawa nabiera mocy legislacyjnej, prawnej, czy?</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Tak)</u>
          <u xml:id="u-76.2" who="#WładysławSerafin">Moja wątpliwość stąd się wzięła, że pan minister Michał Wojtczak użył... uważam, że powinniśmy zażądać po raz ostatni interpretacji. faktu politycznego szantażu, ponieważ powiedział, że stoimy wobec pewnego pata gospodarczego, że jeżeli nie uchwalimy, że to jest wielkie zadanie itd., i uważam, że to co poseł Jacek Soska...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle proszę, jeżeli można, ograniczyć się tylko do sprawy proceduralnej, do wątpliwości — proszę państwa, proszę o ciszę — tak jest, do wątpliwości związanych z głosowaniem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#WładysławSerafin">Jednym zdaniem, wnoszę o to, żeby jednak Sejm rozważył na tak, żeby przyjął.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł Janusz Szymański, czy w sprawie samej techniki głosowania? Proszę bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa Proszę o ciszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#JanuszSzymański">Chcę zgłosić wniosek formalny, żeby w pierwszej kolejności przegłosować wniosek pozytywny o przyjęcie, dlatego, że...</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#JanuszSzymański">... jest to wniosek...</u>
          <u xml:id="u-80.3" who="#komentarz">(Gwar na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Proszę panu posłowi dać skończyć.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#JanuszSzymański">Mniejszości i reguły parlamentarne nakazują w takim wypadku głosować wniosek mniejszości jako pierwszy i zresztą zawsze jest dobrze, jeżeli głosowanie pierwsze jest głosowaniem pozytywnym za przyjęciem, i to ułatwi nam procedurę, bo jeżeli nie będzie przyjęcia, wtedy będzie wniosek za odrzuceniem, to wykaże jasność mocy legislacyjnej tej ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Dzięki ternu, że stanowisko pana posła Szymańskiego dotyka sprawy, która budzi tu kontrowersje, nie tylko w tej dziedzinie i wydaje mi się niewłaściwe w czasie głosowania zmieniać dotychczas przyjęte reguły, wydaje mi się, że jednak Zaczniemy głosować stanowisko komisji, tak jak zawsze dotychczas głosowaliśmy...</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#OlgaKrzyżanowska">... — pamiętając o tym, o czym mówiliśmy, że jeżeli nie uzyskamy odpowiednich 2/3 głosów, to mamy możliwość uzyskać połowę, jeżeli Wysoka Izba uzna za stosowne przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś jeszcze na temat samego sposobu głosowania chcę zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-83.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie — to przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-83.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za wnioskiem komisji o odrzucenie poprawki Senatu — o odrzucenie poprawki Senatu, proszę państwa, proszę o ciszę w czasie głosowania — do art. 10 ustawy — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (189) Kto jest przeciwny? (85) Kto wstrzyma! się od głosowania? (33) Proszę uprzejmie o podanie mi proporcji.</u>
          <u xml:id="u-83.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa. Wniosek o odrzucenie nie przeszedł, gdyż powinny być 203 głosy, żebyśmy uzyskali dwie trzecie przy połowie obecnych posłów, a było 189 — w związku z tym propozycja naszej komisji o odrzucenie poprawki Senatu nie przeszła.</u>
          <u xml:id="u-83.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Przechodzimy więc teraz do następnego cyklu głosowania. Czy ktoś z państwa ma wątpliwości na temat samego sposobu głosowania? Będziemy głosować — kto z państwa jest za przyjęciem poprawki Senatu wbrew opinii naszej komisji, bo opinię komisji państwo znacie, potrzebujemy w tej chwili do uzyskania tego 50% głosów plus jeden.</u>
          <u xml:id="u-83.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy sam sposób głosowania jest dla państwa tak jasny?</u>
          <u xml:id="u-83.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli tak — przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-83.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem poprawki Senatu dotyczącej art. 10 ustawy — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (242) Kto jest przeciwny? (8) Kto wstrzymał się od głosowania? (55) Stwierdzani, że Wysoka Izba poprawkę Senatu do art. 10 przyjęła.</u>
          <u xml:id="u-83.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, w ten sposób przegłosowaliśmy wszystkie poprawki Senatu do ustawy i tym samym ustawa nabiera mocy prawnej.</u>
          <u xml:id="u-83.12" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, następnym punktem dzisiejszych obrad ma być głosowanie na temat funduszu socjalnego. Niestety, nie mam jeszcze informacji, czy komisja jest gotowa z wnioskami. Jeżeli nie, przeszlibyśmy do pierwszego czytania ustaw, które mamy w programie, a do głosowania wrócilibyśmy później.</u>
          <u xml:id="u-83.13" who="#komentarz">(Chwila przerwy).</u>
          <u xml:id="u-83.14" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam państwa za przerwę, ale chcielibyśmy dzisiaj mieć ważne głosowania za sobą. Jeżeli komisja, która rozpatruje będzie gotowa, to przystąpimy zaraz do głosowania. Poseł sprawozdawca będzie nam poprawki zgłaszane z sali przedstawiał. Jeżeli ten zespół nie jest gotowy, przystąpimy w takim razie do punktu 3 porządku dziennego, to znaczy pierwsze czytanie projektu... sprawozdania komisji — przepraszam — o rządowym projekcie ustawy o szczególnych zasadach zasądzania alimentów.</u>
          <u xml:id="u-83.15" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o chwileczkę cierpliwości, chcę uzyskać informacje.</u>
          <u xml:id="u-83.16" who="#komentarz">(Chwila przerwy)</u>
          <u xml:id="u-83.17" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, widzę że praca komisji przeciąga się, wydaje mi się, że nie możemy głosować, będzie to zbyt gorączkowo i zbyt nagle.</u>
          <u xml:id="u-83.18" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy zatem do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o szczególnych zasadach zasądzania alimentów (druki nr 253 i 371).</u>
          <u xml:id="u-83.19" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu posła sprawozdawcę, panią poseł Annę Dynowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#AnnaDynowska">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W imieniu połączonych Komisji Polityki Społecznej oraz Komisji Ustawodawczej wnoszę, aby Wysoki Sejm odrzucić raczył rządowy projekt ustawy o szczególnych zasadach zasądzania alimentów. Stanowisko takie zajęły połączone komisje sejmowe już po pierwszym czytaniu omawianego projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#AnnaDynowska">Ze względu na związane z projektem omawianej ustawy ogromne oczekiwania społeczne, wagę tematu, fakt dokonania pierwszego czytania projektu ustawy na posiedzeniu komisji, a nie na posiedzeniu plenarnym Sejmu, co uniemożliwiło przeprowadzenie szerokiej debaty w tym przedmiocie i w końcu ze względu na konieczność pełnego zrozumienia stanowiska zajętego przez komisje sejmowe, czuję się w obowiązku rzetelnie zreferować proponowane w projekcie ustawy rozwiązania oraz omówić cele, jakie zdaniem projektodawców ustawa ta pozwoliłaby osiągnąć.</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#AnnaDynowska">Panie i Panowie Posłowie! Już w preambule do omawianego projektu ustawy jego autorzy stwierdzają, że ustawa ta służyć ma ułatwieniu dochodzenia alimentów przez, uprawnionych oraz zapewnić ma realną wartość świadczeń alimentacyjnych na rzecz małoletnich i że wprowadza się ją na okres przejściowy.</u>
          <u xml:id="u-84.3" who="#AnnaDynowska">Osiągnięciu tych celów służyć ma wprowadzenie w okresie do dnia 1 stycznia 1993 r. — bo tylko na taki okres proponowana ustawa miałaby obowiązywać — uproszczonego trybu postępowania w sprawach alimentacyjnych oraz zasądzania alimentów w określonych wypadkach jako części ułamkowej lub procentu wynagrodzenia lub innych stałych dochodów osoby zobowiązanej, z ustaleniem najniższej kwoty alimentów.</u>
          <u xml:id="u-84.4" who="#AnnaDynowska">Chciałabym szczegółowo omówić wszystkie z proponowanych rozwiązań, ponieważ, jak powiedziałam, pierwsze czytanie odbywało się na posiedzeniu połączonych komisji sejmowych i Wysoka Izba mogłaby mieć kłopoty ze zrozumieniem argumentacji, którą kierowali się, projektodawcy oraz ze zrozumieniem argumentacji komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-84.5" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, w art. 1 omawianego projektu ustawy proponuje się, ażeby sąd określał wysokość alimentów w formie ułamka lub procentu całości, albo określonej części wynagrodzenia, czy też innego dochodu zobowiązanego, jeżeli uprawniony ma prawo do równej ze zobowiązanym stopy życiowej. Przypomnę, że dotyczy to tylko alimentów należnych dzieciom od rodziców oraz alimentów między małżonkami. A wynagrodzenie lub inny dochód stanowi stale źródło utrzymania zobowiązanego. Określając wysokość alimentów w tej formie, sąd jednocześnie ustala ich najniższą kwotę.</u>
          <u xml:id="u-84.6" who="#AnnaDynowska">Zgodnie z proponowanym ust. 2 tego artykułu, mimo zaistnienia warunków, sąd może odstąpić od określenia alimentów w formie ułamkowej lub procentowej, jeżeli uprawniony sprzeciwi się temu, albo sąd uzna, że zasądzenie alimentów w tej formie byłoby sprzeczne z interesem uprawnionego.</u>
          <u xml:id="u-84.7" who="#AnnaDynowska">Podwyższenie alimentów może, zgodnie z art. 2 omawianego projektu, nastąpić na zasadach określonych w dalszych częściach niniejszej ustawy, tylko na podstawie wzrostu wynagrodzenia lub dochodu zobowiązanego i nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się poprzedniego orzeczenia.</u>
          <u xml:id="u-84.8" who="#AnnaDynowska">Art. 3 i następne projekty omawianej ustawy dotyczą szczegółowego, specjalnego trybu dochodzenia roszczeń alimentacyjnych. Zgodnie z intencją projektodawcy sąd mógłby wydawać wyroki w sprawach alimentacyjnych na posiedzeniu niejawnym, na podstawie twierdzeń pozwu, dołączonych dokumentów oraz na podstawie wysokości wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w jednostkach gospodarki uspołecznionej w poprzednim kwartale, ogłaszanego przez prezesa GUS, na podstawie odrębnych przepisów uznałby sprawę za dostatecznie wyjaśnioną do stanowczego rozstrzygnięcia. Wyrok ten zapadałby na posiedzeniu niejawnym i wydawany byłby przez jednego sędziego bez udziału ławników. Odpis wyroku doręczony byłby stronom z urzędu. Wyrok ten wydany na posiedzeniu niejawnym wiązałby sąd od chwili podpisania sentencji.</u>
          <u xml:id="u-84.9" who="#AnnaDynowska">Art. 4 przewiduje możliwość wniesienia w dwutygodniowym terminie przez każdą ze stron niezadowoloną z rozstrzygnięcia takiego wyroku wniosku o rozpoznanie sprawy w postępowaniu zwykłym. Wniosek ten wywoływałby konieczność powołania wszelkich zarzutów, okoliczności faktycznych i prawnych na poparcie, a pozwany może również wnosić o zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności, bo wyrok z takiego rygoru... z przymiotu rygoru natychmiastowej wykonalności korzystałby.</u>
          <u xml:id="u-84.10" who="#AnnaDynowska">W tym wypadku od wniosku zobowiązanego skierowanie sprawy do zwykłego postępowania pobierałoby się wpis jak od zażalenia. W ponownym rozpoznaniu sprawy sąd wydawałby wyrok, w którym albo wyrok wydany na posiedzeniu jawnym utrzymywałby w mocy, w całości albo w części, wyrok uchylał i orzekał o żądaniu pozwu albo pozew odrzucał lub postępowanie, umarzał. Wyrok ten podlegałby zaskarżeniu w normalnym zwykłym postępowaniu.</u>
          <u xml:id="u-84.11" who="#AnnaDynowska">Przepisy przewidują także, że ustawa miałaby wejść w życie z dniem np. ogłoszenia i obowiązywać tylko do dnia 1 stycznia 1993 r. Przy czym postępowanie w sprawach wszczętych na podstawie art. 2, to jest postępowanie w sprawie podwyższenia alimentów, nie zakończone w sądzie pierwszej instancji do tego okresu, toczyłoby się według tych szczególnych przepisów, tu określonych.</u>
          <u xml:id="u-84.12" who="#AnnaDynowska">Wysoki Sejmie! Zasadniczy ciężar zapewnienia środków utrzymania spoczywa w Rzeczpospolitej Polskiej na samej rodzinie. W przepisie art. 79 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi się, że państwo zapewnia realizację praw i obowiązków alimentacyjnych. Obowiązki te — przypomnę — wynikają z pokrewieństwa, albo więzów prawnych, z którymi ustawodawca wiąże ich istnienie. Prawo nasze dopuszcza każdą postać świadczeń alimentacyjnych. Mogą to być świadczenia pieniężne jak i świadczenia w naturze. Ich wybór odpowiadać powinien celowi, jakiemu obowiązek ten służy i uwzględniać okoliczności każdego konkretnego przypadku.</u>
          <u xml:id="u-84.13" who="#AnnaDynowska">Określone postacie świadczeń alimentacyjnych mają stanowić dla uprawnionego efektywny środek pokrywania jego potrzeb w sferze utrzymania i wychowania, to jest zabezpieczać jego interesy, a jednocześnie nie być szczególnie dotkliwe dla zobowiązanego.</u>
          <u xml:id="u-84.14" who="#AnnaDynowska">W praktyce najbardziej powszechnym sposobem określania zakresu obowiązku alimentacyjnego jest płatne periodycznie świadczenie pieniężne w wysokości określonej kwotowo, albo też w określonej ułamkowo wysokości dochodu zobowiązanego.</u>
          <u xml:id="u-84.15" who="#AnnaDynowska">Tak więc proszę państwa, proponowane w art. 1 omawianego projektu ustawy rozwiązanie jest już od lat stosowane w praktyce, a szczegółowe zasady jego stosowania określa uchwała pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1987 roku w sprawie wytycznych w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach o alimenty.</u>
          <u xml:id="u-84.16" who="#AnnaDynowska">Ograniczony zakres stosowania tego typu sposobu określania alimentów nie wynika, proszę państwa, z niechęci sędziów do ułamków czy procentów, lecz z faktu istnienia bardzo różnych systemów określania zarobków. Zasądzanie alimentów w tej formie jest możliwe tylko w takim stanie faktycznym, w którym jest niewątpliwe, że zobowiązany pobiera stałe wynagrodzenie za prace gwarantujące regularne i w zbliżonej wysokości zarobki i że jest ono jedynym źródłem dochodów. Tylko bowiem w takich wypadkach ułamkowe czy procentowe określenie obowiązku alimentacyjnego spełniałoby swój cel automatycznego wzrostu alimentów wraz ze wzrostem wydajności wysokości zarobków, powodując tym samym zmniejszenie liczby spraw o zmianę wysokości alimentów.</u>
          <u xml:id="u-84.17" who="#AnnaDynowska">W warunkach gdy zobowiązany uzyskuje oprócz wynagrodzenia za pracę także inne dochody, pracuje na więcej niż jednym etacie, albo w godzinach nadliczbowych, czy też wykonuje prace sezonowe, albo zlecone, nie jest wskazana taka forma alimentów, albowiem budzi to obawę, iż przy wykonaniu takiego orzeczenia, nie wszystkie dochody mogłyby być brane pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-84.18" who="#AnnaDynowska">Zasądzanie alimentów ułamkowej czy procentowej części zarobków jest dopuszczalne w zasadzie tylko wtedy, gdy uprawniony ma prawo do równej ze zobowiązanym stopy życiowej, a więc nie dotyczy wszystkich roszczeń alimentacyjnych, dotyczy tylko roszczeń na rzecz małoletnich i między małżonkami, bo tylko w tym wypadku uprawniony ma prawo do równej ze zobowiązanym stopy życiowej, zarobki stanowią stałe źródło utrzymania zobowiązanego i w wypadku gdy system wynagradzania gwarantuje regularne, zbliżone do siebie zarobki okresowe — z reguły miesięczne.</u>
          <u xml:id="u-84.19" who="#AnnaDynowska">Podkreślić pragnę, że przy tej formie określania alimentów możliwe jest jednocześnie określenie dolnej granicy alimentów w sposób kwotowy tak, aby przy obniżeniu się wynagrodzenia, często dokonanego z winy pracownika, nie doszło do automatycznego zaniżenia wysokości alimentów.</u>
          <u xml:id="u-84.20" who="#AnnaDynowska">Tego typu forma zasądzania alimentów jaką proponuje art. 1 projektu niniejszej ustawy, jest praktycznie niemożliwa w wypadkach, gdy dochody lub wynagrodzenie zobowiązanego są zmienne, co wyłącza możliwość pełnego jej zastosowania w stosunku do rolników, rzemieślników, prywatnych przedsiębiorców, a w chwili obecnej także i znakomitej części pracowników zatrudnionych w jednostkach gospodarki uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-84.21" who="#AnnaDynowska">Zdaniem komisji ustawa i to proponowane w art. 1 rozwiązanie nie spełniłoby oczekiwanego celu, a poza tym jest zbędne, albowiem jest od lat stosowane przez sądy.</u>
          <u xml:id="u-84.22" who="#AnnaDynowska">Szersze wprowadzenie takiej zasady określania alimentów w ocenie komisji będzie możliwe dopiero w sytuacji, gdy zostaną określone reguły ustalania wysokości rzeczywiście uzyskiwanych dochodów przez zobowiązanych do alimentacji. Pewne nadzieje, proszę państwa, komisje sejmowe wiążą z przygotowywanym przez rząd projektem ustawy o podatku od dochodów osobistych.</u>
          <u xml:id="u-84.23" who="#AnnaDynowska">Wysoki Sejmie! Zaproponowana przez rząd redakcja art. 1 projektu omawianej ustawy powoduje, że dojdzie do naruszenia podstawowej w sprawach alimentacyjnych zasady, określonej w art. 135 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, stanowiącej, że zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.</u>
          <u xml:id="u-84.24" who="#AnnaDynowska">Zapis proponowanego art. 1 tej ustawy nie pozwala na łączenie wysokości alimentów z potrzebami uprawnionego, koncentrując się tylko i wyłącznie na możliwościach zarobkowych i majątkowych, a w zasadzie głównie zarobkowych zobowiązanego.</u>
          <u xml:id="u-84.25" who="#AnnaDynowska">Art. 2 projektu omawianej ustawy, który mówi o przesłankach warunkujących dopuszczenie roszczenia o podwyższenie alimentów, narusza, proszę państwa, także jedną z podstawowych zasad określonych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, mianowicie przepis art. 138 tego kodeksu, który mówi o przesłankach roszczenia o zmianę wysokości już zasądzonych przez sąd alimentów.</u>
          <u xml:id="u-84.26" who="#AnnaDynowska">Wysoki Sejmie! Szczególny sprzeciw komisji wzbudziła jednak propozycja wprowadzenia tak zwanego uproszczonego trybu zasądzania alimentów. Z tego typu specjalnymi trybami nasze ustawodawstwo ma nie najlepsze doświadczenia, przypomnę sławetną majową ustawę w sprawach karnych z 1985 roku. Jest to spec ustawa, która ma być wprowadzona na określony okres, w którym ma być jeszcze inflacja, która, jak Wysoka Izba wie, w tej chwili jest już coraz bardziej nikła. Ten uproszczony tryb zasądzania alimentów budzi sprzeciw z wielu powodów. Z powodu dopuszczenia odstępstw nawet od konstytucyjnych zasad, wyrokowania na posiedzeniach jawnych sądu, przypomnę art. 63 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; art. 59 ust. 1 Konstytucji, który mówi o rozpoznawaniu i rozstrzyganiu spraw w sądach, że rozstrzyganie i rozpatrywanie spraw w sądach odbywa się z udziałem ławników. W tym wypadku ten uproszczony tryb te zasady łamie.</u>
          <u xml:id="u-84.27" who="#AnnaDynowska">Ta propozycja budzi sprzeciw także i z tego powodu, że rozstrzygnięcia mają być w zasadzie oparte na twierdzeniach pozwu. Tutaj, w tym wypadku, stosownie do przepisów procedury cywilnej i wykształconego orzecznictwa, rozpoznając sprawę o alimenty, sąd powinien wykazać szczególną aktywność w gromadzeniu i przeprowadzaniu dowodów w celu prawidłowego ustalenia rzeczywistych potrzeb uprawnionego oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego.</u>
          <u xml:id="u-84.28" who="#AnnaDynowska">Roszczenia alimentacyjne są, proszę państwa, szczególnie uprzywilejowane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Normy procesowe procedury cywilnej ułatwiają i upraszczają dochodzenie tego typu roszczeń oraz ich egzekwowanie.</u>
          <u xml:id="u-84.29" who="#AnnaDynowska">Od sędziego wymaga się przy prowadzeniu spraw alimentacyjnych rzetelnego zgromadzenia materiału dowodowego, odebrania wyjaśnień od stron w trybie art. 212 kpc, szczegółowego przesłuchania stron, zebrania wywiadów zapewniających uzyskanie wyczerpujących informacji i danych o sytuacji materialnej, rodzinnej, zdrowotnej i innych rzutujących na ostateczne rozstrzygnięcie.</u>
          <u xml:id="u-84.30" who="#AnnaDynowska">Postępowanie dowodowe powinno w sprawach alimentacyjnych zmierzać do takiego wyjaśnienia sprawy, aby poczynione następnie ustalenia faktyczne były zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy i dawały podstawę do merytorycznie i społecznie trafnego rozstrzygnięcia.</u>
          <u xml:id="u-84.31" who="#AnnaDynowska">Ta propozycja uproszczonego trybu dochodzenia roszczeń narusza także zasadę równości stron w procesie.</u>
          <u xml:id="u-84.32" who="#AnnaDynowska">Co się stanie w wypadku, gdy jedna ze stron będzie niezadowolona z rozstrzygnięcia wydanego w spec trybie przez sąd na posiedzeniu niejawnym? Ma prawo zgodnie z zapisem proponowanym w art. 4 złożyć do sądu wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu zwykłym. A więc cel uproszczenia trybu w sprawach niespornych, który przyświeca! projektodawcom w tym zakresie, nie zostanie, proszę państwa, osiągnięty, bo tam. gdzie sprawy są niesporne, nikt nie składa na drogę sądową wniosku o zasądzenie roszczeń alimentacyjnych. Natomiast wszystkie pozostałe przypadki są sporne i należy oczekiwać, że tego typu postępowanie wręcz doprowadzi do wydłużenia drogi sądowej i jedyną jakąś tamą, która miałaby powodować możliwość wnoszenia, możliwość przyjmowania przez strony takich orzeczeń, byłoby to, że od wniosku o skierowanie sprawy do zwykłego postępowania pobiera się wpis jak od zażalenia.</u>
          <u xml:id="u-84.33" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, proszę wyobrazić sobie sytuację, że matka dzieci uprawnionych do alimentacji występuje do sądu, na podstawie art. 3 projektu tej ustawy, o wydanie wyroku podwyższającego wysokość alimentów. We wniosku tym nie ujawnia faktu, że zobowiązany do alimentacji jest także ojcem innych dzieci, których ona nie jest matką. Faktu tego nie ujawnia, sąd tego nie bada z urzędu, bo zgodnie z tym zapisem obowiązku takiego nie ma, wydaje wyrok, w którym to wyroku orzeka, zgodnie z żądaniem pozwu, alimenty w określonej wysokości, natomiast inne dzieci, których wnioskodawczym w tym wypadku nie jest matką, nie mogą otrzymać alimentów, bo może się okazać, że sąd już orzekł w całości, na podstawie wszelkich środków majątkowych, zarobkowych posiadanych przez zobowiązanego do alimentacji. Prowadzić to będzie do nieporozumień — w rezultacie do wniosków o rozpoznawanie sprawy w postępowaniu zwykłym i przepis ten praktycznie niczego nie ułatwi, nie uprości.</u>
          <u xml:id="u-84.34" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, przepis ten, szczególnie ten tryb dochodzenia roszczeń bardzo oprotestowało środowisko sędziowskie. Z doświadczeń sędziów sądów rodzinnych wynika, że w większości wypadków osoby, albo uprawnione do alimentacji, albo osoby, które występują w imieniu osób uprawnionych do alimentacji z reguły dochodzą roszczeń alimentacyjnych w zawyżonej kwocie, kierując się zasadą, że sąd i tak coś z tego obetnie.</u>
          <u xml:id="u-84.35" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, w tym wypadku nie mówię, że alimenty ustala się w wysokości potrzeb uprawnionego. Tutaj o potrzebach uprawnionego się nie mówi. Uprawniony może zażądać tyle ile chcę, jeżeli na podstawie twierdzeń pozwu będzie uprawdopodobnione i tych wszystkich średnich wynagrodzeń w kraju ogłaszanych przez prezesa GUS na podstawie odrębnych przepisów.</u>
          <u xml:id="u-84.36" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, do niczego to nie prowadzi tylko do zamętu, zamieszania. Może się okazać, że zobowiązany do alimentacji nie będzie miał na ten wpis, który musi złożyć jak od zażalenia. Dotyka to także wiciu zobowiązanych, których na taki wpis nie stać. Przypomnę — zakłady karne i skazani, żołnierze zawodowi, osoby bezrobotne. Jak w tym wypadku, na podstawie art. 1, którego bezrobotnego będzie stać na opłacenie wpisu od zażalenia. Są to rzeczy nie do przyjęcia, z punktu widzenia naszego ustawodawstwa.</u>
          <u xml:id="u-84.37" who="#AnnaDynowska">Przepisy tego projektu ustawy miały piękną intencję. Chodziło o to, żeby w warunkach inflacji pomóc ludziom, szczególnie kobietom, matkom osób małoletnich, które borykają się w tym wypadku z takimi trudnościami i muszą występować wielokrotnie do sądów o podwyższenie świadczeń alimentacyjnych. Projekt ustawy praktycznie nie spełnia celu. Inflację, tę największą — mam nadzieję — mamy za sobą. Wielki wpływ spraw z zakresu alimentacji praktycznie skończył się w połowie marca w sądach, tak przynajmniej wynika z oświadczenia sędziów. W tej chwili sprawy biegną w sposób normalny. Tego typu mechanizmy, jakie proponuje ustawa, nie pozwalają na osiągnięcie tego podstawowego celu, który tutaj przyświecał projektodawcom. Celu rzeczywiście godnego, ale celu, który stawia na naruszenie kapitalnych norm prawa materialnego i prawa procesowego. Ponieważ w ocenie obu komisji sejmowych ustawa ta nie osiągnie zamierzonego celu, proponujemy aby Wysoki Sejm raczył odrzucić przedstawiony przez rząd projekt ustawy, albowiem projekt ten nie pozwala na osiągnięcie celów, a nie można dopuścić do tworzenia kolejnych ustaw, spec ustaw epizodycznych, które naruszają obowiązujący porządek prawny.</u>
          <u xml:id="u-84.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję nad sprawozdaniem komisji. Do głosu zapisało się 7 mówców.</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu panią poseł Anielę Bukałę z PSL, a następnie pana posła Andrzeja Bondarewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#AnielaBukała">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W całej rozciągłości popieram wniosek Komisji Polityki Społecznej oraz Ustawodawczej zawarty w sprawozdaniu (druk nr 371) o odrzucenie rządowego projektu ustawy o szczególnych zasadach zasądzania alimentów (w druku nr 253).</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#AnielaBukała">Uważam, że nie stać nas dzisiaj, w imię czytelności i logiki procesu legislacyjnego na uchwalanie ustaw epizodycznych obowiązujących — jak to zapisano w projekcie — do 1 stycznia 1993 r. i oderwanych od innych przepisów normujących tę samą materię.</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#AnielaBukała">Przecież i tak stoimy przed koniecznością ustalenia trwałych podstaw prawnych, a to wymaga zmian lub nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz Kodeksu postępowania cywilnego. I za tymi zmianami osobiście się opowiadam.</u>
          <u xml:id="u-86.3" who="#AnielaBukała">Dziwi mnie także fakt, że w uzasadnieniu projektu epizodycznej ustawy, w wyliczeniu przewidywanych skutków finansowych, podaje się jako zasadniczą, dramatyczną sytuację etatowo-kadrową sądów rodzinnych.</u>
          <u xml:id="u-86.4" who="#AnielaBukała">Czy należy to uzależniać od uchwalenia tej ustawy? Mam wątpliwości, bo przecież nie tylko, porównując rok 1988 do 1980, wpływ spraw o podwyższenie alimentów w skali kraju wzrósł o ponad 300%, ale także wpływ tych spraw nadal jest wysoki. Np. w Sądzie Rejonowym w Nysie w roku 1989 w porównaniu z 1988 r. ilość tych spraw wzrosła już prawie o 200%, zaś w styczniu 1990 r. wzrost w porównaniu ze styczniem 1989, wyniósł aż 344%, a odpowiednio w lutym i marcu o 242% i 190%.</u>
          <u xml:id="u-86.5" who="#AnielaBukała">Uzasadnia to chyba potrzebę pełniejszego rozpoznania i rozstrzygnięcia tych ważnych problemów przez ministra sprawiedliwości i rząd.</u>
          <u xml:id="u-86.6" who="#AnielaBukała">Wysoki Sejmie! Odrzucenie rządowego projektu ustawy nie rozwiązuje nabrzmiałych problemów alimentacji w Polsce. Dlatego sprawy te wymagają rychłego rozstrzygnięcia. Pierwszym krokiem w tym kierunku powinno być szybkie rozpatrzenie poselskiego projektu ustawy o funduszu alimentacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-86.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Bondarewskiego ze Stronnictwa Demokratycznego, następnie pana posła Zdzisława Czarnobilskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#AndrzejBondarewski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Oczywiście po tak długim, w pełni operującym wieloma argumentami sprawozdaniu zaprezentowanym przez panią poseł Annę Dynowską, praktycznie nie powinniśmy wypowiadać się — jestem za tym właśnie stanowiskiem obu komisji. Wydaje mi się jednak, że społeczeństwo słuchające tutaj argumentacji posłów może odnieść wrażenie, że jesteśmy przeciw temu, aby szybko, sprawnie rewaloryzować alimenty.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#AndrzejBondarewski">Ciągłe, co trzy, co pięć miesięcy, coroczne wnoszenie nowych powództw utrudnia rewaloryzację, szczególnie myślę tutaj o matkach samotnie wychowujących dzieci.</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#AndrzejBondarewski">Nie jesteśmy przeciwko temu. Z mojego punktu widzenia, jako wykonującego zawód adwokata i na co dzień spotykającego się z tymi sprawami, jestem przekonany, że ten tryb, który przewiduje ustawa wyłącznie wydłużałby całe postępowanie.</u>
          <u xml:id="u-88.3" who="#AndrzejBondarewski">Pomijając już inne kwestie, o których mówiła pani poseł sprawozdawca, że jest to jakaś ingerencja w ogóle w materię kodeksową, która może mieć miejsce, tylko w sposób epizodyczny. Ale mogę wyliczyć niemal z kalendarzem w ręku, każde wydłużenie pisania przy terminach, które tutaj mają miejsce i jednocześnie obciążeniu kosztami pozwanego, który z natury rzeczy nie będzie się zgadzał z pozwem i będzie wnosił zażalenie. Bo zwykle do tego dochodzi, że to strona żądająca, wierzyciel z zasady agrawuje trochę swoje żądania, nawet może nie potrzeby, ale żądania i możliwości pozwanego. Z kolei pozwany nie zgadza się z tego rodzaju stanowiskiem i oczywiście następuje zażalenie.</u>
          <u xml:id="u-88.4" who="#AndrzejBondarewski">Wyliczenie tych terminów kodeksowych, terminów na uzupełnienie braków, bo one będą miały miejsce praktycznie rzecz biorąc, powoduje, że zamiast tego, że w ciągu 2–3 tygodni od dnia wniesienia pozwu może się odbyć rozprawa i wszystkie problemy mogą być rozwiązane przez osobisty kontakt sądów ze stronami, tutaj zacznie się korespondencja, która nie pozwoli na szybkie zakończenie sprawy.</u>
          <u xml:id="u-88.5" who="#AndrzejBondarewski">W moim też przekonaniu, pomijając te wszystkie najważniejsze argumenty, które tu padły, to decydujące wydłużenie postępowania, a nie skrócenie, dodatkowe obciążenie i możliwość dodatkowego obciążania kosztami strony, która i tak jest niezamożna, absolutnie powoduje, że argumentacja tutaj przedstawiona przez posła sprawozdawcę nie tylko trafia mi do przekonania, ale i z punktu widzenia praktyka sądowego, jestem też absolutnie przekonany, że projekt był wadliwy. Z tych względów także twierdzę, że należy projekt ten odrzucić.</u>
          <u xml:id="u-88.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Zdzisława Czarnobilskiego z Klubu Niezależnych Posłów, następnie pana posła Andrzeja Konopkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#ZdzisławCzarnobilski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Projekt ustawy o szczególnych zasadach zasądzania alimentów należy uznać za chybiony i poddać go krytyce.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#ZdzisławCzarnobilski">W pierwszym rzędzie należy stwierdzić, że projektowana ustawa zawiera sprzeczności z obowiązującym systemem prawnym, a w szczególności z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz przepisami Kodeksu postępowania cywilnego. Z preambuły do ustawy wynika, że ustawa wprowadzona ma być na czas przejściowy, czym nawiązuje do niezbyt chlubnych tradycji minionego okresu, w którym parlament uchwalał szczególne ustawy na okres przejściowy, ustawy tak przecież krytykowane.</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#ZdzisławCzarnobilski">Wątpliwości rodzą się co do rzeczywistej potrzeby ustawowego uregulowania szczególnego trybu postępowania w sprawach alimentacyjnych niż obecnie obowiązujący. Należy bowiem zauważyć, iż proponowany tryb wydawania wyroków przez sąd na posiedzeniu niejawnym i bez udziału stron w niczym nie przyspieszy zakończenia sprawy, a wręcz przeciwnie, wydłuży go w przypadku złożenia odwołania jednej ze stron. W przypadku zaś braku odwołania strony pozwanej doprowadzi do wywołania drastycznej sytuacji, podważającej wiarygodność i zaufanie do sądu i zaostrzenie konfliktów w rodzinie.</u>
          <u xml:id="u-90.3" who="#ZdzisławCzarnobilski">Należy podkreślić, iż proponowana regulacja stanowi poważny wyłom w obowiązującym systemie prawnym gwarantującym równość stron procesowych wobec sądu i bezpośredniość udziału w postępowaniu.</u>
          <u xml:id="u-90.4" who="#ZdzisławCzarnobilski">Kodeks rodzinny i opiekuńczy, a także wykształcona na jego tle praktyka sądowa dopuszcza również możliwość zasądzania przez sądy alimentów w stosunku procentowym do dochodów zobowiązanego do alimentacji. Wydaje się, iż jedynie słuszną drogą zmierzającą do polepszenia sytuacji prawnej osób uprawnionych do alimentacji winny być zmiany do ustawy o funduszu alimentacyjnym. Zmiany te — moim zdaniem — winny iść w kierunku:</u>
          <u xml:id="u-90.5" who="#ZdzisławCzarnobilski">— po pierwsze — podwyższenia świadczeń alimentacyjnych do kwot gwarantujących realną możliwość zaspokajania podstawowych potrzeb uprawnionego;</u>
          <u xml:id="u-90.6" who="#ZdzisławCzarnobilski">— po drugie — odformalizowania postępowania przed organami ZUS, np. przez okresową rewaloryzację świadczeń dokonywaną bez potrzeby występowania do sądu o podwyższenie alimentów wynikających z tytułu inflacji i wzrastających potrzeb dziecka;</u>
          <u xml:id="u-90.7" who="#ZdzisławCzarnobilski">— po trzecie — podniesienia dolnej granicy dochodów w rodzinie uprawniających do ubiegania się o świadczenia z funduszu alimentacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-90.8" who="#ZdzisławCzarnobilski">Z przedstawionych powodów wypowiadam się przeciwko projektowi ustawy o szczególnych zasadach zasądzania alimentów. Będę głosował przeciw.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Konopkę ze Stronnictwa Demokratycznego, następnie pana posła Edwarda Horoszkiewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#AndrzejKonopka">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Bardzo trudno będzie mi ustosunkowywać się do tej ustawy, zwłaszcza po tak znakomitym wystąpieniu w imieniu obu komisji, pani sędziny Anny Dynowskiej. Spróbuję jednak parę zdań na temat tego projektu, powiedzieć od strony praktyki sądowej.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#AndrzejKonopka">Już preambuła tego projektu określa, moim zdaniem, dwa generalne cele: ułatwienie uzyskiwania alimentów i zapewnienie realnej wartości tych alimentów. W świetle uregulowań zawartych w projekcie są to jednak rozwiązania połowiczne, na granicy pobożnego życzenia i nie będą mogły zadowolić wielu tysięcy uprawnionych, to jest w przeważającej mierze małoletnich dzieci.</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#AndrzejKonopka">Jak wynika ze stanowiska zarówno sędziów orzekających w sprawach rodzinnych, z którymi projekt ten konsultowałem, m.in. stanowisko sędziów z Białegostoku, z okręgu Sądu Wojewódzkiego we Włocławku oraz licznych listów nadsyłanych do Komisji Sprawiedliwości, problem leży mniej po stronie przewlekłości postępowania sądowego, jak dotyczy egzekucji tych świadczeń oraz ich wysokości w przypadku uruchomienia 1unduszu alimentacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-92.3" who="#AndrzejKonopka">Bank alimentacyjny przyznaje świadczenia dopiero od daty złożenia wniosku u komornika, mimo że jest to data zawsze inna, a czasami bardzo odległa od tej, która została ustalona w wyroku. Także wysokość tych świadczeń często bardzo odbiega od wysokości ustalonych alimentów.</u>
          <u xml:id="u-92.4" who="#AndrzejKonopka">W 1989 r. maksymalne świadczenie wynosiło 13 tys. 300 zł miesięcznie, na jedno dziecko, obecnie wynosi 51 tys. 700 zł. Ten właśnie problem wymaga rychłego uregulowania. W przepisach o funduszu alimentacyjnym winno się znaleźć uregulowanie wskazujące minimalną kwotę świadczenia bez określenia górnej granicy, która w żadnym razie nie powinna być niższa niż wysokość świadczenia ustalona przez sąd.</u>
          <u xml:id="u-92.5" who="#AndrzejKonopka">Zmiany wymaga też art. 1025 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania cywilnego, na podstawie którego z wyegzekwowanych świadczeń alimentacyjnych organ egzekucyjny pobiera w pierwszej kolejności koszty egzekucyjne, nieraz bardzo wysokie, z pokrzywdzeniem zobowiązanych do tych świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-92.6" who="#AndrzejKonopka">Wracając do projektu, stwierdzić należy, że treść art. 1 nie stanowi niczego nowego, bowiem zasądzanie alimentów w formie ułamkowej lub procentowej już funkcjonuje w praktyce, na co zwróciła uwagę pani poseł Anna Dynowską.</u>
          <u xml:id="u-92.7" who="#AndrzejKonopka">Sprzeczne z zasadą określoną w art. 135 i 138 Kodeksu rodzinnego uzależniającą wysokość alimentów od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz możliwości płatniczych zobowiązanego jest wprowadzenie w art. 1 projektu obowiązku badania, czy — cytuję: „uprawniony ma prawo do równej ze zobowiązanym stopy życiowej”. Także art. 2 projektu ogranicza możliwość podwyższenia alimentów. Obecna sytuacja gospodarcza kraju, rosnąca liczba bezrobotnych praktycznie niweczy jeden z celów tej ustawy, a mianowicie doprowadzenie do przyspieszenia postępowania sądowego.</u>
          <u xml:id="u-92.8" who="#AndrzejKonopka">Skoro dotychczasowy okres tego postępowania wynosił w skali kraju około 2 miesięcy, to omawiany projekt i jego zasady, znalazłyby zastosowanie praktycznie tylko w nielicznych sprawach. Trzeba przewidzieć, że przed wydaniem orzeczenia zostanie uruchomiony aparat administracyjny sądu, w celu ustalenia aktualnej sytuacji zobowiązanego. Przedłuży czas postępowania także przewidywany tryb zaskarżenia orzeczeń, na co państwo już zwracali uwagę.</u>
          <u xml:id="u-92.9" who="#AndrzejKonopka">Argumenty powyższe oraz stanowisko komisji wyrażone przez panią poseł Dynowską, a nadto wypowiedzi państwa posłów, prowadzą, moim zdaniem do wniosku, że dyskutowany projekt ustawy nie pozwala na jego zaakceptowanie.</u>
          <u xml:id="u-92.10" who="#AndrzejKonopka">Czuję się w obowiązku ustosunkować się pokrótce do licznych postulatów zawartych w listach, które otrzymuje Komisja Sprawiedliwości oraz do głosów wyborców, prezentowanych na spotkaniach. Wzorem niektórych państw europejskich proponują oni m.in. wprowadzenie zasady automatycznej, kwotowo lub procentowo określanej, wysokości alimentów w zależności od wieku uprawnionych i podwyższanych w miarę upływu określonego czasu, co miałoby być określone już w pierwszym orzeczeniu sądu.</u>
          <u xml:id="u-92.11" who="#AndrzejKonopka">Propozycja ta, słuszna, być może, co do zasady i celowości, wobec nieuregulowanej sytuacji gospodarczej kraju, inflacji i zróżnicowanego wynagrodzenia nie może być obecnie rozważana.</u>
          <u xml:id="u-92.12" who="#AndrzejKonopka">Trudno zgodzić się też z sugestiami zawartymi w wypowiedziach wielu zobowiązanych do płacenia alimentów rencistów i emerytów, aby znacznie ograniczyć, a nawet niekiedy całkowicie ich zwolnić od obowiązku alimentacyjnego na rzecz dzieci. Takie stanowisko godziłoby w podstawowe zasady humanitarne.</u>
          <u xml:id="u-92.13" who="#AndrzejKonopka">Niezależnie od tego pragnę podziękować wszystkim, którzy przekazują swoje uwagi, bowiem stanowią one cenny materiał do przemyśleń i zawsze są i będą brane pod uwagę w pracach legislacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-92.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Edwarda Horoszkiewicza z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, następnie panią poseł Wandę Sokołowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#EdwardHoroszkiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W uzasadnieniu projektu ustawy o szczególnych zasadach zasądzania alimentów na samym wstępie podkreślono, że celem nowej ustawy ma być wprowadzenie dalszych ułatwień (na marginesie — skoro dalszych, to z tego trafnie wynika, że określone ułatwienia już istnieją), w dochodzeniu alimentów oraz podwyższenia alimentów już zasądzonych.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#EdwardHoroszkiewicz">Otóż przede wszystkim dlatego, że nie można tworzyć, powiedzmy to sobie wprost, niedoskonałego prawa, tylko dlatego, aby uniknąć konieczności wytaczania procesów o podwyższanie alimentów, projekt ten, jak już zauważyła pani poseł sprawozdawca Anna Dynowską, jest niedoskonały.</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#EdwardHoroszkiewicz">Poza tym, wprawdzie na skutek stosowania projektowanej ustawy, może istotnie zmniejszyć się ilość spraw wnoszonych przez osoby uprawnione do dochodzenia alimentów, z drugiej jednak strony może — i będzie to przecież efektem bezrobocia czy realnego spadku dochodów — zwiększyć się ilość spraw o obniżenie alimentów. Skoro zaś nie będzie trzeba określonych okoliczności udawadniać, to tym łatwiej można będzie narazić się na zarzut nietrafności rozstrzygnięcia (zwolnienie od udowodnienia określonych okoliczności stanowi zresztą regres w stosunku do prawa już obowiązującego).</u>
          <u xml:id="u-94.3" who="#EdwardHoroszkiewicz">Stosownie do treści art. 1 ust. 1 projektowanej ustawy sąd ma określić wysokość alimentów w formie ułamka lub procentu całości lub określonej części wynagrodzenia, albo innego dochodu zobowiązanego, jeśli uprawniony ma prawo do równej ze zobowiązanym stopy życiowej, a wynagrodzenie lub inny dochód stanowi stałe źródło utrzymania zobowiązanego. Określając wysokość alimentów w tej formie sąd jednocześnie ustala ich najniższą kwotę. Pomijając wadliwości dotyczące posługiwania się w projektowanym przepisie łącznikami „lub” oraz „albo” stwierdzić muszę, iż możliwość określenia alimentów w postaci, o jakiej tu mowa, ułamkowo albo procentowo, istnieje już obecnie, to jest pod rządem dotychczasowych przepisów. Taki zaś zapis w ustawie stanowić będzie swoiste wymuszanie na sądach określenia alimentów w projektowanej postaci i to mimo, iż poglądy na ten temat są, zresztą od wielu lat, w literaturze przedmiotu sporne. Zauważyć w tym miejscu trzeba, że mimo możliwości określenia alimentów w formie ułamka czy procentu już obecnie bardzo rzadko czyniono to w praktyce z wielu względów, m.in. dlatego, że właśnie strona dochodząca alimentów nie była zainteresowana w określeniu ich w proponowanej przez projektowaną ustawę postaci.</u>
          <u xml:id="u-94.4" who="#EdwardHoroszkiewicz">Stosownie do treści ust. 2 art. 1 projektowanej ustawy, pomimo zaistnienia warunków do określenia alimentów w formie ułamka czy procentu sąd odstąpi od określenia alimentów w takiej formie, jeśli m.in. uzna, że zarządzenie alimentów w tej formie byłoby sprzeczne z interesem uprawnionego. Takie unormowanie stanowi regres w porównaniu z przyjętymi obecnie rozwiązaniami, skoro nie uwzględnia się tu skutków dla zobowiązanego do świadczeń alimentacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-94.5" who="#EdwardHoroszkiewicz">Projektowana ustawa przewiduje szczególny tryb postępowania w sprawach o podwyższenie alimentów wówczas, gdy podstawę podwyższenia alimentów ma stanowić wzrost wynagrodzenia lub dochodów zobowiązanego (dochodzić podwyższania alimentów w tym trybie można jednak będzie nie wcześniej niż po upływie trzech miesięcy od daty uprawomocnienia się poprzedniego orzeczenia).</u>
          <u xml:id="u-94.6" who="#EdwardHoroszkiewicz">Szczególny tryb dochodzenia podwyższonych alimentów na podstawie wzrostu wynagrodzenia lub dochodu zobowiązanego, przewidywany przez projektowaną ustawę jest przede wszystkim zbędny. Wystarczające są tu dotychczasowe unormowania procesowe, umożliwiające wydanie w określonych wypadkach, np. wówczas, gdy zobowiązany nie stawił się na rozprawę, wyroku zaocznego, zobowiązującego sąd do dążenia do ugodowego załatwienia sprawy czy wreszcie dotyczące postępowania zabezpieczającego. O tym iż przepisy dotychczasowe są tu wystarczające świadczy choćby tylko podany w uzasadnieniu projektu ustawy przeciętny czas trwania postępowania w sprawach alimentacyjnych. Z uwagi na to, iż w przewidywanym trybie — i trafnie, gdyby do takiego unormowania doszło — strony będą mogły w terminie dwutygodniowym cd dnia doręczenia odpisu wyroku, wydanego na posiedzeniu niejawnym, złożyć do sądu wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu zwykłym.</u>
          <u xml:id="u-94.7" who="#EdwardHoroszkiewicz">Proponowane rozwiązanie może, przynajmniej z reguły, przedłużyć postępowanie, nie zaś je skrócić.</u>
          <u xml:id="u-94.8" who="#EdwardHoroszkiewicz">Zupełnym nieporozumieniem jest zapis zawarty w projekcie, zgodnie z którym przy rozstrzyganiu sprawy w owym swoistym trybie uproszczonym ma być uwzględniona wysokość wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w jednostkach gospodarki uspołecznionej w poprzednim kwartale, ogłoszonego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie odrębnych przepisów. Każda sprawa alimentacyjna jest bowiem sprawą jednostkową i jako taka musi być oparta na konkretnych ustaleniach, dotyczących tylko i wyłącznie stron danego stosunku alimentacyjnego, nie zaś od nich oderwana.</u>
          <u xml:id="u-94.9" who="#EdwardHoroszkiewicz">Nie wyczerpując wszystkich uwag krytycznych pod adresem proponowanej regulacji wyrażam nadzieję, iż do takiego „doskonalenia” naszego prawa po prostu nie dojdzie. Wnoszę o odrzucenie projektu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Wandę Sokołowską z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Szczepana Balickiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#WandaSokołowska">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Autorzy projektu ustawy o szczególnych zasadach zasądzania alimentów stwierdzają w uzasadnieniu, że projekt ten wychodzi naprzeciw oczekiwaniom społecznym, ja zaś uważam, że jest on jedynie objawem, ukrywanego przez władze resortu sprawiedliwości, problemu niedoskonałości polskiego prawa rodzinnego. Nieprawdą jest także przekonanie projektodawców, iż żądanie podwyższenia alimentów wynika wyłącznie ze zjawisk inflacyjnych, bowiem ustawa weszłaby w życie w chwili, gdy, podobno — tak wokół słychać, skończył się okres hiperinflacji.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#WandaSokołowska">Największą wadą tej ustawy jest to, że jest to kolejna ustawa szczegółowa i to w dodatku przejściowa. Dlaczego w preambule mówi się tylko o małoletnich, jako podmiotach ustawy? Przecież alimentacji jakże często podlegają też dorośli. Art. 2 mówi o tym, że podwyższenie alimentów następuje na podstawie wzrostu wynagrodzenia lub dochodu zobowiązanego. A jeśli te dochody ulegają obniżeniu, co w dzisiejszych czasach może być bardzo powszechne, czy alimenty także ulegają obniżeniu? Nic się o tym nie mówi.</u>
          <u xml:id="u-96.2" who="#WandaSokołowska">Nie do przyjęcia jest zapis art. 3 mówiący o tym, że wyrok w sprawie podwyższenia alimentów wydaje sąd na posiedzeniu niejawnym, coś w rodzaju sądu kapturowego, bez respektowania jednej z podstawowych zasad prawnych — „Niech będzie wysłuchana i druga strona”. Ponadto decyzja może zapaść na podstawie oświadczenia o wysokości zarobków pozwanego osoby żądającej lub wysokości wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej w poprzednim kwartale. Pytanie — czy nawet wtedy gdy pozwany będzie bezrobotnym, niezaradnym w dzisiejszym skomplikowanym ekonomicznie świecie, albo po prostu chorowitym, korzystającym ze zwolnień lekarskich. A poza tym wysoki sąd orzekający w jednoosobowym składzie to najprostsza droga do dowolnej, tendencyjnej interpretacji faktu i dyskryminowania strony pozwanej, która musi udowodnić, że nie jest prawdą to, co zawiera pozew.</u>
          <u xml:id="u-96.3" who="#WandaSokołowska">Nie wierzę także, że ustawa pozwoli przyspieszyć i uprościć przewody alimentacyjne. Otóż mam przekonanie, że dopiero po pierwszym wyroku sądu kapturowego rozkręci się karuzela odwołań, długotrwałych procesów i dochodzenia roszczeń. Sami projektodawcy przewidują, że wprowadzenie tej ustawy spowodowałoby wzrost spraw tzw. alimentacyjnych o około 100 tysięcy rocznie. Sami też piszą w uzasadnieniu: „że przy obecnej przeciążonej pracą obsadzie kadrowej sądów rodzinnych nie będzie możliwe osiągnięcie spodziewanych efektów, jakie projekt ustawy, zakłada w zakresie szybkości i sprawności postępowania” — Uzasadnienie, str. 2.</u>
          <u xml:id="u-96.4" who="#WandaSokołowska">Widzę w tym stwierdzeniu brak logiki brak spoistości założeń ustawy z mechanizmem, który mogłaby uruchomić. Uważam, że tak projektowana ustawa winna być odrzucona przez Sejm, tak jak to proponują dwie komisje sejmowe lub wycofana przez jej autorów.</u>
          <u xml:id="u-96.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Szczepana Balickiego z „Pax”, a następnie jako ostatniego ze zgłoszonych mówców — pana posła Leszka Czerwińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#SzczepanBalicki">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Po tak znakomitym wprowadzeniu do dyskusji, jakiego dokonała pani posłanka Anna Dynowską i po równie znakomitych przedmówcach niewiele jest tu jeszcze do powiedzenia. Pozwolę więc sobie zwrócić uwagę tylko na jedną okoliczność. Otóż niedawno Wysoka Izba dyskutowała, ja również w tym brałem udział, nad projektem nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego. Zawarty był tam też projekt postępowania uproszczonego, którego pozew na podstawie wiarygodnej dokumentacji cenników, faktur itp. byłby przesłany pozwanemu i jeśli pozwany w ciągu 2 tygodni nie wniósłby zastrzeżeń, byłby wydawany wyrok niejawny. Mimo wszystko wzbudziło to do pewnego stopnia uzasadnione obiekcje na tej sali. Choć obrona pozwanego była w pełni zapewniona, bezpłatna, przecież od tych zastrzeżeń nie trzeba było wnosić żadnych opłat, to jednak mówiliśmy, że tego rodzaju pominięcie dwustronności w procesie jest jednak trochę niebezpieczne.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#SzczepanBalicki">A cóż dopiero teraz? Teraz chodzi o sprawy, w których mimo wszystko dokumentacja nie może być tak przekonująca, jak na przykład w dostawie towarów, czy tym podobnych rzeczy, wydaje się wyrok niejawny, a obrona pozwanego jest niestety płatna, on musi wnieść opłatę.</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#SzczepanBalicki">To już naprawdę z punktu widzenia praworządności musi wzbudzać najdalej idące obiekcje, zresztą już wspominane tutaj. No i teraz za cenę utraty wianka praworządności uzyskujemy korzyści zdecydowanie problematyczne. O tym już wspomnieli moi przedmówcy, zwłaszcza pan mecenas Andrzej Bondarewski, ale chciałbym zwrócić uwagę, że praktyka uczy, iż zobowiązani do alimentów dzielą się na dwie zasadnicze grupy. Jedni załatwiają te sprawy kulturalnie, bez procesu, polubownie z uprawnionymi, i drudzy z różnych względów, czy to pieniactwa czy to innych względów, idą zdecydowanie drogą procesową antagonistyczną. Grupa pośrednia jest naprawdę nieliczna. Otóż, ten proceder do tych pierwszych w ogóle się nie odnosi, bo to nie przechodzi przez sądy, a w przypadku tych drugich tylko wydłuża postępowanie, co zresztą zauważyli moi przedmówcy.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#SzczepanBalicki">Robimy więc iście niedźwiedzią przysługę ludziom uprawnionym do alimentów, bo faktycznie wydłużamy proces, zamiast szybkiego rozpisania rozprawy, będzie doręczenie, dwutygodniowe czekanie na ewentualny sprzeciw, następnie kierowanie, rozpisywanie na nowo rozprawy, rozprawą i tak dalej Więc to tylko wydłuży czas.</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#SzczepanBalicki">Co więcej nie robimy żadnej istotnej ulgi sądowi. To będzie bardzo kłopotliwy prezent. Przecież sędziowie zwracają uwagę, że w zeszłym roku, gdy naprawdę ze względu na inflację trwał run na sądy z powodów alimentacyjnych mimo wszystko generalnie sądy uporały się z tym. Teraz gdy należy spodziewać się spadku, który — jak tutaj wspomniał jeden z przedmówców — trwa dość wyraźnie już od marca, nie ma najmniejszej potrzeby wprowadzać tak bardzo wątpliwych z punktu widzenia praworządności i praktycznie zupełnie niepotrzebnych, innowacji.</u>
          <u xml:id="u-98.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jako ostatniego ze zgłoszonych mówców proszę o zabranie głosu pana posła Leszka Czerwińskiego z Klubu Niezależnych Posłów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#LeszekCzerwiński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Gdybym nawet zgodził się z wnioskiem komisji, to muszę tu z tej trybuny wołać, że wywołanie zmiany ustawy o funduszu alimentacyjnym ma znacznie głębsze podłoże. Na dyżury posłów, na mój zresztą też, najczęściej przychodzą kobiety samotnie wychowujące dzieci, które ze względu na znaczne obniżenie realnej wartości naszych dochodów znalazły się wraz z dziećmi w ubóstwie.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#LeszekCzerwiński">Czy proponowane zmiany poprawią ich sytuację? Moim zdaniem nie, lub jedynie nieznacznie. Dlaczego tak uważam? Zasadą powinno być, że rodzice bez względu na to, czy tworzą rodzinę czy nie, winni utrzymywać swoje dziecko. Tymczasem u nas w kraju wydaje się nasilać zjawisko polegające na przerzuceniu całej odpowiedzialności za zaspokojenie potrzeb dziecka na jedno z rodziców, przy czym, jak wskazuje doświadczenie, jest to najczęściej matka.</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#LeszekCzerwiński">Z różnych względów kobiety najczęściej wcale nie występują o ustalenie wysokości rat alimentacyjnych lub poprzestają na jednym, przykrym doświadczeniu i nie ponawiają swego, a właściwie dziecka, roszczenia w sądzie.</u>
          <u xml:id="u-100.3" who="#LeszekCzerwiński">Jak powiedziałem, powody są najrozmaitsze. Najczęściej jest to źle pojęta ambicja, polegająca na realizacji powziętego postanowienia, że dziecko utrzymają bez niczyjej pomocy, bo stanowi ich wyłączną własność, a ojcowie nie powinni się do niczego wtrącać. Uważają bowiem że wraz ze świadczeniami finansowymi wzrośnie zainteresowanie ojca, najczęściej już odchowanym dzieckiem. A one, zwłaszcza gdy są to synowie, stracą część ich miłości. Czasami jest to zwykły strach przed zemstą, która może w różny sposób odbić się na skarżącej lub na dziecku. Często jednak po rozmowach z samotnymi kobietami, które występowały na drogę sądową lub próbowały uzyskać pomoc u prokuratora, pozostaje mi niepokój, czy wszytko co można było zostało zrobione. Kobiety te — muszę to jednoznacznie powiedzieć — czują się, nie wiem czy na pewno słusznie, upokorzone. Tak się im wydaje, tak im się to niejednokrotnie daje odczuć, że występują z pozycji upartego, a wręcz uprzykrzonego wierzyciela.</u>
          <u xml:id="u-100.4" who="#LeszekCzerwiński">Znam osobiście przypadki, że ojciec płaci alimenty w wysokości 2,5 tys. zł, 6 tys. zł, a ilu ich nie płaci wcale? Coś w tym musi być, skoro otrzymywanie niskich rat alimentacyjnych przez matki wykracza poza pojedyncze, marginalne przypadki, a staje się wręcz zjawiskiem wartym odnotowania w zmianach ustawowych. Bezwzględnie wymiar sprawiedliwości, szeroko zresztą rozumiany, powinien, zwłaszcza przez sądy rodzinne, zagadnieniu się przyjrzeć, uczulić składy orzekające na zauważalne i sygnalizowane nieprawidłowości. Matka w sprawie alimentacyjnej powinna się czuć jako pełnoprawny pełnomocnik dziecka, tak zresztą od strony proceduralnej to faktycznie wygląda. Sąd powinien stwarzać atmosferę sprzyjającą możliwości udokumentowania faktycznych, zindywidualizowanych potrzeb dziecka. Inne potrzeby będzie miało bowiem dziecko chore, dziecko kalekie, dziecko specjalnej troski, czy choćby zdrowe, ale bardzo uzdolnione, wymagające włączenia mu specjalistycznej literatury, zakupu instrumentu, czy opłacenia prywatnych lekcji.</u>
          <u xml:id="u-100.5" who="#LeszekCzerwiński">Wszystkie te przesłanki winny być przez sąd analizowane w spokojnej atmosferze. Należy bowiem zdawać sobie sprawę z tego, że samo wystąpienie z roszczeniem przeciwko człowiekowi, z którym kiedyś wiązało się pewne nadzieje, przyjście do sądu, uczestnictwo w rozprawie jest dużym przeżyciem. Od składu orzekającego będzie zależało, czy kobieta wyjdzie z mocnym postanowieniem — suchy chleb i nigdy więcej, czy też matka, która borykając się z przeciwnościami, wysokimi cenami, trudnościami w pracy, często obecnie zwalniana, samotnie wychowująca dziecko, zostaje dowartościowana, a wysiłek jej podkreślony i sprawiedliwie oceniony.</u>
          <u xml:id="u-100.6" who="#LeszekCzerwiński">Wydaje mi się, że korzenie całej sprawy tkwią niejednokrotnie w złych doświadczeniach na styku z wymiarem sprawiedliwości. Czas, by prawnicy obmyślili jakiś inny niż alimenty sposób zabezpieczenia interesów dziecka w rodzinach niepełnych.</u>
          <u xml:id="u-100.7" who="#LeszekCzerwiński">Istniejący dotychczas dosyć liberalny i długi proces egzekucji zasądzonych alimentów wskazuje, że jest to kolejne, trudne dla samotnej matki ogniwo do przejścia. Dłużnicy wyspecjalizowali się w unikaniu komorników, a ci zmęczeni nieskuteczną pogonią niezbyt chętnie widzą wnioski egzekucyjne w sprawach alimentacyjnych. Dzisiaj opłaca się niesumiennym dłużnikom taka zabawa.</u>
          <u xml:id="u-100.8" who="#LeszekCzerwiński">Zaczynamy walczyć o ustawę o ochronie życia dziecka, a do dziś nie zostały znalezione skuteczne metody obrony roszczenia dziecka, obrony jego interesów usankcjonowanych wyrokiem sądowym. Fundusz alimentacyjny choć znacznie udoskonalony pozostanie jedynie formą posiłkową i mimo, że bardzo przydatny, nie zapewni nawet minimum niezbędnego do życia dziecka.</u>
