PPC / ppc

text_structure.xml 929 KB
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048 1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1076 1077 1078 1079 1080 1081 1082 1083 1084 1085 1086 1087 1088 1089 1090 1091 1092 1093 1094 1095 1096 1097 1098 1099 1100 1101 1102 1103 1104 1105 1106 1107 1108 1109 1110 1111 1112 1113 1114 1115 1116 1117 1118 1119 1120 1121 1122 1123 1124 1125 1126 1127 1128 1129 1130 1131 1132 1133 1134 1135 1136 1137 1138 1139 1140 1141 1142 1143 1144 1145 1146 1147 1148 1149 1150 1151 1152 1153 1154 1155 1156 1157 1158 1159 1160 1161 1162 1163 1164 1165 1166 1167 1168 1169 1170 1171 1172 1173 1174 1175 1176 1177 1178 1179 1180 1181 1182 1183 1184 1185 1186 1187 1188 1189 1190 1191 1192 1193 1194 1195 1196 1197 1198 1199 1200 1201 1202 1203 1204 1205 1206 1207 1208 1209 1210 1211 1212 1213 1214 1215 1216 1217 1218 1219 1220 1221 1222 1223 1224 1225 1226 1227 1228 1229 1230 1231 1232 1233 1234 1235 1236 1237 1238 1239 1240 1241 1242 1243 1244 1245 1246 1247 1248 1249 1250 1251 1252 1253 1254 1255 1256 1257 1258 1259 1260 1261 1262 1263 1264 1265 1266 1267 1268 1269 1270 1271 1272 1273 1274 1275 1276 1277 1278 1279 1280 1281 1282 1283 1284 1285 1286 1287 1288 1289 1290 1291 1292 1293 1294 1295 1296 1297 1298 1299 1300 1301 1302 1303 1304 1305 1306 1307 1308 1309 1310 1311 1312 1313 1314 1315 1316 1317 1318 1319 1320 1321 1322 1323 1324 1325 1326 1327 1328 1329 1330 1331 1332 1333 1334 1335 1336 1337 1338 1339 1340 1341 1342 1343 1344 1345 1346 1347 1348 1349 1350 1351 1352 1353 1354 1355 1356 1357 1358 1359 1360 1361 1362 1363 1364 1365 1366 1367 1368 1369 1370 1371 1372 1373 1374 1375 1376 1377 1378 1379 1380 1381 1382 1383 1384 1385 1386 1387 1388 1389 1390 1391 1392 1393 1394 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 1405 1406 1407 1408 1409 1410 1411 1412 1413 1414 1415 1416 1417 1418 1419 1420 1421 1422 1423 1424 1425 1426 1427 1428 1429 1430 1431 1432 1433 1434 1435 1436 1437 1438 1439 1440 1441 1442 1443 1444 1445 1446 1447 1448 1449 1450 1451 1452 1453 1454 1455 1456 1457 1458 1459 1460 1461 1462 1463 1464 1465 1466 1467 1468 1469 1470 1471 1472 1473 1474 1475 1476 1477 1478 1479 1480 1481 1482 1483 1484 1485 1486 1487 1488 1489 1490 1491 1492 1493 1494 1495 1496 1497 1498 1499 1500 1501 1502 1503 1504 1505 1506 1507 1508 1509 1510 1511 1512 1513 1514 1515 1516 1517 1518 1519 1520 1521 1522 1523 1524 1525 1526 1527 1528 1529 1530 1531 1532 1533 1534 1535 1536 1537 1538 1539 1540 1541 1542 1543 1544 1545 1546 1547 1548 1549 1550 1551 1552 1553 1554 1555 1556 1557 1558 1559 1560 1561 1562 1563 1564 1565 1566 1567 1568 1569 1570 1571 1572 1573 1574 1575 1576 1577 1578 1579 1580 1581 1582 1583 1584 1585 1586 1587 1588 1589 1590 1591 1592 1593 1594 1595 1596 1597 1598 1599 1600 1601 1602 1603 1604 1605 1606 1607 1608 1609 1610 1611 1612 1613 1614 1615 1616 1617 1618 1619 1620 1621 1622 1623 1624 1625 1626 1627 1628 1629 1630 1631 1632 1633 1634 1635 1636 1637 1638 1639 1640 1641 1642 1643 1644 1645 1646 1647 1648 1649 1650 1651 1652 1653 1654 1655 1656 1657 1658 1659 1660 1661 1662 1663 1664 1665 1666 1667 1668 1669 1670 1671 1672 1673 1674 1675 1676 1677 1678 1679 1680 1681 1682 1683 1684 1685 1686 1687 1688 1689 1690 1691 1692 1693 1694 1695 1696 1697 1698 1699 1700 1701 1702 1703 1704 1705 1706 1707 1708 1709 1710 1711 1712 1713 1714 1715 1716 1717 1718 1719 1720 1721 1722 1723 1724 1725 1726 1727 1728 1729 1730 1731 1732 1733 1734 1735 1736 1737 1738 1739 1740 1741 1742 1743 1744 1745 1746 1747 1748 1749 1750 1751 1752 1753 1754 1755 1756 1757 1758 1759 1760 1761 1762 1763 1764 1765 1766 1767 1768 1769 1770 1771 1772 1773 1774 1775 1776 1777 1778 1779 1780 1781 1782 1783 1784 1785 1786 1787 1788 1789 1790 1791 1792 1793 1794 1795 1796 1797 1798 1799 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909 1910 1911 1912 1913 1914 1915 1916 1917 1918 1919 1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 2051 2052 2053 2054 2055 2056 2057 2058 2059 2060 2061 2062 2063 2064 2065 2066 2067 2068 2069 2070 2071 2072 2073 2074 2075 2076 2077 2078 2079 2080 2081 2082 2083 2084 2085 2086 2087 2088 2089 2090 2091 2092 2093 2094 2095 2096 2097 2098 2099 2100 2101 2102 2103 2104 2105 2106 2107 2108 2109 2110 2111 2112 2113 2114 2115 2116 2117 2118 2119 2120 2121 2122 2123 2124 2125 2126 2127 2128 2129 2130 2131 2132 2133 2134 2135 2136 2137 2138 2139 2140 2141 2142 2143 2144 2145 2146 2147 2148 2149 2150 2151 2152 2153 2154 2155 2156 2157 2158 2159 2160 2161 2162 2163 2164 2165 2166 2167 2168 2169 2170 2171 2172 2173 2174 2175 2176 2177 2178 2179 2180 2181 2182 2183 2184 2185 2186 2187 2188 2189 2190 2191 2192 2193 2194 2195 2196 2197 2198 2199 2200 2201 2202 2203 2204 2205 2206 2207 2208 2209 2210 2211 2212 2213 2214 2215 2216 2217 2218 2219 2220 2221 2222 2223 2224 2225 2226 2227 2228 2229 2230 2231 2232 2233 2234 2235 2236 2237 2238 2239 2240 2241 2242 2243 2244 2245 2246 2247 2248 2249 2250 2251 2252 2253 2254 2255 2256 2257 2258 2259 2260 2261 2262 2263 2264 2265 2266 2267 2268 2269 2270 2271 2272 2273 2274 2275 2276 2277 2278 2279 2280 2281 2282 2283 2284 2285 2286 2287 2288 2289 2290 2291 2292 2293 2294 2295 2296 2297 2298 2299 2300 2301 2302 2303 2304 2305 2306 2307 2308 2309 2310 2311 2312 2313 2314 2315 2316 2317 2318 2319 2320 2321 2322 2323 2324 2325 2326 2327 2328 2329 2330 2331 2332 2333 2334 2335 2336 2337 2338 2339 2340 2341 2342 2343 2344 2345 2346 2347 2348 2349 2350 2351 2352 2353 2354 2355 2356 2357 2358 2359 2360 2361 2362 2363 2364 2365 2366 2367 2368 2369 2370 2371 2372 2373 2374 2375 2376 2377 2378 2379 2380 2381 2382 2383 2384 2385 2386 2387 2388 2389 2390 2391 2392 2393 2394 2395 2396 2397 2398 2399 2400 2401 2402 2403 2404 2405 2406 2407 2408 2409 2410 2411 2412 2413 2414 2415 2416 2417 2418 2419 2420 2421 2422 2423 2424 2425 2426 2427 2428 2429 2430 2431 2432 2433 2434 2435 2436 2437 2438 2439 2440 2441 2442 2443 2444 2445 2446 2447 2448 2449 2450 2451 2452 2453 2454 2455 2456 2457 2458 2459 2460 2461 2462 2463 2464 2465 2466 2467 2468 2469 2470 2471 2472 2473 2474 2475 2476 2477 2478 2479 2480 2481 2482 2483 2484 2485 2486 2487 2488 2489 2490 2491 2492 2493 2494 2495 2496 2497 2498 2499 2500 2501 2502 2503 2504 2505 2506 2507 2508 2509 2510 2511 2512 2513 2514 2515 2516 2517 2518 2519 2520 2521 2522 2523 2524 2525 2526 2527 2528 2529 2530 2531 2532 2533 2534 2535 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569 2570 2571 2572 2573 2574 2575 2576 2577 2578 2579 2580 2581 2582 2583 2584 2585 2586 2587 2588 2589 2590 2591 2592 2593 2594 2595 2596 2597 2598 2599 2600 2601 2602 2603 2604 2605 2606 2607 2608 2609 2610 2611 2612 2613 2614 2615 2616 2617 2618 2619 2620 2621 2622 2623 2624 2625 2626 2627 2628 2629 2630 2631 2632 2633 2634 2635 2636 2637 2638 2639 2640 2641 2642 2643 2644 2645 2646 2647 2648 2649 2650 2651 2652 2653 2654 2655 2656 2657 2658 2659 2660 2661 2662 2663 2664 2665 2666 2667 2668 2669 2670 2671 2672 2673 2674 2675 2676 2677 2678 2679 2680 2681 2682 2683 2684 2685 2686 2687 2688 2689 2690 2691 2692 2693 2694 2695 2696 2697 2698 2699 2700 2701 2702 2703 2704 2705 2706 2707 2708 2709 2710 2711 2712 2713 2714 2715 2716 2717 2718 2719 2720 2721 2722 2723 2724 2725 2726 2727 2728 2729 2730 2731 2732 2733 2734 2735 2736 2737 2738 2739 2740 2741 2742 2743 2744 2745 2746 2747 2748 2749 2750 2751 2752 2753 2754 2755 2756 2757 2758 2759 2760 2761 2762 2763 2764 2765 2766 2767 2768 2769 2770 2771 2772 2773 2774 2775 2776 2777 2778 2779 2780 2781 2782 2783 2784 2785 2786 2787 2788 2789 2790 2791 2792 2793 2794 2795 2796 2797 2798 2799 2800 2801 2802 2803 2804 2805 2806 2807 2808 2809 2810 2811 2812 2813 2814 2815 2816 2817 2818 2819 2820 2821 2822 2823 2824 2825 2826 2827 2828 2829 2830 2831 2832 2833 2834 2835 2836 2837 2838 2839 2840 2841 2842 2843 2844 2845 2846 2847 2848 2849 2850 2851 2852 2853 2854 2855 2856 2857 2858 2859 2860 2861 2862 2863 2864 2865 2866 2867 2868 2869 2870 2871 2872 2873 2874 2875 2876 2877 2878 2879 2880 2881 2882 2883 2884 2885 2886 2887 2888 2889 2890 2891 2892 2893 2894 2895 2896 2897 2898 2899 2900 2901 2902 2903 2904 2905 2906 2907 2908 2909 2910 2911 2912 2913 2914 2915 2916 2917 2918 2919 2920 2921 2922 2923 2924 2925 2926 2927 2928 2929 2930 2931 2932 2933 2934 2935 2936 2937 2938 2939 2940 2941 2942 2943 2944 2945 2946 2947 2948 2949 2950 2951 2952 2953 2954 2955 2956 2957 2958 2959 2960 2961 2962 2963 2964 2965 2966 2967 2968 2969 2970 2971 2972 2973 2974 2975 2976 2977 2978 2979 2980 2981 2982 2983 2984 2985 2986 2987 2988 2989 2990 2991 2992 2993 2994 2995 2996 2997 2998 2999 3000 3001 3002 3003 3004 3005 3006 3007 3008 3009 3010 3011 3012 3013 3014 3015 3016 3017 3018 3019 3020 3021 3022 3023 3024 3025 3026 3027 3028 3029 3030 3031 3032 3033 3034 3035 3036 3037 3038 3039 3040 3041 3042 3043 3044 3045 3046 3047 3048 3049 3050 3051 3052 3053 3054 3055 3056 3057 3058 3059 3060 3061 3062 3063 3064 3065 3066 3067 3068 3069 3070 3071 3072 3073 3074 3075 3076 3077 3078 3079 3080 3081 3082 3083 3084 3085 3086 3087 3088 3089 3090 3091 3092 3093 3094 3095 3096 3097 3098 3099 3100 3101 3102 3103 3104 3105 3106 3107 3108 3109 3110 3111 3112 3113 3114 3115 3116 3117 3118 3119 3120 3121 3122 3123 3124 3125 3126 3127 3128 3129 3130 3131 3132 3133 3134 3135 3136 3137 3138 3139 3140 3141 3142 3143 3144 3145 3146 3147 3148 3149 3150 3151 3152 3153 3154 3155 3156 3157 3158 3159 3160 3161 3162 3163 3164 3165 3166 3167 3168 3169 3170 3171 3172 3173 3174 3175 3176 3177 3178 3179 3180 3181 3182 3183 3184 3185 3186 3187 3188 3189 3190 3191 3192 3193 3194 3195 3196 3197 3198 3199 3200 3201 3202 3203 3204 3205 3206 3207 3208 3209 3210 3211 3212 3213 3214 3215 3216 3217 3218 3219 3220 3221 3222 3223 3224 3225 3226 3227 3228 3229 3230 3231 3232 3233 3234 3235 3236 3237 3238 3239 3240 3241 3242 3243 3244 3245 3246 3247 3248 3249 3250 3251 3252 3253 3254 3255 3256 3257 3258 3259 3260 3261 3262 3263 3264 3265 3266 3267 3268 3269 3270 3271 3272 3273 3274 3275 3276 3277 3278 3279 3280 3281 3282 3283 3284 3285 3286 3287 3288 3289 3290 3291 3292 3293 3294 3295 3296 3297 3298 3299 3300 3301 3302 3303 3304 3305 3306 3307 3308 3309 3310 3311 3312 3313 3314 3315 3316 3317 3318 3319 3320 3321 3322 3323 3324 3325 3326 3327 3328 3329 3330 3331 3332 3333 3334 3335 3336 3337 3338 3339 3340 3341 3342 3343 3344 3345 3346 3347 3348 3349 3350 3351 3352 3353 3354 3355 3356 3357 3358 3359 3360 3361 3362 3363 3364 3365 3366 3367 3368 3369 3370 3371 3372 3373 3374 3375 3376 3377 3378 3379 3380 3381 3382 3383 3384 3385 3386 3387 3388 3389 3390 3391 3392 3393 3394 3395 3396 3397 3398 3399 3400 3401 3402 3403 3404 3405 3406 3407 3408 3409 3410 3411 3412 3413 3414 3415 3416 3417 3418 3419 3420 3421 3422 3423 3424 3425 3426 3427 3428 3429 3430 3431 3432 3433 3434 3435 3436 3437 3438 3439 3440 3441 3442 3443 3444 3445 3446 3447 3448 3449 3450 3451 3452 3453 3454 3455 3456 3457 3458 3459 3460 3461 3462 3463 3464 3465 3466 3467 3468 3469 3470 3471 3472 3473 3474 3475 3476 3477 3478 3479 3480 3481 3482 3483 3484 3485 3486 3487 3488 3489 3490 3491 3492 3493 3494 3495 3496 3497 3498 3499 3500 3501 3502 3503 3504 3505 3506 3507 3508 3509 3510 3511 3512 3513 3514 3515 3516 3517 3518 3519 3520 3521 3522 3523 3524 3525 3526 3527 3528 3529 3530 3531 3532 3533 3534 3535 3536 3537 3538 3539 3540 3541 3542 3543 3544 3545 3546 3547 3548 3549 3550 3551 3552 3553 3554 3555 3556 3557 3558 3559 3560 3561 3562 3563 3564 3565 3566 3567 3568 3569 3570 3571 3572 3573 3574 3575 3576 3577 3578 3579 3580 3581 3582 3583 3584 3585 3586 3587 3588 3589 3590 3591 3592 3593 3594 3595 3596 3597 3598 3599 3600 3601 3602 3603 3604 3605 3606 3607 3608 3609 3610 3611 3612 3613 3614 3615 3616 3617 3618 3619 3620 3621 3622 3623 3624 3625 3626 3627 3628 3629 3630 3631 3632 3633 3634 3635 3636 3637 3638 3639 3640 3641 3642 3643 3644 3645 3646 3647 3648 3649 3650 3651 3652 3653 3654 3655 3656 3657 3658 3659 3660 3661 3662 3663 3664 3665 3666 3667 3668 3669 3670 3671 3672 3673 3674 3675 3676 3677 3678 3679 3680 3681 3682 3683 3684 3685 3686 3687 3688 3689 3690 3691 3692 3693 3694 3695 3696 3697 3698 3699 3700 3701 3702 3703 3704 3705 3706 3707 3708 3709 3710 3711 3712 3713 3714 3715 3716 3717 3718 3719 3720 3721 3722 3723 3724 3725 3726 3727 3728 3729 3730 3731 3732 3733 3734 3735 3736 3737 3738 3739 3740 3741 3742 3743 3744 3745 3746 3747 3748 3749 3750 3751 3752 3753 3754 3755 3756 3757 3758 3759 3760 3761 3762 3763 3764 3765 3766 3767 3768 3769 3770 3771 3772 3773 3774 3775 3776 3777 3778 3779 3780 3781 3782 3783 3784 3785 3786 3787 3788 3789 3790 3791 3792 3793 3794 3795 3796 3797 3798 3799 3800 3801 3802 3803 3804 3805 3806 3807 3808 3809 3810 3811 3812 3813 3814 3815 3816 3817 3818 3819 3820 3821 3822 3823 3824 3825 3826 3827 3828 3829 3830 3831 3832 3833 3834 3835 3836 3837 3838 3839 3840 3841 3842 3843 3844 3845 3846 3847 3848 3849 3850 3851 3852 3853 3854 3855 3856 3857 3858 3859 3860 3861 3862 3863 3864 3865 3866 3867 3868 3869 3870 3871 3872 3873 3874 3875 3876 3877 3878 3879 3880 3881 3882 3883 3884 3885 3886 3887 3888 3889 3890 3891 3892 3893 3894 3895 3896 3897 3898 3899 3900 3901 3902 3903 3904 3905 3906 3907 3908 3909 3910 3911 3912 3913 3914 3915 3916 3917 3918 3919 3920 3921 3922 3923 3924 3925 3926 3927 3928 3929 3930 3931 3932 3933 3934 3935 3936 3937 3938 3939 3940 3941 3942 3943 3944 3945 3946 3947 3948 3949 3950 3951 3952 3953 3954 3955 3956 3957 3958 3959 3960 3961 3962 3963 3964 3965 3966 3967 3968 3969 3970 3971 3972 3973 3974 3975 3976 3977 3978 3979 3980 3981 3982 3983 3984 3985 3986 3987 3988 3989 3990 3991 3992 3993 3994 3995 3996 3997 3998 3999 4000 4001 4002 4003 4004 4005 4006 4007 4008 4009 4010 4011 4012 4013 4014 4015 4016 4017 4018 4019 4020 4021 4022 4023 4024 4025 4026 4027 4028 4029 4030 4031 4032 4033 4034 4035 4036 4037 4038 4039 4040 4041 4042 4043 4044 4045 4046 4047 4048 4049 4050 4051 4052 4053 4054 4055 4056 4057 4058 4059 4060 4061 4062 4063 4064 4065 4066 4067 4068 4069 4070 4071 4072 4073 4074 4075 4076 4077 4078 4079 4080 4081 4082 4083 4084 4085 4086 4087 4088 4089 4090 4091 4092 4093 4094 4095 4096 4097 4098 4099 4100 4101 4102 4103 4104 4105 4106 4107 
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 18 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałek Tadeusz Fiszbach)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram 17 posiedzenie Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#MikołajKozakiewicz">Na sekretarzy powołuję posłów Krzysztofa Grzebyka i Marka Rutkowskiego.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc za stołem prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Marek Rutkowski.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół 16 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#MikołajKozakiewicz">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny posiedzenia został obywatelom posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje rozszerzenie porządku dziennego posiedzenia o dalsze dwa punkty.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#MikołajKozakiewicz">Jako punkt 1:</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#MikołajKozakiewicz">1. Sprawozdanie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach i prawach posłów na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#MikołajKozakiewicz">7. Sprawozdanie Komisji Ustawodawczej o poselskich projektach ustaw o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#MikołajKozakiewicz">Przebieg posiedzenia byłby więc następujący:</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#MikołajKozakiewicz">1. Sprawozdanie komisji o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach i prawach posłów na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej;</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#MikołajKozakiewicz">2–6. Sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej o rządowych projektach ustaw związanych ze stabilizacją gospodarczą oraz zmianami systemowymi w gospodarce;</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#MikołajKozakiewicz">7. Sprawozdanie komisji o projektach ustaw o zmianie Konstytucji PRL.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje, aby Sejm na podstawie art. 46 regulaminu Sejmu przystąpił do rozpatrzenia porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia, mimo że druki sejmowe zostały doręczone w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#MikołajKozakiewicz">Czy ktoś z obywateli posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#MikołajKozakiewicz">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#MikołajKozakiewicz">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#MikołajKozakiewicz">Uważam zatem, że przedstawiony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny — Sejm zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#MikołajKozakiewicz">Prezydium Sejmu zwraca się do obywateli posłów o współdziałanie w sprawnym przeprowadzeniu posiedzenia, z uwagi na możliwość przeciągnięcia się obrad również na 30 grudnia br.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach i prawach posłów na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druki 61 i 161).</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma sprawozdawca poseł Bohdan Kopczyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#BohdanKopczyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę przedstawić sprawozdanie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach i prawach posłów na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druk nr 161).</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#BohdanKopczyński">Zanim Wysokiemu Sejmowi podam drobne poprawki do poszczególnych zmian, pragnę uzasadnić, czym kierowaliśmy się, przy dokonywaniu tej minimalnej zmiany wymienionej przeze mnie ustawy. Nowelizacja ustawy o obowiązkach i prawach posłów na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej została przygotowana w celu objęcia jej postanowieniami obowiązków i praw senatorów oraz dostosowania przepisów tej ustawy do zmian wprowadzonych ustawą z dnia 7 kwietnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#BohdanKopczyński">Mamy pięć drobnych poprawek. Wysoka Izbo! Zmiana pierwsza dotyczy treści art. 11 i 12 ustawy, które przewidują możliwość powoływania wojewódzkich biur klubów parlamentarnych, a także innych terenowych jednostek organizacyjnych posłów i senatorów, bez nowelizowania i bez formalizowania tych struktur, jak to przewiduje obecna ustawa.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#BohdanKopczyński">Zmiana druga dotyczy treści art. 17. Jest ona niezbędna wobec zdezaktualizowania się w obecnej kadencji Sejmu przesłanki przynależności partyjnej. Możemy zatem tworzyć kluby parlamentarne, koła, zespoły poselskie.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#BohdanKopczyński">Trzecia zmiana dotyczy art. 22, a mianowicie — kwestii immunitetu poselskiego. Poprawka ta jest konsekwencją zmian dokonanych w strukturze organów państwa w związku z likwidacją Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#BohdanKopczyński">Czwarta zmiana dotyczy nowelizacji ustawy emerytalnej i ma na celu uwzględnienie w jej postanowieniach, że okres sprawowania mandatu senatorskiego jest zaliczalny do okresu zatrudnienia, który to okres stanowi podstawę przyznawania świadczeń emerytalnych.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#BohdanKopczyński">Na posiedzeniu komisji, Wysoka Izbo, proponowano — kto ma druki, a sądzę, że wszyscy posłowie mają — do poprawki stylistycznej — ażeby dać taką treść: w artykule 11 oznaczenie ust. 1 i 2 oraz ust. 2 skreśla się; czyli po-zostaje tylko jeden ustęp.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#BohdanKopczyński">Druga poprawka — w art. 12 w ust. 2 po wyrazach: „i finansowe pracy biur” dodaje się: „i jednostek, o których mowa w ustępie 1, zapewnia Kancelaria Sejmu i Kancelaria Senatu we współdziałaniu z wojewodami (prezydentami miast)”, dalej bez zmian. Dodajemy więc tylko: „i jednostek”.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#BohdanKopczyński">Trzecia poprawka, w art. 17, w ust. 1, zmiana a), gdzie wyrazy: „poselskie oparte na zasadzie przynależności partyjnej”, zastępuje się wyrazami: „parlamentarne, koła lub zespoły poselskie” i zmiana b): ust. 2 skreśla się.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#BohdanKopczyński">Art. 3. Proponujemy, Wysoka Izbo, by ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#BohdanKopczyński">W imieniu komisji proponuję, aby Wysoka Izba raczyła przyjąć przedstawiony projekt zmiany ustawy. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#MikołajKozakiewicz">Czy w związku z wystąpieniem pana posła są jakieś uwagi?</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#MikołajKozakiewicz">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach i prawach posłów na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Regulaminową i Spraw Poselskich oraz Komisję Ustawodawczą, wraz z dodatkowymi poprawkami zgłoszonymi przez posła sprawozdawcę, proszę podnieść rękę oraz nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#MikołajKozakiewicz">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#MikołajKozakiewicz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o obowiązkach i prawach posłów na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#MikołajKozakiewicz">Obywatele Posłowie! Prezydium Sejmu stwierdza, że Senat w przekazanym Sejmowi stanowisku (druk nr 145) nie zgłosił poprawek do uchwalonej przez Sejm w dniu 1 grudnia 1989 roku ustawy o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Natomiast zgłoszone w przekazanym Sejmowi stanowisku Senatu poprawki do tekstu ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie objęte nowelą z 1 grudnia 1989 roku stanowią zapowiedź przyszłej inicjatywy ustawodawczej Senatu.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#MikołajKozakiewicz">Wysoka Izbo! Sprawozdania komisji o rządowych projektach ustaw związanych ze stabilizacją sytuacji gospodarczej kraju oraz ze zmianami systemu gospodarczego będą dyskutowane i głosowane w pięciu punktach porządku dziennego, grupujących projekty ustaw o pokrewnej tematyce.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#MikołajKozakiewicz">Szczegółowy przebieg obrad został obywatelom posłom przedstawiony w doręczonym w dniu dzisiejszym druku zawierającym porządek dzienny obecnego posiedzenia Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#MikołajKozakiewicz">Przed przystąpieniem do rozpatrzenia sprawozdań komisji głos zabierze przewodniczący Komisji Nadzwyczajnej, poseł Andrzej Zawiślak.</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#MikołajKozakiewicz">Czy poseł Zawiślak jest na sali? Prosimy bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#AndrzejZawiślak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zacznę może od akcentu osobistego. Występuję pierwszy raz przed Wysoką Izbą i mam zaszczyt występować w sprawach, które mają wymiar historyczny.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#AndrzejZawiślak">Byłem przewodniczącym Komisji Nadzwyczajnej, którą powołał Konwent Seniorów do przygotowania pakietu ustaw. Pracowaliśmy 3 dni i w zasadzie 3 noce. W tej chwili mogę z satysfakcją zaanonsować, że za chwilę posłowie sprawozdawcy przedstawią Wysokiej Izbie rezultat naszych prac.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#AndrzejZawiślak">No cóż, wydaje mi się, że wyrazy najwyższego uznania należą się tym, którzy tempo pracy wytrzymali, aczkolwiek nie wszyscy wytrzymali. Powiem, że może tym, iż nie uczestniczą w rzeczy tak wielkiej, sami się ukarali.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#AndrzejZawiślak">W tej chwili dają się słyszeć głosy, że być może tempo i intensywność przemian, jakie pakiet premiera Balcerowicza zawiera są zbyt wielkie. Że idziemy może zbyt ostro. Chciałbym od razu powiedzieć, że tempo to jest właściwe. Świat wokół nas zmienia się również szybko. Rozejrzyjmy się wokół. Cóż wadzimy? Pod Bramą Brandenburską spacerują w serdecznej komitywie mężowie stanu, którzy do tej pory nie mieli tego zwyczaju. Sympatie i zainteresowania świata zmieniają się, w związku z tym i tempo naszych przemian musi nadążać w sprawach naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#AndrzejZawiślak">Podnoszone są także głosy, że być może głębokość zmian i ich zdecydowanie może spowodować, iż społeczeństwo nasze z trudem będzie wytrzymywać nieuchronne pogorszenie się warunków materialnych w pierwszym okresie wdrażania tych zmian.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#AndrzejZawiślak">No cóż. Pozwolę sobie zacytować w tym miejscu wielkiego prezydenta Francji, generała de Gaulle'a. Kiedyś powiedział, że naród, wolny naród, to coś więcej niż stowarzyszenie konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#AndrzejZawiślak">Wydaje mi się i wierzę, że obecnie jesteśmy narodem, który stanowi coś więcej niż stowarzyszenie konsumentów. I to nieuchronne pogorszenie się w pierwszym okresie warunków materialnych wytrzymamy, bo nie takie rzeczy wytrzymywaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#AndrzejZawiślak">Oczywiście los tego pakietu ustaw leży w gestii Wysokiej Izby. I tak być powinno, i tak już będzie zawsze. Ale warto może przypomnieć, że kiedy starożytny republikański Rzym był zagrożony, to wszystkie gremia, które deliberowały nad wyjściem z niebezpieczeństwa, deliberowały pod hasłem: periculum in mora — groźba tkwi w zwłoce.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#AndrzejZawiślak">Proszę obywatelki posłanki i obywateli posłów, debata dotyczy bardzo złożonych kwestii. Będzie występowało wielu posłów sprawozdawców. Miejmy w naszej świadomości, że zło tkwi w zwłoce. Żebyśmy zdążyli, bo dzisiaj jest już 27 grudnia. Jeśli zdążymy, wtedy i nasza Rzeczpospolita wyprowadzona zostanie na właściwą drogę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej o projektach ustaw:</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#MikołajKozakiewicz">1) o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych (projekt poselski — druk nr 98; projekt rządowy — druki nr 117 i 150);</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#MikołajKozakiewicz">2) o opodatkowaniu wzrostu wypłat wynagrodzeń (druki nr 128 i 151).</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma sprawozdawca pierwszego projektu ustawy poseł Herbert Gabryś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#HerbertGabryś">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Komisja Nadzwyczajna prowadziła swoje prace w sześciu podzespołach. Zespół — umownie zwany pierwszym — zajął się tymi dwoma ustawami, o których przed chwilą pan marszałek mówił.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#HerbertGabryś">Mam przyjemność złożyć sprawozdanie komisji dotyczące projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych — stosowny druk Wysoka Izba otrzymała.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#HerbertGabryś">Analizując druk i projekt rządowy, trzeba stwierdzić, że grupuje on właściwie trzy podstawowe obszary problemowe. Pierwszy z nich dotyczy porządkowania, wyjaśniania i nałożenia przepisów regulujących zasady i problemy związane z funduszem założycielskim. Do tej pory nie było to jednoznacznie określone, stwarzało sporo problemów w interpretacji, a również i w realizacji. To przede wszystkim dotyczy tekstu, który zawarty jest od strony 1 do strony 3.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#HerbertGabryś">Drugi obszar problemowy związany jest z funkcjonowaniem w gospodarce narodowej instytucji biegłego księgowego i badania bilansów. Do tej pory kwestia ta nie jest w sposób jednoznaczny uporządkowana. Brzmienie, które otrzymała Wysoka Izba, jest próbą uporządkowania, z podporządkowaniem funkcji i stanowienia w tym zakresie ministrowi finansów. Oczekujemy, iż w roku 1990 ukaże się stosowny pakiet regulujący całość tego obszaru, jest to zatem w intencji rządu rozwiązanie czasowe.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#HerbertGabryś">I trzecia grupa problemów — wzbudzająca najwięcej dyskusji i emocji — związana jest z tak zwaną dywidendą.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#HerbertGabryś">Wysoka Izbo! Problem pierwszy, ten związany z funduszem założycielskim, w pracach podkomisji, a później Komisji Nadzwyczajnej nie wzbudzał zbyt wielu rozbieżności. Udało się przy tym doprowadzić do wprowadzenia tego, co zawarte jest w druku 98, a co przygotowane zostało z inicjatywy poselskiej i dotyczyło uporządkowania oraz uregulowania sytuacji finansowej tych przedsiębiorstw, które zostały rozdzielone bądź Dołączone z części po roku 1983. Istota problemu polega na tym, iż dywidenda od przedsiębiorstw, które powstały wskutek łączenia lub rozdzielenia po roku 1983, zgodnie z brzmieniem ustawy z lutego 1989 r., naliczana jest wg tzw. bilansu otwarcia, a więc tego bilansu, który niesie w sobie skutki finansowe przeszacowania funduszu założycielskiego o dokonane w tym czasie akty szacunku. Jest to w rozumieniu i komisji, i w rozumieniu inicjatorów tej inicjatywy, która zawarta jest w druku 98, wysoce krzywdzące. W sposób mechaniczny bowiem nakładała ta ustawa rażąco wysoką dywidendę, nie związaną z efektywnością majątku, tychże przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#HerbertGabryś">Uwzględnienie zatem w tej części tej inicjatywy załatwia — że użyję tego słowa — problem jednoznacznie. Konsekwencją takiego rozumowania jest tekst zawarty na stronie ostatniej druku, który w art. 4 mówi, iż niektóre artykuły, a dokładnie art. 1 pkt 1 litera „d” i pkt 2, 4 i 9, obowiązują od dnia 1 stycznia 1989 r. Taka regulacja wymagana jest poczuciem sprawiedliwości w stosunku do tych zakładów, które dotknęło nieszczęście połączenia lub rozłączenia po roku 1983.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#HerbertGabryś">Druga grupa problemów związana jest z funkcjonowaniem instytucji i osoby biegłego księgowego. Intencją przedłożenia rządowego, zaakceptowanego z jednym wyjątkiem — o którym będę mówił — jest przede wszystkim podporządkowanie funkcjonowania tego obszaru ministrowi finansów, jak również uczynienie ministra finansów odpowiedzialnym za spełnianie powinności biegłych księgowych, a więc szeregu czynności, które opisane są w przedłożonym dokumencie.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#HerbertGabryś">Nawiązując do apelu pana marszałka, pozwolę sobie ich nie przytaczać. Jeden element wymagał, zdaniem komisji, ingerencji w projekt rządowy. Mówię o tym elemencie, który zawarty jest w art. 18c pkt 1, w druku poprzednim — w pkt 2, a który tyczy zwrotu poniesionych kosztów przez zakład macierzysty delegujący biegłego księgowego na okres sprawowania funkcji badania bilansu. Dotychczasowe przepisy regulowały to w ten sposób, iż zakład pracy mógł wystąpić do Izby Skarbowej o zwrot poniesionych w związku z tym kosztów. W przedłożeniu rządowym ten obowiązek jest wyartykułowany zdecydowanie i jednoznacznie: Izba Skarbowa ma obowiązek zwrócenia poniesionych kosztów związanych z oddelegowaniem biegłego księgowego. „Schody” — jak się to mówi — zaczęły się w momencie, kiedy zaczęliśmy dyskutować problem dywidendy. Wysoka Izba pozwoli, iż z ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych przeczytam artykuł 21, ten bowiem budzi emocje. Otóż brzmiał on: „jeżeli dywidenda naliczona zgodnie z art. 11 przekracza w latach 1989 i 1990 — 25%, a w roku 1991 — 30% zysku bilansowego, wypłacie na dochód budżetu państwa podlega kwota odpowiadająca w latach 1989 i 1990 — 25%, a w roku 1990 — 30% tego zysku”. Intencją takiego brzmienia ustawy było przygotowanie w stosunkowo krótkim horyzoncie czasu przedsiębiorstw do zwiększenia efektywności majątku trwałego, zmuszenie przedsiębiorstw do przygotowania się do tego roku, w którym ograniczenia dywidendy miały nie funkcjonować. Przypomnę, że miał to być w intencji tej ustawy rok 1992.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#HerbertGabryś">W przedłożeniu rządowym brzmiał ten punkt następująco: „jeżeli dywidenda naliczona zgodnie z art. 11 przekracza w 1989 r. 25% zysku bilansowego, wpłacie na dochód budżetu państwa podlega kwota odpowiadająca 25% tego zysku”. Tak więc został w tym brzmieniu wykluczony próg 30% na rok 1991.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#HerbertGabryś">W wariancie podkomisji brzmienie tego artykułu przewidywało ustalenie na rok 1990 bariery czy progu 30% dywidendy odnoszonej do wypracowanego zysku, a po roku 1991 — bez żadnych ograniczeń.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#HerbertGabryś">Dyskusja w podkomisji sprowadzała się najogólniej do tego, iż ewentualne usunięcie tego ograniczenia na rok 1990 budziło obawy, że przemysły kapitałochłonne, a więc takie jak hutnictwo, przemysł węglowy, przemysły związane z transportem ropy, zostaną postawione w sytuacji upadłościowej, i to bez związku ze skutecznością pracy w roku 1990. Część komisji wyrażała obawę, że upadłość albo problemy funkcjonowania tych przedsiębiorstw spowodować mogą, iż część przedsiębiorstw związanych z nimi może wejść w tę procedurę niespełniania swoich produkcyjnych powinności.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#HerbertGabryś">W głosowaniu w podkomisji przeszedł wariant przedstawiony w przedłożeniu rządowym. Przy 14 głosach opowiadających się za wariantem podkomisji, 18 głosów było za utrzymaniem wariantu rządowego. Z obowiązku informuję Wysoką Izbę, iż intencja, logika i sens eliminacji owej bariery mieszczą się w filozofii programu, który premier Balcerowicz przedstawił nam w swoim wystąpieniu i który Wysoka Izba tak wyraźnie zaakceptowała. Tak więc rozbieżność istniała.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#HerbertGabryś">W przedłożeniu dzisiejszym (druk nr 150) na str. 7 w art. 10 jest zatem zawarta ta treść, która wynika z przedłożenia rządowego. Przeczytam ją w całości.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#HerbertGabryś">Art. 21 otrzymuje brzmienie: „Jeżeli dywidenda naliczona zgodnie z art. 11 przekracza w 1989 r. 25% zysku bilansowego, wpłacie na dochód budżetu państwa podlega kwota odpowiadająca 25% tego zysku”.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#HerbertGabryś">A więc w roku 1990 ograniczenia nie funkcjonują.</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#HerbertGabryś">W tej sytuacji jestem zobowiązany do przedstawienia wniosku grupy mniejszości w Komisji Nadzwyczajnej do projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#HerbertGabryś">Proponujemy, aby art. 21 brzmiał następująco: „Jeżeli dywidenda naliczona zgodnie z art. 11 przekracza w 1989 r. 25%, a w 1990 r. 30% zysku bilansowego, wpłacie na dochód budżetu państwa podlega kwota odpowiadająca w 1989 r. 25%, a w 1990 r. 30% tego zysku”.</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#HerbertGabryś">Przedkładając powyższe, wnoszę uprzejmie, aby Wysoka Izba przyjęła sprawozdanie i projekt ustawy oraz podjęła decyzję co do brzmienia art. 21. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma obecnie sprawozdawca projektu ustawy dotyczącej opodatkowania wzrostu wynagrodzeń, poseł Bohdan Osiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#BohdanOsiński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Pragnę przypomnieć uzasadnienie do projektu ustawy o opodatkowaniu wzrostu wypłat wynagrodzeń, ponieważ jest to w pewnym sensie kwintesencja tego, o czym będę mówił.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#BohdanOsiński">To uzasadnienie brzmiało w sposób następujący: „w 1990 r., w szczególności w pierwszej połowie, istnieje konieczność dostosowania wzrostu wynagrodzeń do zakładanych w programie stabilizacyjnym rządu wzrostu cen detalicznych towarów i usług konsumpcyjnych. W programie zakłada się spadek realnych wynagrodzeń w 1990 r. Założenia te stanowią przesłanki konstrukcji projektu ustawy, który zakłada podatkowe hamowanie wzrostu wynagrodzeń”.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#BohdanOsiński">Jak Wysoka Izba się orientuje, jest to projekt — powiedziałbym — najmniej popularny z tych, które dzisiaj musimy przedstawić w pakiecie rządowym. Prawdopodobnie dlatego zostałem wybrany na posła sprawozdawcę, ponieważ byłem najstarszy z tego grona. I jeżeli będą strzały, to przede wszystkim do posła sprawozdawcy tej komisji.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#BohdanOsiński">Projekt ustawy w wersji przedstawionej Wysokiej Izbie tylko niewiele odbiega od wersji zaproponowanej przez rząd. Główne boje między przedstawicielami rządu a naszą podkomisją dotyczyły ustalenia procentu obniżenia realnych płac w pierwszych miesiącach 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#BohdanOsiński">Jako przedstawiciele Sejmu uważaliśmy, że w wypadku bardzo radykalnego obniżenia realnych płac powinniśmy być o tym informowani, ewentualnie powinny być wprowadzone do projektu odpowiednie zapisy. Ponieważ na zebraniu plenarnym komisji wicepremier Balcerowicz oraz występujący w jego imieniu wiceminister Pazura stwierdzili, że w ich planie nie przewiduje się, aby obciążenie karnymi sankcjami musiało wzrosnąć o ponad 35%, stwierdziliśmy, że zawarte w ustawie pełnomocnictwa dla rządu mogą być do przyjęcia. Przyjęliśmy natomiast dżentelmeńską umowę, że jeżeli ten próg miałby być przeskoczony, sprawa będzie uzgadniana z parlamentem.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#BohdanOsiński">Chciałem omówić jedną z dość poważnych rozbieżności, która zaistniała między komisją sejmową a senacką. Jak państwo się orientujecie, aby przyspieszyć prace nad zatwierdzaniem tego pakietu ustaw, ustalono taką procedurę: w naszych podkomisjach uczestniczyli przedstawiciele Senatu, my uczestniczyliśmy natomiast w komisjach senackich.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#BohdanOsiński">W czasie obrad Senatu uzgodniono w zasadzie wszystkie punkty projektu, wówczas jeszcze wg druku nr 128, z wyjątkiem jednego. Nasza podkomisja zaproponowała mianowicie skreślenie pkt 6, w pierwotnym tekście dotyczącego spółek zagranicznych. Komisja senacka była za utrzymaniem tego punktu według wersji wstępnej.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#BohdanOsiński">Przedstawiany obecnie Wysokiej Izbie projekt jest wersją kompromisową, według której przepisy niniejszej ustawy nie mają zastosowania jedynie do tych spółek zagranicznych, które rozpoczęły działalność gospodarczą po 30 września 1989 r. Nasza podkomisja, skreślając początkowo ten punkt, kierowała się względami wyrównywania praw przez poszczególne podmioty gospodarcze. Natomiast komisja senacka miała na uwadze pewne utrudnienia, które następowałyby w działalności zagranicznych kontrahentów. Ustaliliśmy, że najpoważniejszą trudnością w działalności zagranicznych kontrahentów byłaby konieczność ustalania przez odpowiednie władze wstępnych kwot średniego uposażenia. W związku z tym jest nasza wspólna poprawka, którą, według nieoficjalnych informacji, komisje senackie przyjmą.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#BohdanOsiński">Chciałbym powiedzieć o jeszcze jednej sprawie, która była przedmiotem naszej dyskusji. Dotyczyła ona trudności — tak się nam przynajmniej na początku wydawało — w ustaleniu podstawowego wynagrodzenia na podstawie września br. Po dyskusji i wyjaśnieniach jednego z wiceministrów stwierdziliśmy, że rzeczywiście przyjęcie jako podstawy września, plus odpowiednie współczynniki wynikające ze wzrostu płac w październiku, listopadzie i grudniu, jest celowe. Wprawdzie stwarza to pewne trudności w obliczeniach, ale wyrównuje szanse i jest bardziej sprawiedliwe dla poszczególnych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#BohdanOsiński">Jednocześnie nasza podkomisja zwróciła się do ministerstwa, by dla uniknięcia nieporozumień przedstawiono nam wzór obliczeń. Chcieliśmy wiedzieć, czy nie nastręcza on nadmiernych trudności. Tego rodzaju wzór ministerstwo nam dostarczyło. Jest tam jeden punkt, który umożliwia specyficzne podejście do poszczególnych branż. Jest to istotne, gdyż w jednym przepisie nie można było zawrzeć jednego sformułowania dla wszystkich branż.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#BohdanOsiński">Inne poprawki — możecie państwo je prześledzić porównując pierwszy druk z obecnie obowiązującym — są mało istotne.</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#BohdanOsiński">Istotna zmiana dokonana przez komisję, dotyczy podatku od wzrostu wynagrodzeń, to jest art. 8. Odczytam go: „Podatek od wzrostu wynagrodzeń ustala się w następującej skali opodatkowania: za przekroczenie normy wynagrodzeń obciążających koszty całokształtu działalności w roku podatkowym przewiduje się obecnie: do 3% — tutaj jest stawka podatku za przekroczenie 200%, powyżej 3% — 500%”. W wersji wstępnej było to 2% i ponad 2%. Ta drobna poprawka została dokonana ze względu na możliwości powstania błędów przy obliczeniach.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#BohdanOsiński">Wnoszę do Wysokiej Izby o uchwalenie niniejszej ustawy zgodnie z projektem rządowym, z uwzględnieniem poprawek Komisji Nadzwyczajnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#MikołajKozakiewicz">Mam w tej chwili na liście 10 dyskutantów. W związku z tym proszę uprzejmie nie powtarzać się. W miarę, jak dyskusja będzie się rozwijała, a panie i panowie posłowie stwierdzą, że coś już było powiedziane, proszę skracać wypowiedzi, gdyż mamy bardzo dużo pracy.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#MikołajKozakiewicz">Jako pierwsza głos zabierze poseł Wiesława Ziółkowska z PZPR.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#MikołajKozakiewicz">Przygotuje się poseł Grażyna Staniszewska z OKP.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#WiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Lapidarnie określając, są dwie kotwice, na których zasadza się nasz program. Pierwsza to jest kurs, druga — dochody. Kurs, a szczególnie jego wysokość, będzie determinował tempo wzrostu cen i kosztów. Wysokość tego kursu będzie określała, kiedy przedsiębiorstwa w swej obecnej strukturze produkcyjnej napotkają barierę popytu. A więc będzie określała również możliwości płacowe przedsiębiorstw. Drugi czynnik to możliwości płacowe przedsiębiorstw, a więc cała polityka dochodowa, w tym głównie problemy związane z indeksacją wynagrodzeń z tytułu wzrostu kosztów utrzymania. Od tych dwóch czynników, w szczególności od drugiego, zależy wytrzymałość społeczna załóg.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#WiesławaZiółkowska">Byłam, proszę Wysokiego Sejmu, w swojej fabryce, rozmawiałam z ludźmi i muszę powiedzieć, że w tej sali, z tej trybuny bardzo lekko używa się określenia „wytrzymałość społeczna”. Tam, na dole, ludzie nie uświadamiają sobie, że każda ustawa, o której dzisiaj i przez kolejne 3 dni będziemy mówić, decyduje o ich losie, wiąże się bezpośrednio z nimi samymi.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#WiesławaZiółkowska">Dotarcie do ludzi jest bardzo trudne z wielu względów, przede wszystkim dlatego, że jeszcze niedawno tłumaczyliśmy im, iż muszą wiedzieć, o ile wzrosną ich dochody z tytułu wzrostu kosztów utrzymania, muszą wiedzieć dokładnie, jak będzie wyglądała indywidualna indeksacja. Tymczasem teraz nie potrafimy nawet powiedzieć, jak będzie wyglądała indeksacja funduszowa, ponieważ to uprawnienie pozostawiono w całości premierowi. Jest to trudne również z tego względu, że przez 40 lat oduczyliśmy ludzi albo nie przyzwyczailiśmy ich do tego, że istnieje bezpośredni związek między wynikami przedsiębiorstw a tym, co ludzie otrzymują i ile zarabiają.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#WiesławaZiółkowska">Mając to na uwadze, przychylam się do tego, co powiedział przewodniczący Komisji Nadzwyczajnej, pan poseł Zawiślak, że od tempa podjęcia ustaw zależy ich powodzenie. Ale ich powodzenie zależy od tego tempa w mniejszym stopniu, aczkolwiek zdaję sobie sprawę z jego znaczenia, dlatego tak ciężko pracujemy, natomiast w większym stopniu zależy od tego, w jaki sposób przeniesiemy je do ludzi. Przy czym płaszczyzną przeniesienia tych wszystkich ustaw bezpośrednio do załóg są kierownictwa przedsiębiorstw. Tego stwierdzenia dotychczas w wypowiedziach nie słyszałam. Chciałabym, aby pan premier przyjął to, że bez uczciwej i jasnej gry z załogami, bez uczciwej i jasnej gry z kierownictwami przedsiębiorstw, a za ich pośrednictwem właśnie z załogami, szansa na powodzenie tych pociągnięć jest znikoma.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#WiesławaZiółkowska">Co więc musimy zrobić? Muszą być jasne i mądre przepisy. I uczciwe, po prostu w zwykły, najbardziej ludzki sposób uczciwe.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#WiesławaZiółkowska">W związku z tym proponuję dwie formalne poprawki do przedłożonego projektu ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń. Pierwsza poprawka dotyczy art. 4 pkt 7 — ustawa o kształtowaniu wynagrodzeń, o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń, punkt 7 ma mniejsze znaczenie, ale chronologicznie tak wypada. Proponuję ostatnie dwa wiersze: „i tak ustaloną kwotę, mnożąc przez przeciętne zatrudnienie za okres od września 1989 r. do końca roku podatkowego” zastąpić określeniem „w okresie podatkowym”. Niepotrzebne jest sformułowanie: „od września do końca okresu podatkowego”, tylko: „w okresie podatkowym”. To jest formalna poprawka.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#WiesławaZiółkowska">W art. 4 pkt 8 proponuję następujące zmiany (czytam cały punkt i zaznaczam, co należy wykreślić): „Zasady ustalania normy określone w ust. 7 obowiązują podatników, u których nastąpi przyrost lub spadek zatrudnienia ogółem spowodowany sezonowym charakterem produkcji lub zmianami organizacyjnymi dokonanymi po dniu 30 września, polegającymi na (wykreślić „w szczególności”):</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#WiesławaZiółkowska">— po pierwsze — podziale jednostki gospodarczej,</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#WiesławaZiółkowska">— po drugie — połączeniu jednostek gospodarczych,</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#WiesławaZiółkowska">— po trzecie — likwidacji samodzielnych zakładów (resztę wykreślić),</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#WiesławaZiółkowska">— po czwarte — przekazaniu lub przyjęciu w dzierżawę lub agencję obiektów wymienionych w pkt 3”.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#WiesławaZiółkowska">Czym motywuję konieczność tej poprawki? Sformułowanie zawarte w pkt 8 całkowicie zniechęca do jakichkolwiek reorganizacji w przedsiębiorstwie, do jakiejkolwiek racjonalizacji zatrudnienia. Po prostu oznacza ono, że jeżeli zlikwiduję, na przykład, dział analiz albo dział administracji, albo inną komórkę organizacyjną, to z bazy funduszu płac oddaję te pieniądze. Jest to — uważam — bardzo istotne w świetle dalej idących restrykcji płacowych dla przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#WiesławaZiółkowska">Celowość wprowadzenia tej poprawki uzasadniam również kolejną ustawa, którą zapewne będziemy omawiać jutro. Chodzi mi o ustawę o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw. W tej ustawie formułujemy wprost, że przedsiębiorstwa są zobowiązane do pokrywania kosztów odpraw pieniężnych wszystkich pracowników i dodatków wyrównawczych dla pracowników szczególnie chronionych.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#WiesławaZiółkowska">Jak mogę wypłacać tę odprawę, jeśli z tytułu zwalnianych pracowników ja mam jeszcze oddać bazę, oddać fundusz płac? Jest to praktycznie niemożliwe. Jeśli nawet przyjąć proponowany wniosek mniejszości, aby zwiększyć odprawy proporcjonalnie do wzrostu lat pracy, czyli albo dwie odprawy, albo trzy odprawy, to oznacza to wprost, że będę tych pieniędzy potrzebowała jeszcze więcej. Tymczasem nie mam ich we wrześniu, nie mam ich w kolejnych indeksacjach, nie mam więc również w miesiącach, kiedy następuje redukcja zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#WiesławaZiółkowska">Jest to więc jeszcze jeden argument przemawiający za tym, aby dokonać korekty w pkt 8. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Grażyna Staniszewska z OKP.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#MikołajKozakiewicz">Przygotuje się Ryszard Wojciechowski z PZPR.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#GrażynaStaniszewska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę się skupić na ustawie ograniczającej wzrosty wynagrodzeń w przyszłym roku. Chciałabym bardzo wyraźnie podkreślić, o co chodzi w tej ustawie, bo przez ostatnie pół roku wszyscy przyzwyczailiśmy się do gwarancji indywidualnych, do tego, że po prostu płaca każdego pracownika będzie rosła mniej więcej równomiernie, w równym stopniu.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#GrażynaStaniszewska">Otóż ta ustawa odchodzi od gwarancji indywidualnych, zupełnie odchodzi od indeksacji indywidualnej. Nie wszyscy z nas, nie wszyscy ludzie w zakładach pracy — po tym, co usłyszeli w Sejmie — zdają sobie z tego sprawę. Warto więc wyraźnie podkreślić, że razem z tą ustawą odchodzimy od indywidualnych gwarancji rekompensowania w równym stopniu wzrostu cen.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#GrażynaStaniszewska">Koniec będzie również z omijaniem podatku od wzrostu wynagrodzeń przez tzw. spółki płacowe, które prawie w każdym przedsiębiorstwie potworzyły się po to właśnie, by wzrost wynagrodzeń był wyższy.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#GrażynaStaniszewska">Wprowadza się również zakaz stosowania podwyżek płac wstecz, za miesiące poprzednie. Będzie także koniec z zaliczkowymi wypłatami nagród z premii i z zysku, co było wprowadzone w tym roku, chyba że — i to jest najjaśniejszy punkt ustawy, najbardziej zachęcający dla szeregowych pracowników przedsiębiorstw — chyba że za zgodą pracownika wypłaci mu się zaliczkową nagrodę z zysku w formie obligacji skarbu państwa lub akcji. Powtarzam, jest to najjaśniejszy punkt ustawy, niejako wyprzedzający to, co nam obiecuje rząd, to znaczy możliwość przejścia na częściowy chociaż akcjonariat pracowniczy w przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#GrażynaStaniszewska">Wszystko to daje obraz, co nas może czekać i z czym muszą się liczyć pracownicy zakładów pracy. Będzie to bardzo ostre hamowanie wynagrodzeń w stosunku do wzrostu cen. Będzie mógł rosnąć jedynie fundusz wynagrodzeń jako całość, ale indywidualnych gwarancji nie będzie żadnych. Żeby w zakładzie pracy robić maksymalne podwyżki, trzeba będzie się reorganizować, trzeba będzie zwalniać zbędnych pracowników i tylko dzięki takim operacjom będzie można podnosić płace indywidualne. I, proszę państwa, trudno się dziwić, że przewodniczący naszej Komisji Nadzwyczajnej powiedział, iż czeka nas nieuchronne pogorszenie warunków życia, zwłaszcza w pierwszym okresie.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#GrażynaStaniszewska">Ponieważ jest to sprawa tak ważna, ponieważ rząd stwierdził, że jest to punkt zasadniczy w całym programie gospodarczym, punkt, który ma dotyczyć przede wszystkim bardzo szybkiego wyhamowania inflacji, zwłaszcza w pierwszym półroczu, postanowiliśmy w Nadzwyczajnej Komisji wykreślić wszelkie zwolnienia spod działania tej ustawy. Chodzi o to. żeby ustawa obejmowała jednolicie jak najszersze kręgi, żeby rzeczywiście ta masa pieniądza nie wylewała się różnymi kanałami na rynek. I dlatego wykreśliliśmy również zwolnienie od rygorów tej ustawy dla spółek z kapitałem zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#GrażynaStaniszewska">Chcę państwa zachęcić do głosowania za projektem poprawionym w stosunku do przedłożenia rządowego, a mianowicie za projektem Komisji Nadzwyczajnej, który obejmuje tym podatkiem również spółki z kapitałem zagranicznym. Ponieważ sytuacja w naszych zakładach będzie naprawdę trudna, my zaś nie jesteśmy przyzwyczajeni do tych reguł, które zaczną działać, ważne jest, jakie będą nastroje społeczne. A na nastroje społeczne bardzo duży wpływ będzie miało to, czy ta zasada, ten rygor ograniczania wynagrodzeń będzie stosowany jednakowo do wszystkich, czy też znajdą się niektórzy na specjalnych i wyjątkowych prawach. Z własnego doświadczenia związkowego wiem, że jeżeli się zgadzamy na wyjątki, to działa to jak zapalnik, zwłaszcza w sytuacjach, kiedy zakłady będą plajtowały; może to mieć naprawdę nieobliczalne skutki.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#GrażynaStaniszewska">Dlatego też wy da je mi się, że o wiele ważniejsze od zwabiania kapitału zagranicznego, zwłaszcza w pierwszym półroczu nadchodzącego roku, które będzie najtrudniejsze i dla pracowników, i dla dyrekcji, i dla naszego rządu, będzie stosowanie w tym pierwszym półroczu czytelnych zasad i maksymalnie jednolitych dla wszystkich. Tylko taka reguła może spowodować, że spotkamy się z powszechną akceptacją społeczną.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#GrażynaStaniszewska">Wiem, że za chwileczkę będzie zgłoszony projekt mniejszościowy, mówiący o tym, by jednak preferować spółki z kapitałem zagranicznym, ale chciałam państwa bardzo gorąco zachęcić, by głosowali za projektem Komisji Nadzwyczajnej. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze poseł Ryszard Wojciechowski z PZPR.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#MikołajKozakiewicz">Przygotuje się poseł Jan Krzysztof Bielecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#RyszardWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Szanowni Państwo! Myślę, że nie tylko Sejm, nie tylko my, nie tylko Senat, ale i rząd bardzo dużo wysiłku włożyliśmy w przygotowanie całego pakietu ustaw. Wszyscy chcielibyśmy, aby przyniosły one określone efekty dla całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#RyszardWojciechowski">Osobiście jednak widzę w tym wszystkim pewne elementy zagrożenia. Były one przedmiotem dyskusji zarówno przy rozpatrywaniu aspektów polityki rolnej, jak i ogólnych założeń problematyki gospodarczej. Chciałbym, żebyście państwo nie posądzili mnie o próbę podważenia. Po prostu chciałbym zasygnalizować niektóre sprawy. Ponieważ my będziemy ten pakiet ustaw zatwierdzać, musimy mieć pełną świadomość co do tych zagrożeń. W czym osobiście widzę te zagrożenia?</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#RyszardWojciechowski">Pierwsze zagrożenie to w moim odczuciu zahamowania produkcji rodzimej — zarówno produkcji przemysłowej, jak i rolnej. Chodzi o to, że zbyt duży nacisk kładziemy na elementy dofinansowania nas przez kapitał zagraniczny.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#RyszardWojciechowski">Nie kładziemy natomiast nacisku na elementy propodażowe. A ponadto stosujemy całkowitą gilotynę płacową. Objawia się to tym, że 1% przekroczenia funduszu płac — czego nikt nie jest w stanie w żadnym przedsiębiorstwie wyliczyć — sprawi, iż za każdą złotówkę będzie się płaciło 2 zł, a dalej to już naprawdę będzie niezwykle trudno.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#RyszardWojciechowski">W tak krótkim czasie nie tylko my, ale nikt nie jest w stanie tak szczegółowo i dokładnie rozpatrzyć tych wszystkich projektów, aby nie uniknąć określonych błędów. Myślę tu również o przedstawicielach rządu, którzy na pewno dniem i nocą pracowali nad tym pakietem. Nie musimy się wzajemnie przekonywać, jak istotną sprawą jest, aby te ustawy weszły w życie w dniu 1 stycznia. Ale byłbym nieuczciwy wobec siebie i nas wszystkich, gdybym tych spraw nie podniósł.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#RyszardWojciechowski">I następna kwestia. Budzi moją wątpliwość oparcie wyliczenia funduszu płac, czyli funduszu bazy z roku 1989, akurat na miesiącu wrześniu. Nie przedstawiono nam żadnej symulacji, żadnych innych wariantów. Jak kształtowałoby się to, gdyby to był cały IV kwartał, a jak, gdyby to był, powiedzmy, listopad, październik lub grudzień. Sądzę, że takie elementy można było pokazać.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#RyszardWojciechowski">Jako działacz gospodarczy wiem, że pewniejsze są dane, jeżeli bierze się je z dłuższego okresu. Przyjmując jeden miesiąc, od razu postawimy niektóre przedsiębiorstwa w bardzo trudnej sytuacji, ponieważ różnie kształtował się fundusz płac wydatkowany na przestrzeni roku 1989, szczególnie w stosunku do pierwszego półrocza, ale również i w drugim półroczu. Apeluję więc, ażebyśmy ten element jeszcze raz rozważnie potraktowali.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#RyszardWojciechowski">Chciałbym natomiast przejść do pewnych spraw, które były w projekcie rządowym, a zostały usunięte przez komisje. W projekcie rządowym była propozycja, ażeby w grupie osób, które są zwolnione z opodatkowania, znaleźli się inwalidzi i osoby na równi traktowane z inwalidami. Tu zastrzeżenie: jesteśmy świadomi, że w każdej działalności, gdzie mamy do czynienia z różnego rodzaju uprawnieniami, obok rzetelnie wydawanych dokumentów czy zaświadczeń mogą być dokumenty i zaświadczenia wątpliwe z prawnego punktu widzenia. Pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izbie, że osób traktowanych na równi z inwalidami w spółdzielczości inwalidów jest naprawdę niewiele. Kto to jest? Są to na ogół osoby, które leczą się w przychodniach zdrowia psychicznego lub w przychodniach przeciwgruźliczych i na ogół są to ludzie w młodym wieku.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#RyszardWojciechowski">W związku z tym uważam, że wyłączenie tej grupy — a jest to grupa niewielka — jest niesłuszne. Stawiam więc formalny wniosek o przywrócenie tego zapisu. To naprawdę niewiele nas będzie kosztować.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#RyszardWojciechowski">Całkowicie popieram apel pani poseł Staniszewskiej, żebyśmy w miarę na równi traktowali wszystkich. Ale proszę zważyć, że pojęcia „osoby niepełnosprawne” i „inwalidzi” nie są równoznaczne. Niepełnosprawnych mamy bardzo dużo, natomiast inwalidów szacuje się na około 14% naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#RyszardWojciechowski">Jeżeli natomiast chodzi o osoby traktowane na równi z inwalidami, to jest to grupa bardzo nieliczna i specyficzna. Rozumiem, że wkradło się tu nieporozumienie. W dawnych latach osoby traktowane na równi z inwalidami kojarzono z grupą emerytów. Tak było, ale od kilku lat to pojęcie zostało już wyeliminowane. Pragnę poinformować, że zaświadczenie o traktowaniu osoby na równi z inwalidą może wydać kierownik przychodni specjalistycznej w porozumieniu z lekarzem specjalistą. Jest na to określony przepis. Jeżeli mamy wątpliwości, czy ten przepis nie zawiera jakichś luk, to możemy go bliżej sprecyzować.</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#RyszardWojciechowski">Proszę nie sądzić, że mam zamiar wyegzekwować pewne dobrodziejstwa. Nie o to mi chodzi. Chodzi mi o to, byśmy po prostu nie zgubili pewnego grona osób, które nie znajdą zatrudnienia w spółdzielniach inwalidów. Osoba, która przyjdzie z takim orzeczeniem, nie znajdzie pracy, gdyż — po pierwsze — da to od razu poważne obciążenie funduszu płac, po drugie — nie da przyrostu produkcji. Tacy ludzie są po prostu przyjmowani na okres dwóch lat na zasadzie rehabilitacji podstawowej.</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#RyszardWojciechowski">I jeszcze jedna sprawa. Otóż pominięto całkowicie problematykę związaną z osobami zatrudnionymi w przychodniach rehabilitacji inwalidów oraz w ośrodkach rehabilitacji inwalidów prowadzonych przez spółdzielnie inwalidów. Podkreślam — nie przez związki, tylko przez spółdzielnie inwalidów. Są to ośrodki sezonowe i na ogół muszą tam pracować osoby zdrowe, ponieważ one obsługują tych, którzy tam jeżdżą na turnusy 14- lub 21-dniowe czy też na leczenie dodatkowe poza miejscem pracy.</u>
          <u xml:id="u-15.13" who="#RyszardWojciechowski">Jeszcze jeden temat. W dotychczasowych przepisach wszystkie te zwolnienia z ulg, które przysługiwały spółdzielniom inwalidów, a jednocześnie z tytułu podatków — zarówno jeszcze poprzednie PFAZ, jak i z podatków ponadnormatywnych — spółdzielnie inwalidów również były obciążane takimi podatkami — w dotychczasowych rozwiązaniach te kwoty były odprowadzane do Centralnego Związku Spółdzielni Inwalidów na fundusz scentralizowany. To był fundusz, którym zasilało się różnego rodzaju ośrodki szkoleniowe i przystosowania inwalidów. W obecnym rozwiązaniu przewiduje się, że środki te przejdą do budżetu państwa. Myślę, że o ile nie starczy na scentralizowany fundusz rehabilitacji inwalidów, to sądzę, że i tak budżet państwa to dofinansuje. W związku z tym uważam, że również i taki zapis powinien się znaleźć. Nie występuję więc o nienaliczanie, ale o to, by odprowadzić te kwoty na scentralizowany fundusz rehabilitacji inwalidów. Taki był zwyczaj do tej pory i dobrze by było, gdybyśmy mogli ten zwyczaj zachować.</u>
          <u xml:id="u-15.14" who="#RyszardWojciechowski">Chciałbym jeszcze jedną sprawę podnieść, jeżeli Wysoka Izba pozwoli. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-15.15" who="#RyszardWojciechowski">Sprawa dotyczy opodatkowania, art. 4 pkt 4. Otóż, Wysoka Izbo! Mam wątpliwości, czy jesteśmy w stanie w takim pakiecie ustaw dać takie uprawnienia rządowi, ażeby ustalał współczynnik indeksacyjny na, powiedzmy, nie wiadomo jakiej wysokości. Mam co do tego wątpliwości i uważam, że powinniśmy ten współczynnik szczegółowo określić, zwłaszcza że bylibyśmy wówczas w zgodzie z ustaleniami, jakie zapadły przy okrągłym stole. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-15.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze poseł Jan Krzysztof Bielecki.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#MikołajKozakiewicz">Przygotuje się poseł Marian Żenkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#JanKrzysztofBielecki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pani poseł Staniszewska postawiła mnie w bardzo trudnej sytuacji, zapowiadając moje wystąpienie. Ja też bym bardzo chciał, żeby było równo, sprawiedliwie i dobrze. Tylko wydaje mi się, że istnieją określone realia i te realia wyznacza nasza sytuacja gospodarcza dnia dzisiejszego. I dlatego w naszej dyskusji na temat ewentualnej poprawki w tej ustawie nie możemy kierować się patologią, myśleniem w kategoriach omijania przepisów, prowadzeniem jakiejś gry, tylko musimy patrzeć na to w kategoriach państwa i w kategoriach Sejmu, który musi w tej sprawie podjąć wiążącą decyzję.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#JanKrzysztofBielecki">I w związku z tym pytania brzmią: czy chcemy mieć kapitał zagraniczny w Polsce, czy go nie chcemy? Czy podział naszego dochodu narodowego na akumulację i na konsumpcję jest możliwy, czy chcemy, żeby był zafałszowany przez dodrukowanie pieniędzy i w ten sposób jakąś cudowną ręką zwiększymy środki na akumulację? Czy my po prostu potrzebujemy rozwoju, potrzebujemy inwestycji opartych na kapitale zewnętrznym? I to są dla mnie podstawowe wyznaczniki sprawy.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#JanKrzysztofBielecki">Na nieszczęście tak się składa, że debata poświęcona spółkom z udziałem kapitału zagranicznego odbędzie się później, w związku z tym musimy dzisiaj i na te sprawy sobie odpowiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#JanKrzysztofBielecki">Paradoksalna jest dla mnie sprawa, kiedy my myślimy w kategoriach przedsiębiorstwa, które nie ma właściciela i gdzie podstawą jest orientacja na grę płacową. Przecież wiadomo, że właściciel wyda tyle pieniędzy na fundusz wynagrodzeń, na ile mu rynek pozwoli. Nie będzie dotował, nie będzie prowadził specjalnej polityki, by więcej wydać. Jego orientacja jest na zysk, w związku z tym występuje w zupełnie innej roli na polskim rynku niż typowy nasz podmiot gospodarczy.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#JanKrzysztofBielecki">Jak już powiedziałem wcześniej, jest to fundamentalne pytanie na temat całej naszej postawy wobec kapitału zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#JanKrzysztofBielecki">Dokonaliśmy zmian w ustawie o joint ventures. Wynikają te szerokie zmiany z tego, że rząd podjął negocjacje z Międzynarodowym Funduszem Walutowym i trzeba było dostosować ustawę do wymienialności wewnętrznej. Dokonaliśmy psychologicznie istotnych zmian, które powodują, że wszelkie środki dewizowe muszą być odprzedane bankowi. Ruszyliśmy coś, co w preambule tej ustawy było gwarantowane jako stabilny układ dla inwestorów zagranicznych. W tej chwili chcemy dokonać rzeczy załatwiającej jak gdyby ten problem. Załatwiającej również w sposób dla mnie zupełnie przyziemny. Tej ustawy i tych ograniczeń nie da się przetłumaczyć na język angielski czy na jakikolwiek inny cywilizowany język świata: jak należy tę bazę skorygować, jak przeliczyć i przemnożyć. Każdy inwestor, który przychodzi, musi wiedzieć, jakie czynniki produkcji ma dostępne na rynku i, jakimi zasadami się kieruje. A to, że ktoś mu każę teraz iść do urzędu skarbowego i wyliczyć bazę lub uzgodnić bazę, to nie jest jego świat. Jeżeli wiemy, że to nie jest ten świat, to musimy mieć świadomość decyzji, którą podejmujemy.</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#JanKrzysztofBielecki">W tej chwili — według danych agencji — podejmuje się dyskusję na temat restrukturyzacji -wielu dużych przedsiębiorstw państwowych. I te duże przedsiębiorstwa — trudno mi w tej chwili wymieniać ich nazwy, zresztą nikt mnie do tego nie upoważnił — stoją wobec poważnych partnerów uznanych na rynkach międzynarodowych. Najpierw przyszli mniejsi inwestorzy, teraz przychodzą — i jest to naturalna kolej rzeczy — coraz więksi i silniejsi. Czy my mamy tym ludziom tłumaczyć, że chwilowo, przez 6 miesięcy czy przez rok, będziecie panowie przemnażali 7, 9 razy itd., itd. To jest niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#JanKrzysztofBielecki">Nie chciałbym, żebyście państwo odebrali mój głos jako ironię. Chcę po prostu wykazać, w jakiej sprawie musimy podjąć decyzję. W związku z tym jeszcze raz proszę o rozpatrzenie możliwości wpisania do art. 1 ust. 2 pkt 7, który zwalniałby w zakresie tych wyłączeń przedsiębiorstwa zagraniczne drobnej wytwórczości i spółki z udziałem kapitału zagranicznego. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos zabierze poseł Marian Żenkiewicz.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#MikołajKozakiewicz">Przygotuje się poseł Aleksander Małachowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#MarianŻenkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z wszystkich przedłożonych nam ustaw, ustawa o zmianie opodatkowania wynagrodzeń będzie budzić najwięcej kontrowersji i będzie przyjmowana przez większość społeczeństwa z mieszanymi uczuciami. W moim przekonaniu, autorzy projektu ustawy nie ustrzegli się podstawowego błędu, jaki popełniony został w ustawie o indeksacji wynagrodzeń. Otóż przyjęcie jako podstawy wynagrodzeń miesiąca września, modyfikowanych następnie wskaźnikami indeksacyjnymi, w konsekwencji spowoduje w styczniu wielkie rozwarstwienie wynagrodzeń w poszczególnych zakładach pracy.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#MarianŻenkiewicz">Chciałbym powiedzieć, że w miesiącu wrześniu były w kraju zakłady, gdzie średnia wynosiła 100 tys. zł. Były też zakłady, gdzie średnia wynosiła 300 tys. zł. Przy obecnym mechanizmie — przyjmując tylko współczynnik indeksacyjny, jaki był w miesiącu październiku, a mianowicie 72% — proszę zwrócić uwagę na fakt, że ci, którzy mieli średnią 100 tys., w wyniku indeksacji dostali 72 tys. Ci, którzy mieli średnią 300 tys., w wyniku indeksacji dostali 216 tys. Oczywiście, jeśli zakłady stać było na ten wydatek.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#MarianŻenkiewicz">Dlatego też osobiście nie mogę zgodzić się, by ta zasada została powielona w przedłożonym projekcie ustaw. W związku z tym proponuję, ażeby dokonać w art. 3 ustawy zmiany i jako bazę przyjąć średnie wynagrodzenie miesiąca września w 5 podstawowych działach gospodarki narodowej. Stworzy to wówczas jednakowy start dla wszystkich zakładów i nie spowoduje rozwarstwień, o których mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#MarianŻenkiewicz">Zdaję sobie doskonale sprawę i Wysoka Izba też musi to zrozumieć, iż nie spotka się to z przychylnym przyjęciem w tych zakładach, gdzie wynagrodzenia września były wysokie. Proszę pamiętać, jeśli te zakłady stać będzie na płacenie wysokich wynagrodzeń, rażąco wysokich w stosunku do innych, to stać je powinno również na płacenie podatku.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#MarianŻenkiewicz">Sądzę, że 27 grudnia pan premier Balcerowicz mógłby podać nam wskaźniki, jakie zamierza wprowadzić na podstawie 4 art. tejże ustawy. Sądzę, że ustawa zyskałaby na jasności i zrozumieniu, gdyby wskaźniki przez pana premiera zostały podane, chociażby na pierwsze 6 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#MarianŻenkiewicz">W przypadku przyjęcia rozwiązań, o których mówię, ustawa uległaby znacznemu skróceniu i niepotrzebne lub częściowo niepotrzebne byłyby artykuły: 5, 7, 13 i 14.</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#MarianŻenkiewicz">Składając ten wniosek, chcę podkreślić, że robię to w dobrej wierze, gdyż wszyscy powinniśmy dbać o to, aby nie została przekroczona granica wytrzymałości społecznej, o której mówili posłowie przemawiający przede mną, a która w przypadku powstania tak rażących dysproporcji, wynikających z ustawy, może zostać przekroczona. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-19.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#MikołajKozakiewicz">Jako ostatni przed przerwą zabierze głos pan poseł Aleksander Małachowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wobec bilionowych sum, o które tu się toczą spory, moja sprawa jest malutka. Tu chodzi o pewne drobne poprawki dotyczące kultury w ustawie o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#AleksanderMałachowski">Rzecz w tym, że instytucje kultury są finansowane wprost z budżetu poprzez Fundusz Rozwoju Kultury. Niedobrze się dzieje, kiedy zaczyna się płacić podatek od podatku, a takie niebezpieczeństwo tu jest, jeśli przepisy tej ustawy objęłyby część instytucji kulturalnych. Ponieważ one żyją z Funduszu Kultury, w związku z tym, gdyby musiały płacić ten podatek, to po prostu trzeba by zwiększyć dotacje na pokrycie zobowiązań wobec budżetu wynikających z tego podatku, a więc powstałby pewien zamknięty obieg, który powodowałby dodatkowe koszta. Byłby to podatek od podatku, rzecz niesłuszna.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#AleksanderMałachowski">I dlatego proponuję, żeby w art. 1 ust. 2 „przepisy ustawy nie mają zastosowania do”, tu jest wyliczone, „skarbu państwa, rad narodowych” itd., w pkt 3 „do jednostek i zakładów budżetowych oraz gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych” dodać słowa: „instytucji artystycznych, instytucji filmowych oraz instytucji i placówek upowszechniania kultury”. To jest druk 151. Następnie po słowach: „jednostek budżetowych”, dopisać: „instytucji artystycznych, instytucji filmowych oraz instytucji i placówek upowszechniania kultury”. To jest pierwsza część tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#AleksanderMałachowski">I druga część. W wielu instytucjach kulturalnych, takich jak np. wydawnictwa, honoraria spełniają inną funkcję niż pozostałe składniki wynagrodzeń, funkcję podobną do podstawowego surowca w produkcji materialnej. Dotyczy to głównie honorariów autorskich osób nie będących pracownikami etatowymi, np. w wydawnictwach, które wypłacają honoraria autorskie. Połączenie w jedną całość tych dwóch kwot doprowadziłoby do tego, że te wydawnictwa bardzo szybko musiałyby w ogóle zaprzestać jakiejkolwiek działalności.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#AleksanderMałachowski">Dlatego też proponuję, aby w art. 3 dodać dodatkowy ustęp 2, który by mówił, że z kwoty wynagrodzeń wymienionych w pkt 1, a więc w art. 3 pkt 1, wyłącza się honoraria autorskie. To jest bardzo istotny punkt. I to samo w art. 7. Wnoszę, jest to wniosek formalny, o dodanie w art. 2 ust. 2 punktu 4, gdzie byłaby mowa o pomniejszeniu wynagrodzenia w okresie podatkowym o honoraria autorskie.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! Wydaje mi się, że cały ten program, wszystkie te ustawy stwarzają pewne szczególne zagrożenia dla spraw kultury. Dlatego wnoszę, ażeby kulturę zabezpieczyć przed tymi, być może, nie chcianymi, ale tempem pracy spowodowanymi zagrożeniami. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#MikołajKozakiewicz">To są już gotowe poprawki, znakomicie, dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę państwa, jeżeli ktoś się w 7 minutach jeszcze zmieści, to mogę udzielić głosu.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#MikołajKozakiewicz">Poseł Ryszard Jankowski z PZPR, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#RyszardJankowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z tej trybuny chcę odnieść się do dwóch spraw dotyczących przedsiębiorstw przemysłowych. Pierwsza jest bardzo niepopularna, bo dotyczy przedsiębiorstw przemysłu obronnego i rozwiązań zawartych w projekcie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#RyszardJankowski">Zamierzeniem rządu i Sejmu jest zrównanie wszystkich sektorów, stworzenie wszystkim podmiotom równego startu w nowych warunkach systemowych. Na mecie ustawiamy jednak pewną grupę przedsiębiorstw z kulą u nogi, przykutą w dodatku grubym łańcuchem. Mam na myśli liczną grupę przedsiębiorstw przemysłu obronnego, a jest ich ponad 30 i zatrudniają one ponad 260 tys. osób. Mają one status przedsiębiorstwa przemysłu obronnego. Jest również kilkaset przedsiębiorstw współpracujących, a nie posiadających tego statusu. Są to przedsiębiorstwa należące głównie do resortu przemysłu i proszę nie mylić ich z przedsiębiorstwami, które podlegają Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i Ministerstwu Obrony Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#RyszardJankowski">Przedsiębiorstwa te mają obowiązek zachowania linii technologicznych na czas zagrożenia i wojny, chociaż aktualnie linie te wykorzystywane są w kilku czy w kilkunastu procentach. Od tego majątku przedsiębiorstwa muszą płacić dywidendy, a okresowe zwolnienia, jakie miały miejsce, sprawy nie rozwiązują. Konieczna jest stabilizacja w postaci ustawy sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#RyszardJankowski">Nasuwają się dwa wnioski. Wniosek pierwszy — to odpiąć tę kulę, pozwolić na pełną restrukturyzację, na zmianę profilu produkcji i asortymentu. W tym świecie, do którego zmierzamy, takie rozwiązania są znane. Przedsiębiorstwa zabiegają o tego rodzaju produkcję, są prowadzone przetargi na dostawy sprzętu dla potrzeb armii. Nie ma tam nakazów w postaci kolejnych uchwał rady ministrów. I u nas również nakazy te należałoby znieść.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#RyszardJankowski">Myślę, że jest to rozwiązanie przyszłościowe. Jeśli jednak na dziś ta kula musi być przypięta — a sądzę, że raczej będzie — to trzeba zmniejszyć uciążliwość dźwigania tej kuli. Stąd wnioskuję, aby w art. 12 pkt 2 — zamiast istniejącego zapisu, że Rada Ministrów ustali sposób naliczania dywidendy (jakiej — nie wiadomo) — znalazł się zapis o następującym brzmieniu: „Przedsiębiorstwa produkujące na rzecz obronności kraju będą zwolnione z wpłaty dywidendy od tej wartości środków trwałych, które są przeznaczone dla produkcji obronnej, a które muszą być zachowane bez względu na ich stopień wykorzystania”.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#RyszardJankowski">Przykład: w specjalistycznych liniach technologicznych produkujących amunicję albo będzie robiona ta amunicja, bo długopisów produkować tam się nie da, albo też nie będzie. A obciążenie tych linii wynosi 2–3 tygodnie w skali całego roku, bo takie jest zapotrzebowanie.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#RyszardJankowski">Nie wolno udawać, a udawaliśmy dość długo, że problemu nie ma. Problem jest i problem ten powinien być rozwiązany ustawowo. Karać przedsiębiorstwa, to znaczy karać załogę. Pytanie tylko — za co?</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#RyszardJankowski">Proszę więc Wysoką Izbę o przychylną decyzję w tej sprawie,</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#RyszardJankowski">I sprawa druga. Dotyczy ona górnego pułapu wysokości dywidendy, progu związanego z wysokością zysku. Dotyczy to art. 21. W moim przekonaniu art. 21 wykreślony być nie powinien. W pełni popieram wniosek mniejszości podkomisji, aby na rok 1990 utrzymać ten próg dywidendy w wysokości maksimum 30% zysku. Zdjęcie tego progu uderzy głównie w hutnictwo i, w różne inne dziedziny naszej gospodarki, np. w budownictwo mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#RyszardJankowski">Chciałbym na przykładzie hutnictwa wykazać, do czego to może doprowadzić. Choć sam reprezentuję przemysł maszynowy, hutnictwo stawiam na pierwszym miejscu. Nasze hutnictwo w swoich technologiach cofnięte jest w stosunku do krajów wysoko rozwiniętych o 25–40 lat. 30 lat temu zlikwidowano tam piece martenowskie. W Polsce w tym wieku tego nie dokonamy. Na dziś hutnictwo potwierdziło, że w roku 1990 zapewni przedsiębiorstwom ok. 60% zapotrzebowań na wyroby hutnicze. Rząd przewiduje spadek produkcji, ale pytanie — czy aż tak głęboki? Zabranie środków hutnictwu oddali nas od celu, do którego dążymy. W taki sposób nie nadrobimy straconego czasu. Nie wolno nam pozwolić sobie na kolejne błędy. Nie zaimportujemy brakujących 3 mln ton stali w 1990 r. i znacznie większych ilości w okresach późniejszych. Dlatego popieram wniosek, aby utrzymać w art. 21 zapis, który mówi, że „jeżeli dywidenda naliczona z art. 11 przekracza w 1990 r. 30% zysku bilansowego, wpłacie na dochód budżetu państwa podlega kwota odpowiadająca 30% tego zysku”.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#RyszardJankowski">Jeszcze jedną minutę, panie Marszałku. Na tle hutnictwa nasuwa się szerszy wniosek, a dotyczy on problemu restrukturyzacji polskiego przemysłu. Problem ten powinien znaleźć odzwierciedlenie w debacie sejmowej, stąd prośba, aby materiały, nad którymi pracuje rząd, były jak najszybciej dostarczone nam, posłom. Przemysł, tak jak w wielu innych krajach, wraz z rolnictwem zdecyduje o przyszłości naszej ojczyzny. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę pana posła sekretarza o przeczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#KrzysztofGrzebyk">Prezydium Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów odwołuje posiedzenie komisji, które miało się odbyć w dniu dzisiejszym bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#MikołajKozakiewicz">Ogłaszam 15-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#komentarz">(Przerwa te posiedzeniu od godz. 19 min. 35 do godz. 20)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym poinformować, że w tej części debaty Wysokiej Izby jest 8 zgłoszeń do dyskusji. Uprzejma prośba do obywateli posłów, którzy precyzowali wnioski formalne, aby byli w kontakcie roboczym z posłami sprawozdawcami, gdyż po zakończeniu dyskusji oraz wypowiedzi osoby upoważnionej przez wicepremiera Balcerowicza ogłosilibyśmy krótką przerwę, w celu wyznaczenia pewnego toku postępowania nad samym procesem głosowania.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę tych obywateli posłów, którzy formułowali poprawki, oraz tych, którzy je zgłoszą, aby byli w kontakcie z posłami sprawozdawcami, mam na uwadze precyzyjne ujmowanie kwestii w zgłaszanych wystąpieniach.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jan Król z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Anna Bańkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#JanKról">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem krótko odnieść się do dwóch kontrowersji, jakie zarysowały się w pracy Komisji Nadzwyczajnej. Dotyczą dwóch ustaw.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#JanKról">Jeżeli chodzi o ustawę pierwszą, mówiącą o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych, chciałbym zwrócić uwagę na istotę zapisu art. 21 proponowanego przez Komisję Nadzwyczajną. Otóż zapis proponowany przez rząd, a następnie przez Komisję Nadzwyczajną, ma na celu przyspieszyć proces obnażania nieefektywności naszych przedsiębiorstw. My mówimy o tej problematyce jak gdyby w oderwaniu od generalnej nieefektywności polskiej gospodarki i polskich przedsiębiorstw, która waha się od wskaźnika 3 do 10-krotnie niższej efektywności w porównywalnych liczbach w stosunku do krajów rozwiniętych. Dlatego gorąco optuję za wersją proponowaną przez Komisję Nadzwyczajną.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#JanKról">W odniesieniu do drugiej kontrowersji, która wiąże się z ustawą o opodatkowaniu wzrostu wypłat wynagrodzeń, chciałbym nawiązać do relacji posła sprawozdawcy, pana Osińskiego, która dla mnie jak gdyby zamazywała problem. Poseł sprawozdawca — tak to rozumiem — jako wniosek poselski zaproponował kompromisowe rozwiązanie, które jedne firmy zagraniczne, to znaczy działające do roku bieżącego, nie wyłączało ze zwolnienia z podatku, natomiast firmy nowo powstające wyłączało.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#JanKról">Otóż kontrowersja jest bardziej zasadnicza. Wniosek komisji — sprzeczny z wnioskiem zaproponowanym w projekcie rządowym — brzmi, aby spółek z udziałem kapitału zagranicznego nie wyłączać z opodatkowania podatkiem od wzrostu wynagrodzeń. Natomiast wniosek mniejszości, która pojawiła się w komisji jest zgodny z wnioskiem rządowym. Postuluje on, aby inwestorów zagranicznych wyłączyć z opodatkowania podatkiem od wzrostu wynagrodzeń. Rozumiem argumentację, która wydobywa potrzebę równego obciążenia wszystkich ciężarami kryzysu i wychodzenia z tego kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#JanKról">Natomiast chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby, że proponowany przez rząd zapis nie uderza w pracowników. Uderza w inwestorów, ponieważ inwestor zagraniczny płaci tyle, na ile pozwala mu rynek pracy i sytuacja firmy, którą prowadzi. Wyłączenie inwestorów zagranicznych ze zwolnienia z tego podatku byłoby fałszywym sygnałem wobec tych, którzy chcą inwestować w Polsce. Byłoby także niespójne z wielką inicjatywą Lecha Wałęsy, który z inwestorami zagranicznymi prowadzi rozmowy w całym świecie. Przyjeżdżają oni i pytają, na jakich zasadach mogą to robić, a my co chwila zmieniamy zasady i reguły gry.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#JanKról">Jeszcze na jeden aspekt tej sprawy chciałbym zwrócić uwagę. Otóż nie jesteśmy już, i dobrze, jedynym obiektem zainteresowania w Europie Środkowej i Wschodniej ze strony inwestorów zagranicznych. Ten rynek kurczy się bardzo i naprawdę musimy proponować stabilne i czytelne reguły gry dla inwestorów zagranicznych. A na argument, że płace w tych przedsiębiorstwach czy spółkach będą rosły w nieskończoność, jest inna odpowiedź. Otóż jest podatek wyrównawczy, który będzie hamował wysokie pułapy, chociaż pułapy przyjęte na ten rok nie są tak wysokie, dotyczą w zasadzie średnich płac, trochę powyżej średnich. Otóż podatek wyrównawczy jest tym hamulcem, który będzie hamował wzrost wynagrodzeń w tych przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#JanKról">Dlatego zwracam się do Wysokiej Izby z prośbą o uwzględnienie poprawki wniesionej przez mniejszość komisji. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Anna Bańkowska z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Alicja Kornasiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#AnnaBańkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Anna Bańkowska, Inowrocław. Uważam, że musi odejść do lamusa historii dotychczasowy system wytwarzania, system nie mobilizujący do szukania oszczędnych metod produkcji. Popieram nowe tendencje w tym zakresie, gdyż etap reformy, przez który dotychczas przeszliśmy, koncentrował się głównie na dokonywaniu wszelkiego rodzaju rachunków na wierzchołku firm, a nie na stanowisku pracy. Taka była rzeczywistość.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#AnnaBańkowska">Każdy, kto trzeźwo ocenia naszą powszechną praktykę gospodarczą, dostrzega jeszcze wiele rezerw, które tkwią i które muszą być wykorzystane, i to rezerw jeszcze, o dziwo, prostych. Oszczędność ta jest niezbędna z racji niedostatków naszej gospodarki, jak również, a właściwie głównie, aby przedsiębiorstwo było konkurencyjne na rynku.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#AnnaBańkowska">Przy rysującym się kurczeniu siły nabywczej na rynku, każde przedsiębiorstwo musi drogą oszczędności neutralizować zbyt duże tempo wzrostu cen swoich wyrobów. Jest to działanie w imię dobrze pojętego interesu właśnie tego przedsiębiorstwa, a de facto — w imię interesu konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#AnnaBańkowska">Czy jednak metody superoszczędności są w stanie zapobiec bardzo znacznej progresji cenowej, która nas czeka w nadchodzącym okresie, progresji wynikającej z zakładanych zmian przepisów na 1990 r., zawartych m.in. w ustawie o gospodarce finansowej?</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#AnnaBańkowska">Sądzę, że nie. Koncentruję swoją wypowiedź, Wysoka Izbo, tylko na jednym terminie — „dywidenda”, ale dywidenda w nowym, zapowiadanym wymiarze. Otóż w obecnie obowiązującej ustawie o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych, przedsiębiorstwa te przekazują skarbowi państwa dywidendę, która wynosi 44% tzw. funduszu założycielskiego, czyli funduszu odzwierciedlającego wartość wydzielonej temu przedsiębiorstwu części mienia ogólnonarodowego.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#AnnaBańkowska">Zgodnie z art. 21 obecnie obowiązującej ustawy o gospodarce finansowej, górna granica dywidendy dla 1989 r. określona została do 25% zysku bilansowego. W projekcie zmiany tej ustawy, którą dzisiaj przychodzi nam zatwierdzać, od przyszłego roku odchodzi się od określenia górnej granicy dywidendy, podając w uzasadnieniu rządowym do tej zmiany m.in. fakt znacznej liberalizacji polityki cenowej, a tym samym możliwość swobodnego wzrostu cen również o skutki dywidendy.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#AnnaBańkowska">Ten właśnie punkt projektu poddaję krytyce, uznając go za krzywdzący dla przedstawicieli wszystkich sektorów. Wprowadzenie dywidendy bez ograniczeń, przy równoczesnym przeszacowaniu majątku trwałego, który w przyszłym roku przychodzi nam dokonać, jest — w moim odczuciu — olbrzymim zagrożeniem dla nabywcy dóbr oraz dla egzystencji przedsiębiorstw państwowych, głównie kapitało chłonnych.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#AnnaBańkowska">Uważam, że byłoby pół biedy, gdyby wypadły z rejestru przedsiębiorstw — te nieudolne czy nieprzydatne. Ale jest tu — moim zdaniem — zagrożenie ślepej, przypadkowej upadłości, związanej głównie z rodzajem dóbr wytwarzanych przez te przedsiębiorstwa oraz siłą nabywczą tych grup społecznych, które te dobra chciałyby nabyć.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#AnnaBańkowska">Przeszacowanie majątku tylko 11-krotne — jak się to szacuje — spowoduje konieczność (dla zachowania rentowności przedsiębiorstw minimum na poziomie bieżącego roku) podniesienia kosztów, a tym samym cen, o 11-krotnie wyższą amortyzację. Tego wzrostu oszczędnościami nie jesteśmy w stanie w przedsiębiorstwach zrekompensować nigdy.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#AnnaBańkowska">Z tego tytułu, to znaczy z tytułu przeszacowania majątku, prawie 11-krotnie wzrośnie kwota naliczonej dywidendy. Podkreślam — naliczonej, bo dywidenda faktycznie odprowadzana przez wiele przedsiębiorstw jest w 1989 r. znacznie niższa, gdyż funkcjonuje ograniczenie jej do 25% zysku bilansowego.</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#AnnaBańkowska">Szanowna Izbo! Jeśli przyjmiemy projekt zmian w ustawie o gospodarce w takim brzmieniu, jak głosi to art. 21, przedsiębiorstwa będą musiały podwyższyć ceny swoich wyrobów również o równowartość rosnącej kilkunastokrotnie dywidendy. Część z nich będzie mogła to zrobić, bo ludzie ponarzekają, ale niezbędne produkty kupią. My jednak musimy być świadomi również i tego, że część produkcji ma już właściwie graniczne ceny. Na przykład ceny niektórych maszyn rolniczych. Dalsze ich tak dynamiczne podnoszenie, mimo zapotrzebowania na te produkty, może spowodować barierę ograniczonego popytu. Świadczyła o tym debata rolna, w której mówiono o słabej kondycji finansowej naszego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#AnnaBańkowska">W efekcie spowoduje to upadłość przedsiębiorstw oraz — co najważniejsze — nienasycenie rynku czy wręcz luki na rynku bez substytutów, bo mamy taką sytuację. Nie sądzę, że taki scenariusz intencji kryje się pod tymi zapisami, ale w efekcie albo ceny bardzo wzrosną, albo wypadną z rynku głównie producenci dający artykuły rynkowe.</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#AnnaBańkowska">Na przykładzie mojego macierzystego zakładu — Fabryki Maszyn Rolniczych w Inowrocławiu, woj. bydgoskie — chcę zobrazować efekt tej nie ograniczonej dywidendy. W bieżącym roku zapłaciła ona około 700 mln zł z tytułu dywidendy do skarbu państwa, co stanowiło 25% zysku; faktycznie naliczona dywidenda była znacznie wyższa. W przyszłym roku, według szacunków, dywidenda wyniesie 11 mld zł, czyli, Wysoka Izbo, ponad 10 mld zł więcej będzie musiał w 1990 r. zapłacić polski rolnik, kupując te same maszyny, co w 1989 r., i to tylko z tytułu dywidendy. Czy będzie go na tak drogie maszyny stać? Sądzę, że nie. Czy będzie mógł zrekompensować to sobie w cenach artykułów żywnościowych? I następne pytanie. Czy konsument będzie w stanie zapłacić tak wysoką cenę za artykuły żywnościowe, w których będzie ukryta dywidenda? Odpowiedzi są raczej negatywne, a przykładów z różnych branż w tej dziedzinie można by było dawać wiele.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#AnnaBańkowska">W związku z tym, aby ochronić rynek i wszystkie sektory gospodarki oraz ochronić przedsiębiorstwa państwowe przed upadłością, uważam za nieodzowne utrzymanie zasady granicznego pułapu dywidendy dla przyszłego roku w wysokości 30% zysku bilansowego. To jest i tak o 5% więcej, niż wynosi dla 1990 r. górny pułap dywidendy, zapisany w obecnie obowiązującej ustawie o gospodarce finansowej.</u>
          <u xml:id="u-30.14" who="#AnnaBańkowska">Wysoka Izbo! Sądzę, że nie wszystko, co obecnie obowiązuje, należy uznać za złe i nielogiczne. Puszczenie kwestii dywidendy na gospodarczy żywioł może być zgubne zarówno dla naszej krajowej bazy produkcyjnej, jak i — właściwie głównie — dla konsumentów. Może również doprowadzić do wyzbywania się przez przedsiębiorstwa środków trwałych w celu ratowania swojej sytuacji w okresie przejściowym. Dlatego też uważam, że zakłady produkcyjne, mimo dywidendy, łatwiej uchronią się przed upadłością niż konsument przed brakiem możliwości nabycia artykułów, mieszkań, środków trwałych i tym podobnych dóbr z racji cen powiększonych o dywidendę.</u>
          <u xml:id="u-30.15" who="#AnnaBańkowska">Sądzę zatem, że do takich praktyk zmierzać nie możemy i w przyszłym roku — który traktujemy jako dostosowawczy do wszystkiego, co nowe — dywidenda zarówno dla dobra konsumenta, jak i pracownika zagrożonego bezrobociem, gdy przedsiębiorstwo upadnie, powinna być ograniczona do 30% zysku bilansowego, jak brzmi wniosek mniejszości, który w całej rozciągłości popieram. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-30.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Alicja Kornasiewicz z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Alicja Bieńkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#AlicjaKornasiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ja bardzo krótko. Chciałam poprzeć wniosek posła Jana Krzysztofa Bieleckiego, dotyczący wprowadzenia pkt. 7, w ust. 2 art. 1 projektu ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń za 1990 rok. Czyli proponuję powrócić w pkt. 2 do projektu rządowego. Nie będę powtarzała argumentów swoich przedmówców — posła Krzysztofa Bieleckiego i posła Króla, natomiast chciałabym dorzucić jeden bardzo konkretny finansowy argument.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#AlicjaKornasiewicz">Bardzo źle się stało, że kwestię opodatkowania i wzrostu wynagrodzeń w joint ventures omawiamy w oderwaniu od ustawy o joint ventures. Gdybyśmy połączyli te dwie ustawy, zobaczylibyśmy że ustawa o joint ventures dopuszcza transfer zysku przez inwestora zagranicznego w całości za granicę. Ponadto wypracowany zysk złotówkowy stanowi faktycznie popyt na dewizy w naszym Banku Narodowym. I po trzecie — przez okres 3–4 lub 6 lat, w zależności od rodzaju działalności gospodarczej, zysk ten zwolniony jest od opodatkowania.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#AlicjaKornasiewicz">Wracając do płac. Z jednej strony płace są elementem dochodów ludności, z drugiej zaś — elementem kosztów przedsiębiorstwa i bazą dla następnych kosztów przedsiębiorstwa, takich jak opodatkowanie obowiązujące w każdym przedsiębiorstwie i ubezpieczenie.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#AlicjaKornasiewicz">Jeśli my inwestorom zagranicznym czy przedsiębiorstwom z kapitałem mieszanym z góry zaniżamy koszty, bo nie pozwalamy im podnosić płac (a każdy prywatny przedsiębiorca kalkuluje, jak wysokie płace może dać), czyli zaniżamy im poziom kosztów, to automatycznie podnosimy im poziom zysku i cały ten zysk jest transferowany za granicę. Inwestor zagraniczny nie odprowadza zysku do budżetu państwa, tak jak czynią to wszystkie przedsiębiorstwa polskie.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#AlicjaKornasiewicz">W związku z tym nie martwmy się o koszty w przedsiębiorstwach zagranicznych. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Alicja Bieńkowska zabierze głos w jutrzejszej debacie.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Józef Pilarczyk z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Barbara Blida.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#JózefPilarczyk">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych w zasadzie w większości sprowadza się do uzyskania źródeł w finansowaniu budżetu, czyli konkretnie do zwiększenia wpływów z tytułu dywidendy. Może nie sama ustawa, co 11-krotne przeszacowanie majątku trwałego. Nie chcę się powtarzać. Pani poseł Bańkowska mówiła, jakie konsekwencje dla przedsiębiorstw produkujących na rzecz rolnictwa mogą wyniknąć z tytułu przeszacowania i mechanizmu odprowadzenia dywidendy oraz jakie to może wywrzeć skutki na zaopatrzenie rynku żywnościowego.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#JózefPilarczyk">Takie przeniesienie kosztów dywidendy na środki produkcji dla rolnictwa spowoduje, że wiele podstawowych środków produkcji, jakimi są nawozy czy środki ochrony roślin, nie będzie dostępnych dla rolników. W efekcie musimy się liczyć z obniżeniem poziomu produkcji żywności. W związku z tym popieram wniosek, aby ograniczyć górną granicę dywidendy, jaką przedsiębiorstwa przemysłowe będą odprowadzać.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#JózefPilarczyk">W projekcie rządowym ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych nie było zapisu o objęciu obowiązkiem naliczania i odprowadzania dywidendy żadnego z sektorów rolnictwa. Tymczasem dowiedziałem się, że do Komisji Nadzwyczajnej wpłynął wniosek. właściwie autopoprawka rządu, o naliczeniu i odprowadzeniu dywidendy przez Państwowe Gospodarstwa Rolne.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#JózefPilarczyk">Otóż Państwowe Gospodarstwa Rolne, tak jak wszystkie sektory, obciążane są podatkiem rolniczym. Naliczenie i odprowadzenie do budżetu dywidendy obciąża każdy hektar dodatkowo kwotą 200 tys. zł. Przypomnę, że w chwili obecnej podatek rolniczy będzie wynosił około 70 tys. zł z hektara. Jest to obciążenie trzykrotnie przekraczające podatek rolniczy. W związku z tym wnioskuję o utrzymanie takiego zapisu, jaki był w pierwotnym projekcie rządowym, który polega na tym, że dywidendę w wysokości 1/4 nalicza się i odprowadza. O tę kwotę zwiększa się fundusz założycielski przedsiębiorstwa państwowego, w tym przypadku Państwowego Gospodarstwa Rolnego.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#JózefPilarczyk">Mam jeszcze uwagę do ustawy o opodatkowaniu wzrostu wypłat wynagrodzeń. Dotyczy ona również Państwowych Gospodarstw Rolnych.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#JózefPilarczyk">Mówiłem już o tym w debacie rolniczej. Produkcja rolnicza charakteryzuje się sezonowością nakładów robocizny i tym samym sezonowością nakładów na wynagrodzenie. Jest to bardzo zmienna sezonowość i zaproponowanie tu bariery 3% przy tak dużej zmienności nakładów robocizny spowoduje, że będą miesiące, gdzie wystąpi bardzo duże przekroczenie funduszu płac czy, powiedzmy, normy wynagrodzeń opodatkowanych. Ten schemat nie pasuje, nie odpowiada produkcji rolniczej. Dlatego wnoszę, aby rozliczenie normy wynagrodzeń w Państwowych Gospodarstwach Rolnych dokonywane było w skali całego roku, ponieważ bariera 3% przy tak zmiennej produkcji uzależnionej od wielu czynników zewnętrznych — jest niemożliwa do utrzymania. Tu nie można zachować systematycznego rytmu produkcji, w związku z tym również systematycznych nakładów na wydatki związane z wynagrodzeniem. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Barbara Blida z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Kuligowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#BarbaraBlida">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Mój głos będzie kolejnym głosem w debacie na temat dywidendy.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#BarbaraBlida">Opodatkowanie gospodarki charakteryzowało się po roku 1982 dużą zmiennością i niestabilnością, a przede wszystkim nadmiernym fiskalizmem, który doprowadza w szeregu przypadkach do ekonomicznej ruiny podmioty gospodarcze, staje się jedną z głównych przeszkód w rozwoju innowacyjności, przedsiębiorczości oraz wzrostu produkcji wyrobów przeznaczonych na rynek.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#BarbaraBlida">Przebudowy wymaga dotychczasowa filozofia myślenia. System podatkowy powinien stać się stabilny, zwiększenie zaś dochodów budżetowych można uzyskać poprzez znacznie obniżoną stawkę podatku, która winna zachęcać do wypracowywania zwiększonych zysków. Konieczne jest równoległe przyjęcie założenia, że wydatki budżetowe muszą być dostosowane do dochodów, a nie odwrotnie.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#BarbaraBlida">System podatkowy powinien oddziaływać na funkcje motywacyjne, stymulacyjne gospodarki przedsiębiorstw, a nie doprowadzać, poprzez maksymalny fiskalizm, do ich upadłości, blokując tym samym jakikolwiek wpływ dochodów do budżetu z tych jednostek.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#BarbaraBlida">Uważam za swój obowiązek przestrzec przed pospiesznym i zbyt ryzykownym wprowadzeniem w życie zniesienia maksymalnego procentu zysku, jaki przedsiębiorstwo powinno odprowadzać do budżetu z tytułu dywidend.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#BarbaraBlida">Ustawa z 31 stycznia 1989 r. o gospodarce finansowej przedsiębiorstw w rozdz. 5 art. 21 ograniczała wielkość zysku odprowadzanego do budżetu z tytułu dywidend w latach 1989 i 1990 do 25%, a dopiero na rok 1991 zakładała zwiększenie tej stopy do 30%.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#BarbaraBlida">Wprowadzenie w roku 1990 dywidend w wysokości 30% zysku jest więc i tak przyspieszeniem o rok egzekwowania od przedsiębiorstw państwowych zwiększonych kwot z tego tytułu.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#BarbaraBlida">Opowiadam się oczywiście za dywidendą, ale wypłaconą z zysku po zaspokojeniu niezbędnych potrzeb podmiotów gospodarczych, wynikających z wielu czynników, między innymi innowacyjności i racjonalności w gospodarowaniu, przy koniecznym uwzględnieniu tychże czynników, także czynników mikro, a nie tylko potrzeb budżetu.</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#BarbaraBlida">Wielkość dywidendy określono stopą oprocentowania kredytu refinansowanego, stosując do jej poboru przepisy o zobowiązaniach podatkowych. Już tylko z tych względów dywidenda stanowi klasyczny podatek majątkowy, a nie dywidendę rozliczaną z zysku do podziału między kapitał, po zabezpieczeniu niezbędnych potrzeb racjonalnego funkcjonowania danego podmiotu gospodarczego, gwarantującego w następnych latach sukcesywny wzrost wpływów do budżetu, jak to ma miejsce w krajach kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#BarbaraBlida">Projekt ustawy nie uwzględnia tak istotnych czynników, jak zróżnicowanie wartości środków trwałych, niezbędnych do wytwarzania danego produktu. Oznacza to, że przedsiębiorstwa o dużym — z istoty swego działania — zaangażowaniu kapitałowym płacą znacznie przekraczającą możliwy do osiągnięcia zysk lub będą musiały wielokrotnie podwyższać ceny swoich wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#BarbaraBlida">Jak wielokrotnie zaznaczono, dywidenda jest wybitnie cenotwórcza. Na przykład w budownictwie mieszkaniowym, według obliczeń na dzień dzisiejszy, koszt 1 m2 wzrośnie tylko z tytułu dywidend, przy przeszacowaniu środków trwałych, do 4 mln zł za m2. Kogo będzie stać na skredytowanie budowy przeciętnej wielkości mieszkania o powierzchni 50–60 m2? Należy zaznaczyć, że ewentualny lokator lub ten, kto zdecyduje się to mieszkanie odebrać, będzie musiał odprowadzać kwotę 10 mln zł rocznie z tytułu odsetek, nie mówiąc już o tym, jaka kwota będzie dopisywana do jego kapitału.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#BarbaraBlida">Czy celem tej ustawy jest doprowadzenie do upadłości wszystkich naraz firm budowlanych — i tych dobrych, i tych złych? Kto będzie odtwarzał potencjał budowlany, jeżeli my tak szybko go roztrwonimy?</u>
          <u xml:id="u-36.12" who="#BarbaraBlida">Proponowane rozwiązania zawarte w projekcie ustawy doprowadzą do upadłości przede wszystkim przedsiębiorstwa państwowe o kluczowym znaczeniu dla gospodarki narodowej. Była już o tym mowa. Jako przykład wymieniano hutnictwo, budownictwo, maszyny dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-36.13" who="#BarbaraBlida">Po raz kolejny tworzona jest dla przedsiębiorstw błędna zachęta do maksymalizacji kosztów, które będzie musiał pokryć konsument. W konsekwencji, wpływy do budżetu zamiast rosnąć, będą malały.</u>
          <u xml:id="u-36.14" who="#BarbaraBlida">Chcę zapytać: skąd przewiduje się wpływy do budżetu w drugim półroczu 1990 r. i później, skoro tak wywindowana dywidenda doprowadzi do upadłości większość tych firm, które dziś budżet zasilają? Są to rozwiązania mało skuteczne. Może zresztą i skuteczne, ale tylko na dzisiaj, na pół roku. Czy nie za krótka jest ta perspektywa lub czy nie jest przerażający jej zupełny brak?</u>
          <u xml:id="u-36.15" who="#BarbaraBlida">Przedstawiając powyższe argumenty i wątpliwości, jeszcze raz pragnę przekonać Wysoką Izbę o konieczności ograniczenia naliczania dywidendy w 1990 r. do 30% zysku bilansowego przedsiębiorstw, zgodnie z wnioskiem podkomisji i zgodnie z wnioskiem mniejszościowym tej podkomisji. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-36.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jan Kuligowski z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#JanKuligowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W wyniku przedstawienia przez Komisję Nadzwyczajną kwestii opodatkowania podatkiem od przyrostu wynagrodzeń joint ventures Wysoka Izba znalazła się w sytuacji, w której musi dokonać wyboru: czy kapitał zagraniczny w Polsce, jego przedsiębiorstwa i wspólne przedsiębiorstwa obłożyć tym podatkiem tak jak polskie przedsiębiorstwa państwowe, czy też nie. Używano tu wielu argumentów. Argumentem Komisji Nadzwyczajnej, która większością głosów propozycję rządową oddaliła, jest to, żeby równomiernie rozłożyć ciężary kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#JanKuligowski">Moim zdaniem, ten argument nie wytrzymuje krytyki. Odnosi się do kapitału zagranicznego, a właściwie do właścicieli firm zagranicznych, których trudno zobowiązywać lub oczekiwać od nich, że będą się zobowiązywali do ponoszenia części ciężaru wychodzenia Polski z kryzysu. Uważam, że jesteśmy w tej chwili pod bardzo skrupulatną obserwacją: czy podejmując tę decyzję nadamy sygnał przychylny wobec inwestycji zagranicznych w Polsce, czy też odwrotnie. Sądzę, że korzyści finansowe z ewentualnego opodatkowania przyrostu wynagrodzeń w przedsiębiorstwach zagranicznych byłyby znikome w porównaniu ze stratami, jakie nasza gospodarka w perspektywie kilku lat poniosłaby z tytułu tego, że Sejm nadał bardzo silny sygnał negatywny, nie sprzyjający akceptacji zagranicznych inwestorów w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#JanKuligowski">Chcę zwrócić uwagę Wysokiej Izby, że stoimy przed dylematem, jaki sygnał nadać wobec tych, którzy gotowi są zainteresować się inwestowaniem w naszym kraju. Oczekiwanie od nich, że zechcą ponosić część ciężarów naszego kryzysu przez dołożenie się do tego podatku, wydaje mi się przesadne. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#TadeuszFiszbach">Czy jeszcze ktoś z obywateli posłów chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#TadeuszFiszbach">Są jeszcze 3 zgłoszenia. Proszę o krótkie wypowiedzi. Następnie głos zabiorą ministrowie.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, pan poseł się zgłosił jako pierwszy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#TadeuszSytek">Panie Marszałku! Szanowna Izbo! Mam przyjemność być pierwszym prezesem polskiej spółki z kapitałem zagranicznym, spółki agrarnej oczywiście, z kapitałem holenderskim. Jako poseł i jako obywatel uważam, że nasz parlament musi postawić sobie pytanie, co my chcemy wygrać w tej ustawie, a zmieniamy ją już drugi raz. Uważam, że należy wygrać kurę, która znosi złote jajka, a nie wygrać dzisiaj jedno jajko. W związku z tym poprawka komisji mniejszości jest nie do przyjęcia, bo pozwala wygrywać tylko jedno jajko. Projekt rządowy jest bardziej liberalny. Podam przykład rzeczowy i prosty: jeżeli Polska Ludowa przez 20 lat, od 1964 do 1984 r., podniosła wydajność o 50 kwintali cebuli z hektara, to Holendrzy przez 10 lat, od 1974 do 1984 podnieśli tą wydajność o 150 kwintali.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#TadeuszSytek">Przy zastosowaniu technologii holenderskiej i reżimu przestrzegania tej technologii Polska po 2–3 latach na przykładzie mojej spółki udowodniła, że przy sprzyjających warunkach pogodowych także osiągamy wydajność na poziomic holenderskim, tj. 450 ton z hektara. W związku z tym jest pytanie, o co chcemy walczyć? O ten mały procent zysku dla skarbu państwa w podatku od ponadnormatywnych wynagrodzeń czy o technologie, które jednak pozwolą jak gdyby dłuższymi krokami zdobywać przestrzeń, jaka dzieli nas od krajów zachodnich?</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#TadeuszSytek">Obawiam się, czy partner zagraniczny, który bardzo szybko zorientuje się w sytuacji polskiego rynku płacowego, nie będzie płacił dodatkowo naszym pracownikom, co uważam za rzecz negatywną, destrukcyjną, niekorzystną także dla nas jako części podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#TadeuszSytek">Natomiast jako obywatel Polski uważam, że powinniśmy skupić naszą uwagę na ograniczeniach: czego nie wolno robić podmiotom polskim, wchodzącym w spółki z kapitałem zagranicznym. Uważam, że należałoby na wieki zapisać, że aportem rzeczowym partnera polskiego — zarówno podmiotu gospodarczego jak i osoby fizycznej — nigdy nie powinny być użytki rolne — zarówno ziemia, lasy, jak i wody.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#TadeuszSytek">To nie znaczy, Wysoka Izbo, że jest to dopuszczalne w ustawie. Chodzi o to, aby za rok czy za dwa — kiedy może będziemy tę ustawę nowelizować — to nie wystąpiło. W związku z tym zapiszmy — żeby nikomu w Polsce się nie śniło taką poprawkę kiedyś wprowadzić.</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#TadeuszSytek">Natomiast oburza mnie, że wyraża się zgodę na powstawanie spółek, które, w moim odczuciu, są destrukcyjne dla nas, rolników. Jeśli ktoś w Polsce odważa się dzisiaj dawać zgodę na powstanie spółki w celu wydobycia torfu i eksportowania go do krajów zachodnich, to takiej decyzji nawet w perspektywie czasu, nic nie usprawiedliwi, nawet bieda. Trzeba wiedzieć, co dla rolnictwa znaczy nie wydobyty torf, który stanowi o utrzymaniu poziomu wód gruntowych na stabilnym poziomie, szczególnie w naszym stepującym klimacie. Jeśli nawet pozyskujemy dewizy za torf, to robienie takich wyrobisk uważam za niezgodne z duchem czasu.</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#TadeuszSytek">Powinniśmy raczej skupić uwagę na tym, co dajemy w aportach rzeczowych i na co w imieniu premiera tego rządu agencja daje zgodę, na jaką działalność gospodarczą. Na tym powinniśmy się skupić, nie na tak marginesowych sprawach, jak podatek od ponadnormatywnych wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#TadeuszSytek">Uważam, że kapitał zagraniczny wszedł w nieznane warunki. Ja dałem 3 lata temu 180 mln zł do wspólnego przedsięwzięcia, co stanowiło 77% udziałów. Jeśli podmiot gospodarczy ma świadomość tego, co to znaczy wspólne przedsięwzięcie, to i tak podmiot polski jest w stanie zabezpieczyć to, co dla kraju jest najważniejsze. Nie spotkałem spółki, w której w obecnych układach kapitał zagraniczny stanowi powyżej 35–40% udziałów. Każdy kapitał, który do dzisiaj napływał, jest równoważny jednemu, dobremu samochodowi marki „Mercedes”. Jeśli zatem chcemy, żeby do naszego kraju wszedł kapitał większego rozmiaru, nie sklepikarskiego, z technologiami autentycznie dźwigającymi polską gospodarkę, to nie stawiajmy mu takich barier, bo dla kraju będzie to margines zysku, a strata zbyt duża. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-40.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#TadeuszFiszbach">Były jeszcze dalsze zgłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę w kolejności zgłoszeń. Proszę o przedstawianie się.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#JanWnuk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Poseł Jan Wnuk z woj. bielskiego. Otóż jeszcze raz chcę wrócić do sprawy joint ventures. Prawo jest uniwersalne wtedy, kiedy dotyczy największej ilości podmiotów gospodarczych. Poprawka mniejszości zawarta w projekcie uchwały jest wyrazem oceny naszych kierowników przemysłu w tej kwestii. Chodzi o to, by wszystkie podmioty gospodarcze podlegały takim samym rygorom prawnym. My jednak musimy rozważyć, co się nam lepiej opłaca — wypłoszyć kapitał zagraniczny z Polski, czy też go przyciągnąć?</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#JanWnuk">Chciałbym powiedzieć o jednej sprawie. Otóż pada tu ciągle jeden tylko argument: że podporządkowanie tym rygorom joint ventures spowoduje odpływ kapitału. Ale czy tylko jeden argument należy rozważać, mówiąc o atrakcyjności polskiej gospodarki dla kapitału zagranicznego? Sądzę, że kapitał zagraniczny jest skłonny inwestować u nas, ponieważ jest tania siła robocza. Po drugie — jest tania energia. Po trzecie — bardzo łatwy rynek, jeśli chodzi o sprzedaż artykułów. Dochodzi do tego transfer kapitału za granicę.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#JanWnuk">A więc wydaje mi się, że argumentów skłaniających podmioty zagraniczne do inwestowania w Polsce jest więcej. Ja tak rozumiem filozofię gospodarowania w naszych czasach, filozofię wyrażoną przez wicepremiera Balcerowicza, że w tej chwili wchodzimy w okres, kiedy należy wszystkie podmioty gospodarcze podporządkować temu samemu prawu. Bo w przyszłości to samo prawo będzie obowiązywać, ale już w innych kategoriach. Również płaca będzie kategorią ekonomiczną i nie Sejm będzie ustalał płace w stosunku do każdego poszczególnego przedsiębiorstwa. Jeszcze nie tak dawno ustalaliśmy płace w stosunku do każdego pracownika. W tej chwili już to się zmienia.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#JanWnuk">Myślę, że za rok będzie już zasadnicza zmiana: nie my będziemy uatrakcyjniać inwestowanie kapitału zagranicznego w Polsce poprzez chronienie tego kapitału specjalnymi prawami. Jak uniwersalizacja, to uniwersalizacja. Rzecz tylko w tym, żeby rząd obserwował, co się będzie działo, jeżeli okaże się, że kapitał się zniechęci. Wtedy trzeba zareagować możliwie szybko. I chciałbym o tym wnioskować. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#TadeuszFiszbach">Są jeszcze 2 zgłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę nie powtarzać się, proszę o krótkie wypowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#BogdanDerwich">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Bogdan Derwich, poseł z PZPR. Chciałbym w kilku zdaniach wrócić do sprawy dywidendy. Bardzo cenię sobie teoretyczne rozważania na temat poprawy efektywności działania polskich przedsiębiorstw, szczególnie tych państwowych. Ale chciałbym również na pewnych cyfrach i na pewnych wielkościach przybliżyć, co idąc za takim teoretycznym rozważaniem, stoi przed nami np. w roku 1990.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#BogdanDerwich">Z prostego rachunku wynika, że za rok 1989 w dywidendzie nie zmieści się ok. 10% przedsiębiorstw, tzn. 10% polskich przedsiębiorstw będzie korzystało z tego 25% progu zysku bilansowego zamiennie do dywidendy. Powtarzam — 10%. Chciałbym zwrócić uwagę na fakt, który ma miejsce w 1989 r. Dywidenda liczona jest od majątku z ostatniego przeszacowania, czyli z roku 1987–1988. Przedsiębiorstwa wypracowywały w roku 1989 zysk w warunkach odbiegających od normalności. Ten zysk, który wypracowano w 1989 r. pochodzi przede wszystkim z zysku inflacyjnego. Czyli praktycznie ta złotówka, która płacona jest w 1989 r. jako część zysku, w rzeczywistości nie odpowiada tej złotówce, która stanowi o majątku przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#BogdanDerwich">W roku 1990 idziemy uderzeniowo z 11-krotnym przeszacowaniem majątku. Posłużę się przykładem mojego przedsiębiorstwa, które wcale nie jest takie duże — w przybliżeniu 430 milionów płacona dywidenda, a nie 25% zysku bilansowego. Mnie było stać na tę dywidendę. Ta dywidenda w roku 1990 zamienia się na 4 mld 800 mln zł. Jest to mniej więcej skala porównania.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#BogdanDerwich">Teraz w naszych teoretycznych rozważaniach mówimy, że powinniśmy tę gospodarkę bardzo ładnie zaktywizować. Cenne są te wszystkie uwagi, bo nasza gospodarka rzeczywiście odbiega od tej w wydaniu światowym. Ale kogo w pierwszym rzędzie dotknie sprawa niemożności wywiązania się z dywidendy? Moi przedmówcy już mówili — chodzi przede wszystkim o przemysł kapitałochłonny, a więc — hutnictwo, górnictwo, energetykę, petrochemię, ciężką chemię.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#BogdanDerwich">Tylko powiedzmy sobie uczciwie — są to gałęzie przemysłu w wielkim stopniu zmonopolizowane, nie ze swojej własnej winy zresztą. I praktycznie, to całe przewartościowanie majątku pójdzie najprawdopodobniej w cenę. Energię trzeba kupować, ciepło trzeba kupować, stal również. Czyli w rzeczywistości najprawdopodobniej nie ta grupa przedsiębiorstw odczuje tak drastyczne przeszacowanie majątku. Odczują to te przedsiębiorstwa, które napotykają na barierę popytu swej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#BogdanDerwich">Szacuję, że do tych 10% przedsiębiorstw, które nie mogą wywiązać się z dywidendy w tym roku, dojdzie co najmniej kolejna partia 10% przedsiębiorstw: będzie to 20% przedsiębiorstw. Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że są to w niektórych przypadkach przedsiębiorstwa wielkie, będące właściwie jedynymi producentami niezbędnego wyposażenia kooperacyjnego, spowoduje to, że może zachwiać się cały układ kooperacyjny w naszym przemyśle. I to w sytuacji, kiedy od 1 stycznia chcemy wprowadzać nowy porządek gospodarczy.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#BogdanDerwich">Jest to — wydaje mi się — duże niebezpieczeństwo. Mówię to jako praktyk, który na co dzień ma do czynienia z przedsiębiorstwem typowo kooperacyjnym — ok. 1020 różnego rodzaju dostawców — i wie, czym to może grozić.</u>