          <u xml:id="u-100.9" who="#LeszekCzerwiński">Zdaję sobie sprawę z intencji, jakie kierowały proponującymi zmianę. Nie sądzę, by była to ochrona Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który te minimalne kwoty ekspediuje. Chodzi tu niewątpliwie o dobro dziecka. W materiałach brakowało mi odpowiedzi na pytanie, jakiej skali jest to zjawisko. Mimo że zaproponowane zmiany nie rozwiązują problemu do końca, uważam że posłowie powinni popierać każde rozwiązanie, które może wpłynąć na poprawę standardu życia dziecka. W dzisiejszych trudnych warunkach należy podjąć wszelkie możliwe kroki, by objąć ochroną dzieci, a w szczególności te, które wychowując się w rodzinach niepełnych, już z góry mają znacznie utrudniony start w dorosłe życie.</u>
          <u xml:id="u-100.10" who="#LeszekCzerwiński">Poseł sprawozdawca stawiając wniosek komisji o odrzucenie projektu ustawy na razie nie przedłożyła żadnej alternatywy.</u>
          <u xml:id="u-100.11" who="#komentarz">(Oklask?)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym lista zgłoszonych mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-101.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu ministra sprawiedliwości Aleksandra Bentkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#AleksanderBentkowski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zły los znowu skazuje mnie na polemikę z panią poseł Anną Dynowską i przyznam, że tym razem słuchałem argumentów pani poseł z prawdziwą satysfakcją, ponieważ to nie Ministerstwo Sprawiedliwości zabiegało o zmianę procedury postępowania przy zasądzaniu alimentów, tylko były to żądania społeczne.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#AleksanderBentkowski">Zastanawiam się, gdzie dzisiaj są te panie posłanki z komisji socjalnej, które bardzo energicznie domagały się zmiany ustawowej, która by przyspieszyła postępowanie. Gdzie dzisiaj są ci posłowie, którzy zgłaszali pretensje na ręce pana ministra Jacka Kuronia, ze postępowania alimentacyjne są zbyt długie i przewlekłe.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#AleksanderBentkowski">Nie zgadzam się tutaj z tymi posłami, którzy twierdzą, że procedura przez nas proponowana wydłużałaby postępowanie. Przecież z chwilą, kiedy sędzia bierze do ręki akta, wydaje ten wyrok, to już w tym momencie wyrok jest wykonalny. To było rozstrzygnięcie wyjątkowo preferujące matki. A dzisiaj słyszymy pretensje i to z ust pań, które bardzo mocno bronią interesów ojców, którzy nie chcą płacić alimentów. Jestem tym szczególnie zaskoczony, bo po raz pierwszy słyszałem właśnie tak emocjonalne wystąpienia pań, które broniły tych ojców, którzy dotychczas nie płacili alimentów.</u>
          <u xml:id="u-102.3" who="#AleksanderBentkowski">Być może stowarzyszenie pokrzywdzonych ojców, bo takie jest, ma odpowiednie lobby tutaj w Sejmie.</u>
          <u xml:id="u-102.4" who="#komentarz">(Oklaski i wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-102.5" who="#AleksanderBentkowski">Chciałbym jednocześnie dodać, że nie jest to problem tak zupełnie oderwany. Problem ten wróci, mianowicie Senat przygotował projekt zmian ustawowych, który, moim zdaniem, jest jeszcze bardziej sprzeczny z dotychczasowym prawem. Projekt ten przewiduje mechaniczne przeliczenie przez komornika alimentów zasądzonych przez sąd. Jest to zupełne lekceważenie wyroku sądowego i oddanie całego tego problemu w ręce komorników. A dodam, że komornicy ściągają zaledwie 14% alimentów. Siłą rzeczy równie dobrze można by przeliczać pozostałe alimenty, które są rozliczane albo płacone w sposób dobrowolny, ściągane np. przez zakłady pracy. I co wtedy? Tu już te alimenty nie mogłyby być przeliczane, chyba że byłyby przeliczane przez księgowych.</u>
          <u xml:id="u-102.6" who="#AleksanderBentkowski">Wydaje mi się, że dyskusja na tym naszym projektem przypomina mi dyskusję nad planem Balcerowicza. Wszyscy krytykują, wszyscy mają zastrzeżenia, a nikt nie przedstawi lepszego projektu, który można by realizować. Więc warto się zastanowić, czy już dzisiaj należy ten projekt zupełnie odrzucić, czy też poczekać na projekt drugi, ten który jest..., który składa Senat i wtedy rozpatrzyć te projekty razem.</u>
          <u xml:id="u-102.7" who="#AleksanderBentkowski">Powtarzam, projekt ten narusza pewne zasady, które wynikają z Kodeksu postępowania cywilnego. Ale był zwykłą koniecznością i był odpowiedzią na liczne, bardzo liczne głosy społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-102.8" who="#AleksanderBentkowski">Pan poseł Czerwiński, jako jedyny, dostrzegł ten problem, że przecież odrzucając ten projekt niczego nie załatwiamy. Istotnie, niczego nie załatwiamy, pozostawiamy problem samemu sobie, któryś z posłów zauważył, że zaległości w sądach są przeogromne. I są. Zwróciłem się do rządu o zasadnicze zwiększenie ilości etatów sędziowskich i pomoc administracyjną. Nie da się rozwiązać tego problemu tylko dobrą wolą sędziów, muszą być na to dodatkowe środki, muszą być dodatkowe etaty. Ale to jest ciągle jeszcze przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-102.9" who="#AleksanderBentkowski">Zarzuca się, że jest to ustawa epizodyczna. Jeżeli będzie to dobra ustawa, może trwać wiecznie. Chcemy podkreślić, że to jest ustawa incydentalna dlatego, że jesteśmy w złej sytuacji ekonomicznej, mamy inflację, jeżeli inflacji nie będzie albo będzie niewielka, to wtedy w ogóle nie ma sensu takiej ustawy realizować.</u>
          <u xml:id="u-102.10" who="#AleksanderBentkowski">Reasumując, prosiłbym o rozważenie, czy ten problem zupełnie odkładamy, czy też warto by poczekać na projekt senacki, który już jest w komisji...</u>
          <u xml:id="u-102.11" who="#komentarz">(Głos z sali: Odrzucony!)</u>
          <u xml:id="u-102.12" who="#AleksanderBentkowski">Jeśli odrzucony, tym lepiej, to w takim razie odrzućmy je razem i zamknijmy problem. Wtedy wszelkich pretensji dotyczących szybkości postępowania nie można kierować do Ministerstwa Sprawiedliwości, ani do rządu.</u>
          <u xml:id="u-102.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł sprawozdawca?</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#komentarz">(Poseł Anna Dynowską: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-103.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#AnnaDynowska">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Praktycznie pełną argumentację obu komisji, która, muszę z tego miejsca powiedzieć panu ministrowi sprawiedliwości, miała na uwadze, zanim dokonała tak strasznej i druzgocącej oceny — przyznaję, głównie prawnej — dokonanie także oceny merytorycznej; w Komisji Polityki Społecznej, która była jedną z komisji sejmowych opiniujących ten projekt ustawy, jest wiele kobiet oraz wielu mężczyzn, którzy w swojej pracy poselskiej i swojej pracy społecznej mają do czynienia z kobietami dochodzącymi bardzo często bezskutecznie alimentów, bądź próbującymi wyegzekwować zasądzone przez sąd alimenty.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#AnnaDynowska">Względy społeczne i merytoryczne były najpierw przez komisję oceniane, zanim komisja podjęła taką a nie inną decyzję.</u>
          <u xml:id="u-104.2" who="#AnnaDynowska">Powiedziałam, bardzo rzetelnie, jaka była główna intencja rządu. Niestety, nie można mówić, że rząd chcę bardzo dobrze, a Wysoka Izba, której lobby prawnicze jest takie silne, nie pozwoli na naruszenie żadnych zasad, a na dodatek lobby jest połączone z lobby stowarzyszenia ochrony praw ojca, nie wiem czy prawnicze, czy kobiece, czy w ogóle sejmowe, czy Komisja Polityki Społecznej nie chcę po prostu tak dobrze zrobić społeczeństwu, jak chcę zrobić dobrze rząd.</u>
          <u xml:id="u-104.3" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, to jest nieporozumienie. To jest nieporozumienie i po prostu uważam, że tego typu oświadczenie obraża obie komisje sejmowe, obraża nas posłów.</u>
          <u xml:id="u-104.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-104.5" who="#AnnaDynowska">Uważam, że w ten sposób mówić po prostu nie można. Intencje zostały przedstawione. Dokonaliśmy oceny skutków proponowanych rozwiązań z punktu widzenia możliwości osiągnięcia celów, które ustawa ta zakładała. Nie jest prawdą, że podwyższenia etatów sędziowskich wymagają głównie sprawy alimentacyjne, wynika to z zupełnie innych powodów. Wynika to przede wszystkim z reformy sądownictwa w tym kraju, stworzenia nowego rodzaju sądów. Natomiast niekoniecznie chodzi o podwyższenie liczby etatów sędziowskich potrzebnych do rozstrzygania w sprawach alimentacyjnych. To chciałam powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-104.6" who="#AnnaDynowska">Jeżeli chodzi o senacki projekt ustawy — w dniu wczorajszym połączone komisje sejmowe: Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisja Ustawodawcza rozpatrywały senacki projekt ustawy o usprawnieniu realizacji zobowiązań pieniężnych. W jednym z artykułów tego projektu ustawy były przepisy, które mówiły o usprawnieniu realizacji zobowiązań alimentacyjnych. Komisje dokonały negatywnej oceny proponowanego rozwiązania, notabene, kierując się głównie oceną resortu sprawiedliwości dokonaną przez obecnego na posiedzeniu komisji wiceministra sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-104.7" who="#AnnaDynowska">Gdyby nie było takiego zdecydowanego stanowiska komisji w tej sprawie, sama optowałabym, ażeby ze sprawą poczekać. Natomiast w tej sytuacji nie ma po co czekać. Ustawa o szczególnych zasadach zasądzania alimentów, którą rząd przedłożył, nie rozwiązuje żadnych problemów, ale jak powiedziałam narusza prawo w sposób kardynalny. I nawet nie wiem, czy ona nie jest bardziej szkodliwa niż pożyteczna. To sobie też należy powiedzieć głośno i wyraźnie. O tym mówili prawie wszyscy, poza panem posłem Czerwińskim, który nie dokonywał oceny skuteczności tej ustawy, tylko jej intencji Proszę państwa, od intencji do skuteczności droga jest szalenie daleka. Każdą ustawę należy oceniać z punktu widzenia celów, ale także skuteczności osiągnięcia tych celów. Poddając ocenie proponowane rozwiązania uznaliśmy, że cele są znakomite i oto nam chodzi. Jednak ocena proponowanych rozwiązań nie pozwala, w naszej opinii na osiągnięcie tych celów; dlatego proponujemy tę ustawę odrzucić.</u>
          <u xml:id="u-104.8" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, gdyby ta ustawa nadawała się do poprawienia, idąc wzorem Wysokiej Izby, która wielokrotnie dokonywała bardzo gruntownych poprawek rządowych projektów ustaw, wręcz pisała nowe ustawy, dokonalibyśmy tego ze względu na wagę problemu, ogromne oczekiwania społeczne. Ponieważ jednak ten projekt ustawy nie nadawał się do niczego, stanowisko jest takie a nie inne.</u>
          <u xml:id="u-104.9" who="#AnnaDynowska">Chciałabym z tego miejsca powiedzieć, że rozwiązanie problemu alimentacyjnego, jeżeli chodzi o proponowane rozwiązanie zasądzania w części ułamkowej czy procentowej, jest stosowane przez sądy i ta propozycja nie zmieniała tutaj niczego poza tym, że nakazywała bezwzględnie to stosować. Natomiast art. 2 projektu ustawy naruszał podstawową zasadę art. 135 § 1 Kodeksu rodzinnego, która mówi, kiedy alimenty, jaki jest zakres alimentów, a więc uprawnienia, potrzeby uprawnionego i możliwości zobowiązanego, nie dawał takiej oceny, a ten szczególny już tryb dochodzenia doprowadzał do naruszenia wszelkich możliwych zasad procesowych.</u>
          <u xml:id="u-104.10" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, ustawa nie osiąga żadnych celów, które zakłada, wobec tego proponuję, ażeby ustawa została zgodnie z sugestią komisji odrzucona.</u>
          <u xml:id="u-104.11" who="#AnnaDynowska">Chciałabym jeszcze zwrócić uwagę na jeden aspekt. Spec ustawa i możliwość orzekania na posiedzeniu niejawnym została w uzasadnieniu powołana w stosunku do sądów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-104.12" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, to jest zupełnie coś innego. W ustawie o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych jest zapis mówiący o trybie uproszczonym, ale ten tryb jest tam po to, że obecnie mamy do czynienia z taką sytuacją — jest to już w coraz mniejszym zakresie, ale jeszcze występuje, a w ubiegłym roku, w 1988, występowała nagminnie — kiedy roszczenie kierowane do sądu, nie było w ogóle sporne. Cały problem polegał na tym, że dłużnik roszczenie uznawał, ale nie miał z czego zapłacić. Stąd też nie było sensu prowadzić sporu, skoro roszczenie było uznawane. I w takim kierunku zmierza także projektowana nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-104.13" who="#AnnaDynowska">W tym jednak wypadku, w wypadku tej ustawy, która naprawdę nie załatwia niczego, pewne rozwiązanie może przyniesie projekt rządowy ustawy o opodatkowaniu dochodów osobistych, wtedy będzie możliwe stosowanie tych procentów, tych ułamków w formie jaką sobie przyjmiemy. Bardzo gruntowna nowelizacja ustawy o funduszu alimentacyjnym może pozwoli na złagodzenie tego problemu, który i tak w tej chwili występuje. Natomiast ta ustawa nie rozwiązuje niczego. Dziękuję, nic będę się powtarzać.</u>
          <u xml:id="u-104.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-104.15" who="#AnnaDynowska">Wicemarszałek 0lga Krzyżanowska:</u>
          <u xml:id="u-104.16" who="#AnnaDynowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-104.17" who="#AnnaDynowska">Na tym zamykam dyskusję nad stanowiskiem komisji. Zdajemy sobie wszyscy sprawę, że temperatura dyskusji wynika po prostu z wagi i dramatyczności problemu. Nawet odrzucenie przez Wysoką Izbę tego projektu ustawy nie znaczy, że będziemy uważali problem za zamknięty, po prostu musimy go próbować w inny sposób rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-104.18" who="#AnnaDynowska">Przystępujemy więc do głosowania. Proszę państwa o zajęcie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-104.19" who="#AnnaDynowska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku Komisji Polityki Społecznej oraz Komisji Ustawodawczej o odrzucenie rządowego projektu ustawy o szczególnych zasadach zasądzania alimentów — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-104.20" who="#AnnaDynowska">Kto jest przeciwny stanowisku komisji?</u>
          <u xml:id="u-104.21" who="#AnnaDynowska">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-104.22" who="#AnnaDynowska">Stwierdzam, że Sejm 203 głosami, przy 12 przeciwnych, i 61 wstrzymujących się odrzucił rządowy projekt ustawy o szczególnych zasadach zasądzania alimentów.</u>
          <u xml:id="u-104.23" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, wracamy do punktu 1 porządku dziennego — sprawozdania komisji o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym w jednostkach gospodarki uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-104.24" who="#AnnaDynowska">W czasie debaty posłowie zgłosili szereg poprawek. Otrzymaliście państwo na piśmie te poprawki.</u>
          <u xml:id="u-104.25" who="#AnnaDynowska">Obecnie przystępujemy do głosowania tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-104.26" who="#AnnaDynowska">Proszę sprawozdawcę komisji panią poseł Annę Bańkowską o kolejne przedstawianie propozycji poprawek. Po każdorazowym zgłoszeniu poprawki będziemy ją głosowali.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#AnnaBańkowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pragnę poinformować, że przedłożone posłom propozycje mają nieco mniejszy wymiar niż podczas debaty. Otóż pan poseł Bernard Kasprzak zrezygnował ze zmiany zgłoszonej podczas porannej debaty, polegającej na skreśleniu art. 6 ust. 2 i 3. Po wnikliwej analizie uznał, że skreślenie tych ustępów powodowałoby wypaczenie intencji, którymi należy się kierować przy przyznawaniu świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#AnnaBańkowska">W związku z tym poddaję pod głosowanie następujące poprawki:</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#AnnaBańkowska">Pan poseł Bogumił Zych, generalnie można powiedzieć, że w swoich poprawkach zawarł intencję taką, żeby wprowadzić już w ustawie zapisy gwarantujące zawsze kierowanie się przy gospodarowaniu środkami na funduszach socjalnym i mieszkaniowym treścią regulaminów zakładowych.</u>
          <u xml:id="u-105.3" who="#AnnaBańkowska">W związku z tym proponuje się w zmianie drugiej do druku 397 wprowadzić następującą treść: ust. 2 otrzymuje brzmienie: „Szczegółowe zasady gospodarowania środkami zakładowego funduszu socjalnego i mieszkaniowego, w tym przyznania świadczeń, określają zakładowe regulaminy”. Wprowadzamy ten zapis w zmianie 2 w art. 3 pod pozycją b. Ta pozycja b. dotychczas była, że ust. 2 skreśla się, w miejsce skreślonego ust. 2 z ustawy zasadniczej jest propozycja, żeby wprowadzić ten zapis, który przytoczyłam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo pani poseł. Czy przed przystąpieniem do głosowania ktoś z państwa ma jakieś niejasności? Przystępujemy więc do głosowania omówionej przed chwilą poprawki.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem poprawki ujętej w pkt. 1 dotyczącej art. 3, omówionej przed chwilą przez panią poseł sprawozdawcę — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (194) Kto jest przeciwny? (14) Kto wstrzymał się od głosowania? (57) Stwierdzam, że Sejm zgłoszoną poprawkę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panią poseł o następną poprawkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#AnnaBańkowska">Następna poprawka zaproponowana przez panią poseł Liszcz polega na zmianie dotychczasowej treści ust. 6 w art. 8 wprowadzonego zmianą 7 w druku 397.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#AnnaBańkowska">Jest to strona 4 naszego projektu. Chciałabym przybliżyć państwu intencję tej zmiany. Mianowicie — przyjęcie tej propozycji, właśnie nowej treści ust. 6 w art. 8 zawęża możliwość zmiany warunków spłaty pożyczki w stosunku do warunków zawartych w umowie tylko do określonego kręgu osób, z którymi stosunek pracy został rozwiązany z przyczyn, które za chwilę przytoczę.</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#AnnaBańkowska">Pozostali pracownicy byliby zobowiązani do spłaty pożyczki pobieranej z funduszu mieszkaniowego w warunkach, które były przyjęte w umowie, kiedy tę pożyczkę brali.</u>
          <u xml:id="u-107.3" who="#AnnaBańkowska">Cały ten ustęp dotyczy warunków spłaty pożyczki z byłymi pracownikami. Natomiast dotychczasowy zapis zaproponowany w druku 397 dopuszczał możliwość ustalania nowych warunków spłaty pożyczki w przypadku odejścia pracownika z zakładu pracy bez względu na formę rozwiązania stosunku pracy.</u>
          <u xml:id="u-107.4" who="#AnnaBańkowska">Poprawka druga. W zmianie 7 w ust. 6 w zdaniu pierwszym nadać brzmienie: „niespłacona pożyczka, udzielona ze środków, zakładowego funduszu mieszkaniowego, staje się natychmiast wymagalna w razie wygaśnięcia stosunku pracy w następstwie porzucenia pracy przez pracownika oraz w razie rozwiązania stosunku pracy w trybie art. 52 Kodeksu pracy lub za wypowiedzeniem z powodu nienależytego wywiązywania się pracownika z jego obowiązków albo w wypadku rozwiązania stosunku pracy przez pracownika za wypowiedzeniem”.</u>
          <u xml:id="u-107.5" who="#AnnaBańkowska">W tych to wypadkach będzie można zmieniać warunki spłaty pożyczki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł. Czy ktoś z państwa przed przystąpieniem do głosowania tej poprawki jeszcze chciałby jakichś wyjaśnień? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy więc do głosowania poprawki drugiej.</u>
          <u xml:id="u-108.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem poprawki w omówionym przed chwilą brzmieniu, które mamy na doręczonym państwu spisie poprawek zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (183) Kto jest przeciwko przyjęciu tej poprawki? (37) Kto wstrzymał się od głosowania? (37) Stwierdzam, że Sejm proponowaną poprawkę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-108.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panią poseł o trzecią poprawkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#AnnaBańkowska">W tym momencie nieaktualny staje się zapis, który państwo w spisie tych poprawek macie. Mianowicie była wprowadzona alternatywnie zmiana treści ust. 6 w przypadku nieprzyjęcie tej uprzednio przyjętej poprawki dotyczącej spłacania pożyczki.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#AnnaBańkowska">Trzecia zmiana — w zmianie 8 dodaje się literę „c” w brzmieniu: po ust. 2a dodaje się ust. 2b w brzmieniu: „2b. Zasady wspólnej działalności socjalnej oraz pomocy na cele mieszkaniowe, o której mowa w ust. 2a, określa umowa zawarta pomiędzy współpracującymi jednostkami” To jest również propozycja zgłoszona przez pana posła Bogumiła Zycha. Chciałabym naświetlić, że jest to jak gdyby znów regulaminowe obwarowanie kwestii możliwości przekazywania innym jednostkom środków na prowadzenie wspólnej działalności socjalnej i pomoc na cele mieszkaniowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo. Przepraszam, może nie zrozumiałam. Niezasadna jest pierwsza część w związku z poprzednią poprawką, tak?</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#komentarz">(Poseł Anna Bańkowska: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-110.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Tak, rozumiem.</u>
          <u xml:id="u-110.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, czy przed przystąpieniem do głosowania są niejasności związane z głosowaną poprawką?</u>
          <u xml:id="u-110.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli nie — przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-110.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem zgłoszonej poprawki, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (186) Kto jest przeciwny jej przyjęciu? (7) Kto wstrzymał się od głosowania? (77) Stwierdzam, że Sejm proponowaną poprawkę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-110.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy więc do głosowania całości projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-110.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym w jednostkach gospodarki uspołecznionej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Polityki Społecznej oraz Komisję Ustawodawczą wraz z poprawką pani poseł sprawozdawcy oraz przyjętymi przez Wysoką Izbę poprawkami, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (253) Kto jest przeciwny? (2) Kto wstrzymał się od głosowania? (15) Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o zakładowych funduszach socjalnym i mieszkaniowym w jednostkach gospodarki uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-110.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę uprzejmie pana posła sekretarza o ogłoszenie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#AdamGrabowiecki">Zebranie OKP odbędzie się bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w sali kolumnowej.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#AdamGrabowiecki">Bezpośrednio po zakończeniu obrad plenarnych Sejmu w dniu dzisiejszym w sali kolumnowej odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej ds. projektów ustaw dotyczących samorządu terytorialnego oraz Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego, poświęcone pierwszemu czytaniu poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o pracownikach samorządowych (druk nr 412).</u>
          <u xml:id="u-111.2" who="#AdamGrabowiecki">Inauguracyjne posiedzenie polsko-fińskiej grupy parlamentarnej odbędzie się w piątek 8 czerwca bezpośrednio po ogłoszeniu pierwszej przerwy około godz. 11 w sali nr 102.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, ogłaszam przerwę do godz. 17 — punktualnie. Obrady będą trwały dzisiaj do godziny 18,30.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 15 min 10 do godz. 17 min 10)</u>
          <u xml:id="u-112.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-112.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Informacja wiceprezesa Rady Ministrów, ministra finansów o stanie realizacji i zamierzeniach rządu w zakresie programu gospodarczego rządu.</u>
          <u xml:id="u-112.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana wicepremiera Leszka Balcerowicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#LeszekBalcerowicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem przede wszystkim powiedzieć, że rząd jest w trakcie przygotowywania pełniejszej informacji na temat stanu realizacji programu gospodarczego a także planowanych kroków w ramach tego programu i miał zamiar przedłożyć taką informację Wysokiej Izbie w nieco późniejszym terminie. Dzisiaj jednak na życzenie wyrażone przez Wysoką Izbę chciałbym przedstawić wstępną informację, podkreślając, że program gospodarczy, zarówno jego dotychczasowa realizacja, jak i właściwe zamierzenia na przyszłość, były przedmiotem obrad ostatniego posiedzenia Rady Ministrów. Obrady te nic zostały jeszcze zamknięte, pewne kwestie pozostają nadal do rozstrzygnięcia, w związku z tym chciałem podkreślić, że to co powiem jest informacją, przynajmniej w niektórych punktach wstępną.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#LeszekBalcerowicz">Dotyczy to zwłaszcza kwestii szczegółowych, nie zaś zasadniczych reguł, wyznaczających postępowanie w ramach programu gospodarczego na przyszłość. Wobec tego proszę pozwolić, że zaczną od części ogólnej i cofnę się do września, do miesiąca, w którym trzeba było podjąć zasadnicze decyzje co do kierunku zmian, oraz co do kolejności, w jakiej owe zmiany trzeba realizować.</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#LeszekBalcerowicz">Myślę, że nigdzie nie było wówczas wielkich wątpliwości co do tego, jakie są zasadnicze cele programu gospodarczego. Były dwa zasadnicze cele:</u>
          <u xml:id="u-113.3" who="#LeszekBalcerowicz">Po pierwsze — ustabilizowanie gospodarki, to znaczy doprowadzenie w szybkim tempie do tego, że stopa inflacji, która sięgała w przeliczeniu rocznym — w drugiej połowic roku 2000% będzie sprowadzona do bardzo niskiego poziomu. Celem programu stabilizacji było też szybkie usunięcie plagi, która dotykała naszej gospodarki przez całe dziesięciolecia, a mianowicie masowych niedoborów.</u>
          <u xml:id="u-113.4" who="#LeszekBalcerowicz">Po drugie — przekształcenie systemu gospodarczego w gospodarkę rynkową, ale nie dowolną gospodarkę rynkową, ale gospodarkę rynkową opartą na instytucjach, w tym także na strukturze własności, które się gdzie indziej sprawdziły.</u>
          <u xml:id="u-113.5" who="#LeszekBalcerowicz">Pytanie dotyczyło w jakiej kolejności należy realizować te cele i tu teoretycznie były dwie możliwości. Można było podjąć decyzje, że najpierw się przekształci system gospodarczy, dokona się wielkich reform instytucjonalnych, a dopiero potem, jak zakończy się lub przynajmniej bardzo znacznie zaawansuje ten proces, wprowadzi się program stabilizacji gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-113.6" who="#LeszekBalcerowicz">Taki wariant oznaczałby jednak, że przez co najmniej kilka lat trzeba by tolerować bardzo wysoką i według wszelkiego prawdopodobieństwa rosnącą inflację. To z kolei prowadziłoby, według tego wszystkiego co wiemy z historii gospodarczej, do postępującego rozkładu gospodarki, uniemożliwiałoby reformy instytucjonalne, które przecież są zasadniczym, drugim celem programu gospodarczego, a także przekreślałyby praktycznie szanse na jakąkolwiek znaczniejszą pomoc zagraniczną.</u>
          <u xml:id="u-113.7" who="#LeszekBalcerowicz">Dlatego rząd opowiedział się za strategią opartą na równoczesnym realizowaniu obu celów, jak najszybszym wprowadzeniu programu stabilizacji gospodarki przy jednoczesnym wprowadzaniu zmian instytucjonalnych w sytuacji jednak takiej, że program stabilizacji nie mógł być zrealizowany w już przekształconej instytucjonalnie gospodarce, bo doskonale wszyscy wiemy, że takie przekształcenie wymaga lat. I ta świadomość, że jest to dodatkowy czynnik komplikujący towarzyszyła nam od samego początku. Wiadomo było, że gospodarka, której struktura własności nie ulega zasadniczej zmianie i która także ma wiele jeszcze struktur monopolistycznych, nie może reagować na twardy, niezbędny dla stabilizacji program ekonomiczny tak dobrze, jak gospodarka w pełni rynkowa. Jednakże ten wariant i tę komplikację trzeba było porównać z wariantem pierwszym, to znaczy z tolerowaniem hiperinflacji przez ileś lat, z całym ryzykiem rozkładu gospodarczego, z niemożliwością osiągnięcia jakiejkolwiek znaczniejszej pomocy zagranicznej i z praktyczną niemożliwością realizacji samych zmian instytucjonalnych.</u>
          <u xml:id="u-113.8" who="#LeszekBalcerowicz">Otóż dlatego opowiedzieliśmy się za wariantem, w którym jednocześnie realizuje się obydwa cele, w tym przede wszystkim jak najszybciej stabilizuje się gospodarkę. Nie oznaczało to jednak, że zmiany instytucjonalne nie dokonały się w żadnym zakresie. Chciałem; tutaj zwrócić-uwagę Wysokiej Izby na niektóre przykłady przekształceń w systemie gospodarki, które sprawiają, że mamy już inny system-gospodarczy niż parę miesięcy temu, choć z pewnością nie jest to jeszcze w pełni rozwinięta gospodarka rynkowa.</u>
          <u xml:id="u-113.9" who="#LeszekBalcerowicz">Doprowadziliśmy do tego, że praktycznie wszystkie produkty i usługi podlegają mechanizmowi rynkowemu. Zniesiono bowiem wszystkie formy rozdzielnictwa i związane z tym-komplikacje, a także rozszerzono zakres cen wolnych. Wiemy, że nie są to zawsze rynki doskonałe, że wiele jest tutaj monopolu, ale proszę zauważyć, że w międzyczasie dokonano bardzo wyraźnej liberalizacji handlu zagranicznego, i to zarówno z początkiem roku, jak i później. Dzięki lepszej niż można było oczekiwać nadwyżce, największej w handlu zagranicznym, liberalizacja stworzyła warunki do rozszerzania się konkurencji w gospodarce. Temu służyło przede wszystkim wprowadzenie wymienialności złotego przy ujednoliconym i stabilnym kursie i są wszelkie przesłanki, żeby twierdzić, że ten kurs może być stabilny.</u>
          <u xml:id="u-113.10" who="#LeszekBalcerowicz">Nawiasem mówiąc, jesteśmy pierwszym krajem w tej części Europy, który doprowadził do wymienialności, operacji, o której większość prawdopodobnie sądziłaby rok temu, że jest zupełnie nierealna. Dokonaliśmy też, jak sądzę, dość znacznych postępów jeżeli chodzi o usuwanie krajowych monopoli w dziedzinie przemysłu zwłaszcza spożywczego, mięsnego, cukrowniczego, itd.</u>
          <u xml:id="u-113.11" who="#LeszekBalcerowicz">Dokonano oddzielenia systemu budżetowego od banku centralnego, przerywając praktykę automatycznego finansowania budżetu przez bank, co było bardzo poważnym źródłem inflacji. Nie chciałbym wydłużać tej listy, ale twierdzę, że dokonały się w naszej gospodarce istotne zmiany instytucjonalne, choć oczywiście jeszcze większość trudnych zmian przed nami.</u>
          <u xml:id="u-113.12" who="#LeszekBalcerowicz">Jeżeli chodzi o program stabilizacji, to zmierzał on do tego, jak powiedziałem na wstępie, aby w szybkim tempie wyprowadzić nasz kraj z galopującej inflacji i usunąć niedobory. Pozostawiam Wysokiej Izbie ocenę, w jakim stopniu ten cel udało się osiągnąć. Naszym zdaniem, a także zdaniem wszystkich zewnętrznych obserwatorów, z którymi miałem okazję się spotkać, osiągnięto tutaj bardzo znaczne postępy, choć nie twierdzę, że inflacja została w 100% zduszona. Osiągnięto jednak bardzo wyraźny postęp, zarówno jeżeli chodzi o trend, o tendencje w tempie wzrostu cen jak i w usuwaniu masowych niedoborów.</u>
          <u xml:id="u-113.13" who="#LeszekBalcerowicz">Wiemy wszyscy, że realizacja tego programu pociągnęła za sobą poważne koszty społeczne. Co najmniej trzy kwestie zasługują na uwagę.</u>
          <u xml:id="u-113.14" who="#LeszekBalcerowicz">Po pierwsze — wystąpiło otwarte bezrobocie. Chciałem tu dodać, że w żadnej mierze nie bagatelizujemy tego zjawiska, wiemy jak dotkliwe jest ono dla osób nim dotkniętych, ale pamiętamy o tym, że jest to nieodłączna część gospodarki, do której zmierzamy; gospodarki rynkowej, że nie da się mieć jednego bez drugiego i że poziom tego bezrobocia, choć, jak powiedziałem, dotkliwy dla tych, których ono bezpośrednio dotyczy, wynosi w tej chwili ponad 3%, co należy porównywać ze wskaźnikiem powyżej 8% w większości krajów Europy Zachodniej. Rząd nie lekceważy jednak w żadnej mierze tego zjawiska, cała polityka podporządkowana jest jednej wytycznej, jak najbardziej skrócić okres, kiedy dana osoba pozostaje bez pracy. A więc aktywna polityka zatrudnienia, to jest też domena Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-113.15" who="#LeszekBalcerowicz">Po drugie — obniżanie się realnych płac i dochodów gospodarstw domowych. Wiemy, że to był koszt, poważny, którego w żadnej mierze nie lekceważymy. Chciałbym jednak zwrócić państwu uwagę na to, że w roku 1989 i w roku 1990 mieliśmy do czynienia z wyższym tempem wzrostu, płac niż cen. W rezultacie odbijało się to na postępującej dezorganizacji rynku To co nastąpiło w tym roku było odwróceniem tych tendencji, efektem nieuchronnym, efektem ubocznym szybkiej walki z inflacją. Chciałem także zwrócić uwagę na to, że przy realizacji tak trudnego programu, relacja. przeciętnej emerytury i renty pracowniczej, licząc również rentę dla rolników, wzrosła z 42% w 1989 r. do 54% w kwietniu 1990 r. Wiemy, jak poważne są problemy emerytów i rencistów, ale chciałem podkreślić, że w polityce budżetowej, w polityce gospodarczej staramy się, przy tych wszystkich nieubłaganych, twardych ograniczeniach zwracać szczególną uwagę właśnie na tę sferę trudności.</u>
          <u xml:id="u-113.16" who="#LeszekBalcerowicz">Po trzecie — być może sprawa najpoważniejsza — spadek produkcji. Tutaj chciałbym zwrócić uwagę na to, w żadnej mierze nie bagatelizując tego zjawiska, że często cytowana liczba 30% jest liczbą nie reprezentatywną i liczbą wyolbrzymiającą skalę obniżenia aktywności gospodarki, bo ona powinna być odnoszona do produkcji sprzedanej, produkcji przemysłu uspołecznionego, mówię tutaj o liczbie za 4 miesiące, bo nie mamy jeszcze liczb za 5 miesięcy, liczba już skorygowana wynosi poniżej 30%, nie obejmuje to w pełni sektora prywatnego, a zwłaszcza nie obejmuje działalności nierejestrowanej. Wskaźniki obniżenia aktywności są słabsze, mniejsze w innych dziedzinach, a więc tego nie można odnosić do całej gospodarki. Chciałem zwrócić uwagę Wysokiej Izby na to, że jeśli popatrzymy na kraje wokół nas, to wszędzie następuje obniżenie produkcji, ale nie wszędzie jest to kosztem ubocznym, dzięki któremu osiąga się pewne efekty. Tam jest to często po prostu koszt bezproduktywny, który nie przynosi żadnych efektów.</u>
          <u xml:id="u-113.17" who="#LeszekBalcerowicz">Rząd uznaje to jednak za najpoważniejszy problem i powstaje pytanie, jak ten problem należy przezwyciężyć. Naszym zdaniem, i tu wyrażam opinię rządu, należy kierować się i będziemy kierować się jedną wytyczną. Dążąc do przezwyciężania problemów jakie są nieuniknionymi efektami ubocznymi korzystnych wyników, jakie osiągnięto w programie gospodarczym do tej pory, nie można zaprzepaszczać tych korzystnych wyników. Właściwym i głównym rozwiązaniem jest przyspieszanie zmian w strukturze gospodarki w szerokim znaczeniu tego słowa — struktury instytucjonalne, przemiany własnościowe, restrukturyzację przedsiębiorstw państwowych, zwiększanie udziału przedsiębiorstw drobnych (za chwilę do tego przejdę, mówiąc o pewnych przykładach działań). Otóż trzeba, ażeby struktury po stronie produkcji, po stronie podaży działały sprawniej, sprawniej i lepiej reagowały na niezbędną, trudną politykę makroekonomiczną. I to jest, jak sądzimy, niezbędne dla każdego wariantu polityki gospodarczej na przyszłość i rząd jest zdecydowany tu podjąć przyspieszone działania.</u>
          <u xml:id="u-113.18" who="#LeszekBalcerowicz">Natomiast jest pytanie, moim zdaniem pytanie raczej teoretyczne, jak powinna się kształtować polityka makroekonomiczna, czyli polityka budżetowa, polityka pieniężna i polityka kredytowa. I tutaj teoretycznie są dwie możliwości — albo jej bardzo wyraźne rozluźnienie, co oznaczałoby, że się zwiększa wyraźnie dopływ pieniądza w formie podwyżek płac, w formie sztucznie potanionych kredytów i w formie powiększonych w stosunku do założeń wydatków budżetowych, że zwiększa się ilość pieniądza dopływającego do gospodarki w nadziei, że ta dodatkowa masa pieniądza wywołała wzrost produkcji, albo nierozluźnianie, nieczynienie żadnych zasadniczych zmian w polityce makroekonomicznej, niepowiększanie owej masy pieniądza w żaden wyraźniejszy sposób przy pewnych niezbędnych modyfikacjach.</u>
          <u xml:id="u-113.19" who="#LeszekBalcerowicz">To, jaki się wariant wybierze zależy od tego, jakie przyjmie się założenia co do sposobu reagowania gospodarki na dodatkowe ilości dopływającego do niej pieniądza. I tutaj — nie ukrywam — ekonomiści mają różne zdania na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-113.20" who="#LeszekBalcerowicz">Naszym zdaniem — które jak sądzą ma mocne podstawy empiryczne — nasza gospodarka reaguje na wyraźne zwiększanie ilości dopływającego do niej pieniądza, niestety raczej wzrostem cen, a nie wzrostem produkcji Jeśli tak, to polityka makroekonomiczna polegająca na tym, że wyraźnie rozluźnia się jej dotychczasowe rygory mogłaby nas cofnąć do punktu wyjścia. Istnieje wielka groźba, że taka polityka cofnęłaby nas do punktu wyjścia, do sytuacji z zeszłego roku, którą przecież doskonale pamiętamy, do sytuacji, w której ceny rosły i goniły płace, w której produkcja przecież spadała, i w której był spustoszony rynek.</u>
          <u xml:id="u-113.21" who="#LeszekBalcerowicz">Dlatego to zasadniczą regułą postępowania na przyszłość w programie gospodarczym jest utrzymywanie podstawowych zasad polityki gospodarczej rządu w dziedzinie makroekonomicznej przy pewnych niezbędnych modyfikacjach — rząd nie zamierza czynić tutaj wyłomu w tej polityce, gdyż sądzimy, że to groziłoby właśnie zaprzepaszczeniem efektów dotychczasowych, osiągniętych z tak wielkim trudem, o którym przecież wszyscy wiemy.</u>
          <u xml:id="u-113.22" who="#LeszekBalcerowicz">Dwie główne zasady, zdaniem rządu, mają rządzić polityką gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-113.23" who="#LeszekBalcerowicz">Po pierwsze — powtarzam — przyspieszenie zmian w strukturach gospodarczych, tak aby ta gospodarka pracowała lepiej, aby reagowała na twarde ograniczenia tym, że będą uruchomione dążenia do obniżki kosztów, wzrostu eksportu, zdobywania tańszych źródeł zaopatrzenia. I po drugie — utrzymywanie podstawowych założeń polityki makroekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-113.24" who="#LeszekBalcerowicz">Tyle jeżeli chodzi o podstawową diagnozę i wynikające z niej reguły co do działania na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-113.25" who="#LeszekBalcerowicz">A teraz, jeśli Wysoka Izba pozwoli, chciałbym powiedzieć o niektórych wybranych problemach szczegółowych podkreślając, że nie wszędzie jeszcze rząd podjął ostateczne decyzje, choć w wielu punktach takie decyzje są bliskie, lub w niektórych punktach są już podjęte.</u>
          <u xml:id="u-113.26" who="#LeszekBalcerowicz">Przede wszystkim chciałem zwrócić uwagę Wysokiej Izby, co więcej — podzielić się z Wysoką Izbą pewnym dylematem, czy pewnym problemem, który nie jest tylko problemem rządu, ale jest problemem kraju.</u>
          <u xml:id="u-113.27" who="#LeszekBalcerowicz">Otóż w najbliższych miesiącach mamy do czynienia jak gdyby z trzema zasadniczymi punktami w polityce makroekonomicznej, czy w ogóle w polityce. Jednym z nich jest budżet. Drugim punktem tego trójkąta jest górnictwo, a trzecim jest polityka plac. Jeśli chodzi o budżet, to chciałem poinformować Wysoką Izbę, że rząd, wykorzystując swoje uprawnienia udzielone mu w ramach ustawy budżetowej, przygotowuje projekt pewnych przesunięć tak, ażeby z jednej strony zaoszczędzić środki, uzyskane dzięki weryfikacji założeń co do pewnych wydatków lub pewnych dochodów i zaoszczędzoną sumę przeznaczyć na niektóre szczególnie ważne cele, ważne politycznie, a także takie dziedziny, gdzie przyrost wydatków nie grozi przyrostem cen, a daje możliwości wzrostu produkcji. Do takich celów należy budownictwo mieszkaniowe i gospodarka mieszkaniowa Czynimy wielkie wysiłki, ażeby znaleźć dodatkowe środki na te cele, a także na pewne dofinansowanie budżetów terenowych, bo wiemy, że niektóre z nich są zagrożone. A także staramy się znaleźć pewne środki dla złagodzenia trudności wynikających ze zwiększonego przejściowo skupu mleka. Wiemy, że jest to duży problem.</u>
          <u xml:id="u-113.28" who="#LeszekBalcerowicz">Otóż proszę państwa, chcę od razu powiedzieć, te środki nie są wielkie, bo możliwości manewru są skromne, ale czynimy duże wysiłki, żeby to była pewna nadwyżka środków. To prowadzi mnie do punktu drugiego.</u>
          <u xml:id="u-113.29" who="#LeszekBalcerowicz">Czy i w jakim stopniu uda się znaleźć tę nadwyżkę środków, żeby ją przeznaczyć na szczególnie pilne cele zależy od tego, czy uda się utrzymać w ryzach, w założonych granicach pewne wydatki po stronie budżetowej. I tu zasadniczym problemem są dotacje dla górnictwa. Założony poziom dotacji wynosi 9,6 bln. Istnieją tendencje do jej przekroczenia. Jesteśmy tutaj przed bardzo poważnym wyborem. Uważamy, że jeżeli chcemy dokonać tego, tak ważnego dla wymienionych przeze mnie przykładowo dziedzin, przesunięcia w budżecie, potrzebne są nowe rozwiązania w górnictwie, które są przygotowywane w Ministerstwie Przemysłu. Ostatnio przyspiesza ono prace nad tym, żeby takie rozwiązania wprowadzić. Z grubsza sprowadzają się one do tego, że utrzymano by kwoty dotacji na założonym w budżecie poziomie, a jednocześnie dokonano by, kontrolowanej liberalizacji cen, i że jednocześnie wprowadzono by w życie tworzone obecnie zabezpieczenie od strony podaży w postaci gromadzenia interwencyjnych zapasów węgla, w postaci programu przyspieszenia wydobycia węgla w IV kwartale, a także w postaci przygotowania postępowania naprawczego w stosunku do kopalń, które w nowych warunkach okazałyby się nierentowne.</u>
          <u xml:id="u-113.30" who="#LeszekBalcerowicz">Jesteśmy w trakcie szybkiego przygotowania takiego programu, ale chciałem Wysokiej Izbie powiedzieć, że istnieje tutaj dylemat. Jeżeli chcemy dokonać pożądanych przesunięć w budżecie, to potrzebne jest wprowadzenie w życie między innymi trudnego programu, trudnych rozwiązań, nowych rozwiązań ekonomicznych wobec górnictwa węglowego.</u>
          <u xml:id="u-113.31" who="#LeszekBalcerowicz">I wreszcie trzeci wierzchołek trójkąta, to jest polityka płac. Otóż aby móc znaleźć te środki na tak potrzebne społecznie cele, jest konieczne utrzymywanie rygorów płacowych, co nie oznacza, że nie ma tutaj możliwość; pewnych modyfikacji. Pewne modyfikacje są możliwe, ale żadne zasadnicze zmiany, bowiem w przeciwnym wypadku kwota założona w budżecie jak wiemy doskonale, kwota wynagrodzeń a także świadczeń jest powiązana parametrycznie w pewną formułę z wynagrodzeniami w sferze pozabudżetowej, w sferze materialnej. Jeśli wobec tego nastąpiłby bardzo wyraźny wzrost płac poza sferą budżetową, musiałyby wzrosnąć wydatki w sferze budżetowej, co by oznaczało, że znikają możliwości manewru dla dofinansowania wymienionych przeze mnie przykładowo dziedzin. Oto są trzy problemy, na których skupia się uwaga rządu i które będziemy w najbliższym czasie musieli rozwiązywać. Ale to nie wyczerpuje listy zagadnień, nad którymi obecnie pracujemy.</u>
          <u xml:id="u-113.32" who="#LeszekBalcerowicz">Proszę pozwolić mi, że wymienię niektóre jeszcze zagadnienia. Jeśli chodzi o politykę pieniężną jest ona, jak wiadomo, domeną Narodowego Banku Polskiego, który jednak podejmując decyzje konsultuje się z Ministerstwem Finansów a centralny instrument tej polityki, stopa procentowa, podporządkowana jest zasadzie zmniejszania jej w miarę obniżania się tempa inflacji tak jednak, aby przynajmniej w tendencji stopa procentowa była wyższa od stopy inflacji. Jest to nieprzyjemne dla kredytobiorców, bo nikt nie lubi płacić drogo za kredyt, ale jest to dość przyjemne dla tych, którzy składają pieniądze w banku. No a nie można dawać dużo pieniędzy tym. którzy wkładają pieniądze do banku, i jednocześnie bardzo obniżać stopę procentową od kredytów. Tu istnieje pewna równowaga, co nic oznacza, że nie ma poła dla modyfikacji.</u>
          <u xml:id="u-113.33" who="#LeszekBalcerowicz">W sumie jednak proszę zauważyć, że stopa procentowa w tendencji obniżała się w miarę obniżania się stopy inflacji, ta polityka będzie kontynuowana przy założeniu, że cała polityka makroekonomiczna będzie dostatecznie twarda i konsekwentna, że stopa inflacji nadal będzie spadać w tendencji.</u>
          <u xml:id="u-113.34" who="#LeszekBalcerowicz">Chciałem przypomnieć, że w czerwcu stopa kredytu refinansowanego została obniżona do 4%, a stopa kredytu redyskontowego, takiego który umożliwia szybszy obrót między jednostkami gospodarczymi w skali kwartalnej wynosi 7%.</u>
          <u xml:id="u-113.35" who="#LeszekBalcerowicz">Niezależnie od tego podejmujemy z Narodowym Bankiem Polskim starania o szybszą reformę systemu bankowego, zdając sobie sprawę, jak ważny jest to odcinek gospodarczy i jak wicie tam jest potrzebnych jeszcze zmian.</u>
          <u xml:id="u-113.36" who="#LeszekBalcerowicz">Następna sprawa to liberalizacja handlu zagranicznego. Chciałem przede wszystkim powiedzieć, że już na początku tego roku dokonało się tutaj wiele zmian, zerwano z pozostałościami państwowego monopolu handlu zagranicznego. Realizacja programu stabilizacji, dzięki nagromadzeniu się niespodziewanej nadwyżki umożliwia dwie rundy liberalizacji ceł. Dwa tygodnie temu KERM powołał grupę roboczą dla przeanalizowania stawek celnych i zaproponowania szerszej, chociaż przejściowej, dalszej obniżki ceł tak, aby można potanić import a także dzięki temu stworzyć konkurencję w naszej gospodarce, czynnik niesłychanie ważny dla zmiany zachowania przedsiębiorstw państwowych. Zespół ten ma zakończyć prace 10 czerwca.</u>
          <u xml:id="u-113.37" who="#LeszekBalcerowicz">Kolejną sprawą nad którą pracujemy są inwestycje zagraniczne w Polsce. Następuje pewne ożywienie i pewien wzrost zainteresowania inwestycjami zagranicznymi w Polsce, choć nie ma tutaj jakiegoś gwałtownego wzrostu. Chciałem Wysoką Izbę poinformować, że przygotowywane są założenia nowej regulacji stanu prawnego w tej dziedzinie; chcielibyśmy żeby był on stały przez dłuższy czas. Wiemy bowiem doskonale jak ważna to sprawa i jak szkodliwa w tej dziedzinie jest niestabilność rozwiązań. Pracujemy nad rozwiązaniami, które byłyby w stanie przyciągnąć w większym stopniu poważny kapitał zagraniczny. To wymaga m.in. przyjrzenia się przepisom o transferze zysku, a także uproszczeniu struktur biurokratycznych i procedur związanych z tym kapitałem.</u>
          <u xml:id="u-113.38" who="#LeszekBalcerowicz">Blok trzeci, niesłychanie ważny, to restrukturyzacja przedsiębiorstw państwowych. A więc działania, które mają prowadzić do takich przekształceń w ich strukturach i kierunkach aktywności, że będzie możliwa długofalowa poprawa sytuacji finansowej. Tutaj są dwa tory, czyli dwie odmiany restrukturyzacji.</u>
          <u xml:id="u-113.39" who="#LeszekBalcerowicz">Po pierwsze — restrukturyzacja jest związana z postępowaniem naprawczym wobec przedsiębiorstw państwowych, czyli z postępowaniem wobec przedsiębiorstw, które nic płacą dywidendy. Uważamy, że tutaj jest potrzebne przyspieszenie i będziemy je konsekwentnie realizować. Uważamy bowiem za rzecz niepożądaną, że w gospodarce podlegającej tym rygorom mamy — jak na razie — bardzo niewiele przypadków likwidacji przedsiębiorstw. Czyli nie mamy do czynienia jakby na szerszą skalę z procesem przepływu zasobów od tych mniej sprawnych, do sprawniejszych. Ten proces będziemy przyspieszać, ten proces musi być przyspieszany niejako z zewnątrz zbioru przedsiębiorstw. A nasze przedsiębiorstwa państwowe, wychowane tak przez całe dziesięciolecia, są w stosunku do siebie bardzo tolerancyjne. Jako wierzyciele nie zwykły dochodzić swoich należności. Stąd czynniki trzecie, siły zewnętrzne, budżet, a także jak sądzę, banki będą działały tak, aby pobudzić i egzekwować twardo swoje należności, żeby w rezultacie same przedsiębiorstwa w stosunkach wzajemnych przestały być tak dla siebie tolerancyjne.</u>
          <u xml:id="u-113.40" who="#LeszekBalcerowicz">Chciałem zwrócić uwagę Wysokiej Izby, że przygotowywane są również instytucje, które mogłyby udzielać wyspecjalizowanej pomocy finansowej dla przedsiębiorstw, które są w trudnościach przejściowych, ale które w ocenie ekspertów stwarzają nadzieję na długofalową poprawę.</u>
          <u xml:id="u-113.41" who="#LeszekBalcerowicz">Jedną z takich instytucji jest agencja do spraw restrukturyzacji, która rozpoczęła działalność, na razie jeszcze na podstawie istniejącego dotąd funduszu zmian strukturalnych. Także odpowiednie instytucje istnieją przy Ministerstwie Rynku Wewnętrznego i Ministerstwie Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa. A w Ministerstwie Finansów mamy zaawansowane przygotowania do powołania, z udziałem kapitału zagranicznego, poważnego banku, który by się zajmował tego typu działalnością. Bank wykorzystujący doświadczenia banków niektórych innych krajów m.in. np. banku RFN-owskiego czy banku francuskiego.</u>
          <u xml:id="u-113.42" who="#LeszekBalcerowicz">Drugim torem restrukturyzacji jest pomoc techniczna w formie doradztwa dla przedsiębiorstw, które nie mają jeszcze poważnych trudności finansowych, ale nie zawsze sobie radzą, nie wiedzą jeszcze jak poprawić swoją gospodarkę. Chciałem państwa poinformować, że od maja działa przy KERM zespół krajowych i zagranicznych ekspertów. Dokładamy starań, żeby był to jak najliczniejszy zespół Na życzenie przedsiębiorstw, odpłatnie, udzielać będzie ekspertyz, w jaki sposób można nagle w rynkowej gospodarce obniżać koszty, obniżać poziom zapasów czy zwiększać eksport.</u>
          <u xml:id="u-113.43" who="#LeszekBalcerowicz">Pragnę też poinformować, że niebawem zakończy pracę grupa robocza do spraw polityki regionalno-przemysłowej złożona z przedstawicieli różnych resortów, która ma dwa zadania.</u>
          <u xml:id="u-113.44" who="#LeszekBalcerowicz">— Po pierwsze — określić, które regiony Polski będą zagrożone trwałym upadkiem dziedzin, na których do tej pory się opierają,</u>
          <u xml:id="u-113.45" who="#LeszekBalcerowicz">— a po drugie — zaproponować środki zaradcze zgodne z generalnymi kierunkami programu gospodarczego rządu, ale także wykorzystujące dość bogate w tej dziedzinie doświadczenia zagraniczne.</u>
          <u xml:id="u-113.46" who="#LeszekBalcerowicz">Kolejna sprawa, w której działania są i będą podejmowane — jak sądzę — jeszcze szybciej, jest demonopolizacja, a więc zwalczanie zarówno struktur, jak i praktyk monopolistycznych. Tutaj zdecydowany nacisk w najbliższych miesiącach będziemy kłaść na dekoncentrację otoczenia rolnictwa. Wiemy bowiem, z jakimi monopolami mają do czynienia do tej pory rolnicy. Chcemy tutaj zrobić jak najwięcej, licząc jednak zarazem na aktywność samych rolników, np. jeżeli chodzi o udział w strukturach spółdzielczych. Wiele bowiem zależy od udziału samych rolników w rozbijaniu tych struktur, w wymianie ich personelu. Liczymy także na oddolną aktywność samych rolników.</u>
          <u xml:id="u-113.47" who="#LeszekBalcerowicz">Jeżeli chodzi natomiast o rząd, to chciałem państwa poinformować, że urząd antymonopolowy pracuje nad ewentualnym podziałem przemysłu paszowego. Izby skarbowe przyglądają się cenom w 73 przedsiębiorstwach wytwarzających środki produkcji dla rolnictwa. Jeżeli stwierdzimy wypadki agresywnej polityki nadużywania pozycji na rynku, będziemy stosownie do tego reagować.</u>
          <u xml:id="u-113.48" who="#LeszekBalcerowicz">Bardzo ważnym środkiem przeciwdziałania praktykom monopolistycznym w kraju jest oczywiście liberalizacja importu, o czym mówiłem wcześniej.</u>
          <u xml:id="u-113.49" who="#LeszekBalcerowicz">Przejdę teraz do następnego bloku spraw — do prywatyzacji, która — jak wiemy — zwykła się dzielić, choć nieściśle, na prywatyzację małą i prywatyzację większą czy dużą. Jeżeli chodzi o prywatyzację małą, to ona w znacznej mierze skupia się w dziedzinie handlu wewnętrznego. Sądzimy, że tutaj są potrzebne szybkie zmiany, które jednocześnie nie będą zakłócać bieżącego funkcjonowania handlu. Pozwolę sobie tutaj zwrócić uwagę Wysokiej Izby na pewne akty prawne, które — mamy nadzieję — stwarzają możliwości szybszego i bardziej skutecznego działania:</u>
          <u xml:id="u-113.50" who="#LeszekBalcerowicz">Po pierwsze — dzięki Wysokiej Izbie mamy nowelizację prawa lokalowego, które umożliwiło przekazywanie sklepów w ręce prywatne z dotychczasowych jednostek tzw. uspołecznionych.</u>
          <u xml:id="u-113.51" who="#LeszekBalcerowicz">Po drugie — znowelizowana ustawa o przedsiębiorstwach państwowych znosi dyskryminacyjne ograniczenia w sprzedawaniu środków trwałych przedsiębiorstw w ręce prywatne. I sądzimy, że polityka przedsiębiorstw, która niekiedy jeszcze podporządkowana jest starym nawykom powinna być taka, że tutaj nie ma żadnej dyskryminacji, że trzeba sprzedawać tym, którzy oferują lepsze warunki.</u>
          <u xml:id="u-113.52" who="#LeszekBalcerowicz">Po trzecie — chciałem przypomnieć, że w maju wprowadziliśmy okresowe zwolnienia od podatków dla osób, które zdecydowały się na podjęcie nowej działalności gospodarczej, wykorzystując elementy majątku zwolnione w ramach małej prywatyzacji. To było 17 maja. Wreszcie przygotowywany jest projekt nowej ustawy o gospodarce nieruchomościami, który wraz ze zmianami w Kodeksie cywilnym umożliwi sprzedaż lokali użytkowych i budynków położonych na gruntach państwowych i komunalnych.</u>
          <u xml:id="u-113.53" who="#LeszekBalcerowicz">Tyle jeżeli chodzi o małą prywatyzację. Ale wiemy doskonale, że sprawą zasadniczą jest duża prywatyzacja. Od 5 kwietnia specjalna komisja rozpatruje akty prawne, które mają tworzyć niezbędną podstawę do tego, ażeby realizować jak najszybciej ten tak doniosły projekt przemian.</u>
          <u xml:id="u-113.54" who="#LeszekBalcerowicz">Chciałem, korzystając z okazji, wyrazić nadzieję że te akty prawne zostaną uchwalone w takim tempie, że będziemy mogli szybko zacząć realizować te przemiany własnościowe.</u>
          <u xml:id="u-113.55" who="#LeszekBalcerowicz">Pragnę wyrazić nadzieję, że to nastąpi jeszcze w tym miesiącu. W przeciwnym bowiem razie nastąpiłyby duże opóźnienia z bardzo wielkimi i szkodliwymi skutkami dla całości przemian instytucjonalnych w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-113.56" who="#LeszekBalcerowicz">Tutaj dodam, że niezależnie od dyskusji nad aktami prawnymi przygotowywane są koncepcje przyspieszenia prywatyzacji, które m.in. przynajmniej częściowo rozwiązałyby problem niewielkich możliwości finansowych ludności, ograniczających dostęp do zakupu akcji. Rozmaite alternatywne propozycje w tej sprawie zostaną poddane pod dyskusję publiczną.</u>
          <u xml:id="u-113.57" who="#LeszekBalcerowicz">Wreszcie następne działania, które mają usprawnić naszą gospodarkę, to tworzenie systemu popierania nowej przedsiębiorczości, co jest — jak wiadomo — ważne z wielu względów: dla ożywienia gospodarki, dla poprawy jej struktury zdominowanej do tej pory przez wielkie jednostki organizacyjne, a także dla stworzenia możliwości zatrudnienia osób, które będą traciły pracę w niesprawnych, wielkich przedsiębiorstwach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-113.58" who="#LeszekBalcerowicz">I tu rozwijamy trzy elementy takiego systemu:</u>
          <u xml:id="u-113.59" who="#LeszekBalcerowicz">— po pierwsze — system doradztwa — tu chciałem poinformować Wysoką Izbę, że w ministerstwach, a także w województwach rozpoczęły niedawno działalność punkty konsultacyjne, w których będzie udzielana informacja o przepisach, które obowiązują przy podejmowaniu działalności gospodarczej. Mam nadzieję, że te punkty będą działać dobrze, a także liczymy na większą aktywność w tej dziedzinie istniejących i nowo powstających izb i towarzystw gospodarczych. To jest ich pole działania — popieranie przez informację, przez doradztwo nowej przedsiębiorczości;</u>
          <u xml:id="u-113.60" who="#LeszekBalcerowicz">— po drugie — przewidziano dość znaczny zakres bodźców finansowych dla osób, które podejmują tę nową działalność gospodarczą, w tym roku do tego dołączyły się dwa nowe elementy — jeden, o którym wspomniałem, tzn. zwolnienia z podatku dla osób, które podejmą działalność na własne ryzyko i rachunek, przejmując elementy zwolnione w ramach małej prywatyzacji, a drugi, to zrównanie stawek podatku obrotowego przy zakupach. Jednakowo stawki podatku obrotowego zarówno dla jednostek sektora uspołecznionego, jak i nieuspołecznionego;</u>
          <u xml:id="u-113.61" who="#LeszekBalcerowicz">— po trzecie — chciałem powiedzieć, że pracujemy nad ułatwieniami kredytowymi, nad możliwością zwiększenia dostępu na warunkach rynkowych do kredytu dla nowych przedsiębiorców, we współpracy z Narodowym Bankiem Polskim staramy się doprowadzić do zwiększenia zakresu kredytu dla nowych przedsiębiorców. Niebawem dzięki Ministerstwu Pracy i Polityki Socjalnej rozpocznie także działalność Bank Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, którego jednym z głównych celów będzie właśnie udzielanie kredytów osobom, które zechciałyby podejmować działalność na własne ryzyko i rachunek, a które przedtem utraciły pracę;</u>
          <u xml:id="u-113.62" who="#LeszekBalcerowicz">— po czwarte — to są zewnętrzne stosunki finansowe. Chciałem zwrócić uwagę Wysokiej Izby na dwa elementy. Jedno — to są bardzo energiczne starania w sprawie podstawowej dla przyszłości naszego kraju, a jednocześnie w sprawie bardzo trudnej, to jest starania o zasadniczą redukcję długu, jaki ciąży nad naszą gospodarką. Dług ten do tej pory ciąży w dalszym stopniu nominalnie. W tym roku dzięki akceptacji naszego programu gospodarczego wierzyciele, tzn. rządy zachodnich państw zgodziły się na przesunięcie praktycznie w całości płatności z tytułu długów na rok przyszły, a przynajmniej części na wiele lat. Czyli w tym roku nie płacimy.</u>