          <u xml:id="u-44.7" who="#BogdanDerwich">Argumentacja ministra finansów, że tak wyliczona dywidenda stanowi — jak gdyby po stronie przychodów — określoną pozycję w budżecie na rok 1990, w moim przekonaniu nie wytrzymuje argumentów rzeczowych. Przecież przedsiębiorstwo, które upadnie, którego nie będzie, nie zapłaci ani podatku, ani dywidendy. Wydaje mi się, że bardziej racjonalnie byłoby tę uspołecznioną kurę zostawić na jakiś określony czas, niech znosi chociaż małe jajka, ale niech po prostu te jajka znosi. Jeżeli my ją zarżniemy, to nie będzie ani jajek, ani kury.</u>
          <u xml:id="u-44.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-44.9" who="#BogdanDerwich">Jest to troszeczkę, panie ministrze, podobne do zasady psa ogrodnika — sam nie zje, innemu nie da. Wydaje mi się, że dobrze by było, gdyby można się było podzielić, chociażby w tym roku 1990, i pójść na kompromisową propozycję mniejszości, jeżeli chodzi o ograniczenie tego poziomu dywidendy. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-44.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo — pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#KazimierzWoźniak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kazimierz Woźniak z Rzeszowa. Wsłuchując się w dyskusję na temat ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw i o podatku od wzrostu wynagrodzeń, porównuję ją z dyskusją na dwóch spotkaniach, jakie odbyłem w czwartek i piątek przedświąteczny na terenie województwa rzeszowskiego w dwóch dużych zakładach przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#KazimierzWoźniak">Chciałem poinformować, że pracownicy tych zakładów bardzo troszczyli się o przyszłość swego zakładu, o swój przyszły los w tych zakładach. Zwracano tam uwagę na szereg problemów, które były tutaj przez dyskutantów poruszane. Dlatego nie będę zatrzymywał się nad nimi. Chcę natomiast zwrócić uwagę na te zagadnienia, które bądź nie były poruszone, bądź częściowo się różniły. A chodzi tu o trzy sprawy: pierwsza — być może — wynika z niezrozumienia przepisów. Chodzi o układ zbiorowy, na którego podstawie w zakładach wypłaca się ekwiwalent, równowartość deputatu węglowego określonej ilości ton węgla. W różnych zakładach jest to różnie. W tych zakładach, gdzie byłem, stanowiło to 4 tony. I jeżeli pomnożyć to przez aktualne ceny, wychodzi ok. 120 tys. zł rocznie. Natomiast przyjmując kilkakrotny wzrost cen — o którym się mówi — może to być równowartość ok. miliona złotych, co może w odniesieniu do średniej płacy z roku bieżącego stanowić dość pokaźny procent i wprowadzi nasze przedsiębiorstwo w ten niebezpieczny próg.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#KazimierzWoźniak">Czy jest to złe zrozumienie tego zapisu, czy przewiduje się likwidację tych porozumień, czy też będzie to w jakiś inny sposób rozwiązane?</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#KazimierzWoźniak">Sprawa następna — to problem bazy. Między innymi mówił o tym dzisiaj poseł Wojciechowski. Ale ja do tego problemu podchodzę jak mechanik. Wiem, że jeżeli mam doskonalić jakąś maszynę, jakieś urządzenie, staram się zawsze przeanalizować dokładnie zagadnienie, ustalić program badań czy program dopracowywania, następnie ustalić stanowisko, aparaturę, dobrać jednostki z tego samego układu i określić bazę tak, żeby osiągane wyniki były wynikami porównywalnymi.</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#KazimierzWoźniak">Natomiast w tej chwili, jak wynikało z dyskusji, takie wyniki trudno będzie otrzymać, ponieważ baza w różnych przedsiębiorstwach jest różna. Podczas dyskusji w zakładach wskazywano na politykę stosowaną w niektórych przedsiębiorstwach. Otóż okazuje się, że w IV kwartale (niektórzy posłowie mówili, żeby przyjąć IV kwartał jako bazę do ustalenia tego progu na rok przyszły) w niektórych przedsiębiorstwach, na przykład Polmos i browary, wzrost płac był przeogromny. Doszło do tego, że w porównaniu do dużych zakładów, o kilkutysięcznej załodze, c bardzo skomplikowanej technologii, płace Polmosu czy w browarach są 3-krotnie wyższe, a technologia bardzo prosta, technika bardzo prosta. Czyli tu już nie ma bazy. Nie ma się do czego odnieść.</u>
          <u xml:id="u-46.5" who="#KazimierzWoźniak">Stąd też jest apel do premiera, ażeby stworzyć taką bazę, aby w roku przyszłym ludzie ponosili w jednakowym stopniu ciężar wdrażania tego programu, jaki jest ustalony. Ludzie wiedzą, że trzeba będzie ponieść ofiary. Wiedzą, że będzie ciężko, ale niech będzie ciężko wszystkim w mniej więcej równym stopniu. A nie tak, że jedni albo sprytem, albo umiejętnością wyszukiwania luk w przepisach wypracowali sobie lepszy start, lepsze warunki. Zresztą nie po raz pierwszy tak się stało, bo wiemy, jak było w czasach poprzednich.</u>
          <u xml:id="u-46.6" who="#KazimierzWoźniak">Jest więc gorący apel pod adresem premiera, ażeby wypracować takie warunki, by ta baza rzeczywiście dawała możliwości porównywania tego, co osiągamy, aby ludzie we wszystkich branżach ponosili koszty w jednakowym stopniu.</u>
          <u xml:id="u-46.7" who="#KazimierzWoźniak">Następna sprawa. Dużo kontrowersji wzbudzał problem dywidendy. Nie będę jednak zatrzymywać się nad tym dłużej, ponieważ bardzo dużo osób o tym mówiło. Chciałem tylko rozszerzyć krąg zakładów, które mogą być przy nieokreśleniu tego górnego pułapu na rok przyszły bardzo poszkodowane — o zakłady przemysłu lotniczego. Wiadomo, że są to zakłady o bardzo bogatym i skomplikowanym wyposażeniu technicznym, że wiele urządzeń w tych zakładach nie może być wykorzystywanych w 100% przez cały rok, tylko przez krótki okres do wykonania konkretnych, niezbędnych w procesie wytwarzania operacji. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-46.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#TadeuszFiszbach">I ostatnie ze zgłoszeń, poseł Wiesława Ziółkowska. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#WiesławaZiółkowska">Pytanie do pana premiera. Czy w sposób świadomy zamierzone jest następujące działanie: załóżmy, że w styczniu wskaźnik indeksacyjny wynosi 0,3, czyli zaledwie 30% wzrostu kosztów utrzymania, wzrostu cen. Załogi oczekują, że spowoduje to wzrost stawek wynagrodzeń o 30%. Tymczasem po włączeniu do płacy minimalnej dotychczasowych dodatków żywnościowych oraz dotąd nie indeksowanej płacy minimalnej (wynosi bardzo niską kwotę 38 tys. zł) otrzymujemy 100 tys. zł. Sam fakt wypłacenia dodatków stażowych, dodatków jubileuszowych i nagród emerytalnych powoduje automatyczne wchłonięcie całej kwoty przeznaczonej na indeksację. Może to wywołać wiele nieporozumień i niezadowolenia wśród samych załóg.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#WiesławaZiółkowska">Jeśli nie jest to zamierzone, to proponuję, aby uwzględnić te skutki — nie tyle skutki wzrostu płacy minimalnej w bezwzględnej wysokości, które się i tak odbiją przy wartościowaniu pracy ponieważ automatycznie wzrośnie wartość punktu i na to trzeba będzie mieć pieniądze — to znaczy skutki z tytułu wzrostu dodatków stażowych, nagród jubileuszowych i odpraw emerytalnych. Trzeba przewidzieć te skutki, które szacuję, że powinny wynosić od 3 do 5% już przy ustalaniu normy do opodatkowania. Czyli wówczas w art. 8 pkt 1 byłoby sformułowanie, że do 5% — 200%, i powyżej 5% — 500%. To jest dosłownie minimum, jakie byłoby tutaj potrzebne. Dosłownie minimum.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#WiesławaZiółkowska">Jeszcze jedna uwaga. Wysoki Sejmie! Nie rozumiem albo źle rozumiem. Wiem, że jesteśmy w sytuacji katastrofalnej, w sytuacji kryzysowej, wiem, że przetrwają te jednostki gospodarcze — państwowe, spółdzielcze, prywatne, joint ventures — które będą efektywniejsze. Przecież jednostki to nie mury, to ludzie, sprawniejsi, efektywniejsi ludzie. I słyszę, że z jednej strony nie można ograniczyć dywidendy do 30%, bo trzeba czym prędzej doprowadzić do upadłości jednostek państwowych, a z drugiej strony, że trzeba stworzyć szczególne warunki dla joint ventures.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#WiesławaZiółkowska">Gdzie tu mowa o równości sektorów? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze jest zgłoszenie? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#JerzySlezak">Jeżeli można — w imieniu Komisji Kultury i Środków Przekazu — Jerzy Slezak, wiceprzewodniczący. Poseł Małachowski poruszył problem, który nie zyskał zainteresowania posłów, problem jednostek budżetowych i instytucji artystycznych. Muszę zrobić minimalny wykład. Do 1984 r. wszystko to było w układzie budżetowym, podlegało normalnie wyłączeniu spod działania tej ustawy. Od 1984 r. teatry, filharmonie, zespoły kameralne podlegają pod słynną ustawę o instytucjach artystycznych.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#JerzySlezak">Ponieważ instytucje artystyczne zostały uznane w art. 26 za przedsiębiorstwa państwowe użyteczności publicznej, w związku z tym podlegają pod działanie tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#JerzySlezak">Muszę przypomnieć państwu, że te jednostki są w większości dotowane z Funduszu Rozwoju Kultury. W związku z tym, jeżeli będą podlegały opodatkowaniu od tego podatku, to my będziemy to opłacali albo z nadwyżek budżetów terenowych, albo z dodatkowych wartości Funduszu Rozwoju Kultury.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#JerzySlezak">Muszę również powiedzieć, że wrzesień w przedsiębiorstwach jest nieporównywalny z wrześniem w instytucjach. Miesiąc wrzesień nie jest miesiącem, w którym grają wszystkie teatry, styczeń tak. W związku z tym baza startowa tych jednostek jest bardzo dla nich niekorzystna.</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#JerzySlezak">Pytanie do pana ministra finansów: czy można rozszerzająco potraktować instytucje artystyczne jako jednostki budżetowe? Możemy wyłączyć prowadzoną przez nie działalność gospodarczą. Bo inaczej będzie to metoda ich likwidowania. A nie o taką metodę nam chodziło. Chcieliśmy je likwidować, zgodnie z pomysłem pani minister, na zasadzie naszego dobrowolnego działania, nie na zasadzie ustawy o podatku. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu ministra przemysłu Tadeusza Syryjczyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#TadeuszSyryjczyk">Panie Marszałku! Panie i Panowie! Chciałem się ustosunkować do niektórych uwag, jakie padły w trakcie dyskusji, a także do zgłoszonych zastrzeżeń w tej grupie ustaw, która obecnie jest dyskutowana.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#TadeuszSyryjczyk">Sądzę, że w dyskusji ujawnia się pewien element nieporozumienia. Dotyczy on funkcji dywidendy, a także skutków jej niepłacenia. Reszta dotyczy gospodarki przedsiębiorstwa państwowego, które — jak się nam przynajmniej jeszcze wydaje — jest własnością państwa i z tego tytułu jest zobowiązane świadczyć na jego rzecz pewien udział ze swojego zysku. Państwo w odniesieniu do przedsiębiorstw państwowych wykonuje swoje uprawnienia władcze na dwa sposoby. Po pierwsze, powinno mieć — chociaż nie do końca ma — prawo do zarządu tymi przedsiębiorstwami. Po drugie — ma prawo czerpania korzyści z tych przedsiębiorstw, gdyż majątek z zasady pochodzi czy to z dotacji państwowej, z inwestycji państwowej, czy z wcześniej umorzonego kredytu.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#TadeuszSyryjczyk">W związku z powyższym skarb państwa ma tytuł do pobrania określonej kwoty, przy czym uważamy, że nie powinna ona być uznaniowa, ale zależeć od — być może niedoskonałego, ale jednak określonego w miarę precyzyjnie — funduszu założycielskiego przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#TadeuszSyryjczyk">W ten sposób ustawa budżetowa ustala ten właśnie procent poboru majątku, który wydaje się być względnie logiczny. To znaczy: tym więcej bierzemy, im większe było wyposażenie przedsiębiorstwa w majątek ze strony państwa. Na tym tle nasuwa się pytanie: co będzie wtedy, gdy przedsiębiorstwo nie jest zdolne zapłacić tej dywidendy? Tutaj wszyscy w zasadzie straszyli upadłością. Chciałem zwrócić uwagę, że właśnie obecny stan czy też przyjęcie granicy powoduje, iż przedsiębiorstwa dzielą się na działające i upadłe. Nie ma żadnego stanu pośredniego. Gdybyśmy w obecnym ustawodawstwie, a także w przyszłym, przyjęli granice dywidendy, to powstanie taka sytuacja, że każda firma, która ma chociażby złotówkę zysku, będzie zdolna zapłacić dywidendę. Bo po opodatkowaniu 40% pozostaje kwota 60% zysku, no i wiadomo, że będziemy mieli ograniczenie 25% czy nawet 30%, to i tak dywidendę zawsze można zapłacić.</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#TadeuszSyryjczyk">Tak więc w zasadzie, bez względu na kondycję finansową przedsiębiorstwa, dywidendę da się zapłacić zawsze i nie ma żadnego sygnału o nieprawidłowości w tym wypadku, gdy majątek jest wykorzystywany w sposób przynoszący minimalne zyski.</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#TadeuszSyryjczyk">W tej sytuacji praktycznie martwy jest art. 16 ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstwa państwowego, który bynajmniej nie przewiduje upadłości, ale przewiduje zastosowanie postępowania naprawczego. Tak ono będzie się nazywało w ustawie, którą zaproponujemy Wysokiej Izbie do uchwalenia w ramach nowelizacji ustawy o przedsiębiorstwie państwowym. Obecnie jest to poprawa gospodarki przedsiębiorstwa. Tak się określa postępowanie, które rozpoczyna się w momencie, gdy przedsiębiorstwo nie płaci dywidendy.</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#TadeuszSyryjczyk">W wyniku tego martwy jest także art. 14 ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych, który przewiduje jednak również program restrukturyzacyjny przedsiębiorstwa, pod warunkiem, że skarb państwa wyrazi zgodę. Tak więc wbrew temu — co tutaj wielu obywateli posłów mówiło — sytuacja jest faktycznie taka, iż w wyniku niepłacenia dywidendy zachodzi sytuacja, w której państwo ma prawo rozpocząć postępowanie naprawcze, a w szczególności ustanowić szczególny rodzaj zarządzania przedsiębiorstwem i zażądać sporządzenia programu, który doprowadzi to przedsiębiorstwo do lepszej kondycji finansowej. Ma prawo kontroli tego programu, a w warunkach jego wypełniania może zastosować art. 14 ustawy, to znaczy prawo do zachowania dywidendy w przedsiębiorstwie. jak też do stosowania przewidywanego w przyszłym systemie gospodarczym systemu wspomagania przedsiębiorstw, które będą się restrukturyzowały.</u>
          <u xml:id="u-52.7" who="#TadeuszSyryjczyk">Oczywiście, w niektórych wypadkach dalszym skutkiem niepłacenia dywidendy może być upadłość, ale nie jest to bynajmniej automatyczne. Tak więc w wyniku uchwalenia ustawy w brzmieniu proponowanym przez rząd otrzymamy podział przedsiębiorstw na, niejako, trzy kategorie: przedsiębiorstwa, które funkcjonują całkowicie poprawnie i są zdolne płacić dywidendę w wysokości ustawowej; przedsiębiorstwa działające ze stratą, a więc te, które są efektywnie zagrożone upadłością; i wreszcie przedsiębiorstwa znajdujące się w środku, w których powinno nastąpić wykrycie sytuacji przez metodę fiskalną. Po wykryciu, że przedsiębiorstwo nie pracuje całkowicie poprawnie, następuje odpowiednie działanie na rzecz poprawy tej sytuacji czy też zmiany formy prawnej, gdyż w niektórych wypadkach może się okazać, że mamy do czynienia z przedsiębiorstwem, które musi działać, albowiem wykonuje pewne funkcje użyteczności publicznej i państwo nie liczy w tym wypadku na zysk, ale po prostu na funkcjonowanie przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-52.8" who="#TadeuszSyryjczyk">Musimy takie sytuacje klarownie widzieć. Są firmy komercyjne, w których państwo liczy na określone efekty ekonomiczne, są przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, gdzie liczy się po prostu ich działanie i wtedy, siłą rzeczy, rezygnuje się z dywidendy, ogranicza się ją do 1/4 wysokości.</u>
          <u xml:id="u-52.9" who="#TadeuszSyryjczyk">Chciałbym także odpowiedzieć na zarzut dotyczący przedsiębiorstw przemysłu obronnego. Jest prawdą, że w przedsiębiorstwach tych zachodzi konieczność utrzymywania wolnych mocy produkcyjnych, a raczej rezerwy mocy produkcyjnych na określone okoliczności wyjątkowe. Rzecz w tym, że od niektórych z tych przedsiębiorstw można i należy oczekiwać, aby te moce zagospodarowały na cele pokojowe. I takie programy istnieją. Niestety, nie wszyscy — mimo że istnieją niekiedy techniczne możliwości — chcą z nich skorzystać i czuwać nad tą możliwością. Mamy także przypadki, w których — mimo ewidentnej możliwości technicznej przestawienia produkcji na inne cele — takich działań nie podjęto i przedsiębiorstwo ma określone kłopoty. I to jest pierwsza uwaga.</u>
          <u xml:id="u-52.10" who="#TadeuszSyryjczyk">Druga uwaga znowu dotyczy sytuacji prawnej. Otóż zarówno w dotychczasowym brzmieniu art. 12 ust. 3, jak w proponowanym już po obróbce przez podkomisję art. 12 ust. 2 mamy wyraźne stwierdzenie, że Rada Ministrów określa podstawę i sposób naliczenia dywidendy od przedsiębiorstw wykonujących w całości lub w części zadania dla potrzeb obronności i bezpieczeństwa państwa.</u>
          <u xml:id="u-52.11" who="#TadeuszSyryjczyk">Tak więc Rada Ministrów ma w tym wypadku upoważnienie do rezygnacji z dywidendy lub też do istotnego jej ograniczenia. I, jak sądzę, będzie to uprawnienie wykonywane, jest już wykonywane, bo taka uchwała Rady Ministrów istnieje w tej sprawne. Rada Ministrów będzie należycie wykonywała tego typu uprawnienie, ale zapewne selektywnie. To znaczy w taki sposób, aby jednak od tych przedsiębiorstw, które mają możliwości wykonywania dwojakiego rodzaju produkcji na posiadanym parku maszynowym, tego typu produkcję efektywnie egzekwować.</u>
          <u xml:id="u-52.12" who="#TadeuszSyryjczyk">Poruszany był problem wzrostu cen i w ogóle realnej skali całego zagadnienia. Z wyliczeń Ministerstwa Finansów wynika, że orientacyjna sprzedaż przedsiębiorstw w roku przyszłym wyniesie 700 bilionów zł, a wpływy z dywidendy około 16 bilionów. Tak więc wartość dywidendy w wartości sprzedaży będzie wynosiła około 2,5%. Nie sądzę, aby akurat ta wielkość była czynnikiem istotnie cenotwórczym w przyszłym roku. W skali całej gospodarki. Zapewne zdarzą się pewne wyjątkowe sytuacje, ale też — jak powiedziałem — nie jest celem dywidendy, jak to niektórzy nam tłumaczą, doprowadzenie przedsiębiorstw do upadłości, lecz doprowadzenie do stanu, w którym państwo może wkroczyć w postępowanie naprawcze, może jego żądać i oczekiwać.</u>
          <u xml:id="u-52.13" who="#TadeuszSyryjczyk">Drugi problem, który także wiąże się z dywidendą i bywa niekiedy podnoszony, to zagadnienie dotyczące kwestii — nazwijmy to umownie — społecznej. Otóż podnosi się niekiedy, iż wywoła to wzrost cen i w tym sensie będzie to zjawisko społecznie negatywne. Otóż sądzę, że jednak jest i druga strona medalu. Majątek przedsiębiorstw państwowych powstał w wyniku akumulacji, która odbywa się bądź to kosztem akumulacji własnej przedsiębiorstw, a więc kosztem pracy ludzi w przedsiębiorstwach, którzy mieli z tego tytułu mniejsze płace, albo odbył się kosztem akumulacji ogólnej, państwowej, poprzez budżet. To znaczy, że w wyniku działalności podatkowej państwo zebrało pieniądze i je zainwestowało w przedsiębiorstwa. Być może było to także wynikiem działania tanich kredytów lub innej formy pomocy ze strony budżetu państwa — w sumie jednak po prostu ze strony społeczeństwa. J sądzę, że społeczeństwo ma prawo oczekiwać, by majątek tak zainwestowany był wykorzystywany z maksymalną efektywnością. W świetle doświadczeń, które wskazują, iż średnia dywidenda w roku zeszłym wynosiła niecałe 10%, próg efektywności postawiony w ustawie budżetowej nie jest — sądzę — wygórowany. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-52.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów Ryszard Pazura.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#RyszardPazura">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym pokrótce ustosunkować się do problemów zgłoszonych w debacie, a dotyczących projektu ustawy o opodatkowaniu osób prawnych za wzrost wynagrodzeń. Rozpocznę może od obawy zgłoszonej przez pana posła sprawozdawcę, obawy, że może dojść do sytuacji, w której zarobki realne spadną poniżej tego, co przewiduje się w programie rządowym.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#RyszardPazura">Otóż w tej kwestii można powiedzieć, że nie jest celem programu rządowego, takim samoistnym celem, ażeby obniżać płace realne. Ta ustawa i rozwiązania w niej zawarte mają za zadanie trzymać wynagrodzenia w ryzach, to znaczy doprowadzić do sytuacji, w której przynajmniej w pierwszych miesiącach przyszłego roku tempo wzrostu płac nominalnych będzie niższe niż tempo wzrostu innych kategorii ekonomicznych. To znaczy do takiej sytuacji, kiedy płace nominalne znajdą swoje wypełnienie w towarach, usługach, oczywiście przy możliwościach oszczędzania części tych wynagrodzeń, przy realnej stopie oprocentowania oszczędności czy też angażowania części tych wynagrodzeń w papiery wartościowe, obligacje skarbu państwa czy akcje.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#RyszardPazura">Innymi słowy, zadaniem programu rządowego jest uczynienie z kategorii płacy realnej, która dzisiaj ma charakter statystyczny i jest często nie realizowalna, płacę realną, która może być w każdej chwili realizowalna. To jest nasze naczelne zadanie. Stąd też prosimy Wysoki Sejm — co znalazło wyraz w projekcie tej ustawy — aby rząd miał kompetencje w zakresie ustalania współczynnika korekty, jego wysokości, gdyż w przedsiębiorstwach ten współczynnik będzie w dużym stopniu decydował o możliwościach bezpodatkowego wzrostu wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#RyszardPazura">Uważamy, że sytuacja w zakresie kształtowania się płac musi być śledzona na bieżąco i na bieżąco muszą być podejmowane ewentualne decyzje. A więc gdyby powstała sytuacja, że w przekroju roku program jest w tym sensie zagrożony, że grozi głębszy niż zakładany spadek płacy realnej, wówczas zawsze istnieje możliwość podwyższenia współczynnika korekty wzrostu wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#RyszardPazura">Oczywiście również i Wysoka Izba będzie miała bieżącą informację i na pewno przy okazji kolejnych debat te kwestie będą tu rozpatrywane.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#RyszardPazura">Kwestia druga to wysokość współczynnika. Nie ogłaszamy go jeszcze z następujących względów: współczynnik, szczególnie w pierwszych 3–4 miesiącach, ma niezwykle istotne znaczenie dla realizacji tego programu, gdyż te miesiące będą decydujące dla wygasania impulsów inflacyjnych. Jednym z takich impulsów inflacyjnych jest nadmierny w stosunku do innych wielkości ekonomicznych, a nie do potrzeb, wzrost płac. Jest to obecnie przedmiotem szacunków. W tym szacunku musimy uwzględnić sprawy, które dziś do końca jeszcze nie są znane. Mianowicie w IV kwartale, w grudniu, przedsiębiorstwa dokonują indeksacji wynagrodzeń, również za miesiąc grudzień, a więc niejako wyprzedzająco. Indeksacja, która według zasad ustawy indeksacyjnej powinna dokonać się w styczniu, jest realizowana w przedsiębiorstwach wyprzedzająco w grudniu.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#RyszardPazura">Musimy po prostu przewidzieć, jakie kwoty z tej indeksacji wypłyną na rynek.</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#RyszardPazura">Z drugiej strony musimy wziąć także pod uwagę, że w pierwszych czterech miesiącach roku będą wypłacane nagrody i premie z zysku roku 1989. Zasady wypłaty tych nagród i premii są bardzo korzystne dla przedsiębiorstw. I z tego tytułu wypłyną też w przedsiębiorstwach spore ilości pieniądza. Te dwa czynniki zapewne zaważą na tym, że wskaźnik korekty dla pierwszych miesięcy będzie względnie niski, jeśli chcemy zrealizować jednocześnie założenie, że w tych miesiącach powinna się rozegrać w dużej części kwestia gaszenia impulsu inflacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#RyszardPazura">Przechodzę do innych kwestii, bardziej już związanych z zapisami w ustawie. W kilku wypowiedziach podnosili państwo problem bazy. Jest to problem odwieczny przy tego typu rozwiązaniach i nie sądzę, aby można było znaleźć bazę, która wszystkich usatysfakcjonuje. W związku z powyższym chcę wyraźnie określić kryteria, jakimi kierowaliśmy się przy wyborze września, a nie innego miesiąca.</u>
          <u xml:id="u-54.9" who="#RyszardPazura">Pierwsze kryterium było następujące. Jak państwo wiecie, ludzie pracujący w przedsiębiorstwach doskonale obserwują wszystkie debaty sejmowe i prasowe na temat wynagrodzeń. Z naszych doświadczeń wynika, co następuje: jeśli przyjmujemy faktyczne bazy jakiegokolwiek okresu poprzedniego, czy to będzie średnia roku, czy to będzie średnia konkretnego miesiąca czy kwartału, to zanim przepisy ujrzą światło dzienne, już przedsiębiorstwa w mig się dostosują. Jest to niebagatelny czynnik, bo jedni zdążą, drudzy nie zdążą. W konsekwencji stawia to przedsiębiorstwa w bardziej zróżnicowanej sytuacji, o której tu zresztą dzisiaj także była mowa. To był jeden czynnik.</u>
          <u xml:id="u-54.10" who="#RyszardPazura">Drugi czynnik miał uniemożliwić przedsiębiorstwom dostosowywanie się do warunków przez podejmowanie decyzji o wynagrodzeniach wstecz. Jakakolwiek średnia roku ubiegłego, jakikolwiek okres przeszły powoduje, że przedsiębiorstwa, jeśli oczywiście mają środki, dokonują wzrostu wynagrodzeń wstecz, tym samym dostosowując bazę do istniejących wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-54.11" who="#RyszardPazura">Przyjęliśmy wrzesień, ale chciałbym od razu powiedzieć, że nie będzie to „wrzesień oczyszczony”, ale wrzesień nawiązujący faktycznie do wypłat grudniowych, a to dlatego, że wypłaty wrześniowe powiększone o indeksację wyrównawczą za trzy kwartały i fundusz płac września jest zindeksowany zgodnie z aktualnie obowiązującą ustawą indeksacyjną, to znaczy będzie powiększony o przyrosty funduszu wynagrodzeń za październik, listopad i grudzień. W rezultacie otrzymamy normatywny grudzień. Mówię „normatywny”, gdyż z września zostaną wyeliminowane wadliwe decyzje podjęte wstecz, a dodane te elementy, które w wypłatach wrześniowych nie widnieją, to znaczy, których nie ma w kosztach wrześniowych nie widnieją, to znaczy, których nie ma w kosztach września. Przykładowo mogę powiedzieć, że uwzględniona będzie 1/3 premii kwartalnej, bo w różny sposób są te premie płacone.</u>
          <u xml:id="u-54.12" who="#RyszardPazura">W związku z powyższym uważamy, że w tych przedsiębiorstwach, które nadpłaciły, będzie sytuacja cięższa. Natomiast w tych przedsiębiorstwach, które nie miały środków i nie wypłaciły całej indeksacji, będzie baza wyższa niż faktyczne wypłaty. Być może będą i takie przypadki, i takie. Natomiast będziemy zawsze w pobliżu, w okolicy realnych wypłat wynagrodzeń w grudniu.</u>
          <u xml:id="u-54.13" who="#RyszardPazura">Propozycję, którą wysunął pan Żenkiewicz rozważaliśmy. Mianowicie, sugerował on, aby przyjąć jednolitą dla wszystkich przedsiębiorstw bazę, tj. średnią wypłat w 5 działach gospodarki narodowej. Jednakże mamy tu wszystkie kłopoty związane ze średnią. To znaczy, że baza ta dla przemysłu węglowego byłaby absolutnie nie do przyjęcia, gdyż płace są tam znacznie wyższe niż średnia w 5 działach gospodarki narodowej. Z kolei dla wielu jednostek byłaby ona równa dwukrotnym wypłatom grudnia. A więc taka baza oczywiście byłaby bardziej sztuczna niż to, co proponujemy. To, co proponujemy, jest normatywne, ale nie jest sztuczne. W związku z powyższym problemu rozwarstwienia płac, który przy tej okazji pan poseł Żenkiewicz podniósł, nie możemy rozwiązywać w ten sposób, ponieważ nie nawiązuje to do faktycznych wyników przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-54.14" who="#RyszardPazura">Pragnę natomiast zwrócić uwagę państwa, że w projekcie rządowym było pewne rozwiązanie dla przeciwdziałania ewentualnemu rozwarstwieniu płac. Mianowicie był zapis — ale to było upoważnienie dla Rady Ministrów — że w ciągu roku można wprowadzić pewne zasady uwzględniające relacje płac, to znaczy w tych dziedzinach, które relatywnie miałyby zaniżane płace, co po prostu złagodziłoby ostrze podatkowe.</u>
          <u xml:id="u-54.15" who="#RyszardPazura">Teraz odnośnie do innych kwestii. Pani poseł Ziółkowska złożyła dwie propozycje. Propozycja pierwsza ma charakter formalny, dotyczy art. 4 ust. 7, gdzie proponowała pani poseł skreślić słowa: „za okres od września do końca roku”. Natomiast zostawić, że dotyczy to roku podatkowego.</u>
          <u xml:id="u-54.16" who="#RyszardPazura">Wydaje się, że ponieważ ta baza jest oparta na wrześniu, to między wrześniem a końcem roku może być wzrost zatrudnienia w danym przedsiębiorstwie. Dlatego było tam napisane, że mnoży się przez przeciętne zatrudnienie od września 1989 do końca roku podatkowego. Jeśli jaśniejsza byłaby propozycja pani poseł Ziółkowskiej, to my nie mamy nic tutaj do dodania, ale wydaje się, że tak jest to lepiej i jaśniej napisane.</u>
          <u xml:id="u-54.17" who="#RyszardPazura">Druga propozycja dotyczyła również art. 4 ust. 8, gdzie pani poseł proponowała wykreślić słowa „w szczególności” — na co oczywiście można pójść — i wykreślić następnie, jak dobrze zrozumiałem, pkt 3 lub część tego punktu. Część tego punktu, prawda? Znaczy dotyczyło to wydziałów, działów lub innych jednostek organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-54.18" who="#RyszardPazura">Chciałbym tu wyjaśnić, że w przypadku likwidacji zakładów, wydziałów, działów lub innych jednostek organizacyjnych wyodrębnionych ewidencyjnie, znaczy prowadzących własną ewidencję, koryguje się bazę. Nie dotyczy to więc przypadków likwidowania działu czy komórki organizacyjnej przedsiębiorstw, które nie prowadzą własnej ewidencji. Chodzi o to, że w wielkich przedsiębiorstwach dział lub komórka organizacyjna może równać się wydziałowi czy zakładowi w innym małym przedsiębiorstwie i wówczas przy likwidacji tak wielkiej komórki nie ma żadnego uzasadnienia, aby w bazie pozostawał fundusz płac, który był dla tej komórki. Inaczej byłoby to po prostu wadliwe rozliczenie.</u>
          <u xml:id="u-54.19" who="#RyszardPazura">My proponujemy przestawić wyrazy i napisać wyraźnie w pkt. 3, że dotyczy to „likwidacji organizacyjnie i ewidencyjnie wyodrębnionych zakładów, wydziałów, działów” itd. I wtedy będzie chyba sprawa jasna.</u>
          <u xml:id="u-54.20" who="#RyszardPazura">Pani poseł zgłosiła jeszcze dwa problemy. Pokrywanie odpraw pieniężnych i dodatków w przypadku zbiorowych zwolnień z pracy. Otóż wydaje się, że przy odprawach pieniężnych w przypadku zbiorowych zwolnień z pracy w bazie funduszu wynagrodzeń tkwią płace właśnie tych pracowników. Więc nie ma żadnego uzasadnienia, żeby zwalniać z podatku, tym bardziej że po zwolnieniu ta baza zostaje na nie zmienionym poziomie. Chyba że jest przypadek likwidacji całego, ewidencyjnie wydzielonego, zakładu. Jeśli są to zwolnienia pracowników — może to być nawet 1/2 wydziału zwolniona — wtedy nie koryguje się bazy. Natomiast jeśli jest ewidencyjnie wydzielony zakład, który się likwiduje, wtedy korekta następuje.</u>
          <u xml:id="u-54.21" who="#RyszardPazura">I to samo w przypadku dodatków w nowym miejscu pracy; pracownikowi przysługują dodatki. Są one elementem wynagrodzenia, jak każde inne wynagrodzenie, a do decyzji przedsiębiorstwa, podmiotu, osoby prawnej należy, czy przyjmuje tego typu pracowników do pracy, czy nie. On nie płaci więcej danemu pracownikowi. Płaci tyle, ile wspólnie ustalili. Obowiązkowe jest tylko wyrównanie w pewnym okresie, ale jest to normalna decyzja przedsiębiorstwa przyjmującego do pracy zwolnionego.</u>
          <u xml:id="u-54.22" who="#RyszardPazura">Dalsze kwestie. Pan poseł Wojciechowski podniósł dość szeroko problem inwalidów i objęcia lub nieobjęcia ich tą ustawą. Więc są tutaj dwie sprawy. Pierwsza sprawa. W projekcie rządowym, obok inwalidów, zwolnieniem z podatku były objęte wynagrodzenia osób traktowanych na równi z inwalidami. Był wniosek, żeby to przywrócić. To jest rzeczywiście mała liczba osób. W dotychczasowych rozwiązaniach osoby traktowane na równi z inwalidami są także zwalniane z podatku. Osoby traktowane na równi z inwalidami to są te osoby, których specjalistyczne przychodnie wydają zaświadczenia. Zwykle są to ludzie, którzy są po leczeniach, np. w specjalistycznych przychodniach zdrowia psychicznego czy przeciwgruźliczych. Dostają oni zaświadczenia, nie mają karty inwalidzkiej, ale po prostu są traktowani na równi z inwalidami. Więc jeśli Wysoka Izba uzna, to można po prostu wrócić w tej kwestii do projektu rządowego.</u>
          <u xml:id="u-54.23" who="#RyszardPazura">Drugi wniosek polegał na tym, żeby obok inwalidów z tego podatku zwolnić także ludzi, którzy nie są inwalidami, ale zatrudnieni są w spółdzielniach inwalidów i równowartość tego podatku przekazywać na fundusz rehabilitacji inwalidów. Takie rozwiązanie istniało dotychczas. Sprawa polegała na tym, że zwalniało się inwalidów z wpłaty podatku do budżetu, ale byli oni opodatkowani na rzecz funduszu rehabilitacji inwalidów. W ustawie tej idziemy dalej, bo w ogóle zwalniamy inwalidów z tego podatku. W związku z tym pozostali pracownicy w spółdzielni inwalidów powinni być opodatkowani. Przykładowo, jeśli spółdzielnia zatrudnia 70% inwalidów, to oznacza to, że około 70% płac nie podlega opodatkowaniu, a tylko 30% podlega temu opodatkowaniu. Proponujemy utrzymać te zasady, które są zawarte w projekcie ustawy w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-54.24" who="#RyszardPazura">Jeszcze kwestia, którą podniósł pan poseł Małachowski, a później znalazła ona odzwierciedlenie w dyskusji. Sprawa dotyczy opodatkowania podatkiem od wynagrodzeń instytucji upowszechniania kultury. Jest faktem, że działają one jako quasi-przedsiębiorstwa. To znaczy nie są tam do końca wprowadzone zasady systemu finansowego przedsiębiorstw państwowych, ale także nie dotyczą ich w pełni zasady systemu finansowego jednostek budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-54.25" who="#RyszardPazura">Może na początku odpowiem na pytanie, czy można zamienić te quasi-przedsiębiorstwa, te instytucje upowszechniania kultury na jednostki budżetowe. Wiemy, że ze statusem jednostek budżetowych wiążą się określone niedogodności, bo panuje tam zasada, że wszystko, co zarobisz, musisz oddać do budżetu państwa, a wszystkie twoje wydatki są pokrywane z budżetu państwa. Nie wiem więc, czy w tym pytaniu o to by chodziło. Tym bardziej że budżet państwa zawsze, jeśli już kreuje te wydatki, stara się sprawdzać dokładnie ich zasadność. Myślę, że elastyczność dla działania tych instytucji jest absolutnie niezbędna, to znaczy elastyczność w tym sensie, że swoimi wpływami powinny się same rządzić. Pomijam już kwestię merytoryczną: zamiana ta musiałaby nastąpić w drodze ustawowej.</u>
          <u xml:id="u-54.26" who="#RyszardPazura">I teraz wnioski pana posła Małachowskiego. Wniosek pierwszy polegał na tym, aby instytucje te wyłączyć spod opodatkowania. Ja chciałbym powiedzieć, że założeniem naszym przy budowie tej ustawy była powszechność. I tylko wtedy — jak nam się wydaje — ma ona sens. Objęte są nią wszystkie osoby prawne, a także państwowe jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, nie ma żadnych wyłączeń z tego rygoru. I po drugie — nie ma żadnych wyłączeń tytułów płacowych. To drugie nasze przekonanie wynika z doświadczeń. W poprzednich latach było szereg wyłączeń. W efekcie nigdy nie udało się — przy pomocy podobnego w swojej konstrukcji rozwiązania — opanować zjawiska wypływu płac w przedsiębiorstwach, oczywiście ponad zakreślane w planach wielkości.</u>
          <u xml:id="u-54.27" who="#RyszardPazura">Sądzimy więc, że warunkiem realizacji tego rozwiązania jest jego powszechność, zarówno pod względem podmiotowym, jak i przedmiotowym. Jeśli ten warunek w jakimkolwiek punkcie nie będzie spełniony, wówczas możemy się liczyć, że w trakcie roku powstaną następne wyłomy w stosowaniu tego podatku, gdyż inni mają równie ważkie argumenty za wyłączeniem z podatku od wzrostu wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-54.28" who="#RyszardPazura">Sprawa kolejna. Instytucje upowszechniania kultury dotychczas są włączone w opodatkowanie wzrostu wynagrodzeń. I w bieżącym roku także są. Zasadniczym celem tego podatku nie jest cel fiskalny, lecz ograniczenie tempa wzrostu wynagrodzeń. My byśmy się nawet cieszyli, gdyby tego podatku w budżecie nie było. Oczywiście sądzimy, że takiej sytuacji nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-54.29" who="#RyszardPazura">Co do drugiego wniosku, to mogę powiedzieć tyle, że jesteśmy otwarci na wszelkie propozycje techniki ujęcia w wypłatach wrześniowych honorariów autorskich tak, aby te kwoty oddawały zarówno możliwości, jak i potrzeby przyszłego roku. Problem sprowadza się do tego — o czym tu była mowa — czy za podstawę przyjąć tylko wrzesień, czy też jakąś entą innego okresu? Sądzę, że z Ministerstwem Kultury możemy technicznie dopracować te zasady tak, aby indeksowane honoraria wystarczały w całym roku, żeby nie było tych niebezpieczeństw, o których pan poseł wspominał.</u>
          <u xml:id="u-54.30" who="#RyszardPazura">Między innymi problem ten jest złagodzony przez system narastającego rozliczania tego podatku. Oznacza to, że jeśli ustalimy bazę i jeśli ona w jednym miesiącu nie będzie zrealizowana, nie wypłacone zostaną do tej granicy środki, a to oznacza, że za dwa miesiące dysponuję już większą pulą środków, których nie wypłaciłem w poprzednim miesiącu. Rozliczenie bowiem podatku ma charakter narastający — norma za dwa miesiące jest równa sumie normy za pierwszy miesiąc i za drugi miesiąc, itd. A więc — jak powiadam — w tej kwestii na pewno będziemy mu sieli znaleźć rozwiązanie techniczne, które ten problem złagodzi, bo to są nieregularne wypłaty i w tym problem. Ale tego typu nieregularnych wypłat mamy więcej. Chociażby wypłaty o dzieło czy za projekty racjonalizatorskie itd. One są bardzo podobne do honorariów autorskich. I tych nie wyłączamy. A więc proponujemy: dla jednolitości nie wyłączać tych wynagrodzeń. Natomiast w rozporządzeniu ministra finansów szukać rozwiązań technicznych, umożliwiających sprawne rozliczanie się również wydawnictw z tego typu składników wynagrodzeń. Zresztą nie wyłączamy również funduszu bezosobowego, który — jak wiadomo — w niektórych jednostkach ma znaczący udział. To znaczy funduszu wypłaconego nie z tytułu umów o pracę, a umów o dzieło czy umów zlecenia.</u>
          <u xml:id="u-54.31" who="#RyszardPazura">Na zakończenie kwestia poruszona przez panią poseł Ziółkowską. Dotyczy ona najniższego wynagrodzenia oraz ekwiwalentów. Proszę państwa, w tym rozwiązaniu — jak zresztą i dotychczas — wypłaty z tytułu podwyższania składników wynagrodzeń pracowniczych czy z tytułu podniesienia najniższego wynagrodzenia są dla nas takim samym przyrostem złotówek wypłaconych pracownikowi, jak każda inna podwyżka czy regulacja płac. I zmieści się to w tej normie, o której tu mówiłem. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-54.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo za wystąpienie obywatelowi ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#KrzysztofGrzebyk">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy przewodniczący Komisji Nadzwyczajnej zaprasza posłów sprawozdawców oraz posłów zgłaszających poprawki, w celu sprecyzowania do sali nr 101.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#KrzysztofGrzebyk">Jednocześnie w przerwie odbędą się zebrania Klubu Poselskiego PZPR w sali kolumnowej i Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego w sali nr 118.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę obywateli posłów. Bardzo istotna i ważna sprawa, aby ci, którzy zgłaszali wnioski, zebrali się w sali 101, byśmy dalsze prace sprawnie kontynuowali.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam przerwę do godziny 22. Na posiedzenia klubów wystarczy.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 21 min. 35 do godz. 23 min. 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym przeprosić obywateli posłów za dłuższą, aniżeli zapowiedziałem, przerwę. Była ona konieczna, o czym zostaną obywatele posłowie poinformowani szczegółowo, ze względu na zgłoszone liczne poprawki.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania nad projektem ustawy o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#TadeuszFiszbach">Poseł sprawozdawca, jak słyszeliśmy, przedstawił wniosek mniejszości, który głosować będziemy w pierwszej kolejności.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#TadeuszFiszbach">Wniosek ten ma następujące brzmienie: Art. 21 otrzymuję brzmienie: „Jeżeli dywidenda naliczona zgodnie z z art. 11 przekracza w 1989 r. 25%, a w 1990 r. 30% zysku bilansowego, wpłacie na dochód budżetu państwa podlega kwota odpowiadająca w 1989 r. 25%, a w 1990 r. 30% tego zysku”.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#TadeuszFiszbach">To jest kwestia, od której zaczniemy, podejmując postanowienia, a następnie przyjmując projekty ustaw. Prosiłbym o włączenie urządzenia do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem powyższego wniosku mniejszości, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-58.9" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-58.10" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że wniosek mniejszości dotyczący art. 21, Sejm oddalił.</u>
          <u xml:id="u-58.11" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sprawozdawcę Herberta Gabrysia o przedstawienie wniosków zgłoszonych w czasie dyskusji. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#HerbertGabryś">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W dyskusji poruszone zostały właściwie trzy tematy problemowe i sformułowano je w postaci konkretnych wniosków.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#HerbertGabryś">Pierwszy to wniosek mniejszości, który Wysoka Izba była łaskawa przegłosować, oraz dwa następne zgłoszone przez obywateli posłów — Józefa Jerzego Pilarczyka w sprawie naliczania dywidendy od przedsiębiorstw gospodarki rolnej i posła Ryszarda Jankowskiego w sprawie zwolnienia od obciążeń wynikających z dywidendy przedsiębiorstw produkujących na rzecz obronności.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#HerbertGabryś">Dla porządku pragnę poinformować Wysoką Izbę, że w trakcie prac podkomisji oraz komisji otrzymaliśmy szereg teleksów, telegramów, informacji, pism, łącznie z wizytami delegacji, które wypowiadały się i przedstawiały swój punkt widzenia. Były również przedstawiane racje praktyków gospodarki narodowej. W imieniu komisji pragnę z tej trybuny za udział rzeczowy serdecznie podziękować.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#HerbertGabryś">Wracając do tych dwóch wniosków. Wniosek posła Ryszarda Jankowskiego, jak mówiłem przed chwilą, dotyczy propozycji, aby przedsiębiorstwa produkujące na rzecz obronności kraju były zwolnione z wpłaty dywidendy od tej wartości środków trwałych, które są przeznaczone do produkcji obronnej, a które muszą być zachowane bez względu na ich stopień wykorzystania.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#HerbertGabryś">W sprawie wniosku, o ile mi wiadomo, stosowne oświadczenie chce złożyć przedstawiciel rządu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#AndrzejPodsiadło">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Wydaje mi się, że wniosek ten jest już uwzględniony. Otóż, zgodnie z ustawą o gospodarce finansowej przedsiębiorstw, w art. 12 — w dotychczasowej redakcji to był ust. 3, w obecnej redakcji będzie to ust. 2 — jest zapisane, że Rada Ministrów określa podstawę i sposób naliczania dywidendy od przedsiębiorstw wykonujących w całości lub w części zadania dla potrzeb obronności i bezpieczeństwa państwa.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#AndrzejPodsiadło">Rada Ministrów wydała stosowne przepisy w tym zakresie. Jest to uchwała nr 114 Rady Ministrów z dnia 31 lipca 1989 r., w której mówi się m.in., tu cytuję: „dywidendę zmniejsza się o kwotę wynikającą z jej przemnożenia przez wskaźnik udziału wartości początkowej maszyn i urządzeń wykorzystywanych na potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa w ogólnej wartości początkowej maszyn i urządzeń przedsiębiorstwa”.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#AndrzejPodsiadło">Jednym słowem, te przepisy obowiązują. Rada Ministrów uchwaliła, podjęła stosowną uchwałę i nie zamierza tej uchwały zmienić. W związku z tym Rada Ministrów uważa, że problem ten, który podnosił poseł, jest już rozwiązany. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#TadeuszFiszbach">Rozumiem, że poseł Ryszard Jankowski po tym oświadczeniu wycofuje swój wniosek. Tak uzgodniliśmy, tak?</u>
          <u xml:id="u-62.2" who="#TadeuszFiszbach">Pan poseł chce zabrać głos? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#RyszardJankowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Inna jest ranga uchwały Rady Ministrów, a inna jest ranga ustawy sejmowej. Przedsiębiorstwa przemysłu obronnego, realizując uchwałę Rady Ministrów, poniosły wielomiliardowe straty, są na to dowody. Wobec zapewnienia z tej wysokiej trybuny, że uchwała Rady Ministrów będzie realizowana, swój wniosek wycofuję. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o kolejny wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#HerbertGabryś">Pozostała zatem jedna propozycja zmiany. Mianowicie poseł Józef Jerzy Pilarczyk, przypomnę, wystąpił z wnioskiem, aby przedsiębiorstwa gospodarki rolnej zostały zwolnione z odprowadzenia 1/4 dywidendy na rzecz skarbu państwa, pozostawiając tę dywidendę i zwiększając fundusz założycielski przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#HerbertGabryś">Zatem Wysoka Izba pozwoli, iż przedstawię stosowną propozycję zmiany ustawy.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#HerbertGabryś">Na str. 3 druku nr 150 w pkt 5 proponuję następującą zmianę w art. 12 ust. 1, a mianowicie: wyrazy: „przedsiębiorstw gospodarki rolnej” skreśla się. Taka jest oczywiście propozycja. Dodaje się natomiast nowy ust. 2 w następującym brzmieniu: „Dywidendy od przedsiębiorstw gospodarki rolnej ustala się w wysokości 1/4 dywidendy, o której mowa w art. 11, z tym że dywidenda zwiększa fundusz założycielski przedsiębiorstwa”.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#HerbertGabryś">Natomiast ust. 2 otrzyma w tej sytuacji oznaczenie jako ust. 3. To jest istota zmiany i propozycja treści niosącej tę zmianę. W przypadku, jeśli zmiana ta przez Wysoką Izbę nie zostanie przyjęta, pozostanie brzmienie w przedłożeniu rządowym. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Józef Jerzy Pilarczyk wniosek swój utrzymał w czasie konsultacji.</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-66.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem powyższej poprawki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-66.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciwny? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-66.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-66.6" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm poprawkę posła Józefa Jerzego Pilarczyka oddalił.</u>
          <u xml:id="u-66.7" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-66.8" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych w brzmieniu proponowanym przez Komisję Nadzwyczajną, zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-66.9" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-66.10" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-66.11" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-66.12" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do projektu ustawy o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń. Proszę posła sprawozdawcę Bohdana Osińskiego o przedstawienie kolejno wniosków zgłoszonych w czasie dyskusji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#BohdanOsiński">Pierwsza poprawka dotyczy art. 1. Mianowicie w ust. 2, w 3 punkcie proponuje się dodanie... przypominam — dotychczasowe brzmienie było: „jednostek i zakładów budżetowych oraz gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych”. Proponuje się dodać do tego punktu 3: „instytucji artystycznych”. Bardzo proszę pana marszałka o przegłosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#TadeuszFiszbach">Czy w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#JanRokita">Chciałem tylko sprostować. Mianowicie ostateczna wersja tej poprawki została zredagowana troszkę inaczej. Pan poseł sprawozdawca niedokładnie zapisał w swoich notatkach. Mianowicie chodzi o dodanie „instytucji artystycznych finansowanych z Funduszu Rozwoju Kultury”. Ponieważ to są instytucje mające charakter de facto instytucji budżetowych, a więc traktowanie ich na równi z jednostkami budżetowymi... Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#BohdanOsiński">Przepraszam Wysoką Izbę. Jednocześnie przepraszam panią minister, która to uzupełnienie zaproponowała. Rzeczywiście nie zanotowałem tego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#RyszardPazura">Przepraszam bardzo, ale w ostatnich latach byłby to jedyny przypadek wyłączenia tych przedsiębiorstw — bo tak trzeba powiedzieć — z tego podatku, i to w okresie, w którym chcemy, aby w całej gospodarce narodowej przyhamować tempo wzrostu wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#RyszardPazura">Ponadto z całym naciskiem chciałem podkreślić, że podatek ten nie ma absolutnie charakteru fiskalnego. Na około 200 bln dochodów w przyszłym budżecie, ten podatek stanowi malutką cząstkę, kilka bilionów. I tylko dlatego został zaplanowany, że my wiemy, że niektóre przedsiębiorstwa go przekroczą. Natomiast ma on jedynie zadanie hamowania wzrostu wynagrodzeń, a nie zabierania czy pobierania środków z przedsiębiorstw. Nie widzimy więc uzasadnienia. Uzasadnienie, które tu padało, nie jest argumentem. Szereg instytucji, szereg przedsiębiorstw typowo produkcyjnych również jest w całości finansowanych z budżetu państwa. Niezależnie od źródła finansowania płace powinny rosnąć w tempie niższym, ponieważ tego wymaga sytuacja i powinno to mieć także miejsce w instytucjach artystycznych. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#TadeuszFiszbach">Podtrzymujemy?</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#BohdanOsiński">Ponieważ wniosek był formalnie złożony, więc jeżeli nie wycofuje go wnioskodawca, to proszę o przegłosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#TadeuszFiszbach">Dwóch posłów zgłosiło ten wniosek, o ile sobie przypominam. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#JerzySlezak">Nie chciałbym z pieniackim uporem powtarzać, ale muszę wyjaśnić Wysokiej Izbie, że tego podatku nie będzie płaciła instytucja artystyczna, tylko będzie płacił Narodowy Fundusz Rozwoju Kultury, bo te jednostki są finansowane w 90% z Funduszu Rozwoju Kultury. Czyli będą to pieniądze płacone z tego samego funduszu. To nie ma żadnego sensu i uzasadnienia. Ten wyjątek jest potrzebny, jest to nieporównywalne z innymi firmami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wyjaśnienia. Do tej sprawy ustosunkujemy się w głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawki dwóch posłów — proszę o podniesienie ręki i naciśnięcie przycisku. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-77.4" who="#TadeuszFiszbach">Poprawka została oddalona.</u>
          <u xml:id="u-77.5" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o kolejny wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#BohdanOsiński">Druga sprawa. Poprawka dotyczy również art. 1 i dotyczy tego punktu, który był tak gorąco dyskutowany, mianowicie spółek zagranicznych działających na naszym terenie. Jest wniosek, który przywraca pierwotne brzmienie. Przypomnę go, ponieważ nie wszyscy państwo macie pierwotny projekt. Więc to byłby punkt 7 w ust. 2 i brzmiałby:</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#BohdanOsiński">„spółek działających na podstawie przepisów o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne oraz na podstawie przepisów o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych”.</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#BohdanOsiński">To było sformułowanie podane w pierwotnym projekcie rządowym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto chciałby się wypowiedzieć? Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej propozycji — proszę o podniesienie ręki i naciśnięcie przycisku.</u>
          <u xml:id="u-79.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za tą poprawką w brzmieniu, które przedstawił... Proszę powtórzyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#BohdanOsiński">Wniosek rozszerza ust. 2 o punkt 7 i włącza, że przepisy ustawy nie mają zastosowania. Tutaj, gdzie koleżanki i koledzy mają „skarbu państwa, rad narodowych” itd. itd. — jako punkt 7. Ta treść, którą przed chwilą przeczytałem, dotyczy, mówiąc w skrócie, gospodarczych podmiotów zagranicznych. To jest propozycja, żeby one nie podlegały opodatkowaniu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#TadeuszFiszbach">Czy w tej sprawie jest jasność?</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#TadeuszFiszbach">To jest powrót do pierwotnej koncepcji rządu w sprawie dotyczącej spółek zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#TadeuszFiszbach">Poseł sprawozdawca przedstawił treść wniosku.</u>
          <u xml:id="u-81.3" who="#TadeuszFiszbach">Możemy głosować?</u>
          <u xml:id="u-81.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawki — proszę o podniesienie ręki i naciśnięcie przycisku. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-81.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-81.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-81.7" who="#TadeuszFiszbach">Poprawka została przyjęta przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-81.8" who="#TadeuszFiszbach">Proszę — kolejna sprawa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#BohdanOsiński">Teraz jest kilka wniosków dotyczących art. 7. W ust. 2 pkt 2 jest obecnie taki zapis: „wynagrodzeń za pracę inwalidów”. Natomiast poprawka rozszerza ten punkt i podaje: „wynagrodzeń za pracę inwalidów i osób traktowanych na równi z inwalidami, określonych na podstawie odrębnych przepisów”.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#BohdanOsiński">To jest zapis pierwotny, natomiast obecnie, w czasie narady, otrzymaliśmy wyjaśnienie, że dotyczy to na przykład osób, które po przebytej gruźlicy nie mają trwałego inwalidztwa, ale w okresie przejściowym są odrębnymi przepisami traktowani jako inwalidzi. Tego rodzaju przykładów jest oczywiście więcej, ale ponieważ jest to grupa niewielka, w związku z tym w pierwotnym projekcie rząd to sformułowanie rozszerzające przyjął.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę może powtórzyć. Czy jest jasność w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Jest.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#BohdanOsiński">Jest propozycja rozszerzenia zapisu zgodnie z pierwotną treścią.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#TadeuszFiszbach">Nie ma zgłoszeń?</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o przegłosowanie.</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-85.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-85.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-85.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że poprawka została przyjęta przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-85.6" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o przedstawienie kolejnej sprawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#BohdanOsiński">Obecnie w art. 7 w ust. 2 jest propozycja wprowadzenia pkt. 4 w brzmieniu: „Osoby zatrudnione w ośrodkach rehabilitacyjnych prowadzonych przez spółdzielnie inwalidów”. To jest stosunkowo mała grupa osób. To zaproponował poseł, który pracuje w spółdzielczości inwalidzkiej. Motywował tę kwestię w debacie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę obywatela wiceministra.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#AndrzejPodsiadło">Jeśli można, Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem przy tym wniosku zwrócić uwagę na jeden moment: my w ogóle w całej gospodarce wyłączamy z podatków inwalidów, nie tylko z tego podatku. Dotychczas te wyłączenia istniały tylko w spółdzielczości inwalidów i niewidomych. Rozszerzenie zwolnień od podatku ma na celu zachęcenie przedsiębiorstw do tworzenia miejsc pracy i zatrudniania inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#AndrzejPodsiadło">W wymiarze ilościowym to nie jest duża liczba osób. Ale przy rozliczaniu przedsiębiorstw z tytułu tego podatku od razu napotykamy na istotne problemy.</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#AndrzejPodsiadło">Otóż powstałaby furtka. Ośrodki rehabilitacji są prowadzone przez spółdzielnie. Oczywiście na etatach tych ośrodków rehabilitacji znajdzie się połowa urzędników danej spółdzielni, bo po prostu każdy będzie chciał przez tę furtkę uciec od podatku. Dlatego mówię, że jest to kryterium nieostre, bo wiadomo, kto jest inwalidą, wiadomo, kto jest zrównany w ulgach podatkowych z inwalidą, natomiast nie wiadomo, bo nie ma takiej kontroli ani weryfikacji, kto jest pracownikiem ośrodka rehabilitacji. Tylko dlatego zwracam na to uwagę. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, pan poseł Ryszard Wojciechowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#RyszardWojciechowski">Chciałbym, panie ministrze, zwrócić uwagę na dwa elementy, które są niezgodne z tym, co pan minister tu przedstawił. Mianowicie inwalidzi byli wolni od podatku do tej pory, wolne były również służby rehabilitacyjne, nawet w tym rządzie totalitarnym. Obecnie są ograniczenia i my rozumiemy, że te ograniczenia muszą również dotknąć inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#RyszardWojciechowski">Natomiast dam przykład, jeżeli chodzi o ośrodki rehabilitacyjne. Na 48 spółdzielni zrzeszonych na terenie regionu warszawskiego, tylko 2 spółdzielnie prowadzą ośrodki. To jest sprawa rzędu 10 lub 12 osób zatrudnionych w całym takim ośrodku. A więc jest to naprawdę niewielka liczba, tym bardziej że część osób zatrudnionych w tych ośrodkach posiada grupy inwalidzkie. I wydaje mi się, że można prowadzić prawidłową działalność rehabilitacyjną — ponieważ te ośrodki służą do kontynuowania procesów rehabilitacji osobom naprawdę upośledzonym i ciężko poszkodowanym — jeżeli będziemy się o to targować. Nie tak dawno stworzyliśmy wielką furtkę dla przedsiębiorstw zagranicznych, i dobrze. Natomiast stwarzamy utrudnienia tym, którym my wszyscy jesteśmy winni pewną opiekę i pewną wdzięczność. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy jeszcze ktoś w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#TadeuszFiszbach">Nie ma zgłoszeń.</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-91.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem dodatkowej poprawki zgłoszonej przez posła Wojciechowskiego — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-91.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-91.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-91.7" who="#TadeuszFiszbach">Poprawka zgłoszona przez posła Wojciechowskiego została przez Wysoką Izbę przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-91.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-91.9" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o kolejny wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#RyszardWojciechowski">W art. 7 jest propozycja dopisania pkt. 5, który również został uzgodniony z Ministerstwem Finansów. Brzmiałby on w ten sposób: „Odprawy, o których mowa w ustawie o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw”.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#RyszardWojciechowski">Chodzi tutaj o taką sprawę: jeżeli określona część zakładu jest rozwiązana, wówczas ciąży na przedsiębiorstwie zasada, że odprawy wypłaca zakład.</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#RyszardWojciechowski">Ponieważ odprawy są wypłacane w tym samym miesiącu, kiedy pracownicy otrzymują uposażenie, a więc w ostatnim miesiącu pracy, to te dwie wypłaty nakładałyby się i byłby olbrzymi podatek karny zupełnie nie zasłużony przez przedsiębiorstwo. W związku z tym, po dyskusji, również ministerstwo zgodziło się na ten punkt. Ale prosiłbym, żeby Wysoka Izba wyraziła swoją opinię i zatwierdziła ten punkt.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy ktoś w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-93.3" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o przegłosowanie.</u>
          <u xml:id="u-93.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-93.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-93.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-93.7" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że poprawka została przyjęta przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-93.8" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o kolejną sprawę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#RyszardWojciechowski">Jeżeli pan marszałek i Wysoka Izba pozwolą, to prosiłbym koleżankę, która w ostatnim momencie formułowała szereg poprawek, żeby była łaskawa być tutaj osobą wspomagającą mnie. Bardzo bym prosił koleżankę Wiesławę Ziółkowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę poseł Ziółkowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#RyszardWojciechowski">Okazało się, że koleżanka Ziółkowska, niestety, nie była w Komisji Nadzwyczajnej, a bardzo by się to przydało.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#WiesławaZiółkowska">Art. 4 ust. 7. Była tam propozycja, przeczytam już zmienioną treść:</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#WiesławaZiółkowska">„Podatnicy, u których wystąpi wzrost zatrudnienia ogółem, mogą ustalić normę roku podatkowego, dzieląc normę obliczoną zgodnie z ust. 3, czyli miesiąc wrzesień, przez przeciętne zatrudnienie we wrześniu 1989 r., i tak ustaloną kwotę mnożąc przez przeciętne zatrudnienie roku podatkowego”. Taka jest propozycja.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#WiesławaZiółkowska">Natomiast w tekście jest zawarte, że należy mnożyć przez średnie zatrudnienie z 13 miesięcy. Czyli 12 miesięcy i 4 miesiące jeszcze od września — wrzesień, październik, listopad, grudzień, czyli w sumie 16 miesięcy. Na tym polega różnica. Natomiast mowa w tym punkcie — proszę obywateli posłów — o sytuacji, kiedy następuje wzrost zatrudnienia. We wrześniu, na przykład, do wyliczenia tego przeciętnego wynagrodzenia mam zatrudnionych 100 osób, w listopadzie — 105, w październiku — 105, w listopadzie — 110, w grudniu — 105, w styczniu — 110. Średnia z tych czterech miesięcy wychodzi mi 107, ale faktyczne zatrudnienie w styczniu mam — 110. I jeśli wezmę średnią z czterech tych miesięcy, to z góry zakładam, że brakuje mi pieniędzy w bazie na fundusz płac miesiąca stycznia.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#WiesławaZiółkowska">Obawy pana ministra Pazury są takie, że ktoś specjalnie zacznie zatrudniać ludzi w styczniu. Muszę państwa uspokoić stwierdzeniem, że przy takich płacach w firmach państwowych i przy takich ograniczeniach — ryzyka takiego na pewno nie ma. Gdyby ktoś w taki sposób zatrudniał, musiałby od razu w lutym zwalniać, bo okazałoby się, że do lutego będzie się liczyło narastająco, czyli znowu styczeń –luty. Czyli 110 z miesiąca stycznia, z lutego — 105. Makabra.</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#WiesławaZiółkowska">W każdym razie proponuję, proszę państwa, działajmy logicznie i po polsku — jak mówimy o normie rocznej, to dzielmy i mnóżmy przez 12, a nie przez jakieś 16. Czyli tak ustaloną kwotę mnożyć przez przeciętne zatrudnienie w okresie podatkowym. To jest ta poprawka.</u>
          <u xml:id="u-97.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o wypowiedź podsekretarza stanu Pazurę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#RyszardPazura">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! To jest problem techniczny, ale niezwykle istotny. Pragnę zwrócić uwagę, że bazą dla określania jakichkolwiek norm jest wrzesień, a dzisiaj jest grudzień. I teraz przedsiębiorstwo będzie przewidywać, co będzie w nowym roku. Ale my dzielimy normę przez zatrudnienia września. Natomiast w tzw. międzyczasie nastąpił wzrost zatrudnienia. Dlaczego więc tej korekty od września, tego wzrostu nie uwzględnić z korzyścią dla przedsiębiorstw? To jest po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#RyszardPazura">Po drugie — mu simy operować przeciętnym zatrudnieniem, a nie zatrudnieniem miesiąca konkretnego, dlatego że podatek naliczamy w rachunku narastającym. A więc — za styczeń, za dwa miesiące styczeń i luty, za trzy miesiące, cztery, pięć i sześć. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#BohdanOsiński">Widzę, proszę państwa, że rozumiecie mnie, dlaczego nie chciałem referować tego punktu.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#BohdanOsiński">Prosiłbym jeszcze ewentualnie koleżankę o ripostę i byśmy przystąpili...</u>
          <u xml:id="u-100.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie.)</u>
          <u xml:id="u-100.4" who="#BohdanOsiński">Nie. Wobec tego poprosilibyśmy pana marszałka o przegłosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#TadeuszFiszbach">Tak jest.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawki zgłoszonej przez poseł Wiesławę Ziółkowską — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-101.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-101.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-101.4" who="#komentarz">(Oklaski, poruszenie na sali, protesty)</u>
          <u xml:id="u-101.5" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o spokój.</u>
          <u xml:id="u-101.6" who="#TadeuszFiszbach">Nie mam podstaw podważać wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-101.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-101.8" who="#TadeuszFiszbach">Poprawka została oddalona.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#WiesławaZiółkowska">Życzę państwu przyjemnego rozliczania, Natomiast ja sobie rezerwuję miejsce na tej ambonie, aby powiedzieć państwu, jakież to było pracochłonne i ilu dodatkowych aktów normatywnych niższego rzędu i wyjaśnień wymagało.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#WiesławaZiółkowska">I druga zmiana w tym samym artykule. Art. 4 ust. 8. Wykreślić w ostatnim wierszu słowo „w szczególności” i punkcie 3 sformułowanie: „likwidacji jednostek produkcyjnych i usługowych, organizacyjnie i ewidencyjnie wyodrębnionych, prowadzących samodzielną księgowość”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie Marszałku! Różnice w głosowaniu sięgają sześćdziesięciu i więcej głosów, to jest niepokojące. Albo koledzy posłowie naciskają — nie chciałbym tutaj rzucać oszczerstw...</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-104.2" who="#AleksanderMałachowski">... — albo coś się dzieje niesamowitego. 65 głosów ostatnio. Taka była różnica wyników głosowania. Albo aparatura jest znowu zepsuta...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo podsekretarza stanu Ryszarda Pazurę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#RyszardPazura">Jeśli można, Panie Marszałku! Proszę Państwa! A więc to jest znowu techniczne sformułowanie. Tylko bardzo proszę przemyśleć tę kwestię. Mianowicie — zaraz powstaną problemy. To sformułowanie jest używane powszechnie i przyjęte w nomenklaturze GUS-u...</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: nomenklatury nie uznajemy)</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#RyszardPazura">... w terminologii GUS-u.</u>
          <u xml:id="u-106.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-106.4" who="#RyszardPazura">Przedsiębiorstwa są do tego przywykłe,...</u>
          <u xml:id="u-106.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-106.6" who="#RyszardPazura">... do takiego sformułowania. Natomiast powstaną problemy, co to jest samodzielna księgowość itd. Tu wyróżnikiem jest „ewidencyjnie wyodrębniony”, ewidencyjnie, tzn. prowadzi własne księgi. Radzę utrzymać ten projekt, który jest. Będzie on czytelniejszy dla przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-106.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#TadeuszFiszbach">Poseł sprawozdawca.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#komentarz">(Poseł Bohdan Osiński: Bardzo bym prosił o przegłosowanie)</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#TadeuszFiszbach">Przegłosowanie — tak. Poprawkę poseł Wiesławy Ziółkowskiej poddaję pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-107.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za jej przyjęciem — zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-107.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-107.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-107.6" who="#TadeuszFiszbach">Poprawka została oddalona.</u>
          <u xml:id="u-107.7" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo poseł sprawozdawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#BohdanOsiński">Mam dobrą wiadomość: pozostał nam już tylko art. 8, jedna poprawka, która dotyczyła norm wynagrodzenia i podatków od wzrostu wynagrodzeń w Państwowych Gospodarstwach Rolnych. Chciałbym, żebyście państwo nie szukali tego dokładnie, ponieważ po wyjaśnieniach Ministerstwa Finansów wnioskodawca wycofał wniosek.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#TadeuszFiszbach">To wszystkie wnioski.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania całości projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-109.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o opodatkowaniu wzrostu wypłat wynagrodzeń w brzmieniu proponowanym przez Komisję Nadzwyczajną wraz z wcześniej przyjętymi poprawkami — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-109.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-109.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-109.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w roku 1990.</u>
          <u xml:id="u-109.6" who="#TadeuszFiszbach">Są komunikaty?</u>
          <u xml:id="u-109.7" who="#komentarz">(Sekretarz poseł Krzysztof Grzebyk: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-109.8" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#KrzysztofGrzebyk">Za 8 godzin i 15 minut Klub Poselski PZPR spotyka się w sali 118.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Zarządzam przerwę w obradach do jutra, tj. do dnia 28 grudnia, początek o godzinie 9.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 23 min. 45)</u>
          <u xml:id="u-111.2" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min. 10)</u>
          <u xml:id="u-111.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie: Olga Krzyżanowska, Teresa Dobielińska-Eliszewska, Tadeusz Fiszbach)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#MikołajKozakiewicz">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo posłów o zajmowanie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-112.2" who="#MikołajKozakiewicz">Na sekretarzy powołuję posłów Radosława Gawlika i Waldemara Pawlaka.</u>
          <u xml:id="u-112.3" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Waldemar Pawlak.</u>
          <u xml:id="u-112.4" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc za stołem prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-112.5" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-112.6" who="#MikołajKozakiewicz">Sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej o rządowych projektach ustaw:</u>
          <u xml:id="u-112.7" who="#MikołajKozakiewicz">1) o zmianie ustaw Prawo bankowe i o Narodowym Banku Polskim (druki nr 118 i 156);</u>
          <u xml:id="u-112.8" who="#MikołajKozakiewicz">2) o uporządkowaniu stosunków kredytowych (druki nr 127 i 155).</u>
          <u xml:id="u-112.9" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma sprawozdawca pierwszego projektu ustawy poseł Ryszard Pidek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#RyszardPidek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedłożenie rządowe projektu ustawy o zmianie ustaw Prawo bankowe i o Narodowym Banku Polskim zawierało, a ściślej — celem tego przedłożenia było między innymi: zapewnienie właściwej spójności między zmianami — zachodzącymi i zakładanymi — w zasadach funkcjonowania gospodarki z zasadami działalności banków; bardziej skuteczne oddziaływanie systemu bankowego na przebieg procesów gospodarczych; stworzenie bądź usprawnienie warunków rozwoju usług bankowych, w tym opartych na kapitale zagranicznym; trwałe uregulowanie zasad, według których Narodowy Bank Polski może udzielać kredytu na pokrycie deficytu budżetowego; rezygnacja z uchwalania planu kredytowego oraz zastąpienie założeń polityki pieniężno-kredytowej założeniami polityki pieniężnej państwa.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#RyszardPidek">Komisja po szczegółowym przeanalizowaniu przedłożonych projektów doszła do konkluzji, że zawierają one co najwyżej minimum zmian niezbędnych, wręcz koniecznych do realizacji tych celów. Stąd też otrzymane obecnie przez panie i panów posłów projekty (druk nr 118) są znacznie przez Komisję Nadzwyczajną rozszerzone.</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#RyszardPidek">Szanując czas, którego przecież nie mamy w nadmiarze, pozwolę sobie skoncentrować uwagę Wysokiej Izby głównie na tych zmianach i rozszerzeniach. Przyjmę taką konwencję, jeśli Wysoka Izba pozwoli, żeby ułatwić analizę bieżącą omawianych spraw, że kolejno — niezależnie, czy są to rozszerzenia komisji, czy autopoprawki — zacząłbym omawiać zmiany w stosunku do przedłożenia rządowego.</u>
          <u xml:id="u-113.3" who="#RyszardPidek">Pierwsza jest autopoprawka, przyjęta z dużym zadowoleniem przez Komisję Nadzwyczajną, znosząca art. 15a Prawa bankowego. Jest to słynny artykuł, który wprowadziliśmy niewiele tygodni temu, dotyczący polecenia pobrania.</u>
          <u xml:id="u-113.4" who="#RyszardPidek">Kolejną zmianą jest zobligowanie banków, a ściślej — próba zdyscyplinowania pracy banków. Ja może przeczytam wstawkę, którą proponujemy dodać w artykule 16:</u>
          <u xml:id="u-113.5" who="#RyszardPidek">„Banki są obowiązane realizować zlecenia płatnicze w terminach przewidzianych w umowie rachunku bankowego, a w razie nieokreślenia tego terminu w umowie — bez zbędnej zwłoki”.</u>
          <u xml:id="u-113.6" who="#RyszardPidek">Komisja zdaje sobie sprawę z tego, iż praca banków nie zależy wyłącznie od ich woli i chęci, że jest tu duże sprzężenie zwrotne z agendami podległymi ministrowi łączności, i nie tylko, tym niemniej uznaliśmy za niezbędne ujęcie tego w ustawie. Sądzimy, że jeżeli Wysoka Izba raczy uchwalić tę zmianę, mogłoby to wpłynąć na zdyscyplinowanie działalności rozliczeniowej banków.</u>
          <u xml:id="u-113.7" who="#RyszardPidek">Kolejną zmianą jest uściślenie w art. 83 w pkt. 3, odnoszące się do określenia w momencie wydania decyzji przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego wyrażenia zgody na tworzenie banków przez osoby zagraniczne, uściślenie, że prezes jednocześnie — bez odrębnego zezwolenia dewizowego — wyraża zgodę na możliwość przekazania części zysku za granicę, przy czym ta część nie powinna być niższa niż 15% zysku wypłacone osobie zagranicznej.</u>
          <u xml:id="u-113.8" who="#RyszardPidek">Kolejną zmianą, a ściślej rozszerzeniem projektu przedłożenia rządowego, jest stworzenie możliwości przekształcenia się banków państwowych i państwowo-spółdzielczych w formę spółki akcyjnej. Z uwagi na to, że w roku przyszłym i w ciągu kilku najbliższych lat banki powinny dojść do... to znaczy inaczej: zwiększyć wskaźnik adekwatności kapitału, uznaliśmy, że jest niezbędne stworzenie możliwości tym bankom, by mogły zwiększyć swoje kapitały także przez zmianę formy własnościowej i organizacyjnej. Wprawdzie i dziś istnieje możliwość takiego przekształcenia, z tym że banki najpierw musiałyby się zlikwidować, a następnie trzeba by na tej bazie tworzyć nowe banki. Uznaliśmy, że bank — z uwagi na to, iż posiada zawarte wieloletnie umowy — jest to taka instytucja, która nie powinna być likwidowana, ażeby mogła przejść z jednej formy w drugą. Sądzę, że zacytowanie tutaj art. 86 ze znaczkiem 3 przekona o tym:</u>
          <u xml:id="u-113.9" who="#RyszardPidek">„Przekształcenie banku państwowego lub banku państwowo-spółdzielczego w spółkę akcyjną nie powoduje zmian w zakresie uprawnień i obowiązków wynikających z zawartych przez bank umów. Bank w formie spółki akcyjnej przejmuje wierzytelności i długi banku państwowego lub banku państwowo- -spółdzielczego”.</u>
          <u xml:id="u-113.10" who="#RyszardPidek">Kolejną zmianą proponowaną przez Komisję Nadzwyczajną jest propozycja wykreślenia pkt. 3, przepraszam, dotychczasowego pkt. 8 przedłożenia rządowego w tymże artykule omawianym przeze mnie, gdzie prezes Narodowego Banku Polskiego mógł nałożyć na banki obowiązek zwiększania funduszów niepodzielnych. Uznaliśmy, że byłaby to zbyt duża ingerencja prezesa Narodowego Banku Polskiego. Skrajnie biorąc, każdy bank musiałby wręcz uzgadniać podział zysku. Komisja była jednoznaczna w podejściu do tej kwestii. Z jednej strony mówimy, że bank jest samodzielny, z drugiej zaś — aż takiej tutaj wkraczanie.</u>
          <u xml:id="u-113.11" who="#RyszardPidek">Problemem dość kontrowersyjnym, szeroko dyskutowanym i w podkomisji, i z komisją Wysokiego Senatu i w całej Komisji Nadzwyczajnej, było stworzenie bankowi możliwości odwołania się od decyzji Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Przy czym były dwie koncepcje odwołania się: do sądu gospodarczego lub do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Zdania były jednoznaczne, zgodne, że należy stworzyć taką możliwość, by bank — np. w formie spółki akcyjnej — mógł się odwołać od decyzji prezesa Narodowego Banku Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-113.12" who="#RyszardPidek">Nie było natomiast zgodności, czy do sądu gospodarczego, czy do Naczelnego Sądu Administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-113.13" who="#RyszardPidek">Po konsultacjach z prawnikami komisja większością głosów przyjęła koncepcję, by stworzyć tę możliwość, sądzimy — przejściowo, możliwość odwołania się do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Dotyczy to artykułów 101 i 107... 101, 102, 105 i 107 Prawa bankowego. Chodzi tam m.in. głównie o decyzje, zalecenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego wynikające z nadzoru bankowego, powołujące zarząd komisaryczny lub decyzje o przejęciu banku przez inny bank lub o jego likwidacji.</u>
          <u xml:id="u-113.14" who="#RyszardPidek">Jest tu w związku z tym wniosek mniejszości, który opowiada się za tym, by decyzje te mogły być zaskarżane do sądów gospodarczych. Sądzę, że Wysoka Izba rozstrzygnie w głosowaniu, którą wersję przyjmiemy.</u>
          <u xml:id="u-113.15" who="#RyszardPidek">Pozostałe poprawki są natury formalnej, w związku z czym nie chciałbym zabierać czasu Wysokiej Izbie. Wspomnę tylko, iż był dyskutowany dość szeroko art. 34 w ustawie o Narodowym Banku Polskim. Artykuł ten mówi: „Narodowy Bank Polski może kupować w roku budżetowym weksle wystawione przez skarb państwa na łączną kwotę nie wyższą niż 2% planowanych wydatków budżetu centralnego”. Pragnę zwrócić uwagę, że jest to warunek jednoznacznego określenia możliwości zadłużania się budżetu w Narodowym Banku Polskim. Jest to jeden z podstawowych przecież warunków wiążących się z programem rządowym.</u>
          <u xml:id="u-113.16" who="#RyszardPidek">Wnosząc do Wysokiej Izby o uchwalenie przedłożonego projektu, komisja pozostaje w przekonaniu, że deklarowane przez kierownictwo Narodowego Banku Polskiego prace nad dalszymi, bardziej głębokimi zmianami Prawa bankowego będą w roku przyszłym kontynuowane, w tym także zgodnie z kierunkami, o, których szeroko mówiliśmy w toku prac komisji. Chodzi tu głównie o takie uściślenie i takie sformułowanie tych obydwu ustaw, by nie było dylematów, czy decyzje Prezesa Narodowego Banku Polskiego można zaskarżać do Naczelnego Sądu Administracyjnego, czy do sądów gospodarczych. Wydaje się bowiem, że decyzje te są przecież jednoznacznie gospodarcze, niosące za sobą niekiedy i straty tychże banków. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma sprawozdawca projektu ustawy o uporządkowaniu stosunków kredytowych poseł Maria Stolzman.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#MariaStolzman">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Kolejna ustawa z dużego pliku, który jeszcze jest przed nami, tym razem o uporządkowaniu stosunków kredytowych. Według informacji, które uzyskała Komisja Nadzwyczajna, zadłużenie w bankach w połowie grudnia, w wyniku zaciągniętych kredytów, wynosi około 4,5 bln zł. W tej kwocie 3,5 bln stanowią kredyty mieszkaniowe, w tym 3 bln spółdzielnie, 0,5 bln osoby prywatne. Inne kredyty w NBP dają łączną sumę 200 mld zł, a w Banku Gospodarki Żywnościowej — 0,8 bln zł. Ta ostatnia pozycja są to różne kredyty rolnicze, w tym również mieszkaniowe. Według danych BGŻ przeciętna stopa oprocentowania kredytów zaciągniętych do 1988 r. wynosi 5,8%.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#MariaStolzman">Należy sądzić, że stan zadłużenia na 31 grudnia tego roku będzie niższy, gdyż w dalszym ciągu trwa spłata kredytów, szczególnie tych zaciągniętych już dawno, których wartość bezwzględna uległa w wyniku inflacji znacznej obniżce i były one de facto bardziej darowizną niż kredytem. Spłaty zaległych kredytów nasiliły się m.in. w wyniku uchwały Wysokiego Sejmu z dn. 30 października tego roku, w której sygnalizowano już konieczność podniesienia stopy oprocentowania i zmniejszenia w budżecie obciążeń wynikających z tzw. kredytu refinansowego.</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#MariaStolzman">Ustawa, którą mam zaszczyt Wysokiej Izbie w imieniu Komisji Nadzwyczajnej przedstawić i rekomendować jej uchwalenie, była przedmiotem bardzo długiej dyskusji, najpierw w zespole Komisji Nadzwyczajnej, a następnie w czasie jej obrad plenarnych. Były to trudne rozmowy, tak jak i trudne, choć konieczne, są decyzje, które przychodzi nam podejmować wówczas, gdy wypowiadamy wojnę inflacji w dążeniu do stabilizacji gospodarczej w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#MariaStolzman">Ustawa znosi nałożony na banki obowiązek zapewnienia przywilejów i preferencji w zakresie dostępności kredytów, ich oprocentowania i warunków spłaty, uchylając równocześnie postanowienia wszystkich zawartych dotąd umów kredytowych w zakresie stałych i preferencyjnych stawek oprocentowania. Stosowanie w przeszłości na szeroką skalę nisko oprocentowanych kredytów było jedną z przyczyn deficytu budżetowego oraz niskiego, nie pokrywającego inflacji oprocentowania wkładów oszczędnościowych. Wszyscy więc płaciliśmy za skutki poprzedniej polityki kredytowej.</u>
          <u xml:id="u-115.4" who="#MariaStolzman">W stosunku do umów kredytowych zawartych do końca 1989 r. nie zmieniają się inne postanowienia tych umów, dotyczące np. karencji czy umorzeń. Na wniosek komisji poszerzono to uregulowanie na kredyty mieszkaniowe zawierane w roku 1990, a będące zwiększeniem kwoty kredytu na wcześniej zawarte umowy. Czyli, jak to brzydko mówią bankowcy, dokredytowanie.</u>
          <u xml:id="u-115.5" who="#MariaStolzman">Powtarzam: nie dotyczy to stawek oprocentowania w stosunku do całego zadłużenia kredytowego, które do końca 1989 r. nie zostało spłacone i nie uległo przedawnieniu. Zostaną wydane przepisy wykonawcze w zakresie dotyczącym udzielania i umarzania kredytów zaciągniętych już od 1 stycznia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-115.6" who="#MariaStolzman">Zgodnie z nowymi przepisami dotyczącymi oprocentowania kredytów w okresie do 1994 r., kredytobiorca będzie spłacał 40% odsetek, a 60% będzie dopisywane do jego zadłużenia. Kredytobiorca może spłacać większą część odsetek i wówczas ich kapitalizacja będzie niższa. Komisja nasza wprowadziła do ustawy zapis, że przez pierwsze 6 miesięcy 1990 r. kredytobiorca może zażądać dopisania do jego zadłużenia więcej niż 60% oprocentowania kredytu.</u>
          <u xml:id="u-115.7" who="#MariaStolzman">Ustawa budżetowa, nad którą nasz parlament będzie w styczniu pracował, określi kierunki i środki na pokrycie z budżetu państwa pomocy kredytobiorcom. Będzie ona polegała na pokryciu części należnego bankowi oprocentowania kredytów.</u>
          <u xml:id="u-115.8" who="#MariaStolzman">Ustawa daje delegację Radzie Ministrów dla określenia szczegółowego zakresu zasad i trybu udzielania pomocy w spłacie należnego bankowi oprocentowania. Pomoc ta będzie udzielana z budżetu państwa na cele, które również określi Rada Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-115.9" who="#MariaStolzman">Uchwalając omawianą ustawę, Wysoki Sejm upoważnia też Radę Ministrów do określenia szczególnych, pozakredytowych zasad finansowania oraz gromadzenia środków na finansowanie nakładów związanych z budownictwem mieszkaniowym, produkcją rolniczą oraz innymi celami społecznymi i gospodarczymi. Ten ustęp w ustawie kredytowej właściwie nie bardzo do niej pasuje, ale jest jakąś korzystną zapowiedzią tego, że w miarę przywracania równowagi gospodarczej kraju będą również następowały korzystne zmiany w zakresie finansowania najważniejszych celów, jakie są stawiane.</u>
          <u xml:id="u-115.10" who="#MariaStolzman">Załączony do projektu omawianej tutaj ustawy projekt rozporządzenia Rady Ministrów wymienia 4 rodzaje kredytów preferencyjnych zaciągniętych przed 1 stycznia 1990 roku:</u>
          <u xml:id="u-115.11" who="#MariaStolzman">— finansowanie budownictwa mieszkaniowego oraz zakup wózków i samochodów inwalidzkich przez inwalidów; w tym przypadku pomoc z budżetu państwa wynosi 32% należnego bankom oprocentowania, a kredytobiorca spłaca 8% należnego oprocentowania, 60% jest dopisywane do jego zadłużenia.</u>
          <u xml:id="u-115.12" who="#MariaStolzman">— druga grupa to wdrożenie postępu biologicznego w rolnictwie oraz zakup i zagospodarowanie nieruchomości rolnych przez rolników indywidualnych; w tym przypadku pomoc budżetu państwa wynosi 20% należnego bankom oprocentowania, a kredytobiorca będzie zobowiązany do spłacania drugich 20% tego oprocentowania.</u>
          <u xml:id="u-115.13" who="#MariaStolzman">Takie zasady będą też obowiązywały od 1 stycznia 1990 r. Pomoc w spłacie należnego bankom oprocentowania będzie się odbywać w granicach przeznaczonych na ten cel środków budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-115.14" who="#MariaStolzman">Kredyt zaciągnięty w Narodowym Banku Polskim na pokrycie deficytu budżetowego zamyka się stanem zadłużenia na koniec 1989 roku. Będzie on pokryty przez skarb państwa oprocentowanymi papierami wartościowymi, które skarb państwa będzie wykupywał od 1995 roku przez 20 lat.</u>
          <u xml:id="u-115.15" who="#MariaStolzman">Proszę Państwa! Muszę jeszcze tutaj dodać, że w zmianach wprowadzonych przez Komisję Nadzwyczajną, w porozumieniu z obecnymi na naszych obradach przedstawicielami rządu i banków, przeoczono jak gdyby poprawkę w art. 5 w ust. 1 w pkt. 3. Jest tam powiedziane, że Rada Ministrów zapewni pokrycie różnic wynikających z ulgowego oprocentowania i umorzenia kredytów określonych w ust. 2 udzielonych do 31 grudnia 1989 r. Trzeba tam dodać to, co wynika z wprowadzonej przez komisję poprawki, a mianowicie, że również kredytów w roku 1990, zgodnie z art. 1 ust. 2. Chodzi o zwiększenie kredytów na zawarte już wcześniej umowy na budownictwo mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-115.16" who="#MariaStolzman">Wysoka Izbo! Rozumiejąc znaczenie tej ustawy dla przywracania równowagi gospodarczej kraju, prowadzenia racjonalnej polityki pieniężnej i oparcia systemu kredytowego na zasadach ekonomicznych, proszę w imieniu Komisji Nadzwyczajnej, aby Wysoka Izba raczyła uchwalić przedkładany jej projekt ustawy wraz ze zmianami zaproponowanymi przez komisję i uzgodnionymi z przedstawicielami rządu i NBP. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#MikołajKozakiewicz">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-116.2" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma poseł Janusz Błaszczyk, Stronnictwo Demokratyczne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#JanuszBłaszczyk">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Miałem zaszczyt pracować w Komisji Nadzwyczajnej w zespole, który rozpatrywał ustawę o zmianach w Prawie bankowym oraz ustawę o uporządkowaniu stosunków kredytowych.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#JanuszBłaszczyk">Przy ich rozpatrywaniu najwięcej kontrowersji i uwag budzi ta ostatnia, to jest o uporządkowaniu stosunków kredytowych. Ustawa ta została wywołana uchwałą Sejmu z 30 października br., niemniej jednak rozmija się ona z przesłankami, które wywołały tę uchwałę, to jest rewaloryzacją kredytów inwestycyjnych w części nie spłaconej jako kapitału, który nie podlega inflacji. Proponowane rozwiązanie jest korzystniejsze dla części społeczeństwa, ale nie wyrównuje dysproporcji, które były przyczyną uchwalenia tej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#JanuszBłaszczyk">Niewątpliwą zaletą tej ustawy jest odpaństwowienie spółdzielczości mieszkaniowej poprzez likwidację mieszkań typu lokatorskiego, to znaczy od 1 stycznia 1990 r. spółdzielczość mieszkaniowa będzie realizowała tylko mieszkania własnościowe, co jest zresztą zgodne z podstawowymi zasadami spółdzielczości.</u>
          <u xml:id="u-117.3" who="#JanuszBłaszczyk">Drugim niewątpliwym sukcesem Ministerstwa Budownictwa będzie rozwiązanie problemu budownictwa mieszkaniowego w 1990 r., czego poprzednie ekipy ministerialne nie mogły przez 45 lat dokonać. Oczywiście, odbędzie się to poprzez ceny.</u>
          <u xml:id="u-117.4" who="#JanuszBłaszczyk">Natomiast negatywnym skutkiem będzie prawie 100-procentowa likwidacja przedsiębiorstw budownictwa mieszkaniowego, w dużej części również rzemiosła budowlanego, zarówno prywatnego, jak i spółdzielczego. Żeby nie być gołosłownym, posłużę się wyliczeniem opartym na tej ustawie i ustawie budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-117.5" who="#JanuszBłaszczyk">Przy cenie 300 tys. zł za m2 powierzchni użytkowej, która to cena funkcjonowała już w październiku br., sumy obciążające członka spółdzielni lub obywatela pobierającego kredyt mieszkaniowy na mieszkanie typu M-4, tj. ok. 60 m2, będą następujące. Wkład własny — zgodnie z projektem rozporządzenia jest to 30% — 5,4 mln zł, czyli rata kredytu wyniesie 42 tys. zł miesięcznie. Przy średnio założonej inflacji 150% — zakładam, że będzie równa stopie procentowej — odsetki będą wynosiły 126 tys. zł, czyli rata kredytu — 68 tys. zł. Opłata eksploatacyjna — ok. 60 tys. zł, co i cw — ok. 30 tys. zł. Razem wynosi to 258 tys. zł miesięcznie. Przy średniej płacy w styczniu, która jest podawana w granicach 600 tys. zł, będzie to 43% realnej płacy w styczniu 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-117.6" who="#JanuszBłaszczyk">Analogicznie przy cenie 2 mln zł za m2, która to cena bardzo szybko nastąpi, wkład własny w wysokości 30% będzie wynosił 36 mln zł, rata kredytu miesięcznie — 280 tys. zł, odsetki miesięcznie — 800 tys. zł, czyli razem miesięcznie opłaty wyniosą 1.080 tys. zł. Reszta opłat jest już nieistotna, nie ma po co liczyć, nawet przy założeniu, że średnia płaca będzie wynosiła 1 mln zł miesięcznie.</u>
          <u xml:id="u-117.7" who="#JanuszBłaszczyk">Posłanka Barbara Blida podczas debaty w dniu wczorajszym mówiła o cenie 4 mln zł za m2, co trudno podważyć, biorąc pod uwagę wszystkie te ustawy, które w tej chwili wchodzą, czyli po prostu opodatkowanie, dywidendy i te inne. Taką cenę mniej więcej będzie można przyjąć, a więc wyliczone przeze mnie opłaty należałoby podwoić.</u>
          <u xml:id="u-117.8" who="#JanuszBłaszczyk">W wyliczeniach tkwi błąd, który świadomie popełniłem, nie biorąc pod uwagę stuprocentowej kapitalizacji odsetek w trakcie realizacji budowy, która może nawet podwoić koszt realizacyjny. W momencie rozliczenia budynku może się okazać, że płacąc wykonawcy 100 mln zł, będziemy mieli w rzeczywistości do spłaty 200 mln zł. Czyli kwota podstawowa kredytu będzie w momencie rozliczenia 200 mln zł. A tym samym podwoją się te wszystkie opłaty, o których mówiłem przy 2 mln zł. Przy tych zasadach i kapitalizacji odsetek po pierwszym roku następuje podwojenie kapitału kredytu do spłaty. Czyli inaczej — biorąc kredyt 100 mln zł, po pierwszym roku będziemy musieli spłacić 190 mln zł plus odsetki.</u>
          <u xml:id="u-117.9" who="#JanuszBłaszczyk">Biorąc pod uwagę średnią cenę 2 mln zł w 1990 r. oraz obciążenie budżetu starymi kredytami, z moich wyliczeń wynika, że w 1990 r. będzie można wybudować ok. 20 tys. mieszkań Na tyle starczy środków zapisanych w ustawie budżetowej. Jest to 4-krotnie mniej niż w br.</u>
          <u xml:id="u-117.10" who="#JanuszBłaszczyk">Reasumując powyższe, w 1990 r. będzie występowała szybka upadłość przedsiębiorstw budowlanych z powodu braku inwestorów zarówno państwowych, spółdzielczych, jak i prywatnych. Przy ograniczeniu nakładów na inwestycje przedsiębiorstw nie nastąpi również przemieszczenie potencjału budowlanego zaangażowanego w inwestycje przemysłowe na rzecz budownictwa mieszkaniowego. Jest to sytuacja bardzo niepokojąca.</u>
          <u xml:id="u-117.11" who="#JanuszBłaszczyk">Podając te dane chcę zwrócić uwagę Wysokiej Izby, jak i rządu, na te zagrożenia. Tak totalne zmniejszenie się budownictwa mieszkaniowego i upadłość przedsiębiorstw budowlanych w 1990 r. będzie skutkowało przez dalszych kilka lat. Odbudowa potencjału budowlanego jest bardzo wolna. Moim zdaniem, potencjał ten można przemieszczać, ale nie wolno go niszczyć.</u>
          <u xml:id="u-117.12" who="#JanuszBłaszczyk">Kończąc, chciałbym wyrazić ubolewanie, że przy rozpatrywaniu tej ustawy przez podkomisję, jak i Komisję Nadzwyczajną nie uczestniczył w pracach nikt z resortu budownictwa, nie licząc kilkuminutowej wizyty ministra Paszyńskiego. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-117.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#MikołajKozakiewicz">Głos ma obecnie poseł Stanisław Węgłowski z OKP.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#StanisławWęgłowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Z uzasadnienia do ustawy o zmianie ustawy Prawo bankowe wynika, że celem zmian jest m.in. zabezpieczenie spójności między zachodzącymi zmianami w zakresie funkcjonowania gospodarki narodowej. O tym mówił też poseł sprawozdawca. Zmiany miały mieć ograniczony zasięg, właściwy dla przepisów tymczasowych, a ostateczne rozstrzygnięcie zagadnień zasadniczych byłoby przedmiotem późniejszej, gruntownej przebudowy ustawy. Wynika z tego, że w pierwszym rzędzie przedmiotem zmian powinna być sprawa spójności tej ustawy z rozpatrywanym już przez Wysoką Izbę w pierwszym czytaniu projektem ustawy o zmianie ustawy Prawo spółdzielcze. Tak się jednak nie stało.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#StanisławWęgłowski">Otóż jedną z największych osobliwości dotychczas obowiązującej ustawy Prawo bankowe jest instytucja banku państwowo-spółdzielczego. Ta nie spotykana poza prawem bankowym forma własnościowa pojawiła się w szczytowym okresie ubezwłasnowolnienia spółdzielczości i jest jedynym prawnym usankcjonowaniem tego zjawiska. Tak dalece idącego wynaturzenia autentycznego ruchu spółdzielczego nie przewidywał nawet osławiony leninowski plan spółdzielczy. Jest to cena, jaką spółdzielczość wiejska zmuszona była zapłacić za udział budżetu państwa w działalności kredytowej banków spółdzielczych.</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#StanisławWęgłowski">Działanie na rzecz rolnictwa, ale bez udziału lub z ograniczeniem udziału rolników, jest zasadą stosowaną powszechnie, nie tylko w bankowości.</u>
          <u xml:id="u-119.3" who="#StanisławWęgłowski">Działaniem właściwym byłoby definitywne odstąpienie od formy państwowo-spółdzielczej i utworzenie państwowego banku rolnego, ściśle współpracującego z bankami spółdzielczymi, tak jak miało to miejsce w przeszłości. Uwzględniając jednak przejściowy charakter obecnych przepisów, wnoszę — i jest to wniosek formalny — o dokonanie zmian koniecznych, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-119.4" who="#StanisławWęgłowski">— w art. 67 ustawy Prawo bankowe skreślić ust. 2;</u>
          <u xml:id="u-119.5" who="#StanisławWęgłowski">— ust. 3 tego samego artykułu zastąpić słowami: „banki spółdzielcze mogą korzystać z kredytu refinansowego, poza BGŻ, również w innych bankach”.</u>
          <u xml:id="u-119.6" who="#StanisławWęgłowski">Zmiana ta oznacza, że bank państwowo-spółdzielczy przestanie korzystać z uprawnień przysługujących Centralnemu Związkowi Spółdzielczemu. Poza ograniczeniem niektórych funkcji władczych, w niczym to nie narusza interesów Banku Gospodarki Żywnościowej, nie burzy dotychczasowego systemu przepływu środków i rozliczeń, natomiast bankom spółdzielczym pozostawia znacznie większą swobodę w doborze form i metod działania. Jest pierwszym etapem uspółdzielczenia spółdzielczości bankowej.</u>
          <u xml:id="u-119.7" who="#StanisławWęgłowski">Drugi wniosek formalny tyczy bardzo niepokojącej propozycji wniesionej przez Komisję Nadzwyczajną, a nie przewidzianej w projekcie rządowym. Chodzi tu o włączenie do ustawy w rozdz. 5 części F, obejmującej przekształcenie banków państwowych i państwowo-spółdzielczych w spółki akcyjne. Otóż możliwość tworzenia banków w formie spółek akcyjnych już została zapewniona w art. od 73 do 79 omawianej ustawy. Jednakże projektodawcom nie chodzi o możliwość tworzenia, ale o przekształcanie już istniejących banków. Jest to propozycja co najmniej przedwczesna i ma wyraźnie antyrolniczy charakter, gdyż zmierza w praktyce do likwidacji banku rolnego, jakim jest obecnie Bank Gospodarki Żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-119.8" who="#StanisławWęgłowski">Ustalenie zasad i trybu przekształceń własnościowych jest złożonym i wielce odpowiedzialnym zagadnieniem, którego Wysoki Sejm jeszcze nie rozstrzygnął. Przekształcenie instytucji chociażby w części spółdzielczej jest nową jakością w dotychczasowych koncepcjach własnościowych. Uchwalenie tej propozycji oznaczać będzie otwarcie jeszcze jednej możliwości przechwytywania majątku narodowego przez osoby fizyczne, i to w trybie niesprecyzowanych zasad prawnych.</u>
          <u xml:id="u-119.9" who="#StanisławWęgłowski">Oburzenie społeczne, a także uwagi wyrażane przez wielu posłów z tej wysokiej trybuny świadczą o tym, że proponowana zmiana pogłębi wyraźne już i bez tego napięcia społeczne. Nie ma powodów, dla których przedsiębiorczość zainteresowanych osób nie miałaby się materializować w tworzeniu banków w formie spółek akcyjnych bez potrzeby sięgania po cudze.</u>
          <u xml:id="u-119.10" who="#StanisławWęgłowski">Jest rzeczą znamienną, że korekta tymczasowych przepisów została rozszerzona propozycją o tak zasadniczym charakterze. Dodać należy, że odwołanie się do kodeksu handlowego z 1934 r. jest rozwiązaniem najgorszym z możliwych. Kodeks ten nie przewidywał potrzeby obrony interesów państwa, tak niezbędnej obecnie.</u>
          <u xml:id="u-119.11" who="#StanisławWęgłowski">Z uwagi na powyższe składam wniosek formalny o nieprzyjęcie proponowanych przekształceń banków w spółki akcyjne zapisanych w części F rozdz. 5. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-119.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#MikołajKozakiewicz">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-120.2" who="#MikołajKozakiewicz">Po dyskusji pragnął zabrać głos wiceprezes Narodowego Banku Polskiego Andrzej Topiński.</u>
          <u xml:id="u-120.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-120.4" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Koralewski: Panie Marszałku, jeszcze moment)</u>
          <u xml:id="u-120.5" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#JerzyKoralewski">Chciałem zgłosić formalny wniosek do ustawy o uporządkowaniu stosunków kredytowych. Wyjaśnię, że byłem członkiem Komisji Nadzwyczajnej i — niestety — moja propozycja nie znalazła uznania moich współkolegów.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#JerzyKoralewski">Rzecz przedstawię krótko. Proponuję, aby do J2 lub 15 stycznia kredytobiorcy mieli możliwość spłaty kredytów na starych warunkach. Uzasadnię, dlaczego. Otóż w uchwale Sejmu tylko sygnalizowaliśmy problem i zobligowaliśmy rząd do złożenia propozycji zmian kredytowych do 15 listopada. Dziś jest koniec grudnia. Wprawdzie na nasze życzenie telewizja podała informację społeczeństwu, ale sądzę, że parę tysięcy ludzi nie jest w stanie — z powodu ograniczanych możliwości technicznych spółdzielni, banków — spłacić tych kredytów w tym roku.</u>
          <u xml:id="u-121.2" who="#JerzyKoralewski">Uważam, że Wysoka Izba nie ma prawa zaskakiwać społeczeństwa ustawą w dniu dzisiejszym. Stąd proponuję, aby dodać tu punkt, że spłaty dokonane do 15 stycznia będą traktowane jak spłaty w br. Sądzę, że jest to jedyny sposób, aby umożliwić ludziom zebranie pieniędzy i spłatę według starych warunków. Chcę uświadomić, że przy założeniu 60% inflacji na przykład w styczniu dzienne oprocentowanie będzie wynosiło 2%. Więc jest to kwota istotna. Stąd proponuję takie rozwiązanie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-121.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#MikołajKozakiewicz">Jest jeszcze zgłoszenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#AnnaDynowska">Ponieważ pan poseł sprawozdawca nie dokonał omówienia wniosku mniejszości zgłoszonego na posiedzeniu Komisji Nadzwyczajnej do art. 101. 102, 105 i 107 ustawy Prawo bankowe, chciałabym w kilku zdaniach uzasadnić wniosek mniejszości i prosić Wysoką Izbę o jego poparcie.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#AnnaDynowska">Wniosek ten dotyczy tylko i wyłącznie zmian organu, który będzie dokonywał oceny zaleceń prezesa Narodowego Banku Polskiego w stosunku do innych banków. W propozycji komisji jest, ażeby organem rozstrzygającym ostatecznie te sprawy był Naczelny Sąd Administracyjny, natomiast wniosek mniejszości wskazuje na to, że organem tym powinien być właściwy sąd gospodarczy. Wniosek ten w mojej ocenie zasługuje na uwzględnienie głównie z tego tytułu, że inna jest funkcja i rola Naczelnego Sądu Administracyjnego a inna — sądów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-123.2" who="#AnnaDynowska">Określone w art. 101, 105 i 107 ustawy Prawo bankowe uprawnienia prezesa Narodowego Banku Polskiego w stosunku do innych banków są prawie identyczne jak uprawnienia organu założycielskiego i organu nadzoru nad przedsiębiorstwem państwowym, a w tym wypadku organem rozstrzygającym celowość wydawanych w stosunku do przedsiębiorstw państwowych przez taki organ decyzji jest sąd gospodarczy.</u>
          <u xml:id="u-123.3" who="#AnnaDynowska">Chodzi po prostu o ujednolicenie praktyki w tym zakresie oraz o niewprowadzanie chaosu do systemu prawnego w tym kraju i organów ochrony prawnej. Pragnę podkreślić, że konsultowałam się w tej sprawie z obecnym tutaj naszym kolegą panem posłem, prezesem Naczelnego Sądu Administracyjnego, który w pełni podzielił ten pogląd. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#WiesławChmielarski">Wiesław Chmielarski. To samo, co kolega, ale z doświadczenia w spółdzielni głogowskiej wiem, że wielu ludzi nie będzie załatwionych nie dlatego, żeby nie spłaciło, nie miało pieniędzy czy możliwości finansowych, ale spółdzielnia technicznie tego nie jest w stanie zrobić do końca grudnia. Dlatego to samo, co kolega, ale do końca stycznia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#MikołajKozakiewicz">Czy jeszcze są jakieś wypowiedzi?</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#AndrzejBajołek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Moje nazwisko Andrzej Bajołek, Kraków. Pozwolę sobie wystąpić w imieniu młodych rolników, tych, którzy pozwolili sobie skorzystać z preferencji kredytowych, jakie w dotychczasowym systemie obowiązywały. W czasie ostatniego roku tak się złożyło... Ponieważ słyszę tutaj ze strony OKP pomruk jak gdyby niezadowolenia, że będę to mówił, chciałbym podać konkretny przykład jednego z naszych kolegów, akurat mieszkańca mojej wsi, członka „Solidarności” RI, przewodniczącego tego związku, człowieka, który porzucił miasto po to, aby móc zająć się odłogami, korzystając z tych preferencji. I proszę państwa, w obecnej sytuacji, kiedy te preferencje jeszcze obowiązują, wielkości spłacanych odsetek nie jest w stanie pokryć plon zebrany z tej ziemi. Musicie państwo mieć tego świadomość.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#AndrzejBajołek">Podjęcie tutaj takiej decyzji w sprawie tak doniosłej wiąże się z odcięciem młodym ludziom możliwości i chęci — tak, możliwości i chęci — zajęcia się ziemią, tym bogactwem narodowym, które leży odłogiem. Będzie to bardzo wielkim nietaktem i nieporozumieniem. Naprawdę, ja tu nie mówię w swoim interesie, ale tak wyglądają w tej chwili specyficzne sprawy rolnictwa. Nie można traktować w jeden sposób kredytowania wszystkich gałęzi gospodarki. O budownictwie mieszkaniowym była tutaj mowa, tak samo dotyczy to rolnictwa, o czym tu w tej chwili mówię.</u>
          <u xml:id="u-127.2" who="#AndrzejBajołek">Nie możemy dopuścić do takiej sytuacji, że kredyt zaciągnięty na produkcję wraca po okresie rocznego oczekiwania. Po prostu taki jest cykl biologiczny w rolnictwie i nie można go, niestety, ominąć.</u>
          <u xml:id="u-127.3" who="#AndrzejBajołek">Wyobraźmy sobie teraz stopę procentową 300 czy 200%. Czy jesteśmy sobie w stanie wyobrazić jakiekolwiek zainteresowanie produkcją rolną przy tego typu rozwiązaniach, jakie są nam proponowane?</u>
          <u xml:id="u-127.4" who="#AndrzejBajołek">A jeszcze chciałbym powiedzieć o czym innym, akurat na tym konkretnym podanym przeze mnie przykładzie. Ten człowiek dysponuje produktem, który akurat w obecnej chwili nie jest po prostu zbywalny. Gdyby chciał spłacić ten kredyt, może uzyskałby 10% realnej wartości produktu. Wyobraźmy sobie, co temu człowiekowi pozostaje do zrobienia. 40 ha odłogów, autentycznych odłogów, przez 2 lata mieszkał w lepiance z gliny i perzu. Jest to ewenement w skali kraju. Człowiek z miasta, bez przygotowania rolniczego, był w stanie zagospodarować odłogi, czego nie byli w stanie zrobić inni rolnicy. Po prostu nie mieli pełnej świadomości tego, jak można ziemię wykorzystać. On daje im przykład. Dzisiaj, gdy podejmiemy taką uchwałę, jaka jest proponowana, ten człowiek zaprzeczy jakiemukolwiek sensowi uprawiania ziemi w Polsce. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-127.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#MikołajKozakiewicz">Czy już możemy zamknąć dyskusję?</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę pana wiceprezesa NBP.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#AndrzejTopiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt ustawy o uporządkowaniu stosunków kredytowych, który budzi tutaj tyle emocji, jest jedną z zasadniczych zmian zamierzonych obecnie. Jego istotą jest to, że wprowadzając realne stopy procentowe, to znaczy stopy procentowe od depozytów wyższe od inflacji, bank musi jednocześnie pobierać od kredytobiorców odsetki pozostające w jakiejś relacji do stóp, które płaci od depozytów. Czyli jest to pewna operacja powiązana: po to, aby posiadacze depozytów nie tracili na swoich lokatach w bankach, banki muszą pobierać odpowiednie stopy procentowe.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#AndrzejTopiński">Czy można opóźnić tę operację w ten sposób, żeby dać ludziom możliwość spłaty kredytów przez następne 15 dni albo przez miesiąc?</u>