          <u xml:id="u-113.63" who="#LeszekBalcerowicz">Generalnie naszą wytyczną jest doprowadzenie do bardzo wyraźnej redukcji zadłużenia zagranicznego. Będziemy nadal takie starania podejmować i chciałem Wysokiej Izbie powiedzieć, że oczywiście, jest to sprawa trudna, której powodzenie w zasadniczym stopniu zależy od tego, jak konsekwentnie będziemy w Polsce realizować program gospodarczy. Pomocy udziela się tym, którzy chcą sami sobie pomóc. Nie udziela się pomocy tym, którzy nie realizują trudnych programów naprawy gospodarki. I sprawa druga — w ramach zewnętrznych stosunków finansowych, to jest to, że staraniem rządu mamy dostęp do stosunkowo dużej ilości kredytów zagranicznych i to zarówno z Banku Światowego, jak i z Europejskiego Banku Inwestycyjnego, a także z niektórych instytucji zachodnich. Oczywiście w żadnej mierze nie chcemy dopuścić do powtórzenia błędów lat siedemdziesiątych, ale chciałem państwu powiedzieć, że mamy do czynienia właściwie ze zjawiskiem przeciwnym. O ile przedtem istniała powszechna gotowość do brania kredytów na byle jakie cele, co nas doprowadziło do tego wielkiego zadłużenia, o tyle teraz istnieje bardzo duża powściągliwość i ostrożność, i jest zadaniem rządu, aby przyspieszyć proces racjonalnej absorpcji kredytów zagranicznych zaoferowanych Polsce. Widzimy w tym jedno z ważnych źródeł ożywienia gospodarki. Będziemy oczywiście pilnować, aby te kredyty były wykorzystywane racjonalnie, aby nie doprowadziło się do tego, że za 10 lat będziemy mieli tylko większy garb zadłużenia.</u>
          <u xml:id="u-113.64" who="#LeszekBalcerowicz">Proszę Państwa! Realizując ten program gospodarczy staramy się, na miarę możliwości finansowych w kraju i tempa, w jakim daje się zmieniać strukturę, tworzyć strukturę organizacyjną, tworzyć oczywiście osłonę socjalną.</u>
          <u xml:id="u-113.65" who="#LeszekBalcerowicz">Chciałem tylko zwrócić uwagę na trzy rzeczy; na tworzenie systemu osłony dla bezrobotnych — tutaj nacisk w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej słusznie kładzie się na to, aby jak najkrótszy był okres pozostawania bez pracy, aby jak najwięcej osób uzyskiwało nowe zatrudnienie. Przygotowany jest także program zatrudnienia ludzi młodych, wiemy jak ważny jest to problem. Przypomnę, że rząd podjął działania interwencyjne, w części z budżetu, dla złagodzenia problemu, przed jakimi stanęły spółdzielnie inwalidów, wyasygnowaliśmy na ten cel 100 mld zł plus jeszcze 50 mld z innego tytułu. Została przyjęta przez Wysoki Sejm znowelizowana ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym, która m.in. zapobiega tworzeniu się „starych portfeli”. I wreszcie trwają, jak sądzę, intensywne prace nad rozwinięciem systemu opieki społecznej, którego zasadniczym zadaniem byłoby docieranie do tych osób, które z rozmaitych względów znajdują się w trudnej sytuacji finansowej. Jest to oczywiście niesłychanie ważne dla samych osób, które znajdują się w takiej sytuacji, a także ważne dla dalszej pomyślnej realizacji programu gospodarczego, który będzie pozostawał programem trudnym.</u>
          <u xml:id="u-113.66" who="#LeszekBalcerowicz">Na zakończenie, proszę mi pozwolić na pewne podsumowanie. Otóż chciałem powtórzyć, że w zamierzeniach dalsze działania rządu mają być podporządkowane tym dwóm wytycznym — przyspieszanie zmian w strukturze gospodarki tak, by była ona zdecydowanie sprawniejsza i nieczynienie żadnych zasadniczych zmian w polityce makroekonomicznej, bowiem — jak sądzimy — szybkie zwiększanie ilości dopływającego do tej gospodarki pieniądza doprowadziłoby raczej do wyraźnego wzrostu cen niż wzrostu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-113.67" who="#LeszekBalcerowicz">Jakie więc są podstawowe bloki działań? Otóż rząd będzie się skupiał na tych działaniach, które są zaawansowane.</u>
          <u xml:id="u-113.68" who="#LeszekBalcerowicz">Po pierwsze — to są działania, które mają zmienić zbyt pasywną do tej pory postawę przedsiębiorstw państwowych i innych jednostek gospodarki uspołecznionej, spowodować, że przerwie się postawy wyczekiwania, postawę nadziei na to, że polityka rządu ulegnie złagodzeniu, tak że będzie można uniknąć trudnych dostosowań. To jest przede wszystkim pobudzanie konkurencji przez liberalizację importu, o czym mówiłem, a także silniejsze i szybsze demonopolizowanie dziedzin silnie skoncentrowanych i przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym. To jest też restrukturyzacja, która ma biec tymi różnymi torami, o których także mówiłem, to jest bardzo ważny blok działań, które chcemy przyspieszać.</u>
          <u xml:id="u-113.69" who="#LeszekBalcerowicz">Po drugie — to są zasadnicze reformy instytucjonalne, do których zdecydowanie należy oczywiście prywatyzacja, i powtarzam wyrażoną wcześniej nadzieję, że uzyskamy szybko podstawy prawne dla rozpoczęcia tego na szerszą skalę. Należą do nich usprawnienia systemu bankowego bardzo ważne dla harmonijnej współpracy finansowej między przedsiębiorstwami. Ważną rolę przypisujemy również liberalizacji przepisów związanych z inwestycjami zagranicznymi, o czym mówiłem poprzednio.</u>
          <u xml:id="u-113.70" who="#LeszekBalcerowicz">Po trzecie — element, na który będziemy kłaść nacisk, to jest popieranie nowej przedsiębiorczości poprzez rozwój doradztwa, poprzez utrzymywanie rozszerzonych ostatnio bodźców fiskalnych, a także poprzez tworzenie nowych możliwości dostępu do kredytów dla ludzi, którzy będą chcieli podejmować ryzyko działania na własny rachunek.</u>
          <u xml:id="u-113.71" who="#LeszekBalcerowicz">Po czwarte — rząd ma zamiar dokonać próby zwiększenia wydatków na pewne dziedziny w ramach budżetu — chodzi mi o tę operację budżetową, o której mówiłem — na dziedziny, które są ważne ze względów społecznych, a gdzie zarazem nie istnieje wielka groźba, że wzrost wydatków pobudzi cenę, a nie produkcję — chodzi mi tu przede wszystkim o budownictwo mieszkaniowe — z tym jednak, że to czy i w jakim zakresie tego rodzaju ważna operacja będzie możliwa, będzie zależało od rozwiązań w innych dziedzinach, w tym, jak powiedziałem, rozwiązań ekonomicznych w górnictwie.</u>
          <u xml:id="u-113.72" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu wicepremierowi.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pozwalam sobie przypomnieć, że przyjęty przez Wysoką Izbę wniosek o wysłuchanie informacji wiceprezesa Rady Ministrów nie przewidywał dyskusji. Do spraw poruszonych w informacji powrócimy niebawem w związku z dyskusją nad sprawozdaniem o realizacji budżetu w ubiegłym roku i w I-szej połowie roku bieżącego, którą przeprowadzimy w pierwszej połowie lipca bieżącego roku, po zapoznaniu się naszej komisji z materiałami, które otrzymamy na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-114.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam prosić teraz pana... Czy ktoś z państwa chcę zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-114.3" who="#komentarz">(Nikt się nie zgłasza)</u>
          <u xml:id="u-114.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Macie państwo prawo, więc dlatego pytam.</u>
          <u xml:id="u-114.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, Chciałam prosić posła sekretarza o przeczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#AdamGrabowiecki">Bezpośrednio po zakończeniu obrad plenarnych Sejmu w dniu dzisiejszym w sali kolumnowej odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej ds. projektów ustaw dotyczących samorządu terytorialnego oraz Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego, poświęcone pierwszemu czytaniu poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o pracownikach samorządowych — druk nr 412.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#AdamGrabowiecki">Bezpośrednio po zakończeniu obrad odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#AdamGrabowiecki">— wspólne posiedzenie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Systemu Gospodarczego oraz Komisji Ustawodawczej — w sali nr 118;</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#AdamGrabowiecki">— posiedzenie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych w sali nr 101;</u>
          <u xml:id="u-115.4" who="#AdamGrabowiecki">— posiedzenie polsko-brazylijskiej grupy parlamentarnej — w sali nr 222;</u>
          <u xml:id="u-115.5" who="#AdamGrabowiecki">— w 30 minut po zakończeniu obrad odbędzie się posiedzenie Komisji Zdrowia — w sali nr 217.</u>
          <u xml:id="u-115.6" who="#AdamGrabowiecki">Dnia 9 czerwca 1990 r., czyli w sobotę, o godz. 10 w Pruszkowie przy Al. Armii Krajowej nr 17 odbędzie się uroczyste odsłonięcie i poświęcenie pomnika przywódców władz Rzeczypospolitej Polskiej, kontynuatorów rządu II Rzeczypospolitej Polski, niewinnie skazanych w procesie szesnastu w Moskwie. Wszystkich chętnych do wzięcia udziału w tej uroczystości uprzejmie prosimy o zgłoszenie telefoniczne uczestnictwa pod nr: 10–54 lub 16–03 lub osobiście w pokojach nr 182 i 183 do dnia 8 bm. do godz. 11, aby umożliwić zorganizowanie przewozu autokarami sprzed gmachu Sejmu. Odjazd autokarów sprzed wejścia głównego o godz. 9 w dniu 9 bm. szczegółowe informacje w skrytkach poselskich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam przerwę w obradach do jutra do godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 17 min 55)</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min 10)</u>
          <u xml:id="u-116.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą wicemarszałkowie Tadeusz Fiszbach i Olga Krzyżanowska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#TadeuszFiszbach">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#TadeuszFiszbach">Na sekretarzy powołuję posłów Marka Rutkowskiego i Waldemara Pawlaka.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#TadeuszFiszbach">Protokół i listę mówców prowadzić będzie Marek Rutkowski.</u>
          <u xml:id="u-117.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-117.4" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Pragnę poinformować, że do Prezydium Sejmu wpłynęło sprawozdanie Komisji Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o przywróceniu Akademii Wychowania Fizycznego nazwy „Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie”.</u>
          <u xml:id="u-117.5" who="#TadeuszFiszbach">Sprawozdanie Komisji zostanie doręczone w czasie najbliższej przerwy.</u>
          <u xml:id="u-117.6" who="#TadeuszFiszbach">Wpłynął także poselski projekt uchwały dotyczący spraw niemieckich.</u>
          <u xml:id="u-117.7" who="#TadeuszFiszbach">W związku z powyższym Prezydium Sejmu proponuje uzupełnienie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia Sejmu o rozpatrzenie powyższych projektów.</u>
          <u xml:id="u-117.8" who="#TadeuszFiszbach">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu — będę uważał, że Wysoka Izba te propozycje przyjęła.</u>
          <u xml:id="u-117.9" who="#TadeuszFiszbach">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-117.10" who="#TadeuszFiszbach">W rezultacie dzisiejszy porządek dzienny obrad przedstawia się następująco:</u>
          <u xml:id="u-117.11" who="#TadeuszFiszbach">Za chwilę przystąpimy do punktu 5 porządku obrad Sejmu, to jest do pierwszego czytania poselskiego projektu ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy.</u>
          <u xml:id="u-117.12" who="#TadeuszFiszbach">Następnie punkt 6 — pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o ochronie granicy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-117.13" who="#TadeuszFiszbach">Punkt 7 — sprawozdanie komisji o projekcie ustawy o przywróceniu Akademii Wychowania Fizycznego nazwy „Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie”.</u>
          <u xml:id="u-117.14" who="#TadeuszFiszbach">Punkt 8 — Projekt uchwały Sejmu dotyczący spraw niemieckich.</u>
          <u xml:id="u-117.15" who="#TadeuszFiszbach">Punkt 9 — sprawozdanie komisji o projekcie ustawy o zmianie ustaw — Kodeks postępowania karnego, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia i o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń oraz Kodeks pracy.</u>
          <u xml:id="u-117.16" who="#TadeuszFiszbach">Punkt 10 — sprawozdanie komisji o projekcie ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach i prawach posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-117.17" who="#TadeuszFiszbach">Punkt 11 — interpelacje i zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-117.18" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy (druk nr 385).</u>
          <u xml:id="u-117.19" who="#TadeuszFiszbach">W imieniu wnioskodawców głos zabierze poseł Jerzy Modrzejewski. Bardzo proszę pana posła o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#JerzyModrzejewski">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Sejm X kadencji na każdym ze swoich plenarnych posiedzeń debatuje nad sprawami historycznymi dla narodu i państwa. Dzisiejsza debata nad projektem poselskiej ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy nie odbiega od tej tradycji — jest ponadto pierwszą w historii polskiego parlamentaryzmu.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#JerzyModrzejewski">Od zarania dziejów postawy ludzi zdrowych wobec kalek, upośledzonych, inwalidów były najczęściej negatywne. Wyrażało się to w odmawianiu im praw i pozbawianiu ich warunków do kształcenia, pracy, zakładania rodziny i innych form życia społecznego. Negatywne postawy wobec inwalidów demonstrują nie tylko jednostki i środowiska społeczne, ale przejawiają się one również w funkcjonowaniu instytucji, w przepisach prawnych, zwyczajach — słowem w naszej kulturze i cywilizacji. Przykładem — zrzucanie w starożytności nowo narodzonych dzieci z wadami fizycznymi ze skały tarpejskiej. Przykładem współczesnym jest więzienie osób niepełnosprawnych w betonowych miastach najeżonych barierami architektonicznymi lub w blokach mieszkalnych bez wind.</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#JerzyModrzejewski">Zdawać sobie trzeba także sprawę, że otoczenie fizyczne i środowisko społeczne w ciągu minionych wieków budowane było przez sprawnego i silnego mężczyznę głównie pod kątem jego potrzeb. W świecie tym nie ma miejsca dla osób słabych, niepełnosprawnych. Dlatego w wielu krajach następuje przewartościowanie postaw. Poddaję się rewizji normy prawne, funkcjonowanie niektórych instytucji i przyjęte zwyczaje, eliminując z nich elementy dyskryminujące osoby niepełnosprawne. Odpowiednie postawy wobec inwalidów uznawane są w świecie za wizytówkę kultury narodowej.</u>
          <u xml:id="u-118.3" who="#JerzyModrzejewski">Rehabilitacją osób niepełnosprawnych zajmują się najwyższej rangi organizacje międzynarodowe. Najwyższej rangi międzynarodowej i wielkiej wagi dokumentem jest Światowy Program Akcji na rzecz osób niepełnosprawnych, przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 3 grudnia 1982 r. Myślą przewodnią programu jest hasło: „Pełne uczestnictwo i równość”.</u>
          <u xml:id="u-118.4" who="#JerzyModrzejewski">Jest znamienne, że akt ten nie odwołuje się do dobrej woli „oświeconych”, do litości, dobroczynności czy miłosierdzia, ale problemy inwalidów rozpatruje w kontekście powszechnych praw człowieka i równości wszystkich ludzi. Oznacza to zapewnienie inwalidom szans takich samych, jak całej ludności oraz ich równy udział w ogólnej poprawie warunków życia, stanowiących rezultat rozwoju społecznego i ekonomicznego.</u>
          <u xml:id="u-118.5" who="#JerzyModrzejewski">Pojęcia te powinny być stosowane w takim samym zakresie, z równą pilnością we wszystkich krajach, bez względu na stopień ich rozwoju. Wszędzie jednak ostateczny obowiązek poprawy warunków, które prowadzą do upośledzenia oraz zajęcia się konsekwencjami niepełnosprawności spoczywa na władzach państwowych. Nie zmniejsza to odpowiedzialności ogółu społeczeństwa, jednostek czy też organizacji. Rządy powinny jednak przejąć kierownictwo w budzeniu powszechnej świadomości całej ludności co do korzyści dla jednostek i społeczeństwa, z włączenia inwalidów w każdą dziedzinę życia społecznego, ekonomicznego i politycznego. Rządy muszą również zapewnić, aby ludzie, którzy stali się zależni na skutek ciężkiego upośledzenia, mieli szansę osiągnięcia standardów życia równego poziomowi życia ich współobywateli.</u>
          <u xml:id="u-118.6" who="#JerzyModrzejewski">Wysoka Izbo! W naszym kraju dotąd nie było „pogody” dla inwalidów. Humanizm socjalistyczny nie tolerował ludzi kalekich, upośledzonych, po prostu innych. Ich widok zakłócać miał wrażenia estetyczne pełnosprawnej społeczności, wychowywanej w dążeniu do harmonii, piękna i normy.</u>
          <u xml:id="u-118.7" who="#JerzyModrzejewski">Społeczeństwo polskie izolowane od niepełnosprawności nie traktuje jeszcze spraw inwalidów jako stałego komponentu ich życia. Przykładem z ostatnich miesięcy jest pozostawienie bez pomocy spółdzielni inwalidów przy przechodzeniu gospodarki z planowej na rynkową. Z niewiedzy, bądź w rezultacie braku zainteresowania, w imię źle pojmowanej równości podmiotów gospodarczych doszło do dramatu w spółdzielniach inwalidów. Od stycznia do kwietnia br. ze spółdzielni zwolniono około 5 tysięcy inwalidów, na urlopy bezpłatne spółdzielnie wysłały ponad 20 tysięcy inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-118.8" who="#JerzyModrzejewski">Jednocześnie nie ma pieniędzy na utrzymanie sanatoriów i służby zdrowia służących spółdzielcom-inwalidom.</u>
          <u xml:id="u-118.9" who="#JerzyModrzejewski">Podobne problemy przeżywają załogi pełnosprawne w przedsiębiorstwach państwowych, lecz spółdzielnie inwalidów funkcjonują w warunkach o tyle trudniejszych, o ile trudniej żyję się i pracuje kalekiemu niż zdrowemu. Ponadto bezrobocie to dla inwalidy nie tylko utrata środków do życia, to także zepchnięcie na margines, wegetacja.</u>
          <u xml:id="u-118.10" who="#JerzyModrzejewski">Wysoka Izbo! Podając rękę na ratunek spółdzielczości inwalidów warto wiedzieć, że pierwsze spółdzielnie inwalidów powstały po pierwszej wojnie światowej z inicjatywy Związku Inwalidów Wojennych założonego przez piłsudczyków. Po drugiej wojnie pierwsza spółdzielnia inwalidów „Świr” powstała już w październiku 1944 r. w Warszawie na Pradze. Związek Inwalidów Wojennych oskarżony o współpracę z sanacją oraz o przechowywanie AK-owców i żołnierzy wracających z Zachodu rozwiązany został w 1950 r., ale wcześniej zdołano stworzyć podstawy do rozwoju spółdzielczości inwalidów. Z upływem lat spółdzielnie inwalidów wrosły w pejzaż polskiej gospodarki dając zatrudnienie i zarobek setkom tysięcy osób ciężko poszkodowanych. Spółdzielczy model rehabilitacji inwalidów, nie wolny od błędów i wypaczeń gospodarki nakazowej odbiegał wyraźnie od standardów światowych w dziedzinie rehabilitacji ale był na tyle odmienny, że nazywano go modelem polskim.</u>
          <u xml:id="u-118.11" who="#JerzyModrzejewski">Wielu uważało i uważa nadal, że spółdzielnie inwalidów to swoiste getta, że pewna readaptacja społeczna inwalidy może nastąpić tylko w środowisku ludzi zdrowych. W takim rozumowaniu jest sporo iluzji. Inwalidztwo to stałe ograniczenie sprawności życiowej, może być ono skutecznie kompensowane tylko przez stworzenie specjalnych ułatwień. Dopóki te ułatwienia nie są powszechnie dostępne, nie należy dopuścić do bankructwa spółdzielni inwalidów. Niedawno rozmawiałem z inwalidą posiadającym wyższe wykształcenie, pełną specjalizację w zakresie bezpieczeństwa pracy, po rozmowie wstępnej został przyjęty do Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej do prowadzenia spraw bhp-owskich. Ostatecznie jednak otrzymał odmowę, argumentem było to, że jest inwalidą.</u>
          <u xml:id="u-118.12" who="#JerzyModrzejewski">Pracujący inwalidzi wymagają ekonomicznej, prawnej i organizacyjnej ochrony, nie opieki, lecz właśnie ochrony. O tę ochronę trwa wieloletnia batalia. Pierwszy sukces przyszedł w 1973 roku. Rada Ministrów uznała, że podstawowym zadaniem spółdzielni inwalidów jest rehabilitacja zawodowa i społeczna jej podopiecznych. Przyznano inwalidom prawo wyłączności na niektóre wyroby i usługi. Polska weszła od strony przepisów do czołówki państw zajmujących się rehabilitacją zawodową swoich niepełnosprawnych współobywateli.</u>
          <u xml:id="u-118.13" who="#JerzyModrzejewski">Wraz z upływem lat pogarsza się stan gospodarki i coraz te więcej przepisów z tej uchwały pozostawało jedynie na papierze.</u>
          <u xml:id="u-118.14" who="#JerzyModrzejewski">Lata 1980–1981 wstrzymały podupadanie spółdzielni, a uchwała Sejmu z września 1982 roku w sprawie inwalidów i osób niepełnosprawnych wniosła w środowisko inwalidów nadzieję na pomyślne rozwiązywanie ich problemów. Nadzieje te nie spełniły się. Kolejne etapy reformy gospodarczej usuwały w cień działalność rehabilitacyjną, a eksponowały na plan pierwszy produkcję i zysk. Wreszcie nastała z dawna oczekiwana gospodarka rynkowa, a wraz z nią nieoczekiwane bezrobocie inwalidów. Za stan ten pan minister Jacek Kuroń wini skandaliczną ślepotę rządu i Sejmu. Tymczasem w spółdzielniach inwalidów rozgrywa się dramat ludzi najciężej poszkodowanych, upośledzonych umysłowo, chorych psychicznie, po zawałach, paraplegików, czyli tych wszystkich, dla których praca jest terapią.</u>
          <u xml:id="u-118.15" who="#JerzyModrzejewski">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Przed przystąpieniem do omówienia projektu ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy nie sposób nie wspomnieć o opłacalności pracy inwalidów. Spółdzielczość inwalidów zatrudniająca osoby najciężej poszkodowane nigdy dotąd nie była dotowana przez państwo. Wręcz przeciwnie, budżet państwa z pracy inwalidów czerpał znaczące zyski. Te zyski wypracowywane były przez 170 tys. inwalidów, z których 34 tys. — 20% ogółu zatrudnionych — posiada I lub II grupę inwalidztwa Oznacza to, iż osoby te w życiu wymagają pomocy osoby drugiej. 96 tys. czyli 60% choruje na schorzenia przewlekłe, nieustabilizowane, charakteryzujące się częstymi nawrotami choroby. Są to inwalidzi układu krążenia, gruźlicy płuc, chorób nerwowych, upośledzeni umysłowo, reumatycy, psychicznie chorzy itp. Ta ciężko poszkodowana grupa inwalidów nie tylko pracuje na finansowanie usług rehabilitacyjnych, ale wniesionymi udziałami od 2–3-krotnych średnich wynagrodzeń miesięcznych gwarantuje wypłacalność spółdzielni w razie bankructwa.</u>
          <u xml:id="u-118.16" who="#JerzyModrzejewski">Ponadto inwalidzi-spółdzielcy nie otrzymali, w odróżnieniu od pracowników pełnosprawnych, Karty inwalidy z wykazem przywilejów.</u>
          <u xml:id="u-118.17" who="#JerzyModrzejewski">Mówiąc inaczej — inwalidzi, żeby poprawić sobie warunki pracy, leczyć się, finansować turnus rehabilitacyjny czy sanatorium, otrzymać pomoc na zakup sprzętu ułatwiającego życie, np. dla jednorękiej kobiety pralkę automatyczną, itp. — muszą wypracować zysk. Jeśli zysku nie wypracują, nie ma środków na rehabilitację.</u>
          <u xml:id="u-118.18" who="#JerzyModrzejewski">Wysoka Izbo! Poselski projekt ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy jest próbą ustawowego rozwiązania zatrudnienia inwalidów na czas opracowania przez rząd kompleksowej ustawy o rehabilitacji. Myślę, że po wysłuchaniu przez Sejm wczorajszego wystąpienia wicepremiera Leszka Balcerowicza nikt z posłów nie ma wątpliwości, że bez działań osłonowych spółdzielcy-inwalidzi skazani są na przegraną.</u>
          <u xml:id="u-118.19" who="#JerzyModrzejewski">W projekcie proponuje się rozwiązania zmierzające do wykształcenia nowego modelu zatrudnienia inwalidów, w tym również w formach spółdzielczych, w gospodarce rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-118.20" who="#JerzyModrzejewski">Przedstawione propozycje rozwiązań ustawowych otaczają inwalidów, zatrudnionych w spółdzielniach inwalidów, ale nie tylko tych, parasolem ochronnym, który Sejm rozepnie na czas restrukturyzacji, spółdzielni inwalidów, to jest na 3–4 lata. Proponowany model rehabilitacji wzorowany jest na modelu krajów zachodnich i zgodny z międzynarodowymi zaleceniami Organizacji Narodów Zjednoczonych.</u>
          <u xml:id="u-118.21" who="#JerzyModrzejewski">Z dostępnych w Polsce materiałów wynika, że w państwach wysoko rozwiniętych pracuje zdecydowanie więcej inwalidów niż u nas. Z tych samych materiałów można się dowiedzieć, że inwalidzi pracują tani w ogólnie dostępnych zakładach, czemu sprzyja odpowiednio ukształtowany system zachęt i sankcji podatkowych. Nikt też na Zachodzie nie uważa, że preferencje w zatrudnieniu inwalidów mieszczą się w grupie przywilejów.</u>
          <u xml:id="u-118.22" who="#JerzyModrzejewski">W art. 1 w ust. 4 i 5 podaje się definicję spółdzielni jako zakładu pracy chronionej. Projektodawcy wychodzą z założenia, że powinna być to zbiorowość zatrudniająca minimum od 70% inwalidów do 90%. Rzecz w tym, żeby grupa inwalidów otoczona była pełnosprawnymi pracownikami, np. w zakładzie zatrudniającym 1500–1600 pracowników, pracowało 200, 100, 150 inwalidów, z tym, że jako odrębna zbiorowość mająca prawa członkowskie i wtedy jest możliwy wariant zatrudnienia do 80% a nawet i 90% inwalidów, tak to jest w krajach zachodnich. W art. 4 proponuje się powołanie Rady d/s Pracy Inwalidów. Wydaje się, że na tej sali wiele ustaw przeszło obok problemów ludzi niepełnosprawnych. Wzorem innych krajów każda ustawa powinna być konsultowana przez osoby niepełnosprawne, które są przecież pełnoprawnymi członkami naszego społeczeństwa. Nie doszłoby prawdopodobnie do takich nieporozumień, jak np. dochodzi dzisiaj przy zakupie samochodów inwalidzkich — inwalida bez nóg nie ma możliwości nabycia samochodu. Cena i rata miesięczna najczęściej w ponad 90% przewyższa jego zarobek.</u>
          <u xml:id="u-118.23" who="#JerzyModrzejewski">Aby uniknąć nieporozumień w sprawach mieszkaniowych i wielu, wielu innych proponujemy powołanie Rady Inwalidów, która konsultowałaby, po prostu pilnowałaby interesów ludzi niepełnosprawnych, bowiem w tych trudnych czasach ich interes zawsze będzie spychany na margines.</u>
          <u xml:id="u-118.24" who="#JerzyModrzejewski">W art. 6 wprowadza się w praktyce terapię zajęciową. Do tej pory w spółdzielniach inwalidów pracowali wszyscy. I reumatycy i psychicznie chorzy, i upośledzeni. Jeśli chcemy w gospodarce rynkowej utrzymać spółdzielnie bądź zakłady podobne spółdzielniom, to należy wydzielić terapię zajęciową dla najciężej poszkodowanych grup inwalidów, które nie są w stanie na siebie zarobić. Jest to sprawa lokalnych samorządów, lokalnych społeczności oraz budżetu.</u>
          <u xml:id="u-118.25" who="#JerzyModrzejewski">Spółdzielnie posiadają fachowców, którzy mogą na zlecenie lokalnego samorządu, bądź zlecenie państwa, takie zajęcia prowadzić, na normalnej zasadzie dochodowej. Nie może być tak, że przykładowo w spółdzielni zatrudniającej 400 inwalidów, jest 100 ciężko poszkodowanych i pozostałych 300 inwalidów pracuje na utrzymanie tych 100. Jak powiedziałem, jest to sprawa lokalnej społeczności i państwa. Po raz pierwszy w Polsce próbujemy wydzielić terapię zajęciową, terapię pracą od normalnego działania gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-118.26" who="#JerzyModrzejewski">Art. 7, jest najbardziej kontrowersyjny z dwóch przyczyn:</u>
          <u xml:id="u-118.27" who="#JerzyModrzejewski">— po pierwsze — jesteśmy bardzo mocno wyczuleni na jakąkolwiek wyłączność, na jakikolwiek monopol,</u>
          <u xml:id="u-118.28" who="#JerzyModrzejewski">— po drugie — jesteśmy równie silnie wyczuleni na samodzielność podmiotów gospodarczych. Rozwiązania zawarte w art. 7 prowadzą do wydzielenia pewnych technologii i pewnych produkcji.</u>
          <u xml:id="u-118.29" who="#JerzyModrzejewski">Trzeba sobie jednak uzmysłowić, że problemu inwalidów nie rozwiąże się bez udzielenia im podpórek w celu wyrównania szans, w przeciwnym bowiem razie zachowa się czystość rozwiązań ekonomicznych, gospodarczych lub organizacyjnych, ale stosować się będzie dyskryminację, bądź wyzysk inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-118.30" who="#JerzyModrzejewski">Wynika to z faktu posiadania przez człowieku zdrowego monopolu na sprawność. Rzecz w tym, że posiadania monopolu wyłączności na zdrowie na ogół osoba pełnosprawna nie zauważa i nie spostrzega.</u>
          <u xml:id="u-118.31" who="#JerzyModrzejewski">W art. 7 proponuje się wydzielenie procesów technologicznych, np. nabijanie cewek. Jeśli w jakiejkolwiek produkcji będzie zastosowana technologia nawijania cewek, bądź prostego montażu styczników, bądź inny montaż, to przy tej technologii powinien pracować inwalida. Zakład pracy, zgodnie z reformą, może zatrudnić do tej pracy inwalidę, może podpisać umowę kooperacyjną ze spółdzielnią i przekazać tę produkcję tam pracującym inwalidom. Może się również wykupić, czyli jeśli nie chcę ani zatrudniać u siebie, ani nie chcę podpisać umowy kooperacyjnej, to płaci na Centralny Fundusz Rehabilitacji, z którego państwo będzie tworzyło stanowiska pracy dla inwalidów, płaci określone środki. Podobne rozwiązania są we wszystkich wysoko rozwiniętych krajach zachodnich. Następna sprawa — związana z tą wyłącznością, z monopolem. Inwalida nie może być hutnikiem, nie może być pilotem, nie może być marynarzem, górnikiem i z uwagi na swój stan zdrowia nie może wykonywać wielu innych zawodów. Jego możliwości zawodowe są ściśle określone i ograniczone. Ponieważ możliwość jego zatrudnienia jest zdecydowanie mniejsza od możliwości człowieka pełnosprawnego, dlatego, tam gdzie może pracować, rząd, państwo, społeczeństwo jest zobligowane do zabezpieczenia mu tej pracy. Stąd nie jest to przywilej, ale jedynie wyrównanie szans.</u>
          <u xml:id="u-118.32" who="#JerzyModrzejewski">Artykuł ten pozwala również sprząc się spółdzielniom inwalidów z przemysłem w formie fundacji, spółki, filii czyli dąży do rehabilitacji, podobnej jak jest we wzorcach zachodnich, do zatrudnienia w ogólnodostępnych zakładach. Będzie to przepływ nowoczesnych technologii, nowoczesnych produkcji i zwiększenie możliwości zatrudnienia inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-118.33" who="#JerzyModrzejewski">W modelu docelowym, tzn. za 3, 4 lub 5 lat inwalidzi będą pracowali w normalnych zakładach, w konkretnych technologiach, w otoczeniu ludzi pełnosprawnych. Oczywiście jeśli będzie spółdzielnia czy inny zakład, który będzie przedstawiał, jako podmiot gospodarczy bardziej atrakcyjne warunki, to na pewno się to zachowa. Niemniej jednak nie może być tutaj jako jedyna forma zatrudnienie osób ciężko poszkodowanych. I ten artykuł jako kolejny takie możliwości przejścia z dzisiejszego modelu do modelu rynkowego gwarantuje.</u>
          <u xml:id="u-118.34" who="#JerzyModrzejewski">W art. 8 mówimy już o wyłączności produkcji, czyli wyłączności pewnych wyrobów, ale dotyczy to tylko nielicznych grup inwalidów. Mamy tutaj na uwadze upośledzonych umysłowo, psychicznie chorych, czyli te osoby, które podlegają terapii zajęciowej. Również w zakładach psychiatrycznych jest to na dziś problem i będzie w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-118.35" who="#JerzyModrzejewski">Podstawową chyba sprawą jest sprawa spółdzielni niewidomych. Jest to tak odrębne inwalidztwo, jest to tak odrębny podmiot gospodarczy, że szkoda, iż została zlikwidowana nadbudowa jaka tam była, bo była to nadbudowa naprawdę niewielka. I ona mogła być zlikwidowana, natomiast należało, równolegle z jej likwidacją — stworzyć jakieś ciało, które chroniłoby tę grupę. Jak się żyję osobom niewidomym można sobie bardzo szybko wyobrazić, wystarczy zamknąć oczy i próbować poruszać się przez 10 min choćby po pomieszczeniach Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-118.36" who="#JerzyModrzejewski">Wydaje się, że dla tej grupy społecznej wymagane są absolutnie specjalne warunki. Na przykład dla upośledzonych zastrzec zgrzewanie woreczków foliowych bądź szycie pościeli dla szpitalnictwa. Dla niewidomych — specjalne wyroby i montaże, w których oni są dobrzy, są przyuczeni. To naprawdę nie jest monopol, to jest po prostu stworzenie szans zatrudnienia tej grupy ludzi.</u>
          <u xml:id="u-118.37" who="#JerzyModrzejewski">Podmiot gospodarczy, który będzie chciał wytwarzać wyroby zastrzeżone dla tych grup inwalidów, i jeśli będzie chciał konkurować z niepełnosprawnym człowiekiem będzie mógł to czynić, tylko będzie musiał zapłacić dodatkowy podatek do skarbu państwa. Mówimy o 50%. I z tego podatku będą tworzone poprzez państwo inne stanowiska pracy. Czyli jest to zgodne z duchem reformy rynkowej. Niemniej jednak konkurencja z kimś, kto nie bardzo może sobie poradzić musi kosztować.</u>
          <u xml:id="u-118.38" who="#JerzyModrzejewski">I tutaj na wsparcie tej wyłączności, na wsparcie tego tzw. monopolu, chciałem przeczytać zalecenia nr 99 Międzynarodowej Organizacji Pracy z 1 czerwca 1955 r. Otóż w rozdz. 7, w pkt. 31 jest napisane: Zatrudnienie inwalidów powinno być popierane przy pomocy takich środków jak zatrudnienie przez pracodawców pewnego odsetka inwalidów. Są kraje, np. Francja, gdzie jest obligatoryjne zatrudnienie od 3 do 6 proc, osób niepełnosprawnych. Przedsiębiorstwo może się wykupić od tego zatrudnienia, ale musi płacić konkretną kwotę do budżetu. Udostępnienie inwalidom pewnych, zarezerwowanych dla nich zawodów i prac, uzyskanie pierwszeństwa w zawodach uważanych za odpowiadające zdolnościom ciężko poszkodowanym inwalidom, popieranie i ułatwianie prowadzenia spółdzielni inwalidów lub innych organizacji prowadzonych przez samych inwalidów. Zalecenia te powtórzone zostały w programie światowym z 1982 r. i przyjęte przez Polskę w 1983 r. Na ten artykuł kładziemy szczególny nacisk, jako że często wyrównywanie szans traktujemy w naszym kraju jako przywilej.</u>
          <u xml:id="u-118.39" who="#JerzyModrzejewski">W art. 10 proponujemy w środowisku inwalidów wprowadzić płacę socjo-ekonomiczną. W niektórych spółdzielniach i tam gdzie ja pracuję, takie zjawisko już wystąpiło.</u>
          <u xml:id="u-118.40" who="#JerzyModrzejewski">Niemniej jednak nie jest ono w 100% zgodne z prawem. Dotyczy to osób ciężko poszkodowanych, które nie otrzymują renty. I wiąże się z bardzo wysokim obniżeniem wydajności pracy. Nie chcemy aby było tak, że jeden inwalida wykonuje tę samą pracę i zarabia np. 100 tys., a drugi 600 tys. Przewidujemy pewne wyrównanie niepełnej sprawności przy bardzo ciężkich schorzeniach, czyli tam, gdzie wydajność pracy nie zależy już od człowieka, a jedynie chodzi o terapię zajęciową.</u>
          <u xml:id="u-118.41" who="#JerzyModrzejewski">Jest propozycja wprowadzenia takiego dodatku socjo-ekonomicznego. Myślę, że tutaj pierwszym promykiem nadziei jest przyznane przez Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej z Funduszu Ochrony Pracy 160 tys. zł na dofinansowanie upośledzonych umysłowo i psychicznie chorych. I to jakby koreluje z propozycją posłów przedstawioną w art. 10.</u>
          <u xml:id="u-118.42" who="#JerzyModrzejewski">W art. 11 i 12 proponowane są instrumenty ekonomiczne decydujące o konkurencyjności wyrobów produkowanych przez inwalidów. Otóż podatek dochodowy i ulgi w podatku dochodowym powstają wtedy, kiedy się wypracuje zysk. Natomiast na cenę wyrobów wpływają podatek obrotowy i podatek od funduszu płac. I tutaj proponujemy zniesienie tego podatku do czasu stabilizacji, czyli na burzliwy i najtrudniejszy okres przejścia z gospodarki nakazowej do gospodarki rynkowej, czyli do ukazania się ustawy o rehabilitacji. Powinno to spowodować konkurencyjność cenową wyrobów inwalidów, a jedynie poprzez te instrumenty oraz niektóre inne wspomagające, można marzyć o zachowaniu pracy w spółdzielniach inwalidów i nie tylko.</u>
          <u xml:id="u-118.43" who="#JerzyModrzejewski">Chciałbym również wspomnieć, że np. w Chinach są podobne zakłady, w których powyżej 50% zatrudnienia osób niepełnosprawnych następują pełne zwolnienia takiego zakładu z wszelkich rodzajów podatków.</u>
          <u xml:id="u-118.44" who="#JerzyModrzejewski">Natomiast u nas zwolnienia są dopiero powyżej 70%, bądź w zakładach pracy chronionych w całości. Oczywiście środki powinny być przekazywane na fundusz rehabilitacji inwalidów, z tym że warto jeszcze rozważyć czy część tych środków nie może być przekazywana na centralny fundusz rehabilitacji.</u>
          <u xml:id="u-118.45" who="#JerzyModrzejewski">Art. 13. Tutaj są zawarte korzyści dla zakładów kooperujących ze spółdzielniami inwalidów. Otóż, jeśli chcemy aby akceptowano ludzi niepełnosprawnych i w miarę ten proces przyspieszyć, jeśli chcemy by to zatrudnienie trwało, to korzyść nie może być jednostronna.</u>
          <u xml:id="u-118.46" who="#JerzyModrzejewski">Wydaje się, że warto podejść do tego i z punktu widzenia zakładu pracy. Jeśli zakład ma technologię bądź inne rzeczy dostosowane dla inwalidów, mógłby korzystać z pewnych preferencji. I tam podajemy jakby to wyglądało.</u>
          <u xml:id="u-118.47" who="#JerzyModrzejewski">Wreszcie art. 14 — to jest określenie kierunków wydatków z funduszu rehabilitacji. Jest to sprawa bardzo prosta.</u>
          <u xml:id="u-118.48" who="#JerzyModrzejewski">Dostęp do kredytów — art. 15 i 16 i oprocentowanie tych kredytów na warunkach preferencyjnych. Tutaj chciałem powiedzieć, że w I kwartale to oprocentowanie było bardzo wysokie, o czym wszyscy wiemy i w zasadzie bank mógł dla spółdzielczości inwalidów, przełożyć spłaty tych odsetek. Niemniej jednak nie zrobił tego i spowodował, że dzisiaj około 40 spółdzielni jest na skraju bankructwa. Wydaje mi się, że w tych sprawach powinna być ścisła współpraca rządu i banków.</u>
          <u xml:id="u-118.49" who="#JerzyModrzejewski">Zamówienia rządowe. I to jest ten program, o którym wczoraj mówił premier Leszek Balcerowicz — 50 miliardów. Wysoka Izbo! Spółdzielnie inwalidów miały wyłączność na rękawice robocze i ochronne. Szyły to przez lata, przy tej pracy zatrudnieni byli ludzie upośledzeni umysłowo, psychicznie chorzy. Jak się może czuć przedsiębiorstwo, które nie jest przedsiębiorstwem typowo gospodarczym, i pracuje przecież jakby na zlecenie rządu, bowiem sprawą społeczeństwa i państwa jest opieka, ochrona osób słabszych — inwalidów. W roku 1989 były zamówienia na konkretne ilości rękawic w 1990 roku te zamówienia odpadają i nie ma tego, który czuje się odpowiedzialny, który grupie osób niepełnosprawnych w jakiś sposób pomoże. Za 50 mld można wykupić do magazynów państwa dwumiesięczną produkcję. Wydaje się, że warto by było z tymi spółdzielniami przystąpić do rozmowy i w jakikolwiek sposób doprowadzić do restrukturyzacji tych zakładów. Same spółdzielnie w tym zakresie sobie nie poradzą. A problem wróci za 2 miesiące. Ktokolwiek składa zamówienie, to w jakimś stopniu powinien poczuwać się współodpowiedzialny jeśli tego zamówienia później nie wykupuje.</u>
          <u xml:id="u-118.50" who="#JerzyModrzejewski">Wysoka Izbo! Posłowie przedstawiający poselski projekt ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy zdają sobie sprawę, że nie rozwiązują wszystkich problemów rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Zdajemy sobie sprawę z niedoskonałości projektu, ale zdajemy sobie również sprawę z dramatów mających miejsce w dziesiątkach spółdzielni inwalidów. Ochrona musi przyjść najpóźniej w III kwartale br. W przeciwnym razie będzie za późno dla dziesiątek tysięcy inwalidów. Ich porażka obciąży i rząd, i nas, panie i panowie posłowie.</u>
          <u xml:id="u-118.51" who="#JerzyModrzejewski">Reasumując — projekt zmierza do modelu rehabilitacji inwalidów we wszystkich podmiotach gospodarczych. Pozwala spółdzielniom i inwalidom wkomponować się w przemysł, znajduje na te przeobrażenia środki finansowe. Wydziela ze spółdzielni inwalidów terapię zajęciową dla najcięższych schorzeń. Zbliża Polskę do rehabilitacji inwalidów w krajach zachodnich. Kończąc, chciałbym raz jeszcze silnie zaakcentować, że ochrona słabszych obywateli jest sprawą rządu. Spółdzielnie inwalidów prowadzą proces rehabilitacji zawodowej inwalidów na zlecenie rządu i rząd ma obowiązek zapewnić instrumenty ekonomiczne, prawne i organizacyjne, aby proces ten przebiegał bez zakłóceń i w zgodzie z deklaracją praw inwalidy.</u>
          <u xml:id="u-118.52" who="#JerzyModrzejewski">W imieniu posłów wnoszących projekt ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy proszę Wysoką Izbę o skierowanie projektu do opracowania w Komisji Polityki Społecznej i Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-118.53" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi sprawozdawcy za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#TadeuszFiszbach">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym poinformować Wysoką Izbę, że do tej pory mam 12 zgłoszeń do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-119.3" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posłankę Grażynę Staniszewską z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie posłanka Teresa Malczewska.</u>
          <u xml:id="u-119.4" who="#TadeuszFiszbach">Nie ma pani poseł? Zrezygnowała z głosu, czy później wystąpi? Poczekamy jak wróci.</u>
          <u xml:id="u-119.5" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę panią posłankę Teresę Malczewską z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#TeresaMalczewska">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Niejednokrotnie z trybuny sejmowej padało stwierdzenie, że okres radykalnych reform i przemian gospodarczych wymaga wyrzeczeń od większości społeczeństwa. Ale skutki tych panicznych przemian najboleśniej dotkną najsłabszych: ludzi starych, niepełnosprawnych i inwalidów. Sytuacja ta dyktuje moralną powinność podjęcia różnego rodzaju działań, stwarzających dla tych grup społecznych prawne osłony ekonomiczno-socjalne gwarantujące im godziwą egzystencję.</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#TeresaMalczewska">W cywilizowanym społeczeństwie, zmierzającym do zjednoczenia się z Europą, truizmem jest przypominać, że miarą kultury każdego społeczeństwa jest stosunek do osób niepełnosprawnych. Szczególnie ważkim problemem są inwalidzi w wieku aktywności zawodowej, dla których praca zawodowa jest nic tylko źródłem dochodu, ale także, jeśli nie przede wszystkim, życiową koniecznością samorealizacji, aktywnym udziałem w życiu rodzinnym, społecznym i gospodarczym kraju.</u>
          <u xml:id="u-120.2" who="#TeresaMalczewska">W minionych 45 latach w Polsce wykształcił się, dość unikalny w świecie, model rehabilitacji osób niepełnosprawnych realizowany w spółdzielczych formach. Spółdzielczość inwalidów i niewidomych przechodziła różne koleje losu, właściwe minionym czasom, niemniej stanowiła i nadal stanowi podstawowy rynek pracy dla inwalidów, specyficzną organizację gospodarczą, która rehabilituje inwalidów w procesie pracy. Do roku 1990 spółdzielczość inwalidów i niewidomych realizowała wyznaczone im ustawą prawo spółdzielcze, zadania społeczno-gospodarcze zatrudniając przeciętnie 70% osób niepełnosprawnych, a jako cała organizacja ok. 250 tys. inwalidów o różnych schorzeniach i kalectwach wśród których poważną, bo blisko 30% grupę, stanowili pracownicy o schorzeniach neuropsychicznych — najtrudniejszych w procesie aktywizacji zawodowej. Sukcesywnie przydzielane spółdzielniom inwalidów i niewidomych ulgi podatkowe umożliwiały tym zakładom choć niestabilną, ale całkowitą samodzielność ekonomiczną. Z wypracowanego zysku bilansowego pozyskiwano środki finansowe na działalność rehabilitacyjną i rozwój spółdzielni. Sytuacja uległa zasadniczym, niekorzystnym zmianom w bieżącym roku. Drastyczne, aczkolwiek nieuniknione, skutki reformy gospodarczej i planu premiera Leszka Balcerowicza dotkliwie uderzyły w spółdzielczość inwalidów i niewidomych na równi z innymi podmiotami gospodarczymi. Spowodowało to poczucie zagrożenia, narastające niepokoje wśród spółdzielców-inwalidów, a nawet protestacyjne manifestacje o zasięgu regionalnym np. w woj. poznańskim, liczne interwencje w naczelnych i terenowych organach władzy oraz administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-120.3" who="#TeresaMalczewska">Wysoka Izbo! W obecnej sytuacji ze wszech miar wydaje się nieodzowne i bardzo pilne podjęcie ustawowych uregulowań w sprawach rehabilitacji inwalidów w procesie pracy. W dobie radykalnego i żywiołowego reformowania gospodarki moralnym obowiązkiem parlamentu jest ustanowienie stabilnych i systemowych rozwiązań, które stanowić będą ustawową osłonę dla inwalidów, ludzi — dla których pracę zawodową należy traktować jak życiodajne lekarstwo. Ustrzec ich przed koniunkturalnymi i doraźnymi rozwiązaniami preferującymi bardzo pożądaną, ale bezwzględną przedsiębiorczość, eliminującą ludzi słabszych.</u>
          <u xml:id="u-120.4" who="#TeresaMalczewska">Dlatego też generalnie pozytywnie oceniam trafność kierunków rozwiązań proponowanych w dyskutowanym projekcie ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że autorzy projektu przez konkretne zapisy proponują zachęty ekonomiczne dla wszystkich podmiotów gospodarczych, które podejmą zadania zatrudnienia i rehabilitacji inwalidów. Jest to zbieżne nie tylko z generalnym kierunkiem reformy gospodarczej i społecznej, wprowadzanej w naszym państwie, ale także niezwykle istotne dla bezpośrednio zainteresowanych, przed którymi otwiera się szansa wyboru miejsca pracy, także poza spółdzielczością inwalidów i niewidomych.</u>
          <u xml:id="u-120.5" who="#TeresaMalczewska">Analizując jednak szczegółowo zapisy omawianego projektu ustawy wnoszę o przemyślenie niektórych z proponowanych rozwiązań i wprowadzenie ewentualnych korekt:</u>
          <u xml:id="u-120.6" who="#TeresaMalczewska">— po pierwsze — prezentuję pogląd, że funkcja pełnomocnika w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej nie powinna ograniczać się tylko i wyłącznie do spraw spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych. Winien być powołany pełnomocnik ds. rehabilitacji inwalidów; przemawia za tym koncepcja proponowanej ustawy, która określa rozwiązania prawno-ekonomiczne dotyczące — jak wyżej wspomniano — wszystkich podmiotów gospodarczych, rehabilitujących inwalidów w procesie pracy.</u>
          <u xml:id="u-120.7" who="#TeresaMalczewska">Także rozwiązania wymaga usytuowanie pełnomocnika — nie w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej, jak proponuje się w projekcie ustawy, a w Radzie Ministrów — z uwagi na interdyscyplinarny charakter procesu rehabilitacji, potrzebę koordynacji zadań przypisanych w projekcie ustawy wielu ministrom; ministrowi zdrowia i opieki społecznej, ministrowi pracy i polityki socjalnej, ministrowi przemysłu i ministrowi współpracy gospodarczej z zagranicą i wreszcie samej Radzie Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-120.8" who="#TeresaMalczewska">W przypadku uznania zasadności tego wniosku zmiany wymagają art. 2 ust. 6, art. 3 ust. 1 i 2 i art. 4;</u>
          <u xml:id="u-120.9" who="#TeresaMalczewska">— po drugie — zasady i warunki prowadzenia terapii zajęciowej winien określić minister pracy i polityki socjalnej w uzgodnieniu jednak z ministrem zdrowia i opieki społecznej, art. 6 ust. 3, ponieważ istotę sprawy stanowi określenie predyspozycji psychologicznej inwalidów kwalifikowanych do terapii zajęciowej;</u>
          <u xml:id="u-120.10" who="#TeresaMalczewska">— po trzecie — art. 7 nakłada na zakłady pracy obowiązek wyselekcjonowania w procesie technologicznym produkcji i usługach stanowisk pracy przydatnych w procesie zatrudniania i rehabilitacji inwalidów. Rozwiązanie to jednak budzi zastrzeżenia. Wydaje się być wyłącznie postulatywne i mało realne do praktycznego wdrożenia. Wychodząc z założenia, że w znakomitej większości procesów technologicznych występują tzw. prace proste, mało uciążliwe i nieszkodliwe, proponuję rozważyć koncepcję nałożenia na wszystkie ewentualnie wybrane podmioty gospodarcze obligatoryjnego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych, np. od 3 do 5%, w stosunku do ogółu zatrudnionych w powiązaniu z art. 13 ust. 1. W wielu krajach europejskich, np. w Republice Federalnej Niemiec, przyjęto podobne rozwiązania z pozytywnym skutkiem;</u>
          <u xml:id="u-120.11" who="#TeresaMalczewska">— po czwarte — przeanalizowania wymagają postanowienia art. 8 w kontekście ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ustawy o działalności gospodarczej. Przewidziany w projekcie tryb ustalania wyłączności egzekwowania i przestrzegania tych zasad — także wydają się mało realne. W przypadku utrzymania postanowień dotyczących wyłącznego prawa do wytwarzania niektórych wyrobów i świadczenia wybranych usług, szczególnie przydatnych w procesie terapii zajęciowej dla inwalidów, zleconej spółdzielniom pracy chronionej, bezwzględnie należy wydłużyć termin opodatkowania zakładów, które podejmą działalność produkcyjną lub usługową zastrzeżoną przez Radę Ministrów dla zakładów terapii zajęciowej inwalidów;</u>
          <u xml:id="u-120.12" who="#TeresaMalczewska">— po piąte — celowym z praktycznego punktu widzenia wydaje się przeredagowanie art. 13. Odnośnie do ust. 1 — z uwagi na przejrzystość zapisu i uproszczenie techniki obliczania ulgi dla zakładów pracy zatrudniających inwalidów lub podejmujących współpracę kooperacyjną ze spółdzielniami inwalidów uważam za zasadne operowanie wskaźnikiem procentowym określającym proporcje stanowisk pracy dla inwalidów w stosunku do ogółu zatrudnionych w tym zakładzie pracy.</u>
          <u xml:id="u-120.13" who="#TeresaMalczewska">Ust. 2 winien mieć odniesienie wyłącznie do zakładów podejmujących współpracę kooperacyjną ze spółdzielniami, ponieważ o ulgach w odniesieniu do zakładów pracy bezpośrednio zatrudniających inwalidów stanowi art. 11 ust. 2;</u>
          <u xml:id="u-120.14" who="#TeresaMalczewska">— po szóste — analiza art. 14 nasuwa wniosek zmiany zapisu w ust. 1 pkt 4 — proponuję brzmienie ograniczyć do: „optymalizację warunków pracy” skreślając równocześnie drugi człon zdania, ponieważ kierunki przeznaczenia funduszu rehabilitacji określone w tym punkcie wyczerpuje pkt 6. W art. 14 ust. 1 pkt 5 jest błąd maszynowy; chodzi zapewne nie o wkłady inwestycyjne, a nakłady inwestycyjne;</u>
          <u xml:id="u-120.15" who="#TeresaMalczewska">— po siódme — w rozdziale piątym należy uzupełnić numerację artykułów o pominięty art. 15;</u>
          <u xml:id="u-120.16" who="#TeresaMalczewska">— po ósme — zbyt lakoniczny i także wyłącznie postulatywny wydaje się art. 16 w proponowanym brzmieniu. Restrukturyzacja spółdzielni inwalidów, czy spółdzielni niewidomych, a konkretnie zakładu pracy chronionej zatrudniających 70% lub więcej inwalidów o zróżnicowanych kalectwach i schorzeniach psychosomatycznych, a tym samym ograniczonych możliwościach ich przezawodowienia lub przyuczenia do nowych prac jest procesem trudnym i złożonym, który winien być poprzedzony dogłębną analizą ekonomiczną i prognozowaną sytuacją popytową na nowe czy zmodernizowane wyroby. Tak więc chodzi nie tylko o środki finansowe, ale przede wszystkim o ustalenie pożądanego kierunku restrukturyzacji, tak z uwzględnieniem potrzeb rynku, jak i przydatności nowej działalności gospodarczej w procesie rehabilitacji inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-120.17" who="#TeresaMalczewska">Stąd celowe, a nawet konieczne wydaje się powołanie przy ministrze przemysłu banku informacji o pożądanych kierunkach restrukturyzacji spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych. Wnoszę tym samym o przeredagowanie art. 16 uwzględniającego omówioną propozycję;</u>
          <u xml:id="u-120.18" who="#TeresaMalczewska">— po dziewiąte — art. 17 uważam za zbyteczny, ponieważ w przypadku zamówień rządowych wszystkie podmioty gospodarcze korzystają z takich samych uprawnień. Tę szczegółową, wnikliwą analizę przedłożonego projektu ustawy podyktowały względy etyczne związane z delikatnością materii będącej przedmiotem regulacji prawnej.</u>
          <u xml:id="u-120.19" who="#TeresaMalczewska">Opowiadając się za potrzebą pilnego uchwalenia ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego uważa za konieczne dopracowanie tego aktu tak, by nie stanowił on kolejnej deklaracji pomocy dla osób niepełnosprawnych, a przyniósł możliwości praktycznego stosowania postanowień ustawowych.</u>
          <u xml:id="u-120.20" who="#TeresaMalczewska">A tak na marginesie, niedobrze byłoby, aby o problemie, który jest dzisiaj tematem dyskusji, świadczyła obecność po stronie poselskiej, jak i również po stronie rządowej.</u>
          <u xml:id="u-120.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze pani poseł Grażyna Staniszewska z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego; kolejnym mówcą będzie poseł Jerzy Nowakowski.</u>
          <u xml:id="u-121.2" who="#komentarz">(Poseł Grażyna Staniszewska: Rezygnuję.)</u>
          <u xml:id="u-121.3" who="#TadeuszFiszbach">Pani rezygnuje, tak? Zatem poproszę posła Jerzego Nowakowskiego z Klubu Poselskiego Polskiej Unii Socjaldemokratycznej; kolejnym mówcą będzie pan poseł Ryszard Szwed.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#JerzyNowakowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mówi się, że 450 tys. osób bezrobotnych to ogromny problem w skali kraju. To prawda. Jaką więc miarę przyjąć do problemu ludzi niepełnosprawnych? Na świecie żyję ponad 500 mln ludzi niepełnosprawnych. W ujęciu statystycznym przynajmniej jedna osoba na dziesięć jest dotknięta niesprawnością fizyczną, umysłową albo też wykazuje zaburzenia w sferze zmysłów.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#JerzyNowakowski">Ilu ludzi niepełnosprawnych jest w Polsce? Projektodawcy ustawy twierdzą, że około 4,5 mln. Materiały opracowane w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej i przekazane sejmowej Komisji Polityki Społecznej podają, na podstawie ekspertyzy Polskiej Akademii Nauk sprzed 12 lat, że już w 1978 r. było ich około 5 mln, czyli 14% ludności.</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#JerzyNowakowski">Rokrocznie przybywa 45 tys. inwalidów, z czego 13 tys. to rezultat obecnych warunków istniejących w zakładach pracy. Dla tych 13 tys., np. w roku 1988 zdołano uruchomić zaledwie 2 tys. stanowisk pracy odpowiednio przygotowanych. Natomiast raport rządowej komisji ludnościowej za rok 1987 wskazuje, że w latach 1988–2020 liczba osób, które prawdopodobnie przejdą na rentę inwalidzką wyniesie 9 mln. Moim zdaniem jest to liczba zaniżona. Trudno więc ocenić bliżej skalę całego zjawiska.</u>
          <u xml:id="u-122.3" who="#JerzyNowakowski">Resort pracy i polityki socjalnej podaje, że na dzisiaj zarejestrowano 5,5 tys. inwalidów poszukujących pracy i to też, moim zdaniem, już jest liczba zaniżona. Dla nich stworzono 220 dodatkowych miejsc pracy.</u>
          <u xml:id="u-122.4" who="#JerzyNowakowski">Niestety, nie udało mi się ustalić liczby inwalidów aktualnie zatrudnionych w zakładach pracy. Żyjemy w kraju, w którym o sprawach socjalnych mówi się bardzo wiele, istnieje znaczna liczba instytucji, urzędów, stowarzyszeń, oraz cała armia ludzi, która, służbowo zajmuje się tymi zjawiskami, my zaś nie bardzo wiemy, jaka jest jego obecna skala i jakie na dziś są trendy rozwojowe.</u>
          <u xml:id="u-122.5" who="#JerzyNowakowski">Panie i Panowie Posłowie! Społeczeństwo nie mierzy się jednak kategoriami pełnosprawności. Osoby niepełnosprawne bez względu na to, jaka jest ich liczba (oni sami określają, że zbliża się do 6 mln), mają takie same prawa jak reszta ludności. Chodzi zwłaszcza o prawo do rozwoju, do życia rodzinnego i miłości, do nauki, a przede wszystkim do pracy.</u>
          <u xml:id="u-122.6" who="#JerzyNowakowski">Spójrzmy więc prawdzie w oczy. Polskie społeczeństwo, które dostrzega białą laskę, aparat słuchowy, kule i wózki inwalidzkie, na co dzień nie dostrzega konkretnej osoby, a zwłaszcza możliwości pełnego jej uczestnictwa i równości w środowisku społecznym. Takie społeczeństwo zmierza w złym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-122.7" who="#JerzyNowakowski">Niepełnosprawni nie oczekują jałmużny i litości, oczekują zrozumienia, oczekują zwłaszcza skutecznego zabezpieczenia warunków życia i rozwoju osobistego. Ich wołanie jest jednoznaczne: „nie litujcie się nad nami, lecz usuńcie bariery uniemożliwiające nam pełną partycypację w życiu społecznym”. Domagają się tego niepełnosprawne dzieci, młodzież, ludzie dotknięci kalectwem w wieku produkcyjnym oraz ci, którzy wiek ten już przekroczyli.</u>
          <u xml:id="u-122.8" who="#JerzyNowakowski">Przyznać trzeba, że projekt dzisiaj omawianej ustawy wychodzi naprzeciw temu wołaniu tylko częściowo.</u>
          <u xml:id="u-122.9" who="#JerzyNowakowski">Wysoka Izbo! Problemu ludzi niepełnosprawnych nie należy rozpatrywać jedynie w kategoriach rejestrowanego inwalidztwa, przymusu zatrudnieniowego, czy też organizowania takich czy innych akcji. Sprawa ma znacznie szerszy wymiar. Pierwszą i podstawową sprawą w niesieniu pomocy niepełnosprawnym jest prawidłowe kształtowanie opinii społecznej. Znane jest zjawisko niechęci zakładów pracy do zatrudniania inwalidów. Ilu dyrektorów, a może i urzędników zainteresowanych resortów zna międzynarodowe wyniki badań efektywności pracy inwalidów. Wynika z nich, że 1/4 zatrudnionych inwalidów pracuje lepiej niż pełnosprawni pracownicy, a 50% równie dobrze. O tym trzeba mówić nie tylko dlatego, że daje to satysfakcję niepełnosprawnym, co bardzo liczy się w procesie rehabilitacji, ale przede wszystkim z uwagi na pozytywny wpływ, na zmianę postaw społecznych w sprawie zatrudniania ludzi niepełnosprawnych. Bez tej wiedzy, siłowe osadzanie inwalidów w zakładzie pracy, trudno nazwać konstruktywnym elementem polityki zatrudnieniowej, a tym bardziej socjalnym dobrodziejstwem.</u>
          <u xml:id="u-122.10" who="#JerzyNowakowski">Pamiętać trzeba, że praca niedostosowana lub zbyt prosta wywołująca monotonię, nie tylko eliminuje proces rehabilitacji, ale wręcz pogłębia stan niesprawności.</u>
          <u xml:id="u-122.11" who="#JerzyNowakowski">Decydujące znaczenie ma jednak działalność profilaktyczna. W pełni potwierdzają to doświadczenia innych społeczeństw. Zmasowana koncentracja działań i środków profilaktycznych to najkrótsza droga do zahamowania alarmujących tendencji, do stopniowej poprawy sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-122.12" who="#JerzyNowakowski">Z badań przeprowadzonych w wielu krajach wynika, że w około 30–40% przypadków inwalidztwu można byłoby zapobiec, gdyby zastosowano w odpowiednim czasie działania profilaktyczne.</u>
          <u xml:id="u-122.13" who="#JerzyNowakowski">Praktyka wskazuje, że w wielu przypadkach początkową niesprawność można by było nie tylko zatrzymać, ale i zlikwidować. O ile mniej trzeba by było wtedy tworzyć specjalistycznych miejsc pracy; o ile niższe byłyby koszty społeczne; o ile zdrowsze społeczeństwo. To nie retoryka, to sama istota sprawy.</u>