          <u xml:id="u-129.2" who="#AndrzejTopiński">Oczywiście, można, z tym że to kosztuje. Trzeba by było wówczas w ustawie budżetowej przewidzieć odpowiednie środki po to, aby banki mogły przez te 15 dni czy przez miesiąc płacić od depozytów stopy realne, natomiast aby nie pobierały takich samych stóp od kredytobiorców. Więc jest to po prostu kosztowne.</u>
          <u xml:id="u-129.3" who="#AndrzejTopiński">Nie można jednak, jak sądzę, odłożyć na dzień po 1 stycznia wprowadzenia stopy od depozytów, bo to się wiąże z kolei z wprowadzeniem wymienialności złotówki. Nie sądzę, aby to było po prostu możliwe także ze względu na powiązanie z innymi ustawami.</u>
          <u xml:id="u-129.4" who="#AndrzejTopiński">Czy jest to natomiast potrzebne? Czy te wakacje w spłacie, w naliczaniu odsetek są konieczne? Ja sądzę, że nie. Proszę zwrócić uwagę, że jeżeli ktoś nie może spłacić obecnie kredytu, ze względu na trudności techniczne, natomiast dysponuje gotówką na spłatę, to może spokojnie te pieniądze włożyć na rachunek terminowy w banku. Odsetki, które uzyska, z całą pewnością pokryją mu jego zwiększone zobowiązanie wobec banku w przyszłości. Jeżeli ktoś włoży na kilkumiesięczny rachunek terminowy pieniądze do banku dzisiaj, to może spłacić ten kredyt 30 czerwca czy 31 grudnia przyszłego roku, ponieważ odsetki też będą naliczane w wysokości realnej i pokryją mu wzrost zobowiązania, który w tym czasie nastąpi.</u>
          <u xml:id="u-129.5" who="#AndrzejTopiński">Ponadto proszę zwrócić uwagę na fakt, że 1 stycznia — ponieważ nie wprowadzamy rewaloryzacji kredytów — nie następuje żaden skokowy wzrost zobowiązania. Jeżeli kredytobiorca spłaci kredyt 5 stycznia, to zapłaci odsetki za 5 dni, a nie za cały styczeń ani tym bardziej za cały rok 1990, więc nie ma tutaj żadnego skokowego przejścia. Jeśli ktoś nie zdąży, to zapłaci odsetki za parę dni. Jeżeli jest tutaj jakaś blokada organizacyjna w spółdzielni czy w banku, może te pieniądze wnieść na rachunek terminowy i zapłacić w ogóle za kilka miesięcy, nie ponosząc ż tego tytułu straty.</u>
          <u xml:id="u-129.6" who="#AndrzejTopiński">Więc nie ma tutaj, jak sądzę, uzasadnienia, aby ten termin przedłużać, natomiast przedłużanie tego terminu będzie bardzo kosztowne w ustawie budżetowej. Tak że ja bym proponował — zresztą sprawa była długo dyskutowana na Komisji Nadzwyczajnej — aby nie wprowadzać tutaj żadnego terminu opóźniającego wprowadzenie pozytywnych stóp procentowych.</u>
          <u xml:id="u-129.7" who="#AndrzejTopiński">Jeśli idzie o wniosek mniejszości, to Narodowy Bank Polski zgadza się z tezą, że decyzje podejmowane w trybie nadzoru przez Narodowy Bank Polski muszą być poddane kontroli sądowej. Jednak nie zgodziłbym się z posłanką, która mówiła, że istnieje tutaj analogia między relacją, jaka zachodzi między organem założycielskim a przedsiębiorstwem. Relacja między bankami a Narodowym Bankiem Polskim jest innego charakteru. Na całym świecie nadzór bankowy istnieje po to. żeby chronić interesy posiadaczy depozytów bankowych. Chodzi po prostu o to, aby banki, które obracają przecież nie swoimi pieniędzmi; tylko pieniędzmi, które biorą od ludności, od przedsiębiorstw, aby tymi pieniędzmi posługiwały się z rozwagą. I to jest istota nadzoru. Istotą nadzoru jest ochrona deponariusza. I z tego powodu przepisy o nadzorze zawsze się nieco różnią, posiadają pewną specyfikę.</u>
          <u xml:id="u-129.8" who="#AndrzejTopiński">Narodowemu Bankowi chodzi tylko o to, aby w trakcie stosowania tych nowych przepisów, wejścia nowego typu relacji między Narodowym Bankiem Polskim a bankami depozytowymi był odpowiedni czas na wykształcenie się pewnych form nadzoru i pewnych form kontroli nad tym nadzorem, aby zostało określone ściślej, jakie decyzje powinny podlegać kontroli sądowej i w jakim stopniu. Chodzi po prostu o wykształcenie się pewnej praktyki, która później mogłaby zostać unormowana. Ponieważ zamierzamy prawo bankowe nowelizować za rok, będzie to właściwy czas, aby do tej sprawy powrócić. Natomiast obecnie procedura Naczelnego Sądu Administracyjnego wydaje się po prostu procedurą zapewniającą funkcjonowanie systemu bankowego w miarę sprawne, które nie będzie powodowało blokad decyzyjnych w systemie bankowym i pozwoli nadzorowi bankowemu funkcjonować w sposób płynny w celu zabezpieczenia interesów posiadaczy depozytów bankowych.</u>
          <u xml:id="u-129.9" who="#AndrzejTopiński">W sprawie banków państwowo-spółdzielczych. Narodowy Bank Polski w pełni popiera kierunek na usamodzielnienie banków, na demonopolizację systemu bankowego. Sądzimy, że koncepcja przekształcania czy powoływania banków rolnych jest ze wszech miar słuszna. Prosimy jednak zwrócić uwagę, prosimy o rozważenie, czy należy to robić obecnie. Ze względu na to, że kredyt rolny jeszcze w wielu dziedzinach ma charakter dotowany, mogą powstać trudności w dystrybucji tych kredytów, jeżeli by te banki spółdzielcze zostały puszczone na głęboką wodę od 1 stycznia. Być może, tę sprawę także należy odłożyć na rok. Z tym że my w pełni przyzna jemy, że sprawa jest pilna, że funkcjonowanie tych struktur państwowo-spółdzielczych — jest pozostałością starego systemu i należy to jakoś rozwiązać. Ale nie sądzimy, aby ta sprawa powinna być rozwiązana teraz. Obecnie będzie następowała zasadnicza zmiana stosunków kredytowych na wsi. Nałożenie na tę zmianę jeszcze zmian struktur organizacyjnych może sprawę skomplikować i spowodować trudności w kredytowaniu rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-129.10" who="#AndrzejTopiński">W sprawie spółek akcyjnych. W tej kwestii Narodowy Bank Polski ma stanowisko indyferentne. Myśmy po prostu uważali, że przekształcanie banków w spółki powinno zachodzić z wielką rozwagą, gdyż banki różnią się jednak od przedsiębiorstw. Banki operują cudzymi pieniędzmi i musi to być dokonywane z największą rozwagą. Dlatego możemy przyjąć tę propozycję, która jest obecnie, żeby istniała taka możliwość. Nie wypowiadamy się w tej kwestii jednoznacznie, nie mamy tutaj zdecydowanych interesów czy zdania w tej sprawie. Jeśli przepisy będą przewidywały możliwość przekształcania banków w spółki, wówczas rozumiemy, że na Narodowym Banku Polskim będzie ciążyła odpowiedzialność szczególnej kontroli nad przebiegiem tego procesu.</u>
          <u xml:id="u-129.11" who="#AndrzejTopiński">Teraz w sprawie kosztów, które to przekształcenie stosunków kredytowych niesie z sobą, szczególnie w odniesieniu do gospodarki mieszkaniowej. Cała pomoc kredytowa i zasada kapitalizacji zawarta w przepisach była budowana na podstawie dwu zasad: że kredyt ma być spłacany w swej realnej wartości oraz że kredyt nie może być jakby umarzany przez inflację, tzn. niedopuszczalna jest sytuacja, gdy spadek wartości pieniądza pozwala nie spłacać realnej wartości kredytu.</u>
          <u xml:id="u-129.12" who="#AndrzejTopiński">Jeśli chodzi o to, co ostatni z panów posłów mówił w kwestii kredytów rolnych. Oczywiście, istotą sprawy jest to, że rolnik otrzymujący kredyt powinien go — także na tych ziemiach, powiedzmy, zagospodarowywanych, opuszczanych — spłacić w realnej wartości tego kredytu. Jeżeli zaciąga kredyt, który jest równowartością, powiedzmy, iluś tam ton zboża, i jeżeli wymagania kredytowe spłaty tego kredytu są takie, że on te same tony zboża oddaje z jakimś tam opóźnieniem w czasie, to trudno mówić o tym, że jest to kredyt restrykcyjny. Problem polega na tym, że do tej pory w wielu działach gospodarki — w gospodarce mieszkaniowej, w gospodarce rolnej — zaciągało się kredyt w określonej ilości, w określonej wartości realnej, natomiast spłacało się go w dużo mniejszej wartości realnej. Stąd zmiana tego stanu rzeczy nie może być traktowana jako przejście do restryktywnej polityki kredytowej. Nadal w zakresie kredytów rolnych, w zakresie kredytów mieszkaniowych przepisy przewidują liczne preferencje. Z tym że znoszą zasadę, która obowiązywała dotąd — dotowania rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-129.13" who="#AndrzejTopiński">Zakres obciążeń z tytułu spłaty kredytu mieszkaniowego był kalkulowany tak, aby obciążenie spłatą odsetek nowo budowanych mieszkań wynosiło kilkanaście procent średniej płacy. Nie można tutaj, o czym mówił poseł z SD pan Błaszczyk, robić takiego założenia, że koszt metra kwadratowego wyniesie 4 mln zł i obliczać obciążenie z tego tytułu lokatora, po czym to obciążenie odnosić do dzisiejszej średniej płacy. Jeżeli na skutek inflacji koszt metra kwadratowego wyniesie 4 min, to należy przypuszczać, że średnia płaca wzrośnie w tym okresie w jakiejś relacji do tego kosztu metra. W końcu wzrost kosztów w budownictwie m.in. wynika stąd, że rosną koszty pracy.</u>
          <u xml:id="u-129.14" who="#AndrzejTopiński">Tak że nasze kalkulacje, które przedstawiliśmy także Komisji Nadzwyczajnej, były oparte na zasadzie, że obciążenie rzędu kilkunastu procent średniej płacy lokatora 50-metrowego mieszkania są obciążeniami na pewno bardzo wysokimi i bardzo dotkliwymi, ale są to obciążenia, które trzeba wprowadzić, jeśli system pieniężny w Polsce ma funkcjonować. Bo po prostu system pieniężny nie może funkcjonować w kraju, gdzie na lokatach w banku się traci, jak np. w tym roku: jeśli ktoś przetrzymał złotówkę przez rok, to stracił więcej niż połowę wartości tej złotówki. Więc po prostu ten koszt, który musi ponieść m in. lokator, jest kosztem ratowania systemu pieniężnego. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-129.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#MikołajKozakiewicz">Zabierze jeszcze głos pan Marek Dąbrowski, sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#MarekDąbrowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W uzupełnieniu wypowiedzi pana prezesa Topińskiego chciałem nawiązać do trzech spraw.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#MarekDąbrowski">Kwestia ewentualnego opóźnienia terminu wejścia w życie ustawy czy zasady nowego oprocentowania. Pan prezes Topiński mówił tutaj o dwojakich ewentualnie rozwiązaniach. Pierwsze to opóźnienie możliwości funkcjonowania systemu bankowego na nowych zasadach, to znaczy na zasadach realnej stopy procentowej po stronie depozytów także. Oznacza to właściwie przekreślenie całego programu dostosowawczego uzgodnionego wstępnie z Funduszem Walutowym. W tym momencie musiałoby to opóźnić także wejście w życie terminu wymienialności i właściwie odroczenie w czasie, a można powiedzieć — w jakimś sensie załamanie tego programu na samym starcie i po prostu konieczność funkcjonowania systemu bankowego na dotychczasowych zasadach, bo z czegoś system bankowy musiałby to sfinansować. Druga możliwość jest taka, że skutki opóźnionego wejścia w życie nowych zasad pokryje budżet. I tu chciałem przedstawić, że wstępna kalkulacja ewentualnego opóźnienia terminu o miesiąc, czyli wejście nowych reguł w życie od 1 lutego, oznaczałaby dla budżetu wydatki rzędu 2 bln zł. Oznaczałoby to w zasadzie także postawienie pod znakiem zapytania obecnego projektu ustawy budżetowej i konieczność albo szukania jakiegoś drastycznego przyrostu dochodów budżetowych, albo drastycznych cięć po stronie wydatków. Jest to bowiem kwota, która nie mieści się, że tak powiem, w żadnej rezerwie budżetowej. Jest to kwota na tyle poważna, że zachwiałaby się konstrukcja całego budżetu. Tak że kwestia terminu wejścia w życie nowych reguł oprocentowania kredytów jest sprawą fundamentalną dla losów całego programu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-131.2" who="#MarekDąbrowski">Natomiast to rozwiązanie, które przedstawił pan prezes Topiński, tj. przechowanie pieniędzy na rachunkach oszczędnościowych terminowych przez te osoby, które ze względów od nich niezależnych nie będą w stanie w tej chwili spłacić kredytów, jest rozwiązaniem, które umożliwia uniknięcie negatywnych skutków blokady organizacyjnej. Także tutaj przeciwwskazań społecznych być nie powinno.</u>
          <u xml:id="u-131.3" who="#MarekDąbrowski">Druga sprawa, sprawa kredytów dla rolnictwa, poruszona przez posła Bajołka. Chciałem zwrócić uwagę, że w dołączonym do przedłożenia rządowego projekcie rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie zakresu zasad i trybu udzielania ze środków budżetowych pomocy kredytobiorcom wśród nielicznych zachowanych kierunków pomocy budżetowej do zaciąganych kredytów pozostają dwa tytuły rolnicze: wdrażanie postępu biologicznego w rolnictwie oraz zakup i zagospodarowanie nieruchomości rolnych przez rolników indywidualnych. A więc ta kwestia, która była poruszona w wystąpieniu posła Bajołka.</u>
          <u xml:id="u-131.4" who="#MarekDąbrowski">Oczywiście, można dyskutować zakres tej pomocy: czy będzie on dostateczny, czy nie. Chciałem tutaj powiedzieć, że generalnie rozporządzenie to przewiduje uhonorowanie skutków umów zawartych do końca bieżącego roku i tę zasadę pomocy, o której mówiła pani poseł Stolzman, oraz pewną kwotę na nowo uruchamiany kredyt.</u>
          <u xml:id="u-131.5" who="#MarekDąbrowski">Oczywiście, jest to kwestią dyskusji budżetowej, czy kwota ta może być zwiększona, ale — oczywiście — wymaga to odpowiedzi na pytanie: kosztem jakich dodatkowych dochodów lub kosztem redukcji jakich wydatków? Także kwestią budżetową przede wszystkim jest ewentualne dalsze zwiększanie zakresu tej pomocy.</u>
          <u xml:id="u-131.6" who="#MarekDąbrowski">Jeśli mówimy o skutkach budżetowych tych regulacji, to chciałem zwrócić uwagę jeszcze na jedną kwestię. Jeśli dobrze zrozumiałem wystąpienie posła sprawozdawcy, chodzi tutaj o druk sejmowy 155 i o proponowane sformułowanie art. 5 ust. 1 pkt 1, tzn. rząd zgadza się z proponowanym w druku sformułowaniem i uwzględnił to w projekcie budżetu. Konsekwencją wynikającą z tego stwierdzenia jest to, że Rada Ministrów zapewni pokrycie różnic wynikających z ulgowego oprocentowania i umorzenia kredytów określonych w ust. 2 udzielonych do dnia 31 grudnia 1989 roku. Natomiast wypowiadamy się przeciwko przedłużaniu w przyszłość tego typu konsekwencji, to znaczy przeciwko tworzeniu sytuacji, w której zostanie otwarta furtka do zaciągania na przyszłość zobowiązań budżetu państwa z tytułu dalszego kontynuowania tych zasad. Chodzi o to, że ewentualne skutki, powiedzmy, umów zawieranych na dotychczasowych zasadach w roku 1990 będą obciążały budżet państwa za 3–4 lata i jeszcze w dalszych terminach. Czyli można powiedzieć, że niejako znów tworzymy pewne zobowiązanie wobec przyszłości i w ten sposób zmniejszamy pole manewru zarówno rządu, jak i parlamentu w kształtowaniu polityki budżetowej w latach przyszłych. Czy musimy ponieść w roku bieżącym, czyli w roku 1990, i w latach następnych skutki, jeśli chodzi o umorzenia umów zawartych do końca bieżącego roku? I tu ta sprawa nie podlega dyskusji. Natomiast rząd bardzo jest niechętny podejmowaniu dalszych zobowiązań, zobowiązań nie limitowanych, otwartych zobowiązań, które by tworzyły nowe zobowiązania budżetu w przyszłości o nieokreślonej kwocie. Dlatego, że będzie za kilka lat znów problem bardzo ograniczonego pola manewru w polityce budżetowej ze względu na zobowiązania zaciągnięte w sposób otwarty właśnie obecnie. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#AdamBabul">Adam Babul, PSL „Odrodzenie”. Przede wszystkim chcę ostro zaprotestować przeciwko sformułowaniom, których użył pan wiceprezes Narodowego Banku Polskiego i powtarza za nim częściowo wiceminister Dąbrowski. Przeciwko stwierdzeniom, że w następnym roku będą stosowane kredyty preferencyjne w rolnictwie, bo ich de facto nie ma. Słuchają nas ludzie i w mieście, i na wsi i z tych wypowiedzi mogą wnioskować, że te kredyty będą preferencyjne A przecież wiemy wszyscy, że preferencje te zostały w formie szczątkowej, a może nawet mniej, nadto dotyczą tylko wąskiego zakresu postępu biologicznego i bliżej tutaj — o czym minister Dąbrowski mówił — nie sprecyzowanych preferencji przy nabywaniu nieruchomości rolnej. Pozostałych preferencji w kredytach rolnych po prostu nie będzie. Musimy to sobie szczerze i uczciwie powiedzieć i nie wprowadza po prostu w błąd opinii publicznej, no i przy okazji nas, posłów.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#AdamBabul">Zgadzam się natomiast ze stwierdzeniem, że kredyty rolne powinny być spłacane w wartości realnej, na przykład w przeliczeniu na zboże. Jesteśmy tu, oczywiście, zgodni. Ale propozycje, które otrzymujemy, wcale do tego nie zmierzają. Niestety, muszę przyznać, że te kredyty mają znamiona spłat wręcz restrykcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-133.2" who="#AdamBabul">Prosiłbym także o jasne formułowanie i nieplątanie pewnych pojęć. Obawiam się, że mogą być one po prostu tendencyjne. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-133.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Smolarka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#RyszardSmolarek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zabieram głos z mieszanymi uczuciami. Nie zamierzałem tego czynić, ponieważ byłem członkiem Komisji Nadzwyczajnej, która pracowała nad projektem pakietu tych jedenastu ustaw. Niemniej po wypowiedziach wiceprezesa Topińskiego i ministra Dąbrowskiego muszę powiedzieć, i tutaj powinno to paść z tej sali, że proponowane zasady oprocentowania spłat kredytów w stosunku do rolnictwa są wyraźnie restrykcyjne. To trzeba jasno z tej trybuny polskim rolnikom powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#RyszardSmolarek">Bo rzecz nie polega na tym, jak fiskalnie i bilansowo będzie się zgadzała kasa, lecz na tym — jak my chcemy stymulować produkcję rolną. A wygląda to w ten sposób, że kapitał w rolnictwie, obrót pieniądza, następuje trzy razy wolniej niż w każdej innej dziedzinie gospodarki narodowej. I przy tej hiperinflacji, jaka jest praktycznie i jaka czeka nas po nowym roku, to staje się faktem, że większość naszych rolników, która jak dotychczas była zadłużona na 3-miesięczny dochód swojego gospodarstwa, podczas gdy na Zachodzie każdy rolnik jest zadłużony średnio na 2–3-letni dochód swojego gospodarstwa, budowała swoje gospodarstwa i warsztaty pracy kosztem życia i standardu swojej rodziny. W tej chwili natomiast będzie to praktycznie ograniczało produkcję.</u>
          <u xml:id="u-135.2" who="#RyszardSmolarek">Dlaczego? Dlatego, że po prostu sytuacja, jaka się wytworzy, nie będzie mobilizująca dla produkcji rolnej. Preferencje, które były tu hasłowo poruszane, to nie są preferencje, to jest pomoc w dwóch tylko punktach, a nie ma najistotniejszej rzeczy. I tu proszę rząd, żeby przyjął na siebie zobowiązanie przy projekcie ustawy budżetowej i wprowadził również tytuł tej pomocy w oprocentowaniu kredytów obrotowych. Ponieważ tu również musimy sobie powiedzieć — skala obciążeń budżetu 4 bln 500 czy 4 bln 700 rozkłada się tak, że na rolnictwo przypada z tego w granicach 600 mld, a pozostała część to budownictwo i inne dziedziny nie związane z rolnictwem. I to, że to opóźnienie spłaty czy danie terminu prolongaty spowoduje takie, a nie inne skutki, że to będą 2 czy 4 dodatkowe bln w budżecie, jest nieprawdą. Bo my jako komisja prosiliśmy o podanie aktualnego stanu zadłużenia praktycznie półtora tygodnia temu. I suma, która padała przedtem, równa się sumie, która pada dzisiaj. A przecież ludzie spłacają kredyty i ilość pieniędzy, która spłynęła w tej chwili do banków, na pewno ten stan zadłużenia zmniejszyła.</u>
          <u xml:id="u-135.3" who="#RyszardSmolarek">Poza tym ten czas, który by był dany, nawet 15 dni do spłaty, byłby w pewnym sensie uwiarygodnieniem nas jako parlamentu wobec społeczeństwa i tych ludzi, którzy w pewnym sensie zostali zaskoczeni takim terminem. Wyznaczyliśmy go sobie po prostu jako rząd, a nie dano nam możliwości, jako komisji, pola manewru, żeby znaleźć na ten okres 15 dni czy miesiąca sumy zastępczej. Gdzie tych pieniędzy poszukać? Bo generalnie nie negujemy całości założenia programu. Wiadomo, że musi on być wdrożony. Ale nie dano nam na to czasu na tej Komisji, powiedzmy sobie wyraźnie. I w tej chwili powinniśmy przynajmniej w ustawie budżetowej zapewnić preferencje na kredyty obrotowe, żeby rolnicy mieli szansę te restrykcyjne obciążenia zlikwidować, po prostu zniwelować zwiększoną produkcją rolną. Jeżeli będzie mniej nawozów, mniej środków ochrony roślin i mniej pieniędzy, to czym rolnik ma sobie zrekompensować te dodatkowe obciążenia, które na niego spadną? O tym trzeba powiedzieć tutaj wyraźnie. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-135.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#MikołajKozakiewicz">Ad vocem pan Marek Dąbrowski, sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#MarekDąbrowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie ulega wątpliwości, że kredyty w dobie hiperinflacji i w dobie realizacji ostrego programu zwalczania tej hiperinflacji mają charakter restrykcyjny, tzn. warunki udzielania tych kredytów. I tego nikt nie usiłuje ukrywać.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#MarekDąbrowski">Na tym tle dwie czy trzy dziedziny, tzn. budownictwo mieszkaniowe, rolnictwo oraz pomoc dla inwalidów mają warunki złagodzone. Co też wcale nie oznacza, że te warunki nie są bardzo trudne. Natomiast są one złagodzone w stosunku do warunków ogólnie obowiązujących. I po prostu inaczej w tej sytuacji być nie może, taka jest logika tej operacji.</u>
          <u xml:id="u-137.2" who="#MarekDąbrowski">Zresztą, ta sprawa ma niejako swoją drugą stronę. To znaczy, jeśli ma być realne oprocentowanie — przewyższające stopę inflacji — od depozytów oszczędnościowych, to musi być realna stopa procentowa od kredytów. Wydaje się, że w interesie wszystkich obywateli, w tym również w interesie rolników, a może przede wszystkim rolników, jest to, aby za wpływy uzyskane ze sprzedaży swej produkcji, których w danym momencie rolnik nie użytkuje na zakup środków produkcji, bo wynika to właśnie z cyklu produkcyjnego, tylko musi te wpływy przechować przez pewien czas w banku — mógł otrzymać realne oprocentowanie. I to jest właśnie druga strona tego medalu. Obie te sprawy są ściśle ze sobą związane: nie może być realnego oprocentowania depozytów bez realnego oprocentowania kredytów. A jeśli nie będzie realnego oprocentowania depozytów, nie będzie normalnego funkcjonowania stosunków towarowo-pieniężnych w gospodarce. Będzie wstrzymywanie się ze sprzedażą produkcji we wszystkich działach gospodarki, będą różnego rodzaju działania o charakterze spekulacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-137.3" who="#MarekDąbrowski">Jeśli chodzi natomiast o ostatnią kwestię, o zakres pomocy, to w tej chwili budżet znajduje się w rękach Wysokiej Izby. I nic nie stoi na przeszkodzie, jeśli takie będzie zdanie i komisji sejmowej, i Sejmu, żeby zwiększyć zakres pomocy dla kredytów rolnych. Z tym że, oczywiście, musi się znaleźć źródło pokrycia tej zwiększonej pomocy — bądź po stronie dochodów, bądź po stronie wydatków. No, taka jest logika procesu planowania budżetowego i tu po prostu jest to kwestia wyboru. Jeśli uzna się, że wspieranie produkcji rolnej wymaga większej pomocy dla kredytów, to oczywiście jest to możliwe, tylko wymaga to odpowiedniej korekty, albo po stronie dochodów, albo po stronie wydatków budżetu. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#RyszardSmolarek">Panie ministrze, ja jeszcze raz. Uważam, że po prostu z tej trybuny prosiłem o odrobinę uczciwości, a pan w dalszym ciągu próbuje wmawiać polskim rolnikom, że oni sobie to odbija — jak sugerował prezes Topiński — na realnym oprocentowaniu w bankach spółdzielczych, w NBP czy w PKO. No, przecież to jest nieporozumienie. Rolnik ma pieniądze zainwestowane w polu, w produkcji, w oborze. On po prostu nie ma możliwości takiego szybkiego rekompensowania sobie istniejącej inflacji i oprocentowania. Bo gdyby to czynił, to nawet pana jako ministra nie będzie stać na kupienie płodów rolnych. Nie czarujmy się, powiedzmy w końcu uczciwie rolnikom, a nie w ten sposób.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, następny mówca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#AdamBabul">Jeszcze raz Adam Babul, PSL „Odrodzenie”. Ja mam prośbę do pana wiceministra Dąbrowskiego i do pana wiceprezesa Narodowego Banku Polskiego, żeby ustalili między sobą: czy proponowane kredyty rolne są restrykcyjne, czy nie są restrykcyjne?</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-141.2" who="#AdamBabul">I jeszcze tylko dwa zdania. Te restrykcyjne kredyty — tak ustalamy, z ostatnich słów ministra Dąbrowskiego wynikało, że jednak są restrykcyjne — spowodują, naszym zdaniem, obniżenie produkcji żywności. I odpowiadam panu ministrowi, skąd wziąć te środki, o które pytam.</u>
          <u xml:id="u-141.3" who="#AdamBabul">Panie ministrze, będzie pan musiał te środki znaleźć, ale wtedy 10-krotnie wyższe, jeżeli będzie pan musiał zakupić żywność na Zachodzie w drugiej połowie następnego roku.</u>
          <u xml:id="u-141.4" who="#AdamBabul">I jeszcze jedno pana zdanie odbieram z wielkim smutkiem: jeżeli dojdziemy do wniosku, że należy — powiedzmy — w pewnym sensie pomóc rolnictwu i produkcji żywności. Ja ze smutkiem stwierdzam i dziwię się, że panowie jeszcze do tego wniosku nie doszliście, że tę sferę trzeba chronić. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-141.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę, pan wiceprezes Narodowego Banku Polskiego Andrzej Topiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#AndrzejTopiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chcę powiedzieć o starych kredytach. Jeżeli istnieje rolnik, który rok czy dwa lata temu wziął kredyt na preferencyjnych warunkach i dziś utrzymuje, że licząc w zbożu spłaca więcej, niż wziął, to bardzo bym prosił o ujawnienie w prasie takiego faktu. Sądzę, że nie znajdzie się taki rolnik.</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-143.2" who="#AndrzejTopiński">Natomiast, oczywiście, istnieje — i tutaj, sądzę, jest to troska nas wszystkich — bardzo ważna kwestia nowych kredytów. Umówmy się, że starzy kredytobiorcy, którym teraz pogorszą się warunki spłaty kredytów, zyskali na kredytach. Problem jest z nowymi kredytami. I tu, oczywiście będzie to ciężar, z tym że umówmy się też, że jest to ciężar niezbędny, że po prostu w warunkach hiperinflacji kredyt ginie. Ginie wszędzie, nie tylko w Polsce, nie tylko w rolnictwie, nie tylko w budownictwie mieszkaniowym. Na to nie ma rady. To jest pewne: przez to trzeba przejść w trakcie odejścia od hiperinflacji. Jeżeli od tej hiperinflacji odejdziemy w ciągu paru miesięcy, wtedy wrócimy do stóp procentowych rzędu 3, 6 czy 8% i nie będą to wtedy już takie wielkie kwoty.</u>
          <u xml:id="u-143.3" who="#AndrzejTopiński">Chcę poza tym powiedzieć jeszcze tak, jeśli chodzi o kredyty obrotowe. Ja bym naprawdę nie martwił się tak bardzo o kredyty obrotowe w rolnictwie, po prostu dlatego, że ceny rolne, ceny skupu też rosną wraz z inflacją, wraz ze stopą procentową. Oczywiście, nikt nie może rolnikowi gwarantować, że przez te pół roku wzrosną one więcej niż inflacja, czyli że stopa procentowa pokryje jakby to oprocentowanie.</u>
          <u xml:id="u-143.4" who="#AndrzejTopiński">Na inflacji po prostu jedni tracą, drudzy zyskują, różnie to wygląda w różnych momentach. To jest po prostu ryzyko gospodarcze, ryzyko, z którego nikt rolnika, jak sądzę, nie zwolni. Natomiast dla rolników ważne jest to, że cały kłopot dla nich polega na kredytach inwestycyjnych, a nie obrotowych. Stąd ulgi czy nowe preferencje kredytowe w nowej formie, dotyczą właśnie kredytów inwestycyjnych. Uważam, że jest to rozwiązanie słuszne.</u>
          <u xml:id="u-143.5" who="#AndrzejTopiński">W okresie wielkiej inflacji, wysokich stóp procentowych, pomoc kredytowa jest potrzebna w zakresie kredytów inwestycyjnych, a nie obrotowych. I w tym zakresie w ramach istniejących środków budżetowych przepisy przewidują określone rozwiązania. Jeżeli są one za małe, to należy do tego powrócić w ramach ustawy budżetowej. Natomiast nie sądzę, aby były potrzebne obecnie kredyty preferencyjne czy jakieś zasilenia w kredytach obrotowych. Jeżeli wszystko będzie szło, że tak powiem, gładko do przodu, to wówczas kredyty obrotowe — tak jak, powiedzmy, było to w zeszłym roku — powinny zapewnić środki na spłatę zobowiązań z tytułu kredytów obrotowych. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-143.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#MikołajKozakiewicz">Jeszcze dyskusja? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#MariaStolzman">Chciałabym tylko skorzystać z przywileju posła sprawozdawcy i krótko powiedzieć, że ci posłowie, którzy tak dramatycznie rozdzierają tutaj szaty nad rolnictwem i próbują na słuchaczach naszej telewizji zrobić wrażenie, że całe wyjście z kryzysu odbywa się kosztem rolnictwa, chyba nie mają racji. Bo wszyscy będziemy równo ponosili ciężary wynikające z hiperinflacji i kłopotów, które są. I chciałam powiedzieć posłowi Babulowi, że kredyty mieszkaniowe i ta preferencja w postaci 32% spłaty ze strony budżetu dotyczy również rolników. Tak że wyliczanka, jakie preferencje są dla rolnictwa, nie byłaby pełna bez tej uwagi. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#JanSroczyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Sroczyński z Katowic. Całkowicie się zgadzam, że musimy szukać środków, ażeby zlikwidować inflację i — powiedzmy — argumenty natury ekonomicznej mnie przekonują. Natomiast ogarnęły mnie wątpliwości, czy działamy zgodnie z zasadą lex retro non agit, czy działamy zgodnie z zasadą o niedziałaniu prawa wstecz. Bo musimy sobie wyobrazić, że przeciętny obywatel kredytobiorca zawarł umowę wprawdzie bankową, a nie notarialną, ale na określonych warunkach prawnych, i wyliczył, że jego dochody czy jego pobory pozwolą na spłacanie kredytu. W tej chwili znalazł się w bardzo trudnej sytuacji, ponieważ jeżeli jest pracownikiem pobierającym uposażenie, nagle nie wystarcza mu na spłacenie kredytów. Zwracam się tutaj z prośbą do naszych prawników i naszej komisji prawnej, by zechciała rozwiać moje wątpliwości, ażebym nie miał tego przeświadczenia, iż działamy inaczej niż obowiązują zasady prawa. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#MikołajKozakiewicz">Chciałbym już zakończyć dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-148.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#TadeuszSierżant">Tadeusz Sierżant. Proszę Państwa! Jestem również rolnikiem i trochę mnie dziwią pewne głosy. Ja jako rolnik chętnie sprzedałbym swoje produkty wcześniej, nie przetrzymywałbym ich w spichrzach, jeśli miałbym gwarancję, że uzyskane pieniądze ulokowane w banku będą mi procentowały w takim mniej więcej stopniu, jak będzie wzrastała z czasem cena na te produkty. Natomiast moje samopoczucie nie jest najlepsze, kiedy wiem, że stopa procentowa jest mniejsza od realnej na oszczędności, a różnica jest dokładana kredytobiorcom. Sądzę, że powinniśmy sobie odpowiedzieć na takie pytanie: czy my jako społeczeństwo będziemy się składali na to, żeby uzupełnić właśnie te preferencje kredytobiorcom. Bo właśnie na tym polega problem. Mnie się wydaje, że argumenty przedstawione przez panów i z banku, i z rządu są argumentami logicznymi. I musimy sobie jeszcze odpowiedzieć na takie pytanie. Rolnik, który wcześniej pobierał kredyt, a był on równoważny iluś tam tonom zboża — rolnicy bardzo wcześnie się domagali, żeby w rozrachunkach wprowadzić pewnego rodzaju ekwiwalent, np. w tonach zboża — teraz będzie miał spłacać zamiast 100 ton zboża, bo taka była wówczas równowartość kredytu, 10 ton zboża, bo taka jest równowartość kredytu w chwili obecnej. I rzeczywiście jest to prezent, którego życzyłby sobie każdy rolnik. Jeśli o mnie chodzi, to podejmowałbym takie działania inwestycyjne, żeby uzyskać preferencyjny kredyt. Sądzę, że znalazłbym 10 powodów w swoim gospodarstwie, żeby taki kredyt uzyskać. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#AdamBabul">Chodzi mi o przyszłe kredyty rolne. Wnioskuję o pewne preferencje po to, żeby chronić własną, rodzimą produkcję rolną, własną rodzimą produkcję żywności. I tylko taka intencja mi przyświeca, żeby po prostu były szanse normalnego produkowania żywności. Twierdzę, że jeżeli nie wyprodukujemy — a w tych warunkach będzie nam po prostu ciężko, za duże są obciążenia na dzień dobry — to będziemy musieli zaimportować 3 razy drożej czy 10 razy drożej żywność już jesienią następnego roku. Tylko o to mi chodzi. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#MikołajKozakiewicz">Proponuję zamknąć jednak dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-152.2" who="#MikołajKozakiewicz">Oklaski uważam za akceptację propozycji.</u>
          <u xml:id="u-152.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę państwa, ogłoszę za chwilę przerwę, ale przed przerwą będzie przeczytany komunikat, a potem jeszcze coś powiem. Proszę więc nie wychodzić z sali.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#RadosławGawlik">Jest jeden komunikat. Po ogłoszeniu przerwy odbędzie się spotkanie OKP w sali kolumnowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#MikołajKozakiewicz">Posłowie sprawozdawcy, a więc — o ile się nie mylę — posłowie Janusz Błaszczyk, Stanisław Węgłowski, Jerzy Koralewski, Anna Dynowska, Wiesław Chmielarski, Andrzej Bajołek są proszeni bezpośrednio po ogłoszeniu przeze mnie przerwy o spotkanie się w saloniku przy sali posiedzeń.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#MikołajKozakiewicz">Przerwa — jedna godzina, do wpół do dwunastej.</u>
          <u xml:id="u-154.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 35 do godz. 11 min. 55)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam poinformować Wysoką Izbę, że przedłużenie przerwy było spowodowane koniecznością opracowania wniosków złożonych przez posłów. Dlatego przerwa została przedłużona ponad czas, który pan marszałek był uprzejmy państwu poprzednio podać.</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przypominam, że poseł sprawozdawca zgłosił wnioski mniejszości do projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo bankowe. Wnioski mniejszości głosujemy w pierwszej kolejności.</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Pierwszy wniosek w zmianie 11 dotyczącej art. 101 ust. 4 otrzymuje brzmienie: „4. W stosunku do decyzji podjętych wobec banku przez prezesa Narodowego Banku Polskiego, bankowi przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu do właściwego sądu gospodarczego”.</u>
          <u xml:id="u-155.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Następny — drugi — w zmianie 13 dotyczącej art. 105 oraz zmianie 14 dotyczącej art. 107 ust. 5 otrzymuje brzmienie: „5. Od decyzji, o której mowa w ust. 4 w art. 105 i w ust. 2 art. 107 bank może wnieść sprzeciw do właściwego sądu gospodarczego”.</u>
          <u xml:id="u-155.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy zatem do głosowania wniosków mniejszości, które odczytałem państwu przed chwilą.</u>
          <u xml:id="u-155.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem powyższych wniosków, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-155.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-155.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-155.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm wnioski mniejszości przyjął.</u>
          <u xml:id="u-155.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-155.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę teraz posła sprawozdawcę pana Ryszarda Pidka o przedstawienie kolejno wniosków zgłoszonych w dyskusji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#RyszardPidek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Rozpoczynając dzisiaj jako pierwszy, liczyłem na to, że pójdzie nam sprawniej. Były to bowiem projekty ustaw dość długo i mocno przedyskutowane w Komisji Nadzwyczajnej. Żałujemy jako komisja — jest to nie tylko moje zdanie — że wnioski nie wpływały do komisji, aby można je było skonsultować z ekspertami albo głębiej zastanowić się nad nimi, a nie zmuszać Wysokiej Izby do głosowania ad hoc nad pewnymi wnioskami. Dotyczy to spraw byłych, ale jako posłowi sprawozdawcy i członkowi komisji, także przewodniczącemu jednego z podzespołów, sądzę, przysługuje mi prawo przypomnienia o tym.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#RyszardPidek">Jeśli chodzi o propozycje pana posła Węgłowskiego — będę prezentował kolejno — to pan poseł Węgłowski proponuje w art. 67 Prawa bankowego, który nie był w przedłożeniu rządowym, nie był także przedmiotem zainteresowań komisji ani podkomisji, proponuje znieść ust. 2, który Wysokiej Izbie zacytuję: „Bank państwowo-spółdzielczy korzysta z uprawnień i wykonuje obowiązki przysługujące centralnym związkom spółdzielczym w rozumieniu ustawy Prawo spółdzielcze”.</u>
          <u xml:id="u-156.2" who="#RyszardPidek">Konsekwencją skreślenia tego zapisu byłoby zatem zniesienie, sądzę, także lustracji i wyprzedzenie ustawy, która już była w pierwszym czytaniu. Trudno, nie mieliśmy na to czasu, na skonsultowanie z prawnikami, jak by to było w realizacji, dopóki ta ustawa nie wejdzie. Trudno także przesądzać, jakie będą ostateczne sformułowania ustawy, o której mówię.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa ma wątpliwości w związku z przedstawionym wnioskiem? Nie chodzi o dyskusję, tylko co do wątpliwości, jasności wniosku.</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#StanisławWęgłowski">Chciałbym ustosunkować się do stwierdzenia posła sprawozdawcy, że proponowany wniosek będzie oznaczał likwidację lustracji. Otóż nadzór nad działalnością banków zawarty jest w ustawie o Narodowym Banku Polskim i odbywa się w trybie art. od 44 do 47. A zatem nie ma takiej obawy, że uchwalenie wniosku pozbawi banki nadzoru nad ich działalnością.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#RyszardPidek">Myślę, że nie czas na debatę merytoryczną w tej kwestii. Zresztą, akurat póki co jednocześnie jest centralny związek w tym zakresie i jedynym obecnie atrybutem tego centralnego związku jest właśnie istnienie de facto departamentu lustracji w banku państwowo-spółdzielczym, który przyjmuje bilanse w tych bankach, bada ich rzetelność i zasadność. Mówię o praktyce, nie o teorii. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym przystępujemy do głosowania wniosku pana posła Stanisława Węgłowskiego.</u>
          <u xml:id="u-161.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem poprawki, o której przed chwilą żeśmy mówili, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-161.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest przeciwko, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-161.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa wstrzymał się od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-161.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że poprawka pana posła została przez Wysoką Izbę odrzucona.</u>
          <u xml:id="u-161.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła o następny wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#RyszardPidek">Wysoka Izbo! Kolejną propozycją jest dokonanie wykreślenia w pkt. 3 tego samego artykułu, art. 67, wyrazów „które są w nim zrzeszone”. Przeczytam całość: „Bank państwowo-spółdzielczy może udzielać kredytu refinansowego bankom spółdzielczym”. Skreślone zostałyby wyrazy „które są w nim zrzeszone”.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#RyszardPidek">Dawałoby to możliwość bankowi państwowo-spółdzielczemu udzielania kredytu refinansowego także bankom, które nie są zrzeszone w tymże banku państwowo-spółdzielczym. Po prostu rozszerzałoby to zakres działalności, a jednocześnie nie zmuszało banków spółdzielczych, nie nakładałoby na nie niejako obowiązku przymusowego należenia do banku gospodarki żywnościowej, bo jest to jedyny bank państwowo-spółdzielczy w Polsce.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa ma jakieś wątpliwości co do jasności tej poprawki? Jeżeli nie, to przystępujemy do głosowania tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-163.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem poprawki, którą przed chwilą przedstawił poseł sprawozdawca, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-163.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest przeciwko? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-163.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa wstrzymał się od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-163.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę zgłoszoną przez pana posła Węgłowskiego.</u>
          <u xml:id="u-163.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o przedstawienie następnej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#RyszardPidek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Trzeci wniosek tyczyłby skreślenia całego punktu „f” przedłożenia, które panie i panowie posłowie otrzymaliście, a chodzi o przekształcanie banków w formy spółek akcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#RyszardPidek">Sądzę, że jest to także mój błąd w prezentowaniu Wysokiej Izbie sprawozdania, jako że podszedłem do tego może na zasadzie nieskonkretyzowania wszystkich zawartych tu uzasadnień, sformułowań, które — być może — przekonałyby Wysoką Izbę, że Komisja Nadzwyczajna pracując przez te kilka dni i nocy nie popełniła błędu.</u>
          <u xml:id="u-164.2" who="#RyszardPidek">Proponując takie przedłożenie — uzgodnione i z rządem, z przedstawicielami rządu, i z Narodowym Bankiem Polskim, z jego kierownictwem — kierowaliśmy się dwiema przesłankami. Pierwszą, która nakłada, nałoży w najbliższym czasie obowiązek — i o tym będziemy niewątpliwie na tej sali dyskutować w miesiącu styczniu — na banki polskie, i nie tylko zresztą obowiązek, uzyskania tak zwanego wskaźnika adekwatności kapitału w wysokości 8% bodajże za 3 lata, jeśli się mylę, to mnie Prezes Narodowego Banku Polskiego poprawi, a więc w krótkim okresie. Wskaźnik ten ma wynosić 8%, czyli należałoby to czytać w ten sposób, że kapitał własny banku musi stanowić co najmniej 8% w stosunku do aktywów tego banku, czyli nazwijmy to bardziej strawnie, popularnie, w stosunku do kredytów, jakie udziela.</u>
          <u xml:id="u-164.3" who="#RyszardPidek">Banki — i państwowe, i spółdzielcze, i państwowo-spółdzielcze — w dotychczasowej praktyce fiskalnej były traktowane gorzej niż reszta gospodarki, były traktowane jako firma, która ma przynosić jedynie dochody, realizować politykę i nic więcej.</u>
          <u xml:id="u-164.4" who="#RyszardPidek">W tej sytuacji ich zasobność kapitałowa jest praktycznie, no, nie powiem, że żadna, ale słaba. Stąd też alternatywa: albo stworzyć możliwość przekształcenia i jednocześnie pozyskania kapitału — nie wierzę bowiem, żeby w ciągu 3 lat można było wyłącznie z zysku ten kapitał w takich rozmiarach odbudować, i był to jeden z zamysłów, by właśnie to uczynić i to rozwiązanie, przedłożono Wysokiej Izbie — albo druga możliwość to upadłość tych banków, ich likwidacja, ponieważ nie uzyskają określonej stopy adekwatności kapitału.</u>
          <u xml:id="u-164.5" who="#RyszardPidek">Stąd też komisja zaprezentowała taki właśnie pogląd, przy czym pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby, że o tym wszystkim decydowałaby Rada Ministrów. I ten akapit pozwolę sobie zacytować, jest to art. 86 z dwójeczką, który mówi, że „Rada Ministrów na wniosek Banku Polskiego, a w przypadku banku państwowo-spółdzielczego również po uzyskaniu stosownej uchwały zjazdu delegatów tego banku, w drodze rozporządzenia kolegialnego wyraża zgodę, określa warunki” etc. Takie było nasze sformułowanie, więcej nie przytaczam, sądzę, że kto chciał, mógł się zapoznać z tym materiałem.</u>
          <u xml:id="u-164.6" who="#RyszardPidek">Uzasadnienie pana posła, wnoszącego o wykreślenie całego tego punktu, jest takie, że jest to przedwczesne przede wszystkim, że niewątpliwe zmiany mają charakter tymczasowy, a więc nie ma pośpiechu w tworzeniu rozwiązań przyszłościowych. Kolejnym uzasadnieniem jest to, iż występuje daleko idąca podejrzliwość społeczna, uzasadniona dotychczasowymi praktykami. Dlatego właśnie pozwoliłem sobie zacytować, kto byłby decydentem w tej kwestii — Rada Ministrów. Przy czym chcę podkreślić, że jeśli chodzi o banki państwowe, to przecież jest właścicielem tychże banków, a w bankach państwowo-spółdzielczych jest właścicielem ponad połowy udziałów. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-165.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa przed przystąpieniem do głosowania jeszcze chciałby zabrać głos i uzyskać jakieś informacje, czy są jakieś niejasności?</u>
          <u xml:id="u-165.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-165.3" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-165.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam państwu przypomnieć, że poprawka pana posła Węgłowskiego dotyczy skreślenia całego punktu „f”, to znaczy możliwości tworzenia banków w formie spółki i potem warunków tworzenia tych banków. Natomiast wniosek komisji przedstawił państwu poseł sprawozdawca.</u>
          <u xml:id="u-165.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-165.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem poprawki pana posła Węgłowskiego, to jest za skreśleniem całego punktu „f” w art. 86, zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-165.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-165.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa wstrzymał się od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-165.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm odrzucił poprawkę pana posła Węgłowskiego o skreślenie całego punktu „f”.</u>
          <u xml:id="u-165.10" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym, że są to wszystkie poprawki zgłoszone do tej ustawy, przystępujemy do głosowania nad całością ustawy.</u>
          <u xml:id="u-165.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustaw Prawo bankowe i o Narodowym Banku Polskim w brzmieniu proponowanym przez Komisję Nadzwyczajną oraz przyjętymi przez Wysoką Izbę poprawkami, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-165.12" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-165.13" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto wstrzymał się od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-165.14" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustaw Prawo bankowe i o Narodowym Banku Polskim.</u>
          <u xml:id="u-165.15" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę posła sprawozdawcę projektu ustawy o uporządkowaniu stosunków kredytowych panią Marię Stolzman o przedstawienie kolejno wniosków zgłoszonych w dyskusji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#MariaStolzman">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W moim przedstawieniu ustawy mówiłam o tym, że po to, żeby usankcjonować poprawkę wniesioną przez Komisję Nadzwyczajną dotyczącą aneksów do umów na budownictwo mieszkaniowe zawartych w roku 1990, żeby obowiązywały je te same zasady umorzeń jak dotychczas, należałoby wnieść zmianę w art. 5.</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#MariaStolzman">Po dyskusji w gronie wnioskodawców i ekspertów proponujemy usankcjonować to w art. 1 w ust. 2, dodać zdanie: „Rada Ministrów zapewni pokrycie różnic wynikających z tych umów do wysokości nakładów poniesionych w 1990 roku”. Chodzi o to po prostu, że aby to usankcjonować, ktoś musi te nakłady pokryć, z tym że nie przewiduje się tu żadnych obciążeń z tego powodu w budżecie roku 1990, mogą być jakieś skutki w latach następnych.</u>
          <u xml:id="u-166.2" who="#MariaStolzman">Osobiście bardzo bym namawiała Wysoką Izbę do przegłosowania tej poprawki, ponieważ jest to pewna ulga dla budownictwa mieszkaniowego w roku 1990, kontynuowanego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa w sprawie tej poprawki i jasności sformułowania chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-167.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Prosimy o powtórzenie.)</u>
          <u xml:id="u-167.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł będzie tak uprzejma powtórzyć jeszcze raz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#MariaStolzman">W art. 1 w ust. 2 dopisuje się na końcu zdanie: „Rada Ministrów zapewni pokrycie różnic wynikających z tych umów do wysokości nakładów poniesionych w roku 1990”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa, jeśli chodzi o sformułowanie wniosku, przed przystąpieniem do głosowania chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-169.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-169.3" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-169.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem poprawki przedstawionej przez posła sprawozdawcę panią Marię Stolzman, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-169.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest przeciwny — proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-169.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa wstrzymał się od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-169.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę przedstawioną przez posła sprawozdawcę.</u>
          <u xml:id="u-169.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panią poseł o przedstawienie następnych poprawek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#MariaStolzman">Druga poprawka, która została wniesiona przez pana posła Koralewskiego, wyglądałaby następująco. Dodaje się nowy art. 4 w brzmieniu: „Nie nalicza się podwyższonych odsetek od kredytów wpłaconych do dnia 15 stycznia 1990”.</u>
          <u xml:id="u-170.1" who="#MariaStolzman">Wniosek pana posła Koralewskiego jest podyktowany faktem, że Sejm podjął uchwałę w dniu 30 października, o czym mówiłam w czasie przedstawiania tej ustawy. Chodzi o zobowiązanie rządu do przedłożenia do 15 listopada projektu tej ustawy po to, żeby ludziom umożliwić spłacenie na starych warunkach zaległych kredytów. No, były wprawdzie na ten temat wypowiedzi na konferencjach prasowych, ale nie była jeszcze gotowa pełna koncepcja rządu co do całego tego pakietu ustaw i wobec tego projekt otrzymaliśmy wtedy, kiedy otrzymaliśmy i pozostałe projekty.</u>
          <u xml:id="u-170.2" who="#MariaStolzman">Pan poseł Koralewski uważa, że należałoby umożliwić jeszcze spłaty zaległych kredytów do roku 1990. Byłoby to — proszę państwa — opóźnienie o 15 dni wejścia w życie tej ustawy. I wydaje mi się, że chyba Wysoka Izba nie może tutaj podjąć decyzji bez wysłuchania uwag w tej sprawie pana ministra finansów lub kogoś w jego imieniu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę uprzejmie pana ministra o zabranie głosu w tej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#MarekDąbrowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem jeszcze raz wrócić do swojej wcześniejszej wypowiedzi, mianowicie: przyjęcie nawet 2-tygodniowego opóźnienia będzie się wiązało przynajmniej z jedną z dwóch konsekwencji. Albo z opóźnieniem wejścia w życie realnej stopy procentowej od depozytów, a to z kolei wymuszałoby opóźnienie wejścia wymienialności waluty, która z kolei jest ściśle powiązana właśnie z realną stopą procentową, czyli w sumie z opóźnieniem całego programu dostosowawczego. Albo nałożyłoby to na budżet państwa konieczność wyrównania różnic z tytułu dotychczasowego oprocentowania, co w zależności od tego, jak przebiegałby ten proces spłat... To znaczy, podawałem tutaj kwotę. Na styczeń — gdyby to było opóźnienie miesięczne — wynosiłaby ona 1 bln zł. Jeśli ten okres skrócimy do 15 stycznia, kwota jest odpowiednio mniejsza, no, ale sądzę, że wyniosłaby ona przynajmniej kilkaset mld zł. Musielibyśmy ją w tym momencie — że tak powiem — znaleźć bądź po stronie dochodów, bądź po stronie wydatków w ustawie budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#MarekDąbrowski">Jednocześnie chciałbym zwrócić uwagę na fakt, że projekt ustawy nie jest kompletnym zaskoczeniem, dlatego że wielokrotnie, na różnych stadiach projektowania tej ustawy był on omawiany w prasie. Osobiście dwukrotnie na konferencjach prasowych rzecznika rządu, jeszcze w końcu listopada i w początkach grudnia, omawiałem założenia tej operacji. Nadto przed kamerami telewizyjnymi przed świętami wspólnie wystąpili wiceprezes NBP Andrzej Topiński i wiceminister finansów Wojciech Misiąg, przedstawiając założenia tej całej operacji. Poza tym sama uchwała Sejmu była sygnałem, że coś takiego nastąpi. Z tym że przewidywała ona w zasadzie wariant ostrzejszy, tzn. rewaloryzację, która faktycznie uderzyłaby jednorazowo i — można powiedzieć — nieodwołalnie w dniu 1 stycznia wszystkich posiadaczy starych kredytów.</u>
          <u xml:id="u-172.2" who="#MarekDąbrowski">Chciałem także zwrócić uwagę na propozycję, którą wcześniej przedstawił pan prezes Topiński, tzn. możliwość — w tych wszystkich wypadkach, kiedy wcześniejsza spłata kredytu jest niemożliwa ze względu na opóźnienia techniczne w banku lub spółdzielni — zachowania realnej stopy, tzn. realnej wartości środków pieniężnych, poprzez ulokowanie na terminowym rachunku bankowym. Realna stopa procentowa będzie wówczas pokrywała konieczność spłaty podniesionego oprocentowania.</u>
          <u xml:id="u-172.3" who="#MarekDąbrowski">Wreszcie chciałem zwrócić uwagę jeszcze na jeden aspekt sprawy. Cała ta operacja, zmieniająca warunki oprocentowania umów kredytowych, jest najbardziej dotkliwa dla tych, którzy dopiero będą zaciągali kredyt. Czyli i dla nich trzeba by było zachować jakieś środki budżetowe, dla wspomagania nowo zaciąganych kredytów mieszkaniowych i rolniczych, o czym była już wcześniej mowa.</u>
          <u xml:id="u-172.4" who="#MarekDąbrowski">Jeśli całość środków przewidzianych w budżecie pójdzie na wspomaganie starych kredytobiorców, ze starego portfela, to w tym momencie automatycznie ograniczamy możliwość pomagania tym, którzy będą dopiero zaciągać kredyty. A większość z nich — poza tymi, co zaciągnęli kredyty dosłownie w ostatnich tygodniach i miesiącach — została już w poważnym stopniu oddłużona przez proces inflacji.</u>
          <u xml:id="u-172.5" who="#MarekDąbrowski">To są te wszystkie argumenty, które chciałem przedstawić pod uwagę Wysokiej Izbie. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł chciał jeszcze zabrać głos? Tylko proszę bardzo krótko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#JerzyKoralewski">Dziękuję. Koralewski. Proszę państwa, podtrzymuję dalej wniosek, mimo spektakularnych argumentów ministra. Chcę państwu powiedzieć, że pan minister nie powiedział nam, na przykład, co byłoby z budżetem, gdyby rodacy zdążyli spłacić? To skąd by pan minister wziął ten swój bilion?</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-174.2" who="#JerzyKoralewski">I jeszcze jedno chcę dodać, w tej samej konwencji co pan minister. Że dla przykładu Izba i rząd mogłyby jeszcze bardziej napędzić pieniędzy budżetowi, gdybyśmy dziś zupełnie zaskoczyli rodaków. Wtedy by nikt nie zdążył do dzisiaj czy jutra spłacić. Ale byłby to argument, że byłoby może 5 bln w budżecie, proszę państwa.</u>
          <u xml:id="u-174.3" who="#JerzyKoralewski">Chcę podkreślić, że to, co mówił pan prezes banku, też nie jest takie oczywiste. Dlatego że najpierw trzeba mieć pieniądze, żeby wpłacić i zdeponować je, potem przez pół roku czy rok mieć bieżące pieniądze na spłatę kredytu. Trzeba mieć więc i jedno, i drugie. Być może, że łącznie to się obywatelowi opłaci, tylko skąd on te pieniądze weźmie? Stąd podtrzymuję swój wniosek. Sądzę, że argument, że to wywraca całą reformę, jest nieporozumieniem, gdyż tyczy tylko spłat obywateli do 15 stycznia. I nic nie przeszkadza, żeby nowe warunki kredytowania wprowadzić od 1 stycznia, bo tu w tej materii nic nie zmieniamy.</u>
          <u xml:id="u-174.4" who="#JerzyKoralewski">Tak że sądzę, że to spektakularne wejście pana ministra nie przesłoni nam moich argumentów. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-174.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy przed przystąpieniem do głosowania, nie w formie dyskusji, tylko w formie uściślenia wniosku, ktoś...</u>
          <u xml:id="u-175.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł sprawozdawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#RyszardPidek">Mam pytanie do pana ministra finansów. Czy zakładane przeszacowanie majątku trwałego dotyczy również mieszkań w budownictwie spółdzielczym, czyli domów spółdzielczych? Bo jeżeli tak, to idąc za myślą pana posła trzeba by również i tę datę prolongować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan minister chciałby odpowiedzieć na to pytanie?</u>
          <u xml:id="u-177.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam, panie ministrze, jeszcze pytanie.</u>
          <u xml:id="u-177.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#AndrzejKern">Chciałbym zapytać, czy odłożenie o 2 tygodnie wejścia w życie tej ustawy wymagałoby dodania suplementu do listu intencyjnego przesłanego prezesowi Międzynarodowego Funduszu Walutowego?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-179.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan minister chciałby odpowiedzieć na te dwa pytania?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#BogdanDerwich">Pani marszałek pozwoli, że ja też jeszcze panu ministrowi zadam pytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Ale proszę tylko pytania. Słucham?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#BogdanDerwich">To jest właśnie pytanie: czy w tym całym rachunku tych kilkuset miliardów uwzględniono te kwoty, które będą spłacone w postaci przyspieszonej spłaty kredytów, które społeczeństwo zaciągnęło? Te środki wrócą z powrotem do budżetu w postaci wcześniejszych spłat kredytu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa ma jeszcze pytanie do pana ministra w związku z poprawką?</u>
          <u xml:id="u-183.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-183.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, jeśli pan minister uprzejmy, odpowiedzieć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#MarekDąbrowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pierwsze pytanie, dotyczące przeszacowania środków trwałych. Obejmuje ono wszystkie środki trwałe w gospodarce, z tym że jest ono dokonywane w momencie przyjmowania bilansu przedsiębiorstw, tak że ono występuje z pewnym opóźnieniem. To odpowiedź na pierwsze pytanie. Tak że skutki wprowadzane są realnie do ksiąg w momencie przyjmowania bilansu. Zresztą, to samo dotyczy też jeszcze — jeśli chodzi o wczorajszą dyskusję — nowego wymiaru dywidendy itd. To wszystko skutkuje w momencie właśnie wprowadzenia przeszacowania do ksiąg.</u>
          <u xml:id="u-184.1" who="#MarekDąbrowski">Jeśli chodzi o drugie pytanie, dotyczące Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Treść listu intencyjnego zawiera postanowienie dotyczące realnej stopy procentowej od kredytów i depozytów od stycznia, czyli w tym wypadku to postanowienie byłoby tutaj zagrożone. Z drugiej zaś strony przewiduje ono zrównoważony budżet na rok przyszły, i to budżet nie tylko w skali roku, ale także budżet, który powinien być sterowany miesięcznie i powinien być w miarę możliwości równoważony już od początku roku.</u>
          <u xml:id="u-184.2" who="#MarekDąbrowski">Przepraszam bardzo, jakie było trzecie pytanie, bo ja nie zanotowałem?</u>
          <u xml:id="u-184.3" who="#MarekDąbrowski">Jeśli chodzi o kwestię spłaty kredytów. Kredyty spłacane wracają do systemu bankowego, one nie wracają do budżetu. Tak że tutaj to akurat nie ma związku z. sytuacją budżetu. One uwalniają środki banków, spłacone kredyty umożliwiają, powiedzmy, zwiększanie akcji kredytowej banków, natomiast z punktu widzenia budżetu — te spłacane pieniądze nie płyną do budżetu. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-185.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! W takim razie przystępujemy do głosowania nad poprawką zgłoszoną przez pana posła Jerzego Koralewskiego, a przedstawioną przez posła sprawozdawcę.</u>
          <u xml:id="u-185.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pani poseł chciała jeszcze coś powiedzieć? Nie.</u>
          <u xml:id="u-185.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę Państwa! Przystępujemy do głosowania poprawki zgłoszonej przez pana posła.</u>
          <u xml:id="u-185.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem tej poprawki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-185.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-185.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-185.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-185.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa wstrzymał się od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-185.9" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm odrzucił poprawkę zgłoszoną przez pana posła Koralewskiego.</u>
          <u xml:id="u-185.10" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym przystępujemy do głosowania nad całością ustawy.</u>
          <u xml:id="u-185.11" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o uporządkowaniu stosunków kredytowych w brzmieniu proponowanym przez Komisję Nadzwyczajną wraz z dodatkową poprawką zgłoszoną przez posła sprawozdawcę, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-185.12" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest przeciw, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-185.13" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa wstrzymał się od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-185.14" who="#OlgaKrzyżanowska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o uporządkowaniu stosunków kredytowych.</u>
          <u xml:id="u-185.15" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej o rządowych projektach ustaw:</u>
          <u xml:id="u-185.16" who="#OlgaKrzyżanowska">1) o zatrudnieniu (druki nr 125 i 159);</u>
          <u xml:id="u-185.17" who="#OlgaKrzyżanowska">2) o szczególnych warunkach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (druki nr 126 i 158).</u>
          <u xml:id="u-185.18" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu posła sprawozdawcę pierwszego projektu pana Stanisława Babińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#StanisławBabiński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Komisji Nadzwyczajnej przedstawiam projekt samoistnej ustawy o zatrudnieniu. W pakiecie reform gospodarczych przedstawianych przez rząd istotne miejsce zajmuje problematyka zatrudnienia. Szerokie wprowadzenie mechanizmów rynkowych, zmiany struktury własności pociągają za sobą konieczność głębokiego przekształcenia zasad gospodarowania zasobami siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#StanisławBabiński">Zasoby pracy staną się równoprawnym czynnikiem produkcji, a racjonalizacja ich wykorzystania będzie wpływać na wyniki gospodarowania zakładów pracy. Po rozpoczęciu wynikających stąd procesów racjonalizujących zatrudnienie spodziewać się należy znacznych ograniczeń liczby pracowników, co może prowadzić do wystąpienia bezrobocia. W dzisiejszej sytuacji, kiedy istnieje jeszcze znaczna nadwyżka wolnych miejsc pracy nad liczbą pozostających bez pracy, takie przewidywania mogą wydawać się przedwczesne. Jednakże już w drugim półroczu bieżącego roku następuje spadek liczby wolnych miejsc pracy, mimo że proces rynkowych zmian w gospodarce dopiero się rozpoczyna.</u>
          <u xml:id="u-186.2" who="#StanisławBabiński">Dlatego też już dziś konieczne jest stworzenie mechanizmów ekonomicznych i prawnych, które ustalą dla pracowników zabezpieczenie przed bezrobociem, a dla pracodawców i organów administracji do spraw zatrudnienia — zasady działania w przypadku ograniczenia zatrudnienia. Z tego właśnie założenia wychodzi rządowy projekt ustawy o zatrudnieniu.</u>
          <u xml:id="u-186.3" who="#StanisławBabiński">Zjawisko bezrobocia jest samo w sobie zjawiskiem negatywnym, dlatego też główny nacisk w przedłożonej ustawie kładzie się na jego ograniczanie, a w przypadkach niezbędnych — stworzenie zabezpieczenia socjalnego. Projekt ustawy przewiduje więc: po pierwsze — wyszukiwanie dla bezrobotnych odpowiednich ofert zatrudnienia; po drugie — skierowanie ich na przyuczenie do zawodu lub przekwalifikowanie w zawodach, w których są miejsca pracy; po trzecie — w porozumieniu z zainteresowanymi zakładami pracy stwarzanie dla bezrobotnych dodatkowych miejsc pracy; po czwarte — zorganizowanie i skierowanie bezrobotnych do wykonywania prac interwencyjnych; po piąte wreszcie, jako rozwiązanie ostatnie — przyznanie bezrobotnemu zasiłku z tytułu pozostawania bez pracy.</u>
          <u xml:id="u-186.4" who="#StanisławBabiński">Konstrukcja zasiłków szkoleniowych i dla bezrobotnych jest tak przedstawiona w projekcie, aby z jednej strony zabezpieczyć niezbędne środki materialne, a z drugiej — stworzyć wyraźne zachęty do przekwalifikowania się i podejmowania pracy. Zasiłek szkoleniowy wynosiłby 80% ostatnio pobieranego wynagrodzenia, a 100% dla osób, z którymi stosunek pracy został rozwiązany w trybie ustawy o szczególnych warunkach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, co będzie przedmiotem następnych rozważań. Zasiłek ten byłby wypłacany w okresie przyuczania do zawodu lub przekwalifikowania, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy. Nie mógłby być niższy niż 40% przeciętnego wynagrodzenia pracowników zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej. Te zasiłki szkoleniowe podlegałyby podwyższaniu stosownie do wzrostu przeciętnego wynagrodzenia.</u>
          <u xml:id="u-186.5" who="#StanisławBabiński">Natomiast zasiłek dla bezrobotnych proponuje się: przez pierwsze 3 miesiące — 70% wynagrodzenia pracownika otrzymywanego w ostatnim zakładzie pracy, przez następne 6 miesięcy — 50% tego wynagrodzenia oraz 40% — po 9 miesiącach pozostawania bez pracy. W tej ostatniej wysokości zasiłek byłby wypłacany bez ograniczenia czasowego.</u>
          <u xml:id="u-186.6" who="#StanisławBabiński">Zasiłek dla bezrobotnych nie mógłby być niższy od najniższego wynagrodzenia i nie mógłby przekraczać przeciętnego wynagrodzenia pracowników zatrudnionych w uspołecznionych zakładach pracy. Osoby, które staną się bezrobotnymi w związku ze zwolnieniem w trybie ustawy o szczególnych warunkach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy, a jednocześnie osiągną wiek dla kobiety 55 lat i dla mężczyzn 60 lat, otrzymają zasiłek w wysokości 75% wynagrodzenia. Zasiłek ten spełniałby funkcję zapewnienia środków utrzymania do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego.</u>
          <u xml:id="u-186.7" who="#StanisławBabiński">Projekt przewiduje również, że bezrobotnym będą mogły być udzielone pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej w wysokości do 20-krotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej. Pożyczka ta po dwóch latach prowadzenia tej działalności będzie umarzana w 50%.</u>
          <u xml:id="u-186.8" who="#StanisławBabiński">Nowa regulacja prawna, zawarta w projekcie ustawy, dotyczy aktywizacji zawodowej inwalidów. Widząc potrzebę zintensyfikowania procesu aktywizacji tej grupy osób, proponuje się zakładom zatrudniającym inwalidów skierowanych przez organy zatrudnienia refundowanie wynagrodzenia tych osób przez 18 miesięcy, a tworzącym miejsca pracy dla inwalidów — kosztów maszyn i urządzeń do wysokości 30-krotnego przeciętnego wynagrodzenia. Zakłady zatrudniające inwalidów będą zwolnione również od ustalania od wynagrodzeń tych inwalidów podatku od płac, od wynagrodzeń oraz podatku za wzrost wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-186.9" who="#StanisławBabiński">Z drugiej zaś strony zakłady pracy, które rozwiążą stosunek pracy z pracownikiem, który w tym zakładzie pracy uległ wypadkowi lub zachorował na chorobę zawodową, będą zobowiązani do odprowadzenia na Fundusz Pracy kwoty równej 40-krotnej wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Projekt ustawy nie narusza dotychczasowych zasad zatrudniania inwalidów w ramach spółdzielni inwalidzkich, stwarza natomiast dodatkowe możliwości ekonomiczne dla tych jednostek, traktując je tak jak każdy zakład pracy.</u>
          <u xml:id="u-186.10" who="#StanisławBabiński">Projekt ustawy obejmuje również sprawy zatrudniania obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych, stanowiąc jeden z istotnych elementów legalizacji emigracji zarobkowej. Dozwolone więc będzie indywidualne podejmowanie pracy przez obywateli polskich u pracodawców zagranicznych — indywidualne, tzn. bez specjalnego skierowania — a okres pracy za granicą zaliczany będzie w Polsce do uprawnień pracowniczych oraz świadczeń z ubezpieczenia społecznego na równi z okresami pracy w kraju, pod warunkiem, że zatrudniony za granicą będzie opłacał składki na ubezpieczenie społeczne oraz wpłaty na Fundusz Pracy.</u>
          <u xml:id="u-186.11" who="#StanisławBabiński">Zmieni się też działalność różnego rodzaju jednostek kierujących do pracy za granicą. Nie będą one mogły pobierać odpłatności dewizowych, a ich rola oraz zakres wzajemnych świadczeń określane będą w umowie cywilnoprawnej pomiędzy tymi jednostkami a wyjeżdżającym. Stworzy to warunki do pełnego respektowania ratyfikowanych przez Polskę konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy. Świadczenia z ubezpieczenia społecznego i uprawnień pracowniczych będą regulowane w tym przypadku jak przy wyjazdach indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-186.12" who="#StanisławBabiński">Bardzo istotna zmiana dotyczy zasad tworzenia i gospodarowania środkami finansowymi umożliwiającymi realizację zadań wynikających z ustawy. Otóż w miejsce dotychczasowego Państwowego Funduszu Aktywizacji Zawodowej proponuje się utworzenie Funduszu Pracy. Podstawowym źródłem tego funduszu byłyby obowiązkowe składki wszystkich zakładów pracy, pracodawców, niezależnie od sektora. Składki te byłyby ustalone od takiej samej podstawy, jak składki na ubezpieczenia społeczne, i pobierane łącznie ze składką ubezpieczeniową, a ich wysokość określałaby Rada Ministrów. Łączna kwota pobranych składek byłaby przekazywana na Fundusz Pracy centralnie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w kwartalnych rozliczeniach. Dochody funduszu mogłyby być również powiększane przez prowadzenie działalności gospodarczej w ramach tego funduszu. Dotacje z budżetu centralnego miałyby jedynie charakter uzupełniający, gwarantujący wypłacenie obligatoryjnych świadczeń określonych ustawą. Z Funduszu Pracy finansowane byłyby działania aktywizujące oraz ochronne na rynku pracy. Zakres przedmiotowy wydatków proponowany w ustawie z Funduszu Pracy byłby nieco węższy niż obecnie z Państwowego Funduszu Aktywizacji Zawodowej i ściśle odpowiadałby jego celom statutowym. Natomiast zakres podmiotowy byłby szerszy, obejmowałby bowiem także sektor nieuspołeczniony.</u>
          <u xml:id="u-186.13" who="#StanisławBabiński">Projekt ustawy stawia nowe jakościowo zadania przed terenowymi organami zatrudnienia. Wymaga to odpowiedniego ich wzmocnienia. Zostaną więc utworzone wojewódzkie biura pracy, wyodrębnione w strukturze organizacyjnej urzędów wojewódzkich. Ponadto powstanie sieć rejonowych biur pracy, które będą głównym wykonawcą zadań wynikających z ustawy.</u>
          <u xml:id="u-186.14" who="#StanisławBabiński">Uspołecznienie tych organów administracji odbywać się będzie za pośrednictwem organów opiniodawczo-doradczych, czyli Rad Zatrudnienia. Na szczeblu centralnym będzie to Naczelna Rada Zatrudnienia przy ministrze pracy i polityki socjalnej, a na szczeblu wojewódzkim wojewódzkie Rady Zatrudnienia. Skład tych rad będzie w równych częściach z przedstawicieli ogólnokrajowych organizacji międzyzwiązkowych reprezentatywnych dla pracowników większości zakładów pracy, organizacji pracodawców, organów administracji państwowej, a także przedstawicieli samorządów terytorialnych.</u>
          <u xml:id="u-186.15" who="#StanisławBabiński">Wysoka Izbo! Przy opracowywaniu projektu zarówno rząd, jak i komisja w maksymalnym stopniu uwzględnili uwagi, wnioski i propozycje zgłaszane podczas konsultacji i uzgodnień, również ze związkami zawodowymi, a także ustalenia Zespołu ds. Gospodarki i Polityki Społecznej okrągłego stołu.</u>
          <u xml:id="u-186.16" who="#StanisławBabiński">Jednocześnie intencją projektodawców jest, ażeby dostosować ten projekt tak, by był on zgodny z postanowieniami konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy.</u>
          <u xml:id="u-186.17" who="#StanisławBabiński">Przedstawiając powyższy projekt, wprowadzający wiele nowych na gruncie polskiej gospodarki rozwiązań, w imieniu komisji liczę na jego życzliwe przyjęcie. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę teraz o zabranie głosu posła sprawozdawcę projektu ustawy o szczególnych warunkach nawiązywania stosunków pracy, panią poseł Teresę Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#TeresaLiszcz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Drugą ustawą, która ma amortyzować pewne negatywne skutki, jakie mogą zaistnieć w związku z wdrażaniem pakietu ustaw gospodarczych, jest ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunku pracy z pracownikami z przyczyn dotyczących zakładów pracy oraz o zmianie niektórych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-188.1" who="#TeresaLiszcz">W imieniu Komisji Nadzwyczajnej mam zaszczyt prosić Wysoki Sejm o uchwalenie w dniu dzisiejszym tej ustawy, po rozważeniu wniosków mniejszości, które są sformułowane w tym samym druku.</u>
          <u xml:id="u-188.2" who="#TeresaLiszcz">Ideą przewodnią ustawy jest — z jednej strony — stworzenie pewnych zabezpieczeń, pewnych szczególnych uprawnień dla pracowników, którzy bez swej winy, z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy tracą pracę i jednocześnie przewiduje się, że mogą mieć trudności ze znalezieniem nowej pracy, skoro liczymy się z zaistnieniem bezrobocia.</u>
          <u xml:id="u-188.3" who="#TeresaLiszcz">Z drugiej zaś strony chodzi o to, ażeby ułatwić zakładom pracy rozwiązywanie stosunku pracy, zwłaszcza z niektórymi pracownikami podlegającymi wzmocnionej szczególnej ochronie, z którymi obecnie rozwiązanie stosunku pracy jest bardzo utrudnione. Chodzi także o to, ażeby organizacyjnie ułatwić rozwiązanie stosunku pracy z większą grupą pracowników przez to, że zamiast indywidualnych konsultacji zamierzonych zwolnień ze związkami zawodowymi, wprowadzić instytucję wspólnego porozumienia dotyczącego zwolnień.</u>
          <u xml:id="u-188.4" who="#TeresaLiszcz">Wysoki Sejmie! Ustawa ma mieć szeroki zakres zastosowania, ma się odnosić do wszystkich zakładów pracy i w zasadzie do wszystkich pracowników, z wyłączeniem tylko pracowników mianowanych. Do tych ostatnich mogą znaleźć zastosowanie tylko przepisy dotyczące świadczeń materialnych, odprawy i zasiłków wyrównawczych, o ile ich pragmatyki pracownicze nie przewidują w tym zakresie rozwiązań korzystniejszych.</u>
          <u xml:id="u-188.5" who="#TeresaLiszcz">Ustawa w pierwszym rzędzie znajduje zastosowanie do tak zwanych zwolnień grupowych. Precyzyjne określenie, co rozumie się przez zwolnienie grupowe, okazało się dosyć trudne. W celu jego określenia projekt odwołuje się równocześnie do dwóch kryteriów: do przyczyn rozwiązania stosunku pracy oraz do liczby pracowników zwalnianych równocześnie lub w krótkim czasie. Przyczyny określono bardzo szeroko. Zgodnie z tytułem, w grę mogą wchodzić wszystkie przyczyny dotyczące zakładu pracy. Art. 1 wymienia przyczyny ekonomiczne, zmiany organizacyjne, produkcyjne, techniczne, a także zmiany dokonywane w celu poprawy warunków pracy lub warunków środowiska naturalnego. Zwolnienia następujące z wymienionych przyczyn traktowane są jako zwolnienia grupowe, jeżeli przyczyna ta spowodowała konieczność jednorazowego lub w okresie nie dłuższym niż 3 miesiące rozwiązania stosunków pracy z grupą pracowników obejmującą w zakładach mniejszych, zatrudniających do tysiąca pracowników, co najmniej 10% załogi, a w zakładach zatrudniających powyżej tysiąca pracowników — co najmniej 100 pracowników.</u>
          <u xml:id="u-188.6" who="#TeresaLiszcz">Powyższe określenie zwolnienia grupowego — tej nazwy ustawa nie używa, ale w żargonie prawa pracy przyjęło się te zwolnienia tak właśnie określać — spotkało się z krytyką niektórych członków komisji.</u>
          <u xml:id="u-188.7" who="#TeresaLiszcz">Zarzucono temu określeniu zbyt szerokie ujęcie przyczyn grupowego zwolnienia. W podtekście była troska o interesy zwalnianych pracowników. Jednakże w trakcie dyskusji przeważyła opinia, że szerokie ujęcie tych przyczyn jest w istocie korzystne dla pracowników.</u>
          <u xml:id="u-188.8" who="#TeresaLiszcz">Na gruncie obecnego Kodeksu pracy i w świetle bardzo liberalnego orzecznictwa sądowego dotyczącego wypowiedzeń stosunku pracy, każda z tych przyczyn już obecnie byłaby w zasadzie dostateczną podstawą do indywidualnego wypowiedzenia stosunku pracy, z tym że pracownik zwalniany na zasadach kodeksowych indywidualnie nie mógłby korzystać ze szczególnych uprawnień przewidzianych właśnie w tej ustawie, nad którą dzisiaj debatujemy.</u>
          <u xml:id="u-188.9" who="#TeresaLiszcz">A więc, mówiąc krótko, lepiej jest dla pracownika, jeżeli z tych powodów zostanie zwolniony w ramach grupowego zwolnienia, bo wtedy korzysta ze szczególnych uprawnień przewidzianych w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-188.10" who="#TeresaLiszcz">Inny zarzut dotyczył minimalnej liczby zwalnianych jednorazowo lub w krótkim czasie pracowników jako wyróżnika zwolnienia grupowego. W zakładach zatrudniających niewielu pracowników liczba ta, określona jako 10% załogi, może być bardzo mała, może to być kilku pracowników, dla których trzeba uruchamiać całą szczególną procedurę zwalniania grupowego. Niemniej komisja nie zdecydowała się na określenie jakiejś minimalnej bezwzględnej liczby zwolnień, od której zaczynałoby się zwolnienie grupowe, i zaakceptowała ostatecznie rządowe określenie zwolnienia grupowego.</u>
          <u xml:id="u-188.11" who="#TeresaLiszcz">Obok zwolnień grupowych związanych z różnego rodzaju zmianami przeprowadzanymi w zakładach pracy, projektowana ustawa mą być stosowana także do przypadków zwalniania całych załóg w związku z likwidacją lub upadłością zakładu.</u>
          <u xml:id="u-188.12" who="#TeresaLiszcz">Ustawa nie dotyczy natomiast przypadków przejścia pracowników do zakładu pracy, który powstał w związku z przekształceniami organizacyjnymi dotychczasowego zakładu pracy, więc łączeniem, podziałem. Chodzi o rzeczywistą, faktyczną likwidację, a nie zmiany formalnoprawne, organizacyjne.</u>
          <u xml:id="u-188.13" who="#TeresaLiszcz">Na te szczególne zabezpieczenia pracowników przewidziane w projektowanej ustawie składają się trzy sprawy.</u>
          <u xml:id="u-188.14" who="#TeresaLiszcz">Po pierwsze — szczególny tryb postępowania przy zwolnieniach grupowych.</u>
          <u xml:id="u-188.15" who="#TeresaLiszcz">Po wtóre — świadczenia materialne w postaci odprawy pieniężnej oraz zasiłku wyrównawczego.</u>
          <u xml:id="u-188.16" who="#TeresaLiszcz">Po trzecie — pierwszeństwo do ponownego zatrudnienia w tym samym zakładzie pracy w razie ponownego przyjmowania pracowników w danej grupie zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-188.17" who="#TeresaLiszcz">Omówię po kolei te trzy zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-188.18" who="#TeresaLiszcz">Szczególny tryb postępowania, jaki ta ustawa wprowadza w przypadku zwolnień grupowych, obejmuje pisemne zawiadomienie przez kierownika zakładu pracy w terminie ustawowym zakładowych organizacji związkowych o zamierzonym zwolnieniu, z podaniem przyczyn zwolnienia, liczby zwalnianych pracowników oraz grup zawodowych, które będą podlegały redukcji. Organizacja związkowa może wtedy zażądać od kierownika zakładu pracy informacji o sytuacji ekonomicznej zakładu oraz o zamiarach co do rozmiarów i struktury zatrudnienia w zakładzie.</u>
          <u xml:id="u-188.19" who="#TeresaLiszcz">Następnie organizacja związkowa może przedstawić własne propozycje zmierzające do ograniczenia rozmiaru zwolnień grupowych. Do tych propozycji kierownik zakładu powinien ustosunkować się w krótkim terminie, podanym w ustawie, i podać swoje stanowisko do wiadomości całej załogi.</u>
          <u xml:id="u-188.20" who="#TeresaLiszcz">Po tej wymianie informacji i stanowisk kierownik zakładu pracy najpóźniej w ciągu 30 dni od zawiadomienia organizacji związkowych o zamierzonych zwolnieniach powinien zawrzeć ze związkiem zawodowym lub związkami zawodowymi porozumienie dotyczące trybu szczegółowych zasad zwalniania. Jeśli w zakładzie pracy działa więcej niż jedna organizacja związkowa, powinno być zawarte jedno wspólne porozumienie ze wszystkimi związkami zawodowymi. Jeśli związki zawodowe nie zajmą wspólnego stanowiska, tj. nie dojdzie do uzgodnienia stanowisk, porozumienia nie będzie. Wtedy zamiast porozumienia szczegółowe zasady zwolnienia grupowego ustali sam kierownik zakładu pracy po uwzględnieniu tych ustaleń, które udało się ze związkami zawodowymi poczynić. Kierownik robi to w formie regulaminu. Ten sam tryb, to znaczy ustalanie zasad zwalniania w regulaminie kierownika zakładu, jest przewidziany, gdy w zakładzie nie ma w ogóle organizacji związkowej, z tym że w tym ostatnim przypadku kierownik ma obowiązek zasięgnąć opinii załogi. W związku z tym trybem postępowania przy zwolnieniach grupowych rysują się następujące dwa problemy.</u>
          <u xml:id="u-188.21" who="#TeresaLiszcz">Po pierwsze — najważniejszym punktem porozumienia między kierownikiem a związkami zawodowymi lub regulaminu wydanego przez kierownika jest ustalenie kryteriów doboru pracowników do zwolnienia w ramach grup zawodowych objętych redukcją. To jest, moim zdaniem, najważniejsza sprawa w całym zwolnieniu grupowym. Ustawa pozostawia tu pełną swobodę stronom porozumienia, bądź kierownikowi zakładu pracy, jeśli czyni to w formie regulaminu.</u>
          <u xml:id="u-188.22" who="#TeresaLiszcz">W trakcie dyskusji zarysowało się stanowisko, niestety zdecydowanej mniejszości, że należałoby w samej ustawie określić ogólne kryteria doboru pracowników do zwolnienia, mając na uwadze i ochronę pracowników, i także to, że takie ogólne nawet określenie kryteriów pomogłoby, być może, nawet kierownikowi zakładu i związkom zawodowym, które obracałyby się w ramach tych kryteriów, ustalając szczegółowe zasady doboru pracowników do zwolnienia. Jednak pogląd ten był w zdecydowanej mniejszości i komisja opowiedziała się za ustalaniem kryteriów doboru pracowników do zwolnienia w porozumieniu albo w regulaminie, bez regulowania tej kwestii w samej ustawie.</u>
          <u xml:id="u-188.23" who="#TeresaLiszcz">Druga sprawa kontrowersyjna dotyczyła udziału organów samorządu pracowniczego w zawieraniu porozumienia i w ogóle w procedurze zwalniania grupowego. Niektórzy członkowie komisji, zwłaszcza działacze samorządowi, byli zdania, że organy samorządu pracowniczego — obok związków zawodowych i kierownika zakładu — powinny brać udział w procedurze zwalniania. Ostatecznie przeważył jednak zdecydowaną większością głosów pogląd, że jest to przede wszystkim sprawa związków zawodowych, że organy samorządu mają swoje kompetencje ustalone we właściwych przepisach, zwłaszcza w ustawie o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego, i że z tych kompetencji wynika m.in. prawo wyrażania opinii i stanowiska w sprawach dotyczących zwalniania grupowego. Na wszelki wypadek został zamieszczony w projekcie ustawy przepis przypominający, że ustawa ta nie narusza przepisów o samorządzie pracowniczym.</u>
          <u xml:id="u-188.24" who="#TeresaLiszcz">Ustawa ta przewiduje pewne procedury zastrzeżone wyraźnie w interesie pracowników, mające chronić pracowników. Trzeba jednak powiedzieć, że ustawa przewiduje również pewne ułatwienia dla zakładów pracy. Te ułatwienia to m.in. liberalizacja, a w niektórych przypadkach nawet zniesienie szczególnej ochrony trwałości stosunków pracy niektórych pracowników obecnie szczególnie chronionych przed wypowiedzeniem, oraz liberalizacja wypowiedzeń w tak zwanych okresach ochronnych, czyli okresach usprawiedliwionej nieobecności, w szczególności w związku z urlopami czy chorobą pracownika.</u>
          <u xml:id="u-188.25" who="#TeresaLiszcz">Liberalizacja polega np. na tym, że okres ochronny w związku z urlopem wypoczynkowym i innymi urlopami, w ciągu których nie wolno składać wypowiedzenia pracownikom, ogranicza się do 3 miesięcy. Ponadto dopuszcza się w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy wypowiedzenie warunków pracy i płacy, czyli tak zwane wypowiedzenie zmieniające, z przyznaniem pracownikom dodatku wyrównawczego do wynagrodzenia, jeśli nowa praca jest niżej opłacana.</u>
          <u xml:id="u-188.26" who="#TeresaLiszcz">Wypowiedzenie zmieniające z przyznaniem prawa do dodatku wyrównawczego za cały okres ochronny dopuszcza się również w stosunku do kobiet ciężarnych i kobiet w okresie urlopu macierzyńskiego oraz pracowników wkraczających w wiek emerytalny, czyli tych, którym brakuje nie więcej niż 2 lata do nabycia uprawnień emerytalnych, a także w stosunku do członków zarządu zakładowej organizacji związkowej i członków rady pracowniczej. Dopuszcza się w stosunku do tych pracowników wypowiedzenie warunków pracy i płacy, jeżeli dalsze zatrudnianie w związku z przyczynami wskazanymi w art. 1 na dotychczasowym stanowisku nie jest możliwe.</u>
          <u xml:id="u-188.27" who="#TeresaLiszcz">Pragnę mocno podkreślić, że w razie naruszenia przez zakład pracy przepisów ustawy, dotyczących zwłaszcza wypowiadania stosunku pracy, każdy pracownik zwolniony w ramach zwolnienia grupowego może indywidualnie odwołać się do sądu pracy i zgłosić roszczenia przewidziane na wypadek niewłaściwego wypowiedzenia w Kodeksie pracy, a więc ma szanse na przywrócenie do pracy, a nawet na uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne i na odpowiednie świadczenia materialne. Ta ochrona sądowa nie zostaje wyłączona po wprowadzeniu zwolnień grupowych.</u>
          <u xml:id="u-188.28" who="#TeresaLiszcz">Szczególne uprawnienia, które daje ta ustawa i które są zupełnie nowe, to dodatkowe świadczenia materialne. Mianowicie pracownik, który stracił pracę w ramach zwolnienia grupowego, ma prawo do odprawy pieniężnej oraz do dodatku wyrównawczego od wynagrodzenia w nowym zakładzie pracy, jeśli to wynagrodzenie jest niższe. Te dwa świadczenia mogą przysługiwać łącznie.</u>
          <u xml:id="u-188.29" who="#TeresaLiszcz">Co do wysokości odprawy, Komisja Nadzwyczajna przyjęła rozwiązanie zaproponowane przez rząd, tj. równe wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia dla wszystkich pracowników. Stanowisko mniejszości, które jest jednocześnie stanowiskiem podkomisji powołanej w ramach Komisji Nadzwyczajnej do pracy nad tymi ustawami, zakłada zróżnicowane odprawy w wysokości od jednomiesięcznego do 3-miesięcznego wynagrodzenia, w zależności od stażu pracy w danym zakładzie. Podkreślam, że chodzi tylko i wyłącznie o okres zatrudnienia w danym zakładzie, bez możliwości doliczania zatrudnienia w innym zakładzie ani jakichkolwiek innych zaliczalnych okresów.</u>
          <u xml:id="u-188.30" who="#TeresaLiszcz">Stanowisko mniejszości wychodzi z założenia, że zróżnicowanie odpraw jest sprawiedliwe z uwagi na to, że pracownicy o dłuższym stażu pracy wnieśli większy wkład do tego zakładu pracy. Poza tym są to z reguły ludzie zaawansowani wiekiem, którzy mają mniejsze szanse znalezienia nowej pracy, zwłaszcza w warunkach bezrobocia, w związku z czym trzeba dać im więcej czasu — z zabezpieczeniem materialnym — na znalezienie innej pracy.</u>
          <u xml:id="u-188.31" who="#TeresaLiszcz">Odprawy mają być finansowane ze środków zakładu pracy, który dokonuje rozwiązania stosunku pracy Wyda je się to słuszne, skoro zwolnienia następują z przyczyn dotyczących zakładu pracy, a często leżą w jego interesie, gdy zakład się modernizuje, redukując zatrudnienie w celu poprawienia wyników sytuacji ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-188.32" who="#TeresaLiszcz">Jeśli chodzi o dodatki wyrównawcze, są one finansowane ze środków Funduszu Pracy. Co do nich nie było w komisji kontrowersji.</u>
          <u xml:id="u-188.33" who="#TeresaLiszcz">Trzecim uprawnieniem pracowników, zwalnianych w trybie niniejszej ustawy, jest przewidziane w niej prawo do ponownego zatrudnienia byłego pracownika w danym zakładzie w razie ponownego przyjmowania do pracy pracowników w danej grupie zawodowej, pod warunkiem jednak, że były pracownik zgłosi zamiar powrotu do zakładu nie później niż w ciągu 1 roku od rozwiązania stosunku pracy. W istocie chodzi tu o pierwszeństwo do zatrudnienia byłych pracowników zwalnianych z przyczyn dotyczących zakładu przed innymi kandydatami na te same stanowiska pracy. I to są właściwie wszystkie szczególne uprawnienia.</u>
          <u xml:id="u-188.34" who="#TeresaLiszcz">Pragnę dodać, że te szczególne uprawnienia — prawo do świadczeń materialnych oraz prawo pierwszeństwa do ponownego zatrudnienia — przysługują również pracownikom, którzy są zwalniani z przyczyn wskazanych w art. 1, a więc dotyczących zakładów pracy, ale nie podpadają pod pojęcie zwolnienia grupowego, ponieważ liczba pracowników zwalnianych jednorazowo lub w ciągu 3 miesięcy jest niższa od tych podanych w artykule 1. Również w stosunku do tych pracowników i do tych przypadków zwolnień liberalizuje się ochronę szczególną w ten sposób, że dopuszcza się wypowiedzenie zmieniające w stosunku do pracowników, do których z mocy ustaw szczególnych lub z mocy Kodeksu pracy obowiązuje zakaz wypowiadania, i że dopuszcza się w stosunku do nich nawet definitywne, rozwiązujące, jeżeli organizacja związkowa w ciągu 14 dni od zawiadomienia o zamierzonym wypowiedzeniu nie zgłosi sprzeciwu.</u>
          <u xml:id="u-188.35" who="#TeresaLiszcz">Wysoki Sejmie! Projekt rządowy omawianej ustawy przewidywał jeszcze jeden przepis, który wypadł następnie w czasie głosowania w Komisji Nadzwyczajnej. Przewidywał on uprawnienie ministra pracy i spraw socjalnych do wstrzymania na okres do 3 miesięcy wykonania decyzji o zamierzonym grupowym rozwiązaniu stosunków pracy. Motywem tego uprawnienia, które zresztą spotyka się w ustawodawstwach innych krajów, w tym kapitalistycznych, było danie czasu organom zatrudnienia na znalezienie miejsc pracy dla zwalnianych pracowników, a także danie szans samemu zakładowi pracy na znalezienie rozwiązań, które zapobiegłyby zwolnieniom grupowym lub je ograniczyły. Ten projektowany przepis przepadł w głosowaniu jednym głosem. Głównym tego powodem był fakt, że wynagrodzenia w czasie wstrzymania decyzji o zwolnieniu i w czasie, kiedy pracownicy już — być może — nie będą mieli zatrudnienia, nie będą racjonalnie wykorzystani, miał płacić zakład pracy. A więc zakłady pracy miałyby ponosić konsekwencje wykonania decyzji administracyjnej organu administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-188.36" who="#TeresaLiszcz">Przepis ten aktualnie znalazł się we wniosku mniejszości, ale z istotnym uzupełnieniem: że wynagrodzenia za ten okres miałyby być płacone z Funduszu Pracy. Pozwolę sobie na uwagę, że byłoby chyba trafniejsze, gdyby z Funduszu Pracy były pokrywane ewentualne straty, które zakład pracy poniósł w związku z dalszym zatrudnianiem pracowników przewidzianych do zwolnienia, jeżeli takie straty będą. Nie widzę podstaw do płacenia zakładowi pracy z Funduszu Pracy, jeśli pracownicy, mimo że przewidziani do zwolnienia, byli faktycznie racjonalnie w zakładzie wykorzystani.</u>
          <u xml:id="u-188.37" who="#TeresaLiszcz">Projekt ustawy, zgodnie z tytułem, przewiduje jeszcze zmiany w niektórych wcześniej obowiązujących ustawach, w tym w szczególności w Kodeksie pracy, w ustawie o służbie zawodowej żołnierzy i w ustawie Prawo lokalowe. To są zmiany dosyć drobne, będące najczęściej konsekwencją wcześniej dokonanych zmian w Kodeksie pracy, bądź zmian wprowadzonych tą ustawą. Zmiany te nie budziły kontrowersji, nie będę więc zabierała państwu czasu ich szczegółowym omawianiem.</u>
          <u xml:id="u-188.38" who="#TeresaLiszcz">Projektuje się, że ustawa wejdzie w życie z dniem ogłoszenia. Jednakże jej przepisy, które ustanawiają świadczenia materialne — odprawy i dodatki wyrównawcze — miałyby wejść w życie z mocą niejako wsteczną. Mianowicie świadczenia te mieliby otrzymać również pracownicy zwolnieni w warunkach takich, jak obecnie są wskazane w art. 1 ustawy, przed dniem wejścia w życie ustawy, ale nie wcześniej niż po 1 września 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-188.39" who="#TeresaLiszcz">Kończąc proszę Wysoki Sejm w imieniu Komisji Nadzwyczajnej o uchwalenie ustawy w wersji przedstawionej przez komisję po rozważeniu dwóch wniosków mniejszości, sformułowanych w druku sejmowym nr 158.</u>
          <u xml:id="u-188.40" who="#TeresaLiszcz">W związku z wnioskami mniejszości chciałabym uczynić pewne sprostowanie. Z przyczyn technicznych drugi wniosek mniejszości, dotyczący umieszczenia uprawnienia ministra pracy do wstrzymania decyzji o zwolnieniu grupowym, powinien mieć inny nagłówek, to znaczy powinno być zamiast obecnego tekstu „art. 15 otrzymuje brzmienie” — „po art. 14 wprowadza się art. 15 w brzmieniu...” i dalej, tak jak jest w tekście. Z tym, że gdyby ta poprawka została przyjęta, to oczywiście pociągnie to za sobą zmianę numeracji kolejnych artykułów ustawy. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-189.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję nad projektami obu ustaw łącznie.</u>
          <u xml:id="u-189.2" who="#OlgaKrzyżanowska">W tej chwili zapisanych do głosu jest 4 mówców.</u>
          <u xml:id="u-189.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Danutę Grabowską z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-189.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie pana posła Wiesława Chmielarskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#DanutaGrabowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Kontynuując, jak gdyby, wypowiedź pani poseł sprawozdawcy, pani Teresy Liszcz, pragnę skupić się nad projektem ustawy o szczególnych warunkach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Zwłaszcza interesuje mnie tutaj bardzo konkretny wniosek mniejszości, wniesiony do Wysokiej Izby. Optuję za tym wnioskiem mniejszości, bo decyzje ustawowe, które podjęliśmy wczoraj i dzisiaj, a zwłaszcza ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw, w sposób definitywny przesądziły o tym, że zakłady będą musiały poprzez mechanizmy gospodarcze, w tym również poprzez redukcję zatrudnienia, wchodzić na drogę zmiany. Dywidendy, ograniczenie kredytów, a także wysokie oprocentowanie będzie wpływać przecież w sposób niewątpliwy, zdecydowany na kondycję finansową przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-190.1" who="#DanutaGrabowska">Niesie to za sobą trudną dzisiaj do precyzyjnego obliczenia rzeszę ludzi, którzy odejdą z pracy. Jestem przekonana, że najwartościowsi fachowcy nie będą w sytuacji szczególnie trudnej. Uporządkuje to również, być może, sprawę tzw. dwu zawodowców, których wydajność pracy pozostawia bardzo wiele do życzenia zarówno w jednym, jak i w drugim zakładzie pracy. Zostanie jednak pewna — być może wcale niemała — grupa ludzi poszukujących pracy. Należy przewidywać, iż będą to prawdopodobnie ludzie młodzi, zakładający rodziny, tzn. ludzie na dorobku. Powstanie więc określony ważny problem społeczny, o którym wiele mówiło się na tej sali. Z jednej strony zmusi to ludzi do intensywnej pracy, do jej szanowania, do poważnego traktowania swoich obowiązków. I to dobrze. Z drugiej jednak strony jakże często nie z winy dobrego pracownika będzie on musiał opuścić pracę. Chodzi tu o zabezpieczenie tej właśnie grupy ludzi zwolnionych.</u>
          <u xml:id="u-190.2" who="#DanutaGrabowska">Wniosek mniejszości dotyczy rzeczy niezwykle istotnej, a mianowicie uzależnienia odprawy od długości lat przepracowanych w zakładzie. W kontekście tego, o czym mówiłam wcześniej, a więc szacunku do pracy, przywiązania do zakładu pracy, nie są to wygórowane świadczenia. Nie można tu patrzeć jak dyrektor, jak kierownik. Ja rozumiem, dlaczego to przepadło w Komisji Nadzwyczajnej tylko jednym głosem. Być może, akurat w tym zespole pracowała spora grupa kadry kierowniczej. Patrzyli oni na ten problem tak, jak patrzą dyrektorzy. A mnie się wydaje, że tutaj trzeba jednak patrzeć tak, jak współobywatel, jak związkowiec.</u>
          <u xml:id="u-190.3" who="#DanutaGrabowska">Przecież należy dodać, że chodzi tu o coś zupełnie nowego, innego, nie znanego dotychczas, ponieważ nie mieliśmy do tej pory w naszej gospodarce zwolnień grupowych. Dobrze więc i rozsądnie, jak sądzę, będzie to wielkie niewiadome zabezpieczyć tą stosunkowo niewielką odprawą dla zabezpieczenia spokoju społecznego. Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-190.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-191.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Wiesława Chmielarskiego z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-191.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie panią poseł Alicję Bieńkowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#WiesławChmielarski">Wiesław Chmielarski. Ponieważ w zasadniczej argumentacji uprzedziła mnie koleżanka Grabowska, przeto nie będę wygłaszał przemówienia, natomiast chcę zgłosić dalszą jak gdyby modyfikację wniosku mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#WiesławChmielarski">Jestem za tym, żeby uznać wniosek mniejszości i przegłosować go tu, ale bez zwrotu „w danym zakładzie pracy”. Czyli mój wniosek idzie jakby dalej. Nie wiązać jedno-, dwu- czy trzymiesięcznej odprawy z danym zakładem pracy, tylko z liczbą lat pracy.</u>
          <u xml:id="u-192.2" who="#WiesławChmielarski">Wydaje mi się, że to jest naprawdę uzasadnione, wchodzimy bowiem w okres dla ludzi bardzo przykry — bezrobocia, szoku, czegoś takiego, co dotychczasowe doktryny programowe odrzucały. Jestem przekonany, że ta lewa strona jednomyślnie się do tego przychyli, ale namawiam wszystkich posłów, aby te odprawy, które w całym problemie w sumie niewiele zmieniają, jednak zróżnicować w zależności od stażu pracy, a nie wiązać z danym zakładem pracy. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-192.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Alicję Bieńkowską.</u>
          <u xml:id="u-193.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie pana Jerzego Koralewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#AlicjaBieńkowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Uważam, że obok stabilizacji gospodarki, bardzo ważnym elementem są działania osłaniające i ochraniające ludność, zwłaszcza pewne grupy najbardziej narażone na skutki kryzysu, a mam tu na myśli osoby, które w przyszłości prawdopodobnie będą bezrobotne, np. żywicieli rodzin wielodzietnych czy też inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#AlicjaBieńkowska">Uważam, że projekty obu ustaw dają szanse osłaniające, niemniej — po wczytaniu się w te ustawy — budzą się również pewne wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-194.2" who="#AlicjaBieńkowska">Do pozytywnych aspektów tych ustaw należy, moim zdaniem, np. Fundusz Pracy, który daje wielorakie sposoby osłony ludzi najbardziej narażonych na kryzys. Mam tu na myśli udzielanie kredytów, tworzenie nowych miejsc pracy itd.</u>
          <u xml:id="u-194.3" who="#AlicjaBieńkowska">Bardzo istotną sprawą jest chyba możliwość stwarzania nowych stanowisk pracy dla inwalidów w różnych zakładach, bo wiemy o tym, że w zasadzie tylko niewielki odsetek inwalidów znajduje pracę w spółdzielniach inwalidzkich, natomiast pozostałe osoby były bardzo niechętnie przyjmowane w innych zakładach pracy. I myślę, że wprowadzenie tego w życie byłoby sporym osiągnięciem.</u>
          <u xml:id="u-194.4" who="#AlicjaBieńkowska">Działalnością osłonową można również nazwać dodatki do wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-194.5" who="#AlicjaBieńkowska">Natomiast jeśli chodzi o emerytów i rencistów, budzą się tu pewne refleksje. Wydaje mi się, że status materialny tych ludzi jest bardzo zły i pogarsza się, bo nawet odprawy pieniężne przyznawane innym pracownikom w przypadku zwolnień nie przysługują osobom, które np. przechodzą na emeryturę czy rentę. Uważam, że jest to bardzo przykry aspekt.</u>
          <u xml:id="u-194.6" who="#AlicjaBieńkowska">Mój niepokój budzi także fakt, w jakiej sytuacji znajdą się samotne matki, które staną się bezrobotnymi i będą musiały się przekwalifikować czy też zmienić miejsce pracy. Czy nie odbije się to niekorzystnie na rodzinie, na dziecku?</u>
          <u xml:id="u-194.7" who="#AlicjaBieńkowska">Druga sprawa. Aczkolwiek kobiety ciężarne otoczone są szczególnymi względami, niemniej nie przeczytałam w projekcie ustawy o stanowiskach pracy chronionej, o jakichś szczególnych warunkach pracy dla tych kobiet, a przecież okres ciąży ma niezmiernie duży wpływ na stan zdrowotności przyszłego dziecka.</u>
          <u xml:id="u-194.8" who="#AlicjaBieńkowska">Moje refleksje budzi również obawa, czy proponowane działania osłaniające będą naprawdę skuteczne, jeśli chodzi o osoby stare, niepełnosprawne, o rodziny wielodzietne. Myślę, że wytworzenie odpowiednich mechanizmów osłaniających jest sprawą podstawową dla państwa i społeczeństwa. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-194.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-195.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Koralewskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-195.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie panią poseł Elżbietę Seferowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#JerzyKoralewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ponownie staję tu przed państwem w imieniu grupy posłów samorządowych i swoim własnym. Miałem też zaszczyt uczestniczyć w pracach Komisji Nadzwyczajnej i tam ta sprawa nie znalazła uznania z powodów, jak sądzę, głównie tych, że członkowie Komisji Nadzwyczajnej tylko w niewielkim stopniu byli pracownikami przedsiębiorstw. Tak się to złożyło.</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#JerzyKoralewski">Moja propozycja tyczy jednoznacznego zapisu o roli organów samorządu, praktycznie — rady pracowniczej w procesie decyzyjnym co do zwolnień grupowych.</u>
          <u xml:id="u-196.2" who="#JerzyKoralewski">Zapis art. 15 w propozycji, którą państwo macie przed sobą, mówi, że przepisy ustawy nie naruszają uprawnień samorządu załogi wynikających z przepisów odrębnych. Dla samorządowców jest on, proszę państwa, typowym zapisem, jakie od lat pojawiały się w uchwałach poprzedniego Sejmu, jest typowym kadzidłem, które nic nie daje. Zaraz to wyjaśnię.</u>
          <u xml:id="u-196.3" who="#JerzyKoralewski">Otóż rada pracownicza, zebranie delegatów i dyrektor są trzema organami przedsiębiorstwa. W tej ustawie bardzo kosmetycznie jest ograniczona rola tych dwóch pierwszych organów. Decyzje o zwolnieniu oddaje się praktycznie kierownikowi zakładu. Ma to skutki dwojakiego rodzaju.</u>
          <u xml:id="u-196.4" who="#JerzyKoralewski">W przedłożeniu rządowym rządowi prawdopodobnie wydaje się, że te zwolnienia będą daleko łatwiejsze, gdy decyzje podejmuje dyrektor. Ja sądzę dokładnie odwrotnie.</u>
          <u xml:id="u-196.5" who="#JerzyKoralewski">Po pierwsze — nie można ubezwłasnowolnić ustawowych przedstawicieli załogi, którzy są w organach samorządu. Po drugie — jeżeli rząd uważa, że art. 15 zapewnia te kompetencje, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby je określić bardziej precyzyjnie.</u>
          <u xml:id="u-196.6" who="#JerzyKoralewski">To, co chcę zaproponować, w niczym nie zmniejsza kompetencji związków zawodowych, które: raz — są ujęte w tej ustawie, dwa — w ustawie o związkach.</u>
          <u xml:id="u-196.7" who="#JerzyKoralewski">Natomiast sądzę, że decyzja o zwolnieniu będzie daleko bardziej przemyślana, jeśli organy samorządowe będą współdecydowały. Dalej — będzie to bardziej do przyjęcia przez załogi.</u>
          <u xml:id="u-196.8" who="#JerzyKoralewski">I tu jeszcze jedna kwestia. Ktoś może zarzucić mojej propozycji, aby decyzje podejmowały również rady, że w związku z tym decyzje o zwolnieniach grupowych będą oddalane, nie podejmowane na czas. Ale nie można przecież założyć, że dany dyrektor podejmie taką decyzję na czas. O to ustawa się nie martwi. Natomiast sądzę, że dla odbioru społecznego rozszerzenie tych spraw na decyzje również rady pracowniczej jest praktycznie niezbędne.</u>
          <u xml:id="u-196.9" who="#JerzyKoralewski">Stąd mój formalny wniosek o wniesienie w art. 2 ustawy punktu 1, a punkt 1, ten, który tu jest, miałby numer 2, następującego tekstu: „Decyzje o rozwiązaniu z pracownikami warunków pracy z przyczyn wymienionych w art. 1 podejmuje kierownik zakładu pracy po uzyskaniu zgody rady pracowniczej”.</u>
          <u xml:id="u-196.10" who="#JerzyKoralewski">I jeszcze jedno, w komentarzu. Otóż, jeśli nie będzie tu zgody rady, to przecież w następnym miesiącu nastąpi sanacja z innych ustaw i może załoga zmieni czy radę, czy dyrektora, to jest zawsze możliwe. Natomiast będzie to jednak decyzja podjęta przy gremiach społecznych, którym w tym zapisie odmawia się prawa decydowania o ekonomii zakładu. Bo chcę podkreślić, że ta decyzja ma charakter przede wszystkim ekonomiczny.</u>
          <u xml:id="u-196.11" who="#JerzyKoralewski">Być może, w tym procesie decyzyjnym będą jeszcze podjęte inne decyzje, które niekoniecznie będą tak drastyczne, bo może będzie to zmiana profilu produkcji, profilu zatrudnienia w ramach zakładu, i w ten sposób się ten proces bardziej uspołeczni. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-197.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Elżbietę Seferowicz z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-197.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie panią poseł Marię Dmochowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#ElżbietaSeferowicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ja chciałam ustosunkować się do drugiego wniosku mniejszości. Mianowicie stawiam formalny wniosek o utrzymanie wersji rządowej art. 15. Brzmiał on następująco:</u>
          <u xml:id="u-198.1" who="#ElżbietaSeferowicz">„W uzasadnionych wypadkach na wniosek organu zatrudnienia, a także ogólnokrajowej organizacji międzyzwiązkowej lub ogólnokrajowego związku zawodowego reprezentatywnego dla pracowników większości zakładów pracy, minister pracy i polityki socjalnej w porozumieniu z ministrem finansów może wstrzymać na okres do 3 miesięcy wykonanie zamierzonej decyzji kierownika zakładu pracy w sprawie zmniejszenia zatrudnienia w zakładzie w sytuacji określonej w art. 1 ust. 1”. Jest to prawie dokładne brzmienie, z pominięciem we wniosku mniejszościowym roli związków zawodowych, prawie dokładne brzmienie części pierwszej art. 15.</u>
          <u xml:id="u-198.2" who="#ElżbietaSeferowicz">Natomiast wnioskuję, ażeby został pominięty punkt 2. Proszę Państwa! Komisja Nadzwyczajna, której byłam członkiem, odrzuciła w całości ten zapis, uznając go głównie za zamach na samodzielność dyrektorów.</u>
          <u xml:id="u-198.3" who="#ElżbietaSeferowicz">Natomiast za utrzymaniem tego zapisu przemawiają następujące punkty. Jest to zapis, który ma na celu przede wszystkim ochronę pracowników. Chodzi o to, ażeby w szczególnych sytuacjach, nie chodzi tu bowiem o postępowanie stereotypowe, ale żeby w szczególnych sytuacjach na wniosek organu zatrudnienia minister pracy i polityki socjalnej w porozumieniu z ministrem finansów mógł jedynie odroczyć, nie wstrzymać w ogóle, a jedynie odroczyć zwolnienie grupowe. Ma to być związane z sytuacją na rynku pracy, a więc w sytuacjach, kiedy będzie ten rynek, powiedzmy, zupełnie zatkany i brak będzie możliwości zatrudnienia jakiejś dużej grupy ludzi. To odroczenie nie wpłynie w zasadniczy sposób na sytuację zakładu pracy w sensie finansowym, ponieważ uważa się, że jeśli ci pracownicy będą pracować nadal, zakład pracy powinien mieć możliwość jeszcze utrzymania i rozważenia przede wszystkim w tym okresie decyzji o zwolnieniach. Chciałam zaznaczyć, że ten zapis był zgodny z wnioskiem związków zawodowych, Krajowej Komisji Wykonawczej, i jednocześnie ten sposób postępowania jest zgodny z zasadami obowiązującymi w niektórych krajach o gospodarce rynkowej, np. w RFN, gdzie organ zatrudnienia może zatrzymać na pewien okres czasu zwolnienia grupowe właśnie ze względu na sytuację na rynku pracy.</u>
          <u xml:id="u-198.4" who="#ElżbietaSeferowicz">Natomiast jeśli chodzi o drugą część tego zapisu, wprowadzonego we wniosku mniejszościowym, ażeby w tym czasie wynagrodzenia pracowników były pokrywane przez Fundusz Pracy, wydaje się to nieuzasadnione, bo w tej sytuacji Fundusz Pracy opłacałby nie bezrobotnych, ale pracowników nadal pracujących na rzecz danego zakładu pracy. Ponadto w ten sposób zasoby Funduszu Pracy mogłyby być zbyt naruszone. W następstwie mogłoby to stworzyć sytuację, w której byłoby to po prostu zakamuflowane opłacanie bezrobotnych, ale zasiłkiem w wysokości 100% wynagrodzenia, a nie 75% wynagrodzenia.</u>
          <u xml:id="u-198.5" who="#ElżbietaSeferowicz">W związku z tym składam wniosek o utrzymanie tego zapisu w pierwotnym brzmieniu, przedstawionym przez rząd w art. 15.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-199.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Marię Dmochowską z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#MariaDmochowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jest tutaj zapis, który uderza w ludzi znajdujących się na przewlekłych zwolnieniach chorobowych. Wyjaśnienie, które otrzymałam od ministra pracy, nie wydaje mi się zadowalające.</u>
          <u xml:id="u-200.1" who="#MariaDmochowska">Według art. 5 pkt 3 może być zwolniony pracownik, który już zakończył 90 dni zwolnienia chorobowego. Może być z nim rozwiązany stosunek pracy i on będzie w myśl art. 8 pkt 5 otrzymywał dodatek wyrównawczy przez 6 miesięcy, ale nie 6 miesięcy od przystąpienia do drugiej pracy, w której ma gorsze warunki finansowe niż w pierwszej pracy, ale przez dalszych 6 miesięcy chorowania, czyli jest to zupełnie inna jakość. To znaczy pracownik ten będzie otrzymywał wyrównanie do 270 dni swojego zwolnienia chorobowego, jeśli po leczeniu przywrócona mu zostanie zdolność do pracy, to on już przystępując do nowej pracy tak jakby ma ucięte wszystkie te możliwości, te dobra 6-miesięcznego wyrównania zarobków, jakie mają inni pracownicy.</u>
          <u xml:id="u-200.2" who="#MariaDmochowska">W związku z tym proponuję, żeby w okresie zwolnienia chorobowego, które może trwać różnie, maksymalnie, jak wiemy, do 270 dni, pracownik zachował takie prawa, jakie zachowywał poprzednio bez wymówienia, natomiast w przypadku choroby przepisy art. 8 pkt 4 dotyczą pracownika od dnia odzyskania przez niego zdolności do pracy, a nie wtedy, kiedy jest chory. Bo tutaj chodzi o to, że on ma mieć wyrównywane wynagrodzenie z tytułu niższego wynagrodzenia w nowym miejscu pracy, a on z powodu choroby tego nowego miejsca pracy nie jest w stanie zająć, ponieważ jest jeszcze chory. Czyli ten zapis, taki niedokładny, może się da w rozporządzeniu wykonawczym wyjaśnić, a może trzeba to umieścić w ustawie, ponieważ ten zapis jest wyjątkowo dyskryminujący pracownika znajdującego się na dłuższym zwolnieniu chorobowym. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-201.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos w dyskusji?</u>