          <u xml:id="u-122.14" who="#JerzyNowakowski">Wysoki Sejmie! Problemy ludzi niepełnosprawnych, nazywane czasami problemami z niepełnosprawnymi, co jest zupełnym nieporozumieniem, przewijają się w licznych opracowaniach rządowych, w pracach komisji sejmowych, w poselskich spotkaniach środowiskowych, w opiniach, dezyderatach, stanowiskach, notatkach itp. itd. od początku obecnej kadencji Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-122.15" who="#JerzyNowakowski">Najwyższy czas zebrać to wszystko razem i przekuć w demokratycznej dyskusji w spójne, nowoczesne rozwiązania prawno-ekonomiczne. Powinno to wymusić kompleksowy i skuteczny zestaw działań wynikający z rzetelnej oceny zjawiska oraz zgody z najnowszymi osiągnięciami nauki w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-122.16" who="#JerzyNowakowski">Ustawa o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy, pomimo pewnych usterek projektu, szczegółowe uwagi przekażę komisji, ma szansę proces ten udanie zapoczątkować.</u>
          <u xml:id="u-122.17" who="#JerzyNowakowski">W imieniu Poselskiego Klubu Unii Socjaldemokratycznej projekt ten popieram.</u>
          <u xml:id="u-122.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Ryszard Szwed, kolejnym mówcą będzie poseł Ryszard Wojciechowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#RyszardSzwed">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W ostatnich tygodniach spośród wielu spraw, którymi się zajmowałem w swej działalności poselskiej, do najtrudniejszych zaliczam te, które wiążą się z zatrudnieniem inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#RyszardSzwed">Podczas wizyty w spółdzielniach pracy zatrudniających ludzi niepełnosprawnych mogłem naocznie zobaczyć pracę i jej efekty, ale przede wszystkim odczuć atmosferę, jaka w tych zakładach się wytworzyła. Jest to atmosfera niepewności co do dalszych losów zakładów i ich pracowników. Z powodu braku zamówień, zrywania umów przez zakłady kooperujące, odczuwa się widmo bankructwa, a co za tym idzie, groźbę indywidualnych i grupowych zwolnień.</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#RyszardSzwed">Najtragiczniejsze jest to, że na ogół do zwolnień wytypowani są ludzie niepełnosprawni, gdyż oni to często, zdaniem decydentów, oraz w tak zwanej opinii zakładu, są najmniej produktywni.</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#RyszardSzwed">Stąd też wszyscy moi rozmówcy z dużym zadowoleniem odnieśli się do poselskiego projektu ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy. Wyrażali nadzieję na szybkie uchwalenie tej ustawy i pilną realizację jej zapisów.</u>
          <u xml:id="u-124.4" who="#RyszardSzwed">Rangę problemu podnosiłby fakt powołania przy ministrze pracy i polityki socjalnej pełnomocnika ds. spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych oraz Radę ds. pracy inwalidów. Aby nie były to ciała jedynie formalne, należałoby wcześniej zastanowić się nad ich kompetencjami, zgodnymi z oczekiwaniami grup zainteresowanych sprawą.</u>
          <u xml:id="u-124.5" who="#RyszardSzwed">Nie należy biernie oczekiwać na określenie zakresu działania przez Radę Ministrów — według projektu Rada Ministrów ma określić te zadania.</u>
          <u xml:id="u-124.6" who="#RyszardSzwed">Pozytywnie oceniano prawne uregulowania zagadnień gospodarczych i finansowych spółdzielni inwalidów oraz zakładów kooperujących z tymi spółdzielniami. Z wyraźną ulgą mówiono o przewidywanej osłonie prawnej dotyczącej zatrudnienia inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-124.7" who="#RyszardSzwed">Rozumiejąc aktualną sytuację gospodarczą kraju, zmuszającą rząd do nieudzielania żadnych ulg zakładom pracy, czy innym podmiotom gospodarczym, podkreślano konieczność przyznania zwolnień i ulg w podatkach spółdzielniom inwalidów i spółdzielniom niewidomych oraz zakładom z nimi kooperującym.</u>
          <u xml:id="u-124.8" who="#RyszardSzwed">Szanowni Państwo! Nie jestem ekonomistą, nie wiem jak wielka suma wchodzi w rachubę przy udzieleniu ulg podatkowych tym zakładom, nie sądzę jednak, aby była ona tak znaczna, abyśmy byli przeciwni zapisom projektu ustawy, dającym ulgi podatkowe spółdzielczości inwalidzkiej.</u>
          <u xml:id="u-124.9" who="#RyszardSzwed">Uwagi szczegółowe przekazane mi przez członków spółdzielni inwalidów zgłoszę do komisji.</u>
          <u xml:id="u-124.10" who="#RyszardSzwed">Wysoka Izbo! Dodatkową, a może największą wartość projektu omawianej ustawy upatruję w tym, iż w ogóle wywołany został problem ludzi niepełnosprawnych. Sądzę, że dzisiejsza nasza debata powinna zapoczątkować szeroką, wszechstronną dyskusję społeczną nad rozwiązaniem spraw nabrzmiałych i nagromadzonych od lat, bolesnych, często wstydliwie przemilczanych i omijanych.</u>
          <u xml:id="u-124.11" who="#RyszardSzwed">Uważam, że nie powinniśmy poprzestać tylko na tej ustawie. Koniecznością bowiem staje się stworzenie prawnych warunków zmierzających do rozwiązania chociażby takich spraw, jak lecznictwo, budownictwo, wszechstronna pomoc materialna ludziom niepełnosprawnym.</u>
          <u xml:id="u-124.12" who="#RyszardSzwed">Trzeba wreszcie pełnym głosem mówić o relacji ludzi pełnosprawnych z ludźmi kalekimi i ułomnymi. Gdy rozmawia się o tych problemach, odnosi się jednoznaczne wrażenie, że wszyscy są za, wszyscy problem rozumieją, wszystkich cechuje postawa wielkoduszna. Gdy jednak przychodzi do konkretnych sytuacji, to obserwujemy postawy odmienne od deklarowanych. Wtedy to widać bezmiar ludzkiej obojętności, egoizmu, niechęci, często odrażających gestów. Ostatnie tygodnie, o czym wspomniałem przed chwilą, dostarczyły wiele przykładów takich postaw. Ludzie pełnosprawni zatrudnieni nawet w spółdzielniach inwalidów domagali się zwolnienia z pracy inwalidów, uznając ich za mało produktywnych i niepotrzebnych zakładowi.</u>
          <u xml:id="u-124.13" who="#RyszardSzwed">Zapomniano o charakterze spółdzielni, który tkwi już w samej nazwie — spółdzielnia inwalidów — gdzie sama nazwa wskazuje, kto jest podmiotem w tej spółdzielni. A zatem ważną sprawą jest prowadzenie koniecznej edukacji tak wśród ludzi dorosłych, jak dzieci i młodzieży, na trudny i delikatny temat. Nie chodzi przecież o wyrabianie postawy współczucia i altruizmu, często płytkiego i żenującego. Chodzi o postawę postrzegania w niepełnosprawnym człowieka, z jego, co prawda, zmniejszoną sprawnością, ale pełnosprawnego partnera na miarę jego możliwości i rozumienia sprawy. Człowieka, który ma prawo do własnej godności i poszanowania jego uprawnień.</u>
          <u xml:id="u-124.14" who="#RyszardSzwed">Jako nauczyciel, z przykrością muszę stwierdzić, że nie jesteśmy przygotowani do prowadzenia takiej edukacji. Problemy ludzi niepełnosprawnych są nadal jakby wstydliwe. Tym bardziej dostrzegać trzeba ludzi, którzy z wyboru i z poczuciem odpowiedzialności podjęli się pracy i opieki nad inwalidami. Sądzę, że jest dzisiaj okazja, aby i im poświęcić kilka zdań.</u>
          <u xml:id="u-124.15" who="#RyszardSzwed">Swego czasu przebywałem w Domu Zdrojowym w Ciechocinku. Cały parter zajmowali ludzie niepełnosprawni. Byliśmy razem w stołówce, na zabiegach, w kawiarni. Patrzyłem z uznaniem na ludzi tam pracujących, którzy wykonywali swoje obowiązki wobec kalek w sposób naturalny, życzliwy i ciepły zarazem. Ta postawa udzielała się pensjonariuszom, z których niejeden — być może — na początku był zaszokowany zastaną sytuacją.</u>
          <u xml:id="u-124.16" who="#RyszardSzwed">Mówię o tym dlaczego, że proces rehabilitacji to także atmosfera, właściwa atmosfera, wszędzie tam, gdzie znajduje się człowiek niepełnosprawny. Atmosferę tę w pierwszej kolejności wytwarzają ci, którzy pracują z tą grupą ludzi. Ich także trzeba będzie widzieć przy opracowywaniu stosownych ustaw czy zarządzeń. Ich bowiem praca winna mieć większe zadośćuczynienie moralne i materialne.</u>
          <u xml:id="u-124.17" who="#RyszardSzwed">Zatrważający jest fragment uzasadnienia projektu ustawy który mówi, że inwalidzi stanowią znaczną i stale zwiększającą się część naszego społeczeństwa. Ich liczbę szacuje się w Polsce na około 4,5 mln osób. Ok. 2 mln z tych osób legitymują się orzeczeniem do jednej z trzech grup inwalidztwa. Wyłania się więc kolejny problem zmuszający nas do dotarcia do przyczyn powyższego zjawiska. I od problemu tego odejść nie będzie można. Dobra diagnoza, wskazanie z całą odwagą przyczyn, likwidacja ich z całą konsekwencją, musi stać się w pewnym momencie nakazem chwili. Inaczej, jakim będziemy społeczeństwem? Ale póki co, nakazem chwili jest jak najszybsze uchwalenie pierwszej ustawy dotyczącej ludzi niepełnosprawnych. Oczekuje tego liczna grupa zatrudnionych w spółdzielniach inwalidów i spółdzielniach niewidomych.</u>
          <u xml:id="u-124.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Ryszard Wojciechowski z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Błachnio.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#RyszardWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Mogę nieskromnie stwierdzić, że wraz z posłem Modrzejewskim i posłem Kurzajewskim, zainicjowaliśmy czytany dzisiaj projekt ustawy o rehabilitacji inwalidów. Wszyscy trzej uczestniczyliśmy od początku w jego przygotowaniu i uzyskaniu dla niego poparcia posłów niezależnie od podziału politycznego i organizacyjnego. Bo też sprawa, którą dziś zajmuje się Wysoki Sejm nie może i nie powinna nas dzielić, a. jedynie łączyć, gdyż wszyscy tu obecni mamy ludzki obowiązek popierać i wychodzić naprzeciw problemom ludzi niepełnosprawnych i inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#RyszardWojciechowski">To poparcie powinno również uwzględniać uwarunkowania jakie występują w 1990 r. w ramach ładu gospodarczego. Nawiązuję do ustaleń urynkowienia i prywatyzacji naszej gospodarki głównie z dwóch powodów:</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#RyszardWojciechowski">— po pierwsze — pragnę potwierdzić moje i Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej poparcie dla głównych kierunków przemian gospodarczych, demokratycznych i politycznych zachodzących w naszym kraju;</u>
          <u xml:id="u-126.3" who="#RyszardWojciechowski">— po drugie — generalnie popierając podstawowe zasady dyskutowanej ustawy o rehabilitacji, pragnę podkreślić, że nie chodzi o preferencje dla tej grupy osób, a jedynie o wyrównanie szans w stosunku do pozostałej części społeczeństwa, określanej mianem pełnosprawnej.</u>
          <u xml:id="u-126.4" who="#RyszardWojciechowski">Już wcześniej, wielokrotnie sygnalizowaliśmy, że po wdrożeniu gospodarki rynkowej sytuacja inwalidów i spółdzielczości inwalidów, będzie znacznie bardziej niekorzystna od innych podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-126.5" who="#RyszardWojciechowski">Oprócz wystąpień niektórych posłów, kierowane były również, znacznie wcześniej, bo już w październiku i grudniu 1989 r. stosowne pisma i sygnały, niestety, pozostały one bez echa.</u>
          <u xml:id="u-126.6" who="#RyszardWojciechowski">Dopiero, znana nam wszystkim, demonstracja inwalidów z inicjatywy NSZZ „Solidarność” w Poznaniu 16 maja 1990 r. spowodowała zainteresowanie ze strony rządu poważną sytuacją inwalidów, ich zatrudnieniem i narastającym problemem zabezpieczenia im miejsc pracy.</u>
          <u xml:id="u-126.7" who="#RyszardWojciechowski">Pragnę w tym miejscu podziękować Prezydium Sejmu, a w szczególności pani marszałek Krzyżanowskiej, która w znacznej mierze przyczyniła się do tego, że dzisiaj odbywa się pierwsze czytanie projektu tej ustawy. Dla nikogo nie jest tajemnicą, że w warunkach wolnej gry ekonomicznej zakłady pracy zmuszone do prowadzenia selektywnej polityki doboru kadr, starają się eliminować osoby nieefektywnie pracujące, do których, nie z własnej na ogół winy, zalicza się inwalidów i osoby niepełnosprawne.</u>
          <u xml:id="u-126.8" who="#RyszardWojciechowski">Ludziom tym jest znacznie trudniej żyć i pracować, gdyż mają zmniejszoną wydolność fizyczną i psychiczną. Należy im więc pomóc w otrzymaniu pracy i dostosowaniu się do warunków życia poprzez wyrównanie szans. Znane są przykłady innych krajów, np. NRD, Francji, Wielkiej Brytanii, które z powodzeniem wyrównują te szanse i umożliwiają normalnym zakładom pracy zatrudnienie inwalidów poprzez stosowanie różnych form zachęty.</u>
          <u xml:id="u-126.9" who="#RyszardWojciechowski">W naszym kraju spółdzielnie inwalidów i niewidomych zawsze borykały się z poważnym problemem jakim jest rehabilitacja przez pracę. Głównie dlatego, że wielkość środków finansowych przeznaczonych na rehabilitację była uzależniona od wyniku finansowego spółdzielni. Zagadnienie to zostało spotęgowane w wyniku powstania bariery popytu i wysokiej stopy procentowej kredytu bankowego.</u>
          <u xml:id="u-126.10" who="#RyszardWojciechowski">Czy spółdzielnia inwalidów ma być zakładem pracy? Już w 1978 r. w opracowanej przez Komitet Rehabilitacji i Readaptacji Człowieka Polskiej Akademii Nauk na stronach 80–82 czytamy: „Spółdzielczość inwalidów jest unikalną instytucją doraźną do zapewnienia swoim pracownikom kompleksowej rehabilitacji leczniczej, zawodowej i społecznej. (...) Spółdzielnia inwalidów jest instytucją pomocniczą przeznaczoną głównie dla osób ciężej poszkodowanych, które wymagają specjalnej opieki i nie mogą być zintegrowane w normalnych zakładach pracy”.</u>
          <u xml:id="u-126.11" who="#RyszardWojciechowski">Należy więc postawić pytanie — czy na gruncie obecnie istniejących przepisów prawa spółdzielczego z 1982 r. i o zmianie przepisów o zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości z 20 stycznia br. możliwe jest funkcjonowanie spółdzielni inwalidów, zwłaszcza w związku z wdrażaniem rachunku ekonomicznego. Odpowiedź może być tylko negatywna.</u>
          <u xml:id="u-126.12" who="#RyszardWojciechowski">Aby więc otrzymać odpowiedź pozytywną, spełnione muszą być nade wszystko dwa podstawowe warunki:</u>
          <u xml:id="u-126.13" who="#RyszardWojciechowski">— po pierwsze — powinien najpierw powstać system zatrudnienia inwalidów i osób niepełnosprawnych w zwykłych zakładach pracy,</u>
          <u xml:id="u-126.14" who="#RyszardWojciechowski">— po drugie — trzeba zmienić podstawy prawne działania spółdzielczości inwalidów tak, aby stała się ona w większym zakresie rzeczywiście służbą społeczną powołaną do prowadzenia działalności rehabilitacyjnej przez pracę dla najciężej poszkodowanych inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-126.15" who="#RyszardWojciechowski">Przedłożony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy o rehabilitacji inwalidów w swoim podstawowym zarysie te przesłanki spełnia.</u>
          <u xml:id="u-126.16" who="#RyszardWojciechowski">Należy nadmienić, że inwalidzi nie oczekują na pomoc charytatywną. A wiele listów i sygnałów, jakie my posłowie otrzymujemy, sprowadzają się do tego, aby Sejm i rząd zaakceptował i wdrożył w życie system rehabilitacyjno-ekonomiczny, przydatny dla tej formy działalności w naszych warunkach gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-126.17" who="#RyszardWojciechowski">Przechodząc do szczegółów rozpatrywanego projektu ustawy, zgłaszam następujące uwagi. W art. 2 ust. i lit. a należy dodać słowo „do spraw inwalidztwa”. W art. 8 ust. 2 wykreślić należy ostatnie zdanie: Termin do 30 czerwca, z uwagi na to, że w tej chwili jesteśmy już poza czasem, oraz w tym samym art. 8 ust. 3 po słowach w ust. 2 skreślić należy: Po 30 czerwca 1990 roku.</u>
          <u xml:id="u-126.18" who="#RyszardWojciechowski">Kończąc swoje wystąpienie, pragnę podkreślić, że posłowie Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej z upoważnienia którego występuję, włączą się aktywnie do prac nad przedstawionym projektem i udzielą mu swojego pełnego poparcia.</u>
          <u xml:id="u-126.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jan Błachnio z Klubu Poselskiego Unii Chrześcijańsko-Społecznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Stanisław Suchodolski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#JanBłachnio">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W jednodniówce wydanej przez Krajowy Ośrodek Duszpasterstwa Rodzin ks. Kazimierz Kurek zamieścił słowa: „Polski dom rodzinny, nasz dom. Próba umeblowania i urządzenia. Pytania pełne rozterki — czy urządzić go po polsku, ochronić dziedzictwo wieków, czy tylko według wzorów obcych. Okna i drzwi otwarte na oścież, znak gościnności, ale czy nazbyt silny przeciąg nic poprzewraca tego umeblowania. Trzeba ten dom umeblować mądrze, roztropnie z poszanowaniem praw ludzkich i bożych”.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#JanBłachnio">W nader gorącym politycznie okresie, gdy ciosy, listy, oświadczenia i oskarżenia płyną do i ze stolicy aż po Bałtyku brzegi, Sejm dziś podejmując dyskusję nad projektem ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy, realizuje pracę organiczną, owo wspomniane wyżej meblowanie domu. To dobrze, iż w batalii spraw wielkich, spraw ogólnonarodowych dziś zastanawiamy się nad odcinkiem życia, gdzie cierpienie, gdzie kalectwo jest gorzkim towarzyszem ludzkiej niedoli, pokaźnej liczby, bo blisko 5 mln Polaków.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#JanBłachnio">Mój głos w tej debacie jest spłaceniem długu zaciągniętego wobec inwalidów — ludzi niepełnosprawnych, którzy głosowali na mnie w trakcie wyborów. Czuję się więc ich rzecznikiem, a zarazem pragną przekazywać nurtujące ich problemy. Otrzymuję liczne telefony, listy, prośby o interwencję, o pomoc.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#JanBłachnio">Oto przykłady z ostatniego tygodnia: jeden zbiorowy, drugi indywidualny. Spółdzielnia Inwalidów „Odnowa” z Bydgoszczy pisze do mnie, iż zakład boryka się z ogromnymi trudnościami ekonomicznymi, a pracuje tam 170 inwalidów, w tym 67 osób posiada schorzenia psychiczne, niedorozwój umysłowy. Zastosowano skrócony tydzień pracy, wykorzystano urlopy wypoczynkowe, wprowadzono niezbędne zmiany strukturalne, złożono oferty eksportowe — to wszystko nie poprawiło kondycji finansowej. Oczekują na pilną pomoc w postaci kredytu preferencyjnego, nisko oprocentowanego od ministra pracy i polityki socjalnej. Jeżeli nie otrzymają, to muszą podjąć drastyczne decyzje dalszych zwolnień.</u>
          <u xml:id="u-128.4" who="#JanBłachnio">I problem indywidualny. Kobieta 30-letnia, jednostronnie sparaliżowana, za grosze pracująca w spółdzielni inwalidów przy metkowaniu. Zwolniona. Popadła w stan odrętwienia, szoku, nie reaguje na otoczenie. Matka przedstawiając mi ten przypadek, wyraźnie zaakcentowała — tu nie chodzi o te grosze, to dla mnie nie jest ważne, ale dla niej, dla jej zdrowia psychicznego. Ta praca to był cały jej świat. Ona pojmowała tę pracę jako osobistą nobilitację, jako jej prawo do uczestnictwa w życiu społecznym.</u>
          <u xml:id="u-128.5" who="#JanBłachnio">Nie chcę przez to powiedzieć, że zarobki inwalidów nie są ważne. Wiemy, że są bardzo niskie. W tej sprawie miałem bardzo wiele sygnałów. Znamy zresztą te problemy. Ważniejsze jest jednak to pierwsze — zapewnienie inwalidzie stanowiska pracy. I temu służy właśnie ten dziś omawiany projekt ustawy. Czytając go uważam, iż powinniśmy podejść do tego problemu z sercem. Przyspieszyć maksymalnie prace, bo materia jest wyjątkowa. Zaproponowane w projekcie rozwiązania systemowo-prawne spotkały się, co pragnę podkreślić, z pozytywną oceną podmiotów gospodarczych, które zatrudniają inwalidów. Podkreślano, iż ważny jest szczególnie art. 13 dający zachętę materialną dla zakładów kooperujących ze spółdzielniami czy zakładami zatrudniającymi inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-128.6" who="#JanBłachnio">W art. 13 ust. 1 proponuję wykreślić słowo: „wieloletnie”. Z informacji jakie dziś posiadam wiadomo mi jest, że umowy obejmują krótsze okresy kooperacyjne. Pozostawienie tego określenia byłoby niepotrzebnym utrudnieniem. Jakkolwiek rozumiem pragnienie, szczególnie spółdzielni inwalidów, aby mieć dłuższą perspektywę kooperacji.</u>
          <u xml:id="u-128.7" who="#JanBłachnio">W rozdz. 5 proponuję zlikwidować art. 16 a jego treść włączyć do art. 15 jako ust. 4. Obecny ust. 4 miałby kolejną numerację.</u>
          <u xml:id="u-128.8" who="#JanBłachnio">W art. 3 pkt 2 proponuję skreślić: „mam obawę o nadmierną rozbudowę administracji”. W to miejsce proponuję zapis: „w rejonowych urzędach ds. zatrudnienia w miarę potrzeb, wyodrębnia się pracowników do prowadzenia zatrudnienia i rehabilitacji zawodowej inwalidów”.</u>
          <u xml:id="u-128.9" who="#JanBłachnio">Kończąc pragnę podkreślić, iż posłowie. Unii Chrześcijańsko-Społecznej widzą pilną potrzebę tej oto ustawy i deklarują gotowość do dalszej nad nią pracy.</u>
          <u xml:id="u-128.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Stanisław Suchodolski z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego. Kolejnym mówcą będzie poseł Zdzisław Czarnobilski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#StanisławSuchodolski">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Rozpatrywany projekt ustawy ma szczególne znaczenie ze względu na co najmniej 4 kwestie:</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#StanisławSuchodolski">— po pierwsze — dotyczy warunków życia tej grupy społeczeństwa, która dotknięta przez los, dotknięta kalectwem, niestety stale powiększa się;</u>
          <u xml:id="u-130.2" who="#StanisławSuchodolski">— po drugie — projekt rozpatrujemy w momencie kreowania przez rząd nowych rozstrzygnięć w grze ekonomicznej, nowych mechanizmów przeciwdziałających recesji i jej skutkom społecznym i gospodarczym. O tych zamiarach mówił wczoraj pan premier Leszek Balcerowicz;</u>
          <u xml:id="u-130.3" who="#StanisławSuchodolski">— po trzecie — projekt ustawy podejmuje próbę stworzenia stabilnych warunków i stabilnych rozwiązań systemowych dla zakładów pracy zatrudniających inwalidów;</u>
          <u xml:id="u-130.4" who="#StanisławSuchodolski">— po czwarte — ustawa jest oczekiwana przez spółdzielczość inwalidów i spółdzielczość niewidomych, gdyż przyjęte w programie rządowym twarde reguły gry ekonomicznej dotknęły te organizacje w sposób szczególnie dotkliwy. A przecież główną funkcją spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych jest rehabilitacja w procesie pracy, a nie walka o rynki zbytu czy o zyski.</u>
          <u xml:id="u-130.5" who="#StanisławSuchodolski">Konsultacje projektu ustawy w niektórych spółdzielniach inwalidów i spółdzielniach niewidomych w województwie opolskim wykazały i że projekt zyskuje poparcie. Znalazł on także poparcie w Klubie Poselskim Stronnictwa Demokratycznego. Na podstawie zebranych uwag i opinii pragnę przedstawić kilka, dokładnie osiem, krótkich uwag i propozycji pod rozwagę Wysokiej Izby!</u>
          <u xml:id="u-130.6" who="#StanisławSuchodolski">Uwaga pierwsza. Bardzo trudnym problemem, przed którym stanęły spółdzielnie to problem zbytu wyrobów. W ustawie należałoby stworzyć określone ułatwienie umożliwiające zbyt, jak np. utrzymanie instytucji zamówień rządowych w odniesieniu do niektórych wyrobów produkowanych przez te spółdzielnie. Popieram tu poglądy posła referenta. Oczywiście, trudno w ustawie wymieniać, o jakie to wyroby chodzi, ale przecież można tu przykładowo wymienić — niejako w drodze opisu — pościel dla wojska, dla policji, dla internatów, dla domów akademickich, pomoce szkolne, czy inne wyroby produkowane przez spółdzielnie inwalidów, zamawiane na ogół przez jednostki sfery budżetowej. Łagodzeniu tego problemu służyłoby stworzenie własnej sieci handlowej przez spółdzielczość inwalidów i tu pomocne byłyby określone preferencje lokalowe czy lokalizacyjne ze strony samorządów gminnych.</u>
          <u xml:id="u-130.7" who="#StanisławSuchodolski">Uwaga druga. Projekt ustawy pomija problem finansowania ośrodków wczasowych, sanatoryjnych, przychodni rehabilitacyjnych. Dotychczas ośrodki te finansowane były ze wspólnych środków gromadzonych centralnie, bądź w układach terenowych, regionalnych. Spółdzielnie samodzielnie na pewno nie będą w stanie utrzymać tych ośrodków. Potrzebne tu są określone rozstrzygnięcia. Wspominał i podkreślał ten problem pan poseł sprawozdawca, ale myślę, że ustawa mogłaby poszukiwać pewnych rozwiązań, jeżeli nie wykraczałyby poza materię ustawy.</u>
          <u xml:id="u-130.8" who="#StanisławSuchodolski">Uwaga trzecia — w projekcie ustawy należałoby wyraźnie zaakcentować i sprecyzować zachęty odnoszące się do zakładów rzemieślniczych, które zatrudniają inwalidów lub mogą zatrudnić. Przy odpowiednim systemie bodźców rzemiosło ma szansę zatrudnienia znacznej liczby inwalidów i solidnego ich opłacania.</u>
          <u xml:id="u-130.9" who="#StanisławSuchodolski">Uwaga czwarta — w art. 11 należałoby uwzględnić zwolnienie od podatku dochodowego producentów wyrobów i usług ortopedycznych, rehabilitacyjnych, protetycznych.</u>
          <u xml:id="u-130.10" who="#StanisławSuchodolski">Uwaga piąta — ustawa, jak sądzę, mogłaby zobowiązać organy samorządu gminnego do stosowania ulg i zwolnień w opłatach terenowych w stosunku do spółdzielni pracy chronionej, inwalidów i spółdzielni pracy chronionej niewidomych.</u>
          <u xml:id="u-130.11" who="#StanisławSuchodolski">Uwaga szósta — jedną ze stosowanych form pracy jest nakładztwo. Spółdzielczość inwalidów od szeregu lat zgłasza wnioski o zrównanie uprawnień pracowniczych chałupników-inwalidów z inwalidami zatrudnionymi w zakładach zwartych. Wysoki Sejm zauważył z pewnością, iż projekt ustawy pomija problem pracy nakładczej jako formy rehabilitacji zawodowej. Proponuję więc określone uzupełnienie w tym względzie.</u>
          <u xml:id="u-130.12" who="#StanisławSuchodolski">Uwaga siódma — nowelizując prawo spółdzielcze Wysoki Sejm zlikwidował Centralny Związek Spółdzielni Inwalidów oraz związki regionalne. W dyskusji wówczas zgłaszano wiele wniosków, aby w przyszłości spółdzielnie mogły na zasadach pełnej dobrowolności zgłaszać czy organizować te związki, zrzeszać się w te związki. Proponuję wprowadzić w omawianym dziś projekcie ustawy zapis pozostawiający do wyłącznej decyzji walnych zgromadzeń spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych decyzję co do tworzenia związków tych spółdzielni. Spółdzielnie same najlepiej ocenią, w jakich sprawach i w jakich układach terenowych czy branżowych powinny się zrzeszać. Pozwoliłoby to, jak sądzę, efektywniej wykorzystać określone fundusze.</u>
          <u xml:id="u-130.13" who="#StanisławSuchodolski">Uwaga ósma — mam wątpliwości czy istnieje rzeczywista potrzeba tworzenia odrębnych biur terenowych pełnomocnika spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych. Należałoby rozważyć, czy funkcji tych nie mogłyby pełnić osoby pracujące na wyodrębnionych stanowiskach pracy przy rejonowych urzędach ds. zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-130.14" who="#StanisławSuchodolski">Wysoki Sejmie! Rozpatrywany projekt wychodzi naprzeciw oczekiwaniom środowiska spółdzielczości, ale oczywiście nie rozwiązuje wszystkich kwestii i problemów. Poza materią ustawy znajdują się nadal nie rozwiązane problemy mające bezpośredni wpływ na warunki życia inwalidów, o niektórych z nich mówili moi przedmówcy. Chcę tylko tu raz jeszcze zaakcentować takie problemy jak: stosowanie kredytów preferencyjnych na zakup dóbr trwałego użytku, kredytów preferencyjnych na budownictwo mieszkaniowe, czy problemy szkolnictwa specjalnego.</u>
          <u xml:id="u-130.15" who="#StanisławSuchodolski">Wyrażam głębokie przekonanie, że Sejm do tych problemów powróci niebawem w trakcie dalszych prac parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-130.16" who="#StanisławSuchodolski">Kończąc pragnę oświadczyć, iż w Klubie Poselskim Stronnictwa Demokratycznego omawiane dziś problemy mają szczególną wagę i przywiązujemy do nich szczególne znaczenie. Opowiadamy się więc za skierowaniem projektu ustawy do dalszych pilnych prac w komisjach sejmowych, do których przekażemy nasze uwagi szczegółowe.</u>
          <u xml:id="u-130.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Zdzisław Czarnobilski z Klubu Niezależnych Posłów, kolejnym mówcą będzie poseł Henryk Chmielewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#ZdzisławCzarnobilski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ilość ludzi niepełnosprawnych systematycznie wzrasta. Szacuje się ich na około 15% ogółu ludności. Ta grupa społeczna wymaga szczególnej ochrony, bo dla wielu z nich praca zawodowa jest nie tylko źródłem utrzymania, lecz przede wszystkim metodą leczenia i właściwą rehabilitacją.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#ZdzisławCzarnobilski">Wielu z nich zapomina w pracy o swoim nieszczęściu, nie czuję się samotnymi, niepotrzebnymi, mniej musi zażywać leków i rzadziej wtedy przebywa w szpitalu.</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#ZdzisławCzarnobilski">Dlatego też kierując się troską o ich zdrowie i byt nie mogę bezkrytycznie odnieść się do projektu ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy. Ustawa, na którą czekają z niecierpliwością wszyscy inwalidzi, nie jest żadnym cudownym lekiem na niedomagania ludzi niepełnosprawnych ani też nie spełnia ich oczekiwań. Przyjęty w projekcie ustawy kierunek rozwiązań legislacyjnych co do stanowienia uprawnień inwalidów uważam za nieodpowiedni i nawiązujący do wolontarystycznych rozwiązań byłej władzy.</u>
          <u xml:id="u-132.3" who="#ZdzisławCzarnobilski">Analizując treść przepisów proponowanej ustawy nasuwa się nieodparcie wrażenie, iż projektodawcy przez uchwalenie przepisów prawnych widzą możliwość ochrony pracy i warunków życia inwalidów. Moim zdaniem proponowane rozwiązania piętrzą tylko ilość uzgodnień ministerialnych i wydawanych na ich podstawie wykonawczych aktów prawnych. Do krytyki projektu ustawy przyczynił się znacznie projekt powołania instytucji pełnomocnika, jego biura, rejonowych biur przy urzędach ds. zatrudnienia, co stwarza tylko okazję do rozwijania się biurokracji.</u>
          <u xml:id="u-132.4" who="#ZdzisławCzarnobilski">Problem inwalidów, ich włączenia się w życie zawodowe winien znaleźć rozwiązanie na innej drodze. Należy mieć na uwadze przede wszystkim możliwość wprowadzenia odpowiednich regulacji prawnych w system prawa podatkowego i budżetowego. Rozwiązania przyjmowane w prawie finansowym winny odzwierciedlać wolę parlamentu stanowienia szczególnej ochrony dla tej grupy społecznej przez m. in. wprowadzenie odpowiednich ulg podatkowych dla i na rzecz podmiotów, a więc zakładów, spółdzielni zatrudniających inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-132.5" who="#ZdzisławCzarnobilski">Mając na względzie to, iż w przygotowaniu znajdują się nowe zasady systemu podatkowego, które mają obowiązywać od 1 stycznia 1991 r. wydaje się, że wszelkie uregulowania o charakterze finansowym należy uznać za przedwczesne. Niezależnie od powyższych uwag trzeba stwierdzić, iż państwo posiada możliwość niesienia skuteczniejszej pomocy inwalidom, osobom niepełnosprawnym oraz zakładom pracy zatrudniającym inwalidów za pośrednictwem działających organów administracji państwowej, wojewódzkich zespołów opieki społecznej czy organizacji społecznych, stowarzyszeń i związków charytatywnych. I tę drogę należy w szerszym niż dotychczas stopniu wykorzystać.</u>
          <u xml:id="u-132.6" who="#ZdzisławCzarnobilski">Z przedstawionych względów uważam projekt ustawy za niedopracowany.</u>
          <u xml:id="u-132.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Henryk Chmielewski z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, kolejnym mówcą będzie poseł Andrzej Borowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#HenrykChmielewski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Nawiązując do wystąpienia posła sprawozdawcy oraz do wypowiedzi kilku moich przedmówców w sprawie rehabilitacji inwalidów przez pracę, jako lekarz, pragnę dodać kilka uwag.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#HenrykChmielewski">Zagadnienia rehabilitacji w procesie pracy nie mogą być prawidłowo realizowane bez udziału służby zdrowia w szerokim tego słowa znaczeniu.</u>
          <u xml:id="u-134.2" who="#HenrykChmielewski">Wszystkie podmioty gospodarcze mające znaczny wskaźnik zatrudnionych inwalidów nie będą w stanie właściwie realizować zadań rehabilitacyjnych bez znaczących nakładów na dodatkowo zatrudnionych lekarzy różnych specjalności, pielęgniarki, magistrów wychowania fizycznego, psychologów i innych, których podstawowym zadaniem powinno być korelowanie zadań rehabilitacji zawodowej z rehabilitacją leczniczą.</u>
          <u xml:id="u-134.3" who="#HenrykChmielewski">Należy również podkreślić, że w każdej takiej grupie zatrudnionych inwalidów znajdują się ludzie zatrudnieni li tylko ze względów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-134.4" who="#HenrykChmielewski">Niezwykle ważnym elementem rehabilitacji zawodowej i leczniczej jest wychowanie fizyczne i sport dla inwalidów. Nie muszę szerzej tego rozwijać, gdyż mam nadzieję, że wszystkim nam znane są osiągnięcia polskich sportowców — inwalidów na arenie międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-134.5" who="#HenrykChmielewski">Aby jednak do takich wyników dojść, niezbędne jest znaczące umasowienie wychowania fizycznego w samych spółdzielniach inwalidów. Na bazie tych dwóch zagadnień wyłania się zasadnicza różnica, jaka występuje pomiędzy normalnym zakładem pracy a takim, który w znacznym stopniu zatrudnia inwalidów i osoby niepełnosprawne.</u>
          <u xml:id="u-134.6" who="#HenrykChmielewski">Jeżeli obecnie trwają już dyskusje, i to dobrze, o istotnych, doraźnych zmianach w systemie podatkowym, należy się głęboko zastanowić, co po 1 stycznia 1991 roku zostanie z tak zwanych preferencyjnych ustaleń na rzecz inwalidów i osób niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-134.7" who="#HenrykChmielewski">Wysoka Izbo! Pragnę podkreślić, iż na 12 mln pracowników Rzeczypospolitej Polskiej, tylko 180 tys. zatrudnionych to inwalidzi i niepełnosprawni, co stanowi zaledwie mały odsetek procenta. W związku z tym wnoszę, aby władze finansowe Rzeczypospolitej Polskiej otoczyły szczególną opieką i troską tych właśnie ludzi, bowiem zdrowi nawet jeśli stracą swoje stanowisko, to inną pracę mogą znaleźć, inwalidzi zaś i niepełnosprawni mogą pracować tylko na stanowiskach stworzonych dla nich.</u>
          <u xml:id="u-134.8" who="#HenrykChmielewski">Kończąc swoje wystąpienie pragnę dołączyć się do tych głosów, które uważają, że zagadnienie rehabilitacji przez pracę należy w miarę pilnie uregulować oddzielnym aktem dla jego przejrzystości i skuteczności działania. Przecież już dzisiaj np. wiceminister finansów definiuje pojęcie rehabilitacji zawodowej, leczniczej i społecznej — wprawdzie z pewnością czyni to w porozumieniu z resortem zdrowia i opieki społecznej — ale to tak jakby zdaniem lekarza inżynier mógł dokonać operacji w asyście odpowiednich specjalistów. Odpowiedź, moim zdaniem, może być tylko jedna; w obecnym świecie nie może być miejsca dla szerokich specjalności tak, jak to ongiś bywało.</u>
          <u xml:id="u-134.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Andrzej Borowski z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego, kolejnym mówcą będzie poseł Marek Rutkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#AndrzejBorowski">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! W zależności w jakich kategoriach będziemy rozpatrywać problem związany z życiem ludzi dotkniętych trwałym kalectwem, tak tez winna być stawiana kwestia integracji inwalidów z pozostałą częścią naszego społeczeństwa; tak też winien być stawiany problem moralnej i materialnej egzystencji tej grupy ludzi w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#AndrzejBorowski">Chciałbym przypomnieć, że grupa ta obecnie stanowi znaczącą, i stale powiększającą się, część naszego społeczeństwa i liczy obecnie około 4,5 mln ludzi.</u>
          <u xml:id="u-136.2" who="#AndrzejBorowski">Na pewno w krajach bogatych, gdzie system gospodarczy i ekonomiczny jest na wyższym poziomie, funkcję ochrony i zabezpieczenia materialnego ludzi niepełnosprawnych w zdecydowanej części przejęło państwo. W naszym kraju ludzie ci pracują i wytwarzają dochód narodowy.</u>
          <u xml:id="u-136.3" who="#AndrzejBorowski">Wobec takiego stanu rzeczy, między innymi przez tę ustawę, należy stworzyć takie warunki formalno-prawne, by ludzie ci uzyskali daleko idącą pomoc, ze szczególnym uwzględnieniem swego miejsca zatrudnienia, ażeby ludzie ci nie czuli się dyskryminowani i nie czuli się ludźmi drugiej kategorii.</u>
          <u xml:id="u-136.4" who="#AndrzejBorowski">O tym jak to wygląda dzisiaj w praktyce, moi przedmówcy już wiele powiedzieli. Taki model działania został wprowadzony przez system minionej epoki, który preferował jedynie ludzi silnych, zdrowych, izolując ludzi słabych, chorych i niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-136.5" who="#AndrzejBorowski">Obecnie sytuacja inwalidów wiąże się ściśle z ich sytuacją materialną, która generalnie zależy od nich samych, od ich pracy, od miejsca i charakteru zatrudnienia i wreszcie od warunków technicznych miejsca pracy — mam tu na uwadze sposób i zakres procesu rehabilitacji tych ludzi na swoich stanowiskach pracy.</u>
          <u xml:id="u-136.6" who="#AndrzejBorowski">W obecnych warunkach ekonomicznych, ażeby stworzyć, względnie utrzymać już istniejącą bazę, należy przyjąć preferencyjny sposób oddziaływania systemu finansowego państwa na te zakłady, które zatrudniają ludzi niepełnosprawnych. Należy doprowadzić do przyjęcia odrębnych uregulowań prawnych w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-136.7" who="#AndrzejBorowski">System podatkowy na dziś jest prawie taki sam dla wszystkich jednostek gospodarki w naszym kraju — jedynie zmiany są w zakresie ulg i zwolnień.</u>
          <u xml:id="u-136.8" who="#AndrzejBorowski">Odczucia rzeszy inwalidów są inne. Uregulowania te do dnia dzisiejszego nie stwarzają żadnych szans utrzymania tych zakładów w warunkach prowadzonej gospodarki rynkowej, a co dopiero mówić o samej sferze rehabilitacji.</u>
          <u xml:id="u-136.9" who="#AndrzejBorowski">Obecny czas radykalnych zmian społeczno-politycznych stwarza warunki do przeprowadzenia stabilnych, systemowo-prawnych rozwiązań w tej zawodowej sferze rehabilitacji inwalidów. Rozwiązania te powinny zapewnić możliwość maksymalnego zatrudnienia inwalidów we wszystkich formach własności gospodarczej naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-136.10" who="#AndrzejBorowski">Dotychczasowe przepisy nie pozwalają na planowanie działań i przedsięwzięć rozwiązujących sprawy zatrudnienia inwalidów, szczególnie w zakładach pracy poza spółdzielczością inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-136.11" who="#AndrzejBorowski">Tak wysoki obecnie spadek produkcji dotyka także społeczności inwalidów. Narastające zjawisko zwalniania ludzi z pracy w dużej mierze jest również udziałem ludzi niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-136.12" who="#AndrzejBorowski">W moim odczuciu nie jest to sprawa jedynie zwalniania tych ludzi, jest to sprawa niehumanitarnego zachowania się państwa wobec swych obywateli. Ci ludzie, dotknięci są przez los, może to spotkać każdego z nas. Nie można i nie wolno pozbawić ich jedynej przyjemności jaką jest dla nich praca, będąca jednocześnie lekarstwem i terapią dla zdrowia i życia.</u>
          <u xml:id="u-136.13" who="#AndrzejBorowski">Z tych też powodów, które wcześniej przedstawiłem, a także z niepośledniej roli tego zjawiska społecznego, oraz poszanowania wartości i godności każdego człowieka, projekt tej ustawy winien być jak najszybciej rozpatrzony, a uregulowania prawne wprowadzone w życie.</u>
          <u xml:id="u-136.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Marek Rutkowski z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym mówcą będzie poseł Zenon Złakowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#MarekRutkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Bardzo dużo już powiedziano o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy we współczesnej Polsce, ja odniosę się tylko do tych problemów w ustawie, które są kontrowersyjne.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#MarekRutkowski">Taką pierwszą podstawową sprawą jest w art. 2 definicja inwalidy. Proszę państwa, jestem zdecydowanym zwolennikiem, by środowisko inwalidów, by inwalidzi I, II i III grupy mieli zapewnioną pracę w spółdzielniach, które będą w jakiś sposób dotowane przez państwo.</u>
          <u xml:id="u-138.2" who="#MarekRutkowski">Ale jestem przeciwny i są temu również przeciwni moi wyborcy ze spółdzielni inwalidów — z terenu województwa łomżyńskiego, by z tego przywileju korzystali również pracownicy, którzy legitymują się tak zwaną IV grupą inwalidzką. W styczniu i lutym na pewnych spotkaniach w spółdzielni, kiedy problem zwolnień inwalidów został poruszony, zadano mi pytanie, czy pan poseł wie, że jest w Polsce również i IV grupa inwalidzka. Mimo że miałem do czynienia z ZUS, z naliczaniem emerytur i rent w zakładzie pracy, o takiej instytucji nie słyszałem i nie wiem czy ktoś z państwa słyszał o takiej instytucji prawnej. Jest taka instytucja prawna, umocowana tylko zarządzeniem ministra zdrowia i opieki społecznej z 20 lipca 1987 r. wydana na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 19 lipca 1985 r. Ustawy, która by delegowała to zarządzenie i to rozporządzenie dotychczas nie ma. I tutaj, proszę państwa, jest podstawowy problem — czy nadal można tolerować to, a w niektórych spółdzielniach np. w spółdzielni „Razem” w Łomży na ogółem zatrudnionych 95 pracowników, aż 34 osoby legitymują się tzw. IV grupą inwalidzką. Pierwszą — jedna osoba, drugą — siedem, trzecią — trzydzieści. Zdrowych jest 23.</u>
          <u xml:id="u-138.3" who="#MarekRutkowski">Gdyby zsumować tzw. IV grupę inwalidzką oraz zdrowych, czyli 23 osoby, to wtedy ta spółdzielnia zdecydowanie nie uzyskuje limitu 70%.</u>
          <u xml:id="u-138.4" who="#MarekRutkowski">Dlaczego o tym mówię? Dlatego, że w lutym w dwóch spółdzielniach, w pierwszym rzucie do zwolnień zostały przewidziane właśnie te osoby, które posiadają tzw. IV grupę inwalidzką, która jest wydawana tylko przez lekarza odpowiedniego szczebla. Z uwagi na to, że mamy ograniczony czas dzisiejszej debaty, nie będę przytaczał jakie jest to, przeze mnie wspomniane, zarządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej. Par. 1 i 2 precyzuje, że zespół wojewódzkich przychodni specjalistycznych lub inny zakład społecznej służby zdrowia, wskazany przez terenowy organ administracji państwowej o właściwości szczególnej do spraw zdrowia i opieki społecznej stopnia wojewódzkiego, jest władny wydać te zaświadczenie.</u>
          <u xml:id="u-138.5" who="#MarekRutkowski">W lutym byłem zaproszony na radę nadzorczą do spółdzielni „Razem” w Łomży. Tam właśnie pan prezes, czy wiceprezes tej spółdzielni uświadomił mi... „no dlaczego pan poseł tutaj atakuje nas, jako prezesów i jako tych... Przecież ja również jestem inwalidą, ja też... i to właśnie mówię z tej trybuny, ja też w maju zrobiłem sobie — tak to powiedział — papiery inwalidzkie”. Pytam — jakie? No, IV grupę inwalidzką. A pracy nie ma dla inwalidów I grupy inwalidzkiej, II grupy inwalidzkiej, a dla tzw. IV grupy inwalidzkiej praca jest.</u>
          <u xml:id="u-138.6" who="#MarekRutkowski">I bardzo się dziwię, że blisko 10 posłów i posłanek przemawiało i tego problemu nie zauważyło w swoich wystąpieniach i w swoich województwach. To jest problem podstawowy.</u>
          <u xml:id="u-138.7" who="#MarekRutkowski">Również mam zastrzeżenia do art. 8 ust. 2. Jestem za tym, jak powiedziałem, żeby spółdzielnie inwalidzkie miały zapewnioną pracę, żeby ona przede wszystkim była dla tych autentycznych inwalidów, z jak największymi ulgami podatkowymi oraz innymi ulgami finansowymi.</u>
          <u xml:id="u-138.8" who="#MarekRutkowski">Ale każdy monopol, a tutaj w ust. 2 jest jak gdyby ustanowiony monopol na pewien rodzaj produkcji. Nie będzie on sprzyjał tej właśnie spółdzielczości, bo jeśli dany zakład i to już ćwiczyliśmy przez 40 lat, ma zapewniony monopol na zbyt pewnych produktów, to z jakością tam będzie źle. I teraz m.in. spółdzielnie inwalidów mają wielkie trudności, mają wielkie trudności agencje handlu zagranicznego, które chcą sprzedać zakupione interwencyjnie przez ministerstwo np. rękawice. No dlatego, że jakość jest nie za dobra. I tutaj też nie bójmy się, stwórzmy konkurencję dla inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-138.9" who="#MarekRutkowski">Jeszcze korzystając z tej trybuny, chciał bym zapytać dyrektora pełnomocnika, pana Urbanika z Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej w imieniu „Solidarności„ spółdzielni inwalidzkiej z Łomży, kiedy wreszcie będzie interwencyjny zakup właśnie rękawic. Miało to być do 30 kwietnia.</u>
          <u xml:id="u-138.10" who="#MarekRutkowski">Druga sprawa — jak tutaj słyszeliśmy z tej trybuny, jest przewidziany dodatek dla pracowników, którzy są psychicznie chorzy. Jeszcze do wczoraj, jak dzwoniłem do tej spółdzielni, nikt nie pytał ilu tych pracowników jest. Termin załatwienia tej sprawy i spływu pieniędzy, tych 160 tys. do zakładów, był do 10 czerwca.</u>
          <u xml:id="u-138.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Zenon Złakowski z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Marek Pol.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#ZenonZłakowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Całe społeczeństwo dotykają, w taki lub inny sposób, najczęściej bardzo bolesny, skutki kryzysu gospodarczego. Szczególnie dotkliwie odczuwają je inwalidzi. Tym bardziej że obecnie w kraju nie ma instytucji państwowej czy społecznej o potrzebnym prestiżu i autorytecie, która by energicznie i skutecznie chroniła interesy ludzi niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#ZenonZłakowski">Oczywiście na ciężką sytuację inwalidów składa się wiele różnych zjawisk i uwarunkowań. Do najbardziej istotnych w tym względzie należy możliwość realizacji podstawowego prawa nas wszystkich, w tym również inwalidów — prawa do pracy. Przepisy prawa pracy są tale skonstruowane, że ułatwiają zakładom pracy pozbywanie się pracowników niepełnosprawnych. Polskie ustawodawstwo powinności wobec osób niepełnosprawnych przerzuciło na ubezpieczenia społeczne i opiekę społeczną, zamiast stworzyć warunki do rozwiązywania problemów inwalidów przede wszystkim poprzez czynnik pracy.</u>
          <u xml:id="u-140.2" who="#ZenonZłakowski">Obserwuje się więc zjawisko ucieczki w inwalidztwo. Mówił o tym zresztą poseł przedmówca Marek Rutkowski.</u>
          <u xml:id="u-140.3" who="#ZenonZłakowski">Prawo do pracy jest podstawowym prawem. Wprawdzie nadal obowiązuje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 maja 1967 r. w sprawie planowanego zatrudnienia inwalidów, ale w praktyce niewiele zakładów pracy organizuje stanowiska pracy dla inwalidów. Dodatkową barierą, ograniczającą zatrudnienie inwalidów jest niezgodne z zasadami rehabilitacji orzecznictwo inwalidzkie. Inwalidzi zaliczani do I i II grupy, mają wpis o niezdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Który pracodawca przyjmie inwalidę niezdolnego do wykonywania jakiejkolwiek pracy? Pozostaje więc tylko zatrudnienie w systemie spółdzielczości inwalidów. Ale są to jednostki o ograniczonej możliwości zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-140.4" who="#ZenonZłakowski">Traktowanie spółdzielni inwalidzkich jako przedsiębiorstw państwowych podległych tym samym regułom ekonomicznym spowodowało tragiczną sytuację finansową i moralną inwalidów zatrudnionych w spółdzielniach. Obecnie, na skutek braku zbytu wyrobów oraz ograniczenia produkcji, zwalniani są ze spółdzielni inwalidzi, którzy ze względu na swoje ułomności nie są tak wydajni jak pracownicy zdrowi. A przecież praca w tych spółdzielniach jest dla nich jedynym źródłem utrzymania i często jedyną możliwością szerszego kontaktu z ludźmi.</u>
          <u xml:id="u-140.5" who="#ZenonZłakowski">Biorąc pod uwagę istniejącą obecnie ciężką sytuację inwalidów, należy z uznaniem powitać poselski projekt ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy i życzyć, aby został on jak najszybciej, po odpowiednich poprawkach, uchwalony przez Sejm.</u>
          <u xml:id="u-140.6" who="#ZenonZłakowski">Zbyt mało czasu upłynęło od momentu dostarczenia nam projektu ustawy do obecnego posiedzenia Sejmu, aby można szerzej skonsultować ten projekt z zainteresowanymi. Niemniej na podstawie wcześniejszych sygnałów należy stwierdzić, że wiele postulatów inwalidów zostało uwzględnionych w projektowanej ustawie. Oczywiście już teraz można stwierdzić, że ustawa ta w wielu punktach musi być zmieniona lub sprecyzowana.</u>
          <u xml:id="u-140.7" who="#ZenonZłakowski">Do podstawowych walorów tej ustawy należy zaliczyć to, że przewiduje ona znaczną pomoc państwa dla spółdzielni i dla zakładów zatrudniających inwalidów. Pomoc ta realizowana będzie przez zwolnienia i ulgi podatkowe, obniżenia składki na ubezpieczenia społeczne, finansowanie terapii zajęciowej inwalidów, ciężko poszkodowanych, upośledzonych umysłowo, psychicznie chorych, wyłączność w zakresie świadczenia usług, poręczenia kredytowe przez rząd, kredyty z Narodowego Banku Polskiego na restrukturalizację płatne po 3 latach, zamówienia rządowe, promocję eksportu artykułów wytwarzanych przez spółdzielnie inwalidów i spółdzielnie niewidomych.</u>
          <u xml:id="u-140.8" who="#ZenonZłakowski">Wątpliwości i pytania, które nasuwa lektura tej ustawy są następujące:</u>
          <u xml:id="u-140.9" who="#ZenonZłakowski">— po pierwsze — samo sprecyzowanie w art. 1 pojęcia „spółdzielnia pracy chronionej inwalidów” nie jest jasne. Wydaje się, że fakt, iż jest to spółdzielnia zatrudniająca co najmniej 70% inwalidów nie wystarczy, chociaż jest warunkiem podstawowym dla takich spółdzielni. W spółdzielni tego typu ważne powinno być również przystosowanie całego zakładu, w tym również stanowisk pracy, do zatrudnienia inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-140.10" who="#ZenonZłakowski">Przy okazji chciałem zwrócić uwagę, że wielu inwalidów podczas spotkań postulowało podniesienie tej granicy z 70% przynajmniej do 80% a nawet i więcej.</u>
          <u xml:id="u-140.11" who="#ZenonZłakowski">W art. 4 mówiącym o powołaniu przez ministra pracy i polityki socjalnej Rady ds. pracy inwalidów składającej się z przedstawicieli spółdzielni inwalidów, spółdzielni niewidomych, organizacji związkowych i inwalidzkich, należałoby ściślej sprecyzować zarówno skład, jak i tryb powoływania takiej rady. Należy podkreślić, że zgodnie z postulatami inwalidów są rozwiązania zawarte w art. 8 dotyczące świadczenia usług na zasadzie wyłączności.</u>
          <u xml:id="u-140.12" who="#ZenonZłakowski">Jak już mówiłem, nie wszyscy inwalidzi godzą się z biernością zawodową i społeczną. Jeżeli pokonują różne bariery, przezwyciężają własne słabości i rozpoczynają pracę w pełnym wymiarze, wtedy spotyka ich pewnego rodzaju kara, gdyż zawiesza się im rentę. Projekt ustawy próbuje częściowo naprawić to krzywdzące rozwiązanie. Art. 10 mówi, iż inwalida zatrudniony, niepobierający renty może otrzymać dodatek socjalno-ekonomiczny wypłacany z funduszu rehabilitacji inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-140.13" who="#ZenonZłakowski">Uznając ten postulat za słuszny sami inwalidzi jednak zwracają uwagę, że dodatek socjalno-ekonomiczny nie powinien przekraczać średniej płacy krajowej, inaczej mogłoby to być krzywdzące dla innych inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-140.14" who="#ZenonZłakowski">Pewną niekonsekwencję widzę porównując art. 11 ust. 3 i art. 13 ust. 2. Należy tu być konsekwentnym, gdyż należy uwzględnić interes zakładu pracy. Może bowiem okazać się, że brak możliwości przekazywania chociaż części kwot wynikających z ulg na cele rozwojowe, może spowodować spadek zainteresowania zakładu pracy zatrudnianiem inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-140.15" who="#ZenonZłakowski">Ustawa musi łączyć interes zakładu pracy oraz interes inwalidów i to jest podstawowy problem, który musimy jak najszybciej rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-140.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Marek Pol z Klubu Poselskiego Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, kolejnym mówcą będzie poseł Aleksander Małachowski,</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#MarekPol">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Rozpatrywaliśmy i rozpatrujemy w tej Izbie bardzo różnorodne projekty ustaw, projekty poselskie, projekty senackie, rządowe, projekty dobre i słabsze, projekty z mniejszą lub większą ilością wad. Przedkładany projekt poselski, nad którym toczy się debata, tych wad ma wiele. Ma on wady, na które wskazują prawnicy, w pewnych niekonsekwencjach sformułowań prawnych. Ma on wady, na które wskazują ekonomiści, pewnych niekonsekwencji ekonomicznych albo wręcz „przegrzań” pewnych rozwiązań. Ma również wadę, na którą wskazują inwalidzi, czy ludzie organizujący procesy rehabilitacyjne dla ludzi niepełnosprawnych, polegającą na trudności w rozdzieleniu niepełnosprawnych zatrudnionych i rehabilitowanych, na tych głębiej upośledzonych i tych, których funkcje zdrowotne nie są na tyle ograniczone, iżby nie mogli uczestniczyć w normalnej działalności, w normalnej konkurencji na rynku pracy.</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#MarekPol">Ma natomiast jedną podstawową zaletę. Otóż zaletą tą jest, że ten projekt w ogóle jest, że próbuje on uchwycić problem w jakieś karby ustawowe, że pokazuje ten problem, że wskazuje podstawowe, lepsze lub gorsze, kierunki jego rozwiązywania.</u>
          <u xml:id="u-142.2" who="#MarekPol">Dopóki istniała gospodarka taka, z jaką mieliśmy do czynienia do końca ub. roku, dopóki nie było rynku, dopóki każdy wyrób niezależnie od tego, ile kosztował w wytwarzaniu i jaki był jego poziom techniczny, sprzedawał się na pniu, dopóty problem rehabilitacji inwalidów praktycznie nie wychodził na powierzchnię. Przy stosunkowo niewielkiej pomocy ze strony państwa spółdzielnie zatrudniające inwalidów potrafiły radzić sobie z problemami rehabilitacji. Prawdę ujawniły zmiany, które wprowadziliśmy od 1 stycznia tego roku — my ustawami i rząd wypełniając te ustawy.</u>
          <u xml:id="u-142.3" who="#MarekPol">Otóż okazało się, że w gospodarce rynkowej albo bliskiej rynkowej, w ostrej, czasami brutalnej konkurencji ekonomicznej, spółdzielnie zatrudniające inwalidów są słabe, słabsze aniżeli zakłady zatrudniające ludzi zdrowych i mają problemy co najmniej takie same, o ile nie większe, od tych zakładów.</u>
          <u xml:id="u-142.4" who="#MarekPol">Można zastanawiać się, dlaczego zakłady zatrudniające ludzi zdrowych przeżywają kataklizmy ekonomiczne, dlaczego muszą zwalniać pracowników. Czy jest to błąd załogi, błąd ich kierownictwa? Czy niedoskonałe rozwiązania systemowe powodują, iż szereg zakładów zatrudniających ludzi zdrowych stoi na skraju przepaści ekonomicznej. Można godzić się z ograniczaniem zatrudnienia w tych zakładach lub w końcu, jeżeli ma być to koszt reformy gospodarczej, którą prowadzimy, na bankructwa tych zakładów. Można takie same dyskusje prowadzić nad instytucjami zatrudniającymi inwalidów. Natomiast dyskusje te nie mogą odbywać się przy równoczesnym zwalnianiu inwalidów z pracy, nie mogą odbywać się przy bankructwach tych właśnie jednostek.</u>
          <u xml:id="u-142.5" who="#MarekPol">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Około trzy tygodnie temu wraz z kilkoma posłami z tej Izby reprezentującymi różne orientacje polityczne spotkałem się z grupą inwalidów protestujących w Poznaniu. Oni protestowali przeciwko skutkom, jakie przyniosła im rzeczywistość ekonomiczna tego roku, ostatnich kilku miesięcy, które mamy za sobą. Oni protestowali, a nie strajkowali, ponieważ strajkować może tylko ten, kto ma pracę. Zdecydowana większość około stuosobowej grupy zgromadzonej w Urzędzie Wojewódzkim w Poznaniu byli to ludzie, którzy tę pracę w ostatnich miesiącach albo utracili, albo w dniach protestu zakłady ich zatrudniające nie mogły dać im żadnego godziwego zajęcia, ponieważ zakłady te stały lub pracowały na bardzo zwolnionych obrotach.</u>
          <u xml:id="u-142.6" who="#MarekPol">Rozmawiając z tymi ludźmi nasunęły mi się dwie refleksje.</u>
          <u xml:id="u-142.7" who="#MarekPol">Po pierwsze — przypomniało mi się zdanie pewnego lekarza zajmującego się rehabilitacją inwalidów, który powiedział: „chciałbym, aby ci, którzy decydują, popatrzyli chociaż przez chwilę na to, co jest moją codziennością, co ja widzę na co dzień”.</u>
          <u xml:id="u-142.8" who="#MarekPol">I druga refleksja — bardziej związana z naszym Sejmem, z Wysoką Izbą. Zastanawiałem się w tym momencie, czy pracując w grudniu nad pakietem ustaw gospodarczych i głosując na nie w tym Sejmie, chciałem doczekać takiego obrazu. Nie chciałem tego zobaczyć, nie chciałem, aby tak wyglądała reforma gospodarcza i akurat w ten sposób dotykała tę grupę ludzi. Przekonany jestem, że głosujący w tej sali wszyscy posłowie nie chcieli tego i przekonany jestem głęboko, że projektodawcy ustaw gospodarczych i realizator tychże ustaw — rząd, również takiego celu przed sobą nie stawiał.</u>
          <u xml:id="u-142.9" who="#MarekPol">Mając świadomość niedoskonałości projektu, apeluję i zwracam się do wszystkich pań i panów posłów o przekazanie projektu odpowiednim komisjom sejmowym, które na podstawie tego projektu oraz opinii fachowców z dziedziny rehabilitacji zawodowej, ekonomistów, stworzą ustawę godną naszego kraju, kraju na poziomie europejskim.</u>
          <u xml:id="u-142.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Aleksander Małachowski z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie posłanka Stanisława Krauz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Parę słów nieprzygotowanego przemówienia, ponieważ codziennie mówię o tych sprawach, bez mała od wielu lat, jakoś mi było nie tak, żeby tu teraz jeszcze wychodzić na trybunę, ale uwagi, które tu zostały przedstawione i lektura tej ustawy skłaniają mnie do powiedzenia paru zdań. Chodzi tu przede wszystkim o to, że ta ustawa jest jak gdyby odreagowaniem wszystkich krzywd, które spotkały inwalidów przez te lata, a były to krzywdy bardzo duże. Byliśmy krajem, który mając jeden z najwyższych w Europie procent ludzi okaleczonych przez wojnę, inwalidów, nie potrafił stworzyć nawet elementarnego przemysłu, który ułatwiałby życie ludziom chorym. Bo przecież sztuka nie polega na tym, żeby inwalidom dostarczyć jak najwięcej ulg podatkowych, tylko żeby ich jak najbardziej zbliżyć do życia.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#AleksanderMałachowski">Tymczasem cały nasz system protetyczny, nasz system tych czysto fizycznych pomocy dla inwalidów jest na poziomie przedpotopowym, i tutaj zaczyna się nieszczęście.</u>
          <u xml:id="u-144.2" who="#AleksanderMałachowski">Drugie nieszczęście to jest to, że my inwalidów wpychamy do getta. Od szkoły podstawowej, od przedszkola, aż po emerytury inwalidzi są wpychani w środowiska inwalidzkie.</u>
          <u xml:id="u-144.3" who="#AleksanderMałachowski">Wydaje mi się, że ta ustawa także jest dotknięta tym błędem, że ona by chciała jak najbardziej obudować te getta inwalidzkie przywilejami i korzyściami, podczas kiedy wydaje mi się, że na świecie życie poszło w innym kierunku, ażeby inwalidów przybliżyć do normalnego życia. Klasyczny przykład, proszę państwa, to są nasze ulice. Kto ma do czynienia z wózkiem inwalidzkim, ten wie, że Polska jest krajem bez inwalidów na ulicach, po prostu polskimi ulicami nie da się przejechać, inwalida nie może przejechać. Inwalidzi nie mają możliwości zjechania windą na dół, bo zostały zaprojektowane za wąskie windy w gigantycznych blokach. Nikt nie myślał, że mogą być także chorzy ludzie, którzy będą chcieli kiedyś z tego mieszkania wyjechać na spacer.</u>
          <u xml:id="u-144.4" who="#AleksanderMałachowski">Dostaję dziesiątki lisów od ludzi, którzy są uwięzieni w swoich blokach na wysokich piętrach i nie są w stanie stamtąd nigdy wyjść, a jeżeli, to raz na tydzień przy pomocy całej rodziny, która musi się zjeżdżać z miasta, żeby ich znosić czy zwozić.</u>
          <u xml:id="u-144.5" who="#AleksanderMałachowski">Także tutaj grzechów mamy bardzo wiele i ta ustawa jest jak gdyby takim odreagowaniem tych grzechów.</u>
          <u xml:id="u-144.6" who="#AleksanderMałachowski">Ale chciałem parę krytycznych słów powiedzieć pod adresem — może nie krytycznych, a takich zachęcających do rozwagi — tych ludzi, tych kolegów posłów, którzy będą tę ustawę opracowywać.</u>
          <u xml:id="u-144.7" who="#AleksanderMałachowski">Trzeba sobie zdać sprawę, że to jest bardzo kosztowna ustawa, to będzie jedna z najkosztowniejszych ustaw jakie byśmy uchwalili, jeśli ją uchwalimy, a ufam, że tak się stanie. My nie znamy w tej chwili bilansów kosztów tej ustawy. Tu się proponuje bardzo wiele ulg, tu się proponuje bardzo wiele ulg podatkowych, ulg różnego rodzaju, to nie zostało zbilansowane.</u>
          <u xml:id="u-144.8" who="#AleksanderMałachowski">Dlaczego o tym mówię, bo bardzo się boję, że te koszty mogą stać się przeszkodą do wprowadzenia tej ustawy. I sądzę, że byłoby rzeczą sensowną, aby po sporządzeniu pełnego bilansu kosztów i przymierzeniu ich do możliwości budżetu państwa, nie rezygnować z tych zmian, tylko je rozłożyć w czasie. Te przywileje, których tutaj inwalidzi się domagają są oczywiście sprawiedliwe. Ale boję się, że skomasowane w jednym roku budżetowym spowodują szalony opór ludzi odpowiedzialnych za budżet, i dlatego widzę, być może, sens rozłożenia w czasie propozycji zawartych w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-144.9" who="#AleksanderMałachowski">Drugi problem, to jest stan spółdzielni inwalidzkich. Jest tajemnicą poliszynela, że ten stan jest zły. To nie tylko Centralny Związek Spółdzielni Inwalidów zasługiwał na rozwiązanie na skutek tego, że nie prowadził tych spraw należycie, ale także wiele spółdzielni nie prowadzi swoich spraw należycie. Jeśli my nie uporządkujemy, jeśli nie zostanie dokonane generalne oczyszczenie atmosfery w spółdzielniach inwalidzkich, jeśli nie zostaną uporządkowane tam stosunki międzyludzkie, to ta cała ustawa nie przyda się na nic.</u>
          <u xml:id="u-144.10" who="#AleksanderMałachowski">Jednym z kłopotów tych spółdzielni, jednym w ogóle z kłopotów spółdzielczości inwalidzkiej jest, o czym tu już mówili moi poprzednicy, przypisanie się wielkiej ilości ludzi, stosunkowo zdrowych, do ludzi bardzo ciężko chorych. Inwalidzi, którzy są zrobieni na siłę.</u>
          <u xml:id="u-144.11" who="#AleksanderMałachowski">Tutaj można mieć wiele pretensji do komisji lekarskich, które działają nie w taki sposób, jak powinny działać. Myślę, że jest coś nieuczciwego w tym, że bardzo wielu ludzi w Polsce korzysta z tych przywilejów, które należą się inwalidom najciężej poszkodowanym, nie będąc ludźmi poszkodowanymi w stopniu dostatecznym, dostatecznie wielkim, aby to usprawiedliwiało korzystanie z tych ulg.</u>
          <u xml:id="u-144.12" who="#AleksanderMałachowski">Te wszystkie sprawy muszą zostać uporządkowane. Rzeczywiście musimy doprowadzić do sytuacji, w której duże wydatki społeczne, duże wydatki skarbu państwa, bo te wszystkie ulgi i ochrony to nie są żadne ulgi wzięte z nieba, muszą być zapłacone z budżetu, po prostu. Jeśli odejmujemy inwalidom podatek obrotowy, czy jakiś inny podatek, to nie bierze się z nieba, tylko to jest po prostu dotacja z budżetu państwa, to musi być skalkulowane. A więc, żeby te wszystkie rzeczy, wszystkie te społeczne świadczenia, duże świadczenia, bo ta ustawa kolosalne koszta spowoduje, szły rzeczywiście na rzecz ludzi naprawdę tego potrzebujących, a nie na rzecz cwaniaków, którzy się do tego systemu inwalidzkiego przypisali. To jest bardzo istotna sprawa, bez której skuteczność tej ustawy nie będzie taka, jak być powinna.</u>
          <u xml:id="u-144.13" who="#AleksanderMałachowski">I wreszcie ostatnia sprawa, proszę państwa, wydaje mi się, że może nie w tej ustawie, ale że musi być przedsięwzięty, musi być stworzony jakiś fundusz, musi być podjęta działalność, która by ten przemysł inwalidzki postawiła na poziomie światowym. To co się u nas dzieje, to co się proponuje inwalidom, którzy stracą nogę, czy rękę, czy na skutek jakichś chorób neurologicznych potrzebują wsparcia ze strony techniki, to jest na poziomie XIX-wiecznym. Dzisiaj ludzie bez dłoni, bez nóg, bez rąk na świecie wykonują bardzo precyzyjne prace zegarmistrzowskie, albowiem nowoczesna technika pozwala na te protezy sterowane, takie bioprotezy tak zwane, które mogą dawać bardzo duże wyniki. Tego wszystkiego u nas nie ma. I konieczna jest nie tylko ochrona ludzi od strony właśnie podatkowej, czy organizacyjnej, ale państwo nasze musi zrobić szybko wszystko, ażeby poziom pomocy ludziom chorym, ludziom, których dotknęło nieszczęście, był mniej więcej na poziomie zbliżonym do poziomu światowego, bo to co się w tej chwili dzieje, to jest zgroza.</u>
          <u xml:id="u-144.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze posłanka Stanisława Krauz z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego; kolejnym mówcą będzie poseł Alfred Bielewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#StanisławaKrauz">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Mimo że tu już powiedziane było wszystko w sprawie inwalidów grupy, która była i jest najbardziej poszkodowana w naszym kraju, chcę powiedzieć kilka słów. Skłoniły mnie do tego spotkania właśnie z tą grupą, z grupą inwalidów niewidomych, którzy zostali pozbawieni tak bezdusznie pracy.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#StanisławaKrauz">W pełni przychylam się do przedstawionego projektu ustawy i dobrze się stało, że jest już dzisiaj omawiany. Problem inwalidów w ostatnim okresie stał się bardzo ważnym problemem.</u>
          <u xml:id="u-146.2" who="#StanisławaKrauz">Napływają skargi dotyczące funkcjonowania spółdzielni inwalidów. Wprowadzenie urynkowienia, to przede wszystkim likwidacja zakładów i filii. Winą za to można obciążyć również spółdzielczość — dyrekcja nie informuje o przygotowywanych do likwidacji stanowiskach pracy, wypowiada umowę i pozbawia pracy łudzi, dla których jest to zwykle jedyne źródło utrzymania, pozbawia również poczucia przydatności w społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-146.3" who="#StanisławaKrauz">Powiem tu o jednym wymówieniu, jakie otrzymali członkowie i pracownicy spółdzielni niewidomych — „Praca Niewidomych” Chorzów-Batory, którym zlikwidowano ich filię w Rybniku. Dnia 31.05.90 r., otrzymali suche wypowiedzenie, nie konsultowane z nimi, wówczas dowiedzieli się, że 87 osób zostaje zwolnionych z dniem 30 czerwca i tylko informacja, ze należy im się odwołanie do sądu pracy, tylko taki przywilej im dano. Na spotkaniu z tymi właśnie członkami spółdzielni inwalidzi mówili, że zgodziliby się na częściowe wyhamowanie produkcji, na urlopy bezpłatne, w nadziei, że ich zakład zostanie utrzymany. Ale nikt nie chciał wysłuchać ich. Dalej te decyzje zapadają odgórnie. Dotychczasowe autokratyczne kierowanie spółdzielczością inwalidów znajdowało swój wyraz w bierności członków tych spółdzielni, którym nie były w dostatecznym stopniu znane ani przynależne im prawa statutowe, ani obowiązki organów spółdzielni wobec jej członków. Powtarza się zarzut wobec zarządów spółdzielni braku troski o interesy członków spółdzielni, jak i samej spółdzielni oraz zarzut samowoli w poczynaniach prezesów.</u>
          <u xml:id="u-146.4" who="#StanisławaKrauz">Panie i Panowie Posłowie! Mając na uwadze pomoc tej grupie ludzi, ważnym wydaje się utworzenie przy wojewódzkich i rejonowych biurach pracy punktów poradnictwa zarówno prawnego, jak i dotyczącego merytorycznej działalności spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych. Przyznanie spółdzielniom inwalidów i spółdzielniom niewidomym prawa do uzyskania od organu zatrudnienia stopnia wojewódzkiego zwrotu kosztów utrzymania stanowisk pracy zagrożonych likwidacją, tak jak to mówi ustawa o zatrudnieniu. Przyznanie w miarę możliwości ulg preferencyjnych, a w szczególnych przypadkach wzrostu kosztów z tytułu wynajmu lokalu i opłat, rozszerzenie systemu ulg podatkowych. Przeanalizować należy zasadność zatrudnienia w spółdzielniach inwalidów osób pełnosprawnych uwzględnianych we wskaźnikach zatrudnienia inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-146.5" who="#StanisławaKrauz">Panie i Panowie Posłowie! Inny problem o szczególnej doniosłości stanowi zagadnienie społecznego odbioru środowiska ludzi niepełnosprawnych. Wyjątkowo dolegliwą sytuacją dla inwalidów zmuszonych do życia w izolacji jest otaczająca ich niechęć ludzi zdrowych. Dużo szkód spowodowała dotychczasowa propaganda, według której ludzie niepełnosprawni opływali w przywileje, a w rzeczywistości jedynym przywilejem tej kategorii ludzi było prawo do dokonywania zakupów poza kolejnością.</u>
          <u xml:id="u-146.6" who="#StanisławaKrauz">Proponowany projekt ustawy na pewno nie w pełni zaspokoi potrzeby inwalidów, jednak zwracam się do Wysokiej Izby o przekazanie go do odpowiednich komisji z uwzględnieniem tych wszystkich wniosków, które zostały tu zgłoszone.</u>
          <u xml:id="u-146.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Alfred Bielewicz z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego. Jeszcze poprosimy wiceprezesa Narodowego Banku Polskiego pana Andrzeja Topińskiego i zamkniemy obrady do przerwy.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#AlfredBielewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Poselski projekt ustawy rehabilitacji inwalidów w procesie pracy został życzliwie przyjęty przez ludzi niepełnosprawnych. Rozwój gospodarki rynkowej wprowadził zasady konkurencji. Konkurencji, w której niepełnosprawni już na starcie są na gorszej pozycji, a obniżona sprawność skazuje ich na przegranie. Obecne zakłady spółdzielni inwalidów to zakłady średniej wielkości, bardzo często w okresie rozbudowy, na którą obecnie zabrakło pieniędzy. Zakłady te nie są w stanie o własnych siłach dokończyć budowy ani szybko przeprofilować produkcji. Konieczna jest umiejętnie kierowana pomoc finansowa. Pomoc, która wyrówna dysproporcje wynikłe z obniżonej sprawności pracowników spółdzielni inwalidów, ale jednocześnie nie wyeliminuje konkurencji.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#AlfredBielewicz">W przedstawionym projekcie ustawy proponuję wprowadzenie kilku poprawek. W art. 1 ust. 3 konieczne jest odejście od bezosobowości w wydawaniu zaświadczeń o wskazaniach do pracy chronionej i zastąpienie upoważnionego zakładu społecznej służby zdrowia upoważnionym lekarzem, bez względu na rodzaj zatrudnienia lekarza, lub najlepiej zaufanym lekarzem spółdzielni inwalidów, podobnie jak jest to rozwiązane w orzecznictwie Państwowego Zakładu Ubezpieczeń.</u>
          <u xml:id="u-148.2" who="#AlfredBielewicz">Proponuję skreślenie art. 3 oraz ust. 6 w art. 2. Te artykuły są wyrazem tkwiącej w podświadomości wiary w potęgę biurokracji. Potrzebne są dobre akty prawne w zatrudnieniu ludzi niepełnosprawnych i one zadecydują o zatrudnieniu i rehabilitacji inwalidów, a nie urząd pełnomocnika.</u>
          <u xml:id="u-148.3" who="#AlfredBielewicz">Art. 7 — popieram propozycje już wcześniej zgłoszone przez przedmówców, ogólnego wyznaczenia limitu 2–3% zatrudnienia inwalidów bez odgórnego określania stanowisk na jakich ci inwalidzi mogą być zatrudniani. Propozycje zawarte w art. 8 ust. 2 są zaprzeczeniem samodzielności zakładów pracy. Konkurencyjność usług i wyrobów powinna być osiągana drogą bodźców, ulg a nie zakazów. Wyjątek powinien dotyczyć tylko spółdzielni inwalidów niewidomych.</u>
          <u xml:id="u-148.4" who="#AlfredBielewicz">Art. 13 ust. 2 — proponuję zmianę stylistyczną ostatniego zdania: „ U zyskane środki przeznacza się na cele rozwojowe”. W projekcie brak art. 15, w tym miejscu jest rozdz. 5 — zajdzie więc konieczność zmian numeracji.</u>
          <u xml:id="u-148.5" who="#AlfredBielewicz">W art. 16 brak określenia zasad udzielania kredytu na restrukturyzację, kredytu udzielanego przez Narodowy Bank Polski.</u>
          <u xml:id="u-148.6" who="#AlfredBielewicz">Spółdzielnie inwalidów szukają obecnie różnych możliwości przetrwania. Szukają kontaktów z przedsiębiorstwami zagranicznymi. Ale nie są konkurencyjne w stosunku do innych zakładów ze względu na mniejszą wydajność pracy. Konieczne jest wprowadzenie przepisów dających korzyści materialne dla przedsiębiorstw zagranicznych podejmujących współpracę z zakładem spółdzielni inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-148.7" who="#AlfredBielewicz">Proponuję też wprowadzenie ulg celnych na surowce i półprodukty sprowadzane przez spółdzielnie inwalidów do dalszego przetwarzania.</u>
          <u xml:id="u-148.8" who="#AlfredBielewicz">Uwagi te kieruję do komisji, która podejmie dalsze prace nad tą ustawą.</u>
          <u xml:id="u-148.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#TadeuszFiszbach">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu wiceprezesa Narodowego Banku Polskiego pana Andrzeja Topińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#AndrzejTopiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem poczynić kilka uwag na marginesie proponowanej ustawy i zadeklarować gotowość współpracy z komisją sejmową w opracowaniu systemu finansowania, także kredytowania spółdzielczości inwalidzkiej. Chcę też powiedzieć, że Narodowy Bank Polski wydał bankom parę miesięcy temu polecenia szczególnego traktowania spółdzielczości inwalidzkiej, bycia wrażliwym na problemy, które tam powstają. Ponadto od 1 czerwca wprowadzamy specjalną, bardzo preferencyjnie oprocentowaną, linię kredytową dla spółdzielczości inwalidzkiej. Te kredyty będą oprocentowane 6% za 6 miesięcy, czyli będzie to po prostu mocno dotowana linia kredytowa. Traktujemy ją jako pewne rozwiązanie przejściowe, jako pewną pomoc doraźną, która jest niezbędna.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#AndrzejTopiński">Jednocześnie odczuwamy brak informacji o problemach spółdzielczości inwalidzkiej. Mamy wiele, powiedzmy incydentalnych, pojedynczych sygnałów, sądzimy, że istnieje pewna niewiedza, zarówno w aparacie państwowym, jak i społeczeństwie co do tych problemów. Jakoś tak się składa, że inicjatywy i problemy spółdzielczości inwalidzkiej trafiają do rozważania w aparacie państwowym na z konieczności powiedzmy interwencje, incydentalnie. Natomiast brak jest pewnych pogłębionych analiz problemów, co utrudnia ich rozwiązywanie.</u>
          <u xml:id="u-150.2" who="#AndrzejTopiński">Zgadzając się generalnie z tym, że spółdzielczość inwalidzka potrzebuje pomocy, trzeba jednak zwrócić dużą wagę, aby ta pomoc była nie tylko odczuwalna, ale i skuteczna. I z tego punktu widzenia bardzo ważne jest aby organizacja tej pomocy była w ramach istniejącego systemu prawnego gospodarki, a nie obok niego. W projekcie tej ustawy jest wiele rozwiązań, które są sprzeczne z innymi ustawami. Z punktu widzenia banku najważniejsza jest tutaj kwestia zawarcia w art. 15 i 16 propozycji dostępu do kredytów dla spółdzielni inwalidzkich z mocy ustawy. Jest to sprzeczne z ustawą o porządkowaniu stosunków kredytowych i zresztą trudno sobie wyobrazić, nawet gdyby tą ustawę chcieli państwo posłowie zmienić, aby to mogło być skuteczne. Obecnie jest w Polsce ok. 30 banków i jaka byłaby sankcja za to, że bank nie udzieli kredytu spółdzielni inwalidzkiej. Problem dostępu do kredytów musi oczywiście być rozwiązany, natomiast sądzimy, że jednak nie powinien on być rozwiązany w ten sposób, że ustawa ingeruje w stosunki kontraktowe. Po prostu tutaj potrzeba w ramach współpracy komisji sejmowych znalezienie, wypracowanie jakiegoś rozwiązania, które mogłoby być i pożyteczne i skuteczne.</u>
          <u xml:id="u-150.3" who="#AndrzejTopiński">Chciałbym jeszcze na zakończenie zwrócić uwagę, że naszym zdaniem rozważenia wymaga kwestia ścisłego adresowania pomocy budżetowej i kredytowej do spółdzielni, brak precyzyjnego adresowania może powodować, że proponowane rozwiązania będą bardziej kosztowne niż mogłyby być, a zatem trudniejsze do zaakceptowania w praktyce.</u>
          <u xml:id="u-150.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#komentarz">(Poseł Teresa Malczewska: Ad vocem)</u>
          <u xml:id="u-151.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#TeresaMalczewska">Zainteresowana tym tematem jako przewodnicząca komisji pragnę z połową wypowiedzi pana zgodzić się, z połową natomiast nie. Zgadzam się z tym, że pan wyraża akces na współpracę, ale wydaje mi się, że jest to pana obowiązkiem. Poza tym pragnę przypomnieć wszystkim przedstawicielom poszczególnych resortów, że nie jest to incydent, że my się tym tematem zajmujemy dzisiaj, w komisji zajmujemy się tym od dłuższego czasu. Dla przykładu — pod patronatem pani marszałek Olgi Krzyżanowskiej w środę w ubiegłym tygodniu komisja zorganizowała takie spotkanie. Żałuję bardzo, że nie wszyscy przedstawiciele zaproszonych organizacji, instytucji i resortów uczestniczyli w tym spotkaniu. Wtedy nie byłoby potrzeby wyjaśniać sobie, kierować do siebie poszczególnych zdań.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#TadeuszFiszbach">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#TadeuszFiszbach">Było sporo spraw, 17 posłów zabierało głos w debacie. Polecamy ich uwadze ważne problemy w pracach nad przygotowaniem drugiego czytania.</u>
          <u xml:id="u-153.2" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował projekt ustawy o rehabilitacji inwalidów w procesie pracy do Komisji Zdrowia, Komisji Polityki Społecznej oraz Komisji Ustawodawczej do wspólnego rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-153.3" who="#TadeuszFiszbach">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-153.4" who="#TadeuszFiszbach">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-153.5" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sekretarza o odczytywanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#WaldemarPawlak">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędzie się inauguracyjne posiedzenie parlamentarnej grupy polsko-fińskiej w sali nr 102.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam półgodzinną przerwę do godz. 12.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min 30 do godz. 12 min 05)</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#TadeuszFiszbach">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#TadeuszFiszbach">Posłowie, którzy uczestniczą w pracach komisji, sądzę, że za chwilę nadejdą.</u>
          <u xml:id="u-155.4" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o ochronie granicy państwowej (druk nr 320).</u>
          <u xml:id="u-155.5" who="#TadeuszFiszbach">Głos ma podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Zbigniew Pudysz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#ZbigniewPudysz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Rady Ministrów mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie projekt ustawy o ochronie granicy państwowej. Rzeczpospolita Polska konsekwentnie zmierza w kierunku demokratyzacji życia państwowego oraz reguł i struktur stosowanych w rozwiniętych państwach europejskich.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#ZbigniewPudysz">Projekt ustawy o ochronie granicy państwowej stanowi kolejny, po ustawach: o Policji, Urzędzie Ochrony Państwa i Urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych, krok w kierunku nowego usytuowania resortu spraw wewnętrznych w obecnej strukturze naszego państwa. Niedawno, bo 18 maja br., miałem zaszczyt prezentować Wysokiej Izbie projekt ustawy Prawo o zgromadzeniach. Wyrażał on inicjatywę legislacyjną zmierzającą do pełnego dostosowania ustawowych zasad spełniania obywatelskiego prawa do gromadzenia się, do ram wyznaczonych Konstytucją oraz treścią aktów międzynarodowego prawa publicznego.</u>
          <u xml:id="u-156.2" who="#ZbigniewPudysz">Rozwiązania zawarte w projekcie ustawy o ochronie granicy państwowej wynikają z tych samych przesłanek; służą zapewnieniu pełnej ochrony granicy państwowej przy całkowitym respektowaniu międzynarodowych zobowiązań Polski, w tym dotyczących praw obywatelskich. Mam na uwadze Powszechną Deklarację Praw Człowieka i ratyfikowane przez Polskę Międzynarodowe Pakty Praw Obywatelskich i Politycznych. Projekt ustawy, który przedstawiam, w swoich najistotniejszych rozwiązaniach jest przejawem jakościowo nowego w powojennej rzeczywistości Polski spojrzenia na problem ochrony granicy państwowej. Dotyczy to przede wszystkim takich doniosłych kwestii, jak — „odmilitaryzowanie” naszej granicy, której ochrona powierzona będzie — tak projekt zakłada — podobnie jak to ma miejsce w rozwiniętych krajach profesjonalnej formacji, pod nazwą straż graniczna. Pociąga to za sobą konsekwencje w zakresie zadań i sposobu ich realizacji oraz uprawnień funkcjonariuszy tej formacji.</u>
          <u xml:id="u-156.3" who="#ZbigniewPudysz">Projekt przewiduje nowe szczegółowe rozwiązania dotyczące realizacji zadań na obszarze strefy nadgranicznej oraz na przejściach granicznych, poczynając od działań prewencyjnych w zakresie ochrony granicy, poprzez działania w sferze organizowania oraz wykonywania kontroli osób i środków transportu przekraczających granicę państwową, aż do działań polegających na fizycznym niedopuszczeniu do przekroczenia granicy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-156.4" who="#ZbigniewPudysz">W stosunku do obecnego stanu prawnego ulegają znacznemu ograniczeniu, stosownie do dzisiejszych potrzeb, kompetencje organów ochrony granicy państwowej, zwłaszcza te, które były uciążliwe dla obywateli. W projekcie ustawy zachowano niezbędne uprawnienia, które mają skutecznie służyć ochronie granicy państwowej, w tym uprawnienia do prowadzenia przez funkcjonariuszy straży granicznej postępowań przygotowawczych w sprawach o przestępstwa przeciwko nienaruszalności granicy państwowej. Projektowana ustawa przewiduje utrzymanie jedynie pasa drogi granicznej szerokości 15 m i strefy nadgranicznej, która tylko w uzasadnionych przypadkach będzie przekraczała szerokość 2 km od linii granicy państwowej (maksymalnie do 6), przy równoczesnej rezygnacji z dotychczasowego pasa granicznego o szerokości 30 km w głąb kraju. Ten pas o szerokości 30 km obejmuje aktualnie aż 22 województwa przygraniczne i 1/3 terytorium państwa. Oznacza to zdecydowane ograniczenie terytorialnego zasięgu działania straży granicznej.</u>
          <u xml:id="u-156.5" who="#ZbigniewPudysz">Chciałbym też podkreślić, że w projekcie nic przewiduje się uciążliwego dla społeczeństwa obowiązku uzyskiwania zezwoleń na pobyt stały i czasowy w strefie nadgranicznej. Jest to także postulat posłów Wysokiej Izby, na ten temat także kiedyś była interpelacja.</u>
          <u xml:id="u-156.6" who="#ZbigniewPudysz">Projekt określa również zasady ustalania przejść granicznych lądowych, morskich i lotniczych. Projektowana ustawa — co jest zrozumiałe — określa obowiązki osób przekraczających granicę oraz uprawnienia straży granicznej w tym zakresie. Dają one podstawę prawną do kontroli osobistej osób, a także kontroli środków transportu i bagażu, która dotychczas odbywała się na podstawie przepisów nie mających umocowania w aktach rangi ustawowej. Uważamy, że to są tak istotne czynności, które powinny być ujęte w ustawie, nie aktach prawnych niższej rangi.</u>
          <u xml:id="u-156.7" who="#ZbigniewPudysz">Podkreślenia wymaga to, że kontrola osobista może nastąpić wówczas, jeżeli istnieją okoliczności uzasadniające podejrzenie popełnienia przestępstwa. Zachowanie tych przepisów jest jeszcze niezbędne ze względu na bezpieczeństwo osób przekraczających granicę. Dotyczy to również sprawdzania ładunków w portach, na dworcach oraz środkach komunikacji. Ustawa stwarza zatem podstawę prawną do działań przeciwko terroryzmowi, w szczególności w międzynarodowej komunikacji lotniczej. Chodzi tu o problem piractwa powietrznego.</u>
          <u xml:id="u-156.8" who="#ZbigniewPudysz">Pragnę także podkreślić, że projekt ustawy w stosunku do jeszcze obowiązującego dekretu, wprowadza istotne ograniczenie najbardziej drastycznego środka przymusu, jakim jest użycie broni palnej. Art. 36 projektowanej ustawy wymienia cztery sytuacje.</u>
          <u xml:id="u-156.9" who="#ZbigniewPudysz">W przeciwieństwie do obecnie obowiązujących przepisów prawnych umożliwiających użycie broni palnej w stosunku do osób nielegalnie przekraczających granicę państwową oraz usiłujących zbiec, projekt ustawy ogranicza przypadki jej użycia tylko do stanów obrony koniecznej i wyższej konieczności, uznając to za środek ostateczny. Zwraca się także uwagę na to, że użycie broni jest środkiem ostatecznym. Broń może być użyta jedynie w ekstremalnych warunkach, gdyż rezygnowanie z tego środka mogłoby grozić utratą życia funkcjonariusza straży granicznej lub innej osoby.</u>
          <u xml:id="u-156.10" who="#ZbigniewPudysz">Wprowadzenie możliwości używania przez funkcjonariuszy straży granicznej stosowania środków przymusu bezpośredniego wyeliminuje swego rodzaju paradoks, jaki istniał w dotychczasowym stanie prawnym, że żołnierze wojsk ochrony pogranicza mieli prawo użycia broni palnej na podstawie dekretu z 1956 r. o ochronie granicy państwowej, nie mieli zaś prawa stosować mniej drastycznych środków przymusu bezpośredniego.</u>
          <u xml:id="u-156.11" who="#ZbigniewPudysz">W stosunku do statków morskich przewiduje się prawo użycia środków przymusu bezpośredniego tylko w przypadkach wyraźnie określonych, sprecyzowanych w ustawie. Projekt określa również zasady bezpośredniego pościgu na morzu. Rozwiązania te nawiązują do zasad zawartych w konwencji Prawa morza z 1982 r. Straż graniczna będzie na morzu realizowała nie tylko zadania z dziedziny ochrony granicy państwowej, ale także będzie współuczestniczyć w ochronie interesów gospodarczych Rzeczypospolitej Polskiej w polskiej strefie ekonomicznej na Bałtyku.</u>
          <u xml:id="u-156.12" who="#ZbigniewPudysz">Podobnie, konsekwentnie do rozwiązań zawartych w międzynarodowych przepisach prawa lotniczego, projekt określa podstawowe zasady ochrony granicy państwowej w przestrzeni powietrznej. Zadania te spoczywać będą na resorcie obrony narodowej.</u>
          <u xml:id="u-156.13" who="#ZbigniewPudysz">Pragnę przy tej okazji, czy w związku z omawianiem tej ustawy poinformować Wysoką Izbę, że w najbliższym czasie zostanie skierowany do Sejmu projekt ustawy o służbie funkcjonariuszy straży granicznej. Projekt ten jest w końcowej fazie prac legislacyjnych w rządzie. Będę zabiegał o wyjednanie decyzji rządu, aby maksymalnie szybko ten projekt ustawy także trafił do Sejmu, gdyż on tworzy pewien kompleks problemów regulowanych.</u>
          <u xml:id="u-156.14" who="#ZbigniewPudysz">Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Jestem przekonany, że uchwalenie projektowanej ustawy przyczyni się do dostosowania form i metod ochrony granicy państwowej do współczesnych potrzeb i wymogów, wychodząc jednocześnie naprzeciw uzasadnionym oczekiwaniom społecznym w zakresie międzynarodowego ruchu osobowego.</u>
          <u xml:id="u-156.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#TadeuszFiszbach">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#TadeuszFiszbach">W tej chwili mam 10 zgłoszeń.</u>
          <u xml:id="u-157.3" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Bohdan Kopczyński z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Janusz Szymański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#BohdanKopczyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiony projekt ustawy o ochronie granicy państwowej jest faktycznie, w przeciwieństwie do wysłuchanego wystąpienia ze strony rządu, dopiero surowcem prawnym dla właściwych komisji sejmowych, zaznaczam, że jest projektem wewnętrznie niespójnym, bo normuje sprawy różnego rodzaju, które nie mieszczą się w nazwie ustawy o ochronie granicy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-158.1" who="#BohdanKopczyński">Mianowicie: art. od 1 do 16 dotyczą problematyki granicy państwowej. Art. 17 do 40 poświęcone są utworzeniu formacji o nazwie straż graniczna, jej uprawnieniem bez obowiązku wobec obywateli.</u>
          <u xml:id="u-158.2" who="#BohdanKopczyński">Art. 41 i 42 omawia sprawę bandery tzw. jednostek pływających straży granicznej.</u>
          <u xml:id="u-158.3" who="#BohdanKopczyński">Art. 41 i 42 omawia sprawę bandery tzw., tracą moc, tzn. dekret z 1953 roku o banderze jednostek pływających i dekret z 1956 roku c ochronie granicy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-158.4" who="#BohdanKopczyński">Dlatego wskażę jedynie na te problemy, które rodzą poważne wątpliwości, że taki projekt wyszedł z rządu, ale nie dziwi, że autorzy są z resortu MSW. Posiłkowo posłużę się aktami prawnymi Rzeczypospolitej Polskiej okresu międzywojennego, to jest wskażę na rozporządzenie prezydenta Rzeczypospolitej z mocą ustawy o granicach państwa z 1927 roku oraz na rozporządzenie prezydenta z mocą ustawy o straży granicznej z marca 1928 roku. Te uwagi są konieczne, gdyż w moim przekonaniu rozjaśnią problematykę ważną, rzutującą na rozwój gospodarczy, polityczny, społeczny państwa, łub hamującą ten rozwój w tych sferach, w sytuacjach przyjęcia błędnych koncepcji i niewłaściwych rozwiązań prawnych.</u>
          <u xml:id="u-158.5" who="#BohdanKopczyński">Obecnie omówię bardziej szczegółowo niektóre zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-158.6" who="#BohdanKopczyński">Proszę państwa, jeżeli chodzi o tzw. pas drogi granicznej — unormowany w art. 8 projektu przedmiotowej ustawy — muszę polemizować ze sprawozdawcą rządowym, że jest to obszar o szerokości 15 m. Ale tutaj pragnę zwrócić uwagę państwu, że w kolejnym przepisie projektodawca przewiduje rozszerzenie tego pasa do 100 m, licząc od linii podstawowej, żeby było ciekawiej, to to rozszerzenie jest we wniosku organów ochrony granic i uprawnienie takie będzie miał wojewoda.</u>
          <u xml:id="u-158.7" who="#BohdanKopczyński">Rodzi się pytanie, i wnioski z tego płynące: jeżeli przyjmiemy, że mamy 500 km wybrzeża. i rozszerzymy ten pas drogi granicznej z 15 m do 100 m w zależności od woli rządzących danymi gminami, to zagrożony będzie rozwój gmin turystycznych, ograniczona może być w sposób istotny wolność poruszania się obywateli w strefie pasa granicznego. Jest to pierwszy wniosek dla komisji, które ten problem będą badały.</u>
          <u xml:id="u-158.8" who="#BohdanKopczyński">I w tym miejscu dodam, proszę państwa, jak ograniczona jest swoboda i wolność rozszerzania pasa granicznego w projektowanej ustawie, mimo że sytuacja geopolityczna rozluźniła się w tym zakresie wobec rozwiązań przyjętych o granicach państwa, bo to oddzielna ustawa, o czym dalej, w art. 4 poprzedniej ustawy: „pas drogi granicznej obejmuje obszar gruntu o szerokości najwyżej 15 m”. Najwyżej. Czyli, proszę państwa, mam poważne wątpliwości, że proponowane przyjęcie ma być w tak zwanym duchu rozwojowym. Mój wniosek jest odmienny.</u>
          <u xml:id="u-158.9" who="#BohdanKopczyński">Drugie zagadnienie szczegółowe, unormowane w art. 11 projektowanej ustawy, dotyczy tak zwanej strefy nadgranicznej. I tutaj znowu problem. Jest to obszar o szerokości 2 km od linii podstawowej, z możliwością rozszerzenia tej strefy nadgranicznej do 6 km. I również pragnę zwrócić państwu uwagę, że takie rozwiązanie ogranicza jeszcze bardziej możliwość rozwoju turystyki zarówno jeżeli chodzi o turystykę na wybrzeżu, jak również w górach, i tam gdzie granica możliwości takie przewiduje i stwarza, ponieważ jest przewidziany ten sam tryb co do rozszerzania strefy nadgranicznej jak w pasie drogi granicznej.</u>
          <u xml:id="u-158.10" who="#BohdanKopczyński">W tych strefach ograniczone będą w sposób istotny prawa obywatelskie i możliwość rozwoju tych społeczności. Oznacza to też, że pod tym względem jesteśmy w latach 1950–1953, praktycznie tak jak normował to dekret o ochronie granicy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-158.11" who="#BohdanKopczyński">Kolejna szczegółowa sprawa, to art. 13 omawianego projektu, który daje delegację dla Rady Ministrów oraz dla wojewodów do określenia zasad korzystania z wód granicznych i morskich oraz uprawiania turystyki w strefie nadgranicznej. I tutaj, moim zdaniem, należałoby rozważyć, i to również wniosek, i zagadnienie dla komisji, że ta problematyka powinna być de facto unormowana w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-158.12" who="#BohdanKopczyński">Danie delegacji dla Rady Ministrów w tak szerokim zakresie w zależności od sytuacji, może problematykę rozwoju wybrzeża i rejonów górskich hamować.</u>
          <u xml:id="u-158.13" who="#BohdanKopczyński">Oddzielną sprawą jest zagadnienie przekraczania granicy państwowej, przejścia dla ruchu granicznego. Normowane są w art. 14 i 16 i również są one ogólnikowe, nic z nich nie wynika — kto z kim, i w jakim zakresie może sprawę przejść unormować. Wydaje mi się, że tu jest również problem dla komisji: jak sprecyzować, w miarę dokładnie, problematykę związaną z tworzeniem przejść granicznych, znoszeniem tych przejść granicznych i z ponoszeniem kosztów z tym związanych, żeby można było, w sposób istotny i trwały znać tę sytuację. To tyle uwag dotyczących granicy.</u>
          <u xml:id="u-158.14" who="#BohdanKopczyński">I w tym miejscu znów pragnę wskazać, że projektodawca skomplikował tę problematykę łącząc problematykę granicy państwowej z utworzeniem formacji zwanej strażą graniczną. W okresie międzywojennym problematyka granicy była unormowana w sposób bardzo dokładny i — muszę powiedzieć — właściwy w oddzielnym, przeze mnie przytaczanym, rozporządzeniu z mocą ustawy. I do tego trzeba wrócić i już w tym miejscu wskazuję, że trzeba rozważyć oddzielne unormowanie tych dwóch sfer zagadnień. Przejdę teraz do uwag związanych z utworzeniem formacji pn. straż graniczna, która ma podlegać ministrowi spraw wewnętrznych. Są to art. od i 7 do 49. I tutaj moja polemika będzie dosyć ostra, ale konieczna, mianowicie podstawowe zadania straży granicznej można sprowadzić do zadań zawartych w oddzielnych aktach prawnych, tu się zgadzam z penem sprawozdawcą, w aktach prawnych dla Policji oraz dla Urzędu Ochrony Państwa. W konsekwencji, dla wykonania zadań tej formacji, zwanej strażą graniczną, o cechach szczególnej Służby Bezpieczeństwa. W rzeczy samej ta straż graniczna jest podporządkowana resortowi MSW, również podporządkowuje sobie Ministerstwo Obrony Narodowej, co dalej postaram się państwu szerzej naświetlić.</u>
          <u xml:id="u-158.15" who="#BohdanKopczyński">Innymi słowy występuje nadrzędność Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, straży granicznej, wobec Ministerstwa Obrony Narodowej. Zilustruję tę kwestię przykładami, bo normy prawne w tym zakresie są co najmniej dziwaczne, zaszyfrowane, podobnie jak wkomponowana w ten akt prawny formacja MSW straż graniczna, o czym musimy pamiętać.</u>
          <u xml:id="u-158.16" who="#BohdanKopczyński">Jeżeli chodzi o problematykę ochrony granicy na morzu — wprowadzenie takie jednozdaniowe — chodzi o odcinek 500 km wybrzeża, w głąb 12 mil morskich — mila morska 1852 m, to można przemnożyć. To jest morze terytorialne. Następnie chodzi o ochronę polskiej strefy rybołówstwa morskiego i szelfu kontynentalnego. I tu, proszę państwa, dziwaczność polega na tym, że np. mamy pościg za statkiem, który naruszył przepisy jurysdykcji polskiej. Projektodawcy idą za rozwiązaniami de facto lat pięćdziesiątych, ponieważ uważają, że jednostka straży granicznej, która ma podniesioną banderę (o banderze powiem dalej), ma uprawnienia do kontynuowania pościgu zatrzymania takiego statku. Ale w praktyce to wygląda w ten sposób, że okręt wojenny Rzeczypospolitej Polskiej, który jest zdefiniowany zarówno w prawic wewnętrznym, jak i przytaczanej tutaj konwencji Prawa morza z 1958 r. i 1982, która jeszcze nie weszła w życie, nie zmienia istoty, że zdejmuje banderę wojenną, a w to miejsce zakłada banderę straży granicznej, obecnie Straży WOP.</u>
          <u xml:id="u-158.17" who="#BohdanKopczyński">Jest to rozwiązanie kuriozalne. Jest to rozwiązanie sprzeczne z elementarnymi zasadami prawa międzynarodowego, ponieważ wprowadzana jest społeczność morska na morzu. Nie można zdejmować z okrętu wojennego bandery wojennej i zastępować jej banderą straży granicznej. Nawet gdy dokonamy takiej czynności, to z tego faktu nie wynika, że okręt wojenny utracił przymioty okrętu wojennego, bo on jest nadal jednostką wojskową, nadal ma swoją nazwę, załoga podlega dyscyplinie wojskowej, są odpowiednio oznakowani. W układzie międzynarodowym jest też odpowiednio zarejestrowana.</u>
          <u xml:id="u-158.18" who="#BohdanKopczyński">O tym, proszę państwa, trzeba pamiętać. Żeby było ciekawiej, to znowu jest problem — na morzu zarówno terytorialnym, jak i na morzu pełnym, w ramach konwencji Prawa morza, każdy okręt wojenny ma prawo prowadzenia pościgu za każdym obcym statkiem. Inne zagadnienie jest jeżeli chodzi o stosowanie tego prawa w odniesieniu do obcego okrętu wojennego.</u>
          <u xml:id="u-158.19" who="#BohdanKopczyński">I tutaj unormowania w omawianej przeze mnie ustawie są rażąco błędne, kłócą się, po prostu wadliwa praktyka przyjęta z rozwiązań wschodnich, jeszcze pokutuje i wtłacza się ją w dzisiejszy projekt ustawy. Tak być, proszę państwa, nie może. I to jest kolejne zadanie dla komisji do przepracowania tego surowca prawnego, o którym powiedziałem.</u>
          <u xml:id="u-158.20" who="#BohdanKopczyński">Zatem już w tym miejscu należy postawić wniosek, że nie może straż graniczna, za pośrednictwem resortu MSW poprzez tego rodzaju czynności i inne działania, podporządkowywać sobie Marynarki Wojennej, skoro przepisy międzynarodowego prawa morskiego w sposób jednoznaczny zezwalają, że okręt wojenny ma prawo taki pościg prowadzić. Pomijam już koszty — o czym dalej.</u>
          <u xml:id="u-158.21" who="#BohdanKopczyński">I by nie być gołosłownym, to muszę państwu już w tej chwili powiedzieć — i być może resort mi odpowie, że u nas, w polskiej strefie rybołówstwa morskiego nie ma zabezpieczenia. Tam się uprawia piractwo, tam są odławiane nasze ryby, z których też zrezygnowaliśmy ze szkodą dla państwa. To tak na marginesie, ale w związku z tą sprawą. Nie ma zabezpieczonej ochrony.</u>
          <u xml:id="u-158.22" who="#BohdanKopczyński">To samo zagadnienie dotyczy sfery powietrznej. Podporządkowanie lotnictwa wojskowego MSW w ramach straży granicznej. I tutaj znowu jest problem. To jest niedopuszczalne ponieważ lotnictwo wojskowe w żadnym wypadku nie może wykonywać zadań na zlecenie tego resortu. Jeśli pirat powietrzny się zjawi, to w ramach działalności i kompetencji lotnictwa, może on wykonać każde zadanie, bez hierarchicznego podporządkowania jednemu resortowi.</u>
          <u xml:id="u-158.23" who="#BohdanKopczyński">W tym miejscu — proszę państwa — rodzi się inne pytanie, mianowicie — gdzie ma być dokonany nabór do straży granicznej. Ustawa na ten temat milczy. Nie daje rozwiązania. Być może, i tu jest moja wątpliwość, po rozwiązaniu służby bezpieczeństwa część niezweryfikowanej kadry zasili straż graniczną. Taka wątpliwość i takie prawdopodobieństwo istnieje, ale my się będziemy tej sprawie dokładnie przyglądać.</u>
          <u xml:id="u-158.24" who="#BohdanKopczyński">Dalej — jaki będzie status tej formacji. Również ustawa milczy. Zadania, co podkreśliłem, policyjne i urzędu ochrony państwa pokrywają się z zadaniami jakie ma mieć straż graniczna.</u>
          <u xml:id="u-158.25" who="#BohdanKopczyński">Również w uzasadnieniu do tej ustawy, w jednym zdaniu w nawiasie powiedziane jest, że straż graniczna ma zastąpić WOP i art. 31 ust. 1 omawianej przeze mnie ustawy przeczy temu ponieważ mówi się, że WOP istnieje niezależnie od straży granicznej. I tutaj znowu jest niespójność i są przekłamania. Dlatego też, proszę państwa, zbliżając się do końcowych wniosków, mając na uwadze ustawę o powszechnym obowiązku obrony państwa, która również ma być nowelizowana i była tu krytycznie oceniana, a dzisiaj jest masa listów i problemów na ten temat, ale dobrze że są, że kwestia jest otwarta, uważam, że Wojska Ochrony Pogranicza w zweryfikowanym stanic osobowym powinny powrócić do Ministerstwa Obrony Narodowej. Wielokrotnie to podkreślałem na Komisji Obrony Narodowej. Tak było do lat 70-tych. W 1958 roku Wojska Ochrony Pogranicza wróciły z resortu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych do Ministerstwa Obrony Narodowej aby faktycznie wykonywać zadania związane z ochroną granicy państwa. Tak było Poseł Kopczyński tylko do 1970 roku, po wypadkach grudniowych wróciły z powrotem do MSW by w szczególności wykonywać zadania związane ze służbą bezpieczeństwa, jako dodatkowa, wzmocniona siła dla nich.</u>
          <u xml:id="u-158.26" who="#BohdanKopczyński">Trzecia istotna sprawa — bandery. I tutaj znowu prowadzimy do głębokich, rażących zniekształceń. Mamy banderę wojenną. Bandera wojenna — zarówno w prawie wewnętrznym, jak i w prawie międzynarodowym jest pod szczególną ochroną. I nie może taki sam rodzaj oznakowania, tylko obszyte zieloną lamówką, nazywać się banderą jednostek pływających. To również dla komisji zadanie, że może być flaga państwowa dla jednostek rządowych.</u>
          <u xml:id="u-158.27" who="#BohdanKopczyński">Wnioski. Uważam, że komisje w toku prac nad projektem tej ustawy powinny rozważyć — oddzielenie problematyki granicy państwa w ramach systematyki prawa w oddzielnej ustawie, odpowiednio do przytoczonego przeze mnie rozporządzenia o granicach państwa.</u>
          <u xml:id="u-158.28" who="#BohdanKopczyński">Drugi wniosek — samoistną ustawą unormować formację straż graniczna przyjmując za podstawę rozwiązania prawne z dnia 22 marca 1928 roku, która została wydana z mocy ustawy o straży granicznej podległej ministrowi finansów, dawniej ministrowi skarbu i być może wrócimy do nazwy Ministerstwa Skarbu, ale oczywiście jak skarb będzie pełny, bo w tej chwili to przedwczesne.</u>
          <u xml:id="u-158.29" who="#BohdanKopczyński">Formację WOP ponownie włączyć do Ministerstwa Obrony Narodowej jako związek operacyjno-taktyczny na wzór dawnego TOP. Na koniec chcę jeszcze na takie kuriozum wskazać. Na posiedzeniu Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych zwracałem uwagę, przy uchwalaniu projektu ustawy, obecnie ustawy o urzędzie ministra spraw wewnętrznych, że skoro nie ma jeszcze takiej ustawy jak straż graniczna, i to poparło wielu moich kolegów posłów, nie można w urzędzie ministra spraw wewnętrznych normować sprawy: bo to już jest prawem „do zakresu działania ministra spraw wewnętrznych należą, art. 2 ust. 1: nadzór nad działalnością straży granicznej” A więc i w innych artykułach resort sobie zabezpieczył nadzór nad formacją, która nie istnieje.</u>
          <u xml:id="u-158.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-159.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Janusz Szymański z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Czesław Nowak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Uprzedzam Wysoką Izbę, że nie zamierzam mówić tak długo, jak mój przedmówca, nie występuję w imieniu klubu — chciałbym się podzielić kilkoma koma uwagami na temat tego niezwykle, moim zdaniem, ważnego projektu ustawy, który jednak nie najwyżej oceniam i z pewnością nie przejdzie on do klasyki legislacyjnej. Ze strony rządu zawiera on szereg niespójności jak również luk. Chciałbym pokazać pewne pola swoich wątpliwości, jak również luk, które ten projekt ma.</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#JanuszSzymański">Mój przedmówca mówił tutaj z wielką kompetencją o wielu aspektach projektu ustawy, nie będę powtarzał tych kwestii — w części się zgadzam. Chcę natomiast odnieść się do spraw jak gdyby generalnych, do których powinniśmy się odnosić przy pierwszym czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-160.2" who="#JanuszSzymański">Otóż chciałbym niejako w polemice i w pierwszych słowach nawiązać do tego, co był uprzejmy powiedzieć pan poseł Kopczyński — o modelu ochrony granicy. Otóż badając ten problem, moje prace pokazały że mamy niejako trzy modele ochrony granicy państwowej: mamy tzw. model socjalistyczny, to jest model militarny, wojskowy. Charakterystyczną cechą jest, że generalne funkcje wykonuje minister spraw wewnętrznych. Otóż chcę podkreślić, że nie znalazłem takiego przykładu w Europie i na świecie, żeby nadzór nad ochroną granicy państwowej w całości sprawował resort obrony narodowej. Jest to główna kompetencja ministra spraw wewnętrznych. I właśnie w ramach tej ogólnej kompetencji ministra spraw wewnętrznych, są trzy modele. My odchodzimy od modelu militarnego, wojskowego na rzecz klasycznego modelu europejskiego — modelu policyjnego. Tym zwiastunem jest straż graniczna. Ja powiem, że są różne techniki legislacyjne. Można normować sprawę ochrony granic, jak również nowej formacji, która ma zapewnić ochronę tych granic w jednej ustawie, można to, na wzór dwudziestolecia międzywojennego, normować w kilku aktach. W sytuacji, kiedy zapowiadane jest złożenie do laski marszałkowskiej projektu ustawy o statusie, o służbie funkcjonariuszy straży granicznej, myślę że tutaj wniosek pana posła Kopczyńskiego jest słuszny, żeby problematykę straży granicznej uregulować całościowo wraz z pragmatyką w jednej ustawie. Natomiast tą pozostawić kwestii ochrony granic.</u>
          <u xml:id="u-160.3" who="#JanuszSzymański">Bez wątpienia, co by się nie chciało rzec, mamy liberalizację modelu ochrony granicy — jest to bez wątpienia postęp. Myślę, że odmilitaryzowanie i przede wszystkim cywilizowanie prawa, które dotyczy granicy jest tutaj nawiązaniem do standardów międzynarodowych, bo chcę podkreślić — prawo międzynarodowe w dużym stopniu reguluje sprawę realizacji zwierzchnictwa terytorialnego państwa. Jeśli pozwolicie, panie i panowie posłowie, to chcę zwrócić uwagę na pewną niekonsekwencję właśnie odnośnie do standardów międzynarodowych.</u>
          <u xml:id="u-160.4" who="#JanuszSzymański">Obecnie terytorium państwa to nie jest płaska powierzchnia terytorialna, ale to jest właśnie przestrzeń — jest trójwymiarowość terytorium. I chcę tu od razu bardzo mocno zaatakować art. 1, w którym definiuje się granicę jako linię. Otóż chcę podkreślić — terytorium państwa to nie jest tylko terytorium lądowe, wody śródlądowe, ale to jest również wnętrze ziemi i państwo tutaj sprawuje pełne zwierzchnictwo nad bogactwami naturalnymi i to jest również przestrzeń powietrzna. Przy czym o ile chodzi o wnętrze ziemi, granice da się ustalić, bo to jest potencjalnie środek kuli ziemskiej. Choć możliwości techniczne sięgają znacznie płycej — to jest 11 tys. km — to chcę powiedzieć, że ustawa nie zabezpiecza tutaj ochrony wnętrza naszego terytorium. Otóż zdarza się często tak, że sąsiednie państwo eksploatuje zasoby naturalne danego państwa podkopując się pod pewnym kątem pod złoża. Mamy słynne doświadczenia z zagłębiem podkarpackim i z ropą naftową, gdzie akurat morfologia tego zagłębia była taka, że niecka — czyli podstawowe zagłębie — nie było na naszej części. Tak że pokazuję tutaj ten problem i komisje muszą go rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-160.5" who="#JanuszSzymański">Problem przestrzeni powietrznej. Tutaj projektodawca ceduje część kompetencji na wojska lotnicze i wojska obrony przeciwlotniczej.</u>
          <u xml:id="u-160.6" who="#JanuszSzymański">Chcę powiedzieć, że to jest normalne rozwiązanie, które w Europie występuje. Wątpliwości przede wszystkim, tu jestem zobligowany przez swoich wyborców z Wojsk Ochrony Pogranicza — budzi art. 22. Tutaj nie wiem skąd projektodawca wprowadził rozwiązanie, które jest znane, z tego co wiem, tylko w Austrii i w Szwajcarii, że obowiązki straży granicznej może sprawować administracja celna. Chcę powiedzieć, że Austria i Szwajcaria są państwami rzeczywiście neutralnymi, i mogą sobie na taki luksus pozwolić. My, niestety, nie możemy sobie pozwolić.</u>
          <u xml:id="u-160.7" who="#JanuszSzymański">Bardzo krótko jeszcze o dwóch sprawach. Mianowicie problem ochrony naszego terytorium przed importem substancji środków zanieczyszczających środowisko naturalne naszego państwa. Jest to problem palący, pilny, my znamy przykłady — po Odrze pływa barka z takimi substancjami i chcę powiedzieć, że tutaj projektodawca nie zrobił nic, żeby niejako zapobiec procederowi wwozu do naszego państwa tego rodzaju środków i substancji.</u>
          <u xml:id="u-160.8" who="#JanuszSzymański">Chcę podkreślić, że z wielkim niepokojem patrzę na nielegalne przenikanie, poprzez przywóz na terytorium naszego państwa odpadów radioaktywnych do dalszego składowania, których czasokres połowicznego półrozpadu wynosi od kilkunastu do kilkuset lat. Przykładem tego jest właśnie krążąca po Odrze barka zachodnioniemiecka załadowana pojemnikami z materiałami promieniotwórczymi do składowania w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-160.9" who="#JanuszSzymański">I tutaj myślę, że właściwe komisje, jak również rząd, powinny szczególną troską ten obszar obłożyć.</u>
          <u xml:id="u-160.10" who="#JanuszSzymański">Kolejna sprawa, o której chcę powiedzieć, to jest problem monitoringu granicznego, monitoringu ekologicznego. Myślę, że nie możemy sobie pozwolić dalej na to, żebyśmy byli „importerami” tego rodzaju substancji, pyłów z krajów obcych. To jest problem energetyki jądrowej czy badań radiacyjnych napromieniowania skażenia powietrza, jak również gleby w obszarach przylegających.</u>
          <u xml:id="u-160.11" who="#JanuszSzymański">I kolejna sprawa, w sensie wniosków legislacyjnych, dotycząca dalszej pracy nad projektem. Byłoby wielką szkodą, żeby ten projekt odsyłać na tym etapie. On bardzo długo walczył o to, żeby wejść pod obrady Sejmu. Jest niezwykle potrzebny, tym bardziej, że wkraczamy do rodziny państw europejskich, to jest bardzo poważny krok naprzód.</u>
          <u xml:id="u-160.12" who="#JanuszSzymański">Otóż wnoszę o to, panie marszałku, aby projekt tej ustawy nie tylko rozpatrywały Komisja Administracji i Spraw Wewnętrznych i Komisja Ustawodawcza, ale również Komisja Współpracy Gospodarczej z Zagranicą i Polityki Morskiej. Tutaj mój przedmówca bardzo starannie przedłożył jak gdyby mankamenty od strony obszarów Polski, obszarów morskich, nad którym nasze państwo sprawuje pełną jurysdykcję bądź jurysdykcję w ograniczonym zakresie. To dotyczy strefy przyległej, dotyczy strefy ekonomicznej, nie strefy wyłącznego rybołówstwa, to jest strefy ekonomicznej i szelfu, ale właściwie u nas szelfu nie ma, to jest strefa ekonomiczna, strefa ekonomiczna jest połączeniem zarówno strefy wyłącznego rybołówstwa, jak i szelfu kontynentalnego. To właśnie ta komisja powinna rozpatrzyć.</u>
          <u xml:id="u-160.13" who="#JanuszSzymański">I również w zakresie niezbędnym rozpatrzeć winna Komisja Obrony Narodowej, bowiem część kompetencji ochrony granicy państwowej sprawuje nadal resort obrony narodowej. Chcę powiedzieć jeszcze, że musimy zwrócić uwagę na ten okres przejściowy związany ze zmianą jak gdyby całej koncepcji administrowania granicy. I tu ustawodawca musi o tym pamiętać.</u>
          <u xml:id="u-160.14" who="#JanuszSzymański">Chcę powiedzieć jeszcze o jednej rzeczy. Mianowicie szczególną troską podczas prac komisji powinien być objęty problem tzw. granicznego ruchu osobowego, to jest problem przejść granicznych. Pan poseł Kopczyński słusznie o tym mówił, że niepokojąca jest ta zbyt, duża liczba delegacji dla wydania aktów wykonawczych dla Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-160.15" who="#JanuszSzymański">Chcę zaapelować, panie ministrze, aby pan był uprzejmy dostarczyć komisjom rozpatrującym projekt ustawy komplet aktów wykonawczych. Chcę podkreślić z tego miejsca, że bardzo niepokojącą praktyką Sejmu tej kadencji jest rozpatrywanie ustaw bez kompletu aktów wykonawczych, które muszą towarzyszyć przyjęciu ustawy. I dzieje się z reguły tak, że z wielką zwłoką są te akty przez Radę Ministrów bądź właściwych ministrów wydawane. I nie jest to praktyka legislacyjna, która zasługuje na kontynuowanie. Bardzo serdecznie o to proszę.</u>
          <u xml:id="u-160.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Czesław Nowak z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym mówcą będzie poseł Bogumił Zych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#CzesławNowak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kiedy zacząłem czytać, projekt ustawy o granicy państwowej poczułem się jak dowódca patrolu granicznego, którym byłem w latach 1958–1960, pełniąc służbę wojskową w kaszubskiej, brygadzie WOP w porcie gdańskim. Tam do dziś pracuję. Zarówno więc ze służby wojskowej, jak i z pracy mam własne doświadczenia i obserwacje na temat ochrony granicy.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#CzesławNowak">Nie jest dla nikogo tajemnicą, że status Wojsk Ochrony Pogranicza od kilkudziesięciu lat nie uległ zasadniczej zmianie. W Polsce dokonaliśmy gruntownej zmiany ustrojowej, chcemy być krajem otwartym na świat. Runął mur berliński, za 2 lata w Europie Zachodniej nie będzie granic. Nam, żołnierzom WOP-u mówiono, że mamy bronić granic kraju przed dywersantami i szpiegami, a w gruncie rzeczy chodziło bardziej o to, aby to Polacy nie uciekali z kraju.</u>
          <u xml:id="u-162.2" who="#CzesławNowak">Jeszcze w 1957 r. była strażnica WOP w Sopocie a żołnierze patrolowali od Gdańska do Gdyni tę najbardziej uczęszczaną wówczas plażę Polski. Wysyłano także na pilotówkach patrole, aby pilnowały załóg wchodzących i wychodzących statków oraz aby na pilotówkach nie wywożono ludzi na statki.</u>
          <u xml:id="u-162.3" who="#CzesławNowak">Do 1 czerwca tego roku przy statkach krajów zachodnich i Chin stali żołnierze i nadal oni patrolują tereny portu. Sam niejednokrotnie pełniłem taką służbę przez 8 godzin bez przerwy. Znam więc strukturę WOP-ów i wiem, że ich komórki specjalne pełniły także rolę drugiej Służby Bezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-162.4" who="#CzesławNowak">Specjalnie wyszkoleni oficerowie prowadzili inwigilację środowisk morskich i miast portowych ściśle współpracując ze Służbą Bezpieczeństwa. Inwigilowano za pomocą agentów; kierowników komórek kadrowych czy bezpośrednio zastraszając kierowników komórek organizacyjnych. Inwigilowano przede wszystkim środowisko „Solidarności”. Kiedy 15 grudnia 1970 r. zastrajkowaliśmy w porcie gdańskim na znak poparcia stoczni gdańskiej, oficerowie WOP wytypowali 130 robotników i towarzyszyli aresztowaniu z naszego rejonu przeładunkowego. Tych robotników zwolniono, kiedy Gierek objął władzę.</u>
          <u xml:id="u-162.5" who="#CzesławNowak">Sytuacja powtórzyła się w 1981 r. po wprowadzeniu stanu wojennego, kiedy to oficerowie WOP-u aresztowali 5 przywódców strajków w gdańskim Hartwigu i tym samym stłumili strajki. Hartwig znajduje się na terenie portu gdańskiego. To na polecenie oficerów WOP zwolniono aktywnych działaczy „Solidarności”. Kiedy pracownicy odwołali się do sądu, a kierownicy podawali nazwiska wydających dyspozycje oficerów, okazywało się, że tacy w Wojewódzkim Urzędzie Spraw Wewnętrznych nic pracują, a do WOP bano się nawet zwracać.</u>
          <u xml:id="u-162.6" who="#CzesławNowak">Jedna z takich spraw znalazła swój epilog w byłej Radzie konsultacyjnej, gdzie interweniował Władysław Siła-Nowicki.</u>
          <u xml:id="u-162.7" who="#CzesławNowak">Niedawno na terenie nowego portu w jednej z kotłowni palono akta tej służby. Tak się nieszczęśliwie złożyło, że ich nie spalona część wyleciała przez komin i rozproszyła się po całej dzielnicy. Trwały później przeszukiwania terenów przez żołnierzy. Pisał o tym wydarzeniu i o tej służbie specjalnej WOP „Tygodnik Gdański”.</u>
          <u xml:id="u-162.8" who="#CzesławNowak">Jeżeli mamy tą ustawą powołać służbę graniczną, to stawiam wniosek, aby dotychczasowa służba specjalna WOP, która ma charakter, miała charakter zbliżony do SB, nie została odtworzona, a dotychczas pełniący w niej służbę oficerowie nie zostali powołani do służby granicznej. Ta weryfikacja oczyści atmosferę wśród, kadry i żołnierzy WOP, a przede wszystkim kierownicy i pracownicy przedsiębiorstw gospodarki morskiej przestaną się bać. Tyle spostrzeżeń osobistych.</u>