          <u xml:id="u-201.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę — pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#AndrzejMiłkowski">Miłkowski, OKP. Ja bym chciał może jeszcze sprecyzować jedną rzecz, o której mówił poseł Koralewski, bo dla tych z państwa, którzy nie są z przemysłu, z zakładów pracy, może nie być wszystko jasne.</u>
          <u xml:id="u-202.1" who="#AndrzejMiłkowski">Proszę Państwa! Rada pracownicza jako organ przedsiębiorstwa ma kompetencje stanowiące. Jedną z tych kompetencji jest uchwalanie planu zarówno produkcyjnego, jak i ekonomicznego, w tym wysokości funduszu płac. I po to, żeby nastąpiły zmiany, dyrektor swojej decyzji o zmniejszeniu zatrudnienia nie wprowadza automatycznie jako poprawki do planu przedsiębiorstwa. Musi to zrobić rada pracownicza. Dlatego, żeby nie było nieporozumień, żeby nie było skłócenia czy niejasności między organami przedsiębiorstwa — myślę, że dla dobra dyrektorów również — wskazane jest, by decyzja o zwolnieniu była decyzją podjętą po uzgodnieniu z radą pracowniczą. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo — pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#TadeuszMańka">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Szanowni Państwo! Rzadko z tej trybuny odzywają się głosy przedstawicieli zakładów pracy. Do tej pory były różne lobby — lekarskie, rolnicze — ale mnie się wy da je, że przyszedł czas, żeby trochę powiedzieć o zakładach, tym bardziej że temat akurat jest na czasie. Chciałbym poprzeć w tym miejscu wypowiedź swoich kolegów, pana Koralewskiego i Miłkowskiego. Pochodzimy z tych samych środowisk samorządowych i pracowniczych, reprezentujących największe zakłady pracy w Polsce. Nie chciałbym się powtarzać, dlatego też zabiorę głos tylko w jednej sprawie, w jednej kwestii, dotyczącej projektu ustawy o szczególnych warunkach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-204.1" who="#TadeuszMańka">Wydaje mi się, i mówiono już o tym, że zapis mówiący o uprawnieniach rad pracowniczych organów samorządu jest bardzo enigmatyczny. Jako działacze samorządowi od lat żeśmy się domagali, żeby oprócz tych zapisów pewne zapisy, pewne ustawy były w kraju przestrzegane. I wydaje mi się, że z tym zapisem dziwnie brzmi zapis artykułu 6. Bo tam mówi się: jeżeli z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1 nie jest możliwe dalsze zatrudnienie na dotychczasowych stanowiskach pracy pracowników, o których mowa w art. 39 i 177 Kodeksu pracy, a także pracowników będących członkami zarządu zakładowej organizacji związkowej albo rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego, w czasie trwania ich kadencji oraz w okresie 1 roku po jej upływie zakład pracy może jedynie wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy i płacy. Jeżeli powoduje to obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy do końca okresu, w którym pracownik jest objęty szczególną ochroną stosunku pracy, obliczony według zasad ustalonych przepisami wydanymi na podstawie art. 297 Kodeksu pracy.</u>
          <u xml:id="u-204.2" who="#TadeuszMańka">Do tej pory byliśmy przyzwyczajeni do tego, że podczas trwania kadencji i rok po zakończeniu kadencji nikt nie mógł zabrać poborów przewodniczącemu, sekretarzowi czy wiceprzewodniczącemu rady pracowniczej. Nie mógł obniżyć tych poborów. W tej chwili wprowadza się bardzo niebezpieczny przepis mówiący o tym, że te pobory można mu zabrać, a dać tylko jakiś dodatek wyrównawczy. Uważam, że na przyszłość jest to bardzo groźne w zakładach pracy.</u>
          <u xml:id="u-204.3" who="#TadeuszMańka">Proszę Państwa! Ja bym chciał tyle powiedzieć, że jako działacze samorządowi, rady pracownicze w tej chwili zajęły się głównie sprawami wprowadzania tego wszystkiego nowego, co czeka nas od nowego roku. To my właśnie przez radiowęzły, gazety zakładowe docieramy do robotników. My właśnie tłumaczymy, dlaczego jest taka konieczność. Musimy to robić i w taki właśnie sposób. Wydaje mi się, że ten zapis w ustawie to jest nieporozumienie. Jest to jakby wytoczenie działa i pokazanie jasnego celu — co trzeba w zakładzie pracy zniszczyć. Dla mnie jest to po prostu przepis nie do przyjęcia. Dlatego też lepiej by było, gdyby w tej ustawie nie było w ogóle żadnego przepisu. Jest dość przepisów, które nie są respektowane i przestrzegane, a wskazywanie celów, z którymi się trzeba najpierw w zakładzie pracy rozprawić — wydaje mi się — jest nie na miejscu. Ten przepis art. 6 powinien chyba zniknąć. Dlatego też stawiam wniosek formalny o skreślenie artykułu 6 z projektu ustawy. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-204.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa chciał jeszcze zabrać głos w dyskusji? Proszę bardzo, pan poseł będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#JerzySlezak">Jerzy Slezak, SD. Mam pytanie, może trochę formalne. W art. 12 i 15 używa się sformułowań „przeciętne wynagrodzenie” oraz „najniższe wynagrodzenie”. Budzi to pewne wątpliwości, bo w art. 12 pozostawiamy najniższe, w par. 2, chodzi o zasiłek, który nie może być niższy od 40% przeciętnego wynagrodzenia. Natomiast w autopoprawce komisji, w art. 12 pkt C, proponujemy zmianę — „40% przeciętnego” zastępuje się „125% najniższego”. Rodzi się pytanie, dlaczego? Jakie są motywy, że w tym przypadku zostawiamy 40% najniższego, a tutaj zmieniamy na 125% najniższego?</u>
          <u xml:id="u-206.1" who="#JerzySlezak">I ogólna uwaga. W głównych kierunkach, w założeniach polityki społecznej na 1990 r. we wszystkich świadczeniach odchodzi się od najniższej płacy. Wszystko odnosi się — w emeryturach, w rentach, zasiłkach itd. — do średniej płacy. Czy autorzy zrobili to celowo? Co się za tym kryje? Dlaczego nie przechodzimy na jeden system odnoszenia procentowego do wynagrodzenia przeciętnego, które jest rewaloryzowane i ma tu swój system? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa chciał zabrać głos w dyskusji?</u>
          <u xml:id="u-207.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł będzie uprzejmy. Proszę się tylko przedstawiać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#BogdanDerwich">Ja w ramach jak gdyby przybliżenia wniosku mniejszościowego. Jedna z przedmówczyń, pani poseł, mówiąc o art. 15 miała jak gdyby swoją własną wizję tego artykułu. Chciałbym tylko powiedzieć, że jesteśmy w tej chwili na etapie przebudowywania całej naszej sfery gospodarczej i ustawienia jej na jakichś realnych regułach ekonomicznych. Jeżeli więc decydujemy się na zwalnianie grupowe w przedsiębiorstwach, a jest to, chciałem powiedzieć, minimum 10%, czyli około setki albo nawet i więcej pracowników, to jest to rzeczywiście decyzja ekonomiczna. Jeżeli organ administracji państwowej tę ekonomiczną decyzję ze względu na jakieś tam uzasadnienia społeczne wyhamuje, to mimo wszystko musi ponieść z tego tytułu konsekwencje, dlatego że przedsiębiorstwo, które zdecydowało się na taki krok, ekonomicznie tej decyzji nie wytrzyma. Więc jestem tutaj za przyjęciem zasady, że ten, kto podejmuje określoną decyzję, powinien ponosić określone konsekwencje.</u>
          <u xml:id="u-208.1" who="#BogdanDerwich">Mogę zgodzić się z argumentacją pani poseł sprawozdawcy, że — być może — obciążenie z tytułu przechowania przez kolejne 3 miesiące tej grupy pracowników nie w całości powinno być z Funduszu Pracy, natomiast na pewno z Funduszu Pracy powinna być obciążona ta część, która nie ma pokrycia w efektach ekonomicznych tych pracowników pozostających w przedsiębiorstwie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa chciał jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-209.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#GrażynaStaniszewska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałam powiedzieć, dlaczego w ustawie odnosi się najniższe zasiłki właśnie do najniższego wynagrodzenia. Rozumiem, że konstrukcja najniższego wynagrodzenia jest wadliwa. Jestem związkowcem, ale, proszę państwa jeśli przy tej całej reformie będą zbyt liberalne zasady, po prostu zbyt wielkie zachęty korzystania z zasiłków dla bezrobotnych w zbyt długim czasie, to — niestety — zakłady przemysłowe przy tym hamowaniu wzrostu wynagrodzeń, które uchwaliliśmy wczoraj, po prostu opustoszeją.</u>
          <u xml:id="u-210.1" who="#GrażynaStaniszewska">Dlatego też wydaje mi się, że bardzo cenne są zabezpieczenia na pierwszy szok dla pracowników nagle zwalnianych, ale na krótki okres czasu. Natomiast wydłużanie ich... 40% średniego wynagrodzenia to jest, proszę państwa, czasami o wiele więcej niż najwyższe wynagrodzenie w szeregowym, przeciętnym zakładzie państwowym. Dlatego wydaje się sensowne w tej sytuacji kraju, jaka jest w tej chwili, żeby ten ostateczny, ten na długi okres czasu zasiłek był jakąś relacją jednak do najniższego wynagrodzenia, a nie do średniego wynagrodzenia. Bo wtedy zachęty do przechodzenia na zasiłek dla bezrobotnych będą po prostu zbyt duże i zakłady nam opustoszeją. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-211.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciał zabrać głos w dyskusji?</u>
          <u xml:id="u-211.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#WiesławChmielarski">Przed głosowaniem chciałem użyć jeszcze jednego, dość często używanego argumentu, mianowicie o wolności i godności. I chcę powiedzieć, że to hasło wolności i godności dla bezrobotnego brzmi jak ironia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-213.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa chciał zabrać głos w dyskusji?</u>
          <u xml:id="u-213.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie ma zgłoszeń.</u>
          <u xml:id="u-213.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana ministra Szretera z ministerstwa pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#JerzySzreter">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Przede wszystkim chciałbym wyjaśnić parę nieporozumień, które tutaj z tej trybuny padały w dyskusji. Po pierwsze, sprawa zwalniania osób chorych. Otóż w tej sprawie chciałem wyjaśnić, że osoba, która jest chora, nie ma prawa być zwolniona. Zgodnie z proponowaną regulacją, osoba ta podlega ochronie. Jedno, co można w tej sytuacji zrobić, to zaproponować jej inne warunki płacy, ale przez okres 6 miesięcy będzie uzyskiwała ona dodatek wyrównawczy z tego tytułu. A więc ta osoba podlega dalej ochronie. Jest chroniona, a w dodatku ewentualne pogorszenie warunków płacy jest rekompensowane dodatkiem. A więc nie ma problemu w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-214.1" who="#JerzySzreter">Druga sprawa to problem ochrony działaczy samorządowych, związkowych, wszystkich tych kategorii szczególnie chronionych. Cała ta grupa osób jest nadal chroniona. Jedno, co jest możliwe, to sytuacja, kiedy dany wydział jest np. likwidowany i mamy zwolnienie grupowe, w tym przypadku musi nastąpić zmiana warunków płacy w związku ze zmianą stanowiska pracy. Wówczas osoba podlegająca ochronie do końca okresu, kiedy tej ochronie podlega, ma wypłacany dodatek wyrównawczy. A więc stosunek pracy jest chroniony i jest zapewniona ochrona ekonomiczna poprzez dodatek. A więc nie wydaje mi się, żeby można było tę sytuację uznać za niekorzystną. Niewprowadzenie tego przepisu uczyniłoby ochronę fikcyjną w przypadku np. likwidacji całego wydziału, rozwiązania całego wydziału czy jakiegoś częściowego zwolnienia grupowego, które likwiduje te stanowiska pracy, wówczas po prostu byłaby to gorsza sytuacja dla osób chronionych. Tak że tutaj nie chciałbym, ażeby odczytywano te przepisy jako ograniczenia przywilejów. Wręcz przeciwnie, jest to dobrodziejstwo, które ta ustawa w tych sytuacjach wprowadza.</u>
          <u xml:id="u-214.2" who="#JerzySzreter">Jeśli chodzi o kolejną kwestię, podnoszoną w dwóch wnioskach mniejszości. Pozwolę sobie podtrzymać w tych sprawach nasze stanowisko, stanowisko, które było zawarte w projekcie rządowym.</u>
          <u xml:id="u-214.3" who="#JerzySzreter">Otóż jeśli chodzi o odprawę w wysokości jednomiesięcznej płacy, to uważamy, że taka odprawa musi być wystarczająca z kilku powodów. Przed chwilą pani poseł Staniszewska mówiła o tym, że w trudnej sytuacji kraju nie należy stwarzać zachęty do dłuższego pozostawania w statusie bezrobotnego. Natomiast pamiętajmy, że ta odprawa nie jest wypłacana w zamian za inne świadczenia. Przecież tym pakietem ustaw wprowadzamy wyższe zasiłki szkoleniowe, wprowadzamy dodatki wyrównawcze dla osób, które zmieniają pracę na mniej płatną, wprowadzamy wreszcie zasiłki dla bezrobotnych. A więc jest wprowadzany cały pakiet działań materialnie osłaniających. Także tutaj odprawa zróżnicowana w zależności od stażu byłaby dodatkowym elementem quasi-odszkodowawczym, który mógłby nie zachęcać do aktywności, szybkiej aktywności w poszukiwaniu nowej pracy. I wydaje się, że z tego punktu widzenia nie byłoby to uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-214.4" who="#JerzySzreter">Podobnie w sprawie drugiego wniosku mniejszości, dotyczącego przywrócenia uprawnienia ministra pracy. Otóż uważamy, że uprawnienie ministra pracy do zablokowania, wstrzymania na okres 3 miesięcy podjęcia grupowych zwolnień wydaje się zasadne. W niektórych krajach o gospodarce w pełni rynkowej konsekwencje tego ponosi jednak sam zatrudniający, a nie decydujący — w tym przypadku minister pracy. Poza tym zwracam uwagę, że nie przypadkiem w naszej propozycji było zawarte sformułowanie o podejmowaniu decyzji w porozumieniu z ministrem finansów. Sam tryb tego porozumienia w jakiś sposób wskazuje, że sytuacja finansowa zakładu pracy byłaby tutaj brana pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-214.5" who="#JerzySzreter">Natomiast nie obcięlibyśmy wprowadzać obligatoryjnego obciążenia skutkami tej decyzji Funduszu Pracy, ponieważ nie do końca możemy powiedzieć, jakie będą jego możliwości i jakie będą potrzeby. Byłoby to dodatkowe obciążenie tego funduszu.</u>
          <u xml:id="u-214.6" who="#JerzySzreter">Pani poseł Bieńkowska mówiła o potrzebie działań osłaniających matki samotne i o warunkach pracy kobiet ciężarnych. Te sprawy są regulowane w innych przepisach i dlatego ani ustawa o zatrudnieniu, ani poszczególne regulacje dotyczące warunków pracy tego nie zawierają.</u>
          <u xml:id="u-214.7" who="#JerzySzreter">Sprawa samorządu, czy samorząd powinien expressis verbis być wymieniony jako uczestniczący w tym procesie. Po pierwsze, przepis art. 15 jest jednoznaczny. Żadnego ograniczenia, bo i takie słyszałem tu opinie, żadnego ograniczenia uprawnień samorządu ten zapis ustawowy nie proponuje. Jeżeli będą to zmiany, reorganizacja, głębsza reorganizacja, które nastąpią w wyniku zmiany statutu przedsiębiorstwa, czyli rzeczywiste poważne zwolnienia grupowe, to oczywiste jest, że muszą one uzyskać akceptację samorządu. Natomiast przypominam, że projekt ustawy dotyczy także jednostkowych w istocie rzeczy, nielicznych zwolnień związanych z przyczynami leżącymi po stronie zakładu pracy. Czy rzeczywiście w każdym takim przypadku, nawet jednostkowego zwolnienia, bo ta ustawa daje uprawnienia i takim osobom, czy rzeczywiście niezbędne byłoby uzyskanie zgody samorządu? Nie wiem, czy byłoby celowe zapisywanie tego jako odrębnego uprawnienia.</u>
          <u xml:id="u-214.8" who="#JerzySzreter">Cała procedura związkowa jest zachowana. Od strony pracowników jest przede wszystkim związek zawodowy j jemu w tym zakresie należą się wszystkie uprawnienia, które są w tej ustawie podane.</u>
          <u xml:id="u-214.9" who="#JerzySzreter">To są chyba główne kwestie, do których chciałbym się odnieść. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-215.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Na tym zakończyliśmy dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-215.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Głosowanie przeprowadzimy po przerwie, bo w tym czasie uściślimy wnioski, które padły tutaj z sali.</u>
          <u xml:id="u-215.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Bardzo prosimy wszystkich państwa, którzy zgłosili wnioski, by zaraz po ogłoszeniu przerwy zebrali się w saloniku przy sali obrad, żebyśmy mogli przygotować się do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-215.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Teraz proszę pana posła o odczytanie komunikatu.</u>
          <u xml:id="u-215.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam jeszcze państwu tylko podać do wiadomości, że przez cały czas pracuje Komisja Ustawodawcza i stąd część posłów jest nieobecna na posiedzeniu plenarnym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#RadosławGawlik">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-216.1" who="#RadosławGawlik">1) posiedzenie Komisji Młodzieży, Kultury Fizycznej i Sportu w czytelni Biblioteki Sejmowej;</u>
          <u xml:id="u-216.2" who="#RadosławGawlik">2) plenarne posiedzenie polsko-francuskiej grupy parlamentarnej w sali nr 101;</u>
          <u xml:id="u-216.3" who="#RadosławGawlik">3) posiedzenie prezydiów Klubu Poselskiego PSL „Odrodzenie” i Klubu PSL w biurze Klubu Poselskiego PSL „Odrodzenie”;</u>
          <u xml:id="u-216.4" who="#RadosławGawlik">4) posiedzenie Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego w sali posiedzeń Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-216.5" who="#RadosławGawlik">O godzinie 14.30 odbędzie się posiedzenie Klubu Poselskiego PZPR w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-216.6" who="#RadosławGawlik">I jeszcze jedna informacja. W górnej palarni działa rządowy punkt informacyjny w sprawie rozpatrywanego pakietu ustaw. W dniu dzisiejszym do godz. 18, w dniu jutrzejszym — od godz. 10 do godz. 18. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Zwrócił się jeszcze do mnie, żeby przed przerwą udzielić mu głosu, pan poseł Borowski, który chciał wygłosić krótkie oświadczenie.</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła. Proszę bardzo, tylko króciutko, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#AndrzejBorowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ja krótko.</u>
          <u xml:id="u-218.1" who="#AndrzejBorowski">W dzisiejszej debacie nie poruszaliśmy tej sprawy, którą chciałbym przedstawić, niemniej jednak jest ona związana z finansami i budżetem roku przyszłego.</u>
          <u xml:id="u-218.2" who="#AndrzejBorowski">Oświadczenie chciałbym przedłożyć w imieniu matek samotnie wychowujących dzieci. Sytuacja życiowa zmusza je do zastępowania swoim dzieciom wszystkiego, muszą być dla nich wszystkim. Ponoszą cały ciężar wychowania swoich dzieci wraz z wszystkim, co się z tym wiąże. Są z nimi w zdrowiu i w chorobie. Wiele z nich korzysta z Funduszu Alimentacyjnego, który w okresie galopującej inflacji od dawna nie uległ zmianie. Dla przykładu: wysokość tych świadczeń wynosi obecnie 13 tys. 300 zł. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów, powinno to stanowić 25% średniej krajowej płacy, a dzisiaj średnia krajowa płaca wynosi około 400 tys. zł, zatem świadczenia winny wynosić 100 tys.</u>
          <u xml:id="u-218.3" who="#AndrzejBorowski">W podobnej sytuacji, a może w jeszcze trudniejszej, znajdują się również te matki wychowujące dzieci, które muszą za każdym razem występować o podniesienie wysokości alimentów do sądu, poprzez orzeczenia sądowe. Nietrudno sobie wyobrazić, jak to może funkcjonować przy dzisiejszej tak wysokiej inflacji.</u>
          <u xml:id="u-218.4" who="#AndrzejBorowski">Proszę wczuć się w rolę tych matek, proszę wczuć się w psychikę tych kobiet.</u>
          <u xml:id="u-218.5" who="#AndrzejBorowski">W związku z powyższym zwracam się do ministra pracy i spraw socjalnych, by szybko zareagował i doprowadził do względnej normalności w omawianej sprawie. Głównie chodzi o ulżenie tym wszystkim matkom, które los tak strasznie dotknął. Myślę, że Wysoka Izba uzna przedstawiony problem za godny miejsca, z którego go przedstawiam. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-218.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-219.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam przerwę do godziny 15.30.</u>
          <u xml:id="u-219.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 55 do godz. 16 min. 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zajmowanie miejsc na sali plenarnej.</u>
          <u xml:id="u-220.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Od razu głosujemy, dlatego proszę o zajmowanie miejsc, aby było quorum. Proszę uprzejmie o zajmowanie miejsc na sali plenarnej.</u>
          <u xml:id="u-220.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-220.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przypominam, że do projektu ustawy o zatrudnieniu został zgłoszony w dyskusji dodatkowy wniosek.</u>
          <u xml:id="u-220.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę posła sprawozdawcę pana Stanisława Babińskiego o przedstawienie tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-220.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Chwileczkę, momencik, poczekamy. Czy pan poseł Stanisław Babiński jest na sali?</u>
          <u xml:id="u-220.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pana posła sprawozdawcę o przedstawienie wniosku zgłoszonego do projektu ustawy o zatrudnieniu. Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#StanisławBabiński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Do projektu ustawy o zatrudnieniu, który miałem zaszczyt przedstawić, nie było wniosków formalnych, z wyjątkiem jednego, zgłoszonego przez posła Slezaka.</u>
          <u xml:id="u-221.1" who="#StanisławBabiński">W propozycji rządu w art. 12 był zawarty zapis, że wysokość zasiłku szkoleniowego dla osób, które dotychczas nie pracowały, wynosi 40% przeciętnego wynagrodzenia. Komisja Nadzwyczajna zmieniła to na 125% najniższego wynagrodzenia. Propozycja posła Slezaka zmierzała do tego, ażeby przywrócić ten zapis i by Wysoka Izba przyjęła rozwiązanie zaproponowane przez rząd, czyli 40% przeciętnego wynagrodzenia.</u>
          <u xml:id="u-221.2" who="#StanisławBabiński">W związku z tym są do przegłosowania dwie kwestie: czy 125% najniższego wynagrodzenia, czy 40% przeciętnego wynagrodzenia? Dla wyjaśnienia, żeby nie zabierać czasu, odsyłam do słownika, który reguluje szczegółowo, co to jest przeciętne wynagrodzenie, a co najniższe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-222.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto z obywateli posłów jest za poprawką pana posła Slezaka, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-222.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-222.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-222.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Poprawka pana posła nie została przez Wysoką Izbę przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-222.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do głosowania nad przyjęciem w całości projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-222.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zatrudnieniu wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Nadzwyczajną, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-222.7" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-222.8" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-222.9" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zatrudnieniu.</u>
          <u xml:id="u-222.10" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Do projektu ustawy o szczególnych warunkach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy zgłoszone zostały dwa wnioski mniejszości zawarte w druku nr 158.</u>
          <u xml:id="u-222.11" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Pierwszy wniosek ma następujące brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-222.12" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">„W art. 8 ust, 1 do 3 otrzymują brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-222.13" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">1. pracownikowi, z którym został rozwiązany stosunek pracy z przyczyn, o których mowa w art. 1 ust. 1 i 2, przysługuje:</u>
          <u xml:id="u-222.14" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">1) odprawa pieniężna,</u>
          <u xml:id="u-222.15" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">2) dodatek wyrównawczy.</u>
          <u xml:id="u-222.16" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">2. Odprawa pieniężna przysługuje w wysokości:</u>
          <u xml:id="u-222.17" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">a) jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik przepracował w danym zakładzie mniej niż 10 lat;</u>
          <u xml:id="u-222.18" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">b) dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik przepracował w danym zakładzie 10 lat, lecz mniej niż 20 lat;</u>
          <u xml:id="u-222.19" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">c) trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik przepracował w danym zakładzie 20 lat i więcej.</u>
          <u xml:id="u-222.20" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">3. Do okresu zatrudnienia, o którym mowa w ust. 2, nie wlicza się okresu poprzedniego zatrudnienia ani innych okresów zaliczanych do okresu zatrudnienia na mocy innych przepisów”.</u>
          <u xml:id="u-222.21" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Do tego wniosku zgłoszono w dyskusji poprawki.</u>
          <u xml:id="u-222.22" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie panią poseł sprawozdawcę Teresę Liszcz o przedstawienie tych poprawek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#TeresaLiszcz">Do wniosku mniejszości w sprawie wysokości odprawy zgłosił poprawkę pan poseł Chmielarski. Ta poprawka ma właściwie postać nowego wniosku, który pozwolę sobie odczytać.</u>
          <u xml:id="u-223.1" who="#TeresaLiszcz">Art. 8 ust. 1 do 3, według propozycji pana posła Chmielarskiego, brzmiałby następująco:</u>
          <u xml:id="u-223.2" who="#TeresaLiszcz">„Odprawa pieniężna przysługuje w wysokości:</u>
          <u xml:id="u-223.3" who="#TeresaLiszcz">a) jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik przepracował łącznie mniej niż 10 lat;</u>
          <u xml:id="u-223.4" who="#TeresaLiszcz">b) dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik przepracował łącznie 10 lat, lecz mniej niż 20 lat;</u>
          <u xml:id="u-223.5" who="#TeresaLiszcz">c) trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik przepracował łącznie 20 lat i więcej”.</u>
          <u xml:id="u-223.6" who="#TeresaLiszcz">Jest to wniosek najdalej idący w stosunku do tego, co zaprezentowano w projekcie Komisji Nadzwyczajnej. Wniosek ten, gdyby przeszedł, skonsumuje wniosek mniejszości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-224.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wobec wyjaśnienia pani poseł sprawozdawcy, głosujemy poprawkę pana posła Chmielarskiego.</u>
          <u xml:id="u-224.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest za przyjęciem poprawki pana posła Chmielarskiego, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-224.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-224.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-224.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę pana posła Chmielarskiego.</u>
          <u xml:id="u-224.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wobec powyższego nie ma konieczności głosowania pierwszego wniosku mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-224.7" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Następny wniosek mniejszości dotyczy brzmienia art. 15.</u>
          <u xml:id="u-224.8" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">„Po art. 14 dodaje się nowy art. 15 w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-224.9" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Art. 15.1. W uzasadnionych wypadkach, na wniosek organu zatrudnienia, minister pracy i polityki socjalnej w porozumieniu z ministrem finansów może wstrzymać na okres do 3 miesięcy wykonanie zamierzonej decyzji kierownika zakładu pracy w sprawie zmniejszenia zatrudnienia w zakładzie w sytuacji określonej w art. 1 ust. 1.</u>
          <u xml:id="u-224.10" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">2. Wynagrodzenie pracowników nie zwolnionych w wyniku wstrzymania zamierzonej decyzji kierownika zakładu pracy finansowane jest w okresie tego wstrzymania z Funduszu Pracy”.</u>
          <u xml:id="u-224.11" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Do wniosku tego również zgłoszono poprawki. Proszę uprzejmie panią poseł sprawozdawcę Teresę Liszcz o przedstawienie tych poprawek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#TeresaLiszcz">Wniosek zgłosiła pani poseł Elżbieta Seferowicz, jest to również wniosek dalej idący. Wniosek sprowadza się właściwie do powrotu projektu rządowego. Pozwolę sobie przypomnieć ten zapis, z tym że jest to zapis nie pierwszego projektu, tylko roboczego projektu zawierającego autopoprawki rządu. Brzmi on następująco: „W uzasadnionych wypadkach na wniosek organu zatrudnienia, a także ogólnokrajowej organizacji międzyzwiązkowej lub związku zawodowego reprezentatywnego dla pracowników większości zakładów pracy minister pracy i polityki socjalnej w porozumieniu z ministrem finansów może wstrzymać na okres do 3 miesięcy wykonanie zamierzonej decyzji kierownika zakładu pracy w sprawie zmniejszenia zatrudnienia w zakładzie w sytuacji określonej w art. 1 ust. 1”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-226.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głosujemy poprawkę zgłoszoną przez panią poseł Elżbietę Seferowicz.</u>
          <u xml:id="u-226.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest za przyjęciem poprawki pani poseł Seferowicz, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-226.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-226.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-226.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Poprawka pani poseł Seferowicz nie została przez Wysoki Sejm przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-226.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wobec tego przystępujemy do głosowania całego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-226.7" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem brzmienia art. 15 jak w odczytanym wniosku mniejszości, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-226.8" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Ja to czytałam przed chwilą, proszę państwa. Jeżeli trzeba, to przeczytam, oczywiście po raz wtóry.</u>
          <u xml:id="u-226.9" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">„Po art. 14 dodaje się nowy art. 15 w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-226.10" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Art. 15.1. W uzasadnionych wypadkach, na wniosek organu zatrudnienia, minister pracy i polityki socjalnej w porozumieniu z ministrem finansów może wstrzymać na okres do 3 miesięcy wykonanie zamierzonej decyzji kierownika zakładu pracy w sprawie zmniejszenia zatrudnienia w zakładzie w sytuacji określonej w art. 1 ust. 1.</u>
          <u xml:id="u-226.11" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">2. Wynagrodzenie pracowników nie zwolnionych w wyniku wstrzymania zamierzonej decyzji kierownika zakładu pracy finansowane jest w okresie tego wstrzymania z Funduszu Pracy”.</u>
          <u xml:id="u-226.12" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie, kto z obywateli posłów jest za przyjęciem brzmienia art. 15 jak w odczytanym wniosku mniejszości, zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-226.13" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-226.14" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-226.15" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Stwierdzam, że Wysoki Sejm przyjął brzmienie art. 15 jak w odczytanym wniosku mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-226.16" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">W dyskusji zgłoszono dalsze poprawki do projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-226.17" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę posła sprawozdawcę panią poseł Teresę Liszcz o przedstawienie kolejno tych poprawek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#TeresaLiszcz">Zgłoszono poprawkę do art. 2. Zgłosił ją pan poseł Koralewski z grupą posłów samorządowców. Poprawka dotyczy umieszczenia w art. 2 zapisu przyznającego pewne kompetencje radzie pracowniczej w procedurze zwolnień grupowych. Projekt zapisu jest następujący: „Proponuje się dodać w art. 2 ust. 2 nowy ustęp 2 o następującym brzmieniu: W zakładach pracy, w których istnieje samorząd pracowniczy, zawiadomienie, o którym mowa w ust. 1, następuje po uzyskaniu zgody rady pracowniczej na rozwiązanie stosunków pracy”.</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#TeresaLiszcz">Obecny ustęp 2, oczywiście, otrzymałby numerację punktu 3 itd.</u>
          <u xml:id="u-227.2" who="#TeresaLiszcz">A więc chodzi o włączenie rady pracowniczej na wstępnym etapie, przed uruchomieniem właściwej procedury zwolnienia grupowego, jeszcze przed zawiadomieniem rady zakładowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">To jest poprawka pana posła Koralewskiego?</u>
          <u xml:id="u-228.1" who="#komentarz">(Poseł Teresa Liszcz: Koralewskiego, tak.)</u>
          <u xml:id="u-228.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Pan minister Szreter chciał jeszcze zabrać głos, proszę uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#JerzySzreter">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Tylko jedną uwagę chciałbym dodać. Mówiłem już o tym poprzednio, że przy takim zapisie samorząd miałby więcej do powiedzenia w sprawach zwolnień pracowniczych niż związek zawodowy. Nie wydaje się to być szczególnie logiczne. Przepraszam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-230.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy wobec tego do głosowania poprawki zgłoszonej przez pana posła Jerzego Koralewskiego, przedstawionej przez panią poseł Teresę Liszcz.</u>
          <u xml:id="u-230.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest za przyjęciem poprawki, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-230.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-230.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-230.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Stwierdzam, że poprawka pana posła Koralewskiego nie została przez Wysoką Izbę przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-230.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie panią poseł o przedstawienie drugiej poprawki, zgłoszonej przez pana posła Tadeusza Mańkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#TeresaLiszcz">Propozycja pana posła Mańki zmierza do usunięcia z projektu ustawy całego art. 6. Przepis ten, przypominam, dotyczy możliwości wypowiedzenia warunków pracy i płacy niektórym pracownikom podlegającym szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy. Chodzi mianowicie o kobiety w ciąży, kobiety w okresie urlopu macierzyńskiego oraz pracowników, którym brakuje nie więcej niż 2 lata do emerytury, a także członków rady pracowniczej oraz członków zarządu zakładowej organizacji związkowej. Czy mam przeczytać cały ten zapis, Pani Marszałek?</u>
          <u xml:id="u-231.1" who="#komentarz">(Wicemarszałek Teresa Dobielińska-Eliszewska: Proszę uprzejmie. Jeżeli państwo sobie życzą, proszę bardzo.)</u>
          <u xml:id="u-231.2" who="#TeresaLiszcz">Czytam przepis, który miałby być usunięty. To jest art. 6. „Jeżeli z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1 nie jest możliwe dalsze zatrudnianie na dotychczasowych stanowiskach pracy pracowników, o których mowa w art. 39 i 177 Kodeksu pracy, a także pracowników będących członkami zarządu zakładowej organizacji związkowej albo rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego w czasie trwania ich kadencji oraz w okresie roku po jej upływie, zakład pracy może jedynie wypowiedzieć im dotychczasowe warunki pracy i płacy. Jeżeli powoduje to obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy do końca okresu, w którym pracownik jest objęty szczególną ochroną stosunku pracy, obliczony według zasad ustalonych przepisami wydanymi na podstawie art. 297 Kodeksu pracy”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-232.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jeszcze pan minister chce zabrać głos, również odnośnie do tego punktu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#JerzySzreter">Pani Marszałek! Proszę Państwa! Chciałem zwrócić uwagę na jedną sprawę. Otóż skreślenie art. 6 przy zachowaniu art. 5, który to art. 5 znosi ochronę szczególną z zastrzeżeniem wyjątków określonych w art. 6, w konsekwencji oznacza zniesienie w ogóle jakiejkolwiek ochrony dla tych pracowników. Jeżeli taki jest cel wnioskodawców, to proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-234.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest za przyjęciem poprawki zgłoszonej przez pana posła Tadeusza Mańkę, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-234.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-234.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-234.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wniosek pana posła Mańki Sejm odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-234.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie przystępujemy do głosowania nad całością projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-234.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto z obywateli posłów... Proszę bardzo panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#TeresaLiszcz">Bardzo przepraszam za to, że tak późno zwróciłam na to uwagę, ale tak bywa, że to, co jest na początku, czasem nie bywa dostrzegane. Teraz dopiero zauważyłam, że ta ustawa miała się inaczej nazywać. Według tego, co pamiętam z posiedzenia Komisji Nadzwyczajnej, ona miała się nazywać „O szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy oraz o zmianie niektórych ustaw”.</u>
          <u xml:id="u-235.1" who="#TeresaLiszcz">Panowie posłowie pracujący w tej komisji potwierdzają to, widzę, a tutaj mamy „O szczególnych warunkach...” i brak tej końcówki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przepraszam bardzo panią poseł. Ja mam tutaj już sprecyzowany tekst „O szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy oraz o zmianie niektórych ustaw”. Czyli nie ma potrzeby głosowania, jesteśmy tutaj zgodni.</u>
          <u xml:id="u-236.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wobec tego odczytam:</u>
          <u xml:id="u-236.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy oraz o zmianie niektórych ustaw, z przyjętymi uprzednio poprawkami zgłoszonymi przez posłów, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-236.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-236.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-236.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy oraz o zmianie niektórych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-236.6" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-236.7" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej o rządowych projektach ustaw:</u>
          <u xml:id="u-236.8" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">1) o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne oraz ustawy o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych (druki nr 119 i 152);</u>
          <u xml:id="u-236.9" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">2) o zmianie ustawy Prawo dewizowe (druki nr 120 i 154);</u>
          <u xml:id="u-236.10" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">3) Prawo celne (druki nr 124 i 153).</u>
          <u xml:id="u-236.11" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma sprawozdawca pierwszego projektu ustawy, pan poseł Jan Krzysztof Bielecki.</u>
          <u xml:id="u-236.12" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#JanBielecki">Pani Marszałek! Ja mam taką prośbę, merytoryczną. Ponieważ zmiany w tej ustawie, którą mam przedkładać, wynikają z prawa dewizowego, więc o wiele lepiej byłoby najpierw wytłumaczyć Wysokiej Izbie zmiany w prawie dewizowym, a konsekwencją tego jest zmiana w tych dwóch ustawach. Ja bardzo przepraszam, że dopiero w tej chwili zgłosiłem ten postulat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-238.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy pan poseł Andrzej Wieczorkiewicz, który jest sprawozdawcą do projektu ustawy o zmianie prawa dewizowego, jest obecny? Jeżeli tak, to proszę uprzejmie przychylić się do prośby pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym przedstawić sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo dewizowe (druk nr 120). Zanim przystąpię do omówienia zmian, które Komisja Nadzwyczajna chce wprowadzić do przedłożenia rządowego, chciałbym powiedzieć kilka słów o samej ustawie, takich uwag generalnych, ponieważ wzbudza ona wielkie zainteresowanie, było wiele telefonów, zapytań.</u>
          <u xml:id="u-239.1" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Zasadniczym celem ustawy jest wprowadzenie w Polsce wewnętrznej wymienialności złotego w stosunku do innych walut wymienialnych, zarówno w sferze obrotów dokonywanych przez podmioty gospodarcze, jak i ludność. Czyli oznacza to, że osoby prawne zostają poddane obowiązkowi całkowitej odprzedaży swoich wpływów eksportowych, lecz jednocześnie uzyskują swobodne prawo nabywania walut obcych w bankach dewizowych na pokrycie zobowiązań w walutach obcych wobec osób zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-239.2" who="#AndrzejWieczorkiewicz">W sferze obrotów gospodarczych rezygnuje się w związku z tym z rozdziału dewiz, także forma przetargu w bankach dewizowych zostaje przekazana na rzecz pośrednictwa bankowego. Inaczej mówiąc, wszelki obrót dewizowy w tej sferze, a więc m.in. sprzedaż i kupno walut wymienialnych w bankach dewizowych przez podmioty gospodarcze, będzie odbywał się po jednolitym kursie walut obcych w złotych ustalonym przez prezesa Narodowego Banku Polskiego. Ludność uzyskuje prawo swobodnego nabywania walut obcych w bankach dewizowych w celu pokrycia zobowiązań wobec osób zagranicznych, związanych z nabywaniem za granicą towarów oraz niektórych usług.</u>
          <u xml:id="u-239.3" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Założeniem ustawy jest wyeliminowanie dwuwalutowości w sferze obrotów gospodarczych, czego jedną z konsekwencji jest ustawowe uchylenie z końcem 1990 roku zezwoleń na eksport wewnętrzny.</u>
          <u xml:id="u-239.4" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Chciałbym podkreślić bardzo mocno wobec wszystkich, którzy nas teraz oglądają, że ustawa w niczym nie narusza prawa do posiadania wartości dewizowych przez osoby fizyczne, a także nie wprowadza dodatkowych ograniczeń w obrocie dewizowym dokonywanym przez osoby fizyczne w stosunku do obecnie istniejącego stanu prawnego. W szczególności w pełni zachowane zostają prawa osób fizycznych do posiadania wartości dewizowych na rachunkach dewizowych, na rachunkach w bankach dewizowych oraz dysponowanie nimi w formie wywozu lub przekazu za granicę. Znosi się ponadto obowiązek odprzedawania bankom dewizowym 60% otrzymywanych z zagranicy w walutach obcych rent i emerytur.</u>
          <u xml:id="u-239.5" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Są to podstawowe elementy nowego prawa dewizowego, które w ocenie Komisji Nadzwyczajnej jest prawem liberalizującym dostęp podmiotów gospodarczych, jak i ludności do zasobów dewizowych państwa. Państwo, zobowiązując podmioty gospodarcze, osoby prawne do sprzedaży środków dewizowych, zobowiązuje się jednocześnie zapewnić płynność i dostęp podmiotom gospodarczym i ludności do środków dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-239.6" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Chciałbym powiedzieć, że ustawa została, zdaniem Komisji Nadzwyczajnej, przygotowana dosyć starannie, w związku z tym, można powiedzieć, zmiany, które Komisja Nadzwyczajna proponuje do wprowadzenia do przedłożenia rządowego, są stosunkowo niewielkie. W związku z tym, jeśli mógłbym prosić o druk 154. Jeśli obywatelki posłanki i obywatele posłowie chcieliby na to popatrzeć, jest tu kilka zmian redakcyjnych w art. 1, w zmianie pierwszej jest literówka w literce b, wprowadza się, dodaje się punkty 8, 9, 10, czyli dodaje się 10 w brzmieniu: „Państwa, z którymi Polska Rzeczpospolita Ludowa rozlicza się w trybie płatności niehandlowych — państwa wymienione w wykazie ogłoszonym przez Narodowy Bank Polski”. O co chodzi? Jest to niejako dodatkowy element słowniczka, który jest przed tą ustawą, a który porządkuje wszystkie pojęcia używane w tej sprawie. Te płatności niehandlowe to są po prostu płatności kliringowe i prowadzimy je z różnymi krajami w różnych rozmiarach. One właściwie zanikają, będziemy z nich rezygnowali przy przechodzeniu na rozliczenia wolnodewizowe, ale żeby była pełna jasność dla obywateli, które płatności i z którymi krajami są niehandlowe, wprowadza się tu obowiązek dla prezesa Narodowego Banku Polskiego, żeby opublikował takie dane.</u>
          <u xml:id="u-239.7" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Dalej, w zmianie drugiej w art. 4 w ust. 2 wyraz „swobodnie” skreśla się, jest to poprawka, jest to zmiana właściwie redakcyjna. W literce b) art. 6 ust. 2 pkt 4 otrzymuje brzmienie: „walut obcych uzyskanych przez osoby krajowe, o których mowa w art. 2 pkt 1 lit. c) oraz banki”. Co do osób krajowych — to są po prostu konsulaty, nasze przedstawicielstwa. Wprowadza się tutaj ten zapis uściślający, żeby nie musiały one odprzedawać swoich dewiz w takim trybie, jak będą to robiły osoby prawne.</u>
          <u xml:id="u-239.8" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Dalej dodaje się pkt 5 w brzmieniu: „walut obcych uzyskanych przez instytucje finansowe, w tym osoby krajowe, o których mowa w art. 10 ust. 1, oraz instytucje ubezpieczeniowe określone w zezwoleniu dewizowym przez ministra finansów w porozumieniu z prezesem Narodowego Banku Polskiego”. Ten pkt 5 jest wpisany jako konsekwencja podziału poprzedniego ustępu i dotyczy głównie sytuacji, w których instytucje ubezpieczeniowe, takie jak „Warta”, operujące i lokujące swoje środki dewizowe, nie były poddane obowiązkowi natychmiastowej — w rozumieniu tej ustawy — odprzedaży dewiz. Dotyczy to także kantorów.</u>
          <u xml:id="u-239.9" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Dalej jest literka d), art. 7 otrzymuje brzmienie... jest to rozpisanie na dwa ustępy ustępu pierwszego. Nie będę odczytywał w całości art. 7. Jest to zmiana redakcyjna, która określa, w jakim systemie banki dewizowe sprzedają Narodowemu Bankowi Polskiemu dewizy i w jaki sposób Narodowy Bank Polski musi zabezpieczyć dla sieci banków dewizowych płynność. Jednocześnie ust. 3, niejako wynikowy ustęp, określa uprawnienia prezesa Narodowego Banku Polskiego do określenia systemów rozliczeń międzybankowych.</u>
          <u xml:id="u-239.10" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Teraz literka e), art. 9. Jest to pierwszy artykuł merytoryczny, w którym Komisja Nadzwyczajna dokonała zmian zawężających w stosunku do przedłożenia rządowego. Określa dostęp ludności do środków dewizowych. Odczytam ten pkt 1, literka b). Otrzymuje on następujące brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-239.11" who="#AndrzejWieczorkiewicz">„b) przekazu za granicę przez osoby krajowe walut obcych w celu wykonania wymagalnych zobowiązań w tych walutach wobec osób zagranicznych z tytułu zakupu od tych osób rzeczy ruchomych i praw majątkowych” — i tutaj jest zmiana komisji „z wyłączeniem wartości dewizowych”. Ma to na celu uniemożliwienie zakupów tezauryzacyjnych, np. żądania dewiz na zakupy złotych krugerandów czy innych monet, które są bite np. w Kanadzie. Dalej tekst brzmi: „a także usług transportowych, spedycyjnych i ubezpieczeniowych”. Zostało tutaj skreślone słowo „turystycznych”. Otóż Komisja uznała, że w obecnym stanie bilansu płatniczego nie jesteśmy zainteresowani, ażeby każdy obywatel mógł zażądać w banku zakupu dewiz np. na wycieczkę na Karaiby, tym bardziej że trudno byłoby później skontrolować, co się stanie, jeżeli obywatel zakupiłby taką wycieczkę, później zrezygnował a pieniądze już by przepłynęły. Jest to jedyna merytoryczna zmiana zawężająca. Jeżeli obywatelki posłanki i obywatele posłowie uznają, że jest to zawężenie niesłuszne, to będziemy mogli się na ten temat wypowiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-239.12" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Następne zmiany, które wprowadziła Komisja Nadzwyczajna, mają charakter właściwie redakcyjny i porządkowy. W pkt. 3 zdanie wstępne otrzymuje brzmienie: „przeniesienie między osobą krajową a zagraniczną własności wartości dewizowych znajdujących się w kraju albo przeniesienie wierzytelności lub zobowiązania, których przedmiotem są wartości dewizowe znajdujące się w kraju, z wyjątkiem...”. Tutaj został wprowadzony wyraz „własności” i dwa razy „znajdujących się”, „znajdujące się”, to było źle sformułowane.</u>
          <u xml:id="u-239.13" who="#AndrzejWieczorkiewicz">W pkt. 5 „świadczą usługą i pracą” zastępuje się wyrazami: „świadczone usługi i pracę”, też redakcja.</u>
          <u xml:id="u-239.14" who="#AndrzejWieczorkiewicz">W pkt. 7 po wyrazach „o której mowa w pkt 3 lit. a)” dodaje się wyrazy „spadku lub zapisu”. Jest to rozszerzenie o możliwość otrzymywania nie tylko darowizn, ale także środków bez specjalnego zezwolenia dewizowego z tytułu spadku lub zapisu.</u>
          <u xml:id="u-239.15" who="#AndrzejWieczorkiewicz">I teraz literka f. W art. 13 w ust. 3 na końcu dodaje się wyrazy: „oraz przy pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży”. Jest to po prostu zalegalizowanie giełd. Do tej pory, jak państwo wiecie, np. warszawska giełda dewizowa funkcjonowała, praktycznie rzecz biorąc, bez takiego zawieszenia prawnego. To pośrednictwo jest objęte właśnie tym uzupełnieniem: „oraz przy pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży”.</u>
          <u xml:id="u-239.16" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Następnie zmiana piąta, str. 8. W art. 23 ust. 2 otrzymuje brzmienie: „Prezes Narodowego Banku Polskiego w porozumieniu z ministrem finansów może określić dopuszczalną wysokość zadłużenia i wierzytelności banków dewizowych wobec osób zagranicznych”. Jest tutaj zmieniony szyk zdania. Komisja nie miała żadnego zastrzeżenia merytorycznego, ale ponieważ „może określić” było po „Prezes Narodowego Banku Polskiego może określić”, komisja uznała, że trzeba przestawić szyk.</u>
          <u xml:id="u-239.17" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Zmiana szósta otrzymuje brzmienie w art. 24 ust. 1. Też jest zmiana redakcyjna: zamiast „określone”, wprowadza się „niektóre” w wierszu drugim.</u>
          <u xml:id="u-239.18" who="#AndrzejWieczorkiewicz">I ust. 3 w art. 2, strona 9. Skreśla się... zaraz, muszę sprawdzić. Była duża dyskusja na ten temat. Art. 2 na str. 9 mówi o tym, w jaki sposób będziemy wycofywali się ze sprzedaży tzw. PEWEX-owskiej i nie tylko PEWEX-owskiej, ale także ze sprzedaży dla podmiotów gospodarczych, które otrzymały zezwolenie na prowadzenie sprzedaży dewizowej. Ten art. 2 ust. 3 brzmiał następująco: „Podmioty gospodarcze do sprzedaży w kraju towarów i usług za waluty wymienialne są zobowiązane od dnia 1 lipca 1990 roku prowadzić sprzedaż tych towarów i usług również za walutę polską”. Doszliśmy do wniosku, że po prostu byłoby to nie do sprawdzenia, czy w całej tej sieci będzie się równolegle od 1 lipca prowadzić także sprzedaż za walutę polską. Ponieważ niezależnie od tego zapisu do roku 1990 wygasają wszelkie uprawnienia do prowadzenia tego typu działalności gospodarczej, doszliśmy do wniosku, że taki pusty zapis należy wykreślić.</u>
          <u xml:id="u-239.19" who="#AndrzejWieczorkiewicz">I art. 3 otrzymuje brzmienie: „Waluty obce zgromadzone do dnia 31 grudnia 1989 r. na rachunkach bankowych osób krajowych nie podlegają odprzedaży, o której mowa w art. 6 ust. 1 ustawy Prawo dewizowe”. Jest to jeden z najważniejszych artykułów, ponieważ potwierdza, że osoby prawne i fizyczne, które zgromadziły do dnia 31 grudnia na rachunkach dewizowych środki, będą mogły z nich korzystać w takiej formie, czyli zatrzymać te rachunki także po 1 stycznia do momentu wyczerpania. Jest to potwierdzenie.</u>
          <u xml:id="u-239.20" who="#AndrzejWieczorkiewicz">To byłyby wszystkie zmiany, które przedkłada Komisja Nadzwyczajna do przedłożenia rządowego zawartego w druku 120. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-239.21" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Wnosimy o przegłosowanie całego przedłożenia rządowego wraz z poprawkami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-240.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie posła sprawozdawcę pierwszego projektu ustawy, pana Jana Krzysztofa Bieleckiego o przedstawienie go. Proszę uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#JanBielecki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przedkładane dwie ustawy — jedna dotycząca drobnej wytwórczości prowadzonej przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne oraz druga o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych — wywołały burzę protestów w środowisku inwestorów zagranicznych. Postulowano zachowanie dotychczasowych rozwiązań prawnych, szczególnie jeśli chodzi o ustawę dotyczącą prowadzenia działalności gospodarczej z udziałem kapitału zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-241.1" who="#JanBielecki">Ideą zachowania tego zapisu była chęć utrzymywania środków dewizowych na rachunkach poszczególnych firm bez możliwości zakupu dewiz od państwa, co wnosi nowe Prawo dewizowe. Czyli jak gdyby postulat był samoograniczający się, a równocześnie wskazujący na nieufność inwestorów zagranicznych wobec tych nowych zmian w Prawie dewizowym.</u>
          <u xml:id="u-241.2" who="#JanBielecki">Komisja Nadzwyczajna, a wcześniej Komisja Stosunków Gospodarczych z Zagranicą, analizowała ten problem. Jej stanowisko wynika ze zrozumienia tej sprawy w ten sposób, że o ile można by było dyskutować na temat tworzenia pewnych enklaw dla tego środowiska, to o tyle zajęcie przez Komisję Nadzwyczajną — a również w konsekwencji przez Wysoką Izbę — stanowiska, że jest możliwa taka enklawa, byłoby podważeniem wiarygodności polityki rządu co do tzw. wewnętrznej wymienialności. I z tego chociażby punktu widzenia, fundamentalnego punktu, który zakłada liberalizację systemu walutowego uzgodnionego z Międzynarodowym Funduszem Walutowym, komisja zajęła stanowisko, że musi być dokonana zmiana zgodna z nowym Prawem dewizowym i z nowymi zapisami, mając przy tym świadomość, że każda zmiana w trakcie gry jest zmianą trudną.</u>
          <u xml:id="u-241.3" who="#JanBielecki">Jeżeli chodzi natomiast o zmiany wniesione przez Komisję Nadzwyczajną w stosunku do przedłożenia rządowego, to dotyczą one kilku podstawowych kwestii. Pierwszą jest kwestia transferu. Rząd przewiduje w swoim przedłożeniu rządowym, że od 1993 r. będzie możliwość transferu 15% zysku i to sukcesywnie będzie rosło aż do 100% w 1998 r., również zysku złotowego, czyli z zysku przenoszącego różnicę eksportu ponad importem. Komisja Nadzwyczajna zajęła stanowisko, żeby ten zapis skreślić. Z jednej strony bowiem umowy międzynarodowe, umowy międzyrządowe przewidują kwestię ochrony inwestycji i transferu z zysku i po ich ratyfikacji przez najwyższe władze automatycznie gwarantują taki przywilej. A z drugiej strony został przedyskutowany pewien projekt kompromisowy, który nie może być w tej chwili zgłoszony przez Komisję, ale rozumiem, że będzie ewentualnie podany przez jednego z posłów. To jeżeli chodzi o kwestię transferu.</u>
          <u xml:id="u-241.4" who="#JanBielecki">Drugą taką istotną zmianą była kwestia wakacji podatkowych. W przedłożeniu rządowym jest propozycja zwiększenia wakacji podatkowych z 3 lat do lat 4. Otóż w art. 23 ustawy w przedłożeniu rządowym, jest to zmiana 10, jest mowa o tym, że wakacje podatkowe są od lat 3 do 6. Komisja zajęła stanowisko, że o wiele elastyczniejsza jest sytuacja, kiedy jest mowa o okresie od 3 do 6 lat, zwłaszcza że ten okres wydłużania wakacji podatkowych do lat 6 jest związany z 14 dziedzinami preferowanymi, określonymi w uchwale Rady Ministrów, co z kolei umożliwia i inwestowanie w budownictwo mieszkaniowe, i w elektronikę, i w postęp techniczny, i w ochronę środowiska przy korzystaniu z tak wydłużonego — do 6 lat — okresu wakacji podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-241.5" who="#JanBielecki">Wreszcie, w stosunku do przedłożenia rządowego, dla zachowania pewnej czystości legislacyjnej została wykreślona w art. 27 kwestia ulg i kwestia rozliczania podatku dochodowego. Otóż komisja jest zdania, że jeżeli inwestor zagraniczny rzeczywiście jest zainteresowany działalnością gospodarczą w Polsce, to dotrze do wszystkich źródłowych przepisów. Takie wyliczanie tylko jednego z rodzaju podatków nie ma większego sensu. Pojawia się najwyżej problem przygotowania przez rządową instytucję rzetelnego materiału dotyczącego całościowej informacji na temat inwestowania w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-241.6" who="#JanBielecki">I wreszcie kwestia ulg. Otóż w rządowym przedłożeniu — i zostało to zachowane przez Komisję Nadzwyczajną — zostały zniesione ulgi pomniejszające podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym z tytułu inwestycji, jak również z tytułu eksportu. Otóż zdanie komisji jest takie, że o alokacji zasobów powinny decydować warunki rynkowe, a nie nadzwyczajne ulgi, które w ten sposób mogą wpływać na takie lub inne podejmowanie decyzji przez poszczególnych przedsiębiorców. Czyli w tym zakresie jest zgodność z komisją rządową.</u>
          <u xml:id="u-241.7" who="#JanBielecki">Jeżeli chodzi o zmiany w stosunku do ustawy, które należałoby szczególnie podnieść, to jest zapis otwierający możliwość stosowania trzeciego jak gdyby sposobu wnoszenia wkładu przez kapitał zagraniczny do Polski. Jest tam zasygnalizowana możliwość dokonywania konwersji długu na kapitał zakładowy. Wyraża się to bardziej może zręcznie w języku angielskim (debt equity swap). Jest to oczywiście czynnik inflacjogenny, aczkolwiek w rozumieniu przedłożenia rządowego jest to otwarcie jeszcze kolejnej możliwości dla inwestorów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-241.8" who="#JanBielecki">I wreszcie, jeżeli chodzi o istotną zmianę, to art. 19 otwiera możliwość w przypadkach gospodarczo uzasadnionych dokonywania wyższej kwoty transferu z zysku, niż to wynika z przepisów ogólnych na zasadzie dodatkowego zezwolenia.</u>
          <u xml:id="u-241.9" who="#JanBielecki">Oprócz tego komisja zaproponowała dodanie art. 4, który mówi o gwarancjach na lata 1990–1995. W przypadku zmian w prawie dotyczącym prowadzenia działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych inwestor w tym okresie będzie mógł skorzystać z dotychczasowego lub z nowego zapisu prawnego. Był to zapis postulowany przez inwestorów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-241.10" who="#JanBielecki">Ten zapis mógł tylko dotyczyć kwestii podatku dochodowego i transferu z zysku. Nie mógł dotyczyć całego systemu opodatkowania, ponieważ w 1991 r. mamy wprowadzić w Polsce m.in. podatek od wartości dodanej, jak również podatek od dochodów indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-241.11" who="#JanBielecki">Jeżeli chodzi o zmiany szczegółowe, które wynikają z druku 152, to chciałbym powiedzieć, że dużo zmian to konsekwencja nowego Prawa dewizowego. Nie chciałbym państwu teraz ich szczegółowo przekazywać. Tam, gdzie kiedyś można było płacić w dewizach, to teraz można po dokonaniu ich zakupu. Również do ustawy o prowadzeniu działalności gospodarczej przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne wprowadzono pewne zapisy z ustawy o tzw. joint ventures celem porządkowego ujęcia tych spraw, jak również celem precyzyjnego określenia sposobu wyliczania tego zysku, który jest transferowalny.</u>
          <u xml:id="u-241.12" who="#JanBielecki">Wreszcie sprawa ostatnia. Jest tutaj wniosek mniejszości, który w sytuacji poprzedniego głosowania, w dniu wczorajszym, nabiera troszeczkę innego charakteru. Wniosek mniejszości dotyczył wyłączenia z zestawu podatków enumeratywnie podawanych w ustawie w art. 27 podatku od wzrostu wynagrodzeń. Czyli w wersji mniejszości wylicza się wszystkie podatki, które płaci spółka, z pominięciem podatku od wzrostu wynagrodzeń. Ponieważ Wysoka Izba w dniu wczorajszym do wyłączeń dołożyła i przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego, jak również przedsiębiorstwa zagraniczne drobnej wytwórczości, to w dniu dzisiejszym w zasadzie formalnością jest głosowanie nad tym wnioskiem mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-241.13" who="#JanBielecki">W związku z tym chciałbym prosić Wysoki Sejm o uchwalenie przedłożonej ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-242.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Pan poseł Andrzej Wieczorkiewicz chciał się jeszcze ustosunkować do wystąpienia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-243">
          <u xml:id="u-243.0" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Jeszcze raz chciałbym zabrać głos. Przedłożenie, które zrobiłem, jest to konstrukcja czysto prawna, natomiast widzę, że jest już pan minister Sawicki i pan premier Balcerowicz, chciałbym więc prosić — zanim rozpoczniemy dyskusję — żeby panowie powiedzieli nam coś niecoś na temat wdrażania tej ustawy wymienialności. Jest to niesłychanie ważna decyzja. Zabezpieczenie, słyszymy, już prawie jest i ma być to fundusz stabilizacyjny, środki własne. Wydaje mi się, że moglibyśmy podjąć tutaj decyzję o przyjęciu tej wymienialności lub nie, z większym lub mniejszym przekonaniem, jeśli strona rządowa mogłaby nam coś powiedzieć na temat wdrażania i scenariuszy tej wymienialności wewnętrznej. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-244">
          <u xml:id="u-244.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-244.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">W chwili obecnej...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-245">
          <u xml:id="u-245.0" who="#AndrzejWieczorkiewicz">To może nam wytrącić kilka niepotrzebnych pytań, bo możemy się o tym dowiedzieć od razu, bezpośrednio.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-246">
          <u xml:id="u-246.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-246.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos ma poseł sprawozdawca projektu ustawy Prawo celne, pan poseł Jerzy Zimowski. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-247">
          <u xml:id="u-247.0" who="#JerzyZimowski">Pani Marszałek! Panie, Panowie! Proszę państwa, projekt Prawa celnego nie wzbudził kontrowersji ani emocji, jakie towarzyszyły pozostałym projektom ustaw. W zasadzie całe przedłożenie rządowe — z małymi wyjątkami, o charakterze redakcyjnym — zostało zaakceptowane zarówno przez podkomisję, jak później i przez Komisję Nadzwyczajną.</u>
          <u xml:id="u-247.1" who="#JerzyZimowski">Badając merytorycznie projekt stwierdziliśmy, że jest to realizacja programu rządowego — otwarcia gospodarki polskiej na świat, wprowadzenia konkurencyjności, szczególnie przy uwzględnieniu przyjętej zasady wymienialności dewizowej, otwarcia na konkurencyjność zewnętrzną, skoro z konkurencyjnością wewnętrzną mamy takie problemy.</u>
          <u xml:id="u-247.2" who="#JerzyZimowski">Nadto rząd w uzasadnieniu swojego projektu podał pewne idee, wokół których został skonstruowany projekt ustawy. Są to idee swobody obrotu, jego ujednolicenia, równości podmiotów przede wszystkim, i tych, które nazywamy podmiotami społecznymi czy jednostkami gospodarki uspołecznionej, i importerów prywatnych, czyli podróżnych, którzy przywożą z sobą towar nazwany w ustawie towarem celnym.</u>
          <u xml:id="u-247.3" who="#JerzyZimowski">Jednocześnie w ustawie stwierdziliśmy idee odbiurokratyzowania postępowania celnego, a także zgodność z umowami, z konwencjami międzynarodowymi, które szczególnie przy prawie celnym mają istotne znaczenie, chodzi o to, aby ten nasz system był spójny z systemem międzynarodowym.</u>
          <u xml:id="u-247.4" who="#JerzyZimowski">Proszę państwa, spór sprowadzał się do kilku drobnych spraw. Może trzeba zacząć od takiej sprawy. Istotą prawa celnego są zasady obrotu towarowego. Jest umowna linia, zwana granicą, i z polskiego obszaru celnego wywozimy towar za granicę albo z zagranicy przywozimy towar na polski obszar celny. I to przemieszczenie towaru to jest właśnie materia przepisów.</u>
          <u xml:id="u-247.5" who="#JerzyZimowski">Problem tkwi w tym, jak to przemieszczenie regulować. I na ogół reguluje się to systemem fiskalnym, systemem ceł. A druga metoda, przy pomocy której można sterować tymi procesami gospodarczymi, to administrowanie, system pewnych decyzji administracyjno-prawnych, które regulują doraźnie albo trwale, ale w sposób administracyjny, tym zjawiskiem.</u>
          <u xml:id="u-247.6" who="#JerzyZimowski">Proszę państwa, w dyskusji na temat, która z tych metod jest nam w tej chwili bardziej przydatna, zwyciężyła idea, że podstawowym instrumentem regulacyjnym musi być cło. Zasada nowa w stosunku do tego, co było, polega na tym, że zostaje wprowadzone jedynie cło importowe, cło na przywóz, natomiast zostaje zlikwidowane cło eksportowe. Zostaje też zlikwidowana podwójna, niejako, taryfa. Taryfa w obrocie nazywana poprzednio taryfą w obrocie handlowym i w obrocie niehandlowym. Była to taryfa zarówno przywozowa, jak i wywozowa — odnosiła się właśnie do tego obrotu niehandlowego.</u>
          <u xml:id="u-247.7" who="#JerzyZimowski">W tej chwili zostało to zlikwidowane i obecnie mamy jedną ogólną taryfę przywozową, nawiasem mówiąc — zgodną z odpowiednimi taryfami krajów, które podpisały konwencję GATT.</u>
          <u xml:id="u-247.8" who="#JerzyZimowski">Natomiast problem powstał gdzie indziej, mianowicie — państwo nie może zrezygnować z instrumentów prawnych. Nie może zrezygnować z interwencji. A gdzie i jak tę interwencję stosować, to reguluje art. 7, który mówi o pozwoleniach. M.in. art. 7 wprowadza pozwolenia określające kontyngenty ilościowe i czasowe, którymi można ograniczyć wwóz i wywóz towarów do Polski i z Polski.</u>
          <u xml:id="u-247.9" who="#JerzyZimowski">Zachodziła obawa, czy tego typu delegacja, którą w naszym przypadku ma w ręku minister współpracy z zagranicą łącznie z ministrem rynku wewnętrznego, nie jest pewną destabilizacją sytuacji gospodarczej. Bo na przykład ktoś podejmuje produkcję proeksportową opartą o cukier, nagle okazuje się, że następuje blokada eksportu cukru i wyrobów cukierniczych, no i ten ktoś z tą swoją produkcją zostaje na lodzie.</u>
          <u xml:id="u-247.10" who="#JerzyZimowski">Proszę państwa, sprawdziliśmy, na ile to było możliwe, politykę rządową w tym zakresie. Ustaliliśmy, że kontyngentami czasowymi i ilościowymi jest objęta kategoria 22 towarów. I nie stwierdziliśmy, aby tego typu praktyka, jaką nam przedstawił rząd i jaką będzie realizował w przyszłym roku, budziła zastrzeżenia, że doprowadzi do destabilizacji rynku.</u>
          <u xml:id="u-247.11" who="#JerzyZimowski">Inny problem, który wywołał pewne emocje, był problemem zupełnie drobnym, aż wstyd o nim mówić. Był to problem dodatkowych opłat. Opłat celnych, opłat manipulacyjnych i opłat manipulacyjnych dodatkowych.</u>
          <u xml:id="u-247.12" who="#JerzyZimowski">Przepisy przedłożone przez rząd mówiły o tym, kiedy takie opłaty się należą, a także stwarzały pewną górną granicę. Mówiły mianowicie o 5% wartości celnej. Jest to kwota stosunkowo wysoka i zarówno członkowie komisji, jak i eksperci, którzy nam towarzyszyli, mieli zasadnicze zastrzeżenia. Jest to po prostu za drogo.</u>
          <u xml:id="u-247.13" who="#JerzyZimowski">Postanowiliśmy to zmienić, ponieważ uznaliśmy tak: jeżeli jakieś przepisy w naszej tradycji prawniczej są konstruowane w ten sposób, że tworzy się górną granicę, to z całą pewnością można powiedzieć, że opłaty ustalane na podstawie takiego przepisu będą jakoś oscylowały wokół tej górnej granicy. W związku z tym uznaliśmy, że takiej górnej granicy nie należy wprowadzać do przepisów, a ministrowi należy dać możliwość jakiegoś rozsądnego — wierzymy w rozsądek ministra — ustalania wysokości opłat celnych. Jest to pozorny paradoks, no, ale tak to u nas bywa.</u>
          <u xml:id="u-247.14" who="#JerzyZimowski">Drugi problem związany z tymi opłatami to ich przeznaczenie. Początkowo minister współpracy z zagranicą zaproponował, aby opłaty te przeznaczyć na dodatkowe premie dla funkcjonariuszy celnych. Rodziło to zasadnicze wątpliwości natury moralnej i natury gospodarczej. W końcu przyjęliśmy rozwiązania kompromisowe: z tych opłat powstanie fundusz, który będzie miał na celu usprawnienie działalności urzędów celnych — a potrzebują one wsparcia materialnego, zapewne większość z państwa zna nasze przejścia graniczne, sytuację na naszych przejściach granicznych — natomiast również minister zadecyduje, jaką część przeznaczyć na finansowe premie dla funkcjonariuszy celnych.</u>
          <u xml:id="u-247.15" who="#JerzyZimowski">Proszę państwa, mówiłem, że zmiany są drobne i mają one charakter redakcyjny, z wyjątkiem owego art. 70 o opłatach dodatkowych i opłatach manipulacyjnych. Byłoby zbytnią pedanterią, gdybym w tej chwili te wszystkie redakcyjne zmiany, poprawki tutaj państwu referował i tłumaczył. Niestety, muszę to zrobić w kilku przypadkach, to znaczy muszę wskazać te błędy, które wychwyciliśmy jeszcze dziś rano. Po prostu do sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej chciałbym dla celów formalnych, dla celów legislacyjnych zaproponować jeszcze takie poprawki, które zostały źle zapisane w toku redagowania tego dokumentu I tak, na str. 1 w art. 14, to jest w zmianie 3, w ust. 1 zamiast „pkt 4 skreśla się”, powinno być: w pkt 4 wyrazy: „przez podróżnego ze sobą i w obrocie pocztowym”, skreśla się.</u>
          <u xml:id="u-247.16" who="#JerzyZimowski">Na str. 2 w art. 15 pkt 4 wyrazy: „lub czasowego wywozu”, po tych wyrazach dodaje się: oraz „albo przywóz lub nieprzywiezienia”, a pozostałe, i dalej tekst jak w autopoprawce skreśla się. Czyli w art. 15 to uzupełnienie będzie brzmiało: wyrazy „lub czasowego wywozu” oraz „albo przywóz” i „lub nieprzywiezienia”, skreśla się.</u>
          <u xml:id="u-247.17" who="#JerzyZimowski">Po zmianie 9 dodaje się zmianę 9a, na str. 2, w brzmieniu: w art. 47 w ust. 3 wyrazy: „w art. 12 i art. 14 pkt 2” zastępuje się wyrazami: „w art. 12 ust. 2, w art. 14 pkt 12 i w art. 123 ust. 1”.</u>
          <u xml:id="u-247.18" who="#JerzyZimowski">Tak, to wszystko, te dodatkowe poprawki, które jeszcze dzisiaj wychwyciliśmy.</u>
          <u xml:id="u-247.19" who="#JerzyZimowski">Proszę państwa, Komisja Nadzwyczajna po prostu rekomenduje państwu ten projekt ustawy jako zgodny z programem rządowym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-248">
          <u xml:id="u-248.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-248.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Otwieram teraz dyskusję nad piątym punktem porządku obrad.</u>
          <u xml:id="u-248.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma pan poseł Wiesław Kaczmarek z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-248.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Przygotuje się do głosu pan poseł Jan Król z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-249">
          <u xml:id="u-249.0" who="#WiesławKaczmarek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem zacząć swoje wystąpienie od zacytowania wstępu ustawy z 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych. Brzmi on następująco: „Mając na celu stworzenie stabilnych warunków do dalszego rozwoju wzajemnie korzystnej współpracy kapitałowej między podmiotami krajowymi i zagranicznymi oraz zagwarantowanie podmiotom zagranicznym — ochrony ich własności, dochodów i innych praw, stanowi się co następuje:”.</u>
          <u xml:id="u-249.1" who="#WiesławKaczmarek">Tyle wstęp, pozostawiam go bez komentarza.</u>
          <u xml:id="u-249.2" who="#WiesławKaczmarek">Swoją wypowiedź mógłbym zacząć od pytania, dlaczego wnioski przedstawione przeze mnie w pierwszym czytaniu tego pakietu ustaw nie zostały uwzględnione w przedstawionych Sejmowi projektach? Właściwie za odpowiedź wystarczy mi sformułowanie, które usłyszałem w trakcie obrad zespołu Komisji Nadzwyczajnej, że zespół w drodze głosowania rozstrzygnął, iż dyskutuje tylko i wyłącznie nad pakietem przedstawionym, nad przedłożeniem rządowym, i nie wnosi z własnej inicjatywy konkretnych zmian w tych przedstawionych projektach. Przyznaję, nie rozumiem przyczyny podjęcia takiej decyzji, ale możemy potraktować to już jako historię, choć jest to historia, która w pewnym sensie napawa obawą o przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-249.3" who="#WiesławKaczmarek">Zastanawiałem się, jak państwu przedstawić istotę zmian zawartych w ustawie o joint-ventures, najprostszą metodą i chyba najbardziej czytelną będzie próba wyobrażenia sobie rozmowy z potencjalnym zagranicznym inwestorem urzędnika Agencji ds. Inwestycji Zagranicznych. Jest to na zasadzie jak gdyby prostego dialogu. Inwestor pyta: Czy kapitał inwestycyjny wniesiony przeze mnie może być swobodnie użyty? Urzędnik odpowiada: Tak, po obowiązkowej wymianie pańskiej twardej waluty na walutę polską według kursu ustalonego przez prezesa NBP. Inwestor pyta: A więc, z uwagi na waszą inflację, może się zdarzyć, że wymienię 100 tys. dolarów w styczniu, a. w marcu za te same złotówki bank sprzeda mi tylko 50 tys. dolarów? Urzędnik odpowiada: Tak, z dwóch powodów. Po pierwsze — dlatego, że pana konto złotówkowe jest nie oprocentowane, po drugie, że oficjalny kurs w styczniu i w marcu może być różny, i to może być różnica nie kilku punktów. Kolejne pytanie inwestora: A co z transferem zysku, skoro złotówka ma być wymienialna? Urzędnik odpowiada: Niestety, transfer całkowity nie jest możliwy, gdyż jest to wymienialność tylko w jedną stronę. Zysku zlotowego nie może pan wymienić na dolary i wywieźć za granicę inaczej jak tylko za indywidualnym zezwoleniem ministra finansów. Inwestor pyta: Przed przyjazdem do Polski moi doradcy sporządzili analizę ekonomiczno-finansową projektu inwestycyjnego. Czy coś trzeba w niej zmienić? Urzędnik odpowiada: Najlepiej wyrzucić do kosza. Zmienia się cała konstrukcja podatkowa, znikają preferencje eksportowe i większość inwestycyjnych, a do tego czekają nas kolejne zmiany za rok.</u>
          <u xml:id="u-249.4" who="#WiesławKaczmarek">Kolejne pytanie inwestora, a właściwie stwierdzenie: Jestem w Polsce, więc wiem, co to znaczy nabyć lokal, co to znaczy łączność, jak działa system bankowy, jakimi dysponujecie liniami lotniczymi, w jakim stanie są autostrady itd. Nie pytam, to już poznałem. Odpowiedź urzędnika właściwie sprowadza się do wymownego gestu ręką i pokazania stanu bezradności i obietnicy, że się poprawi.</u>
          <u xml:id="u-249.5" who="#WiesławKaczmarek">I ostatnie pytanie: Czy mam swobodę w zatrudnianiu i wynagradzaniu pracowników? Tutaj trzeba by zmienić to, co zamierzałem mówić, ponieważ wczorajsza decyzja Sejmu trochę zmieniła zasady i urzędnik dzisiaj może powiedzieć, i to chciałem podkreślić: Tak, może pan zatrudniać normalnie, tak, jak to się robi na całym świecie i ustalać wynagrodzenie.</u>
          <u xml:id="u-249.6" who="#WiesławKaczmarek">Proszę państwa, żebyśmy sobie jasno tu powiedzieli, jeżeli mogę tak się zwrócić do Poseł Wiesław Kaczmarek Wysokiego Sejmu, wczorajsza decyzja o tym, że przedsiębiorstwa te zostały zwolnione, to znaczy wyłączone spod podatku od wzrostu wynagrodzeń, to nie jest nic szczególnego. Jest to po prostu normalna decyzja Sejmu w tej sprawie i nie można jej traktować jako specyficznej czy wręcz jako specjalny akt łaski.</u>
          <u xml:id="u-249.7" who="#WiesławKaczmarek">Teraz chciałem powiedzieć jeszcze jedną rzecz, która jest istotna, choć może zabrzmieć nieprzyjemnie. Trzeba sobie zdać sprawę z jednej rzeczy: że polskie przedsiębiorstwa nie mają wyboru i muszą funkcjonować w Polsce. Po prostu muszą działać w Polsce, natomiast inwestorzy zagraniczni mogą wybierać kraj, który wybiorą, to nie musi być akurat Polska.</u>
          <u xml:id="u-249.8" who="#WiesławKaczmarek">I nie chciałbym być złym prorokiem, ale wobec tych proponowanych zmian prawdopodobnie interesy inwestorów zagranicznych skierują się w inną stronę. Znowu będziemy w takiej sytuacji, że będziemy mogli liczyć na drobny kapitał, niestety. Wrócę do pojęcia, które naprawdę w wielu wypowiedziach jest źle rozumiane. Kapitał polonijny będzie się tutaj też kierował na zasadzie pewnego rachunku ekonomicznego, ale przede wszystkim — z sentymentu. Natomiast żeby nie być gołosłownym, chciałem pokazać, jak to wygląda w innych krajach. I o to mam zasadniczą pretensję, że komisja nie rozważyła tego przy okazji wprowadzanej zmiany.</u>
          <u xml:id="u-249.9" who="#WiesławKaczmarek">Otóż posłużę się przykładami trzech państw. Są to dane źródłowe, które przyjąłem z opracowania GATT. Zacznę od państwa, d którym pewnie tydzień temu w ogóle bym nie mówił. Chciałbym pokazać, jak tam jest skonstruowany właściwie szkielet ustaw o joint-ventures. Chodzi tu o Rumunię. Otóż opodatkowanie transferu w rumuńskiej ustawie o joint-ventures jest w wysokości 10% — nasza ustawa przewiduje 30%. Jeżeli chodzi o stawkę podatkową, to przewiduje się tam podatek dochodowy 30%. Stosuje się wakacje jednoroczne, zwolnienia całkowite z podatku, ale liczone od momentu, kiedy spółka wykaże pierwszy zysk, nie tak jak u nas — od wystawienia pierwszej faktury, natomiast przez kolejne 2 lata podatek dochodowy wynosi 15%.</u>
          <u xml:id="u-249.10" who="#WiesławKaczmarek">Węgry. Transfer zysku jest opodatkowany w wymiarze 0%, natomiast podatek dochodowy jest ustawiony na poziomie 40%, przy czym są wyłączenia. Wszelka produkcja, hotelarstwo i turystyka są objęte podatkiem dochodowym 20% przez 5 lat działalności danej spółki joint ventures, a przez następne lata stawka podatku dochodowego wynosi 30%. W dziedzinach specjalnie istotnych dla państwa, określonych przez Radę Ministrów, występuje pełne zwolnienie z podatku dochodowego przez lat 5, a; potem ustala się stawkę podatku dochodowego na poziomie 20%.</u>
          <u xml:id="u-249.11" who="#WiesławKaczmarek">I trzecie państwo — Związek Radziecki. Transfer zysku jest opodatkowany 20% podatkiem dochodowym, natomiast sam podatek dochodowy od zysku jest ustawiony na poziomie 30%, zwolnienia przysługują przez 2 lata od momentu uzyskania zysku.</u>
          <u xml:id="u-249.12" who="#WiesławKaczmarek">Patrząc na ustawę o joint-ventures, chciałbym usłyszeć od przedstawicieli rządu jasne i klarowne stanowisko: czy my w ogóle jesteśmy zainteresowani, żeby ten kapitał zaczął w Polsce inwestować? Bo rozpatrując ten problem nie można przyjmować optyki z punktu widzenia — powiem wprost — Polski. Na to trzeba patrzeć z zewnątrz, porównując — i tak pewnie działają wszyscy eksperci — stosowane, przedstawione propozycje działania, warunki.</u>
          <u xml:id="u-249.13" who="#WiesławKaczmarek">Na koniec parę refleksji. Pierwsza dotyczy rozmów, które się toczą w kuluarach na temat problemu kapitału zagranicznego. Często dominuje takie myślenie — musimy dbać o suwerenność Polski, nie możemy pozwolić na to, żeby inwestorzy zagraniczni w Polsce dyktowali warunki. Stąd też wielu posłów tak mi to argumentowało, że dlatego m.in. musimy zmienić tę ustawę o joint-ventures. Natomiast ja bym chciał ten problem w pewnym sensie odmitologizować. Wielu przedstawicieli rządu, przedstawiając koncepcję rozmów z Międzynarodowym Funduszem Walutowym, stawiało to w ten sposób, że pomoc udzielona przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy będzie w pewnym sensie porcjowana, racjonowana. Pierwsza porcja — oceniamy warunki, co się dzieje w kraju, potem dopiero druga porcja. Chyba że źle to zrozumiałem. Ale przy takiej procedurze można by postawić pytanie: czy w takim układzie właśnie jesteśmy jako kraj suwerenni? Trzeba by postawić też, moim zdaniem, dalsze pytanie: właściwie dlaczego rząd przyjął formułę tej jedynej ścieżki, opartej na Międzynarodowym Funduszu Walutowym? Dlaczego nie formułuje się — w miarę atrakcyjnej — innej drogi, polegającej chociażby na promowaniu i sprowadzaniu kapitału zagranicznego do Polski na zasadzie atrakcyjnych zasad?</u>
          <u xml:id="u-249.14" who="#WiesławKaczmarek">Refleksja druga. Nie chciałbym, żeby to było potraktowane jako mocne słowa, sam jestem nauczycielem akademickim, ale ten pakiet w wielu kwestiach odbieram jako pakiet zmian w wyniku dyskusji akademickich. Przykład pierwszy mieliśmy już tutaj na początku czytania. Najpierw stawia się propozycję ustawy o joint-ventures, chociaż w uzasadnieniu pisze się, że wszystkie zmiany w niej zawarte wynikają ze zmiany Prawa dewizowego. Zresztą w takiej też sekwencji było to dyskutowane na Komisji Nadzwyczajnej. Najpierw dyskutowano ustawę o joint-ventures, a później dyskutowano ustawę projekt zmiany Prawa dewizowego.</u>
          <u xml:id="u-249.15" who="#WiesławKaczmarek">Druga sprawa z tym związana — puryzm legislacyjny. W poprzedniej ustawie o joint-ventures były zapisy, które jak gdyby określały — właśnie w art. 27 — konstrukcję podatku dochodowego. Prawo powinno być tworzone, jak wielokrotnie słyszeliśmy z tej trybuny, dla ludzi, powinno być funkcjonalne.</u>
          <u xml:id="u-249.16" who="#WiesławKaczmarek">I ten zapis był funkcjonalny, ponieważ każdemu inwestorowi określał konstrukcję podatku. Był to, można powiedzieć, materiał czysto promocyjny. W tym przypadku jak gdyby służbom naszym — co prawda ich to zadanie — utrudni to znakomicie pracę.</u>
          <u xml:id="u-249.17" who="#WiesławKaczmarek">I trzecia sprawa — artykuł gwarancyjny. To jest to, czego właściwie szczątkowe ślady były zawarte już we wstępie do tej ustawy z 23 grudnia. Bo był to jeden z warunków mocno dyskutowanych ze stroną rządową — żeby w tamtej ustawie zawrzeć taki zapis gwarancyjny. Znalazł się on w tej ustawie. Ale, proszę państwa, wyobraźmy sobie tę sytuację w ten sposób, jeśli już używać dosadnych porównań. Sytuacja jest taka: oskarżony uzyskał najwyższy wymiar kary, w miarę rozwoju wydarzeń okazało się, że otrzymał ułaskawienie, a my zapisem sejmowym gwarantujemy, że on dalej może przyjąć ten najwyższy wymiar kary, ponieważ wszystkie te zmiany, które wystąpiły, są odbierane przez środowiska inwestorów zagranicznych jako ewidentne pogorszenie. Więc nikt już nie przewiduje, co to znaczy zmiana zasad transferu. To znaczy zmiana polegałaby pewnie na tym, jej pogorszenie, że tego transferu już by w ogóle nie było. I można się spodziewać tylko zmian in plus. Więc ten zapis gwarancyjny właściwie tak naprawdę nie ma istotnych skutków prawnych.</u>
          <u xml:id="u-249.18" who="#WiesławKaczmarek">Może tyle z mojej strony beletrystyki, a teraz wnioski.</u>
          <u xml:id="u-249.19" who="#WiesławKaczmarek">Pierwszy wniosek dotyczyłby tego, o czym właśnie mówił pan poseł Bielecki, a więc kwestii wykreślenia zapisu ze zmiany 8 art. 27, zapisu od wzrostu wynagrodzeń. Na Komisji Nadzwyczajnej, o ile pamiętam, była długa dyskusja, czy w ogóle taki wniosek należy głosować, czy to nie jest pewien automatyzm. To powinno ocenić Biuro Prawne, czy Izba po raz kolejny musi głosować ten wniosek, skoro już takiego wyłączenia dokonała.</u>
          <u xml:id="u-249.20" who="#WiesławKaczmarek">Dwa. Stawiam wniosek o przywrócenie tekstu przedłożenia rządowego odnośnie do konstrukcji podatku dochodowego. To, co było w przedłożeniu rządowym, a więc art. 1 ustawy, zmiana 11, art. 37 i art. 2, zmiana 8, art. 27. Przywrócenie treści przedłożenia rządowego.</u>
          <u xml:id="u-249.21" who="#WiesławKaczmarek">I trzeci wniosek dotyczy treści zmiany 3 w art. 2 o zasadach transferu zysku Złotowego. Proponowałbym, żeby Wysoka Izba mimo wszystko przegłosowała poprawkę polegającą na powrocie do przedłożenia rządowego. Jak pamiętam z argumentacji przedstawicieli rządu, przede wszystkim był to jeden z podstawowych atutów, że firmy joint-ventures otrzymują prawo do transferu zysku Złotowego. Tutaj wypowiedzi przedstawicieli rządu i na Komisji Nadzwyczajnej były w pewnym sensie rozbieżne, bo jeden z przedstawicieli mówił, że tych umów rządowych już jest wiele, drugi powiedział, że nawet nie ma obietnic, a umowa z RFN, na podstawie której sformułowano ten zapis, jest jeszcze nie ratyfikowana. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-250">
          <u xml:id="u-250.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-250.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Króla z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-250.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jako kolejny zabierze głos pan poseł Jerzy Dyner, również z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-251">
          <u xml:id="u-251.0" who="#JanKról">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym wnieść wniosek formalny w odniesieniu do art. 19 ustawy o działalności przedsiębiorstw zagranicznych w Polsce. Wcześniej natomiast chciałem się podzielić dwiema uwagami z Wysoką Izbą. Bardzo trudno jest, rzeczywiście, z jednej strony oczekiwać wielkich inwestycji zagranicznych w Polsce, a z drugiej strony chcieć, aby ci inwestorzy ponosili ciężar naszego kryzysu gospodarczego, za który żadnej odpowiedzialności nie ponoszą. Druga uwaga wiąże się z relatywnym pogorszeniem warunków inwestowania zagranicznego w Polsce przez inwestorów zagranicznych. Otóż, musimy sobie powiedzieć, że nie będzie to żadne pogorszenie w sytuacji powodzenia programu zmiany ustroju gospodarczego w Polsce. Taka jest prawda. Gdybyśmy chcieli przegłosowywać inne zapisy w projektowanej ustawie, to jak gdyby potwierdzilibyśmy równocześnie brak wiary, przekonania co do skuteczności i efektywności tego programu gospodarczego, który wspólnie z rządem podejmujemy.</u>
          <u xml:id="u-251.1" who="#JanKról">Natomiast w odniesieniu do art. 19, Wysoka Komisja w ustępie drugim postanowiła go skreślić z taką argumentacją, iż proponowany zapis jest jak gdyby zapisem przedwczesnym, zapisem, za który trudno jest — w tak nie ustabilizowanej sytuacji — wziąć nam jako Komisja, może jako Sejm odpowiedzialność, aby nie tworzyć pewnych miraży przez zapis, że w 1998 r. inwestorzy będą mogli 100% zysku złotówkowego transferować. To był główny powód, dla którego zgadzając się ze słusznością kierunku rozumowania kryjącego się za tym zapisem, równocześnie baliśmy się wziąć za ten zapis odpowiedzialność, gdyż wyprzedza on naszą obecną rzeczywistość o lat bez mała dziesięć.</u>
          <u xml:id="u-251.2" who="#JanKról">Natomiast już po zakończeniu prac Komisji Nadzwyczajnej w kolejnych rozmowach, głównie z Komisją Nadzwyczajną Senatu, a także z przedstawicielami rządu, jak również w związku z dokonanym zapisem w ustawie Prawo bankowe, który dopuszcza transfer dewiz, transfer zysków złotówkowych minimum na poziomie 15%, powstała propozycja, którą niniejszym zgłaszam, aby w art. 19 w ust. 2 dokonać następującego zapisu: „Niezależnie od uprawnienia, o którym mowa w ust. 1, wspólnikowi zagranicznemu, począwszy od 1 stycznia 1991 roku, przysługuje również prawo do zakupu w banku dewizowym waluty obcej za wypłacony mu przez spółkę zysk w wysokości 15% pozostałej kwoty zysku za uprzedni rok obrachunkowy, przenoszącej wysokość nadwyżki, o której mowa w ust. 1”. Chodzi o to, aby poza prawem do transferu dewiz wynikającym z nadwyżki eksportu nad importem oraz poza prawem, które ustawa proponuje, ale które jest traktowane uznaniowo, w przypadkach gospodarczo uzasadnionych minister finansów mógł na wniosek wspólnika zagranicznego udzielić zezwolenia dewizowego na zakup w banku dewizowym waluty obcej za wypłacony mu przez spółkę zysk w wysokości przenoszącej wysokość kwot, o których mowa w ust. 1, mówiącym o tej nadwyżce eksportu nad importem. Proponujemy tego typu zapis jako gwarancję minimum stabilności warunków inwestowania w Polsce oraz jako rozstrzygnięcie, które by zaczęło działać już od 1 stycznia 1991 roku, obejmując wyniki finansowe działalności tych przedsiębiorstw w 1990 roku. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-252">
          <u xml:id="u-252.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-252.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Jerzego Dynera z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego o zabranie głosu. Pan poseł jest ostatnim posłem zapisanym do głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-253">
          <u xml:id="u-253.0" who="#JerzyDyner">Chciałem, co prawda, wcześniej zgłosić wniosek formalny, przed kolejnymi wypowiedziami, aby jednak uwagi do poszczególnych ustaw były składane osobno. Śledzenie w tej chwili wszystkich uwag naraz do wszystkich trzech ustaw, stwarza pewien chaos informacyjny. Trudno rzetelnie w tej sytuacji ustosunkować się do składanych propozycji, zwłaszcza do tych, których nie dostaliśmy wcześniej na piśmie. Chociaż podejrzewam, że dyskusja może dobiegać końca, jednak składam wniosek o to, aby dalsze uwagi były składane osobno do każdej ustawy i kolejno, i po tych uwagach głosowana każda ustawa osobno.</u>
          <u xml:id="u-253.1" who="#JerzyDyner">Sprawa następna, już nie formalna, merytoryczna, dotyczy poprawki, która została wniesiona w stosunku do projektu rządowego. Poprawka, którą wniosła komisja, jest — co prawda — uzgodniona z rządem, niemniej powstała pewna wątpliwość. Dotyczy to skreślenia art. 114 z ustawy Prawo celne, w którym mówiło się o przeznaczeniu części opłat, znaczy opłat manipulacyjnych, na fundusz premiowy pracowników.</u>
          <u xml:id="u-253.2" who="#JerzyDyner">Rozwiązanie, które przyjęła Komisja, w zasadzie konsumuje zapis art. 114, pod jednym wszakże warunkiem. I tu pytanie zarówno do komisji, jak i do ministra Święcickiego. Czy sformułowanie „usprawnienie funkcjonowania organów celnych” zawiera również kwestie możliwości przeznaczenia tych środków na fundusz premiowy czy inne sprawy związane z płacami? Bo jeśli nie, wymagałoby to dalszej poprawki, mianowicie dopisania na str. 4 do ust. 4 na końcu zdania: „i fundusz premiowy”. Chyba że prawnicy wypowiedzą się, że to sformułowanie, które zostało przyjęte przez komisję, konsumuje sprawy finansowe i płacowe. Po przerwie prosiłbym w takim razie, aby ktoś z komisji czy z ministerstwa wyjaśnił tę kwestię. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-254">
          <u xml:id="u-254.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-254.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z państwa jeszcze zechciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-254.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, panie pośle. Proszę się przedstawić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-255">
          <u xml:id="u-255.0" who="#KrzysztofPutra">Putra, OKP. Ja mam tylko jedno pytanie do ministra finansów. Jakie jest zabezpieczenie rzeczywiste środków dewizowych na wymienialność na dzień 2 stycznia? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-256">
          <u xml:id="u-256.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-256.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z państwa jeszcze zechce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-256.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-257">
          <u xml:id="u-257.0" who="#WłodzimierzWiertek">Włodzimierz Wiertek, okręg wyborczy Pińczów.</u>
          <u xml:id="u-257.1" who="#WłodzimierzWiertek">Wysoki Sejmie! Trwa oto dyskusja nad budżetem państwa. W stosunku do społeczeństwa stosuje się politykę wielkiego zaciskania pasa. Większa część posłów w dobrej wierze poparła politykę rządu, restrykcyjną, polegającą na nowej polityce kredytowej w stosunku do ludności miast i wsi. A z drugiej strony za plecami Sejmu, po cichu, szybko, bez rozgłosu, byle szybciej i bez przeceny i przetargów wyprzedaje się nasz majątek narodowy. Jaskrawym tego przykładem jest sprzedaż dwóch cukrowni w województwie toruńskim za sumę 102 tys. dolarów. Proszę państwa, na Zachodzie jest to cena dwóch średniej klasy ciągników rolniczych. Cukrownie sprzedano kapitałowi zagranicznemu, który wykupił 51% udział tych cukrowni i ma zamiar wykupić wszystkie cukrownie w Polsce. Ostatnio trwają rozmowy na temat wykupu cukrowni szczecińskich, opolskich i kieleckich. Do 8 stycznia mają zapaść konkretne decyzje.</u>
          <u xml:id="u-257.2" who="#WłodzimierzWiertek">Dlaczego społeczeństwo nie jest informowane o tych sprawach? Dlaczego nie są przeprowadzane oficjalne przetargi? Jaki zysk z tych transakcji będzie miało państwo i społeczeństwo? I o co tu chodzi? Czy chodzi o to, żeby na koszt państwa obcym kapitalistom fundować udział w zyskach? Czy nie można prywatyzować przemysłu cukrowniczego przy pomocy plantatorów i pracowników tych spółdzielni? Przecież my też umiemy produkować i sprzedawać cukier, a z zysku możemy uzyskiwać i zakupywać najnowsze technologie.</u>
          <u xml:id="u-257.3" who="#WłodzimierzWiertek">Od lat eksportujemy nowoczesne fabryki cukru. Dlaczego nie można wykorzystać tej bazy naukowej i technicznej, którą dysponujemy?</u>
          <u xml:id="u-257.4" who="#WłodzimierzWiertek">I chciałbym tylko w tych kilku zdaniach zwrócić uwagę Wysokiej Izbie na ten problem, który rysuje się nie tylko przed rolnictwem, ale i przed całym naszym społeczeństwem. Dziękuję bardzo za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-257.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-258">
          <u xml:id="u-258.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-258.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z państwa jeszcze zechce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-258.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-259">
          <u xml:id="u-259.0" who="#AlicjaKornasiewicz">Alicja Kornasiewicz, PSL „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-259.1" who="#AlicjaKornasiewicz">Ja mam pytanie do prezesa NBP związane z Prawem dewizowym. Jest tam zobowiązanie Narodowego Banku Polskiego do zabezpieczenia dewiz bankom wykonującym zlecenia w imporcie. W tej chwili realizacja przekazów płatniczych za granicę trwa od 3 tygodni do 3 miesięcy. W sytuacji, kiedy przedsiębiorstwa dysponują kontami dewizowymi. Chciałabym się dowiedzieć, jaki okres realizacji przekazów płatniczych przewiduje teraz bank? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-260">
          <u xml:id="u-260.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-260.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-260.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-261">
          <u xml:id="u-261.0" who="#LudwikBernacki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jedno pytanie, może techniczne bardziej, ale w odpowiedziach posła sprawozdawcy nie usłyszałem jednej bardzo ważnej rzeczy, mianowicie: czy rząd pracuje wspólnie z Narodowym Bankiem Polskim nad umożliwieniem dalszego działania części przedsiębiorstw polskich działających za granicą. Bo jak już było to mówione, literalne stosowanie przepisów zablokowałoby po prostu ich działalność.</u>
          <u xml:id="u-261.1" who="#LudwikBernacki">Chodzi o sprawę możliwości obrotu za granicą dewizami i przekazywanie do kraju pewnych nadwyżek bilansowych, jak też o problem uniknięcia podwójnego opodatkowania, które zagwarantowane jest w umowach międzyrządowych. Prosiłbym uprzejmie o wyjaśnienie tej sprawy. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-262">
          <u xml:id="u-262.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-262.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kto jeszcze z państwa chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-262.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-262.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wobec tego w chwili obecnej zabierze głos pan minister Janusz Sawicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-263">
          <u xml:id="u-263.0" who="#JanuszSawicki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Rozpocznę od sprawy dotyczącej zabezpieczenia operacji wymienialności, która budzi sporo emocji. Kwestia pytania, czy w naszej sytuacji gospodarczej można z dnia na dzień wprowadzić wymienialność wewnętrzną i utrzymać tę wymienialność wewnętrzną.</u>
          <u xml:id="u-263.1" who="#JanuszSawicki">Chciałem zwrócić uwagę, że wprowadzenie wymienialności wewnętrznej odbywa się w sytuacji, w której rząd zamierza wprowadzić nie tylko... stosować nie tylko kwestię wykorzystywania rezerw, ale rząd zamierza wprowadzić zabezpieczenia systemowe. Wydaje się oczywiste, że bez zmian systemowych wprowadzenie wymienialności byłoby bardzo utrudnione.</u>
          <u xml:id="u-263.2" who="#JanuszSawicki">O jakich zamierzeniach systemowych, o jakich decyzjach systemowych tutaj myślę? Po pierwsze, wymienialność wewnętrzna to wymienialność dotycząca tylko tzw. transakcji bieżących, czyli dotyczy ona tylko zakupu dewiz na opłacenie importu towarów i związanych z towarami usług. Jeszcze raz trzeba podkreślić, że nie jest to wymienialność, w której osoba fizyczna czy osoba prawna bierze walutę krajową, idzie do banku i otrzymuje dewizy czy banknoty. To nie o to tutaj chodzi.</u>
          <u xml:id="u-263.3" who="#JanuszSawicki">Sprawa druga. Jak wiadomo, kwestia Prawa dewizowego, czy też liberalizacji, czy też wymienialności wiąże się z liberalizacją handlu zagranicznego. Liberalizacja handlu zagranicznego to także liberalizacja importu. Przy czym nie jest to liberalizacja taka na hura. Jest to liberalizacja w ramach określonego systemu celnego, Prawa celnego, którego projekt został skierowany do Wysokiej Izby. Chodzi tu o to, aby zapewnić określone ekonomiczne oddziaływanie na import tak, aby nadmierny import niepotrzebnych z punktu widzenia ekonomicznego towarów nie zalał naszego rynku.</u>
          <u xml:id="u-263.4" who="#JanuszSawicki">Kolejny element systemowego zabezpieczenia wymienialności wewnętrznej, wymienialności bieżącej, to twarda polityka budżetowa, to trudny pieniądz. A więc sytuacja — nie tak jak to było dotychczas — kiedy nie tak łatwo będzie o złotówkę, którą dalej będzie można zamieniać na waluty obce.</u>
          <u xml:id="u-263.5" who="#JanuszSawicki">Kolejny element to dodatnia stopa procentowa, która także powinna być widziana jako element tego systemowego zabezpieczenia wymienialności.</u>
          <u xml:id="u-263.6" who="#JanuszSawicki">I w końcu polityka kursowa. Mówimy o polityce kursu stabilnego, kursu mającego dodatni wpływ na walkę z inflacją w przyszłym okresie. Ale jednocześnie polityka kursowa to polityka jednolitego kursu walutowego. A więc powstanie sytuacja, w której podmioty gospodarcze nie będą miały dostępu do taniego, jak dotychczas w ponad 50% taniego, bo subsydiowanego przez budżet importu. Zarówno import, jak i eksport realizowany będzie po kursie, który będzie z punktu widzenia gospodarki, z punktu widzenia transakcji bieżących, eksportu, importu towarów, usług kursem równowagi.</u>
          <u xml:id="u-263.7" who="#JanuszSawicki">Dopiero wtedy, kiedy tak spojrzymy na to zabezpieczenie systemowe, trzeba popatrzeć na to, o co wielu posłów pytało, na kwestię zabezpieczenia tego, co nazwiemy realnym zabezpieczeniem, bo w postaci rezerw. Innymi słowy, jeżeli te zabezpieczenia systemowe pozwolą na utrzymanie wymienialności wewnętrznej, w grę wchodzą rezerwy. Przy czym — jak w przypadku każdej rezerwy — nikt nie zakłada używania rezerw na samym początku tej walki o utrzymanie wymienialności.</u>
          <u xml:id="u-263.8" who="#JanuszSawicki">Teraz, jakie te rezerwy są i z jakimi rezerwami do tej akcji przystępujemy. Po pierwsze, są to własne rezerwy systemu bankowego. Sądzę, że prezes Narodowego Banku Polskiego będzie mógł na ten temat więcej powiedzieć, ale można oczekiwać, można oceniać, że te dyspozycyjne rezerwy na pewno pozwalają na import w wysokości co najmniej jednego miesiąca importu gotówkowego.</u>
          <u xml:id="u-263.9" who="#JanuszSawicki">Dalej, i to zdaje się ważniejsze, to rezerwy, które mamy w ramach tworzonego funduszu stabilizacyjnego i pożyczki finansowej Banku Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei.</u>
          <u xml:id="u-263.10" who="#JanuszSawicki">W dniu dzisiejszym wpłynęło 215 min na rachunek Narodowego Banku Polskiego i to jest pierwsza rata. Oczekujemy, że na 2 stycznia realnie będziemy mieli w dyspozycji 545 min środków dewizowych, co jest równe wartości powyżej jednego miesięcznego importu gotówkowego. Co składało się na te 545 mln? Obok 215 mln kredytu Banku Rozrachunków Międzynarodowych, są to wpłaty na fundusz stabilizacyjny czterech krajów: Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Austrii i Kanady. Oczekujemy, że w pierwszej dekadzie stycznia te rezerwy wzrosną o 100 min dolarów i będzie to udział francuski w funduszu stabilizacyjnym. Do połowy zaś stycznia fundusz stabilizacyjny przekroczy 900 mln dolarów. Oczekujemy, że do końca stycznia fundusz ten osiągnie zapowiadaną przez organizatorów wielkość 1 mld dolarów.</u>
          <u xml:id="u-263.11" who="#JanuszSawicki">Teraz, jakie są scenariusze działania zarówno w ramach zabezpieczenia systemowego, jak i w ramach ewentualnego wykorzystywania posiadanych rezerw. Scenariusze takie były dyskutowane zarówno z Międzynarodowym Funduszem Walutowym, jak i w ramach akcji prowadzonej w celu rozeznania rezerw, które posiadamy i które były mobilizowane i są mobilizowane poprzez system bankowy. Oczywiste jest, że pierwsze działania, które powinny być podejmowane, to działania w ramach systemu. Jeżeli zbyt duży jest napór na import, to znaczy, że prawdopodobnie zbyt dużo jest pieniędzy na rynku. To znaczy, że prezes Narodowego Banku Polskiego powinien zastosować ostrzejszą politykę, jeśli chodzi o ceny pieniądza. Jeżeli polityka pieniężna i polityka fiskalna okażą się niewystarczające dla ochrony rezerw, będziemy po te rezerwy sięgać, a jeżeli spadek tych rezerw będzie zbyt duży, pozostaje kwestia zmiany poziomu kursu, chociaż jest to ostateczność z uwagi na to, iż zakładamy, iż kurs będzie jednym z elementów stabilizujących, jednym z elementów mających zwalczać inflację w pierwszym okresie wprowadzania programu.</u>
          <u xml:id="u-263.12" who="#JanuszSawicki">Zrobiliśmy takie scenariusze i wynika z nich, że system bankowy jest przygotowany do realizacji importu dwukrotnie przewyższającego normalny import miesięczny, gotówkowy import miesięczny. Wydaje się to zabezpieczeniem wystarczającym, przynajmniej jeśli chodzi o pierwszy miesiąc tego roku.</u>
          <u xml:id="u-263.13" who="#JanuszSawicki">Chciałem Wysoką Izbę poinformować, że wiemy też, iż w uzgodnieniach z Międzynarodowym Funduszem Walutowym spadek rezerw w pierwszym kwartale może osiągnąć ok. 300 mln dolarów. Innymi słowy, w ramach realizacji bilansu płatniczego. Proszę zwrócić uwagę na to, że bilans płatniczy zakłada w tym roku wystąpienie znacznego deficytu handlowego, czyli import ma być większy niż eksport. A więc te kwestie, jak gdyby bezpieczeństwa w zakresie realizacji nadmiernego importu, zostały wkomponowane do całego programu gospodarczego, do bilansu płatniczego. A uruchamianie rezerw, ewentualne uruchamianie rezerw dla utrzymania wymienialności, jak gdyby zostało scentralizowane na pierwszy kwartał roku bieżącego.</u>
          <u xml:id="u-263.14" who="#JanuszSawicki">Jeśli chodzi o pytanie dotyczące Prawa dewizowego, szczegółowe pytanie posła. Chciałbym zwrócić uwagę, że Prawo dewizowe mówi tutaj o pewnych rozwiązaniach na poziomie ustawowym. Oczywiście, zostało przygotowane i jutro prawdopodobnie zostanie podpisane tzw. ogólne zezwolenie dewizowe, które to zezwolenie dewizowe wychodzi naprzeciw pytaniu posła. Po prostu konsumuje ono te wszystkie wypadki, te wszystkie działania, te wszystkie sytuacje, które muszą być uwzględnione w życiu, a które nie mogą być uwzględnione w rozwiązaniu ustawowym z uwagi na materię tych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-263.15" who="#JanuszSawicki">Jeśli chodzi natomiast o kwestię ustawy o joint-ventures, to też chciałem się króciutko do niej ustosunkować. Strona rządowa popiera rozwiązanie dotyczące wprowadzenia transferu zysku złotowego. Uważamy, że transfer zysku złotowego jest istotnym elementem systemu wymienialności wewnętrznej, wymienialności bieżącej. Wymienialność bieżąca mówi nie tylko o prawie do zakupu towarów i usług, ale także o prawie do transferu zysków wygospodarowanych w walucie lokalnej.</u>
          <u xml:id="u-263.16" who="#JanuszSawicki">Oczywiście, nie możemy sobie pozwolić na transfer nieograniczony w sytuacji bilansu płatniczego, natomiast uważamy, że danie możliwości transferu zysków w wygospodarowanych, wypracowanych złotych absolutnie mieści się w konwencji nowego Prawa dewizowego, a poza tym ma istotne znaczenie z punktu widzenia przyciągnięcia kapitałów do kraju, ponieważ zmienia w pewnym sensie filozofię funkcjonowania przedsiębiorstw joint-ventures. Przedsiębiorstwa te nie tylko będą musiały być nastawione na eksport, będą mogły być także nastawione na produkcję na rynek krajowy.</u>
          <u xml:id="u-263.17" who="#JanuszSawicki">I parę uwag dotyczących krytyki dokonanej przez posła przedłożenia rządowego. Wydawało nam się, że nietworzenie specjalnych rozwiązań dla przedsiębiorstw joint-ventures będzie tym elementem, który może przyciągnąć te przedsiębiorstwa. Takie specjalne rozwiązania tworzone były w latach przeszłych, nie przyciągnęły one jednak tego kapitału.</u>
          <u xml:id="u-263.18" who="#JanuszSawicki">Uważamy, że nie specjalne rozwiązania prawne będą tym elementem, który będzie mógł przyciągnąć kapitał. Kapitał przyciągnie stabilna gospodarka, jasne, międzynarodowe, akceptowalne zasady funkcjonowania kapitału w kraju. Chcę podkreślić, że ten system dewizowy, system dotyczący joint-ventures, jest akceptowany przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy i mieści się w kanonach europejskich i światowych. I wydaje się, że w takiej sytuacji w jakiej jest Polska, w sytuacji kraju zadłużonego, w sytuacji kraju cierpiącego na kryzys gospodarczy, rozwiązania, które mogą być akceptowane przez duży kapitał — a o taki kapitał nam chodzi, ten kapitał powinien do Polski napływać — powinny być nie tylko przez nas wymyślone, ale i zaakceptowane przez tych, którzy w pewnym sensie dają stempel wiarygodności dla tych rozwiązań, które mają w kraju funkcjonować.</u>
          <u xml:id="u-263.19" who="#JanuszSawicki">Tak samo wydaje mi się nieco sztuczne przeciwstawianie koncepcji współpracy z Funduszem Walutowym koncepcji przyciągnięcia kapitału zagranicznego do Polski. Kapitał zagraniczny przyjdzie, jeżeli nie tylko zostaną mu tutaj stworzone warunki, ale te warunki zostaną potwierdzone przez te międzynarodowe ośrodki finansowe, które decydują o kierunku przepływu tego kapitału. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-264">
          <u xml:id="u-264.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-264.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jeżeli chodzi o cukrownie, odpowie pan minister Michał Wojtczak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-265">
          <u xml:id="u-265.0" who="#MichałWojtczak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Proszę państwa, zostałem dzisiaj przywołany do tablicy w sprawie, która wydaje się dosyć drażliwa i dosyć trudna z punktu widzenia w ogóle formalności i z punktu widzenia możliwości wyceny gospodarki i przedsiębiorstw należących głównie do sektora państwowego.</u>
          <u xml:id="u-265.1" who="#MichałWojtczak">Zdajemy sobie sprawę z tego, że w chwili obecnej praktycznie nie ma w Polsce instrumentu i nie ma mechanizmu, który by potrafił wycenić przedsiębiorstwo państwowe. Nie posiadamy giełdy, nie posiadamy giełdy papierów wartościowych i nie posiadamy rynku przedsiębiorstw. Nie mamy — że tak powiem — praktyki w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-265.2" who="#MichałWojtczak">Chciałem jednak nawiązać do tej konkretnej sprawy. Wydaje się rzeczą bardzo niebezpieczną, jeżeli omawiamy tworzenie się nowych przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym nie znając do końca rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-265.3" who="#MichałWojtczak">W województwie toruńskim rzeczywiście dwie cukrownie, które powstały przed rokiem 1900, zostały zaproponowane przez przedsiębiorstwo „Cukrownie Toruńskie” do stworzenia przedsiębiorstw na zasadach joint ventures. Kontrahentem ze strony zachodniej była firma British Sugar, która jest bardzo zainteresowana wejściem na rynek polski. Firma ta myślała wręcz o tym, żeby zaproponować stronie polskiej — takie rozmowy były prowadzone, oczywiście z punktu widzenia polskiego zakończyły się odmową — wejście na rynek polski i przejęcie 51% niejako pakietu, pełnego pakietu kontrolnego nad cukrowniami polskimi, których mamy w Polsce 78.</u>
          <u xml:id="u-265.4" who="#MichałWojtczak">„Cukrownie Toruńskie”, które — jak już wspomniałem — są cukrowniami bardzo zdekapitalizowanymi, sprzed roku 1900, rzeczywiście założyły spółkę na zasadach joint-ventures, z kapitałem mieszanym. Rzeczywiście, kapitał tej spółki wynosi 105 tys. dolarów. Ale jest jeden drobny szczegół, mianowicie zarówno strona polska, jak i strona brytyjska wniosły wartości gotówkowe, natomiast nikt nie wniósł aportu rzeczowego, jakim mogła być cukrownia lub teren, na którym cukrownia stoi. Zarówno cukrownia, jak i teren, na którym cukrownia stoi, zostały wydzierżawione nowo powstałej spółce. Spółka będzie więc to dzierżawić, wkładając w jedną z tych cukrowni — nie wiem już, w którą, bo nie znam szczegółów, nie mam tutaj materiałów — w najbliższych trzech latach 10 mln dolarów na doinwestowanie tych dwóch przedsiębiorstw. Jeżeli dobrze pamiętam, jedną z tych cukrowni jest cukrownia „Ostrowice”, a drugiej nazwy nie pamiętam.</u>
          <u xml:id="u-265.5" who="#MichałWojtczak">Oczywiście, jest pytanie — co dalej? Z punktu widzenia interesów zarówno polskiego przemysłu przetwórczego generalnie, jak i przemysłu cukrowniczego w szczególe, będziemy w dalszym ciągu myśleć o tym, żeby do Polski ściągać kapitał zagraniczny. Wynika to z dwóch faktów. Po pierwsze, ze względów kapitałowych, środków na doinwestowanie przemysłu, na jego modernizację, po drugie — ze względu na ściąganie nowych technologii.</u>
          <u xml:id="u-265.6" who="#MichałWojtczak">Jeżeli jesteśmy akurat przy przemyśle cukrowniczym, w Polsce nikt praktycznie nie produkuje urządzeń, systemów, technologii dla przemysłu cukrowniczego. Polski przemysł cukrowniczy nie dysponuje możliwościami zainwestowania w tak radykalny sposób, żeby w najbliższym czasie doinwestować przynajmniej te dwadzieścia kilka cukrowni, które uznaliśmy za niedoinwestowane.</u>