          <u xml:id="u-162.9" who="#CzesławNowak">Wysoka Izbo! Przed dwoma tygodniami Komisja Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej zajęła się problemami funkcjonowania przejść granicznych i urzędów celnych. Chciałbym przedstawić kilka wniosków z tej dyskusji wypływających.</u>
          <u xml:id="u-162.10" who="#CzesławNowak">Komisja Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej pracuje nad swoim stanowiskiem w tej sprawie. Sądzę, że w pracy nad ustawą nie będzie ona pominięta.</u>
          <u xml:id="u-162.11" who="#CzesławNowak">Uważam, że stanowisko komisji będzie zbieżne z wnioskami, o których chcę mówić. Wnioski te podziela kilku moich kolegów posłów OKP — członków komisji. Stanowisko komisji, jak również wnioski, muszą być uwzględnione w pracach nad tą ustawą. Prawo do paszportu, Wysoka Izbo, ma dziś każdy obywatel. Z tym wiąże się potrzeba usprawnienia szybkiego przekraczania granic zarówno pasażerów, jak i towarów. Do polskich władz napływa sporo sygnałów o niewłaściwym zachowaniu się części naszych rodaków podczas pobytu za granicą. Tę cenę musimy zapłacić za kryzys i wieloletnie trzymanie narodu w klatce totalitarnego ustroju.</u>
          <u xml:id="u-162.12" who="#CzesławNowak">Z Polski dziś nie ma potrzeby ucieczki przez zieloną granicę, choć takie przypadki zdarzają się i zdarzać będą, nawet przy najwyższej czujności i zabezpieczeniach granicę przekroczyć można. Udowodnili to dwaj młodociani bracia Zielińscy kilka lat temu na przejściu granicznym w Świnoujściu. Przed paroma dniami uciekali inni dwaj młodzi chłopcy, złapano ich w bazie promowej w Gdańsku. Uciekali Niemcy z NRD, przez mur, przez pola z zasiekami z drutu kolczastego, najeżone samostrzelnymi karabinami maszynowymi. Wielu zginęło, tysiące uciekło. Dziś w Berlinie Zachodnim jest muzeum, w którym eksponuje się zdjęcia i nazwiska ludzi zabitych oraz narzędzia służące do umożliwienia ucieczki. Nie jest to muzeum chwały socjalizmu. Dziś w końcu XX w. pojęcie granicy i przejść granicznych musi być inne niż dotąd obowiązujące. Nie chodzi o to, aby nie było ochrony granicy państwowej. To jest konieczne. Projekt ustawy zakłada bardzo agresywne nastawienie naszych sąsiadów, choć patrząc obiektywnie żaden z krajów sąsiednich nie ma wobec nas wrogich zamiarów. Należy się liczyć z możliwością napływu terrorystów, to zrozumiałe. Ale od tego jest także policja i Urząd Ochrony Państwa.</u>
          <u xml:id="u-162.13" who="#CzesławNowak">W końcu Iipca br. przez Wysoką Izbę rozpatrywane będą trzy ustawy morskie, w tym ustawa o obszarach i administracji morskiej. W projekcie tej ustawy zobowiązuje się urzędy morskie, podobnie jak służbę graniczną w ustawie o granicy państwowej do kontroli morskich wód wewnętrznych i morza terytorialnego przez specjalne jednostki i służby.</u>
          <u xml:id="u-162.14" who="#CzesławNowak">Czy nie warto się zastanowić, pracując nad tą ustawą, by powierzyć ochronę tych obszarów jednej ze służb, którą należałoby wyposażyć w odpowiednie jednostki pływające i helikoptery. Trzeba też zastanowić się, czy nie skorzystać tu z wzorów krajów zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-162.15" who="#CzesławNowak">Jak już wspomniałem wcześniej, na ostatnim posiedzeniu naszej komisji omawialiśmy funkcjonowanie przejść granicznych i urzędów celnych. Przed posiedzeniem kilku posłów wizytowało niektóre przejścia graniczne, zarówno lądowe, lotnicze, jak i morskie. Z tych obserwacji wynika, że przy obecnym ruchu wszystkie kontrolowane przejścia funkcjonowały nieprawidłowo. Przede wszystkim punkty graniczne są za ciasne i to po obu stronach granicy, wyjątek stanowią państwa skandynawskie. Sprawniej pracują WOP-iści, bowiem ich praca ogranicza się przeważnie do stemplowania paszportów. Mają również lepsze warunki socjalne. Gorzej pracują celnicy. Powodów jest kilka. Przy znacznym nasileniu ruchu przybyło czynności dodatkowych, jak choćby poza pobieraniem cła za towar, pobieranie podatku. Samego podatku na przejściach granicznych celnicy pobierają dziennie około 600 mln zł. Przede wszystkim celników jest za mało, są źle wynagradzani, pomieszczenia służbowe, socjalne, sanitariaty w większości są skandaliczne. Oglądałem pomieszczenie celnika w bazie promowej w Świnoujściu. Miałem także możliwość porównania szybkości odpraw granicznych w Polsce i Szwecji. Z przykrością trzeba stwierdzić, że dystans, który nas dzieli jest bardzo wielki.</u>
          <u xml:id="u-162.16" who="#CzesławNowak">W tym roku do Polski przybędzie znaczna rzesza turystów, w tym bardzo wielu ze Skandynawii. Przez Polskę przejedzie wielu turystów i towarów tranzytem. Przejścia graniczne nie są do tego przygotowane. Wiele z nich wymaga przebudowy, w tym przejście morskie w Świnoujściu. Ustawa, którą się proponuje nie usprawnia przepływu podróżnych przez przejścia graniczne.</u>
          <u xml:id="u-162.17" who="#CzesławNowak">Podczas dyskusji posłowie wyrażali zdanie, że zarówno z gospodarczego, jak i politycznego punktu widzenia, niezbędne jest usprawnienie odpraw granicznych. Gospodarzem drogowych przejść granicznych powinny być urzędy celne, wzmocnione kadrowo, dobrze wyposażone w środki łączności, sprzęt do kontroli, różnego typu komputery, itp. inny sprzęt. Celnik i strażnik graniczny, ich wygląd, wyposażenie, kultura działania są pierwszą wizytówką Polski. Naszym zdaniem dominującą rolę na przejściach granicznych powinny obecnie przejąć urzędy celne. Tam gdzie jest to tylko możliwe urzędom celnym należy powierzyć także odprawę paszportową pasażerów. Zaoszczędzi to czas podróżnym i państwowe pieniądze na utrzymanie nadmiernej ilości służby granicznej. Dyskretna praca służby granicznej w dobie demilitaryzacji granic jest konieczna. Rozpada się nasz obóz. Na granice i funkcje służby granicznej trzeba spojrzeć inaczej.</u>
          <u xml:id="u-162.18" who="#CzesławNowak">W świetle tych uwag i zastrzeżeń, które wygłosił poseł Bohdan Kopczyński projekt powinien być w komisjach głęboko zrekonstruowany i dostosowany do współczesnych wymogów kraju otwartego. Potwierdził to zresztą mój przedmówca.</u>
          <u xml:id="u-162.19" who="#CzesławNowak">Zmiana nazwy WOP na służbę graniczną i niewielka kosmetyka prawna, to za mało jak na kraj, który chcę się zbliżyć do Europy. Europę trzeba wpuścić do nas nie przez zieloną granicę, ale przez dobrze funkcjonujące służby na przejściach granicznych i dobre drogi.</u>
          <u xml:id="u-162.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Bogumił Zych z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Eugeniusz Ujas.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#BogumiłZych">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przez moment miałem taką nadzieję, że chociaż jeden problem w tej Izbie związany ze stanowieniem prawa uda nam się ocalić od mieszania go w politykę i zwłaszcza w polityczne reminiscencje. Niestety, nie udało się. Mam nadzieję, że nie będzie to przeszkadzało stanowieniu dobrego prawa. A więc chciałbym ad vocem mojego przedmówcy powiedzieć, że takie stosowanie zbiorowej odpowiedzialności w stosunku do wszystkich żołnierzy WOP — znam ich wielu — jest po prostu niesprawiedliwe. Wiem, że wielu z nich bardzo poważnie traktuje swoją pracę i jest to tylko i wyłącznie strzeżenie granic.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#BogumiłZych">Wydaje mi się bardzo potrzebne w tej chwili przypomnienie jak gdyby motywacji, z którą powinniśmy się zabrać w ogóle do tej ustawy o ochronie granicy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-164.2" who="#BogumiłZych">Otóż po pierwsze — jest to nieodłączna część pakietu ustaw policyjnych, mówił o tym pan minister Zbigniew Pudysz. W tym element porządkowania wszystkiego, co stanowiło kompetencje Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Jest to porządkowanie, które też na granicy jest bardzo oczekiwane.</u>
          <u xml:id="u-164.3" who="#BogumiłZych">Po drugie — ustawa ta, o czym podejrzewam, wielu z państwa wie, wielokrotnie już miała być nowelizowana. Ciągle jednak albo klimat zewnętrzny, albo wewnętrzny uniemożliwiał taką liberalizację Przypomnę, ta regulacja prawna panująca z mocy dekretu od 1956 r. jest faktycznie bardzo mocno przestarzała. I myślę, że nie ma takich, którym by się podobała. Z tego co wiem, nie podoba się również i tym, którzy ją egzekwują, bardzo często odstępują od wielu z zasad tam regulowanych.</u>
          <u xml:id="u-164.4" who="#BogumiłZych">Chcę powiedzieć, że ta ustawa nie przystaje już dzisiaj ani do Europy, która ma być wspólnym domem dla wszystkich Europejczyków, ani do Polski, w której każdy z chętnych może posiadać paszport. Z wielu regulacji, jak wcześniej powiedziałem, z tego dekretu zrezygnowano w praktyce, uznając w dowództwie WOP czy w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych — trudno mi powiedzieć gdzie — za zbyt restrykcyjne.</u>
          <u xml:id="u-164.5" who="#BogumiłZych">I trzeci powód, o którym tu jeszcze nie mówiliśmy, dla którego ta ustawa powinna być rozpatrywana i to, praktycznie rzecz biorąc, natychmiast. Myślę, że jest to powód, który również zobowiązuje szczególnie nas, posłów, do sprawnego zajęcia się tą ustawą.</u>
          <u xml:id="u-164.6" who="#BogumiłZych">Otóż Wojska Ochrony Pogranicza są reformowane mniej lub bardziej nieudolnie od trzech lat. Jako mieszkaniec pogranicza wiem o tym dość dobrze. Produktem ubocznym tej reformy, czy restrukturalizacji — jakby ktoś chciał, jest poczucie niepewności i zniechęcenia. W efekcie wytracania kompetentnych, wysoko wykwalifikowanych pograniczników, którzy uciekają po prostu do innej pracy w obliczu tych wszystkich znaków zapytań. Ja myślę, że raz zburzoną strukturę ochrony granic nie jest łatwo odbudować i o tym świadczą, proszę państwa, doświadczenia nie tylko nasze. W związku z tym ustawa jest faktycznie nieodzowna i wartość wprowadzenia tej ustawy chyba nie będzie kwestionowana przez nikogo. Trudno jednak — i tutaj zgadzam się w zasadzie z wszystkimi kwestiami, które zostały wygłoszone wcześniej — zgodzić się z wadami, które widoczne są już na pierwszy rzut oka.</u>
          <u xml:id="u-164.7" who="#BogumiłZych">O podstawowej wadzie, myślę, że samokrytycznie, powiedział pan minister Zbigniew Pudysz. Podstawową wadą tej regulacji prawnej staje się brak ustawy pragmatycznej, która regulowałaby cały kompleks spraw kadrowych. Trudno bowiem zachęcać WOP-istów do zmiany formacji. Bo ja muszę powiedzieć, że nie mam wątpliwości co do tego, że to właśnie spośród WOP-istów będziemy rekrutowali przyszłych pracowników straży granicznej, a trudno ich zachęcać, zwłaszcza tych przywiązanych do żołnierskich mundurów, bez określenia warunków tego przejścia. I szansa jaka rysuje się w tym względzie, to natychmiastowe, myślę, pierwsze czytanie w komisjach ustawy pragmatycznej o straży granicznej i wspólne drugie czytanie obu ustaw, które w życie muszą wejść tak czy inaczej w sposób zsynchronizowany.</u>
          <u xml:id="u-164.8" who="#BogumiłZych">Innym niedostatkiem przedstawionego projektu, o którym warto powiedzieć przed pracą w komisjach są poważne ograniczenia, którym podlegałyby uprawnienia straży granicznej. Ja tylko o jednej kwestii.</u>
          <u xml:id="u-164.9" who="#BogumiłZych">Strefa nadgraniczna w art. 11 ograniczona jest do 2 km — maksymalnie do 6 km. Rozwiązanie to, jak wykazuje analiza rozmieszczenia chociażby strażnic, które znajdują się często w odległości większej, na przykład 16 km, nie pozwoli na pełne wykorzystanie chociażby drogi dojścia patrolu do granicy.</u>
          <u xml:id="u-164.10" who="#BogumiłZych">Oczywiście alternatywą, Wysoki Sejmie, nie jest tutaj rozwiązanie dziś stosowane. Przypomnę, że bez mała 1/3 Polski, połowa województw, to strefa nadgraniczna z wszystkimi tego konsekwencjami. I rozsądny wydaje się tutaj projekt alternatywny związku zawodowego żołnierzy, który strefę nadgraniczną sytuuje w obrębie gminy przygranicznej. Pozwoliłoby straży granicznej — i będę tu mówił w tej strefy, a także zainteresowanie lokalnej władzy problemem ochrony granicy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-164.11" who="#BogumiłZych">Kolejny defekt tej ustawy. Brak uprawnień straży granicznej — i będę tu mówił w tej chwili być może o sprawach niepopularnych w tej Izbie, ale uważam, że warto o nich powiedzieć — w projekcie brak uprawnień straży granicznej do pracy operacyjnej, w tym możliwości pozyskiwania informacji, w tym również tajnych, poufnych i ich gromadzenia, sprawdzania i przetwarzania.</u>
          <u xml:id="u-164.12" who="#BogumiłZych">W tych działaniach funkcjonariuszom powinny przysługiwać uprawnienia i obowiązywać ograniczenia dotyczące policji.</u>
          <u xml:id="u-164.13" who="#BogumiłZych">Wysoki Sejmie! Szczególnie przewrażliwionym na tego rodzaju kompetencje, chciałbym przypomnieć, że dzięki takim uprawnieniom straży granicznej w 1939 roku, wcześniej wiedzieliśmy o ruchach wojsk na naszej granicy. Inną sprawą było wykorzystanie tych informacji.</u>
          <u xml:id="u-164.14" who="#BogumiłZych">Aby nie szukać tak daleko w historii, chcę powiedzieć, że rok temu Sudecka Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza dzięki swojej informacji poufnej umożliwiła, a raczej uniemożliwiła usytuowanie w pobliżu Kudowy wysypiska odpadów, również radioaktywnych, które na zawsze zanieczyściłyby wody mineralne tego właśnie uzdrowiska.</u>
          <u xml:id="u-164.15" who="#BogumiłZych">Uprawnienia do prowadzenia tego rodzaju pracy, zdaniem fachowców, to podstawa intelektualnej ochrony granic i żadna straż graniczna nie jest pozbawiona takiego uprawnienia.</u>
          <u xml:id="u-164.16" who="#BogumiłZych">Wydaje się też zasadne, akurat w sprawie ochrony granicy państwowej, moralne zobowiązanie mieszkańców pogranicza do niesienia pomocy funkcjonariuszom straży granicznej w ochronie granicy.</u>
          <u xml:id="u-164.17" who="#BogumiłZych">Obok tych uwag, niejako na marginesie projektu ustawy, chciałbym również zauważyć inne braki polegające na nieuwzględnieniu w ogóle pewnych problemów.</u>
          <u xml:id="u-164.18" who="#BogumiłZych">Oto na przykład projekt ustawy w ogóle nie dostrzega zagrożeń płynących z faktu wwożenia odpadów radioaktywnych, związków chemicznych o wysokiej klasie toksyczności, przewożenia tranzytem tego rodzaju środków. Ten problem wymaga osobnego potraktowania i myślę, że właśnie bardziej w kategoriach ochrony granicy niż ochrony nazwijmy to celnej. Takie są intencje ustawodawcy, takie są intencje sprawozdawcy, tak chcę to w tej chwili uczynić rząd.</u>
          <u xml:id="u-164.19" who="#BogumiłZych">Myślę, że ochrona celna nie jest przygotowana do tego rodzaju ochrony przed wwozem tych wszystkich brudnych, szkodliwych zanieczyszczeń, które przecież już przeniknęły i często odkrywamy je nad brzegiem jakiegoś strumyka, albo już u nas w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-164.20" who="#BogumiłZych">Na marginesie tutaj chcę powiedzieć, że WOP likwiduje w tej chwili etaty obrony przeciwchemicznej, które mogłyby, moim zdaniem, stanowić osnowę takiego zabezpieczenia granicy przed tymi wszystkimi brudnymi ekologicznie przesyłkami.</u>
          <u xml:id="u-164.21" who="#BogumiłZych">Projekt tej ustawy również nie zajmuje się w ogóle ochroną granicy w takich kwestiach, które dzisiaj w nowoczesnych państwach są już uwzględnione, mówię tutaj o terroryzmie, o zagrożeniu wwozem narkotyków. W RFN, proszę państwa, 60% wszystkich zatrzymań przestępców, jak mówią fachowcy, ma miejsce na granicy. Myślę, że gdyby istniały u nas takie statystyki, proporcje byłyby zupełnie inne, może nawet lepiej nie wiedzieć jakie.</u>
          <u xml:id="u-164.22" who="#BogumiłZych">I o jeszcze jednej sprawie, którą może nie ustawa, ale przy okazji któreś z rozporządzeń musi bezwzględnie regulować.</u>
          <u xml:id="u-164.23" who="#BogumiłZych">Otóż kwestia obsługi i w tym momencie też rozbudowy wszystkich przejść przygranicznych. Ja nie będę się rozwodził w tym względzie, mój przedmówca potraktował to, myślę, znakomicie.</u>
          <u xml:id="u-164.24" who="#BogumiłZych">Chcę zwrócić uwagę tylko na jeden paradoks. Otóż właścicielem kolejowych przejść granicznych jest Ministerstwo Komunikacji, a właścicielem przejść drogowych są Wojska Ochrony Pogranicza. Co wynika z tego paradoksu, jak wiele śmiesznych, że tak powiem sytuacji, w których nagle się okazuje, że nie ma pieniędzy na utrzymanie takiej elementarnej infrastruktury na tych przejściach granicznych. Zapraszam Wysoką Izbę na przejście w Międzylesiu, gdzie nie ma naprawdę elementarnych, że tak powiem, zabudowań, które powinny się na tej granicy znaleźć. Są sprawy, które powinny być rozwiązane.</u>
          <u xml:id="u-164.25" who="#BogumiłZych">Zgadzając się więc Wysoka Izbo z intencją projektu ustawy myślę, ze należy zapowiedzieć długą, chociaż pośpieszną, pracę nad tą ustawą kontynuowaną w komisjach.</u>
          <u xml:id="u-164.26" who="#BogumiłZych">Kończąc pragnę oświadczyć, iż Parlamentarny Klub Lewicy Demokratycznej deklaruje aktywny udział w dalszych opracowaniach omawianej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-164.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-165.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Eugeniusz Ujas z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym mówcą będzie poseł Edmund Krasowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#EugeniuszUjas">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Proszę Państwa! Projekt ustawy o ochronie granicy rozpatrywany dzisiaj po zmianach dokonanych w MO, w SB jest kolejnym ważnym aktem prawnym, i uważam, że również w tym kierunku, jakim zostały dokonane w organach MO i SB, te zmiany powinny przebiegać, a więc przede wszystkim odpolitycznienie tych organów i oparcie działalności tych organów na warunkach, jeśli tak można powiedzieć profesjonalnych.</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#EugeniuszUjas">Uważam, że jeśli chodzi o zmiany, to powinny one iść przede wszystkim poprzez precyzyjne określenie zadań nowo tworzonych straży granicznych, precyzyjne w formie ustawy; precyzyjne określenie spraw pozostających w gestii ministra spraw wewnętrznych, bo z tym bywało różnie. Ograniczenia restrykcyjnych środków ochrony państwa na rzecz właśnie środków nowoczesnych, profesjonalnych. Odpolitycznienie tej formacji, jak również, i przede wszystkim, dowartościowanie funkcjonariuszy straży granicznych Rzeczypospolitej. W zasadzie projekt ten idzie w tym kierunku z tym, że idzie niekonsekwentnie i niezbyt precyzyjnie. I chciałem tutaj, nie omawiając szczegółowo tych kwestii, chciałem nadmienić, że w tym zakresie zostały wypracowane pewne uwagi przez — o czym już była mowa — ruch żołnierzy zawodowych WOP.</u>
          <u xml:id="u-166.2" who="#EugeniuszUjas">Mnie się wydaje, że te uwagi, zresztą chyba już znane, a nie uwzględnione przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, powinny być wzięte pod uwagę, bowiem ten ruch jest rzeczywiście oddolną inicjatywą kadry dotychczasowych pracowników operacyjnych WOP i innych i najlepiej może precyzyjnie określić te zadania i te kwestie, o których tutaj mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-166.3" who="#EugeniuszUjas">W art. 1 chodzi między innymi o określenie, czy granica to linia, czy nie. Rzeczywiście, uchwały tego ruchu żołnierzy zawodowych precyzują, że ma to być płaszczyzna pionowa, płaszczyzna, a więc rzeczywiście spełniać będzie warunki, o których tutaj mowa, a nie tylko linia.</u>
          <u xml:id="u-166.4" who="#EugeniuszUjas">Jeśli chodzi o dowartościowanie funkcjonariuszy ochrony granic, to uważam, i ten projekt ruchu żołnierzy zawodowych wyraźnie to precyzuje, by w art. 17 określona była to formacja zbrojna i by była to formacja kadrowa, muszą to być rzeczywiście pracownicy profesjonalni, doświadczeni, nie żołnierze zawodowi, nie pracownicy cywilni. Żołnierze zawodowi, pracownicy cywilni, mogą pełnić swoje zadania w służbach logistycznych, usługowych. Natomiast jeśli chodzi o tę pracę podstawową, to powinna to być formacja kadrowa, specjalistyczna, o dużych kompetencjach, kulturze itd. To jednocześnie spowoduje zmniejszenie kosztów, bo będzie potrzebna mniejsza ilość żołnierzy do ochrony, będzie to również z korzyścią dla budżetu.</u>
          <u xml:id="u-166.5" who="#EugeniuszUjas">Następnie chciałbym powiedzieć — o strefie, o szerokości tej strefy nadgranicznej. Przyjęto w projekcie 2 km, 6 było uprzednio, 30... Uważam, i takie stanowisko również prezentuje ruch żołnierzy zawodowych, by ten pas wynosił około 15 km. To nie jest jakieś licytowanie się, to nie jest jakaś kwestia dowolna. Ten pas pozwoli na operacyjne i rozpoznawcze działanie w sposób właściwy. Skoro odstępujemy od ochrony granicy liniowej, to nie chodzi o żołnierzy rozstawionych na granicy, tylko rzeczywiście żeby to były związki, strażnice, które by rzeczywiście były profesjonalne, działały w sposób operacyjny. I taki obszar jest potrzebny, bo w razie przekroczenia granicy, zanim straż zostanie powiadomiona czy zanim pewne działania zostaną podjęte, to upłynie pewien czas. I rzeczywiście te osoby przenikną już w głąb terytorium. I dlatego pas 2-kilometrowy — moim zdaniem — jest za mały.</u>
          <u xml:id="u-166.6" who="#EugeniuszUjas">I jeśli by to została uchwalone, to straż graniczna musiałaby działać wspólnie z funkcjonariuszami policji. Strefa działania byłaby tylko dla straży granicznej mała — dlatego uważam, że 30 kilometrów to oczywiście za dużo, ale 15 km, mając do dyspozycji nowoczesne środki działania...</u>
          <u xml:id="u-166.7" who="#EugeniuszUjas">Aby służby graniczne wypełniały swoje obowiązki, tu już była o tym mowa, musi być współdziałanie z samorządami w strefie nadgranicznej, z ludnością. Bo dotychczas z tym było różnie. Dotychczas WOP nie działał efektywnie z ludnością. Podnoszono kwestię, że żołnierze WOP zajmowali się innymi sprawami a nie tymi, którymi się powinni zajmować. I, między innymi, właśnie sprawami kryminalnymi w zakładach pracy, politycznymi (zarządzenie ministra spraw wewnętrznych nr 82). Duża liczba żołnierzy WOP zatrudniana była w gospodarstwach rolnych w Bieszczadach. A więc zajmowali się sprawami, które zupełnie nie powinny należeć do tej służby.</u>
          <u xml:id="u-166.8" who="#EugeniuszUjas">To rzeczywiście muszą być specjalistyczne, wysoko profesjonalne służby, działające tylko w ściśle określonych zadaniach. Oczywiście współpracujące z policją czy z Urzędem Ochrony Państwa.</u>
          <u xml:id="u-166.9" who="#EugeniuszUjas">Organizacja służb granicznych powinna być również jednolita — na wszystkich granicach usytuowana w podobny sposób. Nie można ochrony granicznej inaczej traktować na Wschodzie a inaczej na Zachodzie. Ostatnio w związku z reorganizacją, z pewnymi oszczędnościami, w dużym stopniu osłabiono — moim zdaniem — granicę wschodnią. Rozwiązano brygadę w Krośnie, w Chełmie. Jeśli chodzi o Chełm. Jednostka, nadbużańska brygada WOP, która od ponad 40 lat tutaj działała, ma pewne zaplecze, było szereg — moim zdaniem — wartościowych pracowników profesjonalnych. Nie wiadomo na podstawie jakich przepisów stworzono rejon, podporządkowano go Przemyślowi oddalonemu o ponad 200 km. Pas graniczny pozostał ponad 300 km. I zamiast — tak przynajmniej mówiono na spotkaniu z żołnierzami — potanieć tutaj tę służbę, to wykazano to, i wpłynęło chyba nawet pismo do ministra spraw wewnętrznych, że to jest drożej, bo każdą kwestię trzeba uzgodnić z Przemyślem. Jak mówią — kilogram gwoździ — to trzeba uzgadniać, a łącza telefoniczne drogie. Ale to jest — moim zdaniem — sprawa załatwiona przy biurku. I dlatego uważam, że i ta granica wschodnia i zachodnia powinny być jednakowo traktowane. I powiedzmy, jeśli chodzi o Przemyśl jeszcze, to wiadomo mi, że przejęła to brygada w Przemyślu, która mniej jest przygotowana i lokalowo i technicznie do przejęcia tej służby, natomiast w Chełmie jest szereg żołnierzy i mieszkania itd.</u>
          <u xml:id="u-166.10" who="#EugeniuszUjas">Uważam, że powinna być to struktura jednolita na granicy wschodniej i zachodniej. Przy czym struktura straży granicznej powinna być rzeczywiście opracowana w uzgodnieniu z tymi żołnierzami WOP, z oddziałami, z ludźmi, z tym ruchem żołnierzy zawodowych, w sposób profesjonalny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Edmund Krasowski z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Wilhelm Wolnik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#EdmundKrasowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt ustawy o ochronie granicy państwowej, nad którym dzisiaj debatujemy, niestety zawiera mnóstwo niedomówień, a w wielu miejscach stanowi tylko kosmetykę stanu poprzedniego. To za mało jak na kraj, który pragnie dołączyć, po okresie prymitywnego totalitaryzmu, do Europy.</u>
          <u xml:id="u-168.1" who="#EdmundKrasowski">W pierwszych artykułach ustawy, szczegółowo definiuje się czym jest granica państwowa. Dziwi mnie jednak, że tak dokładny projektodawca nie uwzględnił przypadku wyjątkowego, jakim jest niewątpliwie przebieg granicy państwowej na Zalewie Wiślanym. Być może w tym wypadku projektodawca odsyła nas do umowy międzynarodowej podpisanej między Polską a ZSRR. Ale. niestety, brak jest w ustawie odpowiedniego załącznika.</u>
          <u xml:id="u-168.2" who="#EdmundKrasowski">Uważam, że tak ważna ustawa powinna dokładnie precyzować ten kilkukilometrowy odcinek granicy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-168.3" who="#EdmundKrasowski">Wysoki Sejmie, 1 Iipca ostatecznie runie mur berliński. Chciałbym, żeby granica państwowa na Zalewie Wiślanym nie stanowiła niechlubnej jego kontynuacji. Jeśli ten stan utrzyma się dalej — jak będzie na nas patrzeć zjednoczona demokratyczna Europa.</u>
          <u xml:id="u-168.4" who="#EdmundKrasowski">Co zabawniejsze, w projekcie ustawy dużo się mówi o ochronie granicy państwowej. Tylko że w przypadku granicy na tym akwenie do tej pory nie było żadnej ochrony. Mam wrażenie, jakby dotychczasowe rządy PRL uważały, że wystarczającą ochronę zapewniają kanonierki radzieckie. Muszę przyznać, że ze swego zadania, do tej pory, wywiązują się doskonale. Przez 45 lat żaden polski statek nie przepłynął tędy na otwarte morze.</u>
          <u xml:id="u-168.5" who="#EdmundKrasowski">Proszę państwa, droga wodna przez Zalew Wiślany i dalej przez Cieśninę Pilawską na otwarte morze, była w przeszłości dla Elbląga źródłem bogactwa i rozkwitu. Od 45 lat Elbląg nie jest już portem morskim, jest ledwie portem śródlądowym, z bardzo trudnym dostępem do rzek. Zastanawiające są powody, dla których ten odcinek naszej granicy państwowej nie łączy krajów, ale dzieli je Czyżby były jakieś podstawy prawne przemawiające za tym? Otóż nie. Każdy mieszkaniec Elbląga doskonale wie, że w przeszłości był podpisany między Polską a ZSRR traktat, który miał umożliwiać przepływ polskim statkom przez Zalew Wiślany. Tylko do tej pory nie był on publikowany. Mówiło się, że był tajnym traktatem.</u>
          <u xml:id="u-168.6" who="#EdmundKrasowski">W związku z tym, dwa miesiące temu, zwróciłem się do ministra spraw zagranicznych pana Krzysztofa Skubiszewskiego o wyjaśnienie tej zagadki. W tym miejscu zacytuję odpowiednie fragmenty odpowiedzi pana ministra. „Sprawa przepływu polskich statków przez radziecką część Zalewu Wiślanego na Bałtyk została uregulowana w umowie między Rzeczpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej z dnia 16 sierpnia 1945 r. Nieodłączną część umowy stanowi protokół, ten nieopublikowany, którego postanowienia umożliwiają polskim statkom handlowym zdążającym do portu Elbląg i z powrotem przejście przez Cieśninę Pilawską w czasie, kiedy ZSRR nie bierze udziału w wojnie na terenie Europy”.</u>
          <u xml:id="u-168.7" who="#EdmundKrasowski">Wysoka Izbo! Wydaje mi się, że 45 lat utrzymywania w tajemnicy tego protokołu, nie wpływa pozytywnie na rozwój przyjaznych stosunków Polski ze Związkiem Radzieckim. Ten protokół powinien być znany opinii publicznej. Zatem pozwolę sobie zacytować go w tym miejscu w całości.</u>
          <u xml:id="u-168.8" who="#EdmundKrasowski">„Podczas rozpatrywania umowy między Rzeczpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej strony zgodziły się na następujące postanowienia:</u>
          <u xml:id="u-168.9" who="#EdmundKrasowski">— po pierwsze, w czasie pokoju przejście przez Cieśninę Pilawską otwarte będzie dla statków handlowych pod polską banderą zdążających do portu Elbląg i z powrotem,</u>
          <u xml:id="u-168.10" who="#EdmundKrasowski">— po drugie, w wypadku wzięcia przez ZSRR udziału w wojnie w Europie, działanie niniejszego protokołu ustaje”.</u>
          <u xml:id="u-168.11" who="#EdmundKrasowski">Jak z powyższego wynika, sprawa przepływu polskich statków przez Cieśninę Pilawską nie wymaga ponownej regulacji w drodze nowej runowy międzynarodowej z ZSRR. Pozostaje zatem kwestia zagadnień technicznych związanych z faktycznym wykonywaniem przepływu. Polska do tej pory nie mogła korzystać z przysługującego jej prawa.</u>
          <u xml:id="u-168.12" who="#EdmundKrasowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dla Elbląga i woj. elbląskiego realizacja przysługującego Polsce prawa do przepływu przez Zalew Wiślany ma niebagatelne znacznie, co wszyscy chyba doskonale rozumieją. Nie rozumiem natomiast dlaczego to, co jest zapisane w traktacie, nie jest przestrzegane przez stronę radziecką. Ten stan rzeczy trzeba zmienić. W tym miejscu chciałbym przedstawić Wysokiej Izbie pismo, jakie wystosowałem do naszego ministra spraw zagranicznych pana Krzysztofa Skubiszewskiego. „W związku z planowaną przeze mnie w dniu 23 czerwca wyprawą jachtem „Misia” — jest to jacht z ogniska TKKF „Zamech” — z Elbląga do Gdyni przez Zalew Wiślany i Cieśninę Pilawską bardzo proszę o poinformowanie o tym fakcie stronę radziecką. Ten dziewiczy rejs realizowany jest w zgodzie z podpisaną umową między Rzeczpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej z dnia 16 sierpnia 1945 roku. (Dziennik Ustaw nr 2 poz. 5 z 1946 r. oraz Dziennik Ustaw nr 35 poz. 67 i 168 z 1947 r.). Jednocześnie proszę pana ministra o opiekę prawną w przypadku, gdyby strona radziecka zaaresztowała załogę czy też jacht”.</u>
          <u xml:id="u-168.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Wilhelm Wolnik z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Józef Lubieniecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#WilhelmWolnik">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałbym odnieść się do projektu ustawy o ochronie granicy państwowej w kilku aspektach, ze szczególnym uwzględnieniem takich zagadnień jak:</u>
          <u xml:id="u-170.1" who="#WilhelmWolnik">— po pierwsze — sprawa strefy nadgranicznej i pasa drogi granicznej,</u>
          <u xml:id="u-170.2" who="#WilhelmWolnik">— po drugie — przekraczanie granicy oraz zadania i uprawnienia straży granicznej.</u>
          <u xml:id="u-170.3" who="#WilhelmWolnik">W zasadzie nie jest kwestionowana sprawa istnienia pasa drogi granicznej, jest jednak kwestionowana, szczególnie przez rolnictwo, szerokość tego pasa, a mianowicie czy do celów ustawienia znaków i kontroli granicy należy przeznaczyć 15 metrów, a w niektórych przypadkach 100 m szerokości tej drogi.</u>
          <u xml:id="u-170.4" who="#WilhelmWolnik">Uważam, iż ten problem winien być rozpatrzony w terenie przez właściwe organy ochrony granicy państwa i samorząd terytorialny. Na pozytywną uwagę zasługują dwa aspekty, a mianowicie możliwość rolniczego wykorzystania pasa drogi granicznej przez właścicieli oraz użytkowników oraz to, iż właścicielowi nieruchomości przysługuje odszkodowanie za wyrządzone szkody w tym pasie, według zasad prawa cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-170.5" who="#WilhelmWolnik">Art. 10 ust. 4 mówi, iż koszty związane z utrzymaniem w stanie zapewniającym widoczność przebiegu linii granicy państwowej i znaków granicznych pokrywa się z budżetu wojewódzkiego. Uważam, iż wskazane byłoby przypisanie tej działalności, jako zadania zleconego, samorządom terytorialnym w terenach przygranicznych, gdzie utrzymanie innych urządzeń granicznych i w ogóle przejść granicznych również będzie wymagało zainteresowania władz lokalnych. Stąd też środki na ten cel winny znajdować się w budżetach terenowych. Szerokość do 2 km strefy nadgranicznej, a w wyjątkowych wypadkach do 6 km, zmniejsza w sposób zdecydowany zasięg działania straży granicznej w stosunku do zasięgu, jaki posiadały wojska ochrony pogranicza, a ponadto, co ma niemałe znaczenie dla obywateli — rezygnację z posiadania pozwoleń na pobyt stały lub czasowy w strefie nadgranicznej. Uważam to za jeden z aspektów pozytywnych.</u>
          <u xml:id="u-170.6" who="#WilhelmWolnik">Jeżeli powyższe stwierdzenia, zawarte w projekcie ustawy można przyjąć jako zjawisko pozytywne, to absolutnie nie można godzić się z aktualnym stanem technicznym jaki ma miejsce na niektórych przejściach granicznych (np. na granicy z Czechosłowacją w miejscowości Chałupki). Przejście to jest nieprzystosowane do obecnego ruchu. Jako przejście turystyczne, jedyne tego typu w woj. katowickim, wykorzystywane jest ponadto jako przejście do transportu ciężkiego, gdzie szczególnie w ostatnim okresie notuje się duże nasilenie eksportu zwierząt gospodarczych. Jak dotychczas, nikt z odpowiedzialnych władz nie raczył się zainteresować, w jakich warunkach żyją tam mieszkańcy, którzy narażeni są na wprost skandaliczne warunki sanitarno-higieniczne i niebezpieczne poruszanie się.</u>
          <u xml:id="u-170.7" who="#WilhelmWolnik">Wprawdzie art. 14 ust. 3 określa, iż minister spraw zagranicznych w porozumieniu z ministrami obrony narodowej, ministrem transportu i gospodarki morskiej oraz ministrem współpracy gospodarczej z zagranicą określa, w drodze rozporządzenia, zasięg terytorialny przejść granicznych, a także sposoby i warunki przekraczania granicy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-170.8" who="#WilhelmWolnik">Myślę, iż przedstawione problemy przestaną istnieć i nie będzie to tylko kolejny zapis ustawowy. Pragnę w tym miejscu stwierdzić, iż szczególnie w południowo-zachodniej części kraju istnieje wiele przejść granicznych tzw. gospodarczych, które przy niewielkim nakładzie finansowym mogłyby być dobrze wykorzystane, szczególnie jako tzw. przejścia towarowe.</u>
          <u xml:id="u-170.9" who="#WilhelmWolnik">Projekt ustawy o ochronie granicy państwowej wiele miejsca poświęca zagadnieniom związanym z wykonywaniem zadań i uprawnieniami straży granicznej czyli dotychczasowych Wojsk Ochrony Pogranicza. Mając na uwadze przyszły kształt organów mających chronić granice Rzeczypospolitej Polskiej oraz aktualną sytuację polityczno-ekonomiczną, służby te powinny docelowo dawać gwarancje stabilizacji w organach, które na przestrzeni 40-lecia ciągle zmieniały struktury i przechodziły różnego rodzaju reorganizacje oraz zmiany podległości z Ministerstwa Obrony Narodowej do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i odwrotnie.</u>
          <u xml:id="u-170.10" who="#WilhelmWolnik">Niezależnie od debaty nad projektem ustawy trwają daleko zaawansowane prace w kwestii restrukturyzacji Wojsk Ochrony Pogranicza. Część jednostek tych brygad i batalionów granicznych zlikwidowano. Część restrukturyzuje się i przechodzi na inne struktury. Ale czy odpowiadające potrzebom i czy wynikają z troski o ich przyszły kształt. Kadra tych jednostek ma inne zdanie. Restrukturyzację na dole powszechnie krytykuje się nie tylko za to, ze nikt tam nie pytał czy struktury te będą realne, ale niezadowolenie wynika szczególnie z tego, że przebieg tych przemian zmierza w niewłaściwym kierunku. Trzeba sobie wyjaśnić, że Wojska Ochrony Pogranicza nie stanowiły dotąd monolitu. Składają się z różnych służb, w tym z organów zwiadu, gdzie oficerowie wykonują zadania tzw. operacyjne. Praca ta jest organizowana do dnia dzisiejszego na podstawie dokumentów Służby Bezpieczeństwa. Dotychczasowa restrukturyzacja zmierza do tego, aby nie naruszać struktur zwiadu. Pozostawić je w całości, a nawet umocnić.</u>
          <u xml:id="u-170.11" who="#WilhelmWolnik">Osobiście uważam, iż należy zaniechać tej sprawy. Dowodem na to jest sukcesywne zapełnienie wszystkich etatów w przekształconych jednostkach oficerami tego pionu. Przeniesienie służbowe, zwalnianie oraz pozostawienie w dyspozycji czasowej dotyczą kadry pozostałych służb liniowych i kwatermistrzowsko -technicznych. Kadra pionu zwiadowczego w dotychczasowych strukturach WOP była preferowana, chociaż jej praca w terenie była oparta na obsługiwaniu agentów i przynosiła tylko pozorne efekty. Współpracując ściśle ze Służbą Bezpieczeństwa wykorzystywana była do tzw. ochrony obiektów, ochrony lokali wyborczych itp., co nie miało żadnego związku z bezpieczeństwem naszych granic.</u>
          <u xml:id="u-170.12" who="#WilhelmWolnik">Sukcesy służby granicznej często bezzasadnie przypisywano omawianemu pionowi, który decydował i nadal decyduje o ewidencji, kwalifikacji czynów i kierunkach działań granicznych.</u>
          <u xml:id="u-170.13" who="#WilhelmWolnik">Czy o taką restrukturyzację Wojsk Ochrony Pogranicza chodzi? Czy zmiana ustawy o służbie funkcjonariuszy i służby granicznej wpłynie właściwie na rozwiązanie problemów bezpieczeństwa granic? Czy zadania powierzy się tym właściwym strukturom?</u>
          <u xml:id="u-170.14" who="#WilhelmWolnik">Są to pytania, na które powinniśmy sobie odpowiedzieć przed uchwaleniem ustawy, bo ona ma służyć ludziom, którym powierzymy zadania ochrony polskich granic, a z drugiej strony ma służyć społeczeństwu. W związku z powyższym wnioskuję:</u>
          <u xml:id="u-170.15" who="#WilhelmWolnik">— umocnić służbę patrolowo-rozpoznawczą,</u>
          <u xml:id="u-170.16" who="#WilhelmWolnik">— odejść od zabezpieczenia operacyjnego,</u>
          <u xml:id="u-170.17" who="#WilhelmWolnik">— pozostawić szeroką współpracę z ludnością pogranicza.</u>
          <u xml:id="u-170.18" who="#WilhelmWolnik">Uważam, że i w tych wojskach, tak jak w policji, powinno się ludzi zweryfikować. Społeczeństwo musi mieć do nich zaufanie. Rozmowy kadrowe winny być przeprowadzone na każdym stanowisku. Niezależnie od powyższych uwarunkowań uważam, iż niniejszy projekt powinien uwzględniać status policji państwowej. Działania funkcjonariuszy w ochronie granic nie mogą mieć innego statusu, by nie powtórzyć błędu dotychczas występującego w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Chodzi o płace i warunki socjalne.</u>
          <u xml:id="u-170.19" who="#WilhelmWolnik">Ponadto kary, zwolnienia z zawodowej służby winny być konsultowane ze związkiem zawodowym funkcjonariuszy. Natomiast wyjazdy funkcjonariuszy poza granice kraju traktować na takich samych zasadach, jak w środowisku cywilnym.</u>
          <u xml:id="u-170.20" who="#WilhelmWolnik">Wysoka Izbo! Pozwólcie, iż jako mieszkaniec strefy nadgranicznej pozwolę sobie, niezależnie od projektu ustawy, z tego miejsca oddać cześć tym, którzy dotychczas chronili granic i w przeddzień ich święta, święta Wojsk Ochrony Pogranicza, złożyć im najlepsze życzenia.</u>
          <u xml:id="u-170.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Józef Lubieniecki z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego; kolejnym mówcą będzie poseł Jan Knoppek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#JózefLubieniecki">Panie Marszałku! Panie i Panowie! Otóż poważnie spóźniona jest to inicjatywa ustawodawcza resortu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Nie tylko spóźniona, ale i niekompletna. Spóźniona, ponieważ od dawna było wiadomo, że regulacja zawarta w dekrecie o ochronie granicy państwowej z 1956 r. nie odpowiada aktualnym potrzebom państwa, a mocno spóźniona jest w stosunku do zmian politycznych w Europie Wschodniej, które miały miejsce jesienią ubiegłego roku.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#JózefLubieniecki">Ponad 30-letni okres obowiązywania dekretu powinien zaowocować propozycją wszechstronną, wspólną i uniwersalną wraz z gotowymi aktami wykonawczymi. Lektura tego tekstu prawnego rozczarowuje. Pomijam mizerną technikę legislacyjną, brak ten można nadrobić w pracy komisji sejmowej, lecz projekt nie rozstrzyga spraw podstawowych.</u>
          <u xml:id="u-172.2" who="#JózefLubieniecki">Otóż pozwolę sobie w tej wypowiedzi jedynie zasygnalizować zarzuty podstawowe.</u>
          <u xml:id="u-172.3" who="#JózefLubieniecki">Po pierwsze — projekt ustawy sporządzony był, jak się domyślam, w sytuacji, gdy istniało realne zagrożenie odebrania Wojskom Ochrony Pogranicza przejść granicznych i podporządkowania ich urzędom celnym.</u>
          <u xml:id="u-172.4" who="#JózefLubieniecki">Po drugie — ustawa nie zawiera istotnych zapisów o proponowanym systemie ochrony, katalogu czynów zabronionych związanych z ochroną granicy państwa, tak że projekt, sądzę, był opracowany przez osoby, które nie posiadały dogłębnej wiedzy o pracy strażnic w terenie. Mówili to już tu moi przedmówcy.</u>
          <u xml:id="u-172.5" who="#JózefLubieniecki">Przygotowując się do pracy nad ustawą zapoznałem się z działalnością kilkunastu strażnic granicznych na północy i na południu kraju, a także poznałem pracę organu kontroli granicznej na lotnisku Okęcie. Od kilku miesięcy współpracuję z przedstawicielami niezależnego ruchu żołnierzy zawodowych Wojsk Ochrony Pogranicza. Tutaj pragnę sprostować wypowiedź mojego szanownego przedmówcy, który powiedział, że w Wojskach Ochrony Pogranicza są związki zawodowe. Sądzę, że mój kolega się przejęzyczył, takich związków nie ma.</u>
          <u xml:id="u-172.6" who="#JózefLubieniecki">Otóż rada naczelna tego ruchu przygotowała rzeczową, wnikliwą analizę istniejącego stanu prawnego i uważam, że propozycje właśnie tego ruchu powinny mieć decydujące znaczenie w pracach komisji sejmowej lub specjalnej podkomisji, o co, myślę, będziemy występować.</u>
          <u xml:id="u-172.7" who="#JózefLubieniecki">Spóźnienie, o którym mówiłem na wstępie, nie jest wynikiem przypadku. Otóż Wojska Ochrony Pogranicza były traktowane tak przez Ministerstwo Obrony Narodowej, jak i przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych jako najuboższy krewny. Świadczy o tym przede wszystkim obecny stan techniczny sprzętu jakim posługują się żołnierze strzegący granic. I tak, kiepskie środki łączności, niekiedy jeszcze telefony na tzw. korbkę. Z trudem udało mi się uruchomić taki telefon. Najgorszej jakości motocykle lub samochody, ciężki, często psujący się sprzęt podręczny, wreszcie fatalnej konstrukcji buty, jakże ważne przy wielokilometrowych marszach. Nawet stemple, którymi posługują się żołnierze Wojsk Ochrony Pogranicza są byle jakie, a wszak i one zostawiają trwały ślad w paszportach tych, którzy przekraczają granicę.</u>
          <u xml:id="u-172.8" who="#JózefLubieniecki">Widziałem strażnice budowane jakby specjalnie na pokaz. O tym oczywiście nie ma sensu mówić, ponieważ standard każdej strażnicy powinien być wysoki. A widziałem również prawdziwą nędzę strażnic, strażnicy w Czorsztynie, biedę strażnicy w Ożennej, latami trwające budowy strażnic i mieszkań dla kadry i ich rodzin, jak np. w Muszynie, a wszak bez należytego zapewnienia godziwych warunków żołnierzom i ich rodzinom nie będzie sprawnej straży granicznej.</u>
          <u xml:id="u-172.9" who="#JózefLubieniecki">Zdziwienie budzi system finansowania strażnic, gdy decyzja zakupu środków czystości dla strażnicy w Barcianach zapada w odległym o 200 km Gdańsku, a decyzja o zakupie papieru dla strażnicy np. w Gładyszewie zapada i jest realizowana w odległym Nowym Sączu.</u>
          <u xml:id="u-172.10" who="#JózefLubieniecki">Otóż jeśli dowódca strażnicy pełni odpowiedzialną służbę ochrony granicy państwa, dysponuje bronią, to jakże może być, że w najdrobniejszych sprawach uzależniony jest od decyzji przełożonych oddalonych niekiedy o kilkadziesiąt albo kilkaset kilometrów, w dużej mierze niekiedy w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-172.11" who="#JózefLubieniecki">Sądzę, że powinna być jakaś zasada rozliczania się ryczałtowego. Mamy zaufanie, że dowódca tę broń wykorzysta we właściwym celu, i w sposób odpowiedzialny, a nie mamy zaufania, że zakupi na przykład ten przysłowiowy papier.</u>
          <u xml:id="u-172.12" who="#JózefLubieniecki">Przedstawiłem Wysokiej Izbie obraz biedy Wojsk Ochrony Pogranicza, obecnej biedy. Oczywiście, kadra pracująca tam, jak gdyby niezależnie od tych ciężkich warunków na strażnicy, rzetelnie wykonuje swoje obowiązki. Tej biedy oczywiście sama ustawa nie zmieni. Jednak nie można tolerować w dalszym ciągu w organizacji wojska niekompetencji, asekuranctwa, pozornej inicjatywy, wreszcie zdominowania przez rozbudowany do granic nieprzyzwoitych aparat polityczny. Nadal dobrze opłacany. Sądzę, że obecnie błąka się on po koszarach, pozorując pracę zawodową.</u>
          <u xml:id="u-172.13" who="#JózefLubieniecki">Projekt ustawy tego istotnego problemu nie dostrzega, może celowo pomija jego znaczenie. Należy rozważyć, czy wzorem szefa Urzędu Ochrony Państwa czy prokuratora generalnego nowy komendant główny straży granicznej nie powinien mieć prawa doboru kadry. Nie używam słowa weryfikacja. Ustawa tworzy tę nową formację, przeto jak gdyby ten wniosek przeprowadzenia nowego naboru czy nowej oceny jest chyba w pełni uzasadniony. Otóż trafnie ustawa o ministrze spraw wewnętrznych z 6 kwietnia tego roku określiła kompetencje ministra w zakresie ochrony granicy państwowej i kontroli ruchu granicznego. Obecnie projekt ustawy jakby do końca nie dostrzegał tych konsekwencji zapisu ustawowego. Stąd zarzut niespójności projektu ustawy z pakietem tzw. ustaw policyjnych. Nie zauważyłem, aby twórcy ustawy wyposażyli przyszłą straż graniczną w tzw. uprawnienia do prowadzenia płytkiego wywiadu. Brak takich uprawnień osłabi siłę przyszłej straży granicznej i pozbawi władze policyjne możliwości legalnego gromadzenia informacji potrzebnych zawsze i wszędzie każdej policji.</u>
          <u xml:id="u-172.14" who="#JózefLubieniecki">Projekt ustawy pomija, czy w ogóle się nie zajmuje, niezmiernie ważnym problemem szkolnictwa przyszłej straży granicznej, obecnym Centrum Wojsk Ochrony Pogranicza z siedzibą w Kętrzynie. Przyjmując za przesądzoną sprawę kadrową, a nie rozwiniętą w przyszłej straży granicznej, należy zadbać, aby dotychczasowy podział na komórki organizacyjne — pierwszą — polityczną, drugą — ogólną, trzecią — zwiadowczą, działające niezależnie od siebie i często sprzeczne, po prostu przestał istnieć. Ale nie może tego robić dotychczasowy aparat polityczny tylko dlatego, że nie wiadomo co z nim zrobić. Szkolnictwo straży granicznej powinno być autonomiczne, gdyż tylko takie może reagować na wszelkie zmiany związane z ochroną granicy państwa. Centrum powinno szkolić kompleksowo od strażników granicznych, chorążych straży granicznej po kursy doskonalenia i przekwalifikowania kadry straży granicznej.</u>
          <u xml:id="u-172.15" who="#JózefLubieniecki">Kilka uwag szczegółowych o projekcie. Otóż przyszła ustawa powinna precyzyjnie określać pojęcie granicy państwowej. Moi przedmówcy się wypowiadali. W pełni podzielam tu stanowisko ruchu żołnierzy zawodowych zawarte w fachowej ekspertyzie. Ustawa powinna rozdzielić kompetencje naczelnych organów administracji państwowej w zakresie obrony militarnej i ochrony politycznej (Ministerstwo Obrony Narodowej), kontroli legalności przekraczania granicy państwowej (MSW), ochrona ekonomiczna (Ministerstwo Współpracy Gospodarczej z Zagranicą), ochronę sanitarną, weterynaryjną, fitosanitarną — (minister zdrowia i minister rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-172.16" who="#JózefLubieniecki">Zapoznając się z pracą granicznych punktów kontroli dostrzegłem, że nie jest prowadzona kontrola dozymetryczna, to jest pod kątem stopnia radioaktywności przewożonych ładunków koleją lub samochodami. Przyczyna jest prosta. Po prostu brak odpowiedniego sprzętu. Zdarzają się takie przypadki, że przez cały kraj przewożony jest ładunek przekraczający dopuszczalne normy radioaktywności, głównie na trasie Kostrzyń — Skandawa, to jest około 700 km, po czym na przejściu granicznym ze Związkiem Radzieckim jest zawracany, bo Rosjanie mają taki sprzęt i wraca ponownie przez całą Polskę do Kostrzynia, a później do NRD.</u>
          <u xml:id="u-172.17" who="#JózefLubieniecki">Powstałych z tego tytułu szkód nawet nie sposób obliczyć. Brak tych przyrządów nie może być tłumaczony trudną sytuacją finansową państwa, lecz nieudolnością i niekompetencją w zaopatrzeniu technicznym Wojsk Ochrony Pogranicza. Nie wspomnę tu o jakości sprzętu na lotnisku Okęcie, ponieważ byłaby to czerwona kartka dla osób odpowiedzialnych.</u>
          <u xml:id="u-172.18" who="#JózefLubieniecki">Oceną art. 22 nie będę się zajmował, bo moi przedmówcy zrobili to w sposób rzeczowy i podzielam w pełni ten pogląd, że w żadnym wypadku nie urzędy celne powinny przejmować kompetencje przyszłej straży granicznej.</u>
          <u xml:id="u-172.19" who="#JózefLubieniecki">W krótkim z konieczności wystąpieniu zasygnalizowałem jedynie kilkanaście spraw związanych z nową organizacją ochrony granicy państwa i kadrową obsadą. Szczegóły zostaną określone podczas pracy komisji. Przystępując jednak do pracy należy uzmysłowić sobie najwyższą wagę tego problemu i przygotować Sejmowi do uchwalenia projekt nowoczesnej, dalekowzrocznej i politycznej ustawy. I w tym wypadku żadne prowizoryczne rozwiązania nie powinny mieć miejsca.</u>
          <u xml:id="u-172.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#TadeuszFiszbach">I jako ostatni, zgłoszony do dyskusji, głos zabierze poseł Jan Knoppek z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#JanKnoppek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiony Wysokiej Izbie przez Radę Ministrów projekt ustawy o ochronie granicy państwowej jest aktem prawnym o szczególnym znaczeniu. Dotyczy on całego społeczeństwa, albowiem ochrona granicy państwowej to konstytucyjny obowiązek każdego obywatela Rzeczpospolitej Polskiej. Najbardziej zainteresowana ustawą kadra oficerska Wojsk Ochrony Pogranicza z zadowoleniem i z wielką nadzieją przyjęła projekt, który jest w dniu dzisiejszym tematem obrad Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#JanKnoppek">Krytycznie oceniając dotychczasowy system ochrony granicy państwowej i kontroli ruchu granicznego uznaje potrzebę dokonania głębokich organizacyjnych i systemowych zmian. Uznaje, że straż graniczna winna być nowoczesną i profesjonalną formacją stanowiącą trwały element systemu bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego. Czy będący tematem obrad projekt spełnia te warunki? Na dziś być może tak, choć i to jest wątpliwe. Na pewno jednak nie odpowiada potrzebom na przyszłość. Przede wszystkim nadmiernie ogranicza zasięg terytorialnego działania i skuteczną realizację zadań. W pewnym stopniu eliminuje podstawową metodę ochrony granicy i wczesnego rozpoznania zagrożeń, w tym także napływających z zewnątrz. Przede wszystkim zaś niewystarczająco określa podmiotowość organów ochrony granic. Zbyt często odsyła do innych uregulowań prawnych, jak choćby art. 19 projektu, mówiący o tym, że minister spraw wewnętrznych określa szczegółowy zakres zadań i organizację organów, choć w moim przekonaniu winno to być regulowane ustawą. O art. 22 była mowa.</u>
          <u xml:id="u-174.2" who="#JanKnoppek">Projekt zakłada rezygnację z żołnierzy służby czynnej, co spowoduje obniżenie stanu osobowego Wojsk Ochrony Pogranicza o połowę. Biorąc pod uwagę zwiększający się z roku na rok ruch graniczny, zagrożenie terroryzmem, handel narkotykami, zakładając nawet dobrą, opartą na jawności i patriotyzmie współpracę straży granicznej ze społeczeństwem, ochrona granicy państwowej przy tej ilości kadry może okazać się fikcją.</u>
          <u xml:id="u-174.3" who="#JanKnoppek">Wysoka Izbo! Całe swoje młode i dorosłe życie spędziłem w strefie nadgranicznej, na południowej granicy państwa. Miałem i mam na co dzień okazję śledzenia służby i problematyki ochrony granicy państwowej. Po licznych rozmowach z kadrą oficerską Wojsk Ochrony Pogranicza, mam kilka uwag do przedstawionego projektu ustawy, które przekażę jednak komisjom, które będą pracowały nad końcowym kształtem ustawy, o ile Wysoka Izba skieruje projekt do dalszego opracowania.</u>
          <u xml:id="u-174.4" who="#JanKnoppek">Pragnę jednak poświęcić chwilę uwagi problemowi przejść granicznych, który był tutaj już dotknięty. Stan tych przejść jest bardzo zróżnicowany, ale ogólnie rzecz biorąc niezadowalający. W stosunku do ilości osób i transportu przekraczających granicę są to przejścia niefunkcjonalne. W pobliżu przejść granicznych brak infrastruktury, drogi dojazdowe są wąskie, źle oznakowane. Oczekujący kilkadziesiąt godzin ludzie pozbawieni są sanitariatów. Problemem bardzo często jest możliwość skorzystania z telefonu. Najgorzej pod tym względem jest w Cieszynie, Zgorzelcu, Świnoujściu i na granicy wschodniej. Skandaliczne warunki przejścia są na Okęciu, które jest złą wizytówką naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-174.5" who="#JanKnoppek">Należy stwierdzić, że ilość tych przejść jest niewystarczająca. I z całą pewnością rzutuje na wzrost ilości przejść nielegalnych. Biorąc pod uwagę wieloletnie w tym zakresie zaniedbania w ustawie winno być jasno określone, kto jest odpowiedzialny za budowę i utrzymanie przejść, za infrastrukturę, w końcu za sprzątanie. Dotychczas w wielu wypadkach robili to żołnierze służby czynnej. Jasno określone winny być środki finansowe na te cele. W moim przekonaniu odpowiedzialnym za to winien być minister transportu i gospodarki morskiej.</u>
          <u xml:id="u-174.6" who="#JanKnoppek">Nie padło z tej trybuny nic, ani zdanie, przepraszam, chyba dwa, na temat warunków pracy i życia kadry Wojsk Ochrony Pogranicza. Chodzi mi szczególnie o strażnicę WOP. Kadrę obowiązuje pełna dyspozycyjność przez 24 godziny na dobę. Żony oficerów bardzo często nie znajdują zatrudnienia w miejscu zamieszkania. Dzieci najczęściej mają bardzo daleką drogę do szkoły. Uczestnictwo w życiu kulturalnym jest w wielu wypadkach ograniczone do minimum. Jeśli do tego dodamy fatalne warunki mieszkaniowe i niezbyt atrakcyjne wynagrodzenie, mamy obraz warunków, w jakich WOP, a w przyszłości straż graniczna, pełni swą odpowiedzialną i społecznie ważną funkcję.</u>
          <u xml:id="u-174.7" who="#JanKnoppek">Kończąc, pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na ostatnie zdanie uzasadnienia projektu niniejszej ustawy. Brzmi ono, cytuję: „Nie przewidziano przemundurowania straży granicznej, kierując się zamiarem minimalizacji skutków finansowych”. To nie najważniejszy argument. Żołnierski mundur, czapka z zielonym otokiem, wrósł w krajobraz nadgranicznej Polski, cieszy się szacunkiem i zaufaniem. Dlatego niech mi będzie wolno z tej wysokiej trybuny w imieniu społeczności nadgranicznej woj. bielskiego, a może nie tylko, za ochronę granicy państwowej, za trudną i społecznie ważną służbę podziękować.</u>
          <u xml:id="u-174.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#TadeuszFiszbach">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-175.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych pana Zbigniewa Pudysza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#ZbigniewPudysz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem na wstępie złożyć podziękowanie na ręce tych posłów, którzy zechcieli się wypowiedzieć w związku z przedłożonym projektem ustawy. Chciałbym również podkreślić i ten dodatkowy walor dzisiejszej debaty, że ona wykroczyła poza ramy projektowanej regulacji, a poruszyła inne aspekty służby i pracy Wojsk Ochrony Pogranicza sugerując w sposób uzasadniony różne kierunki usprawnienia, dofinansowania tej, że tak powiem formacji, która za niedługo, jeśli Wysoki Sejm raczy podzielić wnioski rządu, będzie strażą graniczną.</u>
          <u xml:id="u-176.1" who="#ZbigniewPudysz">Chciałbym również ustosunkować się do niektórych kwestii, ale tylko w sposób bardzo ograniczony. Niektórzy panowie posłowie wskazywali na nietrafną definicję granicy państwowej ujętej w art. 1. Pragnę wyjaśnić z tego miejsca, że jest to definicja przejęta z podręcznika akademickiego, którego twórcą jest znany specjalista profesor uniwersytetu.</u>
          <u xml:id="u-176.2" who="#ZbigniewPudysz">Również stwierdziliśmy, że istnieją inne definicje i teraz jest kwestia, którą wybierzemy. Przyjęliśmy tą, ale dyskusją pokazuje, że jest to definicja kwestionowana. Problem kolejny, mianowicie podległość Wojsk Ochrony Pogranicza, czy minister obrony narodowej, czy minister spraw wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-176.3" who="#ZbigniewPudysz">Pragnę przypomnieć Wysokiej Izbie, że ten temat był bardzo obszernie dyskutowany wówczas, kiedy komisje pracowały nad tak zwanymi ustawami policyjnymi, w tym nad ustawą o urzędzie ministra spraw wewnętrznych. Tam wysuwano różne argumenty i suma argumentów prowadziła do wniosku, aby Wojska Ochrony Pogranicza były w gestii ministra spraw wewnętrznych i to znalazło swój wyraz w ustawie o urzędzie ministra spraw wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-176.4" who="#ZbigniewPudysz">Oczywiście można rozważać ewentualną zmianę ustawy, ale dlaczego taka zapadła decyzja. Przypomnę, że jest to kwestia odmilitaryzowania naszego życia i stąd nie minister obrony narodowej a minister spraw wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-176.5" who="#ZbigniewPudysz">Z drugiej strony, są to w pewnym sensie zadania typu policyjnego wykonywane czy w przyszłości do wykonania powierzone straży granicznej.</u>
          <u xml:id="u-176.6" who="#ZbigniewPudysz">I wreszcie kolejna sprawa, mianowicie, że wojska ministra obrony narodowej wykonują militarną ochronę granicy, zaś ochrona inna pozostawała w gestii Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-176.7" who="#ZbigniewPudysz">Badaliśmy tę sprawę, jak ona jest uregulowana w ustawach innych państw, i jest to gestia ministra spraw wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-176.8" who="#ZbigniewPudysz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kolejna sprawa, próba podporządkowania ministrowi spraw wewnętrznych niektórych wojsk pozostających w gestii ministra obrony narodowej, mam na uwadze wystąpienie pana posła doktora Kopczyńskiego.</u>