          <u xml:id="u-265.7" who="#MichałWojtczak">W wypadku tych dwóch cukrowni stało się tak, że rzeczywiście kapitał strony zachodniej, strony brytyjskiej, przekracza 50% i wynosi 51%. Ale — jak już powiedziałem — jest to wyłącznie układ kapitałowy, a nie układ aportowy, nie wnosimy tam żadnej nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-265.8" who="#MichałWojtczak">Zdaję sobie sprawę, jak duże rozdrażnienie może w Polsce wywoływać sprawa tworzenia przedsiębiorstw z kapitałem mieszanym, bądź możliwości wykupu przedsiębiorstw. Autentycznym problemem jest możliwość wyceny i rzeczywiście realność tej wyceny.</u>
          <u xml:id="u-265.9" who="#MichałWojtczak">Prowadzi się dalsze rozmowy, ale przy tych rozmowach warunkiem wyjścia jest to, żeby strona polska miała rzeczywiście kontrolę nad przedsiębiorstwem z kapitałem mieszanym i posiadała przynajmniej minimalną wartość kontrolną, czyli 51% ze strony polskiej.</u>
          <u xml:id="u-265.10" who="#MichałWojtczak">Jeszcze chciałem powiedzieć jedną rzecz, świadczącą o skali tego przedsięwzięcia, o tym że nie jest to rzeczywiście rzecz wielka. W chwili obecnej wydajność tych cukrowni wynosi ok. 10 do 12 tys. ton cukru rocznie, co z punktu widzenia wielkości cukrowni jest niewielkim przedsięwzięciem. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-266">
          <u xml:id="u-266.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo panu ministrowi,</u>
          <u xml:id="u-266.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pana posła Włodzimierza Wiertka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-267">
          <u xml:id="u-267.0" who="#WłodzimierzWiertek">Przepraszam, Panie Ministrze, ale z przykrością muszę sprostować pewne sprawy. Sądzę, że Pan powinien więcej wiedzieć na temat cukrowni, na temat układów handlowych, na temat transakcji niż ja, rolnik i poseł. Ja tylko mogę stwierdzić tutaj, w obecności Wysokiego Sejmu, pewne fakty, które są niezaprzeczalne. Jeżeli chodzi o inwestycje, jeżeli chodzi o modernizację, to modernizacja tych dwóch wyżej wymienionych cukrowni polega na tym, że mają być zdemontowane dwie stare cukrownie w Wielkiej Brytanii i stare maszyny przetransportowane do Polski.</u>
          <u xml:id="u-267.1" who="#WłodzimierzWiertek">Natomiast jeśli chodzi, Panie Ministrze, o cukrownie kieleckie, to ja mogę z tego miejsca i z tej trybuny stwierdzić, że mieszkam w obrębie starej cukrowni założonej w czasie zaboru w roku 1845. Przetrwała ona różne koleje losu, a ostatnio jest nowoczesna, zmodernizowana, wyposażona w najlepszy sprzęt firmy zachodnioniemieckiej, łącznie z oczyszczalnią ścieków. Sprzedaż lub udział tych cukrowni obcemu kapitałowi przy takim proponowanym wskaźniku, jak przed chwilą te cukrownie toruńskie, jest nie do pomyślenia i nie do zrealizowania. I dopóki my będziemy tu posłami, to będziemy tych idei bronić. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-268">
          <u xml:id="u-268.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-268.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Pan minister jeszcze chce mówić?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-269">
          <u xml:id="u-269.0" who="#MichałWojtczak">Jeszcze raz chciałbym jedną rzecz podkreślić i chciałbym, żeby to wreszcie było zrozumiane. Żaden element, żadna śrubka z tej cukrowni nie przechodzi na własność żadnego innego podmiotu gospodarczego, jakim są cukrownie toruńskie. Cukrownie te są dzierżawione. Na razie jest umowa 5-letnia i strona brytyjska wnosi kapitał, jak już wspomniałem, wartości około 10 mln dolarów, natomiast nie staje się żadnym właścicielem tych cukrowni.</u>
          <u xml:id="u-269.1" who="#MichałWojtczak">Tak że bez względu na to, czy są one doinwestowane w taki czy inny sprzęt, okres eksploatacji tych cukrowni wynosi 5 lat. Natomiast cukrownia w dalszym ciągu pozostaje w pełni własnością cukrowni toruńskich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-270">
          <u xml:id="u-270.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo — panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-271">
          <u xml:id="u-271.0" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Co prawda sprawozdaję ustawę Prawo dewizowe, ale chciałbym zabrać głos w dyskusji, która się toczy na temat inwestycji zagranicznych. Byłem przewodniczącym zespołu, w którym te sprawy były rozpatrywane, w związku z tym uważam, że należy się wyjaśnienie Wysokiej Izbie. Ta dyskusja chociażby pokazuje, jak skomplikowana to materia i jaką mamy hipotekę, jeśli chodzi o politykę w stosunku do inwestycji zagranicznej. Stąd nasza wstrzemięźliwość w zespole, ażeby nie przesądzać całej ustawy, a skupić się tylko na przedłożeniu, które rząd zrobił nam na wyjściu. Natomiast niewątpliwie stoi przed nami wielkie zadanie sprecyzowania polityki stosunku do kapitału zagranicznego, określenia jego miejsca, roli i funkcji jako instrumentu realizacji naszych narodowych interesów. I to jest moja odpowiedź jako przewodniczącego podkomisji, która zajmowała się problemami joint- ventures, dlaczego nie poszliśmy szybko, głęboko i być może głupio w nowelizację ustawy, o którą nas nikt nie prosił i na co mieliśmy tylko 2 dni. To jest pierwszy komentarz.</u>
          <u xml:id="u-271.1" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Natomiast chciałbym tutaj poprzeć wniosek pana posła Króla, który zgłosił symetryczną niejako poprawkę. W ustawie Prawo bankowe zostało zapisane prawo do transferu 15% zysku bez zezwolenia ponad przewyżkę zysku i importu nad eksportem. I tutaj uważam, że jest to słuszne i że taki wniosek możemy poprzeć. Natomiast co do zapisania tzw. klauzuli niemieckiej, która by przesądzała, że w 1997 r. każde przedsiębiorstwo, nawet nie eksportujące, mogłoby cały zysk transferować, to odmówiliśmy takiego zapisu z jednego prostego powodu — nikt nie był w stanie nam powiedzieć, o jakie wielkości mogłoby tutaj chodzić w roku 1996. Czy to będą miliony, czy to będą miliardy.</u>
          <u xml:id="u-271.2" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Chciałbym przypomnieć, że po roku 1996 przypada okres spłaty naszych przełożonych długów bądź obsługi długów. I wtedy, jeżeli zbiegłyby się te dwie spłaty — tj. transfer, który byśmy sobie teraz zapisali 100% od działalności kierowanej na rynek wewnętrzny, plus obsługa długów — to mogłyby wyjść takie wielkości, którym nie moglibyśmy sprostać.</u>
          <u xml:id="u-271.3" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Chciałbym tutaj przypomnieć, może jako analogię, że podpisaliśmy takie zobowiązanie przy naszym akcesie do GATT, generalnego porozumienia w sprawie ceł i taryf. Tam podpisaliśmy, że będziemy co roku zwiększali nasz import o 7%. Oczywiście, od roku 1981 nie byliśmy w stanie tego wykonywać i w związku z tym wszystkie restrykcje, które spotkały nasz kraj, były praktycznie legalne, niezależnie od innych, politycznych przyczyn. Ale to była podstawa. Właśnie taki jeden pusty zapis, który wygląda bezpiecznie, za kilka lat może się okazać nie do zrealizowania.</u>
          <u xml:id="u-271.4" who="#AndrzejWieczorkiewicz">Dlatego uważam, że na początek zapis transferu 15% zysku jest racjonalny. Wyda je mi się, że po określeniu polityki w stosunku do kapitału zagranicznego, która będzie musiała być wypracowana... Komisja Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej, której przewodniczę, na styczeń zaplanowała pierwszą debatę. Wstępne rozmowy już na ten temat mamy rozpoczęte i sądzę, że będziemy mogli Wysokiej Izbie, po porozumieniu z rządem, przedstawić całościowe przedłożenie. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-272">
          <u xml:id="u-272.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-272.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dalszy ciąg pytań i wystąpienie pana prezesa Narodowego Banku Polskiego będzie miało miejsce po przerwie.</u>
          <u xml:id="u-272.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie przedstawi oświadczenie pan poseł Krzysztof Czereyski.</u>
          <u xml:id="u-272.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, panie pośle, tylko w miarę krótko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-273">
          <u xml:id="u-273.0" who="#KrzysztofCzereyski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ostatnio dużo dyskutujemy na tematy gospodarcze, często też spoglądamy za granicę, zwłaszcza na Zachód, z nadzieją, że przyjdzie stamtąd pomoc. Oczekujemy tej pomocy, czasami narzekamy, że nie przychodzi dość szybko i w takiej ilości, jak byśmy sobie tego życzyli. Ale jeżeli dzisiaj ośmielam się zabrać Wysokiej Izbie nieco czasu, to dlatego, że istnieje dziedzina, w której ta pomoc trwa od lat i jest bardzo owocna. Mam na myśli dary, jakie otrzymuje polska służba zdrowia. Jest to akcja na bardzo dużą skalę i dociera do większości naszych placówek. Mają one różną formę. Bywają te spektakularne, kiedy to przekazywane jest polskiej klinice jakieś kosztowne urządzenie, nieraz przy udziale dostojników Kościoła. Takie wydarzenia odnotowują nawet nasze mass media. Ale są też bardzo liczne, często bezimienne transporty z lekami czy sprzętem jednorazowego użytku, czyli z tym, czego brak najbardziej odczuwamy w naszej służbie zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-273.1" who="#KrzysztofCzereyski">I chcę tutaj zwrócić się nie do pracowników naszej służby zdrowia, bo my to znamy z własnego doświadczenia, ale do wszystkich naszych aktualnych i potencjalnych pacjentów, tych zgromadzonych na tej sali, jak i tych, którzy nas oglądają w telewizji. Proszę państwa, jeżeli ktoś z państwa był ostatnio w szpitalu i miał wkłutą do żyły kaniulę plastykową, a nie był dziobany kilka razy dziennie stalową igłą, to często ta kaniula pochodziła z darów. Jeżeli ktoś z państwa musiał być operowany, niech wie, że często rękawiczki czy materiał, którego używał chirurg, pochodziły z darów. Jeżeli ktoś z państwa miał wykonane badanie gastroskopowe czy ultrasonograficzne w swoim szpitalu rejonowym i nie musiał z tego powodu jeździć do ośrodka akademickiego, to był to sprzęt pochodzący często z darów.</u>
          <u xml:id="u-273.2" who="#KrzysztofCzereyski">Oczywiście, mógłbym długo wyliczać, ale nie jest to moim celem. Jest to nawet w pewnym sensie dla nas sytuacja krępująca, a czasem wręcz niezrozumiała. Poprzednie ekipy rządzące też starały się całej sprawy albo w ogóle nie dostrzegać, albo ją minimalizować, a w każdym razie nie dopuszczać do publicznego wyrażenia wdzięczności ofiarodawcom.</u>
          <u xml:id="u-273.3" who="#KrzysztofCzereyski">Dlatego uważam, że winniśmy tę sytuację zmienić. To znaczy z jednej strony dążyć do uzdrowienia naszej gospodarki lekiem, a z drugiej proponuję, abyśmy właśnie my, posłowie Sejmu X kadencji, jako wybrani przedstawiciele społeczeństwa, które z tej pomocy korzysta, przesłali stosowne podziękowanie na ręce parlamentów państw ofiarodawców. Uważam, że jako taki akcent w kończącym się roku byłoby to wskazane.</u>
          <u xml:id="u-273.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-273.5" who="#KrzysztofCzereyski">Pozwoliłem sobie przygotować tekst, który państwu przedstawię. Jeżeli Wysoka Izba uzna to za stosowne, to uważam, że należałoby tym krajom przesłać takie podziękowanie.</u>
          <u xml:id="u-273.6" who="#KrzysztofCzereyski">„Posłanie posłów na Sejm X kadencji do parlamentów krajów zachodnich organizujących pomoc dla polskiej służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-273.7" who="#KrzysztofCzereyski">Od szeregu lat polska służba zdrowia wspomagana jest w formie darów, które napływają do nas z różnych krajów. Jest to nieraz kosztowna i skomplikowana aparatura, ale głównie leki i sprzęt jednorazowego użytku. Dary te są pomocą dla tysięcy pacjentów, którzy bezpośrednio z nich korzystają. Ułatwiają również pracownikom służby zdrowia wykonywanie ich niełatwych obowiązków. Pochodzą one od różnych organizacji społecznych, komitetów pomocy, ale przede wszystkim są owocem hojności i ofiarnej pracy wielu, często anonimowych ludzi, którzy rozumieją nasze potrzeby i darzą nas sympatią.</u>
          <u xml:id="u-273.8" who="#KrzysztofCzereyski">Wartość materialna tej pomocy sięga wielu milionów dolarów, ale ma i inną, bezcenną wartość, jako dowód ludzkiego serca i międzynarodowej solidarności.</u>
          <u xml:id="u-273.9" who="#KrzysztofCzereyski">Zdając sobie z tego sprawę, posłowie na Sejm X kadencji przesyłają na ręce parlamentów krajów, skąd nadchodzi pomoc, wyrazy wdzięczności oraz wiary, że kryzys, jaki przeżywamy, minie bezpowrotnie, a pozostanie jedynie pamięć oraz więzi przyjaźni, jakie przy okazji organizowania tej pomocy mogły się zawiązać”.</u>
          <u xml:id="u-273.10" who="#KrzysztofCzereyski">Mam listę 14 krajów, to są kraje, o których ja wiem, że stamtąd ta pomoc pochodzi. Oczywiście, jest to lista otwarta. Gdyby ktoś z państwa chciał jakiś kraj dopisać, to — oczywiście — bardzo proszę. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-273.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-274">
          <u xml:id="u-274.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję, Panie Pośle. Sądzę, że przekaże pan to na ręce pana marszałka Sejmu Mikołaja Kozakiewicza, łącznie z tą listą krajów.</u>
          <u xml:id="u-274.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła sekretarza o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-275">
          <u xml:id="u-275.0" who="#RadosławGawlik">Dwa komunikaty.</u>
          <u xml:id="u-275.1" who="#RadosławGawlik">Członkowie podkomisji gospodarki morskiej — spotkanie w czasie najbliższej przerwy w sali nr 118. Serdecznie zapraszam pana ministra Jana Kuligowskiego. Podpisał przewodniczący Stefan Gębicki.</u>
          <u xml:id="u-275.2" who="#RadosławGawlik">Ale tu, widzę, jest pewna zbieżność. Po ogłoszeniu przerwy odbędzie się spotkanie klubów PSL i PSL „Odrodzenie” również w sali nr 118. Tam była chyba inna propozycja, chyba sala nr 106. Nie wiem, te dwie grupy muszą się jakoś dogadać. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-276">
          <u xml:id="u-276.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-276.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Ogłaszam przerwę do godziny 18.45. W przerwie proszę panów posłów, panów posłów sprawozdawców i panów posłów wnioskodawców, aby sprecyzowali wnioski konieczne do przegłosowania ustaw.</u>
          <u xml:id="u-276.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 10 do godz. 18 min. 55)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-277">
          <u xml:id="u-277.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-277.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie proszę o zabranie głosu pierwszego zastępcę prezesa Narodowego Banku Polskiego Andrzeja Olechowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-278">
          <u xml:id="u-278.0" who="#AndrzejOlechowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem się krótko wypowiedzieć w dwóch sprawach, a mianowicie: zabezpieczenia i technicznej realizacji operacji wymienialności. Świadomie używam słowa „operacja”, ponieważ z perspektywy banku jawi się to jako poważne przedsięwzięcie techniczne.</u>
          <u xml:id="u-278.1" who="#AndrzejOlechowski">Ostrożni mężczyźni, jak Panowie wiedzą, noszą zarówno pasek, jak i szelki. Banki należą do ostrożnych instytucji z definicji. W związku z tym słowo „zabezpieczenie” jest nam bardzo bliskie, tak samo bliskie jak panu posłowi, który podniósł tę kwestię. Nie mogę oczywiście, udzielić informacji, że mamy dokładnie tych miliardów czy milionów dolarów w kasetce tyle a tyle. Tym bardziej że są to sprawy naprawdę, proszę wierzyć, trudne do zdefiniowania, ponieważ rezerwy dewizowe państwa i banków nie są trzymane w formie gotówki w kasie i nie można ich wyciągnąć z dnia na dzień. Moglibyśmy tylko określać to jako pierwsza linia, druga linia, trzecia linia tych rezerw. Ale potwierdzam absolutnie to, co powiedział pan minister Sawicki, że jest tych pieniędzy tyle, że wystarczy, aby przetrzymać półtora mniej więcej miesiąca, gdyby w ogóle nie było żadnego eksportu, natomiast gdyby import był taki duży, jak go planujemy.</u>
          <u xml:id="u-278.2" who="#AndrzejOlechowski">Jednakże chciałbym podkreślić bardzo silnie, że intencją polityki rządu i oczywiście banków nie jest to, żeby ustalić jakiś tam kurs, a następnie bronić go tak długo, dopóki nie pokaże się dno w kasie z rezerwami, i wówczas rozłożyć ręce i powiedzieć: no, to zawieszamy wymienialność. Wręcz przeciwnie. Według planów gospodarczych, rezerwy w końcu roku mają wzrosnąć. Weźmie się to z tego, że obywatele i przedsiębiorstwa — z jednej strony skuszeni stosunkowo wysokim kursem walut obcych i wysokim oprocentowaniem depozytów złotowych w bankach, a z drugiej twardą polityką pieniądza i budżetową — będą sprzedawać swoje dewizy bankowi centralnemu, który będzie je odkładał do rezerw. W ten sposób mają się zmniejszyć w ogólnej masie pieniądza w Polsce udziały depozytów dewizowych, a powiększyć udziały depozytów złotowych.</u>
          <u xml:id="u-278.3" who="#AndrzejOlechowski">Chciałem bardzo silnie podkreślić, że uważamy, iż masa krytyczna funduszu stabilizacyjnego, która pozwoli nam uruchomić operację wymienialności, winna wynosić właśnie ok. 330 mln dolarów, o których wspominał pan minister Sawicki. To jest w zasadzie wystarczające, przy założeniu, oczywiście, że ten fundusz zostanie zbudowany w ciągu stycznia do swojej deklarowanej wielkości, to znaczy do miliarda dolarów.</u>
          <u xml:id="u-278.4" who="#AndrzejOlechowski">Druga sprawa techniczna — realizacja wymienialności. Tutaj pani poseł podnosiła pytanie, jak szybko będzie to realizowane.</u>
          <u xml:id="u-278.5" who="#AndrzejOlechowski">Otóż my przywiązujemy do tego, oczywiście, dużą wagę. Nie należy się spodziewać cudów w tym sensie, że system bankowy z dnia na dzień stanie się niezwykle sprawny technicznie, ale myślę, że w tej konkretnej sprawie zaskoczymy państwa. Otóż chcielibyśmy, żeby obywatele odczuli fakt, że ich złotówki uległy dość poważnej jakościowej zmianie. Już od dzisiaj każda złotówka, jaką my mamy, jaką każdy z nas ma, będzie w części swojej wymienialna. Do tej pory jeden miał wymienialne złotówki, a inny miał niewymienialne złotówki. I w związku z tym chcielibyśmy mieć pewność, że każda z osób fizycznych bądź prawnych, jak ją nazywamy, będzie mogła dokonać tego prawnie jej zagwarantowanego importu. I stąd wprowadziliśmy, widzimy, system następujący. Otóż ktoś, kto nie ma dewiz, a będzie chciał kupić te dewizy na import, i w jego miejscowości nie ma banku dewizowego, zwróci się do banku, nazwijmy go, złotówkowego. Złoży w nim zlecenie płatności za import z odpowiednimi dokumentami — tzn. z jakąś fakturą, rachunkiem itd., to są przepisy dzisiejsze, one to wystarczająco określają — i dokona blokady koniecznych środków zlotowych. Zostawi to zlecenie w banku, który będzie miał obowiązek, proszę zwrócić na to uwagę, dostarczyć to do najbliższego oddziału wybranego przez zleceniodawcę banku dewizowego w ciągu 5 dni. I de facto nie bardzo nas obchodzi, czy tam poczta dobrze funkcjonuje, czy nie. Przenosimy tutaj tak zwane ryzyko kursowe, to znaczy ryzyko, które może wyniknąć ze zmiany kursu w czasie trwania tej operacji. To ryzyko kursowe po 5 dniach przenosimy na bank złotówkowy. W momencie, kiedy to zlecenie dotarło do banku dewizowego, bank ma je zrealizować w normalnym terminie, ale nie dłuższym niż 3 dni.</u>
          <u xml:id="u-278.6" who="#AndrzejOlechowski">Dotychczasowe trudności z realizacją płatności wynikały nie tyle z przyczyn technicznych, co z powodu braku dewiz i płynności, natomiast dzisiaj te dewizy i tę płynność ma zabezpieczać Narodowy Bank Polski. No i tu byśmy wrócili do pierwszej części mojego wystąpienia. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-279">
          <u xml:id="u-279.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-279.1" who="#TadeuszFiszbach">Jest zgłoszenie? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-280">
          <u xml:id="u-280.0" who="#WiesławKaczmarek">Przepraszam, jeszcze raz Wiesław Kaczmarek.</u>
          <u xml:id="u-280.1" who="#WiesławKaczmarek">Po pierwsze, chciałem powiedzieć, że wycofuję swój wniosek odnośnie do zasad transferu zysku Złotowego, natomiast popieram wniosek, który proponuje pan poseł Król.</u>
          <u xml:id="u-280.2" who="#WiesławKaczmarek">Rzecz druga. Chciałbym po prostu, no nie wiem, może ja nie zrozumiałem w sumie wypowiedzi pana posła Wieczorkiewicza, ale nie zgadzam się z takim myśleniem, że to, co zaproponuje komisja sejmowa, z założenia musi być głupie.</u>
          <u xml:id="u-280.3" who="#WiesławKaczmarek">Chciałem tu postawić tylko jedno pytanie: czy rzeczą mądrą jest dzisiaj wymagać obligatoryjnie od inwestorów oceny ekonomiczno-finansowej danego przedsięwzięcia przy tak niestabilnych warunkach przepisów podatkowych? Nie uważam utrzymania tego obligatoryjnego obowiązku za rzecz mądrą.</u>
          <u xml:id="u-280.4" who="#WiesławKaczmarek">Rzecz trzecia, w kwestii MFW, odnośnie do wypowiedzi pana ministra Sawickiego. Moją intencją było to, żebyśmy w dyskusji merytorycznej, gdy brakuje argumentów, nie zasłaniali się wymogami MFW. Kropka. Ja naprawdę nie chciałbym podlegać takiej presji, którą można, na przykład, odczytać z propagandy prasy i telewizji, że jakakolwiek zmiana w proponowanym projekcie ustaw gospodarczych spowoduje reakcję domina — wszystko się zawali, więc nie róbmy tego.</u>
          <u xml:id="u-280.5" who="#WiesławKaczmarek">Natomiast pan minister Sawicki nie odpowiedział mi jasno na pytanie: jak traktujemy kapitał zagraniczny? Czy jest to interes kraju, czy nie jest? Taką odpowiedź chciałbym usłyszeć. Byłaby to też odpowiedź, powiedzmy, paragwarancji dla potencjalnych inwestorów, pokazująca intencje rządu.</u>
          <u xml:id="u-280.6" who="#WiesławKaczmarek">Pan minister Sawicki powiedział, że te propozycje znalazły akceptację Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Chciałbym, panie ministrze, przytoczyć pana wypowiedź z Komisji Nadzwyczajnej, gdzie też była prowadzona dyskusja, jak w ogóle widzimy tę sytuację i wydolność naszego systemu finansowego. Stwierdził Pan, ja to sobie zapisałem, spróbuję zacytować: „Sądzimy, że nie będzie perturbacji, ale abyśmy byli zgodni z wymaganiami Międzynarodowego Funduszu Walutowego, każdy inwestor powinien mieć prawo do transferu stuprocentowego zysku zlotowego. Lecz bilans płatniczy jest taki, jaki jest”. Pozostawiam to bez komentarza.</u>
          <u xml:id="u-280.7" who="#WiesławKaczmarek">I rzecz ostatnia, o której nie mówiłem, ale o której warto powiedzieć. Bo wielu posłów i członków rządu przekonało się o tym naocznie. będąc z wizytą Sejmu w RFN czy wicepremiera Janickiego w Austrii, gdzie spotkali się z dość jednoznaczną reakcją, i to nie kapitału polonijnego, tylko kapitału już realnego, o dużym wymiarze. Otóż wielu posłów wie, że wiele projektowanych dzisiaj konkretnych projektów inwestycyjnych, i to nie opiewających na kwoty 200, 150 tys. dolarów, tylko idących w miliony dolarów, zostało zawieszonych, odłożonych na rok czy na półtora roku. I są to ewidentne straty. Będziemy to musieli po prostu po raz kolejny odbudowywać drogą pozyskania zaufania itd. itd., że w naszym kraju jest stabilne prawo w tej sferze. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-281">
          <u xml:id="u-281.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-281.1" who="#TadeuszFiszbach">Pan minister Sawicki, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-282">
          <u xml:id="u-282.0" who="#JanuszSawicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ponieważ zostałem przywołany, więc chcę odpowiedzieć na te trzy pytania.</u>
          <u xml:id="u-282.1" who="#JanuszSawicki">Jeśli chodzi o kwestię zainteresowania kapitałem obcym, to chcę potwierdzić, że rząd i Ministerstwo Finansów są absolutnie zainteresowane przyciągnięciem kapitałów obcych do kraju, przyciągnięciem jak największej ilości tego kapitału. I właściwie te proponowane ustawy, zasady, regulacje, jak gdyby celują w tych, którzy mają przyjść. Rozumiemy, że funkcjonuje kilkaset niewielkich firm, które — być może — nie spełniły naszych oczekiwań, jeśli chodzi o import kapitału w dużej masie, natomiast chodzi nam o utworzenie takich zasad, zasad — nazwijmy to — akceptowalnych w układach międzynarodowych, w miarę cywilizowanych, które stanowiłyby w pewnym sensie zachętę dla kapitału. Ponieważ funkcjonuje on gdzie indziej, ma możliwość porównywania, czy system, w którym mu przychodzi funkcjonować, jest systemem sztucznym, podpieranym różnego rodzaju protezami lub rozwiązaniami szczególnymi, czy też jest jakimś systemem wspólnym, w którym on jako kapitał zagraniczny ma szansę funkcjonowania.</u>
          <u xml:id="u-282.2" who="#JanuszSawicki">Więc jeszcze raz potwierdzam, panie pośle, że jesteśmy jak najbardziej zainteresowani przyciągnięciem kapitału obcego.</u>
          <u xml:id="u-282.3" who="#JanuszSawicki">Jeśli chodzi o drugą sprawę, kwestię transferu zysków. Jest absolutną prawdą to, co Pan powiedział, że w koncepcji czy filozofii Prawa dewizowego mieści się swoboda transferu waluty krajowej, zysku wypracowanego w walucie krajowej nawet do 100%. Ale nie oznacza to, że takiego rodzaju rozwiązanie może być akceptowane mimo istniejącej sytuacji gospodarczej kraju, a sytuacja gospodarcza kraju jest taka, że mamy 40 mld zadłużenia i w przyszłym roku ujemny bilans bieżący w wysokości 3 mld dolarów. Trudno więc byłoby oczekiwać, aby propozycja transferu zysku mogła być propozycją 100%. Po prostu byłoby to niezgodne ze zdrową logiką i z zasadami gospodarczymi i ekonomicznymi, które będą musiały funkcjonować. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-283">
          <u xml:id="u-283.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-283.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania nad projektem ustawy Prawo dewizowe.</u>
          <u xml:id="u-283.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy Prawo dewizowe, wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Nadzwyczajną, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-283.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-283.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-283.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy Prawo dewizowe.</u>
          <u xml:id="u-283.6" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do następnych projektów ustaw.</u>
          <u xml:id="u-283.7" who="#TadeuszFiszbach">Do projektu ustawy o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne oraz ustawy o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych zgłoszony został wniosek mniejszości. Przypominam jego brzmienie.</u>
          <u xml:id="u-283.8" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-284">
          <u xml:id="u-284.0" who="#JanBielecki">W świetle konsultacji z Biurem Prawnym i po wynikach głosowania na temat opodatkowania wzrostu wynagrodzeń w 1990 r. Wysoka Izba nie musi głosować już tego wniosku mniejszościowego. Ten zapis automatycznie przejdzie do tej ustawy, do tych obydwu ustaw. W związku z tym pozostały dwie poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-285">
          <u xml:id="u-285.0" who="#TadeuszFiszbach">Dobrze. To nam ułatwia zadanie.</u>
          <u xml:id="u-285.1" who="#TadeuszFiszbach">Teraz jeśli idzie o poprawki. Zostały zgłoszone dwie. Proszę o ich przedstawienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-286">
          <u xml:id="u-286.0" who="#JanBielecki">Została przedłożona przez pana posła Kaczmarka poprawka dotycząca innej redakcji w ustawie dotyczącej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne, to jest art. 37, jak również identyczny zapis w ustawie o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych — dotycząca poszerzenia brzmienia artykułów.</u>
          <u xml:id="u-286.1" who="#JanBielecki">Panu posłowi chodziło po prostu o to, żeby po wymienieniu podatków, które płacą zagraniczne podmioty gospodarcze, dodać, z tym że i wymienić, że stawkę podatku dochodowego ustala się w wysokości 40% dochodu, z podstawy opodatkowania odlicza się wydatki służące ochronie środowiska, wydatki na budowę i modernizację budowli oraz zakup i montaż urządzeń oraz darowizny na cele społecznie użyteczne, w tym na rzecz organizacji społecznych i fundacji do wysokości nie przekraczającej 10% dochodu.</u>
          <u xml:id="u-286.2" who="#JanBielecki">W przedłożeniu Komisji Nadzwyczajnej jest po prostu odesłanie do przepisów dotyczących opodatkowania osób fizycznych i osób prawnych nie będących jednostkami gospodarki uspołecznionej. Komisji chodziło o to, że tych wszystkich podatków nie sposób jest skomentować.</u>
          <u xml:id="u-286.3" who="#JanBielecki">Pan poseł natomiast jest zdania, że kwestia podatku dochodowego jest tak ważna propagandowo i promocyjnie, że wnosi o zapisanie jej w obydwu tych ustawach. To jest treść wniosku pana posła Kaczmarka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-287">
          <u xml:id="u-287.0" who="#TadeuszFiszbach">Pan poseł Kaczmarek podtrzymuje wniosek, tak?</u>
          <u xml:id="u-287.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy w tej sprawie ktoś chciałby się wypowiedzieć?</u>
          <u xml:id="u-287.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-288">
          <u xml:id="u-288.0" who="#AlicjaKornasiewicz">Brałam udział w pracach podkomisji, jak również Komisji Nadzwyczajnej, dlatego bardzo przepraszam, ale pozwalam sobie przedłużyć tutaj dyskusję na ten temat. My dyskutowaliśmy na ten temat, czy całą tę sprawę podatku dochodowego, liczenia — jak się liczy — i wszystkich ulg powtórzyć w tej ustawie. I prawnicy z Biura Prawnego, jak i inni doradcy prawni powiedzieli, że będzie to — po pierwsze — prawnie powtórzenie dwóch jednakowych zapisów równolegle w dwóch, w tym samym czasie wydawanych ustawach.</u>
          <u xml:id="u-288.1" who="#AlicjaKornasiewicz">A po drugie — to, co proponuje pan poseł Kaczmarek, jest tylko częścią tematu polityki podatkowej. Jeśli chcemy wszystko powtórzyć, to należałoby powtórzyć również wszystkie ulgi, jakie przysługują. Czyli powtórzyć cały rozdział ulg podatku dochodowego i zwolnień, który jest w ustawie podatkowej. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-289">
          <u xml:id="u-289.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-289.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania nad poprawką wniesioną przez posła Wiesława Kaczmarka.</u>
          <u xml:id="u-289.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, kto jest za przyjęciem poprawki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-289.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-289.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-289.5" who="#TadeuszFiszbach">Poprawka została oddalona.</u>
          <u xml:id="u-289.6" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o kolejny wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-290">
          <u xml:id="u-290.0" who="#JanBielecki">Jest jeszcze drugi wniosek. Ponieważ pan poseł Kaczmarek był uprzejmy wycofać wniosek dalej idący, dotyczący zasad transferu zysku. Otóż według poprawki pana posła Króla, popartej przez grupę posłów, uzgodnionej z przedstawicielem rządu, jak również akceptowanej przez Senat i uzgodnionej z senacką Komisją Nadzwyczajną, i poprawki, która dokonuje zapisu równoległego do Prawa bankowego, gdzie państwo byliście uprzejmi zaakceptować transfer zysku w wysokości 15%... Przepraszam, dokonam pewnego skrótu, to znaczy dającej prawo do zakupienia walut obcych za złotówki, za walutę polską w wysokości do 15% w 1991 r., pan poseł Król proponuje dokonanie takie zapisu w art. 19. Uzyskalibyśmy w związku z tym w art. 19 wg druku 152 sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej na str. 5 po ust. 1, to jest zmiana trzecia, ustęp 2, który brzmiałby:</u>
          <u xml:id="u-290.1" who="#JanBielecki">„Niezależnie od uprawnienia, o którym mowa w ust. 1”, czyli o te jego zakupy z nadwyżki, „wspólnikowi zagranicznemu, począwszy od 1 stycznia 1991 r., przysługuje również prawo do zakupu w banku dewizowym waluty obcej za wypłacony mu przez spółkę zysk w wysokości 15% pozostałej kwoty zysku za uprzedni rok obrachunkowy, przenoszącej wysokość nadwyżki, o której mowa w ust. 1”.</u>
          <u xml:id="u-290.2" who="#JanBielecki">To może nie brzmi najpiękniej, ale właśnie chodzi jak gdyby o możliwość transferowania wyższej części zysku.</u>
          <u xml:id="u-290.3" who="#JanBielecki">Jeżeli Wysoka Izba zechciałaby przyjąć tę poprawkę, to wtedy konsekwentnie, ale to już jest zmiana redakcyjna, w dotychczasowym ust. 3 na str. 6, ten ustęp uzyskałby w tym momencie nr 4, trzeba byłoby dopisać: „o których mowa w ust. 1 i w ust. 2”, kiedy mówimy o możliwości przeniesienia tych kwot poprzez indywidualne zezwolenie dewizowe ministra finansów. Ale to już jest zapis techniczny, zapis redakcyjny. Istota poprawki polega na możliwości transferowania większej części zysku już w 1991 r.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-291">
          <u xml:id="u-291.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-291.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy poseł Jan Król w tej sprawie chciałby się wypowiedzieć?</u>
          <u xml:id="u-291.2" who="#TadeuszFiszbach">Nie ma zgłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-291.3" who="#TadeuszFiszbach">A zatem przystępujemy do głosowania nad tą poprawką.</u>
          <u xml:id="u-291.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za jego przyjęciem, proszę o podniesienie ręki i naciśnięcie przycisku. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-291.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-291.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-291.7" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że poprawka posła Jana Króla została przez Wysoką Izbę przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-291.8" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania nad całością projektu.</u>
          <u xml:id="u-291.9" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne oraz ustawy o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych w brzmieniu proponowanym przez Komisję Nadzwyczajną, wraz z przyjętą poprawką, zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-291.10" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-291.11" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-291.12" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne oraz ustawy o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-291.13" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do projektu ustawy Prawo celne.</u>
          <u xml:id="u-291.14" who="#TadeuszFiszbach">Do tego projektu zgłoszona została jedna poprawka.</u>
          <u xml:id="u-291.15" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sprawozdawcę Jerzego Zimowskiego o przedstawienie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-292">
          <u xml:id="u-292.0" who="#JerzyZimowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie tyle została zgłoszona poprawka, co poseł pan Jerzy Dyner zgłosił wątpliwości co do tego, jak wygląda sprawa premii dla funkcjonariuszy celnych. Sprawa premii jawiła się jak duch stryja Bartłomieja, ilekroć rozmawialiśmy o Prawie celnym. No, myślałem, że już na tej sali będziemy od tego wolni, ale wypłynęła ona i tu.</u>
          <u xml:id="u-292.1" who="#JerzyZimowski">Na te wątpliwości odpowiedziałbym tak. Po pierwsze, ustawa da możliwość utworzenia specjalnego funduszu pochodzącego z opłat celnych, opłat manipulacyjnych i opłat manipulacyjnych dodatkowych. Będzie to fundusz specjalny, poza budżetem państwa. Dwa — tym funduszem będzie dysponował minister współpracy z zagranicą. I trzy — będzie dysponował według swojego uznania, w tym także w takich kierunkach, jakie uzna za stosowne. Także w takich kierunkach, jakie przewidywał art. 114 w przedłożeniu rządowym. Czyli będą mogły być zaspokojone roszczenia czy potrzeby funkcjonariuszy urzędów celnych, o których obronę troszczy się pan poseł. Tyle bym wyjaśnił w odpowiedzi na to pytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-293">
          <u xml:id="u-293.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-293.1" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym zapytać pana posła Dynera, czy wyjaśnienie to uznaje za zadowalające.</u>
          <u xml:id="u-293.2" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Dyner: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-293.3" who="#TadeuszFiszbach">Tak. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-293.4" who="#TadeuszFiszbach">Pytanie kieruję do posła sprawozdawcy, gdyż — o ile mi wiadomo — zgłaszana była również poprawka przez posła w czasie przedstawiania. Prosiłbym o jej przypomnienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-294">
          <u xml:id="u-294.0" who="#JerzyZimowski">Przepraszam bardzo. Jeszcze zostały zgłoszone tu poprawki, które odczytałem, do poprawionego tekstu, który państwo tutaj mają przed sobą na pulpitach. Po prostu wnoszę o przegłosowanie projektu rządowego z poprawkami redakcyjnymi zawartymi w dzisiejszym przedłożeniu Komisji Nadzwyczajnej, czyli z tymi poprawkami, które dzisiaj odczytałem, dla zachowania toku legislacyjnego tutaj na sali.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-295">
          <u xml:id="u-295.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-295.1" who="#TadeuszFiszbach">Przyjmujemy wyjaśnienie posła sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-295.2" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-295.3" who="#TadeuszFiszbach">A zatem przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-295.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy Prawo celne, wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Nadzwyczajną, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-295.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-295.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-295.7" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę Prawo celne.</u>
          <u xml:id="u-295.8" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej o rządowych projektach ustaw:</u>
          <u xml:id="u-295.9" who="#TadeuszFiszbach">1) o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania;</u>
          <u xml:id="u-295.10" who="#TadeuszFiszbach">2) o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ustawy o zobowiązaniach podatkowych, w części dotyczącej ustawy o zobowiązaniach podatkowych (druki nr 121, 85 i 157).</u>
          <u xml:id="u-295.11" who="#TadeuszFiszbach">Głos ma pan poseł sprawozdawca Marek Pol.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-296">
          <u xml:id="u-296.0" who="#MarekPol">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę na wstępie swojego wystąpienia podkreślić, iż projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania, który to projekt z upoważnienia komisji powołanej przez Wysoką Izbę mam zaszczyt prezentować, nie jest reformą polskiego prawa podatkowego. Na taką reformę, według deklaracji obecnego rządu — a przypomnę, że i poprzedni rząd to deklarował — będziemy musieli, niestety, poczekać do 1 stycznia 1991 r. I z tą świadomością pracowały nad projektem przedkładanej ustawy zarówno komisja, jak i wcześniej podkomisja.</u>
          <u xml:id="u-296.1" who="#MarekPol">Nie jest ta ustawa również sednem rozważanego przez Wysoką Izbę pakietu ustaw wprowadzających zmiany gospodarcze w kraju. Zmiany w ustawach, 11 ustawach podatkowych, mają charakter wspomagający procesy zawarte w programie rządu, wspomagający procesy w tym zakresie, w którym zmierzamy do ograniczenia inflacji, zmierzamy do stworzenia zrębów rynku poprzez ograniczenie popytu osób fizycznych i prawnych.</u>
          <u xml:id="u-296.2" who="#MarekPol">Poza jednoznacznymi przesądzeniami w tej ustawie, jednoznacznie przesądzającymi decyzjami, zakres zmian, które są podjęte w ustawie, daje rządowi narzędzie dla realizacji założonych przez siebie celów w programie gospodarczym. I kwestia wykorzystania tego narzędzia jest sprawą rządu.</u>
          <u xml:id="u-296.3" who="#MarekPol">Chcę przypomnieć, iż projekt przedkładanej ustawy zawiera w sobie zmiany 11 ustaw podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-296.4" who="#MarekPol">Są to: ustawa o podatku dochodowym, ustawa o podatku obrotowym, ustawa o ulgach podatkowych z tytułu inwestycji, ustawa o opodatkowaniu jednostek gospodarki uspołecznionej, o podatku od spadków i darowizn, o podatku rolnym, o podatkach i opłatach lokalnych, o jednostkach innowacyjno-wdrożeniowych, o podatku dochodowym od osób prawnych, o opłacie skarbowej i, ostatnia, o zobowiązaniach podatkowych. Chcę tutaj przypomnieć, iż ta ostatnia zmiana w ustawie, z druku 35, została przez Wysoką Izbę skierowana do trzech stałych komisji sejmowych wraz z ustawą zmieniającą ustawę o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.</u>
          <u xml:id="u-296.5" who="#MarekPol">Rzetelne podejście Komisji Nadzwyczajnej i czas, którym dysponowała, nie pozwalały jej zająć się szczegółowo ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Przypomnę, jest tam zapisanych ok. 110 zmian. Zdecydowaliśmy się pracować w trybie szczególnym nad ustawą o zobowiązaniach podatkowych tylko dlatego, iż praktycznie ustawa ta jest ściśle merytorycznie związana z całym zmienianym pakietem ustaw.</u>
          <u xml:id="u-296.6" who="#MarekPol">Wszystkie zmiany zawarte w ustawach, w tych 11 zmienianych ustawach, praktycznie można zgrupować w kilka punktów. Otóż, mają one na celu działania porządkujące prawo podatkowe, mają na celu regulacje dostosowujące zapisy wartościowe do poziomu inflacji istniejącej i przewidywanej w przyszłym roku. Mają za zadanie dostosowanie treści zmienionych ustaw do treści ustaw, dyskutowanych czy uchwalonych już w pakiecie, czy też uchwalonych wcześniej przez Wysoką Izbę. Wreszcie mają za zadanie wykonanie kolejnego, i to dość znacznego kroku do ujednolicenia zasad podatkowych wszystkich sektorów gospodarczych. Przy czym chcę tu wyraźnie podkreślić — chodzi o ujednolicenie na szczeblu ustaw. Decyzje podatkowe i wysokość podatków oraz sposób ich poboru regulowany jest również całym szeregiem aktów wykonawczych, rządowych. Ustawy dają rządowi narzędzie do odpowiedniej regulacji, a sprawa prawidłowości ustalania wysokości obciążeń, sprawa prawidłowości pomiaru dochodu oraz ściągania ewentualnie z tych, którzy na dobro publiczne świadczyć nie chcą, jest prawem i obowiązkiem rządu.</u>
          <u xml:id="u-296.7" who="#MarekPol">Wreszcie zmiany w 11 ustawach mają na celu zwiększenie fiskalizmu podatkowego. Cel fiskalny przejawia się tutaj w dwóch grupach zagadnień, a mianowicie: w wycofywaniu się i ograniczaniu ulg podatkowych oraz podnoszeniu niektórych stóp opodatkowania. To są podstawowe cele, które miały spełnić wszystkie te ustawy łącznie, wszystkie zmiany w tych 11 ustawach.</u>
          <u xml:id="u-296.8" who="#MarekPol">Ja chcę się przed Wysoką Izbą zastrzec, iż nie zamierzam szczegółowo omawiać zmian dokonanych we wszystkich 11 ustawach. Chcę tylko powiedzieć, iż podkomisja pracowała nad tymi zmianami około trzydziestu kilku godzin, a komisja radziła kilka godzin. Gdybyśmy chcieli precyzyjnie przedstawiać wszystkie, trwałoby to niezwykle długo.</u>
          <u xml:id="u-296.9" who="#MarekPol">Chcę powiedzieć również, iż bardzo wyczerpujące są materiały uzasadniające, załączone do pierwotnego projektu zmian w tych 11 ustawach. Były one dostarczone Wysokiej Izbie, w związku z tym czuję się zwolniony od wielu wyjaśnień.</u>
          <u xml:id="u-296.10" who="#MarekPol">Pomimo tylu godzin pracy nie ustrzegliśmy się błędów formalnych, które zostały dostrzeżone na etapie redakcji samego sprawozdania z pracy Komisji Nadzwyczajnej. Wobec czego pozwolę sobie od razu posłom, którzy śledzą bardzo szczegółowo tę ustawę, sprostować te błędy w tekście.</u>
          <u xml:id="u-296.11" who="#MarekPol">Otóż na str. 20 w artykule zmieniającym ustawę o opodatkowaniu spadków i darowizn zakradł się błąd cyfrowy w tabeli umieszczonej pod 2 punktem, która ma tytuł: „Od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej”. W piątym wierszu, lewa kolumna, przy samym brzegu strony, kwota 13 800 winna być zastąpiona kwotą 13 600. Jeżeli ktoś wczytał się szczegółowo w tabelę, doszedł do tego, iż był tam zapis 13 800 zupełnie nielogiczny. Na str. 36 zakradł się błąd praktycznie formalny, ale równocześnie merytoryczny. Komisja z pełną świadomością w punkcie 9, którego treść w maszynopisie, którym dysponuje Wysoka Izba, brzmi: „budynki wpisane do rejestru zabytków” itd. dopisała za słowem „budynki” słowa „i grunty”. Wyjaśnię tę zmianę jako zmianę wprowadzoną przez komisję nieco później.</u>
          <u xml:id="u-296.12" who="#MarekPol">To są dwie poprawki formalne, które prosiłbym, aby nanieść w tekście.</u>
          <u xml:id="u-296.13" who="#MarekPol">Wierzę, iż nie popełniliśmy więcej błędów, jakkolwiek przy tej liczbie zapisów i przy tym tempie pracy... Naszą intencją było jak najdokładniej przeanalizować wszystkie ustawy. Wierzę, iż ustrzegliśmy się takich błędów, chociaż 100% gwarancji przy tak krótkim czasie nie ma.</u>
          <u xml:id="u-296.14" who="#MarekPol">Przechodząc do poszczególnych ustaw, po kilka zdań na temat każdej z nich.</u>
          <u xml:id="u-296.15" who="#MarekPol">Art. 1 mówi o zmianie ustawy o podatku dochodowym. Dotyczy dochodów od osób, dochodów osiąganych przez osoby fizyczne. Jedyną poważniejszą kontrowersją, która była dyskutowana i w podkomisji i w czasie obrad komisji jest sprawa zwolnienia od podatku dochodowego przychodów ze sprzedaży akcji i obligacji. Projekt rządowy przewidywał, iż zwolnienie to będzie dotyczyć lat 1990–1995, czyli było to zwolnienie 6-letnie, zapisane w ustawie. Dłuższa dyskusja, która wywiązała się na ten temat w podkomisji i komisji, doprowadziła do ostatecznego sformułowania tego zapisu bez określania lat. Doszliśmy jako komisja do wniosku, iż sztywne określenie tak długiego okresu czasu przy tak nie sprecyzowanym scenariuszu rozwoju rynku kapitałowego w Polsce oraz możliwych wypaczeniach i patologiach tego rynku, które w pierwszym okresie mogą występować i spotkać się z bardzo różną reakcją społeczną, byłoby nieszczęśliwe. Zapis, który nie określa lat, jest nadal bodźcem do rozwijania rynku kapitałowego, ponieważ zwalnia całkowicie jedną z nielicznych grup dochodów od podatku dochodowego, natomiast pozwala wydłużać lub ewentualnie skracać — w zależności od powstającej sytuacji — okres tego zwolnienia.</u>
          <u xml:id="u-296.16" who="#MarekPol">Art. 2 obejmuje zmiany w ustawie o podatku obrotowym. Ustawa ta również dotyczy osób fizycznych, dotyczy też osób prawnych nie będących jednostkami gospodarki uspołecznionej oraz obejmuje inne jednostki nie posiadające osobowości prawnej.</u>
          <u xml:id="u-296.17" who="#MarekPol">Pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na wprowadzenie delegacji dla ministra finansów, który w porozumieniu z ministrem współpracy gospodarczej z zagranicą może objąć podatkiem obrotowym niektóre towary sprowadzane lub nadesłane z zagranicy dla osób fizycznych do kraju. Może objąć również pewne towary będące przedmiotem eksportu. Jest to nowość w polskim ustawodawstwie podatkowym. Nie było to specjalnym przedmiotem dyskusji komisji, ale komisja i poszczególne resorty dyskutowali nad sprawą terminów wprowadzenia tego zapisu. Problem polega na tym, iż podatek obrotowy od towarów importowanych przez osoby fizyczne określony przez ministra finansów i współpracy gospodarczej z zagranicą ma być pobierany bezpośrednio na granicy przez urzędy celne. Problem był techniczny, został rozstrzygnięty ostatecznie w ten sposób, iż to opodatkowanie, iż ustawa w tym zakresie wchodzi od 1 stycznia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-296.18" who="#MarekPol">Art. 3 uchyla ustawę o ulgach podatkowych z tytułu inwestycji. Chcę podkreślić, iż jedyną praktycznie grupą objętą tą ustawą — chodzi o ulgi 50% z tytułu nakładów na inwestycje — były osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Praktycznie obejmowało to tych, którzy prowadzili działalność gospodarczą na prawach rzemiosła. Jest to, zgodnie z wyjaśnieniami rządu, które komisja przyjęła, element polityki odchodzenia od subwencji i ulg inwestycyjnych dla celów nadrzędnych. a takim jest sam program.</u>
          <u xml:id="u-296.19" who="#MarekPol">Art. 4 zmienia ustawę o opodatkowaniu jednostek gospodarki uspołecznionej. Chcę podkreślić, że liczba ustaw w tej sprawie — opodatkowania jednostek gospodarki uspołecznionej i nieuspołecznionej — wskazuje, jak złożone i niejednolite jest to ustawodawstwo.</u>
          <u xml:id="u-296.20" who="#MarekPol">Otóż projekt jest zbliżony do zmian w ustawie o podatku obrotowym, praktycznie głównie te sprawy reguluje w jednostkach gospodarki uspołecznionej. Chcę zwrócić uwagę na wprowadzenie podatku obrotowego od towarów sprowadzanych dla sprzedaży w eksporcie wewnętrznym, a także, analogicznie jak osób fizycznych, niektórych towarów przeznaczonych na eksport. Podatek obrotowy od towarów przewidzianych na eksport jest swego rodzaju próbą zastąpienia administracyjnego ograniczania eksportu niektórych towarów elementem bardziej ekonomicznym, jakim są podatki.</u>
          <u xml:id="u-296.21" who="#MarekPol">Projekt rządowy i przyjęty przez Komisję przewiduje m.in. skreślenie art. 22. Artykuł ten jest na str. 16. Ponieważ jest zgłoszony w stosunku do tego zapisu wniosek mniejszości, wynikający z uchwały Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, wobec tego pozwolę sobie to omówić bardziej szczegółowo.</u>
          <u xml:id="u-296.22" who="#MarekPol">Art. 22 gwarantował obniżenie podatku obrotowego od sprzedaży wyrobów wytwarzanych przy użyciu odpadów zamiast surowca pełnowartościowego. Obniżeniu ulega podatek obrotowy proporcjonalnie do udziału surowca odpadowego w ogólnej masie surowca zużywanego do produkcji wyrobu.</u>
          <u xml:id="u-296.23" who="#MarekPol">Uzasadnienie, które przedstawił rząd, uchylając tę ulgę, brzmiało, iż jest to element generalnego odchodzenia od subwencjonowania i ulg i oparcie każdej działalności na w miarę jednolitych zasadach ekonomicznych. Drugim uzasadnień był fakt, iż korzyści, które musi przynosić produkcja z odpadu jako surowca bardzo taniego, przy ogólnym wzroście cen surowców i zwiększeniu znacznie konkurencji rynkowej, są wystarczającym argumentem na to, aby z takiego surowca odpadowego produkować.</u>
          <u xml:id="u-296.24" who="#MarekPol">Z tą argumentacją zgodziła się większość członków komisji w głosowaniu, pomimo że odmiennego zdania była cytowana przed chwilą komisja sejmowa. Zobowiązany jestem przedstawić wniosek tejże komisji i w tej chwili to czynię.</u>
          <u xml:id="u-296.25" who="#MarekPol">Otóż Komisja Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa wnioskuje, aby pozostawić art. 22 ust. 1, 2 i 4, a więc praktycznie te ulgi, o których wspominałem, argumentując, że ranga, jaką dla środowiska i warunków życia obywateli w tym kraju ma likwidacja odpadów poprzez ich produkcyjne wykorzystanie, jest tak duża, iż skreślenie tego artykułu jest nieuzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-296.26" who="#MarekPol">Chcę zwrócić uwagę, iż komisja podjęła również decyzję o likwidacji w ustawodawstwie, w prawie podatkowym, pojęcia dóbr i usług luksusowych. Nie miało to większego merytorycznego znaczenia, natomiast wyszliśmy z założenia, że załącznik do tejże ustawy, która jest w tej chwili omawiana, załącznik zawierający wykaz tych dóbr, jest pewnego rodzaju anachronizmem, a płynność pojęcia „luksus” w obecnych warunkach gospodarczych jest na tyle duża, iż nie ma większego uzasadnienia tego typu wyszczególnienie.</u>
          <u xml:id="u-296.27" who="#MarekPol">Art. 5 mówi o podatku od spadków i darowizn. Ustawa w obecnym brzmieniu dotyczy wyłącznie osób fizycznych, ma znaczenie porządkujące, łagodzące obciążenia podatkowe. Jest to chyba najsympatyczniejsza ze wszystkich zmienionych przez Sejm ustaw. Między innymi, zgodnie z projektem rządowym, ogranicza się liczbę grup podatkowych z 4 do 3. Przy określaniu wysokości podatku od spadku i darowizny ma znaczenie to, w której grupie znajdują się obdarowany i darczyńca. Im niższy jest numer grupy, tym podatek jest niższy.</u>
          <u xml:id="u-296.28" who="#MarekPol">Na wniosek jednej z posłanek, pani poseł Liszcz, w czasie obrad komisji uzupełniono drugą grupę podatkową o kategorię małżonków rodzeństwa małżonków. Muszę powiedzieć, że jest to trudne do zrozumienia, ale ja sobie to tłumaczę tak: jeżeli dwóch panów całkiem obcych dla siebie bierze za żony siostry, to oni są właśnie w tym stosunku, ci dwaj panowie do siebie — są małżonkami rodzeństwa małżonków. O to mniej więcej chodzi.</u>
          <u xml:id="u-296.29" who="#MarekPol">Argumentacja rządu była dość logiczna. Ci dwaj panowie w tym konkretnym przypadku, czyli małżonkowie rodzeństwa małżonków, są dla siebie osobami obcymi z punktu widzenia polskiego prawa rodzinnego. Argumentacja posłanki zgłaszającej ten wniosek podkreślała natomiast pewne zwyczajowe prawa obowiązujące w Polsce, pewne zasady związków rodzinnych, a zmierzała również do tego, iż tego typu przypadki bardzo często występują przy darowiznach mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-296.30" who="#MarekPol">Komisja większością głosów przesądziła zapisanie grupy tych osób do drugiej grupy podatkowej i w tej wersji ma to Wysoka Izba w materiałach.</u>
          <u xml:id="u-296.31" who="#MarekPol">Komisja wprowadziła również zasadę korygowania przez ministra finansów w drodze rozporządzenia kwoty wartości rzeczy i praw majątkowych nie podlegających opodatkowaniu oraz przedziały nadwyżki tych kwot podlegające obciążeniu, określone w skalach podatkowych. Powiem krótko, o co chodzi. Odnieśliśmy wrażenie, iż ustawa i zapisy dotyczące wartości mocno się w tej ustawie zdezaktualizowały, stąd pewna liberalizacja niektórych zapisów. Zapis obecny zobowiązuje ministra finansów do śledzenia co kwartał wzrostu cen materiałów i usług niekonsumpcyjnych, które będzie ogłaszał prezes GUS, i na tej podstawie, jeżeli wzrost cen przekroczy 20%, minister finansów zobowiązany jest do korygowania, do uaktualniania cyfr zawartych w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-296.32" who="#MarekPol">Art. 6 zmienia ustawę o podatku rolnym. Obradowaliśmy nad nim, będąc na małej sali, ze świadomością, że tu toczy się debata rolna. W związku z tym podkomisja dyskutowała pod pewną presją świadomości tej debaty i ślady tego pozostały w rozważaniach komisji. Jest to ustawa obejmująca wszystkie podmioty będące współwłaścicielami lub mające w posiadaniu grunty gospodarstw rolnych oraz prowadzące niektóre rodzaje upraw i produkcji zwierzęcej, zwane dalej działami specjalnymi produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-296.33" who="#MarekPol">Ustawa porządkuje zwolnienia i ulgi w opodatkowaniu z tytułu inwestycji, w tym inwestycji związanych z budową i modernizacją budynków inwentarskich, zakupem i zainstalowaniem deszczowni, urządzeń melioracyjnych, urządzeń zaopatrzenia w wodę, wykorzystanie do celów produkcyjnych naturalnych źródeł energii. Na wniosek Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa uzupełniono art. 13 ust. 1 pkt 1 — jest to na stronie 28. Objęto ulgami do 25% nakłady na budowę lub modernizację obiektów służących ochronie środowiska. Jest to wniosek, który został większością głosów przegłosowany przez Komisję Nadzwyczajną.</u>
          <u xml:id="u-296.34" who="#MarekPol">Art. 7 mówi o podatkach i opłatach lokalnych. Wydawałoby się, że to sprawa najprostsza, tymczasem wywołała ona największą dyskusję i w czasie obrad podkomisji, i w czasie obrad komisji. Art. 7 reguluje obowiązki w zakresie podatków od nieruchomości, podatek drogowy, podatek od posiadania psów, opłatę targową, opłatę miejscową i administracyjną.</u>
          <u xml:id="u-296.35" who="#MarekPol">Znaczenie zmiany tej ustawy jest ujednolicające: podniesienie obciążenia stosownie do wielkości inflacji, zrównanie pewnych zasad opodatkowania podatkiem od nieruchomości podmiotów gospodarczych różnych sektorów.</u>
          <u xml:id="u-296.36" who="#MarekPol">Najwięcej dyskusji natomiast wzbudziła rzecz może drobna co do kwot, lecz ważna co do odczuć społecznych Otóż chodzi o sprawę podatku od nieruchomości, od budynków mieszkalnych. W dyskusji zarysowały się dwie tendencje. Jedna pogłębiała niejako wniosek rządowy mówiący, że nie tylko budynków wielomieszkaniowych określonych w projekcie rządowym, czyli tych, które mają powyżej 800 m2 powierzchni całkowitej, nie należy obejmować podatkiem, ale również tych, co mają poniżej 800 m2, a są budynkami wielomieszkaniowymi, w każdym razie są budynkami należącymi do spółdzielni. Natomiast wszystkie budynki poniżej 800 m2 i budynki niewielomieszkaniowe, nie mieszczące się w tych dwóch grupach, rząd proponował — zgodnie z pewną tradycją, która istnieje w polskim opodatkowaniu — objąć podatkami, czyli inaczej: utrzymać zasadę opodatkowania tychże budynków.</u>
          <u xml:id="u-296.37" who="#MarekPol">Drugi pogląd, który się rysował w dyskusji, był następujący. Jeżeli modernizujemy ustawę podatkową, stwórzmy jednolite i sprawiedliwe zasady opodatkowania wszystkich obywateli czy wszystkich posiadaczy budynków, aby nie doprowadzić do ruiny niektórych posiadaczy budynków czy pośrednio — mieszkańców tych budynków. Podatek powinien być jednolity, powszechny i stosunkowo niski, aby nie dokonywał rewolucji w sferze materialnej obywateli.</u>
          <u xml:id="u-296.38" who="#MarekPol">Dyskusja była długa, bardzo burzliwa. Większością głosów przesądzono utrzymanie projektu rządowego, projektu może mniej sprawiedliwego z punktu widzenia ogólnej sprawiedliwości, ale bardziej zakorzenionego w tradycjach naszej świadomości, rozszerzonego o te budynki wielomieszkaniowe, które nie mają 800 m2, a są budynkami należącymi do spółdzielni mieszkaniowej. Taki projekt w tym brzmieniu komisja przedkłada Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-296.39" who="#MarekPol">Komisja w zmianie tej ustawy przyjęła argumentację jednego z wniosków, który wpłynął w czasie jej prac, wyłączając z podatku od nieruchomości grunty wpisane do rejestru zabytków. Stąd poprawka o gruntach, które są wpisane do rejestru zabytków. Chodzi o pewnego rodzaju ochronę parków zabytkowych, oczywiście pod pewnymi określonymi warunkami, które są zapisane w ustawie. Jest to art. 7 ust. 1 pkt 9 na str. 36.</u>
          <u xml:id="u-296.40" who="#MarekPol">W tejże również ustawie komisja po dyskusji i głosowaniu wyłączyła od obciążenia podatkiem od nieruchomości kilka innych tytułów, a mianowicie: budynki lub ich części zajęte na potrzeby i prowadzenie przez stowarzyszenia statutowej działalności wśród dzieci i młodzieży w zakresie oświaty, wychowania, nauki, techniki, kultury fizycznej, sportu, z wyjątkiem wykorzystywanej do prowadzenia działalności gospodarczej. To jest zmiana zamieszczona po długiej dyskusji w komisji, a wcześniej podkomisji. Wyłączyła też grunty zajęte trwale na obozowiska oraz bazy wypoczynkowe dla dzieci i młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-296.41" who="#MarekPol">W tej ustawie podatkowej uwzględniliśmy również wniosek, który wpłynął w czasie prac podkomisji, aby wyłączyć z obciążenia podatkiem drogowym inwalidów wojennych i wojskowych na podobnych zasadach, jak było to dotychczas. Sądzę, że argumentacji używanej przez zwolenników tego rozwiązania nie musimy koniecznie przytaczać, jest ona chyba dość zrozumiała.</u>
          <u xml:id="u-296.42" who="#MarekPol">Art. 8 zmienia ustawę o jednostkach innowacyjno-wdrożeniowych. Chcę powiedzieć, iż jest to pewnego rodzaju konsekwencja wycofywania się z ulg podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-296.43" who="#MarekPol">Art. 9 zmienia ustawę o podatku dochodowym od osób prawnych. W tym miejscu powstał analogiczny dylemat jak w ustawie o podatku dochodowym, a mianowicie: czy zwalniać dochody i przychody ze sprzedaży akcji obligacji na 6 lat, czy też bezterminowo. Konsekwentnie przyjęliśmy zapis — bezterminowo.</u>
          <u xml:id="u-296.44" who="#MarekPol">Pozostały dwie ustawy: ustawa o opłacie skarbowej oraz ustawa o zobowiązaniach. Po analizie komisja przyjęła bez zmian zaproponowane przedłożenia rządowe.</u>
          <u xml:id="u-296.45" who="#MarekPol">Chcę zwrócić uwagę, iż w przedkładanej ustawie, oprócz zmian 11 ustaw, istnieją trzy zapisy samoistne, z których jeden ma znaczenie dość istotne, a mianowicie zapis uchylający bezterminowe ulgi, zwolnienia podatkowe, udzielane na podstawie bodajże art. 8 ustawy o zobowiązaniach.</u>
          <u xml:id="u-296.46" who="#MarekPol">Jako Komisja doszliśmy do wniosku, iż należy ten zapis przyjąć, jakkolwiek nasze wątpliwości i wahania brały się z generalnej zasady, że w tym wypadku prawnicy mogą dopatrzyć się działania prawa wstecz. Chcąc jednak nowemu rządowi oczyścić niejako przedpole przy realizacji programu, komisja przychyliła się do projektu w tym punkcie.</u>
          <u xml:id="u-296.47" who="#MarekPol">Kończąc, chcę powiedzieć w ten sposób. Ustawa ta, jak mówiłem, nie jest reformą podatkową, wspomaga proces hamowania inflacji, tworzenia rynku poprzez ograniczenie popytu. Wszystkie te zmiany mogą spełnić swoje zadanie pod jednym warunkiem — że wytrzymają w praktyce gospodarczej inne ustawy. Gdyby przypadkiem tamte nie wytrzymały, ta ustawa stanie się kołem zamachowym inflacji w Polsce. Wierząc jednak, iż to niebezpieczeństwo nie zaistnieje, w imieniu komisji przedkładam Wysokiej Izbie do uchwalenia zmiany w tych 11 ustawach. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-296.48" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-297">
          <u xml:id="u-297.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-297.1" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Jest 6 zgłoszeń do dyskusji nad tym punktem obrad, pkt. 6.</u>
          <u xml:id="u-297.2" who="#TadeuszFiszbach">Zwracam się z uprzejmą prośbą do zabierających głos w dyskusji, aby w przypadku wniosków, po wystąpieniu sprecyzowali je w sposób umożliwiający sprawne ich przedstawienie Wysokiej Izbie i złożyli na ręce posła sprawozdawcy Marka Pola.</u>
          <u xml:id="u-297.3" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Jerzego Ruseckiego z Klubu Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-297.4" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Bogdan Łukasiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-298">
          <u xml:id="u-298.0" who="#JerzyRusecki">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałbym w swym wystąpieniu zdecydowanie poprzeć wniosek mniejszości dotyczący zachowania w ustawie z 26 lutego 1982 roku o opodatkowaniu jednostek gospodarki uspołecznionej art. 22 ust. 1 i 2. Czynię to nie tylko w imieniu własnym, ale również z upoważnienia koleżanek i kolegów z komisji ochrony środowiska. Pragnę podkreślić, że jest to sprawa niezwykle istotna dla ochrony środowiska. Przypomnę, że — zgodnie z wnioskiem mniejszości — proponuje się utrzymać następujące sformułowanie w ustawie:</u>
          <u xml:id="u-298.1" who="#JerzyRusecki">„Podatek obrotowy od sprzedaży produktów wytworzonych przy użyciu odpadów zamiast surowca pełnowartościowego obniża się o taki procent, w jakim surowiec pełnowartościowy zastąpiony został odpadami”.</u>
          <u xml:id="u-298.2" who="#JerzyRusecki">I w ust. 2, przepis ust. 1 nie dotyczy produktów, dla których wytwarzania jest ustalana technologia produkcji przewidująca użycie jako surowca tylko odpadów, oraz produktów wytworzonych z odpadów, dla których ustalono specjalne stawki podatkowe. Przy czym proponujemy skreślenie ust. 3 tego artykułu, który — naszym zdaniem — nie jest proekologiczny.</u>
          <u xml:id="u-298.3" who="#JerzyRusecki">Proszę Wysokiej Izby! Problem odpadów jest problemem ogólnoeuropejskim, problemem ogólnoświatowym. Prawie we wszystkich ustawodawstwach krajów Europy Zachodniej znajdują się preferencje podatkowe dotyczące zużycia odpadów. Przypomnę, że usiłowano zrobić z Polski śmietnisko Europy.</u>
          <u xml:id="u-298.4" who="#JerzyRusecki">Uważamy, że dla ratowania zdegradowanego środowiska konieczna jest ta ulga, ta preferencja, która — myślę — nie odbije się niekorzystnie na budżecie państwa, a przysłuży się zdecydowanie sprawie ochrony środowiska. Odpady przyczyniają się do wielkich klęsk ekologicznych, co widać dobitnie na przykładzie Śląska, gdzie problem odpadów urasta do problemu numer jeden. W ogóle proponuje się w tym środowisku, żeby podjąć działalność legislacyjną w celu stworzenia, uchwalenia ustawy o gospodarowaniu odpadami. Ustawa taka jest w RFN i znakomicie funkcjonuje.</u>
          <u xml:id="u-298.5" who="#JerzyRusecki">Przypomnę również, że w ochronie środowiska tak się składa, że oszczędność jednej złotówki dzisiaj odbija się niekorzystnie w przyszłości, zamiast bowiem tej jednej złotówki, trzeba wydać sto albo tysiąc złotych. Chodzi po prostu o zachętę do likwidowania odpadów, które zaśmiecają nasz kraj.</u>
          <u xml:id="u-298.6" who="#JerzyRusecki">Komisja ochrony środowiska uprzejmie prosi o uwzględnienie tego wniosku z uwagi na katastrofalny stan środowiska w Polsce i znikome środki na ochronę środowiska przewidziane w projekcie budżetu na 1990 rok. Będzie to ważnym elementem ekorozwoju, wpłynie na ochronę środowiska i nie kłóci się — naszym zdaniem — z filozofią programu pana premiera Balcerowicza. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-298.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-299">
          <u xml:id="u-299.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-299.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu posła Bogdana Łukasiewicza z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-299.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Wnuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-300">
          <u xml:id="u-300.0" who="#BogdanŁukasiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W debacie gospodarczej i rolnej rolnicy przedłożyli dostateczną ilość argumentów, które wskazują, że przy tworzeniu ekonomicznych i materialnych warunków produkcji rolniczej należy postępować w sposób ostrożny.</u>
          <u xml:id="u-300.1" who="#BogdanŁukasiewicz">Z ustawy o zmianie niektórych ustaw regulujących zasadę opodatkowania i z rozporządzenia ministra finansów w sprawie podatku rolnego oraz z innych rozwiązań prawnych wynika, że suma obciążeń rolnictwa wzrasta. I tak planowany 6-krotny wzrost cen skupu w stosunku do 1989 r. napotyka na: 11-krotny wzrost podatku rolniczego; 8-krotny wzrost składki PZU; 14-krotny wzrost składki ZUS; 25-krotny wzrost podatku drogowego; 6,3-krotny wzrost cen zaopatrzeniowych, które odłożą się na cenach środków do produkcji. 14-krotny wzrost składki ZUS występuje przy wzroście także świadczeń państwa, które wzrośnie do 82–84% pokrycia potrzeb funduszu ubezpieczeń rolniczych. Do tego trzeba dołożyć tłumienie siły nabywczej ludności poprzez ograniczenia płacowe. Realne dochody mają spaść około 30%, co ograniczy popyt na wiele produktów rolniczych. Może się okazać, że ceny mogą być na granicy opłacalności lub nawet mogą nie gwarantować odtworzenia potencjału produkcyjnego.</u>
          <u xml:id="u-300.2" who="#BogdanŁukasiewicz">Wysoka Izbo! Poprzez ceny minimalne i tworzenie rezerw państwowych trzeba uchronić produkcję żywności. I o to po raz kolejny apeluję do rządu. Propozycja stworzenia supermonopolisty agencji rolnej nie załatwia problemu. Muszą to robić instytucje skupujące na zlecenie rządu, szczególnie poprzez tworzenie zapasów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-300.3" who="#BogdanŁukasiewicz">W art. 4 ust. 5, str. 24, druk 157 „Przeliczniki powierzchni użytków rolnych” przeniesiony został ciężar obciążeń z gruntów klasy V i VI na grunty lepsze. Z punktu widzenia interesów rolników gospodarujących na słabych gruntach i gruntach górskich jest to korzystne, odbywa się to jednak w ramach zwiększonych świadczeń przez tych, którzy gospodarują na glebach lepszych. Jest to bez uszczerbku dla budżetu.</u>
          <u xml:id="u-300.4" who="#BogdanŁukasiewicz">Wątpliwości budzi art. 8 pkt 1, str. 25 i 26. Dotyczy to tabeli, według której oblicza się podatek rolny z działów specjalnych. Ustalono podatek do 4 mln — 10%, powyżej 4 mln występuje progresja, powyżej 10 mln podatek wynosi 2 mln 400 tys. plus 40% powyżej 10 mln. Jak to się ma do opodatkowania dochodów pracowniczych, gdzie kwota wolna od opodatkowania wynosi 16 mln? A więc z działu specjalnego od 16 mln producent zapłaci podatek w wysokości: od 10 mln — 2 mln 400 tys., od 6 mln — 2 mln 400 tys., co łącznie wynosi 4 mln 800 tys. Natomiast 16 mln dochodów pracowniczych nie będzie opodatkowane.</u>
          <u xml:id="u-300.5" who="#BogdanŁukasiewicz">Skoro chcemy doprowadzić do równego traktowania dochodów, to trzeba te dysproporcje wyrównać przynajmniej na starcie. Wnoszę o zmianę art. 8, aby opodatkowanie z działów specjalnych było 10% do 16 mln, a dalej przyjąć progresję, tak jak przy dochodach pracowniczych.</u>
          <u xml:id="u-300.6" who="#BogdanŁukasiewicz">Pkt 2 art. 8 daje, jak cała ustawa, uprawnienie ministrowi finansów do szeregu zmian. Minister może działać w obie strony, podwyższać i obniżać zarówno normy dochodu szacunkowego, jak i sum podlegających opodatkowaniu. Niemniej jakaś wspólna miara opodatkowania powinna być zachowana i w związku z tym zwracam się o wniesienie poprawki w art. 8. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-300.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-301">
          <u xml:id="u-301.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-301.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jan Wnuk z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-301.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Waldemar Pawlak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-302">
          <u xml:id="u-302.0" who="#JanWnuk">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chcę w swoim krótkim wystąpieniu wzmocnić wniosek posła Ruseckiego, który poruszył sprawę za brania preferencji podatkowych przedsiębiorstwom decydującym się na przetwarzanie surowców odpadowych i wtórnych. Poruszono tu aspekt ekologiczny i nie chcę do tego wracać. Pragnąłbym jedynie podkreślić, że środowisko naturalne należy uwalniać od odpadów, które — pozostawione — wpływają na nie destrukcyjnie i oszpecająco. Zwłaszcza ta destrukcja interesuje ogół społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-302.1" who="#JanWnuk">W uzasadnieniu rządowym jest powiedziane, że odpady są tak tanimi surowcami, że już ich przetworzenie stwarza dodatkowe aspekty zysku. Ja bym się z tym nie zgodził. Otóż, przetwarzanie odpadów stwarza w przedsiębiorstwach dodatkowe problemy natury techniczno-technologicznej. Żeby z odpadów uzyskać wyrób, który ktoś kupi, należy włożyć więcej kosztów w postaci większego nakładu pracy, większego obciążenia maszyn, pogorszenia warunków pracy. Na podstawie doświadczeń przemysłu włókienniczego mogę powiedzieć, że zwłaszcza w tym przemyśle, w którym pracuje 70% kobiet, warunki przerobu surowców wtórnych czynią warunki pracy bardzo trudnymi. A więc dochodzą te elementy.</u>
          <u xml:id="u-302.2" who="#JanWnuk">Chcę również podkreślić, że we wszystkich krajach na świecie istnieje świadomość faktu, iż surowce wtórne są jedynym źródłem surowców, fakt ten nie maleje, lecz narasta. Wiele państw zachodnich, a przecież pragniemy naszą gospodarkę zorientować na model zachodni, wielką wagę przykłada do tego źródła surowcowego. Chcę powiedzieć, że Republika Federalna Niemiec z subsydiów państwowych rozwiązała generalnie problem odpadów, powierzając koncernowi Dorniera opracowanie programu zagospodarowania odpadów dla całego kraju. W rezultacie — i to jest liczba, która jest godna uwagi — roczny efekt przetwarzania odpadów w RFN wynosi od 6 do 10 mld marek, a więc jest to również proceder opłacalny.</u>
          <u xml:id="u-302.3" who="#JanWnuk">I kończąc chcę zwrócić uwagę, że zysk z tytułu podatku obrotowego, który dotknie te przedsiębiorstwa, mniej się opłaca niż preferencje, którymi należy objąć przedsiębiorstwa decydujące się przetwarzać odpady. Jeżeli natomiast tych preferencji nie zachowamy, to nie zyskamy dalszych sprzymierzeńców ochrony środowiska, którzy będą się dalej decydować na przetwarzanie odpadów. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-302.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-303">
          <u xml:id="u-303.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-303.1" who="#TadeuszFiszbach">Głos zabierze poseł Waldemar Pawlak z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-303.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Józefa Hennelowa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-304">
          <u xml:id="u-304.0" who="#WaldemarPawlak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie zdążyłem złożyć swojej propozycji do Komisji Nadzwyczajnej, a wynikło to z tego, że w czasie, kiedy złożyłem propozycję w debacie rolniczej, Komisja Nadzwyczajna już te sprawy przedyskutowała i nie było można wnieść tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-304.1" who="#WaldemarPawlak">Moja propozycja zmierza do tego, aby w art. 6 pkt 15, to jest na str. 28 i 29 druku 157, w nowej wersji art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku rolnym dotyczącym ulg inwestycyjnych z tytułu wydatków poniesionych na zakup i zainstalowanie — i tu są podpunkty, m.in. deszczowni i dwa następne podpunkty — dodać podpunkt „d” o następującym brzmieniu: „maszyn i urządzeń dla przetwórstwa rolno-spożywczego”.</u>
          <u xml:id="u-304.2" who="#WaldemarPawlak">Poprawka zmierza do tego, aby stworzyć rolnikom indywidualnym podobne warunki do rozwoju przetwórstwa, tak jak stworzone zostały osobom prawnym w podatku dochodowym. Proszę o porównanie analogicznej treści na str. 8, ostatni akapit. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-305">
          <u xml:id="u-305.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-305.1" who="#TadeuszFiszbach">Głos zabierze poseł Józefa Hennelowa z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-305.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Juliusz Jan Braun.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-306">
          <u xml:id="u-306.0" who="#JózefaHennelowa">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Chodzi mi o poprawkę drobną, ale chyba istotną. Dotyczy to ustawy o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania, mianowicie podatku od nieruchomości, gdzie w art. 7 ust. 1 pkt 8c wymienione są jako budynki zwolnione z podatku od nieruchomości te, które zajęte są na muzea, archiwa, biblioteki publiczne. W ten sposób stworzona jest pewna preferencja dla instytucji upowszechniania kultury i instytucji artystycznych. Wymienionych jest kilka, podczas gdy inne, działające na podstawie tych samych przepisów prawnych, tych samych ustaw o działalności instytucji artystycznych i upowszechniania kultury, finansowane z tego samego źródła, czyli budżetu, są z tego wyłączone. Nie ma — na przykład — mowy o sali koncertowej, nie ma mowy o teatrze.</u>
          <u xml:id="u-306.1" who="#JózefaHennelowa">Wydaje się to niezrozumiałe, a z punktu widzenia naszej dbałości o kulturę — również niewytłumaczalne. W związku z tym propozycja byłaby taka, żeby zamiast formuły wyliczającej trzy rodzaje instytucji służących kulturze, dać formułę generalniejszą, mianowicie: „budynki lub ich części zajęte na placówki działające w dziedzinie kultury i sztuki, a finansowane z Funduszu Rozwoju Kultury”.</u>
          <u xml:id="u-306.2" who="#JózefaHennelowa">Myślę, że jest to sprawa drobna, ale równocześnie dość symptomatyczna. Wszystko, co dotyczy twórczości duchowej, dziedziny kultury jest, można powiedzieć, dzieckiem niechcianym albo może nawet pasierbem nie tylko w całej reformie finansowej, ale także naszej działalności w Sejmie. W ostatnich dniach stworzyliśmy wiele preferencji różnego rodzaju: i dla kapitału zagranicznego, i dla ludzi nie będących inwalidami, ale jakoś pozostających w kręgu tej działalności itd. I bardzo dobrze. Niewytłumaczalne jest natomiast to, dlaczego nie otaczamy żadną troską, nie obejmujemy preferencjami tej dziedziny, która decyduje o bycie narodowym tak samo jak inne.</u>
          <u xml:id="u-306.3" who="#JózefaHennelowa">Używam tych bardzo patetycznych słów, bo chciałabym tym razem przekonać szanownych posłów, by podjęli decyzję głosowania za tą poprawką. Wydaje mi się to i logiczne, i sprawiedliwe. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-307">
          <u xml:id="u-307.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-307.1" who="#TadeuszFiszbach">Głos zabierze poseł Juliusz Jan Braun z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-307.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Radosław Gawlik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-308">
          <u xml:id="u-308.0" who="#JuliuszBraun">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Komisja Kultury i Środków Przekazu w końcu listopada rozpatrywała sytuację w ruchu wydawniczym. Między innymi wielki niepokój posłów wzbudza ogromny wzrost cen książek i czasopism i związane z tym straty w dziedzinie kultury, wynikające z ograniczenia dostępności słowa drukowanego. Nie trzeba chyba rozwijać tego problemu. Ogromny wzrost cen wynika m.in. ze specyfiki produkcji książki czy czasopisma. Z tą specyfiką właśnie wiąże się opodatkowanie na wielu kolejnych etapach produkcji, poczynając od produkcji drewna papierówki, przez produkcję papieru, celulozy, proces druku, kolportażu, by wymienić tylko najważniejsze.</u>
          <u xml:id="u-308.1" who="#JuliuszBraun">W związku z tym, nawiązując również do rozwiązań, jakie znane są w innych krajach, komisja kultury wystąpiła z dezyderatem. Wnioskujemy o zmianę tego systemu opodatkowania, co sprowadzałoby się do ustalenia jednolitego podatku dochodowego dla wszystkich przedsiębiorstw działających na rzecz produkcji książki i prasy — tj. papierni, wydawnictw. poligrafii i księgarstwa — na niższym poziomie, na poziomie 20%. Przy czym ten podatek miałby dotyczyć jedynie działania na rzecz produkcji wydawniczej, tzn. produkcji papieru tylko na rzecz wydawnictw, druku tylko książek i czasopism, a nie — na przykład — akcydensów czy opakowań.</u>
          <u xml:id="u-308.2" who="#JuliuszBraun">Szczególnie w obecnej chwili, kiedy likwidowana jest reglamentacja papieru, takie rozwiązanie ma wielkie znaczenie, ponieważ wydawnictwa książkowe i prasowe mogą przegrywać z przemysłowymi odbiorcami papieru.</u>
          <u xml:id="u-308.3" who="#JuliuszBraun">Chciałbym zwrócić uwagę, że tego rodzaju rozwiązanie nie spowoduje większego uszczerbku w budżecie państwa, mimo obniżenia podatku dochodowego. Według ocen ministra kultury i sztuki spowodowałoby to obniżenie wpłat do budżetu w granicach 10 mld zł w skali roku, co w odniesieniu do budżetu nie jest istotnym składnikiem.</u>
          <u xml:id="u-308.4" who="#JuliuszBraun">Chciałbym więc ponowić z tej trybuny wniosek komisji i zaapelować do Wysokiego Sejmu, podobnie jak uczyniła to już pani poseł Hennelowa, by sprawy kultury w tych rozwiązaniach zostały uwzględnione szerzej, zwłaszcza że — jak powiedziałem — nie powoduje to istotniejszego uszczerbku finansowego dla budżetu. Jest to, być może, niezgodne z pewną ogólną koncepcją systemu nowego ładu gospodarczego, ale nie można tego systemu traktować w sposób nadmiernie schematyczny. Wydaje mi się, że w tym systemie tego rodzaju rozwiązanie znakomicie się mieści, tym bardziej że w wielu krajach, gdzie istnieje gospodarka rynkowa, stosowane są takie, a nawet dalej idące preferencje na rzecz kultury. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-309">
          <u xml:id="u-309.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-309.1" who="#TadeuszFiszbach">Głos zabierze poseł Radosław Gawlik z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-309.2" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Stefan Ryder.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-310">
          <u xml:id="u-310.0" who="#RadosławGawlik">Panie Marszałku! Panie i Panowie! Chciałem zabrać głos w dwóch sprawach. Po pierwsze, poprzeć gorąco wniosek pana posła Ruseckiego co do ulg w dziedzinie ochrony środowiska, a dotyczy to zagospodarowania odpadów.</u>
          <u xml:id="u-310.1" who="#RadosławGawlik">I tutaj krótka dygresja. W zeszłym tygodniu zabierałem głos w debacie, mówiąc o budżecie i o środkach przeznaczonych w budżecie na ochronę środowiska, o budżecie dotyczącym bliżej Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Otóż nie znaliśmy jeszcze wtedy szczegółowego opracowania tego budżetu. Po analizie tego budżetu stwierdziłem, że jest dużo gorzej, niż mówiłem. Otóż 87% budżetu Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w tej chwili przeznacza się na gospodarkę wodną. Gospodarka wodna w ogóle nie występuje w tytule tego ministerstwa, natomiast przeznacza się na nią 87% budżetu. Gdzie ochrona powietrza, gdzie problem choćby tych odpadów itd. itd.?</u>
          <u xml:id="u-310.2" who="#RadosławGawlik">Chcę powiedzieć jeszcze jedną rzecz. Myślę, że w pierwszych miesiącach przyszłego roku konieczna będzie debata poświęcona ochronie środowiska. Po gorącej reakcji sali sądzę, że propozycja takiej debaty zostanie przyjęta przez Wysoką Izbę. I myślę, że to, co my w tej chwili robimy, to są jakby takie kwiatki do kożucha, który albo już został zjedzony przez mole, albo jest jedzony przez mole. I one właściwie sprawy nie załatwią, bo to jest tylko jakieś tam utykanie elementu pewnej ulgi. Natomiast stoimy przed zmianami systemowymi, przed zmianą systemu ekonomiczno-prawnego, który będzie zmierzał do tego, że ochrona środowiska stanie się elementem gospodarki rynkowej, że musi się przestać opłacać zatruwać środowisko. Środowisko musi kosztować. Woda, powietrze i inne zasoby naturalne muszą zacząć kosztować, wymiernie kosztować, tak żeby się przestało opłacać je marnotrawić. To pierwsza sprawa.</u>
          <u xml:id="u-310.3" who="#RadosławGawlik">Druga sprawa dotyczy konkretnie już tej ustawy, a dokładniej — sprawy podatku dochodowego od osób fizycznych.</u>
          <u xml:id="u-310.4" who="#RadosławGawlik">Moje wątpliwości zgłaszałem Komisji Nadzwyczajnej, rozmawiałem o nich z posłem sprawozdawcą. Twierdził on, że też zgłaszali te wątpliwości Ministerstwu Finansów i ono wątpliwości te oddaliło. Ale wątpliwości pozostały, dlatego chcę je przed Wysoką Izbą powtórzyć.</u>
          <u xml:id="u-310.5" who="#RadosławGawlik">Otóż na str. 7 w przedłożonym projekcie, w sprawozdaniu Komisji Nadzwyczajnej, na str. 7, pkt 6: „dolna podstawa podatku dochodowego jest ustalona na wysokości podatku dochodowego od osób fizycznych”, czyli właściwie od tych drobnych podmiotów gospodarczych. I jest ustalona w 1990 r. na wysokości 3 mln 600 tys. zł. W tej chwili, niedawno, dowiedzieliśmy się, że podatek wyrównawczy w przyszłym roku będzie wynosił 15 lub 16 mln zł. To, co się tu przedstawia, to jest właściwie kompromitacja. I to jest utrzymane przez Komisję Nadzwyczajną, nie wiem, dlaczego. Przecież to zabija wszelką przedsiębiorczość. Prowadzi do tego, że wymusza się właściwie nieuczciwość, wymusza ukrywanie dochodów, wymusza kombinowanie albo zamykanie firm.</u>
          <u xml:id="u-310.6" who="#RadosławGawlik">Nie chcę się tu nad tym długo rozwodzić. Uważam, że jest to jakaś pomyłka. I tę kwotę wolną od podatku trzeba podnieść przynajmniej do wysokości podatku wyrównawczego, do 15–16 mln zł, bo załatwimy w ten sposób wszelkie zakłady rzemieślnicze — np. szewców — które i tak właściwie dogorywają. Nie chciałbym słyszeć takich argumentów, że nowy rząd, „Solidarnościowy”, przyczynił się do dobicia drobnego rzemiosła i drobnych sektorów, czyli tego sektora, który jakby miał się odrodzić ustawą z początku roku.</u>
          <u xml:id="u-310.7" who="#RadosławGawlik">Stąd mój wniosek formalny o podniesienie granicy wolnej od podatku dochodowego od osób fizycznych do wysokości podatku wyrównawczego i zmodyfikowanie całej tej tabeli. która jest na str. 7 w sprawozdaniu komisji. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-311">
          <u xml:id="u-311.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-311.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Stefan Ryder z Klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-312">
          <u xml:id="u-312.0" who="#StefanRyder">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Jako miłośnik żeglarstwa i ochrony środowiska chciałbym zgłosić wniosek formalny, poprawkę do art. 8 i 9, to jest na str. 40.</u>
          <u xml:id="u-312.1" who="#StefanRyder">Art. 8 pkt 1 nakłada obowiązek podatkowy o podatku drogowym na właścicieli pojazdów samochodowych, przyczep, ciągników, motocykli, motorowerów, jachtów, promów i łodzi motorowych.</u>
          <u xml:id="u-312.2" who="#StefanRyder">Art. 9 zwalnia z podatku, konkretnie opodatkowaniu nie podlegają — i tutaj jest pkt 9 na str. 41 — łodzie motorowe o pojemności skokowej silnika poniżej 200 cm3 oraz jachty mieczowe z silnikiem o pojemności skokowej silnika poniżej 200 cm3. Z tego by wynikało, że wszystkie jachty, które nie mają w ogóle silnika, czyli te popularne, nawet najmniejsze „mączki”, podlegałyby podatkowi drogowemu.</u>
          <u xml:id="u-312.3" who="#StefanRyder">Zdaje mi się, że ustawodawcy nie chodziło o to, skoro zwalnia jachty mieczowe z silnikiem i łodzie motorowe z silnikiem o pojemności 200 cm3. Proponuję zatem, żeby po słowach „oraz jachty mieczowe” dodać „i inne jachty z silnikiem o pojemności skokowej poniżej 200 cm3”. I wtedy jachty mieczowe, te małe, popularne, również nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem drogowym.</u>
          <u xml:id="u-312.4" who="#StefanRyder">Co to miałoby na celu? Po pierwsze, ochronę środowiska, gdyż wszystkie jachty, które są bez silnika, nie zanieczyszczają powietrza ani swoim hałasem nie niszczą środowiska. Po drugie, zwolniłoby to z tego obowiązku wszystkich tych drobnych właścicieli małych, tanich jachtów, a tym samym przyczyniłoby się do rozwoju turystyki i wypoczynku aktywnego, bez silników, bez motorów, bez hałasu, o co nam chyba wszystkim chodzi. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-312.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-313">
          <u xml:id="u-313.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-313.1" who="#TadeuszFiszbach">Za chwilę poproszę o zabranie głosu wiceministra finansów.</u>
          <u xml:id="u-313.2" who="#TadeuszFiszbach">Prosiłbym o krótkie wypowiedzi. Bardzo proszę, pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-314">
          <u xml:id="u-314.0" who="#HenrykJużykiewicz">Henryk Jużykiewicz, PZPR. Ja chciałem zgłosić wniosek formalny do druku sejmowego nr 157, str. 44. Chodzi mi o ustawę o podatku dochodowym. Przy wymienianiu zwolnień z tego podatku, które się kończy na punkcie „c” — dochody ze sprzedaży akcji i obligacji — proponuję dodać punkt „d” w następującym brzmieniu: dodaje się punkt 10, że zwolnione są również dochody z indywidualnych składek członków organizacji związkowych, organizacji zawodowych i społecznych oraz partii politycznych. Bo wydaje mi się, proszę państwa, już przy końcu debaty trzeba to powiedzieć, że nasze składki, składki na nasze kluby, w myśl tej ustawy — w moim przekonaniu — są również opodatkowane 40%. Nie wiem, czy jestem w błędzie, Panie Ministrze? Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-315">
          <u xml:id="u-315.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-315.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, poseł Jan Zając.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-316">
          <u xml:id="u-316.0" who="#JanZając">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałem się odnieść w kilku słowach do podatku od upraw specjalnych. Tak jak już przedmówcy mówili, dotyczy to szczególnie dużych obiektów w państwowych gospodarstwach rolnych. Dlaczego szczególnie? Dlatego, że podniesiony bardzo wysoko podatek od tych upraw specjalnych, jednocześnie wczoraj zatwierdziliśmy dywidendę, stawia te obiekty w tej chwili w sytuacji, że są w ogóle nieopłacalne. Nieopłacalne jest prowadzenie tam jakiejkolwiek produkcji. Mam na myśli szklarnie. I trzeba się liczyć z tym, że wszystkie te obiekty będą przy wzrastającej cenie energii stały puste, po prostu one ulegną bardzo szybko dewastacji. Dlatego też popieram wniosek mojego przedmówcy w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-316.1" who="#JanZając">Jednocześnie chciałbym, Panie Premierze Balcerowicz, zwrócić uwagę rządowi na sprawę, którą wczoraj żeśmy zatwierdzili, dywidendy w państwowych gospodarstwach rolnych. Proszę państwa, to jest takie samo rolnictwo jak rolnictwo indywidualne. Rządzi się tymi prawami. Ja wiem o tym, że były czasy, kiedy tworzono środki produkcji z budżetu państwa. Ale były to tereny nie zaludnione, były to tereny często wydarte morzu i ci ludzie, ciężko pracując, zagospodarowali je. I w tej chwili nie ma możliwości przerzucenia tej dywidendy, tak jak to jest w przemyśle, na konsumenta, ponieważ na rynku jesteśmy równorzędnymi partnerami.</u>
          <u xml:id="u-316.2" who="#JanZając">Jakie to da je kwoty? To są obciążenia rzędu miliona złotych na 1 ha. W związku z tym w skali kraju efekt będzie taki, że szereg przedsiębiorstw w pierwszym półroczu tego roku nie wytrzyma tych obciążeń i po prostu padnie.</u>
          <u xml:id="u-316.3" who="#JanZając">Jest to istotny problem, zwłaszcza w sytuacji, kiedy — uważam — to rolnictwo mogłoby przyjąć nadmiar ludzi, którzy będą redukowani z przemysłu, rozwijając właśnie produkcję warzyw z przeznaczeniem na eksport. I to warzyw gruntowych.</u>
          <u xml:id="u-316.4" who="#JanZając">Konkretnie w moim przypadku jest to rząd podatku, poza innymi podatkami, 10 mld zł. Nie jestem w stanie tyle płacić, mimo że produkcja przedsiębiorstwa, którym kieruję, osiąga średnio około 70 q zboża z hektara, a inna produkcja jest też wysoka. Jest to przedsiębiorstwo plasujące się w czołówce krajowej, a jednak nie wytrzyma takich obciążeń. I mało, że nie będzie produkcji, jeszcze rząd będzie zmuszony płacić tym ludziom zasiłek dla bezrobotnych. Uważam za duże nieporozumienie traktowanie tego rolnictwa na równi z przemysłem.</u>
          <u xml:id="u-316.5" who="#JanZając">Biorąc pod uwagę olbrzymie obciążenia, jakie z racji wzrostu cen środków produkcji dla rolnictwa będziemy mieli od nowego roku, przecież biorąc tylko jeden wskaźnik, że na 1 kg azotu trzeba będzie sprzedać 15 kg pszenicy, jest jedyny ratunek — że Ministerstwo Handlu Zagranicznego zezwoli na eksport wszystkich produktów, łącznie ze zbożem. Wówczas te przedsiębiorstwa, mając możliwości eksportu, wytrzymają i wyjdą obronną ręką. Ale jaki to byłby sens eksportować pszenicę, której duże ilości nasz kraj importuje.</u>
          <u xml:id="u-316.6" who="#JanZając">Przepraszam, że zabrałem trochę czasu, ale uważam, że powinienem zwrócić uwagę Wysokiej Izby na tak ważne aspekty ustawy, którą żeśmy wczoraj uchwalili i dzisiaj podatkowe. Pociągają one za sobą olbrzymie konsekwencje dla produkcji rolnej. Tych terenów nikt nie zagospodaruje. Jeśli ktoś myśli, że od razu wykupią je chłopi, to jest to duże nieporozumienie. Bo są województwa, gdzie 70% państwowej ziemi to są tereny uzbrojone, technicznie przygotowane do dużej produkcji. PGR w tym roku dały 42 q średnio zboża. Dlaczego to niszczyć?</u>
          <u xml:id="u-316.7" who="#JanZając">Ja nie neguję sprawy w ogóle naliczania dywidendy, nie neguję. Ale ten wymiar dywidendy jest to wymiar, którego nie zniesie żadne państwowe przedsiębiorstwo rolne. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-316.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-317">
          <u xml:id="u-317.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-317.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Zdzisława Domańskiego z Klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-318">
          <u xml:id="u-318.0" who="#ZdzisławDomański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zaproponowane w projekcie zasady opodatkowania budzą obawy i zastrzeżenia oraz stwarzają duże niebezpieczeństwo zaistnienia negatywnych skutków nie tylko dla jednej grupy zawodowej — ogrodników, ale również rynku owocowo-warzywnego. Proponowany system wykazuje nadal nierówności w sposobie naliczania podatku rolnego i przewiduje w dalszym ciągu nadmierne opodatkowanie ogrodnictwa. Obciążenie produkcji ogrodniczej podatkiem specjalnym z góry stwarza gorsze warunki ekonomiczne w porównaniu z innymi kierunkami produkcji rolnej. Z uwagi na powyższe ogrodnicy postulują:</u>
          <u xml:id="u-318.1" who="#ZdzisławDomański">1. Wyłączyć z dotychczasowego zakwalifikowania do działów specjalnych te uprawy, które podlegają wpływom warunków atmosferycznych, to jest sady jabłoniowe i uprawy jagodowe oraz uprawy w tunelach ziemnych i inspektach. Wyraźny spadek dochodowości tych upraw w ostatnich latach uzasadnia dokonanie tych zmian, tym bardziej że opłacalność tej produkcji nie jest wyższa niż szeregu innych upraw rolnych, np. ziemniaków i buraków cukrowych.</u>
          <u xml:id="u-318.2" who="#ZdzisławDomański">Znaczne zwiększenie obciążeń podatkowych dla upraw jagodowych może spowodować likwidację plantacji. Należy zaznaczyć, że 60–70% owoców jagodowych skupionych przez handel jest eksportowanych, głównie na rynki kapitalistyczne.</u>
          <u xml:id="u-318.3" who="#ZdzisławDomański">2. Zarysowany kilkudziesięcioprocentowy wzrost norm szacunkowych dochodu dla działów specjalnych produkcji ogrodniczej jest za wysoki. Jako przykład podajemy w załączeniu proponowaną wysokość podatku ustaloną dla sadów jabłoniowych.</u>
          <u xml:id="u-318.4" who="#ZdzisławDomański">Systematyczny wzrost cen środków produkcji dla rolnictwa przy relatywnie niższym wzroście cen skupu powoduje wzrost kosztów i dekapitalizację majątku produkcyjnego. Udział amortyzacji środków trwałych i kosztów ich utrzymania w ogólnych kosztach produkcji jest w gospodarstwach ogrodniczych bardzo wysoki i wynosi średnio 40–50%, co świadczy o wysokiej kapitałochłonności produkcji ogrodniczej. W projekcie nie podano kalkulacji uzasadniającej poziom proponowanych norm, a powinny one opierać się na kalkulacjach kosztów produkcji opracowanych przez instytuty branżowe i niezależnych ekspertów.</u>
          <u xml:id="u-318.5" who="#ZdzisławDomański">3. Wnioskujemy zmianę skali ustalania dochodów z działów specjalnych. Maksymalna kwota opodatkowania podatkiem liniowym w wysokości 4 mln złotych z gospodarstwa jest za niska. Proponujemy ustalenie kwoty opodatkowanej podatkiem progresywnym na podobnych zasadach jak dla podatników podatku wyrównawczego. Dla gospodarstw indywidualnych konieczne jest zwielokrotnienie tej kwoty przez liczbę osób, na które opłacana jest składka na fundusz ubezpieczenia rolników. Przyjęcie tej zasady spowoduje faktyczne zrównanie uprawnień rolników z pracownikami gospodarki uspołecznionej w dysponowaniu wypracowanym dochodem.</u>
          <u xml:id="u-318.6" who="#ZdzisławDomański">Podwyższona powinna być również kwota, powyżej której proponuje się naliczać podatek według jednolitej skali w wysokości 40% dochodu szacunkowego. Kwota ta powinna stanowić trzykrotność maksymalnej kwoty opodatkowanej podatkiem liniowym.</u>
          <u xml:id="u-318.7" who="#ZdzisławDomański">Wprowadzenie proponowanych zmian w opodatkowaniu gospodarstw ogrodniczych może zapobiec rozdrabnianiu produkcji ogrodniczej, dalszej dekapitalizacji majątku trwałego w gospodarstwie, dalszemu spadkowi eksportu produktów ogrodniczych. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-318.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-319">
          <u xml:id="u-319.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-319.1" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze są dwa zgłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-319.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-320">
          <u xml:id="u-320.0" who="#CzesławSkowroński">Chciałbym zgłosić wniosek formalny. Na str. 28, art. 13 pkt 1 i podpunkt 1 proponowałbym rozszerzyć. Dotyczy to ulg inwestycyjnych z tytułu poniesionych kosztów na budowę i modernizację budynków inwentarskich. Proponuję, aby uwzględnić tutaj także przechowanie owoców i warzyw, a także ziemniaków.</u>
          <u xml:id="u-320.1" who="#CzesławSkowroński">Na str. 33 dotyczy to rzemiosła. Oczekiwałem, sądząc, że rzemieślnicy się w tej kwestii wypowiedzą. Uważam, że podwójny podatek z warsztatu rzemieślniczego jest dla rzemiosła co najmniej niesprawiedliwy. Mianowicie, rzemieślnik musi płacić, to znaczy powinien płacić za budynek produkcyjny po 15 tys. za m2, drugi podatek z tego samego terenu od gruntu, na którym stoi ten budynek, także w wysokości np. 500 zł. Jest to podwójna opłata w tym samym warsztacie rzemieślniczym. Uważam, że to jest niesprawiedliwe, dlatego że poszczególne rzemiosła bardzo różnią się od siebie. Tutaj chciałbym dla przykładu podać zakład zegarmistrzowski i zakład betoniarski, proszę porównać ich powierzchnie do składowania swoich produktów.</u>
          <u xml:id="u-320.2" who="#CzesławSkowroński">Chciałbym zwrócić uwagę na to, że budynki te zostały wybudowane z reguły za własne pieniądze zakładów rzemieślniczych. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-321">
          <u xml:id="u-321.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-321.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-322">
          <u xml:id="u-322.0" who="#WiesławKondracki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Po wysłuchaniu pakietu ustaw projektów ustaw dotyczących podatków mam poważne wątpliwości, czy tylko system podatkowy ma być głównym źródłem dochodów budżetu państwa. Czy tylko tutaj za wszelką cenę należy szukać środków, nie licząc się ze skutkami społecznymi, i czy tylko przy zwiększonym fiskalizmie możemy wyjść z kryzysu. Proszę nie traktować mego wystąpienia jako jeszcze jednego lamentu lobby rolniczego na forum parlamentu. Wypowiedź moją proszę potraktować jako swoistego rodzaju formę ostrzeżenia przed skutkami wprowadzenia tak drastycznych systemów podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-322.1" who="#WiesławKondracki">W wielu przypadkach jest to zaprzeczenie podstawowych zasad ekonomicznych. Chcemy maksymalizować wpływy z tytułu podatków zapominając o tym, że jest to koło zamachowe napędzające inflację. Jest to również cios w kondycję ekonomiczną podmiotów gospodarczych i obywateli.</u>
          <u xml:id="u-322.2" who="#WiesławKondracki">Rozumiem, że przejście w system gospodarki rynkowej, sprawdzonej w wielu gospodarkach świata, musi kosztować wiele wyrzeczeń. Powstaje tu jednak pytanie: czy społeczeństwo udźwignie ten ciężar? Czy nie należałoby uruchomić rezerw, które tkwią w wielu dziedzinach naszej gospodarki? I tu, na forum parlamentu, od dłuższego już czasu zajmujemy się indeksacją, różnymi rodzajami form zapłaty, opłaty za pracę, a płace stanowią w wartości produkcji maksimum 10%. Natomiast na dzień dzisiejszy zapomnieliśmy jakby o tych pozostałych 90%. Czyżby one nie miały znaczenia?</u>
          <u xml:id="u-322.3" who="#WiesławKondracki">Zajmijmy się konkretnie tym, jak podnieść poziom produkcji, a potem dopiero mając produkcję, powinniśmy zająć się tym, jak dzielić tę produkcję.</u>
          <u xml:id="u-322.4" who="#WiesławKondracki">Chciałbym również powiedzieć, że powszechnie krytykowany system stalinizmu zrobił wiele złego w naszej gospodarce, ale zapominamy o tym, jak rozstrzygnąć, co dalej ze „zdobyczami” stalinizmu, z wszelkiego rodzaju przywilejami, deputatami i innymi apanażami wynikającymi z różnego rodzaju kart.</u>
          <u xml:id="u-322.5" who="#WiesławKondracki">Warto by się było również zająć tym, czy nie zrezygnować z tego, czy nie zreformować systemu pracy. Dla przykładu już tu, też z tej trybuny, były głosy, czy nie zrezygnować w pewnym stopniu z wolnych sobót. Czy nie zmodyfikować systemu pracy tak, żeby w okresie letnim pracować dłużej, jak to robi rolnictwo, a w okresie zimowym krócej. Czy nie przepracować wszystkich wolnych sobót w okresie letnim, a w okresie zimowym wykorzystać te wolne soboty.</u>
          <u xml:id="u-322.6" who="#WiesławKondracki">Jest wiele rozwiązań. Nie chciałbym tutaj o wszystkich sprawach mówić. Ale też nie można się zgodzić i nie można uznać za normalne, że premier powszechnie akceptowanego rządu prosi, żeby ludzie pracowali, że jest to jakby apel o łaskę, o dobroć i miłosierdzie. Jednocześnie rząd musi zabiegać i czapkować o zagraniczną pomoc gospodarczą, a stamtąd jak echo wraca wypowiedziane tu, w tej izbie, słowo prezydenta Busha o tym, że najpierw musimy sobie pomóc sami.</u>
          <u xml:id="u-322.7" who="#WiesławKondracki">Rozumiem, że system samoregulacji cen w gospodarce rynkowej wyeliminuje podmioty niesprawne ekonomicznie. Może to jednak odbyć się kosztem obywateli. I na tym tle pragnę przytoczyć tylko kilka przewidzianych przez Ministerstwo Finansów, przez ministra finansów, rozwiązań szczegółowych w zakresie podatków od produkcji i upraw specjalnych. Na tej sali było już wiele powiedziane na ten temat, ja tylko chciałbym zobrazować, że brojler, podatek od niego będzie 150-krotnie wyższy, że w cenie każdego kurczaka będziecie państwo mieli zawartą cenę podatku od produkcji upraw specjalnych w wysokości 600 zł, a jest to jedno z najtańszych mięs, właśnie dla tych najuboższych, najbardziej potrzebujących pomocy. Że w kilogramie jabłka będziecie mieli państwo w cenie ponad 300–400 zł podatku od upraw specjalnych, a jest to także źródło witamin dla dzieci, dla osób chorych.</u>
          <u xml:id="u-322.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-322.9" who="#WiesławKondracki">Dziękuję, dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-322.10" who="#komentarz">(Oklaski — wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-322.11" who="#WiesławKondracki">Ja poczekam, ja nikomu nie przeszkadzałem. Bardzo proszę jeszcze o chwilkę cierpliwości.</u>
          <u xml:id="u-322.12" who="#WiesławKondracki">Mówiąc o tym chciałbym uświadomić wszystkim — i tym rządowym, i tym rządzącym — że skutki tego rodzaju opodatkowania mogą być opłakane. I chciałbym tutaj zwrócić uwagę, że pomoc powinna dotyczyć przede wszystkim ochrony stad. Mam tu na myśli stada kur niosek. W przyszłości, po ich wybiciu, może dojść do tego, że nie będziemy mieli z czego odtworzyć podstawowego stada brojlerów. Może też dojść do tego, że nastąpi zaoranie upraw specjalnych, wycięcie reszty nie wymarzniętych sadów w 1987 roku.</u>
          <u xml:id="u-322.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-322.14" who="#WiesławKondracki">Że z tego tytułu ograniczona zostanie produkcja proeksportowa.</u>
          <u xml:id="u-322.15" who="#WiesławKondracki">Proponuję, aby rząd w bardzo krótkim przedziale czasowym, przynajmniej w okresie I kwartału, przeanalizował ten problem, uwzględniając realną sytuację na rynku żywnościowym, i podjął stosowne kroki ograniczające podatki dla podmiotów gospodarczych w tym zakresie. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-322.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-323">
          <u xml:id="u-323.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-323.1" who="#TadeuszFiszbach">Lista zgłoszeń do dyskusji została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-323.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę wiceministra finansów Jerzego Napiórkowskiego o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-324">
          <u xml:id="u-324.0" who="#JerzyNapiórkowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Oczywiście, nie sposób jest szczegółowo ustosunkować się do wszystkich wypowiedzi, które były zgłoszone podczas tej debaty. Chciałbym jednak kilka zdań natury ogólnej powiedzieć o tych projektach, a potem przejść do konkretnych propozycji.</u>
          <u xml:id="u-324.1" who="#JerzyNapiórkowski">Wydaje mi się, że jest bardzo wiele demagogii w tych wypowiedziach.</u>
          <u xml:id="u-324.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-324.3" who="#JerzyNapiórkowski">Zacznę od sprawy związanej z kwotami wolnymi, dlaczego one są różne w różnych podatkach.</u>
          <u xml:id="u-324.4" who="#JerzyNapiórkowski">Otóż po pierwsze, nie można takiej samej kwoty wolnej od podatku stosować do podatku wyrównawczego i do innych podatków, m.in. podatku dochodowego od upraw specjalnych, czy też podatku dochodowego, który płacą osoby opłacające podatki, podatek dochodowy od działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-324.5" who="#JerzyNapiórkowski">Chcę zwrócić uwagę na to, że w dochodach, które otrzymuje osoba fizyczna z tytułu wynagrodzenia za pracę, jeżeli otrzymuje to wynagrodzenie w przedsiębiorstwie państwowym czy innej jednostce uspołecznionej, to już z tego tytułu zapłacony jest 20% podatek przez przedsiębiorstwo, podatek od płac.</u>
          <u xml:id="u-324.6" who="#JerzyNapiórkowski">Podobnie w podatku wyrównawczym, jeżeli ktoś otrzymuje dochody np. z działalności twórczej, to te dochody są obciążone podatkiem od wynagrodzeń, gdzie najniższa stawka tego podatku na przyszły rok również będzie wynosić 20%.</u>
          <u xml:id="u-324.7" who="#JerzyNapiórkowski">Natomiast przy dochodach z działalności gospodarczej, zarówno w rolnictwie, jak i z tytułu działalności gospodarczej prowadzonej w rzemiośle, te kwoty wolne zostały ustalone na poziomie równorzędnym dla tych obu rodzajów działalności.</u>
          <u xml:id="u-324.8" who="#JerzyNapiórkowski">Chcę przypomnieć, że do tej pory w podatku dochodowym obowiązywała zasada, że kwota wolna wynosiła dwukrotną najniższą płacę w gospodarce. A zatem na początku tego roku kwota wolna wynosiła 427 tys. zł. Na przyszły rok ustaliliśmy tę kwotę, biorąc pod uwagę, jaki jest wskaźnik wzrostu inflacji, na poziomie 3 mln 600 tys. zł. Nie przewidujemy możliwości korygowania tej kwoty w ciągu roku dlatego, że — jak powiedziałem — uwzględniliśmy już ten przewidywany poziom inflacji. A jak zapewne obywatele posłowie doskonale wiedzą, przewidujemy, że poczynając od 1991 r. będziemy starać się wprowadzać jednolity podatek od dochodów osobistych ludności. Gdyby ten podatek został wprowadzony, wówczas wszyscy zostaną zrównani tym podatkiem. To znaczy, zniknie wtedy podatek wyrównawczy, zniknie podatek dochodowy, zniknie podatek rolny od upraw specjalnych i zniknie podatek od płac w przedsiębiorstwach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-324.9" who="#JerzyNapiórkowski">Teraz jeżeli chodzi o skalę, bo tu też były zarzuty, że te skale są niesprawiedliwe, że są jakoś szokująco wysokie. Chcę powiedzieć, że we wszystkich przypadkach, we wszystkich podatkach, o których tutaj dzisiaj jest mowa, skale podatkowe zostały złagodzone. Tak jest w podatku dochodowym, gdzie dotychczas skala sięgała 75%, przy czym cały dochód nie mógł być obciążony podatkiem wyższym niż 50%. Obecnie ta skala sięga tylko 50%, przy czym łącznie cały dochód nie może być obciążony więcej niż 40%, a zatem mamy tu do czynienia ze zrównaniem z podatkiem liniowym, jaki jest stosowany dla osób prawnych.</u>
          <u xml:id="u-324.10" who="#JerzyNapiórkowski">Podobnie postąpiliśmy przy opodatkowaniu upraw specjalnych. I tutaj nie można się zgodzić z zarzutem, że następuje jakiekolwiek zwiększenie obciążeń. Ta skala ulega złagodzeniu. Do tej pory sięgała ona do 75%, a łączny dochód mógł być obciążony podatkiem do wysokości 50%. Teraz jest to złagodzenie do 40%.</u>
          <u xml:id="u-324.11" who="#JerzyNapiórkowski">Natomiast dyskutowano tutaj bardzo szczegółowo normy przychodów szacunkowych. Chcę powiedzieć, że te normy nie były zmieniane od 4 lat, a zatem — oczywiście — wzrost, który nastąpi w normach przychodowości szacunkowej z upraw specjalnych, będzie znaczny. Ale podkreślam — przez 4 lata te normy nie były zmieniane.</u>
          <u xml:id="u-324.12" who="#JerzyNapiórkowski">Nie chciałbym szczegółowo odnosić się do tej kwestii na plenarnym posiedzeniu, dlatego że zaraz po zakończeniu, zgodnie z programem, ma się odbyć posiedzenie komisji, która ma zaopiniować ten projekt, tzn. projekt, który przewiduje wzrost norm przychodowości szacunkowej dla upraw specjalnych. Tam może się odbyć już merytoryczna dyskusja na temat poszczególnych wzrostów stawek przychodowości szacunkowej.</u>
          <u xml:id="u-324.13" who="#JerzyNapiórkowski">Następna sprawa to ulgi inwestycyjne. Myśmy zdecydowanie w programie przyjęli kierunek działania polegający na likwidacji różnego rodzaju ulg. Staraliśmy się osiągnąć takie rozwiązania, które by zapewniały jednolite traktowanie wszystkich podmiotów pod względem ulg podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-324.14" who="#JerzyNapiórkowski">W odniesieniu do rolnictwa powiedziałbym, że zakres tych ulg jest szerszy. Tu padło konkretne pytanie, czy też padł konkretny wniosek, aby również osoby fizyczne, które prowadzą gospodarstwa rolne, mogły korzystać z ulgi inwestycyjnej w przypadku zakupu maszyn i urządzeń dla przetwórstwa rolnego i spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-324.15" who="#JerzyNapiórkowski">Chcę zwrócić uwagę, że w takiej sytuacji, jeżeli ktoś prowadzi gospodarstwo rolne i prowadzi inną działalność, która podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, i rozmiar tej działalności jest taki, że jest to więcej niż 40%, bo jest taka zasada, że jeżeli dochód uzyskiwany z działalności rolniczej czy przychody uzyskiwane z działalności rolniczej przekraczają 60% ogółu przychodów, to wówczas w ogóle podmiot gospodarczy jest traktowany jako prowadzący działalność rolniczą i nie podlega podatkowi dochodowemu.</u>
          <u xml:id="u-324.16" who="#JerzyNapiórkowski">Natomiast jeżeli te proporcje są inne, to wówczas ta część, która dotyczy działalności rolniczej, jest wolna od podatku, natomiast w pozostałej części jest opodatkowana podatkiem dochodowym. I o takim też przypadku, o którym tutaj mówię, myślał poseł zgłaszając ten wniosek. W takim przypadku, jeżeli ta osoba będzie prowadzić działalność inną, polegającą na przetwórstwie rolno-spożywczym, a więc tę działalność, która nie jest działalnością rolniczą, lecz działalnością przetwórczą podlegającą opodatkowaniu podatkiem dochodowym, to wówczas skorzysta z tej ulgi na takich samych zasadach, na jakich korzystają i osoby prawne, i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-324.17" who="#JerzyNapiórkowski">I wreszcie wniosek, który pojawiał się w kilku wypowiedziach, dotyczący sprawy ulgi w podatku obrotowym z tytułu dokonywania produkcji opierającej się na surowcach wtórnych. Otóż, myśmy bardzo długo analizowali tę sprawę, była ona zresztą przedmiotem bardzo szerokiej dyskusji na komisji, na podkomisjach. W sumie uznaliśmy, że ulga ta do tej pory nie była szeroko stosowana. Tzn. formalnie ona istnieje, natomiast bardzo niewiele podmiotów gospodarczych korzysta z tej ulgi z uwagi na to, że jest bardzo złożony sposób dokumentowania tych wszystkich czynności w przedsiębiorstwie, które są związane czy też są konieczne do ewidencjonowania, aby można było z tej ulgi skorzystać.</u>
          <u xml:id="u-324.18" who="#JerzyNapiórkowski">Jeżeli obywatele posłowie uznają, że tego typu... Chcę jeszcze jedną rzecz powiedzieć. Jest to ulga w podatku obrotowym, którego stawki są niejednokrotnie niskie, a w wielu wypadkach nawet w ogóle nie ma podatku obrotowego na określone wyroby. A zatem ktoś produkujący z odpadu, jeżeli wyrób nie jest obciążony podatkiem obrotowym, także z tej ulgi nie skorzysta. Natomiast skorzysta w jakimś stopniu ten, którego wyrób jest obciążony wysoką stawką czy wyższą stawką podatku obrotowego.</u>
          <u xml:id="u-324.19" who="#JerzyNapiórkowski">Była także zgłoszona propozycja, aby nie opodatkowywać dochodu uzyskiwanego przez organizacje społeczne z tytułu opłat składek członkowskich. Otóż chcę powiedzieć, że niejako wyprzedzając te wnioski, minister finansów zarządzeniem z 8 września br. zarządził zaniechanie ustalania i poboru podatków — w tym podatku dochodowego — wtedy, kiedy organizacje otrzymują dochód uzyskiwany ze składek członkowskich. Z tym że to zwolnienie jest uwarunkowane tym, aby tego typu organizacja nie prowadziła działalności gospodarczej oraz nie otrzymywała dotacji z budżetu państwa. Uważamy bowiem, że jeżeli prowadzi działalność gospodarczą, to nie powinna z tego przywileju korzystać.</u>
          <u xml:id="u-324.20" who="#JerzyNapiórkowski">Była tu także szczegółowa propozycja, aby jachty mieczowe uznać za ten rodzaj uprawiania sportu, który powinien być zwolniony z podatku drogowego. Wydaje mi się, że jest to słuszny wniosek i proponowałbym, aby Wysoki Sejm zechciał tę zgłoszoną poprawkę do art. 9 ust. 1 pkt 9 przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-324.21" who="#JerzyNapiórkowski">Jeżeli chodzi o sprawy związane z podatkiem od nieruchomości i z opodatkowaniem tym podatkiem obiektów, które służą instytucjom artystycznym. Otóż, myśmy generalnie zwolnili cały szereg obiektów kultury z podatku, ale te obiekty, w których prowadzona jest działalność niedochodowa, m.in. muzea i cały szereg innych, nie będę ich w tej chwili wymieniał. Są jednak instytucje artystyczne prowadzące działalność, która niejednokrotnie przynosi dość wysokie dochody, w związku z tym nie uważamy, aby tego typu obiekty mogły korzystać z przywileju wyłączenia z podatku od nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-324.22" who="#JerzyNapiórkowski">I jeszcze ostatnia chyba sprawa została do wyjaśnienia, a mianowicie obniżenie stawki podatku dochodowego do 20% od wydawnictw. Chcę powiedzieć, że książka w Polsce korzysta z bardzo wielu różnego rodzaju przywilejów. I nie jest tak, że my w sposób nieodpowiedzialny staramy się uzyskiwać dochody na każdej działalności. Otóż pragnę zwrócić uwagę, że książki nie są opodatkowane podatkiem obrotowym w żadnej fazie, tzn. poczynając od papieru, a kończąc na gotowym wydawnictwie.</u>
          <u xml:id="u-324.23" who="#JerzyNapiórkowski">Natomiast stawka podatku dochodowego jest powszechna dla wszystkich. Z badań, które były przeprowadzone przez Ministerstwo Finansów w ubiegłym roku, wynikało, że wydawnictwa mają bardzo wysoką zyskowność. Korzystając z uprawnień, jakie ma Rada Ministrów, w bieżącym roku w rozporządzeniu wykonawczym do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych dokonaliśmy obniżki podatku dochodowego w taki sposób, że ten podatek ulega obniżeniu o 5% wartości sprzedaży uzyskiwanej ze sprzedaży podręczników szkolnych, akademickich, książek popularnonaukowych, książek naukowych i technicznych. Jeżeli jest wykonywana tego typu produkcja i sprzedaż, to może się okazać, że korzystając z tej właśnie 5% ulgi od obrotu, przedsiębiorstwo zapłaci mniej niż 20% podatku dochodowego. A zatem obniżanie tylko dla jednego podmiotu, robienie wyłomu w całym systemie opodatkowania osób prawnych tylko dla producentów książek czy dla wydawnictw obniżanie tej stawki do poziomu 20% po prostu w świetle tych argumentów i tych danych, jakimi dysponujemy, jest w pełni nieuzasadnione. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-324.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-325">
          <u xml:id="u-325.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję obywatelowi ministrowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-325.1" who="#TadeuszFiszbach">Są dwa zgłoszenia, bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-326">
          <u xml:id="u-326.0" who="#JerzySlezak">Jerzy Slezak, Komisja Kultury i Środków Przekazu. Ja nie zadawałem pytań i nie dyskutowałem, bo rozumiałem, że te zapisy, które są przedstawione, rozwiązują problemy jednostek kultury. Po wystąpieniu pana ministra Napiórkowskiego uważam, że sprawy te muszą być jednak wyjaśnione. Pan minister uważa, że teatry i filharmonie czy instytucje artystyczne są dochodowe i nie powinny podlegać ulgom. Jest na sali wiceminister kultury, może panu ministrowi wyjaśni, jak wygląda dochodowość tych instytucji artystycznych. One są w 90% dotowane przez Fundusz Rozwoju Kultury. I ja o tym wczoraj mówiłem, ale Wysoka Izba nie podzieliła mego poglądu.</u>
          <u xml:id="u-326.1" who="#JerzySlezak">Zapis na str. 37 w pkt 14 mówi, że państwowe przedsiębiorstwa użyteczności publicznej oraz państwowe jednostki organizacyjne Poczta i Telegraf są zwolnione z tych podatków. Ponieważ w ustawie z 1984 r. o instytucjach artystycznych mówi się — chyba w § 26, nie pamiętam — że to są jednostki państwowe, przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, uważałem, że te zwolnienia w pkt. 14 są także dla filharmonii, teatrów i innych jednostek, uznanych za instytucje artystyczne. Jeżeli tak nie jest, panie ministrze, to tutaj musimy, niestety, ten temat wyjaśnić. To byśmy załatwili kompletnie działalność artystyczną tych instytucji.</u>
          <u xml:id="u-326.2" who="#JerzySlezak">W materiałach nie potrafiłem odnaleźć, czy są ulgi dla zakładowych domów kultury, czyli dla jednostek kultury finansowanych przez zakłady pracy, bo tego nie ma.</u>
          <u xml:id="u-326.3" who="#JerzySlezak">I jeszcze jedna uwaga. Czy w punkcie „e” na str. 36, w pkt. 8, który brzmi: „potrzeby społecznej służby zdrowia oraz zakładów i jednostek budżetowych”, to „oraz” odnosi się do jednostek służby zdrowia, czy oddzielnie — zakładów i jednostek budżetowych. Bo tam by się mieściły świetlice, kluby i inne placówki upowszechnieniowe.</u>
          <u xml:id="u-326.4" who="#JerzySlezak">Brakuje również odniesienia do bibliotek pedagogicznych. Są wymienione biblioteki publiczne, ale my również mamy biblioteki pedagogiczne, one tu się nie mieszczą. Żebyśmy potem nie mieli z tym kłopotów. Proszę o wyjaśnienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-327">
          <u xml:id="u-327.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo — kolejne zgłoszenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-328">
          <u xml:id="u-328.0" who="#JerzyRusecki">Jerzy Rusecki, Stronnictwo Demokratyczne, Katowice. Chciałbym bardzo serdecznie podziękować panu ministrowi za to, że potwierdził argumentację zawartą w mojej wypowiedzi, a zwłaszcza argument dotyczący bardzo małego uszczerbku dla budżetu państwa w zakresie obniżania podatku dochodowego od produkcji, od sprzedaży produktów wytworzonych z odpadów.</u>
          <u xml:id="u-328.1" who="#JerzyRusecki">Chciałbym powiedzieć, że skarb państwa bardzo niewiele traci, a myślę, że nawet — w razie rozkręcenia się tej produkcji — może na tym zarobić, jak to się dzieje w innych rozwiniętych krajach. Dlatego podkreślałem nie aspekt finansowy sprawy, ale właśnie aspekt ekologiczny. Chyba jest jednoznaczne, że ekologia na tym zyskuje. Dlatego jeszcze raz popieram wniosek mniejszości o obniżenie podatku dochodowego od tej produkcji. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-329">
          <u xml:id="u-329.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-329.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, posłanka Dobrochna Kędzierska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-330">
          <u xml:id="u-330.0" who="#DobrochnaKędzierska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Co prawda, pan minister zechciał nam tutaj z dużym wdziękiem wypomnieć, że to, co mówimy, jest demagogią. Ja odnoszę wrażenie, że reprezentuje on zwłaszcza poglądy dotyczące „jachtów mieczowych”. Stąd chciałabym się odwołać do nieżyjącego już mojego kolegi red. Szeligi, który prezentował pogląd, że minister finansów jest od tego, żeby wycisnąć podatek nawet z kamienia.</u>
          <u xml:id="u-330.1" who="#DobrochnaKędzierska">W związku z tym chciałabym zadać konkretne pytanie. Panie ministrze, jak to jest, że zwalniacie państwo z podatku rurociągi i zajęte pod nie grunty, a zapomnieliście o kulturze. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-330.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-331">
          <u xml:id="u-331.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-332">
          <u xml:id="u-332.0" who="#DanutaGrabowska">Ja do wyjaśnień pana ministra. Wiemy o zarządzeniu ministra finansów, mówiącym o tym, że organizacje, stowarzyszenia itd. itd., które zbierają składki, można zwolnić od podatku, jeśli nie prowadzą działalności gospodarczej. Pozwolę sobie jednak zauważyć, że można przecież oddzielić to, co stanowi działalność gospodarczą, i za to brać podatek. Natomiast nie wyobrażam sobie, że ja, obywatel zrzeszony w TPD od dwudziestu lat, płacący na to składki... Ja owszem, świadomie daję te składki np. na kolonie zdrowotne dla dzieci, ale nie chcę ich dawać na podatek. I mam do tego prawo. To trzeba naprawdę uregulować ustawowo.</u>
          <u xml:id="u-332.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-333">
          <u xml:id="u-333.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-333.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, poseł Grzebyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-334">
          <u xml:id="u-334.0" who="#KrzysztofGrzebyk">Szanowni Państwo! Ja bardzo krótko, ale w tym samym duchu, co poprzednio. Pan minister, argumentując odrzucenie poprawki o zwolnieniu z podatku składek, był uprzejmy powołać się na zarządzenie ministerstwa finansów z 8 września. Nie dodał jednak, że w propozycji pakietu ustaw podatkowych w art. 13 z dniem 1 stycznia 1990 r. wygasają uprawnienia do bezterminowych ulg lub zwolnień podatkowych przyznanych decyzjami na podstawie tego aktu Ministerstwa Finansów.</u>
          <u xml:id="u-334.1" who="#KrzysztofGrzebyk">Zwrócę uwagę, że jest chyba niemoralne, chociaż być może zasadne finansowo, żebyśmy opodatkowywali składki, które płacą np. dzieci i młodzież w organizacjach harcerskich. I dlatego sądzę, szanowni państwo, że powinniśmy się — bez względu na przynależność klubową — w tym akurat wypadku zdecydować na wyłączenie, które ma niewielką moc w sensie zyskania środków finansowych, ale dużą z racji moralnych i etycznych.</u>
          <u xml:id="u-334.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-335">
          <u xml:id="u-335.0" who="#TadeuszFiszbach">Zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-335.1" who="#TadeuszFiszbach">Jest? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-336">
          <u xml:id="u-336.0" who="#BogdanŁukasiewicz">Ja mam uwagi do wystąpienia pana ministra Napiórkowskiego dotyczące art. 8. Pan minister niechcący, negując ten wniosek, poparł go. Bo dowód można przeprowadzić wprost albo poprzez zaprzeczenie. Więc pan minister powiedział, że jeżeli w przyszłości będzie podatek od dochodów osobistych, to wówczas będzie taka sytuacja, że producent, który produkuje w działach specjalnych i ma szacunkowy dochód, załóżmy 16 mln, będzie tak samo traktowany jak osoba mająca dochody z pracy. Więc na dzień dzisiejszy jest taka sytuacja, że ten, co miał dział specjalny, płaci podatek 5 mln 400 tys. zł, a ten, co pracuje, nie płaci podatku. I niestety, jest jeszcze jeden element. Jeżeli producent w dziale specjalnym kupuje środek produkcji, to właśnie płaci podatek — poprzez zakup tego środka produkcji — temu pracownikowi. Bo przecież pracownik sam nie płaci, tylko ten podatek jest wliczony do ceny artykułu.</u>
          <u xml:id="u-336.1" who="#BogdanŁukasiewicz">Myślę więc, że my nie powinniśmy czekać na reformę, tylko te sprawy trzeba uregulować już na dzień dzisiejszy. Bo dochód szacunkowy po coś się po prostu ustala.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-337">
          <u xml:id="u-337.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-337.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-338">
          <u xml:id="u-338.0" who="#JanWarjan">Poseł Warjan, Polskie Stronnictwo Ludowe. Nie mogę się zgodzić z panem ministrem, że obciążenia podatkowe zostały złagodzone. Mam tu na myśli art. 6 „podatek rolny”. Otóż, rolnicy w większości sprzedali zboże po cenach gwarantowanych, a nie po cenach innych. Więc wnoszę wniosek formalny o poprawkę w art. 6, aby podatek naliczany był według ceny gwarantowanej, a nie ceny średniej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-339">
          <u xml:id="u-339.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-339.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy Pan Minister zechciałby się wypowiedzieć w tej chwili czy potem, po przerwie?</u>
          <u xml:id="u-339.2" who="#TadeuszFiszbach">Jeśli można, to teraz, bo trzeba zarządzić dłuższą przerwę do uzgodnień, uściśleń. Tak? Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-339.3" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym się zwrócić do posła sprawozdawcy, obywateli posłów, którzy wystąpili z konkretnymi nowymi propozycjami, wnioskami i poprawkami o zebranie się w czasie przerwy w saloniku przy sali posiedzeń.</u>
          <u xml:id="u-339.4" who="#TadeuszFiszbach">W połowie dyskusji otrzymałem informację, że pół godziny przerwy wystarczy na uzgodnienia, następnie przedłużono czas do 45 minut. Myślę o kolacji i posiłku obywateli posłów. Czy zgodzilibyśmy się na godzinną przerwę? Będą podane komunikaty, jeśli idzie o spotkania niektórych klubów w czasie tej przerwy. Proszę posła sekretarza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-340">
          <u xml:id="u-340.0" who="#RadosławGawlik">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy posiedzenie Komisji Obrony Narodowej w sali nr 101 i posiedzenie OKP w sali kolumnowej.</u>
          <u xml:id="u-340.1" who="#RadosławGawlik">Wspólne posiedzenie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów i Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej — w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-340.2" who="#RadosławGawlik">Posiedzenie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych, przewidziane na dzień dzisiejszy, zostaje przeniesione na jutro, tj. na 29 grudnia, na czas przerwy obiadowej.</u>
          <u xml:id="u-340.3" who="#RadosławGawlik">Może odczytam jeszcze komunikaty dotyczące dnia jutrzejszego. Posiedzenie Klubu Poselskiego SD w piątek, 29, o godz. 9, sala 101. Zebranie Klubu Poselskiego PZPR w sprawie projektu ustawy o zmianie Konstytucji odbędzie się w dniu 29 grudnia, w piątek, o godz. 8, w sali nr 106. Jutro, 29, o godz. 8.30, w sali nr 118 odbędzie się posiedzenie Klubów Poselskich PSL i PSL „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-340.4" who="#RadosławGawlik">Zebranie PSL „Solidarność” jutro, 29, o godz. 8, w sali 108. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-341">
          <u xml:id="u-341.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-341.1" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam godzinną przerwę.</u>
          <u xml:id="u-341.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 21 min. 15 do godz. 22 min. 45)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-342">
          <u xml:id="u-342.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady!</u>
          <u xml:id="u-342.1" who="#TadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania. Do projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania zgłoszony został wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-342.2" who="#TadeuszFiszbach">Będziemy go głosować w pierwszej kolejności.</u>
          <u xml:id="u-342.3" who="#TadeuszFiszbach">Wniosek mniejszości ma następujące brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-342.4" who="#TadeuszFiszbach">„W art. 4 dotyczącym ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o opodatkowaniu jednostek gospodarki uspołecznionej zmiana 3 otrzymuje brzmienie: 3) art. 21 i art. 22 ust. 3 skreśla się”.</u>
          <u xml:id="u-342.5" who="#TadeuszFiszbach">Poproszę posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-343">
          <u xml:id="u-343.0" who="#MarekPol">Generalnie, jak powiedziałem, wniosek mniejszości dotyczy częściowego zwolnienia z opodatkowania podatkiem obrotowym sprzedaży wyrobów, do produkcji których używa się zamiast surowca pełnowartościowego odpadów. Chcę wnieść pewną poprawkę, tu jest błąd spowodowany prawdopodobnie błędem maszynowym. Otóż na str. 1. to znaczy na stronie tytułowej sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej, powinna być nie zmiana 3, a zmiana 4. Art. 22, który jest przedmiotem dyskusji, ust. 1, 2 i 4, bo o to wnioskują wnioskodawcy wniosku mniejszościowego, brzmi:</u>
          <u xml:id="u-343.1" who="#MarekPol">„Ust. 1: Podatek obrotowy od sprzedaży produktów wytworzonych przy użyciu odpadów zamiast surowca pełnowartościowego obniża się o taki procent, w jakim surowiec pełnowartościowy zastąpiony został odpadami.</u>
          <u xml:id="u-343.2" who="#MarekPol">Ust. 2: Przepis ust. i nie dotyczy produktów, dla których wytworzenia jest ustalona lub powszechnie stosowana określona technologia produkcji przewidująca użycie jako surowca tylko odpadów, oraz produktów wytwarzanych z odpadów, dla których ustalono specjalne stawki podatkowe.</u>
          <u xml:id="u-343.3" who="#MarekPol">Ust. 4: Opodatkowanie sprzedaży produktów, o których mowa w ust. 1 — tam było 1 i 3 — stosuje się pod warunkiem, że — i tu są wymienione cztery warunki:</u>
          <u xml:id="u-343.4" who="#MarekPol">1) dostawca zaznaczy w fakturze, że dostarczony produkt został wytworzony z surowców odpadowych,</u>
          <u xml:id="u-343.5" who="#MarekPol">2) użyto surowca odpadowego i fakt ten wynika z ewidencji materiałowej,</u>
          <u xml:id="u-343.6" who="#MarekPol">3) wydatki i dochody ze sprzedaży zostały w księgowości oddzielone od kosztów i dochodów ze sprzedaży pozostałej produkcji,</u>
          <u xml:id="u-343.7" who="#MarekPol">4) w ewidencji ilościowej zostały wyodrębnione wyroby gotowe”.</u>
          <u xml:id="u-343.8" who="#MarekPol">Jest to cała seria uwarunkowań dla uzyskania częściowej ulgi w podatku obrotowym.</u>
          <u xml:id="u-343.9" who="#MarekPol">Wniosek mniejszościowy zmierza do przywrócenia tego artykułu, w którym w projekcie rządowym przyjętym przez komisję artykuł ten został skreślony.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-344">
          <u xml:id="u-344.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-344.1" who="#TadeuszFiszbach">Możemy przystąpić do głosowania?</u>
          <u xml:id="u-344.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, kto z obywateli posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-344.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw wnioskowi? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-344.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-344.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że wniosek mniejszości został przez Wysoką Izbę przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-344.6" who="#TadeuszFiszbach">Do projektu ustawy zgłoszono szereg dodatkowych wniosków, poprawek.</u>
          <u xml:id="u-344.7" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sprawozdawcę Marka Pola o przedstawienie kolejno tych poprawek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-345">
          <u xml:id="u-345.0" who="#MarekPol">Przede wszystkim chciałem przeprosić za przedłużające się obrady, ale sądzę, że dzięki temu skrócimy głosowania. Zrezygnowali z wniosków formalnych posłowie, którzy wnioskowali o zmianę w ustawie o podatku rolnym w zakresie tabel dotyczących działów specjalnych produkcji rolnej, przyjmując argumentację, iż ta forma opodatkowania nawet przy najwyższych dochodach ujętych w tej tabeli zbliża reguły tego opodatkowania do reguł powszechnie obowiązujących, to znaczy podatku liniowego w wysokości 40%.</u>
          <u xml:id="u-345.1" who="#MarekPol">W podobnym duchu i na podobnych zasadach został wycofany przez posła wnioskodawcę wniosek o zmianę w ustawie o podatku dochodowym, chodzi o dochody osób fizycznych, o zmianę tabeli. Posłowie wnioskujący przyjęli podobną argumentację oraz argumentację, która zmierzała do następującego rozumowania. Najbardziej dotknięta tym zapisem tabeli działalność gospodarcza osób fizycznych, w szczególności usługowa w małym zakresie lub wytwórcza w bardzo małym zakresie, chodzi o obsadę jedno-, dwuosobową, znajduje rozwiązanie podatkowe w postaci specjalnych zryczałtowanych form opodatkowania, rozwiązywanych rozporządzeniem ministra finansów o karcie podatkowej. W przypadku działalności, której bezpośrednio dotyczy tabela, argumentacja w ostatecznym rozrachunku 40% liniowego podatku dochodowego została przez posłów przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-345.2" who="#MarekPol">Pozostał wniosek pani poseł Hennelowej, który dotyczy zapisów w zakresie opodatkowania podatkiem od nieruchomości na str. 36. Jest to generalnie art. 7 ust. 1, który wymienia, co nie podlega podatkowi od nieruchomości. W podpunkcie 8 tego artykułu i tego ustępu na str. 36 mówi się, że nie podlegają podatkowi od nieruchomości budynki lub ich części zajęte na: w podpunkcie c wymienia się muzea i archiwa udostępnione do użytku publicznego oraz biblioteki publiczne. Według wniosku pani poseł Hennelowej rozszerza się zapis o następujące słowa: po słowach „biblioteki publiczne” słowa „teatry, filharmonie, opery i operetki, orkiestry symfoniczne i kameralne, zespoły pieśni i tańca, a także zespoły chóralne”.</u>
          <u xml:id="u-345.3" who="#MarekPol">Chcę powiedzieć, że wniosek ten w zasadzie znalazł pewnego rodzaju akceptację ze strony przedstawicieli Ministerstwa Finansów, nie wiem, czy mi wolno w ten sposób powiedzieć. Jest to wniosek dotyczący rozszerzenia art. 7 ust. 1 pkt 8 ppkt c.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-346">
          <u xml:id="u-346.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-346.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem tej poprawki, proszę o podniesienie ręki i naciśnięcie przycisku. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-346.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-346.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-346.4" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że poprawka zgłoszona przez poseł Józefę Hennelową została przez Wysoką Izbę przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-346.5" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o kolejny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-347">
          <u xml:id="u-347.0" who="#MarekPol">Następny wniosek jest wnioskiem złożonym przez dwóch posłów w dwóch wariantach. Zgłaszali go pan poseł Braun i pani posłanka Kędzierska, przy czym wniosek pani poseł Kędzierskiej jest dalej idący. Otóż, sprawa dotyczy zmiany proponowanej na str. 44. Chodzi o podatek dochodowy od osób prawnych. W art. 9 ust. 1, bo tak się zaczyna str. 44, w ppkt c dodaje się po zmianie c, która mówi, że zwalnia się z podatku dochodowego dochód ze sprzedaży akcji, obligacji, dodaje się na wniosek poseł Kędzierskiej podpunkt d, dodaje się pkt 10 w brzmieniu: „dochody z produkcji książki”. Chodzi o całkowite zwolnienie z podatku dochodowego dochodów z produkcji książki.</u>
          <u xml:id="u-347.1" who="#MarekPol">Ponieważ są pytania, jak wygląda wniosek o mniejszej skali, wyjaśniam, że wniosek ten brzmi następująco: w ty samym miejscu dopisuje się pkt 10 w brzmieniu: „50% dochodów z produkcji papieru na cele wydawnicze, druku książek i czasopism oraz dochodów instytucji wydawniczych”. Chodzi o zwolnienie w 50% z obciążenia podatkiem dochodowym tych wszystkich kolejnych sfer tworzenia książki. To jest wniosek, który uznaliśmy jako wniosek może dalej idący podmiotowo, natomiast nie tak daleko jak wniosek pani poseł Kędzierskiej w zakresie zwolnienia. We wniosku pani poseł Kędzierskiej proponowane jest 100% zwolnienie dochodów z produkcji książki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-348">
          <u xml:id="u-348.0" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę pana wiceministra finansów o wypowiedź.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-349">
          <u xml:id="u-349.0" who="#MarekDąbrowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W sprawie wniosku dotyczącego zwolnienia bądź poważnej ulgi w podatku dochodowym od produkcji książek.</u>
          <u xml:id="u-349.1" who="#MarekDąbrowski">Przy całym zrozumieniu problemu książki, jaki występuje już w tej chwili i będzie występował, chciałem zwrócić uwagę na fakt, że tak daleko idące zwolnienie w podatku dochodowym nie rozwiązuje podstawowej sprawy, która — jak sądzę — leżała w intencjach wnioskodawców, to znaczy, aby książka była tańsza dla odbiorcy, dla obywatela, a to dlatego, że podatek dochodowy nie jest podatkiem cenotwórczym.</u>
          <u xml:id="u-349.2" who="#MarekDąbrowski">Wniosek, znaczy pomoc państwa, która by wpływała na poziom cen książek, może dotyczyć jedynie podatku obrotowego, a z tego już w tej chwili książka we wszystkich fazach jej produkcji, poczynając od papieru, jest zwolniona. Także podatku obrotowego w żadnej fazie produkcji książki nie ma.</u>
          <u xml:id="u-349.3" who="#MarekDąbrowski">Można jeszcze rozważyć, i jest to możliwe, zwolnienie od cła przywozowego papieru oraz urządzeń poligraficznych. I to są rozwiązania, które mogą służyć w zakresie polityki państwa w obniżaniu cen książek.</u>
          <u xml:id="u-349.4" who="#MarekDąbrowski">Zwolnienie od podatku dochodowego zwiększa jedynie dochody producenta książki, producenta papieru czy zakładu poligraficznego. Przy czym należy zwrócić uwagę na to, że dotychczas wydawnictwa są na ogół wysoko rentowne, czyli w tym momencie poprawiamy jedynie ich sytuację dochodową. Jeśli natomiast spróbuje się wczuć w położenie kierownictwa, tzn. w logikę ekonomicznego działania kierownictwa przedsiębiorstwa, które zajmuje się którąś z faz produkcji książki, to tego rodzaju zwolnienie lub poważna ulga wcale nie zachęca do tego, aby zajmować się produkcją książek nisko rentownych, bo — jak rozumiem — o to głównie chodzi. Wręcz przeciwnie, tym większa jest korzyść z tytułu produkcji najwyżej rentownych pozycji, gdyż właśnie korzysta się nie z 60% zysku — 40% stanowi podatek dochodowy, ale odpowiednio 80%, bądź 100% zysku zatrzymuje się dla siebie.</u>
          <u xml:id="u-349.5" who="#MarekDąbrowski">Chciałem także zwrócić uwagę, że w dotychczasowych rozwiązaniach istnieje obniżka w podatku dochodowym z tytułu sprzedaży książek naukowych, popularnonaukowych, technicznych oraz podręczników szkolnych i akademickich. Nie jest to też rozwiązanie najlepsze technicznie i w pełni efektywne, możemy mieć do niego rozmaite zastrzeżenia z punktu widzenia jego skuteczności. Tym niemniej, doceniając powagę sytuacji, rząd nie zamierza tej obniżki wycofać. Wycofując szereg innych ulg i zwolnień w podatku dochodowym, to zamierza zatrzymać.</u>
          <u xml:id="u-349.6" who="#MarekDąbrowski">Gdyby przyjąć przedstawiony tu przed chwilą wniosek, oznaczałoby to, że nie zawężamy zakresu ulg podatkowych, lecz rozszerzamy, czyli niejako odwracamy kierunek polityki podatkowej, który legł u podstaw tego całego pakietu, który jest dzisiaj rozpatrywany. Nie zawężamy ulg, tworzymy nowe tytuły ulg, i to ulg, które mogą mieć ze względu właśnie na poziom dochodowości wydawnictw, zakładów poligraficznych bardzo poważne skutki dla budżetu państwa. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-349.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-350">
          <u xml:id="u-350.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-350.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy w tej sprawie wnioskodawcy chcieliby zabrać głos? Nie. Poseł sprawozdawca? Nie.</u>
          <u xml:id="u-350.2" who="#TadeuszFiszbach">Jest poprawka poseł Dobrochny Kędzierskiej, która jest wnioskiem dalej idącym, a następnym jest wniosek posła Juliusza Brauna. Oddzielnie głosujemy nad nimi, tak?</u>
          <u xml:id="u-350.3" who="#TadeuszFiszbach">Czy przypomnieć raz jeszcze poszczególne ujęcia? Nie.</u>
          <u xml:id="u-350.4" who="#TadeuszFiszbach">Proponuję, abyśmy odnieśli się przez głosowanie, do poprawki poseł Dobrochny Kędzierskiej jako wniosku dalej idącego.</u>
          <u xml:id="u-350.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, proszę o podniesienie ręki i naciśnięcie przycisku. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-350.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciwny? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-350.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-350.8" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że poprawka została oddalona przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-350.9" who="#TadeuszFiszbach">Kolejny wniosek, posła Juliusza Brauna.</u>
          <u xml:id="u-350.10" who="#TadeuszFiszbach">Przypomnieć treść poprawki? Proszę bardzo pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-351">
          <u xml:id="u-351.0" who="#MarekPol">Przypomnę, iż wniosek pana posła Brauna brzmi: „zwolnieniu podlega 50% dochodu z produkcji papieru na cele wydawnicze, druku książek i czasopism oraz dochody instytucji wydawniczych”.</u>
          <u xml:id="u-351.1" who="#MarekPol">Korzystając z tego, że jestem przy głosie, chcę powiedzieć, że myśmy dość długo zastanawiali się w podkomisji przede wszystkim nad pomocą książce. Akurat zwolnienia w podatku dochodowym zupełnie nas nie przekonywały i nie bardzo znaleźliśmy metodę. Przyznam, że nie chcemy tu uchodzić za tych, którzy zarzynają książkę, ale nie było metody, a w każdym razie nie tej metody. Natomiast, oczywiście, zadecyduje Wysoka Izba.</u>
          <u xml:id="u-351.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-352">
          <u xml:id="u-352.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-352.1" who="#TadeuszFiszbach">Proponuję przegłosowanie.</u>
          <u xml:id="u-352.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawki posła Juliusza Brauna, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-352.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-352.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-352.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Wysoka Izba poprawkę oddaliła.</u>
          <u xml:id="u-352.6" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o kolejne propozycje.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-353">
          <u xml:id="u-353.0" who="#MarekPol">Następny wniosek formalny dotyczy zmiany — przepraszam, nie zanotowałem nazwiska posła — zmiany dotyczącej jachtów. To znaczy sprawa jest nie taka błaha. Otóż wniosek polegał na pewnego rodzaju niedoprecyzowaniu art. 8 ust. 1, który znajduje się na str. 36. Chodzi o opodatkowanie podatkiem drogowym najróżniejszego rodzaju pojazdów, ale generalnie — jak wyjaśniono w czasie spotkania w przerwie — chodzi o pojazdy napędzane silnikami. W tej sytuacji zrozumiałe jest, iż wyłącza się łodzie motorowe w pkt 9, łodzie motorowe o pojemności skokowej poniżej 200 cm3 oraz jachty mieczowe z silnikiem o pojemności skokowej silnika poniżej 200 cm3. Nie wyłącza się pozostałych jachtów, ponieważ obowiązek podatkowy na nich nie ciąży, w każdym bądź razie w intencji projektodawcy. Żeby sprawa została zapisana w sposób absolutnie klarowny, proponujemy wniosek formalny sformułować w ten sposób, i to jest uzgodnione z wnioskodawcą, iż w ust. 1 art. 8 w ostatnim wierszu po słowie „motorowerów” dopisujemy po przecinku „wyposażonych w silniki jachtów, promów i łodzi”.</u>
          <u xml:id="u-353.1" who="#MarekPol">Sprawa jest jasna, nie wyposażone w silniki nie podlegają obowiązkowi podatkowemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-354">
          <u xml:id="u-354.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-354.1" who="#TadeuszFiszbach">Przypominam, była to poprawka zgłoszona przez posła Stefana Rydera.</u>
          <u xml:id="u-354.2" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o przegłosowanie propozycji wniosku.</u>
          <u xml:id="u-354.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za jego przyjęciem? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-354.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-354.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-354.6" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że poprawka posła Stefana Rydera została przez Wysoką Izbę przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-354.7" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-355">
          <u xml:id="u-355.0" who="#MarekPol">Autorem następnego wniosku formalnego jest pan poseł Henryk Jużykiewicz. Wniosek dotyczy uzupełnienia w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, która to ustawa zaczyna się na str. 43, jest art. 9 naszej ogólnej ustawy i na str. 44 za zmianą „c”, która jest, znaczy, zmianą drugą „c”. Wniosek brzmi następująco: dodaje się pkt „d”, dodaje się pkt 10 w brzmieniu „Dochody z indywidualnych składek członkowskich członków organizacji politycznych, zawodowych i społecznych”.</u>
          <u xml:id="u-355.1" who="#MarekPol">Chodzi, przypomnę, o zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym składek w organizacjach zawodowych, społecznych, w tym młodzieżowych, a także w organizacjach politycznych, czyli partiach politycznych, indywidualnych składek członków. W przypadku braku tego zapisu sprawa nie jest w każdym wypadku ustawowo uregulowana. Może być uregulowana aktem niższej rangi, ale nie musi być uregulowana aktem niższej rangi.</u>
          <u xml:id="u-355.2" who="#MarekPol">Chodzi o to, aby stosunkowo niewielkie kwoty, które z tego tytułu wpływają do poszczególnych organizacji społecznych, zawodowych czy politycznych, nie były dodatkowo opodatkowywane. Przypominam, że z reguły są to kwoty z wynagrodzeń lub dochodów osobistych, które już raz są opodatkowane u darczyńcy, no i oczywiście tego, który tę składkę wnosi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-356">
          <u xml:id="u-356.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-356.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo o przegłosowanie propozycji poprawki.</u>
          <u xml:id="u-356.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-356.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-356.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-356.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam przyjęcie przez Wysoką Izbę poprawki posła Henryka Jużykiewicza.</u>
          <u xml:id="u-356.6" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, następne poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-357">
          <u xml:id="u-357.0" who="#MarekPol">Pragnę poinformować o wycofaniu wniosku przez pana posła Skowrońskiego. Chodziło o uzupełnienie zwolnień od podatku rolnego nie tylko budynków inwentarskich, ale również przechowalni owoców, warzyw oraz ziemniaków. Poseł przyjął argumentację Ministerstwa Finansów, iż byłoby to kolejne rozszerzenie ulg podatkowych w tej sferze, która akurat opodatkowana jest w sposób określony, to znaczy w sposób uzależniony od gruntów. Krótko mówiąc, wniosek został wycofany.</u>
          <u xml:id="u-357.1" who="#MarekPol">Wycofał wniosek również pan poseł Warjan. Chodziło o pewne nieporozumienie, które zostało, wydaje mi się, wyjaśnione w czasie spotkania w przerwie. Pan poseł Warjan wnioskował, aby podatek rolny naliczać od ceny gwarantowanej skupu, a nie od średniej ceny skupu. Otóż średnia cena skupu praktycznie, jeżeli cała sprzedaż odbywała się po cenie gwarantowanej, jest właśnie ceną gwarantowaną. Nie może być niższa. Natomiast jeżeli następowała sprzedaż po cenie wyższej, to średnia cena skupu będzie na pewno wyższa od ceny gwarantowanej, wobec tego intencja wnioskodawcy jest w tym wypadku zaspokojona i w związku z tym wnioskodawca wycofał swój wniosek.</u>
          <u xml:id="u-357.2" who="#MarekPol">Pozostała zmiana. Wycofał swój wniosek również poseł sugerujący zwolnienie z opodatkowania tych części nieruchomości przeznaczonych na cele działalności gospodarczej, które są powierzchniami przeznaczonymi, generalnie rzecz biorąc, na cele socjalne. Argumentem, który poseł przyjął jako podstawę swojego wycofania, była prośba, wniosek przedstawicieli Ministerstwa Finansów, aby pozostawić go do czasu, kiedy tę sprawę będą rozstrzygały samorządy terytorialne. Będą to ich dochody i w związku z tym podejmowanie decyzji już na tym etapie o rezygnacji z tych dochodów byłoby nieco przedwczesne.</u>
          <u xml:id="u-357.3" who="#MarekPol">Praktycznie są to wszystkie wnioski merytoryczne i formalne zgłoszone Wysokiej Izbie i rozpatrzone przez nas w czasie przerwy. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-358">
          <u xml:id="u-358.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-358.1" who="#TadeuszFiszbach">Godzi się też poinformować Wysoką Izbę, że we wniosku, który został przyjęty, posła Jużykiewicza, był również wniosek posła Grzebyka dotyczący ZHP.</u>
          <u xml:id="u-358.2" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania całości projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-358.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania oraz ustawy o zobowiązaniach podatkowych w brzmieniu proponowanym przez Komisję Nadzwyczajną, z dodatkowymi poprawkami zgłoszonymi przez posła sprawozdawcę oraz poprawkami wcześniej przyjętymi przez Sejm, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-358.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-358.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-358.6" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania.</u>
          <u xml:id="u-358.7" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów, ministra finansów Leszka Balcerowicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-359">
          <u xml:id="u-359.0" who="#LeszekBalcerowicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Okres świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku to zazwyczaj czas wypoczynku, kiedy na dalszy plan schodzą sprawy publiczne. W tym roku jednak dla polskiego parlamentu to był czas szczególnie pracowity. Proszę pozwolić, panie i panowie, że w imieniu Rady Ministrów złożę wyrazy podziękowania za spełnienie prośby rządu, za rzeczywiście niesłychanie wytężoną pracę nad pakietem tak ważnych ustaw gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-359.1" who="#LeszekBalcerowicz">Przez cały przedświąteczny tydzień uczestniczyliśmy w obradach Komisji Nadzwyczajnej. W naszej ocenie wysokie tempo prac nie umniejszyło wnikliwości, z jaką członkowie komisji poddali analizie przedłożone projekty.</u>
          <u xml:id="u-359.2" who="#LeszekBalcerowicz">Działalność komisji oraz dobiegające końca obrady plenarne Wysokiej Izby umożliwiają rozpoczęcie 1990 r. według nowych zasad, umożliwią uruchomienie decydującej fazy programu stabilizacji gospodarczej. Znajomość nowych reguł gry od początku roku ma ogromne znaczenie dla wszystkich instytucji i osób prowadzących działalność gospodarczą. To jeden z istotnych powodów, dla których rząd występował o nadzwyczajny tryb pracy.</u>
          <u xml:id="u-359.3" who="#LeszekBalcerowicz">O innych przyczynach, wynikających zarówno z zewnętrznych, jak i wewnętrznych uwarunkowań, mówiłem na poprzednim posiedzeniu Wysokiego Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-359.4" who="#LeszekBalcerowicz">W toku prac komisji, a także na forum Wysokiej Izby ujawniły się wątpliwości i obawy dotyczące poszczególnych rozwiązań, a także nade wszystko — skutków społecznych. Chciałem powiedzieć, że obawy i wątpliwości są w pełni zrozumiałe. Trzeba jednak pamiętać, że w naszej sytuacji gospodarczej nie ma rozwiązań pozbawionych ryzyka. Największym zaś błędem — jak sądzę — byłoby uchylanie się od zdecydowanych działań w fałszywym przekonaniu, że w ten sposób się go uniknie.</u>
          <u xml:id="u-359.5" who="#LeszekBalcerowicz">Zrozumienie tego faktu, że nie sposób uchylić się od ryzyka nawet przez odkładanie działań zdecydowanych znalazło, jak sądzę, odzwierciedlenie w wystąpieniach poselskich, w których kładziono nacisk na konieczność działań szybkich, działań zdecydowanych, na miarę stopnia zagrożeń, a także wyzwań, jakie stanęły przed polską gospodarką.</u>
          <u xml:id="u-359.6" who="#LeszekBalcerowicz">Panie Marszałku! Panie i Panowie! Wysoka Izba zechciała przyjąć pakiet ustaw, który wraz z budżetem kładzie podwaliny pod decydującą fazę stabilizacji gospodarki. Część z tych ustaw wprowadza zarazem nowe, ważne elementy do systemu gospodarczego. Takie np. ustawy, jak Prawo bankowe, jak Prawo dewizowe, które stanowi podstawę dla wymienialności złotego, jak ustawa o uporządkowaniu stosunków kredytowych, która także wprowadza całkiem zasadnicze rozróżnienia między kredytem a dotacją, czyli przywraca — można powiedzieć — coś, co jest prawdą w życiu gospodarczym. Nie tylko prawda w życiu publicznym. ale także prawda w życiu gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-359.7" who="#LeszekBalcerowicz">Otóż wśród przedłożonych projektów ustaw ze szczególną uwagą — i to jest, jak sądzę, naturalne — omawiano ustawę o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń. Jak podkreślaliśmy, stanowi ona bardzo ważny element programu tłumienia inflacji. Rozwiązanie takie jest, naszym zdaniem, konieczne, gdyż bez ograniczania w najbliższych miesiącach bieżącego strumienia dochodów gospodarstw domowych nie będzie możliwe szybkie zahamowanie wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych, przy jednoczesnym ograniczeniu zakresu upadłości przedsiębiorstw i związanych z nimi zwolnień z pracy. Chciałem powiedzieć, że jakiś zakres upadłości jest przy każdym programie tłumienia inflacji nieunikniony, ale przy programie alternatywnym, w którym by zrezygnowano z istniejących obecnie instrumentów ograniczenia płac, ten zakres musiałby być wielokrotnie większy. I to jest główny argument, dla którego taki nacisk w programie rządowym kładziemy na ten niewątpliwie trudny i kontrowersyjny instrument całego pakietu antyinflacyjnego. Przy czym rozwiązanie to nie jest tym jedynym elementem tego pakietu, gdyż obok towarzyszą mu inne, takie jak: odpowiedni projekt budżetu, zawierający likwidację deficytu budżetowego, czy twarda polityka pieniężna i kredytowa.</u>
          <u xml:id="u-359.8" who="#LeszekBalcerowicz">Zdajemy sobie jednak sprawę z tego, że szczególnie trudną społecznie sprawą będzie realizacja owej niezbędnej ustawy o ostrym opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń. I chciałem w tym miejscu wyrazić przekonanie, że społeczeństwo przyjmie ze zrozumieniem konieczność okresowego, ostrego hamowania wzrostu płac.</u>
          <u xml:id="u-359.9" who="#LeszekBalcerowicz">Chcę otwarcie powiedzieć raz jeszcze, że bez tego nie sposób szybko wyjść z inflacji, szybko, a jednocześnie przy możliwie małym zakresie upadłości i związanych z tym zwolnień z pracy. A z kolei — jak wiemy o tym wszyscy — bez opanowania inflacji trudno wejść na drogę trwałego i efektywnego wzrostu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-359.10" who="#LeszekBalcerowicz">Zdajemy sobie sprawę, że m.in. w związku z tą ustawą o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń, a także innymi ustawami, szczególna odpowiedzialność spocznie na dyrektorach przedsiębiorstw, na samorządach, jak również na związkach zawodowych, oczywiście. Liczymy, że wspólnym wysiłkiem przejdziemy przez najtrudniejszy okres najbliższych miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-359.11" who="#LeszekBalcerowicz">Pragnę zarazem oświadczyć, że program rządowy nie zakłada drastycznego obniżania poziomu życia, choć zakłada — jako efekt uboczny — obniżenie wskaźnika statystycznego płacy realnej.</u>
          <u xml:id="u-359.12" who="#LeszekBalcerowicz">Wysoki Sejmie! Uchwalenie przez Wysoką Izbę przedłożonych ustaw oznacza wejście w kolejny etap naszych prac nad budową nowego ładu gospodarczego. Idzie z jednej strony o wprowadzenie w życie programu stabilizacji, a więc opanowania inflacji, usuwania z gospodarki niedoborów, a z drugiej — idzie o kontynuację działań nad przekształceniami systemu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-359.13" who="#LeszekBalcerowicz">W najbliższym czasie zamierzamy skupić naszą uwagę w większym niż dotąd stopniu na przygotowaniu i podjęciu przekształceń własnościowych oraz na budowie mechanizmów rynkowych, umożliwiających przemieszczanie kapitału i rozpoczęcie pożądanych zmian w strukturze rzeczowej czy działowogałęziowej gospodarki. Wysiłkom tym będą, oczywiście, towarzyszyć przedsięwzięcia w zakresie bieżącej polityki gospodarczej, oparte na stworzonym teraz stanie prawnym, czyli wkroczymy w fazę realizacji programu stabilizowania gospodarki. Ten trudny proces stabilizacji, zawierający wiele niewiadomych, wymaga bowiem szczególnie uważnej, odpowiedzialnej i konsekwentnej polityki bieżącej. Sądzę, że wkrótce przy okazji debaty budżetowej będzie sposobność, by się tym właśnie zająć. Jak bowiem wiemy, budżet państwa musi odbijać zmieniające się założenia i warunki działania. Na to zresztą zwrócono uwagę w debacie poselskiej.</u>
          <u xml:id="u-359.14" who="#LeszekBalcerowicz">Wysoka Izbo! Sądzę, że nadchodzący trudny okres wymaga szczególnego wysiłku że strony nas wszystkich. Doświadczenia płynące ze współdziałania sejmowej Komisji Nadzwyczajnej z przedstawicielami rządu uważamy za bardzo wartościowe. Celowym byłoby więc rozważenie takiej formuły, która umożliwiałaby kontynuację tej — jak sądzę — owocnej współpracy.</u>
          <u xml:id="u-359.15" who="#LeszekBalcerowicz">Bardzo dziękuję za uwagę i za rzeczywiście bardzo wytężoną pracę.</u>
          <u xml:id="u-359.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-360">
          <u xml:id="u-360.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję obywatelowi premierowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-360.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę posła sekretarza Radosława Gawlika o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-361">
          <u xml:id="u-361.0" who="#RadosławGawlik">Jest jeden komunikat. Wspólne zebranie posłów koalicji OKP, PSL „Odrodzenie” i SD jutro, 29 grudnia, o godzinie 9 w sali kolumnowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-362">
          <u xml:id="u-362.0" who="#TadeuszFiszbach">Zarządzam przerwę w obradach Sejmu do jutra, 29 grudnia 1989 r., do godziny 10.</u>
          <u xml:id="u-362.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 23 min. 20)</u>
          <u xml:id="u-362.2" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 10 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-362.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą wicemarszałkowie Olga Krzyżanowska, Teresa Dobielinska-Eliszewska oraz Tadeusz Fiszbach)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-363">
          <u xml:id="u-363.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-363.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę uprzejmie o zajmowanie miejsc.</u>
          <u xml:id="u-363.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Na sekretarzy powołuję posłów Romualdę Matusiak i Ziemowita Gawskiego. Proszę uprzejmie posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-363.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Protokół i listę mówców prowadzić będzie pani poseł Romualda Matusiak.</u>
          <u xml:id="u-363.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Pierwsze czytanie przedstawionego przez Komisję Ustawodawczą projektu ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druk nr 160).</u>
          <u xml:id="u-363.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Zgodnie z wnioskiem Komisji Ustawodawczej — w miejsce pierwotnie przewidywanego sprawozdania tej komisji o poselskich projektach ustaw nowelizujących Konstytucję — przystępujemy do pierwszego czytania projektu ustawy zmieniającej Konstytucję z uwagi na jej szerszy zakres w porównaniu ze wspomnianymi projektami poselskimi.</u>
          <u xml:id="u-363.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu posła sprawozdawcę panią poseł Hannę Suchocką.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-364">
          <u xml:id="u-364.0" who="#HannaSuchocka">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Po raz drugi już w ciągu tego miesiąca staję przed Wysoką Izbą, aby przedstawić propozycje zmian Konstytucji. Tym razem czynię to z inicjatywy Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-364.1" who="#HannaSuchocka">Sytuacja jednak jest dość nietypowa i należy się kilka słów wyjaśnienia. Poprzednia dyskusja dotyczyła projektów poselskich, dwóch projektów: projektu zgłoszonego przez posłów z PZPR, dotyczącego skreślenia tylko art. 3 i przeredagowania tego artykułu, oraz wspólnego projektu poselskiego posłów OKP, PSL „Odrodzenie” i SD.</u>
          <u xml:id="u-364.2" who="#HannaSuchocka">Ze względu na czas przygotowania oba poselskie projekty zawierały propozycje dokonania zmian minimalnych. W toku dyskusji zgłoszono szereg dalszych wniosków dotyczących zmian Konstytucji. Wszystkie wnioski przekazane zostały do Komisji Ustawodawczej. I komisja stanęła przed niezwykle trudnym zadaniem, a było nim określenie zasięgu tych zmian. Zadaniem tym trudniejszym, że niewolnym od pełnych emocji dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-364.3" who="#HannaSuchocka">Równocześnie Komisja Ustawodawcza działała z pełną świadomością, że nie chce i nie może zastępować powołanej już Komisji Konstytucyjnej, do której zadań należy dokonanie gruntownych przekształceń i uchwalenie nowej ustawy zasadniczej.</u>
          <u xml:id="u-364.4" who="#HannaSuchocka">Niezależnie od tego optykę działania komisji kształtowała, z jednej strony, dynamika zachodzących przemian, z drugiej zaś — świadomość okresu przejściowego, świadomość pewnej doraźności przyjmowanych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-364.5" who="#HannaSuchocka">Komisja rozpatrzyła oba projekty ustaw oraz wszystkie zgłoszone w toku debaty sejmowej wnioski. O stopniu ich uwzględnienia i w konsekwencji o zakresie zmian zadecydowały następujące przesłanki:</u>
          <u xml:id="u-364.6" who="#HannaSuchocka">Po pierwsze — wprowadzić takie rozwiązania, które mają prawnie usankcjonować istniejący już stan polityczny, a zatem doprowadzić do zgodności rzeczywistość normatywną z rzeczywistością polityczno-społeczną.</u>
          <u xml:id="u-364.7" who="#HannaSuchocka">W tym zakresie komisja uchwaliła zaproponowane w obu poselskich projektach skreślenie art. 3, dotyczącego kierowniczej roli PZPR, jak i konstytucyjnie spetryfikowanych, a już nieaktualnych sojuszy partyjnych oraz nie istniejącego Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego.</u>
          <u xml:id="u-364.8" who="#HannaSuchocka">W to miejsce komisja zaproponowała nowy artykuł, który gwarantuje swobodę i dobrowolność tworzenia partii politycznych, a zatem stwarza warunki do ukształtowania demokratycznego, pluralistycznego systemu partyjnego, z możliwością orzekania przez Trybunał Konstytucyjny o sprzeczności celów lub działalności partii z Konstytucją. Przesłanka, o której mowa, zadecydowała również o skreśleniu wstępu do Konstytucji, którego zarówno forma, jak i treść zupełnie nie przystają do aktualnej rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-364.9" who="#HannaSuchocka">Rozważono również i gruntownie przedyskutowano, zgłoszony w toku dyskusji sejmowej przez posłów SD, wniosek o zmianie nazwy państwa na Rzeczpospolita Polska. Dyskusja nad tym punktem była pełna emocji. Nie dotyczyła ona istoty samej nazwy, to nie budziło wątpliwości. Spór zasadniczy koncentrował się wokół okresu, momentu, w którym ta nazwa ma być przywrócona. To znaczy, czy już obecnie, w toku dokonywania doraźnych zmian w Konstytucji, przywracać tę nazwę, a więc przypisywać ją do bardzo negatywnie ocenianego aktu z 1952 r., czy też czekać na Konstytucję nową. Albowiem przypisanie tej nazwy do tamtego aktu może mieć cechy działania, polegającego na ulepszaniu tego aktu, a takiego zadania właściwie sobie nie stawialiśmy.</u>
          <u xml:id="u-364.10" who="#HannaSuchocka">W toku dyskusji jednak — kierując się przedstawionymi przez posłów opiniami społeczeństwa przywiązanego do tradycyjnej nazwy — komisja zadecydowała o przywróceniu nazwy Rzeczpospolita Polska i państwo macie to w przedłożonym druku zaproponowane. Ta decyzja komisji pociągnęła jednak za sobą konieczność dalszych i głębszych zmian, czego wymagała już logika aktu prawnego. Trudno było bowiem decydować się na przywrócenie nazwy, a pozostawić bez większych zmian rozdz. I, zmieniając jedynie art. 3. Konsekwencja wymagała zatem skreślenia całego rozdz. I w dotychczasowym brzmieniu.</u>
          <u xml:id="u-364.11" who="#HannaSuchocka">W miejsce obecnego rozdz. I komisja proponuje jedynie przyjęcie ogólnej zasady, określającej charakter państwa jako demokratycznego państwa prawa i konsekwentnie do tego określa w nowy sposób suwerena, odstępując od dotychczasowej formuły klasowej. Utrzymano natomiast w tej części dotychczasową zasadę praworządności i podkreślono zasadę samorządności.</u>
          <u xml:id="u-364.12" who="#HannaSuchocka">Kolejną przesłanką, którą kierowała się komisja, była potrzeba dokonania takich poprawek w tekście Konstytucji, które mają torować drogę zmianom w ustawodawstwie zwykłym, zwłaszcza w sferze tworzenia nowego ładu gospodarczego. Ta świadomość zadecydowała o dokonaniu gruntownej zmiany rozdz. II. Dotychczasowe rozwiązania tego rozdziału są bowiem nie do pogodzenia z uchwalonym wczoraj przez Wysoką Izbę pakietem ustaw gospodarczych. Nie chcąc zatem zwiększać fikcyjności obecnej Konstytucji, dążąc do usunięcia stanu niezgodności w systemie prawnym oraz przeciwdziałając powstaniu takiej sytuacji, w której przyjęte ustawy mogłyby być zaskarżone do Trybunału Konstytucyjnego — komisja zdecydowała się na dokonanie tak radykalnych zmian. Polegają one praktycznie na skreśleniu rozdz. II w jego obecnej formie, a przyjęciu w to miejsce jedynie dwóch postanowień gwarantujących swobodę gospodarowania — niezależnie od rodzaju własności — oraz zapewniających szeroką ochronę własności, bez różnicowania ochrony w zależności od formy własności.</u>
          <u xml:id="u-364.13" who="#HannaSuchocka">W rezultacie proponujemy państwu skreślenie odrębnej numeracji rozdz. I i II oraz uczynienie z tego jednego rozdziału zatytułowanego „Podstawy ustroju społeczno-gospodarczego”.</u>
          <u xml:id="u-364.14" who="#HannaSuchocka">Sporo dyskusji, w pracach komisji wywoływał art. 103 w części dotyczącej godła. W wyniku głosowania, komisja postanowiła nie dokonywać zmian art. 103. Wypowiedziała się, że te zagadnienia mogą być uregulowane ustawą zwykłą i że ustawa zwykła powinna szczegółowo określić wszystkie elementy godła.</u>
          <u xml:id="u-364.15" who="#HannaSuchocka">Ponieważ wniosek komisji przeszedł nieznaczną większością głosów, posłowie zapowiedzieli zgłoszenie wniosku mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-364.16" who="#HannaSuchocka">Dalsze zmiany Konstytucji, które zostały państwu zaproponowane w druku, są konsekwencją dokonanych już przez Sejm pewnych czynności, są zatem kontynuacją rozwiązań zaproponowanych w projekcie poselskim. Może tylko w skrócie je przypomnę.</u>
          <u xml:id="u-364.17" who="#HannaSuchocka">Zmiany systemu gospodarczego wymagają również rezygnacji z planowania dyrektywnego jako instrumentu kierowania przez państwo gospodarką narodową. Stąd szereg propozycji, które proponujemy państwu, dotyczy skreślenia w Konstytucji słów o planowaniu gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-364.18" who="#HannaSuchocka">Istotą zmian w konstytucyjnej regulacji dotyczącej organów ochrony prawnej jest włączenie prokuratury do resortu sprawiedliwości. Nie chcę powtarzać argumentów, które padły przed miesiącem, podczas uzasadniania projektów w poprzednim czytaniu. Jest to konsekwencja przyjętych już przez Sejm zmian, zmierzających do wzmocnienia niezawisłości sądownictwa. Jednocześnie w art. 56 ust. 1 — w celu umożliwienia zmian organizacyjnych w wymiarze sprawiedliwości — szczegółowe rozwiązania konstytucyjne zastępuje się ogólnym sformułowaniem „sądy powszechne”.</u>
          <u xml:id="u-364.19" who="#HannaSuchocka">W zaproponowanym projekcie ustawy macie państwo również przepisy, które mają charakter przepisów przejściowych, albowiem łączą się one z przywróceniem tradycyjnej nazwy państwa i ewentualnie — po przedyskutowaniu wniosku mniejszości — godła. Decyzja o zmianie godła pociągnie za sobą skutki finansowe, wynikające z konieczności zmian w drukach, formularzach, blankietach, znakach pieniężnych. Dlatego też w celu zminimalizowania tych skutków przewiduje się w projekcie możliwość wykorzystania dotychczasowych druków jeszcze przez 5 lat.</u>
          <u xml:id="u-364.20" who="#HannaSuchocka">Zakres zaproponowanych przez komisję zmian jest w efekcie znacznie szerszy, aniżeli zaproponowany wcześniej w dyskutowanych przedłożeniach. Z tego też względu Komisja Ustawodawcza zdecydowała się wystąpić z niniejszą inicjatywą ustawodawczą, rozumiejąc potrzebę przeprowadzenia tych zmian w jak najszybszym czasie.</u>
          <u xml:id="u-364.21" who="#HannaSuchocka">Na zakończenie — jeszcze jedna ogólna konstatacja. Zaproponowane zmiany mogą niewątpliwie wywołać dyskusję, a nawet kontrowersje. Dla niektórych mogą okazać się zbyt daleko idące, dla innych zbyt wąskie. Świadomość tego mieliśmy od początku, od momentu zaproponowania pierwszej zmiany, pierwszej poprawki. Zawsze bowiem w takiej sytuacji powstaje pytanie o kolejność, o zakres. Pojawiają się również argumenty o niespójności, które w wyniku tych zmian mogą powstawać. Tego typu zarzuty mogą być podniesione i teraz. Mamy jednak przekonanie, że pełną spójność, zwartość i aksjologiczną jednoznaczność można osiągnąć tylko poprzez uchwalenie nowej Konstytucji, a nie przez dokonywanie kolejnych wyłomów w obecnej. Nie będzie ona bowiem nigdy aktem dobrym.</u>
          <u xml:id="u-364.22" who="#HannaSuchocka">Kierując się zatem koniecznością eliminowania barier dla kształtującego się ładu ustrojowego, Komisja Ustawodawcza nie ma zamiaru wypełniać powstałej w wyniku dokonanych skreśleń luki rozwiązaniami doraźnymi i niedoskonałymi. Z tego też względu nie dotykaliśmy zupełnie rozdziału poświęconego prawom i wolnościom obywatelskim. Zdajemy sobie sprawę, że jest to materia tak ważna i tak newralgiczna, że wymaga głębokich przemyśleń; nie chcemy tej materii w tym momencie rozstrzygać.</u>
          <u xml:id="u-364.23" who="#HannaSuchocka">Stan ten ma natomiast doprowadzić do jak najszybszego przygotowania i uchwalenia przez Sejm nowej Konstytucji, Konstytucji, która byłaby aktem o jednoznacznym wyborze aksjologicznym i spełniałaby wszystkie cechy ustawy zasadniczej, najważniejszej w państwie i w opinii społecznej. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-364.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-365">
          <u xml:id="u-365.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-365.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-365.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam poinformować Wysoką Izbę, że w tej chwili do dyskusji zapisało się 14 posłów.</u>
          <u xml:id="u-365.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Dorotę Kempkę z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-365.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie pana posła Edwarda Rzepkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-366">
          <u xml:id="u-366.0" who="#DorotaKempka">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! 20 lipca 1959 r., 30 lat temu, Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych uchwaliło jednomyślnie Deklarację Praw Dziecka. Zasada szósta tej deklaracji brzmi między innymi: „do harmonijnego rozwoju swojej osobowości dziecko potrzebuje miłości, i zrozumienia. W miarę możliwości powinno ono rosnąć pod ochroną i odpowiedzialnością rodziców, a w każdym razie w atmosferze życzliwości oraz bezpieczeństwa moralnego i materialnego”.</u>
          <u xml:id="u-366.1" who="#DorotaKempka">W Polsce przybywa corocznie około 700 tys. najmłodszych obywateli. Około 10 mln dzieci jest w wieku do 15 lat. Dlatego dziwi mnie, że w obecnej chwili — zgodnie z projektem zmian — eliminujemy z Konstytucji art. 5, w którym zawarty jest cały pakiet spraw i gwarancji dotyczących głównie dziecka, rodziny i macierzyństwa. Sądzę, że jest to ze strony projektodawców wybitne przeoczenie. Boję się nawet pomyśleć, że na tym etapie rozwoju naszego kraju można w sposób świadomy odejść od tak ważnych konstytucyjnych obowiązków państwa. Dlatego też składam wniosek o wprowadzenie do projektu ustawy (druk nr 160) nowelizacji tego art. w następującym brzmieniu: „Rzeczpospolita Polska. Ust. 1. W trosce o rozwój narodu otacza opieką rodzinę, macierzyństwo i wychowanie najmłodszych swoich obywateli. Ust. 2. Dba o stan zdrowotny społeczeństwa i ust. 3. Zapewnia wszechstronny rozwój oświaty, nauki i kultury narodowej”.</u>
          <u xml:id="u-366.2" who="#DorotaKempka">Koniec propozycji tego artykułu. Bez uwzględnienia tego wniosku będę uważać poprawioną Konstytucję za zdecydowanie uboższą w tak istotnej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-366.3" who="#DorotaKempka">Sądzę, że przy załatwianiu wielkich problemów ustrojowy cli kwestie gwarancji dla rodziny nie powinny być wyeliminowane, gdyż właśnie rodzina jest podstawową komórką, z której składa się społeczeństwo i państwo. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-366.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-367">
          <u xml:id="u-367.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-367.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Edwarda Rzepkę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-367.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie pana posła Janusza Dobrosza z PSL „Odrodzenie”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-368">
          <u xml:id="u-368.0" who="#EdwardRzepka">Pani Marszałek! Panie i Panowie! Za kilkadziesiąt godzin pożegnamy 1989 rok. Rok niesłychanie ważny w dziejach naszego narodu, rok historyczny. Wkroczymy w rok nowy, bodaj najtrudniejszy w powojennej historii Polski. Jest to chyba najodpowiedniejszy i najstosowniejszy moment, aby właśnie z końcem tego roku dać społeczeństwu polskiemu dawno oczekiwany piękny prezent: nową Konstytucję. Społeczeństwo czeka na ten gest polskiego parlamentu już od kilku miesięcy. By to jednak było możliwe, musimy pokonać dzisiaj pewne przeszkody formalne. Myślę, że jest wiele sposobów na to, a jednym z nich jest uznanie, że dzisiejsza debata nie jest pierwszym, lecz drugim czytaniem projektu Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-368.1" who="#EdwardRzepka">Proszę zważyć, że na 14 sesji Sejmu, w dniu 30 listopada odbyło się faktycznie pierwsze czytanie projektów poselskich. Odbyła się też dyskusja, w której zgłoszono dalsze głębokie zmiany, dotyczące zarówno preambuły zgłoszonej przez Obywatelski Klub Parlamentarny, jak i dotyczącej nazwy i symbolu Polski. I w najformalniejszy sposób ta sprawa została skierowana wówczas przez marszałka Sejmu do Komisji Ustawodawczej. Miło mi jest stwierdzić, że podobne stanowisko zajęło Biuro Polityczne Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej we wczorajszym oświadczeniu opublikowanym w dzisiejszej „Trybunie Ludu”, nazywając tamtą debatę pierwszym czytaniem projektu zmiany Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-368.2" who="#EdwardRzepka">Doskonale rozumiem, szanowni państwo, że materia jest poważna, że wymaga głębokiej rozwagi. To jest jednak Konstytucja. Ale proszę uprzejmie zważyć, że sprawy, które są uregulowane w projekcie, znamy już od bardzo dawna. Bodaj od lipca tego roku. A więc przez prawie pół roku dyskutujemy w formalny i nieformalny sposób nad tymi właśnie zmianami. Proszę również zważyć o czym wspomniałem na początku — jak bardzo społeczeństwo polskie oczekuje na te zmiany, jak porównuje prace naszego parlamentu z zasadniczymi zmianami ustrojowymi, które dokonują się w krajach sąsiednich, gdzie decydującym kryterium jest wola narodu. Nie kompromitujmy się więc zbytnią formalizacją.</u>
          <u xml:id="u-368.3" who="#EdwardRzepka">Kilka miesięcy spędzonych na tej sali upoważnia mnie do pewnej refleksji. My walczymy ze sobą, lubimy wygrywać w głosowaniach, ale proszę wziąć pod uwagę, że kiedy zdarza się sytuacja, że wynik głosowania świadczy o zgodności całej sali, kiedy głosujemy jednakowo, to jest coś takiego, że patrzymy na siebie wzajemnie z pewną sympatią i ręce same składają się do braw. A więc jest coś w tym, że lubimy być razem dla dobra społeczeństwa. Nieważne w tej chwili, który klub ma większe zasługi w promowaniu zmian Konstytucji. Ogromne są zasługi Klubu Poselskiego PZPR, który — jakże wielkodusznie — zainicjował zmianę zapisu o kierowniczej roli partii.</u>
          <u xml:id="u-368.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-368.5" who="#EdwardRzepka">Wielkie są zasługi Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, który przoduje w dążeniu do zmian nazwy kraju i symboli narodowych.</u>
          <u xml:id="u-368.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-368.7" who="#EdwardRzepka">Myślę, że Klub Poselski PSL „Odrodzenie” zmianą swojej nazwy dał wyraz stosunkowi do dotychczasowej stalinowskiej Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-368.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-368.9" who="#EdwardRzepka">Wielkie są zasługi pozostałych klubów. Bez fałszywej skromności mogę powiedzieć również o zasługach Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego w promowaniu zmian ustrojowych.</u>
          <u xml:id="u-368.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-368.11" who="#EdwardRzepka">Jest wolą Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, by w dniu dzisiejszym proponowane zmiany — bez zbędnej formalizacji, bez zgłaszania nowych wniosków, których może być tyle, że, jak ktoś się słusznie wyraził, zostałyby z tej Konstytucji kropki i przecinki — zostały w dniu dzisiejszym uchwalone. Jest głębokim życzeniem Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, byśmy tych zmian dokonali razem, byśmy tym wspólnym gestem dali społeczeństwu do zrozumienia, że wszystkim w tej sali w równym stopniu zależy na zmianach ustrojowych, na dobru tego kraju. Byśmy mogli — składając sobie za kilkadziesiąt godzin życzenia — życzyć sobie pomyślności w nowej, demokratycznej Polsce — Rzeczpospolitej Polskiej. Dziękuję państwu.</u>
          <u xml:id="u-368.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-369">
          <u xml:id="u-369.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-369.1" who="#komentarz">(Poseł Bolesław Twaróg: W sprawie formalnej można?)</u>
          <u xml:id="u-369.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-370">
          <u xml:id="u-370.0" who="#BolesławTwaróg">Nawiązując do wypowiedzi mojego przedmówcy, chciałbym złożyć wniosek formalny o przerwanie dyskusji i o uznanie, że oto obecnie odbywa się drugie czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji. Przegłosowanie tego faktu pozwoliłoby zmienić tryb prowadzenia dalszej debaty. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-370.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-371">
          <u xml:id="u-371.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, chciałam poinformować Wysoką Izbę, że na liście mówców jest zgłoszonych w tej chwili 18 posłów, którzy chcą się wypowiedzieć na ten temat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-372">
          <u xml:id="u-372.0" who="#BronisławGeremek">Rozumiem, że w sprawie wniosku formalnego może być głos „za” i głos „przeciw”. Chciałbym zgłosić sprzeciw wobec wniosku. Wydaje mi się, że jest...</u>
          <u xml:id="u-372.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-372.2" who="#BronisławGeremek">Wydaje mi się, że jest lista zgłoszonych mówców i powinniśmy uszanować tę wolę. Miejmy nadzieję, że potrafimy — zgodnie ze zgłoszonymi propozycjami i zgodnie z planem opracowanym przez Konwent Seniorów — przeprowadzić procedurę w toku dzisiejszego posiedzenia. Jest to moim najgłębszym życzeniem. Jestem przeciwny zgłoszonemu wnioskowi o zmianę procedury dyskusji nad poprawkami do Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-372.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-373">
          <u xml:id="u-373.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-374">
          <u xml:id="u-374.0" who="#BolesławTwaróg">Chciałbym tylko uzupełnić. Nie było moją intencją odebranie głosów zapisanym dyskutantom. Chciałbym, aby oni wszyscy mogli się wypowiedzieć. Mając jednak na uwadze fakt, że odbywa się drugie czytanie, chciałbym, aby nie zgłaszali dodatkowych poprawek do Konstytucji, bo prawdopodobnie uniemożliwiłoby to zatwierdzenie tych zmian. Dlatego podtrzymuję swój wniosek formalny. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-375">
          <u xml:id="u-375.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Konkretyzując, pan poseł stawia wniosek o zaniknięcie listy mówców. Proszę go dokładnie sprecyzować. Jest 18 osób zapisanych...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-376">
          <u xml:id="u-376.0" who="#BolesławTwaróg">W takim razie powtarzam od początku swój wniosek. Wnioskuję o uznanie, że w tej chwili odbywa się dyskusja nad drugim czytaniem ustawy o zmianie Konstytucji. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-377">
          <u xml:id="u-377.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, niestety, tego wniosku nie mogę przyjąć, ponieważ jest decyzja Konwentu Seniorów i Prezydium Sejmu, że jest to pierwsze czytanie, co odczytałam na początku dzisiejszego zebrania. W związku z tym...</u>
          <u xml:id="u-377.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-377.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Wtedy nie zgłosił pan zastrzeżeń. Rozumiałam pana pierwszy wniosek w ten sposób, że panu chodzi o zamknięcie listy mówców. Proszę bardzo na ten temat się wypowiedzieć, bo przeciwko temu wypowiadał się pan poseł Geremek. Proszę sprecyzować ten wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-378">
          <u xml:id="u-378.0" who="#BolesławTwaróg">W tej sytuacji, skoro Konwent Seniorów i Prezydium Sejmu decydują ponad Sejmem, wycofuję swój wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-379">
          <u xml:id="u-379.0" who="#OlgaKrzyżanowska">W związku z tym nie poddaję tego wniosku pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-379.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-379.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-379.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Janusza Dobrosza z PSL „Odrodzenie”, a następnie pana posła Stanisława Rogowskiego z Unii Chrześcijańsko-Społecznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-380">
          <u xml:id="u-380.0" who="#JanuszDobrosz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Słowo ciałem się staje. Dziś będziemy mieli okazję zlikwidować ostatnie formalnoprawne relikty stalinizmu. Choć — jak przypuszczam — jego duchowi w praktyce życia społecznego nieraz jeszcze trzeba będzie odprawić egzorcyzmy.</u>
          <u xml:id="u-380.1" who="#JanuszDobrosz">Rok wielkich przemian w kraju i w Europie można będzie zamknąć symboliczną klamrą.</u>
          <u xml:id="u-380.2" who="#JanuszDobrosz">Źle się stało, że najważniejszy akt polskiego prawa my, posłowie, podejmujemy w trybie przyspieszonym. Trudno za ten stan rzeczy obwiniać konkretne ugrupowanie polityczne w Sejmie. Ale w moim przekonaniu to właśnie „Solidarność”, siła, która ma główny udział w polskich zmianach, powinna o wiele wcześniej dążyć do urzeczywistnienia tych zmian przez Wysoką Izbę — najpóźniej tuż po utworzeniu rządu nowej koalicji. A tak większość czasu pochłaniały nam debaty nad indeksacją i amnestią.</u>
          <u xml:id="u-380.3" who="#JanuszDobrosz">Mimo powyższych zastrzeżeń, uważam, że proponowane przez komisję zmiany powinny być przez Wysoką Izbę przyjęte. To przecież my, posłowie, jesteśmy stróżami praworządności a — po prawdzie — od wyboru premiera Mazowieckiego działamy sprzecznie z obowiązującą jeszcze formalnie Konstytucją. Nie możemy Konstytucji traktować jako zbioru kilkunastu artykułów. Konstytucja to przecież katechizm państwa i obywatela.</u>
          <u xml:id="u-380.4" who="#JanuszDobrosz">Wielu moich wyborców niepokoiło odwlekanie przez Wysoką Izbę nowelizacji Konstytucji. Sejm musi przecież w swym działaniu kierować się hierarchią ważności tego, co uchwala, posłowie zaś powinni pamiętać, że chciejstwo to jeszcze nie prawo. Historia przecież zna przykłady, kiedy rzeczy oczywiste, ale nie zagwarantowane przez prawo, stawały się w nowych okolicznościach politycznych tylko pobożnymi życzeniami, a zła praktyka legislacyjna stawała się precedensem.</u>
          <u xml:id="u-380.5" who="#JanuszDobrosz">Proponowana w projekcie zmiana nazwy państwa odpowiada tradycji i aspiracjom wszystkich Polaków. Pewne wątpliwości budzi nie idea, lecz stylistyka art. 1. Dobrze w całości brzmią art. 2 i 3.</u>
          <u xml:id="u-380.6" who="#JanuszDobrosz">W związku z tym że wiele środowisk podejmowało inicjatywę, by ustawowo określić tryb powoływania, cele i działanie oraz zasady funkcjonowania partii politycznych, warto by w tej lub w następnej nowelizacji określić to w trybie ustawowym.</u>
          <u xml:id="u-380.7" who="#JanuszDobrosz">Rzecznicy pozostawiania pewnej dowolności w tej sprawie zdają się nie dostrzegać niebezpieczeństwa lawinowego powstawania partyjek, których różnice często polegać będą na ambicjach przywódców. Konsekwencje takiego stanu ponosiła II Rzeczpospolita.</u>
          <u xml:id="u-380.8" who="#JanuszDobrosz">Brak ustawowego uregulowania zasad finansowania partii politycznych może powodować pośrednie finansowanie ich działalności przez obce ośrodki, czy to te ze wschodu czy z zachodu, a rekiny finansjery będą ustawiać programy polityczne w kraju według swojego scenariusza. Czy naród będzie wtedy suwerenem?</u>
          <u xml:id="u-380.9" who="#JanuszDobrosz">Pozostałe propozycje, łącznie z art. 64, który podporządkowuje prokuraturę ministrowi sprawiedliwości, powinny odegrać pozytywną rolę na drodze demokratyzacji i praworządności.</u>
          <u xml:id="u-380.10" who="#JanuszDobrosz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym skorzystać z okazji i w imieniu młodych posłów ZMW zaapelować z tego miejsca do obywateli naszego kraju, by w nowym 1990 roku, roku wielu wyrzeczeń, miarą naszego patriotyzmu dla każdego Polaka nie było bohaterstwo i danina krwi, a po prostu zrozumienie sytuacji ekonomicznej państwa, konieczność ograniczeń poziomu życia, zarówno na wsi, jak i w mieście, aby wszyscy wokół siebie rozpoznali tych, którzy potrzebują pomocy, aby wszystko działo się na rzecz naszej Najjaśniejszej Rzeczypospolitej, aby silni wspomagali słabych, by zwykła ludzka życzliwość nie była tylko okazjonalnym gestem przy wigilijnym stole.</u>
          <u xml:id="u-380.11" who="#JanuszDobrosz">Bolesne doświadczenia narodu rumuńskiego powinny w nas utwierdzić przekonanie, że idziemy dobrą drogą, na której nie będziemy w bólu i rozpaczy pochylać się nad zmasakrowanymi zwłokami matki i jej bezbronnego dziecięcia, ofiarami zbrodni gwardii pretoriańskiej, Drakuli XX wieku.</u>
          <u xml:id="u-380.12" who="#JanuszDobrosz">Polska droga 1989 to efekt mądrej i konsekwentnej walki „Solidarności” i całego narodu, to również umiar i rezygnacja z części władzy i przywilejów tych, którzy do dziś w Konstytucji mają zapisaną przewodnią rolę.</u>
          <u xml:id="u-380.13" who="#JanuszDobrosz">Mam nadzieję, że Wysoka Izba ten punkt i wszystkie inne neologizmy czasów stalinowskich zmieni. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-380.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-381">
          <u xml:id="u-381.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-381.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Rogowskiego z Unii Chrześcijańsko-Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-381.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie pana posła Andrzeja Bratkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-382">
          <u xml:id="u-382.0" who="#StanisławRogowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Prace prowadzone przez nasz parlament nad zmianami w Konstytucji przypominają trochę próby rekonstrukcji gmachu zbudowanego dawno, opartego na zasadach już w owym okresie złych i przebrzmiałych, a w każdym razie nie dostosowanych do sytuacji naszego narodu, do jego tradycji, do jego psychiki, na zasadach narzuconych z zewnątrz. Każdy wie, że rekonstrukcja czegoś, co istnieje, przez usunięcie pewnych elementów — jest rzeczą trudną.</u>
          <u xml:id="u-382.1" who="#StanisławRogowski">Miałem zaszczyt i przyjemność uczestniczyć w pracach Komisji Ustawodawczej i chyba będę wyrazicielem wszystkich członków komisji, jeśli powiem, że często byliśmy bezradni. Tak bywało, na przykład, kiedy trzeba było usunąć pewien element i oto okazywało się, że trzeba usunąć pozostałe, by jakaś całość została jednak stworzona.</u>
          <u xml:id="u-382.2" who="#StanisławRogowski">Wydaje się, że można poprzez stwierdzenie pani poseł sprawozdawcy, iż zakres zmian nie jest zadowalający, że mogą pojawić się głosy, iż należałoby usunąć pewne rzeczy, a dodać inne.</u>
          <u xml:id="u-382.3" who="#StanisławRogowski">Generalnie jednak projekt, który został przedstawiony Wysokiej Izbie, jest tekstem niezłym. Pozwala on w okresie przejściowym funkcjonować państwu zgodnie z Konstytucją.</u>
          <u xml:id="u-382.4" who="#StanisławRogowski">Chodzi o to, aby ustawy uchwalone, na przykład, wczoraj przez Wysoką Izbę nie były z tą Konstytucją sprzeczne, szczególnie z jej rozdz. II.</u>
          <u xml:id="u-382.5" who="#StanisławRogowski">Ze szczególną satysfakcją powitaliśmy skreślenie preambuły, wstępu do Konstytucji, co obok pana posła Kerna postulowałem w czasie pierwszego czytania projektu zmian w Konstytucji. Aczkolwiek preambuła nie ma charakteru normatywnego, to jednak decyduje o samym kształcie Konstytucji i pozostawienie jej naruszałoby wiarygodność tego, co w ogóle w Sejmie robimy.</u>
          <u xml:id="u-382.6" who="#StanisławRogowski">Natomiast dyskutowałbym z decyzją komisji o rezygnacji ze skreśleń w rozdz. VIII. Pozostały tam, mimo wszystko, sformułowania, które bez szkody dla całości konstrukcji można było usunąć, ponieważ brzmią one podobnie, a niekiedy dosłownie tak samo, jak niektóre sformułowania preambuły. Mimo to nie stawiam formalnego wniosku o dokonywanie tego typu zmian. Sygnalizuję tylko, że właśnie na tym przykładzie widać, iż to, co zostało zrobione jest zaledwie początkiem procesu naprawy naszej Konstytucji i niezmiernie pilną kwestią są prace Komisji Konstytucyjnej nad całkowitą jej zmianą.</u>
          <u xml:id="u-382.7" who="#StanisławRogowski">Z zadowoleniem powitaliśmy również art. 3, który stwarza pewne ramy ogólne do funkcjonowania partii.</u>
          <u xml:id="u-382.8" who="#StanisławRogowski">Przypomnę, że nasz klub zgłosił wraz z Klubem Poselskim „Pax” i PZKS inicjatywę ustawodawczą o partiach politycznych. Podstawowe założenia tej inicjatywy dotyczą jak najszerszej możliwości zrzeszania się obywateli w partie. Zrzeszanie się w partie powinno być ograniczone tylko przepisami Konstytucji i zgodnością działania partii z prawem. Mimo to — powiedział mój przedmówca — aczkolwiek może nie tak kategorycznie bym się tu wyraził, brakuje niektórych uregulowań, bo Konstytucja ustala tylko ogólne ramy kształtowania partii. Sprawą otwartą pozostaje kwestia osobowości prawnej partii politycznych. Wydaje się, że należy jak najszybciej coś w tej sprawie uczynić. Sprawa następna, to jest kwestia finansowania, którą w istotny sposób, może szczególnie w tej dobie, w dobie aktywności gospodarczej bardzo różnorakiej i mającej swoje umocowanie w ustawach właśnie uchwalonych należy uregulować — czy to w osobnej ustawie o partiach, czy też wprowadzając określone zmiany do innych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-382.9" who="#StanisławRogowski">Ale najważniejsze, że zmiany, które zostały wprowadzone, dostosowano do podstawowych zasad modelu ustroju gospodarczego, do realiów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-382.10" who="#StanisławRogowski">Co do zmian organizacji prokuratury. Mam tu pewne zastrzeżenia, które wyraziłem zresztą w czasie obrad komisji, zresztą te zastrzeżenia nie były obce członkom innych komisji. Obecnie odchodzimy od modelu prokuratury kształtowanego po roku 1950. Jednakże to odejście nie jest do końca konsekwentne. Pozostawiono zapis — i słusznie — że prokurator czuwa nad praworządnością, jest strażnikiem praworządności. W przyszłości przewiduje się, że prokuratura — o ile wiem — przede wszystkim, a właściwie jedynie, zajmie się czuwaniem nad prowadzeniem śledztwa, a więc będzie to sprowadzenie prokuratora do czynnika nadzorującego i prowadzącego śledztwo. Jest tu jednak pewna niekonsekwencja, gdyż prokuratura, która ma kompetencje szersze, a więc czuwanie nad praworządnością, będzie wpisana w ramy organizacyjne i funkcjonalne rządu. Mam wątpliwość, czy nie przerośnie to możliwości pana ministra sprawiedliwości, oczywiście nie chodzi tu o sprawy personalne, ale o jego urząd, który wykonuje pewne funkcje kontrolne — to jest zapisane przecież w Konstytucji — a minister jest po prostu członkiem Rady Ministrów i siłą rzeczy musi być podporządkowany pewnym uchwałom i decyzjom całego gremium Rady Ministrów. Wydaje się, że w przyszłości mogą tu powstać pewne bardzo poważne trudności. Dlatego też najważniejszą sprawą byłoby jak najszybsze uchwalenie ustawy o prokuraturze, która by pewne rzeczy prostowała i wyraźnie precyzowała.</u>
          <u xml:id="u-382.11" who="#StanisławRogowski">Na koniec przyznam, że mam poważne wątpliwości — nie tylko ja, ale cały nasz klub — co do usunięcia z pierwotnego tekstu, przygotowanego przez zespół redakcyjny, projektu zmian art. 103. Może przypomnę, jak on brzmiał. Art. 103 ust. 1 otrzymuje brzmienie. „Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu”.</u>
          <u xml:id="u-382.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-382.13" who="#StanisławRogowski">Proszę Państwa! Oczywista jest sprawa, że jak to przedstawiono w komisji, można interpretować obecny zapis Konstytucji, który brzmi, że godłem jest wizerunek orła białego w czerwonym polu, że brak precyzji sformułowania „bez korony”, otwiera tutaj pole do regulacji ustawą zwykłą. Tym niemniej skoro wprowadzamy tak podstawowe ustrojowe zmiany Konstytucji, skoro rezygnujemy z nazwy „Polska Rzeczpospolita Ludowa”, to wydaje się, że można powrócić do dawnego, tradycyjnego godła. Nie jest to przecież nic nowego. Byłby to powrót do stanu, kiedy Polacy mieli możliwość decydowania o swoim losie politycznym i o swoim ustroju. Tak było zawsze. Padały argumenty, że sprawa jest przedwczesna. Nie wydają się one jednak przekonywające, bo skoro dokonujemy w Konstytucji pewnych zmian wybiórczych, skoro w art. 1 stwierdzamy, że Polska jest państwem demokratycznym i praworządnym, państwem prawa, urzeczywistniającym cele sprawiedliwości społecznej, jednocześnie godząc się że nie wszystkie ustawy szczegółowe i sprawy szczegółowe jeszcze teraz zapewniają tę całkowitą sprawiedliwość, to wydaje się również, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby do tej Konstytucji, do tego ustroju — chociaż jeszcze uważamy, że nie jest on w pełni doskonały — wprowadzić godło tradycyjne, godło orła białego w koronie.</u>
          <u xml:id="u-382.14" who="#StanisławRogowski">Wydaje się, że byłby to symbol zamykający pewien etap wstępny modyfikacji naszego ustroju. Dlatego w imieniu naszego klubu zapowiadam już teraz — aczkolwiek formalnie wniosek nie padł — popierać wniosek mniejszości. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-382.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-383">
          <u xml:id="u-383.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-383.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Bratkowskiego z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-383.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie pana posła Jana Świtka ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-384">
          <u xml:id="u-384.0" who="#AndrzejBratkowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wychodząc z tej strony sali, powinienem się odnieść do dzisiejszej publikacji w „Trybunie Ludu”, która zgłasza komentarz do przedmiotu naszej dyskusji. Chociaż może skwitowałbym to tak: szkoda każdego słowa.</u>
          <u xml:id="u-384.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-384.2" who="#AndrzejBratkowski">Sądzę, że nie jest to tylko moje zdanie, ale większości tu obecnych posłów z PZPR.</u>
          <u xml:id="u-384.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-384.4" who="#AndrzejBratkowski">Wydaje mi się, że straciliśmy stosunkowo dużo czasu na wiele innych kwestii, a regulacje zmian ustrojowych, do których — w moim przekonaniu — decyzją wyborców w dniu 4 czerwca ta kadencja Sejmu została powołana, odwlekaliśmy. I dzisiaj znaleźliśmy się w pewnym niedoczasie. Można dyskutować — sam uczestnicząc w Komisji Ustawodawczej, brałem udział w tej dyskusji — czy rzecz kwalifikuje się do pierwszego czytania, czy od razu powinno nastąpić drugie czytanie. Mnie się wydaje, że nie jest to kwestia o charakterze formalnym. Sądzę, że winni jesteśmy naszym wyborcom tę dzisiejszą debatę i dziękuję panu profesorowi Geremkowi, że nie dopuścił do jej sztucznego skrócenia.</u>
          <u xml:id="u-384.5" who="#AndrzejBratkowski">I ja jestem osobiście zobligowany do wzięcia udziału, w tej debacie — powiedziałbym — pewnymi zobowiązaniami rodzinnymi, ale do tego wrócę.</u>
          <u xml:id="u-384.6" who="#AndrzejBratkowski">Otóż jest to kwestia zdecydowania się — i to chciałem dzisiaj podnieść — czy ekstrapolujemy zasady ustrojowe, które od 1952 roku, a nawet wcześniej od 1950, czy 1949 roku w Polsce obowiązywały. Czy jesteśmy już gotowi wrócić do idei — o której mówiło się i na wiecach, i na różnych trybunach — do idei Rzeczypospolitej samorządnej.</u>
          <u xml:id="u-384.7" who="#AndrzejBratkowski">Swój głos traktuję wyłącznie jako konstruktywne powtórzenie złożonego wcześniej wniosku w Komisji Konstytucyjnej. Z bólem serca przyjąłem decyzję komisji o oddaleniu mojego wniosku i wprowadzeniu tylko enigmatycznego zapisu do dzisiaj proponowanego projektu zmiany w ustawie zasadniczej, który brzmi: „Rzeczpospolita Polska popiera wszelkie formy samorządności obywateli”.</u>
          <u xml:id="u-384.8" who="#AndrzejBratkowski">Uważam, że jest to stwierdzenie grubo zawężone i nie oddające istoty sprawy, że „Rzeczpospolita Polska opiera się na ustrojowej zasadzie szerokiego samorządu społecznego, przede wszystkim terytorialnego, gospodarczego i zawodowego, spółdzielczego i pracowniczego. Właściwy zakres praw i obowiązków publicznych samorządu określają odrębne ustawy”. Chciałem tę kwestię skomentować. Idea Rzeczypospolitej samorządnej była wprowadzona Konstytucją kwietniową 1935 roku wręcz jako zasada konstytucyjna. W 1950 roku samorząd jako podstawa ustrojowa został w Polsce ostatecznie zlikwidowany, chociaż koledzy rolnicy powinni zwrócić mi uwagę, że już w 1946 roku zlikwidowano izby rolnicze, żeby przypadkiem się komuś coś na własny rachunek nie chciało. W 1950 roku zlikwidowano wszystkie relikty samorządu zawodowego, później samorząd lekarski, aptekarski, notarialny, adwokacki. Jesteśmy dziś świadkami powrotu tych form samorządności społecznej. W gruncie rzeczy, o co tu chodzi? W systemie totalitarnym nie ma miejsca na upodmiotowienie społeczeństwa, na upodmiotowienie obywateli, w szczególności w życiu publicznym. Inicjatywa zbiorowa, aktywność, przedsiębiorczość nie są mile widziane, ale wręcz zakazane.</u>
          <u xml:id="u-384.9" who="#AndrzejBratkowski">Najwyższy więc czas i wnoszę do Wysokiej Izby, by właśnie w tej dziesiątej kadencji Sejm nowelizując Konstytucję, uwzględnił fakt, że w Rzeczypospolitej Polskiej przestrzegana będzie ustrojowa zasada samorządu społecznego. Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-384.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-385">
          <u xml:id="u-385.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-385.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Świtka ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-385.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie pana posła Lecha Paprzyckiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-386">
          <u xml:id="u-386.0" who="#JanŚwitka">Pani Marszałek! Panie Premierze! Wysoki Sejmie! Zgłaszam wniosek mniejszości Komisji Ustawodawczej in puncto art. 103 ust. 1 nowelizowanej Konstytucji. W pierwszej wersji projektu ustawy o zmianie Konstytucji zamieszczony został zapis treści następującej: „Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu”. W dyskusji oraz w głosowaniu nad tym projektem treść zapisu uległa skreśleniu. Pozostał dotychczasowy zapis Konstytucji (z wyjątkiem zmiany nazwy państwa), który brzmi: „Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w czerwonym polu”. Upadł więc pierwotny projekt, aby orzeł biały posiadał koronę, symbol suwerenności państwa.</u>
          <u xml:id="u-386.1" who="#JanŚwitka">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Grupa mniejszości uważa, że projekt przywrócenia orła w koronie jest uzasadniony zarówno z punktu widzenia narodowego, jak też psychiczno-moralnego, a także politycznego. Nie ma zasadnych argumentów na obronę stanowiska przeciwnego. Obrona pierwszego zapisu projektu nie wymaga zbytniego natężenia umysłu ani czujności logiki. Prawda broni się sama. Sztandary ze znakiem orła białego w koronie uświęcone są krwią przelaną na polach bitew i w walkach w obronie granic państwa przed obcymi najeźdźcami, w walkach o odzyskanie niepodległości. Po II wojnie światowej nadano państwu polskiemu nazwę Polska Rzeczpospolita Ludowa i zdjęto orłu koronę. Orzeł w koronie pozostał tylko w słowach litanii: „Matko, Królowo korony polskiej, módl się za nami” oraz w świadomości narodu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-386.2" who="#JanŚwitka">Panie i Panowie Posłowie! Korona ta, przedmiot sporu, to tak mało, a zarazem tak bardzo dużo dla narodu polskiego, który przez lata całe na to czekał i czeka do dziś. Jeśli ktoś ma wątpliwości w tej kwestii, niech zapyta sumienia, a ono prawdę mu powie.</u>
          <u xml:id="u-386.3" who="#JanŚwitka">Wnoszę, aby Sejm rozważył tę kwestię. Naród polski w kraju i za granicą czeka na orła w koronie. Naród ten ma do tego prawo i w pełni na to zasługuje.</u>
          <u xml:id="u-386.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-387">
          <u xml:id="u-387.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-387.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Lecha Paprzyckiego z PSL „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-387.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie panią poseł Marię Sielicką-Gracką.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-388">
          <u xml:id="u-388.0" who="#LechPaprzycki">Pani Marszałek! Panie Prezydencie! Panie, Panowie Posłowie!</u>
          <u xml:id="u-388.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-388.2" who="#LechPaprzycki">Występuję w imieniu Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”. Trudno nie witać z zadowoleniem zmian w Konstytucji, aktu prawnego z 1952 r., a więc z epoki wyjątkowo odległej.</u>
          <u xml:id="u-388.3" who="#LechPaprzycki">Nie sposób jednak nie zauważyć, że poczynaniom naszym znów towarzyszy pośpiech, który niepokoi przy projekcie każdej ustawy, natomiast w wypadku ustawy konstytucyjnej musi niepokoić szczególnie. Zmiana Konstytucji czy pisanie nowej Konstytucji jest zabiegiem bardzo trudnym, również dla prawników specjalizujących się w prawie konstytucyjnym. Potwierdzeniem tego była dyskusja w Komisji Ustawodawczej, gdzie wątpliwości nie brakowało.</u>
          <u xml:id="u-388.4" who="#LechPaprzycki">W przedstawionym projekcie rezygnujemy ze wstępu do Konstytucji. I tu nie ma żadnego niebezpieczeństwa, gdyż ta część nie zawiera treści normatywnej. Zastąpienie dotychczasowego rozdz. I i II siedmioma artykułami jest już zabiegiem dość ryzykownym. Zwłaszcza gdy przepisy te są pisane w ciągu kilku godzin na posiedzeniu komisji, i to w gronie osób nie do końca kompetentnych. Mam tu również na myśli własną osobę. Z pełnym szacunkiem, oczywiście, pozostając dla ekspertów, którzy uczestniczyli w naszych obradach.</u>
          <u xml:id="u-388.5" who="#LechPaprzycki">Zmiana nazwy państwa i uregulowanie podstawowych zasad ustroju w nowym rozdz. I jest zmianą merytoryczną o wadze szczególnej. Powoduje to, że nawet konsekwentne posługiwanie się w dalszym tekście Konstytucji nową nazwą państwa Rzeczpospolita Polska nie zmienia faktu, iż znaczna liczba przepisów ustawy zasadniczej pozostaje w oczywistej sprzeczności z nowymi uregulowaniami przepisów art. od 1 do 7. I nic na to nie można poradzić, dopóki nie napiszemy nowej Konstytucji. Nie znaczy to jednak, że opowiadamy się za ograniczeniem zmian do przepisów art. 3 Konstytucji, jak to wynikało z treści jednej z inicjatyw poselskich.</u>
          <u xml:id="u-388.6" who="#LechPaprzycki">Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie” uznaje za trafną tymczasową regulację odnoszącą się do partii politycznych, gdyż nie stawia ona tamy w kształtowaniu się życia politycznego, a gwarancją praworządności w tym zakresie będą uprawnienia Trybunału Konstytucyjnego.</u>
          <u xml:id="u-388.7" who="#LechPaprzycki">Każdy opowiedzieć się musi za Rzeczpospolitą samorządną, gwarantującą swobodę działalności gospodarczej, ochraniającą w takim samym zakresie i w sposób pełny wszelkie formy własności. Choć szczególna ochrona własności osobistej powinna zostać w Konstytucji utrzymana.</u>
          <u xml:id="u-388.8" who="#LechPaprzycki">Na pełną aprobatę zasługuje najdalej idące ograniczenie prawa do wywłaszczania — tylko na cele publiczne, i to za słusznym, tzn. pełnym, odszkodowaniem.</u>
          <u xml:id="u-388.9" who="#LechPaprzycki">Solidaryzujemy się ze stanowiskiem posłów Stronnictwa Demokratycznego i dlatego opowiadamy się nie tylko za zmianą nazwy państwa, ale również i za zmianą godła.</u>
          <u xml:id="u-388.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-388.11" who="#LechPaprzycki">Nazwa Rzeczpospolita Polska i orzeł w koronie jako symbol suwerenności to jedność. I ta jedność w świadomości społecznej jest oczywista. Argumenty przeciwne są zupełnie nieprzekonujące. Dlatego też posłowie Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie” głosując za przyjęciem ustawy konstytucyjnej w całości, opowiadają się za poprawką dotyczącą godła Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-388.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-389">
          <u xml:id="u-389.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-389.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Sielicką-Gracką z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-389.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie pana posła Tadeusza Jemiołę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-390">
          <u xml:id="u-390.0" who="#MariaSielickaGracka">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Proponowane zmiany w Konstytucji, moim zdaniem, sankcjonują tylko to, co już się stało zarówno w naszym życiu politycznym, jak i gospodarczym. Wszyscy jesteśmy świadomi, że stoimy u progu zmian, które — mam nadzieję — sięgną głębiej i znajdzie to swój wyraz w nowej Konstytucji, już nie przerabianej. Ukoronowaniem obecnie dokonywanych zmian powinna być i nazwa państwa, i ukoronowanie orła. Wiem jednak, że jestem tu w mniejszości, tym bardziej że jestem zaszczycona i zobligowana do odczytania apelu Stowarzyszenia Żołnierzy AK Okręgu Warszawskiego, skierowanego na moje ręce do Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego i do Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-390.1" who="#MariaSielickaGracka">Odczytuję apel:</u>
          <u xml:id="u-390.2" who="#MariaSielickaGracka">„My, żołnierze Rzeczypospolitej Polskiej, uczestnicy jednej z największych bitew II wojny światowej, której celem było odzyskanie niezależnego bytu państwa polskiego, uważamy za swój święty obowiązek i szczególne zobowiązanie wobec wszystkich poległych w Powstaniu Warszawskim domagać się od Sejmu i Senatu niezwłocznego uchwalenia ustawy przywracającej właściwą nazwę i godło państwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-390.3" who="#MariaSielickaGracka">Utrzymanie przy Rzeczypospolitej dodatku Ludowa jest niedorzecznością i łącznie z odjęciem korony symbolizuje do dziś narzucenie narodowi o tysiącletniej historii obcej, imperialistycznej woli.</u>
          <u xml:id="u-390.4" who="#MariaSielickaGracka">Żołnierze Armii Krajowej Okręgu Warszawskiego czują się zobowiązani do zgłoszenia tego postulatu. Przywrócenie właściwej nazwy państwa i tradycyjnego godła — niezależnie od tego, że jest obiektywnie uzasadnione — byłoby moralnym zadośćuczynieniem poniesionych ofiar.</u>
          <u xml:id="u-390.5" who="#MariaSielickaGracka">Musimy stwierdzić, iż nie widzimy żadnego powodu uzasadniającego jakąkolwiek zwłokę w podjęciu tej uchwały przez Sejm i Senat.</u>
          <u xml:id="u-390.6" who="#MariaSielickaGracka">Ponadto na walnym zebraniu 18 listopada 1989 roku Stowarzyszenie Żołnierzy AK Okręgu Warszawskiego uchwala poszerzenie niniejszego apelu o przywrócenie właściwej nazwy naszemu wojsku Wojsko Polskie”.</u>
          <u xml:id="u-390.7" who="#MariaSielickaGracka">Cieszymy się i ja też się cieszę, że nazwa Rzeczpospolita Polska usatysfakcjonuje, choć w części, tę grupę, która bardzo przyczyniła się do tego, że jesteśmy w takim kształcie, jak obecnie.</u>
          <u xml:id="u-390.8" who="#MariaSielickaGracka">Jeśli chodzi o sprawę godła, to Obywatelski Klub Parlamentarny podjął prace ustawodawcze i po konsultacjach z heraldykami zamierza tę kwestię zmienić ustawodawczo. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-390.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-391">
          <u xml:id="u-391.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-391.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Tadeusza Jemiołę z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-391.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie pana posła Zbigniewa Drelę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-392">
          <u xml:id="u-392.0" who="#TadeuszJemioło">Pani Marszałek! Panie Prezydencie! Wysoka Izbo! Już w Konstytucji 3 Maja zapisano, iż „...naród jest winien sobie samemu obronę od napaści i dla przestrzegania całości swojej. Wszyscy przeto obywatele są obrońcami całości i swobód narodowych”. Słowa te w postaci dyrektywy moralnej nie straciły aktualności do dnia dzisiejszego.</u>
          <u xml:id="u-392.1" who="#TadeuszJemioło">Podjęta przez Sejm praca nad nowelizacją Konstytucji, wychodząca naprzeciw społecznym, a także politycznym, ekonomicznym i ustawodawczym oczekiwaniom, z olbrzymią uwagą i zainteresowaniem śledzona jest przez posłów oraz polskie społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-392.2" who="#TadeuszJemioło">Kierunki realizowanych zmian powinny uwzględniać najżywotniejsze dla narodu i państwa problemy. Stąd też niezrozumiałe jest, że po raz pierwszy w dziejach polskiego parlamentu zamierza się wykluczyć rozdział dotyczący miejsca i roli sił zbrojnych w państwie. Jest to art. 10 Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-392.3" who="#TadeuszJemioło">Cytuję dotychczasowe brzmienie tego artykułu: „Siły zbrojne Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stoją na straży suwerenności i niepodległości narodu polskiego, jego bezpieczeństwa i pokoju”.</u>
          <u xml:id="u-392.4" who="#TadeuszJemioło">To stwierdzenie wychodzi naprzeciw strategicznemu kierunkowi myślenia, reprezentowanemu przez Wysoką Izbę. Zapis ten pozbawiony jest wszelkiej konotacji ideologicznej czy światopoglądowej. Jest po prostu i przede wszystkim zapisem dotyczącym żołnierskiego obowiązku względem narodu.</u>
          <u xml:id="u-392.5" who="#TadeuszJemioło">Art. 10 Konstytucji jest fundamentem konstrukcji prawnej polskiego systemu obronnego, determinuje charakter obronnej doktryny wojennej, wyznacza prerogatywy niepodległości, suwerenności i bezpieczeństwa. Jego pominięcie w proponowanej nowelizacji naruszyłoby istniejący system prawny, unieważniło wszystkie dokumenty normatywne, a zwłaszcza ustawę o powszechnym obowiązku obrony.</u>
          <u xml:id="u-392.6" who="#TadeuszJemioło">Wysoka Izbo! Obecne zapisy art. 10 i 92 nie są czymś niezwykłym w polskim i międzynarodowym konstytucjonalizmie. Nasze poprzednie konstytucje: majowa, marcowa oraz kwietniowa z 1935 roku, a także między innymi ustawy zasadnicze Stanów Zjednoczonych i Francji w postaci odrębnego zapisu jednoznacznie określają miejsce i funkcję narodowej siły w obronie wolności i niepodległości.</u>
          <u xml:id="u-392.7" who="#TadeuszJemioło">W związku z powyższym wnoszę o pozostawienie art. 10 w dotychczasowym brzmieniu, z uwzględnieniem zmiany w nazwie państwa.</u>
          <u xml:id="u-392.8" who="#TadeuszJemioło">Kierując się interesem narodu i państwa, zobowiązaniami wyborców, a także żołnierzy wszystkich pokoleń, proszę Wysoką Izbę o przyjęcie proponowanego przeze mnie wniosku.</u>
          <u xml:id="u-392.9" who="#TadeuszJemioło">Szanowni Państwo! Pozwólcie, że przywołam słowa wielkiego Polaka, patrioty i humanisty, kanclerza Andrzeja Zamoyskiego wypowiedziane na forum Sejmu konwokacyjnego w 1764 roku: „Nie dość na tem stanowić prawa, trzeba jeszcze informować ludzi, żeby umieli kochać i bronić Ojczyzny”. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-392.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-393">
          <u xml:id="u-393.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-393.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Zbigniewa Drelę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-393.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie panią poseł Irenę Chojnacką.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-394">
          <u xml:id="u-394.0" who="#ZbigniewDrela">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Tak się złożyło, iż kadencja tego Sejmu pokrywa się z 200 rocznicą obrad Sejmu Czteroletniego, zwanego przez historyków Sejmem Wielkim. Koronnym dziełem tego Sejmu była Konstytucja przyjęta przez ówczesne społeczeństwo z radością i entuzjazmem. Ta radość i entuzjazm wynikały z faktu, iż Konstytucja ta wnosiła wiele nowatorskich, postępowych — jak na tamte czasy — praw, a przede wszystkim przepojona była duchem tolerancji i humanizmu.</u>
          <u xml:id="u-394.1" who="#ZbigniewDrela">Niestety, nie dane było narodom Rzeczypospolitej cieszyć się, żyć i rozkwitać w klimacie stworzonym przez prawa tej Konstytucji. Jednak ożywczy, patriotyczny duch wzbudzony przez Sejm Wielki i przez Konstytucję 3 Maja zapalał umysły kolejnych pokoleń, wzbudzał tęsknotę za wolnością, rozpalał miłość do ojczyzny. Stąd zrywy powstańcze, cierpienia na zesłaniach, wygnania z ojczystej ziemi, tułaczka po wielu krajach świata setek tysięcy naszych rodaków. Duch ten przetrwał do naszych czasów, jednocząc w tęsknocie za wolnością robotników, inteligencję, rolników, młodzież w jednym wspólnym ruchu.</u>
          <u xml:id="u-394.2" who="#ZbigniewDrela">Panie Posłanki! Panowie Posłowie! To nam przypadł w udziale wielki zaszczyt dokonania nowelizacji, a w niedalekiej, miejmy nadzieję, przyszłości opracowania nowej Konstytucji na miarę potrzeb i oczekiwań społeczeństwa. Wypada wyrazić podziękowanie Komisji Ustawodawczej za dokonanie poszerzonej, zgodnej z duchem czasu, nowelizacji obowiązującej dotąd Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-394.3" who="#ZbigniewDrela">Przyjęcie dzisiaj tej nowelizacji przez Wysoki Sejm stanowić będzie silny akcent dopełnienia naszych poselskich obowiązków wobec kraju w kończącym się roku. Równocześnie stanowić będzie niedoskonały jeszcze, ale swego rodzaju dar przekazany społeczeństwu na progu Nowego Roku. Dziękuję Państwu za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-394.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-395">
          <u xml:id="u-395.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-395.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Irenę Chojnacką z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-395.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie pana posła Władysława Liwaka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-396">
          <u xml:id="u-396.0" who="#IrenaChojnacka">Pani Marszałek! Panie Prezydencie! Wysoka Izbo! Po dwudniowej debacie nad modelem gospodarki rozpoczynamy dyskusję nad zmianą ustawy zasadniczej, jaką jest Konstytucja.</u>
          <u xml:id="u-396.1" who="#IrenaChojnacka">Druk nr 160, będący przedmiotem dzisiejszych obrad, otrzymaliśmy wczoraj późnym wieczorem, chociaż zgodnie z regulaminem powinniśmy go otrzymać na 10 dni przed planowaną debatą. Rozumiem pośpiech, z jakim pracowaliśmy nad ustawami dotyczącymi spraw gospodarczych, natomiast nie rozumiem, dlaczego tak pospiesznie musimy pracować nad ustawą o zmianie Konstytucji. Można to było zrobić wcześniej. Ja wprawdzie jako członek Komisji Ustawodawczej miałam okazję wcześniej zapoznać się z projektem ustawy, ale z ubolewaniem muszę stwierdzić, że — po pierwsze — w pracach naszej komisji powinno brać udział przynajmniej prezydium Komisji Konstytucyjnej, którą przecież powołaliśmy, by nakreśliła kierunki zmian. Po drugie, pragnę zaznaczyć, że Komisja Ustawodawcza pracowała podczas obrad plenarnych Sejmu, kiedy toczyła się bardzo ważna debata gospodarcza, która decydowała o bycie materialnym ludzi pracy, o ich przyszłości. Mam nadzieję, że w przyszłości nie powtórzy się sytuacja, kiedy każdy z nas będzie musiał wybierać pomiędzy pracą w komisji a udziałem w debacie sejmowej. Rozumiem argumenty pana posła Rzepki i przyjmuję je z pełnym zrozumieniem, niemniej uważam, że planowanie naszych prac powinno się odbywać normalnie.</u>
          <u xml:id="u-396.2" who="#IrenaChojnacka">Wysoka Izbo! Nie będę ustosunkowywać się do wszystkich zmian zawartych w projekcie ustawy, natomiast chciałabym się skoncentrować na tych, które dotyczą usytuowania prokuratury w systemie organów państwa. Te sprawy poruszał już pan poseł Rogowski. Daleka jestem od obrony wzoru Andrieja Wyszyńskiego, wzoru wprowadzonego w Polsce w latach pięćdziesiątych, dotyczącego usytuowania prokuratury jako odrębnego i niezależnego od rządu organu państwowego, zwanego „czwartym wymiarem”. Jest on zresztą niezgodny z zasadą monteskiuszowskiego trójpodziału władzy w państwie. Chciałabym jednak zaznaczyć, że nie ma obecnie funkcjonującego systemu państwowego, który odpowiadałby wymogom tej zasady. W naszym systemie odbiega od niej usytuowanie rzecznika praw obywatelskich, Trybunału Konstytucyjnego oraz Najwyższej Izby Kontroli. Wprawdzie w 1976 r. nowelą konstytucyjną przesunięto podległość Najwyższej Izby Kontroli z Sejmu do rządu, ale szybko okazało się, że nie było to najlepsze rozwiązanie.</u>
          <u xml:id="u-396.3" who="#IrenaChojnacka">Propozycja przeniesienia funkcji prokuratora generalnego na ministra sprawiedliwości i włączenie prokuratury do systemów organów administracji państwowej nie jest pozbawiona słuszności i jest praktykowana w wielu krajach zachodnich. Ale tej zmianie powinna towarzyszyć ustawa określająca zakres i kompetencje prokuratury.</u>
          <u xml:id="u-396.4" who="#IrenaChojnacka">Z proponowanego nowego brzmienia przepisów konstytucyjnych nie wynika jasno żadna nowa koncepcja roli prokuratury, chociażby wyraźne odejście od koncepcji dawnej. Jest tak zapewne dlatego, że nie da się tak istotnej zmiany ustrojowej przeprowadzić metodą skreślenia lub dodania pojedynczych słów, jak to właśnie uczyniono.</u>
          <u xml:id="u-396.5" who="#IrenaChojnacka">Nowela ta nie została poprzedzona odpowiednimi pracami nad systemem ochrony praworządności w Polsce, w której urzeczywistniane będą idee społeczeństwa obywatelskiego i państwa prawa. Zatwierdzenie przez Wysoką Izbę tej zmiany może spowodować naruszenie systemu ochrony praworządności przez powstanie szkodzącej interesowi społecznemu luki w tej ochronie.</u>
          <u xml:id="u-396.6" who="#IrenaChojnacka">Gdyby realizowany miał być projekt wcielenia prokuratury do struktur resortu sprawiedliwości, mógłby on objąć jedynie część jej obecnych zadań. Wymagałoby to przygotowania projektu następujących zmian ustawowych:</u>
          <u xml:id="u-396.7" who="#IrenaChojnacka">— Ustawy o Kodeksie postępowania administracyjnego i ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym — w celu rozszerzenia właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na kontrolę decyzji administracyjnych, pozostających dotąd poza zakresem działania tego sądu;</u>
          <u xml:id="u-396.8" who="#IrenaChojnacka">— ustawy o Trybunale Konstytucyjnym — w celu poszerzenia kręgu podmiotów uprawnionych do wnoszenia skargi konstytucyjnej;</u>
          <u xml:id="u-396.9" who="#IrenaChojnacka">— ustawy o rzeczniku praw obywatelskich — w celu przekazania upoważnienia do kontroli z urzędu decyzji administracyjnych;</u>
          <u xml:id="u-396.10" who="#IrenaChojnacka">— rozważenia w strukturze rządu organu zastępstwa prawnego prokuratorii generalnej, zobowiązanego do troski o mienie skarbowe;</u>
          <u xml:id="u-396.11" who="#IrenaChojnacka">— zakończenia prac nad koncepcją obowiązków prokuratora w postępowaniu karnym i; ich relacji do zadań organów wymiaru sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-396.12" who="#IrenaChojnacka">Wysoka Izbo! Przedstawiając powyższe argumenty, zgłaszam wniosek o zmianę art. 64 ust. 2. Proponuję następujące brzmienie: „Prokuratura podlega Sejmowi”.</u>
          <u xml:id="u-396.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-396.14" who="#IrenaChojnacka">Będzie to korespondowało z art. 64 ust. 1 „Prokuratura strzeże praworządności oraz czuwa nad ściganiem przestępstw”.</u>
          <u xml:id="u-396.15" who="#IrenaChojnacka">Natomiast problem usytuowania prokuratury w systemie organów państwa w przyszłości powierzymy powołanej przez Wysoką Izbę Komisji Konstytucyjnej. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-396.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-396.17" who="#IrenaChojnacka">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-396.18" who="#IrenaChojnacka">Proszę o zabranie głosu pana posła Władysława Liwaka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-396.19" who="#IrenaChojnacka">Następnie pana posła Adama Zielińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-397">