          <u xml:id="u-176.9" who="#ZbigniewPudysz">Art. 33 i 40 nie prowadzi do tego wniosku. Być może, że wymaga on precyzji, ale tutaj jest wyraźnie określona kompetencja ministra obrony narodowej i wcale z tego nie wynika, że tu się próbuje tę kompetencję ograniczać na rzecz ministra spraw wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-176.10" who="#ZbigniewPudysz">I ostatnia sprawa, a mianowicie szerokość pasa granicznego i tym podobne kwestie. Ponieważ w dyskusji zarysowały się różne poglądy, na ten temat i tutaj również padł, bardzo moim zdaniem, trafny wniosek pana posła Szymańskiego, aby różne komisje sejmowe debatowały nad tym ważnym projektem, to nie chciałbym tutaj zaprzątać uwagi, jakie przesłanki przemawiały za takim czy innym ograniczeniem, czy rozszerzeniem i to będzie na pewno temat do debaty na różnych komisjach sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-176.11" who="#ZbigniewPudysz">Generalnie chodziło o to, aby nie stwarzać warunków takich, jakie są dotychczas, że w 22 województwach, 1/3 terytorium stanowi, jak wynika to z przepisów, obszar ingerencji WOP. Z tym trzeba będzie, że tak powiem, skończyć.</u>
          <u xml:id="u-176.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#TadeuszFiszbach">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-177.2" who="#TadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował projekt ustawy o ochronie granicy państwowej do Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Ustawodawczej do wspólnego rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-177.3" who="#TadeuszFiszbach">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-177.4" who="#TadeuszFiszbach">Jest zgłoszenie. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#JanuszSzymański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Podczas debaty zgłosiłem wniosek dalej idący, mianowicie aby przekazać ten projekt nie tylko dwu wyżej wymienionym komisjom, ale jeszcze Komisji Obrony Narodowej i Komisji Współpracy Gospodarczej z Zagranicą i Gospodarki Morskiej i uzasadniłem ten wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#TadeuszFiszbach">Zwracam się zatem z pytaniem do obywateli posłów, czy bylibyśmy zgodni z propozycją zawartą we wniosku formalnym zgłoszonym przez posła Szymańskiego? Czy jest sprzeciw w tej sprawie? Inne propozycje?</u>
          <u xml:id="u-179.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy możemy uznać tę propozycję za przyjętą? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-179.2" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym, jeśli państwo Pozwolicie, jeszcze przed przerwą, krótko w ważnej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-179.3" who="#TadeuszFiszbach">Zanim przystąpimy do punktu siódmego porządku dziennego, prosiłbym może o włączenie urządzenia do obliczania głosów i sprawdźmy naszą obecność przez naciśnięcie przycisku. Proszę o wezwanie posłów, którzy są jeszcze poza salą obrad. Informacji o posiedzeniach komisji nie mam. Proszę o odpowiednie działanie; widzę, że posłowie przybywają.</u>
          <u xml:id="u-179.4" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o przywróceniu Akademii Wychowania Fizycznego nazwy „Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie” (druki nr 384 i 414).</u>
          <u xml:id="u-179.5" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji posła Jana Knoppka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#JanKnoppek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiam sprawozdanie Komisji Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu oraz Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o przywróceniu Akademii Wychowania Fizycznego nazwy „Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie” (druk nr 384).</u>
          <u xml:id="u-180.1" who="#JanKnoppek">Prezydium Sejmu zgodnie z art. 35 ust. 2 i art. 37 ust. 3 regulaminu Sejmu skierowało w dniu 30 maja 1990 roku powyższy projekt ustawy do Komisji Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu oraz Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-180.2" who="#JanKnoppek">Komisje Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu oraz Komisja Ustawodawcza po rozpatrzeniu tego projektu ustawy na posiedzeniu w dniu 8 czerwca 1990 roku wnoszą:</u>
          <u xml:id="u-180.3" who="#JanKnoppek">Wysoki Sejm uchwalić raczy załączony projekt ustawy z druku nr 384 bez poprawek.</u>
          <u xml:id="u-180.4" who="#JanKnoppek">Jako absolwent tej uczelni mam ogromną satysfakcję, że mogłem przedstawić Wysokiej Izbie powyższe sprawozdanie pod rozwagę.</u>
          <u xml:id="u-180.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-181.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy ktoś z obywateli posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-181.2" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę. Bardzo proszę o spowodowanie przyjścia na salę obrad posłów, którzy jeszcze są w kuluarach.</u>
          <u xml:id="u-181.3" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze kilkunastu posłów przybywa. Przepraszam, ale chciałbym, ażebyśmy ważną sprawę przegłosowali.</u>
          <u xml:id="u-181.4" who="#komentarz">(Poseł Stanisław Cieśla: Panie marszałku, chciałem zapytać, czy nie byłoby właściwiej użyć nazwy — imienia Józefa Piłsudskiego, nie Józefa Piłsudskiego.)</u>
          <u xml:id="u-181.5" who="#TadeuszFiszbach">To jest wierny powrót, panie pośle, do nazwy przedwojennej.</u>
          <u xml:id="u-181.6" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze chwilę poczekamy, widzę kilku wchodzących na salę posłów.</u>
          <u xml:id="u-181.7" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-181.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem rządowego projektu ustawy o przywróceniu Akademii Wychowania Fizycznego nazwy — „Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie”, w brzmieniu proponowanym przez Komisję Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu oraz Komisję Ustawodawczą to jest bez poprawek, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (235) Kto jest przeciw? (2) Kto się wstrzymał od głosowania? (24) Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o przywróceniu Akademii Wychowania Fizycznego nazwy — Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-181.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-181.10" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#WaldemarPawlak">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy odbędzie się krótkie posiedzenie Komisji Obrony Narodowej w saloniku nr 75 przy sali kolumnowej.</u>
          <u xml:id="u-182.1" who="#WaldemarPawlak">Posiedzenie Komisji Polityki Społecznej i Komisji Ustawodawczej odbędzie się bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w sali nr 106.</u>
          <u xml:id="u-182.2" who="#WaldemarPawlak">Posiedzenie Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej odbędzie się bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w obradach plenarnych Sejmu w sali nr 222.</u>
          <u xml:id="u-182.3" who="#WaldemarPawlak">Spotkanie Komisji Zdrowia z misją Banku Światowego i grupą do spraw opieki zdrowotnej w sobotę 9 czerwca tj. jutro o godz. 8 w sali nr 101.</u>
          <u xml:id="u-182.4" who="#WaldemarPawlak">Posłowie z Komisji Zdrowia proszeni są o udział w spotkaniu. Podpisał przewodniczący Komisji Zdrowia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#TadeuszFiszbach">Przed ogłoszeniem przerwy chcę poinformować, że istnieje możliwość zakończenia obrad o godz. 17, ale trzeba skrócić przerwę.</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Tak, do godziny 15.)</u>
          <u xml:id="u-183.2" who="#TadeuszFiszbach">Tak, jest zgoda. Zatem ogłaszam przerwę punktualnie do godziny 15 min 10.</u>
          <u xml:id="u-183.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min 10 do godz. 15 min 20)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-184.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę uprzejmie o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-184.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Poselski projekt uchwały dotyczącej spraw niemieckich (druk nr 350-A).</u>
          <u xml:id="u-184.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ziemowita Gawskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#ZiemowitGawski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu grupy posłów mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie projekt uchwały, który ma już swoją historię. Pierwsza jego wersja bowiem była przedstawiona, złożona w Prezydium Sejmu na początku marca br. Ten projekt, który wszyscy posłowie otrzymali, odbiega od pierwowzoru, zwłaszcza dotyczy to pkt 2, który budził pewne kontrowersje i zastrzeżenia, mianowicie formułował on kwestie odnoszące się do oświadczenia rządu Bieruta dotyczącego zrzeczenia się przez Polskę reparacji wojennych. Pragnę jedynie zwrócić uwagę Wysokiej Izby na fakt, iż jest pewna zasadnicza różnica prawna między pojęciem reparacje wojenne a odszkodowania cywilno-prawne. Otóż reparacje wojenne odnoszą się do kwestii regulowanych w kontaktach międzypaństwowych, zamykających okres wojny i ostateczne rozstrzygnięcie tego typu zawsze zapadało albo w traktacie pokojowym albo w odpowiedniej umowie regulującej te kwestie. Natomiast problem odszkodowań cywilno-prawnych ma charakter indywidualny i odnosi się do ofiar wojny. Projekt uchwały dotyczący spraw niemieckich odnosi się również do ostatecznego prawno-traktatowego uznania polskiej granicy zachodniej, granicy na Odrze, Nysie Łużyckiej, Bałtyku jako ostatecznej formie właśnie traktatowo-prawnej i w pkt 2 odnosi się do zobowiązania rządu Rzeczypospolitej do kontynuowania usilnych dążeń mających na celu uzyskanie odszkodowań właśnie cywilno-prawnych dla ofiar II wojny światowej.</u>
          <u xml:id="u-185.1" who="#ZiemowitGawski">Myślę, że ta uchwała ma wymiar szczególny. Wszystkie te sprawy mają oczywiście swój wymiar prawny, mają swój wymiar również moralny. Myślę, że ta kwestia moralna jest tutaj wagi zasadniczej. Te dwa punkty i uznanie ostateczne naszej granicy zachodniej jak również uzyskanie odszkodowań przez Polskę, Polaków, ofiary II wojny światowej, są probierzem zasadniczym stosunków polsko-niemieckich, ale są również, tak jak mówiłem o tym Wysokiej Izbie w czasie debaty nad polską polityką zagraniczną, są one przejściem od jednej epoki w Europie ku drugiej. Są zamknięciem pewnego okresu. Jeśli idziemy ku Europie, która ma być wspólnym domem ojczyzn i narodów to dobrze by było, aby te sprawy dla nas ważne a i bolesne były zamknięte.</u>
          <u xml:id="u-185.2" who="#ZiemowitGawski">Pragnę przypomnieć jedynie tekst uchwały:</u>
          <u xml:id="u-185.3" who="#ZiemowitGawski">„Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Pkt 1 — Sejm Rzeczypospolitej Polskiej stwierdza, że dążenie do utworzenia nowego państwa niemieckiego będące naturalnym prawem narodu niemieckiego nie może stać w sprzeczności z interesami państw sąsiadujących z Niemcami oraz całej Europy. W związku z tym Sejm udziela pełnego poparcia stanowisku rządu polskiego dotyczącego udziału Polski w konferencji nt. zjednoczenia dwóch państw niemieckich oraz staraniom o ostateczne traktatowe uznanie granicy na Odrze, Nysie Łużyckiej, Bałtyku przez wszystkich uczestników tej konferencji.</u>
          <u xml:id="u-185.4" who="#ZiemowitGawski">Pkt 2 — uwzględniając szczególny moralno-prawny wymiar problemu Sejm zobowiązuje rząd Rzeczypospolitej Polskiej do kontynuowania usilnych działań mających na celu uzyskanie odszkodowań cywilno-prawnych dla ofiar II wojny światowej”. Pragnę wyrazić satysfakcję, że mimo tylu problemów i kłopotów związanych z projektem przedkładanym Wysokiej Izbie w dniu dzisiejszym, mam nadzieję, na ostateczne sfinalizowanie i podjęcie tej uchwały.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa chcę na ten temat zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-186.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#JanSroczyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Jako żołnierz AK i powstaniec warszawski, ze szczególnym wzruszeniem wysłuchałem projektu uchwały i w imieniu moich kolegów, którzy polegli i tych którzy żyją, mam zaszczyt i ogromną satysfakcję gorąco poprzeć projekt tej uchwały i zwrócić się do Wysokiego Sejmu o jej uchwalenie. 46 lat czekaliśmy na tę chwilę, nareszcie możemy ją zrealizować w uchwale sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa chciał jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-188.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-188.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy więc do głosowania projektu uchwały.</u>
          <u xml:id="u-188.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z pań posłanek i z panów posłów jest za przyjęciem poselskiego projektu uchwały dotyczącej spraw niemieckich w brzmieniu zawartym w druku nr 350-A, tekst odczytany przed chwilą przez pana posła Gawskiego, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (230) Kto jest przeciw? (2) Kto wstrzymał się od głosowania? (18) Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę dotyczącą spraw niemieckich 230 głosami za.</u>
          <u xml:id="u-188.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-188.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustaw — Kodeks postępowania karnego, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia i o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń oraz Kodeks pracy (druki nr 360 i 386).</u>
          <u xml:id="u-188.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu posła sprawozdawcę pana Andrzeja Konopkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#AndrzejKonopka">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Sejm na 30 posiedzeniu w dniu 18 maja br. skierował powyższy projekt ustawy do Komisji Sprawiedliwości i Komisji Ustawodawczej do rozpatrzenia. Komisja Sprawiedliwości oraz Komisja Ustawodawcza po rozpatrzeniach tego projektu ustawy na posiedzeniach w dniu 22 maja i 7 czerwca 1990 r. wnoszą, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy z druku nr 360 z następującymi poprawkami: jeżeli państwo będą uprzejmie śledzić druk nr 386 może powstać przekonanie, iż to co będę referował nie znajduje się w tym druku i przekonanie to będzie słuszne, ponieważ w dniu wczorajszym obydwie komisje wniosły dwie dodatkowe niemalże redakcyjne poprawki, które będę referował zgodnie z artykułami.</u>
          <u xml:id="u-189.1" who="#AndrzejKonopka">Otóż poprawka dotycząca art. 2, dotycząca art. 80, wyrazy stawia się kropkę, zastępuje się wyrazami przecinek, zastępuje się kropką. Na ten błąd niejako gramatyczny zwrócił uwagę przy pierwszym czytaniu pan poseł Rzepka, że uważał, przeredagowanie tego przepisu powinno nastąpić, komisja się do tego przychyliła.</u>
          <u xml:id="u-189.2" who="#AndrzejKonopka">Oczywiście zapis z wyjątkiem wypadku, o którym mowa w art. 86 zgodnie z projektem skreśla się również.</u>
          <u xml:id="u-189.3" who="#AndrzejKonopka">Zmiana szósta otrzymuje brzmienie art. 3 skreśla się. To jest zmiana bardzo istotna, mianowicie powoduje ona, że skreśleniu ulega przepis zezwalający na udzielanie wytycznych przez ministra sprawiedliwości jednocześnie prokuratora generalnego. Również było to podnoszone przez państwa w pierwszym czytaniu, m.in. pan poseł prof. Ryszard Zieliński na ten temat mówił.</u>
          <u xml:id="u-189.4" who="#AndrzejKonopka">Teraz pozwolę sobie państwu zreferować te dwie poprawki, których nie ma w druku 386, a które były wczoraj przez komisję przyjęte. Dotyczą one art. 3, to znaczy na str. 2, ostatni artykuł na str. 2 druku nr 360. Dotyczy ona art. 2 ustawy o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń, litera „A”, dodany § 1 pkt 1. Przepis ten otrzyma brzmienie: „W sądach rejonowych w drodze rozporządzenia ministra sprawiedliwości”. Państwo w druku nr 360 na tej str. 2, macie tylko zapis „w sądach rejonowych”. Dodaje się zatem wyrazy „w drodze rozporządzenia ministra sprawiedliwości”.</u>
          <u xml:id="u-189.5" who="#AndrzejKonopka">Jest to zmiana niezbędna, tym bardziej że w dotychczasowym uregulowaniu również te kwestie były w drodze rozporządzenia regulowane.</u>
          <u xml:id="u-189.6" who="#AndrzejKonopka">Następna poprawka, której państwo nie macie, dotycząca art. 3, a traktująca o art. 7 § 2 ustawy o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń, oprócz zapisu zawartego w projekcie należy dodać wyrazy: „a wyrazy funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej” zastępuje się „wyrazami funkcjonariuszy Policji i Urzędu Ochrony Państwa”. Jest to konsekwencja uregulowań zawartych w dwóch ustawach o służbach Policji i Urzędzie Ochrony Państwa.</u>
          <u xml:id="u-189.7" who="#AndrzejKonopka">Następna zmiana jaką komisje proponują dotyczy zmiany piątej na str. 4 projektu. Skreśla się tam wyraz „stale”. Chodzi o zamieszkanie kandydatów na członków kolegiów — zgłaszają radom gmin prezesi. Dalszy tekst jest „spośród osób zamieszkujących stale na danym terenie”.</u>
          <u xml:id="u-189.8" who="#AndrzejKonopka">W związku z brzmieniem art. 25 Kodeksu cywilnego stanowiącego, że miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu, wyraz ten jest niepotrzebny. Tym bardziej, że w art. 6 § 1 dotychczasowej ustawy o ustroju kolegiów jest tylko określenie „zamieszkały”.</u>
          <u xml:id="u-189.9" who="#AndrzejKonopka">W zmianie siódmej na str. 4 projektu dotyczącej art. 12 zawarta w drugiej części zdania rota ślubowania, zdaniem komisji winna otrzymać brzmienie: „Ślubuję uroczyście, że jako członek kolegium będę orzekać bezstronnie i zgodnie z prawem”. I na tym komisje proponują zamknąć rotę ślubowania, pozostałą część skreślić, bowiem z treści proponowanej roty w powiązaniu z treścią art. 3 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia traktującym o niezawisłości są dostateczne gwarancje przy tego rodzaju ślubowaniach.</u>
          <u xml:id="u-189.10" who="#AndrzejKonopka">Następna poprawka dotyczy art. 5 na str. 6 projektu. W ust. 1, 3, 4 i 6 użyte w różnych przypadkach wyrazy „kolegia rejonowe do spraw wykroczeń przy sądach rejonowych” zastępuje się użytymi w odpowiednich przypadkach wyrazami „kolegia do spraw wykroczeń przy sądach rejonowych”.</u>
          <u xml:id="u-189.11" who="#AndrzejKonopka">Proszę państwa, w ten sposób unika się powtarzania określeń rejonowe, bowiem usytuowanie kolegiów przy sądach rejonowych samo przez się znaczy, że są one kolegiami rejonowymi. Nazwa rejonowe, bo dotyczy przejęcia spraw od dotychczasowych kolegiów.</u>
          <u xml:id="u-189.12" who="#AndrzejKonopka">Następna poprawka, szósta, w art. 10, w ust. 1 po wyrazach „kolegiów do spraw wykroczeń” dodaje się wyrazy „przy sądach rejonowych”. I druga jeszcze poprawka w ust. 2 po wyrazach „kolegiami do spraw wykroczeń” dodaje się wyrazy „przy sądach rejonowych”. W tych obu przypadkach zachodzi konieczność dodania wyrazów „przy sądach rejonowych” dla odróżnienia od kolegiów przy organach administracji morskiej i górniczej.</u>
          <u xml:id="u-189.13" who="#AndrzejKonopka">I jeszcze jedna poprawka dotycząca art. 12. Komisje proponują, aby otrzymał ten przepis następujące brzmienie: Art. 12 „Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia”. Ten zapis jest zsynchronizowany z formułą zawartą w tzw. ustawie kompetencyjnej.</u>
          <u xml:id="u-189.14" who="#AndrzejKonopka">Jak wynika wprost z przedstawionego Wysokiej Izbie sprawozdania, komisje zaakceptowały kierunki zmian wyrażone w projekcie rządowym, a prowadzą one, co podkreśla się w uzasadnieniu, do dostosowania kolegiów do spraw wykroczeń do aktualnych form prawno-ustrojowych państwa.</u>
          <u xml:id="u-189.15" who="#AndrzejKonopka">To jednoznaczne stanowisko obu komisji wyraziło się też w braku wniosków mniejszości. W związku z tym mam zaszczyt prosić jeszcze raz Wysoką Izbę, aby raczyła uchwalić przedłożony projekt w wersji opracowanej przez komisję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-190.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Do głosu zapisał się pan poseł Antoni Pieniążek. Proszę o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#AntoniPieniążek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Krajowa Rada Sądownictwa korzystając ze swych ustawowych uprawnień w zakresie wyrażania stanowiska na temat projektów aktów normatywnych dotyczących ustroju sądów, zobowiązała mnie do przedstawienia swego stanowiska w sprawie omawianego projektu ustawy. Stanowisko to zawarte jest w wyciągu z protokołu nr 10 posiedzenia Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 6 czerwca 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-191.1" who="#AntoniPieniążek">„Krajowa Rada Sądownictwa na posiedzeniu w dniu 6 czerwca 1990 r. po zapoznaniu się z projektem rządowym ustawy o zmianie ustaw: Kodeks postępowania karnego, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia i ustroju kolegiów do spraw wykroczeń oraz Kodeks pracy, druk sejmowy nr 360, zajęła następujące stanowisko: Krajowa Rada Sądownictwa aprobuje przedstawiony projekt ustawy prowadzącej do istotnego zreformowania pozycji i roli kolegiów do spraw wykroczeń w warunkach kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego i demokratycznego państwa prawnego, opartych na poszanowaniu praw człowieka, a równocześnie zabezpieczaniu ładu prawnego w państwie.</u>
          <u xml:id="u-191.2" who="#AntoniPieniążek">Mając na względzie dotychczasowe doświadczenia i odczucia społeczne związane z działalnością kolegiów, przez które przejawiała się nierzadko arogancja władzy oraz brak poszanowania dla podstawowych praw i wolności obywatelskich, rada wyraża przekonanie, że dokonująca się reforma dobrze będzie służyć zespoleniu sądownictwa powszechnego w służbie wokół fundamentalnej zasady niezawisłości władzy sądowniczej.</u>
          <u xml:id="u-191.3" who="#AntoniPieniążek">W zakresie szczegółowych rozwiązań rada proponuje, aby art. 457 § 1 Kodeksu postępowania karnego otrzymał brzmienie: „Wniosek o ukaranie zastępuje w postępowaniu sądowym akt oskarżenia”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, przed przystąpieniem do głosowania Chciałam uprzytomnić dwie sprawy. Pierwsza rzecz, to jest autopoprawki, które złożył poseł sprawozdawca w imieniu komisji, które jeżeli nie będą budziły wątpliwości możemy przegłosować razem jako wniosek komisji, a następnie... przedtem jeszcze, chwileczkę, zaraz będziemy głosować poprawkę zgłoszoną przez pana posła Pieniążka.</u>
          <u xml:id="u-192.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan wiceminister chciał zabrać głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#WojciechTomczyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym oświadczyć, że rząd podziela wszystkie uwagi, jakie zgłosiły Komisja Sprawiedliwości i Komisja Ustawodawcza do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia oraz o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń.</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#WojciechTomczyk">Uważamy, że doskonalą one tekst rządowego projektu i w tym sensie mogę tylko komisjom złożyć podziękowanie za wkład pracy oraz rezultaty.</u>
          <u xml:id="u-193.2" who="#WojciechTomczyk">Ponieważ komisja w sprawozdaniu, które zostało przedstawione przez pana posła Andrzeja Konopkę nie ustosunkowała się do propozycji Krajowej Rady Sądownictwa pragnę oświadczyć, że analizowana była ta propozycja i uważamy, że w pełni odpowiada ona rozwiązaniu, które w istocie rzeczy zmierza do tego, aby w wypadku orzeczenia sądu rejonowego na niekorzyść obwinionego, który złożył żądanie skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego orzekał w trybie rewizyjnym sąd wojewódzki.</u>
          <u xml:id="u-193.3" who="#WojciechTomczyk">W związku z tym uważamy, iż również ta poprawka doskonali tekst rządowego projektu i zasługuje na uwzględnienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze w tej sprawie chciał zabrać głos? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-194.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy więc do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-194.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Pierwsze głosowanie — głosujemy nad poprawką zgłoszoną przez pana posła Pieniążka na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Czy macie państwo jakieś wątpliwości przed przystąpieniem do głosowania? Nie.</u>
          <u xml:id="u-194.4" who="#OlgaKrzyżanowska">W takim razie przystępujemy do głosowania poprawki zgłoszonej przez pana posła Pieniążka.</u>
          <u xml:id="u-194.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem tej poprawki w proponowanym przez pana posła brzmieniu — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (234) Kto jest przeciw? (Nikt) Kto się wstrzymał od głosowania? (10) Stwierdzam, że poprawka została przez Wysoką Izbę przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-194.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie przystępujemy do głosowania całości ustawy razem z poprawkami zgłoszonymi przez posła sprawozdawcę i z poprawką przyjętą przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-194.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustaw — Kodeks postępowania karnego, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia i o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń oraz Kodeks pracy wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Sprawiedliwości oraz Komisję Ustawodawczą, a także z poprawkami posła sprawozdawcy oraz z wcześniej przyjętą poprawką — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-194.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-194.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-194.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę 243 głosami, przy 1 przeciwnym, 6 wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-194.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Przechodzimy do punktu 10 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich oraz Komisji Ustawodawczej o przedstawionym przez Komisję Regulaminową i Spraw Poselskich projekcie ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach i prawach posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej (druki nr 261 i 345).</u>
          <u xml:id="u-194.12" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu posła sprawozdawcę pana Janusza Szymańskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#JanuszSzymański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przychodzi mi trudny obowiązek przedstawienia sprawozdania Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich oraz Komisji Ustawodawczej o przedstawionym przez Komisję Regulaminową i Spraw Poselskich projekcie ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach i prawach posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawy, która została uchwalona 31 Iipca 1985 roku.</u>
          <u xml:id="u-195.1" who="#JanuszSzymański">Pragnę przypomnieć, że pierwsze czytanie tego projektu ustawy, który zrodził się ze wspólnej inicjatywy dwóch komisji sejmowej i senackiej odbyło się na posiedzeniach Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich i Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-195.2" who="#JanuszSzymański">Chcę podkreślić, że konieczność przygotowania kompleksowego aktu, który regulowałby status deputowanego jest wynikiem zarówno zmiany Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jeszcze z 7 kwietnia 1989 roku, jak również zmian Konstytucji dokonanej 27 grudnia 1989 r. oraz zmiany systemu lokalnego.</u>
          <u xml:id="u-195.3" who="#JanuszSzymański">Funkcjonowanie nowego systemu władz lokalnych stwarza potrzebę wprowadzenia odpowiednich zmian.</u>
          <u xml:id="u-195.4" who="#JanuszSzymański">Z drugiej strony chcę powiedzieć, że najważniejsza zmiana, którą przyjął ustawodawca konstytucyjny w kwietniu, mianowicie rezygnacja z pracy sesyjnej parlamentu na rzecz pracy permanentnej, pracy ciągłej, spowodowała konieczność dostosowania do tego odpowiednich rozwiązań prawnych. Stąd chociażby w projekcie ustawy instytucja profesjonalnego deputowanego.</u>
          <u xml:id="u-195.5" who="#JanuszSzymański">Poza tym komisje, co jest szczególnie ważne, pracowały od początku nad tym projektem, myślę tutaj o czynnym zaangażowaniu Komisji Regulaminowej i Spraw Senatorskich. Ten projekt wyrósł z consensusu interesów — zgodności tych interesów, potrzeb zarówno posłów, jak i senatorów.</u>
          <u xml:id="u-195.6" who="#JanuszSzymański">Staraliśmy się precyzyjnie uregulować status prawny senatora, nie na podstawie ogólnej klauzuli, że przepisy ustawy stosuje się odpowiednio do senatorów. Wynika to z różnic w uprawnieniach poszczególnych Izb parlamentu. Przypomnę, że choć mamy parlament dwuizbowy, nie oznacza to, że mamy dwie równorzędne Izby. Inny jest katalog uprawnień i kompetencji Sejmu, naszej Izby, inny katalog uprawnień drugiej Wysokiej Izby — Senatu. Staraliśmy się zrezygnować z zapisów deklaratywnych ustawy z 1985 roku.</u>
          <u xml:id="u-195.7" who="#JanuszSzymański">Chciałbym może parę słów powiedzieć na temat systematyki tej ustawy, aby później przejść do omówienia poszczególnych rozwiązań. Przyjęliśmy, że w tej ustawie spróbujemy odnieść się do unormowania mandatu przedstawicielskiego, immunitetów parlamentarnych, praw deputowanych, obowiązków deputowanych oraz warunków organizacyjnych sprawowania funkcji przez parlamentarzystów.</u>
          <u xml:id="u-195.8" who="#JanuszSzymański">Jeśli państwo Pozwolicie, to chciałbym nam wszystkim zadedykować pewne określenie publicystyczne, które pojawiło się w 20-leciu międzywojennym, pojawiło się także na łamach dzisiejszej prasy i chciałbym na tym tle właśnie podzielić się taką refleksją.</u>
          <u xml:id="u-195.9" who="#JanuszSzymański">Znany publicysta 20-lecia międzywojennego pan Łubieński pisał w 1930 roku, że „posłowie zakosztowawszy przyjemności życia w stolicy, bez nadmiernej pracy, starali się ten pobyt przedłużyć, a cyfra zwrotu kosztów, czyli diety, coraz bardziej rosła i rosła. Doszło do tego, że sesje parlamentarne trwały bez mała rok cały”. I dalej: „Historia całych wieków wskazuje, że parlamenty zawsze obowiązki swoje jako tako spełniały, dopóki nie zmieniono posłów na płatnych manekinów bezmyślnych teorii politycznych. To jest dopóki nie wprowadzono diet poselskich”.</u>
          <u xml:id="u-195.10" who="#JanuszSzymański">A zatem wyjściem z sytuacji jest skasowanie wszelkich diet poselskich. Abstrahując od wartości tego wywodu, który ma dzisiaj znaczenie anegdotyczne i jako taki też został przytoczony, przecież nie jest żadnym rozwiązaniem skasowanie diet. Celowo dedykuję to twórcom emocji, bowiem każdy parlament pracuje według pewnych reguł, tak zwanego statusu socjalno-organizacyjnego deputowanego.</u>
          <u xml:id="u-195.11" who="#JanuszSzymański">Troską komisji było to, żeby taki spójny, kompleksowo regulujący akt, status deputowanego przygotować. Nie wiem, czy do końca to nam się udało, oceni to Wysoka Izba, ale w każdym bądź razie taka była intencja.</u>
          <u xml:id="u-195.12" who="#JanuszSzymański">Chcę podkreślić, że celem komisji nie było stworzenie katalogu przywilejów, uprawnień deputowanych, chodziło tylko o to, aby stworzyć ramy organizacyjno-socjalne do sprawnego wykonywania bardzo licznych, czasochłonnych obowiązków parlamentarnych.</u>
          <u xml:id="u-195.13" who="#JanuszSzymański">Jeśli Pozwolicie państwo, bardzo krótko. Odeszliśmy od mandatu związanego, mandatu imperatywnego, ewoluujemy w kierunku mandatu wolnego, tak jak jest to w państwach demokracji parlamentarnej, daliśmy temu wyraz w art.1 proponując nowe brzmienie: „posłowie i senatorowie są przedstawicielami wyborców i wykonują swój mandat zgodnie z ich wolą, kierując się dobrem narodu”.</u>
          <u xml:id="u-195.14" who="#JanuszSzymański">Wprowadziliśmy jednocześnie rozwiązania, które pozwoliły zrezygnować z bardzo deklaracyjnych zapisów, między innymi zaproponowaliśmy odpowiednie zmiany w art. 2, zaproponowaliśmy skreślenie art. 3, odpowiednio zmodyfikowaliśmy art. 4 jak również nadaliśmy nowe brzmienie art. 5 i 7 ustawy z 31 Iipca 1985 r.</u>
          <u xml:id="u-195.15" who="#JanuszSzymański">Staraliśmy się jednocześnie w kolejnych rozdziałach bardzo wyraźnie określić status senatora i posła zarówno jeśli chodzi o prawa posła i senatora w parlamencie, jak i poza parlamentem, a więc nałożyliśmy określone obowiązki na organy zewnętrzne wobec Sejmu i Senatu.</u>
          <u xml:id="u-195.16" who="#JanuszSzymański">Szczegółowo nie będę tego omawiał, bo przecież projekt jest — był przedmiotem państwa refleksji i analizy, w każdym bądź razie chcę podkreślić i przypomnieć, że na organach zewnętrznych Sejmu i Senatu spoczywa obowiązek terminowego informowania o toku załatwiania interwencji. Przypomnę, że ustawa tutaj operuje terminem zawitym 14 dni, a przecież z praktyki wszyscy wiemy, że — ten termin jest nie dotrzymywany.</u>
          <u xml:id="u-195.17" who="#JanuszSzymański">Szczególnie zwracam się z tej trybuny do naszego rządu, członków naszego rządu, jak również innych organów państwa o dotrzymywanie terminów. W praktyce czekamy często kilka miesięcy. Niech mi będzie wybaczone, że nadużyłem tej trybuny do tego.</u>
          <u xml:id="u-195.18" who="#JanuszSzymański">Poza tym w art. 11 wprowadziliśmy zmiany obowiązków poselskich i senatorskich wobec wyborców, w związku z nowym systemem władzy lokalnej, jaki wprowadzony został od 28 maja br. I stąd odpowiednie zmiany w kolejnych artykułach.</u>
          <u xml:id="u-195.19" who="#JanuszSzymański">Wprowadziliśmy jednocześnie odpowiedni rozdział 3a, dotyczący tylko senatorów, który wyraźnie określa prawa i obowiązki senatorów w Senacie i to na podstawie Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-195.20" who="#JanuszSzymański">Wielką troską było nadanie nowego brzmienia artykułowi 18. Mianowicie tutaj powstawał problem dostępu do wiadomości stanowiących tajemnicę państwową i służbową. Chcieliśmy wyposażyć posła w niezbędne uprawnienia, które pozwoliłyby mieć wgląd w tego rodzaju informacje potrzebne do wykonywania obowiązków parlamentarnych. To samo zresztą dotyczy członków drugiej Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-195.21" who="#JanuszSzymański">Jednocześnie chcę podkreślić, że wprowadziliśmy bardzo ważne rozwiązanie, oczekiwane od i stycznia, mianowicie status profesjonalnego deputowanego i to zarówno dotyczy członka parlamentarzysty naszej Izby, jak i drugiej.</u>
          <u xml:id="u-195.22" who="#JanuszSzymański">Próbowaliśmy stworzyć taki system regulacji, który preferowałby, ba, motywowałby do profesjonalnego traktowania wykonywania swych obowiązków parlamentarnych. Nie ma co ukrywać, że coraz trudniej, a właściwie stwierdzę, że w praktyce jest to niemożliwe, aby godzić obowiązki zawodowe i obowiązki parlamentarne przy takim rytmie pracy naszego parlamentu. Przypomnę, że dopiero od tego miesiąca pracujemy co dwa tygodnie. Posiedzenia do tej pory były co tydzień. Stąd właśnie wprowadzenie instytucji parlamentarzysty profesjonalnego. Jest to rozwiązanie znane, stosowane w większości państw demokracji parlamentarnej. Wystarczy podać przykład parlamentu brytyjskiego, Republiki Federalnej Niemiec czy innych państw.</u>
          <u xml:id="u-195.23" who="#JanuszSzymański">I tutaj mamy rozwiązanie, które, jak dotychczas daje możliwość korzystania z urlopu bezpłatnego przez parlamentarzystę i otrzymywanie odpowiedniego ryczałtu, który ustawa określa.</u>
          <u xml:id="u-195.24" who="#JanuszSzymański">Wiem, że na tym tle były liczne dyskusje, emocje. Zaproponowaliśmy rozwiązanie, które zyskało akceptację w naszym gronie, jak również w Komisji Regulaminowej i Spraw Senackich, że ryczałt określa odpowiednio Prezydium Sejmu i Senatu w wysokości ustalonej dla osób powoływanych przez Sejm na kierownicze stanowiska państwowe.</u>
          <u xml:id="u-195.25" who="#JanuszSzymański">Chcę podkreślić, że w projekcie ustawy dotyczącym spraw socjalno-materialnych deputowanego, znalazła się legalizacja praktyki tzw. dodatku emerytalnego, który wywołuje — jak wiemy — wiele emocji w prasie i wśród wyborców.</u>
          <u xml:id="u-195.26" who="#JanuszSzymański">Chcę z tego miejsca bardzo uczciwie powiedzieć — komisje zalegalizowały w ustawie praktykę wypłacania tego rodzaju dodatków byłym posłom, (nie mamy byłych senatorów), która znalazła czy znajdowała i znajduje nadal swą podstawę w uchwale Prezydium Sejmu. I taki zapis jest realizowany. Aprobując jawność życia publicznego zaproponowaliśmy odpowiedni zapis do ustawy w postaci art. 27, przy czym rozszerzyliśmy jak gdyby zakres podmiotowy. Dlaczego? Uchyliliśmy ograniczenie czasowe od kiedy taki dodatek przysługuje. Otóż w tej niepublikowanej uchwale Prezydium Sejmu jest zapis, że taki dodatek, w wysokości 50% wysokości aktualnie obowiązującej diety, jest wypłacany byłym posłom, którzy uzyskali uprawnienia do świadczeń emerytalnych bądź rentowych w ciągu dziesięciu lat od chwili zakończenia kadencji. Czyli ta konkretna dyrektywa z uchwały Prezydium Sejmu odnosiła się do starszej generacji deputowanych. Nie obejmowała innych deputowanych. My poszliśmy dalej rozszerzając katalog podmiotowy tego rozwiązania proponując, że byłym posłom i byłym senatorom taki dodatek przysługuje.</u>
          <u xml:id="u-195.27" who="#JanuszSzymański">Jakie były intencje? Były różne zdania w komisji. Komisja uważała, że taki zapis powinien być w projekcie ustawy. Argumentowano to w ten sposób, że szczególnie Sejm tej kadencji, jak również Senat tej kadencji pracuje w warunkach innych aniżeli poprzednie kadencje, że w gruncie rzeczy ten czas, który my spędzamy w parlamencie, uniemożliwia normalną drogę awansu zawodowego dla nas wielu. To jest jak gdyby, wymazanie z życia zawodowego możliwości dalszego rozwoju poprzez właśnie pracowitą kadencję. Stąd taka intencja i taki cel.</u>
          <u xml:id="u-195.28" who="#JanuszSzymański">Chyba bardzo jasno wyłożyłem i nie traktowaliśmy tego jako przywileju czy uprawnienia. Proszę zauważyć, to jest opóźnienie normalnego rozwoju zawodowego o ten czas sprawowania mandatu. Często jest to świadoma rezygnacja z awansu zawodowego, przed którym każdy z nas staje.</u>
          <u xml:id="u-195.29" who="#JanuszSzymański">Chcę jednocześnie podkreślić, że wprowadzając instytucję ryczałtu, instytucję znaną, wprowadziliśmy ją obok diety. Dieta, jej wysokość i zasady wypłacania, przypomnę są regulowane przez Prezydium Sejmu i stanowi zwrot kosztów utrzymania poniesionych podczas wykonywania mandatu parlamentarnego, mandatu przedstawicielskiego. Ryczałt natomiast jest zwrotem utraconych dochodów, jest to znane rozwiązanie ustawowe w innych państwach związane ze statusem deputowanego.</u>
          <u xml:id="u-195.30" who="#JanuszSzymański">Jednocześnie naszą troską było zapewnienie odpowiedniego rytmu pracy i wyposażenia posła w niezbędne materiały analityczne, źródłowe, w celu — jak gdyby — racjonalnego poruszania się i wykonywania obowiązków parlamentarnych. Stąd pojawiły się w projekcie odpowiednie zapisy dotyczące obowiązków kancelarii Sejmu i Senatu.</u>
          <u xml:id="u-195.31" who="#JanuszSzymański">Zaproponowaliśmy wreszcie bardzo jasne określenie pewnych zasad dotyczących statusu byłych posłów, chodzi o pomoc materialną dla byłych posłów. Chcę podkreślić, że często nie pamiętamy o swoich byłych kolegach czy koleżankach, którzy znajdują się w skrajnie trudnych warunkach materialnych i oczekują często od nas pomocy.</u>
          <u xml:id="u-195.32" who="#JanuszSzymański">Sam otrzymałem kilkadziesiąt listów związanych ze statusem materialnym byłych deputowanych. I powiem państwu, że często są to przykre listy i życzyłbym nam żebyśmy nie podzielili tego losu.</u>
          <u xml:id="u-195.33" who="#JanuszSzymański">Kończąc chcę podkreślić, że projekt zrodził się z inicjatywy Komisji Regulaminowej i Spraw Senatorskich oraz Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich. W sumie — pomimo różnych napięć — projekt utrzymał się i został przedstawiony do drugiego czytania. Myślę, że trzeba jawnie mówić o tych sprawach. Każdy parlament taką ustawę posiada. Powiem państwu, więcej, my jesteśmy w lepszej sytuacji. Na podstawie badań prawno-porównawczych, mogę śmiało powiedzieć z tej trybuny, że większość tego rodzaju aktów prawnych rangi ustawy w krajach europejskich, to są tylko ustawy o statusie materialno-socjalnym deputowanego.</u>
          <u xml:id="u-195.34" who="#JanuszSzymański">My poszliśmy dalej, mówiłem szczegółowo o tym, że stworzyliśmy określony katalog obowiązków zewnętrznych organów Sejmu. Zrezygnowaliśmy z tego absolutnie w regulaminie, stwarzając ten kompleks, czy kompleksową regulację dotyczącą statusu posła. Jednocześnie w toku prac komisji powstał pewien dysonans i pojawił się wniosek mniejszości w zmianie 9 — chcę tutaj bardzo wyraźnie powiedzieć art. 11 pkt. 4 — wnioskodawcy zgłosili, że rezygnuje się z wyrazów „na żądanie”. Czyli jest obowiązek środków masowego przekazu ogłaszania wypowiedzi posłów i senatorów.</u>
          <u xml:id="u-195.35" who="#JanuszSzymański">W sprawozdaniu Komisji jest „na żądanie”, czyli ten zapis oznacza, że jest bezwzględny obowiązek danego środka masowej informacji aby umieścić określoną wypowiedź posła i senatora na swoich łamach. To dotyczy również państwowego radia i telewizji.</u>
          <u xml:id="u-195.36" who="#JanuszSzymański">Korzystając z okazji, bo nie będę wybierał się drugi raz na tę trybunę chcę powiedzieć jako poseł, że — moim zdaniem — zapis w art. 27 o tym dodatku jest wnioskiem części posłów. Chcę powiedzieć, że tutaj z posłem Twarogiem byliśmy zgodni. I proponujemy zrezygnować z art. 27 w sytuacji, kiedy zrezygnowaliśmy w ustawie z 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i członków ich rodzin z art. 56 i 58, czyli spec emerytur z art. 27. Czyli tutaj korzystając z okazji pragnę zgłosić poprawkę skreślenia art. 27 w konsekwencji art. 27a otrzymałby oznaczenie art. 27.</u>
          <u xml:id="u-195.37" who="#JanuszSzymański">Kończąc, proszę Wysoką Izbę aby zechciała uchwalić załączony projekt ustawy w wersji przedstawionej przez Komisję Regulaminową i Spraw Poselskich oraz Komisję Ustawodawczą,</u>
          <u xml:id="u-195.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi. Chciałam panie pośle uściślić. Zgłoszona poprawka jest poprawką pana posła, nie komisji. Pana posła?</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Tak, moja.)</u>
          <u xml:id="u-196.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-196.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Do głosu zapisanych jest czterech posłów. Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Jana Sroczyńskiego z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#JanSroczyński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pan poseł sprawozdawca przedstawił wszystkie najważniejsze aspekty popierające przedłożony projekt ustawy z wnioskiem mniejszości. Chciałbym jedynie w imieniu bezpośrednio zainteresowanych zaopatrzeniem emerytalnym posłów wesprzeć niektóre z przytoczonych argumentów.</u>
          <u xml:id="u-197.1" who="#JanSroczyński">W rozpatrywanej ustawie kontrowersyjne opinie wzbudza art. 27 dotyczący dodatku do emerytury dla senatorów i posłów, którzy zakończyli swą działalność zawodową. Podnosi się, że zwalczając przywileje nie można ich pozostawić byłym senatorom i posłom.</u>
          <u xml:id="u-197.2" who="#JanSroczyński">Wysoka Izbo! Pragnę wyjaśnić, że dodatek ten nie może być uważany za przywilej, ale za rekompensatę utraconych zarobków w okresie działalności parlamentarnej. Wielu senatorów i posłów w okresie pracy w parlamencie musi zrezygnować z zajęć dodatkowych oraz traci dodatki i premie, przez co podstawa do obliczania emerytury ulega znacznemu zmniejszeniu, nierzadko o 40%. Stąd wysokość zaopatrzenia emerytalnego ulega także znacznemu obniżeniu, krzywdząc byłego senatora lub posła przechodzącego na emeryturę. Szczególnie boleśnie dotyka to parlamentarzystów, którzy przechodzą na emeryturę w niedługim czasie po zakończeniu kadencji i nie zdołają już wypracować nowej wyższej jej podstawy.</u>
          <u xml:id="u-197.3" who="#JanSroczyński">Dlatego w imieniu posłów starszych, zwracam się do Wysokiego Sejmu z uprzejmą prośbą o uwzględnienie tych faktów i przyjęcie wniosku mniejszości, dotyczącego przyznania senatorom i posłom dodatku emerytalnego.</u>
          <u xml:id="u-197.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-198.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Cieślę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, następnie pana posła Macieja Bednarkiewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#StanisławCieśla">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Z przedłożonego nam projektu ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach i prawach posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej należy skrytykować — moim zdaniem — proponowane rozwiązania dotyczące ryczałtów poselskich i senatorskich oraz dodatków do emerytury albo renty z tytułu pracy parlamentarnej.</u>
          <u xml:id="u-199.1" who="#StanisławCieśla">Wysokość diet oraz ryczałtów poselskich i senatorskich budzi wiele emocji, podobnie jak sprawa emerytur prominenckich czy mienia partii politycznych. Problemy te nie są obce tym wszystkim, którzy wsłuchują się uważnie w głosy opinii publicznej. Krytykowane są przez niektórych ludzi nawet obecne wysokości diet. Co prawda, większość krytycznych wypowiedzi bierze się z niezrozumienia problemu. Często spotykam się z tym, że osoba krytykująca jest przekonana, iż dieta poselska czy senatorska, której wysokość podawana jest przez środki masowego przekazu, należy się za każde posiedzenie. Niektórzy myślą nawet, że za każdy dzień, gdy tymczasem — jak wiadomo — jest to dieta miesięczna.</u>
          <u xml:id="u-199.2" who="#StanisławCieśla">Jestem przekonany, że obowiązujące obecnie zasady określające wysokość diet i ryczałtów nie powinny ulec zmianie, przynajmniej w najbliższym czasie. W tych sprawach należy zachować daleko idący umiar. Myśląc o wysokości diet i ryczałtów należy brać pod uwagę całokształt sytuacji ekonomicznej i społecznej naszego kraju, a przede wszystkim poziom życia jego mieszkańców. W czasach, gdy ludzie pracy, na przestrzeni ostatnich 5 miesięcy, dotknięci są spadkiem realnych dochodów w granicach około 30%, daleko niemoralnym byłoby ze strony posłów czy senatorów domaganie się zwiększenia należnych nam świadczeń finansowych.</u>
          <u xml:id="u-199.3" who="#StanisławCieśla">Wyrażam kategoryczny sprzeciw wobec takich dążeń. Porównywanie sytuacji materialnej parlamentarzystów polskich i zachodnioeuropejskich czy amerykańskich nie na wiele nam się dzisiaj przyda. Na tamtejszych rozwiązaniach nie możemy się obecnie nawet w części wzorować. Może w przyszłości tak, ale dzisiaj nie wolno nam tego czynić.</u>
          <u xml:id="u-199.4" who="#StanisławCieśla">Musimy pamiętać o tym, że do parlamentu przyszliśmy po to, aby służyć narodowi, a nie po to, żeby czerpać nadmierne korzyści. Jeżeli ktoś przed wyborami z tytułu pracy zawodowej — miał stosunkowo wysokie dochody, a obecnie ma się finansowo gorzej, to nie ma prawa podnosić z tego tytułu wrzawy. Każdy wiedział na co się decyduje i nie był ciągnięty do parlamentu siłą, wbrew własnej woli. W niektórych przypadkach pełniąc funkcje publiczne można ponieść jakiś uszczerbek materialny. Każdy z nas decyzję o kandydowaniu podejmował świadomie, zgodnie z własną wolą.</u>
          <u xml:id="u-199.5" who="#StanisławCieśla">Jaka zatem powinna być optymalna wysokość omawianych diet i ryczałtów? Moim zdaniem powinna ona być ustalona na takim poziomie, aby poseł czy senator przeciętnie zarabiający przed wyborem nie musiał obecnie tracić czy żyć w biedzie. Gdyby diety i ryczałty były zbyt niskie, to wtedy na pełnienie zaszczytnych funkcji poselskich albo senatorskich stać byłoby tylko ludzi zamożnych, posiadających zgromadzone w odpowiednich ilościach środki pozwalające przeżyć im okres sprawowania mandatu. Byłoby to złe rozwiązanie. Diety i ryczałty nie mogą być jednak za duże, gdyż wtedy powstałoby niebezpieczeństwo, że wielu podejmowałoby decyzję o kandydowaniu, mając na uwadze nie potrzebę służenia, lecz osiągnięcie korzyści materialnych. Byłoby to również złe rozwiązanie. Wobec tego należy przyjąć jakieś rozwiązanie pośrednie. Jest nim — moim zdaniem — obecna regulacja tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-199.6" who="#StanisławCieśla">Wysoka Izbo! Przyjęcie rozwiązania proponowanego w art. 23 ust. 8 sprowadzałoby się do tego, że ryczałt poselski czy senatorski na dzisiaj wynosiłby prawie 3 mln zł. Do tego jeszcze dieta, no i mielibyśmy w sumie dochód równy pensji premiera albo nawet prezydenta Rzeczypospolitej. Nie trudno jest wyobrazić sobie atmosferę spotkań z wyborcami po ewentualnym przyjęciu takiego rozwiązania. Oburzenie społeczne byłoby wtedy w pełni uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-199.7" who="#StanisławCieśla">Inną ważną kwestią jest łączenie funkcji posła czy senatora z dotychczasową pracą zawodową. Wydaje mi się, że tych dwóch spraw nie da się w przyszłości pogodzić ze sobą. Dlatego też należałoby, począwszy już od Sejmu następnej kadencji, wprowadzić obowiązkowy urlop parlamentarny, uzawodowić działalność parlamentarną.</u>
          <u xml:id="u-199.8" who="#StanisławCieśla">Proszę Państwa! Nie jest do przyjęcia także proponowany zapis art. 27 stanowiący, że byłym posłom i byłym senatorom z tytułu pracy parlamentarnej przysługuje dodatek do emerytury lub renty w wysokości 50% aktualnie obowiązującej diety poselskiej albo senatorskiej. Gdyby zapis taki stał się prawem sprowadzałoby się to do tego, że kilka tysięcy osób miałoby dodatki do emerytury bądź renty w wysokości około dwukrotnej najniższej emerytury. A więc znów powstałaby grupa nowych prominentów.</u>
          <u xml:id="u-199.9" who="#StanisławCieśla">Jestem zatem za całkowitym skreśleniem z projektu tego artykułu. Można by co najwyżej zgodzić się z przyznaniem byłym posłom i byłym senatorom dodatków do emerytur czy rent, ale w wysokości nie 50%, lecz na przykład 20%, aktualnie obowiązującej diety i to tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach, np. gdy emerytura bądź renta byłego posła albo senatora jest niższa niż przeciętna renta czy emerytura krajowa.</u>
          <u xml:id="u-199.10" who="#StanisławCieśla">Wysoki Sejmie! Myślę, że będę wyrazicielem wszystkich państwa, członków tej Izby, jeżeli powiem, że na temat diet i ryczałtów poselskich nie mamy nic do ukrycia przed społeczeństwem. Dobrze byłoby, żeby dla uniknięcia różnych niejasności i niedomówień przedstawiciel sejmowej Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich składał od czasu do czasu krótką informację na ten temat w telewizji. Pozwoliłoby to w jakimś stopniu wyeliminować różne mity krążące na temat dochodów parlamentarzystów.</u>
          <u xml:id="u-199.11" who="#StanisławCieśla">W związku z przedstawioną wyżej argumentacją składam następujące poprawki:</u>
          <u xml:id="u-199.12" who="#StanisławCieśla">Poprawka pierwsza — art. 23 ust. 8 winien mieć treść: Ryczałt, o którym mowa w ust. 3, określa odpowiednio Prezydium Sejmu i Senatu.</u>
          <u xml:id="u-199.13" who="#StanisławCieśla">Poprawka druga — ma dwa warianty. Wariant pierwszy, zgodnie z propozycją pana posła Szymańskiego, skreślić w całości art. 27. Wariant drugi, art. 27 przyjmuje brzmienie: Byłym posłom i byłym senatorom z tytułu pracy parlamentarnej przysługuje w szczególnie uzasadnionych przypadkach dodatek do emerytury albo renty w wysokości 20% aktualnie obowiązującej diety poselskiej bądź senatorskiej.</u>
          <u xml:id="u-199.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-200.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Macieja Bednarkiewicza z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, następnie panią poseł Teresę Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#MaciejBednarkiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Upoważniony zostałem przez Obywatelski Klub Parlamentarny, ażeby przedstawić państwu komentarz wraz z wnioskami do projektu przedłożonego przez pana posła. Cieszę się, że w wielu wypadkach wniosek ten będzie zgodny z wnioskami, które tutaj zostały zgłoszone i również zgodny z wnioskiem pana posła sprawozdawcy składanym jako jego wniosek prywatny, zgodnie zresztą z wnioskiem pana posła Twaroga, który w tej sprawie, wraz z posłem Szymańskim, prosił Wysoką Izbę o dokonanie odpowiedniej korekty. Ale chciałbym uzasadnienie do tych wniosków sprowadzić do kwestii może mniej emocjonalnych.</u>
          <u xml:id="u-201.1" who="#MaciejBednarkiewicz">Formułuję więc wnioski tak: Obywatelski Klub Parlamentarny opowiada się za poprawką mniejszości w odniesieniu do treści art. 11 pkt 4 i prosi, by Wysoka Izba zechciała nadać przepisowi temu brzmienie: ogłaszanie wypowiedzi posłów i senatorów w środkach masowej informacji. Tak powinien brzmieć pkt 4.</u>
          <u xml:id="u-201.2" who="#MaciejBednarkiewicz">Składamy wniosek, by Wysoka Izba zechciała ograniczyć treść pkt 8 art. 23 do zwrotu: „Ryczałt, o którym mowa w ust. 3 określa odpowiednio Prezydium Sejmu i Senatu”. I wreszcie, by zechciała Wysoka Izba skreślić w ogóle brzmienie art. 27.</u>
          <u xml:id="u-201.3" who="#MaciejBednarkiewicz">Moje uzasadnienie — części dotyczącej tych dwóch wniosków o charakterze ekonomicznym — wydaje mi się, że najbardziej racjonalnym i rozsądnym uzasadnieniem jest, że ten wniosek nie został skonsultowany z ministrem finansów, że odpowiednie pozycje budżetowe nie zostały ustalone przez nas wtedy, kiedyśmy budżet ustalali i wreszcie, że tego rodzaju materia, w moim przekonaniu, jednak mimo wszystko nie powinna być regulowana ustawą. Dotyczy to zarówno treści art. 27, jak i tej, części ust. 8 art. 23, który nakazywałby czy też plasował tę wysokość w jakichkolwiek ramach. Mam oczywiście na myśli kondycję państwa, budżetu, sum przeznaczonych dla Kancelarii Sejmu i Senatu. Te sumy są już po prostu ustalone i w ramach nich może być mowa o ustalaniu ryczałtu.</u>
          <u xml:id="u-201.4" who="#MaciejBednarkiewicz">Jeśli natomiast chodzi o art. 11. Uzasadnienie nasze sprowadza się do tezy, tak jak słusznie pan poseł Jerzy Szymański powiedział, że formuła przyjęta w brzmieniu projektu nakazywałaby ażeby masowe środki informacji, na żądanie każdego posła i każdego senatora, ogłaszały ich wypowiedzi. Myślę, że minimum wyobraźni daje nam podstawę do stwierdzenia, że taki przepis jest kompletnie nie do przyjęcia. On zresztą, proszę państwa, byłby całkowicie sprzeczny z prawem prasowym. Nie może być takiej sytuacji, ażeby o tym co w masowych środkach informacji się ukazuje, decydowali wyłącznie posłowie, a dziennikarze czy osoby odpowiedzialne za politykę środków masowego przekazu nie mieliby na to żadnego wpływu. Ta kompetencja ustaw tutaj stawałaby w oczywistej sprzeczności.</u>
          <u xml:id="u-201.5" who="#MaciejBednarkiewicz">Przy pomocy takich racjonalnych uzasadnień i środków przedstawiam wniosek Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, przekonany, że państwo wszyscy tak brzmiące poprawki zaakceptują.</u>
          <u xml:id="u-201.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-202.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Teresę Liszcz, bez przynależności klubowej, a następnie panią poseł Annę Szymańską-Kwiatkowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#TeresaLiszcz">Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Ja znów w dwóch konkretnych sprawach, mianowicie chodzi mi o art. 23 na str. 8, to jest artykuł, który dotyczy ryczałtu poselskiego, a konkretnie zaliczania okresu pobierania tego ryczałtu do stażu, od którego zależą uprawnienia pracownicze oraz stażu emerytalnego. Otóż stwierdzam, że ten przepis jest nie uzgodniony i nie zharmonizowany z odpowiednim przepisem ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym, która to ustawa, inaczej nieco i w szerszym zakresie, zalicza okres sprawowania mandatu posła na Sejm, z tym, że mówię tylko o pośle, nie o senatorze, do stażu emerytalnego. Ustawa nie uzależnia zaliczania czasu sprawowania mandatu do stażu ubezpieczeniowego od tego, czy był pobierany ryczałt czy nie, a więc czy było to poselstwo zawodowe czy nie. My tutaj w tym zapisie uzależniamy to od pobierania ryczałtu, a więc zawężamy to uprawnienie. Te dwie rzeczy trzeba uzgodnić.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#TeresaLiszcz">Przyznam, że trochę w pośpiechu przygotowałam projekt zmiany, który by to miał uzasadnić, bo w ogóle jesteśmy zaskoczeni wprowadzeniem tego tematu do porządku obrad, ale mogłoby to brzmieć mniej więcej tak: proponowałabym zrezygnowanie z pierwszego zdania ust. 1, bo to pierwsze zdanie jest lepiej zastąpione przez odpowiedni przepis emerytalny. Z tym, że trzeba by uzupełnić ten przepis o zapis dotyczący senatorów.</u>
          <u xml:id="u-203.2" who="#TeresaLiszcz">Natomiast w drugim zdaniu trzeba by napisać na przykład tak: „okres pobierania ryczałtu, albo okres sprawowania mandatu posła lub senatora, raczej tak, zalicza się również do stażu pracowniczego, od którego zależą ubezpieczenia pracownicze oraz prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, w tym także uprawnienia szczególne uzależnione od pracy w określonym zawodzie, w określonej branży lub w określonym zakładzie”.</u>
          <u xml:id="u-203.3" who="#TeresaLiszcz">Chodzi tutaj o doliczanie także do tzw. branżowego lub zakładowego stażu pracy, czego w tym zapisie nie było. To jest pierwsza poprawka, która myślę, że w czasie przerwy, zostanie dokładnie zredagowana.</u>
          <u xml:id="u-203.4" who="#TeresaLiszcz">W ust. 5 proponuję drobną zmianę, z której wynikałoby jasno, że może być przyznany ryczałt częściowy. Wydaje się, że nawet przy brzmieniu obecnym nie musi być tak, że albo jest ryczałt albo go nie ma wcale. Skoro Prezydium Sejmu może zdecydować w ogóle o przyznaniu ryczałtu, to może również zadecydować o przyznaniu go w części. Ale sądzę, że byłoby dobrze wyraźnie napisać o tym, że w wypadkach innych niż określone w ust. 1 o przyznaniu w całości lub w części miesięcznego ryczałtu poselskiego lub senatorskiego i związanych z tym świadczeń, decyduje odpowiednio Prezydium Sejmu lub Senatu. Zmiana polegałaby tylko na dodaniu „w całości lub w części”, dla jasności sprawy.</u>