          <u xml:id="u-397.0" who="#WładysławLiwak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przy okrągłym stole została obrana droga ewolucyjnych przemian istniejącego systemu. Dziś widzimy bardziej wyraźnie niż wtedy, że jest to droga trafna. Ale, by świadomość ta nie uległa zachwianiu, nie możemy ustawać na tej drodze.</u>
          <u xml:id="u-397.1" who="#WładysławLiwak">Spory kawałek już za nami: parlament wybrany w dużym stopniu w demokratycznych wyborach; urząd prezydenta; rząd z niekomunistycznym premierem, cieszący się zaufaniem społecznym; gwarancje niezależności sądów i niezawisłości sędziów; pakiet ustaw gospodarczych uchwalonych w czasie obecnego posiedzenia Sejmu, przybliżających nas do gospodarki rynkowej, gdzie działają na równych prawach różne podmioty gospodarcze, ustaw, które zdają się kierować trafną w naszej sytuacji filozofią — tyle liberalizmu, na ile to możliwe, i tyle interwencjonizmu, na ile to konieczne.</u>
          <u xml:id="u-397.2" who="#WładysławLiwak">Wydaje się więc, że najwyższy czas na podsumowanie przebytego etapu i otwarcie możliwości dalszych przemian — na zmianę ustawy zasadniczej.</u>
          <u xml:id="u-397.3" who="#WładysławLiwak">Do dwóch kwestii szczegółowych chciałem się odnieść. Pierwsza to uchylenie art. 3 Konstytucji o przewodniej roli PZPR. Przepis ten to symbol odchodzącego systemu, będący w chwili obecnej anachronizmem. W moim zakładzie pracy, w Hucie Stalowa Wola, komitet PZPR opuścił dobrowolnie zakład. Jednocześnie samorząd pracowniczy uchwalił, że także w przyszłości zakład pracy nie może być terenem działania żadnej partii politycznej. Samorząd kierował się założeniem, że zakład produkcyjny jest po to, by produkować dobra materialne. Szkoła, by uczyć dzieci. Szpital, by leczyć chorych. Policja, by chronić spokój obywateli, a wojsko, by chronić suwerenność ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-397.4" who="#WładysławLiwak">I kwestia druga — usytuowanie prokuratury. Do zgłoszonych argumentów dodam tylko tyle: teoretycznie prokuratura podlegała Radzie Państwa, obecnie — prezydentowi. Praktycznie jednak organa prokuratury nadzorowane były przez instancje PZPR i służbę bezpieczeństwa. Projekt odwołuje się do znanej i przyjętej w państwach demokratycznych zasady trójpodziału władzy.</u>
          <u xml:id="u-397.5" who="#WładysławLiwak">Panie i Panowie! Jest rzeczą normalną, że każdy klub chce przedstawić swoją działalność korzystnie wobec opinii publicznej i wobec wyborców. Właśnie w tej chwili jest czas, aby każdy klub i każdy poseł z osobna przedstawił swoje prawdziwe intencje. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-397.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-397.7" who="#WładysławLiwak">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-397.8" who="#WładysławLiwak">Proszę o zabranie głosu pana posła Adama Zielińskiego z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-397.9" who="#WładysławLiwak">Następnie panią poseł Stefanię Czupałę-Hołogę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-398">
          <u xml:id="u-398.0" who="#AdamZieliński">Szanowni Państwo! Kiedy Sejm debatuje nad Konstytucją, skłania to do wystąpień o charakterze patriotycznym, do refleksji nad krajem, który jest dla nas wspólny, nad tradycją, przyszłością. Proszę się nie gniewać, że ja wystąpię jako pragmatyk i ograniczę się do ściśle określonego tematu. Wydaje mi się, iż w tym projekcie znalazło się jedno sformułowanie, które może budzić pewne wątpliwości, właśnie z punktu widzenia praktycznej działalności.</u>
          <u xml:id="u-398.1" who="#AdamZieliński">Jest prawdą, że kiedy poprawia się jakąś ustawę w części, to bywa tak jak z tą nitką, która wystaje gdzieś tam z marynarki. Kiedy zaczyna się za nią ciągnąć, to okazuje się nagle, że się zostało bez rękawa, potem odskakuje kieszeń itd. My właśnie pociągnęliśmy taką nitkę, która dotyczy ustroju społeczno-gospodarczego i niesłychanie ważnej kwestii, jaką jest ustrój własnościowy naszego państwa. Podczas dyskusji — a mówię to jako członek Komisji Ustawodawczej — towarzyszyła nam idea, wydaje mi się trudna do podważenia, mianowicie taka, że należy odstąpić od niesłychanie wyraźnego zróżnicowania typów i form własności, że chronić należy wszystkie formy własności. Podkreślanie roli własności społecznej, a niedocenianie własności indywidualnej jest oczywiście z punktu widzenia zdrowych zasad koncepcji państwowych nie do przyjęcia. I znalazł się art. 7, który potraktował jednolicie wszystkie formy własności. Stwierdza on, że: „Rzeczpospolita Polska poręcza ochronę własności oraz prawo dziedziczenia”. Podczas dyskusji w komisji artykuł ten nie wzbudzał moich wątpliwości. Ale kiedy przeczytałem go w druku i zastanowiłem się dokładniej, doszedłem do wniosku, że możemy wylać dziecko z kąpielą, możemy popełnić błąd, który spowoduje określone skutki. Mam obowiązek powiedzieć o tym Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-398.2" who="#AdamZieliński">W dotychczasowej konstrukcji zróżnicowanej ochrony własności pewnym szczególnym zakresem ochrony cieszyła się własność osobista, to znaczy własność przeznaczona do zaspokajania osobistych potrzeb obywateli. Sformułowanie art. 18, który mówił właśnie o takiej ochronie, dawało Trybunałowi Konstytucyjnemu podstawę do kwestionowania wielu aktów prawnych, niekorzystnych dla obywateli. Chcę powiedzieć, że problem gruntów warszawskich, to jest właśnie art. 18. Problem dokonywania zmian w stanie własnościowym bez uwzględnienia tego, że powinny być tutaj stosowane zasady pełnej ekwiwalentności, nie tylko przy wywłaszczaniu, ale także między obywatelami. Jest szereg orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, których podstawą była do tej pory właśnie zasada całkowitej ochrony własności osobistej. Były to orzeczenia zdecydowanie proobywatelskie, to znaczy chroniące obywateli. Otóż jeśli zgubimy tę podstawę ingerencji Trybunału Konstytucyjnego, to chcę powiedzieć, że w ogóle jego działalność w sferze własnościowej zawiśnie w próżni.</u>
          <u xml:id="u-398.3" who="#AdamZieliński">Chcę powiedzieć jako sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego, instytucji, która szczególnie wiele postępowań inicjuje przed Trybunałem Konstytucyjnym — że są dwie zasady, na których Trybunał Konstytucyjny opiera swoje orzecznictwo. Pierwsza to zasada równości obywateli, jest ona wyrażona w art. 67. Druga, i tej tutaj nikt nie proponuje naruszać, to zasada całkowitej ochrony własności osobistej. Wydaje mi się, że trzeba jednak wrócić do podkreślenia roli własności, co dałoby Trybunałowi Konstytucyjnemu możliwość kontynuowania tej ze wszech miar pożytecznej działalności.</u>
          <u xml:id="u-398.4" who="#AdamZieliński">I kolejny problem, podzielam w pełni pogląd o potrzebie „odchudzenia” pojęcia własności społecznej. Ale jest tu kwestia, która budzi również pewne zastrzeżenia. Mianowicie to co w konstrukcji ochrony własności społecznej było dotąd nieprawidłowe to fakt, że ta własność rozciągała się praktycznie rzecz biorąc, na wszystkie rodzaje mienia państwowego, na wszystkie rodzaje mienia spółdzielczego i organizacji społecznych. Było to z różnych powodów krytykowane. Jest jednak pewien substrat państwa — chodzi o własność skarbu państwa. Są nimi w szczególności nieruchomości państwowe. I tej własności trzeba konstytucyjnie bronić. Pragnę przypomnieć, że i Konstytucja z 1921 r. i Konstytucja z 1935 r. wprowadzały zapis, mówiący o tym, że zbycie nieruchomości państwowej, zamiana nieruchomości państwowej, obciążenie nieruchomości państwowej może nastąpić tylko na podstawie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-398.5" who="#AdamZieliński">Te przepisy zniknęły z Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, ponieważ wprowadzono ogólną klauzulę o ochronie własności społecznej. Wydaje mi się, że postępując w myśl zasady medycznej: po pierwsze nie szkodzić, primum non nocere, warto byłoby mieć to na względzie, redagując przepisy o ochronie własności. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-398.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-399">
          <u xml:id="u-399.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-399.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Stefanię Czupałę-Hołogę z PZKS.</u>
          <u xml:id="u-399.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie pana posła Zenona Kułagę z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-400">
          <u xml:id="u-400.0" who="#StefaniaCzupałaHołoga">Pani Marszałek! Panie i Panowie! Przedłożony projekt ustawy o zmianie Konstytucji, który mamy dzisiaj rozpatrzyć, ma wszystkie ułomności, jakimi cechują się półśrodki. W zapisie tego projektu znalazły swoje odbicie zarówno zmiany zawarte w inicjatywie poselskiej, jak i propozycje poruszone w czasie debaty sejmowej sprzed miesiąca, propozycje padające z trybuny sejmowej, uwagi dotyczące zmiany nazwy państwa, co jest spełnieniem pragnień przeważającej części Polaków. Zmieniono również budzący kontrowersje zapis dotyczący roli partii politycznych na rzecz dobrowolności i równości zrzeszania się wszystkich obywateli. W przedłożonym projekcie znalazły się także zmiany, które były przedmiotem obrad Sejmu obecnego posiedzenia, a dotyczące działalności gospodarczej, bez względu na formę własności, zmiany w zakresie jej ochrony oraz prawa dziedziczenia.</u>
          <u xml:id="u-400.1" who="#StefaniaCzupałaHołoga">Poprawki dotknęły również organizacji prokuratury. Oczywiście zmiany są ograniczone i wyliczanie tego, czego należałoby jeszcze dokonać, zajęłoby wiele czasu. Ale myślę, że w świadomości zarówno wszystkich posłów, jak i przysłuchujących się naszym obradom telewidzom i radiosłuchaczom tkwi już głęboko myśl, iż jednym z najważniejszych zadań Sejmu X kadencji będzie uchwalenie nowej Konstytucji. W tej Konstytucji znaleźć się muszą wszystkie konstatacje niezbędne w demokratycznym państwie: zasada suwerenności narodu, zasada demokratycznego wyłaniania organów przedstawicielskich i ich szczególnej pozycji w trójpodziale władzy, samorząd terytorialny, skuteczniejsza ochrona praw obywatelskich, umacnianie pozycji Trybunału Konstytucyjnego, tworzenie podstaw prawodawstwa i wiele innych.</u>
          <u xml:id="u-400.2" who="#StefaniaCzupałaHołoga">Projekt ustawy o zmianie Konstytucji jest pierwszym krokiem dokumentującym te zmiany, które już zaszły w naszym kraju, a dyskusja, którą dzisiaj prowadzimy, będzie materiałem dla Komisji Konstytucyjnej przy tworzeniu nowej ustawy zasadniczej.</u>
          <u xml:id="u-400.3" who="#StefaniaCzupałaHołoga">Korzystając z głosu, chciałabym również odnieść się do złożonego wniosku o umieszczenie w omawianym projekcie poprawki części treści art. 5 rozdz. I. Otóż nie jest to przeoczenie Komisji Ustawodawczej, gdyż w rozdziale o prawach i obowiązkach obywateli problem ochrony rodziny jest szczegółowo uregulowany w art. 79 i 80. Nikt z posłów na pewno nie chciałby pominąć roli rodziny w życiu narodu.</u>
          <u xml:id="u-400.4" who="#StefaniaCzupałaHołoga">Klub Poselski Polskiego Związku Katolicko-Społecznego będzie głosował za przyjęciem proponowanych zmian w przedłożonym projekcie ustawy o zmianie Konstytucji, popierając również wniosek o ukoronowanie orła.</u>
          <u xml:id="u-400.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-401">
          <u xml:id="u-401.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-401.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Zenona Kułagę z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-401.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie — pana posła Józefa Wójcika z „Pax”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-402">
          <u xml:id="u-402.0" who="#ZenonKułaga">Pani Marszałek! Panie Prezydencie! Wysoka Izbo! Daleki jestem od obrony prokuratury jako ogniwa stalinowskiego systemu. Jestem — jak i cała Wysoka Izba — zwolennikiem reform i przemian w naszej ojczyźnie. W takim państwie — jakiego chcemy wszyscy — jego organy muszą działać kompetentnie, zgodnie z prawem, z pełnym zabezpieczeniem przed jakąkolwiek manipulacją z czyjejkolwiek strony. Mam jednak określone wątpliwości, czy propozycja podporządkowania prokuratury ministrowi sprawiedliwości służyć będzie tym nadrzędnym celom. Postaram się je przed państwem wyłożyć.</u>
          <u xml:id="u-402.1" who="#ZenonKułaga">System kontroli w naszym państwie ma — moim zdaniem — konstrukcję racjonalną i czytelną. Sejm kontroluje skutecznie działalność innych podmiotów państwowych poprzez Najwyższą Izbę Kontroli, Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu. Rząd ma cały arsenał środków w postaci wyspecjalizowanych urzędników z Urzędu Rady Ministrów, podlega mu milicja obywatelska, służba bezpieczeństwa. Komitet do Przestrzegania Prawa i Praworządności. Prezydent ma do dziś możliwość sprawowania kontroli przestrzegania praworządności przez prokuraturę, częściowo podległą również i Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-402.2" who="#ZenonKułaga">Taka konstrukcja wydaje się słuszna i logiczna, spełnia również ową monteskiuszowską tezę. To przecież on w swym dziele „O duchu praw” powiedział: „Iżby nie można było nadużywać władzy, trzeba, aby przez naturalną grę rzeczy władza powściągała władzę”. Oddzielona od rządu prokuratura ten monteskiuszowski ideał spełnia. Podporządkowanie prokuratury rządowi w sposób jednoznaczny osłabi to wyspecjalizowane ogniwo w powściąganiu innych organów państwowych przed nadużyciem władzy.</u>
          <u xml:id="u-402.3" who="#ZenonKułaga">W dotychczasowych rozwiązaniach strukturalno-organizacyjnych kierowano się również i tym, że odrębna prokuratura umacniała niezawisłość sądów. Ze względu na potrzebę utrzymania zasady równości procesowej wszystkich stron przed sądem, minister sprawiedliwości nie powinien być przełożonym ani prokuratury, ani również sądów. Funkcja ścigania w aparacie władzy stanowi określoną odrębność od funkcji rządzenia. Ma to samo znaczenie co niezawisłość dla sądów. Dlatego ani minister sprawiedliwości, ani minister spraw wewnętrznych nie powinni mieć wpływu z tytułu zwierzchnictwa.</u>
          <u xml:id="u-402.4" who="#ZenonKułaga">W naszych polskich realiach, a dotyczy to nie tylko Polski, w kategorii przestępstw służbowych, odgrywających w życiu społecznym niemałą rolę, jako strona pokrzywdzona występuje z reguły państwo, a jako oskarżony — urzędnik w szerokim pojęciu tego słowa. Często popełnieniu przestępstw sprzyjają wady organizacyjne, chaos, niedowład danego resortu. W jakiej zatem znajdzie się sytuacji prokuratura, która stanie się jedną z komórek rządowych?</u>
          <u xml:id="u-402.5" who="#ZenonKułaga">To tylko niektóre argumenty przemawiające za wyodrębnieniem prokuratury z organów rządowych. W przeszłości manipulowano prokuraturą — to prawda. Gdy prokuratura utraci swą odrębność i niezależną pozycję od organów administracji rządowej, zagrożenie manipulacją znacznie wzrośnie. Jeżeli minister sprawiedliwości zostanie prokuratorem generalnym, niewątpliwie jego pozycja umocni się wydatnie. W rządzie uzyska on wgląd i instrumenty kontroli nad pewnymi obszarami pozostałych ministerstw. Umocni swą pozycję w stosunku do prezydenta, do każdego obywatela. Jeśli nam o to chodzi, to zapis jest bardzo słuszny.</u>
          <u xml:id="u-402.6" who="#ZenonKułaga">W propozycji zmiany usytuowania prokuratury w państwie trzeba przeto spostrzegać próbę osłabienia budowanych z takim trudem i konsekwencją instytucji prawnych, stale powiększających gwarancję zabezpieczenia praworządności wedle postulatów modelu państwa praworządnego. „Iżby władza nie była nadużywana, iżby nie można było nadużywać władzy” — przestrzega Monteskiusz.</u>
          <u xml:id="u-402.7" who="#ZenonKułaga">Dziś prokuratura jest organem podległym prezydentowi, pośrednio Sejmowi. Zabierając tę władzę prezydentowi, spychamy go z funkcji mistrza rozjemcy, do mistrza ceremonii. Myślę, że rozwiązań należy szukać nie w zmianach struktury podporządkowania, ale raczej w takim działaniu prokuratury by spełniała ona oczekiwania społeczne, gdyż zastrzeżeń jest sporo. Zastrzeżenia społeczeństwa były dotychczas takie: zarzucano prokuraturze, że nie jest niezawisła, nierówne traktowanie obywateli, występowanie po stronie państwa w sporach z obywatelem.</u>
          <u xml:id="u-402.8" who="#ZenonKułaga">Myślę, że w proponowanym usytuowaniu prokuratury nie będzie ona w stanie pozbyć się tych obciążeń, a należny jej szacunek i uznanie społeczne będzie w dalszym ciągu ograniczone. Stawiam zatem wniosek o zmianę pkt 2 § 64.</u>
          <u xml:id="u-402.9" who="#ZenonKułaga">I jeszcze jedno słowo. Pragnę poprzeć głos mego kolegi generała, proszący Wysoką Izbę o zapis nazwy Wojsko Polskie w Konstytucji. Myślę, że swoją działalnością zasłużyło ono na to, by w narodowym szyku znaleźć mu należne zasłużone miejsce. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-402.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-403">
          <u xml:id="u-403.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-403.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Józefa Wójcika z „Pax”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-404">
          <u xml:id="u-404.0" who="#JózefWójcik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W dobie współczesnej tak bardzo burzliwej i często niebezpiecznej dla świata, ale nade wszystko, jak sądzę — taką mamy przynajmniej nadzieję — wypełnionej przede wszystkim procesami twórczymi i tendencjami, które uwypuklają wspólne dobro ludzkości, wspólne dobro ludzi i uniwersalne prawa człowieka, nie przestaje być aktualne stare rzymskie zawołanie, nie raz w Polsce było w różnym kontekście powtarzane: „salus rei publicae suprema lex esto” — dobro rzeczypospolitej niech będzie najwyższym prawem. W tym duchu Sejm podjął szereg inicjatyw konstytucyjnych i zmian, które były konsekwencją okrągłego stołu, a wyraziły się w powołaniu Komisji Konstytucyjnej, która ma opracować nową ustawę zasadniczą, i wreszcie w rozpatrywanej dziś inicjatywie.</u>
          <u xml:id="u-404.1" who="#JózefWójcik">Klub Poselski „Pax”, w którego imieniu mówię, podziela zasadniczy kierunek zaproponowanych zmian w Konstytucji i chciałby mieć pewność, że zostaną one tak dopracowane, by nie mogły budzić wątpliwości i uniemożliwiały popełnianie błędów wbrew naszym intencjom wyrażonym i przypomnianym tutaj przeze mnie wcześniej.</u>
          <u xml:id="u-404.2" who="#JózefWójcik">Aby nie przedłużać swego wystąpienia, nie będę mówił o sprawach, które akceptujemy i które są oczywiste. Chcę natomiast powiedzieć, że klub nasz opowiada się za zachowaniem art. 10, określającego obowiązek sił zbrojnych obrony suwerenności narodu i bezpieczeństwa państwa polskiego. Trzeba widzieć to zarówno w kontekście tradycji i historii polskiej, jak i współczesności. Historia Polski wskazuje, że decyzje tych sejmów i tych rządów, które wykazywały dbałość o zbrojne ramię narodu, o wojsko polskie, jako po prostu pewien wymóg zasadniczy obrony suwerenności, nie zawsze zresztą skutecznej w przeszłości, że te decyzje właśnie weszły do historii i o nich pamiętamy, a nie o tych, które chciały osłabiać ten czynnik narodowego życia.</u>
          <u xml:id="u-404.3" who="#JózefWójcik">I wreszcie kontekst współczesny, banalnie prosty i przez wszystkich spostrzegany: nie możemy pozostawać znowu bezbronni, nie możemy popierać tendencji, które mogłyby osłabiać pewność życia narodu, osłabić jego obronność i bezpieczeństwo, choćby w kontekście problemu niemieckiego i tych tendencji, w ramach których kwestionuje się granice Polski na Odrze i Nysie.</u>
          <u xml:id="u-404.4" who="#JózefWójcik">Chciałem także w imieniu Klubu Poselskiego „Pax” zadeklarować nasze poparcie dla wniosku mniejszościowego, to znaczy wniosku o przyjęcie, iż godłem Polski jest orzeł w koronie. Oprócz wszystkich racji moralnych i historycznych, które tutaj wymieniono, pragnę zwrócić uwagę na wzmacnianie i odbudowywanie integracji patriotycznej całego narodu i poczucia jego jedności. Otóż ciągle — to jest niewątpliwie przejaw bolesnego rozdarcia — w środowiskach Polaków na wychodźstwie, w środowiskach emigracyjnych, w środowiskach Polonii uznawany jest orzeł biały w koronie.</u>
          <u xml:id="u-404.5" who="#JózefWójcik">Również w czasie uroczystości kościelnych i z innych pobudek eksponowany jest orzeł biały w koronie.</u>
          <u xml:id="u-404.6" who="#JózefWójcik">Sądzę więc, że powinniśmy wyjść naprzeciw tej oczywistej potrzebie świadomości narodowej, świadomości współczesnej i przyjąć wniosek mniejszościowy.</u>
          <u xml:id="u-404.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-405">
          <u xml:id="u-405.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-405.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Besztę-Borowskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-405.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Następnie pana posła Tadeusza Bienia. Proszę bardzo, Panie Pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-406">
          <u xml:id="u-406.0" who="#JanBesztaBorowski">Dziękuję, rezygnuję z głosu, gdyż powiedziano już to, na co ja chciałem zwrócić uwagę. Szczególnie podkreślił to pan poseł Bratkowski z PZPR, z którego głosem w dużym stopniu się utożsamiam. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-406.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-407">
          <u xml:id="u-407.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-407.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Tadeusza Bienia ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-408">
          <u xml:id="u-408.0" who="#TadeuszBień">Pani Marszałek! Panie Prezydencie! Panie i Panowie Posłowie! Króciutko.</u>
          <u xml:id="u-408.1" who="#TadeuszBień">W związku z koncepcją zgłaszaną przez kierownictwo Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, że sprawa formy godła narodowego powinna być uregulowana ustawą zwykłą, chciałem zgłosić sprzeciw w stosunku do tej koncepcji i prosić Obywatelski Klub Parlamentarny o poparcie wniosku mniejszościowego, gdyż sprawa godła jest równie ważna, jak sprawa Konstytucji, i powinna być podjęta w trybie konstytucyjnej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-408.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-408.3" who="#TadeuszBień">Sprawa następna. W imieniu żołnierzy AK pani poseł, przepraszam, ale nazwiska nie zapamiętałem, zgłaszała wniosek, żeby przywrócić nazwę Wojsku Polskiemu w danym brzmieniu.</u>
          <u xml:id="u-408.4" who="#TadeuszBień">Jestem członkiem Komisji Obrony Narodowej i pragnę poinformować państwa, że Wojsko Polskie przez cały okres 45-lecia nazywało się oficjalnie i formalnie Wojskiem Polskim. Przymiotnik „ludowe” był przydawany tylko przy różnych okolicznościach, w różnych wystąpieniach, ale nie ma żadnego usankcjonowania. Okręty Rzeczypospolitej Polskiej do dzisiaj pływają po morzach świata i nazywają się okrętami Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-408.5" who="#TadeuszBień">Sprawa ochrony rodziny. Padł wniosek o uszczegółowienie pewnych form życia społecznego czy publicznego w samej ustawie zasadniczej. Chciałem po prostu zaprotestować. Gdybyśmy bowiem chcieli wprowadzać wszystkie formacje społeczne i struktury społeczne do zapisu konstytucyjnego, to zginęlibyśmy. Rodzina jest chroniona zapisem w dotychczasowym brzmieniu; odsyłam do art. 79, jest tam wyraźnie o rodzinie powiedziane.</u>
          <u xml:id="u-408.6" who="#TadeuszBień">Natomiast w imieniu własnym oraz w imieniu pana posła Andrzeja Kerna zgłaszam wniosek dokonania poprawki w art. 1, który — według naszej propozycji — powinien brzmieć następująco: „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem wolnych obywateli, urzeczywistniającym zasady prawa i sprawiedliwości społecznej”. Dalej tekst pozostaje bez zmian. Sformułowanie „państwem prawa” jest trochę nieczytelne. Najważniejszy jest człowiek, jest podmiotem państwa, a nie samo prawo. Prawo jest tworzone dla ludzi. Dlatego sformułowanie „państwo wolnych obywateli” powinno być na początku.</u>
          <u xml:id="u-408.7" who="#TadeuszBień">Proszę Państwa! Proponowałbym również dokonanie poprawki w art. 5. Najpierw uzasadnienie. Powiedziano w tym art., że „Rzeczpospolita Polska popiera wszelkie formy samorządności obywateli”.</u>
          <u xml:id="u-408.8" who="#TadeuszBień">Proszę państwa, państwo jako takie nie tworzy i nie popiera. W poprzedniej Konstytucji mieliśmy zbyt dużo takich sformułowań: „państwo popiera”, „państwo uwzględnia”, „państwo daje” czy nie daje.</u>
          <u xml:id="u-408.9" who="#TadeuszBień">Proponuję sformułowanie: „Rzeczpospolita Polska opiera swą wewnętrzną strukturę na formach samorządu obywatelskiego”.</u>
          <u xml:id="u-408.10" who="#TadeuszBień">Ostatnia sprawa; chodzi o projekt zmiany ustawy o Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Proponuję, żeby art. 4 nazwać art. 5, natomiast w art. 4 wpisać, że numeracja artykułów ulega uporządkowaniu i podać, że rozpoczyna się art. 1 i kończy się art. — tak jak to podano chyba z artykułu — nie pamiętam którym. Po prostu chodzi o uporządkowanie numeracji artykułów, bo w tej chwili, kiedy wykreślamy całe bloki artykułów, zostawiamy jakiś dziwoląg, który będzie trudny do zrozumienia.</u>
          <u xml:id="u-408.11" who="#TadeuszBień">I ostatnia sprawa — informacyjna.</u>
          <u xml:id="u-408.12" who="#TadeuszBień">Ponieważ dzisiaj, w obecności większości posłów, padło stwierdzenie, że Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego został zdyscyplinowany wewnętrzną ustawą do głosowania za poprawkami w Konstytucji, pragnę poinformować i sprostować to oświadczenie. Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego nie został zdyscyplinowany. Nasi posłowie głosują z własnej i nieprzymuszonej woli za poprawkami. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-408.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-408.14" who="#TadeuszBień">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-408.15" who="#TadeuszBień">Na tym wyczerpaliśmy listę zgłoszonych mówców.</u>
          <u xml:id="u-408.16" who="#TadeuszBień">Czy ktoś z państwa chciał jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-408.17" who="#TadeuszBień">Proszę bardzo, pan poseł będzie uprzejmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-409">
          <u xml:id="u-409.0" who="#IreneuszSekuła">Obywatelko Marszałek! Obywatelu Prezydencie! Wysoka Izbo! Chcę zatrzymać uwagę Wysokiej Izby na trzech sprawach.</u>
          <u xml:id="u-409.1" who="#IreneuszSekuła">Po pierwsze. Pragnę wnieść formalne uzupełnienie art. 4 projektu zmiany Konstytucji, mianowicie po art. 4 ust. 1, który brzmi: „Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli Rzeczypospolitej Polskiej w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa” — dodać ust. 2 w brzmieniu: „Zasady tworzenia, rejestracji, finansowania oraz gospodarki majątkowej partii politycznych określi ustawa”.</u>
          <u xml:id="u-409.2" who="#IreneuszSekuła">Jak wiadomo, u marszałka Sejmu spoczywają projekty takich ustaw. Wybierzmy najlepszy lub skompilujmy to, co jest w tych projektach najdoskonalsze. Zapis obecnie proponowany jest, moim zdaniem, zbyt ogólny i wszystkie partie odczuwają w chwili obecnej brak ustawowego, precyzyjnego unormowania i funkcjonowania.</u>
          <u xml:id="u-409.3" who="#IreneuszSekuła">Kwestia druga. Chciałbym nie zgodzić się ze stanowiskiem wyrażonym z tej trybuny przez jednego z moich przedmówców, iż społeczeństwo polskie oczekuje na noworoczny prezent w postaci nowelizacji Konstytucji. Konstytucja jest fundamentem prawa, ja bym tego jako prezentu nie traktował. Uważam, że powinniśmy w tak niesłychanie ważnej sprawie zasięgnąć opinii naszych wyborców.</u>
          <u xml:id="u-409.4" who="#IreneuszSekuła">Koledzy Posłowie! Mówię w swoim imieniu i czuję się zobowiązany wobec stu kilkudziesięciu tysięcy wyborców, którzy mnie w moim okręgu wybierali, aby w sprawach, które obchodzą każdego — a Konstytucja jest dla wszystkich obywateli naszego kraju — o ich opinię zapytać.</u>
          <u xml:id="u-409.5" who="#IreneuszSekuła">I kwestia trzecia to moja osobista refleksja. Muszę powiedzieć, że podziwiam i zazdroszczę tym kolegom, którzy w stosunku do tekstu dzisiaj rano rozdanego nie mają żadnych wątpliwości, traktują go jako prosty, jasny, oczywisty i jedynie słuszny. Wielokrotnie podawano rozmaite konsekwencje, które się z tym tekstem wiążą. W Konstytucji waży każde słowo. Jest ona źródłem prawa, jest fundamentem wykładni prawnej.</u>
          <u xml:id="u-409.6" who="#IreneuszSekuła">Mnie, niestety, nie staje ani wiedzy, ani talentu, ani inteligencji, żeby tak szybko się do tego tekstu odnieść. Ja bym chciał zasięgnąć opinii ekspertów, prawników konstytucjonalistów, a na to potrzebny jest czas. Argument, że chcemy zakończyć rok 1989 uchwaleniem zmiany Konstytucji, można równie dobrze zastąpić argumentem, że głęboką jakościową zmianą Konstytucji zaczniemy rok 1990. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-409.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-410">
          <u xml:id="u-410.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-410.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł będzie uprzejma, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-411">
          <u xml:id="u-411.0" who="#MariannaBorawska">Muszę powiedzieć, że ja też odczuwam wewnętrzny opór wobec tempa wprowadzania tych zmian. Może dlatego, że dużo pracuję z młodzieżą i mam świadomość, że ta Konstytucja, jakkolwiek nowelizowana, będzie przez jakiś czas pewną formą podręcznika. Niemniej jednak, ponieważ mówimy o poprawkach, chciałam się ustosunkować do tego, o czym wspomniał pan poseł Adam Zieliński, a mianowicie chciałam zwrócić uwagę, że skreślając w całości art. 11 do 19 straciliśmy bardzo ważną rzecz, która w moim odczuciu zostaje aktualna ze względu na interes państwa. Mianowicie, jakie dobra i w jakim zakresie — mam na myśli interes narodu, społeczeństwa — stanowią własność państwa. Być może dlatego, że ciągle jak bumerang wraca echem „Placówka”, na której wszyscy się wychowaliśmy. Sięgnęłam do Konstytucji okresu międzywojennego, były tam sformułowania, że ziemia — jako jedno z najważniejszych bogactw narodu i państwa — nie może być przedmiotem nieograniczonego obrotu.</u>
          <u xml:id="u-411.1" who="#MariannaBorawska">Ze strony społeczeństwa słyszymy bardzo często obawy o wyprzedawanie majątku narodowego. Mieliśmy okazję ten niepokój społeczny odczuwać podczas debaty sejmowej. Przedstawiciel rządu także mówił o pewnym braku szacunku dla wartości poszczególnych zakładów.</u>
          <u xml:id="u-411.2" who="#MariannaBorawska">Brakuje mi więc wyraźnego sformułowania, że żaden interes, żadne działania nie mogą stanąć w sprzeczności z interesem państwa. Brakuje sformułowania dotyczącego ograniczeń obrotu ziemią.</u>
          <u xml:id="u-411.3" who="#MariannaBorawska">Podobnie jak poseł Rogowski chciałam nawiązać do sprawy podporządkowania prokuratury. Muszę powiedzieć, że my wszyscy w jakimś stopniu odczuwaliśmy, jak ważną sprawą jest zaufanie do resortu sprawiedliwości. I wydawało nam się, że ogromnym osiągnięciem okrągłego stołu było podporządkowanie prokuratury Sejmowi. Chciałabym przypomnieć, że mieliśmy okazję słyszeć wypowiedź pana prokuratora generalnego na interpelację w sprawie Starej Miłosny. Nasuwało się wówczas wrażenie, że gdyby prokuratura i te wszystkie orzeczenia były kontrolowane przez Sejm, nie dochodziłoby do takich rzeczy, do jakich dochodziło. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-411.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-412">
          <u xml:id="u-412.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-412.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy ktoś z państwa chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-412.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo. Pan poseł, przepraszam, bo zgłosiło się 3 panów.</u>
          <u xml:id="u-412.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Może po kolei.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-413">
          <u xml:id="u-413.0" who="#AndrzejKern">Andrzej Kern — OKP. Proszę państwa! Od czasu do czasu wytwarza się na tej sali dziwna sytuacja. Dzisiaj również. Zdajemy sobie sprawę, że wkraczamy w nowy etap, że w dniu 2 stycznia obudzimy się w innym kraju, ale że nie wszystko podąża jakby w tym kierunku. Dzisiaj właściwie wszystkie kluby poza Klubem Poselskim PZPR opowiedziały się za koniecznością dokonania zmian.</u>
          <u xml:id="u-413.1" who="#komentarz">(Poseł Marian Orzechowski: Skąd pan poseł to wie? To są złe informacje. Najpierw trzeba sprawdzić, a potem mówić...)</u>
          <u xml:id="u-413.2" who="#AndrzejKern">Wiem z informacji, wiem z dzisiejszego wspólnego posiedzenia Klubów Poselskich PSL, SD i posiedzenia OKP.</u>
          <u xml:id="u-413.3" who="#komentarz">(Poseł Marian Orzechowski: Panie pośle, był pan na naszym posiedzeniu?)</u>
          <u xml:id="u-413.4" who="#AndrzejKern">Jeśli jestem w błędzie w tej kwestii, to z prawdziwą radością przyjmę to do wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-413.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-413.6" who="#AndrzejKern">A to dlatego, że jakiekolwiek ułomności miałaby przyjęta dzisiaj przez nas ustawa, ona będzie o 150% lepsza niż ta, która była poprzednio.</u>
          <u xml:id="u-413.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-413.8" who="#AndrzejKern">A przy tym wszystkim deklarujemy przecież całemu narodowi, że Komisja Konstytucyjna jest powołana i że w najbliższym czasie szeroka Konstytucja będzie przygotowana.</u>
          <u xml:id="u-413.9" who="#AndrzejKern">To jest nieprawda, że nad Konstytucją pracujemy dopiero od początku Sejmu. W Komitecie Helsińskim pracowaliśmy nad Konstytucją już w czasie stanu wojennego. Mamy więc pewien dorobek i mamy doświadczenie.</u>
          <u xml:id="u-413.10" who="#AndrzejKern">I może jedno zdanie na koniec, co do tych, którzy nie są tego zdania, o którym koledzy z PZPR mówili, że są jednolici. Mianowicie Włodzimierz Lenin napisał kiedyś artykuł pt. „Kto to są przyjaciele ludu”. Wydaje mi się, że wynik głosowania da odpowiedź, kto to są przyjaciele ludu w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-413.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-414">
          <u xml:id="u-414.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-414.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-415">
          <u xml:id="u-415.0" who="#ZygmuntŁupina">Pani Marszałek! Zygmunt Łupina — ziemia kraśnicka. Chciałem ustosunkować się do zarzutów o pośpiechu uchwalania noweli konstytucyjnej. Jestem członkiem „Solidarności”. My od początku dyskutowaliśmy nad zmianą Konstytucji. Również w stanie wojennym i później. Odnośnie konsultacji ze społeczeństwem. Po wyborach w swoim okręgu wyborczym odbyłem już 80 spotkań z wyborcami. Prawie na wszystkich rozmawiałem o zmianie Konstytucji, obiecywałem. I nie boję się, że na kolejnym spotkaniu — a mam je 4 stycznia — spotkam się z zarzutem, że bez konsultacji głosowałem za zmianą Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-415.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-416">
          <u xml:id="u-416.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-416.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł jeszcze prosił o głos. Poprzednio trzech panów prosiło o głos razem, dlatego udzielam po tej stronie.</u>
          <u xml:id="u-416.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-417">
          <u xml:id="u-417.0" who="#IgnacyCzeżyk">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Nie jestem prawnikiem i być może dlatego odczucia dotyczące zmiany Konstytucji będą odczuciami przeciętnego człowieka. Chcę je wyrazić. Zmiany w Konstytucji, które Sejm dziś dyskutuje, nie mogą być spójne i nie o spójność chodzi, lecz o wyrażenie zasadniczych tendencji, że naród jest suwerenem i że jego największym pragnieniem na dziś jest zmiana ustroju politycznego i systemu gospodarczego. Dla tej suwerenności zakreślamy niezbędną na dziś otulinę prawną i tę niezbędność projekt ustawy, według mnie, wyraża. Tę konieczną niezbędność. Przy końcu przełomowego dla Polski roku, w którym na arenie politycznej ponownie pojawiła się „Solidarność”, w którym w parlamencie polskim po raz pierwszy po wojnie łamiemy się opłatkiem, trzeba cofnąć się na chwilę myślą do ostatnich wyborów i do tej rzeczywistości, w której przyzwyczaić się przyszło opozycji do myśli o rządzeniu, a PZPR do myśli o utracie rządzenia.</u>
          <u xml:id="u-417.1" who="#IgnacyCzeżyk">Z takiego podłoża wyrósł rząd premiera Mazowieckiego i z tym rządem mamy dojść do epoki, kiedy będziemy normalnym państwem, w którym raz jedna, a raz druga siła polityczna formuje rząd, i kiedy polska gospodarka upodobni się do rynkowej gospodarki krajów zachodnich. To są te tendencje i ten marsz nie jest wcale wolny, choć nie na skrzydłach, bo — jak brzmią słowa pieśni — te skrzydła poranione, ciągle jeszcze poranione.</u>
          <u xml:id="u-417.2" who="#IgnacyCzeżyk">Dziś chcemy przywrócić należną godność narodowi — i w treści Konstytucji, i w herbie rodziny polskiej. To piękne. To powrót do źródeł, a trzeba nam bardzo dobrej wody, co gasi pragnienie. Czeka nas praca w pocie czoła, czeka nas walka o pełny powrót do Europy, łacińskiej Europy. I to jest ta tendencja.</u>
          <u xml:id="u-417.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-417.4" who="#IgnacyCzeżyk">Wysoki Sejmie! Na zakończenie chcę powiedzieć, że 180 lat temu książę Józef Poniatowski, wracając po zwycięskiej bitwie pod Raszynem, wstąpił z wojskami do Puław, a jego obecność wtedy do dziś utrwala ślad w postaci napisu na Domku Gotyckim „Oby odtąd zwycięstwa nasze zatrzeć mogły pamięć klęsk doznanych”.</u>
          <u xml:id="u-417.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-418">
          <u xml:id="u-418.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-418.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przepraszam bardzo, zaraz udzielę panu posłowi głosu.</u>
          <u xml:id="u-418.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Chciałam tylko poinformować Wysoką Izbę, że o godzinie 12.30 w sali kolumnowej odbędzie się opłatek dla obu izb parlamentu, w którym zechciał wziąć udział Jego Eminencja Prymas Polski Kardynał Józef Glemp.</u>
          <u xml:id="u-418.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Z uwagi na toczące się obrady Senatu, prosimy wybaczyć utrudnienie. Będzie przerwa w obradach Senatu i ogłoszę wtedy przerwę w obradach Sejmu, na czas tego spotkania.</u>
          <u xml:id="u-418.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, pan poseł będzie uprzejmy.</u>
          <u xml:id="u-418.5" who="#komentarz">(Poseł Mieczysław Gil: Zgłaszam wniosek w sprawie formalnej.)</u>
          <u xml:id="u-418.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Ale panu udzieliłam głosu przed sprawą formalną, tak że bardzo proszę o wypowiedź następną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-419">
          <u xml:id="u-419.0" who="#JózefOleksy">Pani Marszałek! Panie Prezydencie! Wysoka Izbo! Widzę, że obywatele posłowie zauważyli wyjście pana prezydenta, a wielu nie zauważyło jego wejścia na salę.</u>
          <u xml:id="u-419.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-419.2" who="#JózefOleksy">Zabieram głos w krótkiej replice na wystąpienie szanowanego przeze mnie, a myślę, że przez wszystkich obecnych, pana posła Kerna. W jego wystąpieniu odczytuję pewne potencjalne niebezpieczeństwo, które nazwałbym niepotrzebną i szkodliwą dezinformacją wzajemną grup posłów między sobą. Chcę oświadczyć, że Klub Poselski PZPR bardzo wnikliwie i z wielką troską o sprawy kraju — czego nikt nie powinien kwestionować — dyskutował nad sprawą dzisiejszej debaty. Oświadczam, że dyskutował w głębokim przeświadczeniu o potrzebie dokonania zmian w Konstytucji. O potrzebie zmian nie tylko tych dziś zaproponowanych, ale o potrzebie zmian, których całościowo dokona Komisja Konstytucyjna. Mogę tylko wyrazić żal i pretensję do Prezydium Sejmu, do Konwentu Seniorów, że tak długo leżące projekty zmian, choć wycinkowe, dopiero w ostatniej chwili, dziś czy wczoraj, uzyskały przyspieszenie. Ale to tylko żal i pretensja.</u>
          <u xml:id="u-419.3" who="#JózefOleksy">Chcę więc panu Kernowi powiedzieć, że Klub Poselski PZPR ani przez chwilę nie wyrażał poglądu kwestionując potrzebę zmian w Konstytucji, a więc dostosowania jej do aktualnej rzeczywistości. Jeśli ktoś poinformował inaczej Obywatelski Klub Parlamentarny, to czynił niedobrze i nieładnie. Chcę, żeby to było tu powiedziane.</u>
          <u xml:id="u-419.4" who="#JózefOleksy">Inna sprawa to ocena pośpiechu, stopnia przygotowania, głębi refleksji nad proponowanymi zmianami. W całym świecie zmiany w Konstytucji to nawet pewna ogólnospołeczna celebra. Służy ona przecież i edukacji społeczeństwa, i przybliżaniu społeczeństwu pewnych ogólnie brzmiących reguł, przetłumaczaniu ich na praktykę dzisiejszego i przyszłego życia tego społeczeństwa. I nawet jeśli jest to przesadna celebra, ma ona swój sens, bo jest to przecież akt najwyższej wagi. Proszę państwa, tak jak mówił premier Balcerowicz, w sprawach gospodarczych każda godzina i miesiąc zwłoki to błąd i strata i wszyscy się z tym zgodziliśmy. Ale w przypadku aktu o tego typu charakterze zbytni pośpiech oraz brak dogłębnej refleksji nad poszczególnymi rozwiązaniami może przynosić szkodę.</u>
          <u xml:id="u-419.5" who="#JózefOleksy">Chcę również powiedzieć, że nie zgodziłbym się z twierdzeniem pana Kerna, iż 2 stycznia obudzimy się w nowej, innej Polsce. Proszę Państwa! Obudzimy się w tej samej Polsce i nie mniej niż dziś udręczonej problemami dnia codziennego oraz tym, co z przyjętego pakietu ustaw gospodarczych wynika. Podniosłe słowa są w naszej debacie często potrzebne, dodają otoczki, dodają nastroju, ale nie przesadzajmy, że w wyniku takiego czy innego nastroju i emocjonalnego podejścia do decyzji tu podejmowanych Polska w swoim uznojonym dniu codziennym, z dnia na dzień znajdzie się w innej rzeczywistości. Jest to bowiem łudzenie społeczeństwa tym, że same słowa automatycznie przemienią się w nową lepszą rzeczywistość. Wiemy, że proces dochodzenia do gospodarczej i ogólnospołecznej stabilizacji będzie trwał długo. Myślę, że byłoby dla społeczeństwa, dla naszych obywateli niesprawiedliwym i krzywdzącym uogólnieniem mówienie, że stanie się to szybko, nagle i z niewielką społeczną bolesnością.</u>
          <u xml:id="u-419.6" who="#JózefOleksy">Raz jeszcze potwierdzając polityczną wolę Klubu Poselskiego PZPR, by rzeczywiście przystosowywanie przepisów Konstytucji do życia i zmian w Polsce odbywało się na czas, chcę powiedzieć, że cała nasza troska była zwrócona na precyzję, na dokładność reguł aktu podstawowego. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-419.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-420">
          <u xml:id="u-420.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-420.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo pana posła. Pan poseł zgłosił się z wnioskiem formalnym, jestem obowiązana udzielić głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-421">
          <u xml:id="u-421.0" who="#MieczysławGil">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Jako ten, który zrezygnował z zabierania głosu, uważając, że powiedziane zostało tu już prawie wszystko, że zgłoszono różne wnioski proponuję, zgłaszam wniosek formalny, aby przerwać dyskusję nad projektem i skierować go do komisji.</u>
          <u xml:id="u-421.1" who="#MieczysławGil">Sądzę, że wniosek nie wymaga uzasadnienia szczególnego i dlatego tego nie czynię. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-421.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-422">
          <u xml:id="u-422.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-422.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan ma wniosek przeciwny? Taki tylko mogę dopuścić. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-423">
          <u xml:id="u-423.0" who="#AndrzejSidor">Mam wniosek ad vocem do wniosku formalnego.</u>
          <u xml:id="u-423.1" who="#AndrzejSidor">Pani Marszałek! Proponuję, zanim uchwalimy lub odrzucimy wniosek, żeby zapytać, czy może ktoś ma jeszcze uwagi do poszczególnych punktów Konstytucji, które do tej pory nie były poruszone. Jeżeli nie będzie nikogo, to jestem za oddaniem do komisji, ale, być może, będą merytoryczne uwagi do zmiany poszczególnych artykułów. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-424">
          <u xml:id="u-424.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-424.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Jestem zmuszona przegłosować wniosek formalny, gdyż wniosek pana posła jest wnioskiem przeciwnym, pozwalającym wypowiedzieć się większej części państwa, a wniosek pana posła Mieczysława Gila jest wnioskiem formalnym.</u>
          <u xml:id="u-424.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Pan poseł Gil formułuje swój wniosek tak, żebyśmy w chwili obecnej zamknęli debatę nad projektem ustawy o Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-424.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest za przyjęciem wniosku, czyli za zamknięciem dyskusji nad projektem ustawy o Konstytucji, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-424.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa jest przeciwko temu wnioskowi? Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-424.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Kto z państwa się wstrzymał od głosowania? Dziękuję państwu bardzo.</u>
          <u xml:id="u-424.6" who="#OlgaKrzyżanowska">Wniosek nie przeszedł.</u>
          <u xml:id="u-424.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Jeszcze raz informuję państwa o spotkaniu z Jego Eminencją Kardynałem Józefem Glempem o godz. 12.30 w sali kolumnowej Sejmu i ogłaszam przerwę w obradach do godziny 13. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-424.8" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 15 do godz. 14)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-425">
          <u xml:id="u-425.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-425.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kontynuujemy dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-425.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu pana posła Jerzego Pietkiewicza z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-425.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym mówcą będzie pan poseł Juliusz Jan Braun, również z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-426">
          <u xml:id="u-426.0" who="#JerzyPietkiewicz">Pani Marszałek! Panie i Panowie! Po co się dzisiaj zebraliśmy? Odpowiadając na to pytanie, trzeba powiedzieć, że przede wszystkim po to, by usunąć z tego dokumentu, złego zresztą, który pochodzi z epoki realnego socjalizmu, wszystkie te artykuły i te fragmenty, które mówią o dominującej roli PZPR. I to jest głównym zadaniem, które powinniśmy zrealizować na tym posiedzeniu. Wszystko inne, uważam, może być odłożone do Komisji Konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-426.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-426.2" who="#JerzyPietkiewicz">Oczywiście to, co tu powiedziałem, to również sprawa chociażby roli prokuratury. Trzeba byłoby ją również przy okazji załatwić,...</u>
          <u xml:id="u-426.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-426.4" who="#JerzyPietkiewicz">... a więc oddać w gestię ministra sprawiedliwości. Natomiast, jak już powiedziałem, wszystko inne, w szczególności kwestia zmiany nazwy państwa Polska Rzeczpospolita Ludowa na Rzeczpospolitą Polską, jak również godła — orła w koronie, myślę, że lepiej by było gdyby dokonała tego Komisja Konstytucyjna. Teraz dlaczego? Jakie względy za tym przemawiają? Chociażby względy formalne, z uwagi na to, że dokument ten — co dla wszystkich jest oczywiste — jest dokumentem pseudoprawa realnego socjalizmu, którego duch i litera właśnie odpowiadają temu systemowi. A z tym systemem przecież się żegnamy, odchodzimy od tego systemu.</u>
          <u xml:id="u-426.5" who="#JerzyPietkiewicz">Wydaje mi się więc, że umieszczenie w tym dokumencie takich spraw jak nazwa: Rzeczpospolita Polska, a także orła w koronie, to by się troszeczkę kłóciło właśnie z tym duchem i literą. I nie wiem, czy ten orzeł w koronie by się nie obraził z tego powodu.</u>
          <u xml:id="u-426.6" who="#JerzyPietkiewicz">Teraz jako historyk chciałbym sięgnąć do racji merytorycznych. Trzeba sobie odpowiedzieć na pytanie, co było racją powstania i istnienia PRL jako pewnego tworu politycznego? Jak wiemy, 22 lipca 1944 r. jest datą graniczną, kiedy, z jednej strony, okupacja niemiecka ustępowała z ziem polskich, a przychodziła następna — radziecka. Polska znalazła się w dominacji radzieckiej. I ten stan rzeczy trwał. Trwał praktycznie przez 45 lat. Ta zależność miała różne wymiary. Można mówić o zależności agenturalnej, o zależności quasi-kolonialnej, o zależności koncesjonowanej autonomii.</u>
          <u xml:id="u-426.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-426.8" who="#JerzyPietkiewicz">Zresztą tych, którzy są zainteresowani historią, odsyłam do artykułu Piotra Jeżyckiego w „Warszawskich Zeszytach Historycznych”, których współredaktorem zresztą był świętej pamięci pan prof. Tadeusz Łepkowski, który podzielał tezy właśnie tam zawarte, a odnoszące się do PRL. Proszę Państwa, kiedy bierzemy minione 45-lecie pod uwagę, to dobrze chyba daje się tę zależność zauważyć. Nie jest tutaj przypadkiem, że byliśmy w stanie podległości państwowej w stosunku do Związku Radzieckiego. Obecnie chcemy wyjść z tego stanu ku niepodległości. Dlatego też z uwagi na to, że w przeszłości, tej 45-letniej, jako historyk nie odnajduję tych momentów, w których władze tego kraju działałyby na rzecz niepodległości, tej autonomii zewnętrznej w zakresie bezpieczeństwa, więc w żadnym wypadku nie mogę uznać PRL za jakąś kontynuację państwa polskiego. To nie była żadna Trzecia Rzeczpospolita.</u>
          <u xml:id="u-426.9" who="#JerzyPietkiewicz">Dopiero obecnie znajdujemy się w przedsionku do tego, aby odbudować tym razem prawdziwe, nie malowane już państwo polskie, tę Trzecią Rzeczpospolitą, która wiąże się z tradycją Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, i z wszystkim tym, co jest najlepsze. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-427">
          <u xml:id="u-427.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-427.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Juliusza Jana Brauna z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-427.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym mówcą będzie pan poseł Mieczysław Gil.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-428">
          <u xml:id="u-428.0" who="#JuliuszBraun">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W dzisiejszej „Trybunie Ludu” w artykule, który był już tutaj przywoływany, jest jedno zdanie, do którego chciałem się odwołać. Mianowicie stwierdzenie, że zmiany mogą się dokonywać albo drogą ewolucji, albo drogą rewolucji. I my słusznie jesteśmy dumni z naszej drogi ewolucyjnej. Uważajmy jednak, by blokowanie tej ewolucji, opóźnianie jej nie wywołało gniewu społecznego. Niektórzy posłowie twierdzą, że nie można dokonywać zasadniczych zmian ustrojowych drogą wykreślania słów z Konstytucji. Przykłady innych krajów wskazują jednak, że tam, gdzie zbyt długo zwlekano z wykreślaniem słów, dochodziło do wydarzeń, które powinny stanowić dla nas ostrzeżenie.</u>
          <u xml:id="u-428.1" who="#JuliuszBraun">Pragnę powiedzieć, że niepokoi mnie nie pośpiech, o którym tu była mowa. Owszem, można stwierdzić brak pewnej elegancji postępowania legislacyjnego. Ale nie martwmy się w tym momencie tym brakiem elegancji. Niepokoi mnie więc nie pośpiech, ale opieszałość w działaniu. I ten brak pośpiechu musimy dzisiaj nadrobić. Przecież nieprawda, że dopiero dziś zaczynamy o tym mówić, przecież kierunek zmian w Konstytucji był oczywisty już co najmniej od 4 czerwca, a właściwie i wcześniej. I jeśli dziś chcemy nadrobić — bo rzeczywiście chcemy nadrobić — pewne opóźnienie, to jest tylko jeden sposób działania: przyjęcie tej wersji, którą przedstawia nam Komisja Konstytucyjna, Komisja Konstytucyjna pracowała nad tym i jeszcze zbierze się w najbliższych godzinach... Komisja Ustawodawcza — przepraszam. Natomiast pozostałe zmiany, słuszne, oczywiste, o których tu wielokrotnie była mowa, znajdą się w Konstytucji, którą już w pełnym spokoju przygotuje Komisja Konstytucyjna właśnie.</u>
          <u xml:id="u-428.2" who="#JuliuszBraun">Dlatego apelując o pośpiech, rozsądny pośpiech, apeluję o przyjęcie zmian w Konstytucji w kształcie zaproponowanym przez Komisję Ustawodawczą w druku nr 160. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-428.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-429">
          <u xml:id="u-429.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-429.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Mieczysława Gila. Przygotuje się pan poseł Kazimierz Ujazdowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-430">
          <u xml:id="u-430.0" who="#MieczysławGil">Pani Marszałek! Przepraszam bardzo, nie byłem obecny, ale ja wycofywałem swój głos. Jest pewne nieporozumienie, bardzo przepraszam. Wszystko, co chciałem powiedzieć, zostało tu już powiedziane. Wniosek, który stawiałem — dla mnie oczywisty — także nie przeszedł. Dziękuję bardzo i przepraszam. Ograniczam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-430.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-431">
          <u xml:id="u-431.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi za wyjaśnienie.</u>
          <u xml:id="u-431.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę wobec tego o zabranie głosu pana posła Kazimierza Ujazdowskiego ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-432">
          <u xml:id="u-432.0" who="#KazimierzUjazdowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chcę zająć troszeczkę czasu co do dwóch wniosków, które tutaj padły, wniosków formalnych. Jeden dotyczy zapisu o prokuraturze, drugi — zapisu o orle w koronie.</u>
          <u xml:id="u-432.1" who="#KazimierzUjazdowski">Wysoka Izbo! Chcę wyprostować pewne „chodzące” tutaj wiadomości, które fachowcy znają, a niefachowcy tego nie wiedzą.</u>
          <u xml:id="u-432.2" who="#KazimierzUjazdowski">W okresie międzywojennym prokuratura generalna była częścią wymiaru sprawiedliwości i działała prawidłowo. Możemy sobie odpowiedzieć na pytanie, dlaczego w 1950 roku nastąpiła zmiana. W moim przekonaniu, po plenum o czujności było potrzebne, aby ten organ był bardziej elastyczny. Był to okres historyczny, którego my się wstydzimy. Działań prokuratury generalnej przez te lata wstydzimy się wszyscy. Nazywaliśmy ten okres różnie: a to okres odchyleń i wypaczeń, a to jakoś inaczej. Mówiło się:„teraz już będzie dobrze”, i znowu było niedobrze. Taka jest prawda.</u>
          <u xml:id="u-432.3" who="#KazimierzUjazdowski">Weźmy pod uwagę ostatni okres. Unaocznię go przykładem dość bolesnym. Pan prokurator generalny dwa razy występował w stosunku do zabójców księdza Popiełuszki o zastosowanie amnestii. Ja się pytam: komu pan prokurator generalny chciał pomóc, a komu zaszkodzić? Ja twierdzę, że to była robota przeciwko Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, bo najwięcej zaszkodziły te amnestie PZPR, nikomu więcej. I taka jest prawda.</u>
          <u xml:id="u-432.4" who="#KazimierzUjazdowski">Teraz pytanie: czy mamy to zostawić prezydentowi, czy ma to objąć Sejm, czy ma to wziąć wymiar sprawiedliwości? Muszę z największą skruchą przyznać się, że ja zawsze ściągałem, ale od prymusa, nigdy od matoła siedzącego na ostatniej ławce. I ponieważ ten system zdał egzamin w okresie niepodległości, kiedy prokuratura była częścią wymiaru sprawiedliwości, to nie widzę powodu, dlaczego teraz mówić, że jest inaczej.</u>
          <u xml:id="u-432.5" who="#KazimierzUjazdowski">Spotykam się z argumentem, że rozszerzyła się działalność prokuratury. Jest to stawianie zagadnienia na głowie, dokładnie. Bo przecież wiemy doskonale, że Konstytucja tworzy ramy poszczególnych instrumentów państwa, a nie instrument państwa tworzy Konstytucję. Przygotowujemy nową ustawę o działaniu prokuratury i ona ma być dostosowana do Konstytucji. Nie możemy mówić o zaszłościach, bo jeżeli mówimy, że tak musi być, bo tak było, to ja państwu pragnę przypomnieć, iż historia prawa mówi, że pierwszą konstytucją była konstytucja Aleksandra Jagiellończyka z 1502. I byśmy nic nie ruszyli do tej pory, bo nie wolno ruszać? A niby dlaczego?</u>
          <u xml:id="u-432.6" who="#KazimierzUjazdowski">Dlatego jestem absolutnie przekonany, że to trzeba zmienić. I teraz — komu to dać? Wszyscy doskonale zdajemy sobie sprawę, że organ ten działał nienależycie przez wiele ostatnich lat i przez ostatnie lata również. Dlatego trzeba wspomóc ten organ wiedzą fachową.</u>
          <u xml:id="u-432.7" who="#KazimierzUjazdowski">Okazało się, że wiadomości z dziedziny regulaminu musztry czy z regulaminu służby garnizonowej do kierowania prokuraturą nie są wystarczające.</u>
          <u xml:id="u-432.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-432.9" who="#KazimierzUjazdowski">Dlatego trzeba dać organowi, który się na tym zna. A nie znamy się my tutaj, w Sejmie. I nadzór Sejmu będzie albo taki, że będzie to żaden nadzór, albo stworzymy jeszcze jedną komisję, już teraz dla prokuratury... tylko nie wiem, czy przypadkiem tej prokuratury nie będziemy zamęczać.</u>
          <u xml:id="u-432.10" who="#KazimierzUjazdowski">Dlatego uważam, że w ramach Ministerstwa Sprawiedliwości, gdzie jest grupa fachowców i gdzie były dobre tradycje, prokuratura powinna być umieszczona.</u>
          <u xml:id="u-432.11" who="#KazimierzUjazdowski">Następna sprawa. Nie rozumiem wywodów niektórych szanownych moich przedmówców, którzy powiadają, że mamy takie szalone przyspieszenie. Że w ostatniej chwili nam się spieszy. No, to uderzmy się wszyscy w piersi, aż zadudni, bo w Komisji Ustawodawczej reprezentowane są wszystkie odłamy i kierunki polityczne. Pytam się więc, co grupa 7 czy 8 posłów robiła, na przykład, w listopadzie? Dlaczego się do tego nie zabrała, skoro wnioski wpłynęły tak dawno? Wszyscy jesteśmy winni, że dopiero ostatnio nastąpiło przyspieszenie. Dla mnie przyspieszenie nastąpiło z bardzo prostego powodu.</u>
          <u xml:id="u-432.12" who="#KazimierzUjazdowski">11 ustaw, które wczoraj uchwaliliśmy, w pewnym sensie jest sprzeczne z rozdz. II obowiązującej Konstytucji. Ktoś nam może zarzucić, że ustawa jest niezgodna z Konstytucją. Wiem, że sami złapaliśmy się za gardło, ale my musimy tę Konstytucję dzisiaj uchwalić, bo inaczej ustawy nasze są niezgodne z Konstytucją.</u>
          <u xml:id="u-432.13" who="#KazimierzUjazdowski">Kolejny problem. Dlaczego mówi się, że jest to poprawka niedoskonała. Oczywiście, że jest niedoskonała. Jest tylko kwestia, gdzie postawić granice? Z czym słusznie pospieszyliśmy się i już dalej rozszerzać nie można Przecież to nie jest spór o samorząd terytorialny, o przepis, to nie jest spór o własność, jest to problem, gdzie postawić granice pośpiechu.</u>
          <u xml:id="u-432.14" who="#KazimierzUjazdowski">Zgadzam się, że szereg przepisów trzeba w Konstytucji zmienić, to jest rzecz oczywista, lub też przy opracowywaniu nowej opracować te zagadnienia od nowa. Ale nie wprowadzajmy już tysiąca zmian. Mnie się też art. 4 o partiach politycznych bardzo nie podoba, co państwu oświadczam. Ale musimy sobie postawić granice, musimy ustalić że już dalej nie możemy rozszerzać. To jest następny element.</u>
          <u xml:id="u-432.15" who="#komentarz">(Oklaski/</u>
          <u xml:id="u-432.16" who="#KazimierzUjazdowski">Proszę Szanownej Izby! Wpłynęła poprawka dotyczącą orła w koronie. Jakie słyszę kontrargumenty? A to, że w konstytucji kwietniowej czy marcowej też było tylko tyle powiedziane, że orzeł jest biały i na czerwonym tle i nic więcej. Ale przecież to nie jest zakaz ustawowy, zrozummy to.</u>
          <u xml:id="u-432.17" who="#KazimierzUjazdowski">To, że we wszystkich poprzednich konstytucjach nie było powiedziane o jakimś detalu, czy to co do hymnu, czy do godła, to nie oznacza, że nam nie wolno teraz tego zrobić.</u>
          <u xml:id="u-432.18" who="#KazimierzUjazdowski">I tutaj mogę się spotkać z zarzutem i ja to przyjmuję, już z góry wiem, może być taki zarzut. Skąd ten pomysł. A ja powiem — tak mi mówią moi wyborcy.</u>
          <u xml:id="u-432.19" who="#KazimierzUjazdowski">Powiedzmy sobie, moi drodzy, kochani, biały orzeł piastowski był na czapkach od Oki do Berlina, na mundurach berlingowców, tych, którzy może najbardziej wycierpieli, bo najpóźniej wyszli z łagrów, najpóźniej wyszli z sowchozów, z pracy niewolniczej i zostawili tam swoich najbliższych na poniewierkę. I ja sobie z tego zdaję sprawę. Wszyscy żołnierze frontu wschodniego, nasi bohaterowie. Oni wyszli stamtąd, walczyli o Polskę i walczyli za Polskę. Ja to doskonale rozumiem. Ale pamiętajmy o jednej rzeczy, że ten orzeł biały, ten bez korony, w pewnym momencie stał się symbolem zła, został splugawiony w naszej późniejszej historii. I ci żołnierze frontu wschodniego, i ci berlingowcy o taką Polskę, jaka później się okazała, na pewno nie walczyli, chcieli innej. A to, że został splugawiony, ja państwu wykażę. Ten orzeł bez korony wisiał na mundurach sędziów lub na togach sędziów cywilnych, którzy te straszne wyroki wydawali. Ten orzeł bez korony był na czapkach ludzi, którzy strzelali w poznańskim czerwcu do Polaków, którzy pastwili się nad Polakami. On jest niewinny. Ci ludzie, którzy tego orła splugawili, są winni. Ale nie naszą jest winą, że właśnie my do niego mamy w tej chwili pewną awersję. Nie mamy tej awersji do orła w koronie. Taka jest prawda. I w moim przekonaniu, i w przekonaniu małej grupy moich rozmówców — bo trudno, żebym rozmawiał ze wszystkimi — nie ma przeszkód, abyśmy zmienili ten symbol przez dodanie mu korony. Żebyśmy odeszli od tego strasznego okresu, kiedy nasze symbole narodowe były wykorzystywane przez ludzi małej wiary, ludzi podłych.</u>
          <u xml:id="u-432.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-432.21" who="#KazimierzUjazdowski">O to nam chodzi. I nic się nie stanie w rozumieniu przepisów, jeżeli w tej części to zmienimy. I o to mi chodzi.</u>
          <u xml:id="u-432.22" who="#KazimierzUjazdowski">Dlatego, Wysoka Izbo, w pełni ten wniosek popieram.</u>
          <u xml:id="u-432.23" who="#KazimierzUjazdowski">I jeszcze jedną rzecz chcę powiedzieć. Wszyscy jesteśmy Polakami. I nie rozumiem, dlaczego czasami tu z dyskusji wynika, że wbijamy między siebie kliny. Zupełnie niepotrzebnie. Nie bierzmy się za bary, tylko weźmy się za ręce. Wszyscy razem. O to chodzi.</u>
          <u xml:id="u-432.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-432.25" who="#KazimierzUjazdowski">Dlaczego nagle słyszę, że część posłów PZPR — przepraszam, że to powiem — jest wybrana wbrew życzeniom partii, a część frakcji za życzeniem partii. To jest kłamstwo. Mogli być wybrani wbrew swoim miejscowym instancjom partyjnym, które jeszcze nic nie pojęły, ale nie byli wybrani wbrew partii. Tak to sobie powiedzmy. Wyraźnie. I po co te różnice. Przestańmy się wreszcie, przepraszam, ale głośno to powiem, żreć. Zabierzmy się do roboty, zabierzmy się wspólnie i miejmy nadzieję, że Komisja Konstytucyjna jak najszybciej weźmie się do roboty, będzie pracować, opierając się na ekspertach, że w przyszłości będzie wydana ustawa o dokładnym kształcie naszego godła narodowego, o kolorach, że będzie ustawa o hymnie narodowym z nutami, tak jak to trzeba zrobić. Ale dzisiaj, w tej sytuacji społecznej, w jakiej my jesteśmy, nie możemy w żadnym wypadku zrezygnować z korony. Dziękuję uprzejmie, przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-432.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-433">
          <u xml:id="u-433.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma pani poseł Wiesława Ziółkowska z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-434">
          <u xml:id="u-434.0" who="#WiesławaZiółkowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chcę skierować pytanie do posła referenta. Pytanie moje dotyczy punktu 10, 11, 12, 13 przedłożonego nam dzisiaj druku nr 160. To pytanie od strony merytorycznej dotyczy rezygnacji z przedłożenia przez rząd Sejmowi oraz Senatowi planu społeczno-gospodarczego, a utrzymaniu tylko zapisu, że rząd przedkłada projekt budżetu i planu finansowego.</u>
          <u xml:id="u-434.1" who="#WiesławaZiółkowska">Moje wątpliwości, źródło niepokoju, a więc i przesłanka do zadania tego pytania wywodzi się z dwóch faktów. Po pierwsze — wiele krajów rozwiniętych, w tym zachodnich, utrzymuje plan jako narzędzie realizacji celów społeczno-gospodarczych. Faktem jest, że jest to plan o zupełnie innej formie i zupełnie innym charakterze, ale jest i skutecznie pełni tam swoją rolę.</u>
          <u xml:id="u-434.2" who="#WiesławaZiółkowska">Druga przesłanka wywodzi się z dyskusji parlamentarnej prowadzonej dosłownie przed 2–3 tygodniami w tej sali, jak również podczas debaty w Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów na temat zmiany ustawy o planowaniu na rok 1990. W trakcie tych dyskusji bardzo wielu posłów — w tym również przedstawicieli rządu, m.in. pan minister Osiatyński — wypowiadało opinię, że jest to rezygnacja jednoroczna, a konieczność rezygnacji z opracowania planu społeczno-gospodarczego na rok 1990 wynika głównie z dwóch przesłanek.</u>
          <u xml:id="u-434.3" who="#WiesławaZiółkowska">Po pierwsze stąd, że nie mamy zasadniczych ustaw, które rysują zręby gospodarki w przyszłym roku, właśnie tych, które przyjęliśmy wczoraj.</u>
          <u xml:id="u-434.4" who="#WiesławaZiółkowska">I po drugie, że trzeba wprowadzić wyraźne, jednoznaczne i bardzo daleko idące zmiany w trybie i charakterze planu.</u>
          <u xml:id="u-434.5" who="#WiesławaZiółkowska">W związku z tym formułuję swoje pytanie: czy komisja rozważała dokładnie i szczegółowo na ten temat? I czy są — a jeśli tak, to jakie — merytoryczne przesłanki rezygnacji z tego narzędzia realizacji celów społeczno-gospodarczych?</u>
          <u xml:id="u-434.6" who="#WiesławaZiółkowska">Wysoka Izbo! Mam jeszcze taką uwagę. Pan poseł Ujazdowski poruszył wiele ważnych problemów. Pozwolę sobie podważyć jeden z nich, dotyczący rozdz. 2 Konstytucji i naszych 11 ustaw, wczoraj przyjętych ustaw. Otóż ustawy te nie są sprzeczne z Konstytucją? One nie mogą być sprzeczne, dlatego że głównym kryterium, o jakim ustroju mówimy, jest kryterium własności. Natomiast my dopiero zmierzamy do pewnych przekształceń własnościowych. A więc te ustawy są zgodne z Konstytucją. To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-434.7" who="#WiesławaZiółkowska">Po drugie, Wysoka Izbo, jest takie powiedzenie: nadmierny pośpiech i emocje są często złym doradcą. Sądzę jednak, że mimo tego nadmiernego pośpiechu i mimo emocji nie możemy pozwolić sobie na takie błędy czy na takie niedoróbki w tych zmianach, które dzisiaj omawiamy, z których musielibyśmy się wycofywać za miesiąc lub dwa, a więc wówczas, kiedy Komisja Konstytucyjna będzie przedkładała nową Konstytucję. Sądzę, że ze względu na autorytet Sejmu, autorytet nas, posłów, a przede wszystkim na wagę tego aktu najwyższego rzędu do tego dopuścić nie można.</u>
          <u xml:id="u-434.8" who="#WiesławaZiółkowska">Wysoka Izbo, dzisiaj była już cytowana „Trybuna Ludu”, ja chciałam zacytować „Gazetę Wyborczą”. Być może, że ona prorokuje, przewiduje pewne zdarzenia w tej Izbie. Cytuję z tejże „Gazety”: „Prokuratura zostaje podporządkowana parlamentowi”.</u>
          <u xml:id="u-434.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-434.10" who="#WiesławaZiółkowska">Czyżby to było przewidywanie pewnych zjawisk? A jeśli chcemy utrzymać dotychczasową propozycję, to czy chodzi nam rzeczywiście o stworzenie superministerstwa? Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-434.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-435">
          <u xml:id="u-435.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-435.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-435.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z państwa chciałby jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-435.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-436">
          <u xml:id="u-436.0" who="#StanisławGabrielski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Sądzę, że wszelkie podejrzenia, które ze strony niektórych posłów skierowane są pod adresem Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, jakoby ten klub chciał opóźniać uchwalenie czy zmiany w Konstytucji, są po prostu błędne. Chcę z całą mocą podkreślić, że partia, którą reprezentuję, bardzo dawno już opowiedziała się za potrzebą głębokich zmian Konstytucji i uchwalenia nowej Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-436.1" who="#StanisławGabrielski">Zgodnie z prawdą trzeba powiedzieć, że na X Zjeździe partii zapadło postanowienie o uchwaleniu nowej Konstytucji w rocznicę Konstytucji 3 Maja.</u>
          <u xml:id="u-436.2" who="#StanisławGabrielski">I druga sprawa. Sądzę, że w wyniku prac Komisji Ustawodawczej, po niezbędnych korektach, jestem prawie przekonany, że po prostu klub mój poprze te zmiany. Natomiast, szanowni państwo, do trzech spraw chcę się odnieść w sposób dość konkretny. Będę nawiązywał do wystąpienia pana posła Ujazdowskiego.</u>
          <u xml:id="u-436.3" who="#StanisławGabrielski">Szanowni państwo! Kiedy rozpoczęliśmy pracę w tym parlamencie, rozbrzmiewały z tej trybuny piękne słowa o poszanowaniu prawa, o poszanowaniu praworządności. Chcę powiedzieć, że jestem z tego grona posłów partyjnych, a jest ich przecież wielu, prawie większość, może wszyscy, którym sprawa praworządności jest bardzo bliska. Właśnie nurt reformatorski w partii o praworządność bardzo silnie walczył.</u>
          <u xml:id="u-436.4" who="#StanisławGabrielski">Szanowni państwo, miejmy odwagę się przyznać, że my te zasady praworządności w naszej pracy podważamy. I to nie obciąża przecież nas, posłów. Natomiast uważam, że odpowiedzialność spoczywa na Prezydium Sejmu i Konwencie Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-436.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-436.6" who="#StanisławGabrielski">Sądzę, że jako posłowie powinniśmy zmierzać do pewnej zgodności słowa i czynu. Nam po prostu nie wolno godzić się na łamanie praw, które sami stanowimy. Z tego względu z taką pieczołowitością i z taką troską posłowie mojego klubu podchodzą do wszystkich problemów, żeby po prostu ustrzec się błędów, których byliśmy wielokrotnie świadkami w przeszłości.</u>
          <u xml:id="u-436.7" who="#StanisławGabrielski">I druga sprawa. Szanowni państwo, bardzo mocno mnie niepokoi pewien nurt dyskusji, który się pojawił na tej sali. Jest to próba totalnego przekreślenia minionego 40-lecia. Szanowni państwo, w tym 20-leciu, o którym dzisiaj tak pięknie mówimy, były piękne karty, szlachetne, przed którymi trzeba się pokłonić. Ale w tym 20-leciu była również Bereza Kartuska i były również procesy brzeskie, o czym zapomnieć nie wolno.</u>
          <u xml:id="u-436.8" who="#StanisławGabrielski">Wiem, że również w tym 40-leciu były rzeczy złe, które trzeba wyrzucić i od których również moja partia w sposób jednoznaczny się odcina. Ale były także rzeczy wartościowe, które trzeba po prostu szanować. I jeśli mówimy o tworzeniu pewnej projekcji przyszłościowej, to ja, szanowni państwo, nie wierzę w to, że nam się uda tworzyć tą nową projekcję ustrojową, wykreślając to 40-lecie. Sądzę, że ta nowa projekcja powinna być jak najbardziej twórczą syntezą tego, co w całym dorobku narodowym, w dorobku historycznym jest najwartościowsze, z tym, co po prostu niesie współczesność, co niesie współczesna cywilizacja.</u>
          <u xml:id="u-436.9" who="#StanisławGabrielski">I ostatnie zdanie. Muszę powiedzieć, że niepokoi mnie również inna sprawa. Mówię to z poczuciem wielkiej odpowiedzialności, tak jak zresztą każdy poseł występujący z tej trybuny. Ja naprawdę z dużą wnikliwością studiowałem i studiuję to, co rodziło się w myśli politycznej i programowej „Solidarności” w roku 1980 i 1981. Z uwagą przestudiowałem jeszcze raz program wyborczy „Solidarności”. I, drodzy państwo, ja naprawdę zastanawiam się, czy my w pewnych posunięciach praktycznych nie odchodzimy od wielu idei, od wielu wartości, które również były bliskie wielu członkom partii.</u>
          <u xml:id="u-436.10" who="#StanisławGabrielski">I w związku z tym, jeżeli mówimy o pracach nad Konstytucją i z taką troską do tego podchodzimy, to po to, by pewne wartości dotyczące podmiotowości człowieka, podmiotowości społecznej, dotyczące troski o interes człowieka pracy były zabezpieczone.</u>
          <u xml:id="u-436.11" who="#StanisławGabrielski">Drodzy państwo, z tej trybuny cytowano dzisiaj wielu wielkich ludzi. Ja chcę również zacytować piękne słowa Bolesława Prusa, które naprawdę nie straciły na wartości: „Jesteśmy bardzo młodym społeczeństwem, dzięki czemu każdy z nas ma trochę za dużo wiary we własne przekonania, a trochę za mało szacunku dla cudzych. W uczuciach religijnych, w sympatiach narodowych, w opiniach politycznych, w sądzie o ludziach i wypadkach nie tylko przemawiamy, ale i postępujemy w taki sposób, jakbyśmy byli nieomylnymi, posiadali na wyłączną własność całą prawdę, a tymczasem najskromniejsza prawda jest to las, w którym człowiek widzi tylko kawałek jakiejś ścieżki, a i to nie zawsze jasno”. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-436.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-437">
          <u xml:id="u-437.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-437.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z państwa chciałby jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-437.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, pan poseł Ujazdowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-438">
          <u xml:id="u-438.0" who="#KazimierzUjazdowski">Ja tylko chcę podać pewne fakty, na które mój szanowny przedmówca się powołał. Był tylko jeden proces brzeski. Byli tam oskarżeni o chęć obalenia rządu, bez obalenia podstawy ustroju państwa. To był jeszcze kodeks karny rosyjski, przed unifikacją prawa karnego u nas. Najsurowszy wyrok w tym procesie to chyba 3,5 roku, przy uznaniu winy. Zgadzam się, że Bereza Kartuska to hańba. Ja nawet się z tym wyrokiem 3,5-rocznym nie zgadzam. Ale tylko chcę podać, że ten zarzut został przyjęty i za ten zarzut była taka kara.</u>
          <u xml:id="u-438.1" who="#KazimierzUjazdowski">Nasza prokuratura, a szczególnie prokuratura i sądy Marynarki Wojskowej za byle ulotki dawały lat 10. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-438.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-439">
          <u xml:id="u-439.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-439.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę panią poseł Annę Dynowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-440">
          <u xml:id="u-440.0" who="#AnnaDynowska">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Nie chcę występować z żadnymi nowymi wnioskami. Chciałam poprzeć tylko dwa, które dzisiaj w trakcie debaty sejmowej zostały zgłoszone. Mianowicie chodzi mi o wniosek pana posła Bratkowskiego, dotyczący art. 5 Konstytucji. Pan poseł Bratkowski zaproponował Polskę samorządną, recypując wprost pewne zapisy konstytucji marcowej. Jest to znakomite rozwiązanie i sądzę, że w noweli do Konstytucji jest na to miejsce. Uważam, że jest to lepsze aniżeli opracowane przez komisję.</u>
          <u xml:id="u-440.1" who="#AnnaDynowska">Drugi wniosek, który chciałabym poprzeć i prosić Wysoką Izbę o głosowanie zgodnie z jego treścią, dotyczy zmian do art. 103 Konstytucji — mianowicie zmiany godła państwa polskiego. Proszę państwa, chciałabym zwrócić uwagę na aspekt finansowy z tym związany. Sprawa ta dyskutowana była już od kilku miesięcy, od kilku tygodni wzbudza niezdrowe emocje w prasie. A uważam, że skoro projekt zmian do Konstytucji przewiduje zmianę nazwy, to za te same pieniądze można równocześnie dokonać także zmiany godła polskiego. Będzie to kosztowało po prostu tyle samo.</u>
          <u xml:id="u-440.2" who="#AnnaDynowska">Chciałam zwrócić uwagę na to, że orzeł biały w koronie jest symbolem zjednoczenia i suwerenności państwa polskiego. Jest to symbol świadomości polskiego społeczeństwa w jego dążeniach do wolności, sprawiedliwości społecznej. Jest to znak wolnej Polski, bez względu na przyszłą formę ustrojową. Uważam, że dyskusja, czy w tej Konstytucji jest miejsce na nadanie orłu korony, jest sprawą chyba niepoważną. Uważam, że moment do tego jest znakomity, zwłaszcza że tej jedności w przyszłym roku potrzeba nam będzie bardzo wiele.</u>
          <u xml:id="u-440.3" who="#AnnaDynowska">Pragnę jeszcze z tego miejsca zaapelować do licznych grup, które do mojej partii, będącej inicjatorką tych zmian, wystosowały szereg pism. Mianowicie do Polskiego Towarzystwa Heraldycznego i Polskiego Towarzystwa Historycznego, które optują za dokonaniem takiej zmiany, wskazując jednak na naszą niekompetencję, jeżeli chodzi o szczegóły i drobiazgi. Uważam, że intencją Wysokiej Izby będzie na pewno — jeżeli w dziś uchwalanej noweli do Konstytucji znajdzie się także zmiana godła Rzeczypospolitej Polskiej — skorzystanie z inicjatyw, pomysłów i wniosków tych towarzystw, bardzo szacownych i mających na pewno ogromne kompetencje w tych sprawach. Ale będzie to miało miejsce, sądzę, w przygotowanym, opracowanym i złożonym do laski marszałkowskiej przez członków Stronnictwa Demokratycznego poselskim projekcie o zmianie nazwy państwa i symboli narodowych. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-440.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-441">
          <u xml:id="u-441.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-441.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z państwa jeszcze chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-441.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Kerna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-442">
          <u xml:id="u-442.0" who="#AndrzejKern">Proszę państwa, pragnę złożyć bardzo krótkie oświadczenie. W czasie przerwy, podczas opłatka z księdzem prymasem, wiele koleżanek i kolegów z Klubu Poselskiego PZPR po prostu oświadczyło mi, że tym posądzeniem waszego klubu o to, że jesteście przeciwko zmianom w Konstytucji, wyrządziłem wam krzywdę i przykrość.</u>
          <u xml:id="u-442.1" who="#AndrzejKern">Chciałbym przeprosić klub za to, że podałem jako prawdziwą wiadomość nie sprawdzoną. Bo prawda jest taka, że po prostu z różnych powodów jest różnica poglądów. Dlatego przepraszam państwa za to.</u>
          <u xml:id="u-442.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-442.3" who="#AndrzejKern">Chciałbym również wyrazić nadzieję, że — tak jak w przeszłości — z wieloma z wami, a może z większością, będziemy dziś głosowali podobnie. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-442.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-443">
          <u xml:id="u-443.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-443.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, pan poseł się zgłaszał.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-444">
          <u xml:id="u-444.0" who="#PawełŁączkowski">Pani Marszałek! Panie i Panowie! Jesteśmy już po drugiej debacie w sprawie Konstytucji. Wielu spośród nas podnosiło dziś problem, iż jest to debata zbyt przyspieszona, niecierpliwa. Wielu spośród nas stało na stanowisku, że nie należy się spieszyć w tej tak istotnej dla państwa, dla całego narodu sprawie.</u>
          <u xml:id="u-444.1" who="#PawełŁączkowski">Chciałbym się podzielić z państwem refleksją, iż przebieg tej debaty, charakter zgłaszanych wniosków i stosunek do tego problemu świadczą bardzo dobitnie o tym, iż sprawa jest w nas dojrzała, że wszyscy głęboko przemyśleliśmy sobie te problemy, które stoją przed nami i które powinny być w związku z nowelizacją Konstytucji rozwiązane. Dlatego uważam, że nadszedł czas, aby tym wszystkim głosom, które dzisiaj padły, przyjrzała się Komisja Ustawodawcza i aby zastanowiła się nad tym, na ile można wnioski dziś zgłoszone wykorzystać, na ile ten złożony projekt można udoskonalić. Nadszedł też czas, abyśmy dzisiaj wypowiedzieli się, czy możemy uchwalić Konstytucję, czy możemy uchwalić jej nowelizację.</u>
          <u xml:id="u-444.2" who="#PawełŁączkowski">Dlatego zgłaszam wniosek, aby w tej chwili oddać wszystkie nasze wypowiedzi do dopracowania Komisji Ustawodawczej, aby pani marszałek zechciała ogłosić przerwę, w czasie której komisja przystąpi do pracy, i aby jeszcze dziś, po przerwie, komisja wypowiedziała się, czy jest możliwe, byśmy dziś przegłosowali nową Konstytucję.</u>
          <u xml:id="u-444.3" who="#PawełŁączkowski">Wnioskuję o taką przerwę i wnioskuję o przekazanie tych wszystkich naszych uwag Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-444.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-445">
          <u xml:id="u-445.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-445.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z państwa chce jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-445.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jeżeli nie, proszę łaskawie panią poseł sprawozdawcę o odpowiedź pani poseł Ziółkowskiej i ewentualne ustosunkowanie się do spraw poruszonych w dyskusji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-446">
          <u xml:id="u-446.0" who="#HannaSuchocka">Nie chciałabym dokonywać rekapitulacji, bo rozumiem, że sprawa wróci jeszcze do Komisji Ustawodawczej, więc byłoby to chyba przedwczesne. Natomiast parę tylko uwag w odpowiedzi pani poseł Ziółkowskiej.</u>
          <u xml:id="u-446.1" who="#HannaSuchocka">Pragnę przypomnieć, że nasza rezygnacja z planu w Konstytucji wynika z tego — może w swoim wystąpieniu zbyt krótko o tym powiedziałam — że jest to rezygnacja z planu dyrektywnego. Oczywiście Sejm w ramach swoich suwerennych praw może zawsze stosować swego rodzaju plan o charakterze informacyjnym. Zresztą taka dyskusja była nad planem na rok przyszły.</u>
          <u xml:id="u-446.2" who="#HannaSuchocka">Ponieważ odstąpiliśmy od planu na rok przyszły, nie możemy pozostawiać w Konstytucji sformułowania, że będziemy dokonywać oceny rządu i udzielać mu absolutorium z wykonania planu i budżetu, skoro nie będzie tego punktu odniesienia.</u>
          <u xml:id="u-446.3" who="#HannaSuchocka">Zmiany, których dzisiaj dokonujemy, są zmianami tymczasowymi, doraźnymi, przypuszczam, że na rok przyszły. Sądzę bowiem, że napór jest tak silny, że Konstytucja będzie musiała być chyba jednak uchwalona wcześniej, a nie w rocznicę. Obecnie jesteśmy w okresie, w którym będziemy bez planu, bo taką uchwałę podjęliśmy. Stąd więc konsekwentna dążność do zapewnienia zgodności Konstytucji z rzeczywistością.</u>
          <u xml:id="u-446.4" who="#HannaSuchocka">Takie były przesłanki, które zadecydowały o wykreśleniu tych słów z Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-446.5" who="#HannaSuchocka">Raz jeszcze podkreślam, że to wszystko, co dzisiaj robimy, ma charakter doraźny i tymczasowy. Dyskusja wykazała, że ponoszą nas emocje, ale wykazała równocześnie, że istnieje konieczność przyspieszenia prac przez Komisję Konstytucyjną, bez czekania na rocznicę. Uchwalanie aktów rocznicowych nie zawsze jest najlepsze. Należy je uchwalać wtedy, kiedy jest potrzeba, a w tym momencie jest potrzeba uchwalenia nowej Konstytucji. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-446.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-447">
          <u xml:id="u-447.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-447.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie pana ministra Aleksandra Bentkowskiego o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-448">
          <u xml:id="u-448.0" who="#AleksanderBentkowski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zdajecie sobie państwo sprawę, że rozstrzygnięcie proponowane przez komisję, a więc włączenie prokuratury do resortu sprawiedliwości, powoduje, że na ten resort spada olbrzymia odpowiedzialność, olbrzymia praca, a tej i tak jest pod dostatkiem, w tym resorcie. I nie chodzi tutaj o żaden koniunkturalizm. Jeżeli obstaję za takim rozstrzygnięciem, to robię to w głębokim przeświadczeniu, że jest to po prostu konieczne. Konieczne z tego powodu, że zaczęliśmy częściowo reformować nasze prawo, stworzyliśmy nową strukturę, tworzymy nową pozycję sądów powszechnych, a więc wyłączamy te sądy z resortu sprawiedliwości. Tym samym resort sprawiedliwości pozostaje bez możliwości oddziaływania na stosowanie prawa.</u>
          <u xml:id="u-448.1" who="#AleksanderBentkowski">Ktoś tu powiedział, że musi być jakaś równowaga, zęby był sąd z jednej strony, z drugiej strony — prokuratura. No właśnie. Musi być równowaga. Sąd będzie od tego czasu całkowicie niezależny, bez jakiejkolwiek możliwości wpływu ze strony ministerstwa. Natomiast rząd musi sobie zastrzec prawo wnikania i ingerowania w prawidłowość orzecznictwa przez rewizje prokuratorskie, przez działalność prokuratury. Tak było zawsze i taka jest konieczność. Czy się z tym zgadzamy, czy nie.</u>
          <u xml:id="u-448.2" who="#AleksanderBentkowski">Ciągle wyobrażamy sobie, proszę państwa, prokuraturę jako hegemona władzy, jako coś olbrzymiego, coś, co istotnie było rządem dusz. Bo taki obraz prokuratury wytworzyły w nas czasy stalinowskie, czasy, gdzie prokuratura mogła z człowiekiem wszystko zrobić.</u>
          <u xml:id="u-448.3" who="#AleksanderBentkowski">Ja uważam, że rola prokuratury jest zupełnie inna. Rolą prokuratury jest ściganie złodziei, prowadzenie śledztwa, to znaczy sprowadzenie prokuratury do roli departamentu w resorcie sprawiedliwości. Taka jest rola prokuratury. To nie jest odbieranie uprawnień prezydentowi. Bo prezydent, jeżeli ma wątpliwości i chce cokolwiek zbadać, to od tego ma Naczelny Sąd Administracyjny, ma od tego NIK, ma inne instytucje, którym może zlecić to prawo, zlecić ten obowiązek.</u>
          <u xml:id="u-448.4" who="#AleksanderBentkowski">A my chcielibyśmy stworzyć jakąś superprokuraturę, która będzie mogła kontrolować wszystko, wszystkich i po trosze każdego z nas. Nie taka jest rola prokuratury i nie tak ją sobie wyobrażam w przyszłym wymiarze sprawiedliwości. Jeżeli chcemy odejść od złego wymiaru sprawiedliwości, to musimy zmienić pozycję prokuratury w naszym systemie.</u>
          <u xml:id="u-448.5" who="#AleksanderBentkowski">Mówiło się tu także o tym, że potrzebna jest zmiana pewnych ustaw, chociażby ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Tak, wiem o tym. Projekt ustawy jest przygotowany i złożony w Urzędzie Rady Ministrów. Sądzę, że w styczniu ten projekt, który poważnie rozszerza kompetencje Naczelnego Sądu Administracyjnego, znajdzie się w Sejmie.</u>
          <u xml:id="u-448.6" who="#AleksanderBentkowski">Również, proszę państwa, kształt prokuratury będzie określony w ustawie o prokuraturze. Projekt takiej ustawy jest napisany i doręczony Klubowi Poselskiemu PZPR, a także Obywatelski emu Klubowi Parlamentarnemu; kto był zainteresowany, ten projekt dostał. Ustalimy w nim właściwą rolę prokuratury. Teraz więc nie przypisujmy tejże prokuraturze z góry roli władczej ponad wszystkim, ponad wszystkimi instytucjami. Prokuratura nie powinna mieć prawa kontrolowania innych instytucji, rządu, instytucji ministerialnych. Nie na tym polega jej rola. Bo to jest właśnie wizja prokuratury stalinowskiej, od której chcemy odejść. Do tego zmierzamy. Dlatego proszę Wysoki Sejm, ażeby zechciał te wszystkie argumenty wziąć pod uwagę, w imię dobrze pojętej sprawiedliwości, w imię sądów sprawiedliwych. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-448.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-449">
          <u xml:id="u-449.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-449.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Prezydium Sejmu po porozumieniu z Konwentem Seniorów proponuje, aby Sejm skierował rozpatrywany projekt ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej do Komisji Ustawodawczej w celu rozpatrzenia w świetle przebiegu naszej debaty i przedstawienia w dniu dzisiejszym sprawozdania Sejmowi w ramach drugiego czytania.</u>
          <u xml:id="u-449.2" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-449.3" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-449.4" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Wobec tego uważam, że Sejm przyjął propozycję Prezydium Sejmu i Konwentu Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-449.5" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie posła sekretarza o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-450">
          <u xml:id="u-450.0" who="#ZiemowitGawski">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-450.1" who="#ZiemowitGawski">— posiedzenie Komisji Ustawodawczej w sali nr 101;</u>
          <u xml:id="u-450.2" who="#ZiemowitGawski">— posiedzenie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych w sali nr 217;</u>
          <u xml:id="u-450.3" who="#ZiemowitGawski">— posiedzenie Klubu Poselskiego Unii Chrześcijańsko-Społecznej w lokalu klubu;</u>
          <u xml:id="u-450.4" who="#ZiemowitGawski">— posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw związanych ze stabilizacją gospodarczą kraju, czyli tych, które wczoraj uchwalaliśmy, w sali obrad plenarnych;</u>
          <u xml:id="u-450.5" who="#ZiemowitGawski">— bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu odbędzie się wspólne posiedzenie komisji: Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w sali nr 106;</u>
          <u xml:id="u-450.6" who="#ZiemowitGawski">— o godz. 17.30 odbędzie się zebranie klubów: PSL i PSL „Odrodzenie” w sali nr 222;</u>
          <u xml:id="u-450.7" who="#ZiemowitGawski">— o godz. 18 w sali nr 106 zbiera się Klub Poselski PZPR.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-451">
          <u xml:id="u-451.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-451.1" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Zarządzam przerwę do godziny 18.30.</u>
          <u xml:id="u-451.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 15 min, 50 do godz, 19 min. 10)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-452">
          <u xml:id="u-452.0" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-452.1" who="#TadeuszFiszbach">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-452.2" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druki nr 160 i 162).</u>
          <u xml:id="u-452.3" who="#TadeuszFiszbach">Głos ma sprawozdawca poseł Hanna Suchocka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-453">
          <u xml:id="u-453.0" who="#HannaSuchocka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pozwolę sobie kolejny raz stanąć przed Wysoką Izbą, żeby zreferować w skrócie wyniki prac Komisji Ustawodawczej. Zaprezentuję państwu tylko te sprawy, nad którymi komisja dyskutowała, nie będę zaś powtarzać rzeczy oczywistych, które nie budziły kontrowersji i które nie wchodziły w zakres dyskusji kontrowersyjnych na posiedzeniu komisji.</u>
          <u xml:id="u-453.1" who="#HannaSuchocka">W toku dzisiejszego posiedzenia, komisji uwzględniliśmy wszystkie zgłoszone na posiedzeniu wnioski, dysponowaliśmy bowiem przygotowanym sprawozdaniem stenograficznym. Mam więc nadzieję, że żaden z wniosków nie został pominięty, jeśli idzie o zaproponowane przez komisję zmiany, ewentualnie o podtrzymanie swojego stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-453.2" who="#HannaSuchocka">Z sali były zgłaszane propozycje dotyczące art. 1. Komisja stanęła na stanowisku dokonania jednej tylko zmiany, mianowicie zastąpienia sformułowania „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawa”, sformułowaniem: „...demokratycznym państwem prawnym”.</u>
          <u xml:id="u-453.3" who="#HannaSuchocka">Sformułowanie „demokratyczne państwo prawne” ma określoną treść w teorii państwa i prawa, natomiast „demokratyczne państwo prawa” byłoby pojęciem nowym, które wymagałoby, być może, różnych interpretacji i wywoływałoby pewne wątpliwości, jaki jest zakres różnic między państwem prawa a państwem prawnym. Podtrzymaliśmy zatem generalną formułę, zmieniając ją tylko na przymiotnikową.</u>
          <u xml:id="u-453.4" who="#HannaSuchocka">Nie uwzględniliśmy natomiast wniosków proponowanych tutaj, ażeby dopisać, że jest „państwem wolnych obywateli”, albowiem formuła „demokratyczne państwo prawne” zawiera w sobie oczywiście koncepcję, że jest to państwo wolnych ludzi, co więcej, zawiera koncepcję poszerzania niejako zakresu wolności.</u>
          <u xml:id="u-453.5" who="#HannaSuchocka">Nie uległy zmianie i w toku dzisiejszej debaty sejmowej nie było zastrzeżeń do art. 2 i 3. Natomiast były zastrzeżenia i wnioski do art. 4. Polegały one na tym, by dopisać, że problemy szczegółowe dotyczące partii politycznych reguluje ustawa. Sprawa ta była przedmiotem bardzo wnikliwej dyskusji na posiedzeniu Komisji Ustawodawczej. Większością głosów komisja zdecydowała, żeby nie dokonywać tego dopisu. Komisja wyszła z założenia, że brak tego typu sformułowania nie uniemożliwia czy nie stanowi bariery do wydania w przyszłości ustawy o partiach politycznych. Jak wiadomo, istnieją dwa rodzaje ustaw — ustawy ściśle wykonawcze i ustawy wydawane na podstawie Konstytucji. W tym momencie może to być ustawa o charakterze nie ściśle wykonawczym. Akt jest aktem o charakterze doraźnym i nie chcieliśmy w tej sytuacji zapisywać tego typu normy, która mogłaby przy różnym splocie okoliczności okazać się normą pustą.</u>
          <u xml:id="u-453.6" who="#HannaSuchocka">W art. 5, dotyczącym zasady samorządności, była zgłoszona propozycja poszerzenia tej zasady. I macie państwo zaprezentowaną nową formułę art. 5, która w szerszy sposób określa rolę samorządu terytorialnego, gwarantuje też działalność innych form samorządu społecznego, zawodowego i szeroko pojętego samorządu społecznego.</u>
          <u xml:id="u-453.7" who="#HannaSuchocka">Problem powstał wokół art. 6 dotyczącego własności. Poseł Zieliński zwrócił uwagę, że w artykule poprzednim pominęliśmy szczególną ochronę własności osobistej. Zgłoszony został również wniosek o szczególną ochronę własności państwowej.</u>
          <u xml:id="u-453.8" who="#HannaSuchocka">Komisja, przygotowując pierwszą wersję, nad którą dyskutowaliśmy dzisiaj w pierwszym czytaniu, przyjęła świadomie koncepcję odejścia od podziału na typy i formy własności. Dlatego też w głosowaniu na posiedzeniu komisji zdecydowaliśmy, że nie przyjmujemy szczególnej formy ochrony własności państwowej, albowiem nie chcemy używać tej nazwy w warunkach zmiany i dokonywania przekształceń form własnościowych. Natomiast argumentacja posła Zielińskiego przekonała komisję, że szczególnej ochrony w Konstytucji i zapisu w Konstytucji wymaga własność osobista, albowiem ta norma stanowiła podstawę do orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego i NSA. Dlatego żeśmy ten artykuł wyraźnie zatrzymali i poszerzyli. Art. 6 w tym momencie brzmi: „Rzeczpospolita Polska gwarantuje swobodę działalności gospodarczej bez względu na formę własności: ograniczenie tej swobody może nastąpić jedynie w ustawie”. To jest swoboda działalności gospodarczej. I w art. 7: „Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia oraz poręcza całkowitą ochronę własności osobistej”.</u>
          <u xml:id="u-453.9" who="#HannaSuchocka">Chodziło o to, ażeby dla własności osobistej stworzyć wyraźne podstawy konstytucyjne.</u>
          <u xml:id="u-453.10" who="#HannaSuchocka">Komisja uwzględniła również wniosek zgłoszony przez posłów z PZPR o przywróceniu dawniejszego art. 10, mianowicie o roli sił zbrojnych w Rzeczypospolitej Polskiej. Ten artykuł znalazł się w obecnym art. 8.</u>
          <u xml:id="u-453.11" who="#HannaSuchocka">W tym momencie przejść należy do sprawy, która wywoływała wiele emocji na posiedzeniu plenarnym Sejmu podczas porannej i południowej debaty. Natomiast w toku dzisiejszych prac Komisji Ustawodawczej wywoływała ona mniej emocji, albowiem wszystkie argumenty zostały wyczerpane. Dotyczy to usytuowania prokuratury.</u>
          <u xml:id="u-453.12" who="#HannaSuchocka">Komisja Ustawodawcza na popołudniowym posiedzeniu zdecydowała utrzymać swoje poprzednie stanowisko, tzn. utrzymać propozycję włączenia prokuratury do organów wykonawczych, do organów rządowych, tzn. podporządkować ją ministrowi sprawiedliwości, który będzie sprawował funkcję prokuratora generalnego. W tym zakresie art. 64 nie uległ zmianie. Mamy natomiast pełną świadomość (wykorzystaliśmy uwagi, które były zgłaszane w toku przedpołudniowej debaty), że brakuje obecnie ustawy o prokuraturze, ustawy która szczegółowo ureguluje sposób sprawowania tej funkcji przez prokuratora w nowych warunkach. A zatem macie państwo w przepisach przejściowych art. 2, który wyraźnie stwierdza, że „do czasu wejścia w życie ustawy dotyczącej prokuratury, nie dłużej jednak niż do dnia 31 marca 1990 r., prokuratura działa na dotychczasowych zasadach”. Zatem jest to norma, która obliguje inicjatorów do wystąpienia z projektem ustawy o prokuraturze, żeby tę sytuację uregulować.</u>
          <u xml:id="u-453.13" who="#HannaSuchocka">Kolejna sprawa dyskusyjna i niezwykle emocjonująca — sprawa godła. Komisja powróciła jeszcze raz do tej kwestii i obecnie proponujemy państwu nową wersję przegłosowanego art. 103 ust. 1, który otrzymuje brzmienie: „godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego z koroną w czerwonym polu”. Komisja doszła do tego wniosku większością głosów, nie było tu jednomyślności. Zresztą w większości spraw nie było jednomyślności, ale była zdecydowana większość głosów przy poszczególnych wnioskach m.in. w sprawie dopisania w art. 3 korony. Szczegóły i tak będzie musiała uregulować ustawa, bo uznaliśmy, że Konstytucja nie będzie w tym momencie zajmować się szczegółami co do określenia wizerunku godła.</u>
          <u xml:id="u-453.14" who="#HannaSuchocka">To tyle, jeśli idzie o generalne uwagi. Może jeszcze jedna kwestia. Pani poseł Kempka zgłosiła wniosek o zapisanie odpowiednich obowiązków państwa (były one do tej pory zawarte w art. 5) dotyczących ochrony rodziny, macierzyństwa i wychowania młodego pokolenia. Tj. art. 5 pkt 7 w obecnej wersji.</u>
          <u xml:id="u-453.15" who="#HannaSuchocka">Komisja zdecydowała się tego wniosku nie uwzględnić, przychylając się do wniosku zgłoszonego przez panią poseł Czupałę-Hołogę, że podobne sformułowanie jest w art. 79 Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-453.16" who="#HannaSuchocka">Chciałam państwu zwrócić uwagę, że w art. 79 — mimo że jest to artykuł usytuowany w części poświęconej prawom i obowiązkom obywatelskim — akurat ten obowiązek jest odniesiony wyraźnie w stosunku do państwa. Jest zapisany w sposób wyraźnie deklaratywny jako cel państwa, czyli w sposób identyczny, jak był określony w art. 5. Przytoczę jego treść: „Małżeństwo, macierzyństwo i rodzina znajdują się pod opieką i ochroną...”, tu jest zapis „PRL”, będzie „Rzeczypospolitej Polskiej”. I dalej: „Rodziny o licznym potomstwie państwo otacza szczególną troską”.</u>
          <u xml:id="u-453.17" who="#HannaSuchocka">A zatem wydaje się, że użycie tego jeszcze raz w części wstępnej byłoby tylko powtórzeniem zapisu.</u>
          <u xml:id="u-453.18" who="#HannaSuchocka">Oczywiście nie możemy pominąć tych spraw w nowej Konstytucji, ale musimy mieć świadomość — że w obecnej Konstytucji część dotycząca praw i obowiązków obywatelskich jest dosyć niejednolita. Część sformułowań zawiera treści charakteryzujące niejako cele państwa, część zaś dotyczy praw i obowiązków obywateli. W nowej Konstytucji trzeba to będzie wyraźnie rozdzielić: to, co dotyczy celów państwa, przenieść do rozdziałów wstępnych, resztę zachować w części poświęconej prawom i obowiązkom obywatelskim. Ale uważamy, że nie dziś. Tym bardziej że norma odpowiednia istnieje w Konstytucji. Zatem rodzina nie zostanie pozbawiona ochrony konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-453.19" who="#HannaSuchocka">To tyle uwag na ten temat. Jestem do państwa dyspozycji przy zgłaszaniu ewentualnych poprawek. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-453.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-454">
          <u xml:id="u-454.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję posłowi sprawozdawcy za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-454.1" who="#TadeuszFiszbach">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-454.2" who="#TadeuszFiszbach">Mam w tej chwili 2 zgłoszenia do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-454.3" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę o zgłoszenie posłom sekretarzom, a do zabierających głos w dyskusji uprzejma prośba, aby w przypadku podtrzymania wniosków zgłoszonych przy pierwszym czytaniu, bądź też wprowadzeniu wniosków nowych, sprecyzowali je na piśmie i przedłożyli posłowi sprawozdawcy, aby łatwiej i sprawniej można było prowadzić nasze obrady.</u>
          <u xml:id="u-454.4" who="#TadeuszFiszbach">Jako pierwszy głos zabierze poseł Andrzej Bondarewski z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-454.5" who="#TadeuszFiszbach">Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Rokita.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-455">
          <u xml:id="u-455.0" who="#AndrzejBondarewski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Kiedy się mówi o Konstytucji, o jej zmianach, bardzo często może się zdarzyć, że uderzy się w tony patetyczne. Wybaczcie państwo, jeżeli nadużyję może tej formy, choć będę starał się ją ograniczać. Szczególnie wówczas, gdy ma dojść do zmian tej ustawy zasadniczej, które prowadzą do jakościowej zmiany ustroju państwa. My, Polacy, mamy jedną konstytucję, o której zawsze wyrażamy się ze szczególną atencją. Jest nią Konstytucja 3 Maja, symbolizująca ducha polskiego narodu, ducha nadziei i wielkiego przekonania, że nie ma sytuacji, z której naród nie może znaleźć wyjścia.</u>
          <u xml:id="u-455.1" who="#AndrzejBondarewski">Stronnictwo Demokratyczne szczególnie silnie akcentuje swoje związki z tradycją tej odległej już o 200 lat konstytucji, gdyż był to dokument po raz pierwszy sygnalizujący zerwanie z poprzednim systemem ustrojowym i rozpoczynający nową erę, którą można nazwać erą demokratyzacji.</u>
          <u xml:id="u-455.2" who="#AndrzejBondarewski">Dziś może nie dokonujemy tak historycznych zmian, ale są one także niezwykle ważne. Dziś zajmujemy się dokumentem państwowym, który przez ponad 30 lat stanowił wizytówkę ustroju, choć ta wizytówka nie była powodem do chluby. Dokonujemy tego jakby w biegu, w pośpiechu, bo czas, bo okres, w którym tego dokonujemy, przymusza nas nie do celebracji, lecz do ciężkiej pracy. Co prawda, koronujemy wielodniowy, a nawet wielonocny wysiłek posłów, który w ciągu ostatniego okresu doprowadził do uchwalenia 11 ważnych ustaw, a nowelizacja Konstytucji jest jakby postawieniem wielkiego stempla Rzeczypospolitej pod uprzednio uchwalonymi ustawami. Jest to jakby konieczność i konsekwencja poprzednich zmian. Ale też jest to wielka sprawa, gdyż w rozpatrywanym dziś projekcie pojawiła się symbolika naszego państwa — nazwa i godło.</u>
          <u xml:id="u-455.3" who="#AndrzejBondarewski">Tu znów pozwolę sobie wrócić do — może niewielkiego — patosu. Nikt, ale to nikt nie może twierdzić, że tradycje państwa polskiego są dla Polaka obojętne. Tradycje te to także symbolika — biały orzeł w koronie i trudna może do wymówienia dla cudzoziemca nazwa „Rzeczpospolita Polska”. Ponad 40 lat nasz orzeł został pozbawiony korony. Ktoś sobie może pomyśleć: i cóż z tego, czy mi od tej korony przybędzie chleba? Czy od odrzucenia jednego przymiotnika w nazwie będzie mi lepiej? Odpowiedź jest jedna — oczywiście chleba nie przybędzie, ale dla wielu z nas może być lepiej. Zrywasz przecież z tym, co ci ktoś w mniejszości lub ktoś obcy narzucił. Odzyskujesz swoją odebraną własność. Ta korona na głowie orła to symbol twojej wolności, a łącznie z nazwą — także suwerenności twojej ojczyzny. A więc oceń sam, Polaku, będzie ci lepiej czy nie?</u>
          <u xml:id="u-455.4" who="#AndrzejBondarewski">Wszak obserwując tę wielką wiosnę ludów Europy Wschodniej, ten zryw narodów, który zapoczątkowali Polacy, widzimy, że inni zaczynają swe przemiany i rewolucje od odrzucenia symboli dyktatury. My, doświadczeni, patrzący czasem z pozycji pater familias dokonujemy tego w spokoju i rozwadze. Najpierw fakty, najpierw przemiany — za nimi symbole.</u>
          <u xml:id="u-455.5" who="#AndrzejBondarewski">I tak niektórzy uważają, że jeszcze jest za wcześnie, że można poczekać, że jeszcze nie wszystko zmieniło się tak, jak byśmy chcieli. Ale te wątpliwości winny być rozwiane. Już pokazaliśmy, że Polacy w sprawach najważniejszych potrafią się porozumieć, że potrafimy bez nadmiernych wstrząsów — choć i nie bez uprzednich cierpień wielu z nas, także obecnych na tej sali — osiągnąć tak wiele.</u>
          <u xml:id="u-455.6" who="#AndrzejBondarewski">Czas i zmiany muszą dokonywać się już teraz, szybko. Rozważnie, ale szybko. Jednoczymy wszystkich do wielkiego wysiłku na rzecz przebudowy kraju. Wszystkich, którym droga jest Polska. Tych, którzy są w naszym kraju, i tych rozrzuconych po świecie. Dla Polaków za granicą także ta symbolika jest sprawą niezwykle drogą. Właśnie ona i Kościół katolicki jednoczył ich wokół polskości. Wielu z nich widziało w tym, co chcemy obecnie zmienić, obraz zniewolenia Polski, źródło swych obaw wobec naszych władz i ustroju To musi zniknąć już teraz.</u>
          <u xml:id="u-455.7" who="#AndrzejBondarewski">Moje stronnictwo, Stronnictwo Demokratyczne, od wielu lat dopominało się o to, i choć ustępowało przed argumentacją: że jeszcze nie teraz, że jeszcze nie czas, dziś ma prawo wielkim głosem zawołać — a jednak już nadszedł ten czas. Polska staje się taka, o jakiej w większości marzymy. Jeszcze uboga, jeszcze pełna zagrożeń wewnętrznych wstrząsów i wielkich problemów, także zewnętrznych, ale w okresie, gdy nikt za nas o ich rozwiązaniu decydować nie może i nie powinien.</u>
          <u xml:id="u-455.8" who="#AndrzejBondarewski">Cieszy nas bardzo zmiana stanowiska Komisji Ustawodawczej. Koronę ma założyć orzeł polski, orzeł suwerenności narodu. I tak, tylko tak trzeba to rozumieć. Dziękujemy tym posłom i tym klubom, którzy będą głosować za taką formą nowelizacji, za przyłączenie się do naszych głosów, wniosków i argumentów.</u>
          <u xml:id="u-455.9" who="#AndrzejBondarewski">Przeszło tydzień temu jeden z ważnych polityków RFN na argument, że nasza delegacja parlamentarna, która tam właśnie gościła, jakkolwiek różnorodna politycznie, jest całkowicie jednolita w sprawach polskich granic i polskiej racji stanu, odpowiedział: no tak, wy, Polacy, zawsze jesteście najpierw Polakami, później katolikami, a dopiero potem różnicie się ideologią. Czyżby ten polityk miał rację? Oczywiście, że tak.</u>
          <u xml:id="u-455.10" who="#AndrzejBondarewski">Uważam, że on się naprawdę nie mylił, że rzeczywiście jesteśmy Polakami, których historia właśnie tak ukształtowała.</u>
          <u xml:id="u-455.11" who="#AndrzejBondarewski">W imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego oświadczam, że posłowie Stronnictwa popierają nowelizację Konstytucji. Wnoszę, aby ta nowelizacja przywróciła zarówno nazwę państwa polskiego, jak także jego godło. Życzę także Polakom na emigracji, aby przesyłany im właśnie ten grudniowy egzemplarz z życzeniami, już nie tylko był przypomnieniem tradycji, ale rzeczywistym symbolem przesłanym Polakom na obczyźnie. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-455.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-455.13" who="#AndrzejBondarewski">Dziękuję za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-455.14" who="#AndrzejBondarewski">Obecnie głos zabierze poseł Jan Rokita z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-455.15" who="#AndrzejBondarewski">Kolejnym mówcą będzie poseł Dorota Kempka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-456">
          <u xml:id="u-456.0" who="#JanRokita">Panie Marszałku! Proszę Wysokiej Izby! Obywatelski Klub Parlamentarny będzie popierał tę wersję nowelizacji Konstytucji, która została przygotowana przez Komisję Ustawodawczą i przedstawiona państwu przed obecnym posiedzeniem. Będzie ją popierał w nadziei na to, że cały ten projekt, nie jakieś jego poszczególne fragmenty, że cały ten projekt nie tylko w swojej sferze symbolicznej, ale w sferze merytorycznej, tej przecież najistotniejszej, zostanie wymaganą konstytucyjnie większością przez Izbę zaakceptowany jeszcze dziś.</u>
          <u xml:id="u-456.1" who="#JanRokita">Niemniej przy tej okazji przychodzi mi powiedzieć koniecznie właśnie o kwestiach symbolicznych, w czym — muszę to przyznać — nie czuję się najlepiej. Środowiska, z których się wywodzę, środowiska „Solidarności” zwykły przywiązywać wagę szczególną do rzeczywistości politycznej, nie zaś do symboliki, która częstokroć służy do maskowania tej rzeczywistości. Dlatego nie uważaliśmy i nie uważamy, iż spektakularne i symboliczne zmiany w rozmaitych krajach Europy wyprzedziły w istotny sposób zmiany na rzecz demokracji i suwerenności, jakie dokonały się ostatnimi laty w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-456.2" who="#JanRokita">Zgodnie właśnie z tą tradycją nieprzywiązywania szczególnego znaczenia do symboliki, lecz do rzeczywistości politycznej, reagowała „Solidarność” oporem wtedy, gdy w 1981 r. pacyfikowano naród pod wojskowo-patriotycznym sztafażem. Reagowaliśmy śmiechem, często nawet szyderstwem wtedy, gdy w stanie wojennym przywracano dawne umundurowanie Wojska Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-456.3" who="#JanRokita">I dlatego — właśnie w duchu tej filozofii patrzenia na Polskę — wnieśliśmy pierwotnie projekt dokonania w Konstytucji zmian merytorycznych, tylko tych, które wydawały się mieć uzasadnienie z merytorycznego punktu widzenia. Najważniejsze: praworządna prokuratura, swoboda tworzenia partii politycznych, zniesienie monopolu w handlu zagranicznym, wyrównanie wszystkich form własności. To, co wydawało się być rzeczywistością tego kraju.</u>
          <u xml:id="u-456.4" who="#JanRokita">W sprawie tych zasadniczych zmian porozumiewaliśmy się z klubami koalicji parlamentarnej. Niestety, nie do końca te koalicyjne porozumienia — jak wynika to z dzisiejszej debaty i przebiegu dzisiejszego posiedzenia Sejmu — zostały dotrzymane. Pewne ustalenia zmieniane były jeszcze w trakcie trwania tego posiedzenia Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-456.5" who="#JanRokita">Niemniej — jak powiadam — Obywatelski Klub Parlamentarny przystaje na wszystkie zmiany zaproponowane przez Komisję Ustawodawczą, przystaje w przekonaniu, że zmiany merytoryczne, które wymieniłem przed chwilą, są najważniejsze i wymagają natychmiastowego uchwalenia. Bez najmniejszej zwłoki.</u>