          <u xml:id="u-203.5" who="#TeresaLiszcz">I jeszcze mam pewną propozycję uzupełnienia do ust. 3. Ten ustęp dotyczący ochrony trwałości stosunku pracy posła i senatora nie chroni go, moim zdaniem, w każdym przypadku. Mianowicie nie obejmuje swoim zakresem przypadków zatrudnienia na czas określony. W świetle tego przepisu, jeżeli poseł lub senator, zatrudniony na czas określony, kończy zatrudnienie w okresie kadencji, to nie jest chroniony przed rozwiązaniem stosunku pracy. Być może jest to świadome i celowe, bo oczywiście takie rozwiązanie może być przyjęte, ale moim zdaniem jest ono trochę niebezpieczne i krzywdzące. Proponowałabym objąć ochroną i tych pracowników, przez zamieszczenie ust. 4 w następującym na przykład brzmieniu: „Stosunek pracy zawarty na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy, który ustałby przed upływem kadencji ulega przedłużeniu do końca 3-miesięcznego okresu od dnia wygaśnięcia mandatu”. Chodzi o to, żeby poseł miał te 3 miesiące po wygaśnięciu mandatu na znalezienie sobie innej pracy.</u>
          <u xml:id="u-203.6" who="#TeresaLiszcz">Na koniec chciałabym się jeszcze wypowiedzieć zdecydowanie przeciwko propozycji utrzymywania praktyki podwyższania emerytur poselskich aż o 50%. Uważam, że zwłaszcza w kontekście zniesienia tzw. prominenckich rent i emerytur także z mocą wsteczną, przyznawanie sobie czy sankcjonowanie dla siebie takich emerytur jest nieprzyzwoite. Oczywiście mój sprzeciw dotyczy także emerytur i rent dla byłych posłów i senatorów, którzy już je otrzymują.</u>
          <u xml:id="u-203.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-204.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Annę Szymańską-Kwiatkowską z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, a następnie pana posła Waldemara Pawlaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#AnnaSzymańskaKwiatkowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałam przy okazji tej naszej dzisiejszej dyskusji wystąpić z pewnym wnioskiem — propozycją, ale zanim go sformułuję, jeśli państwo Pozwolicie, kilka słów refleksji.</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#AnnaSzymańskaKwiatkowska">Otóż stało się już faktem i myślę, że nie jest to żadna oryginalna refleksja i spostrzeżenie, że Sejm stał się chłopcem do bicia. Cienka granica między bezprecedensowym obrażaniem najwyższego organu władzy, a polityczną dysputą o kształcie politycznego ustroju Rzeczypospolitej Polskiej i kształcie przyszłego parlamentu dawno została przekroczona.</u>
          <u xml:id="u-205.2" who="#AnnaSzymańskaKwiatkowska">Zdarzają się takie oceny i nie są one odosobnione, jak w poniedziałkowym „Życiu Warszawy”, że obecny Sejm jest w 2/3 własną karykaturą, a jego trwanie musi działać demoralizująco na społeczeństwo, które ma reprezentować.</u>
          <u xml:id="u-205.3" who="#AnnaSzymańskaKwiatkowska">Z drugiej strony bywają i takie oceny, jak w „Tygodniku Gdańskim”, bardziej wyważone i adekwatne do tego, co i jak robi polski Sejm, będące efektem politycznej umowy i rozwagi i politycznego rozsądku. Pozwolicie państwo, że zacytuję. „Przyjemnie się pomylić tak, jak się pomylono, bowiem nowo uformowany parlament bardzo dobrze pełni swoją rolę. W rocznicę jego wyboru warto to powiedzieć. Obie Izby pracują konsekwentnie burząc stary porządek. Tworzą równocześnie nowy, zgodny z odczuciami społecznymi i koncepcjami niezawisłego rządu. Nieczęste pomyłki Sejmu weryfikuje Izba wyższa — Senat. Zdarzające się pośpiech i gubienie hierarchii ważności prac ustawodawczych są do wybaczenia pod presją skrzeczącej wokoło rzeczywistości. Kompromisowy układ w parlamencie z udziałem zepchniętych do defensywy komunistów okazał się chyba przydatniejszy niż gra równoprawnych, moralnych i ambitnych politycznie partii, ta gra mogłaby wydłużać i blokować postęp prac legislacyjnych”.</u>
          <u xml:id="u-205.4" who="#AnnaSzymańskaKwiatkowska">Myślę, że nie neguje się potrzeby przeprowadzenia wyborów w przyszłym roku, choć sądzę, że nikt rozsądny w Polsce nie może nie dostrzegać związanych z tym niebezpieczeństw w sytuacji, kiedy nie wykrystalizowała się jeszcze silna szerokim społecznym poparciem partia polityczna. A krzykaczy i demagogów nigdy nie brakowało. Niektórzy zresztą, którzy już dzisiaj krzyczą o potrzebie rozwiązania Sejmu, startowali w wyborach w ubiegłym roku i w wyborach samorządowych, no i niestety, przegrali.</u>
          <u xml:id="u-205.5" who="#AnnaSzymańskaKwiatkowska">Myślę jednak, że dopiero w klimacie społecznego poparcia, tworzonego wokół Sejmu, można rozważać kwestie poselskiej dyscypliny, jakości pracy. Ciągłe udowadnianie, że ci, a właściwie większość, która tu siedzi nie ma do tego prawa, musi przynosić określone efekty, których nie zmieni nawet trzykrotne podpisywanie listy.</u>
          <u xml:id="u-205.6" who="#AnnaSzymańskaKwiatkowska">Jednak mimo tej niekorzystnej wokół Sejmu atmosfery uważam, że istnieje potrzeba naszej wewnętrznej poselskiej dysputy, jak, w jaki sposób powinniśmy doskonalić naszą pracę w Sejmie.</u>
          <u xml:id="u-205.7" who="#AnnaSzymańskaKwiatkowska">I Chciałam zaproponować, jest to mój wniosek, aby spotkały się razem wszystkie kluby poselskie, i porozmawiały na ten temat. Dobrym punktem wyjścia do tej dyskusji, moim zdaniem, mógłby być, między innymi, wywiad w „Słowie Polskim” z datą 26–27 maja pana prof. Janusza Trzcińskiego, przewodniczącego Komisji Ustawodawczej, w którym wypowiada bardzo ciekawe uwagi na temat jakości naszej pracy poselskiej i wymienia siedem poselskich grzechów głównych.</u>
          <u xml:id="u-205.8" who="#AnnaSzymańskaKwiatkowska">Uważam bowiem, że niezależnie od tego, jak długo ten Sejm, nasz Sejm, pracować będzie w tym składzie, nie ulega wątpliwości, że pracować powinien dobrze, by proces polskich reform stawał się faktem i nie utonął w wodolejstwie, pustosłowiu i rozgrywkach politycznych, z których niewiele wynika.</u>
          <u xml:id="u-205.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-206.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Waldemara Pawlaka z PSL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#WaldemarPawlak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pozbawiając posłów wsparcia materialnego na realizację mandatów senatorskich czy poselskich powinniśmy przynajmniej pozostawić im możliwość swobodnej wypowiedzi. Dlatego jestem przeciwny wnioskowi mniejszości. Możliwość wypowiedzi w środkach masowego przekazu, w państwowych środkach masowego przekazu, nie powinna zależeć od uznania kierownictwa środków przekazu, tak jak jest dotychczas, lecz zgodnie z projektem komisji poseł czy senator powinien na własne żądanie mieć możliwość publicznego prezentowania wyborcom w państwowych środkach masowego przekazu swoich poglądów i swojej pracy.</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#WaldemarPawlak">Minimum wyobraźni podpowiada, że senator czy poseł jest osobą odpowiedzialną i nie będzie tego czasu nadużywał i przypuszczam, że dobranocek w telewizji nie będzie wygłaszał.</u>
          <u xml:id="u-207.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-207.3" who="#WaldemarPawlak">Pan poseł Maciej Bednarkiewicz powołując się na prawo prasowe udowodnił nam, że dziennikarze, a nie senatorowie, czy posłowie, powinni decydować. Oczywiście można i tak, że tylko dziennikarze, tylko i wyłącznie dziennikarze będą decydować o losach naszego kraju. Trzeba też pamiętać o pewnych doświadczeniach — np. dziennikarze uporczywie milczeli na temat projektu uchwały, którą dzisiaj przyjęliśmy, dotyczącego spraw niemieckich i spraw odszkodowań, aby ta sprawa była jasna, chodzi o kwoty około siedem razy przekraczające nasze zadłużenie zagraniczne. Dlatego jestem zdecydowanie przeciwny wnioskowi mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-207.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana...</u>
          <u xml:id="u-208.1" who="#komentarz">(Poseł Anna Urbanowicz: Ad vocem)</u>
          <u xml:id="u-208.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, ad vocem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#AnnaUrbanowicz">Mam tylko takie pytanie do pana posła. Kto ma sponsorować te środki masowego przekazu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Adama Michnika z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#AdamMichnik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Poczułem się sprowokowany tym co przed chwilą usłyszałem, a co wydaje mi się dosyć horrendalne i co wydaje mi się nie służyć ani interesowi państwowemu, ani autorytetowi najwyższej Izby. Tak, ja nie rozumiem, ja po prostu nie rozumiem, co to praktycznie znaczy, że każdy poseł i każdy senator każdego dnia ma w telewizji opowiadać o swoich pracach parlamentarnych i przemyśleniach. Tego po prostu nie rozumiem, jeśli nie mam tego rozumieć jako dążenia do ośmieszenia Wysokiej Izby. To znaczy jest to postulat utworzenia jakiegoś zupełnie specjalnego prawa dla posłów i senatorów, prawa jakim nie dysponuje nikt w tym kraju, tworzenia jakiejś nowej kategorii ludzi i kompletnego zamordowania radia, telewizji i prasy. No przecież w tej chwili w Polsce, gdzie cenzury nie ma, gdzie w telewizji oglądamy wypowiedzi z wszystkich politycznych obozów, nawet tych najbardziej egzotycznych, no to dzisiaj domagać się jeszcze, żeby telewizja miała obowiązek emitowania na przykład wszystkich moich wypowiedzi, no ja telewidzom tak źle nie życzę, Wysoka Izbo.</u>
          <u xml:id="u-211.1" who="#AdamMichnik">Uwaga druga. Chciałem przestrzec pana posła przed taką oto konstrukcją, że jeżeli każdy deputowany czy senator nie będzie mógł każdego dnia i o każdej porze dzielić się swoimi znakomitymi przemyśleniami w telewizji, to będzie znaczyło, że o losach kraju będą decydowali dziennikarze.</u>
          <u xml:id="u-211.2" who="#AdamMichnik">Ta konstrukcja, że dziennikarze są winni temu co się złego dzieje w Polsce, ta konstrukcja mnie się wydaje szalenie niebezpieczna i przed nią przestrzegam. Boję się, że w tego rodzaju już nie polowaniu na czarownice panie pośle, ale polowaniu na anioły, my możemy zajść stanowczo za daleko. I ta pokusa, żeby własne niepowodzenia zwalać na dziennikarzy, żeby na nich zrzucać odpowiedzialność mnie się wydaje mieć bardzo złą tradycję w polskiej kulturze politycznej. I uwaga ostatnia. Chcę tutaj na gorąco przyłączyć się do tego, co mówił poseł Stanisław Cieśla i pani posłanka Teresa Liszcz na temat wysokości tych, że tak powiem, gratyfikacji dla parlamentarzystów.</u>
          <u xml:id="u-211.3" who="#AdamMichnik">Wysoka Izbo! Mnie się wydaje, że tu z Sejmu powinien płynąć przykład dla ludzi w całej Polsce, tu stąd z Sejmu winny iść sygnały, że parlamentarzyści są gotowi najpierw zacisnąć własnego pasa nim będą namawiali do tego wszystkich innych.</u>
          <u xml:id="u-211.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Kazimierza Ujazdowskiego ze Stronnictwa Demokratycznego. Słucham?</u>
          <u xml:id="u-212.1" who="#komentarz">(Włodzimierz Wiertek: Ad vocem)</u>
          <u xml:id="u-212.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Ad vocem. Przepraszam panie pośle, pan poseł ad vocem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#WłodzimierzWiertek">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Chciałbym wyjaśnić niektóre sprawy, których nie zrozumiał pan poseł Adam Michnik. Grupie posłów, która wystąpiła z inicjatywą, żeby zapis w ustawie brzmiał: „ogłaszanie wypowiedzi posłów i senatorów na ich żądanie” — wynika z przykrego doświadczenia.</u>
          <u xml:id="u-213.1" who="#WłodzimierzWiertek">Proszę państwa, mimo wielu słów o demokracji, pluralizmie, wolnym domu itd. w dalszym ciągu niektóre grupy posłów są blokowane w dostępie do informacji. Państwowej informacji. Tak było np. w dniu 22 lutego br. kiedy to grupa 10 posłów chciała krótkie oświadczenie odczytać w telewizji. Mimo nacisków klubu, mimo nacisków przewodniczącego naszego Klubu Poselskiego PSL, dziennikarze powiedzieli wprost — nie ogłosimy tego.</u>
          <u xml:id="u-213.2" who="#WłodzimierzWiertek">Czyli pytanie wprost — kto ma decydować w tym państwie? Dziennikarze czy posłowie? O polityce informacyjnej, o sprawach, o których po prostu społeczeństwo powinno wiedzieć. Dzisiaj my, panie pośle Michnik, jako ludowcy nie jesteśmy dopuszczeni do informacji, jutro pan nie będzie dopuszczony. A nie wszyscy mamy środki masowego przekazu łącznie z gazetą w swoich rękach.</u>
          <u xml:id="u-213.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa Chciałam tylko przypomnieć, że jeżeli ad vocem to proszę bardzo krótkie wypowiedzi. A jeżeli chodzi o ustosunkowanie się do wypowiedzi, dyskusja trwa, proszę mi pozwolić skoń... dyskusja trwa i każdy z państwa otrzyma głos. Proszę bardzo panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#KazimierzUjazdowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ja tylko króciutko — gwoli wyjaśnienia. Na początku jeden z panów posłów wyliczył, że przyjmując projekt połączonych komisji nasze pobory byłyby w wysokości 3 mln. Chciałem dowiedzieć się w jaki sposób pan poseł do tej kwoty doszedł. Jeżeli opierał się na pierwszym projekcie, od którego komisja odeszła, że pobory mają być równe pensji podsekretarza stanu, aczkolwiek naprawdę nie wiem ile panowie podsekretarze stanu zarabiają, to mógł do takich wyników dojść. Uważam, że ta jednolita tabela, która, ze skruchą muszę powiedzieć, jeszcze obowiązuje, mówi, że można dać wynagrodzenie w kwocie 2,2 poborów odpowiednio wyliczanych. To jest ta najniższa. A więc poseł w tym projekcie, ja zresztą uważam, że powinien z tej tabeli skorzystać w najniższym wymiarze, to jest mój prywatny pogląd, może zarabiać tyle co wicewojewoda bądź wiceprezydenci trzech miast. Bo to jest kwestia w jaki sposób z tej tabeli się skorzysta. Ja uważam, że należy skorzystać z tej tabeli w najniższym wymiarze.</u>
          <u xml:id="u-215.1" who="#KazimierzUjazdowski">Natomiast nie wiem jak pan poseł wyliczył te 3 mln. Dla mnie jest to tajemnica, mam nadzieję, że poseł sprawozdawca po przerwie, czy w jakiś inny sposób wyjaśni to — żebyśmy wiedzieli. Ja apeluję, aby była to najniższa z możliwych stawek wynikająca z tabeli.</u>
          <u xml:id="u-215.2" who="#KazimierzUjazdowski">Nadto uważam, że stawki poborów poselskich wszystkich funkcjonariuszy Sejmu i Senatu, wszystkich posłów powinny być podawane do publicznej wiadomości. Skoro wiemy ile zarabia pan prezydent, ile zarabia pan premier, uważam że powinni nasi wyborcy wiedzieć ile poseł zarabia. Bo ja się spotykam z tym pytaniem stale i uważam że najlepsza będzie tego rodzaju oficjalna informacja. Nie ma się czego wstydzić, ile zarabiamy czy ile tracimy. To powinno być zupełnie oficjalną rzeczą, o to apeluję do przyszłych, że tak powiem wyliczeń w Sejmie i Senacie, aby o wysokości ryczałtu poselskiego wyborcy nasi wiedzieli bezpośrednio z Sejmu, tak samo o wysokości diety. Jeszcze raz powtarzam, że ta tabela, która obejmuje najrozmaitszych pracowników mianowanych przez Sejm i w stosunku do posłów, w moim przekonaniu, należy z niej skorzystać, z najniższego możliwie wynagrodzenia. Takie jest moje przekonanie.</u>
          <u xml:id="u-215.3" who="#KazimierzUjazdowski">Jednocześnie prosiłbym o wyjaśnienie tych trzech milionów, bo dla mnie jest to chyba wyliczenie wzięte z poprzedniego projektu, a nie z ostatniego. Jeżeli 2,2 średniej płacy to byłoby co najwyżej 2 mln a ja mam dane przedstawione przez biuro Sejmu, że w I kw. średnia płaca w jednostkach gospodarki uspołecznionej wynosiła 731 tys. więc razy 2 plus jeszcze te 0,2 to jest poniżej 2 mln, a nie 3 mln — dlatego proszę o wyjaśnienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł Waldemar Pawlak.</u>
          <u xml:id="u-216.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-216.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie? Przepraszam, myślałam, że pan chciał ad vocem. Przepraszam bardzo, kto z państwa jeszcze chciałby zabrać głos w dyskusji. Proszę bardzo pan poseł będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#RadosławGawlik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zacząłem w międzyczasie pisać swoje uwagi, ale postaram się jednak zabrać głos. Chciałbym przeciwstawić się moją wypowiedzią troszeczkę głosom moich kolegów z OKP.</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#RadosławGawlik">Otóż chcę powiedzieć, że trzeba by było przestać straszyć przywilejami, bo i „Gazeta Wybrzeża” i wczorajsze posiedzenie OKP-u było utrzymane w takim duchu, że oto posłowie sobie jakieś tutaj straszne przywileje przydzielają. Muszę powiedzieć, że się zgadzam w zupełności z tym co pan poseł Ujazdowski powiedział, że faktycznie powinna to być ta 2,2-krotność średniej płacy. I za taką stawką się opowiadam. Chcę tylko spytać, zadać kilka pytań. Czy ta średnia płaca na poziomie właśnie 2,2-krotności czy też trzykrotności przeciętnej płacy w gospodarce uspołecznionej to jest dużo. Dyrektor — pozwólcie państwo porównanie — dyrektor powołany przed 21 marca, czyli ten stary dyrektor jeszcze przed nowymi przepisami, otrzymuje obecnie zasadniczą pensję w wysokości trzykrotności średniej płacy w gospodarce uspołecznionej plus dodatki funkcyjne, stażowe i inne, plus prowizję od zysku. Sądzę, że w tej chwili przeciętny dyrektor otrzymuje co najmniej, porównywalne wynagrodzenie, a z reguły większe od tego, które jest przewidywane w projekcie. Pojawia się teraz pytanie jakby zasadnicze — jaki ma być status posła? Bo w ogóle ta dyskusja właściwie zahacza o status posła. W naszym kraju tak jest, i pewnie jeszcze długo tak będzie i w świecie tak jest, że to materialne wynagrodzenie odzwierciedla status posła w społeczeństwie. Jaki ma być status posła akceptowalny Społecznie. Czy wyborcy chcą abyśmy zarabiali mniej od sekretarek w naszych biurach. Przepraszam za demagogię, ale to była prawda, bo na początku tego roku zryczałtowany dodatek do diet był niższy od tego, co otrzymywały sekretarki w naszych biurach. W tej chwili oczywiście już jest trochę lepiej. Czy też chcą, aby nasz status, nie oszukujmy się, określany przede wszystkim tym wynagrodzeniem był godziwy i pozwalał skoncentrować się na pracy parlamentarnej, a nie na poszukiwaniu dodatkowych źródeł dochodów dla utrzymania siebie i naszych rodzin. I to pytanie trzeba by było chyba wyborcom postawić. Uważam, że sytuacja byłaby czysta, gdybyśmy tego nie uchwalili teraz, ale uchwalili to dla przyszłego Sejmu. Dla tego, który będzie wybrany. Wtedy nikt nie zarzuci nam że dla siebie ale... dla mnie jest to pytanie retoryczne. Uważam, że ten status posła powinien być taki, żeby on nie musiał szukać dodatkowych źródeł dochodu, nie powiem skąd te dodatkowe źródła dochodów mogą płynąć. To panowie i panie sobie dopowiedzą.</u>
          <u xml:id="u-217.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-217.3" who="#RadosławGawlik">Myślę, że to wszystko właściwie co chciałem powiedzieć. Żeby nie straszyć społeczeństwa tymi wielkimi przywilejami i zastanowić się nad tym kim ma być poseł w społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-217.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos? Proszę bardzo panie pośle. Proszę się zapisywać, bo ja mogę nie dojrzeć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#ZbigniewJanas">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Uważam, że nieszczęśliwe jest to porównanie z pensjami dyrektorów. Ogólnie rzecz biorąc uważam, że ludzie biznesu, dyrektorzy fabryk powinni zarabiać więcej, dużo więcej nawet od polityków czy członków parlamentu. Uważam, że to jest zdrowsze. Zresztą w wielu krajach na świecie jest tak, że najlepszymi samochodami, najlepiej właśnie żyją biznesmeni i ludzie zajmujący się sprawami gospodarczymi, a wcale nie politycy.</u>
          <u xml:id="u-219.1" who="#ZbigniewJanas">Następna sprawa — uważam, że nie można tego nie uwzględniać i będzie wielkim błędem jeśli w sytuacji, kiedy jeszcze nie potrafimy udowodnić, że gospodarka ruszyła chociaż troszeczkę do przodu, my sobie podwyższamy pobory. Uważam, że powinniśmy z tym zaczekać. Zgadzam się, że poseł powinien mieć zapewnione normalne warunki egzystencji. Nie można się jednak rozmijać z nastrojami społecznymi. I nie można robić tego w momencie, kiedy gospodarka jest cały czas w tym najtrudniejszym momencie. Jeśli w którymś momencie potrafimy udowodnić, że są takie dziedziny, w których ta gospodarka wyciąga się, że nasze działania spowodowały, że gospodarka rusza do przodu, w tym momencie możemy o tym rozmawiać. W tej chwili uważam to za błąd.</u>
          <u xml:id="u-219.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#AnnaDynowska">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Anna Dynowską, woj. wałbrzyskie. W przeciwieństwie do moich kolegów ja z wyborcami rozmawiałam także na temat wysokości uposażeń poselskich i diet poselskich.</u>
          <u xml:id="u-221.1" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, z uwagą obserwuję dyskusję, która się dziś toczy, na temat który powinien nas interesować. Interesować o tyle, że już od dawna wydawało się, że ten Sejm nie będzie obłudny przed sobą i przed swoimi wyborcami i będzie mówił otwarcie, o wszystkich sprawach.</u>
          <u xml:id="u-221.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-221.3" who="#AnnaDynowska">Wydaje mi się, że temat nie jest w ogóle ani wstydliwy, ani bolesny i od tego tematu oraz od uchwały w sprawie regulaminu Sejmu powinniśmy w ogóle zacząć pracę. Praca zarówno nad regulaminem Sejmu, jak i nad tą ustawą powinna także być robiona w spec trybie, jak robione są inne ustawy gospodarcze, ponieważ tak mnie przynajmniej uczono, warunkiem sukcesu jest praca w normalnie, dobrze zorganizowanych warunkach. A takich warunków nie stwarzają nam obecnie ani ustawa o obowiązkach i prawach posłów, ani regulamin Sejmu, uchwała Sejmu w sprawie regulaminu.</u>
          <u xml:id="u-221.4" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, z przerażeniem spostrzegłam, że dziś na temat płac najwięcej płakali posłowie, którzy nie mają na swoim koncie ustaw, o których mogliby powiedzieć że są ich.</u>
          <u xml:id="u-221.5" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, jestem członkiem Komisji Ustawodawczej, która pracuje na okrągło — od wtorku do soboty, co tydzień. Od nowego roku pracujemy w przerwie obiadowej posiedzeń Sejmu, po posiedzeniach Sejmu i z najróżniejszych okazji. Nie wiem czy państwo widzieli kiedyś jak się pracuje w tej komisji. Praca w tej komisji uniemożliwia jakąkolwiek pracę zawodową.</u>
          <u xml:id="u-221.6" who="#AnnaDynowska">Druga obłuda. Państwo w momencie gdy tutaj siedzicie nie korzystając z ryczałtów poselskich pracujecie w Sejmie, a nie pracujecie na te pieniądze, które zarabiacie w zakładach pracy.</u>
          <u xml:id="u-221.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-221.8" who="#AnnaDynowska">Proszę państwa, to jest jedna wielka obłuda to co się tutaj mówi i dzieje.</u>
          <u xml:id="u-221.9" who="#AnnaDynowska">Nie chcę państwu mówić ile tracę miesięcznie nie pracując zawodowo, siedząc od wtorku do soboty w Warszawie. Jadę 11 godzin do mojego okręgu wyborczego i do mojego miejsca pracy, z którego musiałam zrezygnować przyjmując ten mandat. I wcale nie domagam się pensji w wysokości pensji premiera i nie o to naprawdę chodzi. Tylko nie mogę znieść tej obłudy.</u>
          <u xml:id="u-221.10" who="#AnnaDynowska">Poseł powinien zarabiać tyle pieniędzy w Sejmie, żeby nie oszukiwał swojego przedsiębiorstwa, które mu płaci pieniądze za nic, za to że go nie ma, że wykonuje pracę polityczną.</u>
          <u xml:id="u-221.11" who="#AnnaDynowska">Nawet niekoniecznie merytoryczną w Sejmie. Bo proszę państwa jest różnica między posłem, który przyjeżdża na posiedzenia plenarne, a posłem, który siedzi i robi w tej kuchni sejmowej i gotuje od wtorku do soboty.</u>
          <u xml:id="u-221.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-221.13" who="#AnnaDynowska">Dlatego bardzo popieram wniosek pani poseł Teresy Liszcz o częściowe ryczałty poselskie. Nie wiem dlaczego tu się w ogóle mówi o ryczałtach a nie o pensjach. To jest jedna kolejna wielka obłuda, na którą my sobie nie powinniśmy pozwolić. Sejm tej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-221.14" who="#AnnaDynowska">Popieram to wszystko co powiedział pan poseł Gawlik. Uważam, że powinniśmy także ograniczać się ze względu na budżet, o czym mówił pan poseł Maciej Bednarkiewicz, uchwaliliśmy budżet w takiej wysokości i powinniśmy to uwzględniać.</u>
          <u xml:id="u-221.15" who="#AnnaDynowska">Ale naprawdę nie powinniśmy. Sejm nie powinien oszczędzać na sobie. Powinien oszczędzać wszędzie tam gdzie tylko to możliwe, zaczynając także od siebie. Tylko że proszę państwa, bez obłudy, bez fałszywej skromności, bez populizmu i bez tego typu historii, które powodują, że się ośmieszamy także przed wyborcami. Moi wyborcy uważają, że poseł powinien zarabiać tyle, na ile zasługuje, ile sobie ustali, ile uważa że powinien zarabiać. Poseł i senator ustala prawa w tym kraju.</u>
          <u xml:id="u-221.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-221.17" who="#AnnaDynowska">Pozycja posła, który jeździ autobusami PKS, tramwajami, budzi żałość. Moi wyborcy widząc mnie w środkach masowej komunikacji pytają mnie czy tutaj odbywam spotkania poselskie. I naprawdę społeczeństwo wcale nie jest takie siermiężne i nie ma socjalistycznego pomysłu na posła, jak było do tej pory.</u>
          <u xml:id="u-221.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-221.19" who="#AnnaDynowska">Przy określaniu wysokości zarówno diety poselskiej, jak i ryczałtu apeluję do państwa o umiarkowanie, które jest potrzebne. Ale apeluję także o to, żebyśmy się pozbyli obłudy.</u>
          <u xml:id="u-221.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła.</u>
          <u xml:id="u-222.1" who="#komentarz">(Poseł Zbigniew Janas: Ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-222.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, ad vocem krótko. A następny pan poseł Ryszard Bugaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#ZbigniewJanas">Zbigniew Janas. Zabierałem głos przed panią poseł Anną Dynowską. Oczywiście się z panią zgadzam, że bez obłudy. Rzeczywiście nie powinniśmy brać pieniędzy. Mogę tylko podać swój przykład. Już w październiku zrezygnowałem z pracy, bo wiedziałem, że nie będę mógł wypełniać swoich obowiązków. I po prostu zająłem się tylko Sejmem. Dopiero od stycznia, właściwie od marca zostały wprowadzone te podwójne diety i jakoś na razie dajemy sobie radę. Tylko po prostu chodzi o to, aby więcej nie podwyższać. Tylko o to chodzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#RyszardBugaj">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jedna rzecz mnie łączy, sądzę, z panią poseł Anną Dynowską. Mianowicie podobnie jak ona przebywam w tym budynku co najmniej 5 a nieraz 6 dni w tygodniu, ponieważ takie są obowiązki także komisji budżetowej, a także innych komisji, w prace których jestem zaangażowany i inne prace sejmowe. Dobrze, że ta debata odbywa się publicznie i głośno.</u>
          <u xml:id="u-225.1" who="#RyszardBugaj">Rzeczywiście, te sprawy powinny być dyskutowane publicznie i bez obłudy powinniśmy o nich mówić. Myślę, że rzeczywiście powinniśmy powiedzieć, iż poseł powinien mieć znośne warunki egzystencji. Rzeczywiście nie można zgodzić się na to, by ludzie którzy pracują tu niesłychanie intensywnie, choć nie wszyscy, powiedzmy to także wyraźnie, nie wszyscy, tylko pewna część pracuje tutaj intensywnie, znajdowali się w takiej sytuacji, że nie mogą zabezpieczyć swoich i swojej rodziny absolutnie podstawowych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-225.2" who="#RyszardBugaj">Chciałem tylko zapytać — czy obowiązują nas standardy tego kraju, czy nie. Jeżeli obowiązują nas standardy tego kraju, których miarą jest średni poziom wynagrodzeń w tym kraju, niski poziom wynagrodzeń, to czy mamy prawo domagać się poziomu wynagrodzeń, który jest krotnością, podkreślam, krotnością tego średniego wynagrodzenia.</u>
          <u xml:id="u-225.3" who="#RyszardBugaj">Pragnę pani poseł Annie Dynowskiej zwrócić także uwagę, że nasza dieta poselska, którą dostajemy niezależnie od ryczałtu, który dostaje część posłów, jest oczywiście dietą, która nie tylko wyrównuje wzrost kosztów naszego utrzymania, ale jest rodzajem dodatkowego wynagrodzenia. Powiedzmy to sobie bardzo wyraźnie — jest także dodatkowym wynagrodzeniem. Sądzę więc, że w sytuacji — i tu się zgadzam ze wszystkimi, którzy to poprzednio mówili — kiedy zaproponowaliśmy polskiemu społeczeństwu za rządem naszym, niesłychanie surowe środki, kiedy płace realne są dzisiaj o 30% niższe, gdzie według szacunków, do których mam dostęp i którym się przyglądałem, ponad 40% społeczeństwa polskiego otrzymuje dochody poniżej jakoś tam standardowo mierzonego minimum egzystencji, to czy w tych warunkach nasza Izba, posłowie tej Izby mogą się domagać krotności wynagrodzenia?</u>
          <u xml:id="u-225.4" who="#RyszardBugaj">Uważam, że nie. Uważam też, że każdy zgodnie z własnym sumieniem w dyskusji, a potem w głosowaniu, powinien o tym zdecydować.</u>
          <u xml:id="u-225.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#AdamBabul">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jestem rolnikiem i zaznaczam jeszcze, że jestem posłem-amatorem, nie przeszedłem na zawodowstwo i chyba dzisiaj jeszcze ta grupa posłów nie zabierała głosu, ale nie po to, żeby się upominać. Po prostu chcę zwrócić delikatnie uwagę, że na temat właśnie tych posłów amatorów-rolników ani proponowane zmiany ustawy nic nie mówią, ani oni sami dzisiaj też nic nie mówią. Ale nie o tym chciałem mówić.</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#AdamBabul">Chciałem nawiązać do wypowiedzi pani poseł Anny Dynowskiej, mówiącej o obłudzie i to o obłudzie zbiorowej Sejmu, jak i poszczególnych, nawet dzisiaj z tej trybuny mówiących, posłów. Chcę dać pewien przykład: parlament kraju o większej demokracji parlamentarnej niż nasza, Stanów Zjednoczonych. W tym roku członka parlamentu amerykańskiego obu izb obowiązuje dieta w wysokości 89 tys. dolarów. To nie chodzi o cyfry, to chodzi o same fakty. W pewnym momencie postanowiono, że to wynagrodzenie jest po prostu za niskie i pozwolono członkom parlamentu amerykańskiego, poza oczywiście sprawowaniem mandatów, na dodatkowe zajęcia, czyli na pracę jako przedsiębiorca, czy menadżer. W tej chwili, w połowie roku, ta decyzja jest ostro krytykowana, że dopuszczalne są pewne nadużycia, manipulacje, łapówki itd., itd., nie chcę wymieniać innych form. Postanowiono, że od 1 stycznia 1991 r. wynagrodzenie przedstawiciela parlamentu amerykańskiego będzie wynosiło 125 tys. dolarów, ale z zakazem podejmowania pracy w jakichkolwiek innych dziedzinach. On ma po prostu pracować jako parlamentarzysta. To jest przykład, ja nie będę tutaj wyciągał wniosków, myślę, że wszyscy, panie posłanki i panowie posłowie z tego przykładu wyciągną odpowiednie wnioski.</u>
          <u xml:id="u-227.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos w dyskusji? Proszę bardzo panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#TeresaLiszcz">W sprawie uzupełnienia do swojego wniosku. Pani poseł Anna Dynowską wyraziła m. in. zdziwienie, że niektórzy proponują część ryczałtu. Było to wyraźnie do mnie. Otóż chcę powiedzieć, że mówiąc o części ryczałtu myślałam o sytuacji,...</u>
          <u xml:id="u-229.1" who="#komentarz">(Poseł Anna Dynowską: Ja popierałam ten wniosek)</u>
          <u xml:id="u-229.2" who="#TeresaLiszcz">... przepraszam, ale już dokończę, w niektórych w uzasadnionych sytuacjach ktoś będzie miał przyznany ryczałt mimo nieprzerywania zatrudnienia zawodowego, zwłaszcza w przypadku tzw. wolnych zawodów, albo bez zawieszania prawa do emerytury. O takie sytuacje mi chodziło.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos? Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#AdamMichnik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem odpowiedzieć na polemiczne głosy i na te wizje posła głodującego, zakneblowanego cenzurą, zmaltretowanego w tramwaju, albo w autobusie, cośmy tutaj przed chwilą usłyszeli.</u>
          <u xml:id="u-231.1" who="#AdamMichnik">Wysoka Izbo! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-231.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, proszę o głosy aprobaty albo dezaprobaty w taki sposób, który umożliwi posłowi wypowiedzenie się.</u>
          <u xml:id="u-232.1" who="#komentarz">(Poseł Stefan Myszkiewicz-Niesiołowski: Ale nie używać takich sformułowań)</u>
          <u xml:id="u-232.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#AdamMichnik">Tak, no więc chcę powtórzyć z całą odpowiedzialnością, że głosy, które usłyszałem, że posłowi może nie starczyć na życie, że poseł się nie może wypowiedzieć w środkach masowego przekazu i że jadąc w tramwaju wzbudza żałość, ja takich głosów po prostu nie rozumiem. Nie rozumiem. Dobrze. Nie jestem taki inteligenty, panie pośle, ja nie wszystko rozumiem, ja wielokrotnie jeżdżę tramwajami i autobusami, i żałości nie zdarzyło mi się tym przynajmniej wzbudzić.</u>
          <u xml:id="u-233.1" who="#AdamMichnik">Chcę powiedzieć, że ja się solidaryzuję z głosem pana posła z PSL, który ubolewa, że w telewizji nie ogłoszono deklaracji 10 posłów. Pan ma rację, panie pośle, i każdy tego typu fakt należy piętnować i taką deklarację pan może odczytać tu z tej trybuny, ona idzie na całą Polskę. Ale tych spraw pan żadną ustawą nie załatwi, dlatego że ustawowo pan z tej słusznej sprawy po prostu robi karykaturę. Tak.</u>
          <u xml:id="u-233.2" who="#AdamMichnik">Kto ma decydować ile posłowie zarabiać będą? Ja z panią poseł Anną Dynowską się zgadzam — nie bądźmy obłudni. Nie bądźmy obłudni, i poddajmy tę sprawę publicznej debacie, publicznemu osądowi, niech zdecydują wyborcy, ile chcą, żeby zarabiali ich posłowie.</u>
          <u xml:id="u-233.3" who="#AdamMichnik">I dodatkowo chcę powiedzieć, że to oni mają prawo decydować o tym, bo te gratyfikacje idą z ich podatków. Ja tutaj nie uprawiam, Wysoka Izbo, propagandy, tylko pewnej rzeczy po prostu nie rozumiem. Nie tak dawno tu, w tej sali była dramatyczna dyskusja o tych prominenckich emeryturach. Nie uważałem, żeby to była sprawa pryncypialna, aczkolwiek rozumiem społeczne odczucia i emocje, które ona wzbudzała. Ale co, Wysoka Izbo, proponujemy dzisiaj? Spójrzmy tutaj na tę sprawę w całej prawdzie, żeby tym prominentom te emerytury zwrócić, na tej zasadzie, że oni posłali byli.</u>
          <u xml:id="u-233.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Stefan Niesiołowski, OKP. Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Właściwie też tutaj jednej rzeczy, panie pośle Michnik, nie rozumiem. Zgadzam się co do obłudy, powinno jej w tej Izbie nie być. I jeżeli pan tutaj mówi o prominenckich emeryturach, pan, który tych emerytur bronił, to ja tego nie rozumiem. Znaczy ten populizm dzisiaj to ma być szukanie popularności za tamtą wypowiedź o antykomunizmie jaskiniowym?</u>
          <u xml:id="u-235.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-235.2" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Bo przy tej okazji, jeżeli tę sprawę ruszyliśmy i zestawiliśmy te dwie kategorie, ze szkoły podstawowej pamiętam, że jaskiniowy to był niedźwiedź. Nie jestem specjalistą od jaskiń, ale to, że tutaj siedzimy w ogóle to jest rezultat antykomunizmu. Antykomunistą byłem, jestem i pozostanę, i to uważam za zaszczyt. To przy okazji.</u>
          <u xml:id="u-235.3" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">A jeśli chodzi o to co pan tutaj proponuje, to ja też nie rozumiem. Co, referendum mamy robić ogólnopolskie? Na temat wysokości diet poselskich? Bo jeżeli coś takiego, no to jeżeli mówimy o kompromitacji tej Izby, to by dopiero była kompromitacja, jeżeli byśmy tego rodzaju, przepraszam, tego rodzaju referendum temu społeczeństwu zafundowali.</u>
          <u xml:id="u-235.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, pan poseł Adam Michnik, następnie pan. Proszę, panie pośle pana wskazałam pierwszego. Następny pan poseł...</u>
          <u xml:id="u-236.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-236.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, proszę o umożliwienie posłom wypowiadania się. Proszę, ale krótko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#AdamMichnik">Króciutko odpowiem panu posłowi Stefanowi Niesiołowskiemu. Myślę, że jeżeli dochodzimy do tematu obłudy, panie pośle, to może naprawdę cytujmy się ściśle. Nie broniłem prominenckich emerytur. I to można w stenogramie sprawdzić. I chcę powiedzieć, że jeżeli pan z tej trybuny twierdzi, że ja broniłem prominenckich emerytur, to oświadczam, że pan kłamie. Niech pan teraz mnie poda do marszałka Sejmu. To jest raz.</u>
          <u xml:id="u-237.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-237.2" who="#AdamMichnik">A po wtóre, nie twierdzę, żeby zrobić referendum. To jest też niezły przykład polemicznej uczciwości pana posła Niesiołowskiego. Ja twierdzę i proponuję, żeby to poddać publicznej debacie w prasie i w mass mediach. I kiedy słucham, panie pośle, pańskiej wypowiedzi, to przychodzi mi do głowy, że jest takie istotne miejsce, gdzie się źli, marni, grzeszni chrześcijanie różnią od chrześcijańskich demokratów.</u>
          <u xml:id="u-237.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panie pośle. Pan poseł miał mówić, a już dwa razy był zatrzymywany, więc może pan poseł będzie uprzejmy powiedzieć, a replika...</u>
          <u xml:id="u-238.1" who="#komentarz">(Poseł Bogdan Lukasiewicz: Proszę, żeby mój kolega Stefan Niesiołowski pierwszy zabrał głos.)</u>
          <u xml:id="u-238.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę panie pośle, przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-238.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-238.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam, panie pośle; mam prośbę — proszę wstawać, jeśli ktoś z państwa chcę zabrać głos, bo ja mogę ręki nie usłyszeć...</u>
          <u xml:id="u-238.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-238.6" who="#OlgaKrzyżanowska">... i być potem posądzona... ręki nie zobaczyć i być posądzona o, że tak powiem, niekolejne udzielanie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Daruję sobie, pani marszałek, Wysoka Izbo, debatę na temat, kto jest dobrym chrześcijaninem, zwłaszcza wobec takiego autorytetu od spraw nienawiści, miłości, tolerancji, kultury, jak pan poseł Adam Michnik.</u>
          <u xml:id="u-239.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-239.2" who="#StefanMyszkiewiczNiesiołowski">Oszczędzę też Wysokiej Izbie debaty teologicznej na temat kto, jak długo będzie przebywał w purgatorium. Być może ja, być może poseł Adam Michnik, być może od razu wszyscy pójdziemy do nieba, zwłaszcza że pan, panie pośle, był już nazywany świętym. Powiem tylko tyle, pana jako specjalisty od nienawiści i tolerancji prosiłbym o pewną ostrożność w przypisywaniu komuś kłamstwa, bo to jest bardzo poważne słowo. Oczywiście do pani marszałek skarżyć się nie będę, to pan wystawia sobie świadectwo, jeżeli pan tych słów tak łatwo używa. W moim przekonaniu i w mojej intencji pana wypowiedź, polemiczna w stosunku do wypowiedzi posła Beszty-Borowskiego, nazwanie tego antykomunizmem jaskiniowym, w kontekście tej debaty, było jednoznaczną odpowiedzią i jednoznaczną obroną tego, co tu się skrótowo nazywa prominenckimi emeryturami. I tego pan nie zakłamie panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-239.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#BogdanŁukasiewicz">Lukasiewicz — PSL. Ponieważ wyborcy zostali przywołani tutaj na świadków, chciałbym zaapelować do Wysokiej Izby o przegłosowanie jak najwyższych diet poselskich, ponieważ zadeklarowałem przekazywanie całej diety i zarobków jakie uzyskam na cele społeczne. I postaram się na koniec rozliczyć. Jeżeli będzie to wysoka dieta, część moich wyborców się po prostu ucieszy. A jeżeli chodzi o oszczędności, jestem w Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów i myślę, że oszczędzać możemy na tych wyjazdach zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-241.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-241.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Kto wyjeżdża?)</u>
          <u xml:id="u-241.3" who="#BogdanŁukasiewicz">Za granicą jeszcze do tej pory nie byłem, po prostu nie mam czasu, żeby jechać, ale ta częsta nieobecność 50, 100 posłów, bo tylu mniej więcej bez przerwy jest za granicą... W związku z tym proponowałbym wstrzemięźliwość w wyjazdach zagranicznych i przeniesienie tych kosztów na uposażenie posłów.</u>
          <u xml:id="u-241.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy to jest wniosek formalny o przegłosowanie najwyższych diet,...</u>
          <u xml:id="u-242.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-242.2" who="#OlgaKrzyżanowska">... czy to dotyczy pana diety, bo nie bardzo rozumiem, czy diet nas wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-242.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-243">
          <u xml:id="u-243.0" who="#KrzysztofBielecki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem powiedzieć, że dyskusja na temat wynagrodzeń wcale nie jest śmieszna i polemika, która rozpętała się pomija w zasadzie istotne problemy. 24 kwietnia napisałem do przewodniczącego klubu, pana prof. Bronisława Geremka dłuższy list, w którym próbowałem pewne rzeczy przedstawić. Ponieważ jest tu szereg nieporozumień, jak również pan poseł był uprzejmy przedstawić przynajmniej według mojej wiedzy, niezbyt precyzyjnie jak to wygląda w Stanach Zjednoczonych, chciałbym parę słów na ten temat powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-243.1" who="#KrzysztofBielecki">Otóż przede wszystkim sprawa jest generalnie o wiele bardziej skomplikowana. Myślenie powinno być w kategoriach dochodów, a nie w kategoriach wynagrodzeń. Otóż rozwiązania można by było powiedzieć, są dwa podstawowe. Jedno to jest takie, że poseł nie ma prawa do żadnych dochodów. Mało tego, musi się niejako zrzec wszystkich swoich dochodów, które posiadał dotychczas, w ten sposób, że swoją firmę, swój majątek, swoje papiery oddaje do ślepego trustu, który zarządza tym kapitałem tak, żeby nie było konfliktu interesów. I tak jest to realizowane w Stanach Zjednoczonych. I tam nie można osiągać żadnych dodatkowych wynagrodzeń, jedyną taką furtką, jaką sobie otworzyli posłowie są tzw. wykłady.</u>
          <u xml:id="u-243.2" who="#KrzysztofBielecki">I jest wariant europejski, który jest zupełnie inny, który pozwala na łączenie pewnego majątku, pewnego interesu, przedsiębiorstwa, czy też zakładu z rolą posła.</u>
          <u xml:id="u-243.3" who="#KrzysztofBielecki">I teraz proszę zwrócić uwagę, jak to się tam załatwia. Otóż przede wszystkim podstawą jest tutaj deklaracja dochodowa. Bo co z tego, że poseł będzie zarabiał 100 zł miesięcznie, jeżeli przyrost jego dochodów z tytułu wykonywanej funkcji poselskiej wzrośnie 1000-krotnie, a jest to niezmiernie możliwe. Dlatego przed rozpoczęciem kampanii wyborczej składa się tam oświadczenie majątkowe, w którym precyzyjnie wyjaśnia się swoje powiązania, tzn. gdzie pracuje, jaki ma majątek, w jakich instytucjach, w jakich radach nadzorczych sprawuje funkcje, żeby konflikt interesów, który jest tu kluczem był jasno wyjaśniony. Po czym co roku taką deklarację się odnawia. I wtedy widać kto jest beneficjentem układu.</u>
          <u xml:id="u-243.4" who="#KrzysztofBielecki">Jeżeli tutaj prowadzona jest dyskusja czy to ma być jedna pensja, czy dwukrotna, jest to według mnie zupełnie niepoważna dyskusja, która świadczy o tym, że właśnie to myślenie w kategoriach wynagrodzenia, a nie w kategoriach dochodu jest tutaj dominujące. I co do tego nie ma wątpliwości. Dlatego niedawno, znowu przed parlamentem amerykańskim, odbywała się debata na temat konfliktu interesów, który właśnie dotyczył jednego posła. I przecież ostatnio wyleciał pewien poseł z zachodniego parlamentu za to, że chociaż otrzymywał swoją gażę, na rachunek swojej kancelarii adwokackiej otrzymał milion w danej walucie. I to są powiedzmy ewentualne korzyści, a nie, na miłość boską, nie dyskutujmy tu, czy milion, czy półtora miliona, bo dojdziemy do totalnego zakłamania. Rozumiem, że ten problem właśnie został podniesiony przez tych ludzi, którzy nie mają żadnych korzyści i pracują tutaj ciężko i chcą mieć jakąś minimalnie zagwarantowaną pozycję. Chcą, również będąc posłami zamiejscowymi, zjeść obiad i to na pewno nie najbardziej luksusowy w tej restauracji. I to dla mnie zupełnie nie jest śmieszne.</u>
          <u xml:id="u-243.5" who="#KrzysztofBielecki">Kończąc, jeżeli chcemy tę sprawę uregulować, to uregulujmy ją w taki sposób jak robią to przynajmniej w Zachodniej Europie. To znaczy zróbmy sobie oświadczenia, wyjaśnimy wszystkie powiązania, wyjaśnijmy gdzie są konflikty interesów i w ten sposób będziemy pracowali i będziemy zbliżali się do tej Europy, do której tu wszyscy nawiązują. Nie dyskutujmy tutaj w kategoriach humorystycznych czy to ma być 1,8, czy 2,1, czy 1,0. A jeżeli tu można powiedzieć polemicznie wobec posła Ryszarda Bugaja, no owszem, no można wszystkim zrównać te płace, tylko proszę zwrócić uwagę, że cierpieli z tego tytułu dyrektorzy przedsiębiorstw tyle lat.</u>
          <u xml:id="u-243.6" who="#KrzysztofBielecki">Jest powszechnym dążeniem, nawet przed prywatyzacją, żeby znaleźć właściwych ludzi do przedsiębiorstw, którzy je poprowadzą i którzy będą dokonywali tej restrukturyzacji. I wynagrodzenie musi być zachętą, do tego przecież dodaje się różne te sukcesje jak byśmy to powiedzieli nie po polsku, udziały w dochodach, no po to, żeby ten człowiek był związany. No więc nie wiem, możemy sięgnąć po milion złotych wszyscy równo, tylko naprawdę proszę państwa, nie o to chodzi.</u>
          <u xml:id="u-243.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-244">
          <u xml:id="u-244.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł. Pan poseł Andrzej Bratkowski był przed panem, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-244.1" who="#komentarz">(Poseł Kazimierz Ujazdowski: Pan poseł Bratkowski wyraził zgodę na zmianę kolejności.)</u>
          <u xml:id="u-244.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeżeli pan poseł wyraził zgodę, to proszę pana posła Ujazdowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-245">
          <u xml:id="u-245.0" who="#KazimierzUjazdowski">Pragnę wyjaśnić pewne nieporozumienie, pomiędzy panami posłami, panem posłem Stefanem Niesiołowskim i panem posłem Adamem Michnikiem.</u>
          <u xml:id="u-245.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali).</u>
          <u xml:id="u-245.2" who="#KazimierzUjazdowski">Doskonale pamiętam dyskusję o emeryturach, to prawda, że pan poseł Adam Michnik nie bronił emerytur prominenckich, robił to przez wszystkie komisje, podkomisje i potem na plenarnym posiedzeniu pan minister Jacek Kuroń. To prawda, że to nie pan poseł Adam Michnik.</u>
          <u xml:id="u-245.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali i oklaski)</u>
          <u xml:id="u-245.4" who="#KazimierzUjazdowski">Natomiast na drugi dzień pan poseł Adam Michnik bronił mienia partii i to chyba stąd jest to nieporozumienie, panie pośle Niesiołowski. Dobrze to pamiętam.</u>
          <u xml:id="u-245.5" who="#komentarz">(Oklaski i wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-245.6" who="#KazimierzUjazdowski">Chciałbym jednocześnie powiedzieć, że z całym szacunkiem jestem dla pana posła Ryszarda Bugaja, ale prosiłbym, żeby pan poseł zapoznał się z cennikiem w restauracji, z której musimy korzystać, bo ja nie jestem skłonny do ascezy, i pan poseł Ryszard Bugaj podzieli się ze mną uwagami, jak oszczędza na diecie.</u>
          <u xml:id="u-245.7" who="#komentarz">(Wesołość na sali i oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-246">
          <u xml:id="u-246.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-247">
          <u xml:id="u-247.0" who="#AndrzejBratkowski">Głos pana posła Orzechowskiego tym bardziej mnie przekonuje,...</u>
          <u xml:id="u-247.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-247.2" who="#AndrzejBratkowski">... przepraszam, Ujazdowskiego.</u>
          <u xml:id="u-247.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-247.4" who="#AndrzejBratkowski">Przepraszam, tym bardziej mnie przekonuje, że propozycja, z którą w tej chwili do Wysokiej Izby się zwracam powinna znaleźć poparcie. Proponuję mianowicie żeby zakończyć debatę w tym punkcie porządku dziennego, żeby przerwać tę debatę i odesłać wnioskowany projekt ustawy z powrotem do komisji w celu uzgodnienia tekstów w sposób uniemożliwiający redagowanie ustawy tutaj na sali.</u>
          <u xml:id="u-247.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-248">
          <u xml:id="u-248.0" who="#OlgaKrzyżanowska">O ile rozumiem panie pośle, to są jakby dwa odrębne wnioski. Bo jeden wniosek to jest przerwanie debaty, czyli mamy już zamknąć listę mówców; natomiast drugi postępowanie z ustawą.</u>
          <u xml:id="u-248.1" who="#komentarz">(Poseł Andrzej Bratkowski: Odesłanie z powrotem)</u>
          <u xml:id="u-248.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam tak państwu zaproponować: Poddać pod głosowanie wniosek pana posła o zakończenie debaty, czy Wysoka Izba taką decyzję podejmie, natomiast przed głosowaniem tego wniosku Chciałam państwu poddać taką propozycję, że niezależnie nawet od wniosku pana posła Andrzeja Bratkowskiego, ponieważ poprawek do tej ustawy, pomijając gorącą temperaturę sali, jest tyle, a niektóre, szczególnie poprawki pani poseł Teresy Liszcz, dotykają merytorycznych spraw prawa pracy. Byłoby bardzo niesłuszne, żeby Wysoka Izba uchwalała ustawę o swoich prawach i obowiązkach niezgodnie z prawem pracy.</u>
          <u xml:id="u-248.3" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym przedstawiam państwu propozycję, żeby ta ustawa została przekazana do komisji, żeby wszyscy posłowie zgłaszający poprawki zobowiązali się uczestniczyć w pracach komisji, a głosowanie odbędzie się po opracowaniu poprawek zgłoszonych z sali i przedstawieniu nam stanowiska komisji.</u>
          <u xml:id="u-248.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy jeśli chodzi o tę propozycję, ktoś chciał zabrać głos? Nie.</u>
          <u xml:id="u-248.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm projekt ustawy skierował ponownie do komisji.</u>
          <u xml:id="u-248.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Natomiast pierwszą propozycję pana posła o zamknięciu dyskusji Chciałam poddać pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-248.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku pana posła Andrzeja Bratkowskiego o zakończeniu dyskusji na temat ustawy o prawach i obowiązkach posła zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (229) Kto jest przeciw? (17) Kto wstrzymał się od głosowania? (33) Stwierdzam, że tym samym Wysoka Izba podjęła decyzję zakończenia dyskusji na temat ustawy o prawach i obowiązkach posła.</u>
          <u xml:id="u-248.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Natomiast tak jak powiedziałam poprzednio, bardzo proszę wszystkich posłów zgłaszających poprawki o porozumienie się z Komisją Regulaminową i Spraw Poselskich i dokładne opracowanie ustawy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-248.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia nie został wyczerpany, bo jak państwo pewnie pamiętacie, mieliśmy jeszcze interpelacje i zapytania.</u>
          <u xml:id="u-248.10" who="#OlgaKrzyżanowska">Ponieważ zostało dzisiaj ustalone, że obrady kończymy koło godz. 17, to w takim razie tego ostatniego punktu nie rozpatrzymy dzisiaj. Chciałam Wysoką Izbę poinformować, że Prezydium Sejmu rozpatruje propozycję, którą zgłaszało wielu posłów, żebyśmy mieli stałą godzinę na interpelacje i zapytania, bo jest tak, że praktycznie nigdy tych interpelacji nie możemy w pełni wysłuchać.</u>
          <u xml:id="u-248.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Informacja o treści złożonych interpelacji oraz o treści nadesłanych odpowiedzi na interpelacje zawarta jest w doręczonym państwu druku sejmowym nr 415.</u>
          <u xml:id="u-248.12" who="#OlgaKrzyżanowska">W celu złożenia oświadczenia zgłosił się jeszcze pan poseł Henryk Komar i pani poseł Zofia Wilczyńska. Proszę bardzo pana posła Henryka Komara.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-249">
          <u xml:id="u-249.0" who="#HenrykKomar">Piotrków Trybunalski, dnia 29 maja 1990 roku. Oświadczenie.</u>
          <u xml:id="u-249.1" who="#HenrykKomar">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Rzemieślnicy i kupcy województwa piotrkowskiego zaniepokojeni stanem drobnej wytwórczości, sfery usług oraz prywatnego handlu decydują się na przedstawienie polskiemu parlamentowi najwyższego niepokoju z tego powodu.</u>
          <u xml:id="u-249.2" who="#HenrykKomar">Sądzimy, iż przemawia za tym obowiązek moralny, statut Cechu Rzemiosł Różnych i Wojewódzkiego Zrzeszenia Handlu i Usług oraz nasza wspólna troska o nadawanie lepszego kształtu teraźniejszości i przyszłości, a także, czego się nie wstydzimy, nasz interes grupowy.</u>
          <u xml:id="u-249.3" who="#HenrykKomar">Realizowana aktualnie polityka gospodarcza kładzie się ciężkim brzemieniem na naszych barkach nie tylko dlatego, że jest restrykcyjna, cechuje ją daleko idący fiskalizm, dławienie inflacji odbywa się naszym kosztem, ale towarzyszy jej cały szereg zjawisk, mankamentów, których można by i należałoby uniknąć.</u>
          <u xml:id="u-249.4" who="#HenrykKomar">Coraz więcej osób decyduje się na uprawianie rzemiosła lub handlu na czarno, schodzi do podziemia, unikając obciążeń podatkowych. Zmniejsza to wpływy budżetu państwa, godzi w nasze interesy, szkodząc prowadzonej legalnie działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-249.5" who="#HenrykKomar">Ulegają zróżnicowaniu warunki prowadzenia tejże działalności. Głównie negatywne następstwa ponosi grupa osób, kierująca się tradycyjną etyką rzemieślniczą i kupiecką.</u>
          <u xml:id="u-249.6" who="#HenrykKomar">Stan ten sprzyja działaniom mafijnym. Procesy te rosną ostatnio w lawinowym tempie.</u>
          <u xml:id="u-249.7" who="#HenrykKomar">Jesteśmy przekonani, iż jest sprzyjający czas do podjęcia i zaostrzenia działań kontrolnych. Być może dojrzała sytuacja do tworzenia policji finansowej lub służb działających na jej wzór.</u>
          <u xml:id="u-249.8" who="#HenrykKomar">Naturalny odruch protestu budzą niektóre decyzje ministra finansów, np. ostatnia przewidująca zwolnienia od podatku obrotowego i dochodowego podatników osiągających przychody z niektórych rodzajów nowo uruchamianej działalności gospodarczej. Z tej dobroduszności mogą korzystać jedynie osoby nieskażone dotychczas działalnością gospodarczą na własny rachunek do drugiego pokolenia. Prosimy o pomoc. Sami tej pomocy nie możemy sobie udzielić. Środowisko rzemieślnicze i kupieckie woj. piotrkowskiego jest przekonane, o potrzebie polityki równych szans w gospodarce, równych szans dla tych, którzy w przeszłości prześladowani, zawsze opowiadali się za gospodarką rynkową, za jednakowym traktowaniem wszystkich podmiotów gospodarczych, by praca była towarem. Podpisano: rzemieślnicy i kupcy woj. piotrkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-250">
          <u xml:id="u-250.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła sekretarza o przeczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-251">
          <u xml:id="u-251.0" who="#WaldemarPawlak">Jeszcze raz powtórzę komunikat Komisji Zdrowia o spotkaniu z misją Banku Światowego, grupą do spraw opieki zdrowotnej, które odbędzie się w sobotę 9 czerwca o godz. 8 rano w sali nr 101.</u>
          <u xml:id="u-251.1" who="#WaldemarPawlak">Posłowie z Komisji Zdrowia proszeni są o udział w spotkaniu.</u>
          <u xml:id="u-251.2" who="#WaldemarPawlak">Podpisał przewodniczący Komisji Zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-251.3" who="#WaldemarPawlak">Następny komunikat: polsko-fińska grupa parlamentarna dzisiaj na swym inauguracyjnym posiedzeniu na przewodniczącą wybrała posłankę Alicję Kornasiewicz — PSL. Najbliższe robocze posiedzenie grupy polsko-fińskiej odbędzie się w środę 20 czerwca o godz. 8.30 w sali 102.</u>
          <u xml:id="u-251.4" who="#WaldemarPawlak">I jeszcze dwie informacje o zawartości skrytek poselskich.</u>
          <u xml:id="u-251.5" who="#WaldemarPawlak">Informuję obywateli posłów, że do skrytek wyłożone zostały dokumenty związane z wykonaniem budżetu za rok 1989 i innych planów finansowych. Proszę obywateli posłów o odebranie tych dokumentów.</u>
          <u xml:id="u-251.6" who="#WaldemarPawlak">I następna informacja dotycząca członków podkomisji wspierania inicjatyw ekologicznych. W skrytkach poselskich znajdują się dodatkowe dokumenty na posiedzenie 12 bm. poświęcone gospodarce wodnej.</u>
          <u xml:id="u-251.7" who="#WaldemarPawlak">Podpisał: Radosław Gawlik, przewodniczący komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-252">
          <u xml:id="u-252.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym kończymy 32 posiedzenie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-252.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Protokół posiedzenia będzie wyłożony w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-252.2" who="#OlgaKrzyżanowska">O terminie i porządku następnego posiedzenia zostaną państwo powiadomieni. Posiedzenie następne jest za 2 tygodnie — czwartek, piątek i sobotę. Termin jest w zasadzie ustalony, natomiast porządek państwo dostaną.</u>
          <u xml:id="u-252.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-252.4" who="#komentarz">(Wicemarszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-252.5" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 17 min 30)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>