          <u xml:id="u-456.6" who="#JanRokita">Ale na zmiany natury symbolicznej Obywatelski Klub Parlamentarny przystaje bez entuzjazmu. Owszem, zniesienie przymiotnika „Ludowa” w nazwie państwa polskiego odzwierciedla pewną polityczną rzeczywistość, odzwierciedla fakt, że Polska zmierza ku demokracji i odchodzi od ustroju komunistycznego. Odchodzi od niego chociażby w sferze gospodarczej, co tak dobitnie udowodniła cała Izba w trakcie kilku ostatnich posiedzeń, na których uchwalaliśmy program rządowy w dziedzinie gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-456.7" who="#JanRokita">Wydaje się jednak, że korona, w szczególności korona nakładana dzisiaj polskiemu orłu, jest w pewnym sensie nakładana na wyrost. Korona ta oznacza przecież suwerenność państwa, co podkreślano tu wiele razy. Oznacza również suwerenność narodu w swoim państwie. Mieliśmy wyobrażenie, iż koronę tę nałożymy wówczas, gdy w ostateczny sposób zostanie, z przyzwoleniem narodu, uregulowana sprawa stacjonowania obcych wojsk w Polsce; gdy aparat przymusu nie będzie w rękach tylko jednej partii, ale będzie w rękach całego społeczeństwa; gdy ordynacja wyborcza, polska ordynacja wyborcza, będzie w pełni demokratyczna. Wszystkie te rzeczy do tej pory nie nastąpiły.</u>
          <u xml:id="u-456.8" who="#JanRokita">Nakładamy tę koronę polskiemu orłu, ale nakładamy ją w przekonaniu, że nie odzwierciedla ona jeszcze w pełni polskiej rzeczywistości. Że jest w pewnym sensie nakładana na wyrost i że nie jest znakiem tego, co znaczyć powinna, ale że jest zaledwie znakiem — a może nie zaledwie, może to bardzo wiele — znakiem nadziei na to, że te wszystkie rzeczy, które za symbolem korony się kryją, zostaną w Polsce w najbliższym czasie urzeczywistnione.</u>
          <u xml:id="u-456.9" who="#JanRokita">Jeśli zatem będziemy nakładać tę koronę polskiemu orłu, będziemy ją nakładać wspólnie wolą całej Izby. Będziemy to czynić my, ludzie z „Solidarności”, w najgłębszym przekonaniu, że to naród walczący o suwerenność tyle razy w ciągu ostatnich 50 lat, że to Armia Krajowa, że to WiN, że to robotnicy ginący w Poznaniu i na Wybrzeżu, że to Komitet Obrony Robotników, a za nim „Solidarność”, że to polska emigracja niepodległościowa, „Paryska Kultura” i rząd londyński, że to oni wszyscy przenieśli tę tradycję polskiej korony i pozwalają nam z pewnym moralnym uprawnieniem przywrócić ją dziś w herbie państwa polskiego, a nie te polityczne siły, które w ciągu swoich 40-letnich działań nie wykazały się pełną legitymacją do tego, aby dziś o przywrócenie tej korony wołać najgłośniej. To właśnie w imieniu Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego przed polską opinią publiczną chciałem podkreślić z całą mocą. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-456.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-456.11" who="#JanRokita">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-456.12" who="#JanRokita">Obecnie głos zabierze poseł Dorota Kempka z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-456.13" who="#JanRokita">Kolejnym mówcą będzie poseł Ireneusz Sekuła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-457">
          <u xml:id="u-457.0" who="#DorotaKempka">Panie Marszałku! Panie Prezydencie! Wysoka Izbo! Proszę wybaczyć, że po raz wtóry zabieram dzisiaj głos. Chciałabym podziękować pani poseł sprawozdawcy za wyjaśnienie pewnych spraw, ale jednocześnie chcę powiedzieć, że mnie wcale nie chodziło o te sprawy, które wyjaśniła mi pani poseł sprawozdawca.</u>
          <u xml:id="u-457.1" who="#DorotaKempka">Przecież obowiązki, które są wymienione w pozostałych artykułach Konstytucji, są wiadome każdemu z nas. Mnie natomiast zależało zupełnie na czym innym. Sytuacja w kraju jest w tej chwili trudna i dlatego też uważam, że my, parlament X kadencji, powinniśmy dołożyć wszelkich starań, by właśnie ta Konstytucja, która dzisiaj zostanie zatwierdzona, zatwierdzona przez wszystkich posłów bez względu na przynależność partyjną, uwzględniała to, co dla nas jest najważniejsze. Myślę, że właśnie dla nas, ludzi odpowiedzialnych za losy tego kraju, los najmłodszych, trochę starszych i los dorosłego społeczeństwa jest sprawą najważniejszą.</u>
          <u xml:id="u-457.2" who="#DorotaKempka">Dlatego też, Wysoka Izbo, podtrzymuję swój wniosek formalny i bardzo proszę, żeby w rozdz. I do druku nr 160 został wprowadzony artykuł o następującej treści. Cytuję mój wniosek:</u>
          <u xml:id="u-457.3" who="#DorotaKempka">„Rzeczpospolita Polska w trosce o rozwój narodu otacza opieką rodzinę, macierzyństwo i wychowanie młodego pokolenia, dba o stan zdrowotny społeczeństwa, zapewnia wszechstronny rozwój oświaty, nauki i kultury narodowej”. Koniec sformułowanego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-457.4" who="#DorotaKempka">Wysoka Izbo! Myślę, że naprawdę w tej Konstytucji, którą za kilka minut będziemy zatwierdzali, taki art. w rozdz. I powinien się znaleźć. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-457.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-458">
          <u xml:id="u-458.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-458.1" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę panią poseł Dorotę Kempkę o przedstawienie treści wniosku poseł sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-458.2" who="#TadeuszFiszbach">O to samo proszę pozostałych, jeśli takie okoliczności zaistnieją.</u>
          <u xml:id="u-458.3" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Ireneusz Sekuła z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-459">
          <u xml:id="u-459.0" who="#IreneuszSekuła">Obywatelu Marszałku! Obywatelu Prezydencie! Wysoka Izbo! Chciałem prosić Wysoką izbę o rozważenie możliwości wniesienia dwóch poprawek do tekstu przedłożonego przez komisję. Pierwsza ma charakter czysto redakcyjny, ale zgłaszam ją, ponieważ debatujemy nad najważniejszym polskim tekstem, tekstem Konstytucji, a zatem powinien on być napisany i zredagowany zgodnie z regułami gramatyki.</u>
          <u xml:id="u-459.1" who="#IreneuszSekuła">Chodzi mi o art. 5, który zaczyna się od słów: „Rzeczpospolita Polska opiera się na zasadzie udziału samorządu” itd. Otóż opierać się można tylko „o coś”, a nie „na czymś”. Proponuję zatem, aby nie zmieniając merytorycznej treści tego artykułu — zresztą ze wszech miar słusznej — zapisać np.: „Rzeczpospolita Polska zapewnia udział samorządu terytorialnego w sprawowaniu władzy” lub jakąkolwiek inną redakcję, byle w zgodzie z gramatyką.</u>
          <u xml:id="u-459.2" who="#IreneuszSekuła">Poprawka druga ma charakter merytoryczny. Chcę mianowicie podtrzymać swoją propozycję z debaty porannej, aby art. 4 uzupełnić ustępem w brzmieniu: „zasady tworzenia, rejestrowania, finansowania oraz gospodarowania majątkiem partii politycznych określa ustawa”.</u>
          <u xml:id="u-459.3" who="#IreneuszSekuła">Pani poseł sprawozdawczym odniosła się do tej propozycji, argumentując, iż ustawę można wnieść i uchwalić niezależnie od tego, czy jest ona przywołana — że tak powiem — enumeratywnie w Konstytucji, czy też nie. W rzeczy samej. I jej argumentacja byłaby w pełni trafna, gdyby Konstytucja żadnej innej sprawy nie odsyłała bezpośrednio do ustawy.</u>
          <u xml:id="u-459.4" who="#IreneuszSekuła">Natomiast odsyła inne kwestie, i to nie tylko stary tekst Konstytucji, ale także i ta nowela, którą dzisiaj będziemy uchwalali. Otóż w art. 64 w brzmieniu przedłożonym przez komisję w ust. 3 czytamy: „tryb powoływania prokuratorów oraz zasady organizacji postępowania organów prokuratury określa ustawa”. Z najwyższym szacunkiem dla prokuratury, jednak jej kwestie regulowane są art. 64. Natomiast znacznie wcześniejszy art. 4 tyczy partii politycznych. I słusznie, ponieważ są one głównym czynnikiem życia politycznego i reguły ich funkcjonowania jako podstawowych elementów wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa — jak stanowi ust. 1 — są rzeczą niezwykle ważną, o czym świadczy fakt, że jest to jeden z czołowych artykułów Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-459.5" who="#IreneuszSekuła">Do Prezydium Sejmu wpłynęły projekty poselskie takiej ustawy. Z tego co wiem, także i rząd nosi się z zamiarem wniesienia swojego rządowego projektu ustawy o partiach politycznych. Zatem jest właściwie naszą wspólną wolą uregulowanie tej kwestii ustawą. A ponieważ jest to kwestia ogromnie ważna, warto zapisać w Konstytucji umocowanie tej ustawy jako nie wnoszonej samoistnie, a jako będącej niejako bezpośrednim wykonawczym aktem nowelizowanej Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-459.6" who="#IreneuszSekuła">Proszę zatem Wysoką Izbę, aby zechciała tę poprawkę względnie. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-459.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-460">
          <u xml:id="u-460.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-460.1" who="#TadeuszFiszbach">Czy jeszcze ktoś z obywateli posłów chciałby się wypowiedzieć?</u>
          <u xml:id="u-460.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-461">
          <u xml:id="u-461.0" who="#CzesławKurzajewski">Panie Marszałku! Panie Prezydencie! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Art. 85: „W Rzeczypospolitej Polskiej doniosłą rolę społeczną spełniają związki zawodowe, które są powszechną organizacją współuczestniczącą w kształtowaniu i realizacji zadań społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Związki zawodowe reprezentują interesy oraz prawa ludzi pracy. Są szkołą obywatelskiej aktywności i zaangażowania w budowie społeczeństwa socjalistycznego”.</u>
          <u xml:id="u-461.1" who="#CzesławKurzajewski">Wysoka Izbo! Jestem członkiem Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Nie byłem, nie jestem i myślę, że nie będę członkiem partii, żadnej partii. Czuję się tutaj posłem związkowym.</u>
          <u xml:id="u-461.2" who="#CzesławKurzajewski">W związku z powyższym wnoszę wniosek formalny, aby ostatnią część tego artykułu zmienić w sposób następujący: „Są szkołą aktywności i zaangażowania w budowie społeczeństwa obywatelskiego”.</u>
          <u xml:id="u-461.3" who="#CzesławKurzajewski">Mój związek, Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”, jak i „Solidarność” Rolników Indywidualnych były tymi związkami, które wyszły z inicjatywą budowy społeczeństwa obywatelskiego.</u>
          <u xml:id="u-461.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-462">
          <u xml:id="u-462.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-462.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-463">
          <u xml:id="u-463.0" who="#AnnaBukowska">Panie Marszałku! Panie Prezydencie! Wysoka Izbo! Ogromnie jestem zdziwiona, że komisja po ożywionej dyskusji plenarnej nie uwzględniła w projekcie tak istotnej kwestii jak ochrona mienia ogólnonarodowego. Szczególnie teraz, kiedy część społeczeństwa dyskutuje, czy i w jaki sposób ma się odbywać odsprzedaż zakładów uspołecznionych i dobra społecznego. W tej sytuacji pominięcie zapisu w Konstytucji na temat mienia narodowego byłoby wielkim niedopatrzeniem.</u>
          <u xml:id="u-463.1" who="#AnnaBukowska">Argument pani poseł sprawozdawcy, że umieszczenie tego zapisu wkracza w rozdz. II dotyczący ustroju społeczno-gospodarczego jest niewystarczający. Uważam, że w każdym ustroju istnieją dobra ogólnonarodowe, które winny być pod szczególną ochroną rządu czy państwa.</u>
          <u xml:id="u-463.2" who="#AnnaBukowska">W tej sytuacji zgłaszam wniosek o wprowadzenie artykułu: „Mienie ogólnonarodowe, a w szczególności złoża mineralne, grunty państwowe, wody, lasy państwowe, podlegają szczególnej trosce i opiece państwa”.</u>
          <u xml:id="u-463.3" who="#AnnaBukowska">Bardzo proszę Wysoką Izbę o poparcie mojego wniosku. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-463.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-464">
          <u xml:id="u-464.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-464.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę panią poseł, aby treść wniosku przedstawiła posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-464.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-465">
          <u xml:id="u-465.0" who="#IreneuszSkubis">Ireneusz Skubis — PSL „Odrodzenie”.</u>
          <u xml:id="u-465.1" who="#IreneuszSkubis">Panie Marszałku! Panie Prezydencie! Szanowna Ławo Rządowa! Panie i Panowie Posłowie!</u>
          <u xml:id="u-465.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-465.3" who="#IreneuszSkubis">Demokracja świata ma działalność partii politycznych ułożoną w pewne ramy. Dzisiaj my, jako Klub Poselski PSL „Odrodzenie”, i nie tylko my, bo jeszcze wielu posłów, chcielibyśmy, aby ująć w pewne ramy działalność partii politycznych w naszym państwie. Chcielibyśmy ująć w ramy po to, by dać szansę przetrwania istniejącym partiom i możliwość odnowienia się oraz tworzenia się i organizowania nowych partii politycznych, jeśli mówimy o społeczeństwie pluralistycznym.</u>
          <u xml:id="u-465.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-465.5" who="#IreneuszSkubis">Nosimy się z zamiarem poparcia wniosku pana posła Sekuły. Gdyby zaś Wysoka Izba nie przyjęła dziś tej poprawki, to wnoszę jako wniosek oficjalny, aby na najbliższym posiedzeniu Sejmu, które zapowiedziane jest na drugą dekadę stycznia, zamiast debaty o ordynacji wyborczej rozpocząć debatę nad ustawą o partiach politycznych.</u>
          <u xml:id="u-465.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-465.7" who="#IreneuszSkubis">Zgłaszam to jako wniosek formalny. Korzystając z okazji. Panie pośle Rokita, niejednokrotnie z pana przemówień biła demagogia. Dzisiaj pan powiedział,...</u>
          <u xml:id="u-465.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-465.9" who="#IreneuszSkubis">... że jeśli założymy koronę orłowi, to będzie to korona założona przez „Solidarność”. Ja zaś stwierdzam, że jeśli ją założymy, to założymy ją my, posłowie, posłowie polskiego parlamentu w imieniu narodu polskiego. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-465.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-466">
          <u xml:id="u-466.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-466.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, poseł Adam Michnik.</u>
          <u xml:id="u-466.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o podawanie zgłoszeń wcześniej, abym mógł zapowiedzieć nazwę klubu.</u>
          <u xml:id="u-466.3" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę, Adam Michnik z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-467">
          <u xml:id="u-467.0" who="#AdamMichnik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie było moją intencją zabieranie dziś głosu, ale uwagi pana posła Ireneusza Sekuły, sformułowane zresztą z wielką troską o kulturę gramatyczną Konstytucji, sprowokowały mnie do wypowiedzi na temat tego dodatku o statusie politycznych partii.</u>
          <u xml:id="u-467.1" who="#AdamMichnik">Powstaje fałszywe wrażenie, ta sprawa winna być rozstrzygnięta. Powstaje mianowicie fałszywe wrażenie, że nieobecność tego sformułowania odsyłającego do ustawy ma intencje przeciwdziałania temu, żeby istniejące partie polityczne mogły się przetwarzać i żeby mogły powstać partie nowe. Myślę, że zdolność do przetworzenia się istniejących partii politycznych nie zależy od tego wtrętu do Konstytucji. Myślę, że rozwijanie się nowych partii politycznych będzie możliwe wtedy, kiedy organy policyjno-represyjne tych partii nie będą ścigać i nie będą represjonować, jak to miało miejsce przez wiele, wiele lat. Tak, panie pośle. I jeżeli panowie kwestionujecie pewną specyfikę roli „Solidarności” w tej zmianie konstytucyjnej, jeżeli panowie powiadacie, że my, ludzie z „Solidarności”, nie mamy prawa do pewnego szczególnego tytułu, to pozostaje nam zapytać, co przeszkadzało, żeby te wszystkie zmiany, łącznie z usunięciem kierowniczej roli komunistycznej partii z Konstytucji, uchwalić w Sejmie poprzednich kadencji?</u>
          <u xml:id="u-467.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-467.3" who="#AdamMichnik">Wysoka Izbo! Chcę powiedzieć tylko tyle: każda ustawa o partiach politycznych z natury swojej musi być ustawą kagańcową. Co to znaczy? To znaczy, że będzie taka instancja, która będzie władna orzekać: odtąd dotąd jest partia polityczna, a odtąd dotąd to już partia polityczna nie jest i my ją likwidujemy.</u>
          <u xml:id="u-467.4" who="#AdamMichnik">Ja w trosce o to, żeby Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej żadna taka instancja nie była władna zlikwidować...</u>
          <u xml:id="u-467.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-467.6" who="#AdamMichnik">... wzywam do głosowania przeciwko tej poprawce. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-467.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-468">
          <u xml:id="u-468.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź. Obecnie głos zabierze...</u>
          <u xml:id="u-468.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Ad vocem)</u>
          <u xml:id="u-468.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę? Ad vocem poseł Ireneusz Sekuła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-469">
          <u xml:id="u-469.0" who="#IreneuszSekuła">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Jedno wyjaśnienie i podziękowanie dla posła Michnika. Wyjaśnienie. Otóż ten kagańcowy zapis znajduje się już w tekście przedłożonym przez Wysoką Komisję, której Obywatelski Klub Parlamentarny udzielił ustami posła Rokity poparcia.</u>
          <u xml:id="u-469.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-469.2" who="#IreneuszSekuła">Mianowicie ust. 2...</u>
          <u xml:id="u-469.3" who="#komentarz">(Głos z sali: Zlikwidujemy... kaganiec.)</u>
          <u xml:id="u-469.4" who="#IreneuszSekuła">Mimo to, według stanu debaty na chwilę obecną, zapis jest taki, jaki jest, i poparcie jest takie, jakie jest. A zapis brzmi: „O sprzeczności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny”. W związku z tym, jako żywo, nie ten adres, jeśli chodzi o kaganiec.</u>
          <u xml:id="u-469.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-469.6" who="#IreneuszSekuła">Natomiast w sprawie poprawki. Chcę podziękować posłowi Michnikowi, który raczył mojej propozycji dostarczyć dodatkowych argumentów. Mianowicie, jeżeli wszyscy chcemy, aby przetwarzały się istniejące partie polityczne, aby działały na legalistycznym fundamencie prawnym, aby powstawały nowe partie polityczne, wszyscy tego chcemy, w każdym razie wszyscy, którzy z tej Wysokiej trybuny zabierali głos, to czemuż się opieramy przed jednoznacznym tego sformułowaniem właśnie w Konstytucji? Proponuję po prostu, aby to co w swojej intencji woli chcemy wyrazić, po prostu napisać. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-469.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-470">
          <u xml:id="u-470.0" who="#TadeuszFiszbach">Z miejsca, ad vocem też?</u>
          <u xml:id="u-470.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-471">
          <u xml:id="u-471.0" who="#AdamMichnik">Dosłownie dwa zdania tytułem repliki na wypowiedź pana posła Sekuły. Mnie idzie o to i taka była moja intencja, żeby prawa wszystkich partii politycznych, ich swobody, w tym partii pana posła Sekuły, rozszerzyć, a nie ograniczyć. Ja bym nie chciał, żeby ta korona, którą wkładamy dziś polskiemu orłowi na głowę okazała się koroną cierniową. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-472">
          <u xml:id="u-472.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-472.1" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Irena... jeszcze?</u>
          <u xml:id="u-472.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-473">
          <u xml:id="u-473.0" who="#JanŁopuszański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jan Łopuszański — OKP. Jestem przekonany, że ustawa o partiach politycznych nie jest ustawą bezwzględnie konieczną, aczkolwiek sądzę, że jest ustawą pożyteczną, czemu dałem wyraz wraz z kolegami, kiedy złożyliśmy inicjatywę ustawodawczą o partiach politycznych. Może być, zdaniem moim, odesłanie w Konstytucji do tej ustawy, aczkolwiek odesłania tego być nie musi.</u>
          <u xml:id="u-473.1" who="#JanŁopuszański">Natomiast do kolegi posła Sekuły mam uwagę następującą. Otóż, jeżeli powołuje się na fakt, że zostały złożone projekty poselskie ustawy o partiach politycznych, to uczciwość wymagałaby, ażeby wspomnieć, iż co najmniej jeden z tych projektów nie zawiera projektu wprowadzenia zasady rejestracji partii politycznej, który to projekt byłby rzeczywiście projektem kagańcowym. A w tej poprawce, którą kolega poseł Sekuła zgłosił, jest — właśnie pod pozorem odesłania — przeprowadzona po cichu decyzja o tym, że ma istnieć rejestracja partii politycznej.</u>
          <u xml:id="u-473.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali).</u>
          <u xml:id="u-473.3" who="#JanŁopuszański">Jest to wyraźnie zapisane.</u>
          <u xml:id="u-473.4" who="#JanŁopuszański">W związku z tym, co kolega poseł Sekuła mówił o art. 4 ust. 2, że jest tam zapisane coś kagańcowego, składam wniosek formalny, ażeby w momencie głosowania nad tą ustawą osobno głosować art. 4 ust. 1 i art. 4 ust. 2 i osobiście będę głosował za skreśleniem ust. 2, który rzeczywiście w takim kształcie, w jakim tutaj jest zgłoszony, wydaje mi się niepotrzebny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-474">
          <u xml:id="u-474.0" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Irena Chojnacka z Klubu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-475">
          <u xml:id="u-475.0" who="#IrenaChojnacka">Panie Marszałku! Panie Prezydencie! Wysoka Izbo! Chciałabym podtrzymać wniosek zgłoszony w pierwszym czytaniu ustawy konstytucyjnej. Art. 64 ust. 2 — „Prokuratura podlega Sejmowi” i ust. 3 — „Prokuratura generalnego powołuje i odwołuje Sejm”.</u>
          <u xml:id="u-475.1" who="#IrenaChojnacka">Do argumentów merytorycznych przytoczonych w czasie mojego wystąpienia przy pierwszym czytaniu pragnę dodać, że podległość prokuratury Sejmowi jest zapisem układu okrągłego stołu, tak tam zostało ustalone. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-475.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-476">
          <u xml:id="u-476.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-476.1" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Sławomir Wiatr z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-477">
          <u xml:id="u-477.0" who="#SławomirWiatr">Obywatelu Marszałku! Panie Prezydencie! Wysoka Izbo! Uważam, że bardzo cenną inicjatywą jest wniosek posła Jana Łopuszańskiego w sprawie oddzielnego głosowania art. 4. Proponuję rozszerzenie tego wniosku i wnioskuję o oddzielne głosowanie wszystkich proponowanych artykułów Konstytucji. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-477.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-478">
          <u xml:id="u-478.0" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Geremek, bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-479">
          <u xml:id="u-479.0" who="#BronisławGeremek">Chciałbym się przeciwstawić wnioskowi posła Łopuszańskiego popartemu przez posła Wiatra.</u>
          <u xml:id="u-479.1" who="#BronisławGeremek">Przypominam, że art. 106 Konstytucji powiada, iż zmiana Konstytucji może nastąpić tylko w drodze ustawy uchwalonej przez Sejm większością co najmniej 2/3 głosów, a zatem Sejm decyduje o ustawie. Komisja przygotowała projekt ustawy. Do Sejmu należy wprowadzenie każdej zmiany do tej ustawy, a następnie Izba podejmuje decyzję co do ustawy Może być natomiast tak, że pan poseł Wiatr chce złożyć projekt ustawy, to proszę go złożyć. Będzie on mówił, iż w art. 4 ma być odwołanie do przyszłej ustawy o partiach politycznych.</u>
          <u xml:id="u-479.2" who="#BronisławGeremek">Proszę jednak zachować szacunek dla aktów prawa, które nas obowiązują. Występuję zatem przeciwko obu wnioskom i obu posłom, którzy te wnioski formułowali.</u>
          <u xml:id="u-479.3" who="#BronisławGeremek">Jeżeli intencja posła Łopuszańskiego dotyczyła artykułu wspomnianego przez pana posła Sekułę, to może być to propozycja zgłoszona przez posła Sekułę i posła Łopuszańskiego, ażeby z projektu ustawy zgłoszonej przez Komisję Ustawodawczą wycofać art. 4 pkt 2. Wówczas ta propozycja usunięcia pkt 2 z art. 4 może być głosowana jako jedna ze zgłoszonych poprawek. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-479.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-480">
          <u xml:id="u-480.0" who="#TadeuszFiszbach">Uważam, że... proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-481">
          <u xml:id="u-481.0" who="#JanŁopuszański">W związku z wypowiedzią posła Geremka. Chciałem przychylić się do jego propozycji i zmienić swój wniosek formalny nadając mu taką treść, jak on przedstawił. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-481.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-482">
          <u xml:id="u-482.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o przedstawienie wniosku, żebyśmy mogli do niego się odnieść, chociaż uważam, że wnioski te się znoszą. Jeśli obywatele posłowie przychyliliby się do propozycji posła Geremka, tak bym to traktował. Poseł Wiatr się zgadza?</u>
          <u xml:id="u-482.1" who="#komentarz">(Poseł Sławomir Wiatr: Zgadzam się.)</u>
          <u xml:id="u-482.2" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Sekuła i poseł Łopuszański również? Tak, jak zrozumiałem? Tak?</u>
          <u xml:id="u-482.3" who="#TadeuszFiszbach">Obecnie... proszę bardzo pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-483">
          <u xml:id="u-483.0" who="#MieczysławCzerniawski">Obywatelu Marszałku! Obywatelu Prezydencie! Wysoka Izbo! Poseł Mieczysław Czerniawski — Łomża. Po tej górnolotnej i bardzo zajmującej dyskusji chciałbym zejść z powrotem na ziemię.</u>
          <u xml:id="u-483.1" who="#MieczysławCzerniawski">Jedna z posłanek zgłosiła poprawkę do noweli Konstytucji, dotyczącą dóbr ogólnonarodowych. Chciałbym, Wysoka Izbo, zgłosić bardziej konkretną poprawkę.</u>
          <u xml:id="u-483.2" who="#MieczysławCzerniawski">Wiele dziś mówiliśmy o historii, ja chciałbym na moment zatrzymać się na dniu dzisiejszym i przyszłości, mając na uwadze suwerenność naszego państwa i poczucie patriotyzmu.</u>
          <u xml:id="u-483.3" who="#MieczysławCzerniawski">Proszę mi wybaczyć, że będę się powtarzał, albowiem sprawa jest powszechnie znana. Wysoka Izba wyraziła wiele troski o nastroje społeczne. Jednym z elementów tych nastrojów jest ogromna obawa, czy te zmiany — a mówiłem o tym w dyskusji podczas debaty gospodarczej — czy ta droga, którą idziemy, gwarantuje nam właśnie tę suwerenność. Niepokoje dotyczą ewentualnej wyprzedaży majątku narodowego, a szczególnie ziemi i lasów. Aby tym niepokojom przeciwdziałać lub wręcz zniwelować je, chciałbym, Wysoka Izbo, zaproponować, aby zapis o pełnej kontroli państwa nad sprzedażą ziemi i lasów znalazł się w Konstytucji, którą dziś będziemy nowelizować.</u>
          <u xml:id="u-483.4" who="#MieczysławCzerniawski">Proponuję, aby w art. 7 dokonać uzupełnienia, iż sprzedaż ziemi i lasów cudzoziemcom podlega pełnej kontroli ze strony państwa. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-483.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-484">
          <u xml:id="u-484.0" who="#TadeuszFiszbach">Zapytuję, czy jeszcze ktoś z obywateli posłów chciałby się wypowiedzieć? Są 2 zgłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-484.1" who="#TadeuszFiszbach">Tak, kolejno bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-485">
          <u xml:id="u-485.0" who="#WalerianPańko">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedłożone propozycje mówią o szczególnej ochronie własności ogólnonarodowej — nie bardzo wiem, czy ogólnonarodowej, czy państwowej, bo nawet pani posłanka przedstawiając na piśmie swoją propozycję powiada: „mienie ogólnonarodowe, a w szczególności złoża mineralne, grunty państwowe” itd. Niestety, jest pewna różnica, o której zapominano u nas, że mienie ogólnonarodowe, to niezupełnie to samo, co mienie państwowe. Ale okazuje się, że i niektórzy tu obecni zapominają o tym.</u>
          <u xml:id="u-485.1" who="#WalerianPańko">Chciałbym odnieść się do tej propozycji, ponieważ przed momentem padła tu propozycja podobna, bardziej precyzyjna, bardziej wąska.</u>
          <u xml:id="u-485.2" who="#WalerianPańko">Otóż przez kilkadziesiąt lat żyliśmy w kraju, w którym obowiązywały szczególne zasady ochrony własności ogólnonarodowej, obowiązywały przez kilkadziesiąt lat. Jednocześnie ustawodawstwo zwykłe, stanowione w tej oto Izbie, dawało możliwości nie znane całemu światu, ażeby urzędnik państwowy jednoosobowo sprzedawał zarówno państwowe nieruchomości rolne, jak i nierolne. Decyzje administracyjne wystarczały, chociaż tyle było organów, które mogły w jakimś momencie, szczególnie w ostatnich latach, podważyć niekonstytucyjność postanowień ustaw zwykłych. Ale ustawy zwykłe dawały możliwość sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych drogą decyzji administracyjnych przez urzędnika, bez wiążącej opinii czynnika społecznego. Tych decyzji jakoś nie zakwestionowano.</u>
          <u xml:id="u-485.3" who="#WalerianPańko">A więc szczególne konstytucyjne gwarancje ochrony własności ogólnonarodowej nie zapobiegły wieloletniemu marnotrawstwu ziemi i marnotrawstwu mienia ogólnonarodowego. Dlatego cywiliści i prawnicy, a nie demagodzy i politycy, powiadają dzisiaj, że w Kodeksie cywilnym były również szczególne zasady o ochronie własności państwowej. Ale nie doprowadziły one do tego, by u nas szczególnie chroniono własność, tylko do tego, że u tych, którzy zarządzali mieniem ogólnonarodowym, rodziła się beztroska i bezczynność. Tak twierdzi bardzo wielu przedstawicieli polskiej cywilistyki.</u>
          <u xml:id="u-485.4" who="#WalerianPańko">Stąd tak zdecydowane stanowisko większości, aby odejść od różnicowania ochrony własności i powiedzieć: nauczmy się chronić własność, własność w ogóle jako prawo.</u>
          <u xml:id="u-485.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-485.6" who="#WalerianPańko">A nie pod pozorem fasadowych sformułowań Konstytucji i szczególnych gwarancji dla mienia ogólnonarodowego tworzyć sytuację, w której ci, którym w zarząd dano tę własność, mogą beztrosko pozostawać często przez wieledziesiąt lat przy przedsiębiorstwach państwowych mimo tego że właśnie była szczególna zasada ochrony własności państwowej wyłączająca zasiedzenie. Ktoś posiadając grunty nie miał prawa zasiedzenia, ale np. zarządca nie obawiał się, bo była taka szczególna zasada.</u>
          <u xml:id="u-485.7" who="#WalerianPańko">Proszę państwa, muszę powiedzieć, że ze zdziwieniem słucham niektórych stwierdzeń, które np. powiadają: przed wojną był taki zapis. Ale przed wojną własność państwowa dotyczyła w znacznej części tzw. własności publicznej, tzn. tej własności, która służyła zadaniom publicznym. U nas własność państwowa, również nieruchomości, ma w ogromnej przewadze charakter własności takiej... przecież przedsiębiorstwa państwowe czy inne podmioty państwowe gospodarują nie na tej własności, która ma charakter własności publicznej, która wiąże się z wykonywaniem zadań publicznych. To jest, być może, prawnicza dysputa, którą ja teraz rozpoczynam, ale Konstytucja nie jest tylko deklaracją polityczną. Jest również i będzie w przyszłości podstawą różnorakich rozwiązań w ustawodawstwie zwykłym.</u>
          <u xml:id="u-485.8" who="#WalerianPańko">Jeżeli my wczoraj uchwaliliśmy całą serię ustaw o ogromnej wadze politycznej i gospodarczej, to zastanówmy się, czy uchylając rozdz. 1 i 2 powinniśmy — oprócz gwarancji własności jako prawe, podstawowego, dającego podstawę ładu gospodarczego — stwarzać szczególne gwarancje dla pewnych form własności? Nauczmy się chronić każdą własność. W wielu ustawodawstwach na święcie, gdzie własność państwowa istnieje również, nie ma szczególnej ochrony własności państwowej. Jest natomiast często wyróżniona własność publiczna, która może należeć zarówno do państwa, jak i do jednostek samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-485.9" who="#WalerianPańko">Twierdzę, że jeżeli my — i o tym mówiła pani posłanka Suchocka — uchyliliśmy 1 i 2 rozdz., to uchyliliśmy to po to, by zlikwidować podstawowe bariery dla nowego ładu politycznego i gospodarczego. I nie jest powiedziane, że w przyszłej Konstytucji, kiedy będzie już samorząd terytorialny, kiedy będzie własność komunalna, nie powiemy, iż te części własności mienia państwowego i komunalnego, które służą zadaniom publicznym, podlegają szczególnej ochronie.</u>
          <u xml:id="u-485.10" who="#WalerianPańko">Natomiast nie ma powodów, aby szczególną ochroną obejmować tę część mienia państwowego, która ma — jak mówi się w światowej nauce prawa — normalny charakter mienia komercyjnego. Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-485.11" who="#WalerianPańko">Proszę państwa, z prawdziwą przykrością słyszę tu te demagogiczne głosy, iż nie można ochronić mienia ogólnonarodowego bez konstytucyjnego zapisu o szczególnej ochronie. Można i należy. Właśnie dzisiaj należałoby o tym pomyśleć, kiedy tworzą się różnego rodzaju spółki. Ale to może i powinno robić ustawodawstwo zwykłe. W Konstytucji zaś nie idźmy drugi raz na eksperyment typów i form własności, na różnicowanie i preferowanie ochrony, bo to się naprawdę niczym dobrym nie skończyło. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-485.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-486">
          <u xml:id="u-486.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-486.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-487">
          <u xml:id="u-487.0" who="#MariannaBorawska">Przed południem cytowałam z Konstytucji kwietniowej 1935 r. dokładne sformułowania, bo wydawało mi się, że odczucia społeczne są pełne niepokoju. Świadczyły o tym wypowiedzi w poprzednich choćby dyskusjach. Pochodzę z województwa słupskiego, tam mieszkam i tam bardzo często odczuwa się niepokój przed wyprzedażą domów, przed wyprzedażą ziemi. I właśnie w tym kontekście wydawało mi się rzeczą oczywistą i słuszną powołanie się na konstytucję kwietniową i jej zapis, że ziemia jako jedno z najważniejszych „bogactw narodu i państwa nie może być przedmiotem nieograniczonego obrotu”.</u>
          <u xml:id="u-487.1" who="#MariannaBorawska">Podkreślałam to, mając na uwadze konieczność zapewnienia poczucia stabilności i zapewnienia interesu ochrony dobra narodowego. Nie używałam tutaj słowa „państwowego”, jako syntezy takich działań, które nie staną w sprzeczności z interesami narodu. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-487.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-488">
          <u xml:id="u-488.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-488.1" who="#TadeuszFiszbach">Było zgłoszenie, proszę bardzo — poseł Kazimierz Ujazdowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-489">
          <u xml:id="u-489.0" who="#KazimierzUjazdowski">Pani Marszałku! Wysoka Izbo! Słyszę szmer, będę więc mówił bardzo krótko. Chcę wyjaśnić jedno pojęcie prawne. Z dyskusji o ewentualnym rozszerzeniu zapisu o partiach politycznych zrozumiałem, że na niektórych ławach istniała obawa, iż bez tego zapisu nie można np. mieć osobowości prawnej. Nie. Osobowość prawną można mieć — jeżeli to zmienimy za tydzień czy za dwa, jeżeli wpłynie taki projekt, bo nie wpłynął — dosłownie zmieniając jeden punkt art. 36 kc. Rozszerzenie tutaj jakiekolwiek zapisu o partiach politycznych nie ma wpływu na osobowość prawną, bo to jest jeden przepis zawarty Kodeksie cywilnym, podpunkt art. 36. Mówię to po to, żebyśmy nie mylili pojęć, że jak tu nie porozszerzamy, to Bóg wie co.</u>
          <u xml:id="u-489.1" who="#KazimierzUjazdowski">Druga sprawa. Nie mam nic przeciwko temu, żeby jak najszybciej Sejm zaczął rozważać ustawę o partiach politycznych. Ale pamiętajmy, że jeżeli do Konstytucji nawsadzamy 10 przepisów o partiach politycznych, a Sejm nie uchwali żadnej ustawy o partiach, to jak ta Konstytucja będzie wyglądała. Najpierw uchwalmy ustawę o partiach politycznych, a potem rozszerzajmy. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-489.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-490">
          <u xml:id="u-490.0" who="#TadeuszFiszbach">Poseł Henryk Wujec, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-491">
          <u xml:id="u-491.0" who="#HenrykWujec">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Argumentacje przedstawione przez posła Sekułę i przez posła Ujazdowskiego mnie osobiście przekonały. Nie wiem, czy przekonały innych członków mojego klubu. Wobec tego proponowałbym — to jest formalna propozycja — żeby art. 4 maksymalnie uprościć i po prostu zapisać go tak — zamiast pkt 1 i 2 zostawić tylko art. 4 „Grupy obywateli mogą tworzyć partie polityczne”. To wystarczy, żeby partie polityczne mogły powstawać w sposób dowolny. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-492">
          <u xml:id="u-492.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-492.1" who="#TadeuszFiszbach">Zapytuję, czy jeszcze ktoś z obywateli posłów...? Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-493">
          <u xml:id="u-493.0" who="#RyszardBartosz">Obywatelu Marszałku! Panie Prezydencie! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Zdecydowałem się zabrać głos po tej fali oklasków i replik. Ale ja chcę mówić o innej sprawie. Mianowicie pragnę Wysokiej Izbie zwrócić uwagę na pewien zbieg okoliczności. Otóż dzisiejsza debata poświęcona sprawom konstytucyjnym odbywa się dokładnie w 334 rocznicę konfederacji tyszowieckiej, a więc wydarzenia, które 334 lata temu, obok obrony Jasnej Góry, było przełomem w potopie szwedzkim. Wówczas sytuacja państwa polskiego i narodu polskiego na pewno była dużo trudniejsza i gorsza niż obecnie. A mimo to ówcześni Polacy, mimo dzielących ich różnic, potrafili zjednoczyć się i ówczesne państwo wydobyć z upadku i z kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-493.1" who="#RyszardBartosz">To, co dzisiaj się dzieje, właśnie w polskim parlamencie, zmierza do przywrócenia historycznej nazwy. Jeszcze chciałem powiedzieć jedną rzecz. — Joachim Lelewel, wybitny patriota, prawie 200 lat po tamtym wydarzeniu powiedział, że konfederacja była sumieniem narodu i po niej wnet wszyscy doznali, że Polska żyje w całości. A dlaczego tak było? Bo brali w niej udział przedstawiciele wszystkich stanów — hetmani, magnateria, szlachta, mieszczanie i chłopi.</u>
          <u xml:id="u-493.2" who="#RyszardBartosz">Dzisiaj prymas Glemp powiedział na spotkaniu z członkami obu izb parlamentu, że jesteśmy reprezentantami narodu. I dlatego to wszystko — przywrócenie naszemu państwu historycznej nazwy Rzeczpospolita Polska, nałożenie korony naszemu orłowi, to wszystko, co się dzieje w obecności prezydenta — stanowi pewien symbol całości Polski, do której dążymy.</u>
          <u xml:id="u-493.3" who="#RyszardBartosz">Słowo w sprawie polemik, które dotyczą własności. Zdaniem wnioskodawców dotyczy to zakazu sprzedawania polskiej ziemi obcym, cudzoziemcom. l o to chodzi. Cały więc wywód mojego poprzednika o własności był po prostu niezrozumieniem tej kwestii. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-493.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-494">
          <u xml:id="u-494.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-494.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo poseł Jan Sroczyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-495">
          <u xml:id="u-495.0" who="#JanSroczyński">Panie Prezydencie! Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W tej merytorycznej, bardzo głębokiej i nacechowanej troską dyskusji konfrontacyjnie zabrzmiał głos pana posła Rokity, w pięknym skądinąd przemówieniu. I dlatego nie mogę powstrzymać się od repliki.</u>
          <u xml:id="u-495.1" who="#JanSroczyński">Panie pośle, zapewniam pana, że wśród posłów siedzących po lewej stronie ław poselskich są tacy, i jest ich wielu, którzy walczyli o ojczyznę, którzy walczyli we wrześniu 1939 r., którzy walczyli w czasie okupacji i w czasie Powstania Warszawskiego. Pan jest zbyt młody, żeby o tym w pełni sądzić. Dlatego muszę zaprotestować przeciwko pańskim insynuacjom, które obrażają tych, którzy nie szczędzili życia i krwi, a którym droga jest Polska i którym drogie są jej symbole, w tym orzeł w koronie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-495.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-496">
          <u xml:id="u-496.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-497">
          <u xml:id="u-497.0" who="#AnnaDynowska">Ja także chciałem wystąpić ad vocem przemówienia pana posła Rokity. Tak się składa, że jesteśmy rówieśnikami. Chciałam mu wyrazić wyrazy głębokiego współczucia, że o tak wielkiej dla każdego Polaka wartości, jak przywiązanie do tradycyjnego godła Rzeczypospolitej, jakim jest orzeł w koronie, dowiedział się dopiero w wieku dojrzałym.</u>
          <u xml:id="u-497.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-497.2" who="#AnnaDynowska">Ja i moi rówieśnicy byliśmy już w rodzinie od najmłodszych lat przywiązywani do tej wartości i bardzo bym prosiła, żeby do enumeratywnie wyliczonej tu przez pana posła liczby organizacji uprawnionych do zgłoszenia tego wniosku dodać moją babcię oraz wszystkie babcie w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-497.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-498">
          <u xml:id="u-498.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-498.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę panią marszałek Olgę Krzyżanowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-499">
          <u xml:id="u-499.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie Posłanki, Panowie Posłowie! Padło tu dzisiaj z tej trybuny wiele słów na temat tak ważnej sprawy, nad którą dzisiaj obradujemy. Głęboka jest troska nas wszystkich, żeby to, co próbujemy zmienić w Konstytucji, było rozsądne, rzeczowe, zgodne z polską tradycją i pasowało do tego, co się w tej chwili w Polsce zmieniło i zmienia.</u>
          <u xml:id="u-499.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Natomiast nastrój, który w tej chwili sami wprowadziliśmy, chyba powadze tej chwili nie odpowiada. Apelowałabym więc do nas wszystkich, żebyśmy wrócili do rzeczowej dyskusji o Konstytucji. To jest nasze zadanie. Które z tych punktów uważamy, że są do przyjęcia, które z tych poprawek zasługują na przegłosowanie na tak, które na nie. To jest naszym zadaniem, a nie wypominanie sobie krzywd, bo na wypominaniu moglibyśmy spędzić nie tylko długie godziny, ale długie dni.</u>
          <u xml:id="u-499.2" who="#OlgaKrzyżanowska">I tu zwracam się do lewej połowy sali. To co państwo reprezentujecie, dla wielu z nas jest to rzeczywiście wypominanie długich i dramatycznych lat i przejść. Tylko wydaje mi się, że nie dzisiaj jest na to czas. Dzisiaj jest czas na rzeczową dyskusję o Konstytucji, którą mamy uchwalić.</u>
          <u xml:id="u-499.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Zwracam się więc do wszystkich z prośbą, żebyśmy do tej rzeczowej dyskusji wrócili. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-499.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-500">
          <u xml:id="u-500.0" who="#TadeuszFiszbach">Czy są zgłoszenia z sali do dyskusji na tematy, o których traktuje nasze posiedzenie?</u>
          <u xml:id="u-500.1" who="#TadeuszFiszbach">Jeśli nie, to poproszę wiceministra zdrowia, pana prof. Strzembosza.</u>
          <u xml:id="u-500.2" who="#TadeuszFiszbach">Przepraszam, wiceministra sprawiedliwości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-501">
          <u xml:id="u-501.0" who="#AdamStrzembosz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pan marszałek pomylił się mówiąc, że reprezentuję Ministerstwo Zdrowia. Otóż muszę powiedzieć, że prokuratorzy, z którymi rozmawiałem, chętnie by przeszli nawet do Ministerstwa Zdrowia, byleby nie być w tak niezręcznej sytuacji, w jakiej obecnie się znaleźli.</u>
          <u xml:id="u-501.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-501.2" who="#AdamStrzembosz">Pani poseł Chojnacka powiedziała, że w czasie obrad okrągłego stołu ustalono, iż prokuratura będzie podlegać Sejmowi. Tak się składa, że przy okrągłym stole reprezentowałem właśnie tę stronę, która domagała się włączenia prokuratury nie do Sejmu, a do Ministerstwa Sprawiedliwości, chociaż wówczas ministrem sprawiedliwości nie był przedstawiciel tej koalicji, która jest na tej sali. Chodziło zatem o sprawy merytoryczne, a nie o jakieś okazjonalne interesy, które miały być spełnione.</u>
          <u xml:id="u-501.3" who="#AdamStrzembosz">Zresztą strona — wówczas zwana koalicyjno-rządową — odmówiła temu żądaniu i do takich uzgodnień nie doszło. I było to dość jasne. Po drugiej stronie siedział pan wiceminister Czubiński, dawny prokurator generalny, i pan wiceprokurator, zastępca prokuratora generalnego, pan Hipolit Starszak, dawny szef biura śledczego MSW.</u>
          <u xml:id="u-501.4" who="#AdamStrzembosz">Mówię o tym, ponieważ jest to bardzo charakterystyczny związek między tymi dwoma instytucjami. Jeżeli jeszcze weźmie się pod uwagę, iż w czasie obrad okrągłego stołu nadal istniała taka sytuacja, że każdorazowy komendant wojewódzki czy stołeczny MO był członkiem egzekutywy, natomiast prokurator, powiedzmy w Warszawie prokurator Papierz, był jedynie członkiem plenum. To było zupełnie jasne, kto komu podlegał.</u>
          <u xml:id="u-501.5" who="#AdamStrzembosz">Pewnie teraz tego rodzaju podległości nie ma, w każdym razie tak sformalizowanej, ale rzeczywista więź, rzeczywista podległość jest. Kiedy niedawno miałem wykład w Lublinie, zwróciła się do mnie grupa prokuratorów — zresztą najpierw powiedziała to publicznie — że dopóki nie wyjdziemy z tego układu, który obecnie panuje, nie będziemy w stanie sprawować jakiegokolwiek nadzoru nad śledztwem czy dochodzeniem, nad czynnościami milicji obywatelskiej, ponieważ faktycznie to my podlegamy wyższym oficerom milicji, a szczególnie oficerom bezpieczeństwa. Tak to zostało określone.</u>
          <u xml:id="u-501.6" who="#AdamStrzembosz">I skoro taki stan rzeczy się ukształtował, to rzeczywiście, jeżeli już trzeba podlegać, to naprawdę lepiej pod Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej, pod resort zupełnie niezależny od Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które ma te różne więzi i personalne, i faktyczne, uniemożliwiające prokuraturze wykonywanie jej podstawowych zadań.</u>
          <u xml:id="u-501.7" who="#AdamStrzembosz">Pamiętajmy, że prokurator ma obecnie bardzo daleko idące uprawnienia sądu, ponieważ może warunkowo umorzyć postępowanie. Gdybyście państwo przyjrzeli się, komu, jak i na jakich zasadach umarza się postępowanie, toby państwu włosy stanęły na głowie.</u>
          <u xml:id="u-501.8" who="#AdamStrzembosz">Otóż mnie się wydaje, że nie ma możliwości powierzenia Sejmowi czy jakiemukolwiek organowi, który nie prowadzi konkretnej polityki karnej, który nie ma takich czy innych analiz, które pozwalają na położenie nacisku na takie czy inne kategorie spraw, i który nie podlega politycznie nikomu. Gdyby prokuratura podlegała Sejmowi, to znaczy bardzo szerokiej instytucji, która nie posiada wyspecjalizowanego aparatu nadzorczego, a również aparatu, który steruje działaniem prokuratury, to przecież podlegałaby pewnemu ciału, które ten nadzór nad nim sprawowałoby zupełnie fikcyjnie. Taka fikcja byłaby oczywiście bardzo wygodna. Więc gdybym był prokuratorem generalnym, to bym prawdopodobnie też o taką fikcję zabiegał, a z interesem społecznym niewiele by to miało wspólnego.</u>
          <u xml:id="u-501.9" who="#AdamStrzembosz">Trzeba nareszcie sobie powiedzieć, że obecny układ prawny doprowadził do tego, że sądy otrzymują cały pakiet na poziomie światowym, już nie europejskim, pełną gwarancję niezawisłości, które powodują, że minister sprawiedliwości, ponad ustaleniami okrągłego stołu, wyrzekł się szeregu uprawnień, które jeszcze przy okrągłym stole miał zagwarantowane, które powodują, że naprawdę ani minister sprawiedliwości, ani żaden ośrodek polityczny, ani żaden organ nie mają najmniejszego wpływu na karierę sędziego, na jego uposażenie, na pełnienie przez niego różnych stanowisk godnych i zaszczytnych. Ten układ pozwala, by przed tym naprawdę niezawisłym sędzią stanął prokurator, który będzie jawnie, w sposób procesowo określony, publicznie znany, w interesie rządu, w interesie państwa starał się wywrzeć w taki lub w inny sposób wpływ na orzecznictwo sądowe. Czy mu się to uda i w jakim zakresie, to już będzie zależało od argumentów, które będą dla sądu przekonujące, a nie od układów czy nacisków, które dziś są już zresztą niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-501.10" who="#AdamStrzembosz">Dlatego też z całym przekonaniem — a nie dlatego że akurat znalazłem się w Ministerstwie Sprawiedliwości — wiedząc, że wymaga tego praworządność w tym kraju, opowiadam się gorąco za przekazaniem prokuratury ministrowi sprawiedliwości, który z tego narzędzia podległego nie tylko kontroli społecznej, ale politycznej, również kontroli Wysokiego Sejmu — poprzez kontrolę rządu i kontrolę jego ministerstwa — zrobi właściwy użytek. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-501.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-502">
          <u xml:id="u-502.0" who="#TadeuszFiszbach">Czy ktoś z obywateli posłów chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-502.1" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, poseł Geremek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-503">
          <u xml:id="u-503.0" who="#BronisławGeremek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Tak się składa, że większość z nas w tej sali dokonuje pewnego terminu w parlamencie. Jesteśmy ludźmi nowymi i może tak właśnie trzeba spojrzeć na tę grę, która się tu dokonuje, grę, która jest trochę grą niekiedy do kamery, niekiedy między jedną stroną sali a drugą stroną sali. No tak, rzeczywiście pojawia się czasem irytacja wobec tego trochę neofickiego zapału w przywracaniu znaków i rzeczywistości, której naród chce. No to dobrze. Bo to jest pewne zobowiązanie, zobowiązanie na przyszłość, zobowiązanie takiego właśnie zmieniania rzeczywistości, żeby odpowiadało ono temu przywiązaniu do symboli.</u>
          <u xml:id="u-503.1" who="#BronisławGeremek">Z tej drugiej strony pojawia się czasem poczucie nieco kombatanckie. Bo myśmy rzeczywiście i Rzeczypospolitą, i koronę na głowie orła to w celach przykładaliśmy i nosiliśmy. Bo kombatantów też się rozlicza. Mamy świadomość rozliczania z tej odpowiedzialności, którą wzięliśmy, bierzemy i jesteśmy świadomi, bo byliśmy świadomi tego ryzyka.</u>
          <u xml:id="u-503.2" who="#BronisławGeremek">W chwili, gdy podejmujemy decyzję dotyczącą ustawy zasadniczej, nie apeluję o to, żebyśmy myśleli tak samo, bo nie możemy myśleć tak samo. Tylko ażeby to poczucie odniesienia do dobra narodu, dobra kraju, które nam wszystkim tutaj w pewnych momentach i życia własnego, i życia tego parlamentu przyświecało, żeby to odwołanie w takim momencie, gdy myślimy o zmianach niezbędnych w Konstytucji, żeby ono się pojawiło. I żeby właśnie w pełnej powadze głosując nad poprawkami, zmianami, ale przede wszystkim podejmując decyzje o zmianie głównej, która powinna dziś nastąpić, o dostosowaniu Konstytucji do życia naszego państwa, naszego kraju u kresu tego roku, żeby takie poczucie odpowiedzialności było. Nie śmiem tego apelu kierować ani do Wysokiej Izby, ani do każdego z tu obecnych. Ten apel kieruję do siebie samego i mam poczucie, że każdy z nas tu obecnych ma prawo, a może i obowiązek w pewnych chwilach takiego właśnie apelu do siebie samego wysłuchać. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-503.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-504">
          <u xml:id="u-504.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-504.1" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze jest jedno zgłoszenie. Ile zgłoszeń w ogóle do dyskusji? Jest jeszcze jedno, tak?</u>
          <u xml:id="u-504.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-505">
          <u xml:id="u-505.0" who="#RomanNorbert">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jeżeli wydaje się przekonywające podporządkowanie prokuratury Ministerstwu Sprawiedliwości, to budzi we mnie wątpliwość, czy minister sprawiedliwości mą być jednocześnie prokuratorem generalnym. Wydawało mi się, że minister sprawiedliwości powinien czuwać nad sprawiedliwym funkcjonowaniem wszystkich służb związanych z tą profesją, a jeżeli łączymy w jednej osobie dwie funkcje, czyżby sam siebie miał jednocześnie nadzorować? Proszę Ministerstwo Sprawiedliwości o wyjaśnienie tych wątpliwości. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-506">
          <u xml:id="u-506.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-506.1" who="#TadeuszFiszbach">Pan minister sprawiedliwości prof. Strzembosz zechciałby odpowiedzieć na to zapytanie? Proszę? Przepraszam, jest również minister. Zapraszam do wypowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-507">
          <u xml:id="u-507.0" who="#AleksanderBentkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Proszę Państwa! Nie wiem dlaczego ustawicznie utożsamiacie Ministerstwo Sprawiedliwości z instytucją, która ma nadzorować i wymiar sprawiedliwości, i sądy, i prokuraturę. Pan minister Strzembosz bardzo wyraźnie powiedział, że sądy są zupełnie niezależne, są usytuowane przy prezydencie, poza Ministerstwem Sprawiedliwości. Natomiast prokuratura ma być, istotnie, narzędziem rządu we właściwym wykonywaniu prawa, stosowaniu prawa, prawa karnego. Tak to należy przyjmować.</u>
          <u xml:id="u-507.1" who="#AleksanderBentkowski">Ponadto, zawsze tak było, że było to tylko połączenie nominalne, po prostu żeby nie stwarzać dwuwładzy w jednym resorcie. I to w zasadzie tylko do tego się sprowadza. Wyobrażam to sobie w ten sposób, że prokuratura będzie departamentem w Ministerstwie Sprawiedliwości. Tylko departamentem. Trudno sobie państwu wyobrazić tę olbrzymią instytucję prokuratury sprowadzoną do departamentu. Ale wydaje mi się, że dla dobra wymiaru sprawiedliwości należy w ten sposób usytuować prokuraturę. Chodzi o to, żeby zajęła się ona tym, czym powinna, a więc ściganiem przestępstw, nadzorem nad śledztwami. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-507.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-508">
          <u xml:id="u-508.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-508.1" who="#TadeuszFiszbach">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-508.2" who="#TadeuszFiszbach">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-508.3" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła sprawozdawcę Hannę Suchocką o przedstawienie kolejnych kwestii.</u>
          <u xml:id="u-508.4" who="#TadeuszFiszbach">Pozwolę sobie przypomnieć, że zgodnie z art. 106 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Sejm może uchwalić zmianę Konstytucji jedynie większością co najmniej 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-508.5" who="#TadeuszFiszbach">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział wymagana liczba posłów.</u>
          <u xml:id="u-508.6" who="#TadeuszFiszbach">Zgodnie z art. 78 ust. 3 regulaminu Sejmu, w przypadku zmiany Konstytucji marszałek Sejmu zarządza obliczanie głosów przez sekretarzy Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-508.7" who="#TadeuszFiszbach">W tej chwili zajmiemy się każdą sprawą przedstawioną w konkretnych propozycjach wniosków.</u>
          <u xml:id="u-508.8" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-509">
          <u xml:id="u-509.0" who="#HannaSuchocka">Zanim przejdziemy do głosowania poszczególnych wniosków zgłoszonych przez posłów, chciałam przedstawić kilka informacji o charakterze czysto redakcyjnym. Tempo prac komisji i Biura Prawnego spowodowało, że pewne rzeczy umknęły naszej uwadze, tzn. zostały nieprecyzyjnie zapisane.</u>
          <u xml:id="u-509.1" who="#HannaSuchocka">Proponujemy zatem, żeby w pkt 11 na str. 3, zamiast liczby pojedynczej „projekt” — użyć słowa „projekty”.</u>
          <u xml:id="u-509.2" who="#HannaSuchocka">Następnie w pkt 12 w art. 30 trzeba dopisać ustęp drugi.</u>
          <u xml:id="u-509.3" who="#HannaSuchocka">W art. 59...</u>
          <u xml:id="u-509.4" who="#komentarz">(Głosy z sali: Trochę wolniej.)</u>
          <u xml:id="u-509.5" who="#HannaSuchocka">Przepraszam. Jeszcze raz. Dobrze. Ja sama też przeoczyłam, ponieważ miałam źle ułożone strony. Więc zaczynamy od poprawki 8 na str. 2.</u>
          <u xml:id="u-509.6" who="#HannaSuchocka">Skoro dokonujemy skreśleń nazwy „Polska Rzeczpospolita Ludowa”, powinna ona również ulec skreśleniu w tytule rozdziału X. A zatem w ostatniej linii, w której są wymienione liczby, należy wpisać za art. 93 ust. 1, a przed art. 103, w tytule rozdziału X. Są to techniczne zmiany, Biuro Prawne naniesie to.</u>
          <u xml:id="u-509.7" who="#HannaSuchocka">Następnie str. 3, poprawka 11...</u>
          <u xml:id="u-509.8" who="#komentarz">(Wicemarszałek Tadeusz Fiszbach: Przepraszam panią poseł, to są już zmiany szczegółowe?)</u>
          <u xml:id="u-509.9" who="#HannaSuchocka">Nie, to są jeszcze techniczne.</u>
          <u xml:id="u-509.10" who="#komentarz">(Wicemarszałek Tadeusz Fiszbach: Jeśli techniczne, proszę. Bo chciałbym po technicznych powołać zespół sekretarzy do liczenia głosów.)</u>
          <u xml:id="u-509.11" who="#HannaSuchocka">Oczywiście. To są techniczne, tylko informacyjne. Żeby była jasność.</u>
          <u xml:id="u-509.12" who="#HannaSuchocka">Właśnie ten wyraz w liczbie pojedynczej: „projekt” należy zastąpić słowem „projekty”, bo tam chodzi jednak o projekty i budżetu, i planów finansowych.</u>
          <u xml:id="u-509.13" who="#HannaSuchocka">Następnie poprawka 12: w art. 30 dopisać ust. 2, żeby to nie budziło wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-509.14" who="#HannaSuchocka">W poprawce 15, w art. 59 dopisać ust. 4. Również na str. 4 w art. 4 odesłanie musi być w tekście ust. 1 do art. 3, a nie do art. 2.</u>
          <u xml:id="u-509.15" who="#HannaSuchocka">To są zmiany drobne, ale gwoli informacji podaję je. To tyle uwag technicznych. Teraz byśmy przeszli do poprawek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-510">
          <u xml:id="u-510.0" who="#TadeuszFiszbach">To są techniczne, tak? Chciałbym w tej chwili przypomnieć Wysokiej Izbie, iż głosujemy jedynie przez podniesienie ręki, bez użycia urządzenia do obliczania głosów.</u>
          <u xml:id="u-510.1" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym prosić posłów sekretarzy: Annę Dynowską, Jacka Piechotę, Waldemara Pawlaka, Adama Grabowieckiego, Edwarda Mȕllera, Marka Rutkowskiego, aby po zarządzeniu głosowania dokonali obliczenia głosów we właściwych sektorach.</u>
          <u xml:id="u-510.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę równocześnie posłów sekretarzy — Ziemowita Gawskiego i Romualdę Matusiak — o obliczenie wyników głosowania. Bardzo proszę posła sprawozdawcę o przedstawianie w kolejności wniosków zgłoszonych w debacie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-511">
          <u xml:id="u-511.0" who="#HannaSuchocka">Proszę państwa, jesteśmy w o tyle trudnej sytuacji, że jednak chciałabym to zrobić już obecnie, bez przerwy. Muszę zatem decyzję podejmować sama, bez Komisji Ustawodawczej i decydować, w którym miejscu należy te poprawki wpisywać. Wnioski były przez posłów zgłaszających składane na kartkach. Więc sądzę, że jest to możliwe.</u>
          <u xml:id="u-511.1" who="#HannaSuchocka">Zatem do nas należy wybór miejsca na umieszczenie pierwszej poprawki zgłoszonej przez panią poseł Kempkę. W tym momencie działam tylko jako poseł sprawozdawca. Nie mogę więc przedstawiać żadnych argumentów „za” ani „przeciw”. Jest to dosyć trudna sytuacja, ale, niestety, taka jest dola sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-511.2" who="#HannaSuchocka">Proponowałabym, żeby tę poprawkę, jeśli Wysoka Izba zechce ją przyjąć, umieścić po art. 4, bo ona logicznie by się tam mieściła, po obecnym art. 4. I w tej obecnej wersji proponowalibyśmy ją jako art. 4a.</u>
          <u xml:id="u-511.3" who="#HannaSuchocka">Poprawka brzmi w ten sposób, czytam tekst pozostawiony mi przez panią poseł Kempkę:</u>
          <u xml:id="u-511.4" who="#HannaSuchocka">„Ust. 1 — w trosce o rozwój narodu”, tzn. „Rzeczpospolita Polska, pkt 1 — w trosce o rozwój narodu otacza opieką rodzinę, macierzyństwo i wychowanie młodego pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-511.5" who="#HannaSuchocka">Pkt 2 — dba o stan zdrowotny społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-511.6" who="#HannaSuchocka">Pkt 3 — zapewnia wszechstronny rozwój oświaty, nauki i kultury narodowej”.</u>
          <u xml:id="u-511.7" who="#HannaSuchocka">Koniec pierwszej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-512">
          <u xml:id="u-512.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-512.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawki — proszę o podniesienie ręki, a posłów sekretarzy o obliczenie głosów.</u>
          <u xml:id="u-512.2" who="#komentarz">(Następuje obliczenie głosów)</u>
          <u xml:id="u-512.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Proszę o trzymanie rąk celem dokładnego obliczenia. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-512.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-512.5" who="#TadeuszFiszbach">Podaję wyniki głosowania nad poprawką poseł Doroty Kempki.</u>
          <u xml:id="u-512.6" who="#TadeuszFiszbach">W głosowaniu wzięło udział 390 posłów.</u>
          <u xml:id="u-512.7" who="#TadeuszFiszbach">Większość 2/3 stanowi 260.</u>
          <u xml:id="u-512.8" who="#TadeuszFiszbach">Za poprawką głosowało 177 posłów.</u>
          <u xml:id="u-512.9" who="#TadeuszFiszbach">Przeciw głosowało 189 posłów.</u>
          <u xml:id="u-512.10" who="#TadeuszFiszbach">Wstrzymało się od głosowania 24 posłów.</u>
          <u xml:id="u-512.11" who="#TadeuszFiszbach">Poprawka została przez Wysoką Izbę oddalona.</u>
          <u xml:id="u-512.12" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o kolejną poprawkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-513">
          <u xml:id="u-513.0" who="#HannaSuchocka">Proszę Państwa, muszę prosić o wybaczenie, ale w tym nawale pomyliłam się. W tym sensie pomyliłam się, że najpierw zaproponowałam głosowanie art. 4 a, zamiast art. 4, dotyczącego partii politycznych. Ale możemy do niego wrócić, bo nic się na razie nie stało.</u>
          <u xml:id="u-513.1" who="#HannaSuchocka">Gdy idzie o art. 4, to mamy sytuację o tyle skomplikowaną, że zostały zgłoszone 3 wnioski. Wszyscy posłowie podtrzymują swoje wnioski, nikt się z nich nie wycofał.</u>
          <u xml:id="u-513.2" who="#HannaSuchocka">Zatem przypomnę. Wniosek najdalej idący jest wnioskiem zgłoszonym przez pana posła Wujca, albowiem wniosek ten proponuje zarówno skreślenie ust. 2 obecnego art. 4, jak i zmianę ust. 1. Przypomnę treść tego wniosku: „Partie polityczne tworzone są przez obywateli na zasadach dobrowolności”.</u>
          <u xml:id="u-513.3" who="#HannaSuchocka">To jest wniosek posła Wujca. Proponuję, żeby ten wniosek jako najdalej idący przegłosować najpierw. Czy państwo chcecie znać wszystkie wnioski?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-514">
          <u xml:id="u-514.0" who="#TeresaMalczewska">Jeżeli dobrze słyszałam, to pan Henryk Wujec inaczej zaprezentował ten wniosek. Uprzejmie proszę o powtórzenie go w takim brzmieniu.</u>
          <u xml:id="u-514.1" who="#komentarz">(Poseł Hanna Suchocka: Mam tu tekst.)</u>
          <u xml:id="u-514.2" who="#TeresaMalczewska">Nie, przepraszam najmocniej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-515">
          <u xml:id="u-515.0" who="#HannaSuchocka">To proszę. Poseł Wujec zgłosił to w takiej formie: „Grupy obywateli mogą tworzyć partie polityczne”.</u>
          <u xml:id="u-515.1" who="#komentarz">(Poseł Teresa Malczewska: Znaczy, który wniosek pan poseł podtrzymuje?)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-516">
          <u xml:id="u-516.0" who="#HenrykWujec">Wyjaśnię. Faktycznie powiedziałem: „grupy obywateli mogą tworzyć partie polityczne”. Ale tak zgłoszony wniosek byłby w innym rozdziale, nie dotyczyłby art. 4, bo art. 4 dotyczy struktury politycznej. Później, konsultując to z posłem sprawozdawcą, złożyłem wniosek pod tytułem: „partie polityczne tworzone są przez obywateli na zasadach dobrowolności”. Chodziło o to, żeby to było w rozdziale dotyczącym art. 4. Bo jeżeli mój wniosek pierwszy: „grupy obywateli mogą tworzyć partie polityczne”, może być w tym punkcie, to ja go oczywiście nie zmieniam. Chodzi o to, żeby był w tym art. 4. To chodziło o względy formalne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-517">
          <u xml:id="u-517.0" who="#HannaSuchocka">Przepraszam bardzo, panie pośle, musi się pan zdecydować. Ja muszę wiedzieć, co mam referować. Dostaję co innego do ręki, a co innego jest mówione z mównicy, więc dlatego chcę wiedzieć, który.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-518">
          <u xml:id="u-518.0" who="#HenrykWujec">Oczywiście tak, żeby to było zgodne z rozdziałem tym, który jest w art. 4. Podtrzymuję więc wniosek złożony na piśmie, żeby nie było żadnych formalnych przeciwwskazań, żeby to było w tym miejscu. „Partie polityczne tworzone są przez obywateli na zasadach dobrowolności”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-519">
          <u xml:id="u-519.0" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym przypomnieć, że posłowie mniej lub bardziej dokładnie formułowali swoje wnioski, ale mieli prawo pisemnie i precyzyjnie określić swoje intencje.</u>
          <u xml:id="u-519.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-519.2" who="#komentarz">(Poseł Hanna Suchocka: Oczywiście, oczywiście.)</u>
          <u xml:id="u-519.3" who="#TadeuszFiszbach">To dotyczy zresztą wszystkich posłów.</u>
          <u xml:id="u-519.4" who="#TadeuszFiszbach">Bardzo proszę. Rozumiem, że poddamy pod głosowanie poprawkę posła Henryka Wujca.</u>
          <u xml:id="u-519.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za jej przyjęciem — proszę o podniesienie ręki. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-519.6" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-519.7" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-519.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-519.9" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam wyniki głosowania nad poprawką zgłoszoną przez posła Wujca.</u>
          <u xml:id="u-519.10" who="#TadeuszFiszbach">W głosowaniu wzięło udział 359 posłów.</u>
          <u xml:id="u-519.11" who="#TadeuszFiszbach">Większość 2/3 stanowi 239 posłów.</u>
          <u xml:id="u-519.12" who="#TadeuszFiszbach">Za poprawką głosowało 145 posłów.</u>
          <u xml:id="u-519.13" who="#TadeuszFiszbach">Przeciw głosowało 199 posłów.</u>
          <u xml:id="u-519.14" who="#TadeuszFiszbach">Wstrzymało się od głosowania 15 posłów.</u>
          <u xml:id="u-519.15" who="#TadeuszFiszbach">Poprawka posła Henryka Wujca została przez Wysoką Izbę oddalona.</u>
          <u xml:id="u-519.16" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o kolejny wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-520">
          <u xml:id="u-520.0" who="#HannaSuchocka">Kolejny wniosek, proszę Wysokiej Izby. Wniosek pana posła Łopuszańskiego jako kolejny najdalej idący wniosek. Pan poseł Łopuszański zgłosił propozycję skreślenia ust. 2 w obecnym art. 4. Ust. 2 art. 4 mówi o możliwości orzekania przez Trybunał Konstytucyjny o sprzeczności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-521">
          <u xml:id="u-521.0" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-521.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawki posła Jana Łopuszańskiego — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-521.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-521.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-521.4" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam wyniki głosowania nad poprawką zgłoszoną przez posła Łopuszańskiego.</u>
          <u xml:id="u-521.5" who="#TadeuszFiszbach">W głosowaniu wzięło udział 394 posłów.</u>
          <u xml:id="u-521.6" who="#TadeuszFiszbach">Większość 2/3 stanowi 263 posłów.</u>
          <u xml:id="u-521.7" who="#TadeuszFiszbach">Za poprawką głosowało 139 posłów.</u>
          <u xml:id="u-521.8" who="#TadeuszFiszbach">Przeciw głosowało 221 posłów.</u>
          <u xml:id="u-521.9" who="#TadeuszFiszbach">Wstrzymało się od głosowania 34 posłów.</u>
          <u xml:id="u-521.10" who="#TadeuszFiszbach">Poprawka przez Wysoką Izbę nie została zaakceptowana.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-522">
          <u xml:id="u-522.0" who="#HannaSuchocka">Przechodzimy do trzeciego i ostatniego wniosku dotyczącego art. 4.</u>
          <u xml:id="u-522.1" who="#HannaSuchocka">Jest to wniosek zgłoszony przez pana posła Sekułę, ażeby w ust. 2 art. 4, bo tak rozumiem wniosek pana posła, zmienić kolejność. W ust. 2 art. 4 zapisać: „Zasady tworzenia, finansowania oraz gospodarowania majątkiem partii politycznych określa ustawa”. Natomiast dotychczasowy ust. 2 otrzymałby oznaczenie ust. 3. To jest ta poprawka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-523">
          <u xml:id="u-523.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-523.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-523.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawki? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-523.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-523.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-523.5" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam wyniki głosowania nad poprawką zgłoszoną przez posła Ireneusza Sekułę.</u>
          <u xml:id="u-523.6" who="#TadeuszFiszbach">W głosowaniu wzięło udział 382 posłów.</u>
          <u xml:id="u-523.7" who="#TadeuszFiszbach">Większość 2/3 stanowi 255 posłów.</u>
          <u xml:id="u-523.8" who="#TadeuszFiszbach">Za poprawką głosowało 200 posłów.</u>
          <u xml:id="u-523.9" who="#TadeuszFiszbach">Przeciw głosowało 168 posłów.</u>
          <u xml:id="u-523.10" who="#TadeuszFiszbach">Wstrzymało się od głosowania 14 posłów.</u>
          <u xml:id="u-523.11" who="#TadeuszFiszbach">Poprawka została przez Wysoką Izbę oddalona.</u>
          <u xml:id="u-523.12" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o kolejne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-524">
          <u xml:id="u-524.0" who="#HannaSuchocka">Zatem został wniosek komisji.</u>
          <u xml:id="u-524.1" who="#HannaSuchocka">Przechodzimy w tym momencie do art. 5. Jest to propozycja zaprezentowana też przez pana posła Sekułę dokonania pewnej zmiany redakcyjnej tego artykułu. Oczywiście artykuł był pisany na gorąco, były różne propozycje. Nie wiem, czy zaproponowana zmiana będzie najszczęśliwsza. Proponuję tego typu wersję:</u>
          <u xml:id="u-524.2" who="#HannaSuchocka">„Rzeczpospolita Polska gwarantuje udział samorządu terytorialnego w sprawowaniu władzy oraz swobodę w działalności innych form samorządu”.</u>
          <u xml:id="u-524.3" who="#HannaSuchocka">Czy ta propozycja jest do zaakceptowania?</u>
          <u xml:id="u-524.4" who="#HannaSuchocka">Zatem: „Rzeczpospolita Polska gwarantuje...”, zamiast słów: „opiera się na zasadzie”, „...gwarantuje udział samorządu terytorialnego w sprawowaniu władzy oraz swobodę działalności innych form samorządu”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-525">
          <u xml:id="u-525.0" who="#TadeuszFiszbach">Taka jest propozycja?</u>
          <u xml:id="u-525.1" who="#komentarz">(Poseł Hanna Suchocka: Taka jest propozycja.)</u>
          <u xml:id="u-525.2" who="#TadeuszFiszbach">Żeby głosować też nad tym, czy uznać jako... Czy byłaby zgoda Wysokiej Izby na przyjęcie tej redakcji?</u>
          <u xml:id="u-525.3" who="#TadeuszFiszbach">Poseł wnioskodawca zgadza się? Tak. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-525.4" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o kolejną poprawkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-526">
          <u xml:id="u-526.0" who="#HannaSuchocka">Kolejny wniosek dotyczy problemów własności. W toku dyskusji padło kilka wniosków. Bardzo proszę posłów, którzy te wnioski składali, o pilne śledzenie, ponieważ na kartce mam wersje dosyć luźne i mogę popełnić błąd przy czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-526.1" who="#HannaSuchocka">Pierwszy wniosek dotyczył ochrony mienia ogólnonarodowego. Proponuję, żeby te wnioski były umieszczone w art. 7, w obecnej wersji ust. 2. Pierwszy ustęp dotyczy w ogóle ochrony własności, a drugi ustęp dotyczyłby szczególnej formy jednej z własności.</u>
          <u xml:id="u-526.2" who="#HannaSuchocka">Zatem wniosek pierwszy. Czytam: „Mienie ogólnonarodowe, a w szczególności złoża mineralne, grunty państwowe, wody, lasy państwowe, podlega szczególnej trosce i opiece państwa”.</u>
          <u xml:id="u-526.3" who="#HannaSuchocka">Jeszcze raz? „Podlegają”, tak? Przepraszam, czytam na gorąco podany wniosek. Sądzę, że była koncepcja tego typu, że „mienie ogólnonarodowe podlega”. A zatem to „podlega” ma się odnosić do mienia, ale nie będziemy robić rozbioru gramatycznego. Chodzi w tym momencie o zasadę.</u>
          <u xml:id="u-526.4" who="#HannaSuchocka">Czy wniosek, co do istoty swojej, tak był sformułowany? Zatem taki jest wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-527">
          <u xml:id="u-527.0" who="#TadeuszFiszbach">Wnioskodawcy zgadzają się ze sposobem ujęcia wniosku? Tak?</u>
          <u xml:id="u-527.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-527.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawki, zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-527.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-527.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-527.5" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam wyniki głosowania.</u>
          <u xml:id="u-527.6" who="#TadeuszFiszbach">W głosowaniu wzięło udział 365 posłów.</u>
          <u xml:id="u-527.7" who="#TadeuszFiszbach">Większość 2/3 stanowi 243 posłów.</u>
          <u xml:id="u-527.8" who="#TadeuszFiszbach">Za poprawką głosowało 134 posłów.</u>
          <u xml:id="u-527.9" who="#TadeuszFiszbach">Przeciw głosowało 194 posłów.</u>
          <u xml:id="u-527.10" who="#TadeuszFiszbach">Wstrzymało się od głosowania 37 posłów.</u>
          <u xml:id="u-527.11" who="#TadeuszFiszbach">Poprawka nie została przez Wysoką Izbę zaakceptowana.</u>
          <u xml:id="u-527.12" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o kolejny wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-528">
          <u xml:id="u-528.0" who="#HannaSuchocka">Kolejny wniosek należałoby również — jak sądzę — umieścić w art. 7 lub w art. 7a. Jest to kwestia redakcyjna i w zależności od tego, czy wniosek przejdzie, zadecydujemy.</u>
          <u xml:id="u-528.1" who="#HannaSuchocka">Chciałam tylko przypomnieć, że jest to wniosek, którego treść jest tak określona: „Sprzedaż ziemi i lasów cudzoziemcom podlega pełnej kontroli ze strony państwa”.</u>
          <u xml:id="u-528.2" who="#HannaSuchocka">Jestem posłem sprawozdawcą, ale pozwolę sobie na jedną drobną uwagę. Ta ochrona jest zapewniona wszechstronnie w ustawie i w sposób daleko szerszy. W tym momencie zapisanie tego w Konstytucji... nie jest to materia o charakterze konstytucyjnym.</u>
          <u xml:id="u-528.3" who="#HannaSuchocka">Czy pan poseł sprawozdawca podtrzymuje swój wniosek? Przepraszam — wnioskodawca, już mi się myli. Nie pamiętam, który z panów posłów wniósł ten wniosek. Podtrzymuje pan ten wniosek?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-529">
          <u xml:id="u-529.0" who="#MieczysławCzerniawski">Tak, podtrzymuję. Z króciutką interpretacją. Dosłownie jedno zdanie.</u>
          <u xml:id="u-529.1" who="#MieczysławCzerniawski">Wysoka Izbo! Mnie chodzi o ideę, aby właśnie w najwyższym akcie, jakim jest Konstytucja, zapisać pełną kontrolę państwa nad sprzedażą ziemi i lasów. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-530">
          <u xml:id="u-530.0" who="#HannaSuchocka">Proponuję zatem, żeby ten wniosek był zapisany — jeśli przejdzie — w art. 7a, a nie w art. 7, bo jest on jednak rodzajowo inny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-531">
          <u xml:id="u-531.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo, kto jest za przyjęciem poprawki, zechce podnieść rękę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-531.1" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-531.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-531.3" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam wyniki głosowania.</u>
          <u xml:id="u-531.4" who="#TadeuszFiszbach">W głosowaniu wzięło udział 362 posłów.</u>
          <u xml:id="u-531.5" who="#TadeuszFiszbach">Większość 2/3 stanowi 241 posłów.</u>
          <u xml:id="u-531.6" who="#TadeuszFiszbach">Za poprawką głosowało 149 posłów.</u>
          <u xml:id="u-531.7" who="#TadeuszFiszbach">Przeciw głosowało 183 posłów.</u>
          <u xml:id="u-531.8" who="#TadeuszFiszbach">Wstrzymało się od głosowania 30 posłów.</u>
          <u xml:id="u-531.9" who="#TadeuszFiszbach">Poprawka przez Wysoką Izbę nie została zaakceptowana.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-532">
          <u xml:id="u-532.0" who="#HannaSuchocka">Jeżeli idzie o złożone kartki, to sądzę, że do art. 7 nie mam innych wniosków. Zatem przechodzimy do art. 64, a zatem artykułu dotyczącego prokuratury. Zgłoszony został w toku dzisiejszej debaty wniosek przez panią poseł Chojnacką, przypominam jego brzmienie. Art. 64. Pani poseł Chojnacka proponuje utrzymać ust. 1, natomiast w miejsce ust. 2 zapisać: „prokuratura podlega Sejmowi”. A w miejsce ust. 3 „prokuratura generalnego powołuje i odwołuje Sejm”. Mam jedno pytanie, czy pani proponuje skreślenie obecnego ust. 3, czy przesunięcie go jako ust. 4, odesłanie do ustawy, szczegółowej regulacji? Słucham? Przesunąć. Czyli dotychczasowy ust. 3 otrzymałby oznaczenie ust. 4.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-533">
          <u xml:id="u-533.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-533.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-533.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawki? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-533.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-533.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-533.5" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam wyniki głosowania.</u>
          <u xml:id="u-533.6" who="#TadeuszFiszbach">W głosowaniu wzięło udział 365 posłów.</u>
          <u xml:id="u-533.7" who="#TadeuszFiszbach">Większość 2/3 stanowi 243 posłów.</u>
          <u xml:id="u-533.8" who="#TadeuszFiszbach">Za poprawką głosowało 103 posłów.</u>
          <u xml:id="u-533.9" who="#TadeuszFiszbach">Przeciw głosowało 236 posłów.</u>
          <u xml:id="u-533.10" who="#TadeuszFiszbach">Wstrzymało się od głosowania 26 posłów.</u>
          <u xml:id="u-533.11" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izba nie przyjęła proponowanej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-533.12" who="#TadeuszFiszbach">Proszę o kolejny wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-534">
          <u xml:id="u-534.0" who="#HannaSuchocka">Zatem pozostaje nam ostatni wniosek zgłoszony w toku dzisiejszej debaty. Był to wniosek zgłoszony przez posła Czesława Kurzajewskiego, dotyczący art. 85 Konstytucji. Poseł Kurzajewski proponuje, ażeby w art. 85 ostatnią część tego artykułu, od słów: „są szkołą obywatelskiej aktywności i zaangażowania w budowie społeczeństwa socjalistycznego”, zastąpić ostatnią część — zamiast „w budowie społeczeństwa socjalistycznego” — „w budowie społeczeństwa obywatelskiego”. A zatem zastąpienie słowa „socjalistyczny” słowem „obywatelski”. Tak rozumiem wniosek posła Kurzajewskiego.</u>
          <u xml:id="u-534.1" who="#HannaSuchocka">Po prostu skreślenie słów „społeczeństwa socjalistycznego” i zastąpienie słowami: „społeczeństwa obywatelskiego”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-535">
          <u xml:id="u-535.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-535.1" who="#TadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-535.2" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawki? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-535.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-535.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-535.5" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam wyniki głosowania.</u>
          <u xml:id="u-535.6" who="#TadeuszFiszbach">W głosowaniu wzięło udział 368 posłów.</u>
          <u xml:id="u-535.7" who="#TadeuszFiszbach">Większość 2/3 stanowi 245 posłów.</u>
          <u xml:id="u-535.8" who="#TadeuszFiszbach">Za poprawką głosowało 341 posłów.</u>
          <u xml:id="u-535.9" who="#TadeuszFiszbach">Przeciw głosowało 3.</u>
          <u xml:id="u-535.10" who="#TadeuszFiszbach">Wstrzymało się od głosowania 24 posłów.</u>
          <u xml:id="u-535.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-535.12" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izba zaakceptowała poprawkę. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-535.13" who="#TadeuszFiszbach">To są wszystkie poprawki?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-536">
          <u xml:id="u-536.0" who="#HannaSuchocka">Tak, to są wszystkie poprawki, które zostały zgłoszone do tego projektu ustawy. Natomiast są jeszcze dwie sprawy, na które zwrócono mi uwagę w toku naszej dyskusji. Pierwsza, że w art. 103, tzn. w poprawce 18, nie może być zapisane, że „godłem jest wizerunek orła białego z koroną w czerwonym polu”, tylko „w koronie w czerwonym polu”. To jest jedna zmiana.</u>
          <u xml:id="u-536.1" who="#HannaSuchocka">I druga, że w art. 4... Biuro Prawne zwróciło nam na to uwagę. W art. 4, na str. 4, w drugiej linii, po słowie „blankietach”, należy dopisać także „oraz nadawane ordery i odznaczenia”. To jest oczywiście logiczne, wypadło w toku przepisywania.</u>
          <u xml:id="u-536.2" who="#HannaSuchocka">To tyle. Więcej wniosków nie trafiło do moich rąk. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-537">
          <u xml:id="u-537.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-537.1" who="#TadeuszFiszbach">Sprzeciwów w tej sprawie nie ma.</u>
          <u xml:id="u-537.2" who="#TadeuszFiszbach">Przyjmujemy zatem.</u>
          <u xml:id="u-537.3" who="#TadeuszFiszbach">Był jeszcze jeden wniosek formalny, nie wiążący się z zasadniczą problematyką naszego posiedzenia, mianowicie zgłoszony przez posła Ireneusza Skubisa z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”. Dotyczył on, aby na najbliższym posiedzeniu Sejmu w styczniu — poseł wskazał datę 18 stycznia, wstępnie jest ona wskazana — zamiast ordynacji wyborczej podjąć ustawę o partiach politycznych. Tak to odczytałem. Prosiłbym o włączenie urządzenia liczącego głosy.</u>
          <u xml:id="u-537.4" who="#TadeuszFiszbach">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-538">
          <u xml:id="u-538.0" who="#JuliuszBraun">Jest to wniosek dotyczący porządku obrad, a w tej sprawie decyduje Prezydium Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-539">
          <u xml:id="u-539.0" who="#TadeuszFiszbach">Tak też my siałem, ale wyjaśniono mi, że jeśli na forum obrad plenarnych Sejmu jeden z posłów zgłasza wniosek formalny, Wysoka Izba powinna się do sprawy odnieść w głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-539.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-539.2" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo. Jeszcze są dwa zgłoszenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-540">
          <u xml:id="u-540.0" who="#EdwardRzepka">Proponowałbym skończyć najpierw sprawę Konstytucji, a potem przejść do drugiego tematu.</u>
          <u xml:id="u-540.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-541">
          <u xml:id="u-541.0" who="#TadeuszFiszbach">Dobrze, oczywiście przychylimy się do tej propozycji. Ja tylko miałem na uwadze to, iż chciałbym zapowiedzieć półgodzinną przerwę i... Są takie zgłoszenia ze strony klubów. Natomiast poseł zabierający głos w dyskusji, zgłosił ten wniosek w tej części obrad.</u>
          <u xml:id="u-541.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-541.2" who="#TadeuszFiszbach">Było jeszcze jedno zgłoszenie. Poseł nie podtrzymuje zgłoszenia. Proponuję, abyśmy przegłosowali ten wniosek.</u>
          <u xml:id="u-541.3" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem proponowanego przez posła Skubisa wniosku — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-541.4" who="#TadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-541.5" who="#TadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-541.6" who="#TadeuszFiszbach">Wniosek zgłoszony przez posła Ireneusza Skubisa został przez Wysoką Izbę zaakceptowany.</u>
          <u xml:id="u-541.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-541.8" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-542">
          <u xml:id="u-542.0" who="#TeresaDobielińskaEliszewska">Niezależnie od tego, że myśmy ten wniosek przegłosowali pozytywnie, to proszę łaskawie o sprawdzenie w porządku obrad 18 i 19 stycznia, czy w ogóle w porządku obrad jest ustawa o ordynacji wyborczej. Bo o ile pamiętam — ja nie mam w tej chwili porządku obrad — to w ogóle nie ma takiego punktu. Wobec tego nie ma czego zamieniać.</u>
          <u xml:id="u-542.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-543">
          <u xml:id="u-543.0" who="#TadeuszFiszbach">Proszę sprawdzić tę sprawę. Proszę bardzo, ja pamiętam, że było.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-544">
          <u xml:id="u-544.0" who="#JózefWójcik">Rozumiem to w ten sposób — zresztą pan marszałek był łaskaw przed chwilą tak wyrazić — że termin 18 i 19 jest terminem orientacyjnym, którym jeszcze może zająć się Prezydium Sejmu, łącznie z Konwentem. Jeśli to będzie dwa tygodnie później, prawdopodobnie nie przeszkodzi. Natomiast chciałem przypomnieć — jeśli dobrze pamiętam — to jednak w toku spotkania Konwentu Seniorów ordynacja wyborcza była wymieniona jako punkt najbliższych posiedzeń Sejmu, tzn. orientacyjnie 18–19 lub na kolejnym posiedzeniu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-545">
          <u xml:id="u-545.0" who="#TadeuszFiszbach">Wniosek przegłosowaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-545.1" who="#TadeuszFiszbach">Sprawa ta była rozpatrywana — obok Prezydium Sejmu — także przez Konwent Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-545.2" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Zgodnie z prośbą zgłoszoną przez kilka klubów, chciałbym ogłosić przerwę. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-546">
          <u xml:id="u-546.0" who="#TadeuszBień">Chciałbym zgłosić wniosek formalny. Tadeusz Bień.</u>
          <u xml:id="u-546.1" who="#TadeuszBień">Wysoki Sejmie! Ja uważam, że ponieważ przegłosowano wszystkie poprawki, więc nie ma sensu zarządzania przerwy. Proponowałbym, żeby przeprowadzić do końca głosowanie nad Konstytucją.</u>
          <u xml:id="u-546.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-547">
          <u xml:id="u-547.0" who="#TadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-547.1" who="#TadeuszFiszbach">Poinformowano mnie, że jeden z klubów zrezygnował z przerwy — Obywatelski Klub Parlamentarny.</u>
          <u xml:id="u-547.2" who="#TadeuszFiszbach">Chciałbym pozostałych przewodniczących klubów zapytać, czy możemy skrócić przerwę do kilkunastu minut.</u>
          <u xml:id="u-547.3" who="#komentarz">(Ogólne poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-547.4" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo. Klub Poselski PSL rezygnuje.</u>
          <u xml:id="u-547.5" who="#komentarz">(Głos z sali: Rezygnujemy.)</u>
          <u xml:id="u-547.6" who="#TadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! To jest poważna sprawa. Przewodniczący klubu taką potrzebę widzi dla dobra sprawy, więc myślę, że powinniśmy przyjąć tę propozycję kilkunastominutowej przerwy. Jednak trzy godziny obrady trwają. W dobrej myśli zamiar ten popieram. Jeśli wniosek formalny będzie, to oczywiście będziemy głosowali, ale myślę, że 15 minut przerwy wystarczy klubowi. Był wniosek formalny?</u>
          <u xml:id="u-547.7" who="#komentarz">(Poseł Tadeusz Bień: Wniosek formalny był.)</u>
          <u xml:id="u-547.8" who="#TadeuszFiszbach">Chwileczkę, rozpoczniemy niepotrzebną dyskusję. Klub widzi taką potrzebę, jest to poważna sprawa, trzeba wyjść naprzeciw.</u>
          <u xml:id="u-547.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-547.10" who="#TadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-548">
          <u xml:id="u-548.0" who="#TadeuszBień">Panie Marszałku! Wycofuję wniosek z uwagi na przedstawioną przez pana argumentację. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-549">
          <u xml:id="u-549.0" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam 20-minutową przerwę. Wystarczy.</u>
          <u xml:id="u-549.1" who="#TadeuszFiszbach">Jeszcze komunikaty. Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-550">
          <u xml:id="u-550.0" who="#ZiemowitGawski">Chciałbym jeszcze podać komunikaty. A mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-550.1" who="#ZiemowitGawski">— 15 minut po zakończeniu obrad Sejmu odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji: Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w sali nr 106.</u>
          <u xml:id="u-550.2" who="#ZiemowitGawski">Oraz drugi komunikat:</u>
          <u xml:id="u-550.3" who="#ZiemowitGawski">— bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy odbędzie się zebranie Klubu Poselskiego PZPR w sali 106.</u>
          <u xml:id="u-550.4" who="#ZiemowitGawski">I OKP. Już podaję. Zebranie OKP po ogłoszeniu przerwy w sali 118. Czyli podtrzymują panowie przerwę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-551">
          <u xml:id="u-551.0" who="#TadeuszFiszbach">Ogłaszam przerwę.</u>
          <u xml:id="u-551.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 22 min. 05 do godz. 22 min. 30)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-552">
          <u xml:id="u-552.0" who="#MikołajKozakiewicz">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-552.1" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę o zajmowanie miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-552.2" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc na sali posiedzeń w celu obliczenia głosów w poszczególnych sektorach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-553">
          <u xml:id="u-553.0" who="#RomanNiegosz">Ponieważ zostało ogłoszone 20 minut, a przerwa się przedłużyła, wobec tego proszę poczekać, aż się posłowie zejdą.</u>
          <u xml:id="u-553.1" who="#komentarz">(Marszałek: Przepraszam bardzo, nie zrozumiałem pańskiej interwencji.)</u>
          <u xml:id="u-553.2" who="#RomanNiegosz">Ponieważ przerwa się przedłużyła — miała trwać 20 minut — nie ma wszystkich posłów na sali, wobec tego proszę poczekać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-554">
          <u xml:id="u-554.0" who="#MikołajKozakiewicz">Może wykorzystamy to czekanie i udzielimy głosu panu prof. Orzechowskiemu, który podobno prosił o głos. Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-554.1" who="#MikołajKozakiewicz">Słucham? Dobrze, czekamy na pełną salę.</u>
          <u xml:id="u-554.2" who="#MikołajKozakiewicz">W moim przekonaniu sala już jest pełna.</u>
          <u xml:id="u-554.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-555">
          <u xml:id="u-555.0" who="#MarianOrzechowski">Panie Marszałku! Panie Prezydencie! Panie Premierze! Wysoka Izbo! Emocje towarzyszące dyskusji nad nowelizacją Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej mamy, jak myślę, za sobą. Emocje stopniowo opadają. Los poprawek do projektu wniesionego przez Komisję Ustawodawczą został rozstrzygnięty.</u>
          <u xml:id="u-555.1" who="#MarianOrzechowski">Mam tylko pewne uczucie niedosytu, także i swoistego ubolewania, że np. lekarze głosowali przeciwko ochronie zdrowia jako powinności państwa, profesorowie i nauczyciele przeciwko rozwojowi nauki i oświaty jako powinności państwa, a rolnicy przeciwko ochronie dobra ogólnonarodowego niezbywalnego, jakim są ziemia i lasy. Mam nadzieję jednak, że potrafią wytłumaczyć to swoim wyborcom. Ja będę miał z tym poważne kłopoty.</u>
          <u xml:id="u-555.2" who="#komentarz">(Poseł Adam Michnik: A członkowie partii przeciwko zasadzie dobrowolności przynależności do partii.)</u>
          <u xml:id="u-555.3" who="#MarianOrzechowski">Dobrze. To myślę, że łatwiej wytłumaczymy. Mam także nadzieję, że sprawy, które dzisiaj zostały przez Izbę odsunięte, znajdą właściwy wyraz w nowej, pełnej Konstytucji, a do prac nad nią wkrótce przystąpimy. Ale przed nami akt decydujący: głosowanie nad projektem ustawy o zmianie Konstytucji. Dlatego też chciałem złożyć oświadczenie w imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-555.4" who="#MarianOrzechowski">Zmiana, której za chwilę dokonamy, jest niezmiernie ważnym, ale dopiero pierwszym etapem prac nad nową Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Rzeczypospolitej demokratycznej, praworządnej, niepodległej i samorządnej, której najwyższym suwerenem jest naród.</u>
          <u xml:id="u-555.5" who="#MarianOrzechowski">Następnym etapem tej pracy będzie działalność Komisji Konstytucyjnej. Sądzimy, że powinna ona swoje inauguracyjne posiedzenie, panie pośle, odbyć już w pierwszym miesiącu nowego roku. Komisja Konstytucyjna powinna także pracować jak cały Sejm przy otwartej kurtynie — jawnie i otwarcie, prezentując szeroko, najszerzej, jak to tylko jest możliwe, tok swoich prac i ustaleń społeczeństwu.</u>
          <u xml:id="u-555.6" who="#MarianOrzechowski">Jednocześnie Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej ponownie oświadcza, że uważa za konieczne rozpatrzenie przez Wysoką Izbę projektów ustaw o partiach politycznych. Jesteśmy gotowi — jako jedni z trzech autorów projektów — do wszelkich konstruktywnych kompromisów i porozumień w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-555.7" who="#MarianOrzechowski">My, posłowie z Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, tak jak i posłowie innych klubów, mamy świadomość, że dokonywana dziś nowelizacja Konstytucji naszego państwa oznacza zmianę bardzo głęboką. Oznacza zmianę wielu istotnych elementów ustroju politycznego i gospodarczego naszego państwa. Mamy także świadomość, że jest to jeszcze zmiana ciągle niepełna, że Izba stoi przed zadaniem kompleksowego formułowania nowych podstaw ustrojowych Rzeczypospolitej w całej jej złożoności, zgodnie z rzeczywistymi dążeniami narodu.</u>
          <u xml:id="u-555.8" who="#MarianOrzechowski">Dlatego też jako klub opowiadamy się za tym — zapisaliśmy to także w naszej deklaracji polityczno-programowej przyjętej parę tygodni temu — by proces tworzenia nowej Konstytucji miał charakter w pełni demokratyczny. Powinien dokonywać się w powszechnej dyskusji społecznej, a także w odpowiedniej chwili powinny być użyte takie instrumenty prawne, jak referendum powszechne, rozstrzygające o niektórych bardzo istotnych sprawach związanych z ustrojem politycznym i gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-555.9" who="#MarianOrzechowski">Jako klub poselski pragniemy z całą mocą podkreślić, że dążyć będziemy do tego, aby kształt ustrojowy Rzeczypospolitej Polskiej wyrastał ze spożytkowania tak bardzo dziś realnej szansy kształtowania losu naszej narodowej wspólnoty wedle własnego wymiaru, wedle własnego kształtu, wedle własnego cywilizacyjnego rozwoju. Sądzę, że jak nigdy mamy taką szansę, nie patrząc i nie kopiując ani tego, co na Wschodzie, ani tego, co na Zachodzie.</u>
          <u xml:id="u-555.10" who="#MarianOrzechowski">Mamy szansę stworzenia czy wejścia na własną drogę cywilizacyjnego rozwoju, która zespoli nasze narodowe i historyczne doświadczenia jako państwa i narodu z osiągnięciami materialnymi i duchowymi cywilizacji europejskiej oraz wartościami nowoczesnego, demokratycznego socjalizmu, którego reprezentantami i rzecznikami czujemy się tu wszyscy, 168 posłów Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-555.11" who="#MarianOrzechowski">Panie Marszałku! Panie Prezydencie! Panie Premierze! W tym przekonaniu Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej będzie głosować za przyjęciem nowelizacji Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Ustawodawczą. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-555.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-556">
          <u xml:id="u-556.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-556.1" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania całości projektu ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-556.2" who="#MikołajKozakiewicz">Jeszcze raz proszę posłów sekretarzy o zajęcie swoich miejsc na sali.</u>
          <u xml:id="u-556.3" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę obywateli posłów o trzymanie podniesionych rąk przez cały czas, umożliwiając posłom sekretarzom obliczenie głosów.</u>
          <u xml:id="u-556.4" who="#MikołajKozakiewicz">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-556.5" who="#MikołajKozakiewicz">Kto z obywateli posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Ustawodawczą, wraz z przyjętą poprawką i poprawkami zgłoszonymi przez poseł sprawozdawcę — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-556.6" who="#MikołajKozakiewicz">Kto jest przeciw? Proszę podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-556.7" who="#MikołajKozakiewicz">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-556.8" who="#MikołajKozakiewicz">Ogłaszam wyniki głosowania.</u>
          <u xml:id="u-556.9" who="#MikołajKozakiewicz">W głosowaniu wzięło udział 386 posłów.</u>
          <u xml:id="u-556.10" who="#MikołajKozakiewicz">Większość 2/3 wynosi 257.</u>
          <u xml:id="u-556.11" who="#MikołajKozakiewicz">Za projektem głosowało 374.</u>
          <u xml:id="u-556.12" who="#MikołajKozakiewicz">Przeciw 1.</u>
          <u xml:id="u-556.13" who="#MikołajKozakiewicz">Wstrzymało się od głosowania 11.</u>
          <u xml:id="u-556.14" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
          <u xml:id="u-556.15" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
          <u xml:id="u-556.16" who="#komentarz">(Odśpiewanie hymnu narodowego)</u>
          <u xml:id="u-556.17" who="#MikołajKozakiewicz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-556.18" who="#MikołajKozakiewicz">Na tym kończymy 17 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-556.19" who="#MikołajKozakiewicz">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych. O terminie następnego posiedzenia zostaną obywatele posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-556.20" who="#MikołajKozakiewicz">Wysoki Sejmie! Oto zamykamy rok 1989. Był to rok zbyt brzemienny w skutki i wydarzenia, aby go w pełni ocenić. W tym niezwyczajnym roku, zdarzyły się w Polsce rzeczy, które do niedawna uchodziły za niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-556.21" who="#MikołajKozakiewicz">Marzec–kwiecień — obrady okrągłego stołu, legalizacja „Solidarności”, czerwiec — wybory do Sejmu i Senatu, lipiec — wybory prezydenta, wrzesień — wybór pierwszego we Wschodniej Europie niekomunistycznego rządu Tadeusza Mazowieckiego.</u>
          <u xml:id="u-556.22" who="#MikołajKozakiewicz">Ale na 460 posłów, tylko 38 miało doświadczenie wcześniejszej pracy w Sejmie. Na 100 senatorów — 3. Cóż dziwnego, że wszyscy popełnialiśmy błędy. Cóż dziwnego, że dzięki telewizji także zachowanie posłów, ich ubiór i język, zwłaszcza w pierwszym okresie, budziły nieraz obiekcje i krytykę. Przecież posłowie dopiero stopniowo uczyli się nowych ról, poznawali parlament, poznawali rząd. Przecież uczyli się swych nowych ról i prezydent, i marszałkowie Sejmu i Senatu, i przewodniczący komisji. Ten proces nie został jeszcze — jak dotąd — zakończony. On trwa.</u>
          <u xml:id="u-556.23" who="#MikołajKozakiewicz">Ale jakże wiele — mimo to — już zmieniło się w Sejmie, a co ważniejsze, jak wiele zmieniło się w Polsce. Nikt dokładnie nie wie jeszcze, jaki będzie ostateczny obraz kraju w niezbyt odległej przyszłości. Każdy jednak wierzy, że nie będzie on podobny do wizerunku, jaki istniał w przeszłości.</u>
          <u xml:id="u-556.24" who="#MikołajKozakiewicz">Z drugiej strony — wielu jednak jest wśród nas takich, którzy pragną, aby nie wyrzucać za burtę całego dorobku przeszłości. Stąd tak liczne dyskusje. Ustawy, które Sejm wczoraj i dzisiaj zatwierdził, zmieniają wszak system społeczno-ekonomiczny kraju. Polska, która stanie się w wyniku tych ustaw, będzie całkowicie inną Polską. Musimy zdawać sobie z tego sprawę. Stało się dzisiaj coś przełomowego. Nie wiem, czy wszyscy sobie w pełni to uświadamiamy.</u>
          <u xml:id="u-556.25" who="#MikołajKozakiewicz">Obywatele Posłowie! Prezydium Sejmu raz po raz zmusza posłów do pracy ponad siły.</u>
          <u xml:id="u-556.26" who="#MikołajKozakiewicz">Bywało, że Sejm pracował w niedzielę. Przepraszam, iż zdarzało się zwoływać Sejm w trybie nagłym, zaledwie w 12 godzin po poprzednim posiedzeniu. A komisje, zwłaszcza Komisja Ustawodawcza oraz Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, pracowały non stop pod nieludzkim obciążeniem. Wiedzieliśmy, iż to będzie trudny Sejm, ale nie wiedzieliśmy, jak dalece trudny i ile zażąda od nas pracy. Posłowie nie mieli ani jednego dnia urlopu.</u>
          <u xml:id="u-556.27" who="#MikołajKozakiewicz">W czasie 6 miesięcy istnienia Sejmu X kadencji odbyliśmy 17 posiedzeń plenarnych, które wypełniły w sumie 31 dni pracy w tej sali. A to oznaczało wykonanie dwuletniej normy dla Sejmu poprzedniego, IX kadencji.</u>
          <u xml:id="u-556.28" who="#MikołajKozakiewicz">Pracowaliśmy tak, bo inaczej pracować nie moglibyśmy, toteż posłowie i poszczególne komisje — choć pisali do mnie listy, nadsyłali protesty — pracowali. Pragnę im za to podziękować gorąco i serdecznie, bo tylko dzięki takiej pracy ponad siły i ponad wszelkie normy możemy bieżący rok zakończyć z poczuciem, że swój obowiązek wobec wyborców spełniliśmy zgodnie z ich oczekiwaniami.</u>
          <u xml:id="u-556.29" who="#MikołajKozakiewicz">Zwielokrotniona praca posłów odbijała się oczywiście na pracy Kancelarii Sejmu, która pracowała, obsługując tak aktywny Sejm ciągle w maksymalnym obciążeniu. Dziękuję więc pracownikom Kancelarii Sejmu, a także całej obsłudze Sejmu — hotelu sejmowego, restauracji — za oddanie i cierpliwe znoszenie niedogodności pracy wywołanej znacznie aktywniejszą działalnością Sejmu X kadencji.</u>
          <u xml:id="u-556.30" who="#MikołajKozakiewicz">Wysoki Sejmie! Miniony 1989 r. był jednak rokiem znamiennym i liczącym się nie tylko w Polsce, ale i w wielu innych częściach Europy Wschodniej. W 6 miesięcy po polskim okrągłym stole upadł w NRD mur berliński, zaczął się nie napisany jeszcze do końca nowy rozdział w historii tego kraju. W 7 miesięcy od naszego okrągłego stołu, po krótkim okresie niepokojów, na trudną drogę demokracji wkroczyła Czechosłowacja. Wreszcie, w ostatnich dniach wybuchła Rumunia, zrzucając siłą jarzmo totalitarnego systemu, który jeszcze nie tak dawno wydawał się nienaruszalny i niewzruszony.</u>
          <u xml:id="u-556.31" who="#MikołajKozakiewicz">Tragedią narodu rumuńskiego było to, że w odróżnieniu od innych krajów proces ten zaszedł tam tak gwałtownie i krwawo, z nie znaną jeszcze dokładnie wielotysięczną liczbą ofiar. Udzielamy Rumunii, na miarę naszych możliwości, pomocy, życząc jej, aby odzyskała pełną wolność.</u>
          <u xml:id="u-556.32" who="#MikołajKozakiewicz">A przecież na tym nie koniec. Pierwsze podmuchy wolności zaznaczyły się w drugiej połowie tego roku w Bułgarii. Cała Europa Wschodnia w tym przedziwnym 1989 r. podlegała przemianom, gdyż i Węgry, i ZSRR znacznie wcześniej weszły na drogę pierestrojki.</u>
          <u xml:id="u-556.33" who="#MikołajKozakiewicz">W wyniku tego procesu, w sposób specyficzny dla każdego kraju, zaczyna się wyłaniać nowy kształt przyszłości. Podkreślamy, że ten proces zaczął się właśnie w Polsce 10 lat temu. I choć niektórzy zagraniczni dziennikarze używają w swych komentarzach sportowego zwrotu, kto i o ile nas wyprzedził, trzeba powiedzieć, iż Polska jest obecnie jednym z najbardziej ustabilizowanych krajów Europy Wschodniej. Stało się to możliwe dzięki mądrości polskich przywódców, a zwrot premiera o odkreśleniu grubą kreską przeszłości stał się wytyczną także większości dyskusji toczonych w tej sali sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-556.34" who="#MikołajKozakiewicz">Była w osiągnięciu tego stanu duża zasługa Wasza, obywatele posłowie, zasługa ducha demokracji, który potrafiliście do tego gmachu wprowadzić. Najbardziej lapidarnie zaopiniował bowiem demokrację historyczny już prezydent Czechosłowacji Tomasz Masaryk, stwierdzając po prostu: „że demokracja polega na dyskusji. A zaczyna się ona w tym momencie, gdy ludzie, lecz także ich rządy, partie i klasy społeczne w wyborze dróg działania kierują się wyłącznie siłą argumentów przemawiających za jakimś rozwiązaniem, a nie z góry przyjętymi arbitralnymi założeniami i samowolą, która może prowadzić do aktów przemocy”. Tej dyskusji obecnie w Sejmie nie brak. Powiedzmy prawdę — czasami jest jej aż za dużo. Towarzyszyła ona także przedwczoraj, wczoraj i dzisiaj przy uchwalaniu tych kilkunastu aktów prawnych, towarzyszyła ona zmianie Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-556.35" who="#MikołajKozakiewicz">Było to możliwe dzięki temu, iż znakomita większość posłów uznała zasadę osiągania porozumienia w sprawach spornych, zanim trafiają na plenum Sejmu, że kierują się przy tym nie partyjnym czy klasowym interesem, lecz nadrzędnym dobrem kraju.</u>
          <u xml:id="u-556.36" who="#MikołajKozakiewicz">Zacytowałem przed chwilą Masaryka. Chcę w związku z tym przypomnieć, że gdy we wrześniu tego roku, bardzo niedawno, chciałem go zacytować w przemówieniu inauguracyjnym na spotkaniu młodych parlamentarzystów, odradzano mi to, gdyż mógłbym naruszyć stosunki polsko-czechosłowackie.</u>
          <u xml:id="u-556.37" who="#komentarz">(Wesołość na sali).</u>
          <u xml:id="u-556.38" who="#MikołajKozakiewicz">Jest to miara tych zmian i tego przyspieszenia, które w ostatnim roku wystąpiło nie tylko w Czechosłowacji.</u>
          <u xml:id="u-556.39" who="#MikołajKozakiewicz">Panie i Panowie Posłowie! Znamy tylko drogę przebytą, nikt nie wie, co jest przed nami. Nikt nie wie, na przykład, jak społeczeństwo zareaguje na skutki dziś uchwalonych ustaw. Wiemy jedynie, że rok 1990 będzie dla Polski rokiem bardzo trudnym, zwłaszcza pierwsze półrocze 1990 r. może być krytyczne i będzie wymagało od społeczeństwa dużego samozaparcia.</u>
          <u xml:id="u-556.40" who="#MikołajKozakiewicz">Ufamy, że już od czerwca — lipca zaczną się pierwsze pozytywne skutki wprowadzanych zmian, ale zapewne nie zabraknie też i trudności, które trzeba będzie pokonać. Musimy przejść zwycięsko przez okres tej próby, bez której nie ma wyjścia z kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-556.41" who="#MikołajKozakiewicz">Na progu Nowego Roku życzymy naszemu narodowi odporności psychicznej, odwagi i wiary w sens podejmowanych działań, mających uzdrawiać naszą gospodarkę.</u>
          <u xml:id="u-556.42" who="#MikołajKozakiewicz">Życzymy Prezydentowi i jego współpracownikom wszelkiej pomyślności oraz koncepcji działania zgodnej z dokonującymi się w Polsce przemianami.</u>
          <u xml:id="u-556.43" who="#MikołajKozakiewicz">Premierowi rządu życzymy zdrowia i sił dla pokonywania trudności, a rządowi życzymy odwagi i rozwagi w dalszych podejmowanych działaniach.</u>
          <u xml:id="u-556.44" who="#MikołajKozakiewicz">Marszałkowi Senatu, niestety tutaj nieobecnemu, i Senatowi życzymy harmonijnej, jak dotąd, współpracy, wspólnego działania dla dobra Rzeczypospolitej, a wszędzie tam, gdzie wystąpi różnica zdań — umiejętnego pokonywania przeszkód, bez narażania na szwank stosunków łączących obie instytucje.</u>
          <u xml:id="u-556.45" who="#MikołajKozakiewicz">Czegóż wreszcie mam życzyć wam, wszystkim posłankom i posłom? Przede wszystkim, żebyście uniknęli w tej działalności lęku, lęku, o którym następująco kiedyś pisał Richard Coudenhove-Kalergi. jeden z twórców idei paneuropejskiej: „Parlamentarzyści są proponowani przez swoje partie, a wybierani przez masy. Dlatego też od początku zależni są od dwóch zleceniodawców — wielogłowego, jakim jest partia, i od drugiego, anonimowego, jakim jest wyborca. Ta podwójna zależność najczęściej pozbawia ich poczucia bezpieczeństwa, wolności i samodzielności. Odczuwają oni lęk, że przy następnych wyborach nie zostaną dopuszczeni do kandydowania lub też nie zostaną wybrani”.</u>
          <u xml:id="u-556.46" who="#MikołajKozakiewicz">Bądźmy wolni od tego lęku, kierujmy się w swej pracy tylko dobrem kraju. Ponadto życzę wszystkim posłankom i posłom zdrowia i sił, stałego poczucia, że należycie wykonują swoje obowiązki, gdyż dochowując wierności swoim wyborczym obietnicom, służą jednocześnie ojczyźnie, przyczyniając się do jej szybkiego wychodzenia z kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-556.47" who="#MikołajKozakiewicz">Niech nadchodzący rok 1990 zakończy się szczęśliwie, dobrze i pomyślnie, czyli — jak mówili starożytni Rzymianie — quod bonum, felix faustumque sit! Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-556.48" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-556.49" who="#MikołajKozakiewicz">Poza porządkiem dziennym, jeszcze poseł Wieczorkiewicz.</u>
          <u xml:id="u-556.50" who="#MikołajKozakiewicz">Proszę bardzo. Przepraszam — Małachowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-557">
          <u xml:id="u-557.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie Marszałku! W dniu dzisiejszym prezydentem Czechosłowacji wybrany został wybitny czeski pisarz Vaclav Havel.</u>
          <u xml:id="u-557.1" who="#AleksanderMałachowski">Wnoszę, aby Prezydium Sejmu wysłało do niego depeszę gratulacyjną i aby Izba udzieliła Prezydium takiego upoważnienia.</u>
          <u xml:id="u-557.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-558">
          <u xml:id="u-558.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-558.1" who="#MikołajKozakiewicz">Jeszcze parę komunikatów. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-559">
          <u xml:id="u-559.0" who="#ZiemowitGawski">To już ostatni komunikat w tym roku. I myślę, że dobra wiadomość na początek. Podkomisja do rozpatrzenia projektu ustawy o zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości w dniu dzisiejszym jest odwołana. Natomiast w nowym roku, 4 stycznia, spotka się o godz. 10.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-560">
          <u xml:id="u-560.0" who="#MikołajKozakiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-560.1" who="#MikołajKozakiewicz">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-560.2" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-560.3" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 22 min. 55)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>